TS EN ISO 15614-1

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN ISO 15614-1 Nisan 2007

ICS 25.160.10

METALİK MALZEMELER İÇİN KAYNAK PROSEDÜRLERİNİN ŞARTNAMESİ VE VASIFLANDIRILMASI - KAYNAK PROSEDÜRÜ DENEYİ BÖLÜM 1: ÇELİKLERİN GAZ VE ARK KAYNAĞI, NİKEL VE NİKEL ALAŞIMLARININ ARK KAYNAĞI Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure test - Part 1: Arc and gas welding of steels and arc welding of nickel and nickel alloys

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Önsöz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 15614 -1: 2004 standardı esas alınarak, TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 10 Nisan 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. − Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

İçindekiler 0 1 2 3 4 5 6

Giriş ........................................................................................................................................................1 Kapsam...................................................................................................................................................1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .........................................................................................2 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................3 İlk kaynak prosedürü şartnamesi (pWPS ) .........................................................................................3 Kaynak prosedürü deneyi ....................................................................................................................3 Deney parçası ........................................................................................................................................4 6.1 Genel ....................................................................................................................................................4 6.2 Deney parçalarının şekli ve boyutları ...................................................................................................4 6.3 Deney parçalarının kaynağı .................................................................................................................4 7 Muayene ve deney.................................................................................................................................7 7.1 Deney kapsamı.....................................................................................................................................7 7.2 Deney numunelerinin yeri ve alınması .................................................................................................8 7.3 Tahribatsız muayene..........................................................................................................................11 7.4 Tahribatlı deneyler..............................................................................................................................11 7.5 Kabul seviyeleri ..................................................................................................................................13 7.6 Muayene tekrarı..................................................................................................................................13 8 Vasıflandırma aralığı ...........................................................................................................................14 8.1 Genel ..................................................................................................................................................14 8.2 İmalâtçı ile ilgili hususlar.....................................................................................................................14 8.3 Malzeme ile iIgiIi hususlar ..................................................................................................................14 8.4 Bütün kaynak prosedürleri için genel hususlar...................................................................................18 8.5 İşlemlere ait hususlar .........................................................................................................................20 9 Kaynak prosedürü vasıflandırma kaydı (WPQR)..............................................................................21 Ek A (Bilgi için) - Kaynak prosedürü vasıflandırma kayıt formu (WPQR).............................................22 Ek A (devam) - Kaynak deneyi kaydı ........................................................................................................23 Ek A (devam) - Deney sonuçları................................................................................................................24 Ek ZA (Bilgi için) - Bu standardda eşğerleri verilmeyen uluslararası ve Avrupa Standardlarının karşılığı ........................................................................................................................................................25 Ek ZB (Bilgi için)Bu standardın AB direktiflerinin esas kurallarına veya diğer hükümlerine atıf yapan maddeleri 26 Ek ZC (Bilgi için)Bu standardın AB direktiflerinin esas kurallarına veya diğer hükümlerine atıf yapan maddeleri 27

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü deneyi - Bölüm 1: Çeliklerin gaz ve ark kaynağı, nikel ve nikel alaşımlarının ark kaynağı 0

Giriş

Bütün yeni kaynak prosedürü deneyleri, bu standardın yayım tarihinden itibaren bu standarda göre yapılmalıdır. Bununla birlikte, bu standard önceki standardlar veya şartnameler veya bu standardın önceki yayınlarına göre daha önce yapılmış olan kaynak prosedürü vasıflandırma işlemlerini geçersiz kılmaz. Vasıflandırma işlemini teknik olarak eşdeğer hale getirmek için ilâve deneyler yapılmak zorunda kalındığında, yalnızca bu standarda göre yapılması gereken bir deney parçası üzerinde ilâve deneylerin, yapılması gerekir.

1

Kapsam

Bu standard EN ISO 15607: 2003 Ek A’da ayrıntıları verilen bir seri standardın parçasıdır. Bu standard, bir ilk kaynak prosedürü şartnamesinin kaynak prosedür deneyleri ile nasıl vasıflandırılacağını belirtir. Bu standard, kaynak prosedür vasıflandırma deneylerinin yapımı ve Madde 8’de verilen değişkenler aralığındaki bütün pratik kaynak işlemleri için vasıflandırılmış bir kaynak prosedürünün geçerlilik sınırları için gerekli koşulları kapsar. Deneyler bu standarda göre yapılmalıdır. Uygulama standardları tarafından ilâve deneyler istenebilir. Bu standard, bütün mamul biçimlerindeki çeliklerin gaz ve ark kaynağına ve bütün mamul biçimlerindeki nikel ve nikel aIaşımlarının ark kaynağına uygulanır. Ark ve gaz kaynağı, EN ISO 4063 standardına göre aşağıdaki işIemler vasıtasıyla kapsanır: 111 - Elle metal ark kaynağı (örtülü elektrotla metal ark kaynağı), 114 - Kendinden korumalı boru şeklinde özlü elektrot ark kaynağı, 12 - Tozaltı ark kaynağı, 131 - Metal asal gaz kaynağı, MIG kaynağı, 135 - Metal aktif gaz kaynağı, MAG kaynağı; 136 - Aktif gaz korumalı boru şeklinde özlü elektrot ark kaynağı, 137 - Asal gaz korumalı boru şeklinde özlü elektrot ark kaynağı, 141 - Tungsten asal gaz ark kaynağı, TIG kaynağı, 15 - Plâzma ark kaynağı, 311 - Oksi-asetilen kaynağı. Bu standardın prensipleri diğer ergitme kaynak işlemlerine uygulanabilir.

1

ICS 25.160.10

2

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır. EN, ISO, IEC, Adı vb. No (İngilizce) EN 439 Welding consumables Shielding gases for arc welding and cutting. EN 571-1 Non-destructive testingPenetrant testing - Part 1: General principles EN 875 Destructive tests on welds in metallic materials - Impact tests Test specimen location, notch orientation and examination. EN 895 Destructive tests on welds in metallic materials - Transverse tensile test. EN 910 Destructive tests on welds in metallic materials - Bend tests. EN 970 EN 1011-1

EN 10431:1995, EN 1290 EN 1321

EN 1418

EN 1435 EN 1714

1)

2

Non-destructive examination of fusion welds - Visual examination. Welding - Recommendations for welding of metallic materials Part 1: General guidance for arc welding Destructive tests on welds in metallic materials - Hardness testing - Part 1: Hardness test on arc welded joints. Non-destructive examination of welds - Magnetic particle examination of welds Destructive tests on welds in metallic materials - Macroscopic and microscopic examination of welds. Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials. Non destructive examination of welds - Radiographic examination of welded joints. Non-destructive examination of welds - Ultrasonic examination of welded joints.

TS No1) TS EN 439

Adı (Türkçe) Kaynak sarf malzemeleri - Ark kaynağı ve kesme için koruyucu gazlar

TS EN 571-1

Tahribatsız muayene - Penetrant muayenesi - Bölüm 1: Genel kurallar

TS EN 875

Metalik malzemelerde kaynaklar üzerinde tahribatlı deneyler - Vurma deneyleri Deney numunesi yeri, çentik yönü ve muayene Metalik malzemeler - Kaynaklar üzerinde tahribatlı deneyler - Enine çekme deneyi

TS 287 EN 895 TS 282 EN 910 TS EN 970

Metalik malzemelerde kaynak dikişleri üzerinde tahribatlı muayeneler - Eğme deneyleri Ergitme kaynaklarının tahribatsız muayenesi - Gözle muayene

TS EN 1011-1 Kaynak - Metalik malzemelerin kaynağı için tavsiyeler - Bölüm 1:Ark kaynağı için genel kılavuz TS 9913 EN 1043-1 TS EN 1290

Metalik malzemelerdeki kaynaklar üzerinde tahribatlı deneyler - Sertlik deneyi - Bölüm 1: Ark kaynaklı birleştirmelerde sertlik deneyi Kaynakların tahribatsız muayenesi Kaynakların manyetik parçacıkla muayenesi

TS EN 1321

Melatik malzemelerdeki kaynaklarda tahribatlı muayene - Kaynakların makroskobik ve mikroskobik muayenesi

TS EN 1418

Kaynak personeli - Metalik malzemelerin tam mekanize ve otomatik ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavı

