TS EN 287-1[1](2)

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN 287-1 + A2 Ocak 2007 (EN 287-1: 2004/AC: 2004 dahil)

ICS 25.160.10

KAYNAKÇILARIN YETERLİLİK SINAVI - ERGİTME KAYNAĞI BÖLÜM 1: ÇELİKLER Qualification testing of welders - Fusion welding - Part 1: Steels

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 287-1 + A2 (2006) standardı esas alınarak, TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca TS 6868-1 EN 287-1 (2000) standardının revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 09 Ocak 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. − Bu standardın kabulü ile TS 6868-1 EN 287-1: 2000 iptal edilmiştir. − Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir. − Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

İçindekiler 0 1 2 3

Giriş ........................................................................................................................................................1 Kapsam...................................................................................................................................................1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .........................................................................................1 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................2 3.1 Kaynakçı...............................................................................................................................................2 3.2 Sınavı yapan kişi ..................................................................................................................................2 3.3 Sınavı yapan kuruluş............................................................................................................................2 3.4 Altlık......................................................................................................................................................2 3.5 Kök paso...............................................................................................................................................2 3.6 Dolgu pasosu........................................................................................................................................3 3.7 Kapak pasosu.......................................................................................................................................3 3.8 Kaynak metali kalınlığı .........................................................................................................................3 4 Semboller ve kısaltılmış terimler .........................................................................................................3 4.1 Genel ....................................................................................................................................................3 4.2 Kaynak işlemlerinin referans numaraları..............................................................................................3 4.3 Kısaltmalar............................................................................................................................................3 5 Temel değişkenler ve yeterlilik kapsamı.............................................................................................4 5.1 Genel ....................................................................................................................................................4 5.2 Kaynak işlemleri ...................................................................................................................................4 5.3 Mamul tipi .............................................................................................................................................5 5.4 Kaynak tipi ............................................................................................................................................6 5.5 Malzeme grupları..................................................................................................................................6 5.6 Sarf malzemeleri...................................................................................................................................7 5.7 Boyutlar ................................................................................................................................................8 5.8 Kaynak konumları.................................................................................................................................9 5.9 Kaynak ayrıntıları ...............................................................................................................................10 6 Sınav ve deney/muayene....................................................................................................................11 6.1 Gözetim ..............................................................................................................................................11 6.2 Sınav parçalarının biçim, boyut ve sayısı...........................................................................................11 6.3 Kaynak koşulları .................................................................................................................................14 6.4 Deney/muayene metotları ..................................................................................................................14 6.5 Sınav parçası ve deney numuneleri ...................................................................................................15 6.6 Deney/muayene kaydı........................................................................................................................20 7 Sınav parçalarının kabul şartları........................................................................................................20 8 Sınav tekrarı .........................................................................................................................................20 9 Geçerlilik süresi...................................................................................................................................21 9.1 İlk yeterlilik sınavı ...............................................................................................................................21 9.2 Geçerliliğin tasdiki .............................................................................................................................21 9.3 Yeterliliğin uzatılması .........................................................................................................................21 10 Belgelendirme ..................................................................................................................................21 11 Kısa gösteriliş ..................................................................................................................................22 Ek A (Bilgi için) - Kaynakçı yeterlilik sınav belgesi.................................................................................23 Ek B (Bilgi için) - Kısa gösteriliş örnekleri ...............................................................................................24 Ek C (Bilgi için) - Meslekî bilgi...................................................................................................................28 Ek D (Bilgi için) - Uzatma için teyit edilecek ve izlenecek değişkenler .................................................31 Ek ZA (Bilgi için) - Bu standardın AB direktiflerinin esas kurallarına veya diğer hükümlerine atıf yapan maddeleri .........................................................................................................................................32 Kaynaklar.....................................................................................................................................................33

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme kaynağı - Bölüm 1: Çelikler 0

Giriş

Bir kaynakçının sözlü ve yazılı talimatları izleme kabiliyeti ve becerisinin doğrulanması kaynaklı mamulün kalitesini garantilemek açısından önemli faktörlerdir. Bu standarda göre bir kaynakçının becerisinin sınava tâbi tutulması, kaynak tekniklerine ve kullanılan bir örnek kurallara uyan koşullara ve kullanılan standard sınav parçalarına bağlıdır. Bu standardın prensibi, kaynakçının özel eğitim aldığı ve/veya vasıflandırılma kapsamında sanayi uygulamasına sahip olduğu kabul edilerek, yalnızca sınavda kullanılan koşullar için değil aynı zamanda kaynak için daha kolay olduğu kabul edilen tüm birleştirmeler için de bir yeterlilik sınavının kaynakçıyı, yeterlilik yönünden onaylanmasıdır. Yeterlilik sınavı, sınav parçası boyutları gibi bütün ilgili şartları karşılamak şartıyla bir kaynak prosedürünü ve bir kaynakçıyı vasıflandırmak için kullanılabilir. Bu standardın yayın tarihinde mevcut olan EN 287-1’e göre olan vasıflandırmalar, belgelerin geçerlilik süresi sonunda bu standardın şartlarına göre yorumlanmalıdır.

1

Kapsam

Bu standard, çeliklerin ergitme kaynağı için kaynakçıların yeterlilik sınavını tanımlar. Bu standard, kaynakçının sistematik bir yeterlilik sınavı için bir takım teknik kurallar sağlar ve böylesine sınıflandırmanın mamul tipi, yer ve sınavı yapan kişi ya da kuruluştan bağımsız olarak yaygın bir şekilde kabul edilebilmesine imkân verir. Kaynakçıların vasıflandırılmasında, elektrot/kaynak torcu/kaynak şalomasının el becerisiyle kullanılması ve bu suretle kabul edilebilir kalitede bir kaynağın yapılması üzerinde durulur. Bu standardda sözü edilen kaynak işlemleri, elle veya kısmen mekanize kaynak olarak tasarlanmış ergitme kaynak işlemleridir. Bu standard tam mekanize ve tam otomatik kaynak işlemlerini ( EN 1418’e bakınız) kapsamaz.

2

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil ve revizyonlar, atıf yapılan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır. TS No 1)

EN, ISO, IEC vb. No EN 910

Adı (İngilizce) Destructive tests on welds in metallic materials - Bend tests

EN 970

Non-destructive examination of fusion TS EN 970 welds – Visual examination Destructive tests on weld in metallic TS EN 1320 materials - Fracture tests

EN 1320

1)

TS 282 EN 910

Adı (Türkçe) Kaynak metalik malzemelerin alın kaynaklı birleştirmeleri - Eğme deneyleri Ergitme kaynaklarının tahribatsız muayenesi-Gözle muayene Metalik malzemelerde kaynaklar üzerinde tahribatlı deneyler-Kırılma deneyi

TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.* işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayınlanmış olan Türk Standardlarıdır. 1

