Uticaj gustoće drveta na kvalitet i upotrebu

UNIVERZITET U SARAJEVU ŠUMARSKI FAKULTET

UTJECAJ GUSTOĆE DRVETA NA KVALITET I UPOTREBU

Mentor:

Prezime i ime, br. indexa:

Velid Halilović

Delić Elvedin, 4542 Sarajevo, april, 2012

SADRŽAJ UVOD.................................................................................................................................. .1 1. Gustoća.......................................................................................................................2 2. Drvo........................................................................................................................... 4 2.1 Struktura drveta-građe.........................................................................................4 2.2 srž.........................................................................................................................4 3. Hemijski sastav drveta................................................................................................5 4. Osobine drveta............................................................................................................5 4.1 Otpornost-čvrstoća drveta...................................................................................5 4.2 Elastičnost drveta................................................................................................5 4.3 Žilavost................................................................................................................5 4.4 Cjepljivost............................................................................................................6 4.5 Izbor drveta za duborez.......................................................................................6 5. Općenito o gustoći sirove drvne mase........................................................................7 5.1 Što je to specifična gustoća drvene mase............................................................7 5.2 Za razmišljanje....................................................................................................8 6. Vlaga drveta..............................................................................................................8 6.1 Voda u drvetu.....................................................................................................8 7. Specifična gustoća drveta.........................................................................................11 ZAKLJUČAK......................................................................................................................12 LITERATURA................ ....................................................................................................12 PRILOG............................................................................................................................ ...13

1. UVOD Prilkom ovog seminarskog rada pokušat ćemo objasniti važnost i utjecaj gustoće drveta na ostala svojstva drveta i za njegovu upotrebu Od svih fizikalnih i mehaničkih svojstava drva najprije se i najčešće proučava njegova gustoća, koja je često u najužoj povezanosti sa preostalim svojstvima, a značajna je i za određivanje upotrebljivosti drva. Odabir najprikladnijeg drva za određeni konačni proizvod zahtijeva vrednovanje materijala sa više stanovišta. U najvažnije pritom ubrajamo: mjesto ugradnje (prije svega radi odgovarajuće trajnosti ili čvrsoće vrste drva), namjenu proizvoda, tehnološke osobine vrste drva (otpornost na habanje, tvrdoća, čvrstoća), fizikalna svojstva (stabilnost dimenzija, toplinska i zvučna izolativnost, elektrostatičnost) i estetska svojstva (dekorativnost, boja, tekstura). Ako dobro poznajemo relevantne (bitne) osobine pojedine vrste drva, možemo i brzo ocijeniti mogućnost njegove uporabe. Među relevantna svojstva ubrajamo: gustoću, prirodnu trajnost i mogućnost impregniranja, protezanje uzdužnih elemenata, čvrstoću, stabilnost dimenzija, teškoće pri sušenju i mogućnost pojavljivanja nedostataka, obradivost, uvrtanje vijaka, zakucavanje čavala, ljuštenje ili rezanje furnira, površinsku obradu, lijepljenje, dekorativne posebnosti i dobivanje obojenja. Od nabrojenih relevantnih svojstava, neka možemo i vidjeti te ih razmjerno brzo ocijeniti. Iz oblikovanosti debla zaključujemo kakvo je protezanje aksijalnih elemenata, nazočnost reakcijskog drva, raspored, broj i vrsta kvrga, mehanička oštećenja i obojenost (diskoloracija). Unatoč dobrom poznavanju drva, za zahtjevnije i brojčanije proizvode ipak treba ispitati manje ili više fizikalnih i mehaničkih svojstava. Od svih fizikalnih i mehaničkih svojstava drva najprije se i najčešće proučava njegova gustoća, koja je često u najtješnjoj povezanosti sa preostalim svojstvima, a značajna je i za određivanje uporabljivosti drva.

