TS_EN_ISO_3452-2[1].pdf

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN ISO 3452-2 Mart 2007

ICS 19.100

TAHRİBATSIZ MUAYENE – PENETRANTLA MUAYENE – BÖLÜM 2: PENETRANT MADDELERİNİN DENEYİ Non-destructive testing – Penetrant test – Part 2: Testing of penetrant materials

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 3452-2 (2006) standardı esas alınarak, TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 13 Mart 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. − Bu standardın kabülü ile TS 5187: 1987 iptal edilmiştir. − Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

İçindekiler 1 2 3 4 5

Kapsam...................................................................................................................................................1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .........................................................................................1 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................1 Sınıflandırma..........................................................................................................................................1 Penetrant maddelerin deneyi ...............................................................................................................2 5.1 Deney tesisleri ......................................................................................................................................2 5.2 Rapor hazırlama ...................................................................................................................................3 5.3 Deneyler ...............................................................................................................................................3 6 Deney yöntemleri ve şartlar .................................................................................................................4 6.1 Görünüş................................................................................................................................................4 6.2 Penetrant sisteminin hassasiyeti ..........................................................................................................4 6.3 Yoğunluk...............................................................................................................................................8 6.4 Akışkanlık .............................................................................................................................................8 6.5 Parlama noktası....................................................................................................................................9 6.6 Yıkanabilirlik (Yöntem A penetrantları).................................................................................................9 6.7 Işıma parlaklığı .....................................................................................................................................9 6.8 UV kararlılığı.........................................................................................................................................9 6.9 Işıma parlaklığının ısıl kararlılığı.........................................................................................................10 6.10 Su toleransı.................................................................................................................................10 6.11 Korozyon özellikleri.....................................................................................................................10 6.12 Kükürt ve halojen içeriği (kükürt ve halojen içeriği az olan maddeler için).................................14 6.13 Buharlaşma/katı içeriğindeki artık ..............................................................................................14 6.14 Penetrant toleransı .....................................................................................................................15 6.15 Geliştirici performansı.................................................................................................................15 6.16 Tekrar dağıtılabilirlik ...................................................................................................................15 6.17 Taşıyıcı sıvının yoğunluğu..........................................................................................................15 6.18 Ürün performansı (basınçlı kaplar).............................................................................................15 6.19 Parçacık boyutu dağılımı ............................................................................................................15 6.20 Su muhtevası..............................................................................................................................16 7 Ambalajlama ve işaretleme ................................................................................................................16 Ek A - Işıma parlaklığının karşılaştırılması...............................................................................................17 Ek B - İşlem kontrol deneyleri ...................................................................................................................18 Ek C (Bilgi için) - Florışımalı penetrantın hassasiyet seviyesinin tayini için teçhizat 2) ......................26

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Tahribatsız muayene – Penetrantla muayene – Bölüm 2: Penetrant maddelerinin deneyi GÜVENLİK ÖNLEMLERİ – Bu standard tarafından gerekli görülen malzemeler, zararlı, yanıcı ve/veya uçucu olabilecek kimyasallar içerir. Gereken bütün önlemler alınmalıdır. Sağlık ve güvenlik, çevresel şartlar vs. ile ilgili bütün Avrupa, ulusal ve bölgesel yönetmelikler dikkate alınmalıdır.

1

Kapsam

Bu standard, penetrant maddelerinin tip ve parti deneyleri için, teknik şartları ve deney işlemlerini kapsar. Bu standard aynı zamanda saha kontrol deneylerini ve yöntemlerini de detaylı olarak açıklar.

2

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır. EN, ISO, IEC vb. No EN ISO 3059

Adı (İngilizce) Non-destructive testing – Penetrant testing and Magnetic particle testing – Viewing conditions EN ISO 3452-3 Non-destructive testing – Penetrant testing – Part 3: Reference test blocks EN ISO 12706 Non-destructive testing – Terminology – Terms used in penetrant testing EN ISO/IEC General requirements for the 17025 competence of testing and calibration laboratories EN 571-1 Non-destructive testing – Penetrant testing – Part 1: General principles

3

TS No 1)

Adı (Türkçe) TS EN ISO Tahribatsız muayene – Penetrantla 3059 :2006 muayene ve manyetik parçacıkla muayene – İnceleme şartları TS EN Tahribatsız muayene - Penetrantla ISO 3452muayene - Kısım 3: Referans 3:2002 muayene blokları TS EN Tahribatsız muayene - Terimler ve ISO 12706: tarifler - Bölüm 6: Penetrantla 2005 muayenede kullanılan terimler TS EN Deney ve kalibrasyon ISO/IEC laboratuvarlarının yeterliği için genel 17025 :2005 şartlar TS Tahribatsız muayene- Penetrantla EN 571muayene- Bölüm 1: Genel kurallar 1:2002

Terimler ve tarifler

Bu standardın amacı bakımından EN ISO 12706 ve EN 571-1’de bulunan ve aşağıdaki terimler ve tarifler kullanılır.

3.1 Parti Tek bir işlemle üretilmiş, tamamında düzenli özelliklere ve benzersiz tanımlayıcı markalama numarasına sahip malzeme miktarı.

3.2 Aday Bu standarda uygun olarak, değerlendirme için teslim edilen deney ürünü örneği.

4

Sınıflandırma

4.1 Muayene ürünleri Penetrant muayenesi ürünleri, tip, yöntem ve biçim bakımından Çizelge 1’e göre sınıflandırılır.

1) TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. 1

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Çizelge 1 - Muayene ürünleri Tip

Penetrant İsim

Yöntem

Fazla penetrantı giderici İsim

Biçim

Geliştirici İsim

I

Florışımalı penetrant

A

Su

a

Kuru

II

Renkli kontrast penetrant

B

Yağ seven emulsiyon yapıcı 1 Yağ esaslı emulsiyon yapıcı 2 Akan suyla durulanan

b

Suda çözünebilen

c

Suda süspansiyon haline gelebilen

d

Çözücü esaslı (Tip I için su içermeyen)

Su seven emulsiyon yapıcı 1 İsteğe bağlı ön durulama (su ile) 2 Emulsiyon yapıcı (suyla seyreltilmiş) 3 Son durulama (su)

e

Çözücü esaslı (Tip II ve III için su içermeyen )

Su ve çözücü

f

Özel uygulama

III

Çift amaçlı (Florışımalı renkli kontrast penetrant)

C

D

E

Çözücü (sıvı) Sınıf 1 Halojenli Sınıf 2 Halojensiz Sınıf 3 Özel uygulama

4.2 Hassasiyet seviyeleri 4.2.1 Genel Hassasiyet seviyeleri, penetrant, aşırı penetrantı giderici ve geliştirici ve ürün aileleri için ayrı ayrı tanımlanır.

4.2.2 Florışımalı ürün ailesi Bu ürün ailesi için hassasiyet seviyeleri, referans ürünlerle tanımlanır: - Hassasiyet seviyesi 1/2 (çok düşük) - Hassasiyet seviyesi 1 (düşük) - Hassasiyet seviyesi 2 (orta) - Hassasiyet seviyesi 3 (yüksek) - Hassasiyet seviyesi 4 (çok yüksek).

4.2.3 Renkli kontrast ürün ailesi Bu ürün ailesi için hassasiyet seviyeleri, tip 1 referans blok kullanılarak EN ISO 3452-3’e göre tanımlanır: - Hassasiyet seviyesi 1 (normal) - Hassasiyet seviyesi 2 (yüksek).

4.2.4 Çift amaçlı ürün ailesi Çift amaçlı penetrant için özel hassasiyet seviyeleri yoktur. Sınıflandırma, renkli kontrast sistemlerinde olduğu gibi yapılabilir (Madde 4.2.3).

5

Penetrant maddelerin deneyi

5.1 Deney tesisleri 5.1.1 Tip deneyi Tip deneyi, penetrant malzemelerinin bu standardın şartlarını sağladıklarından emin olmak için EN 571-1’e göre yapılır. Bu deney, EN ISO/IEC 17025’e göre penetrant maddelerin tip deneyleri için akredite olmuş bağımsız bir laboratuvar tarafından yapılmalıdır.

2

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

5.1.2 Parti deneyi Bu standardın şartlarına göre parti deneyi, EN 571-1’e göre üretilen her bir parti için, kendisine karşılık gelen tipte onaylama örneğiyle aynı özelliklere sahip olduğunu ispatlamak amacıyla yapılır. Penetrant malzemesinin sprey kutularda olduğu durumlarda, kükürt ve halojen içeriği Madde 6.12’ye göre ilâve olarak tayin edilmelidir. Parti deneyi, tanımlanmış ve sürekliliği olan bir kalite sistemi çerçevesinde yapılmalıdır. EN ISO 9001’in şartlarını sağlayan bir sistem, uygun olarak kabul edilir.

5.1.3 İşlem kontrol deneyi İşlem kontrol deneyi, kullanıcı tarafından EN 571-1 ve EN ISO 3452-3’e göre yapılır veya yaptırılır.

5.2 Rapor hazırlama 5.2.1 Tip deneyi Bağımsız laboratuvar (Madde 5.1.1), penetrantın bu standarda uygunluğunu gösteren bir sertifikayı ve ayrıntılı deney sonuçlarını içeren bir raporu sağlamalıdır. Penetrantın bileşiminde herhangi bir değişiklik yapılırsa, yeni bir tip deneyi ve ürün tanıtım belgesi gereklidir.