TS 5127 EN 1435

Kaynak dikişlerinin tahribatsız muayenesi Kaynaklı birleştirmelerin radyografik muayenesi Kaynakların tahribatsız muayenesi Kaynaklı birleştirmelerin ultrasonik muayenesi

TS EN 1714

TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayınlanmış olan Türk Standardlarıdır.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

EN, ISO, IEC, Adı vb. No (İngilizce) EN ISO 4063 Welding and allied processes – Nomenclature of processes and reference numbers (ISO 4063:1998). EN ISO 6947 Welds - Working positions Definitions of angles of slope and rotation (ISO 6947:1993) prEN ISO 9606- Qualification testing of welders 1 - Fusion welding - Part 1: Steels (ISO/DIS 9606-1:2000). EN ISO 9606-4 Approval testing of welders – Fusion welding – Part 4: Nickel and nickel alloys. (ISO 96064:1999). EN 12062, Non-destructive examination of welds - General rules for metallic materials. EN ISO Specification and qualification 15607:2003 of welding procedures for metallic materials - General rules (ISO 15607:2003). CR ISO Welding - Guidelines for a 15608:2000 metallic material grouping system (ISO/TR 15608:2000). prEN ISO Specification and approval of 15609-1 welding procedures for metallic materials – Welding procedure specification – Part 1: Arc welding (ISO/DIS 156091:2000) EN ISO 15609-2 Specification and qualification of welding procedures for metallic materials – Welding procedure specification – Part 2: Gas welding (ISO 15609-2:2001) EN ISO 15613 Specification and qualification of welding procedure for metallic materials – Qualification based on pre-production welding test (ISO 15613:2003) EN 25817 Arc-welded joints in steel Guidance on quality levels for imperfections (ISO5817:1992)

3

TS No1) TS 7307 EN ISO 4063

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007 Adı (Türkçe) Kaynak ve kaynakla ilgili işlemler İşlemlerin adlandırılması ve referans numaralar

TS EN ISO 6947

Kaynaklar - Çalışma konumları - Eğim ve dönme açılarının tarifleri

TS EN 287-1

Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme kaynağı - Bölüm 1: Çelikler

TS 6868-4 EN Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme ISO 9606-4 kaynağı - Bölüm 4: Nikel ve nikel alaşımları TS EN 12062 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Metalik malzemeler için genel kurallar TS EN ISO 15607

Metalik malzemeler için kaynak prosedürü şartnamesi ve vasıflandırılması - Genel kurallar

TS CR ISO 15608

Kaynak - Metalik malzemeleri gruplandırma sistemi için kılavuz

TS EN ISO 15609-1

Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü şartnamesi - Bölüm 1: Ark kaynağı

TS EN ISO 15609-2

Metal malzemeler için kaynak prosedürleri şartnamesi ve sınıflandırması - Kaynak prosedürü şartnamesi-Kısım 2: Gaz altı kaynağı (ISO 1509-22001)

TS EN ISO 15613

Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - İmalât öncesi kaynak deneyini esas alan vasıflandırma

TS 7830 EN 25817

Çeliklerde ark kaynaklı birleştirmeler Kusurlar için kalite seviyeleri kılavuzu

Terimler ve tarifler

Bu standardın amaçları için, EN ISO 15607:2003’de verilen terimler ve tarifler uygulanır.

4

İlk kaynak prosedürü şartnamesi (pWPS )

İlk kaynak prosedürü şartnamesi, prEN 15609-1 veya EN ISO 15609-2’e göre hazırlanmalıdır.

5

Kaynak prosedürü deneyi

Deney parçalarının kaynağı ve deneyi, Madde 6 ve Madde 7’ye uygun olmalıdır. Bu standarda uygun olarak kaynak prosedürü deneyini uygun bir şekilde yapmayı üstlenen kaynakçı veya kaynak operatörü, ilgili deney şartlarını karşılayarak, prEN ISO 9606-1 veya EN ISO 9606-4 veya EN 1418’e göre uygun vasıflandırma aralığı için vasıflandırılır. 3

ICS 25.160.10

6

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Deney parçası

6.1 Genel İmalâtta kaynak prosedürünün ilişkiIi olacağı kaynaklı birleştirme, Madde 6.2’de belirtiIdiği şekiIde standard bir hale getirilmiş deney parçası veya parçaları yapılmak suretiyle temsil edilmelidir. Bu dokümanda gösterilen standard bir hale getirilmiş deney parçaları imalât/birleştirme geometrisi şartlarını karşılamadığında, EN ISO 15613’ün kullanımı gerekli olur.

6.2 Deney parçalarının şekli ve boyutları Deney parçalarının boy veya sayısı, bütün gerekli deneylerin yapılmasını sağlamak için yeterli olmalıdır. İlâve deney parçaları veya en küçük boyuttan daha uzun deney parçaları, fazladan ve/veya deney tekrarı için deney numuneleri yapılmasını sağlamak üzere hazırlanabilir (Madde 7.6). Tâli bağlantılar (Şekil 4) ve iç köşe kaynakları (Şekil 3) hariç bütün deney parçaları için malzeme kalınlığı t, kaynak edilen boruların/plâkaların her ikisi için aynı olmalıdır. Uygulama standardı tarafından istendiğinde, plâka haddeleme yönü, deney parçası üzerinde işaretIenmeli, vurma deneyleri gerektiğinde ısıdan etkilenmiş bölgeden (HAZ) alınmalıdır. Deney parçalarının kaIınIığı ve/veya boru dış çapı Madde 8.3.2.1, Madde 8.3.2.2 ve Madde 8.3.2.3’e uygun olarak seçilmelidir. Deney parçasının biçim ve en küçük boyutları aşağıdaki gibi olmalıdır:

6.2.1 Plâkada tam nüfuziyetli aIın kaynağı Deney parçası, Şekil 1’e uygun olarak hazırlanmalıdır.

6.2.2 Borularda tam nüfuziyetli aIın kaynağı Deney parçası, ŞekiI 2’ye uygun olarak hazırlanmalıdır. Not -

“Boru kelimesi, tek başına veya başka bir kelime ile kuIIanıIdığında “boru”, “tüp” veya “içi boş kesit”i ifade etmektedir.

6.2.3 T - birleştirme Deney parçası, Şekil 3’e uygun olarak hazırlanmalıdır. Bu, tam nüfuziyetli alın kaynakları veya iç köşe kaynakları için kullanılabilir.

6.2.4 Tâli bağIantı Deney parçası, Şekil 4’e uygun olarak hazırlanmalıdır. α açısı imalâtta kullanılan en küçük açıdır. Bu, tam nüfuziyetli birleştirmeler (üstten, içten veya geçmeli birleştirme) ve iç köşe kaynakları için kullanılabilir.

6.3 Deney parçalarının kaynağı Deney parçalarının hazırlanması ve kaynağı pWPS’e uygun olarak ve temsil ettikleri genel imalât kaynağı koşulları altında yapılmalıdır. Kaynak konumları, eğim ve dönme açısı için sınırlamalar, EN ISO 6947’ye uygun olmalıdır. Punta kaynakları son birleştirme içerisine ergitme yoluyla birleştiriIdiğinde, deney parçasının içinde kapsanmalıdır. Deney parçalarının kaynağı ve deneyinde bir muayene elemanı veya muayene kuruIuşu şahit olarak bulunmalıdır.