ICS 25.160.10 EN, ISO, IEC vb. No EN 1435 EN ISO 4063 EN ISO 5817

EN ISO 6947 EN ISO 15607:2003 CR ISO 15608 prEN ISO 15609-1:2000

EN ISO 156092:2001

ISO 857-1

3

TÜRK STANDARDI Adı (İngilizce) Non - destructive examination of welds - Radiographic examinations of welded joints Welding and allied processes Nomenclature of processes and reference numbers ( ISO 4063: 1998) Welding - Fusion - welded joints in steel, nickel, titanium and their alloys (beam welding excluded) - Quality levels for imperfection ( ISO 5817:2003) Welds - Working positions - Definitions of angles of slope and rotation ( ISO 6947:1993) Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - General rules (ISO 15607:2003) Welding - Guidelines for a metallic material grouping system (ISO/TR 15608:2000) Specification and approval of welding procedures for metallic materials Welding procedure specification - Part 1: Arc welding (ISO/DIS 156091:2000) Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure specification - Part 2: Gas welding (ISO 15609-2:2001) Welding and allied processes Vocabulary - Part 1: Metal welding processes

TS EN 287-1/Ocak 2007 TS No 1)

TS 5127 EN 1435 TS 7307 TS 7830

Adı (Türkçe) Kaynakların tahribatsız muayenesi Kaynaklı birleştirmelerin radyografik muayenesi Teknik resim - Metallerin kaynak ve lehimle birleştirme işlemlerinin rakam sembolleriyle gösterilmesi Çelikler ark kaynaklı birleştirmeler kusurlar için kalite seviyeleri kılavuzu

TS EN ISO 6947

Kaynaklar - Çalışma konumları Eğim ve dönme açılarının tarifleri

TS EN ISO 15607

Metalik malzemeler için kaynak prosedürü şartnamesi ve vasıflandırılması - Genel kurallar

TS CEN ISO/ TS 15608*

Kaynak - Metalik malzeme gruplandırma sistemi için klavuz

TS EN ISO 15609-2*

Metal malzemeler için kaynak prosedürleri şartnamesi ve sınıflandırması - Kaynak prosedürü şartnamesi - Kısım 2: Gaz altı kaynağı

Terimler ve tarifler

Bu standardın amacı için EN ISO 15607:2003’te ve aşağıda verilen terimler ve tarifler uygulanır.

3.1 Kaynakçı Elektrot pensesi, kaynak tabancası, torç veya şalomayı eli ile tutan ve idare eden kişi.

3.2 Sınavı yapan kişi Uygulama standardına uygunluğu doğrulamak için anlaşma taraflarınca belirlenen kişi. Not - Belirli durumlarda, dışarıdan bağımsız bir sınav yapan kişi gerekebilir.

3.3 Sınavı yapan kuruluş Bu standarda uygunluğu doğrulamak için anlaşma taraflarınca belirlenen kuruluş. Not - Belirli durumlarda, dışarıdan bağımsız bir sınav yapan kuruluş gerekebilir.

3.4 Altlık Ergimiş kaynak metalini desteklemek amacıyla kaynak ağzının arka tarafına yerleştirilen malzeme.

3.5 Kök paso Çok pasolu kaynakta kökteki ilk yığılan paso/pasolar.

2

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

3.6 Dolgu pasosu Çok pasolu kaynakta, kök paso/pasolarından sonra, kapak paso/pasolarından önce yığılan paso/pasolardır.

3.7 Kapak pasosu Çok pasolu kaynakta, kaynağın tamamlanmasından sonra kaynak yüzeyinde görülebilen paso/pasolardır.

3.8 Kaynak metali kalınlığı Herhangi bir kaynak yükseltisi haricindeki kaynak kalınlığı.

4

Semboller ve kısaltılmış terimler

4.1 Genel Kaynakçının yeterlilik sınav belgesinin doldurulması esnasında, açık ifadelerin yazılmadığı yerlerde, aşağıdaki kısaltmalar ve referans numaraları kullanılır (Ek B).

4.2 Kaynak işlemlerinin referans numaraları Bu standard aşağıdaki elle veya yarı mekanize olarak yapılan kaynak işlemlerini kapsar (Sembolik açıklamalar için kaynak işlemlerinin referans numaraları EN ISO 4063’te verilmiştir.) 111 114 121 125 131 135 136 141 15 311

Elle metal ark kaynağı, Kendinden korumalı boru şeklinde özlü elektrotla ark kaynağı, Bir tel elektrotla toz altı ark kaynağı, Boru şeklinde özlü elektrotla toz altı ark kaynağı, Metal-ark asal gaz kaynağı (MIG kaynağı), Metal-ark aktif gaz kaynağı (MAG kaynağı), Aktif koruyucu gazla özlü tel metal-ark kaynağı, Tungsten asal gaz ark kaynağı (TIG kaynağı), Plâzma ark kaynağı, Oksi-asetilen kaynağı.

Not - Bu standardın kuralları diğer ergitme kaynak işlemlerine uygulanabilir.

4.3 Kısaltmalar 4.3.1 Sınav parçaları için a BW D FW l1 l2 lf P ReH s1 s2 t t1 t2 T z

: Tasarım dikiş kalınlığı, : Alın kaynağı, : Borunun dış çapı, : İç köşe kaynağı, : Sınav parçasının uzunluğu, : Sınav parçasının yarı genişliği, : Muayene uzunluğu : Plâka, : Akma gerilmesi, : Kaynak işlemi 1 için kaynak metali kalınlığı, : Kaynak işlemi 2 için kaynak metali kalınlığı, : Sınav parçası malzeme kalınlığı (plâka veya cidar kalınlığı), : Kaynak işlemi 1 için sınav parçası malzeme kalınlığı, : Kaynak işlemi 2 için sınav parçası malzeme kalınlığı, : Boru2), : İç köşe kaynağının kenar (bacak) uzunluğu.

4.3.2 Sarf malzemeleri için nm A B C 2)

: İlâve metalsiz, : Asidik örtü, : Bazik örtü veya bazik elektrot özü, : Selülozik örtü,

“Boru” kelimesi kendi başına veya birleşik olarak “boru”, “tüp” veya “içi boş kesit” anlamında kullanılmaktadır. 3

ICS 25.160.10 M P R RA RB RC RR S V W Y Z

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

: Metal tozlu elektrot özü, : Hızlı donan curuflu rutil elektrot özü, : Rutil örtü veya yavaş donan curuflu rutil elektrot özü, : Rutil-asidik örtü, : Rutil-bazik örtü, : Rutil-selülozik örtü, : Rutil kalın örtü, : Masif tel / çubuk, : Rutil veya bazik / florürlü elektrot özü, : Bazik / florürlü elektrot özü, yavaş donan curuflu, : Bazik / florürlü elektrot özü, hızlı donan curuf, : Elektrot özü- diğer tipler.

4.3.3 Diğer kaynak ayrıntıları için bs lw mb ml nb rw sl ss

Çift taraftan kaynak, Sola kaynak, Altlıkla kaynak, Çok pasolu, Altlıksız kaynak, Sağa kaynak, Tek pasolu, Tek taraftan kaynak.

4.3.4 Eğme deneyleri için A d ts

5

Malzeme şartnamesi tarafından istenen en düşük çekme uzaması, Malafa veya iç makara çapı, Eğme deney parçasının kalınlığı.

