Tursko-srpski rječnik

ATATÜRK KÜLTÜR, DiL VE TARİH YÜKSEK KURUMU TÜRK

DiL

KURUMU

.TÜB.KÇE-SIBPÇA ••

••

SOZLUK·

HAZlRLAYANLAR Prof. Dr. SLAVOLJUB DINDIC Doç. Dr. MIRJANA TEODOSIJEVIC -Prof. Dr. DARKO TANASKOV:IC

ANKARA, 1997

TÜRK DiL KURUMU YAYINI: 689 . SÖZLÜK BİLİM VE UYGULAMA KOLU YAYINLARI İKİ DİLLİ SÖZLÜKLER NU: 2

. Inceleyen: Prof. Dr. İlk baskı: 1997

:.:~t:;, .'·\~y:~·- .~·;;:;~:~ :-:~:~.?(''

Hasa:rFÇ~N)

.,:;;

~:,.

•;t,~i,,i(t' ,.,. ··

ISBN: 975- 16- 0900- 3

··'

Atatürk Bulvan, Nu: 217. 06680 Kavaklıdere- ANKARA Tel: (03 12) 42 86 100- Belgegeçer: 42 85 288

SADRZINA PREDGOVOR ................................................................................................................ lll BIBLIOGRAFIJA ............................................................................................................. VI STRUKTURA RECNIKA 1NJEGOVA UPOTREBA ....................................................... VII TEHNICKE SKRACENICE ............................................................................................ XII TURSKA AZBUKA ................................... ·.····· ... ......... ............. ...... .. ......... ..................... XV KRATKE ORTOGRAFSKE 1FONETSKE NAPOMENE ............................................... XV A ...................................................................................................................................... 1

B .................................................................................................................................... 96 c .................................................................................................................................. 178 ç ......................................... :........................................................................................ 197 D .................................................................................................................................. 239 E .................................................................................,................................................ 323 F .................................................................................................................................. 356 G· .................................................................................................................................. 377 ~ .................................................................................................................................. 432 H .............................................. :........................................................., ........................... 433

1 .................................................................................................................................... 479

.il.. ..................................................................................................................................

485

J ................................................................................................................................... 530 K .................................................................................................................................. 531 L ................................................................................................................................... 652 M .................................................................................................................................. 664 N .................................................................................................................................. 724 o .................................................... :............................................................................. 739 ö ......... :........................................................................................................................ 756 p ................................................................................................................................... 771 R ... .-.............................................................................................................................. 804 s .................................................................................................................................. 81.8 ş .................................................................................................................................. 905 T .................................................................................................................................. 923 u .................................................................................................................................. 996 ü ................................................................................................................................ 1008 V ................................................................................................................................ 1016 y ..........................................................................,..................................................... 1029 z ................................................................................................................................ 1081 BOR GEORAFSKIH NAZIVA ................................................................................. 1095 PREGLED ................................................................................................................. 1104 '

PREDGOVOR Tursko-srpski recnik, koji se evo, predaje na upotrebu i sud javnosti, bar delimicno ce popuniti, uvereni smo, jednu veliku prazninu u jugoslovenskoj leksikografskoj literaturL Rec je o delu cija ce primena svakako biti visestruka. lako jugoslovenska turkologija korenovima seze prilicno duboko u proslost, na srpskom i hrvatskom jezickom podrucju nase zemlje ne postoji, naime, nijedan recnik turskog jezika, izuzev nekolikih starih, obimom nevelikih i zastarelih osmansko-srpskih koji danas predstavljaju bibliofilsku retkost, a u praksi su potpuno neupotrebljivi (na primer, Djordje Puljevski, Recnik od eetiri jezika, Beograd, 1873, L. Simonovic, Mali srpsko-turski recnik, Beograd, 1899, Aleksa Popovic-Sarajlija, Recnik srpsko - turski i tursko-srpski, Beograd, 1889, Ahmed Kalender, Mali tursko-bosanski rjecnik, Monastir, 1912 i sL.) Ako izuzmemo nekoliko namenskih glosara i amaterski h pokusaja, za poslednjih osam. decenija nije se pojavio nijedan ozbiljniji tursko-srpski leksikografski prirucnik. Ovaj Reönik ce, pre svega, korisno posluziti u praksi: priucenju turskog jezika u skolama turske narodnosti u nas, a, naravno, i pri ucenju srpskog, zatim strucnim i naucnim prevodiocima, sve brojnijim putnicima u Tursku, a bice, sva je prilika nezamenljiv prirucnik u vise naucnih disciplina koje se bave izucavanjem turskog kulturnog nasledja i islamske komponente u kulturi jugoslovenskih naroda uopste (na primer, istorija turskog doba, etnologija, folkloristika, balkanologija, istorija umetnosti, uporedna filoloska i knjizevha istrazivanja, arhitektura). Recnik ce se svakako intenzivno koristiti u nastavi na visim i visokim skolama u kojima se preda]e i izucava turski jezik sa knjizevnoscu i neguje turkologija u sirem smislu (Beograd, Sarajevo, Pristina, Skoplje). Turski jezik (u uzem oredjenju), cije savremeno stanje leksickog fonda ovaj Recnik nastoji sto reprezentativnije prikazati, zvanicni je i knjizevni jezik Republike Turske. U os_mansko doba, pa i nesto kasnije, obicno je nazivan Tursko osmanski ili samo osmanski. Genetski i tipolaski posmatrano, turski jezik pripada altajskom ogranku tzv. Uralskoaltajske skupine jezika, zajedno sa svim ostalim turskim ("tursko-tatarskim", "turkijskim") jezicima, ukljucujuci cuvaski, a zatim i sa udaljenijim mongolskim i mandzursko- tunguskim. Osmanski jezik razvio se i do XVI veka samostalno uoblicio iz jednog dijalekta juzne,- tv. oguske grupe zapadnoturskih govora, u cemu je veoma srodan azerbajdzanskom i turkmenskom. Osmanski turski jezik pisao se neznatno prilagodjenim arapskim alfabetom sve do 1928. godine, kada je, u sklopu jezicke komponente Ataturkove korenite drustvene reforme, ovo izrazito konsonantsko i za turski jezik neprikladno pismo zamenjeno fonetski gotovo savrsenom turskom latinicom. Od toga doba pocinje i najnovija, izrazito dinamicna faza razvoja savremenog turskog jezika. Reönik obuhvata reci i fraze iz savremenog knjizevnog, odnosno standardnog jezika, kao i najvaznije tehnicke i strucne termin e, neophodne za citanje i prevodjenje strucne literature iz razlicitih oblasti. ) U izboru leksike koju je trebalo uneti u Reönik, pored uobicajenih leksikografskih teskoca, sretali smo se i sa nekim specificnim problemima. Turski jezik je, naime, skoro kroz citav svoj razvoj, sticajem istorijsko-kulturnih okolnosti i usled interferencije sa jezicima drugih naroda, imao manje ili vise izrazen karakter mesanog jezika, narocito u domenu leksike. Ta se pojava posebno ocitovala u sferi visevekovnog islamskog civilizacijskog zajednistva i kulturnog sinkretizma, kada se osmanski jezik nalazio pod snaznim uticajem arapskog (u domenu religije i nauke) i persijskog jezika, ciji se uticaj prenosio, prevashodno, preko poezije i kicene umetnicke proze, tako da su cisto·turske

lll

reC:i tokom duzeg perioda cinile svega izmedju 20 i 40% od ukupnog leksickog fonda osmanskog jezika. U periodu sveukupnih reformi Osmanskog carstva u drugoj polovini XIX veka (Tanzimat), nastalih iz zelje da se doslednim modernizovanjem svih sektora zivota obnovi vitalnost drustvenog sistema i iz potrebe da se zemlja i duhovno okrene idejama koje su strujale sa Zapada, uticaj Evrope, a pre svega Francuske, pocinje da prodire u sve pore zivota Osmanskog carstva. Taj se uticaj, prirodno, karakteristicno odrazio i na jezik i knjizevnost. Pisci toga perioda pocinju intenzivno da upotrebljavaju francuske reci i da se izrazavaju u francuskom duhu. Z~nimljiva je i indikativna jedna izjava Ahmeda Midhata, plodnog turskog romanopisca toga vremena, koja plasticno oslikava sudbinu turskog jezika: "Mi smo postali prosjaci jezika. Kucajuci cas na vrata Arapa, cas Persijanaca, a sada Evropljana, reci i pravila prosimo kao milostinju". lako je refo~misanje i modernizovanje knjizevnojezickog izraza zapoceto krajem XIX stoleca, prvom pravom etapom u razvoju savremenog turskog jezika smatra se razdoblje od 1908. gadine do proglasenja Republike. Tek nakon raspada Osmanskog carstva i uspostavljanja Republike (1923), u Turskoj su se stekli realni drustveni uslovi za delotvorno sprovodjenje korenitih reformi u oblasti jezicke politike i planiranja jezika, koje su u turskoi nauci dobile ime Dil Devrimi ("jezicka revolucija"). Ova reforma je kao primarni zadatak pastavila puristicko ciscenje jezika od svih stranih leksickih i frazeoloskih elemenata i kodifikovanje novih gramatickih i pravopisnih normi i pravila. Novi jezik se doista za relativno kratko vreme oslobodio veeine arapskih i persijskih pozajmljenica. Tako je osmanski prakticno postao mrtav jezik, a savremenom turskom, oslonjenom na rekonstruisano i reafirmisano nacionalno kulturno nasledje, olvorili su ·se prostrani razvojni horizonti modernog i fleksibilnog pisanog jezika. S obzirom na to da se turski jezik, pocev od tridesetih gadina ovoga stoleca, odlikuje uistinu nesvakidasnjim dinamizmarn leksickog razvoja, problem stoja neologizama postaje jedno od najslozenijih pitanja u procesu izrade turskih recnika. Valja istaci da se tokom poslednje decenije, uz jenjavanje i marginalizovanje puristicke euforije i katkad nekriticne jezikoslovne ksenofobije, javlja i dosta snazna suprotno usmerena restauratorska tendencija, ali i sve ucestaliji pozivi na umerenost, uravnotezenost i uvazavanje konumikacijske realnosti u drustvenoj upotrebi jezika. Konzervativne struje insistiraju pak, sa svoje strane, na vracanju u opticaj arapske i persijske leksike, a to, ako/ kad se ostvari, dovodi do dvojstva u upotrebi leksickog fonda. Suoceni sa ovako fluidnim i nesiabiinim stanjem, sastavljaC:i ovoga Recnika pristupili su ogranicenoj kvantitativnoj analizi frekvencije neologizama na primerima znacajnijih novih knjizevnih dela, publicistike i stampe, kao i jezika radija i televizije, kako bi sagledali stvarnu sliku upotrebe neologizama u savremenom knjizevnom jeziku. Dobijeni rezultati umnogome osvetljavaju, ali na svoj nacin i komplikuju problem, jer upotreba neologizama varira od lista do lista, od casopisa do casopisa, ad odredjenog kruga pisaca i intelektualaca do drugog, a ta se razlika primecuje narocito u dvama najznaeajnijim kulturnim centrima, Ankari i lstanbulu. lzvesno je da se sa sigurnoscu ne moze prognozirati sudbina .svihneologizama, a tesko je i uvek jasno razgrariiciti koja se rec jos uvek ima smatrati neologizmom, a koja to vise nije, jer je stekla "pravo gradjanstva" u upotrebi. Paznato je, isto tako, da samo neznatan broj novih reci, tokom pedesetak minulih godina, nije, bar u ogranicenom opsegu i u odredjenim komunikacijskim registrima, usao u upotrebu. Iz istog razloga, neologizmi u Recniku nisu oznaceni posebnom skracenicom, kao sto se

IV

to u prlienom broju novijih leksikografskih dela pralctikuje. Uprkos tome sto turski jezik u pogledu jezieke norme predslavlja jednu celinu, on s aspekta leksiekog fonda pokazuje promenljivu sliku. Kao osnovni orijentacioni kriterijum u izboru aparsko-persijske pozajmljene i adaplirane leksike, neologizama, kao i evropskih, pretezno francuskih pozajmljenica, poluzio nam je dvolomni jednojezieki Türkçe Sözlük iz 1983. gadine (v.Bibliografiju), koji je, po nasem uverenju i najpouzdaniji od svih raspolozivih leksikografskih izvora. U pogledu strukture turski je lipieno sintetieki, a srpski analilieki jezik, te zbog toga gramalieki oölici i jezieka sredstva dvaju jezika pokazuju velike raziike u istoznaenim ili znaeenjski bliskim iskazima. u Reeniku se, stoga nije mogao izbeci analilieki i perifrastieki naein iskazivanja i objasnjavanja razlieitih kategorija turskih reei. Kako na primer, u srpskom ne postoji uzroeni glagoeski lik (kauzaliv), u definicijama (to jest srpskom delu reenika), nuzno bi bilo opisno objasnjavanje koje bi zauzimalo isuvise mnogo prostora, pa su takvi glagoli oznaeavani samo skracenicom caus.. , bez srpskog ekvivaletna u obradi. Slicno je postupljeno i sa pasivnim likom (skr. pass.), cija je upotreba, u odnosu na srpski jezik u turskom veoma rasirena. Korisnik Recnikom sam ce najbolje na osnovu konteksta u svakom datom slucaju utvrditi prevodni srpski ekvivalent. Sastavljaei su, prirodno u nekim slucajevima odstupali od utvrdjene norme u izboru leksike. Uvrsteni su, naime, manje-vise svi arhaizmi koji se odnose na osmanske institucije od znacaja za istoriju naseg naroda, folklor, narodna verovanja i narodni zivot uopste, a koji nisu frekventni u savremenom turskom jeziku. sırane reci (pored arapskih i persijskih ) nasle su meslo u Recniku ako su u upotrebi u stampi i, naroeito, u govornom jeziku. Njihova etimologija (uglavnom veoma transparentna) nije saopstavana.

Ukoliko pojedine turske reei, kao pozajmljenice (turcizmi) cine deo leksickog fonda iıa­ sega jezika, radovno se daje, pored njihovih znacenja, i oblik koji su kao turcizmi poprimle u nasem jeziku. Nisu, naravno, unete one reci koje se u sarernenam turskom vise ne upotrebljavaju, a kod nas su jos uvek zive kao davno odomacene pozajmljenice. Napomenimo jos da se u lumacenjima daje znacenje koje.imaju u lurskom, ane i ono.ı:ıo­ mereno ili promenjeno koje imaj u u nasem jeziku. Vulgarne reci i izrazi iz argoa unoseni su ukoliko se sire upolrebljavaju u knjizevnom i u govornom jeziku, a oznaceni su skracenicama vulg. i arg, Srpski ekvivalenti ovakvih reci IraZeni su po pravilu u odgovarajucem funkcionalnom i slilsko-ekspresivnom registru. Za bolanicke i zooloske nazive, pored najcesceg imena u nasem jeziku, u zagradama se daju i njihovi naucni (lalinski) lermini, kako bi, prvenstveno slrucnjacima, ali i zainleresovanim laicima, bila omogucena njihova jednoznacna i precizna idenlifikacija. To je, uoslalom, postupak koji se primenjuje u veeini opseznijih dvojezicnih prevodnih recnika. Vlastita imena su nasla mesto samo ukoliko se upotrebljavaju u sklopu izraza i poslovica. Sastavljaci ce uvazavati primedbe korisnika Recnikom koje bi se odnosile na eventualne propuste i manjkavosti. Slavoljub DINDIC

,. BIBLIOGRAFIJA

Acıpayamlı, Orhan, Halkbili'm terimleri Sözlüğü, TOK, Ankara, 1978. · Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler, TOK, Ankara, 1965. Alpdündar, Remzi, Hukuk Sözlüğü, Istanbul, 1977, Berke, Vardar, Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, TOK, Ankara, 1980. Oevellioğlu,

Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, 1962.

Oevellioğlu, Ferit, Türk Argosu,

6.

baskı, lzmir,

1970.

Haber Dili Sözlüğü, TOK, Ankara, 1968. Hançerlioğlu, Orhan, Islam Inançları Sözlüğü, Istanbul, 1982.

1,1

Heuser-Şevket,

ı,,: li

Xonos, B. M., TypelJKO·pycwıH soeHHbıH cnosapb, MocKsa, 1968.

li

Karaalioğlu, Seyit Kemal, Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü, Istanbul, 1983.

ıl

Türkisch"Deutsches Wörterbuch, Wiesbaden, 1962.

Hony, N.C. A Turkish English Dictionary, Oxford, 1957.

l

Karol, Sevinç, Zooloji Terimleri Mara3aHı.ıK,

\

~

Sözlüğü,

TOK, Ankara, 1963.

IlA., TypellKO·pyccKı.ı~ cnosapb, MocKsa, 1945.

Moran, Vahit, Türkçe-lngilizce Sözlük, Istanbul, 1945. Önder, Ali Rıza, Yasa Dili Sözlüğü, TOK, Ankara, 1966. Özbalkan, Nuri, Teknik Terimler Lügatı, Türkçe-Ingilizce, Istanbul, 1970. Özdemir, Emin, Açıklamalı Atasözleri Sözlüğü, Istanbul, 1981. Özen, Mustafa Nihat, Türkçe-Yabancı Kelimeler Sözlüğü, Istanbul, 1962. Özen, Nejat, Sinema Terimleri Sözlüğü, TOK, Ankara, 1963. Püsküllüoğlu, Ali, Öz Türkçe Sözlük, Ankara, 1975.

Redhouse Yeni Türkçe-lngilizce Sözlük, Istanbul, 1974. Resimli Türkçe Sözlük, TOK, Ankara, 1977. Saraçbaşı; M. Ertuğrui-Minnetoğlu, lbrahim, Türkçe Deyimler Sözlüğü, 2. baskı, Is-

tanbul, 1980. Sinanoğlu, Orhan, Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü, Ankara, 1978.

Steuerwald, Karl, Türkisch-Deutsches Wörterbuch, Wiesbaden, 1972. Tuğlacı, Pars, Iktisadi ve Hukuki Terimler Sözlüğü, Ingilizce-Fransızca-Türkçe, lstanb'uı, 1970. Tuğlacı, Pars, Okyanus 20. Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük, Istanbul, TypeljKO·pyccKı.ıH

cnosapb, AKaAeMI-151 HayK CCCP,

TypcKo·6bnrapcKı.ı

Türkçe Sözlük,

pe4HI-1K, noA pbKOBOA. ÜT051H genişletilmiş

7.

baskı,

V1Hcrı.ıryr socroKoBeAeHı.ıH,

PoMaHcKı.ı, Cocfıı.ı51,

1971.

MocKBa, 1977.

1962.

TOK, Ankara, 1983.