5.2.2 Parti deneyi Penetrant üreticileri, bu standarda uygunluk belgesini sağlamalıdır (meselâ, EN 10204’teki gibi).

5.2.3 İşlem ve kontrol deneyi Elde edilen sonuçlar kaydedilmelidir (Ek B).

5.3 Deneyler 5.3.1 Penetrantlar Penetrantların özellikleri için tip ve parti deneyi, Çizelge 2’ye uygun olarak yapılmalıdır. Çizelge 2 – Penetrantların özellikleri ve gereken deneyler. Özellik Görünüş Hassasiyet Yoğunluk Akmazlık (vizkozite) Parlama noktası Yıkanabilirlik (sadece yöntem A) Işıma parlaklığı (Tip I penetrant) UV kararlılığı (Tip I penetrant) Isıl kararlılık (Tip I penetrant) Su toleransı (sadece yöntem A) Korozyon özellikleri Kükürt ve halojen içeriği a Su muhtevası (Yöntem A ve E) İsteğe bağlı diğer kirleticiler (gerekirse) a

Deney tipi Parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Parti Tip ve Parti Tip Tip Tip Tip ve parti Tip ve parti Parti Parti

İlgili madde 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.20

Sadece “düşük kükürt ve halojen” şeklinde işaretlenmiş ürünler için gereklidir.

5.3.2 Aşırı penetrantı giderici (yöntem A hariç) Aşırı penetrant gidericilerin özellikleri için tip ve parti deneyi, Çizelge 3’e uygun olarak yapılmalıdır.

3

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Çizelge 3 - Aşırı penetrant gidericilerinin özellikleri ve gereken deneyler. Özellik Görünüş Hassasiyet Yoğunluk Akmazlık (sadece yöntem B ve D) Parlama noktası Su toleransı (sadece yöntem B) Korozif özellikler Kükürt ve halojen içeriği a Buharlaşma sonrası kalıntı (sadece yöntem B ve C) Penetrant toleransı (sadece yöntem B ve D) Su muhtevası (sadece yöntem B) İsteğe bağlı diğer kirleticiler (gerekirse) a

Deney Parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip Parti Parti

İlgili madde 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.20

Sadece “düşük kükürt ve halojen” şeklinde işaretlenmiş ürünler için gereklidir.

5.3.3 Geliştiriciler Geliştiricilerin özellikleri için tip ve parti deneyi, Çizelge 4’e uygun olarak yapılmalıdır. Çizelge 4 - Geliştiricilerin özellikleri ve gereklen deneyler. Özellik Görünüş Hassasiyet Parlama noktası (sadece Form d) Korozif özellikler (Form A hariç) Kükürt ve halojen içeriği a Katı içeriği (sadece Form d) Geliştirici performansı (Form e hariç) Yeniden dağılma (sadece Form c ve d) Taşıyıcı sıvının yoğunluğu (sadece Form d) Parçacık büyüklük dağılımı İsteğe bağlı diğer kirleticiler (gerekirse) a

Deney Parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip ve parti Tip Parti

İlgili madde 6.1 6.2 6.5 6.11 6.12 6.13 6.15 6.16 6.17 6.19

Sadece “düşük kükürt ve halojen” şeklinde işaretlenmiş ürünler için gereklidir.

5.3.4 Sprey kutuları için parti kontrol deneyi Parti kontrol deneyi, Madde 6.18’de belirtilen ürün performans deneyine uygun olarak yapılmalıdır. Her partinin ilk ve son kutuları ile ortadan bir kutu deneye tabi tutulmalıdır. Madde 6.12’ye göre yapılan kükürt ve halojen miktarı deneyi uygun çıkarsa, sadece ilk kutu deneye tabi tutulmalıdır.

6

Deney yöntemleri ve şartlar

6.1 Görünüş Örneğin görünüşü, tip deney numunesinin görünüşüyle aynı olmalıdır.

6.2 Penetrant sisteminin hassasiyeti 6.2.1 Florışımalı penetrantlar (Tip I) 6.2.1.1 Vasıflandırma onayları

4

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

6.2.1.1.1 Penetrantlar (Tip I) Yöntem A (su ile temizlenebilir) penetrantları, Yöntem B ve D (sonradan emülsiyon haline getirilen) penetrantlar/emülsiyon yapıcılar, uygun bir referans kuru geliştirici D-1 kullanılarak vasıflandırılmalıdır. Yöntem C penetrantları, Yöntem A, B veya D maddeleri gibi performansları esas alınarak veya alternatif olarak uygun bir referans penetrant giderici R-1 ve referans kuru geliştirici D-1 kullanılarak vasıflandırılmalıdır (Çizelge 5). Çizelge 5 - Referans maddelerin kodlanması Kodlama Referans madde Yöntem A FP-1/2 FP-1W FP-2W FP-3W FP-4W

Penetrant, Tip I, Seviye 1/2 Penetrant, Tip I, Seviye 1 Penetrant, Tip I, Seviye 2 Penetrant, Tip I, Seviye 3 Penetrant, Tip I, Seviye 4 Penetrant, Tip II, Seviye 1 Penetrant, Tip II, Seviye 1

VP-1W VP-1W

Emülsiyon yapıcı, Tip I, Yöntem B Emülsiyon yapıcı, Tip I, Yöntem D Emülsiyon yapıcı, Tip I, Yöntem B

Yöntem B, C ve D FP-1PE FP-2PE FP-3PE FP-4PE VP-1PE VP-1PE FE-B FE-D VE-B

Penetrant giderici, Sınıf 1, Yöntem C Penetrant giderici, Sınıf 1, Yöntem C

R-1 R-2

R-1 R-2

Geliştirici, Biçim a Geliştirici, Biçim e

D-1 D-2

D-1 D-2

FP Florışımalı penetrant yapıcı W su ile temizlenebilen PE sonradan emülsiyon haline getirilen

FE Florışımalı penetrant için emülsiyon VP görülebilen penetrant VE görülebilen penetrant için emülsiyon yapıcı

6.2.1.1.2 Geliştiriciler Tip I (Florışımalı) penetrant maddeler için kullanılan bütün geliştiriciler, Form f hariç (özel uygulama), referans seviye 4 Yöntem B penetrant/emülsiyon yapıcı sistem FP-4PE/FE-B (Çizelge 6) ile vasıflandırılmalıdır. Form f geliştiriciler, Madde 6.2.1.1.4’e göre vasıflandırılmalıdır. Her üründen bir referans numune karşılaştırma amaçlı olarak saklanmalı ve Çizelge 5 ve Çizelge 6’ya uygun olarak kodlanmalıdır. Üretici, üreticinin referansı ve parti numarası kaydedilmelidir. Not: Referans ürünlerin bir listesi vasıflandırılmış laboratuvarlardan elde edilebilir (örnek, MPA-Hannover, Almanya).

6.2.1.1.3 Çözücü esaslı gidericiler Sınıf 1 ve Sınıf 2 çözücü esaslı gidericiler referans penetrant FP-4PE ve referans geliştirici D-1 ile vasıflandırılmalıdır. Sınıf 3 çözücü esaslı giderici, Madde 6.2.1.1.4’e göre vasıflandırılmalıdır.

6.2.1.1.4 Özel uygulama – Geliştirici/gidericiler Form f geliştiriciler ve Sınıf 3 gidericiler üretici tarafından belirtilen maddelerle vasıflandırılmalıdır ve onay bu maddelere özgü olarak yapılmalıdır.

6.2.1.1.5 Ürün ailesi Her bir muayene ürünü vasıflandırılırken, üreticisi tarafından tanımlanan ürün aileleri bu standardda verilen şartları sağlayacak şekilde tanımlanabilir (mesela, Tip I, Seviye 2, Yöntem D; Form a).

5

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

6.2.1.2 Hassasiyet 6.2.1.2.1 Genel Tip I penetrant sistemlerinin hassasiyeti, bir deney paneli seti yardımıyla aday maddelerin sonuçları standard referans maddelerin sonuçlarıyla karşılaştırılarak tayin edilmelidir.

6.2.1.2.2 Deney panelleri Uygun bir deney paneli kullanılmalıdır, mesela tip 1 referans bloğu (EN ISO 3452-3). EN ISO 3452-3’e uygun olan deney panelleri 10 µm, 20 µm, 30 µm ve 50 µm kalınlıklarda krom-nikel kaplamaya sahiptir. Her kalınlık için, benzer çatlaklara sahip olan bir çift panel vardır. Deney panelleri, Florışımalı veya renk kontrastlı penetrantlar için kullanılır. Aynı paneller, iki ayrı sistem için kullanılmamalıdır. Çizelge 6 – Hassasiyet ve giderilebilirlik ilişkisi Aday madde

İncelenen adaylar için maddeler Penetrant sistemleri D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1

Tip I, Yöntem A, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem A, Seviye 1 Tip I, Yöntem B, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem C, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem D, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem A, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem B, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem C, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem D, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem A, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem B, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem C, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem D, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem A, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem B, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem C, Seviye 1/2 Tip I, Yöntem D, Seviye 1/2 Tip II, Yöntem A, Seviye 1 Tip II, Yöntem B, Seviye 1 Tip II, Yöntem C, Seviye 1 Tip II, Yöntem D, Seviye 1 Tip II, Yöntem A, Seviye 2 Tip II, Yöntem B, Seviye 2 Tip II, Yöntem C, Seviye 2 Tip II, Yöntem D, Seviye 2 Sınıf 1 Sınıf 2

FP-4PE FP-4PE

Form a Form b Form c Form d Form e

FP-4PE FP-4PE FP-4PE FP-4PE VP-2PE

D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 Penetrant gidericiler D-1 D-1 Geliştiriciler FE-B FE-B FE-B FE-B VE-B