Temel değişkenler ve yeterlilik kapsamı

5.1 Genel Kaynakçının yeterliliği temel değişkenleri esas alır. Her bir temel değişken için bir yeterlilik kapsamı belirlenir. Bütün sınav parçaları Madde 5.7 ve Madde 5.8 için hariç temel değişkenler kullanılarak ayrı ayrı kaynak edilmelidir. Kaynakçı kapsam dışında kaynak yapacaksa yeni bir yeterlilik sınavı gerekir. Temel değişkenler : - Kaynak işlemi, - Mamul tipi (plâka ve boru), - Kaynak tipi (alın ve iç köşe), - Malzeme grubu, - Kaynak sarf malzemesi, - Boyut (malzeme kalınlığı ve boru dış çapı), - Kaynak konumu, - Kaynak ayrıntıları (altlık, tek taraftan kaynak, her iki taraftan kaynak, tek kat, çok kat, sola kaynak, sağa kaynak) dır.

5.2 Kaynak işlemleri Kaynak işlemleri ISO 857-1’de tanımlanmış ve Madde 4.2’de sıralanmıştır. Her bir yeterlilik sınavı normal olarak sadece bir kaynak işlemini yeterli kılar. Bir kaynak işlemi değişikliği yeni bir yeterlilik sınavı gerektirir. Masif telin S (kaynak işlemi 135) özlü tele M (kaynak işlemi 136) dönüşmesi veya tersi yeni bir yeterlilik sınavı istenmeyen (Çizelge 3) istisnalardır. Bununla beraber tek bir sınav parçası (çok işlemli birleştirme) vasıtasıyla veya iki veya daha fazla ayrı yeterlilik sınavları vasıtasıyla iki veya daha fazla kaynak işlemi için bir kaynakçının yeterli kılınmasına izin verilir. Kullanılan her bir kaynak işlemi için ve alın kaynakları için çok işlemli birleştirme yeterlilik kapsamları Çizelge 1’de (Çizelge 4’e de bakınız) verilmiştir.

4

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Çizelge 1 - Alın kaynakları için tek ve çok işlemli birleştirmelerin kalınlık kapsamı Kalınlık kapsamı

Sınav parçası için kullanılan kaynak işlemi

Tek işlemli birleştirme

Çok işlemli birleştirme

Çizelge 4’e göre , Kaynak işlemi 1 için: t = s1 Kaynak işlemi 2 için: t = s2

Çizelge 4’e göre t = s1 + s2 ile

Çizelge 4’e göre , Kaynak işlemi 1 için: t = t1 Kaynak işlemi 2 için: t = t2

Çizelge 4’e göre t = t1 + t2 Kaynak işlemi 1 sadece kök bölgesinin kaynağı için

Açıklama: 1 Kaynak işlemi 1 (nb) 2 Kaynak işlemi 2 (mb)

Açıklama: 2 Kaynak işlemi 2 3 Altlıklı kaynak (mb) 4 Altlıksız kaynak (nb)

Açıklama: 1 Kaynak işlemi 1

5.3 Mamul tipi Yeterlilik sınavı plâka veya boruda yapılmalıdır. Aşağıdaki kriter uygulanır : a) D > 25 mm dış çapa sahip borulardaki kaynaklar, plâka kaynaklarını kapsar, b) Plâka kaynakları boruda: 5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

- D ≥ 150 mm dış çapa sahip borunun PA, PB ve PC kaynak konumlarını, - Plâkalar için PE kaynak konumu D ≥ 500 mm dış çapa sahip borunun PF konumundaki kaynaklarını kapsar.

5.4 Kaynak tipi Yeterlilik sınavı alın veya iç köşe kaynağı şeklinde yapılmalıdır. Aşağıdaki kriterler uygulanır : a)

Alın kaynakları, tali bağlantılar (Madde 5.4 c’ye de bakın) haricindeki her bir tip alın kaynağını kapsar,

b)

İş çoğunluğunun iç köşe kaynağı olması durumunda, kaynakçı uygun bir iç köşe kaynağı sınavı vasıtasıyla da vasıflandırılmalıdır, iş çoğunluğunun alın kaynağı olması durumunda, alın kaynakları, iç köşe kaynaklarını vasıflandırır,

c)

Altlıksız boru alın kaynakları, ≥ 60ºlik bir açıya sahip tâli bağlantıları ve Çizelge 1’den Çizelge 8’e kadarki çizelgelerdeki aynı yeterlilik kapsamını onaylar. Bir tâli kaynak için yeterlilik kapsamı, tâli bağlantının boru dış çapını esas alır,

d)

Bir alın veya iç köşe kaynağı vasıtasıyla vasıflandırılamayan kaynak tipi durumunda kaynakçı vasıflandırması için tâli bağlantı gibi özel bir sınav parçası kullanılmalıdır.

5.5 Malzeme grupları 5.5.1 Esas malzemenin çelik grupları Yeterlilik sınavlarının sayısını azaltmak için benzer kaynak karakteristiklerine sahip mazemeler CR ISO 15608’e göre gruplandırılmıştır.

5.5.2 Yeterlilik kapsamı Bir malzeme grubu içerisindeki herhangi bir metalin kaynağı Çizelge 2’ye göre diğer malzeme gruplarında olduğu gibi aynı malzeme grubu içerisindeki diğer bütün metallerin kaynağı için kaynakçının yeterliliğini sağlar. Gruplandırma sistemi dışındaki esas malzemeler kaynak edildiğinde, ayrı bir yeterlilik sınavı gerekir. Farklı metal birleştirmelerinin vasıflandırılması : 8 veya 10 malzeme grubundan (Çizelge 2’ye bakın) ilâve metaller kullanıldığında, diğer malzeme grupları ile 8 veya 10 malzeme grubunun yaptığı bütün kombinasyonlar kapsanır. Biçimlendirilmiş malzeme gruplarında yapılan bir yeterlilik sınavı döküm malzeme ve aynı malzeme grubundaki döküm ve biçimlendirilmiş malzeme karışımı için yeterlilik verir.

6

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Çizelge 2 - Esas metal için yeterlilik kapsamı Yeterlilik kapsamı

Sınav parçasının malzeme grubu a

1.1, 1.2, 1.4

1.3

1.1, 1.2, 1.4

x

-

-

-

-

-

-

-

1.3

x

x

x

x

-

-

-

2

x

x

x

x

-

-

3

x

x

x

x

-

4

x

x

x

x

5

x

x

x

6

x

x

7

x

8 9

2

3

4

5

6

7

9

8

10

11

9.1

9.2 + 9.3

-

-

-

-

-

-

-

x

-

-

x

-

-

-

x

-

-

x

-

-

-

-

x

-

-

x

x

x

x

x

-

x

-

-

x

x

x

x

x

x

-

x

-

-

x

x

x

x

x

x

x

-

x

-

-

x

x

x

x

x

x

x

x

-

x

-

-

x

-

-

-

-

-

-

-

-

x

-

x

x

-

9.1

x

x

x

x

-

-

-

-

-

x

-

-

x

9.2 + 9.3

x

-

-

-

-

-

-

-

-

-

x

-

-

10

-

-

-

-

-

-

-

-

x

-

x

x

-

11

x

x

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

x

a

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu Açıklamalar : x Kaynakçının yeterli kılındığı malzeme gruplarını gösterir. – Kaynakçının yeterli kılınmadığı malzeme gruplarını gösterir.

