Uvod u Stilove - Stari Vek

UVOD U STILOVE

Nadežda Hadrik

Jelena Đekić

- T E Š K O J E O D R E D I T I T R E N U TA K K A D A S E U N A Č I N U G R A D N J E I D E K O R A C I J I I Z G R A Đ E N O G O B J E K TA P O Č I N J U I Z D VA J AT I O N I O B L I C I K O J E S A S I G U R N O Š Ć U M O Ž E M O N A Z VAT I S T I L O M . - T R A J A N J E P O J E D I N I H S T I L S K I H E P O H A U G L AV N O M S E P O D U D A R A S A I S T O R I J S K I M Z B I VA N J I M A S V O G V R E M E N A , MADA ISTORIJSKE PROMENE MOGU BITI NAGLE, A PROMENE STILSKIH KARAKTERISTIKA NAJČEŠĆE Z A H T E VA J U D U Ž E V R E M E Z A S T VA R A N J E I P R I H VAT A N J E NOVIH OBLIKA. - VRHUNSKA DELA I FENOMEN MODE UVEK JE P R O D I R A L A O D V R H A D R U Š T V E N E L E S T V I C E , P RV O D O G R A Đ A N S K I H S L O J E VA , D A B I S E U Z P U T D E G E N E R I S A L A I S T I Z A L A D O N A J N I Ž I H S L O J E VA D R U Š T VA , G D E J E G R U B O I M I T I R A N A U Z U P O T R E B U N A J J E F T I N I J I H M AT E R I J A L A . OBRNUT TOK OVOG PROCESA KARAKTERIŠE SREDINU XX VEKA. - P RV E L J U D S K E N A S TA M B E S U B I L E P E Ć I N E K A O Z A Š T I TA O D V R E M E N S K I H N E P O G O D A , D I V L J I H Z V E R I I N E P R I J AT E L J S K I R A S P O L O Ž E N I H P L E M E N A . U N J I M A S E L A K Š E O D R Ž AVA L A VAT R A I T O P L O T A . A R H E O L O Š K I N A L A Z I S V E D O Č E D A V E Ć T A D A U K R A Š AVA N J E B I L O S A S T AV N I D E O Ž I V O T A .

- P RV E G R A Đ E N E L J U D S K E N A S TA M B E N I S U S A Č U VA N E Z B O G T R O Š N O S T I M A T E R I J A L A . P R E D P O S T AV L J A S E D A S U T O B I L E K O L I B E O D P R U Ć A , T R S K E I D RV E TA , O P E K E I K A M E N A , K O J E D O B I J A J U P R AV O U G A O N E O B R I S E . B I L O J E P O T R E B N O M N O G O VREMENA DA SE OD PRVOBITNE JEDNE PROSTORIJE O D V O J E P O S E B N I P R O S T O R I Z A B O R AVA K L J U D , P R O S TO R Z A S TO K U , R A D I O N I C E I S P R E M I Š TA . TO K O M VREMENA, SVE SLOŽENIJA ORGANIZACIJA NAČINA Ž I VO TA D O V E L A J E D O S L O Ž E N I H T VO R E V I N A , A TO S V E Z A J E D N O Z O V E M O „ K U L T U R A S T A N O VA N J A “ . - VEOMA RANO KUĆE VLADARA SU POČELE DA SE RAZLIKUJU OD KUĆA NJIHOVIH PODANIKA. KROZ NJIH S E V I D I B O G AT S T VO I M O Ć , Ž E L J A Z A K O M F O R O M I P O T R E B A Z A R E P R E Z E N TA C I J O M I M A K S I M A L N O M B E Z B E D N O Š Ć U . O T O M E S V E D O Č E V L A D A R S K E PA L AT E I UTVRĐENI DVOROVI. - R E L I G I J A J E K A O S TA L N A I P R AT I L A C L J U D S K O G Ž I VO TA , K R O Z S VO J E R E L I G I J S K E O R G A N I Z A C I J E Z A H T E VA L A S L AV L J E N J E B O Ž A N S T VA , P O Š T O VA J E S V E Š T E N I K A I I M P R E S I O N I R A N J E V E R N I K A , PA S U TA K O N A S TA L I H R A M O V I S A P R A Ć E N I M O B J E K T I M A , K A O D R U G I O B L I K M O N U M E N TA L N I H G R A Đ E V I N A V E L I K E LEPOTE.

