Udhëzuesi i Fushës Kurrikulare Udhezuesi Jeta Dhe Puna

REPUBLIKA E KOSOVËS/REPUBLIKA KOSOVA/ REPUBLIC OF KOSOVA QEVERIA E KOSOVËS / VLADA KOSOVA /GOVERNMENT OF KOSOVA MINISTRIA E ARSIMT, SHKENCËS DHE TEKNOLOGJISË MINISTARSTVO ZA OBRAZOVANJE, NAUKU I TEHNOLOGIJU MINISTRY OF EDUCATION, SCIENCE AND TECHNOLOGY

UDHËZUES PRAKTIK PËR ZBATIMIN E KURRIKULËS Fusha e kurrikulës JETA DHE PUNA (Aspekte metodologjike dhe praktike të planifikimit dhe zbatimit të kurrikulës së re dhe vlerësimit të arritjeve të nxënësve)

Mars, 2014

1

2

REPUBLIKA E KOSOVËS/REPUBLIKA KOSOVA/ REPUBLIC OF KOSOVA QEVERIA E KOSOVËS / VLADA KOSOVA /GOVERNMENT OF KOSOVA MINISTRIA E ARSIMT, SHKENCËS DHE TEKNOLOGJISË MINISTARSTVO ZA OBRAZOVANJE, NAUKU I TEHNOLOGIJU MINISTRY OF EDUCATION, SCIENCE AND TECHNOLOGY

UDHËZUES PRAKTIK PËR ZBATIMIN E KURRIKULËS Fusha e kurrikulës JETA DHE PUNA (Aspekte metodologjike dhe praktike të planifikimit dhe zbatimit të kurrikulës së re dhe vlerësimit të arritjeve të nxënësve)

Mars, 2014 3

Përgatitur nga: Binak Gërguri, koordinator i fushës Jeta dhe puna, IPK - MASHT Zana Kurtishi, mësimdhënëse – bashkëpunëtore për kurrikula

Koordinuar nga: Selim Mehmeti, Instituti Pedagogjik i Kosovës Hajrije Devetaku - Gojani, Instituti Pedagogjik i Kosovës Shqipe Gashi, zyrtare për kurrikula në MASHT

Lektor: Bekim Morina, Instituti Pedagogjik i Kosovës Botimin e mbështeti: Zyra për trajnime në MASHT

Dizajni dhe faqosja: ‘Blendi’, Prishtinë

Prishtinë, mars 2014

4

PËRMBAJTJA E UDHËZUESIT Shkurtesat ............................................................................................................................... 6 1. HYRJE ................................................................................................................................ 7 2. KORNIZA E KURRIKULËS SË KOSOVËS DHE KURRIKULA BËRTHAMË – ZBATIMI NË PRAKTIKË ........................................................................................................................... ....9

2.1. Qëllimet e arsimit parauniversitar .............................................................................. ...... 9 2.2. Parimet e arsimit parauniversitar si referenca të organizimit të punës edukativo-arsimore........11 2.3. Kuptimi dhe funksioni i rezultateve të të nxënit .............................................................14 2.3.1. Rezultatet e të nxënit për shkallë –kompetencë (RNSH) dhe arritshmëria e tyre........14 2.3.2. Rezultatet e të nxënit për fusha kurrikulare (RNF) dhe përmbajta mësimore..............15 2.3.3. Rezultatet e të nxënit për klasë, për lëndë mësimore (RNL)........................................17 3. ASPEKTET METODOLOGJIKE DHE PRAKTIKE TË PLANIFIKIMIT DHE TË ZBATIMIT TË KURRIKULËS SË RE - Fusha e kurrikulës Jeta dhe puna .......................................... 21

3.1. Plani mësimor ...............................................................................................................21 3.2. Plani për shkallë kurrikulare..........................................................................................22 3.3. Plani vjetor ....................................................................................................................24 3.4. Plani dymujor ... ............................................................................................................29 3.5. Plani javor.....................................................................................................................35 3.6. Plani i orës mësimore ................................................................................................ .... 37 4. METODOLOGJIA E MËSIMDHËNIES, MATERIALET MËSIMORE, VLERËSIMI DHE INSTRUMENTET E SAJ ....................................................................................................... 39

4.1. Metodologjia e mësimdhënies në funksion të KKK-së..................................................39 4.2. Materialet mësimore (përzgjedhja dhe përgatitja e tyre)...............................................44 4.3. Çështjet ndërkurrikulare (ndërlëndore) dhe koorrelacioni, përgatitja e tyre)................46 4.3. Aspektet metodologjike dhe praktike të vlerësimit ......................................................48 4.4. Bashkëpunimi i mësimdhënësve, domosdoshmëri për zbatim të kurrikulës së re........59 Shtojcat ................................................................................................ ..................................61 Shtojca 1: Disa folje vepruese për hartimin e rezultateve të të nxënit dhe kritereve të vlerësimit......62

Shtojca 2: Modele të planeve, të përgatitura nga mësimdhënësit .............................................63 Shtojca 3: Pakoja e instrumenteve për planifikimin mësimor ...................................................80 Burimet dhe literatura............................................................................................................. 88

5

SHKURTESAT KKK

Korniza e Kurrikulës e Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës

KB

Kurrikula Bërthamë

FK

Fushë Kurrikulare

SHK

Shkallë Kurrikulare

RNSH

Rezultatet e të Nxënit për Shkallë Kurrikulare – Kompetenca

RNF RNL

Rezultatet e të Nxënit për Fusha Kurrikulare Rezultatet e të Nxënit për Lëndë Mësimore

PV

Plan Vjetor

PD

Plan Ditor

OM

Orë Mësimore

POM

Plani i Orës Mësimore

TM

Teknikë Mësimore

KSH

Kalendari Shkollor

KV

Kalendari Vjetor

MASHT

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë

IPK

Instituti Pedagogjik i Kosovës

DKA

Drejtoria Komunale e Arsimit

6

I.

HYRJE

Udhëzuesi për aspektet metodologjike dhe praktike të planifikimit dhe zbatimit të kurrikulës së re dhe vlerësimit të arritjes së nxënësve është doracak, i cili mbështet zbatimin/ realizimin e Kornizës së Kurrikulës së Kosovës. Ky udhëzues është vazhdimësi e dokumenteve kurrikulare. Përmes tij synohet që të zbërthehet filozofia e kurrikulës së re, në mënyrë që mësimdhënësit ta kenë më të lehtë ta zbatojnë atë në praktikë. Ky doracak është produkt i punës së përbashkët në mes të MASHT-IT, IPK-së dhe mësimdhënësve të dhjetë shkollave pilot. Rëndësia e udhëzuesit Udhëzuesi u ndihmon mësimdhënësve që t`i kuptojnë më mirë dhe t`i zbërthejnë në zbatimin praktik qëllimet, parimet, rezultatet e kompetencave dhe të fushës kurrikulare Jeta dhe puna, që janë përcaktuar në KKK-në dhe KB-të. Kjo do të arrihet përmes planifikimeve mësimore. Udhëzuesi ofron, gjithashtu, edhe instruksione (shpjegime, sqarime) për aspektet metodologjike mësimore në planifikim dhe zbatim të kurrikulës, por edhe për aspektet metodologjike dhe praktike të vlerësimit të arritjeve së nxënësve, që mbështeten në praktikat e suksesshme nga klasa - shkolla.

Qëllimi i udhëzuesit Duke e ditur se roli i mësimdhënësve është kryesori në jetësimin e filozofisë së kurrikulës së re, ofrimi i këtij udhëzuesi ka për qëllim avancimin profesional dhe përgatitjen e tyre për t`u ballafaquar me sfidat që sjellë qasja e re e bazuar në zhvillimin e kompetencave të nxënësve. Duke ofruar sqarimet dhe shembujt konkretë, synohet që mësimdhënësit të inkurajohen në zgjerimin e bashkëpunimit ndërmjet tyre në planifikimet mësimore, në shkëmbimin e përvojave për përdorimin e strategjive dhe teknikave të reja të mësimdhënies e mësimnxënies dhe të vlerësimit të arritshmërisë së nxënësve. Pra, synohet që me shembujt e modeleve praktike të lehtësohet ndërlidhja e kurrikulës me punën mësimore në shkollë. Përdorimi i udhëzuesit Udhëzuesi në fillim përdoret si material trajnues i trajnerëve për të zhvilluar më tej aftësitë profesionale të mësimdhënësve, të fushës Jeta dhe puna, në zbatimin e KKK-së, respektivisht të KB-ve. Kurse në të ardhmen llogaritet që ky udhëzues krahas me udhëzuesit për përmirësimin e praktikave në klasë (MASHT & SWAP, 2012), t`ju shërbej mësimdhënësve gjatë punës së pavarur në realizimin e kurrikulës së re. Rezultatet e pritura nga përdorimi i udhëzuesit Duka pasur parasysh çështjet që trajtohen në udhëzues dhe strategjitë që praktikohen gjatë trajnimit, pritet që mësimdhënësit të arrijnë këto rezultate:  Të identifikojnë qasjet e arritshmërisë së qëllimeve të arsimit;  Të identifikojnë qasjet e respektimit të parimeve në procesin arsimor, duke përfshirë planifikimet, metodologjitë dhe vlerësimin;  Të identifikojnë elementet e domosdoshme të përbërjes së planifikimeve mësimore për zbatueshmëri të KB-ve;

7



Të prezantojnë modele të planifikimeve mësimore në të cilat përfshihen elementet e domosdoshme të KB-ve.



Të prezantojnë modele të strategjive të mësimdhënies dhe të nxënit duke respektuat parimet e KKK-së, KB-ve; Të prezantojnë modele të përgatitjes dhe shfrytëzimit të materialeve mësimore;

  

Të prezantojnë strategji, teknika dhe instrumente të vlerësimit konform parimeve të kurrikulës; Të prezantojnë strategji të bashkëpunimit kolegial brenda dhe jashtë shkollës, si kurorëzim i suksesit të shkollës. Organizimi i udhëzuesit

Udhëzuesi përbëhet prej katër kapitujve: hyrjes, tre kapitujve tjerë sqarues, shtojcës dhe burimeve dhe literaturës. Në secilin kapitull elaborohen çështje që i ndihmojnë mësimdhënësit e fushës Jeta dhe puna të kuptojnë ecurinë e zbërthimit të KKK-së, respektivisht të KB-ve, në praktikën shkollore dhe t`i bëjnë ata agjentë të ndryshimeve. Në pjesën e Hyrjes trajtohen rëndësia e udhëzuesit, qëllimi i udhëzuesit, përdorimi dhe përdoruesit e udhëzuesit, rezultatet e pritura nga përdoruesit e udhëzuesit dhe organizimi i udhëzuesit. Në kapitullin e dytë - Korniza e Kurrikulës së Kosovës dhe Kurrikula bërthamë – zbatimi në praktikë, trajtohen çështje që ndihmojnë jetësimin e qëllimeve të arsimit parauniversitar, respektimin e parimeve të kurrikulës në procesin e arsimit në shkollë, kuptimin e zbërthyeshmërisë së rezultateve të të nxënit për kompetenca dhe për fusha kurrikulare të shkallës së parë dhe të dytë kurrikulare në planifikime mësimore. Në Kapitullin e tretë - Aspektet metodologjike dhe praktike të planifikimit dhe zbatimit të kurrikulës së re, trajtohen çështje të planifikimeve mësimore, duke integruar elemente të domosdoshme të KB-së, trajtohen strategji të mësimdhënies dhe të të nxënit, duke përfshirë metoda, teknika të mësimdhënies dhe të të nxënit të suksesshëm dhe përgatitje dhe shfrytëzim të materialeve mësimore, çështjet ndërkurrikulare dhe bashkëpunimin kolegial në funksion të zbatimit të KB-ve, në funksion të arritshmërive të nxënësve. Në kapitullin e katërt - Aspektet metodologjike dhe praktike të vlerësimit të arritjeve të nxënësve, trajtohen risitë në vlerësimin e të nxënit të nxënësve sipas KKK-së, pastaj metoda, teknika dhe instrumente të vlerësimit të arritjeve të nxënësve, kompetencat, rezultatet e të nxënit dhe nivelet e njohjes në funksion të vlerësimit, instrumentet e vlerësimit të nxënësve, menaxhimi i tyre dhe menaxhimit i vlerësimit në klasë. Shtojca është pjesa e fundit, në të cilën prezantohen materiale të ndryshme, si planifikime vjetore, dymujore, materiale që mësimdhënësit i përdorin gjatë procesit mësimor, si dhe forma të ndryshme të vlerësimit.

8

II.

KORNIZA E KURRIKULËS SË KOSOVËS DHE KURRIKULA BËRTHAMË - ZBATIMI NË PRAKTIKË Ky kapitull përqendrohet në: 

Qëllimet e arsimit parauniversitar - kërkesat për arritjen e tyre;



Parimet e arsimit parauniversitar si referenca të organizimit të punës edukativo-arsimore;



Kuptimin dhe funksionin e rezultateve të të nxënit ( të shkallëve kurrikulare RNSH –kompetencave, të fushave kurrikulare - RNF dhe të lëndëve mësimore RNL).

II.1 Arritshmëria e qëllimeve të arsimit parauniversitar E gjithë përmbajtja e dokumenteve kurrikulare është në funksion të arritjes së gjashtë qëllimeve të arsimit parauniversitar. Të gjitha fushat kurrikulare duhet t`i kontribuojnë arritjes të këtyre qëllimeve. Pra, edhe fusha Jeta dhe puna është në funksion të realizimit të tyre. Qëllimet e arsimit parauniversitar janë:      

Kultivimi i identitetit personal, kombëtar, i përkatësisë shtetërore e kulturore; Promovimi i vlerave të përgjithshme kulturore dhe qytetare; Zhvillimi i përgjegjësisë ndaj vetes, ndaj të tjerëve, ndaj shoqërisë dhe ndaj mjedisit; Aftësimi për jetë dhe për punë në kontekste të ndryshme shoqërore e kulturore; Zhvillimi i ndërmarrësisë dhe përdorimi i teknologjisë; Aftësimi për mësim gjatë gjithë jetës.

Mësimdhënësit/set gjatë punës së tyre gjithmonë duhet ta kenë parasysh arritjen e qëllimeve të sipërpërmendura. Pra, e gjithë puna praktike arsimore që zhvillohet në shkollë duhet të jetë në funksion të arritshmërisë së këtyre qëllimeve. Për arritjen e tyre duhet të ketë qasje holistike (të përgjithshme, tërësore), pasi që vetë qëllimet funksionojnë si tërësi e jo të ndara nga njëra-tjetra. Qasjet duhet t’u përshtaten moshës dhe mundësive të nxënësve të secilit nivel formal të arsimit. Arritja e qëllimeve bëhet gradualisht nga klasa në klasë, nga shkalla në shkallë, sipas planifikimeve mësimore për shkallë, vit, muaj, javë dhe ditë. Qëllimet duhet të jenë pjesë e procesit mësimor që zhvillohet në klasë dhe jashtë saj, apo edhe e çështjeve ndërkurrikulare dhe aktiviteteve ekstrakurrikulare që lidhen me fushën Jeta dhe puna, por dhe me fushat e tjera. Qëllimet mund të përmbushen/arrihen përmes:  Përzgjedhjes së rezultateve për kompetencat që synohen të arrihen gjatë periudhave të caktuara përmes përmbajtjeve (temave dhe njësive mësimore) dhe aktiviteteve brenda dhe jashtë orës mësimore;  Përzgjedhjes apo adaptimit të rezultateve të fushës apo lëndës të secilës klasë nga planet dhe programet ekzistuese që korrespondojnë me rezultatet e të nxënit të fushave kurrikulare; 9

     

Përzgjedhjes së përmbajtjes mësimore (temave apo njësive mësimore); Përzgjedhjes së metodologjive të mësimdhënies dhe të të nxënit; Përzgjedhjes së materialeve dhe burimeve mësimore; Përzgjedhjes së metodologjive, teknikave dhe instrumenteve të vlerësimit; Përzgjedhjes së formave të komunikimit; Krijimit të klimës në klasë dhe shkollë, në favor të arritjes së qëllimeve.

Qëllimet nuk mund të kuptohen si fiksime të veçanta, që arrihen secila ndaras nga njëratjetra. Ato në shumicën e rasteve funksionojnë si tërësi. Shembull i arritjes së qëllimeve të arsimit parauniversitar përmes fushës kurrikulare Jeta dhe puna. Shkalla II, kompetencat 4.1,4.2,4.3,4.4; Shkalla II, fusha kurrikulare Jeta dhe puna, rezultati 1.2, 3.2; Rezultati i fushës kurrikulare Jeta dhe puna, klasa: 6-të p.sh. rezultati, nr.? Përmbajtja mësimore (Temë mësimore): Teknologjia e materialeve dhe proceseve; Përmbajtja mësimore: Materialet dhe përpunimi i tyre. Qëllimet e synuara mund të jenë: zhvillimi i punës praktike, njohja me materialet dhe përpunimin e tyre, dhe nëse nxënësit angazhohen në përcaktimin e përpunimit të disa materialeve në mënyrë individuale a grupore, promovohet bashkëpunimi si vlerë e përgjithshme në frymën pozitive, rritet përgjegjësia ndaj vetës dhe të tjerëve, rritet angazhimi dhe iniciativa si pjesë të ndërmarrësisë dhe krijohet mundësia për punë të pavarur. Në këtë rast vijnë në shprehje metodologjia e punës, materialet dhe burimet e informacionit, klima pozitive. (Kujto aktivitetet që mësimdhënësi/sja i bën për arritjen e qëllimeve parauniversitare).

Aktivitet: Pasi që keni lexuar dhe analizuar informacionet/udhëzimet e dhëna për arritshmërinë e qëllimeve të arsimit parauniversitar, diskutoni me kolegë: 1. Si mund tё integrohen dhe respektohet qëllimet e arsimit parauniversitar konkretisht nё kuadër tё lёndёve tё fushës Jeta dhe puna; 2. Merrni shembuj nё lёndёn tuaj dhe nё nivele tё ndryshme të planifikimit dhe metodologjisë së mësimdhënies dhe nxënies. Fusha e kurrikulës/Lënda:________________________ Klasa:________________________ Tema:__________________ Njësia mësimore ____________ Rezultatet mësimore: Qëllimet e arsimit që synohen të arrihen dhe përshkrimi i anës praktike për arritjen e qëllimeve gjatë punës me nxënës: ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 10

II.2 Parimet e arsimit parauniversitar si referenca të organizimit të punës edukativo-arsimore

Parimet     

Gjithëpërfshirja Zhvillimi i kompetencave Mësimdhënia dhe të nxënit e integruar dhe koherent Autonomia dhe fleksibiliteti në nivel shkolle Përgjegjësia dhe llogaridhënia

Parimet janë një lloj i rregullave të cilat e mbështesin punën edukativo arsimore në arritjen e qëllimeve të arsimit parauniversitar. Ato mbështesin edhe punën edukativo-arsimore të mësimdhënësve të fusha Jeta dhe Puna. Ato janë udhërrëfyes të punës së suksesshme të mësimdhënësve që reflektohen në përgatitjen e nxënësve të nivelit parauniversitar për sfidat e tanishme në të nxënë dhe në zgjidhje të problemeve në raport me potencialet e tyre dhe në përgatitjen për nxënie të mëtutjeshme. Mësimdhënësit/set punën e tyre edukativo arsimore duhet ta mbështesin në parimet e përcaktuara në KKK, respektivisht në KB-të. Kjo do të thotë që edhe kurrikulat bërthamë janë ndërtuar mbi bazën e parimeve që janë përcaktuar në KKK (Shiko KKK) dhe gjithashtu edhe zbatimi praktik i tyre duhet të bëhet mbi bazën e tyre. Si mund të jemi në linjë të parimeve? Në linjë të parimit të gjithëpërfshirjes jemi atëherë kur:  Kemi planifikuar duke diagnostikuar përvojat, dijet, kulturat, stilet e të nxënit të nxënësit-es dhe kem përmirësuar mësimdhënien;  Kemi planifikuar duke synuar;  Kemi përdorur llojllojshmëri të metodave, teknikave dhe materiale të ndryshme të mësimdhënies dhe të të nxënit, detyra të diferencuara për realizim të aktivitetit. Dhe, nxënësi-sja o Ndihet i pranuar në klasë nga nxënësit-set, edhe nga mësimdhënësi-sja njëjtë si të gjithë nxënësit pa dallim, qoftë të potencialit, qoftë të gjinisë, përkatësisë fetare, përkatësisë sociale, ekonomike, shëndetësore, etnike dhe kulturore; o Ndihet i-e respektuar sa u përket dinjitetit, përvojës, dijeve, stileve të të nxënit dhe mënyrës së të shprehurit dhe mendimit. Sepse kemi krijuar klimë ku secili-la ndihet rehat, i-e çmuar, kontribuues-e dhe i-e suksesshëm-e Në linjë të parimit të zhvillimit të kompetencave jemi atëherë kur:  Kemi planifikuar duke pasur parasysh rezultatet e të nxënit të shkallës –kompetencës (RNSH), rezultatet e fushës kurrikulare Jeta dhe puna (RNF), të shkallë së caktuar kurrikulare, dhe rezultatet e fushës apo lëndës për klasë (parafillore, e parë,… e pestë, gjashtë, dhjetë) të marruar dhe të adaptuar nga planet dhe programet ekzistuese, e nëse jo i kemi hartuar vetë;  Kemi aplikuar metodologji dhe mjete didaktike, të cilat kanë nxit dëshirë, kreativitet dhe pavarësi; 11



Kemi përdorur teknika dhe instrumente të vlerësimit, të cilat kanë ndihmuar vetëvlerësimin, identifikimin e saktë të shkallës së arritshmërisë dhe pastaj marrjen e masave për përmirësim.