5.6 Sarf malzemeleri 141, 15 ve 311 ile kaynak işlemi gibi ilâve metalle yeterlilik, ilâve metalsiz kaynağı yeterli kılar ancak tersini yeterli kılmaz. Kaynak sarf malzemeleri için yeterlilik kapsamı Çizelge 3’te verilmiştir.

7

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Çizelge 3 – Kaynak sarf malzemeleri için yeterlilik kapsamı a Kaynak işlemi

A, RA, RB, RC, RR, R

B

C

A, RA, RB, RC, RR, R

x

-

-

B

x

x

-

C

-

-

x

111

-

a)

Yeterlilik kapsamı

Sınavda kullanılan kaynak sarf malzemeleri b

-

Masif tel (S)

Özlü elektrot (M)

Özlü elektrot (B)

Özlü elektrot (R, P, V, W, Y, Z)

131 135 136 141

Masif tel (S)

x

x

-

-

Özlü elektrot (M)

x

x

-

-

136

Özlü elektrot (B)

-

-

x

x

114

Özlü elektrot –

-

-

-

x

136

(R, P, V, W, Y, Z)

Kısaltmalar için Madde 4.3.2’ye bakınız

b)

Kaynakçının yeterlilik sınavında altlıksız (ss nb) kök paso kaynağı için kullanılan kaynak sarf malzemelerinin tipi, imalâttaki kök paso kaynağı için onaylanan kaynak sarf malzemesi tipidir. Açıklama:

X Kaynakçının yeterli kılındığı kaynak sarf malzemelerini gösterir. – Kaynakçının yeterli kılınmadığı kaynak sarf malzemelerini gösterir.

5.7 Boyutlar Alın kaynaklarının kaynakçı yeterlilik sınavında, malzeme kalınlığı ve boru dış çapları esas alınır. Yeterlilik alanı Çizelge 4 ve Çizelge 5’te verilmiştir. Not -

Malzeme kalınlığının veya boru dış çaplarının hassas olarak ölçülmesi gerekmez. Ancak, daha ziyade genel felsefe olarak Çizelge 4 ve Çizelge 5’te verilen değerler uygulanmalıdır.

İç köşe kaynaklarında malzeme kalınlığı için yeterlilik kapsamı Çizelge 6’da belirtilmiştir. Tâli bağlantı (branşman) kaynağında Çizelge 4’e ilişkin malzeme kalınlık kriteri ve Çizelge 5’e ilişkin boru dış çap kriteri aşağıdaki gibi uygulanır: − Üstten: Malzeme kalınlığı ve tâli bağlantı borusu dış çapı, − İçten veya geçme : Ana boru veya kabuk malzeme kalınlığı ve tâli bağlantı boru dış çapı. Farklı boru dış çapı ve malzeme kalınlıkları için kaynakçı: − Çizelge 4’e göre en ince ve en kalın malzeme kalınlıkları, − Çizelge 5’e göre en küçük ve en büyük boru dış çapı, için yeterli kılınır.

8

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Çizelge 4 – Alın kaynakları için sınav parçasının malzeme kalınlığı ve kaynak metal kalınlığının (çok işlemli) yeterlilik kapsamı Ölçüler mm’dir Kalınlık a) t

Yeterlilik kapsamı

t 12

≥5

a)

Çoklu işlemler için Çizelge 1’deki s1 ve s2 uygulanır.. Oksi-asetilen kaynağı (311) için: t -1,5 x t. c) Oksi-asetilen kaynağı (311) için: 3 mm - 1,5 x t.

b)

Çizelge 5 – Boru dış çapı için yeterlilik kapsamı a) Ölçüler mm’dir Sınav parçasının boru dış çapı Yeterlilik kapsamı D D–2xD D ≤ 25 D > 25 ≥ 0,5 x D (en az 25 mm) a) Yapısal içi boş kesitler için D, en küçük kenar ölçüsüdür. Çizelge 6 – Boru dış çapı için yeterlilik kapsamı a) Ölçüler mm’dir

a)

Sınav parçası malzeme kalınlığı a) t

Yeterlilik kapsamı

t 12 mm kalınlık için enine eğme deneyleri yerine kenardan eğme deneyi yapılabilir. Borular için 131, 135, 136 (sadece metal özlü tel) veya 311 kaynak işlemlerine uygulanan ilâve kırma veya enine eğme deneyi numuneleri sayısı radyografik muayene kullanımında kaynak konumuna bağlıdır. PA veya PC kaynak konumları için, bir kök ve bir yüz eğme deney numunesi deneye tâbi tutulmalıdır (Şekil 7a’ya bakınız). Bütün diğer kaynak konumları için, iki kök ve iki yüz eğme deney numunesi deneye tâbi tutulmalıdır (Şekil 7b’ye bakınız).

15

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007 Ölçüler mm’dir.

Açıklama : l1 Sınav parçası uzunluğu l2 Sınav parçasının yarı genişliği lf Muayene uzunluğu

a) Çift sayıda deney numunelerinden kesit alınması

b) Deney numunesinin muayene uzunluğu Not -

İlâve olarak, deney numunesinin kaynağında kırılma elde etmek için gerilmeye maruz kalan tarafının kaynak merkezinde boyuna çentik olabilir. Şekil 5 - Plâka alın kaynağında deney numunelerinin hazırlanması ve kırma deneyi

16

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

6.5.3 Plâkada iç köşe kaynağı Kırma deneyleri için (Şekil 6) sınav parçası, gerektiğinde birkaç numuneye ayrılabilir. Her bir deney numunesi, EN 1320’ye göre kırma için konumlandırılmalı ve kırmadan sonra muayene edilmelidir. Bir makroskobik muayene kullanıldığında, en az iki deney numunesi alınmalıdır. Bir makroskobik muayene numunesi durma/başlama yerinden alınmış olmalıdır.. Ölçüler mm’dir.

Açıklama : lf Muayene uzunluğu Şekil 6 - Plâkada iç köşe kaynağı kırma deneyi için muayene uzunluğu

17

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007 Ölçüler mm’dir.