Gornji spisak ogranicen je na najvise koriscena defa u radu na recniku i u njega nisu uneti brojni terrtıinoloski recnici iz raznih oblasti. VI

STRUKTURA RECNIKA 1 NJEGOVA UPOTREBA

1. Glavne odrednice su svrstane prema alfabetskom redu i sa relevantnim materijalom sacinjavaju recnicki clanak. 2. Odrednice, sintagme i izrazi na turskom jeziku stampani su polumasnim slovima, a gramalieki pokazetelji koji se daju uz turske reci svetlim slovima. 3. Turske reci i izrazi prevode se na istocnu varijantu srskohrvatskog jezika, odnosno na srpski. 4. U turskom delu recnika oznaceni su slede6i gramalieki pokazatelji:

1) ozvucavanje finaeni h bezvucnih konsonanata (ç, k, p, t) ispred vokalnih nastavaka (izuzev reci sa sufiksom -lık, (-lik, -luk, -lük) cije se k ·uvek umeksava u ğ ): ağaç (-cı), kaşık (-ğı) kitap (-bı), tenkit (-di). 2) promene reci u kojima se finaini konsonanti ç, k, p, t ne ozvucavaju-ispred vokalnih nastavaka: ak (-kı), demet (-ti), ip (-pi), millet (-ti), ok (-ku), saç (-çı) 3) gubljenje okruglog vokala iz drugog sloga u dvosloznim imenicama u njihovoj promeni: ağız (-ğzı), burun (-mu), gönül (-nlü), isim (-smi), şekil (-kli), şehir (-hri) 4) udvajanje finalnih konsonanata u nekim arapskim imenicama u poziCiji ispred vokalnih nastavaka: af (-ffı), hak (-kı), hat (-ttı), üs (-ssü), zan (-nnı) 5} zadrzavanje hijata u padeznim sufiksima i sufiksima pripadnosti; mevki (-i), mevzi (-i), mevzu (-u), sanayi (-i)

6) osnova (particip) aorista glagola sa jednosloznom osnovom almak (-ır), basmak(ar), bulmak (-ur); çıkmak (-ar), gelmek Hr), görmek (-ür), inmek (-er), sokmak (-ar), vermek (-ir), vurmak (-ur), yılmak (-ar) U zagradama se navodi potpuna osnova cetiri glagola cije se t iz korena ozvucava u d: ditmek (dider); etmek (eder), gitmek (gider) i gütmek (güder). · 5. Redosled u sklopu jednog recnickog cianka ima slede6i izgled: osnovna odrednica, osnovni pokazatelji (etimoloski, granski i uputni). Ukoliko se odrednica u sklopu sintagme ili izraza ponavlja u neizmenjenom obliku, ona se zamenjuje tildom (- ). U imenicama kod kojih se javlja ozvucavanje finalnog konsonanta ili gubljenje vokala, tilda zamenjuje rec u njenom fonetski izmenjeriom obliku; kitap (·bı) ... ; alfabe-ı bukvar; gönül (-nlü) ... ; - ü açık iskren, prostosrdacan; - ü bol stedar.

6. Sintagme u kojima je na prvoj poziciji osnovna odrednica, zamenjena tildom, svrstavaju se prema alfabetskom redesiedu druge reci. Prema alfabetskom redu prve reci rasporedjuju se sintagme i izrazi u kojima je odrednica na drugoj poziciji: çıban cir, apsces; - ağırşaği crveni i natekao deo ci ra; - başı 1) vrh cira, ... 2) fig. osetljiva stvar; ... kan - ı emi prist; sıcak - akutni apsces; soğuk - hronicni apsces.

7. Hornonimi se daju kao posebne odrednice koje se oznacavaju arapskim brojem u indeksu:

VII

r bahar 1 p 1. prolece; ct. ilkbahar 2. behar, list i evet vocke ... bahar2 a zacin, mirodjija; pikantnesi (jela) çay11. caj ... çay2 recica, potok... 8. u sklopu jednog recnickog clanka, vrste turskih reci odvajaju se rimskim brojevima, a njihova leksicka znacenja arapskim brojevima sa tackom. Razna znacenja idiomatskog i frazeoloskog materijala odvajaju se arapski m brojevima sa zagradom: aşağı 1donji d eo; donja sıra na; prostor ispod cega ... ll 1. donji, n izi... 2. nizak... 3. jednostavan, primilivan (po razvijenosti) 4. los (po kvalitetu) ... lll (ili - ya ) dole, nanize; nize salgın 1 1 . epidemija, zaraza ... 2. najezda, navala, provala 3. po rez, dazbina, danak ll 1. epidemijski, zarazan; - hastalıklar zarazne bolesti 2. nasrtljiv, agresivan ...

9. Ukoliko se odrednica ne upotrebljava samostalno ili je neprevodiva izvan sintagme i izraza, iza nje stoje dve tacke, a potom sa daje u sastavu sintagme: çangır:

- çungur onom. reskog zvuka: cangr!

kalplilik: iyi - dusevnosl, dobrodusnost senli: - benli prisno, intimno ... şırıl: - - zuboreci, sa zuborom

1O. ldiomalsko-frazeoloski izrazi i sintagme koje posebno ne odgovaraju nijednom znacenju odrednice, lehnicki lermini, izreke i poslovice, uvrsteni su na kraju recnickog cianka oznacenim rombom (0). 11. lmenice se navode u nominativu jednirıe bez gramatickih oznaka, osim glagolskih imenica koje se oznacuju kao gl. im. od:, .. ; kao i neke arapske imenice u pluralnom obliku i u zenskom rodu. 12. Pridevi se daju bez ikakvih gramatickih oznaka.. Na srpskohrvatski se prevode u obliku muskog roda, osim u slucajevima kada se iskljucivo odnose na zenski pol. 13. Prilozi se daju bez gramatickih oznaka. 14. U recnik se unose sve vrste zamenica bez gramatickih pokazatelja. 15. Glagoli se daju u formi opsteg infinitiva mak/rnek. S obzirom na to da se turskim infinitivom ne iskazuje glagolski vid, glagoli se, po pravilu, prevode, nesvrsenim, redje svrsenim, a ukoliko je potrebno ijednimi drugim vidom. Uz turski glagol daje se rekcija: bağışlamak

ak. 1. poklanjati, darivati 2. prastati; ...

faydalanmak ab/. korisiili se cime; ct. yararlanmak güvenmek dat. verovati, gajiti poverenje; uzdati se, oslanjali se, racunati ısmarlamak

ak. dat. poruciti, naruciti

U frazeoloskom delu recnika, kao i kod sastavljenih glagola, znaci /-af, /-dal, /-dan/, /i /-la/ ukazuju na rekciju:

ı/, /-ın/

VIII

/-ın/ başını ağrıtmak /-ı/ başa çıkarmak

zamarati, dosadjivati, morili koga

ostvariti, postici; uspesno okoncati

/-la/ başa

çıkmak

izaci nakraj s kime, savladati koga

!-al gözü

ilişrnek

primetiti, opaziti, pasti u oci

!-dal gözü kalmak 1) zudeti za ci me .. /-dan/ şikayet etmek zaliti se, jadati se, ku kati

16. Glagolske imenice se daju kao odrednice samo ukoliko imaju leksikalizovano znacenje ili ako ulaze u sastav sintagmi: ayaklanma 1. gl. im. od ayaklanmak 2. ustanak, pobuna, bu nt; metez basma ı 1 . gl. im. od basmak 2. basma, cic 3. stampana stvar, stampano delo; cf. matbua... ll stampan, tiskan önleme gl. im. od önlemek; - tedbirleri preventivne mere; - uçağı voj. avionpresretac şaşırtma

1. gl. im. od

şaşırtmak

2. agr. presadjivanje; rasadjivanje.

17. U recnik se unose kolicinski brojevi 1-1 O, desetine, sto, hiljadu, tnilion i milijarda. 18. Distributivni bröjevi fungiraju kao odrednice u istom obimu kao i kolicinski. 19. Redni brojevi-isto kao kolicinski. 20. Raziomaeki brojevi daju se u sklopu odrednica kolicinskih brojeva; üç 1. tri; - te bir jedna trecina 21. Posebne odrednice cine sve vrste sveza. 22. c estice se unose zajedno sa objasnjenjima njihove upotrebe: da ... 3. pri izratavanju omalovatavanja, nepoverenja, hvaljenja; pa, ta, ama; o da ne oluyor ta, sta se on pravi? sta on predstavlja? söyle de artık ta, reci vee!. .. 23. postpozicije su oznacene doticnim padezima: beri ... lll post. sa ab/. od; vee; beş günden - vee tri .dana; o günden - od onog dana; öteden - odavno 24. Ukoliko ime poseduje funkciju sastavljene (izafetske) postpozicije, u recnickom clanku se oznacuje rimskim brojem: art(-dı) ... lll funkciji sastavljenih postpozicija; /-ın/ - ına iza, pozadi; /-ın/ - ından za (kime, cime); odmah (posle)

25. Uzvici nose oznaku uzv. Daju se njihovi moguci prevodi ili objasnjenja o upotrebi (u zagradi) ayol uzv. (od ay oğul) hej! cuj! (u govoru zena) heyhat a uzv. kakva zalost! jao! avaj! 26. Onomatopejske reci i izrazi u recniku su predstavljeni na dva nacina: 1) Ukoliko u srpskom jeziku postoji ekvivalenat, daje se prevod i, kada je neophodno, objasnjenje: çak onom. metalnog zvuka, zveketa cin! cak! din!

IX

çıtçıt

anam. tik-tak!

2) U odsustvu adekvatnog prevoda daje se objasnje: çangıl: çatır

- çungul anam. astrag i grubag zvuka (zveketa, klaparanja, tandrkanja)

anam. pucketanja, treska, udara

27. Poslovice i izreke daju se u sklopu recnickog cianka posle znaka romba (0). Najcesce se daje srpski ekvivalenat bez obzira na leksicki sastav turske poslovice. Kada u srpskom ne postoji odgovarajuca poslovica, daje se knjizevni prevod kao i objasnjenje o upotrebi.

28. Prevodi znacenja p·ojedinih reci se,. po potrebi, blize objasnjavaju (u zagradama) baran red (cokota, vocaka)

koğuş spavaonica; odelenje (bolnice, zatvora, kasarne) öğün

put(a) (ab. za obedovanje) 1

29. Za najveci deo biljaka i zivotinja se, pored prevoda, daje i njihov latinski naziv: baştankara

çiğdem

zaaf. senica velika (parus maior)

bat. mrazovac, kacunak (Colchicum)

ömerotu (-nu) bat. hmelj (Humulus lupulus)

30. etimoloske oznake daju se samo za reci arapskog (a) i persijskog (p) porekla. Njihovi derivati se ne oznacavaju.

31. Oznaka v. (vidi) upucuje s jedne ortografske varijante reci na drugu, kao i na si·- nonimske idiome i izraze u okviru iednog recnickog clanka: anma v. ama

dev. da miv.mı

günÜnü hoş geçirmek v. gününü gün etmek

32. Oznaka ct. (sravni) upucuje na sinonimske ekvivalente kako turskih reci, tako i arapskih i persijskih pozajmica: dışsatım

izvoz; ct. ihraç

münakaşa

revaç

(-cı)

a rasprava, diskusija, polemika; prepirka; ct.

tartışma

a prodja potraznja, promet (robe); ct. geçerlik, sürüm

zabit(-ti) a oficir; ct. subay

33. Reci koje prema alfabetu slede jedna za drugom, a jednake su po znacenjı,.ı i etimologiji, daju se u jednom clanku sa zajednickim prevodom. çağlar, çağlayan

slap, vodopad

çaydan, çaydanlık cajnik şiğil, şlğir

X

p prsten, alka

34. S obzirom na to da se veliki broj sintagmi u knji:evnom jeziku pise zajedno ili odvojeno, kao i na sve izrai:eniju tendenciju ka leksikalizovanju, u recniku su takve sintagme izdvojene kao posebne odrednice bez upucivanja na njihove odvojeno pisane oblike: başkent

(umesto

baş

başkomutan (baş

başrol (baş

kent)

komutan)

rol)

hanımböceği (hanım böceği) hanımgöbeği (hanım göbeği)

havaalanı

(hava

alanı)

ikiyüzlü (iki yüzlü) karakavak (kara kavak) sıkıyönetim (sıkı

yönetim)

35. S obzirom na to da je kao poseban dodatak recniku uradjen fzbor geografkih naziva, toponimi nisu dati kao odrednice, a srecu se samo u sastavu sintagmi i idioma. U recniku su kao odrednice, dati nazivi pripadnika dri:ava i naroda.

Xl

r

f

1

1

ı

TEHNicKE SKRACENICE

a

arapska rec-Arapçadan çıkma

abi.

ablativ-ablatif,

av.

avijacija-havacılık

durumu

agr.

agronomija-tarımbilim, tarımcılık

ak.

akuzativ-yükleme durumu

anat.

anatomija-anatomi terimi

a-p

arapsko-persijska slozenica- arapça- farsça bileşik kelime

arg.

argotizam, argo izraz-argo sözü, argo deyimi

arh.

arhaizam, zastarela rec-arkaizm

arheol.

arheologija-arkeoloji terimi

terimi

arhit.

arhitektura-mimarlık

as tr.

astronomija-gökbilim terimi

auto.

automobilizam-otomobilcilik

bez ı.

bezlicni glagol-öznesiz fiil.

bibl.

bibliotekarstvo-kütüphanecilik

biol.

biologija-biyoloji terimi

bot.

botanika-botanik terimi

v.

vidi

(te)-bakın baytarlık

vet.

veterina- veterinerlik,

voj.

vöjni termin- askerlik terimi

vulg.

vulgarno- kaba söz,

1'

gen.

genitiv- jenitif, tamlayan durumu

geog.

geografija-

geol.

geologija-jeoloji, yerbilim terimi

t

geom.

geometrija- geometri, hendese

ı

~

lj

i

'

ı

ı

coğrafya

bayağı

söz

terimi

gl.

glagol- fiil, eylem

gl. im.

glagolska imenica- fiil ismi, eylem

gradj.

gradjevinarstvo-

gram.

gramalieki termin- dilbilgisi terimi

inşaat

adı

terimi

dat.

dativ- yönelme durumu

dem.

deminutiv- küçültme (ismi)

dijal.

dijalektizam- diyalektizm

d ipi.

diplomatija- diplomasi terimi

ek.

ekonomija- ekonomi, iktisat

el.

elektrika, ·elektronika-elektrik, eiE!ktronik

XII

rad.

radio- radyo

razg. re ı.

(raz) govorni jezik, govorni izraz- konuşma dili, konuşma deyimi religija- din

refl.

refleksiv- dönüşlü çatı (eylem)

rec.

reciprok- işteş çatı (eylem)

sa st.

sastavljen-

birleşmiş

sin.

kinematografija- sinemacılık

skr.

skraceno, skracenica- kısaltılmış, kısaltmf1

S lik.

slikarstvo- resimeilik

soc.

sociologija- toplumbilim terimi

sp.

sport-spor terimi

tekst.

tekstil, tekstilna industrija- dokumacılık

te h.

tehnika- teknik terimi

tip.

tipografija, stamparstvo- basımcılık

trg.

trgovina, ticaret terimi

umet.

umetnost- sanat

uzv.

uzvik- nida, ünlem

fa rm.

farmacija- eczacılık

fig.

figurativno- mecazi

fiz iol.

fiziologija- fizyoloji terimi

fil.

filozofija- felsefe terimi

fin.

finansijski termin-'inaliye terimi

fiz.

fizika- fizik terimi

folk.

folklor- folklor, halk bilgisi terimi

foto.

fotografija- fotoğrafçılık

hem.

hemija- kimya terimi

ca us.

kauzativ- etirgen çatı (eylem)

cf.

sravni- karşılaştırın

eest.

cestica-edat

salj.

saljivo- şaka yollu

sa h.

sahovski termin- satranç terimi

sk.

skolski termin- okul terimi

XIV

TURSKA AZBUKA

A

a

ı

ı

R r

B

b

s

s

c

c

J j

ş

ş

ç

ç

K k

T

D

d

L

u

u

E

e

Mm

ü

ü

n

V

V

y

N

F

G

g

o o

y

G

ğ

Öö

z z

H

h

p p

KRATKE ORTOGRAFSKE 1 FONETSKE NAPOMENE Turska ortografija se zasniva na fonematskom principu; znak oznacava odredjenu fonemu, a ne njene fonetske varijante. 1. Pored 29 znakova za glasove, u turskom, kao ortografski znaci, postoje jos i apostraf i cirkumfleks. 1) Apostrof (') se upotrebljava: -za odvajanje vlastitih imena ili nekih posebno naglasenih reci od njihovih gramatickih nastavaka, a najcesce od padeznih sufikasa: Aydın'a (Adjinu), Avrupa'da (u Evropi), Ankara'dan (iz Ankare), Orhan'ı (Orhana). -za oznacavanje izostavljenih slova kao u n'olur um. ne olur (molim vas). n'apalım um. ne yapalım (sta da radimo, sta mozemo). -za ukazivanje na neznatan glotalni predah unutar nekih arapskih reci u nesto starijim tekstovima: mes'ele (pitanje, problem), mer'i (validan, vazeci), te'sir (uticaj) i si. -za odvajanje nastavaka koji slede iza brojeva: 1955'te, 1963'te, 1977'de, saat 8'de itd. 2) Cirkumfleks (") se srece iskljucivo u pozajmljenicama arapskog, persijskog i francuskog porekla: -uz·vokale ai u da ukaze na palatalizovanost konsonanata g, k i ı. koji im prethode: hikaye (prica), gavur (nevernik, kaurin), lale (lala), laf (razgovor, rec), Latin (Latin), lanet (kletva), lastik (guma), rüzgar (vetar) i td. -u homonimima: alem (zastava), alem (svet), adet (broj), adet (obicaj), hala (tetka), hala Oos, i sada), pri cemu vokal, nosilac cirkumfleksa, postaje dug.

xv

r -u relativnim pridevima, koji se grade od arapskih imenica; ferdi (individualni), milli (nacionalni), resmi (zvanican), siyasi (politicki), tarihi (istorijski) i td. 2. Upotreba velikih slova. Navodimo samo slucajeve koji se razlikuju od pisanja u nasem jeziku: -velikim slovima pise se svaka rec u sastavu naziva ustanova i institucija: Anayasa Mahkemesi (Ustavni sud), Türk Dil Kurumu (Tursko jezicko drustvo), Türkiye Iş Bankası (Turska polovna banka), Milli Güvenlik konseyi (Savet za nacionalnu bezbednost) i td. -velikiin slovima pisu se imena jezika: Arapça (arapski), Çince (kineski), Fransızca (francuski), Ingilizce (engleski) Türkçe (turski). -velikim slovima pisu se i glagoli izvedeni od naziva pripadnika odredjene nacije; Al(germanizovati se), Amerikanlaştırmak (amerikanizovati), Türkleşrnek (poturciti se) itd.

manlaşmak

-imena religija i pripadnika odredjenih religija: Hristiyan (Hriscanin), Müsliman (musliman), Protestan (protestant), Hristiyanlık (hriscanstvo), Islam (islam), Budizm (budizam) itd. -reci uz vlastita imena koje iskazuju postovanje, titule nadimke: Bay Saracoğlu (gospodin Saradzoglu), Mehmet Bey (gospodin Mehmed), Seniha Hanım (gospodja Seniha), lsmet Paşa (lsmet-pasa), Fatih Sultan Mehmet (sultan Mehmed Osvajac) itd. -svaka rec u nazivu knjiga i clanaka, izuzev sveza ve, de, ile, ya i upitne recce mı (mi, mu, mü), pise se velikim slovo Godo'yu Beklerken (Cekajuci Gçıdoa), Suç ve Ceza (Ziocin i kazna), Türk Dilinin Yapısı Üzerine (O strukturi turskog jezika) Nevşehir ve Yöresi Ağızları (Govori Nevsehira i okoline), itd. i!,

3. Vokali i njihov izgovor. Sa svojih osam vokala i nekoliko realizacija, turski jezik se ubraja u jezike sa veoma razvijenim vokalskim sistemom.