4

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Açıklamalar: 1 İlk kaynak prosedürü şartnamesindeki (pWPS) ayrıntılara göre birleştirme hazırlığı ve alıştırma a En küçük değer 150 mm b En küçük değer 350 mm t Malzeme kalınlığı Şekil 1 - Plâkada tam nüfuziyetli aIın kaynağı için deney parçası

Açıklamalar: 1 İlk kaynak prosedürü şartnamesindeki (pWPS) ayrıntılara göre birleştirme hazırlığı ve alıştırma a En küçük değer 150 mm D Boru dış çapı t Malzeme kalınlığı Şekil 2 - Boruda tam nüfuziyetli aIın kaynağı için deney parçası

5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Açıklamalar: 1 İlk kaynak prosedürü şartnamesindeki (pWPS) ayrıntılara göre birleştirme hazırlığı ve alıştırma a En küçük değer 150 mm b En küçük değer 350 mm t Malzeme kalınlığı Şekil 3 - T – birleştirme için deney parçası

6

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Açıklamalar: 1 İlk kaynak prosedürü şartnamesindeki (pWPS) ayrıntılara göre birleştirme hazırlığı ve alıştırma α Tâli bağlantı açısı a En küçük değer 150 mm D1 Ana boru dış çapı t1 Ana boru malzeme kalınlığı D2 Tâli boru dış çapı t2 Tâli boru malzeme kalınlığı Şekil 4 - Tâli bağlantı için deney parçası

7

Muayene ve deney

7.1 Deney kapsamı Deney, Çizelge-1’in şartlarına uygun olarak tahribatsız muayene (NDT) ve tahribatlı deneylerin her ikisini de kapsar. Bir uygulama standardı, ilâve deneyler belirtebilir. Örneğin: - Boyuna kaynak çekme deneyi, - Saf kaynak metali eğme deneyi, - Korozyon deneyleri, - Kimyasal analiz, - Mikro muayene, - Delta ferrit muayenesi, - İstavroz deneyi.

7

ICS 25.160.10 Not -

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Daha çok bilgi kazanmak ve sadece ilâve deney verileri elde etmek için daha sonraki bir tarihte kaynak prosedürünün tekrarından kaçınmak için özel hizmet, malzeme veya imalât koşulları bu doküman tarafından belirtilenden daha ayrıntılı deney gerektirebilir.

Çizelge 1 - Deney parçalarının muayenesi ve deneyi Deney parçası

Muayene/deney tipi

Tam nüfuziyetli alın kaynağı

Gözle

Şekil 1 ve Şekil 2

Muayene/deney kapsamı % 100

-

Radyografik veya ultrasonik

% 100

a)

Yüzey çatlağı bulma

% 100

b)

Enine çekme deneyi

2 numune

-

Enine eğme deneyi

4 numune

c)

Vurma deneyi

2 takım

d)

Sertlik deneyi

gerekli

e)

1 numune

-

Gözle

% 100

f)

Yüzey çatlağı bulma

% 100

b)

Ultrasonik veya radyografik

% 100

a),f)

Sertlik deneyi

gerekli

e)

Makroskopik muayene Tam nüfuziyetli T birleştirme - Şekil 3 Tam nüfuziyetli tâli bağlantı Şekil 4

Not

Makroskopik muayene

ve ve

ve

2 numune

f)

f)

f) g) f)

İç köşe kaynağı

Gözle

%100

Şekil 3 ve Şekil 4

Yüzey çatlağı bulma

% 100

b)

ve

f)

Sertlik deneyi

gerekli

e)

ve

f)

Makroskopik muayene

2 numune

f)

a)

Ultrasonik muayene, t < 8 mm ve 8, 10, 41’den 48’e kadarki gruplardan olmayan malzeme grupları için kullanılmalıdır.

b)

Penetrant muayenesi veya manyetik parçacık muayenesi. Manyetik olmayan malzemeler için penetrant muayenesi.

c)

Eğme deneyleri için Madde 7.4.3’e bakınız.

d)

≥12 mm kalınlık ve belirtilen vurma özelliklerine sahip malzeme için 1 takım kaynak metalinde ve 1 takım HAZ’da. Uygulama standarları 12 mm kalınlığın altında vurma deneyi isteyebilir. Deney sıcaklığı uygulama veya uygulama standardı dikkate alınarak imalâtçı tarafından seçilmeli, ancak ihtiyaç esas metal şartnamesindekinden az olmamalıdır. İlâve deneyler için Madde 7.4.5’e bakınız.

e)

Alt grup 1.1 ve 8, 41’den 48’e kadarki esas metal grupları için istenmez.

f)

Ayrıntılı deney, birleştirmenin mekanik özellikleri üzerinde bilgi sağlamaz. Bu özellikler uygulama ile ilgili olduğunda, örneğin, bir alın kaynağının vasıflandırılması gibi ilâve bir vasıflandırmayı da kapsamalıdır.

g)

Dış çap ≤50 mm için ultrasonik muayeneye gerek yoktur.

Dış çap 50 mm’den büyük olduğunda ve teknik olarak ultrasonik muayene mümkün olmadığında, birleştirme şekli anlamlı sonuçlara izin vermeyi sağlayacak şekilde bir radyografik muayene yapılmalıdır.

7.2 Deney numunelerinin yeri ve alınması Deney numuneleri,ŞekiI 5, ŞekiI 6, ŞekiI 7 ve ŞekiI 8’e uygun olarak alınmalıdır. 8

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Deney numuneleri, bütün tahribatsız muayenelerin (NDT) yapılmasından sonra alınmalı ve kullanılan tahribatsiz muayene metotları için ilgili muayene kriterlerini geçmiş olmalıdır. Deney numunelerinin, kullanılan tahribatsiz muayene metotları için kabul edilebilir sınırlar içinde kalan kusurların olduğu bölgelerden olmamak kaydıyla uygun yerlerden alınmasına müsaade ediIir.

Açıklamalar: 1 Hurda 25 mm 2 Kaynak yönü 3 Bölge için : - 1 çekme deney numunesi - eğme deney numuneleri 4 Bölge için : - Gerektiğinde vurma ve ilâve deney numuneleri 5 Bölge için : - 1 çekme deney numunesi - eğme deney numuneleri 6 Bölge için : - 1 makro deney numunesi - 1 sertlik deney numunesi Not - Ölçekli değildir. Şekil 5 – Plâkada bir alın kaynağı için deney numunelerinin yeri

9

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Açıklamalar: 1 Sabit borunun üstü 2 Bölge için : - 1 çekme deney numunesi - eğme deney numuneleri 3 Bölge için : - Gerektiğinde vurma ve ilâve deney numuneleri

4 Bölge için : - 1 çekme deney numunesi - eğme deney numuneleri 5 Bölge için : - 1 makro deney numunesi - 1 sertlik deney numunesi

Not - Ölçekli değildir. Şekil 6 – Boruda alın kaynağı için deney numunelerinin yeri

Açıklamalar: 1 Hurda 25 mm 2 Makro deney numunesi 3 Makro ve sertlik deney numunesi 4 Kaynak yönü Şekil 7 – Bir T – birleştirme için deney parçalarının yeri 10

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Açıklamalar: 1 Alınacak makro ve sertlik deney numunesi (A konumunda) 2 B konumunda makro deney numunesi α Tâli bağlantı açısı Şekil 8 – Bir tâli bağlantı veya boruda iç köşe kaynağı için deney parçalarının yeri

7.3 Tahribatsız muayene Bütün tahribatsız muayeneler, Madde 7.1’e ve Çizelge 1’e göre deney numunelerinin kesilmesinden önce deney parçaları üzerinde yapılmalıdır. Belirtilen her bir kaynak sonrası ısıl işlemi, tahribatsız muayene öncesi tamamlanmış olmalıdır. Hidrojen çatlamasına hassas malzemeler için ve son ısıtma veya kaynak sonrası ısıl işlem belirtilmediğinde, tahribatsız muayene geciktirilmelidir. Tahribatsız muayene; birleştirme geometrisi, malzemeler ve çaIışma şartlarına bağlı olarak, Çizelge 1’de istendiği şekilde EN 970’e (gözle muayene), ISO 1435’e (radyografik muayene), EN 1714’e (ultrasonik muayene), EN 571-1’e (penetrant muayenesi) ve EN 1290’a (manyetik parçacık muayenesi) göre yapılmalıdır.

7.4 Tahribatlı deneyler 7.4.1 Genel Deney kapsamı, Çizelge 1’de istendiği gibi olmalıdır.

7.4.2 Enine çekme deneyi Alın birleştirmeIerinde enine çekme deneyi için numuneler ve deney, EN 895’e uygun olmalıdır. Dış çapı 50 mm’den büyük borular için, deney numunesine, boru et kaIınlığına eşit bir kalınlık vermek için aşırı kaynak metali, her iki yüzeyde de giderilmelidir. Dış çapı 50 mm’ye eşit veya 50 mm’den küçük borular için ve küçük çaplı boruların bütün kesiti kuIIanıldığında, aşırı kaynak metali, borunun iç yüzeyinde oIduğu gibi bırakılabilir. Deney numunesinin çekme mukavemeti, deneyden önce aksi belirtilmedikçe, esas metal için değere karşıIık gelen en küçük değerden daha küçük olmamalıdır.

belirtilen

Benzer olmayan esas metal birleştirmeleri için çekme mukavemeti, en düşük çekme mukavemetine sahip esas malzeme için belirlenen en küçük değerden az olmamalıdır.