Açıklama : lf Muayene uzunluğu 1 konumu için bir kök kırma veya bir kök enine eğme veya bir kenar eğme deney numunesi 2 konumu için bir yüz kırma veya bir yüz enine eğme veya bir kenar eğme deney numunesi a) PA ve PC kaynak konumları için ilâve kırma veya eğme deneyleri için bölümlere ayırma

Açıklama : lf Muayene uzunluğu 1 Bir kök kırma veya bir kök enine eğme veya bir kenar eğme deney numunesi 2 Bir yüz kırma veya bir yüz enine eğme veya bir kenar eğme deney numunesi 3 Bir kök kırma veya bir kök enine eğme veya bir kenar eğme deney numunesi 4 Bir yüz kırma veya bir yüz enine eğme veya bir kenar eğme deney numunesi b) PF, PG, H-L045, J-L045 kaynak konumları için ilâve kırma veya eğme deneyleri için bölümlere ayırma

18

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

c) Kırma deney numunesinin muayene uzunluğu Not -

İlâve olarak, deney numunesinin kaynağında kırılma elde etmek için gerilmeye maruz kalan tarafının kaynak merkezinde boyuna çentik olabilir. Şekil 7 – Boruda iç köşe kaynağı için deney numunelerinin hazırlanması ve yerleri Ölçüler mm’dir.

t ≥ 1,8 mm için : d = 4,5 mm t < 1,8 mm için : d = 3,5 mm

Başlama ve durma bölgelerinde deliklere izin verilmez. Not - EN 1320’ye uygun olarak çevresel yönde s ve q çentik profillerine de izin verilir. Şekil 8 – Dış çapı ≤25 mm olan boru sınav parçası için çentik çekme deneyi örneği

6.5.4

Borularda alın kaynağı

Kırma deneyleri için sınav parçası dört veya daha fazla deney numunesi elde etmek için kesilmeli ve kırılmalıdır (bir olasılık Şekil 9’da gösterilmiştir).

19

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Şekil 9 - Boruda iç köşe kaynağı için deney numunelerinin hazırlanması ve kırma deneyi Makroskopik muayene kullanıldığında, en az 2 adet deney numunesi alınmalıdır. Bir makroskopik numune durma /başlama yerinden alınmış olmalıdır.

6.6 Deney/muayene kaydı Bütün deney/muayene sonuçları dokümante edilmelidir.

7

Sınav parçalarının kabul şartları

Sınav parçaları ilgili kusur tipleri için belirlenmiş kabul şartlarına göre değerledirilmelidir. Herhangi bir deney/muayene öncesi: − − − −

Bütün curuf ve sıçrantıların giderilmiş olduğu, Kaynağın kök ve yüz tarafında (Madde 6.3’e göre) taşlama olmadığı, Kök ve kapak pasosunda durma ve başlamanın belirtilmiş olduğu (Madde 6.3’e göre), Profil ve boyutlar

konusunda kontrol edilmelidir. Bu standarda göre deney/muayene metodları vasıtasıyla bulunan kusurlar için kabul şartları, aksi belirtilmedikçe, EN ISO 5817’e göre değerlendirilmelidir. Bir kaynakçı, EN ISO 5817’ye göre, sınav parçasındaki aşırı kaynak metali, aşırı dış bükeylik, aşırı kalınlık, aşırı nüfuziyet ve doğru olmayan kaynak kenarı kusurları için C seviyesi, diğer kusurlar için B seviyesi sınırları içinde kalıyorsa yeterli sayılmalıdır. Yanma oluğu için h ≤ 0,05 t şartı uygulanmaz. Yanma oluğu 0,5 mm’yi geçmemelidir. Kaynakçı yeterlilik sınavı için açısal kaçıklık uygulanmaz. Eğme deney numuneleri herhangi bir yönde 3 mm’ye eşit veya daha büyük tek bir hatayı göstermemelidir. Deney sırasında bir deney numunesinin kenarlarında beliren hatalar, nüfuziyet noksanlığı, curuf veya diğer hatalardan dolayı çatlama kanıtı olmadıkça, değerlendirmede ihmal edilmelidir. Kaynakçının sınav parçası üzerindeki kusurlar, izin verilen azamî değerleri aşıyorsa, kaynakçı sınavda yetersiz kabul edilir. Tahribatsız muayene için karşılık gelen kabul kriterlerine de atıf yapılmalıdır. Bütün tahribatlı ve tahribatsız muayeneler için, belirtilen prosedürler kullanılmalıdır. Not -

8

EN ISO 5817’nin kabul seviyeleri ve farklı tahribatsız muayene tekniklerinin kabul seviyeleri arasındaki karşılıklı ilişki EN 12062’de verilmiştir.

Sınav tekrarı

Herhangi bir sınav, bu standardın şartlarını yerine getirmede yetersiz kalırsa, kaynakçıya yeni bir yeterlilik sınavı için fırsat verilmelidir. 20

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Meydana gelen hatanın metalurjik veya başka herhangi bir olağan dışı sebepten kaynaklandığı ve kaynakçının becerisiyle doğrudan doğruya ilgisi olmadığı sonucuna varılırsa, yeni sınav malzeme ve/veya sınav şartlarının kalite ve düzgünlüğünün yeterliliğini değerlendirmek için, ilâve bir sınavın yapılması gerekir.

9

Geçerlilik süresi

9.1 İlk yeterlilik sınavı Kaynakçı yeterliliğinin geçerliliği, sınav parçasının/parçalarının kaynak edildiği tarihte başlar. Bu, bütün gerekli muayenelerin yapılması ve kabul edilebilir sınav sonuçlarının elde edilmesi şartıyla geçerlidir.

9.2 Geçerliliğin tasdiki Kaynakçının yayınlanan yeterlilik sınavı belgesi, iki yıllık bir süre için geçerlidir. Bu, kaynak koordinatörü veya çalışanın sorumlu olduğu personelin kaynakçının ilk yeterlilik sınavı kapsamında çalıştığını tasdik etmesi şartıyla geçerlidir. Bu her altı ayda bir tasdik edilmelidir.

9.3 Yeterliliğin uzatılması Bu standarda göre kaynakçının yeterlilik sınav belgesi bir muayeneyi yapan kişi veya kuruluş tarafından iki yıllık periyotlar halinde uzatılabilir. Mevcut belgelendirmenin uzatılmasından önce Madde 9.2’deki şartların karşılanması ve aşağıdaki koşulların doğrulanması gerekir: a)

Uzatmayı desteklemek için kullanılan bütün kayıt ve kanıtlar kaynakçı için izlenebilirdir ve imalatta kullanılan WPS/ WPS’leri tanımlar.

b) Uzatmayı desteklemek için kullanılacak kanıt, hacimsel özellikte (radyografik veya ultrasonik muayene) veya bir önceki altı ay boyunca iki kaynak üzerinde yapılmış olan tahribatlı muayene (kırma veya eğme) olmalıdır. Uzatmaya ilişkin kanıt en az iki yıl süre ile saklanmalıdır. c) Kaynaklar Madde 7’de belirtildiği şekilde kusurlar için yeterli kabul seviyelerinde olmalıdır. d) Madde 9.3 b)’de söz edilen muayene sonuçları, kalınlık ve boru dış çapı hariç kaynakçının orijinal sınav koşullarını yeniden oluşturabildiğini göstermelidir. Not - Teyit edilecek ve izlenecek değişkenlerin örnekleri için Ek D’ye bakınız.