- N A M E Š TA J J E J E D A N O D N A J Z N A Č A J N I J I H E L E M E N ATA ENTERIJERA. KONSTRUKCIJA, OBLIK I D E K O R A C I J A P O J E D I N I H K O M A D A N A M E Š TA J A , N A J Č V R Š Ć A SU VEZA SA STILSKOM EPOHOM KOJOJ ISTORIJSKI P R I PA D A J U . - P O S V E M U S U D E Ć I , D A N A Š N J I N A M E Š TA J J E N A S TA O I Z Č E T I R I O S N O V N A P R E D M E TA I T O : S E D I Š TA , Š K R I N J E KOVČEGA, STOLA I LEŽAJA. DUG JE PUT NJIHOVOG RAZVOJA OD NAJRANIJIH OBLIKA DO DANAS, ALI IM SE OSNOVNA FUNKCIJA NIJE MENJALA. MENJALE SU SE D I M E N Z I J E I D O D A C I K O J I S U O B E Z B E Đ I VA L I N J I H O V U U D O B N O S T. - O D N A J S TA R I J I H V R E M E N A , O D S V I H M AT E R I J A L A Z A I Z R A D U N A M E Š T A J A , I Z D VA J A S E D R V O K O J E Z A H VA L J U J U Ć I S V O J I M O S O B I N A M A O S T A J E O S N O V N I M AT E R I J A L Z A N A M E Š TA J . - S E D I Š T E J E N A S T A L O N A J V E R O VAT N I J E O N O G T R E N U T K A K A D A J E Č O V E K S H VAT I O D A J E Z D R AV I J E I U D O B N I J E S E D E T I N A K O M A D U D RV E TA N E G O N A V L A Ž N O J I H L A D N O J Z E M L J I . S T O J E K A O I L E Ž A J N A S TA O I U Š A O U U P O T R E B U N E Š T O K A S N I J E O D S E D I Š TA - S T O L I C E . P O T R E B A Z A K U VA N J E M H R A N E I L I D R U G I H P R E D M E T A , I M A L A J E Z A P O S L E D I C U P R AV L J E N J E P R V O V E L I K I H POSUDA, A KASNIJE SKRINJA I ORMANA.

DEFINICIJA POJMA „STIL“ VEOMA JE KOMPLEKSNA, ALI SE MOŽE IZRAZITI KAO SKUP KARAKTERISTIKA JEDNOG UMETNIČKOG DELA PO KOJIMA SE ONO RAZLIKUJE OD D R U G O G U M E T N I Č K O G O S T VA R E N J A I S T E V R S T E , A U ŠIREM SMISLU SKUP KARAKTERISTIKA JEDNE EPOHE P R E M A D R U G O J E P O H I . P R A Ć E N J E M S T I L O VA U O Č AVA J U S E O D R E Đ E N E Z A K O N I T O S T I R A Z V O J A I P R AV I L A K O J A S E P O N A Š A J U N E Z AV I S N O O D V R E M E N A I L I D R Ž AV E U K O J I M A S U N A S TA L I . S VA K I S T I L I M A S V O J U P O Č E T N U U L A Z N U F A Z U , Z AT I M Z R E L U K L A S I Č N U FA Z U , Z AT I M P R E L A Z E U M A N I R , D A B I N A K R A J U Z AV R Š I L I U F A Z I P R E T E R I VA N J A I VULGARNOSTI. S VA K I S T I L I P O R E D S T A L N I H P R O M E N A P O F A Z A M A IMA ODREĐENE NEPROMENJIVE FORMALNE, TEHNIČKE I E S T E T S K E K VA L I T E T E .