2. RAZRADA TEME 1.GUSTOĆA Gustoća je, kao i neka druga fizikalna svojstva, za određenu vrstu drva specifična, ali zbog biološkog izvora i vrlo varijabilna, na što utječu uvjeti rasta, vrsta tla, socijalni i cjenovni status te drugo. Ovdje se možemo susresti sa vrlo velikom varijabilnošću, kako među samim vrstama, tako i u okviru iste vrste drva. Gustoća drva varira u vrlo širokim rasponima: donja granica apsolutno suhog drva kreće se između 100 i 130 kg/m3 te je uvjetovana mogućnošću davanja još uvijek dostatnog mehaničkog otpora rastućem drvu, dok se gornja kreće između 1200 i 1400 kg/m3 – kod takve gustoće je drvo još sposobno osiguravati dostatni prijenos vode iz sustava korijena u krošnju drva (slika 1). Najlakše drvo pripada vrstama Alstonia, Ochroma i Bombax, a najteže vrstama Guaiacum, Dalbergija i Piratinera. Velike razlike u gustoći različitog drva postoje radi različitog udjela tvari u stijenkama odnosno njegove poroznosti, dok manji utjecaj imaju i udjeli parenhimskog tkiva, traka, traheja i smolastih kanala. Gustoća je u fizici definirana kao masa na jedinicu volumena r = dm/dV (kg/m3). Za sve vrste drva je gustoća tvari u stijenkama odnosno stanične stijenke rr skoro jednaka (od 1470 do 1530 kg/m3), dok razlike nastaju radi raznolike kemijske građe – na primjer, celuloza ima dosta veću gustoću (r = 1580 kg/m3) od polioza (r = 1500 kg/m3) i lignina (r = 1380–1410 kg/m3) (slika 2). Gustoća stanične stijenke je u tijesnoj korelaciji i s indeksom kristaliničnosti, kao i udjelom mikro-raspuklina koje ne premašuju 5 posto, te vlažnošću, udjelom mineralnih tvari i ekstraktiva. U praksi se prema drvu odnosimo kao prema poroznom materijalu pa se stoga radi nehomogenosti tkiva umjesto gustoće koristi i izraz 'masa zapremnine' (tabela 1). Ovisnost kako mase, tako i volumena o vlažnosti drva govori, da u drvnoj tehnologiji razlikujemo više načina izražavanja gustoće. Gustoća se mijenja i u kolebljivim klimatskim uvjetima, kada se radi higroskopnosti drva mijenja i njegova vlažnost. Pored vlažnosti, na gustoću drva utječu još i građa drva (recimo - širina zaštite, udio kasnog drva, udio različitih anatomskih tkiva), vrsta i količina ekstraktiva te kemijska građa. Poznato je da igličarke s užom zaštitom imaju veću gustoću, a vjenčasto - porozne lističarke manju (slika 3). Važno je naglasiti i velike razlike u gustoći iste zaštite (to jest, godišnjeg prirasnog plašta), posebno kod igličarki, kod kojih se odnos gustoće kreće od 1 : 2,3 kod jelovine do 1 : 4 kod borovine, te kod vjenčasto - poroznih lističarki, gdje taj odnos iznosi približno 1 : 2,5. Kod rastreseno poroznih vrsta je razlika gustoća znatno manja (na primjer, kod bukovine 1 : 1,5). Radi razlike u gustoći je i stezanje ranog i kasnog drva različito, što uzrokuje nastajanje napetosti na vlak, a kod prekoračenja tvrdoće i raslojavanje, najčešće na granici između ranog i kasnog drva.