10 Belgelendirme Belge, kaynakçının yeterlilik sınavını başarıyla geçtiğini belgelendirmelidir. Bütün temel değişkenler, belge üzerine kaydedilmelidir. Sınav parçası/parçaları gerekli muayenelerin/deneylerin herhangi birinde başarısız olursa belge düzenlenmemelidir Belge, sınavı yapan kişi veya kuruluşun tam sorumluluğu altıda düzenlenmeli ve Ek A’daki ayrıntılı bilgileri ihtiva etmelidir. Ek A’da verilen formun kaynakçının yeterlilik sınav belgesi olarak kullanılması tavsiye edilir. Başka bir kaynakçı yeterlilik sınav belgesi formu kullanılacaksa, bu form Ek A’da istenen bilgileri ihtiva etmelidir Genel olarak her bir sınav parçası için ayrı bir kaynakçı yeterlilik sınavı belgesi yayımlanmalıdır. Bir sınav parçasından fazlası kaynak edildiğinde bir tek kaynakçı yeterlilik belgesi her bir sınav parçasının yeterlilik kapsamı birleştirilerek verilebilir. Bu durumda Madde 5.7’de verilen örnekler hariç aşağıdaki temel değişkenlerden yalnızca bir tanesinin değişmesine izin verilebilir. - Kaynak tipi, - Kaynak konumu, - Malzeme kalınlığı. Diğer temel değişkenlerin değişimine izin verilmez. 21

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Kaynakçının yeterlilik sınav belgesinin belirsizliğe yol açmaması sağlanmalıdır. Bu yüzden kaynakçının yeterlilik sınav belgesinin İngilizce, Fransızca veya Almanca lisanlarından en az birinde veya gerektiğinde diğer bir lisanla birlikte yayımlanması tavsiye edilir. Uygulama sınavı ve meslekî bilgi sınavı (Ek A’ya bakınız) işaretlenmelidir.

″Yeterlii″ veya ″Sınav yapılmadı″ şeklinde

Yeterlilik sınavı için temel değişkenlerde izin verilen aralıklar dışında yapılan her değişiklik , yeni bir sınav ve yeni bir yeterlilik sınav belgesi gerektirir.

11 Kısa gösteriliş Bir kaynakçının yeterliliğinin kısa gösterilişi, aşağıdaki başlıkları verilen sırada olmalıdır (bu sistem bilgisayar için de kullanılabilecek tarzda düzenlenmiştir): a) Bu standardın numarası: TS 6868 -1 EN 287-1 b) Temel değişkenler : 1) Kaynak işlemleri : Madde 4.2, Madde 5.2 ve ISO 4063’e atıf, 2) Mamul tipi : Plâka (P), boru (T), Madde 4.3.1 ve Madde 5.3’e atıf, 3) Kaynak tipi : Alın kaynağı (BW), iç köşe kaynağı (FW), Madde 5.4’e atıf, 4) Malzeme grubu : Madde 5.5’e atıf, 5) Kaynak sarf malzemesi :Madde 5.6’ya atıf, 6) Sınav parçasının boyutu : Malzeme kalınlığı (t) ve boru çapı dış çapı(D), Madde 5.6’ye atıf, 7) Kaynak konumları : Madde 5.8’e ve ISO 6947’ye atıf, 8) Kaynak ayrıntıları : Madde 5.9’a atıf. Koruyucu ve altlık gaz tipi kısa gösterilişin bir parçası olmamalı, ancak kaynakçının yeterlilik sınavı belgesine dâhil edilmelidir (pr EN ISO 15609-1:2000,Ek A veya EN ISO 15609-2:2001 Ek A). Kısa gösteriliş örnekleri Ek B’de verilmiştir.

22

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Ek A (Bilgi için) Kaynakçı yeterlilik sınav belgesi Kısa gösteriliş/gösterilişler : ...................................................................................... ……………………………………………………………… WPS-Referans :

Sınavı yapan kişi veya kuruluş - Referans No:

Kaynakçının adı soyadı : Tanıtım : Tanıtım metodu : Doğum tarihi ve yeri : İş veren : Kot/sınav standardı :

Fotoğraf (gerekiyorsa)

Meslekî bilgi: Yeterli/sınav yapılmadı (Gerektiği şekilde iptal edin) Sınav parçası Kaynak işlemi/işlemleri Mamul tipi (Plâka veya boru) Kaynak tipi Malzeme grubu/grupları Kaynak sarf malzemesi (kısa gösterilişi) Koruyucu gaz Yardımcı malzemeler (altlık gazı gibi) Malzeme kalınlığı (mm) Boru dış çapı (mm) Kaynak konumu Kaynak ayrıntıları Yeterlilik deney/muayene tipi

Yapıldı ve yeterli

Gözle muayene Radyografik muayene Kırma deneyi Eğme deneyi Çentik çekme deneyi

Yeterlilik kapsamı

…………………………. ………………………….

Yapılmadı

Sınavı yapan kişi veya kuruluşun adı : Sınavı yapan kişi veya kuruluşun yer, tarih ve imzası: Kaynağın yapıldığı tarih:

Makroskopik muayene Yeterliliğin geçerliliği : İş veren/ koordinatör tarafından müteakip 6 ay için iş geçerliliğin onayı (Madde 9.2’ye atıf) Tarih

İmza

Mevki veya ünvan

Sınavı yapan kişi veya kuruluş tarafından müteakip 2 yıl için yeterliliğin uzatılması (Madde 9.3’e atıf) Tarih

İmza

Mevki veya ünvan

23

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Ek B (Bilgi için) Kısa gösteriliş örnekleri B.1

Örnek 1

Kaynakçı yeterliliği TS EN 287-1 135 P FW 1.2 S t10 PB ml Açıklama

Yeterlilik kapsamı

135

Kaynak işlemi

P

Plâka

-

P T: D ≥ 150 mm

FW

İç köşe kaynağı

-

FW

1.2

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 1.2: Akma mukavemeti 275N/mm2 < ReH> 300N/mm2

1.1, 1.2, 1.4

S

Kaynak sarf malzemesi

Masif tel

S, M

t10

Kalınlık

Malzeme kalınlığı :10 mm

≥ 3 mm

PB

Kaynak konumu

Yatay – düşey konum (iç köşe kaynağı)

PA, PB

ml

Kaynak ayrıntıları

Çok katlı (pasolu)

sl, ml

B.2

MAG Kaynağı

135, 136 (Sadece M)

Örnek 2

Kaynakçı yeterliliği TS EN 287-1 136 P BW 1.3 B t15 PE ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

136

Kaynak işlemi

P

Plâka

-

P T: D ≥ 150 mm PA, PB, PC D ≥ 500 mm PF

BW

Alın kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4 b)

1.3

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 1.3: Akma mukavemeti ReH> 360N/mm2 olan normalize edilmiş ince taneli çelikler

1, 2, 3, 9.1, 11

B

Kaynak sarf malzemesi

Bazik özlü elektrot

B, R, P, V, W, Y, Z

t15

Sınav parçası malzeme kalınlığı

Malzeme kalınlığı :15 mm

≥ 5 mm

PE

Kaynak konumu

Tavan konumu (alın kaynağı)

PA, PB, PC, PD, PE, PF

ss nb

Kaynak ayrıntılarıları

Tek taraftan kaynak, altlıksız Çok katlı (pasolu)

ss nb, ss mb, bs FW için:sl, ml

24

Aktif gaz korumalı boru şeklinde özlü elektrotla metal ark kaynağı

136

ICS 25.160.10

B.3

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Örnek 3

Kaynakçı yeterliliği TS EN 287-1 141 T BW 8 S t3,6 D60 PF ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