Dhe, nxënësi-sja o Identifikon, krahason, analizon dhe vlerëson, ngjarje dukuri dhe zgjidh problema konform rezultateve të të nxënit të fushës apo lëndës; o Demonstron shkathtësi të komunikimit (dëgjon dhe është konstruktiv në dhënien e mendimeve, qoftë verbalisht, me shkrim apo me vizatim), të menaxhimit të detyrës, aktivitetit, kohës dhe mjeteve, shfrytëzimit të burimeve. o Demonstron vlera, si tolerancë, mirësjellje, solidaritet, përkrahje, respekt dhe përgjegjësi ndaj vetes, të tjerëve dhe mjedisit; o Demonstron qëndrim për diçka, si për sjellje, ngjarje apo dukuri; o Menaxhon emocionet e veta, nuk është arrogant-e, konfliktuoz-e, i-e tensionuar ... Dhe, kështu zhvillojmë nxënës-e kompetent-e Në linjë të parimit të mësimdhënies së integruar dhe të të nxënit koherent jemi atëherë kur:  Kemi planifikuar lidhje ndërlëndore brenda fushës së njëjtë (në rastin tonë fushës Jeta dhe puna) përmes përzgjedhje së temave të përbashkëta;  Kemi planifikuar lidhje në mes të fushave kurrikulare, ashtu që ndihmojmë zhvillimin e gjuhëve, të shkencave, artet, por edhe te matematika; apo ndihmojmë zhvillimin e temave të shkencave, shoqërisë dhe mjedisit, përmes matematikës, gjuhës dhe arteve (p.sh. vjeshta, temë-njësi mësimore e shkencave ndihmohet të realizohet përmes esesë te gjuha, përmes artit e edhe muzikës; p.sh. foljet, mbiemri, emri - njësi mësimore të gjuhës përmes teknikës së pesëvargëshit zhvillohen te shkencat natyrore, te shoqëria dhe mjedisi etj.);  Kemi planifikuar module dhe projekte, ku gjenden elemente të fushave kurrikulare, p.sh. projekti Ndikimi i teknologjisë në ambient/mjedis - atëherë ka ardhur në shprehje Jeta dhe puna. Përmes saj nxënësit mësojnë ndikimin e teknologjisë në ambientin/mjedisin që na rrethon..., matematika, duke paraqitur shenjat e trafikut në ambient dhe mësojnë format e tyre dhe funksionin që ato kanë, shoqëria dhe mjedisi, duke ditur rëndësinë e ruajtjes dhe krijimit të një mjedisi të këndshëm, shëndeti dhe mirëqenia, artet etj. Dhe, nxënësi-sja: o Analizon një detyrë, situatë, ngjarje a dukuri në kënde të ndryshme (p.sh. të një lloj ushqimi, identifikon përbërjen, mënyrën e përdorimit dhe vendin e prodhimit. Këtu ka elemente të shkencave të natyrës, jetës dhe punës, por edhe të shoqërisë dhe mjedisit; p.sh. trupat gjeometrik - forma mendojmë në matematikë, shkenca të natyrës, jeta dhe puna, arte etj.); o Identifikon ndërlidhjen dhe ndërvarësinë e detyrave, ngjarjeve dhe dukurive (p.sh. përdorimi i drejtë i teknologjisë na ndihmon në krijimin e lehtësive në jetë, por njëkohësisht sigurojmë jetë të shëndetshme, duke e ruajtur ambientin/mjedisin. Dhe, kështu zhvillojmë të nxënë gjithëpërfshirës dhe koherent

12

Në linjë të parimit të autonomisë dhe fleksibilitetit jemi atëherë kur:  Kemi përgatitur plan mësimor, shpërndarje të orëve mësimore për fusha kurrikulare (në rastin tonë fusha Jeta dhe puna), lëndë mësimore dhe planifikime mësimore (vjetore, mujore ditore) konform rezultateve të të nxënit për shkallë–kompetencë (RNSH), rezultateve të të nxënit për fushë kurrikulare (RNF), për shkallë dhe rezultateve të të nxënit për fushë kurrikulare a lëndë mësimore për klasë dhe konform përvojave, ritmeve e stileve të të nxënit të nxënësve të cilët-at i udhëhiqemi;  Kemi hartuar kurrikulë zgjedhore konform talentit, afiniteteve dhe interesave të nxënësve. Dhe, nxënësi-sja: o nxë në bazë të ritmeve individual të nxënit; o nxë sipas stilit individual; o zhvillon talentin dhe nxë mbi bazën e afinitete dhe interesave. Dhe, kështu zhvillojmë nxënës-e të suksesshëm-e Në linjë të parimit të përgjegjës dhe llogaridhënës jemi atëherë kur:  Jemi transparentë për saktësinë dhe nivelin e arritjes së kompetencave dhe rezultateve për secilën detyrë, aktivitet me secilin nxënës-e dhe kemi diskutuar rrugët e arritjes;  Jemi transparentë dhe në komunikim të vazhdueshëm me prindër për të arriturat e rezultateve të të nxënit të shkallëve-kompetencave (RNSH-ve), rezultateve të të nxënit të fushës, në rastin tonë fushës Jeta dhe puna (RNF-ve), lëndës/ve a temës mësimore;  Jemi transparentë me Këshillin e klasës, shkollës për nivelin e arritjes së rezultateve të kompetencave, fushës, lëndës/ve a temës për paralelet të cilat i udhëheqim. Dhe o Nxënësi-sja është në dijeni për nivelin e arritjes së vet konform kërkesave të shtruara nga mësimdhënësi o Prindërit janë në dijeni për nivelin e arritjes së fëmijëve të tyre konform rezultateve të të nxënit të shkallës-kompetencës (RNSH-ve) rezultateve të të nxënit të fushës kurrikulare (RNF-ve) për shkallë, rezultateve të të nxënit të lëndës a temës mësimore për klasë; o Këshilli i klasës, Këshilli i shkollës janë në dijeni për nivelin e arritjes së nxënësve të paraleles. Dhe, kështu përmirësojmë mësimdhënien dhe rrisim të nxënit e nxënësve Aktivitet: Pasi që keni lexuar dhe analizuar informacionet/udhëzimet e dhëna për parimet e arsimit parauniversitar, referenca të organizimit të punës edukativo-arsimore, diskutoni me kolegë: si mund tё integrohen dhe respektohen parimet e arsimit parauniversitar, konkretisht nё kuadër tё lёndёve tё fushës Jeta dhe puna. Merrni shembuj nё lёndёn tuaj dhe nё nivele tё ndryshme të planifikimit dhe metodologjisë së mësimdhënies dhe nxënies. Fusha e kurrikulës/Lёnda:________________________ Klasa:________________________ Tema:__________________ Njësia mësimore ____________ Rezultatet mësimore: ____________________________ Parimet qё shërbejnë si pikënisje dhe përshkrimi i anës praktike për parimet që respektohen gjatë punës me nxënës: ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 13

II.3 Kuptimi dhe funksioni i rezultateve të të nxënit Rezultatet e të nxënit   

Rezultatet e të nxënit për shkallë –kompetencë dhe arritshmëria e tyre Rezultatet e të nxënit për fushë kurrikulare dhe përmbajtja mësimore Rezultatet e të nxënit për klasë në nivele të fushës kurrikulare apo lëndë mësimore, brenda shkallës kurrikulare

II.3.1 Rezultatet e të nxënit për shkallë –kompetencë (RNSH) dhe arritshmëria e tyre Rezultatet e të nxënit për shkallë kurrikulare - kompetencat (RNSH) janë kërkesa që duhet të arrihen nga të gjithë nxënësit në fund të secilës nga shkallët kurrikulare. Ato janë njohuri, shkathtësi, qëndrime, vlera dhe rutina, të cilat duhet zhvilluar te secili nxënës-e përgjatë klasave sa ka shkalla e caktuar kurrikula (shiko KB-të, rezultatet e të nxënit për shkallë kurrikulare-kompetenca, RNSH-të). Zhvillimi i kompetencave, përkatësisht arritshmëria e rezultateve të tyre, bëhet përmes fushave kurrikulare, pra edhe përmes fushës kurrikulare Jeta dhe puna. Të gjitha fushat kurrikulare apo lëndët mësimore që mbahen në klasat e caktuara, brenda shkallës së caktuar, duhet të kontribuojnë bashkërisht në arritjen e rezultateve të kompetencave të asaj shkalle. Nuk do të thotë që domosdoshmërisht secila fushë kurrikulare si e vetme të arrijë të gjitha rezultatet e të gjitha kompetencave, edhe pse ai duhet të jetë synim, por secila fushë kurrikulare duhet fiksojë rezultatet e të nxënit për kompetencat që synon t’i arrijë/përmbushë për secilën klasë. Mund të ndodhë që disa rezultate të njëjta të kompetencave të jenë pika synuese për disa fusha kurrikulare, por mund të ndodhë që disa të fokusohen më shumë nga një fushë e caktuar. P,sh. rezultati III.3 (shkalla e pestë, KB për arsimin e mesëm të lartë, f. 22) Nxënësi-sja: III.3 Parashtron pyetje dhe shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një problemi apo detyre të një teme të caktuar,bën përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e mëtejmë të të nxënit të vet për temën apo problemin e caktuar. (Rezultati 3.3) arrihet përmes të gjitha fushave kurrikulare. Kurse rezultati IV.1 (shkalla e pestë, KB për arsimin e mesëm të lartë, f. 22) Nxënësi-sja: IV.1 Përgatit biografinë personale (CV) sipas formatit dhe udhëzimeve të kërkuara dhe e prezanton veten me shkrim ose me gojë para të tjerëve, duke vënë theksin në mundësitë, aftësitë dhe cilësitë personale të angazhimit në një program apo projekt të caktuar. Rezultati 4.1 është rezultat që mund të trajtohet nga disa fusha kurrikulare, por më tepër vëmendje i kushtohet në fushën Jeta dhe puna. Gjithashtu, duhet të kihet kujdes, të gjitha rezultatet e përzgjedhura nga shkalla e caktuar duhet të arrihen deri në klasën e fundit të asaj shkalle.

14

Rezultate e të nxënit për kompetencë mund të jenë të synuara në çdo klasë (sa ka shkalla), por arritshmëria e tyre duhet të bëhet gradualisht, në mënyrë progresive dhe në harmoni me moshën dhe mundësitë e nxënësve. P.sh. rezultati IV.1 (shkalla e tretë, KB për arsimin e mesëm të ulët f. 20) Nxënësi-sja: IV.1 Përgatit planin për organizimin e një aktiviteti të caktuar në shkollë ose në komunitet dhe e realizon atë me sukses. Rezultati 4.1 ndoshta nuk mund të arrihet nga të gjithë nxënësit e klasës së gjashtë, por mjafton që ata të jenë në gjendje të organizojnë aktivitete praktike në grup. Arritshmëria e plotë e këtij rezultati duhet të arrihet deri në fund të klasës së shtatë (fundi i shkallës së 3-të).

Në mënyrë që rezultatet e të nxënit për kompetencë të jenë të arritshme ato duhet të jenë prezente pothuajse në të gjitha planifikimet mësimore të secilës fushë kurrikulare. II.3.2 Rezultatet e të nxënit për fusha kurrikulare (RNF) dhe përmbajta mësimore Rezultatet e të nxënit të Konceptet janë shtylla përmbajtjesore, rreth së fushave kurrikulare janë hartuar cilave organizohet e gjithë përmbajtja mësimore e mbi bazën e koncepteve të përgjifushës kurrikulare brenda shkallës kurrikulare. Ato thshme të fushës përkatëse dhe janë prezente në klasat e shkallës kurrikulare. Fuqia e janë pika referuese në përzgjedhjen prezencës së tyre në periudha të ndryshme kohore e përmbajtjeve mësimore. brenda një viti shkollor të një klase të caktuar, por Me rastin e përzgjedhjes së edhe të klasave të ndryshme të shkallës së njëjtë rezultateve të të nxënit të fushës së mund të jetë e larmishme. caktuar kurrikulare, të cilat synojmë t’i arrijmë me nxënës në klasë të caktuara, së pari duhet identifikuar konceptet e fushës kurrikulare nga të cilat dalin rezultatet e caktuara të fushës kurrikulare. Shih shembullin e ndërlidhjes së RNF me konceptet e fushës kurrikulare. Fusha kurrikulare Jeta dhe puna, shkalla e tretë kurrikulare Koncepti i fushës

Ekonomia familjare

Qëllimi i konceptit

RNF

Ndihmon fëmijët për t’u përgatitur për jetë dhe punë si individ, si kontribuues i shoqërisë, si bashkëpunues për ekonominë familjare dhe për mjedis jetësor. Ekonomia familjare nxënësve u mundëson të hulumtojnë problemet reale, me theks në kontekste mësimore. Kjo kontribuon në zhvillimin e shkathtësive bartëse, siç janë vendimmarrja dhe puna me të tjerët. Nxënësit zhvillohen si individë, si pjesëmarrës në shoqëri, në ekonomi familjare dhe në ruajtjen e mjedisit.

5 Ushtrimi i zhvillimit të ndërmarrësisë dhe biznesit. 5.1 Kupton aspektin etik të ekonomisë familjare, në veçanti veprimet kursimtare në familje.

15

Ndodh që disa koncepte të fushës kurrikulare të jenë prezente në një rezultat të fushës kurrikulare, por sidoqoftë njëra nga to ndihet më fuqishëm. Konceptet e fushës kurrikulare së bashku me rezultatet e të nxënit për fusha kurrikulare na ndihmojnë në përzgjedhjen e përmbajtjes mësimore (temave mësimore) për fushën kurrikulare për secilën klasë, sa ka shkalla kurrikulare.

Temat mësimore janë tërësi mësimore, të cilat mbulojnë apo përfaqësojnë të gjitha lëndët mësimorë brenda një fushe kurrikulare gjatë periudhave të caktuara kohore të një viti shkollor.

Shiko shembullin e fushës kurrikulare Jeta dhe puna, shkalla e tretë (klasa e gjashtë) Hapi 1 Konceptet

Teknologji, duke përfshirë TIK-un

Hapi 2

Hapi 3 RNF

I Kuptimi dhe ushtrimi i punës praktike në shtëpi, në shkollë dhe në komunitet 1.1 Zbaton aktivitete individuale dhe në grup, në mjedis shkollor dhe në komunitet.

Tema mësimore Teknologjia e informimit dhe komunikimit (Kompjuteri, njësitë qendrore, hardware, software, sistemi operativ).

Temat mësimore janë të vlefshme për gjitha lëndët mësimore sa ka fusha kurrikulare. Por, mund të ketë raste që nga disa rezultate të fushës kurrikulare të përcaktojmë përmbajtjen - temën mësimore vetëm për një lëndë mësimore. P.sh. fusha Jeta dhe puna, shkalla 3, rezultati V.3, KB për arsimin e mesëm të ulët f. 80 V.3 Kupton aspektin etik dhe ekonomik të ekonomisë familjare, e në veçanti veprimet kursimtare në familje 5.3 është rezultat që anon më shumë ka lënda e Teknologjisë (Jeta dhe puna), sepse brenda saj ka të përfshirë, si modul, pjesën Ekonomia familjare, gjë që i ndihmon nxënësit të zhvillojnë dhe kuptojnë rëndësinë dhe funksionin e ekonomisë familjare. Kështu mësimdhënësit e kësaj lënde mund ta adresojnë më së miri këtë rezultat. Duke pasur parasysh parimin e mësimdhënies së integruar dhe koherente, mësimdhënia përmes temave të përbashkëta për të gjitha lëndët mësimore do të jetë në funksion të respektimit të tij. Kjo do të thotë se secila lëndë mësimore duhet të mbërrijë rezultatin e fushës përmes temës së përbashkët të fushës, por secila nga këndi i vet, me njësi mësimore të lëndës së vet. Një qasje e tillë vlen më shumë për shkallët ku mësimi zhvillohet ekskluzivisht me lëndë të ndara. Kjo qasje vlen edhe për fushën Jeta dhe puna, sepse përbëhet prej lëndëve Teknologji, TIK, në shkallë të caktuara.

16

II.3.3. Rezultatet e të nxënit për klasë në nivel të fushës kurrikulare, apo lëndës mësimore (RNL) brenda shkallës kurrikulare Meqenëse rezultatet e të nxënit për fusha kurrikulare (në rastin tonë fusha Jeta dhe puna) në kurrikula paraqiten për shkallë, e jo për klasë mësimore, atëherë konsiderohet si nevojë hartimi i rezultateve të të nxënit për klasë, respektivisht lëndë mësimore, sepse sigurohet kohezioni dhe mosngarkesa e njërës klasë brenda një shkalle kurrikulare. Hartimi i rezultateve të të nxënit për lëndë, për klasa, mund të bëhet nga vetë mësimdhënësit, por edhe mund të merren nga planet dhe programet ekzistuese. Nëse shfrytëzohen planet dhe programet ekzistuese, atëherë shkrimi i tyre bëhet duke i krahasuar rezultat e pritshme të lëndëve mësimore të planeve dhe programeve ekzistuese me rezultatet e të nxënit, fushës kurrikulare të Kurrikulës Bërthamë. Në këtë rast bëhet përzgjedhja e rezultateve të pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese që janë në funksion të arritjes së secilit rezultat të të nxënit të fushës kurrikulare të Kurrikulës Bërthamë. Nëse rezultatet e pritshme të përzgjedhura nga planet dhe programet nuk e përmbushin në tërësi rezultatin e caktuar të fushës kurrikulare, atëherë mund të shkruhen edhe rezultate të reja. Rezultat e fushës kurrikulare apo lëndës mësimore për klasë na ndihmojnë në përcaktimin e njësive mësimore, të cilat janë në funksion të temës së përbashkët të fushës kurrikulare.

Rezultate e të nxënit janë deklarata të cilat duhet të realizohen në mënyrë të strukturuar. Struktura e rezultatit të të nxënit për lëndë përmban katër pjesë kryesore: Aktiviteti (A), Objekti (O), Kushtet (K) dhe Kërkesat (K). Shembull jo i drejtë i shkrimit të rezultatit Nxënësi: - Të dijë (aktivitet) të modelojë një objekt (objekt) me plastelinë (kusht). Shembull i drejtë i shkrimit të rezultatit Nxënësi: -Modelon (aktiviteti) shkronjën A(objekti) me plastelinë me ngjyrë të kuqe(kushti). -Përdor (aktiviteti) saktësisht (kërkesa) Teoremën e Pitagorës (objekti) për të gjetur gjatësinë e diagonales së një katrori duke e bazuar në vlerat e perimetrit (kusht).

Shiko formatin e mundshëm të tabelës të hartimit të rezultateve për fushë, apo lëndë mësimore në nivel klase. Krahasimi i rezultateve të pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese me rezultatet e fushës kurrikulare Jeta dhe puna të Kurrikulës Bërthamë (KB) Shkalla 3 (klasat VI, VII) Rezultatet e pritshme të planeve dhe Rezultatet pritshme që Rezultatet e përpunuara programeve ekzistuese të lëndëve duhet të shtohen në planet përfundimtare që duhet të mësimore që korrespondojnë me dhe programet e lëndëve vendosen në planet dhe RNF. mësimore. programet e lëndëve Rezultatet mësimore (RNL). e të nxënit Lënda të fushës Klasat Klasat Klasat Jeta dhe puna E gjashtë E shtatë E gjashtë E shtatë E gjashtë E shtatë (RNF) Teknologji marrë nga KB TIK

17

Për çështje praktike rezultateve të fushës, kurrikulës, të marra nga Kurrikula Bërthamë, por edhe rezultateve të planeve dhe programeve aktuale (ekzistuese) është mirë që t’u vihet nga një numër kur vendosen në këtë tabelë në mënyrë që të dihet saktë se cilat rezultate korrespondojnë me njëra-tjetrën. Nëse njërit rezultat të fushës kurrikulare (RNF), në nivel shkalle, i keni vendosur numrin 1, atëherë rezultateve të planeve dhe programeve (rezultateve të nxënit të lëndës - RNL) që korrespondojnë me këtë rezultat t’u vendosen numrat p.sh. nr. 1. Pasi të keni shkruar rezultatet e të nxënit për lëndë mësimore (RNL), atëherë mund bëni ndërlidhjen e tyre me rezultatet e të nxënit për shkallë kurrikulare - kompetenca (RNSH). Shiko shembullin më poshtë. Shembull i ndërlidhjes së RNSH me RNF dhe RNL në klasën e gjashtë (shkalla e tretë) Hapi 1

Hapi 2

RNSH (kompetenca) I. Komunikues efektiv 1.7 Përdor programet softuerike për komunikim të drejtë në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit, qoftë për nevoja të veta apo si detyrë shkollore.

Hapi 3

RNF - Jeta dhe Puna 4.3 Përdor informacione nga burime elektronike për të qartësuar njohuritë në kontekste të caktuara.

RNL 1.

2.

Shkruan tekste elektronike me Mavis beacon për të mësuar shkrimin me 10 gishta, duke pozicionuar në shkronjat përkatëse. Përdor lojërat e Mavis Beacon për zhvillimin e gjuhës angleze, matematikës në shumëzim,mbledhje, shprehje në gjuhën angleze.

MENDO! Ky rezultat në fjalë i kompetencës është i synuar, por jo domosdoshmërisht i arritur në klasën e gjashtë. Në këtë klasë mund të jenë tekste edhe më të shkurtra prej disa fjalëve e fjalive.

Aktivitet: Pasi që keni lexuar dhe analizuar informacionet e dhëna për kuptimin dhe funksionin e rezultateve të të nxënit, udhëzimet se si vijmë deri te rezultatet e të nxënit për lëndë mësimore, hartoni me kolegë të fushës së kurrikulës rezultatet e të nxënit për klasë sipas lëndëve mësimore: 1. Vendosni rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese të lëndëve mësimore që korrespondojnë me RNF të KB-ve; 2. Vendosni rezultate të pritshme që duhet të shtohen në planet dhe programet e lëndëve mësimore me qëllim të arritjes së rezultateve të fushës së kurrikulës Jeta dhe puna; 3. Vendosni rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL) të fushës Jeta dhe puna.

18

Nga ajo që u përshkrua më lart lidhur me hierarkinë e ndërlidhjes së RNSH dhe RNF me nivelet e tjera të planifikimit që zhvillohen në nivel shkolle, prezantohet figura në vijim, e cila orienton mësimdhënësit dhe aktorët tjerë në shkollë se si t’i qasen planifikimit mësimor dhe gjithashtu tregon se me arritjen e planifikimit mësimor në nivelin e caktuar si ndikojmë në arritjen e RNSH dhe RNF të vendosura në Kurrikulën Bërthamë. Korniza e Kurrikulës e Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës

Qëllimet e arsimit parauniversitar

Kurrikula Bërthamë për klasën parafillore dhe arsimin fillor

Kompetencat kryesore dhe rezultatet e të nxënit

Kurrikula Bërthamë për arsimin e mesëm të ulët

Parimet e KKK

Kurrikula Bërthamë për arsimin e mesëm të lartë

Kurrikula bërthamë e secilit nivel të arsimit përmban tri çështje kryesore që janë bazë për planifikim mësimor

Rezultatet e të nxënit të kompetencave për shkallë të kurrikulës (RNSH)

Konceptet kryesore të fushës së kurrikulës

Rezultatet e të nxënit të fushës së kurrikulës për shkallë (RNF)

Plani mësimor për fusha dhe shkallë të kurrikulës Plani vjetor për fusha të kurrikulës Plani dymujor për fusha të kurrikulës

Hartohen nga mësimdhënësit e fushës/fushave të kurrikulës

Plani javor për fusha të kurrikulës Plani ditor

19

Hartohet nga mësimdhënësi i fushës/lëndës mësimore

20

III. ASPEKTET METODOLOGJIKE DHE PRAKTIKE TË PLANIFIKIMIT

DHE TË ZBATIMIT TË FUSHËS KURRIKULARE JETA DHE PUNA

Ky kapitull përqendrohet në planifikimet e procesit mësimor, si:      

Planin mësimor Planin për shkallë kurrikulare Planin vjetor Planin dymujor Planin javor Planin e orës mësimore

III.1 Plani mësimor  

Fusha kurrikulare / Lëndë mësimore Orë mësimore

Para se të bëhet planifikimi më i detajuar i procesit mësimor (planifikimit vjetor, mujor) për një vit shkollor, së pari duhet përcaktuar saktë planin mësimor për klasën përkatësisht vitin shkollor (mësimor). Në kurrikulat bërthamë të të tri niveleve të arsimit parauniversitar ekziston liri, në një masë të caktuar, për organizimin e planit mësimor brenda fushave kurrikulare, p.sh shiko KB-në e nivelit II shkolla e mesme e ulët (klasat VI-IX f 82, 87-89). Shkollat, mësimdhënësit janë të lirë të lëvizin numrin e orëve brenda fushës së njëjtë të shkallës kurrikulare nga klasa në klasë apo nga gjysmëvjetori në gjysmëvjetor dhe të bëjnë ndarjen e orëve mësimore në mes të lëndëve të ndryshme mësimore brenda fushës së njëjtë kurrikulare gjatë një viti shkollor, apo për gjitha klasat sa ka shkalla kurrikulare. Por, kujdes, nuk duhet tejkaluar totali i fondit javor që është caktuar me Kurrikulën Bërthamë (të nivelit të caktuar) për secilën fushë për secilën shkallë dhe secilën klasë. Shembulli Në shkallën e tretë, klasat 6 -7, sipas planit mësimor, fusha kurrikulare Jeta dhe puna i ka 4 orë mësimore për lëndët e kësaj fushe. Faktikisht janë nga 2 orë për vit, 2 orë (për të gjitha lëndët) për kl. 6 dhe 2 orë të tjera për kl. 7 (për të gjitha lëndët). Por, shkolla, mësimdhënësit kanë liri të plotë që së pari të vendosin vetë se këto 4 orë që janë përcaktuar për këtë fushë, për këtë shkallë, ta ndajnë nga 2 orë për vit (klasë) apo të vendosin edhe ndryshe, p.sh. në një vit të kenë p.sh. 3 orë e në vitin tjetër 1 orë. Por, gjithmonë duke u harmonizuar me fushat e tjera mësimore që të mos kalohet total i orëve javore për atë vit shkollor që është caktuar nga MASHT-i. Krahas kësaj mundësie shkollat, mësimdhënësit e fushës mund të pajtohen që një lënde të caktuar, p.sh. Teknologji, brenda numrit të përgjithshëm të orëve, të fushës, për klasën e caktuar, t`i japin më shumë hapësirë. Kjo mund të bëhet me kushte që brenda fushës 21

të ruhet balanca, kështu në klasën tjetër të shkallës, lëndës tjetër të fushës, p.sh. në këtë rast TIK-ut, t`i jepet më shumë hapësirë (orë mësimore). Në harmonizimin e planit mësimor gjithashtu duhet pasur parasysh prioritetin që u japin rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare, lëndëve mësimore, pra nëse në një klasë (vit të caktuar) rezultatet e përzgjedhura nga mësimdhënësit i përshtaten më shumë p.sh. lëndës së Teknologjisë, atëherë në atë klasë (vit mësimor) i jepen më shumë orë kësaj lënde dhe anasjelltas në vitin tjetër p.sh. rezultatet i përshtaten më shumë lëndës TIK, atëherë kësaj lënde i jepen më shumë orë mësimore. Gjithsesi është e nevojshme që mësimdhënësit të përcaktojnë së bashku mënyrën e zbatimit të planit mësimor. Këtë ata duhet ta bëjnë në bazë të kritereve për hartimin e planit mësimor dhe mundësitë e zbatimit të tij sipas udhëzimeve që janë dhënë në KB-të për secilin nivel, p.sh shiko KB-në e nivelit II, mësimi i mesëm i ulët (klasat VI-IX f. 90). Planin e orës mësimore mësimdhënësit e shkollës fillore mund ta bëjnë në bashkëpunim me kolegët e klasës së njëjtë, por të paraleleve të ndryshme. Gjithashtu, mund ta bëjnë edhe në mënyrë të pavarur, sepse një mësimdhënës-e është përgjegjëse vetëm për një paralele. Mirëpo, bashkëpunimi gjithherë është më produktiv!

