Uvod u Pravo Eu - Skripta

PORTAL ZA PRAVNIKE I STUDENTE PRAVA U BIH

UVOD U PRAVO EU SKRIPTA

WWW.BH-PRAVNICI.COM [email protected]

WWW.BH-PRAVNICI.COM

1.Evropska zajednica za atomsku energiju-ciljevi i razlike u odnosu na ostale ugovore Ugovor o Europskoj zajednici za atomsku energiju usmjeren je ka stavaranju neophodnih uslova za brz razvoj atomske enrgije,njenu distribuciju u okviru drţava članica i prodaju viškova na meĎunarodnom trţištu.TakoĎer,usmjeren je ka zajedničkom angaţmanu u istraţivanju i primjeni njegovih rezultata. Ciljevi su: -unapreĎenje istraţivanja i širenje tehničke informisanosti -uspostavljanje jednistvenih stndarda u zaštiti zdravlja radnika i širenje javnosti, -podrška investicijama i uspostavljanje infrastrukture u oblasti atomske enrgije -obezbjeĎenje urednog snadbjevanja rude i nukleranog goriva u okviru EU -osiguranje korištenja nukleranog materijala u nevojne-civilne svrhe -vršenje ili ostvarivanje isključivih vlasničkih prava -unapreĎenje progresa u oblasti miroljubivog korištenja atomske energije -uspostava zajedničkih preduzeća u oblasti korištenja i proizvodnje atomske energije Razlike u odnosu na ostale Osnivačke ugovore Ovaj ugovor slijedi sektorski pristup,što znači da je na s obzirom na obuhvat bliţi EZUČ. Specifičnosti rješenja su u sljedećem: 1.On ne sadrţi detaljno razraĎene materijanopravne odredbe u odnosu na predmet regulisanja 2.Ugovor o EUROATOMU će ostati vjeran marginalizaciji uloge E.parlamenta u postupku odlučivanja-i danas parlament ima isključivo konsultativnu ulogu.U nekim ključnim pitanjima Savjet uopšte nema obavezu da ga konsultuje,a na zaključivanje meĎunarodnih sporazuma nema nikakvog uticaja 3.Značajni segmenti ovog ugovora ni do danas nisu u potpunosti ostvareni. 4.Pitanje bezbjednosti nije rješeno na komunitarnom segmentu.Preciznije o toj materiji i dalje odlučuju drţave članice. 2.Ustav EU/Europski ustav(nastanak,novine i propast) Autori ugovora iz nice su bili svjesni da nisu riješeni svi problemi,2 bitne stvari su za to: -postojanje posebne deklaracije uz završni akt o budućnosti Unije -prijedlog Ustavnog ugovora EU ili Evropskog ustava Predustavna aktivnost Deklaracija o budućnosti Unije(deklaracija br.23)konstatuje da je Unija spremna za prijem novih drţava članica i poziva na dublju i obuhvatniju saradnju.Ova rasprava bi trebala da fokusira sljedeća pitanja: -razgraničenje nadleţnosti Unije i drţava članica u skladu sa principom supsidijarnosti -status Povelje o osnovnim pravima -sadrţinsko-tehničko pojednostavljivanje Osnivačkih ugovora -uloga nacionalnih parlamenata u ustavnom okviru Unije Deklaracija o budućnosti Unije konstatuje da će rasprava biti okončana u naredne 2 ili 3 godine do naredne meĎuvladine konferencije koja bi trebala početi sa radom 2004.

2

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Kovnencija O sastavu konvencije koja je trebala da odredi sadrţaj pomenute meĎuvladine konferencije odlučeno je na Evropskom savjetu odrţanom u Lakenu,a zadatak je da odredi „ustavnu budućnost Evrope“.Konvencija je sačinila nacrt Ugovora o Evropskom ustavu i dostavila ga E.savjetu u julu 2003.Iz ovog je prizašao tekst Ugovora o Ustavu Evrope kojeg su ovlašteni pretstavnici drţava članica potpisali u Rimu oktobra 2004. Europski ustav Evropski ustav zavreĎuje tri prigodne napomene.Tri su razloga za to: -prvi je propali pokušaj usvajanja Ustava,kao temeljnog i najvišeg pravnog akta EU -drugi razlog je L.U iako nastao na njegovim ruševinama sadrţinski preuzima veliku večinu rješenja iz neusvojenog Ustava -treće osvrt na sadrţaj neusvojenog Ustava je svojevrsni dug federalnim nastojanjima u okviru EU prisustnim gotovo šest decenija. Ključne novine: Osnovni doprinos neusvojenog Ustava je sadrţan u sljedećem: -tzv.dvostruka(kvalifikovana) većina u Savjetu ministara,Povelja o osnovnim pravima EU je inkorporisana u tekst Ustava,unija dobija svoj unutrašnji i meĎunarodni pravni subjektivitet,nova funkcija predsjednika Evropskog savjeta i ministra vanjskih poslova,Kmisija do 2014 ima po jednog člana iz svake drţave članice(nakon toga broj komesara ne moţe preći 2/3 drţava članica i komesari poštuju princip“jednake rotacije), Ruši se stubna struktura ustanovljena Mastrihtskim Ugovorom,Evropski zakoni imaju zakonski karakter,postupak saodlučivanja postaje redovni zakonodavni postupak,u oba unijska stuba(2 i 3)su vidljivi tragovi posebnog reţima,Ustav statuira pasaralu klauzulu,članice EMU vode samostalnu ekonomsku politiku i primjena pravila Eurozone,obaveza drţave u slučaju terorističkog napada,istupanje iz Unije,statuirani simboli EU,izmjena ustava posredstvom konvecije,preambula Ustava poziva na kulturno,religiozno i humanističko naslijeĎe. Ustavni momenat Pitanje propasti Europskog ustava ostaje predmet javne debate.I dok su se jedni odlučili na odgovore krajne pragmatično tako što će neusvojeni ustav prepakovati u revizioni(reformski ugovor)i u tome uspjeli drugi su ukrstili brojne argumente u nastojanju da daju što potpuniji odgovor.Postavlja se pitanje da li je u Europi doista postojao „ustavni momenat“? Oni koji negativno odgovaraju na ovo pitanje analizira mogućnost još jednog pokušaja putem referenduma.Za jedne pravi put jeste referendum o Evropskom ustavu u svim drţavama članicama,a za druge istom cilju bi trebalo da vodi kombinacija nacionalne ratifikacije ugovora. 3.Građanska incjativa Lisabonski ugovor dopušta učešče graĎana u zakonodavnoj incjativi.Komisija je krajem 2009 incirala raspravu o tom pitanju(zelena knjiga),a 2010 objavila prijedlog uredbe.Minimalan broj drţava članica iz kojih graĎanska incjativa potiće propisana je 1/3 drţava članica.Incjativu mora podrţati odreĎeni minimalni broj graĎana svake drţave.Komisija prihvata tzv.degresivno-proporcionalni sistem.Rezultat- granica male drţave iznad 0.2 posto,a veće granica je manja od 0,2 posto stanovništva.Propisana je minimalna starosna dob za potpisnike incjative.Rok za prikupljanje potpisa je 12 mjeseci.Postupak pred komisijom se pokreće nakon prikupljenih 300 hiljada potpisa iz najmanje tri drţave.Rok za Komisiju da se oglasi je 4 mjeseca.Zastitom ličnih podataka učesnika incjative bavi se posebna uredba.

3

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM 4.ombudsman(izbor,nadležnost) Ustanova ombudsmena postaje dio Osnivačkih ugovora u skladu sa Mastrihtskim amandmanima.Prvi ombudsman je imenovan 1995 godine.Pojava ove institucije moţe se shvatiti kao korak na putu demokratizacije Zajednice i vladavine prava. Izbor Ombudsmena imenuje E.parlament na period od 5 god.uz mogućnost reimenovanja.U svom radu je potpuno nezavisan i ne moţe primati,traţiti instrukcije bilo kojeg tijela,a ne moţe ni stupati u radne aranţmane(plaćene i neplaćene). Nadleţnost Djeluje kada komuntarna institucija ili tijelo propusti da djeluje na način predviĎen Ugovorom i sekundarnim pravnim aktima i prakskom Evropskog suda uključujući i poštivanje osnovnih ljudskih prava.Djelovanje E.suda u okviru pravosudnih funkcija je izvan nadleţnosti Ombudsmena. Actio popularis Kada su u pitanju lica koja se prituţbama mogu obraćati Ombudsmenu to pravo imaju ne samo graĎani Unije,nego i svako drugo fizičko ili pravno lice koje ima prebivalište/sjedište u jednoj od drţava članica.Ombudsman takoĎer moţe pokrenuti postupak i na vlastitu incjativu. Postupak Postupak u kojem djeluje Ombudsman odvija se u 3 faze: U prvoj se razlog za prituţbu nastoji ukloniti dogovorom.Ako to ne uspije u drugoj fazi Ombudsman je formalno izvještava da li konstatovao propust i predlaţe rješenje spora(nacrt preporuke).Institucija razmatra odluku Ombunsmena i odgovara u roku od 3 mjeseca,a ako preporuka ostane neprihvaćena u okviru treće faze Ombudsman upućuje poseban izvještaj E.parlamentu i instituciji i izvještava incjatora postupka.Najviše povoda za prituţbe graĎana daje Komsija. Evropska mreţa Ombudsmena Rad se najčešće pozitivno ocjenjuje.Ombudsman radi na jačanju evropske mreţe ombudsmena.Krajem 2005 godine Evropska mreţa ombudsmena obuhvatala je 90 ureda u 30 zemalja. 5.Savjet-Vijeće ministara EU (struktura, nadležnost,formacije) Stuktura Čine ga prestavnici drţava članica na ministarskom nivou koji preuzimaju obaveze u ime svojih vlada.Proširenje 2004-2007 Savjet čine 27 ministara.Struktura Savjeta zavisi od pitanja o kojem se raspravlja.Sjednicama Savjeta predsjedava ministar drţave koja predsjedava Unijom.Kriterijumi koji pokrivaju odreĎeni period su:geografski poloţaj,ekonomska snaga,kao i to da li se radi o staroj ili novoj članici. Lisabonski ugovor umjesto rotirajućeg šestomjesčnog predsjedavanja uvodi mehanizam trojki ili trojnog predsjedavanja(6 mjeseci svaka drţava članica dok ostale dvije potpomaţu rad). Nadleţnost Osnovna uloga Savjeta je da pretstavlja interese na nivou Zajednice/Unije.Nadleţnost je opšteg karaktera:

4

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM -konačna instanca komunitarnog zakonodavnog segmenta -organ političke koordinacije-tijelo sa specifičnim izvršnim ovlaštenjima -značajna uloga u oblasti meĎunarodnih odnosa Zajednice/Unije. Formacije Zakonodavna vlast Savjeta je u rukama njegovih posebnih formacija.Savjet po lisabonu djeluje u tzv.“varjabilnim formacijama“-njih 10 -Savjet za opće poslove-kordinator,priprema sjednice E.savjeta i provedba stavova,saraĎuje sa Komisijom i predsjednikom E.savjeta -Savjet za inostrane poslove-razraĎuje vanjsko- političko djelovanje EU imajući u vidu smjernice E.savjeta. -Savjet za ekonomske i finansijske poslove i Savjet za unutrašnje poslove i pravosuĎe.(ove formacije pokrica koreper 2) Tu imamo još formacije: za zapošljavanje,socijalna politika,zdravstvo i zaštita potrošaća -konkurencija -saobraćaj,telekomunikacije,energetika -poljoprivreda i ribolov -ţivotna sredina -obrazovanje,mladi i kultura(ove formacije pokriva koreper 1). 6.Savjet EU(način odlučivanja-novi sistem i prelazni period) Savjet odlučuje običnom većinom(proceduralna pitanja),kvalifikovana većina(pravilo)i jednoglasno(zakonodavni postupak) Odlučivanje-kvalifikovana većina-Za kvalifikovanu većinu u Savjetu vrijedi tzv“dvostruka večina“.Da bi se odluka usvojila za nju mora glasati(u Savjetu)-55 posto drţava/najmanje njih 15 i 65 posto stanovništva Unije.Primjena ovog sistema je odloţena do 2014,odnosno 2017 u skladu sa odgovarajućim Protoklom. Blokirajuća manjina Izmjenama i dopunama L.U.na scenu je vraćen tzv.“jonina kompromis“.Tiče se odlučivanja kvalifikovanom većinom u Savjetu.Ako dovoljan broj drţava od onih koji čine tkz“blokirajuću manjinu(najmanje 4 drţave)“najavi protivljenje odlučivanju kvalifikovanom večinom treba učiniti sve da u razumnom roku doĎe do kompromisa.U suprotnom smatra se da je propisani(prag)kvalifikovane večine u Savjetu dostignut,odnosno da je odluka usvojena. Deklaracija uz L.U./deklaracija br.7 jonina mehanizam moţe incirati grupa drţava članica Savjeta koja prestavlja najmanje ¾ populacije Unije ili ¾ drţava članica.Mehanizam pogoduje malim drţavama. Izuzeci-odluke iza kojih stoji incjativa Komisije i Visokog prestavnika Izuzetak u vezi sa novouvedenim pragom kvalifikovane većine vezan je kada Savjet ne postupa po prijedlogu Komsije i Vis.pretstavnika.Tada kvalifikovanu većinu čini 72 posto članova Savjeta koji pretstavljuju drţave u kojima ţivi 65 posto stanovništva Unije.Primjenjuje se od 1.11.2014. Izuzatak je vezan i kad u skladu sa Osnivačkim ugovorima ne učestvuju sve drţave članice.Ako glasa samo dio drţava kvalifikovana večina je postignuta ako je „ZA“glasalo 55 drţava koji pretstavljuju 65%stanovništva Unije.Blokirajuća manjina u ovim slučajevima uključuje onoliko drţava koje iza sebe imaju 35%stanovništva drţava.Ako Savjet ne djeluje

5

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM po prijedlogu Komisije ili Vis.pretstavnika,prag kvalifikovane većine se podiţe:72%drţava i 65% stanovništva drţava učesnica.

Prelazni period Sistem odlučivanja utvrĎen nicom je na snazi do isteka mandata EP i Komisije,a isti se moţe koristiti na zahtjev drţave članice do 2017.Prema nica sistemu-glasovi su vrednovani u rasponu od najmanje 3 glasa(Malta),a najviše 29(Fran.Italija.VB, Njemačka).Ukupno drţave raspolaţu sa 345 glasova,a kvalifikovanu većinu čini 255 glasova(najmanje 14 drţava akt usvojen).Ako zahtijev postavi drţava članica-minimum 62%stanovništva Unije. Kvalifikovana većina kao pravilo Tekst Ugovora o FU ne sadrţi odredbu na pozivanje kvalifikovanom većinom.Odlučivanje kvalifikovanom većinom(55%+65%)prerasta u pravilo „vrijedi uvijek kada nije predviĎeno drugačije(default odlučivanje).Kvalifikovana večina je proširena i na zakonodavni postupak. Komitet stalnih pretstavnika drţava članica (Koreper)je tijelo koje se brine o pripremi rada Savjeta i ostvarivanju njegovih zadataka.Koreper je najznačajnija karika u sloţenom lancu veza drţava i Zajednice/Unije,odnosno njenih institucija,ali izmeĎu samih drţava. 7.Evropski Parlament(struktura,izbori,nadležnost) Srtuktura Članovi EP su pretstavnici graĎana Unije,a ne pretstavnici naroda kao do sada. Zahtijev Italije za povećanje članova sa 71 na 72 člana.Retuširana je šema preraspodjele mjesta u parlamentu(Francuska 74,VB 73,Italija 72).Ugovor iz nice je previĎao max 732 mjesta.(pogledati tabelu u knjizi) EP iz svojih redova bira predsjednika i odreĎeni broj potpredsjednika na dvoipogodišnji mandat kao i članove koji predsjedniku i potpredsjedniku pomaţu u radu.Oni čine biro EP koji se stara o finansijama,aministraciji i organizacionim pitanjima.Predsjednik se ne ubraja u članove EP.Parlament ne smije preći 750 mjesta+predsjednik(ne učestvuje u glasanju).Usvojen je proporcionalno-degresivni sistem(iz jedne drţave moţe biti najmanje 6,a najviše 96 članova,ranije 99).EP odlučuje apsolutnom ili prostom većinom glasova.Moţe se predvidjeti i kvalifikovana većina-dvotrečinska,tropetinska itd.Kvorum je regulisan Poslovnikom o radu.Punovaţan rad parlamenta pretstavlja učešće najmanje 1/3 članova. Aktuelni saziv –posmatraći Izbori za EP odrţani su u ljeto 2009 godine u skladu sa postojećim „nica reţimom“.U nekim drţavama izbori su provedeni u skladu sa L.U.Rezultat je neplaniranih 18 poslanika.Tretiraju se kao posmatraći. Zakonodavni postupak 2 stvari su bitne.1.postupak saodlučivanja postao je redovni zak.postupak,2.domašaj ovog postupka je proširen.On sad obuhvata i poljoprivredu i ribolov,usluge,azil,migracije,strukturalne i kohezione fondove,specijalne sudove itd. Bitno je nekoliko stvari:1.u odredbama o FU nema odlučivanja kvalifikovanom većinom,2.savjetodavno mišljenje EP preimenovano u pravo veta,odnosno saglasnost na odreĎenu odluku ili akt.3. za tzv“osjetljiva područja u parlamentu vrijedi jednoglasnost,4. sada su jednoglasnost u Savjetu i konsultovanje EP statuirani za sve slučajeve postupanja u okviru specijalnog zak.postupka.

6

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM

Implicitna ovlaštenja ili generalna ovlaštenja Podrazumijeva usvajanje mjera radi ostavrenja ciljeva Unije.ČL.357 FU navodi se kao“klauzula fleksibilnosti“PredviĎa saglasnost EP(ne djeluje u zajedničkoj vanjskoj i bezbjednosnoj politici).Komisija je duţna upozoriti nacionalne parlamente da se akt usvaja na temelju implicitnih ovlaštenja.Značajno je radi sprečavanja zloupotrebe,prije svega od Savjeta Podzakonski akti Ove akte usvaja Komisija na osnovu prenijetih/ustupljenih ovlaštenja.Nemaju karakter zakona i oni su opšteprimjenjivi.Funkcija im je izmjena i dopuna zakonskih akata(tj.nebitnih dijelova).EP ima dvostruku ulogu:1.Uz Savjet EP je ovlašten da opozove ustupljena ovlaštenja i stupa na snagu ako se uz Savjet ne protivi i EP2. i EP je ojačao svoju poziciju na račun korepera. Budţet Uloga EP se izjednačava sa onom koju ima Savjet.Par stvari:1.uvodi se u reţim redovnog zak.postupka,2.ukida se razlika izmeĎu obaveznih i neobaveznih izdataka,3.bez saglasnosti EP u Savjetu se ne moţe usvojiti srednjoročni finansijski plan(usvaja Savjet jenoglasno). MeĎuinstitucionalni balans Revizija Osnivačkih ugovora+neusvojeni Ustav=EP institucionalni pobjednik.Odnosi su uraavnoteţeni na sljedeći način: Komisija ima pravo zakonodavne incjative EP i Savjet usvajaju zakonske propise(djeluju sve češće ravnopravno) EP bira predsjednika Komisije na prijedlog E.savjeta E.savjet uzima u obzir rezultate za izbor saziva parlamenta,odnosno političku strukturu. Za imenovanje Komisije potrebno je odobrenje EP MeĎuinstitucionalni sporazum,(februar 2010) dao je EP značajan utjecaj na Komisiju (moţe zahtijevati ostavku pojednog člana Komisije).Osnivački ugovori nemaju odredbe o ovome. Nadleţnost Ključna uloga-postupak usvajanja akata Postupci za donošenje pravnih akata u kojima učestvuje i EP su: -postupak konsultovanja-Savjet traţi mišljenje parlamenta -postupak saradnje-parlament raspravlja o aktu(ključna uloga u rukama Savjeta) -postupak saodlučivanja-parlament raspolaţe vetom -postupak davanja saglasnosti-akt ne moţe stupiti na snagu ako ga parlament ne odobri 8.Evropski Savjet ili E.Vijeće(struktura,nadležnost i nove funkcije) Struktura Tijelo izraslo iz prakse okupljanja šefova drţava i vlada.Statuiran J.E.A.Naveden kao institucija EU i s obzirom na nadleţnost zauzima proeminentnije mjesto. Čine ga šefovi drţava i vlada koje prate resorni ministri,predsjednik Komisije i predsjednik E.savjeta praćeni ministrima vanjskih poslova i članom Komisije.Visoki pretstavnik nije

7

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM njegov član,ali učestvuje u radu E.savjeta.Zasjeda 2 puta u 6 mjeseci.Predsjednik ima „svoj“mandat i predsjedava ES. ES daje potsticaje za razvoj Unije i definiše generalno političke pravce i prioritete.Nema zakonodavna ovlaštenja,odlučuje jednoglasno(konsenzusom)izuzev ako je drugačije predviĎeno Ugovorom. Nadleţnosti -formuliše generalni pravac razvoja Unije -utvrĎuje principe i opšte smjernice u oblasti vanske i bezbjednosne politike -razmatra izvještaje Savjeta i Komisije -uloga-političko programsko usmjeravanje i djelovanje Novouvedene funkcije a.Predsjednik Evropskog Savjeta Bira ga E.savjet koji odlučuje kvalifikovanom većinom.Manadat mu je 2 ipo godine uz mogućnost obnavljanja.Predsjednik se stara o kontinuitetu rada i pripremi rada E.savjeta.Radi na postizanju konsenzusa u okviru E.savjeta,a EP podnosi izvještaj o zasjedanju E.savjeta.Pretstavlja EU na meĎunarodnoj sceni. Ugovor sadrţi oskudne odredbe o predsjedniku E.savjeta.Potencijalni rizik,ali i preporuka funkcije predsjednika E.savjeta jeste: Konkurentska funkcija Visokog pretstavnika za vanjsku i bezbjednosnu politiku Konkurentska funkcija predsjednika Komsije Konkurentska funkcija(drţave)predsjedavajućeg Savjeta ministara Neposredni zadatak predsjednika nastoji se postići trovrsna funkcija,a to su: -koordinacija(djelovanje drţava i institucija,odnosno njihovo zajedničko djelovanje) -svjetsko-političko etabiliranje(ličnost koja zastupa interese EU) -prestavljanje graĎana Unije(saniranje tzv“demokratskog legitimiteta“). Posebna deklaracija uz L.U.naznačava geografsku i demografsku različitost Unije i drţava članica pri ovoj funkciji. Prvi predsjednik E.savjeta je Van Rampaj(belgijanac)-zalaganje Njemačke i malih drţava b.Visoki pretstavnik za inostrane poslove i bezbjednosnu politiku Ustanovljena kao jedinstvena funkcija.Sada je Vis.pretstavnik i potpredsjednik Komsije,ali i predsjedavajući Savjeta(ministara)za vanjske poslove.Postavlja ga E.savjet kvalifikovanom većinom uz saglasnost predsjednika Komsije. Prava i duţnosti visokog pretstavnika: -provoĎenje zajedničke vanjske i bezbjednosne politike/upute Savjeta ministara -pravo incjative u cilju razvoja zajedničke vanske i bezbjednosne politike -predsjedavanje Savjetom za inostrane poslove -predlaganje Savjetu da usvoji neki akt/samostalno ili uz podršku Komsije -obavljanje funkcije potpredsjednika Komsije -zastupanje i pretstavljanje Unije u meĎunarodnim odnosima -predlaganje lica za specijalnog pretstavnika Unije(imenuje ga Savjet) -koordinacija drţava u meĎunarodnim organizacijama i tijelima -intervencija u slučaju protivljenja drţave usvajanju odluke kvalifikovanom v.u Savjetu -konsultovanje sa Parlamentom -zahtijava od političko bezbjednosnog komiteta da formuliše mišljenje o nekom pitanju i prosijedi ga Savjetu -politički nadzor i upravljanje kriznim situacijama -predlaganje odluka za uspostavljanje i nadzor nad fondovima