M E S O P O TA M I J A OPŠTE AKRAKTERISTIKE ENTERIJERA K U Ć E S U P R AV L J E N E O D D R V E N I H S T U B O VA , A Z I D O V I P L E T E N I O D P R U Ć A I O B L E P L J E N I B L AT O M . P R O S T O R I J E S U U S K E I D U G A Č K E Z B O G N E D O S TAT K A G R A Đ E P O G O D N E Z A P R E M O Š Ć AVA N J E V E Ć I H R A S P O N A . D V O R I Š T E O K R U Ž E N O P R O S T O R I J A M A S A V R AT I M A O K R E N U T I M K A D V O R I Š T U . P R I Z E M L J E I S P R AT S U I D E N T I Č N I . M A L O J E P O D ATA K A O E N T E R I J E R I M A , A L I S E Z N A D A S U Z I D O V I B I L I O B L A G A N I G L I N E N I M M A LT E R O M , M O Z A I C I M A O D RAZNOBOJNOG KAMENJA I PONEKAD ZIDNIM SLIKAMA I RELJEFIMA. PODOVI SU BILI OD PEČENE CIGLE P R E K R I V E N I Ć I L I M I M A I L I A S U R A M A ( P R E T P O S T AV L J A S E D A J E V E O M A R A Z V I J E N O K O PA R S T V O M E S O P O TA M I J E PRAPOREKLO PERSIJSKIH TEPIHA I ĆILIMA). DEKORACIJU I R A S K O Š U E N T E R I J E R U D O P U N J AVA L E S U P O S U D E O D K A M E N A . O K O 1 5 0 0 . G O D I N E P. N . E . U M E S O P O TA M I J I S E I Z R A Đ U J U P O S U D E O D S TA K L A .

ASIRIJA SVEČANI ULAZI SU DEKORISANI VELIKIM S K U L P T U R A M A K R I L AT I H B I K O VA . Z I D O V I S U O B L A G A N I P L O Č A M A M E K O G K A M E N A , N A J Č E Š Ć E A L A B A S T E R O M , PA I P L O Č A M A O D M E TA L A ( B A K A R ) . N A M E Š TA J J E O D D RV E TA U K R A Š E N B O G AT O M R E L J E F N O M O R N A M E N T I K O M I T E K S T I L O M . U E N T E R I J E R U P O S T O J I M N O Š T V O P R E D M E TA O D S L O N O VA Č E . A S I R S K A K U LT U R A D O S T I Ž E V R H U N A C IZMEĐU 1500. I 1000. GODINE PRE NOVE ERE.

PERSIJA S M E Š T E N A I S T O Č N O O D M E S O P O TA M I J E , A V R E M E N S K I Z A U Z I M A P E R I O D O D 1 0 0 . G O D I N E P. N . E . G O D I N A 5 5 9 . P. N . E UZIMA SE KAO UTVRĐENJE TEMELJA PERSIJSKOG C A R S T VA . K A R A K T E R I Š U J E R A F I N I R A N E F O R M E U A R H I T E K T U R I I R E P R E Z E N TAT I V N I E N T E R I J E R I . GRAĐEVINE SU OGROMNIH DIMENZIJA SA MNOŠTVOM V I S O K I H I V I T K I H S T U B O VA P O Z L A Ć E N I H K A P I T E L A . P O D O V I S U O D K A M E N A , T AVA N I C E R AV N E I H O R I Z O N TA L N E S A I Z R A Ž E N I M G R E D A M A . T E K S T I L J E U PERSIJSKOM ENTERIJERU IGRAO VELIKU ULOGU, NAROČITO TEPISI KOJI SU DOPRINOSILI UTISKU RASKOŠI. O N A M E Š TA J U I M A J U M A L O P O D ATA K A . Z N A S E D A J E B I L O B O G AT O O B L O Ž E N T E K S T I L O M S A K I Ć A N K A M A ( R E S E FRONCLE).

