TS ISO 8501-1 (3)Q

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ÖN SÖZ −

Bu standart, ISO taraf ından kabul edilen ISO 8501-1-1994 8501-1-1994 standard ı esas alınarak, TSE Metalürji Hazırlık Grubu’nca haz ırlanmış ve TSE Teknik Kurulunun 08 Nisan 1999 tarihli toplant ısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yay ımına karar verilmiş verilmiştir.

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

İÇİNDEKİLER 0 - GİRİŞ........................ ................................... ....................... ........................ ....................... ....................... ........................ ....................... ....................... ............ 1 1 - KAPSAM KAPSAM ve UYGULAMA UYGULAMA ALANI ...................... .................................. ....................... ...................... ....................... ................ .... 2 2 - ATIF YAPILAN YAPILAN STANDARDLAR STANDARDLAR ....................... ................................... ....................... ....................... ....................... ............... .... 3 3 - PAS DERECELERİ ...................... .................................. ........................ ....................... ....................... ........................ ....................... .............. ... 3 4 - HAZIRLIK DERECELER İ....................... .................................. ....................... ........................ ....................... ....................... ................. ..... 4 4.1 - GENEL ........................... ............................ ............................ ............................. .........4 4.2 - BASINÇLI HAVA İLE KUM PÜSKÜRTEREK YÜZEY TEMİ TEMİZLEME, Sa......................4 4.3 - ELLE VE MOTOR TAHRİ TAHRİKLİ KLİ ALETLE TEMİ TEMİZLEME, St..............................................5 4.4 - ALEVLE TEMİ TEMİZLEME, Fl ......................... ............................. ............................ ...........5 ........... 5

5 - ÇELİK ALT YÜZEYLERİN GÖZLE MUAYENESİ ...................... .................................. ........................ .............. .. 5 6 - FOTOĞRAFLAR RAFLAR ...................... .................................. ....................... ....................... ....................... ....................... ....................... ................... ........ 6 EK A ....................... ................................... ....................... ....................... ....................... ...................... ....................... ....................... ....................... .................... ........ 8

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ÇELİK YÜZEYLERİN HAZIRLANMASI - BOYA VE İLGİLİ MALZEMELERİN UYGULANMASINDAN ÖNCE - YÜZEY TEMİZLİĞİNİN GÖZLE MUAYENESİ BÖLÜM 1: KAPLANMAMIŞ ÇELİK ALT YÜZEYLERİN ÖNCEKİ KAPLAMANIN TAMAMEN KALDIRILMASINDAN SONRAKİ PAS VE HAZIRLANMA DERECELERİ 0 - GİRİŞ Çelik malzemeye uygulanan boya ve ilgili malzemelerin koruyucu kaplama olarak performans ı, çelik malzeme boyamadan hemen önceki durumundan önemli ölçüde etkilenir. Performans ı  etkilediği bilinen başlıca faktörler şunlardır: a) Pas ve hadde curufunun bulunmas ı, b) Tuz, toz, gres ve yağ gibi yüzeyde kir bulunması, c) Yüzey profili. ISO 8504 çelik alt yüzeyleri temizlemek için, her biri belirli seviyede ulaşılan temizliği gösteren mevcut hazırlama metotlar ına kılavuzluk sağlarken, ISO 8501, ISO 8502, ISO 8503 bu faktörleri de ğerlendiren metotlar ı sağlamak için hazırlanmışlardır. Bu standart, çelik malzeme yüzeylerine uygulanan koruyucu kaplama sistemleri ile ilgili öneriler içermez. Yüzey kalitesi uygulanan koruyucu kaplaman ın seçiminden ve kaplaman ın performansından doğrudan doğruya etkilenmesine rağmen özel durumlarda yüzey kalite şartlar ı için tavsiyeler içermez. Bu tür tavsiyeler, ulusal standartlar ve uygulama mevzuatlar ı gibi diğer dokümanlarda bulunur. Belirlenen kaliteyi sağlamak için bu standartlar ı kullananlara gerekli olabilecekler hususlar; − Çelik malzeme ve kullan ılan koruyucu kaplama sisteminin, birlikte maruz kalacaklar ı  çevre şartlar ına uygun olmas ı, − Belirtilen temizleme işleminin yeteneği dahilinde olmas ı, dır. Bu dört standart, çelik alt yüzeylerin haz ırlanması  ile ilgili takip edilecek yollar hakk ında yukar ıdaki hususlar ı belirtir. Bu dört standart, ISO 8501 - Yüzey Temizliğinin Gözle Muayenesi, ISO 8502 - Yüzey Temizliğinin Değerlendirilmesi İçin Deneyler, ISO 8503 -1 - Basınçlı Hava İle Kum Püskürterek Temizlenmiş Çelik Alt Yüzeylerin Yüzey Pürüzlülük karakteristikleri, ISO 8504 - Yüzey Haz ırlama Metotlar ı, ile ilgilidir. Bu standartlar ın herbirisi sıra ile ayr ı bölümlere ayr ılmıştır. Bu standart, kaplanmam ış düşey konumlu çelik malzeme yüzeyleri ve stokta tutulan çelik malzeme yüzeylerinde yayg ın olarak bulunan pas ve hadde curuflar ını 4 sınıfta tanımlar. Ayr ıca, kaplanmamış  çelik malzeme yüzeylerin yüzey hazırlıklar ının yapılmasında ve herhangi bir kaplaman ın çelik yüzeylerden tamamen kald ır ılmasından sonra gözle yap ılan temizlik derecelendirmelerini (haz ırlama derecesi olarak) tan ımlar. Bu gözle yapılan temizleme derecelendirmeleri, boyamadan önce kullan ılan ortak yüzey temizleme metotlar ıyla ilişkilidir.