8

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM U prvom mandatu duţnost obavlja britanka Ketrin Ešton.Rad podrţava Sluţba za inostrane poslove EU 9.Komisija(strultura,izbor predsjednika i članova,nadležnost) Struktura Čini je 27 članova,komesara ili povjerenika(po jedan iz svake drţave članice)+Vis.pretstavnik(potpredsjednik Komisije).Mandat im je 5 godina,a moguće ga je obnoviti.Od 1.11.2014 Komisija bi trebala imati onoliko članova koji pretstavljaju2/3 drţava.Komisija odrţava političku volju birača i političku strukturu EP.Komisija (20092012)čine komesari:13 iz desnog centra,8 liberala i 6 lijevog centra.Komsija takoĎer ima pravo zakonodavne incjative,osim ako Ugovor ne prepušta nekom drugom. Izbor predsjednika i članova Na čelu Komisije je predsjednik.On učestvuje u radu E.savjeta,podnosi godišnji izvještaj o radu Unije i program zakonodavne aktivnosti.Bira ga EP,koji dobiva prijedlog E.Savjeta kvalifikovanom većinom pri čemu su vaţni rezultati izbora za EP i nakon konsultacija.U parlamentu kandidat za predsjednika Komisije treba dobiti podršku većine članova parlamenta,u suprotnom u roku od 1 mjeseca ponavlja se postupak kandidovanja i izbora predsjednika Komisije. Komisija ima 7 podpredsjednika.L.U. naglašava nezavisnost komesara.Lica su imenovana na tu funkciju na temelju opšte kompetentnosti,nezavisnosti i ličnosti europskog opredjeljenja.Članove Komisije imenuje E.savjet kvalifikovanom većinom.EP bira kandidata za predsjednika Komisije(mandatar)koji predlaţe članove Komsije u saradnji sa Savjetom(ministara)i predlaţe Vis.pretstavnika.Bez saglasnosti EP E.savjet ne moţe imenovati Komsiju. Nadleţnost Komsija je:čuvar ugovora nadnacionalna savjest,incijator zajedničke poltike i predlagač pravnih akata,posrednik izmeĎu drţava članica sa jedne i drţava Unije sa druge strane,provoditelj zajedničke politike, pretstavnik EU na meĎunarodnoj sceni. 10.Sud EU(struktura institucije) Struktura i nazivi L.U. koristi naziv Sud ili Sud pravde EU.Unutar suda EU se nalaze tri pravosudna tijela,dijelom hijerarhiski postavljena. -Sud pravde EU ili Sud EU ili Sud-za instituciju kao cjelinu -Sud pravde ili Evropski sud-za najvišu pravosudnu instancu unutar ove institucije -Opšti sud-u odnosu na unijsko pravo,odnosno postojeći sud prve instance -Specijalizovani sud-za odreĎene sporove u okviru Suda EU-tribunali. Evropski sud se sastoji od 27 sudija i 8 GA.Ga Sudu podnose svoje mišljenje o konkretnom predmetu ili sporu,ali ne učestvuju u odlučivanju-to je domen sudija. Sudije Evropskog suda i GA se imenuju saglasnošću drţava članica.Isto vrijedi i za sudije Suda prve instance,dok sudije specijalizovanih sudija jednoglasno postavlja Savjet. Sud djeluje u skladu sa odredbama Ugovora i statuta datog u pratećem protokolu. Pravosudna struktura brine o vladavini prava tj.“o poštivanju tog principa pri tumačenju i primjeni Ugovora i akata usvojenih na osnovu njih.Drţave članice su duţne osigurati pravna

9

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM sretstva kojima se garantuje efikasna pravna zaštita.Opšti sud je nadleţan za suĎenje u okviru Suda EU,u odnosu na specijalizovani sud djeluje kao apelaciona instanca. Izbor i imenovanje sudija Sud pravde najviša pravosudna instanca-svaka drţava daje po jednog sudiju.Opšti sudnajmanje po jedan sudija iz svake drţave.

Panel Daje mišljenje o kandidatima za generalne pravozastupnike i sudije Suda pravde i Opšteg suda prije nego ih konsenzusom postave vlade drţava članica.Novouspostavljeni panel ne učestvuje u izboru sudija i GA.Daje mišljenje,ali ne vrši izbor niti pravi rang listu kandidata.Izbor članova je stvar konsenzusa drţava(zajednički dogovor),a ne Savjeta ministara.Jednog člana panela predlaţe Parlament(inidirektan utjecaj).Panel nije garancija ţeljenog povećanja transparentnosti postupka izbora članica suda niti demokratske legitimnosti institucije i EU. Uslovi za izbor Uz nezavisnost kandidat treba da zadovolji i sljedeće uslove: -za izbor na najviše pravosudne funkcije/sudijske funkcije ili priznati pravnik u slučaju Evropskog suda -za izbor na visoke pravosudne funkcije/sudijske funkcije ili priznati pravnik-Opšti sud -za izbor na pravosudnu funkciju u slučaju spezijalizovanih sudova 11.Generalni pravozastupnik(status,nadležnost,broj) Njihov broj nije statuiran u odredbi Ugovora o EU.Prema FU Evropski sud-najviše 8 GA,ali na treţenje Suda jednoglasno moţe povećati Savjet.Deklaracija uz ovo dozvoljava povećanje na 11.Lisabonsko riješenje ima u vidu 6 stalnih i 5 rotirajućih pravozastupnika. Deklaracija stiţe u posljednji čas zahvaljujući upornosti poljske iz koje se regrutuju stalni GA u Europskom sudu.Poljska klazula je pravnoobavezujući akt.Odluka o djelovanju 11 GA zavisi od prijedloga E.suda. GA postoje samo u strukturi E suda.U opštem sudu to vrši jedan od sudija,dok u specijalizovanom ne djeluju.GA učestvuju u odlučivanju da li neki predmet zahtijeva njihovo mišljenje(opšta sjednica suda).Veći obim poslova GA,daju svoje mišljenje,2005-2007-250 mišljenja je dato. 12.Finansijski sud(položaj,nadležnost,struktura) Poloţaj Finansijski sud(Sud za budţetsku kontrolu,Računovodstveni sud ili Revizijski sud)jedna od 5 osnovnih komunitarnih institucija,ali nije izvorna komunitarna institucija.Na rang osnovne komunitarne institucije dignut posretstvom Mastihtskih amandmana.1994 preimenovan u „Evropski finansijski sud“.Sjedište mu je Luksemburgu. Stuktura Finansijski sud čini 27 sudija.Uslov za izbor je posebna kvalifikacija.Članove suda u skladu sa prijedlozima drţava članica postavlja Savjet,odlučujući kvalifikovanom većinom nakon mišljenja EP.Mandat im je 6 godina i obnovljiv je.Iz svojih redova bira predsjednika na period od 3 godine.Članovi suda djeluju nezavisno,voĎeni opštim interesima Zajednice.

10

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Nadleţnost Zadatak ove institucije je budţetski nadzor.Kontrola obuhvata sve prihode i rashode Zajednice,kao i svih organa i tijela koje je ona osnovala,da li su prihodi i rashodi ostvareni na zakonit način,te da li su budţetska raspolaganja vršena racionalno.Fizička i pravna lica ako nemaju odreĎenih ovlaštenja obavezni su Finansijskom sudu dostaviti dokumente za vršenje finansijskog nadzora.Sud odlučuje kolektivno u skladu sa odredbama Ugovora i Uredbe o finansijama.Na kraju godine pravi izvještaj kojeg upućuje ostalim institucijama i daje posebne izvještaje i mišljenja većinom glasova. 13.Evropska centralna banaka(struktura,nadležnost,instrumenti djelovanja) Struktura E.C.B. banka javlja se sa trećom fazom Ekonomsko-monetrane unije,tj.sa 1.1.1999 godine nakon što je preuzela poslove Ekonomskog monetarnog instituta.Dio je Evropskog sistema centralnih banaka.Sjedište joj je u Frankfurtu. Sastoji se od 2 tijela:Izvršnog odbora(čini ga 6 članova i predsjednik i potpredsjednik sa osmogodišnjim neobnovljim mandatom) i Upravnog odbora ili samo Savjeta Evropske centralne banke. Savjet E.C.B. uz članove Izvršnog odbora čine guverneri centralnih banaka članica monetarne unije.Oba tijela odluke donose prostom većinom.Savjet E.C.B.utvrĎuje politiku,a Izvršni odbor preuzima mjere za njeno provoĎenje.Sve drţave članice EU nemaju isti status u ovom tijelu(izuzetak V.B. i danska,njihovo učešće je stautirano Ugovorom i pratećim aktima),a ostale drţave obavezno se uključuju EMU po ispunjenju odreĎenih uvijeta. Nadleţnost E.C.B.ima isključivo pravo da odlučuje o emisiji novca kao jednog zakonitog plaćanja u okviru Zajednice.Emisiju bankrota vrše E.C.B,ali i nacionalne banke.O denominaciji i izgledu kovanog novca odlučuje Savjet. Instrumenti djelovanja E.C.B.na raspolaganju stoji mehanizam obaveznog konsultovanja i samoincjativog davanja mišljenja u procesu usvjanja akata na komunitarom nivou.E.C.B.raspolaţe regulativnim i izvršnim instrumentima.Moţe posegnuti za uredbom(obavezni akt),odlukom(koja obavezuje adresate),i preporukom i mišljenjem(neobavezujućim aktima).E.C.B.ne usvaja dakle direktive. E.C.B. djeluje u okviru Evropskog sistema centralnih banaka(EC.B. i nacionalne banke). Radom upravljuju rukovodna tijela-Izvršni odbor i Savjet.Slijedi osnovne elemente kapitalizma:otvoreno trţište,slobodna konkurencija,efikasna alokacija. Evropski sistem centralnih banaka je instrument putem kojeg se: -formuliše i primjenjuje monetarna politika Zajednice -djeluje povodom utvrĎivanja i ostvarivanja kursa valuta u skladu sa odredbama Ugovora -drţi i upravlja valutnim rezervama drţava članica -osigurava nesmetano funkcionisanje sistema plaćanja. 14.nacionalni parlamenti u procesu usvajanja akata Unije Predlisabonsko stanje