141

Kaynak işlemi

TIG kaynağı

141

T

Plâka

-

T P

BW

Alın kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4 b)

8

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 8: Östenitik paslanmaz çelikler

8, 9.2, 9.3, 10

S

Kaynak sarf malzemesi

Masif çubuk

S

t3,6

Kalınlık

Malzeme kalınlığı : 3,6 mm

3 mm – 7,2 mm

D60

Sınav parçasının boru dış çapı

Boru dış çapı: 60 mm

≥ 30 mm

PF

Kaynak konumu

Tavan konumu (alın kaynağı)

PA, PB, PD, PE, PF

ss nb

Kaynak ayrıntıları

Tek taraftan kaynak, altlıksız Çok katlı (pasolu)

ss nb, ss mb, bs FW için:sl, ml

B.4 Örnek 4 Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 111 P BW 2 B t13 PA ss nb

Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 111 P FW 2 B t13 PB ml Açıklama

Yeterlilik kapsamı

Elle metal ark kaynağı

111

111

Kaynak işlemi

P

Plâka

-

P T: D ≥ 150 mm

BW FW

Alın kaynağı İç köşe kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4 b)

2

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 2: Akma mukavemeti ReH > 360 N/mm2 olan termo mekanik olarak işleme tabi tutulmuş ince taneli çelikler

1, 2, 3, 9.1, 11

B

Kaynak sarf malzemesi

Bazik örtü

C hariç tamamı

t13

Kalınlık

Malzeme kalınlığı: 13 mm

≥ 5 mm

PA PB

Kaynak konumu

Alın kaynağı, düz İçköşe kaynağı, yatay - dik

PA, PB,

ss nb ml

Kaynak ayrıntıları

Altlıksız tek taraftan kaynak Çok pasolu

ss nb, ss mb, bs FW için: sl, ml

25

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

B.5 Örnek 5 Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 141 / 135 T BW 1.2 S t20(5/15) D200 PA ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

TIG Kaynağı, kök paso (2 paso) MAG Kaynağı, dolgu pasoları

141 135, 136 (Sadece M)

141 135

Kaynak işlemi

T

Boru

-

T P

BW

Alın kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4 b)

1.2

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 1.2: Akma mukavemeti i 275N/mm2 < ReH ≤ 360 N/mm2

1.1, 1.2, 1.4

S

Kaynak sarf malzemesi

Masif tel

141:S 135:S 136:Sadece M

t20

Kalınlık

141: s1=5mm 135: s2=15mm

141: t=3mm – 10 mm 135: t≥ 5 mm 141/135: t ≥ 5 mm

D200

Sınav parçasının boru dış çapı

Boru dış çapı : 200 mm

≥ 100 mm

PA

Kaynak konumu

Döner boruda alın kaynağı, eksen yatay

PA, PB

ss nb

Kaynak ayrıntıları

Altlıksız tek taraftan kaynak

141: ss nb, ss mb, bs 135: ss mb, bs (136:M) FW için: sl, ml

Çok katlı (pasolu)

B.6 Örnek 6 Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 141 T BW 10 S t8.0 D100 H – L045 ss nb

Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 141 T BW 10 S t1.2 D 16 H – L045 ss nb

141 T

Kaynak işlemi Boru

BW 10

Alın kaynağı CR ISO 15608’e göre malzeme grubu Kaynak sarf malzemesi Kalınlık

S t8.0 t1.2 D100 D16 H-L045

Sınav parçasının boru dış çapı Kaynak konumu

ss nb

Kaynak ayrıntıları

26

Açıklama TIG Kaynağı Malzeme grubu paslanmaz çelikler Masif çubuk

10:

Östenitik

ferritik

Yeterlilik kapsamı 141 T P BW, FW (Madde 5.4 b) 8, 9.2, 9.3, 10 S

Malzeme kalınlığı: 1,2mm/8mm

1,2mm -16mm

Boru dış çapı : 100 mm/16mm

≥ 16 mm

Boruda alın kaynağı, boru sabit, eksen eğimli (45˚) Altlıksız tek taraftan kaynak Tek/çok pasolu

PG ve J-L045 tamamı ss nb, ss mb, bs FW için: sl, ml

hariç,

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

B.7 Örnek 7 Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 141 T BW 5 S t5.0 D60 PF ss nb

Kaynakçı yeterliliği

TS EN 287-1 141 T BW 5 S t5.0 D60 PC ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

TIG Kaynağı

141

141

Kaynak işlemi

T

Boru

-

T P

BW

Alın kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4 b)

5

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 5: C≤0,35 vanadyumsuz Cr-Mo çelikleri

S

Kaynak malzemesi

Masif çubuk

S

t5.0

Kalınlık

Malzeme kalınlığı: 5,0 mm

3 mm -10 mm

D60

Sınav parçasının boru dış çapı

Boru dış çapı : 60 mm

≥ 30 mm

PF PC

Kaynak konumu

Boruda alın kaynağı, eksen yatay sabit eksen düşey

PG ve tamamı

ss nb

Kaynak ayrıntıları

Altlıksız tek taraftan kaynak Tek/çok pasolu

ss nb, ss mb, bs FW için: sl, ml

sarf

olan

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9.1, 11

J-L045

hariç,

27

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Ek C (Bilgi için) Meslekî bilgi C.1

Genel

Meslekî bilgi hakkında sınav tavsiye edilir, ancak mecburî değildir. Bununla birlikte bazı ülkeler, kaynakçının bir meslekî bilgi sınavına tâbi tutulmasını gerekli görebilir. Meslekî bilgi sınavı yapılmışsa, kaynakçının sınav belgesine kaydedilmelidir. Bu ek, kaynakçının prosedürleri izleyebildiğinden ve yaygın uygulamaları yerine getirebildiğinden emin olmak için, sahip olması gereken meslekî bilgilerin sınırlarını tespit eder. Bu ekte belirtilen meslekî bilgi, en basit seviyede verilmiştir. Çeşitli ülkelerdeki farklı eğitim programları sebebiyle, meslekî bilginin sadece genel amaçlarını ve kategorilerini standardlaştırmak amaçlanmıştır. Kullanılan asıl sorular, her ülkenin kendisi tarafından oluşturulmalı; ancak kaynakçının yeterlilik sınavına uygun olarak, Madde C.2’de belirtilen soruları ihtiva etmelidir. Bir kaynakçının meslekî bilgisi hakkında gerçek sınav, aşağıda belirtilen metotlardan herhangi biri veya bu metotların bileşimi ile yapılabilir: a) Yazılı sınavlar (çoktan seçmeli), b) Bir takım yazılı soruları takiben sözlü sınav, c) Bilgisayar sınavı, d) Bir takım yazılı kriter sınavını takiben tatbikat / inceleme. Meslekî bilgi sınavı, yeterlilik sınavında kullanılan kaynak işlemiyle ilgili konularla sınırlıdır.

C.2

Şartlar

C.2.1 Kaynak teçhizatı C.2.1.1 Oksi - asetilen kaynağı a) Gaz tüplerinin tanıtımı, b) Temel değişkenlerin tanıtımı ve montajı, c) Doğru meme ve kaynak şalomelerinin seçimi.