1

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

Bu standart, pas derecelerinin ve haz ırlama derecelerinin gözle değerlendirilmesi için bir araç olma amacındadır. Bu standart, 28 temsili fotoğraf örneği içermektedir.

NOTLAR 1  - Bu standarda yer alan, boyal ı  çelik malzeme yüzeyleri için resimli yüzey haz ırlama standartlar ı İsveç standardı  SIS 05 59 OO-1967 den al ınmış  24 fotoğraftır. Diğer 4 fotoğraf Alman DIN 55928 bölüm 4, Ek 1 (Ağustos 1978), Çelik malzeme yüzeylerin korozyondan organik veya metalik kaplama ile korunmas ı, yüzeylerin hazırlanması ve deneye tâbi tutulmas ı, fotoğrafik standartlar ından alınmıştır. SIS 05 59 00 esas olarak, İsveç Korozyon Enstitüsü Ile Amerikan Deney ve Malzeme Topluluğu (ASTM) ve Çelik Yapılar Boyama Konseyi (SSPC) işbirliği ile geliştirilmiştir. SIS 05 59 00’a dayal ı olarak birçok standart vardır. Örneğin, DIN 55928, bölüm 4(1977), TOL 18730/02 (1977), DS 2019 (1960), AS 1627, bölüm 9 - 1974 ASTMD 2200-07 (1980) ve SSDC-VIS 1-82 T. Ayr ıca, benzer özelliklere sahip diğer standartlar bulunmaktadır. Örneğin, JSRA SPSS-1975, ancak bu standart çok geniş kullanımı olmadığından gözönüne al ınmamıştır. SIS 05 59 00’ın temel unsurlar ının ve biçiminin kabul edilme nedenleri şunlardır: a) SIS 05 59 00’ hâlen dünya çapında kullanılmaktadır. b) Tamamen yeni bir fotoğraf seti meydana getirmek çok maliyetli olup yeni gelişmeleri göstermek için gerekli değildir. c) Mevcut pas dereceleri ve hazırlama dereceleri ile ilgili önceki ve şimdiki dokümanlar gelecekte ilâve yapılmaksızın ve kar ışıklık yaratmaksızın kullanılmaya devam edecektir. d) A5 (Cep) boy taşımaya ve yerinde kar şılaştırmaya uygundur. Bu standart, SIS 05 59 00’ün ilk bask ısının biraz genişletilmişidir. Bu standart aynı zamanda, yapışkan boya artıklar ı  ve diğer yabancı  maddelere ve ayr ıca, imalat kusurlar ı  ve pas bulunan yüzeylerede uygulanabilir.

2 - Bu standart, ISO’nun resmî üç dili olan İngilizce, Fransızca ve Rusca, olarak hazırlanmıştır. Ayr ıca, bu standart yetkili kuruluşlar ın sorumluluğunda aşağıda gösterilen lisanlarda, as ıl metne denk olarak yayımlanmıştır. EK A - Isveç (SIS: İsveç standardı SS 0559 00’ın 1988 basımıdır.) EK B - Almanca (DIN) EK C - Hollandaca (NNI) EK D - İtalyanca (UNI) EK E - Ispanyolca (AENOR) EK F - Portekizce (IPQ) EK G - Arapca (ASMO) EK H - Japonca (ISC) EK J - Çince (CSBS)

1 - KAPSAM ve UYGULAMA ALANI Bu standart, çelik malzemede yüzeylerin pas dereceleri ve haz ırlanma derecelerinin bir serisini tanımlar (Madde 3 ve Madde 4). Çeşitli dereceler, yazılı  olarak açıklanmış  olan her bir derece için toleranslar içinde temsili fotoğraf örnekleriyle birlikte yaz ılı açıklamalar verilmiştir. Bu metot, basınçlı  hava ile kullanılan kumla, elle ve motor tahrikli aletle ve alevle temizleme gibi metotlarla boyamak için haz ırlanan sıcak haddelenmiş  yüzeylere uygulanabilir. Bu metotlar her ne kadar ender olarak kar şılaştırmalı sonuçlara yol açarsa da esas olarak, bu metotlar s ıcak haddelenmiş çelik yüzeyler içindir. Ancak, kumla temizleme metotlar ı, özellikle, aşındır ıcı  veya motor tahrikli