A Po izgovoru se razlikuje od srpskohrvatskog a po tome sto je nesto du biji. E lma dve nijanse izgovora, zatvorenu i otvorenu, i pored toga sto ı,ı standardnam jeziku ne postoje dve foneme. U dvosloznim recima, na poziciji u prvom slogu, izgovara se nesto zatvorenije; eski (star), ekmek (hleb), gece (noc), yeşil (zelen) itd.

1

1 Moze se samo donekle porediti sa ruskim tvrdim nenaglasenimi. Tacnije, to je glas izmedju srpskohrvatskih e i i. lzgovora se tako sto se. govorin organ podesi za izgovor vokala e a izgovori se i: kış (zima), kız (devojka), çıkmak (izaci), Slican kvalitet izgovora oseca se u nekim nasim recima kao sto su rt, krs, krma.

1 lzgovara se kao nase i: iki (dva), istek (zelja), iğne (igla).

1

O U recima turskog porekla nalazi se samo u prvom slogu. lzgovara se otvereno kao i nase o: oda (soba), olta (udica), ordu (vojska). U recima se vokalima u i o drugom slogu, izgovara se zatvorenije: omuz (rame), odun (drvo), oyun (igra), dokuz (devet). U lzgovor mu je isti kao i naseg u: ulus (narod), bulmak (naci), buz (led).

i

J

Ö U otvorenom slogu izgovara se kao francuski glas eu, a u satvorenom kao nemacki ö: göl üezero), çöl (pustinja), ödev (zadatak), öfke (ljutnja).

XVI

ü lma izgovor kao nemacko ü (über) ili francusko u (prune): üs (baza), ürün (proizvod), sünger (sundjer), süt (mleko), sürmek (trajati). 4. Konsonanti i njihov izgovor. Turski konsonanti su b, 'c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, ı, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, Reci turskog porekla, po pravilu, ne pocinju suglasnicima c, j, 1, m, n, r, t, z. lzuzetke cine neki onomatopejski izrazi, upitna recca mı (mi, mu, mü) i upitna zamenica ne. Suglasnikom

ğ

ne pocinje nijedna rec.

lzgovor konsonanata: B kao sr. B. C kao sr. DZ·. samo nesto umeksanije. Ç kao sr. c, samo sa rneksim prizvkom.

D kao sr. D. F kao sr. F. G ima dva razlicita kvaliteta u zavisnosti od toga da li je pracen velarnim ili palatainim vokalima. Kada je u poziciji ispred vokala zadnjeg reda, izgovara se dublje, odnosno kao sr. g : gam (tuga), gaga (kljun), gıda (hrana), gurbet (tudjina) i si. lspred uplatalnih vokala, glas g je umeksan, narocito ispred ö i ü: gün-gjün (dan), göz-gjöz (oko), güzel-güzel (lep) i si. U turcizmima se takvo g iz modela izgovara dj: djuzel (od güzel), djozjluk (od gözlük), djoja (od güya) itd. (umeko G) izgovara se kao francuski aspirirani suglanik r: ağız (usta), ağa (aga), (plakati). U intevokalskoj poziciji sa palatainim vokalima, ğ se izgovara kaoslabo j: değil- dejil (nije), eğer- ejer (ako). Na isti nacin se izgovara kada prethodi vokalu ö: öğle- öjle (podne).

G

ağlamak

Kada je u poziciji izmedju o i a ili o i u, ğ se moze izgovarati kao slabo v. ili se, jed. nostavno, ne izgovara; oğul (sin), soğan (crni luk), soğuk (hladan), boğa (bik) itd. H kao sr. H. J kao sr. z. Ne javlja se u turskim recima vee samo u psijskim i francuskim pozajmljenicama: jale (rosa), jüri (zirikomisija), jeton (zeton), jerse (zersej)

K podleze uticaju vokala isto kao g i ima dva razlicita kvaliteta izgovora (ct. G). U turcizmima u sh. jeziku, palatal zovani k izgovara se i pise kao eeten (od .keten), C,·elepir (od kelepir), citab (od kitap), C,·emal (od Kemal), cup (od küp).

c:

L u zavisnosti od prirode vokala koji ga okruzuju, ralikuje dva kvaliteta. Sa vokalima zadnjeg reda. 1odgovara sh. (godina), kol (ruka)

ı,

odnosno ima polarni prizvuk; yol (put),

yıl

Sa vokalima prednjeg reda 1se palatalizuje; böyle (ovakav), kelebek (leptir), el (ruka) U arapskim, persijskim i francuskim pozajmljenicama, sa vokalima, nosiocima cirkumfleksa, 1 se takodje izgovara meko; la- ljale (!ala), lazım- ljazım (potreban), lavaboljavabo (lavabo)

XVII

r ı

Blateralni ı u arapskim i francuskim recima ima prizvuk ruskog mekog 1: hal (stanje), rol (uloga), suat (pitanje), kontrol (kontrola) i si.

M

kao sr.

m.

Ş

kao sr.

s.

N

kao sr.

n.

T

kao sr.

t.

P

kao sr.

p.

V kao sr.

v.

kao sr.

j.

kao sr.

z.

R

kao sr.

r.

y

S

kao sr.

s.

z

5. Udvojeni konsonanti (geminate) ne postoje u korenu turskih reci. lzuzetak cini neznatan broj reci kao sto su anne (majka), elli (pedeset), ıssı (topao), ninni (uspavanka), okka (oka, stara mera za tezinu). Sve gemina te u. pozajmljenicama iz evropskih jezika uproscuju se u jedan konsonant Pozajmljenice iz arapskog jezika civaju geminate: dikkat (paznja), hürriyet (sloboda), tereddüt (kolebanje), teşekkür (zahvalnost) itd.

Pojedine asimilirane pozajmljenice kao sto su npr. evvel (pre) i amma (ali), imaju i jednokonsonantsku varijantu (evel, ama). Gerninale na kraju jednosloznih arapskih reci gube jedan konsonant koji se ispred vokalnih nastavaka ponovo javlja: hak (pravo},

hakkı

(njegovo pravo); his (osecanje), hissim (moje osecanje) i si.

Gornje reci se u recniku oznacavaju na sledeci nacin: hak(-kkı), his(-ssi), hat(-ıtı), üs(ssü). 6. Akcent. S obzirom na to da najveci broj reci, kako turskih tako i pozajmljenica, ima akcent na poslednjem slogu, moze se reci da u turskom jeziku preovladjuje oksitoni akcent: güneş (sunce), baba (otac), pencere (prozor), şehir (grad}, hürriyet (sloboda}, avukat (advokat), asit (kiselina). Akcent na prvom slogu (baritoni) imaju prilozi, postpozucije, sveze i uzvici: yarın (sutra), yalnız (samo), belki (moze), sonra (posle), önce (pre), sanki (kao da), haydi (hajde). Baritani akcent imaju i neke imenice koje ukazuju na srostvo: abla (starija sestra), amca (stric), teyze (tetka), yenge (snaha) itd.

XVIII

.

.

-A-

a 1 uzv. 1. ispred imena iskazuje prekor, upozorenje, ironiju; ah! no! - be evladım, ne yaptın? ah, dete moje, sta si uradio? dostum, ne biçim adamsın sen? ah, prijatelju, kakav si ti covek? - kızım, neredesin? ta, gde si kceri? 2. iskazuje ushicenje, dopadanje, ljutnju, iznenadjenje; bu ne güzel elbise! oh, kako je ovo lepa haljina! - bunu ben mi yapmıştım? ah, zar sam to ja ucinio? - sen de mi burada idin? oh, zar si i ti bio ovde? - yapma, ben böyle sözlerden hoşlanmam, ah, nemoj, takve reci mi se ne dopadaju a2 cest. na kraju recenice kazuje nadu govornika u nepogresivost pretpostavke; bu, ondan iyi değil, - ? to nije dobro od njega, ha? ona dargınsın - ? ljut si na njega, ha? yeni geldiniz - ? tek ste stigli, ha? a3 cest. dodata na 2. lice kondicionala, daje mu prirodu imperativa; alsanal uzmi, de! gelsenize dodjite! iyi bir çay yapsana spremi dobar caj! aa, aah uzv. ne! aha! nikako! niposto!

aba 1 a 1. aba (gruba tkanina) 2. ogrtac (od abe) o -altından değnek göstermek fig. potajno pretiti; - yı atmak raste·retiti se cega, odahnuti; - yı serrnek dugo ostati, zasesti; cf. postu sermek; - yı yakmak razg. zatjubiti se, zacopati se u koga; bir m var atarım, narda olsa yatarım u cemu hodam u tome i spavam aba2 dijal. 1. v. abla 2. tetka 3. svekrva abacı abadzija; - kebeci, sen neci? sta ti imas s tim? sta se to tebe tice?

abajur abazur abak (-ğı) 1. v. abakus 2. racunaljka 3. silueta, nejasna slika, senka pokrivrıica

stubu abah 1. u ogrtacu, s ogrtacem (od abe) 2. fig. slab, nemocan; bespomocan abamak ak. dijal. odbiti, odbaciti abandırmak 1. ca us. od abanmak 2. potoziti, baciti koga na kolena

abandone: - etmek sp. odustati od borbe (u boksu) abanma sp. oslanjanje, naslanjanje (u boksu) abanmak dat. 1. oslanjati se, naslanjati se o; nalakcivati se 2. arg. ziveti na tudjacun abanoz p. 1. abonosovina 2. bot. (ili abonos, abonosovo drvo (Diospyros ebenum); - gibi 1) cm kao abonos, precrn 2) veoma tvrd; - kesitrnek fig. oceliciti se; - yürekli tvrd, bezdusan ağacı)

abartı, abartma uvelicavanje

preterivanje,

pre-

abartmak ak. uvelieavati, naduvati

preterivati,

pre-

abartmalı

ab p voda (samo u slozenicama)

abakus arhit. ploca,

.

na

abaşo

preteran, preuvelican

mor. 1. donji deo, donjiste; donji,

nizi; - gabya donje parno jedro (na jarbolu) 2. komanda "spustaj" (uzad, jedra) abat (-dı) p 1. napredan, cvetan; cf. bamarnur 2. veseo, srecan, spokojan

yındır,

Abaza Abhazac Abazaca abhaski jezik abazan vulg. pozudan, "zagoreo" (seksualno) ~bbas: - yolcudur - bağlasan durmaz niko ne moze zadrZati nekog ko naumi da putuje

Abdal1 1. tursko pleme na severu Avganistana 2. pripadnik polunomadskog plemena u Anadoliji

abdal abdal 1. lutajuci dervis; dağ yürümezse, yürür pas/. ako breg nece Muhamedu, muhamed Ce bregU 2. V. aptal abdes, abdest v. aptes abdülleziz a bat. 1. kiki ri ki, arahis (Arachis hypogaea) 2. slatki koren (Cyperus esculentus) abdüsselam (ili - otu ) a bat. mandragora; cf. adamotu abdüsselatin a bat. ricinus, procist (Croton tiglium) abe uzv. hej! (u Trakiji) abeci arg. glupak, tikvan, budak aberasyon astr. aberacija; cf.

sapınç

abes a ı 1. luckast, sasav; besmislen 2. bespotreban, izlisan, uzaludan ll besmislica, budalastina, ludorija; - le geçirmek dangubiti, provoditi vreme u neradu Abhaz v. Abaza abıhayat (-tı)

a-p zivotvorna voda, eliksir zivota; cf. bengisu; - içmiş krepak bodar, cio (o coveku u poodmaklom dobu)

abiru p cast, dostojanstvo, ugled; cf. yüzsuyu; - dökmek moliti, preklinjati abi razg.

~ ağabey

abide a spomenik; cf. si spomenik slobodi abideleştirmek

anıt;

hürriyet -

ak. uciniti besmrtnim,

ovekoveciti abidevi a velicanstven, ogroman, monumentalan; cf. anıtsal abis geog. duboko more, pucina (preko 900 metara);·ponor, ambis abit (-bdi) a rob, suzanj; fig. bozji rob, covek abit (-di) a pobozan, bogobojazljiv abla 1. starija sestra 2. -! uetivo obra6anje starijoj zeni ili devojci; Güler -

2

sestro Guler! ablak a okrugao, bucmast (obraz, lice) ablc~lik sestrinstvo, sestrinsko ophodjenje; /-af - etmek postupati kao starija sesira

abiasyon geog. ablacija, odnosenje; otapanje (glecera) ablatif gram. ablativ abii mor. uze (za skupljanje jedara); yi bırakmak (ili kaçırmak) fig. izgubiti kontrolu, zbuniti se, spetljati se abluka blokada, opsada, okruzenje; ya almak (ili - etmek ) blokirati, sprovesti blokadu; opsedati; - kaldırmak skinuti blokadu, ukinuti opsadu; - yı yarmak probiti blokadu; ekonomik - ekonomska blokada abone 1. pretplata; /-ı/ - etmek pretplatiti (novine i si.) - fiyatı pretplatna cena; - yi kesrnek obustaviti, prekinuti pretplatu; /-af - olmak pretplatiti se; - yi yenilemek obnoviti pretplatu 2. pretplatnik, abonent; telefon - si telefonski pretplatnik abonman 1. pretplata 2. pretplatnicka knjizica, karta; mevsim - ı sezonska pretplatna karta aborda mor. pristajanje (broda uz brod), privezivanje (uz obalu); /-al etmek (ili olmak) pristati uz bok (drugom brodu ili abali) abortif 1 1. med. abortivan, kratkotrajan (o bolesti) 2. biol. nerazvijen, zakrzljao (organ, biljka) ll pobacajni, za pobacivanje abortus med. pobacaj, abortus abosa mor. stop! drZi! (komanda) abra dija/. 1. preteg, teret (koji se stavlja na !aksu stranu kod bazdarenja) 2. pride, dodatak (pri razmeni) abramak dijal. upravljati, krmaniti (brodom) abraş

aı

1. saren, pegav (koni) 2. bes-

acemi pigmentan, bezbojan (deo lica ili listova) 3. med. leprozan, gubav ll (svetle ili tamne) mrlje (na tkanini, usled loseg bojenja) abraşlık

med. lepra, guba

acayiplik cudnovatost, neobicnost; retkast

abse v. apse

acelacayip a veoma cudno; veoma smesno

absent v. apsent absolütizm apsolutizam; cf.

saltçılık

absorbe: - etmek apsorbovati, upi(ja)ti absorpsiyon apsorpcija, upijanje abstraksiyon trahovanje

apstrakcija,

aps-

abstre apstraktan; - sanat apstraktna umetnost abuhava p-a klima, podneblje abuk - sabuk nepovezan; prazan, besmislen, bezvezan; - sabuk konuşmak govoriti besmislice abuli psih. bezvoljnost, gubitak volje abullabut neotesan, grub, pr.ostacki abur: - cubur ı buckuris lose jelo ll besmislen, budalast abus a mrgodan, namrgodjen; namcorast, odbojan abuzambak v. abuk sabuk abuzettinbey snob; frajer

pantan; cf. garip; - ine gitmek zacuditi se, zapanjiti se 2. smesan, komican 11 uzv. cudno, neverovatno! smesno!

arg.

gizdavac,

kicos,

acaba a (afektivna recca za iskazivanje radoznalosti, neizvesnosti, nedoumice); mozda, zar? - ders bitti mi je li, mozda, zavrsen cas? - misafirler gelecekler mi? zar ce doci gosti?; - Süleymaniye camii nerede? gde je Sulejmanija acar 1. zestok, vatren; neobuzdan; neustrasiv 2. snazan, jak, energican 3. dija/. nov. acarlık vatrenost, zar, zestina; neobuzdanost 2. snaga, energija 3. sı:nelost, odvaznost

acayip (-bi) a 11. cudan, neobican; fra-

acele a 1 1. zurba, uzurbanost, hitnja, brzina; cf. istical, ivedi; - etmek 1) zuriti, hitati 2) gubiti strpljenje, uzrujavati se; - m yok ja ne zurim 2. naglost, nepromisljenost; - ye bağmak hitati, raditi na brzu ruku; - ye gelmek lose uciniti, prenagliti (u zurbi); /-ı/ - ye getirmek obmanuti koga (koristeci se njegovom zurbom) 3. nestrpljivost, usplahirenost, uzrujanost; - ile 1) zurno, uzurbano 2) usplahireno, uzrujano, nestrljivo 3) nepromisljeno, brzopleto ll 1. hitan, uzurban; neodlozan, prek; - vaziyet vanredna situacija; - yardım hitna, neodlozna pomoc 2. brzoplet, nagao, nepromisljen lll (ili - ) hitro, zurno; - - okula gitti zurno otisao u skolu aceleci uzurban; nagao, nestrpljiv; cf. evecen, sabırsız acelecilik uzurbanost, naglost, nepromisljenost; usplahirenost, nestrpljivost, uzrujanost Acem a Persijanac; - halısı persijski tepih O - asianı lazni junak; - kılıcı dvosekli mac, mac sa dve ostrice; - kılıcı gibi fig. dvolican; prevrtljiv (covek); - mübalağası bezgranicno preterivanje Acemce razg. persijski jezik acemi a ı 1. pocetnik, novajlija; ben bu - siyim ja sam pocetnik u ovom poslu · 2. stranac, tudjin, dosljak (u nekom mestu); o, bu şehrin - sidir on je tudjin ovom gradu 3. (ili - er, - asker) voj. regrut, novak; - oğlan ist. janicarski regrut ll nevest, neiskusan, nespretan, neumesan; osrednji; - bir yazar osrednji pisac o çaylak zutokljunac; seprtlja, petljavina işin

3

acemice acemice nespretno, neumesno, nevesto

acemilik 1. neukost, neumesnost, nespretnost 2. zaziranje, bojazljivost, snebivljivost 3. (ili - devri) regrutska obuka acenta, acente 1. agencija, zastupnistvo; vapur - sı brodska agencija 2. drustvo, kompanija; filijala; petrol - sı petralejska kompanija 2. agent, zastupnik acentalık

