TS_EN_ISO_3834-2

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN ISO 3834-2 Haziran 2007

ICS 25.160.10

METALİK MALZEMELERİN ERGİTME KAYNAĞI İÇİN KALİTE ŞARTLARI - BÖLÜM 2 : KAPSAMLI KALİTE ŞARTLARI Quality requirements for fusion welding of metallic materials Part 2: Comprehensive quality requirements

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Ön sözBakanlıklar/ANKARA Necatibey Caddesi No.112

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 3834-2 (2005) standardı esas alınarak TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 26 Haziran 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. − Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

İçindekiler Kapsam...................................................................................................................................................... 1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 1 Bu standardın kullanımı........................................................................................................................... 1 Şartların gözden geçirilmesi ve teknik inceleme .................................................................................. 1 5.1 Genel ....................................................................................................................................................... 1 5.2 Şartların gözden geçirilmesi .................................................................................................................... 2 5.3 Teknik inceleme ...................................................................................................................................... 2 6 Taşeronluk ................................................................................................................................................ 2 7 Kaynak personeli...................................................................................................................................... 2 7.1 Genel ....................................................................................................................................................... 2 7.2 Kaynakçılar ve kaynak operatörleri ......................................................................................................... 2 7.3 Kaynak koordinasyon personeli .............................................................................................................. 3 8 Muayene ve deney personeli................................................................................................................... 3 8.1 Genel ....................................................................................................................................................... 3 8.2 Tahribatsız muayene personeli ............................................................................................................... 3 9 Teçhizat ..................................................................................................................................................... 3 9.1 İmalât ve deney teçhizatları..................................................................................................................... 3 9.2 Teçhizatın tanıtımı ................................................................................................................................... 3 9.3 Teçhizatın uygunluğu .............................................................................................................................. 3 9.4 Yeni teçhizat ............................................................................................................................................ 4 9.5 Teçhizatın bakımı .................................................................................................................................... 4 10 Kaynak ve ilgili faaliyetler .................................................................................................................... 4 10.1 İmalât plânlaması ............................................................................................................................ 4 10.2 Kaynak prosedürü şartnameleri....................................................................................................... 4 10.3 Kaynak prosedürünün onayı............................................................................................................ 4 10.4 İş talimatları ..................................................................................................................................... 5 10.5 Dokümanların hazırlanması ve kontrolü için prosedürler ................................................................ 5 11 Kaynak sarf malzemeleri...................................................................................................................... 5 11.1 Genel ............................................................................................................................................... 5 11.2 Parti deneyi...................................................................................................................................... 5 11.3 Depolama ve kullanım ..................................................................................................................... 5 12 Esas metalin depolanması................................................................................................................... 5 13 Kaynak sonrası ısıl işlem ..................................................................................................................... 5 14 Muayene ve deney ................................................................................................................................ 5 14.1 Genel ............................................................................................................................................... 5 14.2 Kaynak öncesi muayene ve deney.................................................................................................. 5 14.3 Kaynak esnasında muayene ve deney ........................................................................................... 6 14.4 Kaynak sonrası muayene ve deney ................................................................................................ 6 14.5 Muayene ve deney durumu ............................................................................................................. 6 15 Uygunsuzluk ve düzeltici faaliyetler ................................................................................................... 6 16 Ölçme, muayene ve deney teçhizatının kalibrasyonu ve geçerlilik süresi ..................................... 6 17 Tanıtım ve izlenebilirlik ........................................................................................................................ 6 18 Kalite kayıtları........................................................................................................................................ 7 1 2 3 4 5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları Bölüm 2: Kapsamlı kalite şartları 1

Kapsam

Bu standard hem atölyeler hem de sahadaki montaj alanlarıında kullanılan metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kapsamlı kalite şartlarını kapsar.

2

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır. EN, ISO, IEC Adı vb. No (İngilizce) ISO 3834-1 Quality requirements for fusion welding of metallic materials - Part 1: Criteria for the selection of the appropriate level of quality requirements ISO 3834-5: Quality requirements for fusion 2005 welding of metallic materials - Part 5: Documents with which it is necessary to conform to claim conformity to the quality requirements of ISO 3834-2, ISO 3834-3 or ISO 3834-4

3

TS No1) TS EN ISO 3834-1 *

TS EN ISO 3834-5 *

Adı (Türkçe) Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları – Bölüm 1: Uygun kalite şartları seviyesinin seçim kriterleri Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları – Bölüm 5: ISO 3834-2, ISO 3834-3 veya ISO 3834-4 standardlarının kalite şartlarına uygunluğunun sağlanması için gerekli dokümanlar

Terimler ve tarifler

Bu standardın amaçları için ISO 3834-1’de verilen tarifler uygulanır.