Gustoća drva utječe i na količinu vode koju sadrži svježe drvo, kao i na količinu vode koju moramo izlučiti tijekom postupka sušenja. Zato otežano sušenje gušćih vrsta drva nije samo posljedica njihove slabije provodnosti i difuzivnosti, već i većih količina izlučene vode unatoč jednakoj promjeni vlažnosti drva. Primjer: Kod 20-postotne vlažnosti kubični metar rijetke topolovine (gustoće u apsolutno suhom stanju 330 kg/m3) sadrži 66 kilograma vode, dok jednaki volumen graba, koji ima gustoću u apsolutno suhom stanju 790 kg/m3 i jednaku vlažnost (u = 20 %) - 158 kilograma vode. Standardizirano je utvrđivanje (SIST ISO 3131) (HRN ISO 3131): - gustoće drva (kao poroznog materijala) kod stvarne, izmjerene vlažnosti (ru), najčešće kod suhoće zraka (gustoća zračno suhog drva), kojemu vlažnost iznosi od 12 do 15 posto. Određena je odnosom između mase drva vlažnosti (u) te njegovog volumena uz istu vlažnost: - gustoće u apsolutno suhom stanju (r0) - osnovne gustoće (R), koja je najčešće korištena nominalna gustoća izražena maksimalnim volumenom, to jest pri vlažnostima iznad točke zasićenja staničnih stijenki U praksi, a naročito u engleskoj literaturi, često nailazimo na izražavanje gustoće specifičnom težinom (specific gravity). Ovaj naziv nije službeno dopušten, ali se ipak zadržao zbog dugogodišnje uporabe i jednostavne usporedivosti sa gustoćom vode (specifična težina vode je 1 odnosno 1 g/cm3). U Sloveniji specifičnu težinu nadomještamo indeksom gustoće ili relativnom gustoćom, koja je po definiciji odnos između nominalne gustoće drva i gustoće vode kod 4 stupnja Celziusa. Gustoća drva je i mjerilo za mogućnosti uporabe drva, ali za podrobniju ocjenu svojstava i iskoristivosti drva treba poznavati i njegove druge bitne osobine (tabele 2 i 3). Za drvene podne obloge se mogu preporučiti gušće vrste, radi svoje veće tvrdoće i veće otpornosti na habanje. U »intimnijim« prostorima sa manjim opterećenjem prikladne su i vrste drva niže gustoće. Stezanje i nadimanje te sa time povezana stabilnost dimenzija je neugodna osobina kod gušćih vrsta drva pa zato kod odabira odgovarajuće vrste moramo uzeti u obzir i to. Na specifičnu gustoću drveta utiču uslovi pod kojima se stablo razvijalo, što zavisi od uslova sredine i klimatskih karakteristika područja. Klimatski uticaji i uticaji sredine se vide po širini godova na poprečnom presjeku stabla iste vrste drveta. Širina godova kod stabala sa područja gdje je vegetativni period kraći je manja. Razlike u širini godova su uočljive i kod stabala sa različitih nadmorskih visina. Kod stabala sa niže nadmorske visine su širi godovi. Razlike u širini godova se uočavaju i po klimatskim uslovima koji su vladali tokom rasta i razvoja stabla. Nepovoljnije godine se poznaju po užim godovima

2. Drvo je oduvek bilo izuzetno cenjen materijal. Pruža velike mogućnosti za primenu ali, istovremeno, zahteva veštinu prepoznavanja osobina, odgovarajuću pripremu, stručnu obradu i zaštitu. Pripremili smo vam kratku priču o osnovnim karakteristikama i mogućnostima primene nekoliko različitih vrsta drveta. 2.1 Struktura drveta - građa Da bi se dobila jasna slika o strukturi stabla drveta, vrše se preseci u stablu. Ovi preseci su upravni jedan na drugi i ima ih ukupno tri: presek koji se izvodi normalno na osu stabla zove se čeoni presek. Presek izveden na osu i jedan od prečnika stabla zove se radijalni presek (ogledalo). Presek izveden paralelno sa osom stabla zove se tangencijalni presek. Ako posmatramo čeoni presek stabla možemo jasno da vidimo slojeve strukture drveta i to: spoljnu koru; liku; kambijum; drvenu masu i srž.

2.2 SRŽ je centralni tanak sloj stabla i može da bude do 15 mm. Oko srži (srca) obrazuju se godišnji prstenovi. Oni su u stvari presečne slike drvenih omotača nastalih u toku rašćenja drveta. Debljanje drveta nastaje stvaranjem novih ćelija prema unutrašnjosti. One nastaju od kambijuma koji se nalazi spolja ispod like. Kako se od kambijuma stvaraju nove ćelije iznutra, šire se i godišnji prstenovi dok razvijanjem ćelija od kambijuma spolja jača kora drveta. Formiranje novih ćelija od kambijuma počinje od maja meseca i traje do prestanka vegetacije u jesen.

