TS 1247

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS 1247 Mart 1984

ICS 91.100.30 1. Baskı

BETON YAPIM, DÖKÜM VE BAKIM KURALLARI (NORMAL HAVA KOŞULLARINDA) Mixing, Placing and Curing of Concrete (Normal Weather Conditions)

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

İÇİNDEKİLER 0 - KONU, TANIM, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI...................................... 1 0.1 - KONU........................................................................................................................ 1 0.2 - TANIMLAR ................................................................................................................ 1 0.2.1 - Beton ................................................................................................................................... 1 0.2.2 - Normal Hava Koşulu............................................................................................................ 1 0.2.3 - Ortalama Sõcaklõk ................................................................................................................ 1 0.2.4 - Karõştõrma , Süresi ............................................................................................................... 1 0.2.5 - İş Derzi................................................................................................................................. 1

0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 1 0.4 - AMAÇ........................................................................................................................ 1 0.5 - UYGULAMA ALANI ................................................................................................... 1

1 - GENEL KURALLAR ............................................................................................. 1 2 - KURALLAR .......................................................................................................... 2 2.1 - BETONU

OLUŞTURAN

ELEMANLARIN UYGUNLUĞUNUN TESPİTİ ............ 2

2.1.1 - Agreganõn Uygunluğu......................................................................................................... 2 2.1.2 - Çimentonun Uygunluğu ....................................................................................................... 2 2.1.3 - Karma Suyunun Uygunluğu.............................................................................................. 2 2.1.4 - Katkõ Maddelerinin Uygunluğu ........................................................................................ 2

2.2 - BETON KARIŞIM ELEMANLARININ DEPOLANMASI .............................................. 2 2.2.1 - Genel ................................................................................................................................... 3 2.2.2 - Agreganõn Depolanmasõ..................................................................................................... 3 2.2.3 - Çimentonun Depolanmasõ ................................................................................................... 3 2.2.4 - Katkõ Maddelerinin Depolanmasõ ....................................................................................... 3 2.2.5 - Suyun Depolanmasõ ............................................................................................................ 3

2.3 - BETON KARIŞIM ELEMANLARININ ÖLÇÜLMESİ.............................................. 3 2.3.1 - Genel ................................................................................................................................... 3 2.3.2 - Agreganõn Ölçülmesi ........................................................................................................... 3 2.3.3 - Çimentonun Ölçülmesi ........................................................................................................ 3 2.3.4 - Suyun Ölçülmesi................................................................................................................. 3 2.3.5 - Katkõ Maddelerinin Ölçülmesi .............................................................................................. 3

2.4 - BETONU OLUŞTURAN ELEMANLARIN KARIŞTIRILMASI...................................... 4 2.4.1 - Genel ................................................................................................................................... 4 2.4.2 – El ileKarõştõrma ................................................................................................................... 4 2.4.3 - Beton Karõştõrõcõlarõ İle Karõştõrma ...................................................................................... 4 2.4.4 - Karõşõm Yeterliliği............................................................................................................... 5 2.4.5 - İlave Su Katma .................................................................................................................... 5 2.4.6 - Boşaltma.............................................................................................................................. 5

2.5 - BETONUN TAŞINMASI............................................................................................ 5 2.5.1 - Genel ................................................................................................................................... 5 2.5.2 - Şantiyede Yapõlan Betonun Taşõnmasõ ............................................................................... 5

2.6 - İŞ DERZLERİ ........................................................................................................... 6 2.7 - BETON DÖKÜMÜ ..................................................................................................... 6 2.7.1 - Genel ................................................................................................................................... 6

2.8 - DÖKÜM ÖNCESİ HAZIRLIKLARI.......................................................................... 7 2.9 - BETONUN SIKIŞTIRILMASI .................................................................................... 7 2.9.1 - Genel ................................................................................................................................... 7 2.9.2 - Titreşim (Vibrasyon) ile Sõkõştõrma ...................................................................................... 8 2.9.3 - Şişleme ve Tokmaklama ile Sõkõştõrma ........................................................................... 8

2. 10 - BETONUN BAKIMI ................................................................................................ 9 2.10.1 - Genel ................................................................................................................................. 9

2.11 - BETONUN TEMİZLENMESİ...................................................................................10 2.11.1 - Genel ............................................................................................................................... 10 2.11.2 - Asit Veya Alkali İle Temizleme ...................................................................................... 10 2.11.3 - Macun İle Temizleme ...................................................................................................... 10 2.11.4 - Buhar Ve Su İle Temizleme............................................................................................. 10

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2.11.5 - Kum Püskürtme İle Temizleme ....................................................................................... 11

2.12 - BETONUN ONARIMI ..................................................................................... 11 2.12.1 - Genel ............................................................................................................................... 11 2.12.2 - Onanma Hazõrlõk............................................................................................................ 11 2.12.3 - Onaranda Kullanõlacak Malzeme .................................................................................... 11

2.13 - İŞYERİNDE BETON YAPIM DÖKÜM VE BAKIMININ DENETİMİ .......................11 2.13.1 - Genel ............................................................................................................................... 11 2.13.2 Denetimler...................................................................................................................... 11 2.13.3 - Betonun yapõm, döküm ve bakõmõ sõrasõnda yapõlmasõ gerekli denetimler ..................... 11 2.13.4 - Tutulmasõ Gerekli Kayõtlar ............................................................................................... 11

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

BETON YAPIM, DÖKÜM VE BAKIM KURALLARI (NORMAL HAVA KOŞULLARINDA) 0 - KONU, TANIM, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI 0.1 - KONU Bu standard, normal hava koşullarõnda beton yapõm, döküm ve bakõm kurallarõna dairdir.

0.2 - TANIMLAR 0.2.1 - Beton Beton, çimento, agrega, su ve gerektiğinde katkõ maddelerinin uygun oranlarda ve homojen olarak karõştõrõlmasõ ile elde edilen, başlangõçta plastik kõvamlõ olup,zamanla çimentonun hidratasyonu nedeniyle katõlaşõp sertleşen bir yapõ malzemesidir.

0.2.2 - Normal Hava Koşulu Normal hava koşulu, betonun yapõm, döküm ve bakõmõ sõrasõnda içinde bulunduğu ortamõn ortalama sõcaklõğõnõn + 5° C ile + 30° C arasõnda olduğu, aşõrõ rüzgar ve yağõşõn bulunmadõğõ süredeki hava durumudur.

0.2.3 - Ortalama Sõcaklõk Ortalama sõcaklõk, beton döküm yerinde; saat 7.00 de, 10.00 da, 13.00 de, 16.00 da ve 19.00 da ölçülen hava sõcaklõklarõnõn aritmetik ortalamasõdõr.

0.2.4 - Karõştõrma , Süresi Karõştõrma süresi, karõşõm suyunun ilk' bölümüyle diğer karõşõm elemanlarõnõn tümünün karõşõma girdiği andan, başlayarak karõştõrma işleminin durdurulduğu âna kadar geçen süredir.

0.2.5 - İş Derzi İş derzi, beton dökümünün durdurulmasõ ve yeniden başlatõlmasõ arasõndaki sürenin dökülmüş olan betonun sertleşmesine neden olacak kadar uzun olmasõ durumunda, sertleşmiş, beton ile taze betonun birleştiği kesitteki derzdir.

0.3 - KAPSAM Bu standard istenen kõvam, işlenebilme özeliği, dayanõm ve dayanõklõlõkta beton yapabilmek için normal hava koşullarõnda uyulmasõ, gereken yapõm, döküm ve bakõm kurallarõnõ kapsar.