11

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Amsterdamski ugovor je sadrţavao Protokol o ulozi NP u EU u zakonodavnom postupku(početnoj fazi).Komisija je obavezna NP dostaviti materijal za usvajanje akta(Bijele i Zelene knjige).Protokol formalno etabilira Konferenciju nacionalnih parlamenata. Lisabonske interevncije Uloga NP je formulirana na sljedeći način: -nadzor nad djelovanjem vlada drţava članica pretstavljenih u Savjetu i Evropskom savjetu -kontinuirano informisanje NP o zakonodavnoj aktivnosti na nivou Unije -nadzor nad primjenom principa supsidijarnosti -učešće u ocjeni djelatnosti Unije u području slobode,bezbjednosti i pravde -učešće u postupku izmjene i dopuna Osnivačkih ugovora -informisanje NP o aplikaciji za članstvo u EU -učešće u saradnji EP i NP. Supsidijarnost i proporcionalnost MeĎu funkcijama NP od posebnog je značaja kontrola zakonodavne aktivnosti,vezana za principe supsidijarnosti i proporcinalnosti.Na značaj ovog pitanja ukazuje činjenica da su razraĎena putem dva protokola:1.Protokol o ulozi NP o ustavnoj strukturi EU i 2.o nadzoru nad primjenom principa supsidijarnosti i proporcionalnosti. Protokole o ulozi NP statuira obaveza Komsije da NP informiše o srednjoročnim i godišnjim planovima zakonodavnog djelovanja i da im dostavi pripremne akte i donosi nacrt zakonodavnog akta.Ako je EP predlagač zakonodavnog akta ima obavezu da prijedlog dostavi nacionalnim parlamentima,a u slučaju drugih predlagača ta obaveza leţi na Savjetu.NP ocjenjuje da li je neki akt u saglasnosti sa principom supsidijarnosti.Nacrt akta se NP dostavlja na sluţbenim jezicima EU.Rok za NP je 8 sedmica.Do tog momenta Savjet ne moţe akt staviti na dnevni red-bilo da ga usvoji,bilo da o njemu zauzme stav. Ako namjerava da usvajanje nekog akta prevede iz specijalnog u redovni zakonodavni postupak(zamijeni jednoglasnost kvalifikovanom većinom u Savjetu)E.Savjet mora o tome obavijestiti NP u roku od 6 mjeseci od usvajanja akta.Ako se NP tome protivi ne moţe se usvojiti odluka,a ako šute E.savjet moţe usvojiti odluku sa pasarela klazulom. Protokol o principima proporcinalnosti i supsidijarnosti-ovdje L.U.uvodi mogućnost blokiranja zakonadavnog postupka,a NP raspolaţu pravom veta(indirektno).Sve institucije se obavezuju na poštivanje principa supsidijarnosti i proporcinalnosti.Uz izuzetak vezan za hitne i obrazloţene slučajeve,Komisija je duţna prije podnošenja prijedloga bilo kojeg zakonodavog akta obaviti široke konsultacije.Unijske institucije su duţne obrazloţiti princip supsidijarnosti i proporcionalnosti.Djelovanje institucija se obrazlaţe imajući u vidu materijalni aspekt principa supsidijarnosti i proporcionalnosti. Kontrolni mehanizam NP formuliše Konvencija o budućnosti Unije pod nazivom „Mehanizam ranog upozorenja“L.U.ne navodi ime ovog mehanizma nego se smatra implicitnim u ugovoru o FU i pratećim protokolima. Rano uporenje-ţuti karton-U zavisnosti od predloţenog akta NP konsultuju parlament regija koji ima zakonodavna ovlaštenja.Svaki NP ima po 2 glasa(1 dom-1 glas).U slučaju da se zbog povrede supsidijarnosti i proporcinalnosti usprotivi najmanje 1/3 svih glasova(trenutno 54-27 drţava)prijedlog se razmatra u svjetlu datih primjedbi.To rezultira povlaćenjem akta,njegovom dopunom i insistiranjem na incijalnom prijedlogu.Ako se akt usvaja u oblasti slobode,bezbjednosti i pravde dovoljna je ¼ glasova,a ako se usvaja u redovnom zakonodavnom postupku 28 glasova. Pojačana kontrola-narandţasti karton-Ako se ostane kod izvornog prijedloga Komsija obrazlaţe stav i zajedno sa stavom NP prosljeĎuje ga Savjetu i EP.Unijski zakonodavac

12

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM zauzima stav-prvo čitanje.Prijedlog akta se neće razmatrati ako iza povrijeĎenog principa supsidijarnosti stoji većina drţava u Savjetu(55%)i prosta većina u EP koji su glasali. Postavlja se pitanje zašto ne „crveni karton“?Zato što što konačna odluka leţi na Savjetu i EP kao ključnim akterima zakonodavnog postupka. Doprinos demogratskoj legitimnosti Unije-Za jedne je ovaj mehanizam nedovoljan,a za druge iskorak u ţeljenom pravcu.Ţuti i naradţasti karton vidi se kao ispravan put ka ostvarenju ideje delibaratorne demokratije. Ex post kontrola-Pored djelovanja NP u početnoj fazi usvajanja unijskih pravnih akata(elementi ex ante kontrole)postoji i mogućnost obraćanja NP sudu EU.Podnošenje tuţbe zbog povrede principa supsidijarnosti ovlašteni su:drţava članica i parlament posredstvom vlade.Isto vrijedi za Komitet regija.Pred Sudom se u ulozi tuţioca ne moţe pojaviti NP. Komitet regija kao pokretač postupka trpi 2 ograničenja: -ta mogućnost postoji samo ako je Osnivački ugovor propisao obavezu konsultovanja Komiteta regija u zak.postupku -povreda na koju tuţbom ukazuje Komitet regija mora se odnositi na zaštitu prerogtiva ovog tijela(Komitet regija-poluprivilegovani tuţilac). 15.Redovni zakonodavni postupak(osnovni elementi) Osnovni elementi Postupak saodlučivanja postao je redovni zakonodavni postupak.Umjesto „mišljenja“sada EP u okviru prvog čitanja usvaja „stav“.Isto vrijedi i za Savjet koji u slučaju ne prihvatanja stavova EP umjesto“zajedničkog stava usvaja „stav“i prosljeĎuje ga EP ili sada Savjet već u ovoj fazi moţe usvojiti akt u skladu sa „stavom“, Parlamenta.Redovni zak.postupak je L.U.proširen na nekoliko destina novih slučajeva:poljoprivreda i ribarstvo,izuzeci od slobode nastanjivanja ili nastana,sloboda pruţanja usluga,uključujući i drţavljanje trećih zemalja,sloboda kretanja kapitala,trţišna konkurencija,intelektualna svojina itd. 16.Specijalni zakonodavni postupak(osnovni elementi,vrste,primjena) Osnovni elementi EP ima drugačiju ulogu.Od njega se traţi mišljenje(svojevremeni postupak konsultovanja)i saglasnost(odobrenje).U specijalnim postupcima djeluje EP uz sadejstvo Savjeta ili Savjet uz sadejstvo EP.Kada akt usvaja Savjet,a to je pravilo uloga Parlametna moţe biti konsultativna i odobravajuća.Kad akt usvaja Parlament uloga Savjeta je uvijek odobravajuća,tj.bez njene saglasnosti nema akta. Vrste i primjena Prvi specijalni postupak-konsultovanje Parlamenta Sadašnji specijani postupak u kojem Savjet djelujući u ulozi zakonodavca od Parlamenta traţi stav,odnosno mišljenje izveden je iz postupka konsultovanja.Moţe se ilustrovati u sljedećim primjerima:socijalna sigurnost(jednoglasno),izborno pravo(jednoglasno),diplomatskokonzulrna zaštita(direktive),pravosudna saradnja u graĎanskim stvarima(jednoglasno)energija(jednoglasno),harmonizacija propisa na unutrašnjem trţištu(jednoglasno,direktiva),intelektualna svojina,nadleţnost Evropskog suda(jednoglasno)itd. Drugi specijalni postupak-odobrenje Parlamenta Suština je u činjenici da akt zakonodavnog karaktera ne moţe biti usvojen bez odobrenja ili saglasnosti EP.U pravilu akt usvaja Savjet djelujući u tzv.specijalnom zak.postupku.Obuhvata

13

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM nap:borbu protiv diskriminacije,širenje prava graĎana Unije,kancelarija javnog pravobranioca radi zaštite finansijskih interesa EU,jedinstven sistem izbora za članove EP,sistem prihoda Unije,djelovanje u skladu sa implicitnim ovlaštenjima(sve ove mjere usvaja jednoglasno). Lisabon poznaje i druge slučajeve usvajanja akata od strane Savjeta ministara,ali i E.Savjeta uz odobrenje EP. Zakonodavnim aktima usvojenim u specijanom postupku moguće je prepisati demogratski legitimitet samo u slučaju kada se uloga Parlamenta sastoji u davanju saglasnosti ili odobravanju akata. Pasarela klauzule Riječ je o mogućnosti da Savjet odreĎenu materiju jednoglasnom odlukom prenese iz specijalnog u redovni zak.postupak,nap.socijalna politika,zaštita ţivotne sredine,pojačana saradnja.Isto vrijedi i za E.savjet.nap jednoglasno moţe odlučiti da Savjet umjesto jednoglasno kvalifikovanom većinom djeluje u oblasti vanjske i bezbjednosne politike,da Savjet odlučuje kvalifikovanom većinom,da se neki akt prevede u redovni zak.postupak,da se proširi nadleţnost Evropskog javnog tuţioca,usvoji srednjoročni finansijski plan itd. 17.Hijerarhija ugovora u postlisabonskom režimu Ostavljajući po strani Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju,L.U.izričito statuira postojanje 2 jednakopravna ugovora-Ugovor o EU ,i ugovor o Funkcionisanju EU. L.U.nije hijerahijski postavio dva ugovora koje mijenja i dopunjava,ali ipak u stvarnosti je drugačije.To znači da je ugovor o EU i dalje „prvi“on je okvirni i utemeljujući,statuira ključne institucije i njihovu nadleţnost,definiše odnos Unije i drţava članica,statuira utemeljujuće vrijednosti integracije oličene u EU. Ugovor o FU,javlja se kao njegova operacionalizacija,tj.razrada načina na koji jedinstvene intitucije djeluju radi ostavrenja zajedničkih ciljeva i koji instrumenti im stoje na raspolaganju u vezi toga. 18.Pravni subjektivitet EU U postlisabonskim Osnivačkim ugovorima izričito je statuiran unutrašnji i vanjski pravni subjektivitet.Član 47 Ugovora o EU glasi:“Unija ima pravni subjektivitet“.To je refleks činjenice da Evropska unija apsorbuje postojeću Zajednicu. Iza ovoga stoji de facto subjektivitet kojeg je EU imala već od osnivanja i formalnog statiranja sa jedne i povezan strah drţava članica sa druge strane. Izričito statuiranje pravnog subjektiviteta EU za rezultat je imalo i redefinisanje odreĎenih odredbi Osnivačkih ugovora.Unija je ovlaštena da zaključuje meĎunarodne sporazume u svim oblastima obuhvaćenim njenom nadleţnošću. Posebna deklaracija uz Završni akt MeĎunarodne konferencije(Deklaracija 24)konstatuje da formalno sticanje pravnog subjektiviteta neće uticati na Ugovorom statiranu nadleţnost EUkako u odnosu na zakonodavnu tako i preduzimanje odreĎenih mjera. Euroatom i dalje ima zaseban pravni subjektivitet(meĎunarodni i unutrašnji).Drţave članice su jednostavno time ţeljele izbjeći probleme vezane za ratifikacioni proces. 19.Akti u dosadašnjem 2 i 3 stubu(specifičnosti) Vanjski poslovi i bezbjednost