Aktivitet: Pasi që keni lexuar, diskutuar dhe analizuar udhëzimet e dhëna për planin mësimor, diskutoni me kolegë të fushës së kurrikulës Jeta dhe puna dhe përgatitni një plan mësimor për të lëndët mësimore për të dy shkallët e nivelit të dytë të arsimit, shkallën 3 (klasat 6 dhe 7) dhe shkallën 4 ( klasat 8 dhe 9) dhe përgatiteni një arsyetim për ndarjen e orëve në vite.

III.2 Plani për shkallë kurrikulare   

Rezultatet e të nxënit për shkallë - kompetenca (RNSH) Rezultatet e të nxënit për fusha kurrikulare (RNF) Përcaktimi orientues për klasa

Plani për shkallë kurrikulare ndihmon në përcaktimin orientues të procesit mësimor të secilës klasë sa ka shkalla kurrikulare. Në këtë planifikim bëhet identifikimi i rezultateve të të nxënit për shkallë (kompetencave - RNSH) dhe të fushave kurrikulare (RNF) të shkallës përkatëse, se cilat do të jenë në fokus të arritjes për secilën klasë, me qëllim që mos të bëhet mbingarkim i njërës nga klasat e shkallës kurrikulare. Gjithashtu, krijohet një pasqyrë e përfshirjes së të gjitha rezultateve të të nxënit për kompetenca dhe fusha kurrikulare brenda shkallës kurrikulare. Mësimdhënësit në këtë planifikim, nëse e shohin të arsyeshme, mund të parashohin edhe elemente të tjera, p.sh. konceptet e fushës, temat mësimore. Mbi bazën koncepteve dhe rezultateve të identifikuara mund të përcaktohen temat mësimore (TM) për secilën klasë. Këto tema mund të jenë si pika referuese të planifikimit vjetor, por me mundësi ndryshimi gjatë procesit të planifikimit vjetor që bëhen për çdo vit shkollor. Rezultatet e të nxënit të shkallëve kurrikulare (kompetencave) konceptet dhe rezultatet e fushave kurrikulare ( në rastin tonë fusha Jeta dhe puna) nëpër klasë vendosen në origjinal 22

si janë në Kurrikulën Bërthamë. Mund të ndodhë që këto rezultate të barten nga klasa në klasë, por janë temat mësimore të cilat i bëjnë të dallueshme. Për çështje praktike, rezultatet të shkruhen me numra dhe të jenë në një rend me temën e përcaktuar që ka dalë nga këto rezultate. Shiko shembujt në tabela më poshtë. Gjithashtu, në tabela mund të bëhet planifikimi edhe i të gjitha fushave kurrikulare, në mënyrë që të shohim prezencën e rezultateve të të nxënit për shkallë kurrikulare (kompetencë) në të gjitha klasat sa i ka shkalla përkatëse. Shembuj të tabelave të mundshme të planifikimit për shkallë kurrikulare: Tab.1 Niveli II, shkalla e tretë (kl. VI dhe VII) Klasa VI RNSHkompete ncë 3.2

Konceptet

RNSHkompete ncë

Konceptet

Teknologji, duke përfshirë TIK-un

RNFJeta dhe Puna 1.1 1.2

Klasa VII Tema mësimore

RNSHkompete ncë

Konceptet

RNF.....

Tema mësimore

RNSHkompete ncë

Konceptet

RNF....

Tema mësimore

Teknologjia e Informimit dhe komunikimit

RNFTema Gjuhë dhe mësimore komuniki m.

Tab 2. Niveli II, shkalla e tretë (kl. VI dhe VII) Fusha kurrikulare

Jeta dhe puna

Konceptet e përgjithshme të fushës Teknologji, duke përfshirë TIK-un

Rezultatet

Rezultatet e të nxënit të shkallës/kompetencave p.sh shkalla III. Rezultatet e të nxënit të fushës (në rastin tonë fushës Jeta dhe Puna).

Klasa e gjashtë

Klasa e shtatë

p.sh rezultati I.1, II.5,III.5 (i njëjtë)

p.sh. II.1, III.4, III.5 (i njëjtë)

p.sh. rezultatet II.1 IV.1, II.3

I.2, IV.2 II.3,IV.1

Matematika

Në tabelën e dytë rezultatet janë veç shembuj, ndërlidhja nuk është e saktë. Gjatë këtij planifikimi mund të shohim se cilat rezultate (RNSH) ka nevojë dhe duhet t’i përsërisim nëpër klasa. Në tabelën e dytë rezultatet e të nxënit janë vetëm shembuj, ndërlidhja nuk është e saktë. Qëllimi është vetëm të kuptohet ideja se disa rezultate të të nxënit nëse vlerësohet e arsyeshme mund të barten nëpër klasa (p.sh. në kl. 6 dhe në kl. 7). Gjithashtu, RNSH-të e njëjta mund të synohen edhe nga fushat e tjera kurrikulare. Rezultatet e kompetencave -RNSH-të, edhe pse barten nga klasa në klasë, në kuadër të fushës së njëjtë kurrikulare, mund të ndërlidhen me rezultatet e të nxënit të njëjta apo të ndryshme të asaj fushe kurrikulare, në këtë rast fushës Jeta dhe puna.

23

Çfarë lloj planifikimi për shkallë kurrikulare do të bëjë mësimdhënësi/sja vendos ai/ajo vetë, por gjithmonë duke pasur në mendje funksionin e atij planifikimi më vonë, në planifikimet vjetore për klasat e shkallës së caktuar kurrikulare. Aktivitet: Pasi që keni lexuar, diskutuar dhe analizuar udhëzimet e dhëna për planifikimin e shkallës kurrikulare, diskutoni me kolegë të fushës së kurrikulës dhe përgatiteni një plan për shkallë kurrikulare – në fushën Jeta dhe puna.

Jeta dhe puna

FUSHAT KURRIKULARE Konceptet themelore të fushës

Rezultatet

Kl.6

Kl.7

Temat mësimore Temat që do të mësimore që zhvillohen në do të klasën e gjashtë zhvillohen në (6) klasën e shtatë (7)

Rezultatet e të nxënit të shkallës/kompete ncave (RNSH) /Shkalla III / Rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare: Shkencat e natyrës (RNF) /Shkalla III /

III.3 Plani vjetor Plani vjetor përmban këto elemente: o Rezultatet e kompetencave (rezultatet e të nxënit për shkallën e caktuar); o Rezultatet e fushës të kurrikulës bërthamë, marrë nga KB për shkallën e caktuar; o Temat mësimore që trajtohen gjatë një viti mësimor. Temat shpërndahen (organizohen) në 5 cikle dymujore; o Konceptet e fushës kurrikulare marrë nga KB për shkallën e caktua.

Plani vjetor është dokument, i cili e orienton zhvillimin e mësimit për një vit shkollor duke i përmbushur kërkesat e shkallës kurrikulare, duke i ndarë apo duke i thjeshtuar/përshtatur për klasën e caktuar. Ai hartohet për secilën fushë kurrikulare, pra edhe për fushën Jeta dhe puna, dhe ka për qëllim identifikimin e rezultateve të të nxënit të kompetencave, të cilat mund të jenë si synim arritjeje gjatë një viti shkollor (mësimor). Pastaj, identifikimin e koncepteve dhe rezultateve të të nxënit të fushave kurrikulare nga të cilat do të përcaktohen përmbajtjet mësimore në funksion të arritshmërisë së rezultateve të të nxënit të fushës kurrikulare dhe të rezultateve të të nxënit të kompetencave të identifikuara. Ky

24

planifikim mbështetet në planifikimin për shkallë kurrikulare, por kërkon edhe konsultë të vazhdueshme të KB-ve, respektivisht të shkallës së caktuar kurrikulare. Shembull: Hapat që duhet ndjekur për planifikim vjetor, klasa e gjashtë Hapi 1 Konceptet

Teknologjia duke përfshirë TIK-un

Hapi 2

Hapi 3

RNF

Tema mësimore

Kuptimi dhe ushtrimi i punës praktike në shtëpi, në shkollë dhe komunitet 1.1 Zbaton aktivitete individuale dhe ne grup ne mjedis shkollor dhe ne komunitet.

Teknologjia e informimit dhe komunikimit

Hapi 4 RNSH –kompetencat

I.1,II.1,......

(Kompjuteri, njësitë qendrore, hardwar,sotware, Sistemi operativ).

I mbetet mësimdhënësit-ses se me çfarë hapash vendos të bëjë planifikimin. Ata-ato mund të planifikojnë duke i ndjekur hapat si në tabelën më lart, por edhe mund të vendosin që hapin e 4 ta vendosin të parin e pastaj për të vijuar me hapat 1, 2 dhe 3 (RNSH- kompetenca, koncepte, RNF dhe tema mësimore). Përmbajtja mësimore duhet të jetë në funksion të mësimdhënies se integruar brenda fushës kurrikulare (Jeta dhe puna), por edhe të fushave të tjera kurrikulare. Puna me tema të përbashkëta mësimore brenda fushës kurrikulare dhe lidhshmëria me temat mësimore të fushave të tjera kurrikulare janë në linjë të mësimdhënies dhe të nxënies së integruar. Temat mësimore janë tërësi mësimore, të cilat mbulojnë apo përfaqësojnë të gjitha lëndët mësimore brenda një fushe kurrikulare.

Shembull: Edhe pse fusha e kurrikulës Jeta dhe puna përbëhet prej disa lëndëve mësimore, si p.sh. Teknologji dhe TIK, në shkallën e tretë, temë e përbashkët mund të jetë p.sh. Shkathtësitë e të punuarit. Sado që dy lëndët mund të trajtojnë çështje të ndryshme, tema e njëjtë përcakton që nxënësit duhet të zotërojnë shkathtësitë e punës, qoftë në përdorimin e mjeteve, veglave të punë si çekani, kaçavida, sharra, gërshërët, në lëndën e Teknologjisë ose njohja e pajisjeve si shtëpiza,monitori, pllaka amë, hardisku, si dhe zotërimi i programeve softuerike që janë shkathtësi të nevojshme për lëndën e TIK-ut.

Gjatë identifikimit të rezultateve të të nxënit të fushës kurrikulare Jeta dhe puna, mësimdhënësit mund të hasin në rezultate që i përshtaten më shumë një lënde mësimore, në këtë rast ndonjë temë mësimore mund t’i dedikohet vetëm një lënde mësimore. Por është qasje e KKK-së drejt mësimdhënies dhe nxënies së integruar, andaj duhet synuar përcaktim të temave mësimore të cilat janë reprezentative për të gjitha lëndët mësimore të fushës kurrikulare (Jeta dhe puna). Temat mësimore mund të jenë të pranishme disa muaj gjatë vitit shkollor (mësimor), por mund të ketë raste që të jenë të pranishme edhe gjatë tërë vitit shkollor, apo madje edhe gjatë disa viteve shkollore, brenda shkallës së njëjtë. Kjo varet nga nevojat e nxënësve dhe

25

nga rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare. Shiko shembullin më poshtë në fushën kurrikulare Jeta dhe puna. Shembull: Shpërndarja e temave mësimore gjatë dy muajve Koncepti Puna dhe edukimi për ndërmarrësi

RNF

Tema

1,1.1,1.2, 3,3.1,3.2 4,4. KB –FQ 80

Muajt IX-X

Teknika bujqësore dhe e ndërtimtarisë

√

Shpërndarja e temave mësimore gjatë tërë vitit mësimor Koncepti

RNF

Tema IX -X

Teknologji, duke përfshirë TIK-un

1.1,2,2.1, 4,4.1 KB –FQ 80

Teknologjia e informimit dhe komunikimit

√

Muajt XI-XII I-II √

√

III-IV

V-VI

√

√

Me rastin e përzgjedhjes të temave mësimore duhet pasur parasysh përvojat, interesat dhe mundësitë e nxënësve.

Shembull: Në klasën e gjashtë fillohet me tema që janë të afërta me nxënës-e, tema të cilat lidhen me praktikën në përditshmërinë e jetës së tyre, Përpunimi i letrës, kartuçit,drurit,për të vazhduar më pas me punën praktike në ndërtimin e objekteve nga druri dhe letra. Apo p.sh. në lëndën Teknologjia, në klasën e gjashtë, përmbajtja energjia elektrike si burim dhe pjesë bazë ndërlidhet pastaj me klasën e shtatë dhe lehtësohet kuptimi i saj më shumë sesa vetëm në njërën klasë. Kjo mundëson që pjesët praktike t`i fillojmë me zbatim të energjisë së thjeshtë në klasën e gjashtë që ndërlidhet me drurin dhe letrën. Ndërsa, në klasën e shtatë mund të vazhdohet përdorimi i materialeve nga druri për nivel më të lartë të arritshmërisë së temave mësimore.

Për secilën temë mësimore duhet caktuar edhe rezultatet e të nxënit për shkallë kurrikulare (kompetencë) të synuara të arrihen nga tema në fjalë. Rezultatet e të nxënit mund të shënohen me numra, ashtu siç janë në KB për shkallën përkatëse. Për çështje praktike edhe rezultateve të të nxënit të fushës kurrikulare mund t’u vendoset nga një numër dhe temës mësimore që korrespondon me të.

Me rastin e planifikimit vjetor mund të shfrytëzohen burime të ndryshme që ndihmojnë përshtatjen e temave mësimore të përzgjedhura me moshën e nxënësve dhe

26

aspektet pedagogjike. Duhet të kihet parasysh identifikimi i burimeve bazë për nxënës që janë në funksion arritshmërisë së kompetencave dhe rezultateve të fushës kurrikulare.

Rezultatet e shkallës/kompetencës

Suksesi TEMAT, njësitë mësimore, burimet e ndryshme

Rezultatet e fushës Shoqëria dhe mjedisi, rezultatet e lëndës

Temat mësimore pas përzgjedhjes shpërndahen në ciklet dymujore të planifikimit vjetor. Shih tabelën e planifikimit vjetor të procesit mësimor. Tabela e planit vjetor të procesit mësimor P.sh. viti shkollor 2013-2014, shkolla e mesme e ulët, klasa e gjashtë Fusha e kurrikulës

Konceptet e fushës kurrikulare (marrë nga KB)

Rezultatet e fushës të kurrikulës bërthamë (KB), marrë nga KB

Temat mësimore që trajtohen gjatë një viti mësimor për secilin fushë kurrikulare

Temat mësimore të shpërndara gjatë muajve Shtator- Nëntor - JanarMarsMaj tetor dhjetor Shkurt prill qershor

Rezultatet e kompetencave (Rezultatet të nxënit për shkallë)

Jeta dhe puna Matematika Shoqëria dhe mjedisi Shkencat natyrore Gjuhët dhe komunikimi Artet Shëndeti dhe Mirëqenia

Preferohet që në tabelën e planifikimit vjetor të vendosen të gjitha fushat kurrikulare, në mënyrë që lidhshmëria ndërmjet tyre dhe rezultatet e kompetencave të mund të kontrollohen dhe të krahasohen më lehtë. Kjo mundëson të ketë një pasqyrë të qarë të

27

realizimit të rezultateve të të nxënit të shkallëve kurrikulare/kompetencave, por edhe rezultatet e fushave. Udhëzime për plotësim të tabelës  

Ky format i tabelës përdoret për planifikim për secilën klasë; Planifikimi për të gjitha fushat të jetë i shkurtër dhe i qartë. Kjo formë e planifikimit u mundëson të gjitha fushave të kenë qasje te njëra-tjetra dhe hetohet që në shikim të parë;



Me rastin e hartimit të temave merren për bazë konceptet e fushës kurrikulare dhe rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare (RNF), që merren nga Kurrikula Bërthamë për shkallë, pjesë e secilës është klasa për të cilin po planifikohen temat mësimore. Konceptet e fushës kurrikulare Jeta dhe puna janë të paraqitura në Kurrikulat Bërthamë, te pjesa e kësaj fushe). Mësimdhënësi/sja mbi bazën e këtyre koncepteve duhet të seleksionojë temat për secilën klasë sa ka shkalla. Në kolonën e emërtuar rezultatet e fushës kurrikulare vendosen rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare (origjinale të marra nga KB) vetëm ato që reflektohen në temë mësimore, pra vetëm ato nga të cilat dalin temat mësimore.













Temat mësimore përbëhen prej disa njësive mësimore. Në këtë tabelë shkruhen vetëm temat, e jo njësitë mësimore. Temat mësimore janë të vlefshme për të gjitha lëndët që ka një fushë. Njësitë mësimore janë ato që i bëjnë të dallojnë lëndët brenda fushës. Njësitë mësimore, edhe pse janë të ndryshme nga lënda në lëndë, brenda fushës ato synojnë temën e përbashkët, secila prej këndit të lëndës së vet (p.sh. Teknologji,TIK...). Brenda dy muajsh mund të jenë disa tema mësimore, 1, 2 tema apo me shumë, varësisht sa mësimdhënësit mendojnë se janë të nevojshme të trajtohen brenda muajve (preferohet numri i vogël i temave). Disa tema mund të jenë prezente edhe në muajt e tjerë, kuptohet me njësi të reja mësimore. Renditja e temave nëpër muaj sugjerohet të bëhet sipas një rendi logjik. Në shtrirjen mujore, temat zbërthen me më pak fjalë se çfarë do të trajtohet brenda tyre (shumë shkurt - ndoshta në formë të nëntemave). P.sh. shiko konceptet e fushës kurrikulare Jeta dhe puna, temat e mundshme si Teknologjia e informimit dhe komunikimit...,kurse përshkrimi i shkurtër p.sh. kompjuteri si mjet i informimit dhe komunikimit, njësitë qendrore, hardware, software, sistemi operativ etj. Në kolonën kompetencat shkruhen vetëm rezultatet për kompetenca që mendohet se duhet të arrihen përmes temave për secilën fushë. Këto rezultate mund t’i gjeni te rezultatet e të nxënit të shkallëve kurrikulare. Në kolonën rezultatet e kompetencave, rezultatet i shënoni me numra origjinale si janë në KB. Mësimdhënësi i përcakton se cilat kompetenca – rezultate të kompetencës, synon t’i arrijë përmes fushës kurrikulare gjatë një viti mësimor për fushën kurrikulare, respektivisht temën mësimore. Bashkërisht të gjitha fushat kurrikulare për sa klasë që ka shkalla duhet synuar të arrijnë të gjitha rezultatet e kompetencave, d.m.th. nëse shkalla ka dy klasë, atëherë për dy vite shkollore-mësimore një gjeneratë që i takon shkallës së caktuar duhet t’i arrijë të gjitha rezultatet e kompetencave të parapara për shkallën e caktuar në Kurrikulën Bërthamë. Mësimdhënësit duhet të vendosin se cilat nga rezultatet e shkallës/kompetencës do t’i synojnë t’i arrijnë p.sh. në klasën gjashtë dhe cilat në klasën e shtatë. Ka raste kur një rezultat i ndonjë kompetence mund të synohet të arrihet në dy klasë radhazi, kjo i mbetet mësimdhënësit të vendosë. Kujdes! Rezultatet duhet të arrihen nga secili nxënës

28

Procedurat e nevojshme për plotësim të tabelës  Tabela punohet nga aktivet profesionale të shkollës;  Për secilën fushë kurrikulare punojnë bashkërisht mësimdhënësit e lëndëve që i takojnë fushës së caktuar kurrikulare. Kjo vlen për shkollën e mesme të ulët dhe shkollën e mesme të lartë;  Në shkallën e parë dhe të dytë (shkollë fillore) punojnë të gjithë mësuesit e paraleleve, sa ka klasa e caktuar, por në këtë grup duhet të kontribuojë një përfaqësues i secilës fushë kurrikulare të shkollës së mesme të ulët;  Pasi që planifikimi vjetor punohet për fushën e caktuar për klasën e caktuar, atëherë mblidhet Këshilli i klasës së caktuar dhe bashkërisht bëjnë planifikimin e secilës fushë kurrikulare dhe e vendosin në formatin e tabelës;  Gjatë vendosjes në këtë tabelë përfaqësuesit e fushave të klasës së caktuar (në shkollën fillore mund të jetë mësues/se klase) diskutojnë për përmbajtjen dhe kompetencat që synon t’i arrijë secila fushë, për klasën e caktuar, në mënyrë që ndërlidhja në mes fushave të jetë sa më e pranishme.

Aktivitet: Pasi që keni lexuar, diskutuar dhe analizuar udhëzimet e dhëna për PLANIFIKIMIN VJETOR, diskutoni me kolegë të fushës së kurrikulës dhe përgatiteni një plan vjetor për fushën e kurrikulës Jeta dhe puna.

III.4 Plani dymujor Plani dymujor përmban këto elemente: Temat mësimore, RNSH (kompetenca), RNF, korrelacionin dhe çështjet ndërkurrikulare, lëndët mësimore, RNL, njësitë mësimore, kohën e nevojshme, metodologjitë e mësimdhënies dhe vlerësimit, burimet. Plani dymujor mbështetet dhe del nga plani vjetor i procesit mësimor dhe ka formatin e një programi mësimor. Gjatë një viti shkollor (mësimor) bëhen pesë plane dymujor, të cilat mbështeten në planin vjetor. Ky planifikim hartohet për dy muaj dhe vetëm për një temë mësimore. Kjo do të thotë nëse në planin vjetor është paraparë që brenda dy muajsh të trajtohen dy tema mësimore, atëherë duhet bërë dy plane dymujore për muajt e njëjtë. Plani mund të bëhet në të njëjtin formular, tabelë. Plani dymujor ka për qëllim zbërthimin e temave mësimore në njësi mësimore, të cilat kanë për synim arritjen e rezultateve të identifikuara të të nxënit të shkallës kurrikulare (kompetencave) dhe të fushës kurrikulare për temën mësimore të caktuar. Gjithashtu, ka për qëllim identifikimin e rrugëve (metodologjisë), mjeteve (materialeve) dhe burimeve për

29

arritjen dhe vlerësimin e nivelit të arritjes së këtyre rezultateve. Elementet e planifikimit dymujor shikoni në tabelën e emërtuar Plani dymujor i procesit mësimor. Tema mësimore e përzgjedhur mund të ketë lidhshmëri edhe me temat mësimore të fushave të tjera kurrikulare. Këtë lidhshmëri duhet shikuar në planifikimin e përbashkët vjetor me fushat e tjera kurrikulare, me qëllim që të bëhet pjesë e planifikimit dymujor dhe kështu të mundësohet mësimdhënia dhe të nxënit e integruar. P.sh. tema mësimore Shkathtësitë e të punuarit (punë praktike) e fushës Jeta dhe puna mund të ndërlidhet me fushën e Matematikës, përkatësisht me temën mësimore Kahet e lëvizjes (që trajton elementet para, mbrapa, lart, poshtë, majtas, djathtas), me fushën Gjuhët dhe komunikimi, gjithashtu me fushën e Shkencat natyrore, konkretisht me përmbajtjet/temat Forca, Energjia. Por, lidhshmëri mund të ketë edhe me fushat e tjera kurrikulare.