0.4 - AMAÇ Bu standardõn amacõ, ilgili standardõna uygun olarak hesaplanmõş ve uygun malzemesi sağlanmõş olan betonun, aranan nitelikte yapõlõp yerine yerleştirilebilmesi, beklenen dayanõm .ve dayanõklõlõğõ kazanabilmesi için uyulmasõ gerekli kurallarõ belirlemektir. Burada belirtilmeyen, ancak .yararlõ etkileri kanõtlanmõş işlemler de ek olarak uygulanabilir.

0.5 - UYGULAMA ALANI

1)

Bu standardõn ilgili kõsõmlarõ, kütle betonlarõ, kanal kaplama betonlarõ, bimsbeton (TS 3234) , yoğun be-, ton, on gerilmeli beton (TS 3233), su altõnda beton ve benzeri işlerde de uygulanabilir. Ancak' bu tip özel betonlarda bu standardda belirtilenlere ek kurallara da uyulmasõ gerekir.

1 - GENEL KURALLAR Betonda aranan dayanõm, dayanõklõlõk ve ekonominin sağlanabilmesi, betonu oluşturan agrega, çimento, su ve kimyasal katkõ maddelerinin, ayrõ ayrõ standardlarõna uygun özelikte olmalarõ, standardõna uygun hesaplanarak birleştirilmeleri, bu standarda uygun olarak hazõrlanõp dökülmesi ve bakõm uygulanmasõ ile mümkündür. Betonarme betonunda, yukarõda sözü edilenlere ek olarak donatõmõn da projesine uygun yerleştirilmiş olmasõ zorunludur.

1

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2 - KURALLAR 2.1 - BETONU

OLUŞTURAN

ELEMANLARIN UYGUNLUĞUNUN TESPİTİ

2.1.1 - Agreganõn Uygunluğu -Beton yapõmõnda kullanõlacak agreganõn TS 706'ya uygun olup olmadõğõna, karõştõrma ve döküme elverişli olacak şekilde TS 802 ye uygun olarak belirlenmiş olan en büyük tane büyüklüğü ve tane büyüklüğü dağõlõmõna sahip olup olmadõğõna, agrega, betonun birleşimine girmeden yeterli sure önce bakõlmalõdõr. Uygun olmayan durumlarda standartlarõn izin verdiği düzeltmeler yapõlmalõ, burun mümkün olmadõğõ hallerde agrega õslah edilmek veya değiştirilmelidir. NOT — Zararlõ kimyasal etkilere maruz betonun (TS 3440) dayanõklõlõğõnda agrega cinside etken olduğundan asit etkileri ile karşõlaşacak betonlarõn agregalarõn kalker veya bağlayõcõsõnda kireç bulunan kum taşlarõndan olmamasõna özen gösterilmelidir. Agregada aranan özeliklerin depolama suresince, su, rüzgar vb. nedenlerle bozulma-masõna özen gösterilmeli, şüpheli durumlarda özeliklerin korunmuş olup olmadõğõ tekrar tespit edilmelidir.

2.1.2 - Çimentonun Uygunluğu Kullanõlacak çimentonun ilgili çimento standardõnda belirtilen özeliklere sahip olup olmadõğõ karõşõma girmeden yeten sure önce tespit edilmiş olmalõdõr Çimentonun — dökme veya ambalajlanmõş — standardõna uygun şekilde saklanamamasõ nedeni ile özeliklerini değiştirmesinden kuşkulanõldõğõnda özelikleri belirleyecek muayene ve/veya deneyler tekrarlanmalõdõr.

2.1.3 - Karma Suyunun Uygunluğu Beton karma suyunun en iyisi içilecek su olmakla birlikte, daha önce kullanõlarak denenmiş ve iyi sonuç vermiş bütün sular beton karõşõm suyu olarak kullanõlabilir. Betonarme betonunda kullanõlacak karma suyunun pH değeri 7'den küçük olmamalõdõr. Karma suyunda aşõndõrõcõ karbonik asit, mangan bileşikleri, amonyum tuzlarõ, serbest Klor, yağlar, or ganik maddeler ve endüstri artõklarõ bulunmamalõdõr. Litresinde, en çok. çözünmüş halde 15 g ve yü zer olarak 2 g madeni tuz ve yine litresinde en çok 3 g SO2 bulunabilir Yukarõdaki koşullara uyularak deniz suyu da beton. karma suyu olarak kullanõlabilir. Yalnõz deniz su yu ile yapõlan betonlarõn bir sure sonra lekelendi görüldüğünden, yapõnõn dõş görünüşü ile ilgili bu konunun etkisi ve deniz suyunun beton dayanõmõn da azalmaya, özellikle sõcak bölgelerde donatõmõ' korozyonuna neden olabileceği göz önünde bulundurulmalõdõr. Ön germeli beton elemanlarõnõn yapõmõn da deniz suyu; kullanõlmamalõdõr. Alüminli çimento ile yapõlan betonlarda tuzlu su kullanõlmamalõdõr. Genellikle sular berrak olmak koşuluyla tatlõ, tuzlu veya ekşimsi olmadõğõ taktirde başka incelemeye gerek olmadan beton karõşõm suyu olarak kullanõla bilir. Bulanõk sular, bulanõklõğa neden olan asõntõ maddesi miktarõ 2000 mg/l'den fazla değilse, beton karõşõm suyu olarak kullanõlabilir. Bu miktardan fazla aşõntõ maddesi bulunduran veya herhangi bir nedenle uygunluğundan kuşku duyulan sularla yapõlan be tonlara uygulanan yeterlik deneyi uygun sonuç vermişse, beton karõşõm suyu olarak kullanõmõnda bir sakõnca yoktur.

2.1.4 - Katkõ Maddelerinin Uygunluğu Beton özeliklerini iyileştirmek üzere katõlacak maddeler, TS 3452 ve TS 3456'ya uygun olmalõdõr. Katkõ maddelerinin depolama sõrasõnda özeliklerini deiştirmesinden kuşkulanõldõğõnda standarda uygun olup olmadõğõna bakõlmalõdõr.

2.2 - BETON KARIŞIM ELEMANLARININ DEPOLANMASI

1)Bu standard metninde atõf yapõlan Türk Standardlarõnõn numaralan metnin sonunda verilmiştir.

2

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2.2.1 - Genel Betonu oluşturan agrega, çimento, su ve katkõ maddelerinin depolanmasõnda agrega için TS 706, çimento için TS 19, katkõ maddeleri için TS 3456 ve TS 3452'ye uyulmalõdõr. Uyulmasõ gerekli diğer hususlar Maddo 2.2.2, Madde 2.2.3 ve Madde 2.2.4'e belirtilmiştir.

2.2.2 - Agreganõn Depolanmasõ Agrega, temiz ve sert bir yüzey üzerine yatay veya yataya yakõn tabakalar halinde depolanmalõdõr. Agreganõn kirlenmesine, ufalanarak tane birleşiminin değişmesine veya ayrõşmasõna neden olmamak için depolanmõş agreganõn üzerinde kazõcõ, sürükleyici, yükleyici ve taşõyõcõ inşaat makinalarõ dolaştõrõlmamalõdõr (Şekil - 1a). Rüzgarõn, tane birleşimini değiştirici etkisi önlenmelidir (Şekil - 1b). Tane sõnõflarõna ayrõlan , agregalarõn, ufalanmalarõ veya depo alanõnda birbirlerine karõşmalarõ önlenmelidir (Şekil – 1c) Agreganõn nem içeriğinin olabildiğince değişmez olarak kalabilmesi sağlanmalõdõr. Depolanacak agrega miktarõ, ince tane birikimine, neden olmamak için, en az düzeyde tutulmalõdõr. Agreganõn silolarda depolanmasõ sõrasõnda Şekil - 2 de belirtilen hususlar göz önünde . bulundurulmalõdõr.