2

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

temizleme aletlerinin uygulanmas ının sebep olduğu herhangi bir deformasyona dayanacak yeterli kalınlıktaki soğuk haddelenmiş çelik malzemeye de uygulanabilir. Bu standart, kuvvetli şekilde yapışmış boya ve diğer yabancı madde (Bakınız NOT 1 ilâ Madde 4.1) artıklar ı ilâ, hadde curufu art ıklar ı görünen çelik alt yüzeylerde uygulanabilir.

NOT - Yalnızca boya kaplamalar ın kısmen kaldır ılmasından sonra önceden boyanm ış çelik yüzeylerin hazırlanması ISO 8501-2’nin konusudur. Bu standart, yüzey temizliğinin gözle muayenesi ile ilgilidir. Genellikle, bu standart amaç için yeterlidir.  Ancak, kaplamalar ın, suya daldırma ve sürekli yoğunlaşma gibi sert çevre şartlar ına maruz kalmas ı halinde, ISO 8502’nin çeşitli bölümlerinin konusu olan fiziksel ve kimyasal metodlarla, temiz yüzey üzerindeki çözünür tuzlar ve diğer görünmeyen bulaşıklar için gözle muayene edilmesine dikkat edilmelidir. Yüzeyin pürüzlülük karakteristiklerinin TS ISO 8503-1’e göre yap ılması göz önünde bulundurulmal ıdır.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR Bu standarda atıf yapılan standartlar ın at ıf yapılan madde hükümleri, bu standard ın hükümleri sayılır.  Atıf yapılan standardın yayımı  tarihinde yürürlükteki bask ısı  geçerlidir. Ancak bütün standartlar ın zamanla tadil veya revizyona tabi tutulmas ı  söz konusu olduğundan, ilgililer aşağıda verilen standartlar ın en yeni bask ılar ını  kullanma olanaklar ını araştırmaya özen göstermelidir. Bütün standartlar ın en yeni bask ılar ı TSE’den temin edilebilir.

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No No (İngilizce) ISO 8501-2 Preparation of steel substrates before TS ISO application of paints and related products 8501-2 - Visual assessment of surfacecleanliness - Part 2: Preparation grades of previously coated steel substrates after localized removal of previous coatings 1) ISO 8502

Preparation of steel substrates before application of paints and related products - Tests for the assessment of surface cleanliness1)

ISO 8503-1

Preparation of steel substrates before application of points and related products - Part 1: Specifications and definitions for ISO surface profile camparators for the assessment of abrasive blast - Cleaned surfaces.

ISO 8504

Preparation of steel substrates before application of pâints and related products - Surface preperation methods. Part 2: Abresive blast cleaning1) Part 3: Hand and power tool cleaning 1)

Adı (Türkçe) Çelik Yüzeylerin Hazırlanması Boya ve İlgili Malzemelerin Uygulanmas ından Önce - Yüzey Temizliğinin Gözle Muayenesi Bölüm 2: Kaplanm ış Çelik Alt Yüzeylerin Önceki Kaplamanın Kısmen Kaldır ılmasından Sonra Yüzeylerin Hazırlanma Dereceleri

3 - PAS DERECELERİ Bu konuda s ırasıyla A,B,C ve D olarak gösterilen dört pas derecesi tayin edilmiştir.

A - Geniş ölçüde yapışkan hadde cürufu ile kapl ı çelik yüzey ve varsa çok az paslı yüzeyler. B - Paslanmaya başlayan ve hadde cüruflar ının dökülmeye başladığı çelik malzeme yüzeyleri.

3

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

C - Çelik malzeme yüzey üzerindeki hadde cüruflar ının paslanarak gittiği veya döküldüğü; ancak, incelendiğinde bak ıldığında küçük çukurlar olarak görülebilen çelik malzeme yüzeyleri D - Çelik malzeme yüzey üzerindeki hadde cüruflar ının paslanarak döküldüğü ve genel olarak bakıldığında çukurlar ının görülebildiği yüzeyler.