Po ashtu, pjesë e planifikimit mund të jenë çështjet ndërkurrikulare..., të cilat mund të korrespondojnë me temën e përzgjedhur. Shih pjesën çështjet ndërkurrikulare në KB - në përmbajtjen e secilës fushë kurrikulare. P.sh. nëse për temë mësimore në fushën kurrikulare Jeta dhe puna për dy muaj trajtojmë shkathtësitë në të punuar, atëherë mund të ndërlidhemi me çështjet praktike sa u përket shkathtësive për jetën, mbrojtjes së mjedisit ose të drejtave të njeriut (e drejta për punë).

Plani dymujor i temës mësimore u mundëson lëndëve mësimore të një fushe kurrikulare, përmes njësive mësimore, arritjen e përbashkët të rezultateve të kompetencave dhe të fushës kurrikulare, por secilës nga këndi i vet. Zbërthimit të temës mësimore në njësi mësimore duhet t’i paraprijë zbërthimi i rezultateve të fushës kurrikulare, nga e cila ka dalë tema mësimore, në rezultate për lëndë mësimore për klasën e caktuar, aty ku fusha kurrikulare realizohet përmes lëndëve mësimore (p.sh. Jeta dhe puna , lëndët Teknologjia dhe TIK, nga klasa e gjashtë). Mësimdhënësi–ja gjatë zbërthimit të rezultatit të fushës nga e cila ka dalë tema mësimore në rezultatet e të nxënit për lëndë – klasë, nga të cilat dalin njësitë mësimore, mund të shfrytëzojë planet dhe programet ekzistuese apo rezultatet përfundimtare marrë nga tabela krahasuese e rezultateve të fushës kurrikulare të KB-ve me rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese për shkallën e parë apo të dytë, të cilën e ka krahasuar vetë. (Shiko materialin më lart, pjesën II.3.3, Rezultatet e të nxënit për klasë në nivel të fushës kurrikulare apo lëndës mësimore (RNL) brenda shkallës kurrikulare). Nga kjo tabelë mund të zgjidhen vetëm ato rezultate që janë në funksion të rezultatit të fushës nga e cila është dalë tema mësimore. Në të kundërtën, mësimdhënësi-ja mund edhe t’i hartojë vetë.

30

Shiko skemën e zbërthimit të rezultateve të fushës kurrikulare (RNF) në rezultate të të nxënit për lëndë (klasë), nga të cilat dalin temat mësimore (TM) dhe njësitë mësimore (NJM) dhe shembullin procesit të përcaktimit të njësive mësimore.

RNF

TM

RNL

NJM

Shembull: Procesi i përcaktimit të njësive mësimore Hapi 1 RNSH (kompetenca) Komunikues efektiv. 1.7 Përdor programet softuerike për komunikim të drejtë në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit, qoftë për nevoja të veta apo si detyrë shkollore.

Hapi 2 RNF- Jeta dhe Puna IV. Përdorimi i TIK-ut për të avancuar nxënien dhe cilësinë e jetës së përditshme. IV, 4.1. Përdor informacione nga burime elektronike për të qartësuar njohuritë në kontekste të caktuara.

Hapi 3

Hapi 4

Tema mësimore Teknologjia e Informimit dhe Komunikimit

Hapi 5 RNL

Njësia mësimore

1. Shkruan tekste elektronike me Mavis beacon për të mësuar shkrimin me 10 gishta duke pozicionuar në shkronjat përkatëse. 2. Përdor lojërat e Mavis Beacon për zhvillimin e gjuhës angleze, matematikës në shumëzim, mbledhje, shprehje në gjuhën angleze.

Shkrimi i tekstit në formë elektronike dhe mësim i shkrimit me 10 gishta përmes Mavis Beacon.

Përzgjedhja e njësive mësimore, sikurse edhe e temave mësimore, duhet të jetë në përputhje me përvojat, mundësitë dhe interesat e nxënësve. Ato duhet të kenë ndërlidhje me jetën e përditshme dhe të jenë aktuale.

31

Tabela e planifikimit dymujor, e procesit mësimor Fusha: Jeta dhe puna Klasa: .............................. Muajt: shtator-tetor Tema mësimore:.......................................... Rezultatet e kompetencave që synohen të arrihen përmes temës: Rezultatet e fushës kurrikulare që synohen të arrihen përmes temës: Korrelacioni me fushat kurrikulare dhe çështjet ndërlëndore:

Fusha apo lëndët mësimore

Rezultatet e të nxënit të lëndës

Njësitë mësimore

Koha e nevojshme

Metodologjia e mësimdhënies

Metodologjia e vlerësimit

Burimet

Udhëzime për plotësim të pjesës narrative dhe tabelës Pjesa narrative

Planifikimi Planifikimi dymujor sipas këtij formulari bëhet për një temë mësimore. Nëse brenda dy muajsh në planifikim vjetor janë paraparë dy apo më shumë tema, atëherë duhet për secilën temë të bëhet planifikimi. Planifikimi mund të bëhet në të njëjtin formularë (tabelë). Secila lëndë e fushës duhet të pasqyrohet në tabelën e përbashkët për temën e përbashkët. Temat mësimore Tema mësimore merret nga tabela e planifikimit vjetor të temave për fusha të kurrikulës sipas planifikimeve për dy muaj. Rezultatet kompetencave Nga kompetencat që janë paraparë të arrihen te planifikimi vjetor - marrë nga KB, barten vetëm ato rezultatet të të nxënit për kompetenca që synohen të arrihen përmes temës mësimore - përmes lëndës mësimore. Tani rezultatet shkruhen me numër dhe me narracion si është në KB. Mund të jenë një, dy apo më shumë rezultate. Rezultatet e fushës Shënohen vetëm ato rezultate të të nxënit të fushës kurrikulare Jeta dhe puna që synohen të arrihen përmes temës së caktuar mësimore nga lënda mësimore e fushës së caktuar. Rezultatet duhet të merren nga planifikimi vjetor që janë marrë nga KB - shkalla e caktuar kurrikulare. Mund të jenë një, dy apo më shumë rezultate. Është mirë që për çështje praktike edhe rezultateve të fushave kurrikulare t’u vendoset numri i njëjtë, ashtu si u kemi vendosur në planifikimin vjetor ndoshta edhe me narracion. Korrelacioni Korrelacioni bëhet mbi bazën e planifikimit vjetor të fushave kurrikulare. Me pak fjalë përshkruani korrelacionin e temës që planifikohet me temat e fushave tjera. Duhet të bëhet ndërlidhja e temës mësimore me çështjet ndërkurrikulare si: të drejtat e njeriut, toleranca, ruajtja e mjedisit, shkathtësitë për jetën etj... Shih KB- çështjet ndërkurrikulare. 32

Plotësimi i tabelës

Lëndët mësimore Shënohen lëndët mësimore që janë në kuadër të fushës kurrikulare dhe që trajtojnë temën e përbashkët, por secila nga këndi i vet. Rezultatet e lëndës Mësimdhënësi-sja shkruan rezultatet e të nxënit të lëndës mësimore nga të cilat dalin njësitë mësimore. Në këtë rast mund t’i konsultojë-merr nga tabela e krahasimit të planeve dhe programeve ekzistuese me KB-të që synon t’i arrijë përmes njësisë mësimore. Mund të jenë një ,dy apo më shumë rezultate. Por, edhe mund t’i hartojë vetë. Secilit rezultatet të lëndës t’i vendoset një numër. Njësitë mësimore Njësitë mësimore shënohen për lëndë. Mësuesi përcaktohet për ato njësi mësimore që dalin nga rezultatet të nxënit të lëndës për klasë dhe që janë në funksion të arritjes së rezultateve të të nxënit të fushës dhe kompetencave të caktuara për temën e përbashkët të fushës kurrikulare. Koha e nevojshme Mësuesi duhet të konsultojë planin mësimor që e ka zbërthyer nga KB-ja për klasë. Ai vendos sa kohë (orë mësimore) i nevojitet, përmes njësive mësimore, të arrihen rezultatet e të nxënit të lëndës mësimore (zhvillimit të kompetencave të caktuara te nxënësit). Metodologjia Të shkruhet në formë të aktiviteteve, duke i përmendur metodat dhe teknikat e mësimdhënies dhe të të nxënit, jo shumë të detajuara, sepse kjo bëhet në planin e orës mësimore. Vlerësimi Vlerësimi të paraqitet në formë të aktiviteteve dhe me çfarë instrumentesh bëhen ato, p.sh. test, ese, listë kontrolli, pyetësor, veprimtari praktike etj. Burimet Të shkruhen burimet që mësimdhënësi dhe nxënësit i shfrytëzojnë për arritjen e rezultateve të caktuara. Ato mund të jenë të ndryshme (burimet e shkruara, elektronike, njerëzore etj.) Burimet e shkruara mund të jenë tekste mësimore, gazeta, revista dokumente dhe materiale të ndryshme. Burimet elektronike interneti-ueb-faqja, TV-kanali-emisioni, radio. Burimet njerëzore mund të jenë njerëzit që janë pjesë e një biznesi, ngjarje pune, etj. Udhëzime shtesë për arsimin profesional Te shkollat profesionale në tabelë shënohet edhe drejtimi profili i caktuar. Sugjerim Një planifikim i mirë kërkon bashkëpunim brenda aktiveve profesionale!

33

Shembull i plotësimit të tabelës, të planit dymujor Fusha: Jeta dhe puna Klasa: .... Muajt: Shtator-tetor Tema mësimore: Formatizimi , instalimi i sistemit operativ Windows 7 Rezultatet e kompetencave që synohen të arrihen përmes temave: Rezultatet e fushës kurrikulare që synohen të arrihen përmes temave: Korrelacioni me fushat kurrikulare dhe çështjet ndërkurrikulare: Lëndët mësimore

TIK

Rezultatet e të nxënit të lëndës

Njësitë mësimore

-Tregon llojet e sistemit operativ Windows 7 -Tregon rolin e programeve operative për vënie në punë të kompjuterit. -Përshkruan domosdoshmërinë e ekzistencës së programeve operative, -Demonstron instalimin e Windows 7 hap pas hapi.

Formatizimi , Instalimi i Sistemit operativ Windows 7.

Koha e nevojshme

Metodologjia e mësimdhënies

Metodologjia e vlerësimit

1 orë

Bashkëbisedues e, demonstruese, audiovizuele, vizuale.

Ngjyrat e semaforit

Burimet

Libri i TIK-ut, video incizim, fletat me ngjyra.

Këto dy kolona, e mësimdhënies dhe e vlerësimit, është mirë të shoqërohen me aktivitete praktike. Nëse nuk bëhet këtu, atëherë të planifikohet në planin e orës mësimore

Teknologji Orientim në karrierë Ky është një model jo i detalizuar, modelet detale shikoni në shtojcë

Aktivitet: Pasi që keni lexuar dhe analizuar udhëzimet e dhëna për PLANIN DYMUJOR, diskutoni me kolegë të fushës së kurrikulës dhe përgatiteni një plan dymujor për fushën e kurrikulës Jeta dhe puna.

34

III.5 Plani javor Meqenëse planifikimi dymujor nuk është i ndarë në javë, planifikimi javor mundëson përcaktimin e njësive mësimore që do të realizohen gjatë javës për secilën lëndë mësimore (fushë kurrikulare), në klasën e caktuar. Njësitë mësimore merren nga planifikimi dymujor. Planifikimi javor ka për qëllim lidhshmërinë e njësive mësimore të lëndëve të ndryshme mësimore në kontekst të kuptimit të situatave, problemeve, dukurive dhe ngjarjeve si çështje të ndërlidhura, e jo të ndara. Kjo do të thotë që të gjithë mësimdhënësit/set e një klase të lëndëve të ndryshme të të gjitha fushave kurrikulare, në një tabelë të përbashkët të vendosin njësitë mësimore që i kanë menduar t’i realizojnë gjatë javës për një klasë (edhe pse ato mund të jenë të ndryshme nga arsimtarët e së njëjtës lëndë, por që japin mësim në paralele të tjera brenda klasës së njëjtë). Kjo qasjeje i obligon mësuesit që të takohen gjatë javës dhe që të bëhet lidhshmëria e njësive mësimore në mes të lëndëve të ndryshme, në mënyrë që të nxënit e nxënësve të jetë më i integruar. Nëse ky takim për shkollat e mesme të ulëta dhe të larta nuk mund të jetë i realizuar sepse “kolektivi i mësimdhënësve është shumë i madh”, atëherë kryetari i Këshillit të klasës mund të qarkojë fletën në të cilën mësimdhënësit shkruajnë njësitë mësimore që do t’i zhvillojnë javën që vjen. Më pas kjo fletë e përfunduar shumëzohet ose shpërndahet në mënyrë elektronike te të gjithë mësimdhënësit/set e klasës së njëjtë para javës që realizohen njësitë mësimore. Mësimdhënësit/set planifikimin javor mund ta bëjnë në formë tabelare, ngjashëm si faqja e ditarit (librit të klasës) që ka secila klasë, ku shënohen orët mësimore për çdo ditë sipas orarit. Aty e ka vendin edhe fusha Jeta dhe puna. Tabela nuk ka nevojë të ngarkohet me elemente të tjera, sepse këto vetëm janë përgatitur në planin dymujor dhe më pas zbërthehen në planin e orës mësimore. Më poshtë paraqiten shembuj të formateve të mundshme të planifikimit javor brenda fushës dhe në mes fushave. Shembull i një formati të mundshëm të planifikimit javor (klasa e gjashtë) Plani javor i mësimit të fushës Jeta dhe puna Java e parë , MUAJI nëntor, VITI SHKOLLOR 2013/2014 Klasa : Mësimdhënësi/sja: Lënda: Njësia mësimore : Korrelacioni:

VI

VI

Teknologji

TIK

Shënime sqaruese: Kryetari i Këshillit të klasës së dhjetë

35

Shembull i një formati të mundshëm të planifikimit javor (klasa e parë) Tema pikënisëse: Udhëtimet dhe aventurat Dita

E hënë

Njësitë mësimore në javë

1. Gjuhë dhe komunikim Lexim në abetare f. 45

E martë

1. Matematikë Zbatime të mbledhjes dhe zbritjes me problem f. 54

E mërkurë

1. Matematikë Numri 10 , f. 57

E enjte

1. Gjuhë dhe komunikim Lexim dhe plotësim në abetare f. 47

E premte

1. Gjuhë dhe komunikim Paraqitja e tingullit dhe shkronjës T,t. Grafiku i shtypit f. 48

3.

Gjuhë dhe komunikim

Paraqitja e tingullit dhe shkronjës H,h. Grafiku i shtypit f. 46 2. Gjuhë dhe komunikim Shkronja e madhe dhe e vogël H,h ( grafiku i dorës ) f. 47 2. Artet, Ed. muzikore Mësohet kënga Tapshin tapshin

2. Matematikë Numrat prej 1 – 10 f .58

2. Matematikë Mbledhja dhe zbritja e numrave deri në 10

4.

Matematikë

Mbledhja dhe zbritja e numrave deri në 9 Fletore pune f . 36 4. Gjuhë dhe komunikim

Transportation

5.

Artet, Ed. figurative

Vizatimi:Treni, topi, hëna

5.

Shoqëria dhe mjedisi

Mjetet e udhëtimit

3. Gjuhë dhe komunikim

4. Zgjedhore, leximshkrimi

Plotësim në Abetare pune fq.36

Diktim

3. Shkencat e natyrës

4. Shëndeti dhe mirëqenia

Matja e kohës:ora,dita,nata

Loja e trenit

3. Jeta dhe puna

4. Shëndeti dhe mirëqenia

Trafiku f. 13 (punëdore)

Orientimi në natyrë

Gjatë kësaj jave do të diskutohet për udhëtimet dhe aventurat, p.sh në fushën Shoqëria dhe mjedisi, e cila do të jetë pikë referimi i fushave të tjera kurrikulare si: Matematikë –Gjatë punës me libër kemi ilustrime të trenit, zhytësit. Numërimi i vagonëve të trenit,.. Gjuhë dhe komunikim :Zhvillimi i shkronjës dhe tingullit H dhe T( hëna, treni, helikopteri) Shkencat e natyrës Gjatë orës mund të diskutojmë për mjetet e udhëtimit se kur lëvizin, për sa mund të lëvizin prej një vendi në vendin tjetër etj. Jeta dhe puna – Diskutojmë për rregullat në trafik të mjeteve të udhëtimit ( rregulla të thjeshta) Shëndeti dhe mirëqenia : Luajmë lojën ‘Treni’, ku fëmijët imitojnë zhurmën e trenit dhe renditen si lokomotivat.

Aktivitet: Pasi që keni analizuar shembullin e dhënë për PLANIN JAVOR, diskutoni me kolegë të fushës së kurrikulës dhe përgatiteni një plan javor për fushën e kurrikulës Jeta dhe puna.

36

III.6 Plani i orës mësimore Plani i orës mësimore ka për qëllim që të gjitha planifikimet e procesit mësimor t’i bëjë të zbatueshëm në punën e drejtpërdrejtë me nxënësit-set në klasë, por edhe jashtë saj, brenda një ore mësimore. Në këtë planifikim mësimdhënësi-ja përcakton:  Njësinë mësimore, të cilën do ta realizojë (njësia mësimore merret nga planifikimin dymujor, përkatësisht planifikimin javor);  Rezultatet e synuara të kompetencave (të cilat i ka përcaktuar në planifikimin dymujor të temës mësimore);  Rezultatet e synuara të fushës kurrikulare (mund të vendosen vetëm rezultatet e lëndës mësimore që korrespondojnë me rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare Jeta dhe puna - edhe këto merren nga planifikimi dymujor);  Kriteret e suksesit, të cilat duhet të caktohen në bashkëpunim me nxënësit në fillim të orës. Të gjitha rezultatet e kompetencave, të fushave kurrikulare dhe të lëndëve mësimore, duhet të shënohen me numra të njëjtë, si janë në planifikimin vjetor, e më pas në planifikimin dymujor, në mënyrë që të kemi një pasqyrë të saktë të realizimit, përkatësisht arritshmërisë së tyre. Mbi bazën e rezultateve të kompetencave dhe të fushës kurrikulare, mësimdhënësi e elaboron orën mësimore duke përcaktuar edhe elemente të tjera, të cilat i sheh të nevojshme. Mënyra organizative e orës - metodologjia e mësimdhënies dhe e vlerësimit, metodat, teknikat, mjetet dhe burimet që shfrytëzohen për realizim të njësisë së orës mësimore, duhet të jenë në funksion të rezultateve të të nxënit të planifikuara për arritje. Mësimdhënësi mund të përdorë formate të ndryshme të planifikimit të orës mësimore, por çdoherë duhet pasur parasysh rezultatet e të nxënit të kompetencave dhe të fushave kurrikulare. Më poshtë shikoni format të mundshme të planit mësimor.

Shembull: Plan i orës mësimore ASPEKTET E PËRGJITHSHME TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Fusha kurrikulare: Jeta dhe puna

/ Lënda:

Shkalla e kurrikulës:

Klasa: Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Tema / njësia mësimore: Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën ____: Kontributi në rezultatet e fushës së kurrikulës për shkallën ____: ASPEKTET SPECIFIKE TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

37

/

Fjalët kyçe: Rezultatet e të nxënit: Kriteret e suksesit: Mjetet e konkretizimit dhe materialet mësimore : Përdorimi i TIK-ut: Çështjet e ndërlidhura: PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Pjesa hyrëse: Pjesa kryesore: Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit:

Më poshtë, te pjesa e metodologjisë së mësimdhënies, shiko shembullin e planit të orës mësimore të plotësuar, por me disa elemente më ndryshe nga ky modeli i planit mësimor.

38

IV.

METODOLOGJIA E MËSIMDHËNIES, MATERIALET MËSIMORE (DIDAKTIKE), VLERËSIMI DHE INSTRUMENTET E SAJ

Ky kapitull përqendrohet në: Metodologjinë e mësimdhënies në funksion të KKK-së Materialet mësimore Çështjet e ndërkurrikulare dhe korrelacionet Vlerësimin Bashkëpunimin e mësimdhënësve

IV.1 Metodologjia e mësimdhënies në funksion të KKK-së Pasi që kemi bërë planifikimin me kohë dhe të thuktë të KB-ve, duke e zbërthyer atë për nevojat dhe mundësitë e nxënësve, atëherë vetëm fillojmë realizimin praktik të saj. Kjo do të thotë se ne kemi bërë planifikimin për shkallë kurrikulare, planifikimin vjetor dhe dymujor të procesit mësimor, planifikimin javor dhe të orës mësimore dhe i kemi ndërlidhur ato në mënyrë logjike dhe kështu jemi gati për zbatim praktik, qoftë brenda orës mësimore, por edhe jashtë saj, si në realizimin e aktiviteteve brenda orës mësimorë, në dhënien e detyrave të shtëpisë, në aktivitetet ekstrakurrikulare, po ashtu edhe në aktivitetet jashtëkurrikulare. Në këtë rast na mbetet vetëm të zbatojmë metodologjitë e mësimdhënies së planifikuar. Rezultatet e të nxënit për shkallë (kompetencë) (RNSH) dhe rezultatet e të nxënit për fusha kurrikulare (RNF), përveç që janë pika referuese të përzgjedhjes së përmbajtjes mësimore, temave mësimore, respektivisht njësive mësimore në planifikimet e procesit mësimor, ato na ndihmojnë edhe në përzgjedhjen e metodologjisë së mësimdhënies dhe të të nxënit konform filozofisë dhe parimeve të KKK-së. (shih më lart dokumentin në pjesën II.2, Parimet e arsimit parauniversitar si referenca të organizimit të punës edukativo-arsimore dhe pjesën e planifikimit-modelet e planifikimeve mësimore). Shembull: Ndërlidhja e metodave dhe teknikave mësimore në funksion të rezultateve të kompetencave të parimeve të KKK-së në planin e orës mësimore. Plan i orës mësimore Lënda: Teknologji Klasa: VI Tema: Njeriu dhe shoqëria në teknologji /Njësia Përdorimi i teknologjisë në jetën e përditshme Mjetet e punës: Fleta të bardha, lapsa, fletore Qëllimi: Njihen me përdorimin e teknologjisë në mjedis dhe ndikimin e saj në ndotjen e