2.2.3 - Çimentonun Depolanmasõ Dökme çimentonun depolanacağõ silolarõn hacmi, çimentonun kullanõm hõzõ dikkate alõnarak, çimento siloda uzun süre beklemeyecek şekilde belirlenmelidir. Silolarõn iç yüzeyleri pürüzsüz ve düzgün olmalõ, silindir biçimli silolarõn' tabanõ yatay ile en az 50°'lik açõ yapmalõdõr. Prizma biçimli silolarda ise bu açõ 55°'den küçük olmamalõdõr. Silolar sõk sõk (en geç ayda bir) sonuna kadar boşaltõlarak kullanõlmalõ, böylece çimentonun silo" içerisinde katõlaşmasõ önlenmelidir.

2.2.4 - Katkõ Maddelerinin Depolanmasõ Katkõ maddelerinin depolanmasõnda, Madde 2.2.3'te belirtilenler göz önünde bulundurulmalõdõr.

2.2.5 - Suyun Depolanmasõ Suyun .depolanmasõ için kullanõlacak depolar, suya karõşõm için zararlõ olabilecek maddeleri aktarmayacak malzemeden yapõlmõş olmalõdõr.

2.3 - BETON KARIŞIM ELEMANLARININ ÖLÇÜLMESİ 2.3.1 - Genel İstenen kõvam ve işlenebilme özeliği, dayanõm ve dayanõklõlõkta beton elde edebilmek üzere TS 802'ye uygun olarak hesaplanarak bulunmuş olan karõşõm elemanlarõ miktarlarõnõn, beton yapõmõ ve dökümü süresince değişmez olarak kalmasõ sağlanmalõdõr.

2.3.2 - Agreganõn Ölçülmesi Agrega karõşõma tartõlarak katõlmalõdõr. Beton sõnõfõnõn BS 12'den daha düşük olmasõ halinde, agreganõn hacimce ölçülmesine izin verilebilir. Ancak agreganõn nem içeriği gözönünde bulundurulmalõdõr. Karõşõma girecek agreganõn tartõm toleransõ ± % 3 tür.

2.3.3 - Çimentonun Ölçülmesi Çünento, karõşõma agregada olduğu gibi tartõlarak katõlmalõdõr. Çimentonun ambalajlanmõş olmasõ halinde tartõ yapmadan, ambalaj 'üzerinde yazõlõ net ağõrlõklarõn' toplamõ çimento ağõrlõğõ olarak alõnabilir.'Ancak bu ağõrlõklarda ilgili çimento standardõnõn izin verdiği ağõrlõk toleransõnõn bulunabileceği dikkate alõnmalõdõr. Çimentonun dökme olarak silolarda saklanmasõ halinde, tartõ, bir tartõ cihazõ ile yapõlmalõdõr. Karõşõm girecek çimentonun. tartõm toleransõ ± % 3 tür.

2.3.4 - Suyun Ölçülmesi Suyun karõşõma tartõlarak konmasõ esastõr. Ancak uygun ölçü,aletleri olmasõ halinde hacimce de ölçülebilir. Suyun ağõrlõkça veya .hacimce ölçülmesinde tolerans ± % 1'dir.

2.3.5 - Katkõ Maddelerinin Ölçülmesi Katkõ maddeleri karõşõma tartõlarak katõlmalõdõr. . Tartõm toleransõ ± % 3'dür.

3

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2.4 - BETONU OLUŞTURAN ELEMANLARIN KARIŞTIRILMASI 2.4.1 - Genel Betonu oluşturan elemanlarõn karõştõrõlmasõ sõrasõnda betonun yapõsõnõn, işlenebilme özeliğinin, dayanõm ve dayanõklõlõğõnõn olumsuz yönde etkileneceği uygulamalardan sakõnmalõdõr. Kar, sür ma sõrasõnda agrega tane dağõlõmõnda, su, çimento varsa katkõ maddesi miktarlarõnda değişme olmamalõ, karõştõrma donanõmõ, hesapla bulunmuş olan.en büyük tane büyüklüklü ve en düşük kõvamlõ betonu karõştõrabilecek ve boşaltabilecek güçte ve nitelikte olmalõ, karõştõrma donanõmõnõn kullanõlmasõnda, beton konusunda eğitilmiş ve tecrübe sahibi olmuş 'personelden yararlanõlmalõdõr.

2.4.2 – El ileKarõştõrma Betonu, ol usturan elemanlarõn elle karõştõrõlmasõndan kaçõnmalõdõr. Ancak zorunlu hallerde, grobeton 3 ve BS 12 betonlarõ yarõm saat içinde dokutabilecek miktarda olmak, harman büyüklüğü 1 m ü geçmemek koşulu Uç elle karõştõrõlabilir Burada taze betonun yabancõ maddelerle kakõşmamasõ ve karõşõm suyunda artma veya azalma olmamasõ için gerekli önlemler alõnmalõdõr.

2.4.3 - Beton Karõştõrõcõlarõ İle Karõştõrma 2.4.3.1 - Beton Karõştõrõcõlarõ Beton karõştõrõcõlarõ, yapõm hõzõna uygun bir zaman içinde, yeterli karõşõm verebilecek nitelikte sabit veya hareketli, devrilmesiz veya devrilmeli eğik veya düşey eksenli serbest düşmeli, zorlamalõ karõştõrmalõ olabilir Doldurma ve karõştõrma sõrasõnda malzeme kaybõna izin verilmemelidir. Karõştõrõcõnõn içinde veya kanatlan etrafõnda sertleşip kalan beton karõştõrma işlemi güçleşip bozacağõ için katõla,madan uzaklaştõrõlmalõdõr Karõştõrma sonunda elde edilen betonda kõvam farklõlõğõ gözlendiğinde karõştõrõcõ kanatlarõ kontrol edilmeli, aşõnan varsa değiştirilmelidir. Karõştõrõcõlar tam yüklü iken durdurulup tekrar çalõştõrõlabilecek nitelikte olmalõdõr. 2.4.3.2 - Harman Büyüklüğü Harman büyüklüğü karõştõrõcõ kapasitesi göz önüne alõnarak belirlenmeli, karõştõrõcõnõn kapasitesinin 0,90 katõndan az, 1.10 katõndan çok olmamalõdõr. 2.4.3.3 - Doldurma Betonu oluşturan elemanlarõn çalõşmakta olan karõştõrõcõya girişi sõrasõnda önce su verilmelidir. Su verilmesi devam ederken agrega ve çimento verilmeye başlanmalõdõr Ancak agreganõn yaklaşõk 1610'u karõştõrõcõya girmeden çimento verilmeye başlanmamalõdõr. Su dõşõndaki elemanlarõn tüm miktarõnõn karõşõma girmesiyle başlayan karõştõrma suresinin ilk % 25'õ içinde karõşõm suyunun tümünün karõşõmõ girmiş olmasõ gereklidir Beton katkõ maddeleri kullanõlõyorsa bunlar tüm harmanlara karõşõmõn aynõ aşamasõnda verilmelidir. Sõvõ katkõ maddeleri karõşõm suyu ile, katõ katkõ maddeleri ise karõşõm diğer katõ elemanlarõyla birlikte verilmelidir. 2.4.3.4 - Karõştõrma Süresi Karõştõrma suresi, taze betonun, harmanõn her yerinde uniform yapõ kazanabilmesi ve bu uniform yapõnõn harman değiştikçe değişmez olarak kalabilmesi için gerekli karõştõrma zamanõ olarak belirlenir. 3 3 Harmanõn ilk 750 dm için en az 1 dakika, sonraki 750 dm için 15 sa ilave edilerek bulunacak süre karõştõrma suresi olarak kabul edilebilirse de karõştõrõcõ tõpõ göz önünde bulundurularak denenerek bulunmasõ gereklidir, Taze betonun unõform yapõya eriştiği, hõrõm ağõrlõğõnõn veya birim hacme giren iri agrega miktarõnõn değişmez o!a-ak kalmasõ ile belirlenir. Karõştõrõcõyõ boşaltma şuasõnda geçen süre karõştõrma suresi olarak değerlendirilmemelidir. Aşõrõ karõştõrmanõn taneleri aşõndõrarak inceliği. bu nedenle de su ihtiyacõnõ arttõrabileceği, aynõ zamanda havayõ dõşarõ çõkarõcõ bir etken olduğu gözönünde bulundurulmalõdõr. 2.1.3.5 - Karõştõrma Donanmõ Yeterliliği Karõştõrõcõdan ilk ve son çõkan karşõmdan alõnan numuneler kullanõlarak TS 4203'de belirtilen karõştõrma donanõmõ yeterlik deneyi uygulandõğõnda, yeterlik katsayõsõ, 0,8'den fazla olmamalõdõr. Çok sayõ-da karõşõm yapõlmasõ gerekli olan işlerde bu katsayõnõn, karõşõm adedine bağlõ olarak değişimi de Çizelge - 1'e uygun olmalõdõr