4 - HAZIRLIK DERECELERİ 4.1 - GENEL Hazırlama derecelerinin birkaç ı, yüzey hazırlama metotlar ını  ve temizleme derecelerini göstererek tanımlanmıştır. Hazırlama dereceleri temizleme işleminden sonra temsili fotoğraf örnekleri (Madde: 6) ile birlikte yüzey görünümünün yaz ılı açıklamalar ı ile belirtilmiştir (Bakınız Madde 4.2 Madde 4.3 ve Madde 4.4). Her bir hazırlama derecesi, kullanılan temizleme metotlar ının tipini belirtmek için uygun büyük harflerle “Sa”, “St” veya “Fl” gösterilmiştir. Harflerden sonra rakam varsa, temizleme derecesinin, hadde cürufu pas veya önceki kaplamadan m ı olduğunu gösterir. Fotoğraf, temizleme ve hazırlama derecesinin k ısa gösterilişinden önce orijinal pas dereceleriyle gösterilmiştir. Örneğin B Sa 2 ½

NOTLAR 1 - Madde 4.2, Madde 4.3 ve Madde 4.4’de kullan ılan ”yabancı madde” terimi, suda çözünen tuzlar ve kaynak artıklar ını kapsayabilir. Bu kirlilikler, yüzeyden, basınçlı  hava ile kuru kum püskürterek temizleme, elle ve motor tahrikli aletle temizleme veya alevle temizleme ile tamamen uzakla ştır ılamaz. Basınçlı hava ile ıslak kum püskürtürek temizleme uygulanmal ıdır.

2 - Hadde cürufu, pas veya boya kaplamanın, bir spatül ile kaldır ılıp uzaklaştır ılabildiği takdirde çok az yapışmış olduklar ı kabul edilmelidir.

4.2 - BASINÇLI HAVA İLE KUM PÜSKÜRTEREK YÜZEY TEM İZLEME, Sa Kumla temizlenerek yüzey haz ırlama “Sa” ile gösterilir. Kumla temizlemeden önce, kal ın pas tabakalar ı yontarak kaldır ılmalı ve daha sonra, yüzey, döküntü ve çöken tozlardan temizlenmelidir.

NOT -  Kumla temizleyerek yüzey haz ırlama talimâtlar ı  için önceki ve sonraki işlemlerde dahil, ISO 8504- 2’deki kumla temizleme işlemi uygulanmal ıdır. Sa 1 Basınçlı Hava İle Kum Püskürterek Hafif Temizleme Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey, görünen gres, yağ, kir ve kötü şekilde yapışmış hadde curufu, pas, boya kaplamalar, ve yabanc ı  maddelerden ar ındır ılmış  olmalıdır (Not 1 ilâ Madde 4.1). Bak ınız fotoğraflar B Sa 1, C Sa 1 ve D Sa 1. Sa 2 Basınçlı Hava ile Kum Püskürterek Tam Temizleme Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen gres yağ, kir ve hadde curufunun çoğundan, pas, boya kaplamalar ve yabanc ı maddelerin çoğundan ar ındır ılmış olmalıdır. Herhangi artık bulaşıklığı kuvvetle yapışmış olmalıdır (Bakınız Not 2 ilâ Madde 4.1). Bak ınız fotoğraflar B Sa 2, C Sa 2 ve D Sa 2. Sa 2 ½ Basınçla Hava ile Kum Püskürterek Çok İyi Temizleme Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen gres yağ  ve kir ve haddehane curufu, pas, boya kaplamalar ve yabanc ı  maddelerden temiz olmal ıdır. Herhangi bir kirlilik, benek veya bere şeklinde önemsiz bir leke olarak görülmelidir.

4

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

Bakınız fotoğraflar A Sa 2 ½, B Sa 2 ½ , C Sa2 ½ ve D Sa 2 ½.

Sa 3 Basınçlı Hava ile Kum Püskürterek Görsel Temiz Çelik İçin Temizleme Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen petrol, gres ve kir ve haddehane cürufu, pas, kaplama boya ve yabanc ı malzemelerden temizlenmiş olmalıdır. Yüzey üniform bir metalik renge sahip olmal ıdır. Fotoğraflar A Sa 3, B Sa 3, C Sa 3 ve D Sa 3 ‘e bakınız.

4.3 - ELLE VE MOTOR TAHRİKLİ ALETLE TEMİZLEME, St Kazıyarak, telle f ırçalayarak, makine ile f ırçalayarak ve rendeleme gibi elle ve motor tahrikli aletle temizleyerek yapılmış yüzey temizleme “St” harfleriyle gösterilmektedir. Elle ve motor tahrikli aletle temizlemeden önce, kal ın pas tabakalar ı kazınarak kaldır ılmalı, görünür yağ gres ve kir uzaklaştır ıldıktan sonra, yüzey, döküntü ve çöken tozlardan temizlenmelidir.