7.4.3 Eğme deneyi AIın birleştirmelerde eğme deneyi için numuneler ve deney, EN 910’a uygun olmalıdır. 11

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

12 mm’den küçük kalınlıklar için iki kök ve iki yüz eğme deney numunesi deneye tâbi tutulmalıdır. 12 mm’ye eşit veya büyük kalınlıklar için kök ve yüz eğme deneyleri yerine dört kenar eğme deneyi tavsiye edilir. Plâkalarda benzer olmayan birleştirmeler veya heterojen alın kaynakları için, dört enine eğme deneyi yerine, bir kök ve bir boyuna yüz eğme deney numunesi kullanılabilir. Mandrel ve iç makara çapı 4t olmalı ve A ≥ % 20 uzamalı esas metal için eğme açısı,180º olmalıdır. A < % 20 uzamalı esas metal için aşağıdaki formül uygulanmalıdır. d=

(100 x t s ) A

− ts

Burada: d Mandrel veya iç makara çapı, ts Eğme deney numunesinin kalınlığı, A Malzeme şartnamesi tarafından istenen en düşük çekme uzaması dır. Deney sırasında, deney numuneleri herhangi bir yönde 3 mm’den büyük tek bir hatayı göstermemelidir. Deney sırasında bir deney numunesinin köşeIerinde beliren hatalar değerlendirmede ihmal edilmelidir.

7.4.4 Makroskopik muayene Deney numunesi hazırlanmalı ve bir tarafında ergime hattını, (HAZ) ve yığıIan pasoları açıkça göstermek için EN 1321’e göre dağlanmalıdır. Makroskopik muayene etkilenmeyen esas malzemeyi kapsamalı ve her bir prosedür deneyi en az bir makrokopya (macro–reproduction) ile kaydedilmelidir. Kabul seviyeleri Madde 7.5’e uygun olmalıdır.

7.4.5 Vurma deneyi Vurma deneyleri için deney numuneleri ve deney, numunelerinin yeri ve deney sıcaklığı için bu standarda uygun, boyutlar ve deney için EN 875’e uygun olmalıdır. Kaynak metali için, VWT tipi (V : Charpy V-çentik - W : çentik kaynak metalinde - T : çentik kalınlık boyunca) deney numunesi ve HAZ için VHT tipi (V : Charpy V-çentik - H : çentik ısıdan etkilenmiş bölgede - T : çentik kalınlık boyunca) numune kullanılmalıdır. Belirtilen her yerden, her set 3 numune kapsamalıdır. Charpy V-çentikli numuneler kullanılmalı ve esas metal yüzeyinin en çok 2 mm altından ve kaynağa enlemesine alınmalıdır. HAZ’daki çentik, ergime hattından 1 mm – 2 mm mesafede olmalı ve kaynak metalindeki çentik, kaynak orta ekseninde olmalıdır. 50 mm’nin üzerindeki kalınlıklar için biri kaynak metalinden diğeri ısıdan etkilenmiş bölgeden olmak üzere iki ilâve numune seti orta kalınlıktan veya kaynağın kök bölgesinden alınmalıdır. Absorbe edilen enerji, uygulama standardı tarafından değiştirilmedikçe uygun esas malzeme standardına göre olmalıdır. Üç numunenin ortalama değeri, belirtilen şartları karşılamalıdır. Her bir çentik yeri için tek bir değer, en düşük ortalama değerin % 70’inden daha az olmamak kaydıyla en düşük değerin altında olabilir. Benzer olmayan metal birleştirmeleri için vurma deneyleri, her bir esas metaldeki her bir HAZ’dan alınan numuneler üzerinde yapılmalıdır. Çoklu kaynak işlemleri tek bir deney parçasında vasıflandırıldığında, vurma deney numuneleri, her bir işlemi kapsayan kaynak metali ve HAZ’dan alınmış olmalıdır.

12

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

7.4.6 Sertlik deneyi HV 10 yüküyle Vickers sertlik deneyi, EN 1043-1’e uygun olarak yapılmış olmalıdır. Kaynaklı birleştirme boyunca sertlik değerleri aralığını değerlendirmek için serlik ölçümleri kaynaktan, ısıdan etkilenmiş bölgelerden ve esas metalden alınmalıdır. 5 mm’ye eşit veya daha az malzeme kalınlıkları için yalnızca tek iz sırası olacak şekilde kaynaklı birleştirmenin üst yüzey altında, 2 mm derinliğe kadar yapılmalıdır. 5 mm’ nin üzerindeki kalınlıklar için kaynaklı birleştirmelerin üst ve alt yüzeylerinin 2 mm altındaki derinlikte, iki iz sırası olacak şekilde yapılmalıdır. Çift taraflı kaynaklı birleştirmeler, iç köşe ve alın kaynakları için kök alanı boyunca ilâve bir iz sırası oluşturulmalıdır. Tipik bir iz düzeni örneği, EN 1043-1:1995‘in Şekil 1 a), b), e) ve f)’sinde ve Şekil 3 ve Şekil 4’te verilmiştir. Her bir iz sırası için, en aşağıdaki bölgelerin her birinde en az 3 tek iz bulunmalıdır: - Kaynakta, - Her iki ısıdan etkilenmiş bölgede, - Her iki esas metalde. HAZ için ilk iz mümkün olduğunca ergime hattına yakın yer almalıdır. Sertlik deneyi sonuçları Çizelge 2’de verilen şartları karşılamalıdır. Bununla birlikte, Grup 6 (ısıl işlemsiz), 7, 10 ve 11 ve her bir benzer olmayan metal birleştirmesi, deney öncesi belirtilmiş olmalıdır. Çizelge 2 – İzin verilen en yüksek sertlik değerleri (HV 10) Çelik grupları

Isıl işlemsiz

Isıl işlemli

1a) , 2

380

320

3b)

450

380

4,5

380

320

6

-

350

9.1

350

300

9.2

450

350

9.3

450

350

CR ISO 15608

a)

Sertlik deneyleri gerekirse.

b)

En az ReH > 890 N/mm2’li çelikler için özel değerler belirlenmelidir.

7.5 Kabul seviyeleri Bir kaynak prosedürü, aşırı kaynak metali, aşırı dış bükeyIik, aşırı kaynak yüksekliği ve aşırı nüfuziyet gibi C seviyesinin uygulandığı kusur tiplerinin haricinde, deney parçasındaki kusurlar, EN 25817’de B seviyesinde belirtilen sınırlar içerisinde kaldığında vasıflandırılır. Not -

EN 25817’nin kalite seviyeleri ve farklı tahribatsız muayene tekniklerinin kabul seviyeleri arasındaki bağıntı EN12062’de verilmiştir.

7.6 Muayene tekrarı Deney parçası, Madde 7.5’te belirtilen gözle muayene veya tahribatsız muayene şartlarından herhangi birine uymadığında, ilâve bir deney parçası kaynak edilmeli ve aynı muayeneye tâbi tutulmalıdır. Bu ilâve deney parçası ilgili şartları sağIamadığında, kaynak prosedürü şartnamesi başarısız sayılır. 13

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Herhangi bir deney parçası, sadece kaynak kusurlarından dolayı Madde 7.4’e uygun tahribatlı deney için şartIara uyumsuz olduğunda, uyumsuz olduğu her bir deney parçası için ilâve iki deney parçası deneye tâbi tutulmalıdır. İlâve deney numuneleri, yeterli malzeme mevcut olduğunda aynı deney parçasından veya yeni bir deney parçasından alınabilir. Her bir ilâve deney parçası ilk deney parçasının başarısız olduğu deneylerin aynısına maruz bırakılmalıdır. İlâve deney parçalarından biri şartlara uymadığında, kaynak prosedürü şartnamesi başarısız olur. Çekme deney numunesi Madde 7.4.2’de belirtilen şartları karşılamadığında, başarısız olanların her biri için iki deney numunesi daha alınmalıdır. Alınan deney numunelerinin her ikisi de Madde 7.4.2’de belirtilen şartları karşılamalıdır. Çizelge 2’de verilen değerlerin üzerinde, farklı deney bölgelerindeki münferit sertlik değerleri mevcutsa ilâve sertlik deneyleri yapılabilir (numunenin ters tarafında veya deneye tabi tutulan yüzeylerin yeterince taşlanmasından sonra). İlâve sertlik değerlerinin hiçbiri Çizelge 2’de verilen en büyük sertlik değerlerini aşmamalıdır. Üç numunelik bir setten alınan sonuçların şartlara uygun olmadığı durumda, % 70’in altında sadece bir düşük değerle Charpy vurma deneylerini yapmak için üç ilâve numune alınmalıdır. Bu numunelerin ortalama değeri ilk sonuçlarla birlikte, gerekli ortalamadan daha az olamaz.