4

Bu standardın kullanımı

Bu standardın kullanımında genel bilgi için ISO 3834-1 kullanılmalıdır. Bu standardda verilen kalite şartlarını yerine getirmek için, ISO 3834-5’te verilen ilgili standardlara uygunluk doğrulanmalıdır. ISO 3834-3 veya ISO 3834-4’e daha uygun olan imalât durumunda olduğu gibi veya ısıl işlem gibi özel işlemlerin üstlenilmediği bazı durumlarda bu standardda ayrıntıları verilen şartlar, seçime bağlı olarak ilâve edilebilir veya iptal edilebilir. Aksi takdirde bu standard içinde kapsanan şartlar, tam olarak uyarlanmalıdır.

5

Şartların gözden geçirilmesi ve teknik inceleme

5.1 Genel İmalâtçı, sözleşme şartlarını ve alıcı tarafından temin edilen herhangi bir teknik veri ile birlikte başka şartları veya tasarım imalâtçı tarafından yapıldığında imalât yerindeki veriyi incelemelidir. İmalâtçı, imalât işlemlerinin yapımı için gerekli bütün bilginin tamam ve mevcut olduğunu imalâta başlamadan önce kanıtlamalıdır. İmalâtçı bütün şartları karşılamak için kendi imkânlarını beyan etmeli ve kalite ile ilgili faaliyetlerin tamamının yeterli plânlamasını temin etmelidir. Şartların incelenmesi, imalâtçı tarafından sözleşmenin uygulanma imkânlarına sahip olduğunu, teslimat programına uymak için yeterli kaynakların mevcut olduğunu ve dokümanların açık, anlaşılır olduğunu doğrulamak için yapılır. İmalâtçı, alıcıya bildirilmesi gereken herhangi bir program, maliyet ve mühendislik değişikliklerine yol açabilecek, sözleşme ile bir önceki ihale dokümanları arasındaki farklılıkları sağlamalıdır. 1)

TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.* işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayınlanmış olan Türk Standardlarıdır. 1

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

Madde 5.2’deki hususlar, şartların gözden geçirilmesinin incelenmesi sırasında veya öncesinde dikkate alınacak tipik hususlardır. Madde 5.3’teki hususlar, genellikle teknik incelemenin bir bölümünü oluşturur ve ilk plânlama aşaması esnasında dikkate alınmalıdır. Bir sözleşme mevcut olmadığında, stok için yapılmış parçalar gibi, imalâtçının kendi teknik incelemesini (Madde 5.3) yaptığı sırada, Madde 5.2’nin şartlarını dikkate alması gerekir.

5.2 Şartların gözden geçirilmesi Dikkate alınacak durumlar aşağıdaki hususları kapsamalıdır: a) Herhangi bir ek şartla birlikte kullanılacak mamul standardı, b) Yapılması zorunlu ve düzenleyici şartlar, c) İmalâtçı tarafından saptanmış herhangi bir ilâve şart, d) Öngörülen şartları karşılamak için imalâtçının yeteneği.

5.3 Teknik inceleme Dikkate alınacak teknik şartlar, aşağıdaki hususları kapsamalıdır : a) Esas malzeme/malzemelerin şartnamesi ve kaynaklı birleştirmenin özellikleri, b) Kaynaklar için kalite ve kabul şartları, c) Muayene için ve tahribatsız muayene için erişilebilirlik dahil, kaynakların yeri, erişilebilirliği ve sırası, d) Kaynak prosedürü şartnameleri, tahribatsız muayene prosedürleri ve ısıl işlem prosedürleri, e) Kaynak prosedürlerinin onayı için kullanılacak yöntem, f) Personel vasıflandırma, g) Seçim, tanıtım ve / veya izlenebilirlik (malzemeler, kaynaklar gibi), h) Tarafsız bir muayene kuruluşunun herhangi bir katılımı dahil kalite kontrol düzenlemesi, i) Muayene ve deney, j) Alt sözleşme, k) Kaynak sonrası ısıl işlem, l) Diğer kaynak şartları (sarf malzemelerinin parti muayenesi, kaynak metalinin ferrit muhtevası, yaşlanma, hidrojen muhtevası, kalıcı altlık, çekiçleme kullanımı, yüzey son işlemi, kaynak profili gibi), m) Özel metotların kullanımı (yalnızca tek taraftan kaynak yapıldığında altlık olmaksızın tam nüfuziyet elde edilmesi gibi), n) Kaynak ağzı ve tamamlanmış kaynağın boyutları ve ayrıntıları, o) Atölye veya başka bir yerde yapılmış kaynaklar, p) İşlemin uygulanmasına ilişkin çevre şartları (çok düşük ortam sıcaklık şartları veya ters hava şartlarına karşı koruma sağlama ihtiyacı gibi), q) Uygunsuzlukların ele alınışı