Referans maddeler FP-1/2 FP-1W FP-1PE FP-1PE FP-1PE FP-2W FP-2PE FP-2PE FP-2PE FP-3W FP-3W FP-3PE FP-3PE FP-4W FP-4PE FP-4PE FP-4PE

FE-B R-1 FE-D

D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1 D-1

VP-1PE VP-1PE VP-1PE VP-1PE VP-2PE VP-2PE VP-2PE VP-2PE

VE-B VE-B R-2 VE-B VE-B VE-B R-2 VE-B

D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 D-2 D-2

FP-4PE FP-4PE

R-1 R-2

D-1 D-1

FP-4PE FP-4PE FP-4PE FP-4PE VP-2PE

FE-B FE-B FE-B FE-B VE-B

D-1 D-1 D-1 D-1 D-2

FE-B R-1 FE-D FE-B R-1 FE-D FE-B R-1 FE-D

6.2.1.2.3 Deney prosedürleri Aday penetrant ve referans penetrantın deneyi için aynı prosedür uygulanmalıdır. Referans penetrant, aday penetrant ile aynı hassasiyet seviyesine sahip olmalıdır. Çizelge 7’de parametrelerle ilgili bir örnek verilmiştir. Her prosedür en az üç defa tekrar edilmeli ve sonuçların ortalaması alınmalıdır. 6

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Çizelge 7 – Tip I için hassasiyet deney parametreleri Penetrantın uygulanması Ön yıkama Emülsiyonlaştırma

Bütün yöntemler Yöntem D Yöntem B Yöntem D Yöntem A Yöntem B

Yıkama

Çözücü ile temizleme Kurutma

Yöntem D

Yöntem C Yöntem A, B, D Yöntem C

Geliştirici

Bütün yöntemler

Daldır, sonra dikey eksene 5o ila 10o açıda eğik konumda tutup 5 dakika boyunca penetrantın yüzeyden akmasını sağla. 1 dakika boyunca püskürt (20oC ± 5oC’da 160 kPa ± %10) Daldır ve hemen çıkarıp 2 dakika boyunca akması için bekle. 5 dakika boyunca karıştırmadan daldır: referans sistem için, %20 derişim; aday sistem için, üreticisinin önerdiği derişim 1 dakika boyunca püskürt UV-A ışık altında fondaki ışıma kayboluncaya kadar püskürt. Işıma 2 dakika içinde yokolmazsa deney sonucu başarısızdır. Emülsiyonlaşmayı durdurmak için suyun içinde çalkala, daha sonra 2 dakika boyunca püskürt. Her üç yöntem için: 20oC ± 5oC’da su borusunun püskürtme ucuna en yakın noktada 160 kPa ± %10) Çözücü ile ıslatılmış temiz bir bezle sil; sonra aşırı çözücüyü gidermek için kuru ve temiz bir bezle sil. Fırında 5 dakika boyunca kurut. Fırının sıcaklığı 50oC’dan yüksek olmamalıdır. Form b Form c deneylerinde, geliştirici uyguladıktan sonra kurut. Oda sıcaklığında 5 dakika süreyle kurut. Form a (kuru) geliştiriciye en fazla 5 saniye boyunca daldır ve en az 5 dakika bekle.

6.2.1.2.4 Donanım Belirtilerin karşılaştırılması için uygun donanım kullanılmalıdır. Ek C’de bir örnek verilmiştir.

6.2.1.2.5 Sonuçların yorumlanması Belirtiler, görülebilirlik bakımından değerlendirilmelidir. Değerlendirme yöntemi, deney laboratuvarı tarafından tanımlanmalıdır. Gözle değerlendirme için, inceleme şartları EN ISO 3059’a uygun olmalıdır. Başka bir değerlendirme yapıldıysa, inceleme şartları raporda belirtilmelidir. Sonuçlar, referans ürünle benzer veya daha iyi performans göstermelidir. Rakamsal değerlendirmeler, kullanıldığında, aday maddenin sonucunun referans ürüne göre en az %90 olduğunu gösterilmelidir.

6.2.2 Kontrast boya penetrantları (Tip II) 6.2.2.1 Vasıflandırma onayları Yöntem A, B, C ve D penetrantları ve ilişkili penetrant gidericiler (varsa) referans su içermeyen yaş geliştirici D-2 ile vasıflandırılmalıdır. Yöntem C (çözücü ile giderilebilen) penetrantlar, referans çözücü bazlı giderici R2 ve referans su içermeyen geliştirici D-2 ile de vasıflandırılabilir (Çizelge 6). Tip II (görülebilen boya) penetrant maddeler için kullanılan bütün geliştiriciler, Form f hariç, bir Tip II referans penetrant ve bir Yöntem B emülsiyon yapıcı VP-PE/VE-B ile vasıflandırılmalıdır.

6.2.2.2 Deney panelleri EN ISO 3452-3’e göre tip 1 referans bloğunda 30 µm ve 50 µm deney panelleri kullanılırmalıdır.

6.2.2.3 Deney yöntemi Paneller, ilk olarak Tip I (Florışımalı), Seviye 3 penetrant sistemi kullanılarak kalibre edilmelidir. Panel genişliğinin en az %80’ini aşan net olarak görülen belirtilerin sayısı kaydedilmelidir. Daha sonra, paneller Florışımalı maddelerin izlerini yüzeyden tamamen gidermek için çok iyi temizlenmeli ve Tip II penetrantlarla kullanımı için saklanmalıdır. Aday madde kullanılarak, tanımlanmış prosedüre göre paneller işlemden geçirilmelidir. Çizelge 8’de parametrelerin bir örneği verilmiştir. Her prosedür en az üç defa tekrar edilmeli ve sonuçların ortalaması alınmalıdır. 7

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Çizelge 8 – Tip II için hassasiyet deney parametreleri Penetrantın uygulanması Ön yıkama Emülsiyonlaştırma

Bütün yöntemler Yöntem D Yöntem B Yöntem D Yöntem A Yöntem B

Yıkama

Yöntem D

Çözücü ile temizleme

Yöntem C Yöntem A, B, D

Kurutma

Yöntem C Geliştirici

Bütün yöntemler

Daldır, sonra dikey eksene 5o ila 10o açıda eğik konumda tutup 5 dakika boyunca penetrantın yüzeyden akmasını sağla. 30 saniye boyunca yıka. Emülsiyonlaşma için 30 saniye bekle. Emülsiyonlaşma için 1,5 dakika bekle. 1 dakika boyunca püskürt UV-A ışık altında fondaki ışıma kayboluncaya kadar püskürt. Işıma 2 dakika içinde yokolmazsa deney sonucu başarısızdır. Emülsiyonlaşmayı durdurma için suyun içinde çalkala, daha sonra 2 dakika boyunca püskürt. Her üç yöntem için: 20oC ± 5oC’da su borusunun püskürtme ucuna en yakın noktada 160 kPa ± %10) Çözücü ile ıslatılmış temiz bir bezle sil; sonra aşırı çözücüyü gidermek için kuru ve temiz bir bezle sil. Fırında 5 dakika boyunca kurut (50oC ± azami 3 oC). Form b Form c deneylerinde, geliştirici uyguladıktan sonra kurut. Oda sıcaklığında 5 dakika süreyle kurut. Çizelge 5’teki referans gelişticiyi D-2 püskürt ve en az 5 dakika bekle.

6.2.2.4 Sonuçların yorumlanması Gözle değerlendirme için, inceleme şartları EN ISO 3059’a uygun olmalıdır. Başka bir değerlendirme yapıldıysa, inceleme şartları raporda belirtilmelidir. İki faktörün oranı hesaplanarak bir hassasiyet yüzde değeri elde edilir: Panelin genişliğinin en az %80’i boyunca kesintisiz olarak çıplak gözle (gözlükle, daimi kullanılıyorsa) net görülen belirti sayısı, Panelde, Madde 6.2.2.3’e göre ilk kalibrasyonu yapıldığında kaydedilen belirti sayısı. Bir yüzde değeri elde etmek için bu oran 100 ile çarpılır.

6.2.2.5 Şartlar Hassasiyet seviyesi, Çizelge 9’a göre tayin edilmelidir. Çizelge 9 - Kontrast boya penetrantları için hassasiyet seviyesinin tayini Hassasiyet seviyesi 1 2

Bulunan süreksizlikler (%) 30 µm 50 µm < 75 90 ila 99 100 ≥ 75

6.3 Yoğunluk 6.3.1 Deney yöntemi

20oC’deki yoğunluk, doğruluğu ± % 1’den daha iyi olan bir yöntemle tayin edilmelidir.

6.3.2 Şartlar Bu sonuç (anma değeri), tip deneyi için rapor haline getirilmelidir. Parti deneyinde, anma değeri üzerinden ±% 5’lik bir toleransa izin verilir.

6.4 Akmazlık 6.4.1 Deney yöntemi Akmazlık, doğruluğu ± % 1’den daha iyi olan uygun bir yöntemle tayin edilmelidir. Sonuç, belirli bir sıcaklık için kaydedilmelidir. Parti deneyi, belirli bir sıcaklıkta yapılmalıdır.

8

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

6.4.2 Şartlar

Sonuç (anma değeri), tip deneyi için rapor haline getirilmelidir. Parti deneyinde, anma değeri üzerinden ±% 10’luk bir toleransa izin verilir.