C.2.1.2 Ark kaynağı a) Temel bileşenlerin ve teçhizatın tanıtımı ve montajı, b) Kaynak akımının tipi, c) Kaynak iş parçası kablosunun doğru bağlanması.

C.2.2 Kaynak işlemi3) C.2.2.1 Oksi-asetilen kaynağı (311) a) Gaz basıncı, b) Meme boyutunun seçimi, c) Gaz alev tipi, d) Aşırı ısıtmanın etkisi.

C.2.2.2 Örtülü elektrotla metal ark kaynağı (111) a) Elektrotların taşınması ve kurutulması, b) Elektrot tiplerinin farkları. 3)

Numaralar EN ISO 4063’e atıf yapar.

28

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

C.2.2.3 – Kendinden korumalı boru şeklinde özlü elektrotla ark kaynağı (114 ) a) Elektrotların tip ve boyutları, b) Nozul / temas ucunun tip, boyut ve bakımı, c) Metal geçiş şeklinin seçimi ve sınırları, d) Kaynak arkının hava akımlarından korunması

C.2.2.4 - Koruyucu gaz metal ark kaynağı, tungsten asal gaz kaynağı, plậzma ark kaynağı (131, 135, 136, 141, 15) a) Elektrotların tip ve boyutları, b) Koruyucu gazın ve debisinin tanıtımı, c) Nozul / temas ucunun tip, boyut ve bakımı, d) Metal geçiş şeklinin seçimi ve sınırları, e) Kaynak arkının hava akımlarından korunması.

C.2.2.5 Tozaltı ark kaynağı (121, 125) a) Tozların kurutulması, beslenmesi ve doğru şekilde geri alınması, b) Kaynak kafasının doğru konumu ve ilerlemesi.

C.2.3 Esas metaller a) Malzemenin tanıtımı, b) Ön ısıtma kontrol ve metodu, c) Pasolar arası sıcaklığın kontrolü.

C.2.4 Kaynak sarf malzemeleri a) Kaynak sarf malzemelerinin tanıtımı, b) Kaynak sarf malzemelerinin depolanması, taşınması ve şartları, c) Doğru boyutun seçimi, d) Elektrotların ve ilâve tellerinin temizliği, e) Tel sarımının kontrolü, f) Gaz debisi ve kalitesinin kontrolü ve izlenmesi.

C.2.5 Güvenlik önlemleri C.2.5.1 Genel a) Güvenli montaj, ayarlama ve kapatma prosedürleri, b) Kaynak gaz ve dumanlarının güvenli kontrolu, c) Kişisel korunma, d) Yangın tehlikesi, e) Kapalı alanlarda kaynak, f) Kaynak ortamı bilinci.

C.2.5.2 Oksi-asetilen kaynağı a) Sıkıştırılmış gazların güvenli depolanması, taşınması ve kullanımı, b) Gaz hortum ve bağlantı elemanlarında kaçak kontrolü, c) Bir geri tepme olayında alınacak önlemler.

C.2.5.3 Bütün ark kaynak işlemleri a) Elektrik şokunun artan tehlike ortamı, b) Arktan oluşan ışını, c) Ark üflemesinin etkileri.

C.2.5.4 Koruyucu gaz ark kaynağı a) Sıkıştırılmış gazların, güvenli depolanması, taşınması ve kullanımı, b) Gaz hortum ve bağlantı elemanlarında kaçak kontrolü.

C.2.6 Kaynak sırası/prosedürler Kaynak prosedürü şartlarının değerlendirilmesi ve kaynak parametrelerinin etkisi.

29

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

C.2.7 Kenar hazırlama ve kaynak gösterimi a) Kenar hazırlığının, kaynak prosedürü şartnamesine (WPS) uygunluğu, b) Erigitilecek yüzeylerin temizliği.

C.2.8 Kaynak kusurları a) b) c)

Kusurların tanıtımı, Sebepleri, Önleme ve giderme yolları.

C.2.9 Kaynakçının yeterliliği Kaynakçı, yeterlilik kapsamını bilmelidir.

30

TS EN 287-1/Ocak 2007

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Ek D (Bilgi için) Uzatma için teyit edilecek ve izlenecek değişkenler Bir kaynakçının yeterlilik sınav belgesinin uzatılması için Çizelge D.1’de verilen değişkenlere göre orijinal sınav belgesinin temsil ettiği kaynağı kaynakçının yaptığı teyit edilmelidir. Çizelge D.1 - Uzatma için teyit edilecek ve izlenecek değişkenler Değişkenler

Teyit edilmeli

Kaynak işlem/işlemleri

x

Mamul tipi (boru, plâka, tâli bağlantı)

x

Kaynak tipi

x

Malzeme grubu

x

Kaynak sarf malzemesi (kısa gösteriliş)

x

Malzeme kalınlığıa)

x

Boru dış çapıb)

x

Kaynak konumu

x

Kaynak ayrıntısı

x

a) Kalınlık, orijinal yeterlilik kapsamı içinde değişebilir. b) Boru dış çapı ilk sınav parçasından ± % 50 farklı olabilir.

31

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın AB direktiflerinin esas kurallarına veya diğer hükümlerine atıf yapan maddeleri Bu standard Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen bir talimatla Yeni Yaklaşım Direktifi No 97/23/EC’nin önemli özelliklerine uygunluk sağlamak üzere hazırlanmıştır. Bu standard yukarıdaki Direktif altında Avrupa Birliğinin Resmî Gazetesinde yer aldığında ve en az bir Üye Ülkede Ulusal bir Standard olarak kullanıldığında, Çizelge ZA.1’de verilmiş olan bu standarda ait maddelerle uygunluk (bu standardın kapsamı sınırları içinde olmak üzere) bu Direktifin tekabül eden önemli özellikleri ve ilgili EFTA talimatlarıyla uygunluk nedeni olarak addedilir. Çizelge ZA.1 - Bu standardla EU Direktifi 97/23/EC arasındaki ilişki Bu standardın maddeleri ve alt maddeleri Madde 5, Madde 6, Madde 7, Madde 8, Madde 8, Madde 9, Madde 10, Madde 11

AB Direktifi 97/23/EC’nin önemli özellikleri (ERs) Ek I, Madde 3.1.2

Notlar Kalıcı birleşme

Uyarı: Başka özellikler ve başka AB Direktifleri bu standardın kapsamına giren mamullere uygulanabilir.

32

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 287-1/Ocak 2007

Kaynaklar EN 499:1994, Welding consumables - Covered electrodes for manual metal arc welding of non alloy and fine grain steels – Classification. EN 758:1997, Welding consumables - Tubular cored electrodes for metal arc welding with and without a gas shield of non alloy and fine grain steels - Classification. EN 1321:1996, Destructive tests on welds in metallic materials - Macroscopic and microscopic examination of welds. EN 1418:1997, Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials. EN 1714:1997, Non-destructive examination of welds - Ultrasonic examination of welded joints. EN 12062:1997, Non-destructive examination of welds - General rules for metallic materials. EN 22553:1994, Welded, brazed and soldered joints - Symbolic representation on drawings.

33