8

Vasıflandırma aralığı

8.1 Genel Madde 7’de verilen koşulların her biri bu standarda uygun olarak karşılanmalıdır. Belirtilen aralıkların dışındaki değişikIikler, yeni bir kaynak prosedür deneyini gerektirir.

8.2 İmalâtçı ile ilgili hususlar Bir imalâtçı tarafından bu standarda göre bir kaynak prosedürü deneyi vasıtasıyla yapılan bir pWPS’in vasıflandırılması, imalâtçının aynı teknik ve kalite kontrolü altındaki atölyelerde veya şantiyelerde yapılan kaynak için geçerlidir. Kaynak prosedürü deneyini yapan imalâtçı, yapılan bütün kaynakların sorumluluğunu üstlendiğinde kaynak, aynı teknik ve kalite kontrol altındadır.

8.3 Malzeme ile iIgiIi hususlar 8.3.1 Esas malzeme gruplandırması Kaynak prosedür deneylerinin sayısını en aza indirgemek için, çelikler, nikel ve nikel alaşımları, CR ISO 15608’e göre gruplandırılır. Gruplandırma sisteminin kapsamadığı her bir malzeme veya malzeme kombinasyonu için ayrı kaynak prosedürü vasıflandırması gerekir. Bir esas malzeme iki grup veya alt gruba sahip olduğunda, her zaman daha düşük grup veya alt grupta sınıflandırılmalıdır. Not - Ulusal standardların kullanımından dolayı ortaya çıkan benzer sınıflar arasındaki küçük bileşim farklılıkları, yeniden vasıflandırma gerektirmez.

8.3.1.1 Çelikler Vasıflandırma aralıkları, Çizelge 3’te verilmiştir.

8.3.1.2 Nikel alaşımları Vasıflandırma aralıkları, Çizelge 4’te verilmiştir.

8.3.1.3 Çelikler ve nikel alaşımları arasındaki benzer olmayan birleştirmeler Vasıflandırma aralıkları, Çizelge 4’te verilmiştir.

14

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Çizelge 3 – Çelik grupları ve alt gupları için vasıflandırma aralığı Deney parçasının malzeme grubu / alt grubu

Vasıflandırma aralığı

1-1

1a) – 1

2-2

2a) – 2, 1 - 1, 2a) – 1

3-3

3a) – 3, 1 - 1, 2 – 1, 2 - 2, 3a) - 1, 3a) –2

4-4

4b) – 4, 4b) - 1, 4b) - 2

5-5

5 b) – 5, 5 b) - 1, 5 b) - 2

6-6

6 b) – 6, 6 b) - 1, 6 b) – 2

7-7

7c) - 7

7-3

7c) - 3, 7 c) - 1, 7 c) - 2

7c - 2

7c) - 2a), 7 c) - 1

8-8

8 c) – 8

8-6

8c) - 6b) , 8c) - 1, 8c) - 2, 8c) - 4

8-5

8c) - 5b) , 8c) - 1, 8c) - 2, 8c) - 4, 8c) - 6.1, 8c) - 6.2

8-3

8c) - 3a) , 8c) - 1, 8c) - 2

8-2

8c) - 2a) , 8c) - 1

9-9

9b) - 9

10 -10

10b) - 10

10 - 8

10b) - 8c)

10 - 6

10b) - 6b) , 10b) - 1, 10b) - 2, 10b) - 4

10 - 5

10 b) - 5 b) , 10 b) - 1, 10 b) - 2, 10 b) - 4, 10 b) - 6.1, 10 b) - 6.2

10 - 3

10 b) - 3 a) , 10 b) - 1, 10 b) - 2

10 - 2

10 b) - 2 a) , 10 b) - 1

11 - 11

11 b) - 11, 11 b) - 1

a)

Aynı grubun eşit veya daha düşük belirtilen akma mukavemetli çeliklerini kapsar.

b)

Aynı alt gruplardaki ve aynı gruptaki daha düşük her bir alt gruptaki çelikleri kapsar.

c)

Aynı alt gruptaki çelikleri kapsar.

15

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Çizelge 4 – Nikel ve nikel alaşımları/çelik grupları ve alt gupları için vasıflandırma aralığı Deney parçasının malzeme grubu / alt grubu

Vasıflandırma aralığı

41 - 41

41c) - 41

42 - 42

42 c) - 42

43 - 43

43 c) – 43, 45 c) – 45, 47 c) - 47

44 - 44

44 c) – 44

45 - 45

45 c) – 45, 43 c) - 43 c)

46 - 46

46 c) - 46

47 - 47

47 c) – 47, 43 c) - 43 c) ,45 c) - 45 c)

48 - 48

48 c) – 48

41’den 48 – 2’ye kadar

41’den 48 c) – 2a)’ye kadar, 41’den 48c) – 1’e kadar

41’den 48 – 3’e kadar

41’den 48 c) – 3 a)’e kadar, 41’den 48 c) - 2 veya 1’e kadar

41’den 48 – 5’e kadar

41’den 48c) – 5b)’e kadar, 41’den 48c) - 6.2 veya 6.1 veya 4 veya 2 veya 1’e kadar

41’den 48 - - 6’ye kadar

41’den 48b) - 6b)’ya kadar , 41’den 48c) - 4 veya 2 veya 1’e kadar

Not - Grup 41’den Grup 48’e kadar ki gruplar için, bir grup içindeki çökeltme sertleşmesi yapılabilen bir alaşımla yürütülen bir prosedür deneyi aynı grup içindeki bütün katı çözelti alaşımlarına kaynak edilmiş grupta bulunan çökeltme sertleşmesi yapılabilen bütün alaşımları kapsar. a)

Aynı grubun eşit veya daha düşük belirtilen akma mukavemetli çeliklerini kapsar.

b)

Aynı alt gruplardaki ve aynı gruptaki daha düşük her bir alt gruptaki çelikleri kapsar.

c)

Grup 41’den Grup 48’e kadar ki gruplar için, bir grup içindeki katı çözelti alaşımı veya çökeltme sertleşmesi yapılabilen bir alaşımla yürütülen bir prosedür deneyi aynı grup içinde sırasıyla, bütün katı çözelti alaşımları veya çökeltme sertleşmesi yapılabilen alaşımları kapsar.

8.3.2 Malzeme kalınIığı ve boru çapı 8.3.2.1 Genel - Tek işlem vasıflandırması için kalınlık t, aşağıdaki anlamları taşımalıdır : a) Bir alın birleştirme için: Esas malzeme kalınlığı. b) Bir iç köşe kaynağı için : Esas malzeme kalınlıkları. Çizelge 6’da belirtildiği gibi vasıflandırılan her bir kalınlık aralığı için, Madde 8.3.2.2’de verildiği gibi, tek pasolu iç köşe kaynakları için de, a kaynak kalınlıklarına bağlı vasıflandırma aralığı mevcuttur. c) Üstten tâli bağlantı için: Esas malzeme kalınlıkları. d) İçten ve geçme tâli bağlantı için: 16

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Esas malzeme kalınlıkları. e) Plâkada tam nüfuziyetli bir T birleştirme için: Esas malzeme kalınlığı. - Çok işlemli vasıflandırma için, kaydedilen her bir işlem katılım kalınlığı, tek kaynak işlemi için vasıflandırma kapsamına bir esas olarak kullanılmalıdır.