6

Taşeronluk

Bir imalâtçı, taşeronluk hizmetleri veya faaliyetleri (kaynak, muayene, tahribatsız muayene, ısıl işlem gibi) kullanmak istediğinde uygulama şartlarını karşılamak için gerekli bilgiyi, taşerona sağlanmalıdır. Taşeron, imalâtçı tarafından belirlenen işle ilgili kayıtları ve dokümanları sağlamalıdır. Bir taşeron, imalâtçının sorumluluğu ve emri altında çalışmalı ve bu standardın ilgili şartlarına tam olarak uymalıdır. İmalâtçı, taşeronun kalite şartlarını sağlayabileceğini garanti etmelidir. İmalâtçı tarafından taşerona sağlanacak bilgi, şartların gözden geçirilmesinden (Madde 5.2) ve teknik incelemeden (Madde 5.3) elde edilen bütün ilgili veriyi kapsamalıdır. Taşeronun teknik şartlara uygunluğundan emin olmak için, ilâve şartların belirlenmesi ihtiyacı doğabilir.

7

Kaynak personeli

7.1 Genel İmalâtçı, belirtilen şartlara göre kaynaklı imalâtın planlanması, yapılması ve gözetimi için uygun ve yeterli personeli emri altında bulundurmalıdır.

7.2 Kaynakçılar ve kaynak operatörleri Kaynakçılar ve kaynak operatörleri uygun bir sınav vasıtasıyla vasıflandırılmış olmalıdır. 2

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 1’de ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

7.3 Kaynak koordinasyon personeli İmalâtçı, uygun kaynak koordinasyon personelini emri altında bulundurmalıdır. Kalite faaliyetleri sorumluluğuna sahip bu kişiler, alınması gereken tedbir, yapılması gereken işlemlere imkân sağlayacak yeterli yetkiye sahip olmalıdır. Söz konusu kişilerin görev ve sorumlulukları açık bir şekilde tanımlanmalıdır. Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 2’de ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

8

Muayene ve deney personeli

8.1 Genel İmalâtçı, belirtilen şartlara göre kaynaklı imalâtın plânlanması ve yapılması ve muayene ve deneyin gözetimi için uygun ve yeterli personeli emri altında bulundurmalıdır.

8.2 Tahribatsız muayene personeli Tahribatsız muayene personeli vasıflandırılmış olmalıdır. Gözle muayene için yeterlilik sınavı gerekli olmayabilir. Yeterlilik sınavı istenmediğinde yeterlilik imalâtçı tarafından doğrulanmalıdır. Kalite şartlarının sağlandığını teyit etmek amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 3’te ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

9

Teçhizat

9.1 İmalât ve deney teçhizatları Aşağıdaki teçhizat gerektiğinde mevcut olmalıdır : - Güç kaynakları ve diğer makinalar, - Birleştirme ve yüzey hazırlığı için ve ısıl kesme dahil kesme için gerekli teçhizat, - Sıcaklık göstergeleri dahil ön ısıtma ve kaynak sonrası ısıl işlem için gerekli teçhizat, - Bağlama ve sabitleme aparatları, - İmalât için kullanılan vinçler ve taşıma teçhizatı, - Uygulanabilecek imalât işlemi ile doğrudan ilgili personel koruyucu teçhizatı ve diğer güvenlik teçhizatı, - Kaynak sarf malzemelerinin işlemleri için kullanılan fırınlar, özel kaplar (termoslar) v.b, - Yüzey temizleme olanakları, - Tahribatlı ve tahribatsız muayene olanakları.