6.5 Parlama noktası Uyarı: Parlama noktası 25oC’tan düşük olan deney maddelerin zararlarına dikkat edilmelidir.

6.5.1 Deney yöntemi

Parlama noktası, 100oC’tan düşük parlama noktasına sahip maddeler için ± 2oC ve 100oC’a eşit veya daha yüksek parlama noktasına sahip maddeler için ± 5oC’tan daha iyi bir doğruluğa sahip uygun bir yöntemle tayin edilmelidir. Parti deneyinde, parlama noktasının ölçülmesi sadece beklenilen parlama noktası 20oC ilâ 110oC aralığında ise gereklidir. Parlama noktası uygun bir yöntemle tayin edilmelidir.

6.5.2 Şartlar Sonuç (anma değeri), tip deneyi için rapor haline getirilmelidir. Parti deneyi için parlama noktası, anma değerinden 5oC daha düşük olmamalıdır.

6.6 Yıkanabilirlik (Yöntem A penetrantları)

(20±5) oC’ta hafifçe su püskürtülerek yüzeyden giderildiğinde, penetrant numunesi, EN ISO 3452-3’e uygun referans deney bloğu tip 2’nin Ra = 5 µm ve Ra = 10 µm yüzey pürüzlülüğüne sahip bölgelerinde, aynı şartlarda aynı penetrant örneğine daldırılan deney numunesinden daha fazla artık bırakmamalıdır. Florışımalı penetrantlar için bu deney, en fazla 3 W/m2’lik UV-A ışık şiddeti altında yapılmalıdır.

6.7 Işıma parlaklığı 6.7.1 Deney yöntemi Tip I penetrantın ışıma parlaklığı, Ek A’ya uygun olarak tayin edilmelidir.

6.7.2 Şartlar Tip deneyi için, aday penetrantın ışıma parlaklığı, referans FP-4PE’nin (Çizelge 5) aşağıda verilen parlaklık yüzdesinden daha az olmamalıdır: Hassasiyet seviyesi ½ Hassasiyet seviyesi 1 Hassasiyet seviyesi 2 Hassasiyet seviyesi 3 Hassasiyet seviyesi 4

penetrant penetrant penetrant penetrant penetrant

%50 %65 %80 %90 %95

Parti deneyi, tip deney numunesi ile karlılaştırma yapılarak gerçekleştirilmelidir. Tolerans ±%10 olmalıdır, fakat ışıma parlaklığı tip deney şartından daha az olmamalıdır.

6.8 UV kararlılığı 6.8.1 Deney yöntemi Aday penetrant ve Ek A’ya uygun yöntem kullanılarak 10 adet filtre kağıt numune hazırlanmalıdır. Bunlardan 5 tanesi, 1 saat boyunca ısıya ve hava akımlarına karşı korunup (10±1) W/m2 şiddetinde UV-A ışınımına (365 nm) maruz bırakılırken, diğer 5 tanesi ısıya, ışığa ve hava akımlarına karşı korunur. Her numunenin ışıma parlaklığı, Ek A’da verilen yöntem uygulanarak tayin edilir.

6.8.2 Şartlar UV-A ışınımına maruz bırakılan numunelerin ortalama ışıma parlaklığı, ışınıma maruz bırakılmamış numunelerin aşağıda belirtilen yüzde değerlerinden fazla olmalıdır. Hassasiyet seviyesi ½ Hassasiyet seviyesi 1 Hassasiyet seviyesi 2 Hassasiyet seviyesi 3

penetrant penetrant penetrant penetrant

%50 %50 %50 %70 9

ICS 19.100 Hassasiyet seviyesi 4

TÜRK STANDARDI penetrant

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

%70

6.9 Işıma parlaklığının ısıl kararlılığı 6.9.1 Deney yöntemi Aday penetrant ve Ek A’ya uygun yöntem kullanılarak 10 adet filtre kağıt numune hazırlanmalıdır. Bunlardan 5 tanesi, hava akımı olmayan fırında temiz bir metal plakanın üzerine yerleştirilip 1 saat boyunca (115±2)oC sıcaklıkta tutulurken, diğer 5 tanesi ısıya, ışığa ve hava akımlarına karşı korunur. Her numunenin ışıma parlaklığı, Ek A’da verilen yöntem uygulanarak tayin edilir.

6.9.2 Şartlar Isıtılan numunelerin ortalama ışıma parlaklığı, ısıtılmamış numunelerin ışıma parlaklığının aşağıda belirtilen yüzde değerlerinden fazla olmalıdır. Hassasiyet seviyesi ½ Hassasiyet seviyesi 1 Hassasiyet seviyesi 2 Hassasiyet seviyesi 3 Hassasiyet seviyesi 4

penetrant penetrant penetrant penetrant penetrant

%60 %60 %60 %80 %80

6.10 Su toleransı 6.10.1 Deney yöntemi Su toleransı, sürekli olarak karıştırılan miktarı doğru ölçülmüş aday madde (tipik olarak 20 ml) bulanıklaşıncaya, yoğunlaşıncaya veya ayrışıncaya kadar su eklenerek tayin edilir. Bu deney (15±0,5)oC sıcaklıkta yapılmalıdır. Su toleransı, eklenen su miktarının son hacimdeki (bulanıklaşma/yoğunlaşma olan su ve deney maddesi) yüzde değeridir.

6.10.2 Şartlar Su toleransı % 5’ten fazla olmalıdır.

6.11 Korozyon özellikleri 6.11.1 Genel Muayene edilecek malzemelerle penetrantın uyumluluğu aşağıdaki yöntemlerle onaylanmalıdır.

6.11.2 Tip deneyi 6.11.2.1 Normal sıcaklıkta korozyon 6.11.2.1.1 Deney prosedürü Metalik malzemelerde kullanılan penetrantlar için deney, T6 metalurjik durumundaki veya eş değerindeki EN AW 7075 alüminyum alaşımı, AZ-31B magnezyum alaşımı veya eş değeri, ve 30CrMo4 çeliği veya eş değeri kullanılarak gerçekleştirilmelidir. Bu malzemelerin her birinden hazırlanmış deney panelleri, kullanımdan hemen önce, yüzeyleri silisyum karbür zımpara kağıdı (240 grit) ile parlatıldıktan sonra uçucu, kükürt içermeyen hidrokarbon çözücüye (meselâ, analitik saflıkta aseton) daldırılarak temizlenmelidir. Deney panelleri uzunluklarının yarısına kadar, Şekil 1’de görüldüğü gibi bir Parr bomba kalorimetresinin (veya 700 kPa iç basınca dayanabilen eş değer bir kabın) içinde yeterli büyüklüğe sahip bir cam beherde bulunan deneyi yapılacak penetranta daldırılmalıdır. Sızdırmazlığı sağlanan kalorimetre, (50±1)oC ‘ta tutulan bir fırında veya sıcak su banyosunda 2 saat ± 5 dakika süre ile tutulur. Bu süre sonunda, deney paneli düzenekten alınıp, saf su veya organik çözücü ile penetrant artıklarının tamamı giderilecek şekilde temizlenmeli ve takiben incelenmelidir.

10

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Açıklama 1 Beher 2 Penetrant maddesi 3 Deney paneli 4 Kalorimetre Şekil 1 - Parr bomba kalorimetresi

6.11.2.1.2 Şartlar Panelin yüzeyi x10 büyütme ile incelendiğinde, herhangi bir paslanma, çukurcuk korozyonu veya diğer korozyon çeşitlerinin belirtisi görülmemelidir. 6.11.2.2 Diğer malzemelerle uyumluluk 6.11.2.2.1 Deney prosedürü Madde 6.11.2.1.1’e göre posedür, penetrant madde başka malzemelerle kullanılacak şekilde uyarlanabilir. Bu uyarlamada metal deney paneli bu malzemeden yapılmış panelle değiştirilir. 6.11.2.2.2 Şartlar Deney paneli yüzeyinde hiçbir bozulma emaresi görülmemelidir.

6.11.2.3 Yüksek sıcaklıkta titanyumda gerilmeli korozyon 6.11.2.3.1 Deney panelleri Deney panelleri Ti-8Al-1Mo-1V (Ti811 olarak ta kodlanır) ve çift tavlama uygulanmış durumda olmalıdır.

6.11.2.3.2 Numune hazırlama Deney numunesi boyuna tane yönü uzunluk boyutuna paralel olmak üzere Şekil 2’de gösterildiği gibi olmalıdır. Panellerin yüzeyi, Ra = 20 µm’lik nihaî yüzey olacak şekilde hazırlanmalıdır. Form paneller 65 °C ± 5 ° C’lık bir serbest açı elde etmek üzere (7,11 ± 0,25) mm yarıçaplı bir mandrel üzerinden eğilir.

6.11.2.3.3 Deney prosedürü İncelenecek her örnek için dört deney numunesi hazırlanmalıdır. Gerilme uygulamadan önce, numuneler çözücü ile silinerek veya çözücüye daldırılarak ve takiben %40’lık nitrik asit (HNO3), %3,5’luk hidroflorik asit (HF) çözeltisi ile hafifçe dağlanarak temizlenmelidir. Dağlamadan sonra, asitin tamamen giderilmesi için paneller suya daldırılmalı ve kurutulmalıdır. Şekil 2 c’de gösterildiği gibi 6,4 mm civata ile numunelere gerilme uygulanır. Bir numune kaplanmadan bırakılır, bir numune %3,5 sodyum klorür (NaCl) çözeltisi ile kaplanır ve kalan numuneler aday penetrantla kaplanır. Kaplama işlemi gerilme altındaki paneller, açık uçları yukarıda kalacak şekilde daldırılarak uygulanır. Gerilme uygulanan paneller 8 saat ila 11 saat boyunca bu durumda bekletilir. Daha sonra, gerilme uygulanmış numuneler (540±10)oC’taki fırında (4,5±0,9) saat bekletilir.

