TS EN ISO 15609-1, Şubat 2007

-++TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS EN ISO 15609-1 Şubat 2007

ICS 25.160.10

METALİK MALZEMELER İÇİN KAYNAK PROSEDÜRLERİNİN ŞARTNAMESİ VE VASIFLANDIRILMASI - KAYNAK PROSEDÜRÜ ŞARTNAMESİ - BÖLÜM 1: ARK KAYNAĞI Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure specification Part 1: Arc welding

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Ön söz Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 15609-1: 2004 standardı esas alınarak, TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 27 Şubat 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. ∗ Bu standardın kabulü ile TS TS EN 288-2: 1997 iptal edilmiştir. -

Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

İçindekiler 1 2 3 4

Kapsam ................................................................................................................................................... 1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar.......................................................................................... 1 Terimler ve tarifler.................................................................................................................................. 1 Kaynak prosedürü şartnamesinin (WPS) teknik kapsamı ................................................................. 2 4.1 Genel ................................................................................................................................................ 2 4.2 İmalâtçı ile ilgili hususlar................................................................................................................... 2 4.3 Esas metaller ile ilgili hususlar ......................................................................................................... 2 4.4 Bütün kaynak prosedürleri için ortak hususlar ................................................................................ 2 4.5 Kaynak işlemlerinin bir grubuna özgü hususlar ............................................................................... 3 Ek A - Kaynak prosedürü şartnamesi (WPS) ............................................................................................. 5 Ek ZA - (BiIgi için) Atıf yapılan uluslar arası standardlar ile bu standardlara karşıIık gelen Avrupa standardları ...................................................................................................................................................... 6

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü şartnamesi - Bölüm 1: Ark kaynağı 1

Kapsam

Bu standard, ark kaynak işlemlerinde kaynak prosedürü şartnamelerinin kapsamı için şartları belirtir. Bu standard, EN ISO 15607:2003, Ek A’da ayrıntıları verilen bir seri standardın parçasıdır. Bu standardda verilen değişkenler, kaynaklı birleştirmenin kalitesini etkileyen değişkenlerdir.

2

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır. EN, ISO No EN 439 EN 26848

EN ISO 4063

EN ISO 6947 EN ISO 13916

EN ISO 15607 : 2003 CR ISO 15608

3

Adı (İngilizce) Welding consumables - Shielding gases for arc welding and cutting. Tungsten electrodes for inert gas shielded arc welding and for plasma cutting and welding Codification. Welding and allied processes Nomenclature of process and reference numbers (ISO 4063 : 1998) Welds - Working positions Definitions of angles of slope and rotation (ISO 6947: 1993) Welding - Guidance on the measurement of preheating temperature, interpass temperature and preheat maintenance temperature. (ISO 13916:1996) Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - General rules (ISO 15607: 2003) Welding - Guidelines for a metallic material grouping system (ISO/TR 15608:2000).

TS No 1) TS EN 439 TS EN 6848

Adı (Türkçe) Kaynak sarf malzemeleri - Ark kaynağı ve kesme için koruyucu gazlar Koruyucu asal gaz ark kaynağı, plâzma kesme ve kaynağı için tungsten elektrotlar - Kodlandırma

TS 7307 EN ISO 4063

Kaynak ve kaynakla ilgili işlemler İşlemlerin adlandırılması ve referans numaralar

TS EN ISO 6947

Kaynaklar - Çalışma konumları - Eğim ve döndürme açılarının tarifleri

TS EN ISO 13916

Kaynak - Ön ısıtma sıcaklığı, pasolar arası geçiş sıcaklığı ve kaynak esnasındaki ön ısıtma idame sıcaklığının ölçme kılavuzu

TS EN ISO 15607

Metalik malzemeler için kaynak prosedürü şartnamesi ve vasıflandırılması - Genel kurallar

TS CR ISO 15608

Kaynak - Metalik malzemeleri gruplandırma sistemi için kılavuz

Terimler ve tarifleri

Bu standardın amacı için, EN ISO 15607:2003’te verilen terimler ve tarifler uygulanır.

1)

TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. *işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.

1

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

4

Kaynak prosedürü şartnamesinin (WPS) teknik kapsamı

4.1

Genel

Bir ilk kaynak prosedürü şartnamesi/Kaynak prosedürü şartnamesi (pWPS/WPS), bir kaynağın yapımı için gerekli bütün bilgiyi kapsamalıdır. Bir pWPS/WPS’de istenen bilgi Madde 4.2, Madde 4.3, Madde 4.4 ve Madde 4.5’te verilmiştir. Not - Bazı uygulamalar için, listeye ekleme veya azaltma yapmak gerekli olabilir. Kaynak prosedürü şartnameleri, belirli bir kalınlık aralığını ve esas metallerin ve hatta ilâve metallerin aralığını da kapsayabilir. Bazı imalâtçılar ilâve olarak her bir özel iş için ayrıntılı imalât plânlamasının bir bölümü olarak iş talimatları hazırlamayı tercih ederler. İlgili standard serisine (EN ISO 15607) ve imalâtçının tecrübesine göre, uygun olduğu takdirde aralıklar ve toleranslar belirtilmelidir. WPS formatının bir örneği Ek A’da verilmiştir.