E G I PAT E G I P AT P R E D S T AV L J A 3 5 0 0 . G O D I N A C I V I L I Z A C I J E , S A S V I M J E D I N S T V E N E U K U LT U R N O J I S T O R I J I Č O V E Č A N S T VA . M N O G O T O G A J E S A Č U VA N O I A K O J E P R O Š L O 2 0 0 0 . G O D I N A O D N J E N O G N E S TA N K A , Z A H VA L J U J U Ć I I Z U Z E T N O M G R A D I T E L J S T V U , S U V O J K L I M I I DOBRO SKRIVENIM GROBNICAMA.

OPŠTE KARAKTERISTIKE ENTERIJERA Z A E G I PAT S K I E N T E R I J E R J E K A R A K T E R I S T I Č N A U P O T R E B A S T U B O VA U Č E T I R I O S N O V N A O B L I K A : 1 . S TA B L O PA P I R U S A S A K A P I T E L O M O T V O R E N O G I L I Z AT V O R E N O G PA P I R U S O V O G C V E TA 2. SNOPOVI LOTOSA SA KAPITELOM OTVORENOG ILI Z AT V O R E N O G C V E TA 3 . PA L M I N O S TA B L O S A K A P I T E L O M U O B L I K U PA L M I N O G LIŠĆA 4 . S T U B S A K A P I T E L O M U O B L I K U L I K A B O G I N J E H AT O R .

- P O D O V I S U O B O G A Ć E N I P L O Č I C A M A O D FA J A N S A S A B O G AT O M O R N A M E N T I K O M . Z I D O V I I S T U B O V I S U S L I K A N I I PLITKO RELJEFNI. ORNAMENTIKA JE BILA G E O M E T R I J S K A S A V E O M A S T I L I Z O VA N I M E L E M E N T I M A F L O R E , FA U N E I P L E T E R A . E N T E R I J E R N I J E B I O P R E N AT R PA N N A M E Š TA J E M TA K O D A J E A P S O L U T N O DOMINIRAO PROSTOR. ZNAČAJNU ULOGU U ENTERIJERU I M A O J E V I S O K O K VA L I T E T N I E G I P AT S K I T E K S T I L , C E N J E N I U S V I M O K O L N I M Z E M L J A M A , U P O T R E B O L J AVA O S E Z A Z AV E S E I D E K O R AT I V N O Z A S T I R A N J E N A M E Š T A J A . - N A M E Š TA J J E V E O M A D O B R E K O N S T R U K C I J E I D O B R E Z A N AT S K E I Z R A D E , K A O I V I S O K O K VA L I T E T N E P O V R Š I N S K E O B R A D E . M AT E R I J A L I Z A I Z R A D U N A M E Š TA J A SU BILI ABONOS, KEDER, MASLINA. EGIPĆANI SU O D L I Č N O P O Z N AVA L I D R V O , L E P K O V E I S T O L A R S K E V E Z E , Š T O Z N A Č I D A S U B I L I D O B R I S T O L A R I . O D O S TA L I H M AT E R I J A L A N A J Č E Š Ć E S U U P O T R E B L J AVA N I S L O N O VA Č A , E M A J L , Z L AT O I S R E B R O K A O A P L I K A C J E N A N A M E Š TA J U .