11

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

6.11.2.3.4 Sonuçların yorumlanması Gerilme uygulanırken numuneler incelenmelidir. NaCl ile kaplanmış panelde çatlak görülmüyorsa civata sökülür ve kaplanmış olan yüzey, 140oC ± 5oC’taki %50’lik sodyum hidroksit (NaOH) çözeltisine 30 dakika daldırılarak ve takiben su ile yıkanarak temizlenir. Daha sonra, %40’lik HNO3, %3,5’lik HF çözeltisinede 3 ila 4 dakika dağlanır. 10 kat büyütme ile dağlanmış yüzey incelenir. Gerilme uygulanmaya devam edilen diğer numunelerde çukurcuklar veya çatlaklar gözlemlenmiyorsa, bu numuneler de yukarıda belirtildiği gibi temizlenir, dağlanır ve incelenir. NaCl kaplanmış numunede çukurcuklar veya çatlaklar yoksa veya kaplanmamış numunede çatlaklar varsa deney geçersiz sayılır ve tekrarlanmalıdır. Deney numuneleri tekrar kullanılmamalıdır. Deney geçerli sayılacaksa, aday penetrantla kaplanan numunede herhangi bir çatlak belirtisi olmamalıdır.

12

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007 Ölçüler mm cinsindendir. Kalınlık hariç, ±0,5 tolerans vardır.

a) Boyut ayrıntıları

b) Eğme ayrıntıları

c) Gerilme ayrıntıları (ölçeksiz)

Not - Çizimler inç biriminden hazırlananlardan türetilmiştir. Şekil 2 – Titanyumun yüksek sıcaklıkta gerilmeli korozyonu için deney numunesi

13

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

6.11.2.4 Nikel alaşımı dökümlerin yüksek sıcaklık korozyonu 6.11.2.4.1 Numune hazırlama Deney numuneleri, 713LC alaşımından yaklaşık olarak 25 mm x 13 mm x 2,5 mm boyutlarında kesilmelidir. Düzgün ve homojen bir yüzey elde etmek için 600 grit zımpara ile yüzey parlatılmalıdır.

6.11.2.4.2 Deney prosedürü İncelenecek örnek için dört deney numunesi hazırlanmalıdır. İki deney numunesi deneyi yapılacak penetranta daldırılır veya kaplanır. İki adet kaplanmış ve iki adet kaplanmamış numune (1000±50) oC’taki fırında (100±4) saat bekletilir. Daha sonra, deney numuneleri fırından çıkartılır ve oda sıcaklığına soğumaları sağlanır. Takiben numuneler kesilir, tutturulur ve parlatılır.

6.11.2.4.3 Sonuçların yorumlanması Korozyon veya oksitlenme belirtileri için her numunenin kesiti x200 büyütme ile incelenir. Kaplanmış numunelerde kaplanmamış olanlardan daha fazla korozyon, oksitlenme, tane sınırları korozyonu ve seçici korozyon etkileri görülmemelidir.

6.11.3 Parti deneyi 6.11.3.1 Metallerle uyumluluk Parti deneyi, panellerin 24 saat boyunca oda sıcaklığında bırakılması haricinde, magnezyum alaşımı paneller üzerinde Madde 6.11.2.1.1’e göre yapılmalı; daha sonra Madde 6.11.2.1.1’e uygun olarak temizlenmeli ve incelenmelidir.

6.11.3.1.1 Şartlar Panel yüzeyinde herhangi bir paslanma, çukurcuk korozyonu veya diğer korozyon tiplerinin belirtisi görülmemelidir.

6.11.3.2

Diğer malzemelerle uyumluluk

Madde 6.11.2.1.1’de anlatılan prosedür, penetrantın diğer malzemelerle birlikte kullanımı için metal deney paneli diğer malzemeden imal edilen panelle değiştirilerek adapte edilebilir.

6.11.3.2.1 Şartlar Deneyde kullanılan malzemede herhangi bir bozulma belirtisi olmamalıdır.

6.12 Kükürt ve halojen içeriği (kükürt ve halojen içeriği az olan maddeler için) 6.12.1 Deney yöntemi Kükürt ve halojen içeriği, varolan uygun bir yöntemle tayin edilmelidir. Kükürt/halojen miktarı kütlece 200 x 10-6 (200 ppm) ‘dan az olduğunda, sıvılar için doğruluk ± 10 x 10-6 (10 ppm) olmalıdır. Kükürt/halojen miktarı kütlece 200 x 10-6 (200 ppm) ‘dan az olduğunda, katılar için doğruluk ± 50 x 10-6 (50 ppm) olmalıdır. Sprey kutuları, numune alınmadan önce 5 saniye çalkalanmalıdır. Tartıdan hemen sonra, kutudaki penetrantın tamamı 100 ml’lik bir behere püskürtülür ve hemen platin bir kaba aktarılır. Numune alınmasının başlangıcından bomba kalorimetresinin kapatılmasına kadar geçen işlem süresi 2 dakikayı aşmamalıdır.

6.12.2 Şartlar

Buharlaşmamış durumdaki toplam kükürt miktarı, kütlece 200 x 10-6 (200 ppm) ‘dan az olmalıdır. Buharlaşmamış durumdaki toplam halojen içeriği (klor ve flor), kütlece 200 x 10-6 (200 ppm)‘dan az olmalıdır.

6.13 Buharlaşma/katı içeriğindeki artık 6.13.1 Çözücü esaslı gidericiler 6.13.1.1 Deney prosedürü

(100 ± 1) ml başlangıç hacmine sahip bir numune, ürünün son kaynama sıcaklığının (15±1)oC üzerinde bir su banyosunda veya fırında bulunan (15±1) cm’lik Petri tabağında bir saat boyunca buharlaştırılmalıdır. Bu sürenin sonunda, kalan artığın kütlesi ölçülmelidir.

14

ICS 19.100

6.13.1.2

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Şartlar

Artık kütlesi 5 mg’dan az olmalıdır.

6.13.2 Form d ve e geliştiriciler 6.13.2.1 Deney prosedürü

(100 ± 1) g başlangıç kütlesine sahip bir numune, ürünün son kaynama sıcaklığının (15±1)oC üzerinde bir su banyosunda veya fırında bulunan (15±1) cm’lik Petri tabağında bir saat süre ile buharlaştırılmalıdır. Bu sürenin sonunda, kalan artığın kütlesi ölçülmeli ve başlangıç kütlesinin yüzdesi cinsinden kaydedilmelidir.

6.13.2.2

Şartlar

Sonuç (anma değeri), tip deneyi için rapor haline getirilmelidir. Parti deneyi için, anma değerinin üzerinde ±%10’luk bir toleransa izin verilir.

6.14 Penetrant toleransı 6.14.1 Yağ seven emülsiyon yapıcı (Yöntem B) Emülsiyon yapıcı ile birlikte kullanılacak olan penetrantın(ların) %20 (hacimce) oranında ilâvesi, fon değerinde bir artışa sebep olmamalıdır.

6.14.2 Su seven emülsiyon yapıcı (Yöntem D) Emülsiyon yapıcının vasıflandırılma derişim değerinde, sertifikalı giderici ile penetrantın(ların) %1 (hacimce) oranında ilâvesi, fon değerinde bir artışa sebep olmamalıdır.

6.15 Geliştirici performansı Geliştirici, üreticisinin önerilerine uygun olarak uygulandığında, ince, homojen, ışığı yansıtmayan ve ışıma yapmayan bir tabaka oluşturmalıdır. Geliştirici uUygun bir penetrantla birlikte kullanıldığında, penetrant belirtilerinin görülebilirliğini arttırmalıdır.

6.16 Tekrar dağıtılabilirlik 6.16.1 Suda süspansiyon haline gelebilen geliştiriciler Karıştırıldığında veya çalkalandığında, katılar hemen süspansiyon haline gelmelidir.

6.16.2 Çözücü esaslı geliştiriciler (su içermeyen) Karıştırıldığında veya çalkalandığında, katılar hemen dağılmalıdır. Sprey kutusunda bulunan katı içerik, 30 s çalkalandıktan sonra süspansiyon haline gelmelidir.

6.17 Taşıyıcı sıvının yoğunluğu 6.17.1 Deney yöntemi Taşıyıcı sıvının yoğunluğu, doğruluğu ± % 1’den daha iyi olan bir yöntemle tayin edilmelidir.

6.17.2 Şartlar

Tip deneyi için sonuç (anma değeri) rapor haline getirilmelidir. Parti deneyi için, anma değerinin üzerinde ± % 5 ’lik bir toleransa izin verilir.

6.18 Ürün performansı (basınçlı kaplar) Basınçlı kaptan püskürtülen ürün, üreticisinin önerilerine uygun olarak kullanıldığında, ürünün şartlarını ve Madde 6.12’deki şartları sağlamalıdır.