3. Hemijski sastav drveta Skoro sve vrste drveta klasifikuju se po svom elementarnom sastavu, pa se može reći da prosečno drvo sadrži: 50% ugljenika; 6% vodonika; 43% kiseonika, a ostatak sačinjavaju azot i mineralni sastojci. Sadržaj pepela varira i zavisi od mesta rašćenja drveta. Kora drveta sadrži više pepela. Glavnu masu drveta sačinjavaju još: celuloza; smola; mast i vosak.

4. Osobine drveta Osnovne osobine drveta, od značaja za obradu su: otpornost - čvrstoća; elastičnost; žilavost i cepljivost. Skupljanje drveta Pod ovim se podrazumeva promena volumena drveta usled uzimanja i ispuštanja vlage. Pri sušenju drveta (gubi se vlaga) vlakna se jako skupljaju u poprečnom pravcu. Drvena masa se odupire i dolazi do pucanja drveta. Da bi se izbeglo pucanje drveta usled nepravilnog sušenja, svako drvo namenjeno duborezu mora pre obrade pažljivo da se osuši. Drvo se suši na umerenoj temperaturi, duže vremena i u suvoj prostoriji. Drvo namenjeno za seču i obradu najbolje se priprema ako se još u proleće oguli od kore i ostavi do jeseni, a zatim tek u jesen odseče! Odsečeno stablo treba ostaviti u zaklonjenom vazdušnom prostoru da se osuši.

4.1 Otpornost - čvrstoća drveta Pod ovim pojmom uopšteno podrazumeva se čvrstoća i otpor kojim se drvo suprotstavlja spoljnim silama prilikom razdvajanja njegovih delova. Otpornost i čvrstoća drveta direktno zavise od vlage - vlažno drvo manje je otporno od suvog!

4.2 Elastičnost drveta U vezi sa čvrstoćom je još jedna karakteristika drveta, a to je elastičnost. Pod elastičnošću se podrazumeva nastojanje drveta da svoj oblik, promenjen usled dejstva spoljnih sila, po prestanku tih sila vrati u prvobitno stanje. Sa ovim je u direktnoj vezi savitljivost drveta.

4.3 Žilavost Još jedna osobina drveta koja se ogleda u otporu drveta protiv naprezanja prouzrokovanih vazduhom. Tvrdoća je sila otpora koju ispoljava drvo prilikom prodiranja drugog tela u njega. Tvrdoća je takođe u vezi sa vlažnošću - suvo drvo je znatno tvrđe od vlažnog drveta.

4.4 Cepljivost Definiše se kao otpornost drveta protiv cepanja, odnosno osobina da njegova građa pruža određeni otpor prodiranju nekog klinastog tela koje teži da rastavi drveno tkivo. Ovo je vrlo važna osobina bitna za obradivost drveta duborezom. Uvijeno rašćenje, čvorovi, koreni grana smanjuju cepljivost drveta, dok pravilan rast, fina vlaknasta struktura i bogatstvo u sržnim zracima povećavaju cepljivost. Vlažnost drveta značajno utiče na cepljivost drveta. Najveći stepen cepljivosti ima ono drvo čija je vlažnost oko 10%.

4.5 Izbor drveta za duborez Za duborez se upotrebljavaju najviše takve vrste drveta koje imaju ravnomernu i finu strukturu, koje nisu suviše tvrde, a nisu im previše istaknuti godišnji prstenovi, pa se drvo lako seče u svim pravcima. U ovu grupu spadaju: orah - kruška - mahagoni; lipa - dud - abonos crni; šljiva - šimšir itd.

