To treloharto

ΠΡΟΛΟΓΟ΢ 'Ηηαλε λύρηα, Απξίιεο ηνπ 1981 λνκίδσ. Σην Ψπρηαηξείν Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινύ νη θξαηνύκελνη είραλ εμεγεξζεί, κεηά από ρξόληα θαηαπίεζεο θαη ηξνκνθξαηίαο πνπ είραλ νδεγήζεη πνιινύο ζε καξηπξηθό ζάλαην θαη άιινπο ζε απηνθηνλία. Οη θξαηνύκελνη είραλ βγεη ζηα παξάζπξα θαη θσλάδαλε ζπλζήκαηα. Μεξηθνί είραλ αλάςεη κε εθεκεξίδεο κηθξνθσηηέο. Από έλα ζηδεξόθξαθην παξάζπξν αθνπγόληνπζαλ θσλέο. 'Ηηαλ ηόζν δπλαηέο πνπ θάιππηαλ ηελ θαζαξία πνπ γηλόηαλ. 'Δλαο θξαηνύκελνο δηακαξηπξόηαλ γηαηί δελ ηνπ δίλαλε ηα ράπηα ηνπ. 'Ηηαλε ν Λάδαξνο Κνιπκπάξεο. 'Δλαο ζεβάζκηνο επγελέζηαηνο γεξνληάθνο, ηνλ νπνίν είρα γλσξίζεη ζην παξειζόλ θαη κνπ είρε θάλεη εληύπσζε ε αξρνληηά ηνπ θαη νη ηξόπνη ηνπ. Δθείλε ηελ λύρηα δεηνύζε λα ηνπ δώζνπλε θάηη ράπηα γηα ηελ θαξδηά ηνπ, αιιά νη θύιαθεο-λνζνθόκνη αξληόληνπζαλ. Ο Κνιπκπάξεο, βιέπνληαο όηη παίδνπλ κε ηελ πγεία ηνπ θαη ηελ δσή ηνπ, είρε γίλεη έμσ θξελώλ. Μελ έρνληαο άιιν ηξόπν λα αληηδξάζεη απέλαληη ζην έγθιεκα πνπ νη δεζκώηεο ηνπ δηαπξάηηαλε ζε βάξνο ηνπ, είρε αξρίζεη θαη έβγαδε έλα-έλα ηα "άπιπηα" ησλ ςπρηάηξσλ, ηνπ δηεπζπληή θαη ησλ θπιάθσλ-λνζνθόκσλ ηνπ Ψπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ "ζηε θόξα". Γειαδή απνθάιππηε όζνπο θόλνπο, βαζαληζηήξηα θαη θαηαρξήζεηο είραλε δεη ηα κάηηα ηνπ. 'Ημεξε όηη νη απνθαιύςεηο απηέο πνπ απηόο θώλαδε από ην παξάζπξν ηνπ ςπρηαηξείνπ, δελ ζα βιέπαλε πνηέ ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο. 'Ημεξε επίζεο όηη, κνινλόηη ε θπιαθή-ςπρηαηξείν ήηαλ αλάζηαηε, απηόο βξηζθόηαλ αθόκα θάησ από ηελ εμνπζία ηεο ζσθξνληζηηθήο ππεξεζίαο θαη γη' απηό ηηο απνθαιύςεηο απηέο ζα ηηο πιήξσλε κε ηελ δσή ηνπ. 'Οκσο ην πνηήξη είρε μερεηιίζεη. Γελ άληερε άιιν ηελ ζθιαβηά. Δμεγέξζεθε ελ γλώζεη ηνπ όηη ζα πιήξσλε ηελ εμέγεξζή ηνπ κε ζάλαην. 'Ημεξε όηη εθείλε ε λύρηα ζα ήηαλ ε ηειεπηαία ηεο δσήο ηνπ αιιά δελ έθαλε πίζσ. Αληίζεηα θώλαδε ζηνπο θύιαθεο όηη ήμεξε όηη εθείλε ηελ λύρηα ζα ηνλ δνινθνλνύζαλ. Τν πξσί ηνλ Κνιπκπάξε ηνλ θέξαλε από ην Ψπρηαηξείν Κξαηνπκέλσλ ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ θιηληθά λεθξό. Γηα λα κελ ρξεσζεί ην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ ηνλ ζάλαηό ηνπ, δήηεζαλ από ηνλ Σηαζκό Πξώησλ Βνεζεηώλ λα ηνπο ζηείιεη αζζελνθόξν γηα λα ηνλ κεηαθέξνπλ ζε εμσηεξηθό λνζνθνκείν. Δπεηδή, σο ζπλήζσο, ην αζζελνθόξν αξγνύζε θαη ν Κνιπκπάξεο από ζηηγκή ζε ζηηγκή ζα άθελε ηελ ηειεπηαία ηνπ πλνή, αλέιαβε λα ηνλ κεηαθέξεη ζε εμσηεξηθό λνζνθνκείν κε ην απηνθίλεηό ηεο ε πξντζηακέλε ηνπ Ννζνθνκείνπ Κξαηνπκέλσλ Διέλε Βιάρνπ. Τνλ κεηέθεξε, ινηπόλ, απηή ζε εμσηεξηθό (πνιηηηθό) λνζνθνκείν, όπνπ απιά δηαπηζηώζεθε ν ζάλαηόο ηνπ. Καη βέβαηα δελ ήηαλ ε πξώηε θνξά πνπ ην Τδάλεην ή ην Γεληθό Κξαηηθό Νηθαίαο αλαιακβάλαλε λα ρξεσζνύλ έλαλ ηέηνην ζάλαην πνπ ζπλέβαηλε ζην θηηξηαθό ζπγθξόηεκα ησλ θπιαθώλ Κνξπδαιινύ. Ο Λάδαξνο Κνιπκπάξεο ππήξμε έλαο από ηνπο πνιινύο αλζξώπνπο πνπ εμεγέξζεθαλ ζην παξειζόλ, εμεγείξνληαη θαζεκεξηλά ή ζα εμεγεξζνύλ ζην κέιινλ ελάληηα ζηελ θνηλσλία ηεο αδηθίαο, ηεο ππνθξηζίαο, ηνπ ςέκαηνο θαη ηεο βίαο, ε νπνία ηνπο θαηαδηθάδεη ζε κηα άρξσκε, αλνύζηα, βαξεηή θαη θνπξαζηηθή δσή. Καη ηνπο θαηαδηθάδεη πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηεζεί ε απιεζηία θαη νη θάζε είδνπο νξέμεηο

κηαο πξνλνκηνύραο κεηνςεθίαο θαζώο θαη ηα θαηαλαισηηθά όλεηξα θαη νη εμνπζηαζηηθέο επηζπκίεο κηαο δηαλνεηηθά θαη εζηθά κεηνλεθηηθήο πιεηνςεθίαο. Ο Κνιπκπάξεο ήμεξε όηη νη απνθαιύςεηο ηνπ δελ ζα άιιαδαλ ηα πξάγκαηα, όπσο ήμεξε όηη ζα ηηο πιήξσλε πνιύ αθξηβά. Παξ' όια απηά ε ίδηα ε αλζξσπηά ηνπ, απηό ην θάηη πνπ μερσξίδεη κεξηθνύο αλζξώπνπο από ηα αξπαθηηθά δώα, ηνπ επέβαιε λα κηιήζεη. Να θάλεη δειαδή ρξήζε ηεο γιώζζαο, ηνπ ραξίζκαηνο απηνύ ηνπ αλζξώπνπ πνπ δελ έρεη θαλέλα άιιν δών θαη θάλεη ηνλ άλζξσπν θαηεμνρήλ θνηλσληθό όλ. 'Δηζη κόλν ν Κνιπκπάξεο κπνξνύζε λα αηζζαλζεί όηη ε βία θαη ε ηξνκνθξαηία ησλ γηαηξώλ θαη ησλ θπιάθσλ ηνπ δελ είραλ θαηαθέξεη λα ηνλ ζβήζνπλ ζαλ άλζξσπν θαη όηη αθόκε ππήξρε ζαλ πξνζσπηθόηεηα θαη όρη ζαλ έλα θπηό. Γίλνληαο ζηελ δεκνζηόηεηα απηό ην βηβιίν, μέξσ θαιά όηη απηά πνπ ιέσ ειάρηζηνη ζα ελδηαθεξζνύλ λα ηα δηαβάζνπλ, θαη όηη όρη κόλν δελ πξόθεηηαη λα αιιάμνπλ ηα πξάγκαηα αιιά, αληίζεηα, κε απηά πνπ ιέσ, ζα γίλσ αθόκα πην αληηπαζήο θαη αλεπηζύκεηνο ζην θνηλσληθό ζύλνιν πνπ κε πεξηβάιιεη. 