6.19 Parçacık bütüklük dağılımı Kuru geliştirici tozunun ve yaş geliştiricinin katı madde muhtevasının parçacık büyüklük dağılımı, kırınım yöntemi veya eş değeri bir yöntemle tayin edilmelidir. Parçacık büyüklük dağılımı aşağıdaki parametrelerle karakterize edilir: Küçük çap, dl, dl ‘den küçük parçacıkların %10’u da ‘dan büyük parçacıkların %50’si ve da ‘dan küçük parçacıkların %50’si Ortalama çap, da, Büyük çap, du, du değerinden büyük parçacıkların %10’u 15

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

6.20 Su muhtevası 6.20.1 Deney prosedürü Yöntem A ve E penetrantların, aynı zamanda Yöntem B ve D (seyreltilmemiş) emülsiyon yapıcıların su muhtevası, belirlenmiş bir prosedür vasıtasıyla doğru olarak ölçülmelidir. Kaynakçada, bu gibi prosedürler için örnekler listelenmiştir.

6.20.2 Şartlar Su esaslı olmayan penetrantlar, %5’ten daha az su içermelidir. Su esaslı penetrantlar, üreticisinin şartnamesine uygun olmalıdır. Su seven emülsiyon yapıcılar, %5’ten daha az su içermelidir.

7

Ambalajlama ve işaretleme

Ambalaj ve işaretleme, uygulanabilen bütün uluslararası, ulusal ve yerel kurallara uygun olmalıdır. Kaplar ve içerikleri uyumlu olmalıdır. İlgili dokümantasyonla geriye dönük izlenebilirliği ve tarihe göre kullanımı sağlamak için, kaplar parti numarasıyla işaretlenmelidir.

16

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Ek A Işıma parlaklığının karşılaştırılması A.1

Teçhizat

A.1.1 Florimetre: filtre kağıt numuneleri tutacak şekilde (Madde A.2) teçhiz edilmiş, ışık geçirmez numune bölümüne sahip, (365 ± 20) nm uyarıcı dalga boyu olan ve oluşan ışığı, fotopik durumda CEI tepki eğrisine benzer bir tepki ile ölçen bir sensöre sahip olmalıdır.

A.1.2 Cam aksesuarlar: %4,0’lık çözeltileri doğru olarak hazırlamaya uygun pipetler ve ölçme silindirleri (hacim ölçekli); 50 ml’lik beherler.

A.1.3 Uygun, absorplayıcı ve ışıma yapmayan filtre kağıdı: Meselâ Whatman (R) No.4 1). 2 cm x 2 cm boyutlarına veya florimetreye uyması için gereken boyutlara kesilen (Madde A.1.1). Bu kağıtlar, kullanılım öncesinde kuru olarak, mesela bir desikatörde, muhafaza edilmelidir (Madde A.1.5).

A.1.4

Filtre kağıdı kurutma düzeneği: Kağıt numuneleri kenarlarından/köşelerinden dik şekilde

tutmak için “timsah” klipsler veya benzerleri.

A.1.5 Desikatör: Filtre kağıdını muhafaza etmeye uygun (Madde A.1.4). A.1.6 Uygun nem çekici madde: Meselâ desikatörün içinde kullanılmak üzere silika jel (Madde A.1.5). A.1.7 Çözücü: Hızlı kuruyan, %100 uçucu, ışıma yapmayan ve deneyi yapılan penetrant ile tamamen karışabilen.

A.2

Filtre kağıdı numunelerinin hazırlanması

A.2.1 Uygun bir çözücü içinde % 4’lük (hacimce) deney ve standard çözeltileri ayrı ayrı doğru olarak hazırlanır.

A.2.2 Her çözelti ayrı bir cam behere boşaltılır ve her birinin içine her defasında bir adet olmak üzere 5 filtre kağıdı 5 saniye süre ile daldırılır.

A.2.3 Filtre kağıtları desikatörde ”timsah” klips veya benzerleriyle dik olarak asılır ve her kağıt numunenin kuruması (yaklaşık 5 dakika) sağlanır.

A.3

Işıma parlaklığının ölçülmesi

Florimetrenin kararlı hale geldikten sonra, cihaz sıfırlanır ve filtre kağıdı numuneleri, her defasında bir adet olmak üzere, numune tutucuya yerleştirilir. Sızdırmaz kapak kapatılır ve numune florimetrede ışıma yapmaya başlayınca yayılan ışığın şiddetini ölçülür.

A.4

Hesaplama

A.4.1 Beş standard numuneden elde edilen okumaların ortalaması (S) hesaplanır. A.4.2 Beş deney numunesinden elde edilen okumaların ortalaması (T) hesaplanır. A.4.3 Deneyi yapılan numunenin ışıma parlaklığı = T/S * %100 bağıntısı ile hesaplanır.

1

) Whatman (R) No.4, ticarî olarak elde edilebilen uygun bir ürün örneğidir. Bu bilgi, bu standardı kullananların faydalanması verilmiş olup, bu ürünün TSE/ISO tarafından onaylandığı anlamına gelmez.

17

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Ek B İşlem kontrol deneyleri B.1

Genel

Bu ekte verilen işlem kontrol deneyleri, deneyler EN 571-1’e uygun olarak yapıldığında kullanılır. Bir penetrant işleminin bütünlüğünü sağlamak için, bir bütün olarak işlem ve sistemin her bir bileşeni, gereken standardların karşılandığından emin olmak için düzenli olarak kontrol edilmelidir. Spreylerde muhafaza edilen ürünler veya tiksotropik penetrantlar sadece bir muayene için kullanıldıklarından, bu şart sadece işlem hatlarında uygulanabilir. İlâve olarak, işlem hatlarında kullanılan bazı penetrantlar konvansiyonel veya elektrostatik spreyleme ile iş parçasına uygulanabilir. Benzer şekilde, madde sadece bir kez inceleme için kullanılacağından, bu deneyler uygulanamaz. Not -

İşlemin bazı elemanları püskürtüldüğünde, bu durum işlemin diğer bölümlerinde kontrol deneylerinin yapılması ihtiyacını ortadan kaldırmaz.

B.2

Kontrol deneyleri

Çizelge B.1, yapılacak kontrol deneylerinin ayrıntılarını ve yapılma sıklığı verir. Kullanılan her bir özel işleme hangi deneylerin uygulanabileceği kararı ISO 9712 veya EN 473’e göre 3. seviye sertifikaya sahip kişinin sorumluluğundadır. Doğru işlem şartlarından emin olmak gerekiyorsa, deneyler daha sık aralıklarla yapılabilir veya ilâve deneyler uygulanabilir.

18

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Çizelge B.1 – Kontrol deney formu

Kontrol deneyleri

EN ISO 3452-2’nin ilgili maddesi

Deney sıklığı Her çalışma periyodunun başlangıcı

Haftalık

Aylık

Kayıt 12 ayda bir

Diğer

Sayısal değer

Gözle değerlendirme (İmza)

Sistemi gözden geçirme Malzeme seviyeleri (püskürtme sistem ağı dahil) Tip 2 referans deney bloğu kullanılarak sistem performansı

B.4.1

X

Uygulanamaz

B.4.2

X

Uygulanamaz

B.4.3

X

Uygulanamaz

B.4.4

X

Uygulanamaz

B.4.5 B.4.6 B.4.7 B.4.8

X X X

B.4.9

X

Genel gözden geçirme Penetrantın görünüşü Temizleme suyunun görünüşü Temizleme suyu sıcaklığı Fırın sıcaklığı Çalışma alanı Basınçlı hava filtresi(leri) UV-A filtelerin entegrasyonu (Florışımalı sistem) UV-A ışıması (Florışımalı sistem) İnceleme kabininde görülebilir ışık şiddeti (Florışımalı sistemler) Görülebilir ışık şiddeti (boya kontrast sistemleri) Işıma şiddeti a Boya kontrast şiddeti a Tedarikçinin kontrolü

Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz

X

Uygulanamaz

B.4.10

X

Uygulanamaz

B.4.11

X

Uygulanamaz

B.4.12

X

Uygulanamaz

B.4.13 B.4.14 B.4.15

Penetrantlar X X

Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz

X Emülsiyon yapıcılar

Taze seyreltilmiş su seven gidericinin derişimi

B.4.16

X

Uygulanamaz

19

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Çizelge B.1 – devamı

Kontrol deneyleri

EN ISO 34522’nin ilgili maddesi

Deney sıklığı Her çalışma periyodunun başlangıcı

Haftalık

Aylık

Kayıt 12 ayda bir

Diğer

Sayısal değer

Gözle değerlendirme (İmza)

Geliştiriciler Kuru tozun görünüşü Kuru tozun ışıması

B.4.17.1 B.4.17.2

X X

Suda çözünebilen geliştirici a) Derişim b) Islatma deneyi c) Sıcaklık d) Çözeltinin ışıması

B.4.17.3.1 B.4.17.3.2 B.4.17.3.3 B.4.17.3.4

X X X X

Suda süspansiyon haline getirilebilen geliştirici a) Derişim b) Sıcaklık c) Çözeltinin ışıması

B.4.17.4.1 B.4.17.4.2 B.4.17.4.3

X X X

Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Kalibrasyon

UV-A radyometre Lüksmetre Termometre Basınç ölçerler Deney blokları a Sprey kutulara uygulanamaz.

20

B.4.18 B.4.19 B.4.20 B.4.21 B.4.22

≤ 24 ay ≤ 24 ay X X Önerilir

Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz

ICS 19.100

B.3

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Kontrol deneyi formları

Her kontrol deneyinin sonuçları, Çizelge B.1’deki gibi bir kontrol deneyi formuna kaydedilmelidir. Her penetrant istasyonu için ayrı form kullanılmalıdır. Herhangi bir sapma sorumlu kişiye rapor edilmeli ve uygun düzeltici faaliyet yapılmalıdır. Bu formda aşağıdaki bilgiler yer almalıdır: - Firma ve yer, - İşlem hattının tanıtımı, - Tarih, - Vardiya, - Operatörün ismi ve vasıfları, - İmza.