1. agencija; ured; seyahat putnicka agencija 2. agentura

ı

acı ı 1. go rak (ukus); - su 1) gorka voda 2) tvrda voda 3) slana voda 2. uzegao, uzegnut (mas( ulje) 3. ljut, papren, astar (o paprici) 4. gorak, tezak, bolan; zalostan, tuzan; - haber tuzna vest; - hatıra gorka, bolna uspomena 5. astar, ljut, surav, nepodnosljiv; - soğuk ljuta zima, cica 6. jedak, zajedljiv, uvredljiv; prekoran; - SÖZ prekor, pokuda 7. astar, prodoran; piskav; - ses pradaran glas 8. bljiestav, drececi, drecav (o boji); - yeşil drecavo zelen ll (ili - - ) uvredljivo, jetko; zalosno, tuzno, bolno; prodorno, uzasno; - - haykırmak uzasno kriknuti; konuşmak jetko govoriti lll 1. gorcina, gorak ukus 2. bol (fizicki); - yitimi med. analgezija; 3. bol, jad, patnja, muka, nevolja; - basmak doziveti nesrecu; - görmüş stradalnik 4. zalost, tuga 5. osveta o - sını bağrına basmak (ili gömmek) trpeti, podnositi bol; miriti si s patnjom; - çekmek bolovati, patiti od cega; /-ın/ - sını çekmek stradati, biti zrtva cega, ispastati; /-ın/ - sını çı­ karmak 1) naknaditi, pakrili stetu 2) osvetiti se, obracunati se; - ları dindirrnek otkloniti nevolje; - sı içine çökmek osecati jake bolove, tesko patili od cega; -dil apor jezik, uvredljive reci; - patlıcan bezvredna stvar; - pathcanı kırağı çalmaz pos/. nece gram u koprive

assia amara)

4

acıbakla bol. vucji

acıca

bob (Lupinus)

prilicno" gorak, nagorak

acıçiğdem bot. kacun jesenji, mrazovac (Colchicum autumnale)

v. acıhıyar

acıelma

acıhıyar bol. 1. divlja tikva, pasja tikva (Citrullus colocynthis) 2. v. acıdülek acık (-ğı)

1. bol, tuga, jad, patnja 2.. za-

lost

acep v. acaba

acıağaç (-cı)

acıbadem 1 bol. gorak badem (Prunus amygdalus) ll arg. lukav, prepreden

bol. gorkun, kvasija (Qu-

acıkılmak

bez/. adacıkmak

acıklanmak

biti u zalosti, biti ucveljen

acıklı 1. tuzan, zalostan; - haber tuzna vest; - hikaye tuzna priea; - komedya tragikomedija 2. ozaloscen, u .zalosti, ucveljen acıkmak

mm

acıktı

ogladneti, oseeati glad; karogladneo sam

acıksınmak dal. ,dijal. rastuziti se, onec raspoloziti se; obespokojiti se acıktırmak

1.

caus. od acıkmak 2. izaz-

vati apetit acılanmak, acılaşmak 1. postali gorak; uzeci se; prokisnuti; şarap acılaştı vino je prokislo; yağ acılaştı maslo se uzeglo 2. dijal. rasrditi se, razbesneti se, izgubiti kontrolu

acııı1 ljut, papren; zaljucen (o jelu) acııı2 tuzan, zalqstan, potisten, sumoran, setan; - gözler setne oci; - yüz tuzno lice

acılık 1. gorcina

2. ostrina, zestina

acıma 1. gl. im. ad acımak 2. sazaljenje, saosecanje, samilost, milosrdje; cf. merhamet acımak 1. bol eti; yararn acıyor boli me rana 2. dat. zaliti, sazaljevati; saosecati (sa kime); ailesine çok acıdım mnogo mi

aç je bilo zao njegove porodice 3. dat. zaliti, stedeti, cuvati; emeklere acımarnail ne treba zaliti truda 4. gorcati, postajati gorak (prokisao, uzegnut) acımasız,

acımaz

nemilosrdan, bez-

dusan acımış

uzegnut, uzegao (o ulju, masti)

acımsı, acımtırak

acınacak

nagorak

dostajan sazaljenja, za zal-

jenje, jadan acındırmak

ak. dat. izazivati sazaljenje

vest, nespretan; cf. beceriksiz; /-dan/ kalmak ne biti u stanju, ne moci sta uradili; cevap vermekten - kaldım nisam bio u stanju da odgovorim 3. jur. neplatezan, insolventan 4. siromasan; jadan, bedan acizane a-p ponizno, pokorno; şahsi m moja malenkost acizleri Vas pokorni sluga (umesto ben); - kanaalırnca po misljenju Vaseg pokornog sluge, po misljenju moje malenkosti

(saosecanje)

acul (-lü) a nestrpljiv; zustar, naprasit, plahovit

acınmak 1. pass. ad acımak 2. dat. zaliti, sazaljevati koga, saosecati s kime cf. teessüf etmek, yerinmek

acun svemir, vaseljena, ·kosmos; cf. ka inat

acıot

(-tu) bat. grkusa, konjogriz (picris)

acırak

v.

acımsı

acırganmak

dat. arh. v.

acur2 v. ajur acınmak

acisız bezbolan (lecenje zuba i si.) acıtmak ak. 1. nanositi bol; povrediti (ranu) 2. zagorca(va)ti, dodati gorak ukus

acil a odlozen, odgodjen acil a 1. hitan, neodlozan; - durum vanredna situacija; - iş neodlozan posao; - tedbirler hitne mere 2. brz; - şifalar dilemek pozeleti brzo ozdravljenje acilen a hitno, zurno, brzo acip

(-bı)

a. neobican, cudan; cf. garip

acir a rentijer, zajmodavac aciyo v. acyo aciz (-czi) a 1. slabost, iznemoglost, onemocalost; fig. bespomocnost; cf. eksinlik 2. nevicnost, neumesnost, nespretnost; cf. beceriksizlik 3. (ili - hali) jur. neplateznost, insolventnost, nesposobnost placanja; - vesikası dokumenat o insolventnosti

ct.

acur 1 bat. tikva-zemljaca, ruski krastavac, jurgeta (Cucumis flexuosus)

aciz a 1. slab, onemocao, iznemogao; güçsüz 2. nesposoban, neumesan, ne-

acuze a starica, stara zena, pej. gadna zena, baba; matora vestica acyo trg. azija, pride acyocu igrac na berzi, berzanski spekulant aç 1 (-çı) 1. gladan; - açma na gladan stomak, na gladno srce; - biilaç gladan i ubog; - çıplak gladan i go, gladan i ubog; - doyurmak nahraniti gladna, pomagati uboga; - durmak postiti, ne jesti; - karnma naste, na gladan stomak 2. siromasan, bedan, ubog; - gezmek ziveti u bed i; - kalmak 1) ostati gladan 2) osiromasiti, pasti u bedu 3. nezasit, gramziv, pohlepan 4. dat. gladan, zeljan; halk bilgiye - tır narod je gladan znanja O - ın halini tok bilmez post. sit gladnom ne veruje; - kurt aslana bile saldırır post. gladan vuk i lava napada; - kurt gibi halaplji~o, kao gladan vuk; - tavuk kendini arpa ambarında sanır post. gladna kokoska zamislja sebe u ambaru sa zitom; sto je babi milo to joj se i snilo aç2 (-cı) gl~d; - ından ölmek umirati

5

açacak od gladi (i fig.); -ın kabadıyısı arg. siroke ruke u siromastvu; ubog, a darezljiv (covek) açacak (-ğı) olvarac; konserve varac za konzerve

ı

ot-

açalya bot. azaleja (Azalea) açan 1. anat. ekstenzor, rastezac (misic) 2. osvajac, zavojevac 3. mat. tenzor açar 1. kljuc; cf. anahtar 2. dijal. predjelo; aperitiv açgözlü pohlepan, gramziv; halapljiv, nezasit açgözlülük pohlepa, gramzivost; halapljivost, prozdrljivost açı lığı

1 . geom. ugao; cf. zaviye; - uzakastr. ugaona udaljenost; dar - ostar

ugao; dik - pravi ugao; geniş - tup ugao 2. stanoviste, aspekt; glediste, tacka gledanja açıcı 1 koji otvara; koji otkriva; iştah koji olvara apetit ll 1. carinski cinovnik, kontrolar prtljaga 2. anat. misic rastezac, ekstenzor

ı

i

t

!'

ı

açık (-ğı) 1 1. otvoren, otkriven; - pen. cere olvoren prozor 2. otvoren, nesmetan, slobodan (prolaz, pruga, put); yol - değil put nije slobodan 3. nag, go(lisav), nepokriven; başı - gologlav 4. sirok, prostran, ogroman; - meydan prostran, sirok trg 5. slobodan, prazan, nepopunjen; memuriyet slobodno radno mesto 6. cist, neispisan, nepopunjen; kağıtta - yer kalmadı nije ostalo neispisano mesto na papiru 7. razmaknut (o vedjama); sirok, krupan, dug (korak) 8. svetao, jasan, olvoren (o bojama); - mavi svetloplav 9. bistar, vedar, bez oblaka (dan, vreme) 1O. jasan, razumljiv; razgovetan; citak (rukopis); imza citak potpis 11. nepritvoran, iskren, prostosrdai':an, prostodusan 12. povoljan, podesan, pogodan; cf. müsait, uygun; yolunuz - olsun! srecan va m put! 13. ot-

6

voren, javan; - mekt:.ıp otvoreno pismo (u novinama); - oturum otvorena, javna sednica; - oylama javno glasanje 14. voj. otvoren, nebranjen, nezasticen (grad, tvrdjava); - kale olvorena tvrdjava 15. pej. raskalasan, razuzdan (ob. o zenama) 16. opscen, skaredan (film, knjiga i si.) 17. nepopunjen, blanko ll (ili - - ) sasvim otvoreno; potpuno jasno; - konuşmak govoriti otvoreno, bez uvijanja lll 1. olvoren prostor, olvoreno mesto 2. pucina, otvoreno more (ob. u pluralu); Karadeniz larında na pucini Crnog mora 3. mala udaljenost (od cega); predgradje, zaseok; otoban şehrin - ından geçer auloput prolazi nedaleko od grada 4. fin. deficit; bütçe - ı deficit u budzetu, budzetski deficit 5. slobodno, upraznıeno (radno mesto); - lara kimse alınmayacak niko se nece primali na upraznjena radna mesta o - alın cista situacija; - alınla ciste savesti, casno; - alınlı castan, cestit, posten; - arazi voj. olvoren, pristupacan prostor; - artırma ek. aukcija; - ateş voj. direkina vatra; - baş 1) gologlav 2) celav; - bilet olvorena karta (avionska); - bono fin. cek na donosioca; 1-a/ - bono vermek dati siroka ovlascenja; - bulundurmak drzati otvorenim, zadrzavati; - bulunmak 1) biti slobodan (o mestu i si.) 2) /-dan/ drzati se po strani, ne mesati se, izbegavati; - bütçe deficitaran budzet; ciro blanko indosament; - a çıkarmak 1) izneti na videlo, otkri(va)ti, obelodaniti, razobliciti 2) otpustiti (sa posla, sluzbe); - a çıkmak izaci na videlo, razotkriti se, obelodaniti se; razjasniti se; - deniz 1) otvoreno more, pucina 2) morski prostor (izvan teritorijalnih voda), visoko more; durmak v. açıkta durmak; - eksiitme licitacija; - el fig. izdasnost, darezljivost; elli izdasan, darezljiv, stedar; - fikirli 1) slobodouman 2) ostrouman, promisljen, vispren; - gel! vulg. ne mazi! hajde, otvoreno! - gelmek 1) voj. dr2ati rastojanje 2) ne prilaziti; - hava 1) vedro vreme 2) olvoren prostor; pod vedrim nebom; -

açıktan

hava tiyatrosu pozoriste pod otvorenim nebom; - itibar fin. nalog za isplatu bez pokri6a; - kapı 1) otvorena vrata (i fig.) 2) gostoljublje, gostoprimljivost; - kapı bı­ rakmak ostaviti mogu6nost (za dalje delovanje); - kapı politikası politika otvorenih vrata; - kredi otvoren, blanko kredit; - liman mor. sloboda luka; - lar livası skitnica, probisvet, protuva; - maaşı pola plate, umanjena plata; - okumak citali naglas; /-al - olmak 1) biti dobro primljen 2) biti iskren, srdacan; - ordugfıh voj. poljski log ::ır, bivak; - seçik jasan i citak; senet blanko menica; - sözlülük otvorenost, iskrenost, prostodusnost; - teşekkür javna zahvalnost; - tutmak v. bulundurmak; - a vermek razglasiti, izbrbljati, istrtljati; - a vurmak 1) v. - a vermek 2) izneti nacistac, obelodaniti, razobliciti; - yara otvorena rana; - yaraya tuz ekmek sipati so na otvorenu ranu; yürekle iskreno, otvorena srca; - zaviye geom. tup ugao açıkağız (-ğzı) 1. otvorena usta 2. fig. prenerazenost, zapanjenost, zgranutost 3. fig. brbljivac, blebetalo 4. bat. jerijorgovan, jorgovance (Hesperis) açıkça 1. javno, otvoreno, bez uvijanja 2. jasno, razumljivo; - sı istinu govore6i tacnije; fikrinizi - söyleyin recite jasno svoje misljenje 3. iskreno

açıkçı

berzanski senzal, mesetar, spekulant na obaranju kursa açıkgöz

prepreden vejanac

spretan,

umesan;

lukav,

ll prepredenjak, lisac, pre-

açıkgözlü

v.

açıkgöz

1

açıkgözlük, açıkgözlülük spretnost, snalazljivost, domisljatost; lukavost, prepredenost

açıklama 1. objasnjenje razjasnjenje, tumacenje 2. saopstenje, izjava; - da bulunmak (ili - yapmak) 1) objasniti, razjasniti 2) izjaviti, dati zvanicnu izjavu

açıklamak ak. 1 . objasnjavati, razjasnjavati, tumaciti 2. saopstiti, izjaviti, dati izjavu, osvetliti (problem) açıklanmak

pass. od açıklamak

açıklaştırmak

ak.

osvetliti,

otvoriti

(boju) açıklanabilir

objasnjiv

açıklayıcı

koji objasnjava; dopunski, bilgi için bakanlığa baş­ vuracağız obrati6emo se ministarstvu za dodatnu informaciju dodatni;

-

açıklı; boje, saren

koyulu svetle i zatverene

açıklık 1 . olvoren prostor, trg; ct. meydan 2. sirina, prostranstvo 3. udaljenost, rastojanje, razmak; ct. mesafe 4. jasnoca, jasnost, razumljivost, razgovetnost 5. bezoblacnost, vedro vreme 6. nagost, obnazenost, golisavost; ct. çıplaklık 7. otvorenost, iskrenost, prostosrdacnost 8. fiz. otvor, dijafragma (kamere); raspon (mosta) 9. javnost, publicitet; ct. aleniyet 1O. astr. azimut ct. semt 11. svetlina (boje); svetli ton, svetla nijansa 12. raspusnost, raskalasnost, razvratnost açıksaçık 1. poluobnazen, polunag, razgoli6en 2. nepristojan, nedolican (rec, sala)

açıksaçıklık 1. razgolicenost, neprilicno odevanje 2. nepristojnost, nedolicno ponasanje

açıkta i. na otvorenom, pod vedrim nebom; daleko, u daljini; - durmak osta (ja)ti po strani, ne mesati se; - kalmak (ili olmak) 1) ostati bez posla 2) ostati bez ku6e i ku6ista, ostati bez krova nad glavom; - yatmak provesti no6 pod vedrim nebom 2. bez posla, nezaposljen; /-ı/ - bı­ rakmak 1) ostaviti bez posla 2) ostetiti, prikratiti (pri deobi) açıktan 1. bez muke, bez truda; - p"ara kazanmak zaradili novac bez truda, do6i do novca bez muke 2. izdalje, izdaleka; -

7

r açılama

almak zaobilaziti, zaobici;; o tehlikeli yeri - almalıydık morali smo da zaobidjemo ono opasno mesto 3. otvoreno, javno (goverili); - açığa sasvim otvoreno, bez uvijanja, bez ustezanja açılama

1. sin. snimanje iz vise ugloita (sa vise kamera) 2. voj. izvidjanje; cf. keşif açılamak

ak.

izvidjati; ispitivati, is-

ledjivati açılım astr. deklinacija, odstupanje, skretanje; cf. inhiraf açılır:

- kapanır rasklopljiv, na sklapanje (noz, sto, metar i si.); - kapanır köprü pokretni most, most na rasklapanje açılış

otkrivanje (spomenika); otvaranje (kongresa, izlozbe i si.); pocetak (pozorisne sezone); - töreni svecano otvaranje açılma 1. gl. im. açılmak 2. voj. razvijanje, razvrstavanje jedinica (pred borbu) 3. sin. postepeno pojavljivanje (slike, kadra) 4. bot. pucanje, rasprskavanje (ploda)

açılmak 1. otvarati se, olVorili se; açıl Susam açıl! Sezama, otvori se! kapı açıl­ dı vrata su se otvorila 2. oporaviti se, ozdraviti; hasta biraz açıldı bolesnik se malo oporavio 3. razvedravati se; hava açıldı razvedrilo se 4. osloboditi se, cpustili se, otkraviti se, ohrabriti se 5. dat. poveravati se, olvorili srce; herkese açılmamalıdır ne treba se svakome poveravati 6. rascvetati se, procvetati 7. otkri(va)ti se 8. poceti, otpoceti (o pozorisnoj sezoni, skoli i si.) 9. prestirali se, protezati se 10. razmaci se, (na) praviti mesto 11. olvorili se, osloboditi se, uprazniti se (o mestu, polozaju) 12. otploviti, otisnuti se, udaljiti se (od pristanista); vapur açıldı brod se otisnuo 13. izlaziti na, gledali na (o sobi, prozoru); penceremiz bahçeye açılıyor nas prozor gleda na vrt. 14. prekomerno trositi, rasipati 15. postali svetliji (o boji) açılr_nıp saçılmak slobodno se odevati (o ze-

8

nama); bahis - zapoceti (o raspravi); gönlü (ili içi) - razveseliti se, razgalili se; yüzü gözü - ohrabriti se, izgubiti stidljivost açım 1. med. otvaranje, seciranje; autopsija; cf. teşrih 2. (svecano) otvaranje; cf. küşat açımlama 1. jur. komentar (zakona i si.) 2. objasnjenje, tumacenje (knjizevnog teksla i si.)

açımlamak ak. 1. komentarisati (pravna akla) 2. objasnjavati, tumaciti açımlayıcı

komentator; tumac

açındırma

mat. razvijanje

açındırmak

açınım

ak. razvijati (u raznim zna-

geliştirmek

cenjima); cf.

razvitak, razvoj; razvijanje; cf.

gelişim açınlama

voj. izvidjanje

açınlamak

ak. izvidjati, otkrivati

açınsal voj. izvidjacki açınsama

izvidjanje, ispitivanje terena

açınsamak

ak.

istrazivati,

ispitivati

(!eren) açıortay

mat. biseklrisa; cf. nasıf

açısal hız

ugaoni; - çap ugaoni precnik; ugaona brzina

açış

1. otvaranje 2. uvod, pocetak; uvodno izlaganje

konuşması

açıt (-lı) arhit. 1. prostor izmedju dva stuba 2. otvor, udubljenje (u zidu); yalancı - lazni otvor, imitacija otvora açkı 1. lak, politura, glazura; sjaj; cf. cila 2. poliranje, glancanje; cf. perdah 3. razvrtac, svrdlo 4. (svaka) sprava za otvaranje; otvarac, kljuc

açkıcı

lakirer; glacar; cf.