8.3.2.2 Alın birleştirmeleri, T- birleştirmeleri, tâli bağlantılar ve iç köşe kaynakları için vasıflandırma aralığı t kalınlığındaki bir kaynak prosedür deneyinin vasıflandırılması, Çizelge 5 ve Çizelge 6’da verilen aşağıdaki kalınlık aralıkları için vasıflandırmayı kapsamalıdır. Tâli bağlantılar ve iç köşe kaynakları için vasıflandırma aralığı, her iki esas malzemeye bağımsız olarak uygulanmalıdır. İç köşe kaynağı alın kaynağı vasıtasıyla vasıflandırıldığında Çizelge 6 uygulanır. Çizelge 5 - Alın kaynakları malzeme kalınlıkları ve yığılan kaynak kalınlığı için vasıflandırma aralığı Ölçüler mm’dir. Vasıflandırma aralığı

Deney parçasının kalınlığı t

a)

Tek pasolu

Çok pasolu

t≤3

0,7 t -1,3t

0,7t - 2 t

3 < t ≤ 12

0,5 t (en az 3) -1,1 ta)

3 - 2 ta)

12 < t ≤ 100

0,5 t -1,1 t

0,5 t - 2 t

t >100

Uygulanmaz

50 - 2 t

Vurma şartları belirtildiğinde, vurma deneyi yapılmadıkça vasıflandırma üst sınırı 12 mm dir.

Çizelge 6 - İç köşe kaynaklarının malzeme kalınlıkları ve kaynak kalınlığı için vasıflandırma aralığı Ölçüler mm dir. Vasıflandırma aralığı

Deney parçasının kalınlığı t

Malzeme kalınlığı

Kaynak kalınlığı Tek pasolu

Çok pasolu

t≤3

0,7 t – 2 t

0,75 a – 1,5 a

Sınırsız

3 < t < 30

0,5 t (en az 3) -1,2 t

0,75 a – 1,5 a

Sınırsız

t ≥ 30

≥5

a)

Sınırsız

Not 1 - a deney parçası için kullanılan kaynak kalınlığıdır. Not 2 - Bir iç köşe kaynağı bir alın kaynak deneyi vasıtasıyla vasıflandırıldığında, vasıflandırılacak kalınlık kapsamı, yığılan metal kalınlığını esas almalıdır. a)

Sadece özel uygulamalar için. Her bir kaynak kalınlığı, bir kaynak prosedürü deneyi vasıtasıyla ayrı ayrı deneye tâbi tutulmalıdır.

17

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

8.3.2.3 Boruların ve tâli bağlantıların çapı için vasıflandırma aralığı D çapı üzerinde bir kaynak prosedür deneyinin vasıflandırılması, Çizelge 7’de verilen aşağıdaki aralıklardaki çaplar için vasıflandırmayı kapsamalıdır. Plâkalar için verilen vasıflandırma dış çapı 500 mm’den büyük olan veya PA veya PC dönen konumda kaynak edilen 150 mm’den büyük çaplı boruları da kapsar. Çizelge 7 - Boru ve tâli bağlantı çapları için vasıflandırma aralığı Ölçüler mm’dir. Deney parçasının çapı D a)

Vasıflandırma aralığı

D ≤ 25

0,5 D - 2 D

D > 25

≥ 0,5 D (en az 25 mm)

Not - Yapısal içi boş kesit için D, en küçük kenar boyutudur. a)

D, boru dış çapı veya tâli bağlantı borusunun dış çapıdır

8.3.3 Tâli bağlantı açısı

α açısına sahip bir tâli bağIantı üzerinde yapılan prosedür deneyi, α ≤ α1 ≤ 90º araIığında olan bütün α1 tâli bağlantı açılarını da vasıflandırmalıdır.

8.4 Bütün kaynak prosedürleri için genel hususlar 8.4.1 Kaynak işIemi Mekanizasyonun her bir derecesi bağımsız olarak (elle, kısmî mekanize, tam mekanize ve otomatik) vasıflandırılmalıdır. Aynı şekilde, uygulama araçlarının (elle, mekanize edilmiş veya otomasyona geçmiş) değişimine izin verilmez. Vasıflandırma, yalnızca kaynak prosedür deneyinde kullanılan kaynak işlemi/işlemleri için geçerlidir. Çok işlemli prosedürler için kaynak prosedürü vasıflandırması, her bir kaynak işlemi için ayrı kaynak prosedürü deneyi ile yapılabilir. Bir çok işlemli prosedür deneyi gibi kaynak prosedür deneyi yapmak da mümkündür. Böyle bir deney vasıflandırması, yalnızca, çok işlemli prosedür deneyi esnasında yapılan işlem sırası için geçerlidir. Not - Deney, bu standarda uygun kaynak işlemi üzerinde yapılmadıkça herhangi bir tek işlem vasıflandırması için çok işlemli bir prosedür deneyi kullanımına izin verilmez.

8.4.2 Kaynak konumları Herhangi bir konumdaki deney kaynağı (boru veya plâka), ayrı bir kaynak prosedürü deneyi gerektiren PG ve J-L045 haricindeki bütün konumlarda (boru veya plâka) yapılan kaynakları vasıflandırır. Vurma ve/veya sertlik şartları belirtildiğinde, bütün konumların vasıflandırılması için vurma deneyleri en yüksek ısı girdisi konumlarındaki kaynaktan alınmalı ve sertlik deneyleri, en düşük ısı girdisi konumlarındaki kaynaktan alınmalıdır. Örneğin, plâkada alın kaynakları için en yüksek ısı girdisi konumu normal olarak PF ve en düşüğü PC dir. Sabit boru kaynakları için sertlik deneyleri tavan kaynağı konumundan alınmış olmalıdır. Ne vurma ne de sertlik şartları belirtilmediğinde, herhangi bir konumdaki kaynak (boru veya plâka) bütün konumlarda (boru veya plâka) yapılan kaynakları vasıflandırır. Bir tek konumun vasıflandırılması istenmedikçe, sertlik ve vurma şartlarının her ikisinin de sağlanması için farklı kaynak konumlarındaki 2 deney parçası gerekir. Bütün konumlar için vasıflandırma istendiğinde her iki deney parçası tam olarak gözle muayeneye ve tahribatsız muayeneye tâbi tutulmalıdır. 18

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Malzeme grubu 10 için, en düşük ve en yüksek ısı girdisi konumları, vurma ve sertlik deneyinin her ikisine de tâbi tutulmalıdır. Not -

Diğer tahribatlı deneyler, her iki deney parçasından alınabilir. Deney parçalarından birinin boyu düşürülebilir.

8.4.3 BirIeştirme/kaynak tipi Kaynaklı birleştirme tipleri için vasıflandırma kapsamı, diğer maddelerde verilen sınırlamalara maruz kalan kaynak prosedürü deneyindekilere (çap, kalınlık gibi) ilâveten aşağıdaki maddeler gibidir. a) Alın kaynakları, tam ve kısmî nüfuziyetli alın kaynakları ve iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. İç köşe kaynağı deneyleri, imalât kaynağının ağır basan biçimi olduğunda gerekli olmalıdır. b) Borudaki alın birleştirmeleri, ≥ 60 º ‘lik bir açıya sahip tâli bağlantıları da vasıflandırır. c) Alın kaynaklı T birleştirmeleri sadece, alın kaynaklı T birleştirmeleri ve iç köşe kaynaklarını (a bendine bakınız) vasıflandırır. d) Tek taraftan altlıksız yapılan kaynaklar, her iki taraftan yapılan kaynakları ve altlıksız kaynakları vasıflandırır. e) Altlıkla yapılan kaynaklar her iki taraftan yapılan kaynakları vasıflandırır. f) Kök açmadan her iki taraftan yapılan kaynaklar, kök açarak her iki taraftan yapılan kaynakları vasıflandırır. g) İç köşe kaynakları sadece, iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. h) Verilen bir işlem için çok pasolu yığmadan tek bir pasoya (veya her bir taraftaki tek pasoya) değişimine veya tersine izin verilmez.