9.2 Teçhizatın tanıtımı İmalâtçı, imalât için kullanılan bir temel teçhizat listesini muhafaza etmelidir. Bu liste, bir atölyenin kapasite ve kabiliyetinin değerlendirilmesi için esas alınan ana teçhizat kalemlerini tanımlamalıdır. Bu liste, örnek olarak, aşağıdakileri kapsar : - Vincin (vinçlerin) en büyük kapasitesi, - Atölyenin çalışabileceği en büyük bileşen boyutu, - Mekanize veya otomatik kaynak teçhizatının kabiliyeti, - Kaynak sonrası ısıl işlem için kullanılan fırınların boyutları ve en yüksek sıcaklık değerleri, - Haddeleme, bükme ve kesme teçhizatının kapasiteleri. Diğer teçhizat, yalnızca her bir genel tipi kapsayan yaklaşık toplam sayı ile belirtilebilir (Farklı işlemler için kullanılan güç kaynaklarının toplam sayısının verilmesi gibi).

9.3 Teçhizatın uygunluğu Teçhizat, ilgili uygulama için yeterli olmalıdır. Not - Kaynak ve ısıtma teçhizatının onayı, normal olarak aksi belirtilmedikçe gereksizdir. 3

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

9.4 Yeni teçhizat Yeni (veya yenilenmiş) teçhizatın yerleştirilmesinden sonra teçhizat için uygun deneyler yapılmalıdır. Deneyler, teçhizatın doğru çalıştığını teyit etmelidir. Deneyler, ilgili olduğu her zaman uygun standardlara göre yapılmalıdır.

9.5 Teçhizatın bakımı İmalâtçı, teçhizatın bakımı için dokümante edilmiş plânlara sahip olmalıdır. Plân, ilgili prosedür şartnamesinde sıralanan değişkenleri kontrol eden teçhizatla ilgili hususların bakım kontrollerini sağlamalıdır. Plânlar, mamulün kalitesini temin etmek için esas teşkil eden bu hususlarla sınırlanabilir. Bu hususların örnekleri aşağıdakiler gibidir: - Isıl kesme, mekanize sabitleyiciler vb. için teçhizattaki kızakların durumu, - Kaynak teçhizatının işletimi için kullanılan ampermetrelerin ve voltmetrelerin, debi metrelerin vb.nin durumu, - Kablolar, hortumlar, bağlantılar vb. nin durumu, - Mekanize ve/veya otomatik kaynak teçhizatındaki kontrol sisteminin durumu, - Sıcaklık ölçme cihazlarının durumu, - Tel sürücülerin ve spiral muhafazalarının durumu. Arızalı teçhizat kullanılmamalıdır.

10 Kaynak ve ilgili faaliyetler 10.1 İmalât plânlaması İmalatçı, yeterli imalât planlamasını yapmalıdır. En az aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: - İmal edilecek yapı vasıtasıyla sıralamanın şartnamesi (örneğin, tek parçalar veya alt gruplar gibi ve müteakip son montaj sırasının düzeni), - Yapıyı imal etmek için gerekli işlemlerin tek tek tanımlanması, - Kaynak ve ilgili işlemler için uygun prosedür şartnamelerine atıf yapılması, - Yapılacak kaynaklardaki sıralama, - İşlemlerin tek tek yapılmasındaki sıra ve zamanlama, - Herhangi bir bağımsız muayene kuruluşunun katılımı dahil, muayene ve deney için şartname, - Çevre şartları (rüzgar ve yağmurdan koruma gibi), - Uygun olduğu şekilde partiler, bileşenler veya parçalar vasıtasıyla tanıtım, - Vasıflandırılmış personelin tahsis edilmesi, - Herhangi bir imalât deneyi için hazırlık.

10.2 Kaynak prosedürü şartnameleri İmalâtçı, kaynak prosedürü şartnamesini (şartnamelerini) hazırlamalı ve bu şartnamenin (şartnamelerin) imalâtta doğru bir şekilde kullanıldığından emin olmalıdır. Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 4’te ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

10.3 Kaynak prosedürünün onayı Kaynak prosedürleri imalât öncesi onaylanmalıdır. Onaylama metodu, ilgili mamul standardlarına göre veya şartnamede belirtildiği şekilde olmalıdır. Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 5’te ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir. Not -

4

Diğer prosedürlerin onaylanması ilgili mamul standardlarında ve/veya şartnamede (şartnamelerde) istenebilir.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

10.4 İş talimatları İmalâtçı, kaynak prosedürü şartnamesini doğrudan talimat amacı için kullanabilir. Alternatif olarak işe özgü talimatları kullanabilir. Bu tip özel iş talimatları, onaylanmış kaynak prosedürü şartnamesi kullanılarak hazırlanmalıdır. Bu iş talimatları ayrıca bir onayı gerektirmez.