GRČKA - FAKTORI KOJI SU UTICALI NA GRADITELJSTVO SU, KAO PRVO, TOPLA MEDITERANSKA KLIMA, A KAO DRUGO MATERIJALI KOJIH JE BILO U IZOBILJU: KVALITETNO DRVO, KAMEN, OPEKA. - KUĆE ZA STANOVANJE SU BILE VEOMA SKROMNE, BEZ OBZIRA NA RANG VLASNIKA. PRAVLJENE SU NA ORIJENTALNI NAČIN, A TO ZNAČI DA SU SVE PROSTORIJE BILE GRUPISANE I OKRENUTE KA UNUTRAŠNJEM DVORIŠTU, DOK SU PREMA ULICI IMALE SAMO JEDNA VRATA I NI JEDAN PROZOR. BILE SU NAJČEŠĆE PRIZEMNE ILI JEDNOSPRATNE. DVORIŠTE JE BILO OKRUŽENO TREMOM SA STUBOVIMA I ZVALO SE PERISTIL. - HRAMOVI, PALATE I JAVNE ZGRADE BILI SU MONUMENTALNI I GRAĐENI OD KAMENA. - STUBOVI PREDSTAVLJAJU OSNVONI ELEMENT ARHITEKTURE PREMA KOME SE ODREĐUJU STILOVI U GRČKOJ UMETNOSTI UOPŠTE. POSTOJE TRI OSNOVNA REDA: 1. DORSKI 2. JONSKI

3. EOLSKI

- U K U Ć A M A Z A S T A N O VA N J E J E Z A R A Z L I K U O D SPOLJAŠNJEG SKROMNOG IZGLEDA ENTERIJER BIO B O G AT O O B R A Đ E N . P O D O V I S U B I L I O D N A B I J E N E Z E M L J E , T E R A N O P O D O V I , M O Z A I K I D RV E N I P O D O V I . Z I D O V I S U B I L I J E D N O S T AV N O B O J E N I I L I O B L O Ž E N I P L O Č A M A SKUPOCENOG MERMERA RAZNIH BOJA. PONEKAD SU BILI I SLIKANI NA PODLOZI OD ŠTUKA, SA PRIZORIMA PEJZAŽA S A A R H I T E K T U R O M U P E R S P E K T I V I . T AVA N I C E S U B I L E D RV E N E , K A S E T I R A N E I L I O B L O Ž E N E Š T U K O M . U L A Z I I O S TA L I O T V O R I S U P RV O B I T N O Z A S T I R A N I O B E Š E N I M D E K O R AT I V N M T E P I H O M , A K A S N I J E D O B I J A J U D RV E N A KRILA. - U G R Č K O M E N T E R I J E R U J E B I L O R E L AT I V N O M A L O N A M E Š T A J A . P R E M A P O D A C I M A S A R E L J E F A I VA Z A , G R C I SU KORISTILI KLUPICE, STOLICE, STOLOVE, KREVETE I ŠKRINJE. U TRPEZARIJAMA SU IMALI LEŽAJEVE R A S P O R E Đ E N E O K O S T O L O VA , A U D R U G I M S O B A M A J O Š P O J E D A N I L I D VA L E Ž A J A . - K R E V E T- L E Ž A J J E B I O V E O M A Z N A Č A J A N E L E M E N T E N T E R I J E R A I M O G A O J E I M AT I R A Z N E O B L I K E .

RIM OVO JE POSLEDNJA OD VELIKIH CIVILIZACIJA A N T I K E K O J O J J E K U LT U R N A E V R O PA G O T O V O S V E D U G U J E . N A S TA J E O K O 7 . V E K A P. N . E . U 2 . V E K U N . E . P O S T A J E O G R O M N A I D O B R O O R G A N I Z O VA N A I M P E R I J A . U 5 . V E K U N . E . N E S T A J E P O D N A L E T I M A VA R VA R A . - P R E P O Z N AT L J I V O S T R I M A O G L E D A S E U N A Č I N U G R A D N J E J E R K O R I S T E V I Š E G R A Đ E V I N S K I H M AT E R I J A L A I T E H N I K A ( K A M E N , D RV O , B E T O N ) . U K O N S T R U K T I V N O M S M I S L U R I M L J A N I U V O D E U P O T R E B U L U K O VA , S V O D O VA I K U P O L A . R I M L J A N I P R I H VAT A J U G R Č K E R E D O V E - D O D A J U Ć I I M U K R A S E P O S V O M U K U S U , PA TA K O IMAMO IZDIFERENCIRANE SLEDEĆE STILOVE: 1. RIMSKO-DORSKI 2. RIMSKO-JONSKI 3. RIMSKO-KORINTSKI 4. KOMPOZITNI – UVEĆANJE DEKORA NA RIMSKOKORINTSKOM STUBU.