Vodi poreklo iz Azije, visok je oko 20 m. Za obradu je dobar samo zreo orah koji je kompaktan i dobro se obrađuje nožem, polira i glača. Seče se u svim pravcima, ima pora ali su nevidljive. Zbog toga se vrlo često koristi za duborez. Orah je vrlo trajno drvo, čak mu se i koren koristi za obradu. Lipa je evropsko drvo, visoka je oko 30 m. Ovo je lako i meko drvo crvenkastobele boje. Lipa ne spada u trajno drvo i prilično se skuplja pa se zbog toga ne upotrebljava za trajnije radove u duborezu. Zbog pomenutih osobina ne smatra se prvoklasnim drvetom pa se zbog toga koristi uglavnom za jeftinije rezbarske radove. Svako drvo posjeduje različitu količinu vode u sebi, a količina odnosno koncentracija vode ponajprije zavisi jeli drvo tek svježe posječeno, jeli se neko vrijeme sušilo ili je ipak dovoljno umjetno osušeno da se može koristiti u prostorijama stambenih objekata.

5.Općenito o gustoći sirove drvene mase Umjetno sušenje ili isušivanje drveta s ciljem potpunog uklanjanja vlaga iz drvene mase znači obradu drveta u posebnim pećima odnosno postrojenjima gdje se drvo isušuje na temperaturi od 103º C kako bi se dostigla količina vlage od 0%. Stoga i kažemo da je mokro odnosno vlažno drvo teško, a suho (isušeno) drvo je lagano. To znači da težina (ili bolje reći masa) drveta ponajprije zavisi od sadržaja vodene mase u sebi. Ovu činjenicu potrebno je uzimati u obzir poglavito u slučajevima kad se drvo kamionima transportira i kad se na ovim transportnim kamionima ne smije prekoračiti dozvoljeno opterećenje! Specifična težina drveta (= gustoća sirovog drveta i drvene građe u zavisnosti od sadržaja odnosno postotka vode u sebi) predstavlja onaj pokazatelj kojeg u planovima transporta i upotrebe velikih transportnih kamiona u prijevozu drveta i drvene građe uvijek treba uzimati u obzir. U sljedećem dijelu teksta donosimo kratki pregled gustoće sirove drvene mase nekih vrsta drveta. Gustoća drvene mase, u praksi često spominjana kao specifična masa, u svakom pojedinom slučaju prije svega zavisi od sadržaja vode kojeg drvo u sebi ima. Tako na primjer smreka i stablo jele imaju najmanju specifičnu gustoću a hrast najveću. Pregled specifične mase stabala i koncentracije vlage u njima: Neobrađeno svježa drvena masa..........................Piljena građa na zraku sušeno kg/vm kg/m3 Smreka, bez kore 750-800 480 Jela, bez kore 800-980 460 Bor, bez kore 750-880 520 Bukva, s korom 1080-1160 780 Hrast, s korom 1180-1270 870

5.1 Što je specifična gustoća drvene mase? Specifična gustoća drveta predstavlja odnos supstance stanica drvene materije i šupljina u drvetu, a ovaj se odnos može i izračunati. Specifična gustoća drveta i drvene građe u ovoj formuli predstavljena je kao odnos mase m i volumena v. Masa drveta g kg Specifična gustoća = ------------------------ = -------- = -------- Volumen drveta cm3 m3 Budući da masa drveta zavisi od sadržaja vode u sebi onda znamo i da je specifična gustoća sirove drvene mase vrijednost na koju utječe količina vode u drvetu. U stručnoj literaturi danas u pravilu je moguće pronaći vrijednosti specifične gustoće drveta koje se može koristiti u određenim prostorijama i drveta koje je umjetno isušeno. Sljedeća shema donosi nam prikaz okvira specifične gustoće sirove drvene mase koja je umjetno sušena. Na specifičnu gustoće sirove drvene mase utječe nekoliko faktora: porijeklo stabla (njegova provenijencija) i okoliš i uvjeti u kojima se stablo razvijalo.