perdahçı

açkılamak ak. polirati, lakirati, perdasili, glancati; cf. perdah etmek

ad açkılı

gladak, uglacan, poliran

açlık 1. glad; gladovanje; gladna godi na; - çekmek gladovati; - duymak ogladneti, osecati glad; - grevi strajk gladju; - tan kınlmak crkavati od gladi, biti veoma gladan - tan ölmek umirati .od gladi (i tig.) 2. nemastina, oskudica, beda; - tan netesi kokmak ziveti u nemastini; gladovati

açma 1 . gl. im. od açmak 2. agr. krcevi na; krcenje sume, obesumljavanje 3. otvor, rupa; pukotina; ct. mentez 5. arhit. olvor, prozorcic 6. otvor na nozi zivotinja (za vesanje pri dranju) 7. kul. vrsta djevreka (bez susama) açmak (-ar) 1. ak. olvoriti, otvarati (pmzor, vrata i si.) 2. ak. prosiri(va)ti; meydanı - prosiriti trg 3. ak. olvorili ,osnovati; uvesti; lokanta - olvorili restoran; üniversite osnovati univerzitet 4. svecano otvoriti; otkriti (spomenik) 5. ak. odvezati, adresili (cvor); raspertlati (cipele) 6. ak. otpusiti, otpusavati; tıkanmış boruyu - otpusiti zapusenu cev 7. ak. (ra)siriti (ruke); raskreciti (noge); bacaklarını - raskreciti svoje noge 8. ak. otkriti, obn3Ziti (i tig.); protumaciti; anlamı - otkriti znacenje 9. (is)kopati, busiti (bunar, jamu); kuyu - iskopati bu nar 1O. ak. odmotavati; razvijati (zastavu, tes~o); razapeti, podici (jedra); yelkenleri - razapeti jedra 11. zaostriti, zarezati, zasiljiti (olovku) 12. ak. telefonirati; yanlış açmışsınız pogresno ste pozvali, pogresili ste broj 13. ak. upaliti, ukljuciti, pustiti u rad; radyoyu - upaliti radio; televizyonu - ukljuciti televizor 14. osvetliti, olvorili (boju) 15. ak. olvoriti, operisati; obdukovati; yarayı - olvoıiti ranu 16. ak. goditi, prijati; burası beni açmadı, başka yere gidelim ovde mi ne pnja, hajdemo na drugo mesto 17. ak. olvoriti, izroditi, zaceti; podstaci (apetit i si.) 18. ak. osvojiti, osvajati; zauzeti; ct. fethetmek; kaleyi - osvojiti lvrdjavu 19. ak. biti prikladnim, pristajati, lepo stajati; ct. yakışmak; bu elbise sizi açtı ova haljina

vam je lepo legla 20. izvedriti se; hava açtı vreme se izvedrilo 21. ak. zapoceti, zapocinjati; muharebe - zapoceti bitku, zapodenuti boj 22. rascvetati se, procvetati (o biljkama); ağaçlar açıyor drvece cveta 23. (is) krcili (sumu) 24. ak. dat. otkriti, poveriti; sırrını bana açtı poverio mi je svoju tajnu 25. ak. razveseliti, razgaliti 26. ak. povesti, pokrenuti, podneti (zahtev, tuzbu i si.) ct. ikame etmek; dava - podneti tuzbu (protiv koga) 27. otvoriti, probiti otvor (za prozore, vrata); tünel - probiti tunel 28. arg. gubiti se, tornjati se, "rıositi se"; aç başı! tornjaj sel 29. abi. ak. naceti (temu), izneti, naceti razgovor o cemu, povesti rec; depremden söz açtık naceli smo razgovor o zemljotresu; politikadan söz açmak povesti rec o palitici o aç gözünü açarlar gözünü budi na oprezu! otvori oci inace ce ti ih otvoriti; - adımlarını - ubrzati, pustiti korake; ağzını - govoriti; avuç - prositi, traziti pomoc; kitap - uciti; yol - pripremiti teren; olvorili put (cemu) açmalık sredstvo za ciscenje, pranje (sapun, deterdzent, benzin)

açmaz 1 zatvoren, ne!}ristupacan, rezervisan; uzdrzljiv, smotren ll 1. tezak polozaj, corsokak; mat pozicija (u sahu) 2. obmana, lukavstvo; dosetka, tri~; - a düş­ mek (ili gelmek) 1) zapasli u teskoce, doci u corsokak 2) nasesti, biti obmanut; /ı/ - a getirmek 1) dovesti u tezak polozaj 2) nasankati, nasamariti, obmanuti, namestiti kome igru; - .yapmak arg. nasukati, nasankati açmazlık 1. zatvorenost, rezervisanost; uzdrzljivost, smotrenost 2. tajnovitost, diskretnost; opreznost; cf. ketumiyet açtırmak açtırmamak

ak. dat. caus. od açmak; göz ne dati priliku, ne pruziti mo-

gucnost ad1 1. ime, naziv; ct. isim; - ında po imenu; · Adil - ında bir adam covek po imenu Adil, covek koji se zove adil; /-ın/ ını ağza almamak ne spominjati cije ime,

9

rrı~

ad ne uzimati koga u usta; /-ın/ - nı anmamak ne spominjati koga; - ını bağışlamak reci svoje ime; - ınızı bağışlar mısınız? hocete li reci svoje' ime? Vase ime, molim!; /-al - koymak dati ime; - ın ne? kako se zoves? /-al - takmak dati nadimak; /-al - vermek dati ime, nazvati; ını vermek odati ime, potkazati, prijaviti koga; öz - licno ime, krsteno ime; takma - pseudonim; nadimak 2. ugled, slava, reputacija; - ını almak steci slavu; - ı batmak pasti u zaborav, ne spominjati se; - ı battı njegova je slava polamnela; - ı belirsiz nepoznat, neslavan; /-ın/ - ı bozulmak izgubiti ugled, bili diskreditovan; /ın/ - ını çıkarmak ozloglasiti, izvikali /-ın/ - ı çıkmak izici na los glas, bili izvikan, ozloglasen; /-ın/ - ı kalmakostali u secanju, ne pasti u zaborav; - san ugled, slava; ıyla sanıyla söylemek preporuciti koga 3. gram. imenica O - ma u ime.. ; halk- ına u ime naroda; kanun - ına u ime zakona; - çekme sp. zrebanje; - çekmek zrebati; cf. kura çekmek; - ı geçen gore spomenuti; - ını koymak utvrditi cenu; - ı üstünde kao sto mu ime kaze, ime vam sve govori, - ı var 1) poznat, cuven 2) poznat samo po imenu (bez slave); - yapmak steci ime, postali poznat ad2 (-ddi) a. brojanje; racunanje, racun ada 1. ostrvo; Adalar Princevska ostrva (blizu lstanbula); - gibi ogroman (o brodu); - yavrusu mali ribarski camac (na Bosforu) 2. deo grada, blok, grupa kuca adabalığı (-nı)

zool. uljarka glavala; cf.

amberbalığı

adabımuaşeret (-ti) pravila lepog ponasanja, bonton; cf. görgü adacık (-ğı)

ı

'ı

tlı

;,f'·.,fl•...·.

1'

adaçayı

ostrvce

(-nı)

bat. zalfija (Salvia of-

ficinalis) adak (-ğı) zavet, zavetovanje, zaricanje; - adamak (ili etmek) zavelovati se, dati obecanje, zareci se

10

adaklı

verenica, zarucnica

adale a anat. misic; cf. kas; med. zapalenje misica

iltihabı

adaleli misicav, snazan adalet (-ti) a 1. pravda, pravednost, pravicnost; cf. !üze 2. pravosudje, sudstvo; - bakanlığı ministarstvo pravosudja; - in pençesine düşmek pasti u ruke pravde; - sarayı palata pravde adaletli pravedan, pravican adaletsiz nepravedan, nepravican adaletsizlik nepravda; - le nepravedno adalı

ostravljanin, zitelj otoka

adali a misicni, muskulatorni adam 1. covek, ljudsko bice 2. muskarac 3. sluga, momak; sluzbenik, namestenik; -lar ljudstvo, posluga, radna snaga 4. fin (ugledan, poslovan) covek; /ı/ -etmek 1) vas~ilati, odgajili, napraviti covekom, uljuditi 2) dobro negovali, starati se o kome (cemu); - eviadı covek iz dobre porodice, vaspitan, odgojen covek; - olmak postali pravi covek; sleci uvazavanje 5. pristalica, pristasa, privrienik; karşı tarafın - ları çok protivnicka sırana ima mnogo pristalica 6. zastitnik, pokrovitelj; o, benim - ımdır on je moj zastitnik 7. javni radnik; poslenik, radnik; devlet - ı drzavnik; ilim - ı naucnik, naucni radnik; iş - ı poslovan covek, biznismen 8. umesto neodredjene zamenice covek, neko; - ın ağiayacağı gelir coveku dodje da zaplace - almamak biti krcat (dupke pun); - başına poglavi, po coveku; - beğenmemek svakog polcenjivali, svakome nalazili manu; - boyu visine coveka, koliko covek; - çekiştirrnek klevetati, ogovarati, olrcavati; -a dönmek (ili benzemek) poboljsali se, dobili pristojan izgled (za renoviranu kucu i si.); - gibi uljudan, pametan, razuman, razborit; - ına göre po zaslugama: - içine çıkmak mesali se sa svelom, druziti se sa ljudinia; -

ademoğlu

iş başında belli olur na vlasli se covek poznaje; - kaldırmak oteti, kidnapovati; kıtlığı nedostatak ljudstva; - kıtlığında u nedostatku sposobnijih; - kullanmasını bilmek dobro se ophoditi sa personalem (radnicima, poslugom i si.); - oğlu 1) v. evlaadı 2) covek, predstavnik ljudskog roda, ljudsko bice; - oğlana bir söz yeter pametnom je dovoljno jednom red; olmaz nepopravljiv; beznadezan; - öldürme ubistvo, umorstvo; - sarrafı poznavalac ljudi; /-ı/ - dan saymak 1) postovati uvazavati 2) pridavati znacaı; seçmek (pot) pomagati, biti naklonjen; -sen de! (ili adam! adaaam!) cemu to?; ne mari! pusti! nema veze! ne obracaj paznju! - sırasına geçmek (ili girmek) pej. popeti se, vinu~i se uvis, domo6i se polozaja (za ljude bez vrednosti); /-ı/ erine koymak v. - dan saymak; /-ı/ yerine koymamak ne uvazavati; okrenuti kome ledja; - taslağı glupan, klipan; yokluğunda kad nema boljih, u nedostatku boljih. \

adamak ak. dat. 1. zareci se, zavetovati se 2. posvetiti (knjigu i si.); hayatını ilme - pasvetili zivot nauci adamakıllı ı

pravi, dobar, valjan, pasten; - bir SÖZ prava rec; - bir yağmur valjana kisa ll valjano, ljudski, dobro, posteno; bugün - çalıştım danas sam posteno (dobro) radio; - yoruldum zdravo sam se umario adamca, adarncasına 1. brojno, brojcano, u ljudstvu; düşmanımız - bizden üstündür nas je neprijatelj brojcano nadmocniji od nas adamcağız

jadnik, kukavac, veselnik

adamcık

coveculjak

adamcıl

pitom, pripitomljen, domaci (o

zivotinjama) adam kökü (-nü) bat. v. adam otu adamlık 1. covecnost, covekoljublje, plemenitost 2. uljudnost, pristojnost

adam otu (Mandragora)

(-nu)

bat.

mandragora

adamsız bez ljudstva; bez pomoci, bez slugu adamsızlık nedostatak ljudstva (per-

sonala, radnika) adanmak, adamlmak bez/. pass. od adamak adap (-bı) obicaji, tradicija; pravila ponascınja

adaptasyon bial. /it. muz. adaptacija adapte prilagodjen, adaptiran; - etmek adaptirati ada soğanı (-nı) lbat. morski luk, niksica (Scilla maritima) adaş 1. imenjak 2. /ing. homonim adaşlık istoimenost, homonimija

ada tavşanı (-nı) zaa/. pitomi zec, kunic (Oryctolagus cuniculus) adatmak dat, ak. caus. od adamak adavet (-ti)

a mrznja, neprijateljstvo

aday kandidat, pretendent; termek istaci, predloziti kandidata

gös-

adaylık kandidatura; - ını koymak kandidovati se, istaci soju kandidaturu adcı

naminalist

adcılık

fiil. neminalizam

addedilmek pass. od addetmek addetmek ak. smatrati, misliti, drzati; sizi yabancı addetmek vas ne smatram tudjincem addolunmak v. addedilmek adedi a. brojcani, numericki; cf. sayısal adem a. nepostojanje, odsustvo cega §dem arh. v. adam Adem elması (-nı) anat. jabucica ademoğiU V. adamoğlu

11

ade se adese a. 1. fiz. socivo, leca; 2. bot. spora; 3. fiz. lupa; 4. foto objektiv adet (-di) a. broj; ct. sayı 2 merativa; komad; primerak

u funkciji nu-

adet (-ti) a. 1. navika, navada; ~ edinmek (ili etmek) steci naviku, navici se, navaditi se; erken yatmak onun ~ idir on je navikao da rano leze 2. obicaj, adet; ct. örf, ~ ten hariç neuobicajen; ~ üzere po obicaju, kao i obicno; ~ yerini bulsun diye obicaja radi, radi formalnosti 3. menstruacija; ~ görmek imati menstruaciju; ~ kesilmesi menopauza adeta a. 1. skoro, gotovo, prosto, umalo; abiarn ~ ağladı moja starija sestra je skoro zaplakala 2. obicno, uobicajeno 3. korakom, polako (konjski hod) adetçe po obicaju, kao i obicno adıl (-lı)

gram. zamenica

adım 1. korak (i fig.) ~ ını açmak brzo hodati, pustiti korak; - ~ korak po korak, lagano, postepeno; /-ı/ ~ - takip etmek slediti u stopu; ~ını aramamak 1) ne drzati korak, ici u raskorak 2) fig. ne vladati sobom; ~ ını almak ici ukorak, uhvatiti korak; ~ ını hızlaştırmak (ili ~ ına hız vermek) ubrzati ko rak; ~ atmak 1) koraknuti, krociti 2) fig. uciniti prvi kora~. zapoceti; ~ attırmamak nikuda ne pustati (iz kuce); başında svuda, na svakom koraku; - ını denk (ili tek) almak oprezno postupati; ne prenagliti; - ını geri almak odustati, dici ruke (od zapocetog posla); /-a/ ~ uydurmak prilagoditi se, ici ukorak s vremenom; ~ larını uzatmak pruziti korake; dev - larla dzinovskim koracima; ilk ~ prvi korak, pocetak; sert - voj. strojevi korak; talim - i (ili uygun ~) marsevski korak; yanlış - atmak uciniti pogresan korak 2. !it. stopa 3. korak (mera za duzinu, 75-80 cm.) adımlamak

ak. 1. meriti, premeravati

koracima 2. tumarati, lutali bez cilja adımlık

o'd ... koraka; beş ~ bir yer sasvim blizu, odmah tu

12

adi a. obican, normalan, svakodnevni; pej. nizak, banalan, prostacki, vulgaran; adım normalan ko rak; ~ borç jur. dug bez garancije; - gün obican, radni dan; mektup obicno (nepreporuceno) pismo; su obicna voda adil (-dli) a. pravosudje; pravda adil

a. pravedan, pravican

adilane a.p. pravedno, pravicno adileşrnek postali prost, vulgarizovati se, banalizovati se

adilik 1. osrednjost, prosecnost 2. vulgarnost, banalnost, trivijalnost, otrcanost, prostota adlandırmak

ak. davati ime, nazivati,

zvati adianmak 1. zvati se, nazivati se 2. pej. procuti se, proslaviti se, steci los glas adlaşmak gram. substantivirati se, poimeniciti se; adiaşmış poimenicen adlı 1. po imenu, nazvan; Oya - bir kız devojka po imenu Oja; - adınca svako poimence, otvoreno; - adıyla po njegovom imenu, kako ga svako zna 2. poznat, cuven; - şanlı slavan, znamenit

adli a pravosudni; sudski; ct. tüzel; muamele sudski postupak; - tıp sudska medicina; - takibat sudsko, krivicno gonjenje; ~ tasfiye sudsko poravnanje; - yardım pravna pomoc adiiye a. 1. pravosudje, sudstvo; pravda; 2. ministarstvo pravda 3. sud (nica); palata pravde adliyeci pravosudni radnik; pravnik adres adresa; - koymak adresirati; .rehberi adresar; - sahibi adresant adsız 1. anoniman, bezimen 2. nepoznat, neslavan 3. ozloglasen, zloglasan adsız

parmak domali prst

aerodinamik aerodinamicki

afsunlu af (-ffı) a. 1. izvinjenje, prastanje; jur. pomilovanje, amnestija; - dilemek moliti za izvinjenje; jur. traziti pomilovanje; - kanunu zakon o pomilovanji; - ı umumi opsta amnestija 2. otpust, otpustanje (sa sluzbe, posla) atacan nestasko, obesenjak, vragolan (o detetu) atacanlık

afaki a. 1. fi/. objektivan 2. prazan, povrsan (razgovor) afakilik, afakiyet 1. objektivnost, stvarnost 2. povrsnost afal: - - zbunjeno, izgubljeno, zabezeknuto; - - bak!Jiak blenuti, gledati zabezeknuto atailaşmak nar. zapanjiti se, zbuniti se, izgubiti se, smesti se

ak.

zabezeknuti,

pre-

neraziti, zapanjiti afaroz

posla, sluzbe) affolunmak v. affedilmek affolunmaz neoprostiv Afgan 1Avganac ll avganski Afganca avganski, puslu, jezik Afganlı

Avganistanac,

zitelj

Av-

ganistana

nestasluk, obesenjastvo

afallaştırmak

jur. pomilovati, amnestirati 3. udaljiti (sa

v. aforoz

afatlamak 1. besneti 2. grditi, psovati, proklijati afatlamak nar. dovoditi do ludila afazi med. psih. afazija, gubitak mo6i govara afekt psih. afekt aferin p. uzv. bravo! odlicno! - almak arh. dobiti pohvalu (u skoli); /-a/- okumak hvaliti, uznositi aferist (-ti) aferas

afi · arg. rasmetanje, sepurenje, "duvanje"; - kesmek (satmak, yapmak) razmetati se, "duvati se" afif a cedan, cestit, neporocan afili arg. hvalisav, razmetljiv afiş objava; oglas, plakata; inmek si6i sa scene (o drami)

-

ten

. afiyet (-ti) a. zdravlje; - Inizel u vase zdravlje! - ler olsun! nazdravlje! prijatno! dobar apetit! afoni med. afonija, gubitak glasa aforizm, aforizma /it. aforizam aforoz iskljucenje (iz crkve). ekskomunikacija; anatema; /-ı/ - etmek (ili okumak) · 1. iskljuci, ekskomunicirati 2. naljutiti se, ne hteti cuti (za koga) aforozlamak ak. abi. 1. iskljuciti (iz crkve) 2. arg. "skartirati", isterali aforozlu ekskominiciran; anatemisan aforozname papska bula (o iskljucenju iz crkve) Afrikalı