NOTLAR 1 - El ve motor tahrikli aletle, önceki ve sonraki işlemlerde dahil yüzey temizleme metotlar ının talimâtlar ı için ISO 8504-3’e bakınız. 2 - Hazırlama derecesi St1, boyamaya uygun olmayan yüzeylerle ilgili oldu ğu için bu işleme dahil değildir. St 2 Elle ve Motor Tahrikli Aletle Tam Olarak Temizleme Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen gres, yağ, kir ve hadde cürufu, pas, kaplama boya ve yabanc ı malzemelerden ar ınmış olmalıdır (Not 2 ilâ Madde 4.1) Bakınız fotoğraflar B St 2, C St 2 ve D St 2. St 3 Elle ve Motor Tahrikli Aletle Daha İyi Temizleme St 2 gibidir. Ancak, yüzey, metalik malzeme, bir metal parlakl ığı verene kadar çok iyi temizlenmelidir. fotoğraflar B St 3, C St 3 ve D St 3’e bakınız.

4.4 - ALEVLE TEMİZLEME, Fl  Alevle temizleyerek yüzey hazırlama işleme “Fl” harfleriyle gösterilmektedir.

NOT - Alevle temizleme deyimi işlem sonunda oluşan atıklar ı uzaklaştırmak için motor tahrikli tel f ırça ile f ırçalamayı da içerir. Elle tel f ırça kullanılarak yapılan f ırçalama, boyama için tatmin edici bir yüzey elde edilmesine yeterli değildir.  Alevle temizlemeden önce, kalın pas tabakalar ı kazınarak uzaklaştır ılmalı daha sonra, yüzey motor tahrikli tel f ırça ile temizlenmelidir. Fl Alevle Temizleme Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey hadde cüruflar ından pas, boya kaplama ve yabanc ı  maddelerden ar ındır ılmış olmalıdır. Herhangi bir artık kalıntısı sadece yüzeyde renk değişikliği olarak görülmelidir (farklı renklerin tonlar ı). Fotoğraflar A Fl, B Fl, C Fl ve D Fl’ye bakınız.

5 - ÇELİK ALT YÜZEYLERİN GÖZLE MUAYENESİ Çelik malzeme yüzeyi, iyi gelen bir gün ışığı altında veya buna denk bir yapay ayd ınlatma ile incelenir ve normal görünüşleri kullanılarak her birisi fotoğraflarla kar şılaştır ılır (Madde 6). Uygun fotoğraflarla düz bir yerde tayin edilecek çelik yüzeyle yanyana konulur. Pas dereceleri için, tayin edilen en kötü derece için değerler kaydedilir. Hazırlama işlemleri için, çelik yüzeyinin görünümüne en yak ın derece için değerler tayin edilir.

5

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

NOTLAR 1 -  Kullanılan temizleme Metodunun tipine ilâve olarak örneğin özel bir aşındır ıcı tipi kullanılarak kuru kum püskürterek temizlemede aşağıdaki faktörler, gözle muayene sonuçlar ını etkiler: a) Standart pas dereceleri A, B, C ve D’den herhangi birinden çelik malzeme yüzeyinin ilk durumu, b) Çelik malzemenin kendi rengi, c) Farklı  sertlik bölgeleri, farlı  korozyon oluşumlar ından oluşan veya malzemenin düzensiz kaldır ılması, d) Çukur gibi yüzey düzensizlikleri, e) Aletlerden çizikler (işaretler), f) Düzensiz ışıklandırma, g) Yapışkanın köşelerde olması nedeniyle yüzey profilinin lekelenmesi, h) Görülmüş yapışkanlar. 2) Önceden boyanm ış  yüzeylerin boyalar ını  yenilemek için yaln ızca D veya C ile gösterilen pas derecelerinin fotoğraflar ı (Örneğin: D Sa 2 ½ veya C Sa ½) gözle muayene için kullanılabilir. Seçim yapma (örneğin D Sa 2 ½ ve C Sa 2 ½ aras ında) çukur derecesine bağlıdır.

6 - FOTOĞRAFLAR Çelik alt yüzeylerin mukayesesi için yirmi sekiz temsili fotoğraf örneği ilişikte verilmiştir. Bu fotoğraflar, plâstik yaprağın arkasına uygulanan renkli bask ı vasıtasıyla özel bir teknikle üretilen büyütülmemiş  kopyalardır. Numuneleri yırtılmaktan korumak için, plastik yapraklar aras ındaki kâğıt yapraklara sayfa numarası verilmemiştir. Kullanımda kolaylık sağlamak için, fotoğraflar şekilde görülen sıra içerisinde gösterilmiştir. Dört fotoğraf, özellikle pas dereceleri, A, B, C ve D ile ilgilidir. (Madde 3) Yirmi dört foto ğraf A Sa ½ ilâ D Fl, özellikle bas ınçlı hava ile kuru kum püskürterek temizleme, elle ve motor tahrikli aletle temizleme ve alevle temizleme ile elde edilen haz ırlama dereceleriyle ilgilidir (Bakınız Madde 4). Basınçlı hava ile yaş  kum püskürterek temizleme gibi diğer metodlar görünüm, renk v.s. gibi farklar yapabilir ancak, fotoğraflar yinede, hazırlama derecelerinin göstergesi olarak kullan ılabilir. On dört fotoğraf, A Sa 2 ½ ilâ D Sa 3, kuvarts kum ihtivâ eden aşındır ıcılı kuru kumla temizlemeye konu olan çelik malzeme yüzeylerini gösterir. Kapal ı alanlarda bu tür aşındır ıcılar ın kullanımı birçok ülkede kesin kontrol edilen şartlar hariç yasaklanmıştır. Bu nedenle, diğer tür aşındır ıcılar (ve böylece renkler) sık s ık kuru kum püskürterek, temizleme için kullan ılır. Bu aşındır ıcılar, basınçlı hava ile kum püskürterek iyi temizlenmiş yüzeylerde bile farkl ı yüzey görünümleri meydana getirir. Bu hazırlama derecelerine ulaşılamamış ve mevcut fotoğraflar yeterince belirtmekte olduğundan A Sa 1, A Sa 2, A St 2, veya A St 3’ü temsil eden fotoğraflar bulunmamaktadır.