4

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

ÇİZELGE 1 - Karõştõrma Donan mõ Yeterlik Katsayõsõ Değişimi Karõşõm sayõsõ 3 6 20 90

Ortalamadan Sapmasõ 0,6 0,5 0,4 0,3

Aynõ karõşõmlarda hesapla bulunan bir metreküp beton içindeki iri agrega miktarlarõnõn ortalamadan sapmasõ 5'ten büyük olmamalõdõr Havasõz birim ağõrlõklardaki sapmanõn 0,8 ve/veya çizelgedeki değerlerden büyük olmasõ halinde karõşõm suresi uzatõlmalõdõr. Bir metreküp beton için hesaplanan iri agrega kütleleri oranõnõn % 5'ten büyük olmasõ halinde ise karõştõrõcõ kanatlar onarõlmalõ veya değiştirilmeli bunun mümkün olmamasõ halinde karõştõrõcõ değiştirilmelidir. Karõştõrma donanõmõ yeterlik deneyi sonuçlarõna göre. Madde 2.4.3.4'de verilen karõştõrma suresi kesin olarak be lirledir Karõştõrõcõdan çõkan betonun görünümü homojen olmalõdõr.

2.4.4 - Karõşõm Yeterliliği Karõşõm yeterliliği, yapõlan betonun yapõsõnõn harmandan harmana değişmemesi ile saptanõr. Karõşõmõn yeterli olarak kabul edilebilmesi için harmanlarõn — Çökme değerleri arasõndaki fark ortalama değerinin .yansõndan fazla olmamalõ, —Hava miktarlarõ arasõndaki fark ortalama miktarõn % 10'undan fazla olmamalõdõr.

2.4.5 - İlave Su Katma Karõştõrma işlemi tamamlandõktan sonra, çökme değerini büyütmek için gelişigüzel su katõlmamalõdõr. Ancak, betonun,işlenebilme 'özeliğini korumak için, karõştõrma sõrasõnda, su/çimento oranõnõ maksimumun altõnda tutmak şartõyla, , öngörülenden biraz fazla su .katõlabilir. Bu halde öngörülen karõştõrma süresinin yansõna eşit ek bir karõştõrma.işlemi uygulamak gereklidir.

2.4.6 - Boşaltma Karõştõrõcõ her kõvamdaki betonu boşaltabilecek nitelikte olmalõdõr. Boşaltma sõrasõnda iri agreganõn harçtan ayrõlmasõ önlenmelidir (Şekil - 3a, Şekil r 3b. ve Şekil - 3c).

2.5 - BETONUN TAŞINMASI 2.5.1 - Genel Beton karõşõm yerinden döküm yerine ne çeşit taşõma aracõ ile taşõnõrsa taşõnsõn su çimento oranõ, çökme değeri, hava, miktarõ-gibi özeliklerinde taşõma sõrasõnda değişme olmamalõ' ve ayrõşmamalõdõr. Ayrõşma, taşõma yolu üzerinde sarsõntõ ye/veya darbe oluşturacak engebelerin yok edilmesi ile önlenebilir. Karõşõm yerinin döküm yerine olan uzaklõğõ taşõma aracõnõn cinsi, gözönünde bulundurularak en az, ayrõşmaya izin: verecek kadar olmalõdõr.

2.5.2 - Şantiyede Yapõlan Betonun Taşõnmasõ Beton karõşõm, yerinden döküm yerine, el arabasõ; dekovil, kova, bant, oluk, asansör, vinç, beton pompasõ karõştõrõcõlõ özel kamyon (transmikser) gibi araçlarla götürülebilir. — Çökme değeri yüksek "akõşkan betonlar” el arabalarõ ile taşõnõrken ayrõşabilecekleri için kõvamlarõ gözönünde , tutularak olabildiğince kõsa mesafeye' taşõnmalõdõr. — Bir karõştõrõcõnõn içeriği döküm yerine bir kerede taşõnamayacaksa, kõvam değişikliğine neden olmamak için karõştõrõcõdaki bütün karõşõm bir araca (veya bir ,yere) boşaltõlmalõ, el arabalarõna buradan yüklenmelidir. —.Dekovil ile taşõma uzun mesafeler için uygulanmamalõdõr. — Özel kamyonlar .ile taşõma 39 -45 dakika içerisinde bitirilmiş olmalõdõr. Bu süre gerektiğinde iklim koşullarõna bağlõ olarak, priz hõzlandõrõcõ veya yavaşlatõcõ madde katarak kõsaltõlabilir veya uzatõlabilir. — Karõştõrõcõlõ .özel kamyonlar ile taşõmanõn sonunda, karõşõmõn üzerine çõkabilecek olan karõşõm "suyu ye dibine çökebilecek olan-iri agrega miktarõnõn en aza indirilebilmesi için önlem alõnmõş

5

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

olmalõdõr. Bunun için az sulu beton, tipi seçilmeli, hava sürükleyici katkõ maddesi katõlmalõ veya boşaltma sõrasõnda karõştõrma tekrarlanmalõdõr. — Betonun taşõnmasõnda kullanõlan oluklar, metal veya metal kaplamalõ olarak, yapõlmalõdõr. Eğimleri vibre edilebilecek, en düşük kõvamlõ betonu iletebilecek kadar büyük olmalõ (i:2'cen büyük) gelmesi öngörülen beton yükleri .altõnda şeklini koruyabilmelidir, -1 m'den daha uzun boyda olduklarõnda kõvam değişikliğini önlemek için, rüzgardan ve güneş. õşõnlarõndan korunmalõdõrlar. Şekil - 3e de belirtilene benzer.bir düzenleme kullanõlarak ayrõşma önlenmelidir. — Beton taşõyan vinç kovalarõnõn dip ağõzlarõ betonun rahatça dökülmesine imkan verecek kadar. geniş' olmalõ, boşaltma kapak düzeni bu ağõzlarõ hiçbir şekilde, kõsõtlamamalõdõr. Akõcõlõğõ, az betonun taşõnmasõnda yandan boşaltmalõ kovalar kullanõlmamalõdõr. Bandlarla yapõlan taşõma sõrasõnda aşrõşma ve kõvam kaybõ oluşmamalõdõr. Betonun banda yapõşarak geri dönmesine engel olunmalõdõr. (Şekil -3d). Kõvam 'kaybõ bandõn rüzgar ve güneşten korunmasõ ile önlenebilir. — Beton dökülecek 'yerin yeterince geniş olmamasõ halinde pompa kullanõlmalõdõr. — Betonun , taşõnmasõnda beton; pompasõ kullanõldõğõnda taşõnacak betonun granülometresine özel olarak özen gösterilmeli, fazla miktarda iri agrega bulunmamalõ, en büyük tane büyüklüğü 62,5 mm'den büyük olmamalõdõr. Boru çapõ en büyük tane büyüklüğünün 2.5 katõndan az olmamalõdõr. Çökmesi 7,5 cm - 10 cm arasõnda olan.betonlarõn pompa ile taşõnmasõndan iyi sonuç elde edilir. Çimento dozajõ 300'den az olmamalõdõr. Alüminyum borular, âşõnarak .betonun içine alüminyum karõşabileceği bunun da, çimentomla hidralasyonu sõrasõnda reaksiyona girmesi nedeni ile zararlõ — sonuçlar ortaya çõkabileceği için kullanõlmalõdõr. Beton taşõma işlemi bittikten sonra pompa ve borular iyice temizlenmeli, yeniden taşõma başladõğõnda pompa ve borularda beton kalõntõsõ- bulunmamalõdõr Betonun taşõnmasõ sõrasõndaki doğru ve yanlõş uygu lamalar Şekil - 3'te de gösterilmiştir.