Razlike specifične gustoće u krugu jedne vrste stabala mogu se raspoznati prema širini unutarnjih prstena (godova). Tako je jasno vidljivo da je širina prstena, na primjer smreke, u skandinavskim zemljama u kojima je vegetativni period znatno kraći puno manja od prstena smreke koje su izrasle i razvile se u područjima Srednje Europe gdje period vegetacije ipak vremenski znatno dulje traje i gdje vladaju puno povoljniji klimatski uvjeti. Slična razlika u širini prstena kod stabala vidljiva je i kad je riječ o područjima s različitom nadmorskom visinom – što je nadmorska visina niža to su prsteni u stablu smreke širi. Godine razvoja s povoljnijim klimatskim uvjetima također povoljno utječu na širinu prstena, za razliku od onih godina u kojima vladaju nepovoljniji klimatski uvjeti (na primjer niže temperature tijekom godine, duži zimski uvjeti od uobičajenih i slično). Prikaz srednjih i krajnjih vrijednosti za neke vrste stabala (isušena drvena masa): Specifična gustoća (g/cm3) Smreka 0,30…. 0,43…. 0,64 Bor 0,30…. 0,49…. 0,86 Hrast 0,39…. 0,65…. 0,93 Bukva 0,49…. 0,68…. 0,88 Bongossi (tropsko drvo) 0,95…. 1,04…. 1,14

5.2Za razmišljanje! Kad bismo isušeno drvo tako prešali da u njemu ne ostane niti jedna praznina ili šupljina dogodilo bi se sljedeće: prešana drvena supstanca različitih vrsta stabala imala bi jednaku specifičnu gustoću. Njezina vrijednost kretala bi se oko 1,5 g/cm3 i predstavljala bi čistu gustoću supstance stanica drveta. Velike razlike u specifičnoj gustoći pojedinih vrsta stabala temelje se upravo na ukupnom udjelu su stanične supstance drveta i unutarnjih pora (šupljina) u stablu.

6. Vlaga drveta Vlaga drveta u svakodnevnoj praksi igra vrlo važnu ulogu: Utječe na masu sirovog stabla i piljene građe Utječe na prirodno sušenje drveta na zraku kao i na tehničko (umjetno) sušenje Utječe i na stvaranje uvjeta za pojavu pukotina na drvetu Utječe na promjenu dimenzija s obzirom na činjenicu da li drvo prima ili otpušta vlagu iz sebe Omogućuje izmjenu vlage u kontaktu s okolinom i tako stvara preduvjete za zdravu stambenu klimu

6.1Voda u drvetu Svježe posječeno crnogorično stablo – za razliku od bjelogoričnih ili lisnatih stabala – u prosjeku sadrži oko 55 – 70% vode u usporedbi s tehnički (umjetno) osušenim drvetom. Od toga na jezgru drveta otpada količina od oko 35 – 50%. Bjelogorična stabla u prosjeku u sebi sadrže oko 79 – 100% vlage u usporedbi s umjetno osušenim drvetom. Svježe posječena stabla nekad nazivamo i ''zelenim drvetom'' a to je donekle i opravdano jer takvo stablo sadrži otprilike jednak udio vlage u sebi kao i još ne posječeno stablo. Pri tome