Afrikaoac

afrikanizm afrikanistika

afet (-ti) a. 1. tabii - prirodna nepogoda, stihija 2. med. obolenje 3. fig. upisana lepotica (zena ili devojka)

afrodizyak afrodisizak

afetzede a-g. zrtva, stradalnik (u nepogodi)

afsuncu carobnjak, madjionicar, vrac;

affedilmek pass. od affetmek affetmek ak. 1. (o) prastati; opravda (va) ti; affedersiniz! oprostite, izvinite! 2.

afsun p. magija; cini, bajanje, vracanje;

afsunlamak ak. opciniti, omadjijati, zacarati afsunlu zacaran, opcinjen; - koşk zacarani zamak

13

Afşar

Afşar Atsari (turkmensko lranu, Anadoliji i Avganistanu)

aft

(-tı)

pleme u

med. skorbul

aftos arg. zenska, svalerka; - piyos beznecajan, nistavan; - piyos iki tavuk bir horoz hokus-pokus afur: - tafur nar. razmetanje, duvanje, sepurenje afyon p. opium; - ağacı bat. mak, afion (Papaver somniferum); - ruhu tinktura opiuma; - tiryakisi uzivalac opiuma - başına vurmak razbesneti se, razjariti se; /ın/ - unu patlatmak razbesneti, razjariti koga afyoncu pusac opiuma afyonkeş

p v. afyoncu

afyonlu 1. sa opiumom 2. opijen, omamljen, osamucen agah p. dat 1 . obavesten, upucen; /-ı/ etmek obavestiti, informisati; edebiyata upucen u knjizevnost 2. budan, oprezan

gemisi mor. minopolagac; - gözü petlja, seput (mreze); - tutulmak (ili - da yakalanmak) 1) pasti u mrezu 2. fig. upasti u klopku; balık - ı ribarska mreza; tenis - ı teniska mreza; yollar - ı putna mreza puteva 2. anat. splet (zivaca) 3. umetak (na pantalonama, haljini) 4. - lar, sp vrata, gol; topu - lara takmak postici gol; poslati loptu u mrezu ağa 1, gospodar, gospodin, aga (oslovljavanje starijih i cenjenih ljudi); lsmet lsmet-aga 2. stariji brat; brat (u oslovljavanju, obracanju) 3. bogatas (seoski), kulak 4. ist. zvanje rukovode6ih lica u Osmanskom carstvu): çarşı - sı rukovodilac trznice 5. ist. rang srednjih oficira Uanicarskih} 6. gospodin (za oslovljavanje neobrazovanih ljudi}; Şaban Ş·aban-aga ağababa 1. obracanje ocu koji ima titulu "aga" 2. deda, dedica (najstariji muskarac u porodici) ağabey

(-i, -si) 1. stariji brat 2. u os-

aganta mor. stoj! stop! (komanda)

lovljavanju brate!

agav bot. agava (Agave americana)

ağabeylik polozaj starijeg brata; etmek (ili yapmak) ispoljavati bratska osecanja; starati se o mladjem

aglomera geol. aglomerat aglütinasyon biol. med. aglutinacija aglütinin biol. med. aglutinin agnostisim til. agnosticizam agnosi med. agnozija agrafi afrafija (gubljenje sposobnosti. pisanja) agreman agreman agu uzv. agu! {gukanje odojcadi kada se raduju); - bebek povojce, dete u povoju; dojence agucuk

(-ğu)

dojence

agulamak gukati (o dojencetu) ağ 1. mreza (i fig); - atmak ili bı­ rakmak baciti mrezu; - ına düşürmek namamiti u svoju klopku, uhvatiti u mrezu; -

14

ağaç (-cı) 1 1. drvo, stablo; - balı smola; - bilgisi dendrologija; - budamak kresati drvece; - dikmek sadili drvece; a tapma obozavaje, kult drveta; - tozu piljevina, strugotina 2. drvo, drvena gradja; işleri drvenarija; - kaplama furnir; - sanayii drvna industrija 3. drva, ogrevno drvo; 4. stap, palica; motka, greda; brvno; jarbol ll drven, od drveta - boyu vrlo visok; - a çıksa pabucu yerde kalmaz veoma spretan (okretan, snalazljiv);- ebe gümeci bot. veliki slez, stablovi slez (lavatera); - sütleğeni bot. pocist, carevac (Euphorbia lathyris); - taze (ili yaş) iken eğilir posl. drvo se savija do k je mlado ağaççık (-ğı)

grm, zbun

1. drvce, mala drvo 2.

ağır

ağaççılık

gajenje drveca

ağaç çileği

ağdalanmak, ağdataşmak

(-ni) bot. malina (Rubus

ağdalı 1. gust, zidak 2. /it. kitnjast, bombastican; - üslup kitnjast stil 3. zamrsen · •

idaeus) ağaçkakan

zool. detlic (Picus)

ağaç

kavunu (-nu) bot. limun, limunovo drvo (Citrus medica) ağaçlamak, ağaçlandarmık ak. saditi drvece, posumljavati, ozelenjavati

ağaçlanmak

pass. od

ağaçlamak

ağaçtı zasadjen drvecem; posumljen, ozelenjen; - yol drvored, aleja

ağaçlık

1 posumljen; sumovit, obrastao drveeem lllug, gaj, dubrava ağaçsı

1. slican drvetu 2. drvni 3. drven, od drveta ağalanmakrazg.

praviti

se

vazan,

umisljati, oholiti se ağalık

1. agaluk, polozaj age 2. plemenitost, velikodusnost; - etmek (ili yapmak) plemenito postupati; - vermekle, yiğitlik vurmakla izr. aga treba da je plemenit, a jtxıak hrabar ağarık

1. belieast, beo 2. sed

ağarma

tanje, osvit,

1. gl. im. od

ağarmak

2. svi-

praskozo~e

ağarmak 1. (po) beleti, postali beo (o rublju i si.) 2. obeleti. osedeti (o kosi, bradi) 3. svitati, svanjavati se; ortalı!< (ili gün) ağarıyor svice, svanjiva se

ağartı

1. belina, belica svetlost (u daljini) 2. dijal. smok, mlecni proizvodi ağartma

1. beljenje (rublja, platna) 2. hem. preciseavanje, rafinacija ağartmak ak. 1. belili 2. hem. preciseavati, rafinisali ağcık (-ğı)

zgusnjavati

se, zgusnuti se

bot. k. mrezica

ağdafarm. pasta (za depilaciju). depilator; - yapmak (ili yapıştırmak) mazati, stavljati depil:ı.tor

ağdırmak ak. 1. zgusnuti; kondenzôvati; zgrusati, usiriti 2. pretegnuti, spustiti se na jednu stranu (o teretu na zivotinji) ağı

otrov; cf. zehir; - gibi gorak kao

cemer ağı ağacı

bot. V. zakkum

ağıl 1. tor, trlo, ovcara 2. astr. halo, oreol, nimbus 3. stado ağılamak ak. 1. (o) trovati, (za) trovati; 2. agr. zaprasiv'ati (biljke, voce) 3. fig, prevariti, obmanuti

ağılanmak

pass. ret/. od ağı lama~

ağılı otrovan; - bitkiler otrovne biljke; böcek zoo/. trculjak (Carabus)

ağıilamak ak. zatvarili u obor, utoriti

(ovce, koze) ağıilanmak 1. pass. od ağıilamak 2. astr. biti okruzen nimbusom (o mesecu, suncu) ağılmak ağım

v.

ağınmak

splet, rist (noge)

ağımlı

s visakim ristom (noga)

ağınmak

valjati se (o konju i drugim zi-

votinjama) ağı otu culatum)

bot.

kukuta (Conium ma-

ağır ı 1. tezak (na meri); kurşun gibi tezak kao olovo 2. fig. tegoban, naporan; tezak, slozen; - durum teska, slozena situacija; - iş naporan posao; - sorun slozen, tezak problem 3. tezak, ozbiljan; hastalık teska bolest 4. spor, fagan, trom; - yürüyüş sporo kretanje, lagano hodanje 5. voj. tezak (po kalibru, dimenzijama); silah tesko oruzje; - toplar teski topavi 6. vredan, skupocen; ·• hediye vredan pok-

15

'9!1! :ı

ağır

lon 7. ozbiljan, dostojanstven; castan, cestit 8. tesko svarljiv, tezak (jelo, hrana) 9. neprijatan, neugodan (miris; zadah); nepodnosljiv, tezak (dan, vreme) lo. zanosan, patetican (glas i si.) 11. uvredljiv, jedak (rec) ll (ili - - ) sporo, la gano, tromo; jednolicno, monotona - adam 1) ravnodusan covek 2) tezak, nesimpatican cstojanstven covek; - dan almak (bir işi) 1) polako raditi, ne zuriti 2) fig. ne primali k'· srcu; - basmak 1) pretegnuti, prevagn~~i· (u tezini) 2) vrsiti pritisak na koga 3) moriti, pritiskati kao kosmar; - canlı 1) trom, iıe­ pokretan, flegmatican, ravnodusan 2) tezak, neprijatan (covek); - cı:ıza jur. stroga kazna; - ceza mahkemesi porotni sud - davranmak polako delovati, ne hitati, raditi bez zara; - dilli ruznog jezika, pogrdan, skaredan, psovaci; - duymak biti nagluv, biti tezak na uvu; - elli teske ruke, jakog udarca; - ezgi fıstıkıi makam salj. bez zurbe, polako i sigurno; - gel! budi oprezan! /-al - gelmek 1) tesko padati, ne moci izdrzati 2) zalostiti, vredjati (o recima); /-ın/ - ma gitmek uvrediti, vredjati osecanja; - giyinmek skupo se oblaciti; hapis jur. strogi zatvor; - hava 1) tesko, sparno vreme 2) nezdrava klima; - hiyanet veleizdaja; - ihmal v.- kusur; işitmek v. duymak: kanlı nemaran, ravnodusan; - kayıp vekili, tezak gubitak; kazan geç kaynar post. sto je brzo to je i kuso (velike stvari se polako rade); kulak nagluv; - kusur jur. kaznjiva nemarnost (nehat); - lokma fig. veliki zalogaj; krupan zalogaj; - ol! polako! - sanayi teska industrija; - satmak praviti se vazan, dizati nos; - siklet sp. teska kategorija; - söylemek izreci teske reci; söz 1) uvredljiva rec 2) grdnja, prekor; takımdan otmen, fin, plemin; - tutmak ne zuriti ne hi!ati; - uyku cvrst, dubok san; vücut 1) krupan, korpulentan 2) teska, bremenila (zena); - yaralı tesko ranjen, tesko povredjen ağır ayak drugom stanju

1R

(-ğı)

trudna, bremenita, u

ağır başlı 1. ozbiljan; 2. dostojanstven, cestit, vrli; cf. vakur ağır

başlılık

1.

ozbiljnost 2.

dos-

tojanstvo, cestitost ağırca

1. potezak, prilicno tezak 2. pri-

licno spor ağır

küre geol. barisfera

ağırlama 1. gl. im. od ağırlamak 2. uz. vesela melodija (za docek mladozenje ili neveste) 3. /it. posveta (stihovi na kraju pesme kojima se nekom iskazuje postovanje); posveta na kraju balada (u zapadnim knjizevnostima)

ağırlamak

ak. (u)gostiti,,pocastiti; lepo

primili (gosta) ağırlanmak

1. pass. od

ağırlamak

2. v.

ağırlaşmak

ağırlaşmak 1. otezati, postati tezak 2. uozbiljiti se, postati ozbiljan; öğrenciler gittikçe ağırlaşıyor ucenici sve vise postaju ozbiljni 3. (u)kvariti se (ohrani); süt ağırlaştı mleko se ukvarilo 4. pogorsavati se, pogorsavati se, pogorsati se; hastanın durum ağırlaştı bolesnikovo stanje se pogorsalo 5. fig. usporavati se; izdati, otkazivati; ayaklarım ağırlaşıyor noge me izdaju, noge mi otkazuju 6. oteza(va)ti se, komplikovati se; durum ağırlaşıyor situacija se komplikuje ağırlaştırmak ak. 1. uciniti teskim 2.uciniti ozbiljnim 3. pogorsavati 4. (u) kvariti (hranu) 5. otezavati, komplikovati 6. fig. usporavati; son olaylar ekonomik gelişmeleri ağırlaştırdı poslednji dogadjaji su usporitili ekonomski razvoj ağırlatmak

Ialıcı

caus. od ağırlamak, ağır­ sebepler jur. otezavajuce okolnosti

ağırlık (-ğı) 1. tezina; teret; fiz. tez; merkezi (ili noktası) 1) fiz. centar teze, teziste, baricenlar 2) fig. teziste; - ölçüleri mere za tezinu; boş - fiz. sopstvena tezina; molekül - ı molekularna tezina; net - neto tezina; özgül - specificna tezina;

ağız

safi - v. net - 2. fig teret, odgovornost, breme 3. muka tegoba, neugodnost; cf. sı­ kıntı 4. kosmar, mora 5. vrednost, vaznost, uticajnost 6. ozbiljnost, dostojansvenost; plemenitost; cestitost (zenska) 7. sporost, tromost, internost 8. ravnodusnost, neosetljivost, apatija 9. voj. ko mora, vuca, tren 1O. voj. glavni udar; glavnina snaga 11.otkupnina (oprema) za nevestu 12. dragovenosti, dragulji, nakit 13. arhit. opterecenje (mosta i si.), nosivost 14. losa probava, teskoce u varenju 15. neuctivost, grubost, prestakluk 16. skupocenost, vrednost (poklona) ağırlıksız bez tezine, bestezinski; durum bestezinsko stanje ağırtıksıztık ağırsamak

ağır

bestezinsko stanje

ak. dijal. hladno primiti

su hem. teska voda

ağırşak (-ğı) 1. agrsak, prsljen (vretena) 2. okrugla ili pljosnata stvar; koluti6, disk; çıban - ı okruglo crvenilo oko cira; diz - ı anat. casica kolena; emzik - ı kruzic na cucli 3. bradavica (dojke) ağırşaklanmak

bubreti, bujati (ode-

vojackim gruç:lima) ağış

1. isparavanje 2. penjanje, po-

dizanje ağıt (-tı) 1. pogrebna pesma; zapevka, naricanje; - etmek naricati, kukati; oplakivati (pokojnika) 2. /it. elegija, tuzbalica;

ağıtçı

narikaca

ağıtlama

posmrtno slovo

ağız (-ğzı) 1. usta; gubica, njuska; celjust (zveri); kljun; - boşluğu anat. usna duplja; - mızıkası usna harmonika; 2. grlic, otyor (boce i si); tuljac, sisak (krcaga, testije) 3. fig. usta, ukucanin (na hrani) 4. otvor, ulaz, usta (peci, pecine, zaliva, rudnika i si.) 5. geol. krater 6. geog. .usce (reke) 7. raskrsnica, raskrsce; 8. voj. usta (cevi); zdrelo (topa) 9. oluk, Slivnik 1O. kraj

(cega); pocetak (ulice, puta) 11. ostrica, secivo (noza, sablje) 12. jezik, govor; dijalekat, idiom; zargon; Rumeli - ı rumelijski dijalekat; siyasi - politicki zargon; Trabzon - ı trapezuntski govor 13. ton, nacin izrazavanja; - nı değiştirmelisin! moras da promenis svoj ton 14. govorkanja, tlapnja, rekla-kazala 15. dijal. put (a); ava ayda üç - gidiyorum u lov idem tri puta mesecno 16. muz. melodija (odredjenog regiona); Adana - ları adanske melodije 17. pero (kljuca) 18. fig. rub, ivica (opasnosti); uçurumun -ında na ivici ponora 19. vrh, siljak; kalem - ı vrh pera 20. (ili - sütü) mlezivo, kolostrum - ı açık 1) otkriven, otvoren, bez poklopca 2) zapanjen, zabezeknut 3) otvorena polica; - ı açık ayran delisi tupavko, glupan; /-ın/ - ını açık bırakmak iznenaditi, zadiviti; zapanjiti koga; - ı açık kalmak zadiviti se; zapanjiti se, zaprepastiti se; - ını açıp gözünü yummak grditi, ruziti; - ını açmak 1) otvoriti usta 2) progovarati, poceti govoriti 3) pej. stati grditi, poceti ruziti; - ını açmamak 1) cutati, ne izustiti ni reci 2) precutati; zatvoriti oci; /-ın/ - ını açtırmamak ne dati kome da dodje do reci, ne dati usta otvoriti; - - a 1) lice u lice, prisno (razgovarati) 2) pun puncijat (ocasi i si.); - dan - a dolaşmak v. - dan - a yayılmak; - - a dolu (ili - ı - ına) prepun, krcat, dupke pun; - - a kalmak ostati nasame, ostati oci; - ı - ına kavuşmamak biti presrecan, biti na sedmom nebu; - - a konuşmak razgovarati u cetiri oka; - - a vermek dos™iaptavati se; - dan - ayayılmak siriti se, prenositi se od usta do usta (o glasu); - a alınmaz 1) nejestiv 2) nepostojan, nedolican, ruzan (o recima); alışkaniiğı govorna navika; - dan almak fig. izvuci, izmamiti, doznati; - ına almamak ne spominjati; precutati; - ına ap~ tesle almak govoriti o kome s pos" tovanjem; /-ın/ - ını aramak doznati, dokuciti (od koga); fig. ispipati, isterati zeca iz grma; - ıyla arslan tutmak v. ıyla kuş tutmak; - ı aya, gözü çaya bak-

17

lll'

ıı

ağız

mak biti nepa:Zijiv; sklepati sta, osfjariti; /ın/ - ına bakakalmak biti zapanjen, biti UShicen Cijim recima; - rndan baklayı ÇI· karmak otvoreno kazati,, izneti, otkriti tajnu, progovoriti; - ında bakla ıs­ lanmamak ne cuvati tajnu; - ında bakla mı var? ti nesto skrivas? - ında (bir) bakla olmak) snebivati se, ustrucavati se (kazati); /-ın/ - ına bakmak 1) pazljivo slusati svaku rec, gledati u usta 2) slepo slusati koga, potcinjavati se kome; - ına baktırmak zanimljivo pricati, drzati paznju (slusalaca); - ından bal şeker akar iz usta mu tece med, on slatko govori; - ına beraber (pun) do ruba, do vrha; - ını bıçak açmıyor 1) on uporno cuti 2) veoma je potresen; - ını bıçak açmamak ne biti raspolozen za razgovor (od ocajanja i si.); - ı bir jednoglasno, jednodusno, zdusno, slozno; - ına bir çöp (ili bir şey) koymamak ne jesti, nista ne stavljati u usta; - ı bir karış açmak razjapiti usta, zinuti (od iznenadjenja, cudjenja); /-ıni - ına bir kemik atmak baciti kome kost, dati kome sta da bi ga ucutkao; - ından bir laf kaçırmak izbrbljati se, izlanuti se; - ına bir parmak bal çalmak obmanuti koga lepim recima, (po) vuci za nos; -ı boş v. -ı gevşek; - ını bozmak psovati, ruziti; - ı bozuk pogana jezika, skaredan, psovacki; - bozukluğu pogan jezik, psovanje; - ına burnuna bu· laştırmak pokvariti, upropastiti; izosljariti (posao); - burnu yerinde 1) pristao, prikladan 2) fig. ispravan, tacan, korektan; ını burnunu toplamak pravilno upotrebljavati (izraze, sırane reci i si.); - ı büyük razmetljiv, hvalisav; - ı cıvık dijal brbljiv, indiskretan; - çabukluğu brz govor, brzanje; - ında çakıl taşı mı var? sta on klepece? - ı çarpılmak kreveljiti se, kriviti usta (iz negodovanja); /-ın/ - ını çar· şamba pazarına çevirmek arg. razbiti kome labrnju; - ı çellkli okoreli brbljivac; ından çıkanı kulağı duymamak (ili işit­ memek) nepromisljeno govoriti; - ından çıkmak omaci se (o nepromisljenoj reci);