B.4

Kontrol deneyi

B.4.1 Madde seviyeleri Bütün işlem sistemlerindeki madde seviyesi, işlemden geçirilecek parçaların tamamen kaplanmasına yetecek miktarda olduğundan emin olamak için gözle incelenmelidir. Sistemde yetersiz miktarda madde varsa, diğer herhangi bir deney yapılmadan önce ilâve madde eklenmeli ve karıştırılmalıdır.

B.4.2 Sistem performansı Bu deney, EN ISO 3452-3’te tanımlanan tip 2 referans deney bloğu kullanılarak yapılmalıdır. Ayrıca, normalde beklenilen bilinen tipik süreksizlere sahip bir parçayı kullanmak genellikle avantaj sağlar. Süreksizlikleri ve fon etkisini içeren kalıcı replika halindeki bir kayıt, fotoğraf veya diğer uygun araçlar, aynı aileden yeni, kullanılmamış maddeler ve normalde kullanılanlarla aynı parametreler kullanılarak hazırlanmalı ve işlemden geçirilmeli ve referans olarak muhafaza edilmelidir. Bu kayıt, günlük sistem performans kontrolü için aynı deney kullanılarak elde edilen pratik sonuçların karşılaştırılması amacıyla kullanılmalıdır. Sıyrılabilir geliştiricilerle elde edilen belirtiler, standard geliştiricilerle elde edilenlerle aynı değildir. Tip 2 referans deney bloğunun krom kaplı tarafındaki veya bilinen süreksizliklere sahip parça üzerindeki belirtiler, aynı malzeme ve işlem sırası kullanılarak hazırlanan kayıtlardakilerle aynı sayıda belirtiyi ve görüntüyü vermelidir. Benzer şekilde, fon seviyesi kayıtta görünenle aynı şekilde görülmelidir.

B.4.2.1 Referans deney parçalarının temizlenmesi Referans deney parçalarının penetrant işlem parametrelerinde bir değişikliğe yeterince hassas olduğundan emin olmak için deney sonrasında süreksizlikler içerisinde kalan bütün penetrantın çıkarılması gerekir. Süreksizlikleri fiziksel olarak değiştirmemek en önemli husustur. En iyi yol, süreksizliğin çeperlerine adsorplanarak süreksizlik içerisinde kalan penetranta kuvvetli kapiler etki uygulanarak bu adsorpsiyonun etkisiz hale getirilmesidir. Bunun için, çözücü esaslı bir geliştirici (su esaslı olmayan yaş), en uygun araçtır. Aşağıdaki prosedür uygulanmalıdır: a) İşlemden hemen sonra parça yüzeyindeki geliştirici su ile giderilir; b) Yüzey kurutulur, bezle kullanmadan; c) Form d geliştirici ile yüzeyde kalın bir tabaka oluşturulur. Tabaka, yüzeye ıslak olarak ulaşmalıdır; d) 10 ilâ 15 dakika beklenir; e) a’dan d’ye kadar olan aşamalar tekrarlanır; geliştiricinin parçanın yüzeyinde kalmasına 30 dakika izin verilir; f) Uygun aydınlatma altında penetrant izleri kontrol edilir, ve varsa, a’dan d’ye kadar olan aşamalar penetrant izleri kayboluncaya kadar tekrar edilir; g) Son olarak parça yüzeyi su ile yıkanır ve kurutulur;

B.4.3 Penetrantın görünüşü Penetrant herhangi bir anormal husus için kontrol edilir (meselâ, süt gibi görünüş, görülebilir derecede kirlenme, penetrantın dibinde veya üzerinde su birikintisi).

B.4.4 Yıkama suyunun görünüşü Sirkülasyondan gelen su kullanıldığında, yıkama suyunun matlığı, ışıması ve renklenmesi kontrol edilmelidir. Bunlardan herhangi birinin varlığı, işlem sisteminin etkin çalışmadığını gösterir. 21

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

B.4.5 Yıkama suyunun sıcaklığı Yıkama suyunun sıcaklığının belirtilmiş olan sınırlar içerisinde olduğu kontrol edilmelidir.

B.4.6 Fırın sıcaklığı İş parçalarının yerleştirildiği bölgede fırın sıcaklığının belirtilmiş olan sınırlar içerisinde olduğu kontrol edilmelidir.

B.4.7 Çalışma sahası Çalışma sahasının temiz ve düzenli olduğundan emin olunmalıdır. Bir Florışımalı penetrant sistemiyle işlemden geçirilen parçaların incelenmesi sırasında, yansıtıcı bir yüzey olmamalıdır (meselâ, inceleme kabinindeki veya inceleme bölgesine çok yakın beyaz kağıt). İlâveten, inceleme bölgesine yakın yerlerde beyaz ışık kaçağı olmamalıdır.

B.4.8 Basınçlı hava filtresi(leri) Tutucunun(ların) kirleticilerden arındırılmış olması sağlanmalıdır.

B.4.9 UV-A filtrelerinin bütünlüğü UV-A lambaları ve filtrelerinin iyi durumda olması sağlanmalıdır.

B.4.10 UV-A ışıması UV-A ışıması EN ISO 3059’da belirtildiği gibi ölçülmelidir.

B.4.11 İnceleme kabininde görülebilen ışık yoğunluğu (Florışımalı sistem) Kabindeki azami görülebilir ışık şiddeti EN ISO 3059’da belirtildiği gibi ölçülmelidir.

B.4.12 Görülebilen ışık şiddeti (boya kontrast sistemleri) Çalışma sahasında en az görülebilir ışık şiddeti EN ISO 3059’da belirtildiği gibi ölçülmelidir.

B.4.13 Işıma şiddeti B.4.13.1 Yüksek parlama noktasına sahip % 1, % 0,9, % 0,8 oranında gaz yağı içinde bulunan Seviye ½, 1 ve 2 penetrantların standard referans numuneleri kullanılmalıdır. Seviye 3 ve Seviye 4 penetrantlar için, % 0,1, % 0,09, % 0,08’lik standard referans numuneler kullanılmalıdır. Referans standardlar ışık sızdırmazlığı olan kaplarda muhafaza edilmelidir. Referans numunelerin hazırlanması için, önce % 10, % 9, % 8’lik seyreltmelerin yapılması ve takiben onda bir veya yüzde bir oranında ilave seyreltme yapılması önerilir.

B.4.13.2 Seviye ½, 1 ve 2 penetrantlar için deneyi yapılacak penetranttan Madde B.4.13.1’de kullanılan çözücü içinde % 1’lik bir çözelti hazırlanmalıdır. Seviye 3 ve Seviye 4 penetrantlar için, deneyi yapılacak penetranttan Madde B.4.13.1’de kullanılan çözücü içinde % 0,1’lik bir çözelti hazırlanmalıdır.

B.4.13.3 Borosilikat cam deney tüpleri kullanılarak, deneyi yapılan penetrantın ışıma şiddeti aynı penetrantın referans numuneleri ile görsel olarak karşılaştırılır. UV-A aydınlatması, en az 10 W/m2 (1000 µW/cm2) ‘lik bir değerle homojen olarak dağılmış olmalıdır. Işıma şiddetlerinin eş değer olduğu tipler kaydedilmelidir. Alternatif olarak, Ek A’da belirtilen yöntem kullanılabilir. Şart: Işıma şiddeti, referansın % 90’ından daha fazla olmalıdır.

B.4.14 Boya kontrast şiddeti B.4.14.1 Yüksek parlama noktasına sahip gaz yağı veya herhangi diğer bir uçucu olmayan çözücü içinde %1, %0,9, %0,8 ve %0,7 oranında bulunan boya kontrast penetrantların standard referans numuneleri kullanılmalıdır. Referans numunelerin hazırlanması için, önce % 10, % 9, % 8 ve %7’lik seyreltmelerin yapılması ve takiben onda bir veya yüzde bir oranında ilave seyreltme yapılması önerilir. 22

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Bu referans numuneler, ışık sızdırmazlığı olan kaplarda muhafaza edilmelidir.

B.4.14.2 Deneyi yapılacak penetranttan Madde B.4.14.1’de kullanılan çözücü içinde % 1’lik bir çözelti hazırlanmalıdır.

B.4.14.3 Deney tüpleri kullanarak, homojen dağılmış görülebilir ışık altında, deneyi yapılan penetrantın boya şiddeti aynı penetrantın referans numuneleri ile karşılaştırılır. Boya şiddetlerinin eş değer olduğu tipler kaydedilmelidir. Şart: Boya şiddeti, referansın % 80’inden daha fazla olmalıdır.

B.4.15 Tedarikçinin kontrolü Kullanılan penetrantın temsili bir numunesi, yılda en az bir defa alınmalı ve tekrar belgelendirilmesi için tedarikçinin laboratuvarına veya diğer uygun bir laboratuvara gönderilmelidir. Aksi takdirde, penetrant atılmalı veya değiştirilmelidir. Kontrol laboratuvarı, deneyi yapılan penetrantın fiziksel-kimyasal parametrelerinin yeni bir penetrant için anma değerleri ile karşılaştırıldığında kabul edilebilir sınırlar içerisinde bulunduğunu belirten bir rapor hazırlamalıdır. Raporda, sadece bir beyanın değil gerçek değerlerin de bulunması önerilir. Hangi parametrelerin kontrol edileceğinin kararı tedarikçinin sorumluluğundadır.