14

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM U ovoj oblasti EU koristi lepezu pravnoobavezujućih akata,meĎu kojima postoje oni koji imaju političko-programski karakter i oni koje su u funkciji njihove operacinalizacije i provedbe. Kada je riječ o aktima poltičko-programskog karaktera radi se o pravnoobavezujućim aktima i usvaja ih E.savjet.Funkcija ovih akata je definisanje strateških ciljeva i načina njihovog ostvarivanja.Ovdje se susrećemo sa 2 akta:opšte ili generalne smjernice i opšti pravci djelovanja. Ključni akt u ovoj oblasti je odluka.U oblasti vanjske poltike i bezbjednosti postlisabonska odluka utvrĎuje:akcije Unije,stavove Unije,mjere za provedbu akcija i stavova.Ugovor u ovoj oblasti ne predviĎa donošenje uredbi i direktiva kao pravnoobavezujućih akata. U donošenju akata u ovoj oblasti,uključujući pravno obavezujuće učestvuje i E.savjet.MeĎutim mjerodavno poglavlje Ugovora o FU uopšte ne pominje E.savjet u toj oblasti. Policija i pravosuĎe U ovoj oblasti su bitne 2 stvari: -ova oblast je obuhvaćena procesom komunitarizacije -u vezi sa eventualnim usopostavljanjem Javnog tuţioca EU u zakonodavnoj funkciji javlja se i E.savjet. Umjesto konvencija i odluka Uniji su u ovoj oblasti na raspolaganju uredbe i direktive.Aktima u svojevremenom 3 stubu Ugovor je izričito negirao neposredno dejstvo. Akti u oblasti saradnje policije i pravosuĎa u krivičnim stvarima su podloţni kontroli od strane E.suda.U postlisabonskom reţimu za obraćanje nacionalnih sudova E. sudu nije potrebna predhodna saglasnost drţave članice. Status akata u ovoj oblasti obuhvaćenoj dosadašnjim 3 stubom regulisan je posebnim protokolom uz L.U.(protokol br 36).PredviĎen je poseban prelazni reţim u trajanju od 5 godina. U prelaznom periodu Komisija i Evropski sud zadrţavaju ovlaštenja koja su imali do stupanja na snagu L.U.Dakle tokom 5 godina Komisija u ovoj oblasti ne moţe incirati postupak pred E.sudom protiv drţave članice zbog povrede Ugovora. I dalje je na snazi reţim posebne izjave kojom se prihvata nadleţnost E suda da postupa po zahtijevima nacionalnih sudova kao i prije lisabona. U slučaju izmjena i dopuna već postojećeg akta u okviru svojevremenog 3 stuba,te izmjene i dopune se primjenjuju na sve zemlje na koje se odnose. Segment podrazumijeva izričito statirane izuzetke u odnosu na pojedine zemlje(V.B). 20.Sektorske politike(energija,svemir,ekonomsko-monetarna unija) Energija Odredba o zajedničkoj politici u ovoj oblasti javlja se tek posretstvom Lisabonskih amandmana.Figurira kao jedna od prvih oblasti zajedništva.Zajednica,odnosno Unija je tokom minulih nekoliko decenija usvojila niz programsko-političkih akata(uredbe i direktive)Direktiva 96/92/EC mijenjana 2003 i 2009,uredba za djelovanje i finasiranje Agencije za snadbjevanje za atomsku energiju itd. Značajan programsko politički akt u ovoj oblasti su zaključci sastanka E.savjeta 2007 gdje se izdvajaju tri bitna aspekta:klimatske promjene,jedinstveno trţište plina i električne energije,obnovljivi energetski resursi.Ostvarivanje ciljeva podrazumijeva djelovanje u nizu manje ili više specificiranih oblasti:vanjski poslovi i bezbjednost,uspostavljanje jedinstvenog energetskog trţišta,djelovanje u vezi sa pojednim energentima.Posebno mjesto zauzima nuklearna energija zahvljajući postojanju Euroatoma.

15

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Redovno snadbjevanje drţava članica energentima preraslo je u eminentno političko i bezbjednosno pitanje.Ideja solidarnosti u ovoj oblasti pojavila se pod pritiskom geostrateškog pozicioniranja SAD,EU i zemalja proizvoĎača energenta. Ciljevi novouspostavljene politike su sljedeći: -osiguranje funkcionisanja trţišta energije i bezbjednosti snadbjevanja Unije energentima -unapreĎenje efikasnosti korištenje energije i njena ušteda -razvoj novih i obnovljivih oblika energije -unapreĎenje meĎusobne povezanosti energetskih mreţa. Za postizanje ovih ciljeva Uniji su na raspolaganju „mjere“usvojene u redovnom zak.postupku zajednički od strane EP i Savjeta uz konsultovanje Ek.soc.komiteta i kom.regija. Drţave uvaţavaju odredbe Ugovora o unapreĎenju energetske efikasnosti,uštedi i razvoju obnovljivih izvora energije.Pomenuto pravo je potvrĎeno i u Deklaraciji br.35.Ova politika je u reţimu podijeljene nadleţnosti Unije i drţava članica-pomenut je princip solidarnosti.Savjet moţe po prijedlogu Komisije usvajati mjere u slučaju ekonomskih poteškoća u snadbjevanju u oblasti energije. Svemir Zajednička poltika u oblasti svemira nije pominjana u Osnivačkim ugovorima.Novine su: 1.Nadleţnost Unije u ovoj oblasti je moguće svrstati u podijeljenu nadleţnost.Unija moţe preduzimati aktivnosti i usvajati odgovarajuće akte,ali ne smije dovesti u pitanje pravo drţava članica.Ugovor ističe provedbu tzv“svemirskih programa“. 2.Djelovanje Unije u ovoj oblasti je u funkciji unapreĎenja naučnog i tehničkog progresa,trţišne konkurentnosti i ostvarenja zajedničkih politika.U okviru svemirske politike Unija:podrţava zajedničke incjative,pomaţe istraţivanje i tehnološki razvoj i koordinira napore na planu istraţivanja i korištenja svemira. Ekonomsko-monetarna Unija Ovdje treba konstatovati sljedeće: 1.Revidirani tekst odredbi umjesto izraza eki ili eku koristi izraz“euro“ 2.Sada se drţave članice nazivaju drţave čija je valuta“euro“,a ne drţave bez derogacije“kao što je to bilo do sada. 3.EMU prolazi kroz jednu sloţenu provjeru(finansijska kriza je konačni test)s obzirom da su neke članice eurozone pod dugovima(grčka,portugal,španija,irska). EMU pretstavlja jedan od ciljeva integracije,a sredinom 2010 EMU je činilo 16 drţava,a estonija se priključila početkom 2011. 21.Politike horizontalnog karaktera(klima,teritorijalna kohezija) Klima MeĎu novinama L.U. je i odredba koja se bavi klimatskim promjenama.Ciljevima u oblasti zaštite ţivotne sredine data je i borba protiv klimatskih promjena na meĎunarodnoj sceni.Nadleţnost u ovoj oblasti Unija dijeli sa drţavama članicama.U ovoj oblasti unijski zakonodavac djeluje u okviru redovne zakonodavne procedure-mjere usvajuju zajednički EP i Savjet uz konsultovanje Eko.socijalnog komiteta i Komiteta regija.I ovdje postoji izuzetak u korištenju posebnog postupka,a odnosi se na mjere:primarno fiskalnog karaktera,prostornog planiranja,upravljanja vodenim resursima i korištenja zemljišta. Savjet moţe u skladu sa pasarela klauzulom ove odredbe uvesti u redovni zak.postupak. Teritorijalna kohezija

16

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM U postlisabonskim odredbama meĎu ciljevima je izričito statuirana teritorijalna kohezija.Aktuelno rješenje u domen kohezije ili povezanosti uvodi teritorijalni aspekt povezujući ga sa principom supsidijarnosti.Operacionalizacija pomenutog data je u odredbama Ugovora o FU gdje figurira kao zasebna politika-tzv.koheziona politika ili politika privredne i društvene povezanosti. Redefinisana odredba zajedničku kohezionu politiku posebno veţe za ruralne oblasti,oblasti u znaku industrijske transformacije i regije u znaku teških i trajnih prirodnih i demografskih nedostataka.Mjere u ovoj oblasti EU usvaja u redovnom zak.postupku uz konsultovanje ECOSOC-a i Komiteta regija. EP i Savjet definišu zadatke,prioritnetne ciljeve i organizaciju Strukturalnih fondova i objedinjavanje i grupisanje fondova.U redovnom zak.postupku uspostavlja se i Kohezioni fond.Redovni zak.postupak vrijedi i za usvajanje provedbenih uredbi u vezi sa Evropskim fondom za regionalni razvoj,a izuzetak postoji u odnosu na Evropski poljoprivredni,usmjeravajući i garantni fond.EP je u ovoj oblasti dobio proeminentniju ulogu. 22.Politike usmjerene ka građanima Unije Usluge od opšteg interesa Ove usluge su predmet posebnog protokola-Protokol br.26.Čl 14 Ugovora o FU detaljnije razraĎuje usluge u opštem ekonomskom interesu kao jednu zajedničku vrijednost koja utemeljuje EU. Protokol ima u vidu ključnu ulogu drţavih i lokalnih vlasti u pruţanju ovih usluga,zatim raznovrsnost usluga u opštem interesu i potrebe korisnika uslovljene geografskim,socijalnim i kulturnim poloţajem i visok nivo kvaliteta,sigurnosti i dostupnosti i jednak tretman. Sve neekonomske usluge ostaju u nadleţnosti drţava članica. Ove usluge se smatraju dijelom tzv. „drţave blagostanja“ tačnije navode se kao dio valfer usluga gdje spadaju socijalno osiguranje i sigurnost,zdravstvo,a dodaju se i usluge koje pruţaju firme. U vezi sa operacionalizacijom izloţenog treba konstatovati sljedeće: Za razliku od nekih valfer segmenata ovo je oblast privrednog djelovanja u kojoj je značajan angaţman javnih-budţetskih sretstava, a Unija takvim ne raspolaţe. Usluge od opšteg interesa su L.U. dobile proeminentnije mjesto. Sport MeĎu novinama L.U.su i rješenja u oblasti sporta.U FU sport se sada izričito spominje u odredbama posvećenim obrazovanju,stručnom usavršavanju i omladini.Unija u ovoj oblasti djeluje u okviru dopunske nadleţnosti.Djelovanje Unije u ovoj oblasti ima za cilj unapreĎenje evropskog sporta,što podrazumijeva unapreĎenja:fer i otvorenog takmičenja i saradnju nacionalnih i unijskih tijela,zaštitu fizičkog i moralnog integriteta sportista i jačanje saradnje sa trećim drţavama i meĎunarodnim sportskim organizacijama.Unija u ovoj oblasti ne moţe usvajati harmonizacione mjere.Raspolaţe potsticajnim mjerama. Civilna zaštita Jedna od oblasti društvenih odnosa u kojoj je EU stekla poseban,odnosno novi ustavni osnov jeste i civilna zaštita.Unija je u vezi sa civilnom zaštitom ovlaštena na sudjelovanje kojim podrţava,koordinira i dopunjava djelovanje drţava članica.Budući da se radi o dopunskoj nadleţnosti Unija ne moţe donositi harmonizacione mjere. 23.Nadležnost EU-princip prenijetih i ustupljenih ovlaštenja-vrste nadležnosti