2.6 - İŞ DERZLERİ Beton dokum suresinin çalõşma saatleri hala koşullarõ ve/veya teknik zorunluluklar nedeniyle sõnõrlõ olmasõ durumunda iş derzleri yapmak zorunludur. İş derzlerinin yerleri, beton yerleştirme işlemine başlanmadan önce, tercihen projelendirme aşamasõnda, statik esaslara bağlõ olarak saptanmalõdõr. İş derzleri iyi bir görünüm sağlayacak, eski ve yeni betonun birlikte çalõşmasõnõ kolaylaştõracak nitelikte olmalõdõr. Bunun, beton tekniğine uygun olarak sağlanabilmesi için derz yüzeyleri — Yeni beton yerleştirilmeye başlanmadan önce her türlü harç kalõntõlarõndan, toz, kir, yağ ve tahta parçasõ vs.den temizlenmeli, — Kaynaşmayõ kolaylaştõracak şekilde örneğin 1:1 eğimli olarak işlenmelidir.. Temizleme işlemi, basõnçlõ kum püskürtülerek, basõnçlõ hava püskürtülerek veya basõnçlõ su püskürtülerek yapõlmalõdõr. Bunlarõn mümkün olmamasõ halinde yüzeyler tel fõrça ile de temizlenebilir. Bu şekilde temizlenemeyen yerler keski ile kazõnarak yok edilmeli bu da olmaz ise kõrõlarak kaldõrõlmalõdõr. Gevşek kõsõm bõrakõlmamalõdõr. İş derzi yüzeyleri nemli olarak korunmalõdõrlar.

2.7 - BETON DÖKÜMÜ 2.7.1 - Genel Betonun karõştõrõlmaya başlamasõ ile dökülmesi ve sõkõşmasõnõn tamamlanmasõ arasõnda gecen sure olabildiğince kõsa olmalõ, karõştõrõcõdan çõkan beton kalõba yerleştirilen beton arasõnda kõvam değişikliği olmamalõ, kõvamõn homogenliği sürekli olarak sağlanmalõ, ayrõşmaya neden olunmamalõdõr. Deney numuneleri zamanõnda ve yeteri miktarda alõnmalõ deney zamanõna kadar korunmalõdõr. Taşõma sõrasõnda ayrõşma olmamasõ için gözönünde bulundurulmasõ gerekli hususlar Madde 2.5.1'de açõklanmõştõr. Beton, teknik zorunluluk olmadõkça yatay tabakalar halinde dökülerek sõkõştõrõlmalõdõr. Tabaka kalõnlõklarõ, her tabaka bir önce dökülenle birlikte şõkõştõrabilecek şekilde 15 cm - 30 cm arasõnda seçilme1), bu işlem sõrasõnda alttaki tabaka işlenebilme özelliğini kaybetmemiş olmalõdõr. Beton dökümü olabildiğince sürekli olmalõ yem dökülen betonun önceki tabaka ile kaynaşmasõ sağlanmalõdõr.

6

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

Betonun yatay yöndeki harekatõ iri agreganõn ayrõş masõnõ kolaylaştõracağõ için yatay hareket en aza indirilmelidir. Gözönünde bulundurulmasõ gereken hususlar Şekil - 4'te şematik olarak gösterilmiştir. Taşõma sõrasõnda ayrõşma ihtimalini en aza indirebilmek için taze beton doğrudan döküleceği yere ve ya bunun olabildiğince yakõnõndaki bir alana boşaltõlmalõda (Şekil - 4e). Beton, kalõplara yerleştirilirken kalõp veya kalõp bağlama malzemesine zarar verilmemesine özen gösterilmelidir (Şekil 4a). Beton kalõplarõn ortasõna ve düşey olarak dökülmelidir. Ayrõşma olmamasõ için. serbest düşme yüksekliği 1,5 m'den fazla olmamalõ dar ve yüksek kalõplara beton en üstten değil yandan bõrakõlan ceplerden yerleştirilmelidir (Şekil - 4c) Yan ceplerin aralõğõ 1,5 m'den fazla almamalõdõr. Betonun kolon kalõplarõna kolon başlarõndan dökülmesinin zorunlu olduğu hallerde, betonun etriye ve kalõp yüzeylerine çarparak ayrõşmamasõ için donatõ içine en az 50 cm giren ve kolon eksenine paralel olarak tutulabilen elastik huni kullanõlmalõdõr. Kolon balonlarõnõn çökme değerlen, beton görünümünü olumlu yönde etkilemesi için kolon başlõğõna doğru azaltõlabilir. Beton perdelerdeki kapõ ve pencere boşluklarõnõn üst köşelerinde çatlak oluşmamasõ için beton dokumu boşluk üst hizasõna erişince kesilmeli, l- 3 saat aradan sonra devam edilmelidir. Perde ve plaklarõn devamlõ ve monolit bir statik sistem içinde çalõşmalarõ halinde, plak betonu önceden belirlenmiş bir uygulama planõna uygun olarak geciktirilerek, perde betonunun prizine imkan verilmelidir. Beton dökümünde kullanõlan araçlar, betonun sürekli olarak sabit kalitede dökülmesine ve niteliklerine uygun ölçüde sõkõştõrõlmasõna imkan sağlayacak şekilde ve kapasitede seçilmelidir. Beton olabildiğince, yatay ve düşeydeki kalõp yüzeyine çarptõrõlmamalõ daha önce dökülmüş beton üzerine dökülmelidir (Şekil - 4b, Şekil - 4f). Eğik yüzeylere b.oton dökümüne en alçak noktadan başlanmalõ, yerleştirme yukarõya doğru sürdürülmelidir (Şekil - 4d). Ağõr trafik etkisi altõnda kalacak betonlara yüzeysel vibrasyon uygulanmalõ, bir tahta mastarla veya daha iyisi motorlu mastarla tesviye edilmelidir Parmak batmayacak kadar sertleştikten sonra çelik mala ile perdah yapõlmalõdõr. Bu sõrada ince agreganõn yüzeye çõkmamasõna dikkat edilmelidir.

2.8 - DÖKÜM ÖNCESİ HAZIRLIKLARI Toprak zeminler, beton dökülmeye başlanmadan önce sõkõştõrõlmalõ, 15 cm derinliğe kadar yeterince nemlendirilmeli, böylece yerleştirilecek ilk beton tabakasõnõn karõşõm suyunu emmesi önlenmelidir. Beton kayalõk zemin üzerine dökülecek ise, zeminin gevşek kõsõmlarõ kaldõrõlmalõ, doygun kuru yüzey durumuna getirilmeli, su birikintileri kalmamasõna özen gösterilmelidir. Bir iş derzinden sonra yeniden beton dökümüne başlandõğõnda derzler Madde 2.6'da belirtildiği şekilde tüm yabancõ maddelerden temizlenmeli, kayalõk-zeminlerde olduğu gibi doygun kuru yüzey durumuna getirilmelidir. Betonun değeceği kalõp yüzeyleri, beton dökümüne başlamadan önce temizlenmeli, su emebilen kõsõmlar nemlendirilmeli veya yağlanmalõdõr.