'Οκσο, παξά ηηο νπνηεζδήπνηε ζπλέπεηεο, ηα ιέσ, γηαηί όπσο θαη ν Κνιπκπάξεο, κόλν θσλάδνληαο ηελ αιήζεηα θαη θαπηεξηάδνληαο ηελ αδηθία αηζζάλνκαη όηη αθόκα ππάξρσ θαη όηη ε βαξβαξόηεηα θαη ε θηελσδία πνπ κε πεξηβάιιεη, δελ έρνπλ θαηαθέξεη αθόκα λα κε ζβήζνπλ ζαλ πξνζσπηθόηεηα. Γελ απνηεινύλ πξάγκαηα άγλσζηα, ηα όζα γξάθνληαη ζ' απηό ην βηβιίν. Θα κπνξνύζα κάιηζηα λα ηζρπξηζηώ, όηη γηα πνιινύο αλζξώπνπο απνηεινύλ θνηλνηππίεο. Παξαδέρνκαη όηη ππήξμαλ άιινη θαη όηη ππάξρνπλ θαη ζήκεξα θαη άιινη πνπ ζα κπνξνύζαλ λα πνπλ αθόκα πην πνιιά θαη λα ηα πνπλ κάιηζηα θαη θαιύηεξα από κέλα, αλ ηνπο δηλόηαλ ε επθαηξία. 'Οκσο δπζηπρώο απηή ε επθαηξία δελ ηνπο δίλεηαη. Η δσή ηνπο είλαη έλαο ζπλερήο αγώλαο γηα επηβίσζε, ηα ρξόληα πεξλνύλ, ηα πξνβιήκαηα ζπζζσξεύνληαη, ε δύλακε θαη ε όξεμε γηα θνηλσληθή πξνζθνξά ιηγνζηεύνπλ. Καη δελ είλαη θαη ιίγνη απηνί πνπ δνινθνλνύληαη, αλ δελ νδεγεζνύλ ζε θακηά άιιε κνξθή πξόσξνπ ζαλάηνπ από ηελ βάξβαξε θαη απάλζξσπε θνηλσλία καο. Απηνί είλαη νη άλζξσπνη πνπ ε θνηλσλία ηνπο έρεη ζηεξήζεη ηελ θσλή. Βηβιία θπθινθνξνύλ πνιιά θαη θάζε κέξα ηππώλνληαη θαηλνύξγηα. Σηελ πιεηνςεθία ηνπο απνηεινύλ ζαβνύξα πνπ απνζθνπεί ζην εκπνξηθό θέξδνο. Διάρηζηα είλαη απηά πνπ απνηεινύλ θνηλσληθή πξνζθνξά θαη δηθαηώλνπλ ηα έμνδα θαη ηνπο θόπνπο πνπ γίλνληαη γηα λα βγνπλ. Καη αθόκε ιηγόηεξα είλαη απηά πνπ βγαίλνπλ από αλζξώπνπο πνπ ε θνηλσλία ηνπο έρεη ζηεξήζεη ηελ θσλή. 'Οηαλ βγαίλεη έλα ηέηνην βηβιίν, κέζα ζηηο ζειίδεο ηνπ ζηξηκώρλνληαη θαη πξνζπαζνύλ λα βγνπλ ζηελ δεκνζηόηεηα άλζξσπνη, πξάμεηο, όλεηξα θαη ειπίδεο, πνπ ε θνηλσλία ζπζηεκαηηθά απνθξύβεη θαη πνιιέο θνξέο ζην "ζάςηκν" πνπ ηνπο θάλεη, πξνζζέηεη ηόλνπο ιάζπεο από ζπθνθαληίεο θαη δηαζηξεβιώζεηο. 'Δλα ηέηνην βηβιίν θηινδνμεί λα είλαη ην βηβιίν πνπ θξαηάηε ζηα ρέξηα ζαο. Δίλαη εμαηξεηηθά δύζθνιε ππόζεζε ζήκεξα ην λα γξάςεη θάπνηνο κε πξνλνκηνύρνο έλα βηβιίν θαη είλαη αθόκε πην δύζθνιν λα ην εθδώζεη. Σηελ δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ρξεηάδεηαη πάληα άιινπο πνπ λα θξνληίδνπλ γηα ηηο θαζεκεξηλέο αλάγθεο ηνπ, πνπ όζν θαη πεξηνξηζκέλεο λα είλαη απνξξνθνύλ πνιύ ρξόλν ηεο δσήο καο, θαη