17

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Prvi član Ugovora o EU statuira ptincip prenijetih/ustupljenih ovlaštenja.Drţave članice su na Uniju prenijele/udruţile dijelove svog suveriniteta u cilju ostvarivanja zajedničkih ciljeva.Izričito je rečeno da ono što nije dato u nadleţnost Unije ostaje u nadleţnosti drţava članica.Nadleţnost je podijeljena nizom principa bilo etabiliranih judikaturom E.suda,bilo izričito regulisanim Osnivačkim ugovorima. Proprcinolanost-odredba ugovora o EU statuira funkciju principa proprcionalnosti ili srazmjernosti.Unija svoje ciljeve ostvaruje odgovarajućim sretstvima koja su srazmjerna Osnivačkim ugovorima koja su na nju prenijeta. Lojalnost-Ugovor o EU sadrţi klauzulu ili princip lojalnosti(federalna klauzula ili federalni princip).Širi se na materiju dosadašnjeg trećeg stuba.Vrijedi u slučaju inostranih i bezbjednosnih poslova. Supsidijarnost-dio paralelne,zajedničke ili podjeljene nadleţnosti ravna se prema ovom principu.Preuzeta u Ugovor o EU,ali ne i u FU.Postojeći protokol o primjeni principa supsidijarnosti i proprcionalnosti je doraĎen i statuirana je uloga nacionalnih parlamenata. Konzistentnost-Unija svoje aktivnosti neovisno od vrste nadleţnosti obavlja na način koji osigurava njihovu povezanost i usklaĎenost radi ciljeva postavljenih Ugovorom i principom prenijetih/ustupljenih ovlaštenja. Vrste nadleţnosti Ugovor o FU statuira sljedeće nadleţnosti:1.isključiva,2.podijeljena ili paralelna,3.dopunskopodrţavajuća,4.koordinirajuća. Isključiva nadleţnost Ona obuhvata:carinsku uniju,konkurencija-pravila za funkcionisanje unutrašnjeg trţišta,monetarna politika drţava čija je valuta euro,očuvanje morskih resursa,politika ribarstva,zajednička trgovinska politika,zaključenje meĎunarodnih sporazuma ako je predviĎeno aktima Unije ili za vršenje nadleţnosti. Podijeljena/paralelna/konkurenta/zajednička nadleţnost Obuhvata sljedeće:unutrašnje trţište,socijalna politika,ekonomska socijalna i teritorijalna kohezija,poljoprivreda i ribarstvo,ţivotna sredina,zaštita potrošaća,transport,transevropske mreţe,energija,sloboda,bezbjednost,zdravstvena sigurnost,istraţivanje i tehnološki razvoj,svemir i humanitarne pomoći.Princip preempcije znači da da u slučaju podijeljene nadleţnosti drţave članice mogu djelovati samo u mjeri u kojoj to nije učinila Unija. Institucije Unije mogu preemtivno djelovati na različite načine:potpisivanjem jedinstvenih pravila(uredbe),harmonizacione mjere(direktive)pri čemu ove druge moraju biti minimalnog karaktera.Za poljoprivredu je statiran redovan zak.postupak umjesto postupka konsultovanja. EP sada zajedno sa Savjetom odlučuje u vezi obaveznih izdataka. Dopunska nadleţnost Ona ima u vidu angaţman institucija Unije u cilju podrške djelovanja drţava članica.Primat djelovanja ima drţava,a Unija ima pozadinsku ulogu,jer svojim mjerama dopunjava i podrţava takvo djelovanje.Ono što EU ističe jeste nemogućnost harmonizacije propisa u ovoj oblasti.MeĎutim zabrana usvajanja mjera ima rezervu.Legislativna aktivnost Unije je isključena kada je to izričito navedeno u Ugovoru ili ako je usklaĎenje nacionalnih propisa isključeno to ne znači da ove ne mogu usvajati pravno obavezujuće akte.Obuhvata:zaštitu i unapreĎenje ljudskog zdravlja,industrija,kultura,turizam,obrazovanje,omladina,sport,civilna zaštita i administrativna ili upravna saradnja. Koordinirajuća nadleţnost

18

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Ovdje spadaju:ekonomska politika,zapošljavanje,socijalna sigurnost.Zagovarano je da je treba dići na nivo“podijeljene nadleţnosti“,a sa druge strane branjen je stav da ona treba ostati u nadleţnosti drţava članica.REZULTAT-Odredba Ugovora o FU smještena izmeĎu odredbi o podijeljenoj i odredbi o dopunskoj nadleţnosti Unije. Drţave članice koordiniraju svoje ekonmske politike.Savjet usvaja mjere,a osobito široke smjernice.Izuzetak su članice EMU. Kod zapošljavanja Unija poduzima mjere radi koordinacije politika drţava članica(bez izuzetka članica EMU).Kod socijalne politike isto vrijedi kao i kod zapošljavanja. Socijalno partnerstvo -Unija priznaje ulogu socijalnih partnera,unija uzima u obzir različitost nacionalnih sistema,podrţava dijalog socijalnih partnera i doprinosi socijalnom dijalogu putem tripartitnog socijalnog samita o rastu zaposlenosti. Ovlaštenja Unije ako ih prestane vršiti ili ih se odrekne vraćaju se drţavama članicama. 24.Princip fleksibilnosti-pojam,ključne ilustracije Fleksibilnost je jedan od rukovodnih principa EU.Fleksibilnost je mogućnost da sve drţave članice istovremeno i u potpunosti ne učestvuju u zajedničkoj politici,saradnji u odreĎenoj oblasti-policije,pravosuĎa,kontrola granica,azil,migracija itd,a u pozitivnom smislu to je mogućnost da samo grupa drţava članica uspostave dublju i širu saradnju u odreĎenoj oblasti.Odredbe o fleksibilnosti date su i u Ugovoru o EU i FU. Izričito je rečeno da je mehanizam pojačane saranje u okviru Unije moguće koristiti samo izvan njene i isključive nadleţnosti,zatim isključen je u oblasti vanjske i bezbjednosne politike i novo rješenje statuira učešće 9,a ne 8 drţava kao do sada. Mehanizam pojačane saradnje prvi put statiuran Amsterdamskim ugovorom do sada nije korišten. 25.Izmjena osnivačkih ugovora(uopšte) Pravila o izmjenama osnivačkih ugovora data su u Završnim odredbama Ugovora o EU. Po starom reţimu(prije lisabona)amandmatski postupak pokreće drţava ili Komisija.Nakon pribavljanja mišljenja EP ili Komsije i ECB,Savjet donosi odluku o sazivanju konferencije prestavnika vlada drţava.Saziva je predsjedavajući Savjeta.Tekst se prosljeĎuje drţavama članicama na usvajanje. Postlisabonski reţim poznaje 1 redovni i 3 posebna ili pojednostavljena postupka:redovni aman.postupak,pojednostavljeni ili skraćeni postupak i aman.postupak u skladu sa pasarela klauzuom ili premoščujući postupak. U prvoj fazi podnosi se prijedlog Savjetu od strane drţave ili Komisije ili EP.Prijedlog je usmjeren na povećanje/smanjivanje nadleţnosti Unije.Savjet prosljeĎuje prijedlog E.savjetu,a NP obavještava o incjativi. U drugoj fazi ključna uloga je E.savjeta.Nakon konsultacija sa EP i Komisijom E.savjet donosi odluku o razmatranju amandmana,a predsjednik saziva Konvenciju ili Konvent.Konvenciju čini 6 drţava ili vlada,prestavnici NP,Komsije i EP.E.savjet odlučuje prostom većinom,a Konvencija preporuke usvaja konsenzusom.E.savjet meĎuvladinoj konferenciji daje upute o sadrţaju i obuhvatu amandmana.Nakon što pribavi saglasnost EP,E.savjet moţe preskoćiti Konvenciju. Treća faza-tekst amandmana je u znaku meĎuvladine konferencije.Saziva je predsjednik E.savjeta i konsenzusom utvrĎuje tekst amandmana. Četvrta faza je ratifikacija od strane drţava članica i bez tog amandman ne moţe stupiti na snagu.Rok za ratifikaciju je 2 godine.Ako to učine 4/5 drţava stvar se prepušta E.savjetu.

19

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Kada se uporedi ovaj postupak sa onim kojeg je poznavao tekst Osnivačkih ugovora 3 i 4 faza su iste.Sada je naglašena snaga drţava članica kao gospodara ugovora.Ključna uloga je dakle u rukama E.savjeta i Savjeta Ministara. Posebni ili pojednostavljeni amanmanski postupci Tehnički amandmani“prvi pojednostavljeni postupak“.O izmjeni odlučuje E.savjet.Postupk je u funkciji olokšanja tzv“tehničkih izmjena Osnivačkih ugovora“.Izmjene se mogu odnositi samo na treći dio Ugovora o FU-u cjelini ili njegov dio,izmjena je moguća samo u vezi zajedničkim politikama i akcijama,moguće su samo na prijedlog drţave,EP ili Komsije,odluka o amandmanima se donosi tek nakon konsultacija EP,amandmanima se ne moţe širiti/povećavati nadleţnost Unije,stupaju na snagu po prihvatanju drţava članica. Pasarela klauzule-„drugi i treći pojednostavljeni postupak“-mogućnost da se jednoglasnost u Savjetu zamijeni kvalifikovanom većinom(drugi pojednostavljeni postupak)i mogućnost da se poseban ili specijalni zak.postupak zamijeni redovnim zak.postupkom(treći pojednostavljeni postupak).Ubrzava se postupak izmijene Osnivačkih ugovora-preskaće se Konvencija. Pasarela klauzula ka većinskom odlučivanju-novost je generalizacija paserela klauzula upravo kroz pojednostavljivanje Osnivačkih ugovora.L.U.je donio pravila o prelasku na drugačiji način odlučivanja: -E.savjet odlučuje jednoglasno uz pravo veta drţave članice -amandman u smislu pasarela klauzula nije moguć bez saglasnosti EP(najznačajnija pr.) -amandmani nisu mogući bez obavještavanja NP -ovi postupci su isključeni u sljedećim oblastima:sopstveni prihodi,srednjoročni finansijski plan,inherentna nadleţnost Unije(klauzula fleksibilnosti),suspenzija prava proistaklog iz članstva u EU. Pasarela klauzula ka redovnom zakonodavnom postupku-ovaj je postupak manje obuhvatan i odnosi se na ugovor o FU(uţi u odnosu na postupak pasarela kluzula). PoreĎenje pojednostavljenih postupaka-.Postupak za pasarela klauzulom zamišljen je kao jednostaniji i brţi.Kod pasarela kluzula nije propisana ratifikacija u drţavama(NP mogu blokirati usvajanje amandmana-rok 6 mjeseci).Pojednostavljeni postupak se odnosi na vojne i odbrambene implikacije.Kod promjene načina odlučivanja u Savjetu pasarela kluzula moţe se posmatrati i kao ograničen i kao obuhvatan-prvo-jer se odnosi na način glasanja u Savjetu,a drugo-odredbe o načinu izmjene rasute su u oba ugovora. Kompetenz dilema Ko je nadleţan da odlučuje o nadleţnosti EU- institucije Unije ili drţave članice?L.U.kao da ide u korist EU.To se izvodi iz pojednostavljenog postupka,ali i u vezi sa pasarela kluzulom.Ova dilema ipak ostaje i nakon lisabona,ali mnogo toga ide u korist drţava članica. 26.Prijem i napuštanje EU Prijem u EU Ovdje treba konstatovati nekoliko stvari:1.set utemeljujućih vrijednosti je jedan od kriterija za ocjenu spremnosti drţave kandidata za prijem,2.dodatna obaveza drţave kandidata da unapreĎuje utemeljujuće vrijednosti EU,3.o aplikaciji za članstvo obavještavaju se nacionalni parlamenti,4.u postupku prijema uzimaju se kriteriji utvrĎeni u E.savjetu.