B.4.16 Su seven gidericinin derişimi Deney, yeni hazırlanmış çözeltilere uygulanır ve bir refraktometre kullanılarak yapılır. Deney refraktometresi, yeni hidrofilik emülsiyon yapıcının doğru olarak hazırlanmış çözeltileri kullanılarak kalibre edilmelidir. En az beş çözelti kullanılmalıdır. Çözeltilerde bir tanesi anma derişiminde, iki tanesi anma derişiminden yüksek ve iki tanesi de anma derişiminden düşük olmalıdır. Bu değerler bir grafik üzerinde gösterilmelidir. Hidrofilik gidericinin derişimini tahmin etmek için, yeni hazırlanmış ürünün bir numunesi için değer okunmalı ve grafikten bu değere karşılık gelen derişim tayin edilmelidir. Deneyin bütün aşamaları ortam sıcaklığında gerçekleştirilmelidir. Deney sonucu rapor edilmelidir. Şartlar: Derişim gereken değere ayarlanmalıdır. Tekrar kontrol etmeden önce iyice karıştırılmalıdır. Not -

Bu deney öncelikle yeni hazırlanmış çözeltiler için tasarımlanmıştır. Bununla birlikte, emülsiyon yapıcı veya su ilâvesiyle kullanımda olan tanklardaki derişimini ayarlamak için bu deney kullanılabilir, fakat, bu tayin yanlış sonuçlar verebilir.

B.4.17 Geliştiriciler B.4.17.1 Kuru tozun görünüşü Tozun topaklanmamış ve ufalanabilir olması sağlanmalıdır. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.2 Kuru tozun ışıması Toz numunesi UV-ışık altında incelenerek ışımadığından emin olunmalıdır. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.3 Suda çözünebilen geliştirici B.4.17.3.1 Derişim Bu deneyde, geliştiricinin derişimini tayin etmek için üreticisi tarafından elde edilmiş olan derişim-yoğunluk grafiği kullanılır. 23

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

a) Tankın seviyesi kontrol edilir ve su ilâvesiyle başlangıçtaki seviyesine getirilir ve iyice karıştırılır. b) Tankın içeriğinden bir numune alınır ve sıcaklık 20oC’a veya hidrometrenin kalibre edilmiş olduğu sıcaklığa ayarlanır. c) Hidrometre kullanılarak numunenin yoğunluğu ölçülür. Yoğunluk, geliştiricinin derişiminin grafikten tayin edilebilmesini sağlar. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.3.2 Islatma deneyi Sistemin performans kontrolü için kullanılan tip 2 referans deney bloğu yüzeyinin tamamının geliştirici ile homojen olarak kaplandığından emin olunmalıdır.

B.4.17.3.3 Sıcaklık Geliştirici sıcaklığının belirtilmiş sınırlar içerisinde olduğundan emin olunmalıdır. Bu kontrolün sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.3.4 Çözeltinin ışıması Çözelti numunesi UV-ışık altında incelenerek ışıma yapmadığından emin olunmalıdır. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.4 Suda süspansiyon haline getirilebilen geliştirici B.4.17.4.1 Derişim Bu deneyde, geliştiricinin derişimini tayin etmek için üreticisi tarafından elde edilmiş olan derişim-yoğunluk grafiği kullanılır. a) Tankın seviyesi kontrol edilir ve su ilâvesiyle orijinal seviyesine getirilerek tam ve homojen bir süspansiyon olmasını sağlamak için iyice karıştırılır. b) Tankın içeriğinden bir numune alınır ve sıcaklık 20oC’a veya hidrometrenin kalibre edilmiş olduğu sıcaklığa ayarlanır. c) Hidrometre kullanılarak numunenin yoğunluğu ölçülür. Yoğunluk, geliştiricinin derişiminin grafikten tayin edilebilmesini sağlar. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.4.2 Sıcaklık Geliştirici sıcaklığının belirtilmiş sınırlar içerisinde olduğundan emin olunmalıdır. Bu deneyin sonucu rapor edilmelidir.

B.4.17.4.3 Süspansiyonun ışıması Geliştirici banyosu iyice karıştırılarak tozun süspansiyon haline gelmesi sağlanmalıdır. Geliştirici süspansiyon numunesi UV-ışık altında incelenerek ışıma yapmadığından emin olunmalıdır. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.18 Ultraviyole radyometrenin kalibrasyonu Kullanımda olan ultraviyole radyometre, geçerli kalibrasyon etiketine veya EN ISO 3059’a uygun bir tanıtım belgesine sahip olmalıdır. Radyometre kullanılmadan önce operatör, etiketlerde “... tarihine kadar geçerli” veya “... tarihinden önce kalibre edilmeli” şeklinde belirtilen kalibrasyon geçerlilik tarihini kontrol etmelidir. En az 24 ayda bir bu ünite kalibre edilmelidir. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.19 Lüksmetrenin kalibrasyonu Lüksmetre, geçerli kalibrasyon etiketine veya EN ISO 3059’a uygun bir tanıtım belgesine sahip olmalıdır. 24

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Lüksmetre kullanılmadan önce operatör, etiketlerde “... tarihine kadar geçerli” veya “... tarihinden önce kalibre edilmeli” şeklinde belirtilen kalibrasyon geçerlilik tarihini kontrol etmelidir. En az 24 ayda bir bu ünite kalibre edilmelidir. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.20 Termometrenin kalibrasyonu Bütün termometrelerin geçerli kalibrasyona sahip olup olmadıkları kontrol edilmelidir. Deney sonucu rapor edilmelidir. Termometreler, önce eriyen buzun (0oC) içine ve sonra kaynayan suyun içine (100oC) yerleştirilerek, tesis içinde kalibre edilebilir.

B.4.21 Basınç ölçerlerin kalibrasyonu Bütün basınç ölçerlerin, uygulanabilen işlem adımlarında belirtilen anma değerleri aralığına ayarlanmış olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bunların geçerli bir kalibrasyon belgesine sahip olup olmadıkları kontrol edilmelidir. Deney sonucu rapor edilmelidir.

B.4.22 Deney bloklarının kalibrasyonu Deney blokları zamanla bozulabileceğinden, bunların düzenli olarak deneyden geçirilmeleri önerilir. Bu bakımdan, EN ISO 3452-3’te belirtilen şartların sağlandığından emin olunmalıdır. Referans fotoğraflar kullanıldığında, her yıl yeni bir fotoğrafın çekilmesi önerilir: yeni fotoğraflar deney bloğunun o andaki durumunu temsil ettiğinden, çatlakları tespit yeteneğindeki azalma kullanıcı açısından önemli bir sorun yaratmayacaktır. Not –

Florışımalı sistemler için, 1/1 ölçeğinde referans fotoğraflar ve UV-A ışık altında görünen Florışımalı belirtilerin fotoğraflar kullanıldığında karşılaştırma yapmak daha kolay olabilir.

25

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Ek C (Bilgi için) Florışımalı penetrantın hassasiyet seviyesinin tayini için teçhizat 2) C.1

Genel konfigürasyon

Teçhizat, yüzeyi iki taraftan 45o açıyla aydınlatan 2 UV-A lambası bulunan bir masadan oluşur. Görüntü elde etmek için uygun ayırma gücüne sahip bir video kamera kullanılabilir. Teçhizat, sadece 450 nm ile 650 nm aralığındaki dalga boylarına hassas olmalıdır.

C.2

Görüntü işleme

Belirtilerin görüntüleri, bir kişisel bilgisayarda çalışan bir görüntü işleme sistemine aktarılır. Panelin tanımlanmış bir bölgesinde, ışıma parlaklığı eşik değerini (grey değerini) aşan belirtiler tespit edilir ve ana parametreler (ışık akıntısı, uzunluk) listelenir.

C.3

Değerlendirme

Aday penetrantın ve referansın göreceli olarak karşılaştırılması için, ilgili belirtilerin görülme yeteneği karşılaştırılır. Bu, görülebilir uzunluk veya ışık akısı (ışıma parlaklığı x belirtinin alanı) olabilir. Aday ve referans için aynı çatlak kullanıldığında, prosedür aynı koşullarda birbiri ardınca yapılmalıdır. Eş değer panel çiftlerinin kullanılması durumunda, prosedür aynı anda uygulanır ve ilgili belirtiler karşılaştırılır.

2

) Modifiye edildiğinde aynı zamanda renk zıtlığı için de uygulanabilir.

26

ICS 19.100

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 3452-2/Mart 2007

Kaynakça 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

ISO 760:1978, Su tayini – Karl Fischer yöntemi (genel yöntem) ISO 6296:2000, Petrol ürünleri – Su tayini – Potansiyometrik Karl Fischer titrasyon yöntemi ISO 9001, Kalite yönetim sistemleri – Şartlar ISO 9712, tahribatsız muayene – Personelin vasıflandırılması ve belgelendirilmesi ISO 10336:1997, Ham petrol – Su tayini - Potansiyometrik Karl Fischer titrasyon yöntemi ISO 10337:1997, Ham petrol – Su tayini - Coulometrik Karl Fischer titrasyon yöntemi ISO 12937:2000, Petrol ürünleri – Su tayini - Coulometrik Karl Fischer titrasyon yöntemi EN 473, Tahribatsız muayene – Tahribatsız muayene personelinin vasıflandırılması ve belgelendirilmesi – Genel kurallar 9. EN 10204, Metalik ürünler – İnceleme doküman tipleri 10. EN 13267, Yüzey aktif ajanlar – Su miktarının tayini – Karl Fischer yöntemi

27