8.4.4 İlâve malzeme, kısa gösteriliş İlâve malzemeler, ilgili ilâve malzeme için uygun Avrupa standardındaki kısa gösterilişte belirtilen eşdeğer mekanik özellikler, aynı tip örtü öz veya pastası, aynı anma bileşimi ve aynı veya daha düşük hidrojen muhtevasına sahip diğer ilâve malzemeleri kapsar.

8.4.5 İlâve malzeme, yapım (imalâtçı ve ticarî isim) 111, 114, 12, 136 ve 137 işlemleri için vurma deneyi istendiğinde geçerlilik aralığı, prosedür deneyinde kullanılan özel yapımla sınırlıdır. İlâve bir deney parçası kaynak edildiğinde ilâve malzemenin özel yapımını kısa gösterilişin mecburi kısmı aynı olan diğer bir ilâve malzeme ile değiştirilmesine izin verilir. Bu deney parçası ilk deney parçası gibi aynı kaynak parametreleri kullanılarak kaynak edilmeli ve sadece kaynak metali vurma deney numuneleri deneye tâbi tutulmalıdır. Not – Bu koşul aynı kısa gösteriliş ve aynı kimyasal anma bileşimlerine sahip masif tel ve çubuklara uygulanmaz.

8.4.6 İlâve malzeme boyutu Madde 8.4.8’e uygun olmak şartıyla ilâve malzemenin boyut değişimine izin verilir.

8.4.7 Akım tipi

Verilen vasıflandırma, kaynak prosedür deneyinde kullanılan akım tipi [doğru akım (d.a), alternatif akım (a.a), darbeli akım)] ve kutuplama içindir. İşlem 111 için, vurma deneyi gerekmediğinde alternatif akım doğru akımı (her iki kutuplama) da vasıflandırır.

8.4.8 Isı girdisi Vurma şartları uygulandığında, vasıflandırılan ısı girdisinin üst sınırı, deney parçasının kaynağında kullanılandan % 25 daha büyüktür. Sertlik şartları uygulandığında, vasıflandırılan ısı girdisinin alt sınırı, deney parçasının kaynağında kullanılandan % 25 daha düşüktür. Isı girdisi, EN 1011-1’e uygun olarak hesaplanır. 19

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Kaynak prosedür deneyleri, hem yüksek hem de düşük ısı girdisi seviyelerinde yapıldığında, orta ısı girdileri de vasıflandırılır.

8.4.9 Ön ısıtma sıcaklığı Ön ısıtma gerektiğinde, vasıflandırmanın alt sınırı, kaynak prosedür deneyinin başlangıcında uygulanan anma ön ısıtma sıcakIığıdır.

8.4.10 Pasolararası sıcaklık Vasıflandırmanın üst sınırı, kaynak prosedür deneyinde uIaşıIan en yüksek pasolararası sıcakIıktır.

8.4.11 Hidrojen yayınımı için son ısıtma Hidrojen yayınımı için son ısıtma sıcaklığı ve süresi azaltılmamalıdır. Son ısıtma atlanamaz ancak ilâve edilebilir.

8.4.12 Kaynak sonrası ısıl işlemi Kaynak sonrası ısıl işleminin ilâvesine veya çıkarılmasına izin verilmez. Geçerli sıcaklık kapsamı aksi belirtilmedikçe kaynak prosedürü deneyinde kullanılan tutma sıcaklığı ± 20 °C tur. Gerektiğinde ısıtma hızları, soğutma hızları ve tutma süresi mamule bağlı olarak seçilmelidir.

8.4.13 İlk ısıl işlemi Çökelme sertleştirmeli malzemelerin kaynağı öncesi, ilk ısıl işlem koşullarındaki bir değişime izin verilmez.

8.5 İşlemlere ait hususlar 8.5.1 İşlem 12 8.5.1.1 İşlem 12’nin (121’den 125’e kadar) her bir değişik biçimi, ayrı ayrı vasıflandırılmalıdır. 8.5.1.2 Toz için verilen vasıflandırma, kaynak prosedür deneyinde kullanılan yapım ve kısa gösteriliş ile sınırlıdır.

8.5.2 İşlem 131, 135, 136 ve 137 8.5.2.1 Koruyucu gaz için verilen vasıflandırma, EN 439’a göre gazın sembolü ile sınırlıdır. Bununla birlikte CO2 muhtevası prosedür deneyini vasıflandırmada kullanılanı % 10 aşmamalıdır. EN 439 vasıtasıyla kapsanmayan koruyucu gazlar, deneyde kullanılan anma bileşimi ile sınırlıdır.

8.5.2.2 Verilen vasıflandırma, kaynak prosedür deneyinde kullanılan tel sistemi (örneğin, tek telIi veya çok telli sistem) ile sınırlıdır.

8.5.2.3 Masif ve metal özlü teller için kısa devre geçişi (dalma) kullanarak vasıflandırma sadece kısa devre geçişini (dalma) vasıflandırır. Sprey veya damlasal geçiş kullanılarak vasıflandırma, hem sprey hem de damlasal geçişi vasıflandırır.

8.5.3 İşlem 141 8.5.3.1 Koruyucu gaz ve altlık gazı için verilen vasıflandırma, EN 439’a göre gazın sembolü ile sınırlıdır. EN 439 tarafından kapsanmayan koruyucu gazlar, deneyde kullanılan anma bileşimi ile sınırlıdır.

8.5.3.2 Bir altlık gazı kullanılmadan yapılan bir kaynak prosedürü deneyi, altlık gazıyla bir kaynak prosedürünü vasıflandırır.

8.5.3.3 İlâve malzeme ile kaynak, ilâve malzemesiz kaynağı veya ilâve malzemesiz kaynak, ilâve malzeme ile kaynağı vasıflandırmaz.

20

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

8.5.4 İşlem 15 8.5.4.1 Kaynak prosedürünün vasıflandırılması, kaynak prosedür deneyinde kullanılan plâzma gaz bileşimi ile sınırlıdır.

8.5.4.2 Koruyucu gaz ve altlık gazı için verilen vasıflandırma, EN 439’a göre gazın sembolü ile sınırlıdır. EN 439 tarafından kapsanmayan koruyucu gazlar, vasıflandırılan anma bileşimi ile sınırlıdır.

8.5.4.3 İlâve malzeme ile kaynak, ilâve malzemesiz kaynağı veya ilâve malzemesiz kaynak, ilâve malzeme ile kaynağı vasıflandırmaz. 8.5.5 İşlem 311 İlâve malzeme ile kaynak, ilâve malzemesiz kaynağı veya ilâve malzemesiz kaynak, ilâve malzeme ile kaynağı vasıflandırmaz.

9

Kaynak prosedürü vasıflandırma kaydı (WPQR)

Kaynak prosedürü vasıflandırma kaydı (WPQR), deney tekrarları da dahil olmak üzere, her bir deney parçasının değerlendirme sonuçlarının ifadesidir. EN ISO 15609-1’de WPS için verilen ilgili hususlar, Madde 7’de belirtilen şartlar tarafından reddedilebilecek özelliklerin ayrıntıları ile birlikte verilmelidir. Reddedilecek özellik veya kabul edilemeyen deney sonuçları bulunamadığında, deney parçası kaynak prosedür deneyinin ayrıntılarını veren WPQR, muayene elemanı veya muayene kuruluşu tarafindan imzalanmalı ve tarih belirtilerek onaylanmalıdır. Düzenli bir takdim ve veri değerlendirmesini kolaylaştırmak için kaynak prosedürü ve deney sonuçlarının ayrıntılarını kaydetmek için bir WPQR formu kullanılmalıdır. Bir WPQR-formu örneği Ek A’da gösteriImiştir.