4.2 -

İmalâtçı ile ilgili hususlar İmalâtçının tanıtımı, WPS’in tanıtımı, Kaynak prosedürü vasıflandırma kaydı (WPQR) veya gerektiğinde diğer dokümanlara (EN ISO 15607: 2003 Ek C) atıf.

4.3

Esas malzeme ile ilgili hususlar

4.3.1 Esas malzeme tipi -

Malzemenin/malzemelerin ve atıf yapılan standardın/standardların kısa gösterilişi, CR ISO 15608’de verildiği gibi grup/grupların numarası/numaraları.

Bir WPS bir grup malzemeyi kapsayabilir.

4.3.2 Malzeme boyutları -

Birleştirmenin kalınlık aralıkları, Borular için dış çap aralıkları.

4.4

Bütün kaynak prosedürleri için ortak hususlar

4.4.1 Kaynak işlemi EN ISO 4063’e göre kullanılan kaynak işlemi/işlemleri.

4.4.2 Birleştirme tasarımı -

Birleştirme tasarımı/konfigürasyonu ve boyutları gösteren bir şema veya bu bilgiyi sağlayacak diğer bir standardlara atıf, Kaynak özellikleri için gerekli olduğunda şemada verilen kaynak paso sırası.

4.4.3

Kaynak konumu

EN ISO 6947’ye göre uygulanabilir kaynak konumları.

4.4.4 -

Birleştirme hazırlığı

Birleştirme hazırlık metotları, temizleme, yağ giderme dahil kullanılan metotlar, Bağlama (jigging), aparatlar ve punta kaynağı.

4.4.5

Kaynak tekniği

- Salınım uygulandığında: a) Elle kaynak için en büyük paso genişliği, b) Mekanize ve otomatik kaynak için en çok salınım (elektrot hareketi) veya genlik, frekans ve salınım (dalga) devam süresi - Torç elektrot ve/veya tel açısı. 2

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

4.4.6 Kök oyma -

Kullanılacak metot, Derinlik ve biçim.

4.4.7 Altlık -

Metot ve altlık tipi, altlık malzemesi ve boyutları, Gaz altlık için, EN 439’a göre gaz.

4.4.8 Kaynak sarf malzemeleri -

Kısa gösteriliş, yapım (imalâtçı ve ticari isim), Boyutlar (ölçü), Taşıma (fırınlama, atmosfer şartlarına maruz kalma, tekrar kurutma, vb).

4.4.9 Elektriksel parametreler -

Akım tipi [alternatif akım(a.a) veya doğru akım (d.a)] ve kutuplama, Uygulanabildiğinde, darbeli kaynak ayrıntıları (makina ayarları, program seçimi), Akım aralığı.

4.4.10 Mekanize ve otomatik kaynak -

İlerleme hız aralığı, Tel/şerit besleme hızı aralığı,

Şayet teçhizat, iki değişkenden birinin kontroluna izin vermiyorsa yerine, makina ayarları belirtilmelidir. Böylece, WPS için uygulama aralığı, özel teçhizat tipi için sınırlandırılmış olmalıdır. Bu, Madde 4.4.9 ve Madde 4.4.10’a uygulanır.

4.4.11 Ön ısıtma sıcaklığı -

Kaynak başlangıcında ve kaynak boyunca uygulanan en düşük sıcaklık, Ön ısıtma istenmediğinde kaynak öncesi en düşük iş parçası sıcaklığı.

4.4.12 Pasolar arası sıcaklık En yüksek ve gerekliyse en düşük pasolar arası sıcaklık.

4.4.13 Ön ısıtma muhafaza sıcaklığı Kaynağa ara verildiğinde kaynak bölgesinde muhafaza edilecek en düşük sıcaklık. Madde 4.4.11, Madde 4.4.12 ve Madde 4.4.13’ün uygulanması için EN ISO 13916’ya bakınız.

4.4.14 Hidrojen yayınımı için son ısıtma -

Sıcaklık aralığı, En az tutma süresi.

4.4.15 Kaynak sonrası ısıl işlem Kaynak sonrası ısıl işlemi veya yaşlandırma için en düşük süre ve sıcaklık belirtilmeli veya bu bilginin belirtildiği diğer standardlara atıfta bulunulmalıdır.