39

ambientit Rezultatet e kompetencës: IV.1, IV.3,IV.7, V.5 Përdorimi i teknologjisë informative: Bim-projektor, kompjuteri Lidhja me lëndët e tjera: Shkencat e natyrës, Matematikë, Art, Shoqëria dhe mjedisi Rezultatet e të nxënit Pas përfundimit të aktivitetit në oborr të shkollës nxënësit do të jenë në gjendje të: 1. Tregon përdorimin e teknologjisë ne mjedis; 2. Dallon ndotje të ndryshme nga teknologjia; 3. Kryen aktivitet praktik për të kuptuar realisht ndotjen nga teknologjia. Kriteret e suksesit: 1. Te tregoj gjendjen e rrugës, sa është gjerësia e saj , sa rrugë kalimi ka ajo, a ka sinjalizim, semaforë etj. 2. Të numërojnë së paku 4 shenja të komunikacionit rreth shkollës. Pjesa hyrëse : 7-10 minuta Mësimdhënës/i/ja paraqet para nxënësve një video ku paraqitet njeriu në teknologji dhe mjedise të ndryshme që mirëmbahen ose rrethohen nga teknologjia. Nxënësit diskutojnë për videon rreth ndikimit që ka teknologjia në jetën e përditshme. Pjesa kryesore: 25 minuta Mësimdhënës/i/ja udhëzon nxënësit të mbledhin fletoret e tyre, të dalin jashtë në oborrin e shkollës dhe të afrohemi te rruga si dhe te pjesa ku zhvillohet komunikacioni. Detyra e nxënësve është të vrojtojnë, përshkruajnë gjendjen e rrugës. Kompetenca IV.1 Sa është gjerësia e saj? Me sa drejtime është? Sa mjete dhe çfarë mjete kalojnë në të? A ka sinjalizime, tabela për emërtimin e rrugëve, një zyrë postare, një hotel, shkolla, shenja rrugore. A ka semafor në këtë vend, si është gjendja e ndotjeve të ndryshme (pluhurave, gazrave, zhurmave)? Ku hidhen plehrat? Kompetenca IV.7 dhe V.5 Nxënësit kthehen në klasë për të reflektuar rreth aktivitetit. Reflektim 10 minuta Nxënësit në fund, pas aktivitetit, reflektojnë duke u përgjigjur në pyetjen: Si ndikon teknologjia te njeriu dhe shoqëria, mjedisi? Kompetenca IV. 1 dhe II. 5 Detyrë shtëpie: Çfarë veprimtarie zhvillohet pranë banesës/shtëpisë tuaj. Vrojtoni dhe përshkruani ndërtesat kryesore të qytetit tuaj. Mjetet për vlerësim të nxënësve: Teknikat efektive të të pyeturit, informata kthyese. Rezultatet e kompetencës për temën Njeriu dhe shoqëria në teknologji janë planifikuar me kohën në planifikimin vjetor dhe më pas janë klasifikuar në planifikimin dymujor vetëm ato që

40

mund t’i arrijmë përmes njësisë mësimore Përdorimi i teknologjisë në jetën e përditshme dhe metodat dhe teknikat e mësimdhënies në funksion të tyre. Rezultatet e të nxënit për shkallë (kompetenca) të përzgjedhura dhe arritshmëria e tyre përmes metodave të përzgjedhura në këtë plan mësimor janë si në vijim: IV.1 Përgatit planin për organizimin e një aktiviteti të caktuar në shkollë ose në komunitet dhe e realizon atë me sukses. Në këtë rast, synojmë të arrijmë kompetencën kontribuues produktiv dhe gjithashtu të jemi në funksion të parimit të gjithëpërfshirjes, sepse secilit nxënës i jepet shansi të marrë pjesë në aktivitetin praktik për mësimin e shenjave të trafikut, ndotjeve të ndryshme nga teknologjia dhe të kontribuojnë bashkërisht në përmirësim. II.5 Përzgjedh dhe demonstron ecuri/strategji të ndryshme për zgjidhjen e një problemi duke dëshmuar arritjen e përfundimit, domethënë rezultatin e njëjtë. Në këtë rast, synojmë të arrijmë kompetencën mendimtar kreativ, sepse nxënësi hulumton, identifikon, krahason dhe prezanton gjetjet... dhe gjithashtu jemi në funksion të parimit të mësimdhënies së integruar dhe të nxënies koherente, sepse po bëjmë mësimdhënie të ndërlidhur me natyrën dhe po mësojmë forma më ë thjeshta për parandalimin e ndotjeve nga teknologjia duke lënë vend më pas në klasat e tjera për analiza më të hollësishme për to. IV.7 Bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët për realizimin e një aktiviteti të përbashkët (projekt, aktivitet me bazë në klasë, shkollë apo jashtë saj). Në këtë rast, synojmë të arrijmë kompetencën kontribuues produktiv, sepse nxënësi aktivizohet në identifikimin e ndotjeve nga teknologjia, duke gjetur forma për zvogëlim të ndotjeve nga ajo. Nxënësit gjithashtu identifikojnë konkretisht ndotjet duke hartuar planin mbrojtës për çdo lloj ndotjeje. V.5 Identifikon shenjat e rrezikut në prodhime apo objekte konkrete dhe u shpjegon të tjerëve porosinë apo kërkesën e tyre vizuale. Në këtë rast, synojmë kompetencën individ i shëndosh, sepse nxënësit, duke identifikuar ndotjet që sjell teknologjia dhe ndikimin e saj në ambient, kuptojnë që duhet të kenë kujdes gjatë përdorimit të teknologjisë në vende të caktuara, ku dhe përgatitin planin për mbrojtjen nga ambienti i ndotur që synojnë mobilizim për jetë të shëndetshme.

(Rezultatet e planifikuara në planin e orës mësimore janë pjesë përbërëse e planifikimeve vjetore dhe dymujore të hartuara më parë). Ekzistojnë shembuj e shembuj të planifikimeve, në të cilat mund të identifikojmë metoda e teknika të cilat janë në funksion të arritjes së RNSH (kompetenca) dhe të RNF, respektivisht të qëllimeve dhe parimeve të KB-ve.

41

Në shembullin më lart, por edhe në shembujt e mundshëm të praktikës së mësimdhënies, filozofia e KKK-së, KB-ve, kërkon qasje të ndryshme të mësimdhënies dhe kjo do të thotë: 

Aplikimin e metodave dhe teknikave të ndryshme, të cilat u mundësojnë të gjithë nxënësve kyçje në procesin e të nxënit, sepse disa mund të mësojnë duke vizatuar, disa duke lexuar, disa duke dëgjuar, disa duke shikuar, disa duke lëvizur, disa me gjëra konkrete, e disa në mënyrë abstrakte,... detyrën e njëjtë. Në këtë rast, ne i kemi respektuar stilet e të nxënit dhe kemi ofruar edhe mësimdhënie të diferencuar për detyrën e njëjtë, por me vështirësi të ndryshme të zgjidhjes dhe të nxënies.

 Aplikimin e mësimdhënies që u mundëson nxënësve të nxënë duke vepruar, si në rastin e mësimit të përdorimit të teknologjisë, sepse nxënësit nxënë duke bërë vetë hulumtimin, si në rastin e mësimit të elementeve të komunikacionit në rrugë. Apo shembulli nga fusha e kurrikulës Shoqëria dhe mjedisi, kur nxënësit mësojnë për rregullat, ata-ato duhet të kalojnë vetë në procesin e hartimit të rregullave, në mënyrë që të kuptojnë se çka janë rregullat,...e shume shembuj të tjerë të kësaj natyre.  Aplikimin e mësimdhënies që mundëson të nxënit duke ndërvepruar, nxënësit veprojnë në ndonjë objekt, ngjarje apo dukuri dhe efektet e tyre ndikojnë te nxënësit, sepse përvoja që ata kalojnë gjatë këtyre proceseve u ndihmon të bëjnë apo të mos bëjnë gjërat e njëjta. Kujto “ Njeriu mëson edhe nga gabimet”.  Aplikimin e mësimdhënies që mundëson të nxënit duke bashkëpunuar , kujto punën në grupe, ekipe , çifte (punën me të tjerët).  Aplikimin e mësimdhënies duke hulumtuar, sepse nxënësit vetë i gjejnë burimet e informacionit, vetë hulumtojnë (ndajnë detyrat, caktojnë metodat, instrumentet, kriteret dhe vetë përgatisin prezantimin e gjetjeve). Shiko shembullin në planin mësimor për njeriun dhe shoqërinë në teknologji. Në funksion të nxënies, duke hulumtuar, është edhe puna me projekte, sepse fëmijët mësojnë si të hulumtojnë duke ndjekur procedurat e hulumtimit. Të nxënit duke ndërvepruar, bashkëpunuar, hulumtuar, u ndërlidh me jetën..., arrihet nëse kemi ofruar mësimdhënie të integruar (qoftë në rrafshin e fushave kurrikulare, por edhe në rrafshin jetësor, sepse temat janë përzgjedhur nga situatat jetësore dhe janë trajtuar nga kënde dhe fusha të ndryshme kurrikulare, nga aspekti gjuhësor, matematikor, natyror, shoqëror, teknologjik e shëndetësor. Shih shembullin e planifikimit javor. Dhe, pikë referimi e mësimdhënies janë nxënësit, sepse në përzgjedhjen e metodave dhe teknikave marrim në konsideratë potencialet, afinitetet, interesat dhe stilet e të nxënit të nxënësve. Thuajse e gjithë veprimtaria e fushës Jeta dhe puna bazohet në punën praktike. Metodat që përdoren te kjo fushë duhet të mundësojnë konkretizimin e teorisë në praktike. Te lënda e Teknologjisë, duke përdorur mjete të ndryshme, si veglat e punës, nxënësit fitojnë shkathtësi, njohuri drejt arritjes së kompetencave. Veçanërisht në këtë fushë, të nxënit në bashkëpunim ka rëndësi të madhe. Të nxënit në bashkëpunim bën të mundur që nxënësit të nxënë në mënyrë aktive dhe të shprehin shkathtësitë e tyre praktike. Të nxënit në bashkëpunim nxit të menduarit e 42

rendit të lartë, ngre motivimin dhe moralin, mësohen shprehitë ndërvetjake, nxit mirëkuptimi midis nxënësve dhe grupeve etj.

Shembull i të nxënit në bashkëpunim te TIK-u: Kjo metodë nxit bashkëpunimin në grup, duke zhvilluar të menduarit kritik dhe kreativitetin e nxënësit/ses Rezultatet të nxënit: 1. Tregon ecurinë e krijim të broshurës 2. Përdor formën modular për të dizajnuar broshurën 3. Krijon broshurën “Ndikimi i duhanit në shëndetin tonë” Mësimdhënësi/ja udhëzon nxënësit të ndjekin hapat për krijimin e një broshure me modelin Mudular: “Ndikimi i duhanit në shëndetin tonë” nga programi Microsoft Publisher. Hapat: - Jepen udhëzimet e qarta nga mësimdhënësi/ja, i cili shpjegon hapat për krijim e broshurës përmes projektorit me programin Microsoft Publisher; - Caktohen detyrat e anëtarëve të grupit; - Fillohet puna në klasë; - Vëzhgimi i punës së nxënësve/ndihmë në përmirësim; - Mësimdhënësi/ja përmes vlerësimit të ndërsjellë mat rezultatet e të nxënit.

Shembulli i mësipërm tregon edhe ndërlidhjen në mes lëndës së Teknologjisë dhe Shëndetit dhe mirëqenies

Aktivitet: 1. Pasi që keni analizuar shembullin e dhënë për PLANIN E ORËS MËSIMORE, diskutoni me kolegë të fushës së kurrikulës dhe përgatiteni një plan të orës mësimore për njërën nga lëndët e fushës së kurrikulës Jeta dhe puna. 2. Reflektoni për përvojën e praktikave në klasë, për përvojën tuaj të fituar nga programet e trajnimit në metodologji të mësimdhënies dhe përgatitni/ zbërtheni qasjen metodologjike të mësimdhënies dhe nxënies për një orë mësimore, ku fokusi është metodologjia e mësimdhënies në funksion të arritjes së rezultateve të kompetencave dhe rezultateve të fushës së kurrikulës Jeta dhe puna.

43

IV.2 Materialet mësimore (përzgjedhja dhe përgatitja e tyre) Planifikimet mësimore me qasje të re u mundësojnë mësimdhënësve të jenë autonomë në përzgjedhjen e përmbajtjes, metodologjisë së mësimdhënies dhe gjithashtu të materialeve mësimore. Mësimdhënësit, mbi bazën e përmbajtjes mësimore, metodave dhe teknikave të mësimdhënies, përzgjedhin materialet mësimore që janë në funksion të zhvillimit të kompetencave të identifikuara dhe parimeve të KKK-së. Përzgjedhja adekuate e materialeve konform temës mësimore dhe potencialeve të nxënësve ndikon në stimulimin e progresit të tyre drejt zhvillimit të shprehive dhe shkathtësive të nevojshme për jetë dhe punë. Sot, teksti mësimor nuk konsiderohet si burim i vetëm dhe i mjaftueshëm për zhvillimin e kompetencave të nxënësit, sepse nuk mund t’i përcjellë zhvillimet e shpejta që po ndodhin në fushat e ndryshme të jetës shoqërore dhe gjithashtu nuk është i përshtatshëm për gjithë nxënësit/et të së njëjtës moshë sa u përket niveleve të njohjes. Kjo na bën me dije se mësimdhënësit duhet të sigurojnë edhe materiale të tjera mësimore për të ndihmuar nxënësit në zhvillimin e kompetencave. Materialet mësimore nuk do të thotë të jenë domosdo të shtrenjta dhe të sofistikuara. Shumë aktivitete mësimore mund të realizohen edhe me materiale të krijuara nga mësimdhënësit, por edhe nga vetë nxënësit, kujto të nxënit duke vepruar! Krijimi i këtyre materialeve mund të bëhet edhe me materiale ricikluese, si letër, gazeta, rroba të vjetra, ambalazhe të ushqimeve, copëza të drurit, gjethe, litarë, kopse rrobash... etj, respektivisht me gjëra të cilat mund t’i ketë çdo shtëpi dhe që nuk i përdor më. Gjithashtu, në disa raste mësimdhënësit së bashku me nxënës mund t’i riciklojnë edhe vetë. Shembull: Kuptimi i ndërvarësisë ekonomike mund të zhvillohet me ambalazhet e produkteve ushqimore, duke i lexuar vendet e prodhimeve dhe duke i identifikuar vendet në hartë të siguruar nga mësimdhënësi (apo të punuar nga vetë nxënësit të kësaj moshe apo të klasave të larta). Përmes ambalazheve nxënësit mund mësojnë edhe për përbërjen e produkteve, për mënyrën e përdorimit... etj. Shembull: Rroba të vjetra për të krijuar veshje për dramatizime të ndryshme dhe mjete didaktike, të cilat mësimdhënësi, respektivisht nxënësit, i përdorin në përditshmërinë e mësimdhënies dhe të nxënies. Shembull: Letër, për të krijuar fletëza mësimore ku i mundësohet secilit nxënës qasje individuale, pastaj domino – që mundëson të nxënit në grup, shkronja... materiale të tjera.

Shembull: Gazeta, për të krijuar poster, materiale matematikore, por edhe të fushave të tjera kurrikulare. Shih në foto formimit të kubit me gazeta.

44

Pra, ekzistojnë mundësi të ndryshme të krijimit të materialeve mësimore, duke shfrytëzuar për lëndë të parë materiale ricikluese që do të lehtësonin procesin e mësimdhënies dhe të nxënies. Për të bërë këtë është mirë që në shkollë të sigurohet një vend ku grumbullohen materiale të tilla që mësimdhënësit dhe nxënësit të kenë çdoherë në dispozicion. Për realizimin e aktiviteteve të planifikuara mësimdhënësi mund të përdorë burime të ndryshme, qoftë elektronike, por edhe të shkruara, si: librat të punës, broshura, atllase, enciklopedi, softuerë arsimore, projekte, studime të ndryshme, analiza etj.

Gjithashtu, është shumë me rëndësi që nxënësit dhe mësimdhënësit të bashkëpunojnë edhe në prodhimin e materialeve të ndryshme didaktike përmes shfrytëzimit të burimeve të teknologjisë informative.

Aktivitet: Pasi që keni lexuar dhe analizuar informacionet/udhëzimet e dhëna për materialet mësimore, diskutoni me kolegë si mund tё përzgjidhni dhe përgatitni disa materiale mësimore për një, dy njësi mësimore. Fusha e kurrikulës/Lёnda:________________________ Klasa:________________________ Tema:__________________ Njёsia mёsimore ____________ Rezultatet mësimore: ____________________________ Përzgjedhja dhe përgatitja e materialeve mësimore që mundësojnë zhvillimin e mësimdhënies atraktive dhe lehtësimin e të nxënit të nxënësve - përshkrimi i anës praktike të përzgjedhjes, përgatitjes dhe përdorimit të materialeve mësimore gjatë praktikës në klasë: ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

45

IV.3 Çështjet ndërkurrikulare dhe korrelacioni ndërmjet fushave kurrikulare IV.3.1 Çështjet ndërkurrikulare Çështjet ndërkurrikulare paraqesin përmbajtje të rëndësishme kurrikulare, të cilat nuk i takojnë ekskluzivisht vetëm një lënde. Ato realizohen përmes lëndëve të ndryshme kurrikulare dhe janë në funksion të zhvillimit të kompetencave, respektivisht të arritshmërisë së rezultateve të të nxënit për shkallë kurrikulare. Përmbajtjet e tyre dalin nga edukimit për paqe, të drejtat e njeriut, edukimi ndërkulturor, shkathtësitë e komunikimit, çështjet gjinore dhe edukimi qytetar, duke përfshirë edhe ndërgjegjësimin për ruajtjen dhe kujdesin e mjedisit dhe edukimin për karrierë. Çështjet mund të integrohen në kurrikula nëpërmjet njësive tematike dhe njësive mësimore, nëpërmjet aktiviteteve praktike në klasë, por edhe projekteve të përbashkëta që ndërlidhin fushat kurrikulare. Kështu, me rastin e përzgjedhjes së përmbajtjeve mësimore në fusha të caktuara këto çështje duhet të merren parasysh. P.sh. kujto shembullin e planit mësimor Përdorimi i teknologjisë në jetën e përditshme te fusha Jeta dhe Puna. Njësia mësimore e përzgjedhur për Teknologjinë mund të jetë edhe në funksion të ndërgjegjësimit për mjedisin, duke kontribuar në ruajtjen e tyre nga ndotjet nga teknologjia. Në këtë rast ndihmojmë nxënësit në arritjen e kompetencës kontribuues produktiv etj. Gjatë planifikimit preferohet që këtyre çështjeve/temave t’u jepet hapësirë e veçantë në data të caktuar, si p.sh Ditës së tokës, Ditës së drejtave të fëmijëve etj. Realizimi i çështjeve ndërkurrikulare mund të bëhet edhe përmes projekteve hulumtuese dhe projekteve të natyrave të ndryshme. Për realizimin e këtyre projekteve mund të kontribuojnë disa fusha kurrikulare, p.sh. në hulumtimin e tregut të punës fusha Jeta dhe puna u mundëson nxënësve që duke marrë pjesë në panairet e punës të realizojnë hulumtimin dhe pastaj të përgatisin një prezantimit të hulumtimit, mund të bëhet pastaj një hulumtim tjetër përmes kërkimeve në internet për të drejtat e punëtorëve, rreziqet në punë etj. Këtu kontribuon edhe fusha e Gjuhët dhe komunikimi për mënyrat e prezantimit, Matematika për analizat matematikore të të dhënave etj. IV.3.2 Korrelacioni (ndërlidhja) ndërmjet fushave kurrikulare dhe lëndëve mësimore Suksesi i gjithë zbatimit të KB-ve qëndron në trajtimin e integruar të temave mësimore nga kënde të ndryshme të fushave kurrikulare. Kjo iu mundëson nxënësve të kuptojnë funksionimin e jetës gjithnjë e më shumë të ndërlidhur. Realizimi i korrelacionit bëhet në të gjitha planifikimet mësimore, p.sh. në planifikimin për shkallë, në mënyrë studiuese bëjmë shpërndarjen e RNSH-ve dhe RNF-ve për secilën klasë. Në planifikimin vjetor përcaktojmë tema mësimore që janë në funksion të të gjitha lëndëve mësimore sa ka fusha kurrikulare (në rastin tonë fusha Jeta dhe puna). Gjithashtu, kërkohet që planifikimet vjetore të të gjithave fushave kurrikulare të vendosen në formatin e njëjtë, me qëllim të funksionimit të korrelacionit në mes tyre. Në planifikimet vjetore vetëm kërkohet të shkruhet korrelacioni dhe kështu vijmë te planifikimi javor, i cili për qëllim ka pikërisht korrelacionin ndërmjet fushave, përkatësisht lëndëve mësimore (shiko më lart udhëzuesin, pjesën III.5, Plani javor). Kjo ndërlidhje më pas reflektohet edhe në orën mësimore, shiko shembullin në vijim:

46

Shembulli

Ndërlidhja e fushës Jeta dhe puna - lënda Teknologji, me fushat dhe lëndët e tjera kurrikulare Lënda: Teknologji Klasa: VIII Njësia mësimore: Teknologji Fjalët kyçe: Përbërja e metaleve, përpunimi i metaleve, prerja e metaleve, ngjyrosja e metaleve ▼ ------------------------------------------------------------------------------------------------------ndërlidhja ▼ me fushën Shkencat e natyrës Lënda: Fizikë Klasa: VIII Njësia mësimore: Forca, pesha

Lënda: Kimi Klasa: VIII Njësia mësimore: Sistemi periodik i elementeve ose Përbërja kimike e ngjyrave -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------ndërlidhja ▼ me fushën Matematika Lënda: Matematikë Klasa: VIII Njësia mësimore: Gjeometri (këndet)

47

IV.4 Aspektet metodologjike dhe praktike të vlerësimit Pas përgatitjeve të nevojshme për një fillim të mbarë të procesit mësimor (kujto llojet e Vlerësimi është proces i mbledhjes së planifikimeve dhe metodologjitë e mësimdhënies), informatave dhe i nxjerrjes së interes i mësimdhënësit është përcjellja dhe gjykimeve lidhur me arritshmerinë ose vlerësimi i vazhdueshëm i secilit nxënës në performancën e nxënësve. kontekstin e arritjes së rezultateve të planifikuara Shiko fjalorthin në KKK për periudha të caktuara kohore. Duke u bazuar në dy llojet e rezultateve të të nxënit në nivel shkalle kurrikulare (kujto RNSH-kompetenca dhe RNF) dhe në planifikimet vjetore, dymujore dhe më pas javore e të orës mësimore, edhe përcjellja dhe vlerësimi i performancës së nxënësve në raport me këto planifikime duhet të jetë në përputhshmëri me llojet e vlerësimit, siç janë përcaktuar në KKK, respektivisht KB-të (Kapitulli VII). Kjo do të thotë se gjatë tërë vitit shkollor (mësimor) do të bëhet vlerësimi i vazhdueshëm i performancës së secilit nxënës dhe fokus duhet të jenë arritjet e rezultateve që janë planifikuar në planifikimet dymujore, javore e të orës mësimore. Mbi mesataren e vlerësimit të vazhdueshëm, respektivisht mbi mesataren aritmetike të notave numerike që nxënësi është vlerësuar nga mësimdhënësi gjatë tërë vitit shkollor, bëhet vlerësimi përfundimtar në nivel klase dhe për secilën fushë kurrikulare, lëndë mësimore, nxënësit i vendoset nota shkronjë/numër, siç është paraparë në KB-të. Me të njëjtën procedurë duhet vazhduar me vlerësimin edhe në klasat pasuese përbrenda shkallës së caktuar kurrikulare dhe kështu për të arritur te vlerësimi përmbyllës në nivel shkalle kurrikulare (lexo procedurat e vlerësimit përfundimtar dhe përmbyllës në KB-të, kapitulli VII.) Vërejtje! Derisa të merret një vendim për klasat e shkallës së parë se si do të bëhet vlerësimi, vlerësim numerik apo përshkrues, në klasën parafillore mund të bëni vlerësimin përshkrues për të filluar më pas nga klasa e parë me vlerësimin numerik. Për të konstatuar nivelin e arritjes së rezultateve të planifikuara në planifikime duhet kërkuar çdoherë prova dhe dëshmi në performancat e secilit nxënës-e. Duke u nisur nga të kuptuarit praktik të konceptit të vlerësimit si veprim i qëllimshëm, gjithëpërfshirës, i planifikuar, i vazhdueshëm, mësimdhënësi për vlerësimin e arritjeve të nxënësve duhet ndjekur hapat si në vijim: Së pari të caktohet qëllimi i vlerësimit, pse (për çka) po vlerësojmë? P.sh. vlerësojmë për të planifikuar, vlerësojmë nivelin e progresit të arritjeve të kompetencave, vlerësojmë njohuritë akademike të nxënësve, vlerësojmë për të përmirësuar mësimdhënien, vlerësojmë përvojat e nxënësve, mënyrën e të nxënit (stilet) etj. Ai duhet të jetë çdoherë i planifikuar me kohë dhe pjesë përbërëse e planifikimeve mësimore (shiko planifikimin dymujor dhe të orës mësimore –kriteret e suksesit).