20

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Postupak za prijem Drţava kandidat svoj zahtjev upućuje Savjetu,koji o eventualnom prijemu nove drţave članice odlučuje jednoglasno,nakon što je konsultovao Komsiju i nakon što je za takav zahtijev dobio saglasnost ili pristanak EP,a sve to uzimajući u obzir uslove za pristupanje koje formuliše E.savjet.Komsija svake godine objavljuje tzv.godišnju strategiju širenja.U tom dokumentu se nudi pregled politike širenja,kao i saţet prikaz napretka kojeg su kandidati ostvarili.Po otpočinjanju pregovora Komsija pravi odgovarajuće izvještaje nudeći ocjenu postignutog u procesu priključenja.Komsija se pri tome sluţi objektivnim političkim i ekonomskim kriterijumima. Napuštanje EU Jedno od novih rješenja L.U.je napuštanje Unije od strane drţava članica.I ako su Osnivački ugovori zaključeni na neograničeno vrijeme i ako E.sud ističe uspostavu komunitarnog pravnog sistema,drţave su ipak mogle istupiti iz EZ/EU.Članstvo je slobodno donijeta politička odluka,a ne osuda na boravak u kaznenoj zajednici. O namjeri napuštanja drţava obavještava E.savjet koji formuliše stavove/smjernice u skladu sa kojima Unija pregovara o uslovima povlačenja,uzimajući u obzir i buduće odnose. Odluka o zaključenju sporazuma kojim se reguliše ovo pitanje donosi Savjet kvalifikovanom većinom,uz saglasnost parlamenta-kvalifikovana većina(72% članova i 65% st.Unije)i EP ima pravo veta. Sporazum o istupanju Osnivački ugovori prestaju vaţiti na dan utvrĎen sporazumom o istupanju,a u njegovom odsustvu 2 godine nakon datuma obavještenja E.savjeta o namjeri istupanja.Drţava koja je napustila Uniju ne učestvuje u debati i donošenju odluka Savjeta ministara i E.savjeta. Ako drţava koja je napustila Uniju odluči ponovo da se prikljući potrebna je jednoglasna odluka Savjeta i saglasnost EP. 27.Sporazum o stabilizaciji i pridruženju

Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) je nova generacija evropskih odnosno međunarodnih sporazuma specijalno osmišljenih za potrebe država jugois‐ točne Evrope. Za razliku od međunarodnih sporazuma koji su bili ponuđeni državama centralne i istočne Evrope, sadrži jedan bitno drugačiji elemenat ‐ elemenat stabilizacije. Stabilizacija u okviru pridruživanja znači uređivanje odnosa unutar same države, putem reforme i jačanja institucija, vladavine prava, dalje demokratizacije društva i transformacije privrede iz planskog koncepta u tržišnu privredu. SSP pred‐ stavlja izvor komunitarnog prava, te je implementacija obaveza koje iz njega proizi‐ laze izuzetno značajna za pravni poredak zemlje. Po prvi put uvodi države regiona u ugovorni odnos sa EU, tačnije evropskim zajednicama i njihovim državama člani‐ cama

Hrvatska je sa EU zaključila sporazum o stabilizaciji i pridruţenju,a status kandidata formalno stekla 2005 godine,sa Makednijom(april 2001),Albanijom(juni 2006),Crna Gora(oktobar 2007),Srbijom(april 2008) i BIH(juni 2008).Makedonija je status kandidata formalno stekla u decembru 2005. Paralelno sa ovim zaključen je još i Privremeni ili Prelazni sporazum koji se bavi trgovinom.Riječ je o nastojnju Unije da proširi domašaj unutrašnjeg trţišta-nije potrebna ratifikacija drţava.Krajem 2009 Privremeni sporazumi su sa svim zemljama stupili na snagu. Crna Gora je 2009 podnijela zahtijev za prijem,a sugestija je upućena i albaniji,a za srbiju odgovor nije stigao. Prva na redu bi trebala da bude hrvatska sudeći po izjavi člana Komisije za ova pitanja,ali to je prije svega političko pitanje. Dakle za balkanske zemlje vrijedi tzv.“obećani prijem“.

21

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM 28.Povelja o osnovnim pravima EU-sadržaj,pravni status Zahvaljujući zalaganju prije svega VB Ugovor o EU ne sadrţi povelju o osnovnim pravima.Sama Povelja je data u posebnom protokolu.Povelja je po drugi put(27.12.2007) potpisana i svečano proglašena od strane institucija i smještena u jedan od protokola,a ne u tekst ugovora i ima politički i simbolički značaj.Povelja obavezuje i E.sud i nacionalne sudove. Novi status znači i da će se njene izmjene vršiti na drugačiji način(meĎuinstitucionalni sporazum),a ne u redovnoj amandmanskoj proceduri.Sjenu na status povelje bacio je izuzetak V.B. i Poljske,ali i češke,ali to ne umanjuje značaj ustavnopravne formalizacije Povelje.Protokol se tretira kao dio ugovora. Značajno je izričito staturanje obaveze pristupanja Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima,kao aktu koji utemeljuje ljudska prava i slobode na prostoru Evrope.Formalnopravno je neobavezujući akt. 29.Evropska Unija kao sui generis zajednica Evropska unija je stasala u jednu specifičnu zajednicu.U pitanju je sloţena društvena struktura koja utemeljuje koegzistencija nezavisnih uzajamno povezanih javnih vlasti,koje nuţno ne podrazumijevaju drţavnost na svakom nivou sa jedne strane,te graĎanstvo koje dopunjuje,ali ne zamjenjuje nacionalno drţaljanstvo sa druge strane.U mjeri u kojoj je ustav izraz suvereniteta u slučaju EU on podrazumijeva dva izvora.Prvi je prenos ili ustupanje ili delegiranje vršenja suvereniteta od strane drţava članica,a drugi opšta volja naroda.Budući da joj društveni presupstrat čine narodi Evrope,EU je sloţena društvena/politička zajednica sklona ugovoru kao temelju ustava. Većina Uniju vide kao meĎunarodnu zajednicu sui generis,pri čemu se uzima i argumentacija povodom analize EZ kao njene predhodnice.Evropska doktrina je ponudila nekoliko odgovora Konfederalna perspektiva EU kao konfederalni komonvelt-Iz britanske pravne nauke stiţu sugestije o komonveltu koji pokazuje osoben karakter EU kao dijela šireg,evropskog postmodernog političkog i pravnog okruţenja koje je tradicionalnu suverenu drţavu ostavilo iza sebe.Mek Kormik smatra da ovaj pojam izraţava osobeno jedinstvo drţava članica i Zajednice/Unije,u kojem ni jedan entitet ne raspolaţe drţavnom suverenošću u klasičnom smislu,niti na to pretenduje.U centru je dakle zejedničko dobro kojem teţe evropski narodi neposredno ili posretstvom političkih pretstavnika i vlada. EU kao postmoderna,konsocijacijska konfederacija-Dio autora viziju EU elaborira na ideji mješavine vlasti kao“predapsolutističkog“oblika vladavine,vršenja vlasti ili upravljanja.Ovako viĎenje zagovara i Majone.Po njemu integracija je od početka u znaku konfedaralnog elementa,s tim da ovaj posljednji ne sugeriše zajednicu koju čine graĎani pojedinci,nego kolektiviteti ili koroporativni entiteti.I u odsustvu centralne vlasti i pojedinca kao člana društvene zajednice-korporacije briga o pojedincu je prepuštena korporaciji.Uloga centra je očuvanje balansa izmeĎu različitih političkih i ekonomskih interesa te zaštiti prava i privilegija kolektiviteta. Zaštita korporativnih sloboda umjesto zaštite slobode pojednca je kriterijum razlikovanja izmeĎu federacije i kofedaracije.EU je prototip postmoderne konfedarcije,odnosno monteskjeva „konfedaralna republika“ shvaćena kao mješavina vlasti materijalizovana

22

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM posretstvom ugovora regulisanog odnosa suverenih drţava u cilju proizvodnje zajedničkih dobara kao što su kolektivna sigurnost-ranije ili ekonomska snaga-u novije vrijeme. I konačno dio autora meĎu kojima je i Majone zagovara ideju regulativne drţave.EU jeste i treba da bude nadnacionalna regulativna drţava bez tradicionalnih alokativnih,redistributivnih,stabilizacionih,simboličkih atributa drţave. EU kao federacija u nastajanju-Veliki dio autora pokazuje sklonost pristupu Ustavnog suda Njemačke u obrazloţenju čuvene Mastriht odluke s početka 90 tih.Tu je ključni pojam Staatenverbund.Izraz sugeriše organizaciono jedinstvo koje je nešto više od konfedaracije,tj od saveza drţava,a manje od savezne fedaralne drţave.Način elaboracije ovog pristupa je bio predmet široke kritike osobito autora sklonih ideji nedrţavne federalne Evrope.Prema njima ono se nazire iza saveza drţava u smislu obrazloţenja odluke Ustavnog suda Njemačke jeste prodrţavni argument,artikulisan tradiocionalnim manirom koji predviĎa činjenicu da EU jeste savez/unija drţava članica,ali je istovremeno i savez/unija graĎana Evrope. Dio autora sugeriše da je u slučaju EU u pitanju ustavni poredak suverenih drţava,odnosno federacija drţava.Sa jedne strane postoji trend federalizacije i sve bliţeg jedinstva sa naglašenijom ulogom EP,većinskog odlučivanja i sudske ustavne kontrole.Sa druge strane na djelu je trend meĎuvladine,šire,unijske saradnje kojeg instituacinalno premošćuje „nesavršena“ institucinalna kopča(E.savjet)i mehanizam ustavnih promjena koji je gotovo u cjelosti u rukama drţava članica. 30.EU kao višeslojna struktura MeĎu najčešće elaboriranim objašnjenjima prirode EU je ono koje je vidi kao kompleksnu,višeslojnu strukturu.Ovaj stav izlaţe Pernike.Polazni stav je da prirodu EU ne podrazumijeva njeno viĎenje kao meĎunarodne organizacije kojom gospodare drţave članice ili kako pernike smatra pravna priroda EU podrazumijeva ideju višeslojnog ustavnog sistema,a taj sistem mogu činiti lokalni,regionalni,nacionalni i evropski nivo političke integracije i djelovanja. Dakle u pitanju je sistem višeslojne ili slojevite nadleţnosti uspostavljene u cilju maksimalno efikasnog zadovoljavanja potreba graĎana na odgovarajućem nivou. Višeslojna ustavnost smatra pernike podrazumijeva 5 elemenata: 1.U procesu globalizacije drţave su manje sposobne da odgovore izazovima i da efikasno zadovoljavaju potrebe svojih graĎana kada je riječ o bezbjednosti,miru i blagostanju itd. 2.Postoje brojni načini uspostavljanja ustava.Jedan od najčešćih načina uspostavljanja ustava jeste davanje ovlaštenja prestavnicima grupa zaduţenih da dogovore nacrt koji će biti podnijet na ratifikaciju.To je način na koji su nastali Osnivački ugovori gdje je sve utemeljeno na integracionim odredbama,uslovima i postupku predviĎenim nacionalnim ustavima,ali nije dovedeno u pitanje drţavnost i drţaljanstvo-graĎanstvo njenih stanovnika. 3.Proces o kojem je riječ utiče na stvarnost nacionalnih ustava i nacionalnih pravnih sistema.Svaka promjena Osnivačkih ugovora povlači sa sobom izričitu ili prečutnu modifikaciju nacionalnih ustava što moţe značiti i siromašenje ovlaštenja na nacionalnom nivou i njihovo premještanje na evropski nivo. 4.Kao rezultat evropske integracije drţave članice su prihvatile višestruki identitetlokalni,nacionalni,evropski. 5.Poimanje evropske integracije kao procesa višeslojnog konstitucinalizma putem kojeg se raspodijela vlasti koju dijele nacionalni i evropski nivoi upravljanja konstantno reorganizira i preusmjerava,dok istovremeno legitimnost svake vlasti počiva na istim graĎanima što znači da EU nije strana nego naš vlastiti instrument političkog djelovanja.