2.9 - BETONUN SIKIŞTIRILMASI 2.9.1 - Genel Sõkõştõrma, betonun istenilen dayanõmõ kazanabilmesi, var ise, donatõnõn arada boşluk kalmayacak şekilde beton ile sarõlabilmesini temin için gerekli bir. işlemdir. Sõkõştõrma vibratörlerle yapõlmalõdõr. Zorunlu hallerde şiş ve tokmak da kullanõlabilir. Sõkõştõrmanõn etkili olabilmesi ve beklenen yararõ sağlayabilmesi için — Beton birleşimi sõkõştõrma yöntemine uygun hesaplanmõş olmalõ, — Sõkõştõrma, harç birikiminin olmamasõ ve su yüzdesi büyük betonun dõş etkilere maruz dõş yüzeye gelmemesi için, dõştan içe doğru yapõlmalõ,. — Sõkõştõrma işlemi, priz başlamadan bitirilmiş olmalõdõr. Sõkõştõrmasõ tamamlanmõş açõk beton yüzeyleri uygun mastarlar kullanõlarak perdahlanmalõdõr.

7

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2.9.2 - Titreşim (Vibrasyon) ile Sõkõştõrma Bu tür sõkõştõrma, çökme değerleri 0 ile 10 cm arasõnda olan betonlarda uygulanõr. İç vibratorler tercih edilmeli, iç vibratörlerin kullanõlamõyacağõ durumlarda yeterli sõkõştõrmayõ, 'kanõtladõğõ takdirde yüzey ve kalõp vibratöfleri kullanõlmalõdõr. Vibratörün frekansõ betonun özeliklerine uygun olmalõdõr. Frekansõn kullanõm sõrasõnda değişmediği sõk sõk denetlenmelidir. 2.9.2.1 - İç Vibratörlerle Sõkõştõrma Bu tür vibratörlerle sõkõştõrõlan tabakanõn kalõnlõğõ en az 30 cm ve en fazla 70 cm olmalõdõr. (Optimum, kalõnlõk 50 cm civarõndadõr). Vibratörün etki yarõçapõ (R) belli değilse şantiyede yapõlacak deneylerle saptanmak ve vibrasyon uygulanacak noktalar arasõndaki mesafe 40 cm;den az, 70 cm'den fazla olmamak şartõyla en fazla 1,75, R olmalõ, vibratör beton içinde 5 sn - 15 sn süreyle tutulmalõdõr. Sõkõştõrma işlemi sõrasõnda vibratör birbirinden uzak noktalarda uzun süre ile tutulacağõna yakõn noktalarda kõsa süre ile tutulmalõdõr. Henüz katõlaşmamõş bir beton tabakasõ üzerine taze bir beton tabakasõ yerleştirilip sõkõştõrõlmasõ halinde, vibratör, alttaki .tabakanõn -yaklaşõk 1/3'ü kadar ; içine girecek şekilde daldõrõlmalõ ve yüzey homogen bir görünüm alõncaya kadar sõkõştõrma işlemine devam edilmelidir. Vibratör yüzeye dik daldõrõlmalõdõr (Şekil - 5b). Eğik yüzeylerde sõkõştõrma işlemi beton kalõnlõğõnõn az olduğu yerden başlatõlmalõdõr (Şekil –5a) . Sõkõştõrmanõn yeterliliği, vibratör, şişesi beton içinden çekildikten sonra yüzeyin parlak görünüşlü bir 13-laklõkla örtülmesi ile anlaşõlõr. Vibratör, şişesinin beton yüzeyinde bõraktõğõ oyuk, vibratör geri çekildikçe vibratörün geri çekildiği hacimde, kendi kendine kapanabilmelidir. Optimum bir sõkõştõrma elde etmek için, vibratör şişesi saniyede yaklaşõk 8 cm'lik bir hõzla betona daldõrõlmalõdõr. Ayrõşmaya neden- olacağõndan 'fazla vibrasyondan kaçõnõlmalõdõr. Çökme değeri yüksek olan betonlarda bu hususa özellikle özen gösterilmelidir. Vibratörle sõkõştõrõlmõş beton, normal sõkõştõrmadan 45 - 90 dakika sonra tekrar sõkõştõrõlarak basõnç dayanõmõ yükseltilebilir. Yalnõz bu ikinci sõkõştõrmanõn sakõncasõz olarak uygulanabilmesi için prizin başlamamõş olduğu kanõtlanmalõdõr.. Bu nedenle ikinci sõkõştõrma işleminin zamanõ, kullanõlan çimento türüne ve betonda , priz" süresini değiştiren katkõ maddelerinin bulunup bulunmadõğõna göre. saptanmalõdõr. 2.9.2.2 - Yüzey Vibratörleri ile Sõkõştõrma Beton yüzeyinden yapõlacak sõkõştõrmada kullanõlacak, yüzey vibratörleri büyük genlikli ve düşük frekanslõ olmalõdõr." Sõkõştõrma işlemi sõrasõnda' vibrator, arkasõnda bõraktõğõ beton' yüzeyi homogen ve nemli, görünüşte olacak düzeyde yavaş, hareket ettirilmelidir. Yü7ey vibratörü ile sõkõştõrõlan tabaka kalõnlõğõ 20 cm'den fazla, olmamalõdõr. 2.9.2.3 - Kalõp Vibratörleri (Dõş Vibratör) île Sõkõştõrma En büyük tane büyüklüğü fazla olan betonlarda ve/veya birim hacimdeki betonun değdiği kalõp ve donatõ yüzeylerinin büyük olduğu hallerde' sõkõştõrma, 'kalõp vibratörleri kullanõlmasõ yararlõdõr. NOT — Bu tur vibratör kullanõldõğõnda, kalõplarõn titreşime dayanõklõ şekilde yapõlmõş olmasõna dikkat edilmelidir. Yol betonlarõnõn sõkõştõrõlmasõ, titreşim kaynağõ, ahşap veya metal mastarlar üzerine monte edilerek yapõlmalõdõr. Uzun mastarlar kullanõldõğõnda võbrator sayõsõ artõrõlmalõdõr. Beton seviyesi sõkõştõrmadan önce kalõp seviyesinden 2 cm - 3 cm yukarda olmalõ böylece sõkõştõrma sonucunda betonun normal yüksekliğe gelmesi sağlanmalõdõr.

2.9.3 - Şişleme ve Tokmaklama ile Sõkõştõrma Şişleme ve tokmaklama ile sõkõştõrma võbrator kullanõlmasõnõn mümkün ve/veya uygun olmadõğõ durumlarda uygulanabilir Tokmaklama, beton yüksekliğinin az, beton yüzeyinin büyük olduğu, kesitin t ar, donatõnõn süt olduğu \e su oranõ yüksek beton Karõşõmõn kullanõldõğõ hallerde uygulanabilir Tokmağõn sõkõştõrma yapacak yüzeyi düz veya õzgara şeklinde olabilir. Tokmaklar olabildiğince ağõr olmalõdõr. Şişleme ve tokmaklama uygulanacak betonlarõn çöme değerleri 10 cm - 15 cm olmalõdõr.

8

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

Çökmesi betonlarõn tokmaklama ile sõkõştõrõlabilmesi için sõkõştõrõlmõş tabaka kalõnlõğõ 15 cm'den fazla olmamalõdõr. Tokmaklama, beton serbest yüzeyi düzgün ve parlak bir görünüş alõncaya kadar sürdürülmeli dir Şişleme ile sõkõştõrõldõğõnda, beton içindeki hava kabarcõklarõ giderilip, beton sõkõ bir yapõ kazanõn caya kadar devam ettirilmelidir.