48

Nëse dëshirojmë të matim progresin në arritjen e kompetencave, preferohet të ndjekim këtë procedurë:  Së pari për fushën e caktuar kurrikulare përcaktojmë se cilat rezultate të kompetencave të planifikuara në planifikime mësimore do t’i matim;  Pastaj përcaktojmë nivelin e arritjes të kompetencës për moshën e nxënësve, sepse këto rezultate, siç e dimë, duhet të arrihen deri në fund të shkallës dhe nuk janë të zbërthyera. (Kujto zbërthimin e rezultateve të kompetencave për klasë ! Shih pjesën e udhëzuesit II.3.1, Rezultatet e të nxënit për shkallë –kompetencë (RNSH) dhe arritshmëria e tyre shembullin e zbërthimit të rezultatit III.3, IV.1 (niveli III) dhe IV.1. (niveli II);  Më pas caktohet tema apo njësia mësimore përmes së cilës matim rezultatin e kompetencës;  Në fund caktohen kriteret e vlerësimit dhe teknikat e instrumentet adekuate përmes së cilave maten rezultatet e kompetencave (RNSH-të). Kujto! Rezultatet e kompetencave nuk janë vetëm njohuri, por edhe shkathtësi, qëndrime, vlera dhe rutina. Shiko KB-të, fushat kurrikulare, pjesën e vlerësimit, shiko shembullin në vazhdim Shembulli P.sh. në klasën X nxënësit mësojnë për ndikimin e industrisë në ndryshimet klimatike dhe përmes burimeve në internet, studimeve të ndryshme, programeve softuerike e të dhënëve të ndryshme ata zhvillojnë njohuritë, qëndrimet, shkathtësitë, duke realizuar një fushatë vetëdijesuese për zhvillim të qëndrueshëm.

Qëndrimet, vlerat dhe besimet: i përgjegjshëm, (për ruajtjen e ambientit) bashkëpunues (me shokët/ shoqet në organizimin e fushatës ), i sigurt (se ruajtja e ambientit ndikon edhe në ndryshimet klimatike). Njohuritë : shkëmben përvojat (me të tjerat), identifikimi (i ndotësve të ambientit që ndikon në ndryshimet klimatike), përshkrim (i efektit serë). Shkathtësitë: përdorim të teknologjisë për të marrë informata, diskuton në grup (me të tjerët), pjesëmarrje aktive (organizimi i fushatës).

49

Si mund të bëhet vlerësimi i arritjes së rezultateve të të nxënit përmes njësisë mësimore? Pasi keni përzgjedhur njësinë mësimore që do të zhvilloni në ditët në vijim, hartojeni një plan vlerësimi për këtë njësi. Përcaktoni rezultatet e të nxënit mbi bazën e RNSH dhe RNF (RNL), zgjidhni një teknikë të vlerësimit dhe caktoni kriteret e suksesit (kujto planifikimin e orës mësimore). Shembull i një modeli të një plani të vlerësimit për një njësi mësimore Fusha e kurrikulës Jeta dhe puna /Lënda Teknologji / Klasa VIII Njësia mësimore: Përdorimi i teknologjisë në jetën e përditshme dhe ndikimi i saj në ambient/ mjedis Detyrat kryesore me nxënës: Nxënësit në grupe kryejnë hulumtimin e përdorimit të disa pajisjeve teknologjike në jetën e përditshme. Instrument: Tabela vlerësuese e mësimdhënësit (mund të jetë listë kontrolli etj.) Dëshmia: Punimi i përbashkët ,tabela, ku paraqiten karakteristikat kryesore të disa pajisjeve teknologjike dhe ndikimet e tyre në ambient/mjedis. Rezultatet e të nxënit, nxënësi: 1. Hulumton mënyrat e funksionimit të disa pajisjeve teknologjike (ngjashmëritë dhe

dallimet); 2. Tregon karakteristikat kryesore të atyre pajisjeve; 3. Dallon veçoritë e secilës pajisje dhe ndikimet që kanë në ambient/mjedis. Kriteret e suksesit, nxënësi: 1. Hulumton funksionimin e disa pajisjeve teknologjike sipas kritereve të caktuara; 2. Shënon së paku 3-4 karakteristika dalluese të secilës pajisje; 3. Gjen së paku 2-3 karakteristika më të veçanta të ndonjë pajisje që dallon nga të tjerat

dhe ndikimin e saj konkret në ambient/mjedis. Tabela vlerësuese nga mësimdhënësi Kriteret e zbërthyera

Ka nevojë për përmirësim

I realizuar

Nivel i lartë

Kriteret e hulumtimit të pajisjeve teknologjike.

Nxënësi nuk hulumton sipas kërkesave të caktuar.

Nxënësi hulumton sipas kërkesave të caktuara, por më vështirësi.

Karakteristikat e funksionimit të pajisjeve

Nuk shënon asnjë karakteristikë të

Shënon më pak se 3 karakteristika të

Nxënësi hulumton sipas kërkesave të caktuara dhe përsëritë hulumtimin me sukses. Shënon 3-4 karakteristika të

50

teknologjike dhe ndikimet e tyre në ambient/mjedis.

funksionimit të pajisjeve teknologjike dhe ndikimet e tyre në ambient/mjedis.

funksionimit të pajisjeve teknologjike dhe ndikimet e tyre në ambient/mjedis.

funksionimit të pajisjeve teknologjike dhe ndikimet e tyre në ambient/mjedis.

Dallimet dhe veçoritë e ndonjë pajisje nga të tjerat dhe ndikimin e saj konkret në ambient/mjedis.

Nuk gjen asnjë dallim dhe veçori të pajisjes nga të tjerat dhe ndikimin e saj konkret në ambient/mjedis.

Gjen më pak se 3 dallime dhe veçori të pajisjes nga të tjerat dhe ndikimin e saj konkret në ambient/mjedis.

Gjen 3 e më shumë dallime dhe veçori të pajisjes nga të tjerat dhe ndikimin e saj konkret në ambient/mjedis.

Puna ne grup dhe ndarja e detyrave.

Ka orvatje individuale për ndarjen e detyrave.

Ka orvatje të përbashkëta por rolet nuk janë gjithnjë të qarta.

Bashkërisht ndajnë detyrat dhe kryejnë ato .

Aktivitet: Pasi që keni lexuar dhe analizuar pjesën për vlerësimin – planifikimin e vlerësimit të arritjeve të nxënësve në bazë të rezultateve mësimore, reflektoni për përvojën e vlerësimit në praktikat e klasës, për përvojën tuaj të fituar nga programet e trajnimit në metodologji të vlerësimit dhe merrni së paku tre shembuj të rezultateve të kompetencave që janë të lidhura ngushtë me fushën Jeta dhe puna, ose tre shembuj nga rezultatet e fushës Jeta dhe puna (shkalla 3), apo tre shembuj nga rezultatet e lëndës mësimore, për të cilat pastaj përcaktoni teknikat e vlerësimit dhe kriteret e suksesit. Rezultatet e të nxënit Nr.

Nxënësi është në gjendje të:

Kriteret e suksesit (1-5) Teknika e vlerësimit

Shkëlqyeshëm

1 2 3

51

Shumë mirë

Mirë

Mjaftueshëm

Dobët

Vlerësimi për të nxënë. Vlerësimi për të nxënë tashmë është pjesë e udhëzuesve për përmirësimin e praktikave në klasë, është pjesë e programeve për aftësimin e mësimdhënësve në shërbim. Ne nuk do të ndalimi në aspektet teorike, por vetëm po sjellim disa thekse të vlerësimit për të nxënë, për të siguruar se vlerësimi për të nxënë është kuptuar në esencë dhe për të lehtësuar aktivitetet praktike me mësimdhënës gjatë trajnimit ose zhvillimit profesional në këtë fushë. Vlerësimi për të nxënë është instrumenti më i fuqishëm i vlerësimit, i cili gjeneron mësim. Ai “...i jep mundësi nxënësit të bëhet nxënës pa frikën se do të dështojë. Krijohet një mjedis mësimor dhe ofrohen mundësi për nxënësit t’i praktikojnë shkathtësitë dhe të marrin komente specifike dhe përshkruese që u ndihmojnë ta përmirësojnë të mësuarit..1” Komentet kthyese të mësimdhënësit për nxënësin/it karshi të nxënit janë karakteristikë e veçantë e vlerësimit për të nxënë. Hattie dhe Timperley e kanë propozuar një model të komenteve kthyese që shkon në katër nivele: komente për detyrën (p.sh. komente kthyese nëse përgjigjet ishin të sakta apo të gabuara, ose orientim për të marrë më shumë informacione), komente për procesin e detyrës (p.sh. komente kthyese lidhur me strategjitë e përdorura apo për strategjitë që mund të përdoreshin), komente për vetërregullim (p.sh. komente lidhur me vetë-vlerësimin apo vetëbesimin e nxënësit) dhe komente për nxënësin si person (p.sh. deklarime se nxënësi është ‘i mirë’ ose ‘i mençur’). Analiza e tyre vë në pah se niveli në të cilin është përqendruar komenti kthyes ndikon në efektivitetin e tij. Komentet kthyese për cilësinë e detyrës dhe komentet për procesin ose strategjitë e përdorura për kryerjen e detyrës janë më të dobishmet. Komentet që e tërheqin vëmendjen e nxënësve për strategjitë vetërregulluese apo aftësitë e tyre si nxënës mund të jenë efektive nëse nxënësit e kuptojnë se do t’i rrisin rezultatet në qoftë se dëshirojnë t’i shtojnë përpjekjet dhe t’i kushtojnë më shumë vëmendje. Komentet personale (‘Vajzë e mirë!”) nuk e tërheqin vëmendjen e nxënësit për të nxënit e tyre.2 Pra, ofrimi i komenteve kthyese nuk ka të bëjë me dhënien e lëvdatave, por ka të bëjë me aktivitetet - hapat: 1. Lexoni në mënyrë individuale tregimin në vijim; 2. Diskutoni me kolegë mësimet e marra nga ky tregim; 3. Diskutoni me kolegë shembuj praktikë nga përvoja juaj me nxënës, të ngjashëm ose të përafërt me tregimin; 4. Përzgjidheni një përvojë të diskutuar në detaje dhe përshkruani rastin/shembullin në formë të tregimit – në pika kyçe; 5. Prezantoni shembullin para kolegëve të tjerë. Një tregim i vërtetë! Pas dymbëdhjetë vjet shkolle dhe gjashtë vjet në universitet, unë nuk mbaj mend ndonjë gjë që kam mësuar në lidhje me përgatitjet për provimin përfundimtar

1

Sherry Bennett and Dale Armstrong; Putting the Focus on Learning: Shifting Classroom Assessment Practices (Chapter 13) f. 265 2 David Lynn, Osman Buleshkaj dhe Selim Mehmeti (2012): Mësimdhënia dhe të nxënit. EU-GIZ, Prishtinë. Cituar sipas Susan M. Brookhart; “Teacher Feedback in Formative Classroom Assessment” f. 232

52

(vlerësimit përmbledhës). Por, e mbaj mend, sikur të ishte tani, përvojën time të parë me vlerësimin për të nxënë. Ma ofroi babai (i cili nuk ishte mësues). Familja ime po përgatitej për pushimin e parë që e kishte bërë ndonjëherë larg shtëpisë. I kisha dhjetë (10) vjet. E kishim një automobil të vogël, i cili nuk i zinte të gjitha valixhet. Kështu që babai vendosi ta ndërtonim një arkë të hapur për valixhe dhe ta vendosnim në mbajtëset e sipërme të automobilit. Më pyeti nëse më pëlqente ta dizajnoja dhe mi dha specifikat: 1. I kishim dy dërrasa të cilat ishin 2.5 metra të gjata, 2 centimetra të trasha dhe 30 centimetra të gjera. Këto dy dërrasa do të bëheshin pjesët anësore të arkës. 2. Pjesa e poshtme e arkës duhej të ishte me dërrasa më të holla me hapësirë ndërmjet veti që do të mundësonin kullimin e shiut nga arka në kulmin e automobilit në rast se na zinte shiu rrugës. 3. Dërrasat e holla do të formonin bazën e arkës, dhe se arka do të montohej me anë të lidhëseve dado. Duhej t’i bënim 8 dërrasa të shkurtra prej 3 copave të dërrasave që ishin 2.5 metra të gjata, 2 centimetra të trasha dhe 10 centimetra të gjera.

Kështu që i fillova t’i bëja llogaritjet dhe ta dizajnoja; “do të ishte një punë e lehtë, kështu mendoja”. Pasi ia fillova të punojë e pash se nevojitej më shumë sesa kisha menduar. Babai nuk më tha asnjëherë “këtë e ke gabim”. Ai do të më parashtronte pyetje si, “nëse do ta bësh arkën kaq të gjerë a do të përshtatej me hapësirën e mbajtëseve? “Nëse do t’i bësh dërrasat më të holla aq të gjata, a do të na mjaftojnë dërrasat? A më bënte vazhdimisht pyetje të cilat më bënin të mendohem ‘brenda kontekstit’. Me fjalë të tjera, ai i referohej gjithnjë kritereve që i kishim vendosur, si të ishin objektivat mësimore në një orë mësimi. Brenda një dite e kisha dizajnuar arkën. Dizajni funksionoi dhe e ndërtuam së bashku arkën. Isha shumë krenar dhe i gëzuar se “e kisha bërë atë”. Gjatë gjithë kohës po mësoja nën udhëzimet e babait. Reflektim lidhur me tregimin Ajo që kishte bërë prindi me fëmijën e vet ishte përdorimi klasik i vlerësimit për të nxënë, por është një shembull që mësimdhënësit mund ta marrin dhe ta përshtatin për nxënësit e tyre në situata të mësimit, kur synojnë të praktikojë vlerësimin për të nxënë, sepse:    

Prindi gjatë gjithë kohës e inkurajonte fëmijën dhe i ofronte komente dhe sugjerime, të cilat nuk gjykonin, kishin fokus të qartë dhe ishin përshkruese; E angazhoi në procesin e dizajnimit; E ndihmoi t’i gjejë gabimet dhe kufizimet dhe sigurohej që fëmija e dinte se cili ishte hapi tjetër; Ndërsa, fëmija i merrte veprimet për t’i korrigjuar gabimet dhe e zotëronte procesin e vet të mësimit.

Inkurajohen mësimdhënësit që të bëjnë të njëjtën gjë me nxënësit e tyre në detyra dhe aktivitete mësimore.

53

Dimensionet e performancës pёr vlerësim Zhvilluesit e përshkruesve të niveleve të performancës janë të dobishëm, sepse ato përqendrohen në përshkrimin të asaj se si nxënësit i kanë arritur standardet sipas dimensioneve: komunikimi, zgjidhja e problemeve, shfrytëzimi i TIK-ut, shtrirja, shpeshtësia, ndihma/fascilitimi, thellësia, kreativiteti dhe cilësia e njohurive, aftësive dhe shkathtësive që ata i kanë fituar. Komunikimi: i referohet komunikimit të dijes dhe aftësive të fituara brenda fushës së kurrikulës tek të tjerët, përfshirë këtu nxënësit dhe mësimdhënësit. Zgjidhja e problemeve: i referohet zgjidhjes së problemeve rutinore dhe të reja, të thjeshta dhe komplekse brenda fushës së kurrikulës. Përdorimi i TIK-ut: i referohet përdorimit të kompjuterëve dhe teknologjisë tjetër informative brenda fushës së kurikulës. Shtrirja: i referohet shtrirjes së të kuptuarit të rezultateve të të nxënit të kurrikulës që janë zotëruar dhe cili është niveli i arritjes së rezultateve të të nxënit për shkallë /fushë. Shpeshtësia: i referohet sa shpesh nxënësi demonstron mjeshtëri gjatë procesit mësimor dhe sa shpesh nxënësi është në gjendje të demonstrojë zotërimin e një kompetence. Ndihma/fasilitimi: i referohet nivelit të njohurive, aftësie, shkathtësive dhe qëndrimeve apo dhuntive që posedon dhe tregon një nxënës. Nxënësi është i qartë për atë që e thotë apo e demonstron, duke arsyetuar andaj klasifikohet si një person që të tjerët mund të mësojnë nga ai apo ai i ndihmon të tjerëve. Thellësia: i referohet thellësisë që nxënësi i ka përmbushur rezultatet e të nxënit përmes niveleve të dijes. Kreativiteti: i referohet aftësisë së nxënësit për të shkuar përtej asaj që është mësuar. Në termin “produkt” është aftësia për të krijuar diçka të re, përmes frymëzimit, imagjinatës, vizionit, inspirimit dhe zgjidhjes së problemit në situata të reja. Cilësia: i referohet njohurive dhe aftësive për të parë të mësuarit e nxënësve dhe përfshin identifikimin dhe tiparet kryesore të të mësuarit të nxënësve dhe se mësimi klasifikohet sipas shkallëve të persosshmërisë dhe vlerave.

54

Tabela e mëposhtme tregon disa nga termat që mund të përdoren në një sistem të performancës në nivel të klasifikuar të mësuarit të nxënësve në përputhje me secilin nga dimensionet. DIMENSIONI

Niveli 1

Niveli 2

Niveli 3

Niveli 4

Niveli 5

Komunikimi

pasiv

me vështirësi

sipërfaqësisht

me lehtësi

rrjedhshëm

Zgjidhja e problemeve

asnjë element

të thjeshta

të zakonshme

mesatar

kompleks

Shfrytëzimi i TIK-ut

asnjë element

i varfër

i mirë

shumë mirë

i avancuar

Shtrirja

aspak

ngushtë

pjesërisht

plotësisht

zgjeruar

Shpeshtësia

asnjëherë rrallë

nganjëherë

zakonisht

përherë

Fasilitimi

asnjë element

ngadalë

në mëdyshje

shpejtë

automatikisht

Thellësia

asnjë element

sipërfaqësisht

cekët

adekuate

thellësisht

Kreativiteti

pasiv

Imitues

i zakonshëm

imagjinues

krijues

Cilësia

dobët

varfër

mangët

sh. mirë

shkëlqyeshëm

Aspektet praktike të strategjive, teknikave dhe instrumenteve të vlerësimit

Me rastin e vlerësimit të arritjeve të nxënësve mund përdorim strategji, teknika dhe instrumente të ndryshme varësisht prej asaj se çfarë duam të matim. Në kuadër të fushës Jeta dhe puna një pjesë e madhe e aktiviteteve i dedikohen punës praktike, kështu vlerësimi për këtë fushë ka disa specifika dhe kërkon qasje të ndryshme. Njëra ndër format që mund të përdoret nga mësimdhënësit e kësaj fushe është vëzhgimi i drejtpërdrejtë i aktiviteteve, punës praktike që lidhet ngushtë me këtë fushë dhe mund të përdoret në shumë situata mësimore në të gjitha nivelet e shkollimit. Për të vlerësuar bashkëpunimin dhe realizueshmërinë e kryerjes së detyrës si dhe punën në grupe mund të përdorim Buletini i pjesëmarrjes si teknikë për vlerësim. Për të vlerësuar nxënësin në formë të vazhdueshme, ku i matim njohuritë, shkathtësitë dhe qëndrimet mund të përdorim Listën e kontrollit, e cila shërben për të regjistruat përparimin e nxënësve në vazhdimësi.

55

Përmes kësaj fushe nxënësit angazhohen në aktivitete të ndryshme praktike, siç janë puna me Lego Robot, Krahu Robotik, Control Box, puna praktike duke bërë modele të ndryshme prej drurit, konstruktimi i kornizave xhinks, krijimi i filmave me flip kamera, si dhe përdorimi i kompjuterit për avancimin dhe zhvillimin e shkathtësive në TIK.

Broshura është një strategji e cila ndihmon të matim rezultatet e të nxënit. Gjatë krijimit të broshurës nxënësi fiton njohuri, shkathtësi dhe qëndrime që ndihmojnë në përmbushjen e kompetencave, me çka mund të matet vlerësimi sasior dhe cilësor. Përveç vlerësimit të nxënësve, është me rëndësi që mësimdhënësi të bëjë planifikim e vlerësimit edhe për punën që ai kryen. Duke matur performancën e punës së mësimdhënësit, puna e mësimdhënësit bëhet me produktive për nxënësit. Shiko tabelën në vazhdim.

Niveli i arritshmërisë së nxënësve

Llojet e përkrahjes së nxënësve

1

2

3

4

5

Nxënësi e fillon detyrën pa i hedhur një shikim të shpejtë tekstit; ai/ajo ka vështirësi në modifikim in e broshurës .

Nxënësi e fillon detyrën pa i bërë një shikim të shpejtë tekstit: Ai/ajo ka vështirësi në gjetjen e shembullit konkret.

Nxënësi e fillon detyrën duke i hedhur një shikim të shpejtë tekstit: Ai/ajo ka gjetur vendin e modeleve, por jo modelin përkatës për broshure.

Nxënësi e fillon detyrën duke i hedhur një shikim të shpejtë detyrës: Ai/ajo ka gjetur modelin dhe e ka modifikuar por jo sipas detyrës.

Nxënësi e fillon detyrën duke i hedhur një shikim të shpejtë detyrës: Ai/ajo ka gjetur modelin e broshurës ka modifikuar secilën pjese sipas kërkesës se detyrës.

Përkrahje përmirësue se

Mënyrat

Përkrahje për të talentuarit

Mënyrat

Mësimdhën ësi vendos se si të përkrah nxënësin, në cilin aktivitet apo çfarë aktiviteti plotësues të zhvillojë.

Mësimdhë nësi vendos çfarë metodash të aplikojë duke pasur parasysh stilin e të nxënit te nxënësit.

Mësimdhën ësi vendos se si të përkrahë nxënësin, në cilin aktivitet apo çfarë aktivitetesh shtesë të zhvillojë

Mësimdh ënësi vendos se çfarë metodash të aplikojë, duke pasur parasysh stilin e të nxënit te nxënësit.

Vlerësimi përdoret për të ndërtuar portfolion e të arriturave të nxënësit në njohuri, shkathtësi, qëndrime dhe vlera, është bazë për raporte ose për certifikim për mundësi të shkollimit të tij. Shumë shpesh mësimdhënësit janë konfuzë gjatë identifikimit të llojeve të vlerësimit, instrumenteve të vlerësimit dhe metodave të vlerësimit.

56

Mësimdhënësit kanë hapësirë të hartojnë instrumente të ndryshme të vlerësimit, të cilat janë në përshtatshmëri me fushën, si dhe duhet të merret parasysh niveli i pyetjeve, gjithmonë duke u bazuar në Taksonominë e Blumit. Vlerësimi i njohurive duke përdorur rezultatet e të nxënit Ky vlerësim bazohet kryesisht në rezultatet e të nxënit nga plani ditor. Aktivitetet duhet të përshtaten rezultateve specifike të të nxënit, të cilat janë të nxjerra nga KB-të. Gjatë fazave të orës mësimdhënësi duhet të përdorë strategjitë të ndryshme që ndihmojnë dhe janë në funksion të matjes së njohurive të nxënësve. Si shembull për matjen e njohurive gjatë orës mësimore përdoren dhe rezultatet dhe kriteret të cilave mund t’i referohemi përmes strategjive të vlerësimit. Njëra ndër strategjitë për vlerësim është edhe Rubrika që mund të përdoret nga vetë nxënësit për matjen e nivelit e arritjes së tyre. Kjo strategji e vlerësimit bazohet kryesisht në rezultatet e të nxënit të orës mësimore (plani i orës mësimor). Arritja e rezultateve demonstrohet në bazë të shkallës së përmbushjes së aktiviteteve. Secila shkallë e arritjes përcaktohet sipas ngjyrave. Ngjyra e gjelbër tregon nivelin e arritjes së lartë; Ngjyra e verdhë tregon nivelin e arritjes së pjesshme; Ngjyra e kuqe tregon nivelin e arritjes së ulët. Aktiviteti

E gjelbër

E verdhë

E kuqe

Përshkruani se për çka përdoret broshura

Kam përshkruar përdorimin e broshurës për reklama, sensibili- zim, informim

Kam përshkruar përdorimin e broshurës disi

Kam përshkruar fare pak për përdorimin e broshurës

Modeloni broshurën me dizajnin modular

Kam modeluar broshurën me modular

Kam modeluar broshurën me model tjetër

E kam modeluar broshurën por nuk e di modelin

Përcakto qartë titullin e broshurës

Kam përcaktuar qartë titullin e broshurës, në harmoni me përmbajtjen

Titulli nuk është shumë i përshtatshëm me përmbajtjen

Titulli i broshurës është ndryshe dhe jo i duhuri

Përcjellja e zhvillimit të kompetencave arrihet kur kemi më shumë të dhëna të akumuluara për të nxënit e fëmijëve. Mjeti më i përshtatshëm për mbledhjen e të dhënave për vlerësim është edhe dosja.