10.5 Dokümanların hazırlanması ve kontrolü için prosedürler İmalâtçı, ilgili kalite dokümanlarının (kaynak prosedürü şartnamesi, kaynak prosedürü onay kaydı, kaynakçı ve kaynak operatörü onay belgeleri gibi) hazırlanması ve kontrolü için gerekli prosedürleri yerleştirmeli ve muhafaza etmelidir.

11 Kaynak sarf malzemeleri 11.1 Genel Kaynak sarf malzemelerinin kontrolünde kullanılan prosedürler ve sorumluluklar belirlenmelidir.

11.2 Parti deneyi Sarf malzemelerinin parti deneyi yalnızca belirtildiğinde gereklidir.

11.3 Depolama ve kullanım İmalâtçı, nem kapma, oksitlenme ve hasarlanma gibi hususlardan sakınılması gereken sarf malzemelerinin depolama, taşıma, işleme tabi tutma, kullanımı konusunda prosedürler hazırlamalı ve uygulamalıdır. Bu prosedürler, tedarikçinin tavsiyelerine uygun olmalıdır.

12 Esas metalin depolanması Depolama, müşteri tarafından tedarik edilen malzeme dahil, malzemenin olumsuz olarak etkilenmeyeceği şekilde olmalıdır. Depolama sırasında tanıtma işaretleri muhafaza edilmelidir.

13 Kaynak sonrası ısıl işlem İmalâtçı, herhangi bir kaynak sonrası ısıl işlemin performansı ve şartnamesi yönünden tam olarak sorumlu olmalıdır. Prosedür, esas malzeme, kaynaklı birleştirme, yapı v.b. ile uyumlu olmalı ve mamul standardı ve/veya belirlenen şartlara uygun olmalıdır. Isıl işlemin kaydı işlem sırasında yapılmalıdır. Kayıt takip edilen şartnameyi belirtmeli ve belirli mamul için izlenebilir olmalıdır. Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 6’da ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

14 Muayene ve deney 14.1 Genel Sözleşme şartlarıyla uyumluluğun garantiye alınması için uygulanabilecek muayeneler ve deneyler, imalât işleminde uygun noktalarda yapılmalıdır. Bu tip muayene ve/veya deneyin yeri ve sıklığı, sözleşmeye ve/veya mamul standardına, kaynak işlemi ve yapı tipine bağlı olacaktır (Madde 5.2 ve Madde 5.3). Not - İmalâtçı herhangi bir sınırlama olmaksızın ilâve deneyler yapabilir. Bu tip deneylerin rapor edilmesi gerekmez.

14.2 Kaynak öncesi muayene ve deney Kaynağa başlamadan önce aşağıdaki hususlar kontrol edilmelidir : - Kaynakçıların ve kaynak operatörlerinin onay belgelerinin uygunluğu ve geçerliliği, - Kaynak prosedürü şartnamesinin uygunluğu, - Esas malzemenin tanıtımı, - Kaynak sarf malzemelerinin tanıtımı, - Birleştirme hazırlığı (şekil ve boyutlar gibi), - Yerleştirme, bağlama ve puntalama, - Kaynak prosedürü şartnamesindeki herhangi özel şartlar (çarpılmanın önlenmesi gibi), - Çevre dahil kaynak için gerekli çalışma şartlarının uygunluğu. 5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

14.3 Kaynak esnasında muayene ve deney Kaynak esnasında aşağıdaki hususlar uygun aralıklarla veya sürekli izleme vasıtasıyla kontrol edilmelidir : - Temel kaynak parametreleri ( kaynak akımı, ark gerilimi ve ilerleme hızı ), - Ön ısıtma/pasolar arası sıcaklık , - Temizleme, paso şekli ve kaynak metali tabakaları, - Kök oyma, - Kaynak sıralaması, - Kaynak sarf malzemelerinin doğru kullanımı ve işleme tâbi tutulması, - Çarpılma kontrolü, - Herhangi bir ara muayene (boyutların kontrolü gibi). Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 7’de ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

14.4 Kaynak sonrası muayene ve deney Kaynak sonrası, ilgili kabul kriterlerine olan uygunluk: - Gözle muayene suretiyle, - Tahribatsız muayene suretiyle, - Tahribatlı deney yapmak suretiyle, - Yapının biçim, şekil ve boyutları, - Kaynak sonrası işlemlerin sonuçları ve kayıtları (kaynak sonrası ısıl işlem, yaşlandırma gibi), kontrol edilmelidir. Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 8’de ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

14.5 Muayene ve deney durumu Kaynaklı yapının muayene ve deney durumunu göstermek için, parça veya dolaşım kartının işaretlenmesi gibi uygun önlemler alınmalıdır.