6

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

7

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

EK A (Bilgi İçin) ÇELİK YÜZEYLERİN HAZIRLANMASI - YÜZEY TEM İZLİĞİNİN GÖZLE MUAYENESİ BÖLÜM 1: KAPLANMAMIŞ ÇELİK ALT YÜZEYLERDE ÖNCEK İ KAPLAMANIN TAMAMEN KALDIRILMASINDAN SONRAK İ PAS VE HAZIRLANMA DERECELERİ BÖLÜM 1 İÇİN TAMAMLAYICI BİLGİ: FARKLI AŞINDIRICIM KUMLA TEMİZLEME YAPILDIĞINDA ORTAYA ÇIKAN DE ĞİŞİKLİKLERİN TEMSİLİ FOTOĞRAF ÖRNEKLERİ 0 - GİRİŞ Çelik malzemeye uygulanan boya ve ilgili malzemelerin koruyucu kaplama olarak performans ı, çelik malzeme yüzeyinin boyamadan hemen önceki durumundan önemli ölçüde etkilenir. Performans ı etkilediği bilinen başlıca faktörler şunlardır: a) Pas ve hadde cürufu bulunması, b) Tuz, toz, gres ve yağ gibi yüzey kirlerinin bulunması, c) Yüzey profili ISO 8504 çelik malzemeleri temizlemek için her biri belirli seviyede ula şılan temizliği gösteren mevcut hazırlama metotlar ına kılavuzluk sağlarken, ISO 8501, ISO 8502, ISO 8503 bu faktörleri tayin eden metotlar ı sağlamak için hazırlanmışlardır. Bu standard, çelik malzeme yüzeylerine uygulanan koruyucu kaplama sistemleri ile ilgili öneriler içermez. Yüzey kalitesi uygulanan koruyucu kaplaman ın seçiminden ve onun performans ından doğrudan doğruya etkilenmesine rağmen özel durumlarda yüzey kalite gerekleri için tavsiyeler içermez. Bu tür tavsiyeler, ulusal standardlar ve uygulama mevzuatlar ı gibi diğer dokümanlarda bulunur. Belirlenen kaliteyi sağlamak için bu standardlar ı kullananlara gerekli olabilecekler: - Çelik malzemenin ve kullanılan koruyucu kaplama sistemin, her ikisininde maruz kalacaklar ı çevre şartlar ına uygun olmas ı, - Tanımlanan temizleme işleminin yeteneği içinde bulunmas ı, dır. Bu dört standard, çelik alt yüzeylerin haz ırlanması  ile ilgili takip edilecek yollarla ilgili yukar ıdakileri belirtir. ISO 8501 - Yüzey temizliğinin gözle tayini ISO 8502 - Yüzey temizliği tayini için deneyler ISO 8503 -2 - Kumla temizlenmiş çelik alt malzemelerin yüzey pürüzlülük karakteristikleri ISO 8504 - Yüzey hazırlama metotlar ı Bu standardlar ın her birisi sıra ile ayr ı bölümlere ayr ılmıştır. ISO 8501-1: 1998 Boya ve ilgili ürünlerin uygulanmas ından önce çelik alt yüzeylerin haz ırlanması Yüzey temizliğinin gözle muayenesi Bölüm 1: Kaplanmam ış çelik malzemelerin ve önceki kaplaman ın tamamen kaldır ılmasından sonra pas ve haz ırlanma dereceleri. Pas ve haz ırlama derecelerinin yaz ılı kılavuzlar ı ve temsili fotoğraf örneklerinden elde edilen bu fotoğraf örneklerinin on dört tanesi A Sa 2 1/2 ilâ D Sa 3, kuvars kum aşındır ıcı bulunan kuru kum püskürterek temizlemeye tâbi tutulmuş çelik malzeme yüzeylerini göstermektedir.