57

Dosja (portfolio)

Është një koleksion i qëllimshëm i punimeve të nxënësve, që tregon për përpjekjet, përparimin dhe të arriturat e tij në fushë mësimore të caktuar. Këtu përfshihet pjesëmarrja e nxënësit në përzgjedhjen e përmbajtjes së dosjes, udhëzimet për përzgjedhje dhe kriteret e vlerësimit për të dëshmuar për meritat dhe dëshmitë e vetëreflektimit të nxënësit. Ky lloj i vlerësimit është vlerësim për të nxënë (vlerësim formativ), pasi që për një kohë të gjatë vazhdimisht mblidhen informata për zhvillimin e nxënësit. Është me rëndësi që të vendosni për qëllimet e dosjes, të caktoni rezultatet e pritura dhe si mund të shfrytëzohet dosja për t’i përmbushur ato rezultate. Ky lloj i vlerësimit/strategjisë ndihmon në arritjen e njohurive, shkathtësive dhe qëndrimeve. Ndërsa, stili i të nxënit te kjo strategji është pamor, lëvizor. Krijimi i dosjes

58

IV.5 Bashkëpunimi i mësimdhënësve Çelësi i suksesit të nxënësve qëndron në bashkëpunimin kolegial të mësimdhënësve. Kjo do të thotë që në mes të mësimdhënësve nuk duhet të ketë xhelozi, sepse të gjithë synojë zhvillimin maksimal të potencialeve të nxënësve; nuk duhet të ketë frikë dhe turp nga njëri-tjetri, sepse të gjithë janë përgatitur për përkrahje të nxënësve; nuk duhet t’u vijë turp të kërkojnë ndihmë, sepse këtë e bëjnë për nxënës. Mos harro, transparenca eliminon çdo vështirësi!

Zbatimi i filozofisë së KKK-së dhe KB-ve domosdoshmërisht kërkon bashkëpunimin në mes të mësimdhënësve. Bashkëpunim duhet të bëhet në nivel të Këshillit të klasësklasave, por edhe të aktiveve profesionale. Mësimdhënësit duhet të mbajnë takime javore për planifikimin e aktiviteteve të ndryshme me nxënës, si dhe adaptimin e mjeteve mësimore për planifikimin e tyre. Mësimdhënësit e fushës Jeta dhe puna duhet të bashkëpunojnë me mësimdhënësit e fushave të tjera dhe të fushave të ndryshme kurrikulare, duke i ndihmuar në realizimin e orëve praktike me përdorimin e teknologjisë pse jo dhe me përkrahjen e Klubit të Teknikëve (nxënësit në bashkëpunim me mësimdhënësit). Mësimdhënësit e klasës së njëjtë, por të paraleleve të ndryshme, duhet të bashkëpunojnë ndërmjet vete, por edhe me mësimdhënësit e niveleve të tjera. Ky bashkëpunimi duhet të reflektohet në planifikime mësimore, që do të thotë se mësimdhënësit e klasës së njëjtë, por të paraleleve të ndryshme, duhet bashkërisht të hartojnë planifikimet për shkallë dhe planifikimet vjetore për të vazhduar më pas në shkëmbimin e ideve dhe përvojave në hartimin e planifikimeve dymujore, të cilat mund të jenë edhe të ndryshme nga mësimdhënësit e paraleleve të ndryshme. Gjithashtu, mësimdhënësit-et duhet të ndihmojnë njëri-a tjetrin-ën edhe në planifikimet javore, edhe pse ata-ato janë përgjegjëse vetëm për një paralele.

Bashkëpunimi i mësimdhënësve duhet të reflektohet edhe në shkëmbimin e përvojave të metodologjisë së mësimdhënies, të vlerësimit, në krijimin dhe shkëmbimin e materialeve mësimore. Mësimdhënësit mund të marrin iniciativa për ngritje profesionale brenda shkollës, duke mbajtur vetë punëtori për çështje të ndryshme që janë në funksion të mësimdhënies.

59

Mësimdhënësit bashkërisht mund t’i përgatisin nxënësit edhe për gara të ndryshme, për kuize diturie, gara sportive, ekspozita dhe aktivitete të tjera që ndihmojnë në zhvillimin e kreativitetit dhe në arritjen e kompetencave të caktuara. Gjithashtu, suksesin e zbatimit të KKK-së e forcon edhe bashkëpunimi me mësimdhënësit e shkollave të tjera, duke shkëmbyer përvojat, literaturën, linçet, informatat dhe njohurit e marra nga trajnimet e ndryshme.

60

SHTOJCË Modele të planifikimeve të mësimdhënësve të shkollave pilot dhe materiale të mësimdhënies dhe të vlerësimit të përdorura nga ta. Ato mund të jenë të ndryshme nga shkolla në shkollë

Autorët falënderojnë mësimdhënësit e shkollave pilot për punën dhe materialet e siguruara.

61

Shtojca 1 : Disa folje vepruese për hartimin e rezultateve të të nxënit dhe kritereve të vlerësimit Gjetja e fjalëve të duhura për hartimin e rezultateve të të nxënit/kritereve të vlerësimit mund të jetë e vështirë, veçanërisht kur fjalitë duhet të përputhen me nivelin e përgjithshëm të përshkrimit. Lista në vijim mund të përdoret për t’ju ndihmuar në këtë proces. Fjalët janë të organizuara në nëntituj që korrespondojnë me astronominë e Bloom-it. Megjithatë, kjo renditje nuk paraqet kurrfarë hierarkie. Fjalët përbëjnë thjeshtë një listë të vokabularit të vjelë nga burime të ndryshme për t’ju ndihmuar në hartimin e rezultateve të të nxënit dhe kritereve të vlerësimit. Foljet që kërkojnë fakte për njohuritë: Defino, përshkruaj, identifiko, emëro, listo, riprodho, përsërit, përzgjedh, deklaro, prezanto, ji i vetëdijshëm, nxjerr, organizo, rinumëro, shkruaj, prano, mat, nënvizo, ndërlidh, bashko. Foljet që kërkojnë fakte për të kuptuarit: Interpreto, përkthe, llogarit, arsyeto, shpreh, konverto, qartëso, mbro, dallo, shpjego, zgjero, gjeneralizo, ilustro, ofro shembuj, parafrazo, parashiko, rishkruaj, përmbledh, diskuto, përformo, raporto, prezanto, identifiko, trego, gjej, përzgjedh, kupto, përfaqëso, emëro, formulo, gjyko, krahaso, klasifiko, shpreh. Foljet që kërkojnë fakte për të njohuri/kuptuarit: Apliko, zgjidh, ndërto, demonstro, ndrysho, llogarit, zbulo, manipulo, modifiko, opero, parashiko, përgatit, prodho, ndërlidh, trego, përdor, jep shembuj, harto, përzgjedh, shpjego, gjej, vlerëso, ushtro, ilustro, verifiko. Foljet që kërkojnë fakte për analizë: Prano, dallo, vlerëso, analizo, zbërthe, diferenco, identifiko, ilustro, përshkruaj, përmend, ndërlidh, përzgjedh, ndaj, nënndaj, krahaso, justifiko, zgjidh, ekzamino, përmbledh, kritiko, kontesto, diagnostiko, identifiko, kategorizo, shpjego. Foljet që kërkojnë fakte për sintezë: Propozo, prezanto, ndërto, integro, formulo, mëso, zhvillo, kombino, kompozo, krijo, ndaj, dizajno, shpjego, gjenero, modifiko, organizo, planifiko, riaranzho, rindërto, ndërlidh, riorganizo, rishiko, shkruaj, përmbledh, trego, raporto, ndrysho, argumento, rendit, përzgjedh, menaxho, gjeneralizo, nxjerr, përfundo, shkakto, sintetizo, sugjero, zgjero. Foljet që kërkojnë evidencë për vlerësim: Gjyko, vlerëso, përmbledh, krahaso, përshkruaj si, kritiko, shpërndaj, arsyeto, mbro, grado, përcakto, zgjedh, çmo, kontesto.

Gosling, D. & Moon, J. (2002) How to use Learning Outcomes 6 Assessment Criteria - Learning Development Unit, London Metropolitan University. UK.

62

63

HAPI I PARË

Nxënësi/ja:

Rezultatet e të nxënit të fushës (RNF) Jeta dhe puna, marrë nga KB

E gjashtë

TIK

Teknologji Nxënësi/ja: HAPI I DYTË

Lënda E shtatë Nxënësi/ja:

Klasat

Rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese të lëndëve mësimore që korrespondojnë në RNF

HAPI I TRETË

Nxënësi/ja:

E gjashtë

E shtatë Nxënësi/ja:

Klasat

Rezultatet pritshme që duhet të shtohen në planet dhe programet e lëndëve mësimore

HAPI I KATËRT

Nxënësi/ja:

E gjashtë

E shtatë Nxënësi/ja:

Klasat

Rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL)

Krahasimi i rezultateve të pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese me rezultatet e fushës së Kurrikulës Bërthamë (KB), Shkalla 3, Fusha JETA DHE PUNA

Udhëzime për plotësimin e tabelës: Krahasimi i rezultateve të pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese me rezultatet e fushës së Kurrikulës Bërthamë (KB) Për plotësimin e kësaj tabele duhet të ndiqni disa hapa. Të njëjtat sugjerime vlejnë për çdo lëndë dhe për çdo klasë. Hapi i parë Në kolonën e parë të tabelës me emërtim Rezultatet e të nxënit të fushës (RNF) Jeta dhe puna, marrë nga KB, duhet të vendosen rezultatet origjinale (ashtu siç janë) të të nxënit të fushës kurrikulare, të cilat mund t’i merrni në dokumentin e Kurrikulës Bërthamë për shkallën e caktuar. Këto rezultate janë të vlefshme për të gjitha lëndët, të cilat i përkasin fushës së kurrikulës për shkallën dhe klasën e caktuar. Hapi i dytë Në kolonën (kolonat) e tabelës, ku janë klasat dhe përmbi to është emërtimi Rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese të lëndëve mësimore që korrespondojnë me RNF, në secilën klasë, duhet të vendosni rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese. Këto rezultate të pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese që i vendosni në këto kolona duhet të jenë vetëm ato që korrespondojnë me rezultatet e të nxënit të fushës (RNF) dhe duhet të jenë origjinale, ashtu siç janë në planet dhe programet. Hapi i tretë Në kolonën (kolonat) e tabelës, ku janë klasat dhe përmbi to është emërtimi Rezultatet pritshme që duhet të shtohen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (kujto planifikimet dymujore), duhet të vendosen rezultatet e pritshme që ju mendoni se duhet të shtohen, meqenëse rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese nuk i përmbushin mjaftueshëm rezultatet e të nxënit të fushës (RNF). Hapi i katërt Në kolonën (kolonat) e tabelës ku janë klasat dhe përmbi to është emërtimi Rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL) (kujto planifikimet dymujore), puno sipas kësaj ecurie, merrni rezultatet e hapit të dytë-rezultatet e planeve dhe programeve ekzistuese të lëndës së caktuar të klasë së caktuar që korrespondojnë me rezultatet e të nxënit të fushës (RNF) dhe merrni rezultatet e hapit të tretë - rezultatet pritshme të shtuara dhe vendosni në klasën-klasat e caktuara përmbi të cilave është emërtimi Rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL). Këto rezultate duhet të jenë versioni final i dy hapave, të hapit të dytë dhe të hapit të tretë. Rezultatet e këtyre dy hapave (hapit të parë dhe hapit të dytë) duhet lexuar me kujdes dhe të përpunuara të vendosen në klasën-klasat që kanë emërtimin Rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL) (kujto planifikimet dymujore). Shiko shigjetat në tabelën sipër! Kjo tabelë është e vlefshme për një shkallë, do të thotë për sa klasë që ka shkalla, për një gjeneratë.  Atëherë mësuesi duhet të vendosë për një gjeneratë (për nxënësit e njëjtë) se cilat rezultate duhet t’i arrijnë për secilën klasë, p.sh. çka për klasën e gjashtë, çka për klasën e shtatë.

64

 

Procedurë e njëjtë duhet të ndiqet për të gjitha shkallët, si për shkallën 1, si për shkallën 2, si për shkallën 3... apo shkallën 6. Përjashtim ka klasa e parë, sepse nxënësit në klasën parë mund të mos kenë shkuar në klasën parafillore, andaj rezultatet për klasën e parë ndoshta prapë do të jenë start i të gjithë nxënësve, si për ata që kanë qenë në klasën parafillore si për ata që nuk kanë qenë në këtë klasë. Mësuesit duhet të jenë të kujdesëm kur të shkruajnë rezultatet në kolonën me emërtim Rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL), sepse në klasë të parë ka nxënës me përgatitje të ndryshme.

Ky paragraf është i vlefshëm për të gjitha shkallët dhe u dedikohet kolonave me emërtim Rezultatet e përpunuara përfundimtare që duhet të vendosen në planet dhe programet e lëndëve mësimore (RNL) (kujto planifikimet dymujore).

65

66

Zhvillimi personal

Jeta dhe Puna

Puna dhe edukimi për ndërmarrësi

Teknologji, duke përfshirë TIK-un

Ekonomia familjare

Zhvillimi i bazuar në aktivitetet praktike

Konceptet e fushës kurrikulare (marrë nga KB)

Fusha e kurrikulës

5. Ushtrimi i zhvillimit të ndërmarrësisë dhe biznesit 5.1

4. Përdorimi i TIK-ut për të avancuar nxënien dhe cilësinë e jetës së përditshme 4.1

3. Kuptimi dhe përdorimi i teknologjisë për jetën dhe punën e përditshme 3.1 ;3.2

2. Ngritja e cilësive personale për jetë dhe punë 2.1.

1.Kuptimi dhe ushtrimi i punës praktike në shtëpi, në shkollë dhe në komunitet 1.1 ; 1.2

Rezultatet e fushës së Kurrikulës Bërthamë(KB), marrë nga KB

5. Strukturat, mekanizmat, forcat dhe

Shkathtësitë e te punuarit Punon në praktikë nga druri dhe letra, duke modifikuar dhe përpunuar në forma të ndryshme materialet

4.

3. Njeriu dhe shoqëria në teknologji Lidhja e teknologjisë me shoqërinë njerëzore Teknologjia ekologjike

2. Teknologjia e materialeve teknike dhe e proceseve Përpunimi i materialeve: letrës, drurit etj. Teknologjia e përpunimit te tij. Metalet

1. Organizimi i punës në punishte Përshkruhet vendi ku punon, organizimin e punëve

Temat mësimore që trajtohen gjatë një viti mësimor për fushë kurrikulare

Shkolla e mesme e ulët, klasa e gjashtë

Shtator-tetor

Nëntor -dhjetor

Janar- shkurt

Mars-prill

Temat mësimore të shpërndara gjatë muajve

.

Maj-qershor

Planifikimi vjetor i temave mësimore për fushën e kurrikulës Jeta dhe puna (viti shkollor 2013 - 2014)

VI. Qytetar i përgjegjshëm 6.1; 6.2;6.3;6.5;6.6; 6.7; 6.8.

V. Individ i shëndoshë 5.2;5.3.;5.4; 5.5; 5.6 ; 5.7

IV Kontribuues produktiv 4.1 ;4.2 ;4.3 ;4.4 ;4.5 ;4.7

II. Mendimtar kreativ 2.1;2.3 ; 2.4;2.5;2.6; 2.7;2.8

I. Komunikues efektiv 1.1;1.2;1.3;1.4;1.6; 1.7;1.8

Rezultatet e kompetencave (rezultatet e të nxënit për shkallë)

67

5.Shkathtësitë e Dizajnimit Punimi i skicës së prodhimit. Planifikimi i fazave të punës. Punë praktike me TIK.

9. Mbrojtja dhe ruajtja e natyrës dhe mjedisit 9.1

Temat mësimore duhet të shpërndahen nëpër muaj, siç kërkohet në tabelë!

9.Teknologjia e informimit dhe komunikimit Hyrje, bazat në informatike (hardware, software)

8.Teknika bujqësore dhe e ndërtimtarisë Makinat për punimin e tokës. Teknika e ndërtimtarisë. Makinat përpunimi i materialeve ndërtimore

7.Ekonomia familjare Konceptet kryesore të ekonomisë familjare

energjia Makinat e thjeshta Strukturat Burimet dhe format e energjisë

6. Promovimi i kushteve të sigurta për jetë dhe për punë 6.1

68

Arte, Matematikë, Gjuhë dhe komunikim, Shkencat natyrore, Shoqëria dhe mjedisi

Korrelacioni me fushat kurrikulare dhe çështjet ndërlëndore:

Teknologjia e informimit dhe komunikimit: RN (1.1,2.1,4.1)(4,4.1)

Ekonomia Familjare : RN (1,1.1,1.2, 2.1,3.1,4.1,5.1)

Shkathtësitë e dizajnimit: RN (1,1.1,1.2,2.1,3.2,4,4.1)

Rezultatet e fushës kurrikulare që synohen të arrihen përmes temës:

Teknologjia e informimit dhe komunikimit: RK (I, 2.1, 2.4,2.5,III, 4.2,4.4,4.5,4.7,6.1,6.6)

Ekonomia familjare: RK (1.1,1.3,1.4,1.6,1.7, 2.1,2.3, 2.4,2.5,2.6, ,4.1,4.2,4.5,4.6,4.7 5.1,5.2, 5.3, 5.4,6.2,6.6)

Shkathtësitë e dizajnimit: RK (1.1,1.2,1.3,1.4,1.6,1.7, 2.1,2.3,2.4,2.5,2.6,2.8, III, 4.1,4.5,4.7, 6.1 ,6.5,6.6)

Rezultatet e kompetencave që synohen të arrihen përmes temës:

Tema mësimore: Shkathtësitë e dizajnimit; Ekonomia familjare; Teknologjia e informimit dhe komunikimit.

Muajt: Janar-shkurt 2014

Klasa: VI

Fusha: Jeta dhe puna

Planifikimi dymujor i njësive mësimore për tema mësimore

69

TEKNOLOGJI 17 janar 14

TEKNOLOGJI 10 janar 14

Lëndët mësimore

Skicon prodhimin e thjeshte sipas : vetive të materialit, funksionit, estetikës, çmimit, etj.

Përshkruan detajisht realizimin e prerjeve dhe kuatoimit.

Përshkruan si vizatohet plani i situatës dhe hollësitë e tij.

Përshkruan rëndësinë e krijimit të një projekti për realizimin e punëve të caktuara.

Dallon skicimin nga vizatimi teknik.

Tregon si bëhet skicimi.

17. – 21

Rezultatet e të nxënit të lëndës

Koha e nevojshme

18. Planifikimi i fazave të punës

17. Punimi i skicës së prodhimit të objektit

1 orë mësimore

1 orë mësimore

TEMA: Shkathtësitë e dizajnimit

Njësitë mësimore

Brainstorming, Të nxënit në bashkëpunim, Diskutim

Brainstorming, Aktivitet praktik, Punë në dyshe

Metodologjia e mësimdhënies

Libri i Teknologjia 6, Fletore Pune Teknologjia 6 http://www.wikihow.com/L earn-to-Sketch-an-ObjectAccurately http://drawsketch.about.co m/od/learntodraw/ig/Learnto-Draw-Beginner/ http://www.cs.ubc.ca/~van/ papers/sketch3d-sketch.pdf Libri i Teknologjia 6, Fletore Pune. Teknologjia 6 http://www.urbandesignlon don.com/wordpress/w.pcontent/uploads/drawing_w orkshop_lr_w1.pdf http://www.idealhomes.com/blog/2011/03/d esigning-floor-plans-forideallivability/harlowcolorizedfp_ web/ https://www.google.com/se arch?q=ideal+plan+for+hom e&newwindow=1&tbm=isch &tbo=u&source=univ&sa=X &ei=00rLUsPOI8QhQf814GAAg&ved=0CDkQs AQ&biw=1280&bih=705

Vlerësim i ndërsjellë

Burimet

Informata kthyese

Metodologjia e vlerësimit

70

TEKNOLOGJI 7 shkurt 14

TEKNOLOGJI 31 janar 14

TEKNOLOGJI 24 janar 14

Kryen vizatimin teknik

Ilustron praktikisht vizatimin teknik te një objekti. 7

Vizaton objekte në përpjesë të ndryshme, bazuar në madhësinë e objektit.

21. Vizatimi teknik i fig 90 , faqe 54

20. Prerjet dhe kuotimi

19. Punë praktikeskicimi i një objekti që kemi përpara.

1 orë mësimore

1 orë mësimore

1 orë mësimore

Brainstorming, Aktivitet praktik, Brainstorming

Kllaster, Diskutim, Punë në dyshe

Organizuesi veprues Aktivitet praktik Diskutim

Informata kthyese

Vetëvlerësim

Informata kthyese – Pyetje -përgjigje

Libri i Teknologjia 6, https://www.google.com/se arch?q=technical+draëing+q uotes&newwindow=1&sour ce=lnms&tbm=isch&sa=X&ei =Lk3LUvËzE8boyëPCxoGwDë &ved=0CAkQ_AUoAQ&biw= 1280&bih=705#facrc=_&img dii=9M76prL4YGPd8M%3A% 3Bcw3F0Q7AP3zMM%3B9M76prL4 YGPd8M%3A&imgrc=9M76p rL4YGPd8M%3A%3BzmHiTV m1mMbsXM%3Bhttp%253A %252F%252Fwww.vikdhillon .staff.shef.ac.uk%252Fultras pec%252Fvph%252Fgratingb ody.jpg%3Bhttp%253A%252 F%252Fwww.vikdhillon.staff. shef.ac.uk%252Fultraspec%2 52Fultraspec_vph.html%3B1 656%3B2301 Libri i Teknologjia 6, http://www.youtube.com/w atch?v=9wbEfe-30IQ http://www.youtube.com/w atch?v=8VfReIkSd_ëw

Libri i Teknologjia 6, Fletore Pune Teknologjia6 http://www.cs.ubc.ca/~van/ papers/sketch3d-sketch.pdf

71

TEKNOLOGJI 21 shkurt 14

TEKNOLOGJI 14 shkurt 14

Tregon rëndësinë e

Përshkruan ndikimin e ngjyrës në lëkurë dhe në strukturën fizike Përshkruaj si ndikon dizajni i një veshje tek trupi i njeriut.

Tregon llojet e tekstileve.

23. Përshkruan formën e ruajtjes së ushqimit.

Përshkruan formën se si të bëhet një konsumues i mençur. Demonstron një shembull praktik për menaxhim te mire ne shtëpi.

Përshkruan si realizohet menaxhimi shtëpiak.

22. Tregon konceptet kryesore te ekonomisë familjare Përshkruan detyrat,përgjegjësitë e menaxherit të shtëpisë..

23. Ushqimi, veshmbathjet

22. Ekonomia Familjare – menaxhimi shtëpiak

1 orë mësimore

1 Orë mësimore

Organizuesi veprues, Diskutim, Punë grupore

Brainstorming, Aktivitet, Diskutim.

TEMA: Ekonomia Familjare Libri: Home Economics Autori: Hosen Ara Amin Nayma Akhter 1997-2011 Libri: Home Economics Autori: Jennifer McKnight Trontz Quirck Productions – 2010 Philadelphia Libri: Home Economics Autori: Hosen Ara Amin Nayma Akhter 1997-2011 Libri: Home Economics Autori: Jennifer McKnight Trontz Quirck Productions – 2010 Philadelphia

Pyetje-përgjigje

Vetëvlerësim

72

TEKNOLOGJI 28 shkurt 14

Krijon një veshje nga materiali i kartonit.

Krijon një plan për menaxhimin e kursimeve.

Krijon një plan për konsumim të kontrolluar.