18

- ı çiriş çanağına döndü usta su mu postala suva i gorka; - ını dağıtmak 1) pustiti jezik, postali drzak, ici daleko 2) udariti po ustima, razbiti kome zube; - dalaşı prepirka, raspra; - dataveresi uzajamno psovanje; - değişikliği raznovrsnost ishrane; - ını dikmek cutati kao riba, cutati kao zaliven; - ı dili bağlanmak zavezati se (o jeziku); - ı dili korumak govoriti do promuklosti; - dil vermemek ne moci glasa pustiti, ne moci rec izustiti (od bolesti, iznemoglosti); - ında dili yok v. - ı var dili yok; - ından dirhamle çıkmak govoriti sa zaviscu; - ına dolu do vrha (pun), prepun, krcat; - dolusu na sva usta (psovati, grditi); puna usta; - dolusu küfür gadna psovka; - ında n dökülmek 1) govoriti obazrivo, biti uzdrzljiv 2) biti jasno, videti se, prepozmati se po regima (o !azi i si.); ı dört açılmak zapanjiti se, preneraziti se; /-ın/ - ı dört köşe olmak sirom razjapiti usta, biti dobro raspolozen; -a düşmek postali predmet razgovora; postali poznat; /-ıl - ından düşürmek stalno pricati o kome, ne ispustati koga iz usta; - ını dü· zeltmek poceti uctivo razgovarati, uljuditi se; -ını ecel alsın (ili kapasın) crkao dabogda! djavo da te nosi! - etmek 1) izneti, izjaviti 2) nagovoriti, nasukati 3) teatralno govoriti; - ını faraş gibi açmak drsko odvracati; protiviti se, prigovarati; - gazı teh. visokopecni gas; - ına geldiği gibi nepromisljeno, nesmotreno (govoriti, reci); ına geleni söylemek 1) govoriti bez razmisljanja, birbljati, torokati 2) drsko goverili; - ı gevşek brbljiv, nepromisljen, indiskretan; - ına girecek gibi yaklaşmak (ili - ına girmek) veoma se pribliziti kome; /-ın/ - ından girip burnundan çıkmak nagovarati, ubedjivati; ulagivati se, laskati; ına göre olmamak biti nedostistizan, nedokuciv; - ı havada 1) uobrazen, nadmen, razmetljiv 2) zabezeknut, zapanjen, zgranut; - ını havaya (ili poyraza) açmak ostali praznih saka, nista ne dobiti; - ını hayra aç ne govori o losim stvarima!; /-ın/ - ının içine bakmak v. - ına bakmak; -

ağız

ının içine baktırmak v. - ına baktırmak; - ına kadar v. - ına dolu; - kahyası pej. advokat, glasmogovornik; - ımın kahyası mısın? ta, zar si !i moj advokat? - ı kalabalık brbljiv, indiskretan; - kalabalığı bujica reci; /-ı/ - kalabalığına getirmek zbuniti koga brbljanjem (bujicom reci); /-ın/ - ının kalayını vermek osorno, gruba odbiti; - ını kapamak (ili kapatmak) 1) zacutati 2) zapusiti kome usta, ucutkati; - ı kara 1) zlurad, pakostan; zloslutan 2) ogovarac, klevetnik, intrigant; torokalo; /-ın/ ının kaşığı olmamak ne biti nadlezan govarili o kome; - kavafı brbljivac, blebetalo; - kavgası prepirka, raspra, zadjevica; - ı kenetli1) uzdrzljiv, cutljiv, kolji drzi jezik za zubima 2) zauzdan (koni); - ını kiraya mı verdin? zasto cutis kao zaliven? reci nesto! - kokusu 1) zadah iz usta 2) fig. i':udljivost, musii':avost, hirovitost; /-ın/ ının kokusunu çekmek (ili dinlemek) povinovati se cijim cudima, trpeti cije hirove; - ı kulaklarına varmak razvuci usta do usiju, biti veoma radostan; - ın kurusuni jezik pregrizao! umukni! (kaze se onome ko govari o zlim stvarima); - ı ile kuş tutmak ui':initi nemoguce, skinuti zvezdu s neba; /-ın/ - ından laf almak saznati, ispipati (iz razgovora); - ında laf çiğnemek okolisiti; - ından laf kaçırmak izbrbljati se, izlajati se (nenamerno); - ına layık veoma ukusan (o jelu, hrani); /-ın/ - ın dan lokmasını almak uzeti kome zalogaj iz usta, neopravdano oduzeti; - ına lokma olmak pasti kome u sake; - ı mühürlü s katancem na ustima, cutljiv kao riba; - nişam veridba na ree; - ının ölçüsünü almak oparili se, opeci se (sa svoje govorljivosti); /-al - ının ölçüsünü vermek ukoriti, oi':itati kome lekciju; - ını öpeyim ljubim !i usta! hvala! (govori se donosiocu radosne vesti); - patlangıcı .ZVakaca guma; - ının payını almak dobiti prekor (grdnju); !-al - ının payını vermek v. ının ölçüsünü vermek; - ı pek cutıjiv, koji drzi tajnu; - ını pek tutmak cutaii, .drzati jezik za zubima; !-al - ının perhizi ver-

rnek ucutkati (i fig.) - persengi stalno ponavljana rec, postapalica; - ının pervazı yok on svasta moze da prevali preko jezike; - ı pis opakog jezika, bes!idan, besraman; - ından sakat bir söz kaçırmak omaci se (o psovki), opsovati; - sakızı predmet stalnog razgovora; - da sakız gibi çiğnemek ogovarati, otracavati, olajavati; /-ıl - ına sakız etmek uvek isto pricati, pre.ZVakavati; stalno ponavljati; /-ın/ ına sakız olmak biti predmet cijeg ogovaranja; - ından sakız avlamak izvuci, otkriti tajnu od koga; - ının salyalan akmak ceznuti, zudeti; - satmak razmetati se, hvaliti se, "duvati se"; /-ın/ - ını satmak navodit tudje misljenje kao svoje; - ını seveyim v. - ını öpeyim; - ı sıkı v. -ı pek; - ını sıkı tutmak v. - ını pek tutmak; - ını silip oturmak 1) cinili kao da se nista nije desila 2) predati se, pomiriti se, nista ne reci; /-ın/ - ından söz almak (çalmak, kapmak) v. -ından laf almak; ında söz çiğnemek v. - ında laf çiğ­ nemek; - ından söz kaçırmak v. -ından laf kaçırmak; - ı sulanmak (ili - ının suyu akmak) jako sta zeleti; /-ın/ - ının suyunu akıtmak pots!icati, podgrejavati ciju zelju; - ı süt kokan nezreo; zutokljunac. balavac; - ı süt kokmak biti nezreo, mirisati na mleko; - şakası sala; podsmeh; - tadı 1) mir, spokoj (nost) (u porodici, zajednici) 2) zadovoljstvo, uzitak; /-dan/ - ının tadını almak imati gorko iskustvo s cime; - ının tadını bilmek biti sladokusac, biti gurman; /-ın/ - ının tadını bozmak pakvarili pomutiti kome zadovoljstvo; - tamburası muz. drombulja; - tamburası çalmak umiriti, utesiti (recima); - a taş almış on uporno cuti; - a tat, boğaza feryat ukusno, ali oskudno (o jelu); - ı teneke kaplı neosetljivog grla (na topla), "sa grlom od lima"; - ını topla! zavezi! umukni! - toplamak zacutati, umuknuti; drzati jezik za zubima; - ında torba mı var? zasto ne govoris? hoces li reci nesto?; - ını tutmak cutati, ne brbljati, dr:Zati jezik za zubima; ında tükrüğü kurumak osusiti se (o grlu10

·ağız

od pricanja, ponavljanja); tütünü duvan ı var dili yok krotak, poza zvakanje; koran, "usta ima, jezik nema"; tih, 6utljiv; fal varmamak ne mo6i sta prevaliti preko jezika, ustrucavati se re6i; ın var olsun! drago mi je da to cujeml ma yakışmıyor ne prilici ti da to kazes; /-dan/ ı yanmak, ope6i se; imati gorko iskustvo s kima (s cime); ı yanık koji se opekao, nastradao; yapmak ulagivati se, ulizivati se; pretvarati se, postupati Ucemerno; yaymak izbegavati olvoren razgovor, okolisiti, · uvijati; ı yayvan brbljiv, blebetav; ından yel alsıni jezik pregrizao! ı yok tih, 6utljiv, suzdrian; /-ın/ ını yoklamak v. -ını aramak; ını yormak zamarati jezik, beskorisno pricati, uzalud pricati; yüreğin artağını (ili taşkınını) söyler posl. kad je srce prepuno, usta ne mogu da 6ute; sen bu - ları başkasına yapi pricaj li to drugome! N

N

N

ağızsız

fig. tih, ·miran; krotak; po ko ran,

ponizan · ağ kepçe meredov, mreza (za hvatanje leptira, ptica)

N

N

N

N

N

N

N

N

N

ağlama

1. plac, plakanje; Ağlama duZid placa (u Jerusalimu) 2. fig. iadikovanje, jadanje, kukanje varı

ağlamak 1. plakati; ağlayıp sızlamak 1) naricati, jadikovati 2) /-al oplakivati, plakati (za kime) 2. vadati se, zaliti se; ağ­ lamayan çocuğa meme vermezler posl. dete dök ne zaplace ne dobije sisu 3. bot. ispustati smolu, sok (o drvetu)

N

N

. ağız birliği jednodusnost, slaganje; dogovor; - etmek slaziti se, sağlasiti se; dogoitoriti se ağızdan

oralno; - Ilaç almak uzimati lekove oralno ağıziamak ak. 1. teh. podesiti, uglavitl (u otvor) 2. mor. dovesti brod do ulaza u luku 3. nar. gristi (hranu)

ağızlaşma bio/ anastomoza (spajanje krvnih sudova, zivaca) \ ağıziaşmak spajati se, .preplitati se (o krvnim sudovima, zivcima) ağızlı

sa... ustima (otvorom, ostricom, vrhom i drugim znacenjima reci ağız) iki tüfek dvocevka; kara - zloban, pakaslan ağızlık

1. mustikla; pisak cigarete 2.

muz. pisak, dulac 3. korpa za njusku ograda 5. kais-prekonosnik (za konja) 6. voj. stitnik cevi 6. dijal. levak ağızlıkçı ağız

ağızsıl

suglasnik)

20

izradjivac mustikli

otu arh. potprasnik, paljak (topa) gram. usneni labijalan (izgovor,

ağlamaklı placljiv, cmizdrav; placan; bir sesle placnim glasoin ağlamalı v. 1. v. ağlamaklı 2. tuzan, zalostan; - hikaye tuzna prica ağlamış

placan; natmuren, kiseo, zia-

voljan ağlamsamak

zaliti se, jadati se, ja-

dikovati ağiaşmak 1. plakati (o vise lica zajedno); kadınlar birdenbire ağiaştılar zene su odjednom briznule u plac 2. jadati se, zaliti se, vajkati se

ağiatı poz. tragedija ağiatmak

suza; ganuti; kinjiti ağlayıcı ı

ak. rasplakati, dovesti do anasını

(ili

- zamarati, muciti,

-kadın)

narikaca ll v.

ağ­

lamış

ağlayış 1. plakanje, plac . 2. fig. jadikovka, zalopojka ağma

1. gl. im. od ağmak 2. meteorit

ağmak (-ar) dat. arh. 1. (po)dizati se (o dimuprasini); penjati se 2. visili (o lozi), naginjati se ağnamak

1 v.

ağnamak

2 dija/. v. anlamak

ağrı

agınmak

1. bol, boljka; porodjajni bol; -

sı

ahenksizlik tutmak poceti (o porodjajnim bolovima); vermek ozlediti, povrediti 2. tig. bol, patnja; kalp - sı ljubavni jadi, ljubavni bol ağrılı

bolan, s bolovima

ağrımak

boleti, tistati (o zubu, glavi) boli me zub

dişim ağrıyor

ağrısız 1 . bezbolan 2. tig. bezbrizan, bez nevolja; - baş tig. (covek) bez briga i nevolja; - baş mezarda olur nema coveka bez nevolje; covek tek u grobu nadje mir ağrıtmak

ak. nanositi bol, pricinjavati

bol ağsı

ağ

mrezast, u obliku mreze

tabaka

ağu

v.

ağulu

anat. mreznjace

ağı

v.

ağustos

ağılı

avgust; -

ayı

avgust mesec

ağustos böceği 1. zool. cvrcak, zrikavac (Cicada plebeja) 2. tig. brbljivac

ah 1 uzv. ljutnje, cudjenja, radosti, zadovoljstva, bola, ceznje; ah! o! oh! uh! ll . ı.izdah, jecaj; kletva, proklinjanje; - almak biti proklet, pretrpeti kaznu; - çekmek uzdisati; jecati; /-ın/ - ını çekmek ispastati, placati dug (cijoj kletvi); - deme, düş­ manın oh demesin ne kukaj da ne bi tvoj neprijateli likovao! - deyip - işitmek biti bespomo6an; - etmek 1) uzdisati, tugovati 2) /-ı/ proklinjati, kleti; - a gelmek 1) v. - almak 2) ispastati svoje grehe; izdria:vati zasluzenu kaznu; - ı göklere çık­ mak do neba dopirati (jecajima); - ile, vah ile 1) jedva, tesko, mucno 2) uz velike bolove, v~oma bolno; /-ın/ - ı tutmak (ili - ı yerde kalmamak) ostvariti se, ispuniti se, (po)stici (o cijoj kletvi) aha uzv. (prilikom kivanog) aha! eto!

ostvarenja oce-

ahali a. stanovnistvo, zivalj, populacija; narod; Adana - si stanovnistvo Adane

~har apr~tura, impregnacija (papira); lepılo (od stirka i pirincanog brasna)

· aharlamak regnirati

ak. apretirati (papir); imp·

aharlanmak pass. od aharlamak aharlatmak caus. od aharlamak aharlı

fino obradjen; imprengiran

ahbap (-bı) a. 1. drug, prijatelj; - çabiiski prijatelji 2. poznanik, znanac

vuşlar

ahbabça prijateljski; iskreno ahbaplık 1. prijateljstvo, drugarstvo; /la/ - etmek 1) d~uziti se, prijateljevati 2. tig. caskati, ceretati 2. poznanstvo; göz - ı poznanstvo iz vidjenja ahçı

v.

aşçı

ahçıbaşı

v.

ahçılık

aşçılık

v.

aşçıbaşı

ahdetmek dat. zareci se, zavetovati se; obavezati se; zakleti se ahdi a sporazuman; ugovorni, kontraktualni; - tarif ugovorna tarifa Ahdiatik (-ki) Osm. Stari zavet Ahdicedit (-di) Osm. Novi zavet ahenk (-gi) p. 1. saglasnost, sloga, harmonija; - kurmak sloziti se, saglasiti se; sağlamak usaglasiti, ostvariti saglasnost 2. /ing. harmonija; ct. uyum 3. muzika, koncert; zabava, zur; - düzrnek prlrectiti zabavu s muzikom; -etmek prirediti zabavu; - kapağı muz. rezonator; - katmak razveseliti (skup, drustvo) ahenkleştirmek

dovesti u sklad, usag-

lasiti, koordinirati

ahenkli 1. uskladjen, slozan 2. harmonican, milozvucan, melodican; ct. uyumlu ahenksiz neskladan; nepovezan, rasplinut

neharmonican;

ahenksizlik nesklad, disharmonija; kakofonija; ·rıesaglasnost, nesloga

21

" '

'1

'

aheste aheste p. 1. spor, (po) lagan 2. tih, miran 3. nezan, rnek 4. nizak (glas); - tiho; lagano ahfat (-dı) a. unuci, potomci, potomstvo ahır p. konjusnica, stala; - a çekmek zatvarili u stali; /-ı/ - çevirmek fig. pretvoriti u stalu, zapustiti (prostoriju); -gibi· kao stala, (o mestu); - gübresi stajsko djubre

hocalığı etmek moralisati, propovedati o moralu; - bilimi etika; - kaldeleri eticke norme, moraine regule 2. etika; 3. narav, karakter, priroda, dusevno svojstvo; - ı bozuk nepcisten, necastan 4. moralnost, cudorednost, cestitost; - ve adab moral; uljudnost, pristojnost ahlakçı

ahlakçılık

ahırlamak

ahlak

dışı

ahlak

dışçılık

Ahi ist. pripadnik manskom carstvu)

ahlak

dışılık

esnafa

(u

Os-

ahir a. poslednji; - zaman 1. poslednje vreme 2) fig. kraj sveta; - zaman peygamberi poslednji prorok (Muhamed) ahit (-hdi) a. f. zavet, zaricinje, obe6anje; -im olsun kunem se! dajem rec! 2. sporazum, dogovor 3. arh. period, epoha ahitleşmek

1. uzajamno obe6ati, dati rec (jedan drugom) 2. sporazumeti se, dogovoriti se ahitname a.p. ugovor, konvencija; pakt ahize a. 1. prijemnik 2. telefonska slusalica ahkam a. 1. misljenje, prosudjivanje; sud, zaklucak; - çıkarmak 1) proricati, predskazivati 2) iznositi neosnovane tvrdnje; - ından geçilmemek ne odstupati od svog misljenje, ostati pri svome; - kesrnek dati kategorican sud 2. propisi; direktive, instrukcije, naredjenja; rezolucije, zakljucci 3. uslovi; norme ahlaf a. potomci, potomstvo; naslednici (na polozaju)

1

·l

!

fil. moralizam

ustojati se, izgubiti snagu; olenjiti se (o zivotinjı-od dugog ostajanja u s tali)

Ahilik ist. zanatlijsko bratstvo, esnaf

i

moralist, eticar

ahlak a. 1. moral, cudored, eticke norme; - ını bozmak pakvarili se, izopaciti se; - bozukluğu moraina iskvarenost, korumpiranost; - düşkünlüğü amoralnost, pad morale, izopacenost; -