23

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM Evropski ustav je shvaćen kao sloţeni ustavni sistem koji obuhvata dva ili tri više tijesno povezanih ustavnih nivoa i upravo višeslojna priroda ovog sistema zahtijevaju reviziju njegove strukture,postupaka i ustavnog teksta. 31.Stubna struktura EU-prije i nakon L.U. Nastojanja neusvojenog Ustava da dokine stubnu strukturu EU su uočljiva i u L.U.Par stvari: 1.Izričito je rečeno da E.Zajednica nestaje sa scene,a da je nasljeĎuje Unija. 2.Statuiran je jedinstven pravni subjektivitet EU 3.Materija obuhvaćena svojevremenim trećim stubom prenijeta je u cjelosti u Ugovor o FU,odnosno u svojevremeni komunitarni ili 1 stub. 4.Nadleţnost E.suda je proširena i na tumačenje odredbih posvećenih ciljevima i vrijednostima Unije. 5.Isti pravni instrumenti i isti postupak njihovog donošenja vrijede za sve segmente Unije 6.Postupak saodlučivanja postaje redovni zakonodavni postupak Svojevremeni 2 stub Kada je riječ o vanjskom djelovanju Unije i njenoj bezbjednosti treba istaći sljedeće: 1.U ovoj oblasti E.savjet djelujući jednoglasno i na prijedlog Savjeta definiše strateške ciljeve i interese u ovoj oblasti.Za razliku od komunitarnog,ovdje je u primjeni meĎunarodni metod odlučivanja(Savjet ministara i E.savjet su pretstavništva drţava). 2.U ovoj oblasti izričito je statuirana primjena specijalnih pravila i postupaka.Uz Komsiju kao redovnog incjatora donošenja akta ovdje se u toj ulozi pojavljuje i drţava članica.Potom usvajanje odluke kvalifikovanom većinom u Savjetu moţe biti blokirano ako tzv.konstruktivnu apstinenciju nagovjesti trećina drţava koje pretstavljujaju jednu trećinu stanovništva Unije(kvalifikovana konstruktivna apstinencija). 3.Odluka E.savjeta da proširi odlučivanje kvalifikovanom većinom na račun jednoglasnosti ne ukljućuje obavezu obavještavanja NP.(ovo ne obuhvata odbramena pitanja) 4.ovdje je isključena mogućnost usvajanja pravnoobavezujućih akata 5.Zajedničku politiku u ovoj oblasti definišu i prvode E.savjet i Savjet,a ne Komsija. 6.Uloga E.suda u ovoj oblasti je vrlo ograničena 7.Kada je riječ o finansiranju postoji mogućnost hitnog zahvatanja u buţet Unije kao i uspostavljanja početnog ili izvanrednog fonda. Svojevremeni 3 stub 1.I sada je u komunitariziranom segmentu saradnje policije i pravosuĎa u krivičnim stvarima zadrţan mehanizam jednoglasnog odlučivanja 2.I dalje su prisutni izuzeci od opšteg reţima(Danska,Irska,V.B.) 3.Nadleţnost E.suda je vezana za akte usvojene nakon stupanja na snagu L.U,dok za mjere usvojene prije stupanja na snagu L.U. ograničena nadleţnost suda traje 5 godina-tzv prelazni reţim.Sud ne moţe kontrolisati zakonitost i proporcionalnost rada policije i drugih sluţbi itd. 4.Uz Komsiju drţave članice zadrţavaju pravo incijatora zakonodavnog postupka onoga što je obuhvatao svojevremeni treći stub Da li je L.U.stubna struktura EU zaista uknuta? I ako priključeni komunitarnom segmentu saradnja drţava u oblasti vanjske i bezbjednosne politike,a manjem djelu u oblasti pravosuĎa i unutrašnjih poslova zadrţavaju komponentu meĎunarodnog/meĎuvladinog segmenta. U najboljem slučaju tzv.trostubna struktura je pretvorena u dvostubnu strukturu,a to znači da komunitarni stub,uključujući i Euroatom obuhvata:

24

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM -saradnju pravosuĎa i policije-gotovo u cjelosti -dio svojevremnog 2 stuba-vanjska i bezbjednosna politika Drugi postlisabonski stub obuhvata -dobar dio saradnje u oblasti vanjske i bezbjednosne politike. Za mnoge je L.U.ukinuo stubnu strukturu EU. 32.Uloga nacionalnih parlamenata u postupku odlučivanja Naglašenija uloga NP moţe se shvatiti kao dio procesa njene demokratizacije i demogaratskog legitimisanja. Rješenja prisutna u Protokolu o ulozi NP u EU i Protokolu o primjeni principa supsidijarnosti i proporcionalnosti ukazuju na značaj uloge NP.Proeminentnija uloga NP u institucionalnoj strukturi EU uočljiva je u okviru početne faze zak.poatupka.Revidirani Ugovor o EU reguliše sljedeća pitanja: - nadzor nad primjenom principa supsidijarnosti -učešće u ocjeni djelatnosti Unije u području slobode,bezbjednosti i pravde -učešće u postupku izmjene i dopuna Osnivačkih ugovora -informisanje NP o aplikaciji za članstvo u EU -učešće u interparlamentarnoj saradnji NP i EP u skladu sa odgovarajućim protokolom. Kada je rijeć o pomenutim protokolima novine su sljedeće: Komisija je duţna NP dostaviti perijedloge svih zakonskih akata uključujući i godišnji program zakonodavne aktivnosti,paralelno sa njihovim dostavljanjem EP i Savjetu.NP ima rok od 8 sedmica da predsjednicima komunitarnih institucija,učesnicima zakonodavnog postupka(Komisija,Savjet,EP)dostavi obrazloţen stav o tome zašto smatra da se predloţeni akt protivi principu supsidijarnosti,a Savjet i Komisija uzimaju u obzir stavove NP.Svaki NP raspolaţe sa po 2 glasa.Ako stav o kršenju principa supsidijarnosti dijeli najmanje 1/3 NP,nacrt akta se ponovo razmatra.Ako se akt usvaja u redovnom zak.postupku,a obična/prosta većina glasova smatra da se njime vrijeĎa princip supsidijarnosti,Komsija mora ponovo razmatrati akt.Ako odluči da i nakon toga ostane kod prvobitnog prijedloga,Komsija će o tome dati posebno obrazloţenje. Pitanja nisu rasporeĎena po redosljedu po kojem ih je profesor dao.Sva pitanja koja nisu navedena i obraĎena u ovoj skripti se uce po staroj skripti.Prvih 26 strana se uci po staroj skripti(osim Euroatoma i stubne strukture,jer su one obraĎene u okviru ove skripte) Nadnacionalni karakter integracije u okviru EU Nezavisnost pravnog poretka Ustavni karakter komunitarnog pravnog poretka Širenje Evropske Unije Kopenhagenski kriterijumi Evropski ekonomski prostor Sjedište institucija,organa i tijela(Umjesto Suda prve instance sada je opšti sud i sud za sluţbeničke sporove sjedište im je luksemburgu,agenzija za snadbjevanje Zajednice za atomsku energiju sjedište je u briselu,evropski kontrolor zaštite podataka sjedišr isto u briselu,a u sloveniji je sjedište agencije za saradnju u oblasti energije) Princip supsidijarnosti Pozitivna i negativna harmonizacija EMU i kriterijumi za članstvo -Neposredna primjenjivost komunitarnog pravnog poretka i dejstvo -Primarno i sekundarno pravo izvori

25

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM -teritorijalno i vremensko vaţenje osnivalkih ugovora -opšti pravni principi kao izvor prava -praksa E.Suda kao izvor prava -Uredba(horizontalno-privatnopravni subjekt-privatnopravni subjekt,a vertikalno-drţavapojedinac,i kod uredbe ne postoji automatizam,jer svaka uredba ne statuira prava na strani p.pravnog subjekta Direktiva(Ako je upućena svim drţavama članicama moţe se posmatrati kao akt opšteg karaktera,nije akt meĎunarodnog prava i ona je osnovni element usaglašavanja ili harmonizacije prava u okviru eu Ključna razlika uredba i direktiva Odluka komunitarnog prava Kod stubna strukture EU ruši se prvi stub,a tu ostaje samo Zajednica za atomsku energiju,a ostala dva se utapaju u jedan komunitarizirani stub(komunitarizirani,jer je saradnja u oblasti vanjske politike i bezbjednosti,ali i dijelom u unutrašnjim poslovima i pravosuĎu zadrţala komponente meĎunarodnog,meĎuvladinog,nadnacionalnog ili zajedničkog u standardnom značenju saradnje u okviru komunitarnog segmenta Ključno u oblasti 3 stuba je njegovo premještanje u Ugovor o FU Kod ugovora o mastrihtu gdje su navedene novine treba dodati OBEVEZU OČUVANJA KOMUNITARNOPG PRAVNOG PORETKA Ugovorna arhitektura je način na koji su drţave članice tzv.“tvdog jezgra(njih 6) oblikovale utemeljujuće akte Zajednice,a potom i UnijeDecenijama je odrţavana trojna strukrura,a početkom 90 tih dodat je četvrti-onaj o EU.Ugovorna akhitektura ostaje i nakon lisabona i poznaje tri ugovora-Ugovor o EU,Ugovor o FU i Ugovor o E.zajednici za atomsku energiju I kod prve lekcije „historijska pozadina integracije u okviru EZ/EU treba dodati utemeljitelje:robert šuman,ţan mone,pol anri spak,spineli,adenauer,halštajn,alčide de gasper.Savjet evrope osnovan 1949. I kod EZUČA Sud ne čini 9 sudija kako piše u staroj skripti,već 7.Zajedničko trţište uglja uspostavljeno u februaru 1953,a čelika u maju 1955,Ugovor je potpisan u parizu Kod EEZ treba dodati da je carinska unija stupila na snagu 1 jula 1968 Gdje god se spominje SAVJET uvijek se misli na Savjet ministara EU

26

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM

27

WWW.BH-PRAVNICI.COM