Përshkruan higjienën personale dhe ndikimin e saj tek njeriu. Krijon planin për përgatitjen e duhur të një ushqimi të caktuar me fazat përkatëse. 24. Përshkruan si krijohet një plan për konsum të kontrolluar.

Përshkruan formën se si duhet përdorur pajisjet për përgatitjen e ushqimit.

konsumimit të drejtë të ushqimit.

24. Punë praktike,test i pjesëve të ekonomisë familjare. Punë praktike- krijimi i planit 1: Te jesh një konsumues i mençur. 2. Krijimi i një plani për menaxhimin e shtëpisë, kursimeve dhe gjerave tjera. 3. Krijimi i një veshje nga materiali i kartonit sipas Lbirit Home Economics- Autori Hosen Ara Amin. Brainstorming, Aktivitet praktik, Diskutim.

Pyetje përgjigje

Libri: Home Economics Autori: Hosen Ara Amin Nayma Akhter 1997-2011 Libri: Home Economics Autori: Jennifer McKnight Trontz Quirck Productions – 2010 Philadelphia

73

TIK 17 janar 14

TIK 10 janar 14

Kryen veprime me pajisjet IPAD,PC ,Mob për të operuar dhe ruajtur shënimet e ndryshme në ta.

Tregon si bëhet bartja e shënimeve nga pajisja në pajisje.

18. Përshkruan përdorimin e shënimeve në pajisjet e ndryshme.

-Përdor pajisjet për krahasimin e funksioneve -Kryen veprime të ndryshme me pajisjet IPAD,PC, windows Phone për të kuptuar dallimin në mes tyre.

17.- Përshkruan funksionin e Sistemeve Android, Symbian, Mac, iOS -Dallon sistemet operative për nga përdorimit i pajisjes.

18. Organizimi i shënimeve, rregullimi i programeve në sistemet e ndryshme operative. PC,Mob,IPAD.

17. Sistemi operativ tel: Android, Symbian, Windows Phone PC: MAC, Ubuntu IPAD: iOS 7.

1 orë mësimore

1 orë mësimore

Kllaster, Prezantim, Brainstorming.

Brainstorming; Demonstrim; Punë në dyshe.

TEMA: Teknologjia e informimit dhe komunikimit Semafori

Symbian http://www.youtube.com/ watch?v=7i4HpIi6Z2k

Informatika 7 Symbian http://www.youtube.com/ watch?v=pjw7CPGFT98 Android http://www.youtube.com/ watch?v=gD-IA_nnvPc http://www.youtube.com/ watch?v=1FJHYqE0RDg iOS 7 http://www.youtube.com/ watch?v=Ih2q6EZHBdg http://www.youtube.com/ watch?v=ROc7qcUyqSg Aktivitetet, Punimet përgjigjet. iOS-7 http://www.youtube.com/ watch?v=gnqK7CËFDnc Android http://www.youtube.com/ watch?v=iZS6RF8kVMs

74

TIK 14 shkurt 14

TIK 7 shkurt 14

Dallon llojet ,versionin e programeve tek sistemet operative te

22. Tregon cilat programe përdoren ne IPAD.

Kryen veprime të ndryshme për krahasim të pajisjeve. 21. Tregon lidhjen në mes të pajisjeve teknologjike. 21. Veprimet me pajisje fizike të kompjuterit IPAD ANDROID Phone 22. Punw praktike me paisjet teknologjike Laptop, Android mobile. 1 orë mësimore

1 orë mësimore

Organizuesi veprues, Të nxënit në bashkëpunim, Punë në dyshe. Kllaster, Aktivitet grupor, Diskutim.

Brainstroming, Diagrami i Venit, Kllaster.

1 orë mësimore

20. Pune praktike përdorimi i IPAD, Andorid Phone dhe Computer. Dallimi i funksioneve dhe performancës.

20. Tregon shpejtësinë e përdorimit të secilës pajisje.

TIK 31 janar 14

Dallon funksionet gjatë përdorimit praktik të pajisjeve.

Organizuesi veprues Të nxënit në bashkëpunim Punë në dyshe

1 orë mësimore

19. Veprimet me fajlla foldera

19. Përshkruan ç’është fajlli,folderi Tregon llojet e fajllave Tregon si krijohet një folder,fajll Dallon fajllin nga folderi për nga funksioni Krijon një fajll dhe folder.

TIK 24 janar 14

Vlerësim i ndërsjellë

Vetëvlerësim

Vlerësim i ndërsjellë

Vetëvlerësim

IPAD http://www.youtube.com/ watch?v=JMht9_F3580 Android Phone http://www.youtube.com/ watch?v=VDnr2z1KJZI http://www.youtube.com/ watch?v=nezLcfBOVsY

ECDL:Smart Bits, Informatika.7:Harallamb Papakroni,

ECDL:Smart Bits, Informatika.7:Harallamb Papakroni,Skender Skenderi Informatika

ECDL:Smart Bits, Informatika.7:Harallamb Papakroni http://www.youtube.com/ watch?v=AAQ5LlJhZAc

75

TIK 28 shkurt 14

TIK 21 shkurt 14

Përshkruan çka është Settings.

Tregon pjesët kryesore te control Panelit.

Krijon lidhjen me kabllo në mes të laptopit dhe modemit wireless. 24. Përshkruan rolin e Control panelit.

Numëro disa pajisje që shërbejnë për shkëmbimin e të hdneave ne mes 2 pajisjeve teknologjike Krijon lidhjen ne mes te Mobilit dhe pajisjes Wireless.

Kryen veprime me programe te 3 pajisjeve të ndryshme teknologjike për gjetjen e dallimit te tyre. 23. Përshkruan si bëhet lidhja e IPAD me PC dhe Android Phone me pajisje te ndryshme.

pajisjeve teknologjike.

24. Control PanelSettings.

23. Lidhshmëria e pajisjeve teknologjike MOB, TV me PC. Me kabllo dhe vale (wireless,bluetooth)

1 orë mësimore

1 orë mësimore

Organizuesi veprues, Demonstrim, Punë në dyshe.

Di, Dua te di, Mesova

Vlerësimi me Rubrikë

Vlerësimi me rubrikë

ECDL:Smart Bits, Informatika.7:Harallamb PapakroniPC Control Panel http://www.youtube.com/ watch?v=3iwwYhGErMA IPAD http://www.youtube.com/ watch?v=NWfKmvFP48s

ECDL:Smart Bits, Informatika.7:Harallamb Papakroni. http://www.youtube.com/ watch?v=RIRhJQqDTw0 IPAD –USB http://www.youtube.com/ watch?v=6TEYY7y9vX8 Modem –PC http://www.youtube.com/ watch?v=L5xQ7WzNoiw

PC – Windows 7 http://www.youtube.com/ watch?v=FCqkBYu6ERk

76

Mendimtar kreativ II. 2,, 8,9, Nxënës i suksesshëm III. 5,6,8 Kontribuues produktiv IV. 1

Kuptimi dhe ushtrimi i punës praktike në shtëpi, në shkollë dhe në komunitet Përdorimi i TIK-ut për të avancuar nxënien dhe cilësinë e jetës së përditshme Mbrojtja dhe ruajtja e natyrës dhe mjedisi

   

Mbrojtja e mjedisit Zhvillimi personal dhe shkathtësitë për jetë Arsimimi TIK (mësimi elektronik) Shkathtësitë gjuhësore dhe të komunikimit

Korrelacioni me fushat kurrikulare dhe çështjet ndërlëndore:

  

Rezultatet e fushës kurrikulare që synohen të arrihen përmes temës:

  

Rezultatet e kompetencave që synohen të arrihen përmes temës:

Tema mësimore: 1. Grafika arkitektonike dhe perceptimi i hapësirës

Muajt: Mars - prill

Klasa: X (dhjetë)

Fusha: JETA DHE PUNA – Profili: ARKITEKTURË

Planifikimi dymujor i njësive mësimore për tema mësimore

77

KOMPOZICIONE ARKITEKTONIKE

Lëndët mësimore Teknika e vrojtimit -buletini i pjesëmarrjes , --vlerësimi përmes punimeve grafike -dosja e nxënësit (portofolia)

Metoda e mësimdhënies me nxënësin në qendër: -të nxënit në bashkëpunim,punë në grupe - stuhi idesh -ekspozita vizatimi

Kur e kemi parasysh planin mësimor të paraqitur në KB ,zhvillimin e këtyre temave përsëritjet ,ushtrimet (vizatimet)dhe vlerësimin për të arritur rezultatet e pritshme të të nxënit dhe zhvillimin e kompetencave të caktuara për këtë dymujor nevojiten

a) Vizatimi teknik – arkitektonik 1. Vizatimi i skicave -caktimi i dimensioneve të hapësirave varësisht nga proporcionet e trupit të njeriut(komunikatat dhe korridoret) 2. Vizatimi i skicave (kuzhina dhe tryezari) 3. Vizatimi i skicave (banjë dhe tualeti) 4. Vizatimi i skicave - (këndi i punës) 5. Vizatimi i skicave Paraqitja e orendive në bazë me dimensione 6. Vizatimi i skicave Paraqitja e orendive në bazë me dimensione 7. Paraqitja e një baze të thjeshtë të banimit 8. Paraqitja e një baze të thjeshtë të banimit

Nxënësi/ja: -vizaton skicat e hapësirave të banimit me dimensione të përcaktuara nga proporcionet e trupit të njeriut në bazë dhe prerje -vizaton skicat e orendive në bazë dhe prerje me dimensione të përcaktuara nga proporcionet e trupit të njeriut, vizaton një bazë të thjeshtë të organizuar me orendi me dimensione optimale që do ti plotësonin nevojat e njeriut për banim -vlerëson rëndësinë e lidhjes në mes të njeriut dhe hapësirës 14 orë mësimorepra 2 orë në javë

Metodologjia e vlerësimit

Metodologjia e mësimdhënies

Koha e nevojshme

Njësitë mësimore

Rezultatet e të nxënit të lëndës

-Tekstet shkollore -broshurat -projekte të ndryshme -punimet e realizuara nga nxënësit -materiale të përpiluara përmes shfrytëzimit të burime vetë teknologjisë informative

Burimet

78

VIZATIM I LIRË

GJEOMETRI DHE PERSPEKTIVË

c)Historia e vizatimit me dorë të lirë Elementet e mobilierisë 1. Vizatimi i formave të lira dekorative 2. Natyrë e qetë 3. Vizatim sipas modelit-hijezimi i formës 3. Format dekorative – frizet

Nxënësi/ja:

- vizaton forma të lira dekorative -vizaton natyrë të qetë -vizaton sipas modelit -bën hijezimin e formës -vizaton forma dekorative – frize

b)Bazat e Gjeometrisë Deskriptove 1. Projeksioni i një rrafshi 2. Rrafshi në pozita të veçanta ndaj rrafsheve të projeksionit 3. Rrafshet e projeksionit (rrafshet projektuese) 4. Projeksioni i rrafshit në të cilin shtrihet drejtëza me pikë

Nxënësi/ja: -pasqyron projeksionin e një rrafshi -pasqyron rrafshin në pozita të veçanta dhe rrafshet e projeksionit -dallon rrafshet e projeksionit

Mund të realizohet për 14 orë mësimore (2orë në javë)

Mund të realizohet për 14 orë mësimore (2orë në javë)

Metoda e të nxënit në bashkëpunim,puna në grupe -ekspozita vizatimi

Metoda e mësimdhënies me nxënësin në qendër: -të nxënit në bashkëpunim,puna në grupe - stuhi idesh -ekspozita vizatimi

Teknika e vrojtimit -buletini i pjesëmarrjes dhe -vlerësimi përmes punimeve grafike -dosja e nxënësit (portofolia)

Teknika e vrojtimit -buletini i pjesëmarrjes --vlerësimi përmes punimeve grafike -dosja e nxënësit (portofolia)

-Tekstet shkollore -rezultatet e realizuara nga nxënësit- maketa të elementeve të mobilierive -organizimi i vizitave në objekte me vlerë artistike -organizimi i vizitave në ekspozita të ndryshme

-Tekstet shkollore -broshurat -projekte të ndryshme -rezultatet e realizuara nga nxënësit -materiale të përpiluara përmes shfrytëzimit të burime vetë teknologjisë informative

79

CAD- Disenjimi me ndihmën e kompjuterit

Nxënësi/ja: - shpjegon mënyrën e përdorimit të veglave për vizatim me kompjuter - demonstron mënyrën e përdorimit të veglave për vizatim me kompjuter - kombinon përdorimin e veglave - krijon (dizajnon) figura dhe forma të ndryshme të thjeshta d) Njohuri të përgjithshme në disenjimin me kompjuter 1. Vegla për vizatimin e harkut (arc) 2. Vegla për vizatimin e rrethit (circle) 3, Vegla për vizatimin e shumëkëndëshit (polygon) 4. Vegla për vizatimin e elipsës (ellipse) 5. Vegla për vizatimin e harkut eliptikë (elipse arc) 6. Vegla për vizatimin e vijës së lakuar (spline). 7. Vegla për vizatimin e bllokut (make block). Mund të realizohet për 7 orë mësimore (1orë në javë) Metoda e mësimdhënies me nxënësin në qendër: -të nxënit në bashkëpunim,puna në grupe - stuhi idesh -ekspozita vizatimi

Teknika e vrojtimit -buletini i pjesëmarrjes dhe -vlerësimi përmes punimeve grafike -dosja e nxënësit (portofolia)

-Tekstet shkollore - kompjuteri me videobim -materiale të përpiluara përmes shfrytëzimit të burimeve të teknologjisë informative

80

Shtojca 3: PAKOJA E INSTRUMENTEVE PËR PLANIFIKIMIN MËSIMOR

81

Informacione hyrëse Pakoja e instrumenteve për planifikimin mësimor sipas kërkesave të Kornizës së Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës dhe Kurrikulës/ave Bërthamë, është produkt i punës së Departamentit për Kurrikula në MASHT, koordinatorëve të fushave kurrikulare, mësimdhënësve të dhjetë shkollave pilot (2013/2014) dhe Zyrës për planifikim mësimor ne Institutin Pedagogjik të Kosovës, e zhvilluar gjatë hartimit të udhëzuesve praktik për zbatimin e kurrikulës. Pakoja përfshin gjashtë instrumente për planifikim mësimor: 1. Instrumentin për krahasimin e rezultateve të pritshme të planeve dhe programeve ekzistuese me rezultatet e fushës kurrikulare ; 2. Planin për shkallë kurrikulare; 3. Planin vjetor; 4. Planin dymujor; 5. Planin javor, dhe 6. Planin e orës mësimore Instrumentet për planifikimin mësimor hartohen sipas kërkesave të Kurrikulës Bërthamë për nivelin përkatës të arsimit dhe sipas udhëzimeve të udhëzuesve praktik për zbatimin e kurrikulës. Shkolla ka fleksibilitet në përdorimin e formatit të modeleve të planifikimit mësimor. E rëndësishme është që secili model/instrument i planifikimit mësimor i përgatitur në nivel shkolle të ketë elementet kryesore të planit që i dedikohet. Pra, aspekti teknik i organizimit dhe forma e vendosjes së tabelave në instrumente të planifikimit është fleksibile, mund të bëhet në formën për të cilën shkolla/mësimdhënësit vlerësojnë se është me e lehtë dhe më praktike, por modelet e instrumenteve të planifikimit mësimor duhet të miratohen në nivel shkolle dhe duhet të përdoren nga të gjithë mësimdhënësit. Shkolla mund të vendos edhe për shfrytëzimin e modeleve të instrumenteve të planifikimit mësimor të ofruara në këtë dokument. Pakoja e instrumenteve për planifikim mësimor (instrumentet 1- 5, duke përfshirë planifikimin dymujor për shtator-tetor) duhet të hartohet dhe miratohet në nivel shkolle më se voni deri me 31 gusht të vitit shkollor për të cilin bëhet planifikimi mësimor. Pastaj, planet dymujore për muajt tjerë të vitit mësimor, hartohen në vijimësi të vitit mësimor dhe në bazë të planit vjetor. Kurse planet javore dhe planet e orëve mësimore, hartohen gjatë gjithë vitit mësimor. Pakoja e instrumenteve për planifikim mësimor duhet të jetë në dispozicion të gjithë stafit mësimor në nivel shkolle dhe për të duhet të jenë të informuar nxënësit të cilëve u dedikohet, prindërve të tyre dhe institucioneve relevante që merren me monitorimin e zbatimit të kurrikulës dhe që ofrojnë mbështetje profesionale e teknike në zbatimin e kurrikulës së re.

82

83

1

Nr.

Rezultatet e të nxënit të fushës JETA DHE PUNA (RNF) marrë nga KB-ja

Rezultatet e pritshme të planeve dhe programeve Rezultatet pritshme që duhet të Rezultatet përfundimtare që duhet të ekzistuese të lëndëve mësimore që shtohen në planet dhe programet e vendosen në planet dhe programet e korrespondojnë me RNF të KB lëndëve mësimore lëndëve mësimore (RNL) Klasat Klasat Klasat Lëndët 6 7 6 7 6 7 mësimore

P.sh. FUSHËS KURRIKULARE - JETA DHE PUNA /SHKALLA 3/

Instrumenti 1: KRAHASIMI I REZULTATEVE TË PRITSHME TË PLANEVE DHE PROGRAMEVE EKZISTUESE ME REZULTATET E FUSHËS KURRIKULARE

84

JETA DHE PUNA

Konceptet themelore të fushës

Rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare: Shkencat e natyrës (RNF) /Shkalla III /

Rezultatet e të nxënit të shkallës/kompete ncave (RNSH) /Shkalla III /

Rezultatet

Instrumenti 2: Plani për shkallë kurrikulare

FUSHAT KURRIKULARE

Kl. VI

Kl. VII

Temat mësimore që do Temat mësimore që do të zhvillohen në klasën e të zhvillohen në klasën gjashtë (6) e shtatë (7)

85

Konceptet e fushës kurrikulare (marrë nga KB)

Rezultatet e fushës së kurrikulës (RNF) (marrë nga KB)

Temat mësimore që trajtohen gjatë një viti mësimor

Temat mësimore të shpërndara gjatë muajve Shtator-tetor Nëntor JanarMarsdhjetor shkurt prill

Instrumenti 3: Plani vjetor - p.sh. i fushës së kurrikulës: Jeta dhe puna Shkalla: ___________ Klasa: _________

Fusha e kurrikulë

JETA DHE PUNA

Maj qershor

Rezultatet e të nxënit të shkallës/ kompetencav e (RNSH)

FUSHA: JETA DHE PUNA

Konceptet e fushës kurrikular e (marrë nga KB)

Rezultatet e fushës së kurrikulës (RNF) (marrë nga KB)

Tema/t mësimore ( marrë nga plani vjetor)

Rezultatet e të nxënit për lëndë mësimore (RNL)

Njësitë mësimore Koha e nevojshme

Instrumenti 4: Plani dymujor - p.sh. i fushës së kurrikulës: Jeta dhe puna Shkalla: ___________ Klasa: _________ Lëndët mësimore TIK Teknologji Orientim në karrierë

86

Metodologjia e mësimdhëni es

Metodologji a e vlerësimit

Burimet

Korrelacio Rezultatet e ni me të nxënit të fushat shkallës/ kurrikulare kompetenca dhe ve (RNSH) çështjet ndërlëndor e

87

E premte

E enjte

E mërkurë

E martë

E hënë

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Fushat e kurrikulës / lëndët mësimore Lënda: Lënda:

Fushat e kurrikulës / lëndët mësimore Lënda: Lënda:

Fushat e kurrikulës / lëndët mësimore Lënda: Lënda:

Fushat e kurrikulës / lëndët mësimore Lënda: Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Lënda:

Fushat e kurrikulës – / lëndët mësimore /duke përfshirë edhe kurrikulën me zgjedhje Lënda: Lënda: Lënda: Lënda:

Instrumenti 5: Plani javor - përfshin të gjitha fushat e kurrikulës e kurrikulës dhe lëndët mësimore Shkalla: ___________ Klasa: _________ Dita Njësitë mësimore në javë Përshkrim i shkurtër

Instrumenti 6: Plani i orës mësimore ASPEKTET E PËRGJITHSHME TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Fusha kurrikulare: Jeta dhe puna

/ Lënda:

Shkalla e kurrikulës:

/ Klasa:

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Tema / njësia mësimore: Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën ____: Kontributi në rezultatet e fushës së kurrikulës për shkallën ____: ASPEKTET SPECIFIKE TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Fjalët kyçe: Rezultatet e të nxënit të lëndës: Kriteret e suksesit: Mjetet e konkretizimit dhe materialet mësimore: Përdorimi i TIK-ut: Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): Çështjet ndërkurrikulare: PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Pjesa hyrëse: Pjesa kryesore: Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit të orës mësimore:

88

Burimet dhe literatura 1. Edited by Ted Huddleston and David Kerr (2010),Making Sense of Citizenship, A Continuing Professional Developmet Handbook, The Citizenship Foundation, 338 Euston Road, London NW1 3BH 2. Education Scotlan Foghlam Alb, Career –Long Professional Learning, Guiadance for teachers on approaches to professional learning, http://www.educationscotland.gov.uk/clpl, 06.03.2014 3. Fox chapel area high school, 2004-5005, , Course description guide, Pittsburgh, USA 4. Franklin Regional School District, 2004/2005, , Instructional plannin organizer/MAP, Pittsburgh, USA 5. Gashi, Shqipe & Qarkaxhia, Diana, (2013): Udhëzues praktik për zbatimin e kurrikulës (Programi parafillor dhe fillor), (në dorëshkrim), Prishtinë. 6. Grup autoresh. (2013). Zhvillimi i shkathtësive të shekullit 21 të lëndës së matematikës, Basic Education Program, Prishtinë. 7. Kurrikula e shkollës ndërkombëtare në Vanta (International School of Vantaa), Finlandë http://www.eduvantaa.fi/isv/curriculum/curriculum.pdf , 06.03.2014 8. MASHT & Kultur kontakt Austria. (2011). Udhëzues për punimin e materialeve mësimore, Prishtinë. 9. MASHT. (2011). Korniza e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës, Prishtinë. 10. Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë. (2012). Kurrikula arsimin e mesëm të lartë, Prishtinë. 11. Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë. (2012). Kurrikula arsimin e mesëm të ulët, Prishtinë. 12. Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë & GIZ IS (2012): Aftësimin e Mësimdhënësve në Shërbim:Vlerësimi në funksion të kompetencave të nxënësve, Prishtinë. 13. Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë & SWAP (2012): mësimdhënës për përmirësimin e praktikave në klasë, Prishtinë.

Bërthamë për Bërthamë për Moduli 5 për zhvillimit të Udhëzues për

14. North Hills School Distric, 2003, Pa Academic Standars, planned instruction, Phittsburgh, USA Road, London NW1 3BH

89

15. Salihu, Arbër & Gashi, Bislim, (2013): Udhëzues praktik për zbatimin e kurrikulës – Shoqëria dhe Mjedisi, (në dorëshkrim), Prishtinë. 16. Sherry Bennett and Dale Armstrong; Putting the Focus on Learning: Shifting Classroom Assessment Practices (Chapter 13) 17. SQA,June 2013, National 5 Unit Specification, Unit code: H27G 75; Unit code: H27H 75 18. St Josep Primary School, august, september 2013, Dalily Planner (Mrs Dastey), Glasgow, Scotland 19. Susan M. Brookhart; “Teacher Feedback in Formative Classroom Assessment” (Chapt. 10) 20. The city of Edinburgh Council, 2013 City of Edinburgh Litarcy across Learning Progression Pathways- a resource to support planning, progresion and assessment, Writing overview- firs level – to the end of P4, but earlier or later for some 21. University of Oregon, 2003, Dynamic indicatours of basic Early Literacy SkillsTM 6th Ed, kindregarden, first,secon, third grade Benchmark Assessment, USA 22. Vastersundoms Skola, 2012, plani javor, Vanda (Vantaa), Finlandë. 23. Webber, Richard (2010): Kurrikulumi dhe vlerësimi i bazuar në kompetenca, Prishtinë. 24. Zabeli, dr. Naser (2011). Teoria e mësimit – ligjërata në dorëshkrim.

90