21

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Ek A (Bilgi için) Kaynak prosedürü vasıflandırma kayıt formu (WPQR) Kaynak prosedürü vasıflandırma - Deney belgesi İmalâtçının WPQR No:

Muayene elemanı veya muayene kuruluşu

İmalâtçı :

Referans No :

Adres : Talimat / Deney standardı : Kaynağın yapıIdığı tarih : Vasıflandırma kapsamı Kaynak işlemi /işlemleri: Birleştirme ve kaynak tipi : Esas malzeme grup/grupları ve alt grup/grupları : Esas malzeme kalınlığı (mm) : Kaynak metali kalınlığı (mm) : Kaynak kalınlığı (mm) : Tek paso/çok paso : Boru dış çapı (mm) : İlâve malzeme kısa gösterilişi : İlâve malzeme yapımı : İlâve malzeme boyutu : Koruyucu gazın/tozun kısa gösterilişi : Altlık gazının kısa gösterilişi : Kaynak akım tipi ve kutuplama: Metal geçiş biçimi: Isı girdisi : Kaynak konumları : Ön ısıtma sıcaklığı : Pasolararası sıcaklık : Son ısıtma : Kaynak sonrası ısıl işlemi : Diğer bilgiler (Madde 8.5’e de bakınız): Bu form, deney kaynaklarının yukarıda belirtilen talimat/deney standard şartlarına uygun olarak hazırlandığını, kaynak ediIdiğini ve deneye tâbi tutuIduğunu belgeler.

……………………………. Yer

22

………………………….. Düzenleme tarihi

………………………………………………… Muayene elemanı veya muayene kuruluşu: İsim, tarih ve imza :

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Ek A (devam) Kaynak deneyi kaydı Yer : İmalâtçının pWPS No : İmalâtçının WPQR No : İmalâtçı : Kaynakçının adı : Metal geçiş biçimi : Birleştirme ve kaynak tipi : Kaynak hazırlığı ayrıntıları (şema)* : Birleştirme tasarımı

Muayene elemanı veya muayene kuruluşu : Hazırlama ve temizleme metodu : Esas metal şartnamesi : Malzeme kaIınlığı (mm) : Boru dış çapı (mm) : Kaynak konumu : Kaynak işlem sıraları

Kaynakla ilgili ayrıntılar Paso

Kaynak işlemi

İlâve metal boyutu

Akım A

Gerilim V

Akım tipi / Kutuplama

Tel sürme hızı

İlerleme hızı*

İlâve metal kısa gösterilişi ve yapım :

Diğer bilgiler* örneğin:

Herhangi bir özel fırınlama veya kurutma :

SaIınım (en büyük paso genişIiği) :

Gaz/toz:

- Koruyucu :

Salınım (genlik, frekans, toplam süre):

- Altlık :

Darbeli kaynak ayrıntıları :

Gaz akış hızı - Koruyucu : - Altlık :

Isı girdisi

Temas ucu/iş parçası mesafesi : Plâzma kaynak ayrıntıları

Tungsten elektrot tipi/boyutu :

Torç açısı :

Kök açma/altIık ayrıntıları : Ön ısıtma sıcaklığı : Pasolararası sıcaklık : Son ısıtma : Kaynak sonrası ısıl işlem ve/veya yaşlandırma : Süre, sıcaklık, metot, lsıtma ve soğutma hızları* : ……………………………………………

…………………………………………….

İmalâtçı

Muayene elemanı veya muayene kuruIuşu

İsim, tarih ve imza:

İsim, tarih ve imza:

______________________________ *Gerektiğinde

23

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Ek A (devam) Deney sonuçları İmalâtçının WPQR No : Gözle muayene : Penetrant/Manyetik parçacık * Çekme deneyleri

Tip / No

Re N/mm2

Muayene elemanı veya muayene kuruIuşu Referans No : Radyografi* : Ultrasonik * : Sıcaklık : Rm N/mm2

%A

%Z

Notlar

Kırılma yeri

Şart

Eğme deneyleri Tip / No

Mandrel çapı : Eğme açısı

Uzama*

Sonuçlar Makroskopik muayene :

Vurma deneyi* Çentik

Tip :

Boyut :

Sıcaklık °C

Yeri / Yönü

Sertlik deneyleri * Tip/yük Esas metal : HAZ : Kaynak metali :

Değerler 1

2

Şart : Ortalama

Notlar

3

Ölçümlerin yeri (Şema*)

Diğer deneyler*: Notlar: Deneylerin hangi şartlara göre yapıIdığı : Lâboratuvar raporu referans no: Deney sonuçları kabuledilebilir/kabul edilmez (uygun olanı çizin) Deneyin kimin huzurunda yapıldığı : * Gerektiğinde …………………………………………………………… Muayene elemanı veya muayene kuruIuşu İsim, tarih ve imza

24

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Ek ZA (Bilgi için) Bu standardda eşdeğerleri verilmeyen uluslararası ve Avrupa Standardlarının karşılığı Bu standardın yayını sırasında aşağıdaki dokümanların baskıları geçerliydi. ISO ve IEC üyeleri hâlen geçerli kayıtları muhafaza etmektedirler. EN 439

ISO 14175

Welding consumables — Shielding gases for arc welding and cutting.

EN 571-1

ISO 3452-1

Non-destructive testing – Penetrant testing – Part 1: General principles

EN 875

ISO 9016

Destructive tests on welds in metallic materials — Impact tests — Test specimen location, notch orientation and examination.

EN 895

ISO 4136

Destructive tests on welds in metallic materials — Transverse tensile test.

EN 910

ISO 5173

Destructive tests on welds in metallic materials — Bend tests.

EN 970

ISO 17637

Non destructive testing of welds — Visual testing of fusion-welded joints

EN 1043-1

ISO 9015-1

Destructive tests on welds in metallic materials - Hardness testing — Part 1: Hardness test on arc welded joints.

EN 1290

ISO 17638

Non destructive testing of welds — Magnetic particle testing.

EN 1321

ISO 17639

Destructive tests on welds in metallic materials - Macroscopic and microscopic examination of welds.

EN 1418

ISO 14732

Welding personnel. Approval testing of welding operators for fusion welding and of resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials.

EN 1435

ISO 17636

Non destructive testing of welds — Radiographic examination of fusionwelded joints.

EN 1714

ISO 17640

Non destructive examination of welds — Ultrasonic examination of welded joints

EN 12062

ISO 17635

Non-destructive testing of welds - General rules for fusion welds in metallic materials.

EN 25817

ISO 5817

Arc-welded joints in steel — Guidance on quality levels for imperfections.

25

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Ek ZB (Bilgi için) Bu standardın AB direktiflerinin esas kurallarına veya diğer hükümlerine atıf yapan maddeleri Bu standard Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen bir talimatla Yeni Yaklaşım Direktifi No 97/23/EC’nin önemli özelliklerine uygunluk sağlamak üzere hazırlanmıştır. Bu standard yukarıdaki Direktif altında Avrupa Birliğinin Resmî Gazetesinde yer aldığında ve en az bir Üye Ülkede Ulusal bir Standard olarak kullanıldığında, Çizelge ZB’de verilmiş olan bu standarda ait maddelerle uygunluk (bu standardın kapsamı sınırları içinde olmak üzere) bu Direktifin tekabül eden önemli özellikleri ve ilgili EFTA talimatlarıyla uygunluk nedeni olarak addedilir. Çizelge ZB - Bu standardla EU Direktifi 97/23/EC arasındaki ilişki Bu standardın maddeleri ve alt maddeleri Bütün Maddeler

AB Direktifi 97/23/EC’nin önemli özellikleri (ERs) Ek I, Madde 3.1.2

Notlar Kalıcı birleşme

Uyarı: Başka özellikler ve başka AB Direktifleri bu standardın kapsamına giren mamullere uygulanabilir.

26

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15614-1/Nisan 2007

Ek ZC (Bilgi için) Bu standardın AB direktiflerinin esas kurallarına veya diğer hükümlerine atıf yapan maddeleri Bu standard Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen bir talimatla Yeni Yaklaşım Direktifi No 87/404EEC’nin önemli özelliklerine uygunluk sağlamak üzere hazırlanmıştır. Bu standarda ait maddelerle uygunluk bu Direktifin tekabül eden önemli özellikleri ve ilgili EFTA talimatlarıyla uygunluk nedeni olarak addedilir. Çizelge ZC - Bu standardla EU Direktifi 87/404EEC arasındaki ilişki Bu standardın maddeleri ve alt maddeleri Madde 9, Ek A

AB Direktifi 87/404EEC’nin önemli özellikleri (ERs) Ek II, Madde 3.c.iii

Notlar Kaynak prosedürü vasıflandırma kaydı

Uyarı: Başka özellikler ve başka AB Direktifleri bu standardın kapsamına giren mamullere uygulanabilir.

27