15 Uygunsuzluk ve düzeltici faaliyetler Parçaların yanlışlıkla kabulünü önlemek için belirtilen şartları sağlamayan kontrol hususları veya faaliyetlerine karşı gerekli önlemler uygulanmalıdır. Onarım ve/veya yenileme faaliyeti imalâtçı tarafından üstlenildiğinde onarım veya yenilemenin yapıldığı bütün iş istasyonlarında uygun prosedürlerin tanımları mevcut olmalıdır. Tamir yapıldığında, hususlar orijinal şartlara göre yeniden muayene edilmeli, deneye tabi tutulmalı ve incelenmelidir. Olumsuzlukların tekrarından kaçınmak için de önlemler alınmış olmalıdır.

16 Ölçme, muayene ve deney teçhizatının kalibrasyonu ve geçerlilik süresi İmalâtçı, ölçme, muayene ve deney teçhizatının kalibrasyonunun ve geçerlilik süresinin uygun olmasından sorumlu olmalıdır. Yapının kalitesini değerlendirmek için kullanılan bütün teçhizat uygun bir şekilde kontrol edilmiş ve belirlenen aralıklarda kalibre edilmiş veya geçerli kılınmış olmalıdır. Kalite şartlarını sağlamayı teyit amacıyla gerekli olan ISO standardları; ark kaynağı, elektron demet kaynağı, lâzer demet kaynağı ve gaz kaynağı için ISO 3834-5 :2005 Çizelge 9’da ve diğer ergitme kaynağı işlemleri için ISO 3834-5 : 2005, Çizelge 10’da belirtilmiştir.

17 Tanıtım ve izlenebilirlik Gerektiğinde, tanıtım ve izlenebilirlik bütün imalât işlemi boyunca muhafaza edilmelidir. Kaynak işlemlerinin tanıtımı ve izlenebilirliğini garantiye almak için kullanılan dokümante edilmiş sistemler gerektiğinde aşağıdakileri ihtiva etmelidir : - İmalât plânlarının tanıtımı, - Dolaşım kartlarının tanıtımı, - Yapıdaki kaynak yerlerinin tanıtımı, 6

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3834-2/Haziran 2007

- Tahribatsız muayene prosedürlerinin ve personelinin tanıtımı, - Kaynak sarf malzemesinin tanıtımı (kısa gösteriliş, ticari isim, sarf malzemelerinin imalâtçısı ve parti veya döküm numaraları gibi), - Esas malzemenin tanıtımı ve/veya izlenebilirliği (tip, döküm numarası gibi), - Tamir yerlerinin tanıtımı, - Geçici bağlantı yerlerinin tanıtımı, - Özel kaynaklar için tam mekanize ve otomatik kaynak üniteleri için izlenebilirlik, - Özel kaynaklar için kaynakçı ve kaynak operatörlerinin izlenebilirliği, - Özel kaynaklar için kaynak prosedürü şartnamelerinin izlenebilirliği.

18 Kalite kayıtları Kalite kayıtları uygulanabildiğinde aşağıdakileri kapsamalıdır : -

Talep/teknik inceleme kaydı, Malzeme muayene dokümanları, Kaynak sarf malzemesi muayene dokümanları, Kaynak prosedürü şartnameleri, Teçhizat bakım kayıtları, Kaynak prosedürü vasıflandırma kayıtları (WPQR), Kaynakçı veya kaynak operatörü vasıflandırma belgeleri, İmalât plânı, Tahribatsız muayene personelinin belgeleri, Isıl işlem prosedürü şartnamesi ve kayıtları, Tahribatsız muayene ve tahribatlı deney prosedürleri ve raporları, Boyutlarla ilgili raporlar, Onarımların kayıtları ve diğer uymazlık raporları, Gerektiğinde diğer raporlar.

Aksi belirtilmedikçe kalite kayıtları en az beş yıllık bir süre boyunca saklanmalıdır.

7