22

arnaralan til. amoralizam

amoralnost; amoralizam

ahlaki moralan ahlakılık moralnost, tojnost, uljudnost

eticnost;

pris-

ahlaklı 1. uljudan, pristojan; pasten 2. s ... karakterom, s .. naravi; fena - bir adam covek lose naravi: melek - bir kız devojka andjeoske naravi

ahlaksız 1. nemoralan, necastan; neuljudan, nepristojan 2. beskarakteran, lose naravi; bezobrazan ahlaksızlık 1. nemoralnost, nemoralno ponasanje; - yapmak nemaraina se ponasati 2. los karakter, losa narav; cudljivost

ahlamak uzdisati; jecati, stenjati; kukati ahlat (-tı) 1. bot. divlja kruska (Pirus piraster); divlja kruska (plod) 2. arg. bukvan, tikvan, zvekan ahmak (-ğı) a. glupak, budala, idiot- bulur pos. nasla vreca zakrpu; - aldatan pljusak, provala oblaka; - ısiatan sitna kisa, rominjanje ı

ahmakça glupo, budalasto ahmaklaşmak

(o)glupaviti, (o) tupaviti

ahmaklaştırmak

ak. zaglupljivati

ahmaklık 1. glupost, blesavost 2. ludost, budalastina. ludorija

ajitasyon ahraz a. nar. nem, gluvonem ahret a. onaj svet, zagrobni zivot; isposnik, pustinjak, usamljenik; covek razocaran u ovaj svet; - boylamak umreti, poci na onaj svet; - bilgisi eshatologija; - e gitmek preseliti se na onaj svet, umreti; - yolculuğu smrt, putovanje na onaj svet - eviadı v. -oğlu; usvojenik, usvojen sin; - te on parmağı yakasında olmak traziti od koga racuna na onom svetu; - suali 1) dosadno, nepotrebno pitanje 2) tesko, uznemirujuce pitanje; /-al suali sormak probiti kome glavu piini yapmak (ili zentanjima; ginleştirmek) ciniti dobra dela adamı

ahretlik 1 zagrobni, onosvetski ll usvojeno siroce; vaspitanik (sluzavka) ahşap(-bı)

kuca); deljstvo

a. drven, od drveta (most,

işçilik

stolarstvo; tesarstvo, drvo-

ahtapot(-tu) 1. zoo/. hobotnica (octopus vulgaris) 2. med. polip, otok 3. arg. muktas, gotovan, prisipetlja; - gibi nametljiv, dosadan ahu p. 1. zoot. gazela (Antilope darcas); - gözlü prelepih ociju, ociju kao u gazele (a devojci) 2. fig. gazela (privlacna devojka ili zena) ahu dudu bot. malina (Rubus ideaus) ahval(-li) a. stanje, situacija, polozaj; dogadjaji, zbivanja; dünya - i situacija u svetu; svetska zbivanja ahzetmek ak. uzimati, dobijati, primati ahzü ita a.p. arh. kupopradaja, trgovina ahzu kabz p-a. prisvajanje imovine aidat a. 1. prihodi, dohoci, prinosi 2. cianarina

porodice; - hukuku porodicno pravo; - i smi prezime; - kurmak osnovati porodicu; - kızı devojka iz dobre porodice; sahibi otac porodice, domacin; -terbiyesi porodicno vaspitanje; - vakfı porodicno imanje; porodicno zavestanje; - yardımcısı jur. hranilac porodice; - yuvası porodicno gnezdo 2. biol. familija (biljaka, zivotinja) 3. jezicka familija 4. zena, supruga ailece 1. sa celom familijom, porodicom; yeni yılınızı - kutlar, selam sunarım sa poradicom vam cestitam novu godinu i pozdravljam vas 2. kao porodica, porodicna; po porodici, na porodicu ailecek nar. v. ailece ailelik 1. za porodicu, po porodici; bir yemek obrok za jednu porodicu 2. v. ai levi ailevi porodican, domaci ait a. dat. koji se odnosi na; o, u vezi sa .. ; koji pripada kome (cemu); koji setice koga (cega); - olmak pripadati kome; ticati se; odnositi se; bu, size - değildir ovo se vas ne tice; ovo se ne odnosi na vas; kitaplığımıza.- kitaplar knjige koje pripadaju nasoj biblioteci; siyasi görüşmelere - belgeler dokumenta o politickim razgovorima; ona - bir vazife njegova duznost, duznost koja mu je pala u deci aitlik v. aidiyet ajan 1. agent, predstavnik, zastupnik 2. agent (policijski) 3. jur.dr:Zavni predstavnik, zastupnik (u medjunarodnom sudu) 4. privatni detektiv ajanda podsetnik, memorandum, beleznica, agenda

aldiyet a. odnos, veza, bu işin bana i yok ja sa tim nemarn nikakve veze, to se mene netice

ajans 1. agencija formativna, trgovinska); cije, predstavnistvo; cijske vesti 3. detektivski

(telegrafska, in2. sediste agenhaberleri agenbiro

aile a. 1. porodica, familija, celjad; dostu poradieni prijatelj; - efradı clanovi

med. nemir, uznemirenost

ajitasyon .1. uzbudjenje, uzbudjenost 2.

23

~rn il f ı

ajurajur azur; rad sa supljikama; brosiran povez ajurlu azuriran, supljikav (rucni rad) ak 1. beo, sed; - sakal bela brada 2. fig. cist; neporocan, cestit; - yüzle casno, cestito; yüzü - castan, cestit 3. u sastavu bot. i zoot. naziva - ballı baba bot. mrtva kopriva (lamium album); - başkuş zoot.

usara, sovuljaga (asio flameus); - çam bot. jela (Abies alba); - kuyruk sallayan zoot. pastirica bela (Motacilla arba); - nilüfer bot. lokvanj (Nymphaea alba); sarmaşık bot. poponac (Convolvolus); tilki zoot. polarna lisica (Aiopex lagopus) ll 1. bela mrlja; mrena (u oku) 2. (ili gözün ı) beonjaca 3. belance (jajeta) 4. beline, belila 5. sedina, seda kosa, sedine; /-af düşmek 1) poceti sedeti (o kos i), bradj 2) imati mrenu (leukom) - ı - karası kara belolik i crnokos (kaze se za onog ko ima sve valjano) - akça kara gün içindir post. beli novac je za erne dane; - altın platina, belo zlato; - Arap Arapin (za razlikovanje od Crnca); - benizli bled; - ım derken bokum demek arg. uprskati; padati iz greske u gresku; - gözlü urokljiv, zlopogledja; okrutan, svirep; nizak, podao; - ı karası geçıtte belli olur post. na muci se poznaju junaci; - ı karadan seçmek razlikovati dobro od loseg; - koyunu gören içi dolu yağ sanır izgled vara coveka; koyunun kara kuzusu da olur u svakom kukolju ima zita (i u bele ovce madje se crno jagnje); - köpek kara köpek olos, sljam, bagra; - sakaldan yok sakala gelmek potpuno oronuti, onemocati; - sakal kara sakal svi; i veliko i malo; - sıcak paklena vru6ina ağacı

aka dijat. v.

a~a

akabinde odmah, neposredno po akaç 1. odvodna ·cev; dren, slivnik 2. kanal, jaz, vada akaÇiama isusivanje, odvodnjavanje, drenaza

24

akaçlamak ak. isusivati, drenirati akademi 1. akademija (u raznim znacenjima); Güzel Sanatlar - si akademija umetnosti; 2. stik. akt; -· yapmak raditi akt, slikati obnazeno telo akademik akademski akademist akademac akademisyen demije nauka

akademik;

clan

aka-

akademya v. akademi ak ağa ist. beli ev nuh (u harem u) ak ağaç

(-cı)

bot. breza (Betula alba)

akait (-di) a. 1. katehizam, ilmi) teologija

doğma

2. (ili

akaju bot. mahagoni (Swietenia mahagoni) akak (-ğı) dijat. 1. korito; jaz, kanal, vada 2. odvodna cev ak ala vrsta turskog pamuka (Gossypium hirsutum) ak amber (siva) ambra akarnet a. 1 . neplodnost, ·besplodnost; sterilnost; 2. fig. neplodnost, jalovost akan

yıldız

akar 1 vina

a.

zvezda padalica, meteor;

nekretnine, nepokretna imo-

akar2 ı 1. teku6i, protaeni 2. teean, zidak ll tecnost, fluid; - ı yok kokarı yok u najboljem redu, besprekorno, tip-top akar amber bot. amber drvo, storaks (Liquidanber orientalis) akarca dijat. 1. teku6a voda; recica, potoci6 2. med. fistula 3. topao izvor, toplice; 4. nar. tuberkuloza kostiju akar su 1. teku6a voda, reka 2. tok, struja, bujica 2. niska od bisera; dijamantska ogrlica akar yakıt tei:':no gorivo

akıl

ak asma bot. 1. bela loza, pavit (Ciematis vitalba) 2. divlja tikva (Br}lonia dioica) akasya bot. 1. akacija (Acacia) 2. bagrem (Robinia pseudacacia) akbaba 1. zoo/. sup, lesinar (Vultur monachus) fig. starac, starina; - ya dönmek osedeti, posedeti ak ak -.alba)

balık (-ğı)

balıkçı!

zoo/. klen (Leuciscus) zoo/. bela caplja (Egretta

ak basma med. katarakt; cf. ak su akbaş

zoo/. morska guska (Bernicla)

ak başlı beloglav; - yelve zool be. loglava strnadica (Emberizia leucocephala) ak benek

(-ği)

med. leukom, mrena

akciğer

anat. pluca; - atardamarı plucarterija; bilimi pneumologija; -göbeği hilus pluca; - iltihabı zapalenje mehuric; - toplardamarı plucna vena; tüberkülozu (ili veremi) tuberkuloza pluca; - zarı plucna maramica, porebrica na

akça 1 belicast, prilicno beo; - pakça belaputa i lepuskasta, ljuı:ıka (devojka) akça2 1. arh. novac, para 2. ist. srebrni novcic akça

ağaç

bot. javor, klen (Acer)

akça kavak bot. bela topola (Populus alba) akçalı

bogat, parajlija

akça yel jugoistocni vetar akçe v. akça2 akçıl

1. belicast, belkast 2. izbledeo,

uvenuo akçıllanmak,

akçıllaşmak

izbledeti,

uvenuti

ak çöpleme bot. cemerika (Veratrum al bum)

ak da rı bot. proso (Panicum miliaceum) ak demir kova no gvozdje akdetmek ak. zakljuciti, sklopiti (ugovor, sporazum i si.) ak diken bot. pasdren (Rhamnus cathartica) ak doğan zool. (sivi) soko (obucen za lov) (Falco rusticolus) ak günlük 1. tamjan 2. (ili tamjanova drvo (Boswellia) ak hardal bot. alba) akı

ağacı)

bot.

bela slacica (Sinapis

tok, tecenje: struja, bujica

akıbet a. 1 1. kraj, svrsetak 2. ishod, rezultat, posledica, plod 3. sudbina, udes na kraju, napokan - ine uğramak doci u losu situaciju

akıcı f tecan, zidak; - madde tecno telo, tecnost 2. fig. lak, tecan (govor, stil); - sessiz tekuci suglasnik, likvid akıcılık

tecnost, lakoca, jasnost (gostila); muz. blagozvucnost, harmonicnost, melodicnost

vora,

akıl (-klı) a. 1. razum, um, pamet; mudrost, razboritost; - hastalığı ludilo; - hastanesi psihijatrijska bolnica, ludnica; hastası umobolnik; zayıflığı slaboumnost 2. pamcenje, secanje; ct. hafıza; - defteri podsetnik, beleznica; ında kalmak (olmak, tutmak) ostati u secanju, pamtiti, ostıiti u pameti 3. razmisljanje, rasudjivanje, prosudjivanje 4. savet; /-dan/ - almak dobiti savet od koga; /-al - danışmak(po) savetovati se s kime, konsultovati se; /-al - öğretmek 1) posavetovati, pou6iti, nagovoriti 2) uciti pameti, popovati: /-a/ -vermek dati savet, posavetovati, sugerisati - - dan üstündür ta arşa kadar eeliri oka bolje vide nego dva; /-ıl - ı almak 1) shvatiti, razumeti 2) poverovati; /-ın/ - ını almak uplasiti, zastrasiti koga; obezglaviti; - almaz ne-

25

akılcı

verovatan; nepojmljiv, neshvatljiv, nedokuciv; - ı başında razuman, pametan, razborit; - ını başına almak opametiti se, urazumiti se; osvestiti se; - ını başından almak v. -ını almak; - ı başına devşirmek v. -ını başına almak; - ı başına gelmek 1) osvestiti se, doci k sebi, pribrati se 2) urazumiti se oparnetili se; /-ın/ - ını başına getirmek urazumiti koga; - ı başından gitmek izgubiti glavu, smesti se; -ını başına toplamak v. -ını başına almak; - ını beğenmemek ne driati do cijeg misljenja; - ınla bin yaşa! halal ti ideja (ironicno-za glupu ideju, zamisao); ının bir tahtası eksik (ili noksan) faii mu jedna daska u glavi; - ı bakuna karışmak vulg. utronjati se (od straha); /-laf-ın/ -ını bozmak izgubiti razum, poludeti, posasaveti (od posla, briga i si.) /-ın/ - ını bulandırmak pomutiti kome razum; - ı çalık nepromisljen, lakouman, lakomislen; /-ın/.- ını çalmak zarko zainteresovati, zaneti, ocarati (koga); /-ın/ - ını çelrnek 1) odvratiti, odgovoriti, odvraciti od cega 2) navesti na los put, zavest1, sablazniti; ından çıkmak isceznuti iz secanja, pasti u zaborav; - ını dağıtmak izgubiti razum; ını değiştirmek predomisliti .se; /-ın/ - ına dokunmak izbaciti, izvesti iz ravnoteze; ı durmak zbuniti se; spetljati se; - ına düşmek dijal. pasti na um, prisetiti se cega; /-al - erdirememek ne moci shvatiti; /-al -ı ermek razumeti, shvatiti; - ına esmek pasti na pamet, sinuti (o ideji); dunuti u glavu; - etmek smisliti, dosetiti se; dovijati se (kako raditi, postupati); -ı evvel veoma pametan; iron. pametnjakovic; - ı fikri imtihanda on misli samo na ispit; - ı fikri birbirine karışmak zbuniti se, zapresti se, pomesti se; - fukarası glupak, idiot; /-ı/ - ından geçirmek (po)razmisliti, promozgati; - ından geçmek doci, pasti na pamet; - ına geleni yapmak nepromisljeno postupati, cinili sve sto padne na pamet; -ına gelmek pasti na pamet, setili se, sinuti (misli); - a gelmez neshvatljiv, neobjasnjiv, nepojmljiv; - ına ge-

26

tirrnek 1) /-ı/, -ın/ podsetiti, podsecati koga 2) /-ı/ setili se cega; - ı gitmek zbuniti se, smesti se; - ına hiffet getirmek poludeti, skrenuti pame6u; - hacası iron. savetnik, mudrijas; - için tarik (ili yol) birdir post. za mudrog je samo jedan put; - ı kabul etmek 1) shvatiti, razumeti 2) predstaviti sebi, zamisliti; - ını kaçırmak poludeti; - karı değil nerazuman; - ı karışmak zbuniti se, ne znati sta ciniti; - ını kaybetme k 1) izgubiti glavu, raspametiti se 2) izlapeti; /-ı/- ı kesrnek uveriti se u.. ; shvatiti, pojmiti, formirati misljenje; /-ı/ ına koymak 1) nagovarati, navoditi; sugerisati 2) cvrsto resiti, postaviti cilj; kumkuması (ili kutusu) 1) cudo od deteta, vunderkind 2) iron. mudra glava; - ı oynamak (ili - ını oynatmak) poludeti; para ile satılmaz parnet je urodjena, naknadno se ne stice; - sağlığı med. mentaina higijena; - ı saplanmak stalno misiili na odredjenu stvar, biti okupiran mislima o cemu; /-ı/ - ına sığdıramamak ne moci -shvatiti, ne mo6i pojmiti; -a sığmaz nezamisliv, nepojmljiv, neshvatljiv; -ı sıra po njegovom misljenju, on misli. .. ; - ına sinrnek urezati se u secanje; - ını şaşırmak poludeti; - ı takılmak v. -ı saplanmak; - ı tepesinden yukarı rasejan; - ının terazisi bozulmak otupaviti, pobenaviti; tereleili sasav, eaknut, pomeren; - ına turp sıkayım! ti 6es nesto da mi kazes! var (ili mantık) var sta je tu nejasno? mu6ni malo glavu! - a yakın prihvatljiv, razuman, razlozan (rec, misao i si.);- yaşta değil, baştadır post. parnet nije u starosti vee u glavi; /-al - ı yatmak poverovati u sta; uveriti se, ubediti se; - a yelken etmek praviti gluposti, postupati nepromisljeno; - ı yolundan çıkmak poludeti, skrenuti pamecu; - ın zincirini koparmak izgubiti razum; -ından zoru var on je pobenavio akılcı

1 umni, misaoni, duhovni ll fi/. ra-

cionalist akılcılık

til. racionalizam

akis akıl dışı

1. nerazuman 2. iracionalan

akıl dışı

umnjak (zub)

akıllandırmak akıllanmak

akındırık dijal.

ak. urazumiti

opametiti se, urazumiti se

akıllı pametan, uman, bistar, razborit; davranmak pametno postupati; - düş­ man akılsız dosttan iyidir (ili yeğdir) pametan neprijatelj je bolji od glupog prijatelja; - geçinmek praviti se pametan; köprüyü arayıncaya dek deli suyu geçer dak pametan trai:i most, lud predje preko reke; - uslu trezven, razborit akıllıca

razumno, razborito, trezveno

akıllılık razumnost, mudrost, bistrina, trezvenost, razboritost, promisljenost; etmek postupati razumno, (razborito, trezveno); - taslamak praviti se pametan; mudrovati, mudrijasiti akılsız nerazborit, nepromisljen; glup, budalast, sasav; - başın cezasını ayak çeker pos/. ko nema u glavi ima u nogama akılsızca

glupo,

nerazborito,

nep-

romisljeno akılsızlık glupost, nerazboritost,. nepromisljenost; lakomislenost; - etmek praviti gluposti, nepromisljeno postupati

akım

1. tok, proticanje, 2. fiz. struja, tok; doğru - stalni tok 3. /it. arhit. tendencija akımtoplar

akumulator

akın 1. voj. napad, nalet; juris 2. (pljackaski) pohod; upad 3. fig. potok, bujica; invazija, navala, tiska; - - u grupama, masovno; /-af - etmek 1) napadati, jurisati 2) slegati se, tiskati se (o svetini) 4. sp. napad; bir - ı durdurmak (ili kesmek) zaustaviti (preseci) napad

akıncı

akıncılık ist. upad, prepad (akindi:ija u neprijateljske redove pre pocetka borbe)

1. pljackas, otimac; provalnik 2.

ist. akindi:ija (pripadnik jurisne konjice koja

je upadala u neprijateljske zemlje) 3. napada