treba reći da se ukupni sadržaj vlage mijenja s obzirom na vrstu stabla kao i stanište odnosno uvjete okoliša u kojima se stablo razvija. Sadržaj vlage odnosno vlaga stabla predstavlja onu vrijednost koju nazivamo vodom u stablu. Ovu ćemo vrijednost označiti slovom u i izražavamo je u postocima. Vlaga drveta daje nam potrebne podatke o odnosu količine vode mv u stablu i drvene mase bez sadržaja vlage mo(tehnički osušena drvena supstanca mo). Količinu vode u supstanci drveta moguće je stoga izračunati prema formuli kako slijedi: drvo se mjeri u svježem stanju (kad još uvijek sadrži vlagu u sebi mu) a zatim se mjeri i u (tehnički) osušenom stanju. Međusobna razlika između ove dvije mase (mu - mo) predstavlja masu vode u stablu. Vlaga drveta =Vlažno drvo (mu) – Masa suhog drveta (mo)/Masa suhog drveta (mo)x 100 Uspeva u Evropi (izuzev severnih i severoistočnih delova) i Zapadnoj Aziji. Ovo je srednje teško i tvrdo drvo, čvrsto, lako se obrađuje. Ne spada u trajno drvo. Koristi se u proizvodnji furnira, nameštaja, intarzijske, rezbarske radove i strugarske radove. Uspeva u Evropi, zapadnoj Aziji i severozapadnoj Africi. Ovo je teško, tvrdo, čvrsto i elastično drvo. Zbog svojih osobina se teško cepa i dobro se površinski obrađuje. Najčešće se koristi u umetničkom stolarstvu, za strugarske i rezbarske radove, za stubove, za izradu sudova, pribora za jelo. Šljiva je domaće drvo čiji se plod koristi za ishranu, a drvo se koristi za izradu duboreza. Ovo je tvrdo i teško drvo. Ni šljiva ne spada u trajno drvo jer se teško obrađuje i hoće da puca. Koristi se uglavnom zbog svoje crvenkaste boje i strukture lepih šara. Ovo je takođe domaće drvo i koristi se za drvorez. Crvenkasto mrke boje, prilično tvrda, teško cepljiva, ali spada u trajno drvo koje je kompaktno, elastično i fino vlažno. Dobro se polira i obrađuje. Vrlo malo se suši, a pri sušenju ne menja oblik. Pogodno je za izradu pribora za merenje i crtanje (lenjiri i trouglovi). Uspeva u Evropi, severnoj Africi i zapadnoj Aziji. Ovo je srednje teško i tvrdo drvo, čvrsto i elastično, lako se obrađuje. Dugo traje: nezaštićeno, na otvorenom do 120 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 200 godina, a u zatvorenom prostoru i do 800 godina. Prvorazredno tehničko drvo za potrebe građevinarstva, pragove, gradnju brodova, najbolje bačvarsko drvo. Dosta se koristi za stolariju, nameštaj, furnir, parket i podove. Uspeva u centralnoj i južnoj Evropi. Teško i tvrdo drvo, čvrsto i vrlo elastično, dobro se obrađuje. Ne traje dugo: nezaštićeno, na otvorenom do 60 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 100 godina, a u zatvorenom prostoru i do 800 godina. Dud (Morus sp.) Dud je drvo iz južnih krajeva Evrope. Težak je, tvrd i sjajan, teško se cepa i trajan je. Pod uticajem svetlosti dobija tamnocrvenu boju kao mahagoni. Upotrebljava se za drvorez, stolariju, u kolarstvu, kačarstvu itd.

Šimšir (Buxus sempervirens) Ovo je vanredno fino drvo žute, čak izrazito žute boje. Kompaktan je, ima vrlo finu strukturu. Šimšir je teško drvo, teško se cepa i spada u red trajnog drveta. Pored rezbarije, šimšir se upotrebljava i za izradu instrumenata, intarzije i drvenog mozaika. Bor obični - Pinus sylvestris Uspeva u Evropi i severnoj Aziji. Ovo drvo je lako, meko, srednje čvrsto, elastično, lako se obrađuje i vrlo je trajno. To je građevinsko i stolarsko drvo. Koristi se i za: nameštaj, stolariju, podove. Trajnost: nezaštićeno, na otvorenom do 85 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 120 godina, a u zatvorenom prostoru i do 1000 godina. Crni bor - Pinus nigra Uspeva u južnoj Evropi, severnoj Africi i Maloj Aziji. Ovo drvo je srednje teško, meko, srednje čvrsto, elastično, lako se obrađuje i vrlo je trajno. Ima istu primenu kao i običan bor. Postoji više vrsta, koje uspevaju u tropskim područjima Amerike, zapadnoj Africi, Gani, Kongu, Ugandi. Mahagoni je žućkasto crvene do tamnocrvene boje. Dosta je teško drvo, tvrd je i teško se cepa. Pravilnog je rasta, trajnog je i postojanog oblika. Zbog svojih prvoklasnih osobina spada u najskupocenije vrste drveta. Vrlo je kompaktan, odlično se polira i obrađuje u rezbarstvu. Koristi se za: izradu nameštaja (kao furnir i masivno drvo); za uređenje enterijera stambenih i radnih prostora, aviona, železničkih vagona i brodskih salona, u umetničkom stolarstvu; za izradu preciznih sprava (mernih instrumenata i fotoaparata); za izradu auto karoserija. Pored toga, koristi se i za izradu etuija, kutija za radio i televizore, uglomera, lenjira, ručki, za strugarske i rezbarske radove. Vrlo je teško i tvrdo drvo, zbijene i jake kompaktne strukture. Spada u red trajnog drveta. Skoro je sasvim necepljivo drvo pa u preseku liči na metal. Najbolji abonos dobija se sa Cejlona. Ovo drvo najviše se upotrebljava za proizvodnju intarzija i ukrasa. Pored crnog postoje plavi i zeleni abonos. Uspeva u Evropi, a preko Urala prodire i duboko u Aziju. Ovo je lako, srednje tvrdo, osrednje čvrsto, srednje elastično drvo. Lako se obrađuje, ne traje dugo. Koristi se za: nameštaj (kao furnir i kao puno drvo); za izradu kutija za cigare; za olovke i igračke; za strugarske i rezbarske radove. Trajnost: nezaštićeno, na otvorenom do 40 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 40 godina, a u zatvorenom prostoru do 400 godina.