8

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

Bu tamamlayıcı bilgilerin konusu, kum püskürterek temizlemede kullan ılan birçok farklı aşındır ıcılardır. Bazı aşındır ıcılar ın kumla temizlenen yüzey üzerinde etkileri kalacağından, aşındır ıcının rengi yüzeyin görünümünü etkiler. Genel olarak rafinasyon veya kömür f ır ını  cürufu gibi koyu renkli aşındır ıcılar kullanımı, kum kullanımından daha donuk ve her taraf ı  koyu bir sonuç verir. Bazı  sert metalik aşındır ıcılar, kendi renkleri siyah olmamalar ına rağmen, kumla temizlenen yüzeyler üzerinde derin kenarlı çukurlar ın oluşturduğu gölgeler nedeniyle de daha koyu görünüm olu ştururlar. Bir çok ülkede aşındır ıcı olarak kuvars kum kullanımı için yasaklayıcı düzenlemeler söz konusudur TS ISO 8501-1: 1988'deki temsili fotoğraflar ım kullanılması kuvars kum kullan ımının genel olarak uygun görüldüğü şeklinde alınmamal ıdır. Bu tamamlayıcı bilgi, pas derecesi C olan, hazırlanma derecesi Sa 3 olan, yayg ın olarak kullanılan altı farklı  (metalik ve metalik olmayan) aşındır ıcı  kullanılan, yumuşak çeliğin temsili fotoğraf örneklerini vermektedir. Mukayese etmek için, orijinal çelik yüzeyinin temsili biri fotoğraf ı, hazırlamadan önceki yüzey için verilmelidir. TS, ISO 8501'le ilgili tamamlay ıcı  bilgiler, ISO'nun resmi üç dili olan ingilizce, Frans ızca ve Rusça, nüshalar ın da verilmiştir. Bu Standard ayr ıca, yetkili kuruluşlar ın sorumluluğunda aşağıda gösterilen lisanlarda, asıl metne denk olarak yay ımlanmıştır. -

EK A-isveççe (SIS),

-

EK B - Almanca (DIN),

-

EK C - Hollandaca (NNI),

-

EK D - İtalyanca (UNI),

-

EK E - ispanyolca (AENOR),

-

EK F - Portekizce (IPQ),

-

EK G - Arapça (SASO),

-

EK H - Japonca (JISC),

-

EKJ-Çince(CSBTS),

1 - KAPSAM TS ISO 8501 ile ilgili tamamlay ıcı  bilgiler, bu standarddaki kuru kum püskürterek temizlenen çelik yüzeylerde tespit edilen renk değişikliklerinin temsili fotoğraf örneklerini verir. Metalik ve metalik olmayan farklı aşındır ıcılarla hazırlama derecesi Sa 3. Bu ek bu Standard ile birlikte okunmal ıdır.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR Bu standardda at ıf yapılan standartlar ın atıf yapılan madde hükümleri, bu standard ın hükümleri sayılır.  Atıf yapılan standardın yayımı  tarihinde yürürlükteki baskısı  geçerlidir. Ancak bütün standardlar ın zamanla tadil veya revizyona tabi tutulmas ı  söz konusu olduğundan, ilgililer aşağıda verilen standardlar ın en yeni bask ılar ını  kullanma olanaklar ını araştırmaya özen göstermelidir. Bütün standartlar ın en yeni bask ılar ı TSE'den temin edilebilir

9

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

.

EN, ISO, IEC vb. Adı No (İngilizce) ISO 8501-1 Preparation of steel substrates before application of paints and related products - Visual assessment of surface cleanliness - Part 1: Rüşt grades and preparation grades of uncoated steel substrates after removal of previous coatings, ISO 8503-2 Preparation of steel substrates before application of paints and related products - Surface roughness characteristics of blast cleaned substrates - Part 2: Method for grading of surface profile of abrasively blast cleaned steel using a comparator EN ISO 11124-2 Preparation of steel substrates before application of paints and reiated products - Specifications for metallic blast cleaning abrasives - P art 2: Chilled - İron grit. EN ISO 11124-3 Preparation of steel substrates before application of paints and reiated products - Specifications for metallic blast cleaning abrasives - Part 3: High - carbon cast steel shot and grit. EN ISO 11125-3 Preparation of steel substrates before application of poaints and reiated products - Specifications for metalic of blast cleaning abrasives - Part 3: Determination of hardness. EN ISO 11126-3 Preparation of steel substrates before application of paints and reiated products - Specifications for metalic of blast cleaning abrasives - Part 3: Copper refinery slag. Preparation of steel substrates before EN ISO 1126-4 application of paints and reiated products - Specifications for metalic of blast cleaning abrosives - Part 4: Coal furnace slag.