4.4.16 Koruyucu gaz EN 439’a göre kısa gösteriliş ve uygulanabildiğinde, bileşim, imalâtçı ve ticarî ismi.

4.4.17 Isı girdisi Isı girdisi aralığı (belirtildiğinde).

4.5

Kaynak işlemlerinin bir grubuna özgü hususlar

4.5.1 İşlem 111 (Elle metal ark kaynağı) İşlem 111 için sarf edilen elektrotun bir seferde yığdığı paso veya ilerleme hızı.

3

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

4.5.2 İşlem 12 (Tozaltı ark kaynağı) -

Çoklu elektrot sistemleri için tel elektrot sayısı ve şekli ve kutuplama, Temas ucu/iş parçası mesafesi: Nozul temas ucundan iş parçası yüzeyine kadar olan mesafe, Toz: Kısa gösteriliş, imalâtçı ve ticarî isim, Ek ilâve malzeme, Ark gerilim aralığı.

4.5.3 İşlem 13 (Koruyucu gaz metal ark kaynağı) -

Koruyucu gaz akış hızı ve nozul çapı, Tel elektrotların numarası, Ek ilâve malzeme, Temas ucu/temas borusundan iş parçası yüzeyine kadar olan mesafe, Ark gerilim aralığı, Metal geçiş şekli.

4.5.4 İşlem 14 (Sarf edilmeyen elektrotla koruyucu gaz kaynağı) -

Tungsten elektrot: çap ve EN 26848’e göre kodlama. Koruyucu gaz akış hızı ve nozul çapı, Ek ilâve malzemeler.

4.5.5 -

4

İşlem 15 (Plâzma ark kaynağı)

Bileşim, nozul çapı, akış hızı gibi plâzma gaz parametreleri, Koruyucu gaz akış hızı ve nozul çapı, Torç tipi, Temas ucu/iş parçası mesafesi: Nozuldan iş parçası yüzeyine kadar olan mesafe.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

Ek A (Bilgi için) Kaynak prosedürü şartnamesi (WPS) Kaynak prosedürü şartnamesi: WPQR No :

Hazırlama ve temizleme metodu :

İmalâtçı :

Esas malzemenin kısa gösterilişi :

Metal geçiş şekli :

Malzeme kaIınlığı (mm) :

Birleştirme tipi ve kaynak tipi :

Dış çap (mm) :

Kaynak ağzı (hazırIığı) ayrıntıları (Şema)* :

Kaynak konumu :

Birleştirme tasarımı

Kaynak sırası

Kaynak ayrıntıları Paso

Kaynak işlemi

İlâve metal boyutu

Akım A

İlâve metalin kısa gösterilişi ve yapımı : Herhangi bir özel fırınlama veya kurutma: Gaz/toz kısa gösterilişi: - Koruyucu : - Altlık : Gaz akış hızı - Koruyucu : - Altlık : Tungsten elektrot tipi/boyutu : Kök açma/altlık ayrıntıları : Ön ısıtma sıcaklığı : Pasolar arası sıcaklık: Son ısıtma Ön ısıtma muhafaza sıcaklığı Kaynak sonrası ısıl işlem ve/veya yaşlandırma (Süre, sıcaklık, metot , ısıtma ve soğutma hızları*):

Gerilim V

Akım tipi / Kutuplama

Tel sürme hızı

Tek seferde yığma uzunluğu / İlerleme hızı *

Isı girdisi *

Diğer bilgiler* Örneğin: SaIınım (en büyük paso genişIiği) : Salınım: genlik, frekans, toplam süre: Darbeli kaynak ayrıntıları : Temas ucu/iş parçası mesafesi : Plâzma kaynak ayrıntıları : Torç açısı :

…………………………………… İmalâtçı İsim, imza, tarih) ___________________________________________________________________________________ *Gerektiğinde 5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 15609-1/Şubat 2007

Ek ZA (BiIgi için) Atıf yapılan uluslar arası standardlar ile bu standardlara karşıIık gelen Avrupa standardları Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde beIirtiImiş ve aşağıda Iiste halinde veriImiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde iIgiIi standardın en son baskısı kullanılır. Not - Bir uluslararası yayının (mod.) şeklinde gösterilen bir değişikliğinin olduğu durumlarda ilgili EN/HD uygulanır. Standard numarası ISO 14175 ISO 6848

6

YıIı

Adı

EN/HD

Welding consumables – Shielding gases for arc welding and cutting

EN 439

Tungsten electrodes for inert gas shielded arc welding and for plasma cutting and welding – Codification

EN 26848

YıI