7.Specifična gustoća drveta Na specifičnu gustoću drveta utiču uslovi pod kojima se stablo razvijalo, što zavisi od uslova sredine i klimatskih karakteristika područja. Klimatski uticaji i uticaji sredine se vide po širini godova na poprečnom presjeku stabla iste vrste drveta. Širina godova kod stabala sa područja gdje je vegetativni period kraći je manja. Razlike u širini godova su uočljive i kod stabala sa različitih nadmorskih visina. Kod stabala sa niže nadmorske visine su širi godovi. Razlike u širini godova se uočavaju i po klimatskim uslovima koji su vladali tokom rasta i razvoja stabla. Nepovoljnije godine se poznaju po užim godovima Umjetno sušenje ili isušivanje drveta s ciljem potpunog uklanjanja vlaga iz drvene mase znači obradu drveta u posebnim pećima odnosno postrojenjima gdje se drvo isušuje na temperaturi od 103º C kako bi se dostigla količina vlage od 0%. Stoga i kažemo da je mokro odnosno vlažno drvo teško, a suho (isušeno) drvo je lagano. To znači da težina (ili bolje reći masa) drveta ponajprije zavisi od sadržaja vodene mase u sebi. Ovu činjenicu potrebno je uzimati u obzir poglavito u slučajevima kad se drvo kamionima transportira i kad se na ovim transportnim kamionima ne smije prekoračiti dozvoljeno opterećenje

Specifična gustoća drveta predstavlja odnos supstance stanica drvene materije i šupljina u drvetu, a ovaj se odnos može i izračunati. Specifična gustoća drveta i drvene građe u ovoj formuli predstavljena je kao odnos mase m i volumena v. Masa drveta g kg Specifična gustoća = ------------------------ = -------- = -------- Volumen drveta cm3 m3 Budući da masa drveta zavisi od sadržaja vode u sebi onda znamo i da je specifična gustoća sirove drvene mase vrijednost na koju utječe količina vode u drvetu. U stručnoj literaturi danas u pravilu je moguće pronaći vrijednosti specifične gustoće drveta koje se može koristiti u određenim prostorijama i drveta koje je umjetno isušeno. Sljedeća shema donosi nam prikaz okvira specifične gustoće sirove drvene mase koja je umjetno sušena. Na specifičnu gustoće sirove drvene mase utječe nekoliko faktora: porijeklo stabla (njegova provenijencija) i okoliš i uvjeti u kojima se stablo razvijalo.

3. ZAKLJUČAK . Gustoća drveta ima praktičnu važnost. Od značaje je za iznošenje drveta i transport.Gustoća drveta utječe i na kvalitet drveta.Na osnovu gustoće drveta mogu se procijeniti neka fizička i mehanička svojstva drveta. Na osnovu gustoce može se kontrolisati sadržaj vode u drvetu i procijeniti trajnost drveta

LITERATURA Tehnologija drveta-Safet gurda Drvna industrija-Zupčić,Mijaković,Grabac www.wikipedia.com

PRILOZI Varijabilnost gustoće u apsolutno suhom stanju

Razvrstavanje nekih vrsta drva po razredima gustoće