TS No

Adı (Türkçe)

3 - ÇELİK ALT MALZEMELERİN GÖZLE MUAYENESİ Muayene edilecek çelik yüzeyi, düz bir yerde bu standardda verilen uygun bir foto ğrafla yan yana konulur. Çelik malzeme yüzeyinin en yak ın olduğu derece kaydedilir. Muayene edilecek yüzeyin görünümü bu standardda gösterilenden farkl ı ise, yüzey haz ırlamada kullanılan aşındır ıcı nedeniyle renk koyuluğu ve ton değişikliği için bir kılavuz olarak bu tamamlay ıcı kılavuz da verilen örnekler kullan ılır. Bu tamamlayıcı bilgide gösterilen örnekler, bu standarddaki haz ırlama derecesi Sa 3 de yaz ılı olarak tanımlananlara kar şılık gelmektedir. Her durumda, uygunluk bu standardda verilen haz ırlama dereceleri için yaz ılı açıklamalara kar şılık olarak değerlendirilmelidir. NOT 2 - Bu Standard yüzey temizleme işleminden sonraki yüzey görünümünü temsili foto ğraf örnekleriyle birlikte yazılı olarak açıklamak suretiyle vermektedir.

10

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

4 - FOTOĞRAFLAR Bu ekteki bilgide verilen temsili fotoğraf örnekleri, yaygın olarak kullanılan altı  farklı aşındır ıcıyla bu standardda tanımlandığı gibi, pas derecesi C ile hazırlama derecesi Sa 3 olan yumuşak çeliğin kum püskürterek temizlenmesi ile haz ırlanmıştır. Orijinal çelik yüzeyin bir fotoğraf ı, gözle mukayese amacıyla konulmuştur. Aşındır ıcılar ISO 8503-2'de aç ıklandığı şekilde "orta" yüzey profili sağlayacak şekilde seçilmiştir. Fotoğraflar, pas derecesi C olan tek bir yumuşak çelik levhadan ardı ardına şeritler alınarak ve her bir şerit Sa 3 hazırlama derecesi için farkl ı  bir aşındır ıcı kullanılan kum püskürterek temizleme ile elde edilmiştir. Diğer şeritler kum püskürterek temizlenirken önceden haz ırlanmış şeritlerin korunmasına dikkat edilmiştir. Plâkalar ın, yeni hazırlanmış  yüzeylerinin bozulmas ından kaçmak için kum püskürtülerek temizlemenin tamamlanmas ından hemen sonra fotoğraflar ı alınmıştır. Fotoğraflar, aynı  ait yüzeyin aynı hazırlama derecesi için farklı aşındır ıcı  malzeme kullanarak hazırlanmasında renk dahil yüzey görünümünde farkl ılıklar gösterir. Fotoğraflar, yukar ıda açıklanan şartlarda, kullanılan her aşındır ıcı ile kendine has elde edilen yüzey görünümünü gösterirler. Ancak, uygulamada, farklılıklar ın olabileceğine dikkat edilmelidir. EN ISO 11124-3'de tan ımlandığı gibi S 100 derecesinde yüksek karbonlu dökme çelik bilye a şındır ıcı kullanılmıştır. Çil (Chilled) döküm grit EN ISO 11124-2' de verilen G 070 derecesine uygundur. İki çelik grit aşındır ıcı  EN ISO 11124-3'ün G 070 derecesine uygundur. EN ISO 11125-3'de belirtilen metotla tayin edilen sertlikler, fotoğraf ın ilgili bölümünün başlığında açıklanmışıtr. Bakır rafinasyon cürufu ve kömür f ır ını cürufu aşındır ıcılar sırasıyla EN ISO 11126-3 ve EN ISO 11126-4'de tan ımlanmıştır.

11

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

Orjinal Yumuşak Çelik Levha Pas Derecesi C

Yüksek Karbonlu Dökme Çelik Bilye S 100 Kalite Vickers Sertliği 390 HV ilâ 530 HV

Çelik Grit G070 Kalite Vickers Sertliği 390 HV ilâ 530 HV

Çelik Grit G070 Kalite Vickers Sertliği 700 HV ilâ 950 HV

Kokil Döküm Grit G070 Kalite

Bakır Rafinasyon Cürufu

Kömür f ır ını Cürufu

ŞEKİL 1 - Ekteki Temsili Fotoğraf Örneklerinin Diziliş Sırası

12

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

 A

B

13

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

C

D

14

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

 A Sa 2 ½  A Sa 3

15

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

B Sa 1 B Sa 2

16

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

B Sa 2 ½ B Sa 3

17

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

C Sa 1 C Sa 2

18

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

C Sa 2 ½

C Sa 3

19

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

D Sa 1 D Sa 2

20

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

D Sa 2 ½

D Sa 3

21

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

B St 2 B St 3

22

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

C St 2

C St 3

23

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

D St 2

D St 3

24

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

 A Fl B Fl

25

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

C Fl D Fl

26

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

ICS 25.220.10

TÜRK STANDARDI

TS ISO 8501-1/Nisan 1999

27