- S O C I J A L N A S T R U K T U R A S T A N O V N I Š T VA D I K T I R A L A J E

I Z G R A D N J U N E K O L I K O T I P O VA K U Ć A Z A S T A N O VA N J E U RIMSKO DOBA: 1 . I N S U L E - T O S U B I L E V I Š E S P R AT N E Z G R A D E , Z I D A N E U VELIKIM GRADOVIMA I NAMENJENE ZA I Z N A J M L J I VA N J E . 2.DOMUSI- TO SU BILE ZASEBNE KUĆE RIMSKE A R I S T O K R AT I J E I P R E D S T AV L J A J U V I S O K N I V O S T A M B E N E K U LT U R E . 3 . V I L E - S U P R E D S T AV L J A L E S T AT U S N I S I M B O L . T O S U B I L I L E T N J I K O V C I S A G R A Đ E N I I Z VA N G R A D A , V E O M A LUKS UZNI S A LEP O UR EĐENIM VRTOVIM A . 4 . PA L A T E - S U B I L E R E P R E Z E TAT I V N E R E Z I D E N C I J E RIMSKIH VLADARA. - E N T E R I J E R I S TA R O G R I M A B I L I S U I L I S K R O M N I I L I RASKOŠNNI. ZIDOVI SU NAJČEŠĆE BILI DEKORISANI SLIKANIM KOMPOZICIJAMA PODOVI SU NAJČEŠĆE OBLAGANI KAMENOM ILI MOZAIKOM, PA ZATIM PREKRIVENI ORIJENTALNIM TEPISIMA.

- NAJVAŽNIJI KOMADI NAMEŠTAJA SVAKE RIMSKE KUĆE BILI SU LEŽAJEVI. MOGLI SU BITI FIKSNI (NAJČEŠĆE ZIDNI) ILI POKRETNI. IZRAĐIVANI SU OD DRVETA SA SKUPOCENIM UKRASIMA OD KORNJAČEVINE, ZLATA I SREBRA ILI BRONZE (RAM I OSLONCI). PREKO KREVETSKOG RAMA SU SE ZATEZALE TRAKE ZA DUŠEK, KOJI SE NA KRAJU PREKRIVAO TEPIHOM. KREVETI ZA SPAVANJE BILI SU SMEŠTENI U SPAVAĆIM SOBAMA. KREVETI ZA OBEDOVANJE BILI SU RAZMEŠTENI U TRPEZARIJI U SLEDEĆEM RASPOREDU: PO TRI KREVETA SMEŠTENA OKO NIŽEG KVADRATNOG STOLA, ČETVRTA SLOBODNA STRANA BILA JE NAMENJENA POSLUŽIVANJU (PRILAZ POSLUGE). PREMA NAMENI U TRPEZARIJI KREVETI SU BILI: -

POČASNI KREVET KREVET ZA GOSTE DOMAĆINOV KREVET KREVET ZA OSTALE UKUĆANE

- STOLOVI NISU BILI OD VELIKOG ZNAĈAJA. STOLICE TAKOĐE NISU IMALE NEKI ZNAĈAJ ZAVALJUJUĆI NAVIKAMA RIMLJANA NA LEŽAJ PRI OBEDOVANJU I SL. KOVĈEG JE BIO ZNAĈAJAN DEO NAMEŠTAJA KAO MESTO GDE SU SE ĈUVALI NOVAC I OSTALE DRAGOCENOSTI. IZRAĐENI SU OD DRVETA SA VEOMA LEPIM OKOVOM I UKRASIMA.