2. 10 - BETONUN BAKIMI 2.10.1 - Genel yerleştirilip sõkõştõrõlan taze betonun su içeriği çimentonun hidratasyonu tamamlayabilmesi için yeterlidir. Ancak, bu suyun buharlaşarak kaybolma hidratasyonu güçleştirir ve hatta bozar. Bu nedenle betonun bakõmõ su kaybõnõ (kurumayõ) önlemek ve zararsõz düzeyde tutmak, bu suretle hõdratasyonon hatasõz şekilde tamamlanabilmesini sağlayabilmek için dokumunu izleyerek başlatõlmalõdõr. Betonun bu amaçla bakõmõ için uygulanacak kur õ-.lak çuvallar sarmak, örtü veya püskürtme membran uygulamak veya su püskürtmek metodlarõndan birisi veya bir kaçõ ile birlikte olabilir Hangi kur metodu kullanõlõrsa kullanõlsõn, kalõplarõn su emmesinin önünü geçilmelidir Bunu sağlamak için kalõ;. yağlarõ kullanõlabilir Yağlar kalõp iç yüzeyine ince bir tabaka halinde sürülmelidir. Ahşap kalõplar dõştan õslatõlarak özellikle sõcak havalarda kuruyup açõlmalarõ önlenmelidir. Kuruyan kalõplar beton yüzeyinden su alacağõndan, kalõplarõn õslatõlmasõ bu sakõncayõ da ortadan kaldõracaktõr Betonun yeterli dayanõm ve dayanõklõlõğa erişinceye kadar aşağõda sõralanan zararlõ etkilere karşõ da ajanca korunmasõ gerekir − Sağanak halinde yağõş, − Şiddetli rüzgar, − Aşõrõ soğuk, don, − Aşõn sõcaklõk yükselmesi − Beton yapõsõnõ tehlikeye koyabilecek titreşimler − Zararlõ kimyasal etkiler, − Mekanik etkiler 2.10.1.1 - Betonun Islak Çuvallara Satarak Kürü Betonun yüzeylerinin, güneş veya rüzgar etkisiyle ani kurumasõnõ engellediği için etkili ve güvenli bir tur metodudur. Bu metodun uygulanmasõ sõrasõnda yüzeyler çuval veya benzeri su emici ve su tutucu bir malzeme ile örtülür. Ve hortum, kova vb yardõmõ ile õslatõlõr. Islaklõk, çevre nemi ve sõcaklõğõna bağlõ olarak, yeten sõklõkta konu ol edilerek örtünün kurumasõ ünlenir. Kür 0 uygulamasõ, 18° sõcaklõkta ve % 100 bağõl nemde günlük yaşa (3024 C saat olgunluk derecesine) eşdeğer beton dayanõmõna ulaşõlõncaya kadar sürdürülür, Portland çimento su kullanõlmõş olan betonlarda bu sure yaklaşõk 14 gün, Puzolanlõ çimento kullanõlmõş olan betonlarda ise yaklaşõk 21 gündür 2.10.1.2 - Betonun örtü veya Püskürtme Membranõ Kullanõlarak Kürü Küçük boyutlu yapõ elemanlarõnõn kalõbõ alõnan kõsõmlarõnõn hemen plastik örtülerle sarõlarak korunmasõ uygun olur. Yapõ kõsõmlarõ örtü ile sarõlamayacak kadar büyük olduğunda (örneğin perde ve geniş kolonlar) örtüler, yapõ kõsmõnõn bütün yüzeylerini iyice kapatacak şekilde aşağõya sarkõtõlmalõ ve bunlarõn yapõ yüzeyine değmeleri sağlanmalõdõr.Betonun çevreye açõk yüzeylerindeki gözenekle tõkayarak su kaybõnõ önlemek ve bu suretle küt saplamak için. yüzeyler, uygun çözelti veya emülsiyon püskürterek oluşturulan püskürtme membranlarla da korunabilir Püskürtme membran, bütün sõkõştõrõldõktan sonra 3 - 6 saat arasõnda uygulanmalõdõr. Püskürtme membranlarõn kullanõlmasõnda başka bilgi mevcut değilse, üreticisinin belirttiği uygulama şekli ve miktarõna uyulmalõdõr. 2 10.1.3 - Betonun Su Püskürterek Kürü Kõrõş kolon ve düşey yüzeylere, kurumaya engel olacak şekilde, aralõklarla, su püskürtmek suretiyle kür uygulanabilir. Bu durumda fazla suyun alt yapõ bölümlerine zarar vermeden uzaklaştõrõlmasõ gereklidir Püskürtmeli kür sõrasõnda yüzeyden buharlaşmayla soğuma olabileceği gözönünde bulundurulmalõdõr. Toplam su püskürtme suresi Madde 2.10.1.1'do belirtildiği şekilde belirlenir.

9

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2.10.1.4 - Betonun Zararlõ masõ Betonun yapõsõnõ tehlikeye sokabilecek titreşim ve sarsõntõlardan bir hafta süreyle korunmasõ genellikle yeterlidir. Kür uygulamasõnda kaçõnõlamayan aksamalar yer aldõğõ takdirde bu süre uzatõlmalõdõr. Betonun zeminden, zemin suyundan veya havadan gelebilecek zararlõ kimyasal etkilere karşõ korunmasõna özellikle dikkat edilmelidir. Bunun için beton bu zararlõ etkenlerle karşõlaştõrõlmamalõ veya mümkün olduğu kadar geç karşõlaştõrõlmalõ' TS 3440'de belirtilenlere, uymalõdõr. Darbe, ağõr yük, ağõr vasõta trafiği veya hareketli sular gibi mekanik etkiler altõnda kalacak betonlarõn yüzeylerinin düzgün olmasõ gereklidir. Bu nedenle bu tür"betonlarõn bakõm, sõrasõnda yüzey düzgünlüğünün bozulmamasõna özen gösterilmelidir.

2.11 - BETONUN TEMİZLENMESİ 2.11.1 - Genel Temizleme metodu, temizlenmesi istenen boyanõn veya lekenin cinsine, temizlenecek yüzeyin büyüklüğüne bağlõ olarak değişir.

2.11.2 - Asit Veya Alkali İle Temizleme Asit ve alkali çözeltileri iç ve dõş beton yüzeylerindeki harç ve çiçeklerime lekelerinin, giderilmesinde kullanõlõr. Kullanõlacak temizleme maddesi, temizlenecek yüzeyin çeşidine, giderilecek madde veya lekenin cinsine bağlõ olarak seçilmelidir. Harç" lekelerinin temizlenmesi için önce harcõn fazlasõ bir keski ile alõnmalõ sonra yüzey temiz su ile õslatõlmak ve daha sonra 10 kõsõm su, 1 kõsõm derişik hidroklorik asit (HCl;1,19) veya 20 kõsõm su; 1 kõsõm derişik. fosforik asit (H3PO4) .karõştõrõlarak elde edilmiş çözeltilerden biri ile veya fõrça kullanarak yõkanmalõdõr. Zayõf asitlerin bile uzun süre etkidiklerinde betona - zararlõ olabilecekleri gözönünde bulundurularak asitle yõkama işleminden sonra yüzeyler bol su ile yõkanmalõdõr. Bu metod, sert fõrçalarla, õslatõlarak fõrçalamakla giderilemeyen çiçeklenmelerin giderilmesinde de uygulanabilir.

2.11.3 - Macun İle Temizleme Uzun zaman ihmal edilmiş eski ve derin lekelerin temizlenmesinde uygulanõr. Bunun için lekenin özelikleri gözönünde bulundurularak tespit edilen etkin kimyasal temizleme malzemesi kimyasal bakõmdan etkisiz ince malzeme ile karõştõrõlõp macun kõvamõna getirilmeli ve lekeli yüzeyin üzerine kalõn bir tabaka halinde sürülmelidir. İnce malzeme yerine pamuklu veya benzeri kumaş da kullanõlabilir. Bu halde kimyasal madde kumaşa iyice emdirilmeli ve lekenin üzerine konulmalõdõr. Temizleme .işlemi sona erdikten sonra yüzey bol su ile yõkanmalõdõr.

2.11.4 - Buhar Ve Su İle Temizleme Bu metod özellikle betonun hava etkilerine açõk olan yüzeyleri üzerindeki kirleri gidermekte kullanõlõr. Basõnçlõ buhar ve su ile temizleme etkili olmasõ nedeniyle tercih edilmelidir. Temizleme, beton yüzeyine yüksek hõzla buhar ve su karõşõmõ püskürtülerek yapõlõr. Buhar ikmal kaynağõ olarak, kamyona monte edilmiş portatif bir kazan kullanõlabilir. Çok kirli 2 3 yüzeylerin temizlenmesinde kullanõlacak buharõn basõncõ 9 kgf/cm -10 kgf/cm (0,9 MPa - 1 MPa), az 2 2 kirli yüzeylerin-temizlenmesinde kullanõlacak buharõn basõncõ ise 7 kgf/cm - 8 kgf/cm (0,7 MPa - 1 Mpa) olmalõdõr. En elverişli püskürtme yeri, püskürtme ucunun temizlenecek yüzeyden uzaklõğõ, buhar ve su oranlarõ denemelerle bulunmalõdõr. Temizleme işini hõzlandõrmak üzere sodyum karbonat; sodyum bikarbonat veya tri sodyum fosfat' gibi alkaliler temizleme suyuna katõlabilir. Bu maddelerin suya katõlma oranlarõ kirlilik miktarõna bağlõ olup deneyler sonunda bulunmalõdõr. Çiçeklenmeye meydan vermemek için, yüzeyler temizlemeden sonra bol su ile yõkanmalõdõr. Buharla temizleme ile giderilemiyen sertleşmiş birikintiler tel fõrçalarla veya skarpelarla giderilebiliri Yüzeyin zedelenmemesi için ince tel fõrçalar kullanõlabilir.

10

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

2.11.5 - Kum Püskürtme İle Temizleme Bu temizleme, kum, basõnçlõ hava ile bir püskürtme ağzõndan beton yüzeyine püskürtülerek yapõlõr. Ancak kum, kirle birlikte beton yüzeyin ince bir tabakasõnõ da kazõdõğõ için bu tür temizleme, narin kesitli yapõlarda ve hafif betonlarda kullanõlmamalõdõr.

2.12 - BETONUN ONARIMI 2.12.1 - Genel Onarõlacak bölgenin boyutu küçük veya büyük olsun onarõmda kullanõlacak betonun yapõmõna gerekli özen gösterilmelidir. Onarõlacak bölgeye, yerleştirilecek betona daha önce dökülmüş bulunan beton kitlesi gibi sõkõştõrma ve bakõm uygulanamayacağõ gözönünde tutularak bu eksiklikleri giderecek şekilde gerekli özel işlemler (uygun çimento, uygun agrega, uygun bakõm koşullarõ vb.) uygulanmalõdõr. Onarõm metodunu iyi seçebilmek için, onarõm gereğini ortaya çõkaran nedenler de gözönünde tutulmalõ onarõlacak bölgedeki betonun diğer bölgedekilere kõyaslanabilecek ölçüde dayanõm ve dayanõklõlõğa ulaşmasõ sağlanmalõdõr.

2.12.2 - Onanma Hazõrlõk Onarõmdan önce, onarõlacak bölgenin uygun şekilde hazõrlanmõş olmasõna gerekli özen gösterilmelidir Bunun için, onarõlacak yüzeyin yeni betonla kaynaşmasõnõ sağlayacak temizleme ve pütürlendirme işlemi yapõlmalõdõr. Onarõmdan önce, beton yüzeyi basõnçlõ bu, hava veya kum püskürtme ile yüzeye bağlõ olmayan malzemeden ve yapõşmayõ önleyecek her türlü yağ ve kirden temizlenmelidir Onarõlacak yüzey yeterince pütürlü değilse, temizlemeden önce murç veya kum püskürtmeyle pütürlendirilmelidir.

2.12.3 - Onaranda Kullanõlacak Malzeme Onarõmda kullanõlacak, çimento ve katkõ maddesi gibi zaman ve saklama koşullarõyla niteliklerini kaybedebilecek malzemenin, taze olmasõna özellikle dikkat edilmelidir Onarõlacak bölgedeki betonun üzen sõvanmayacak veya boyanmayacaksa çeşitli çimento ve agregalarla deney parçacõklarõ dökülüp renk ve yüzey niteliği açõsõndan uygun olanõ seçilmelidir. Onarõm uygulanmasõnda çalõnacak işçilerin kalifiye olmasõ ve işlemin titizlikle denetlenmesine özen gösterilmelidir.

2.13 - İŞYERİNDE BETON YAPIM DÖKÜM VE BAKIMININ DENETİMİ 2.13.1 - Genel Betonun yapõmõ, dokumu ve bakõmõ sürekli olarak denetim altõnda tutulmalõdõr

2.13.2

Denetimler

Beton işlemine başlamadan yeten sure önce yapõlmasõ gerekli denetimler - Beton dökülecek yerlerin, projesine uygun boyutlarda inşa edilip edilmediği, - Kalõp projesinin hatasõz uygulanõp uygulanmadõğõ, - Donatõnõn, projesinde gösterilen yerlere, gösterilen miktar ve şekilde yerleştirilip yerleştirilmediği - Karõşõm malzemelerinin standardlarõna ve özel teknik şartnamelerine, uygun olup olmadõğõ, depolama şekillerinin uygunluğu denetlenmen, uygun olmayan durumlar düzeltilmeden beton yapõm ve dökümüne geçilmemelidir.

2.13.3 - Betonun yapõm, döküm ve bakõmõ sõrasõnda yapõlmasõ gerekli denetimler Bu standardda sözü edilen hususlarõn yerine getirilip getirilmediği, kalõplarõn hesabõna esas alõnan yüklerin özellikle döküm sõrasõnda açõlmamasõ. Deney numunelerinin alõnmadõ ve deneylerin yaptõrõlmasõ denetlenerek sağlanmalõdõr.

2.13.4 - Tutulmasõ Gerekli Kayõtlar Betonun yapõmõ, dokumu ve bakõmõ sõrasõnda islenen betonun elde edildiğini, edilememiş ise nedenini, gerektiğinde onarõm metodunu belirlemekte başlõca kaynak olduğu için, aşağõda belirtilen kayõtlar düzenli olarak tutulmalõdõr .

11

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

- Yapõ kõsõmlarõnõn beton dokum tarihleri -- Betonun karõşõm oranõ, yapõm çeki kõvamõ hakkõnda bilgi, -- Beton dökülen günün hava durumu : Hava sõcaklõklarõ, nem oranõ, rüzgar şiddeti - Kur metodu ve suresi, -- Deney numunelerinin ait olduğu yapõ kõsõmlarõ, numune alõnma tarihi deney sonuçlarõ.

Bu Standard Metninde Atõf Yapõlan Türk Standardlarõ TS 19 TS 706 TS 802 TS 3233 TS 3440 TS 3452 TS 3456 TS 4203

12

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

13

UDK 666.97.03

14

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

15

UDK 666.97.03

16

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

17

UDK 666.97.03

18

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

UDK 666.97.03

TÜRK STANDARDI

TS 1247/Mart 1984

19