επίζεο ρξεηάδεηαη θαη πνιιά ιεθηά γηα λα ην βγάιεη. 'Δηζη ν ζπγγξαθέαο θαη ζπζηάδεη πνιύ ρξόλν από ηελ δσή ηνπ θαη πνιύ ρξήκα θαη γίλεηαη θαη βάξνο ζηνπο πην αγαπεκέλνπο ηνπ αλζξώπνπο πνπ αλαγθάδνληαη λα ηνλ θξνληίδνπλ θαη λα ζηεξνύληαη θηόιαο ηελ ζπλαλαζηξνθή ηνπ, εθόζνλ όιν ηνλ ειεύζεξν από επηβησηηθά ηξεμίκαηα ρξόλν ηνπ ηνλ αθηεξώλεη ζην βηβιίν ηνπ. Καη ηδηαίηεξα ζηελ Διιάδα, όπνπ νη αμίεο πνπ θπξηαξρνύλ είλαη ό,ηη θέξλεη ρξήκα θαη νηηδήπνηε δελ θέξλεη ρξήκα ν θόζκνο ην πεξηθξνλεί, αο είλαη θαη ν πην ζεκαληηθόο θαιιηηερληθόο ζεζαπξόο, άλζξσπνη πνπ αθηεξώλνπλ κεγάιν κέξνο ηεο δσήο ηνπο ζε ηέηνηα βηβιία, ζεσξνύληαη ςώληα, ινμνί, θαλαηηθνί θ.ν.θ. Καη ηελ θνηλσληθή θαηαθξαπγή πθίζηαληαη θαη όζνη πεξηβάιινπλ κε ηελ αγάπε ηνπο θαη ηελ θξνληίδα ηνπο ηνλ ζπγγξαθέα. 'Οηαλ όκσο μέξεηο όηη κε ην έξγν ζνπ θάλεηο γλσζηνύο ηνπο αγώλεο γηα ηελ ειεπζεξία θαη γηα κηα θαιύηεξε δσή, πνπ πνιινί από ηνπο αλζξώπνπο πνπ ηνπο δηεμάγνπλ δελ είλαη ζε ζέζε λα ηνπο θάλνπλ γλσζηνύο, ε ίδηα ε ύπαξμε απηνύ ηνπ έξγνπ απνηειεί γηα ζέλα ύςηζηε εζηθή ακνηβή θαη θόξν ηηκήο πξνο απηνύο ηνπο αλζξώπνπο. 'Δηζη κόλν αηζζάλνκαη όηη ππάξρσ ζαλ άλζξσπνο θαη όρη ζαλ έλαο αξηζκόο κέζα ζηα δέθα εθαηνκκύξηα ησλ θαηνίθσλ απηήο ηεο ρώξαο. 'Ο αγώλαο κνπ είλαη αγώλαο γηα λα είκαη άλζξσπνο. Κη απηόο ν αγώλαο πάληα θνζηίδεη πνιύ αθξηβά. 'Οκσο είλαη έλαο σξαίνο αγώλαο. Θέισ λα θιείζσ απηό ην ζύληνκν πξνινγηθό ζεκείσκα κε δπν ιόγηα γηα ηνπο ιόγνπο πνπ κε έθαλαλ λα πξνρσξήζσ ζηελ ζπγγξαθή θαη ζηελ έθδνζε ελόο εκεξνινγίνπ θαη όρη ελόο πην νινθιεξσκέλνπ θαη πην ζπζηεκαηηθά επεμεξγαζκέλνπ βηβιίνπ κε ηηο απόςεηο κνπ θαη κε πιεξνθνξίεο γηα ηνπο αγώλεο κνπ θαη ηνπο αγώλεο ησλ αλζξώπσλ πνπ αλαθέξνληαη ζ' απηέο ηηο ζειίδεο. Οη ιόγνη είλαη απιά πξαθηηθνί. 'Δρσ θαη ηηο γλώζεηο θαη ηηο ηθαλόηεηεο γηα πην νινθιεξσκέλε δνπιεηά. 'Οκσο νη ζπλζήθεο δηαβίσζήο κνπ θάλνπλ ην γξάςηκν λα απνηειεί γηα κέλα πνιπηέιεηα γηα ιόγνπο πνπ αλέθεξα πην πάλσ. 'Δηζη πεξηνξίδνκαη ζηελ βηαζηηθή παξνπζίαζε κεξηθώλ εκεξώλ από ηελ δσή κνπ, ε νπνία πηζηεύσ όηη απνηειεί θαη ην πην όκνξθν, κεγάιν θαη ζεκαληηθό έξγν κνπ. Αζήλα 29-1-1993

Δευτέρα 13 Ιουλίου 1987 Με ιέλε Φίιηππα Κπξίηζε θαη ζηηο 11 ΢επηεκβξίνπ 1978 κε θαηαδηθάζαλε ζε 9 ρξφληα θπιαθή γηα θαηαζθεπή, θαηνρή θαη απφθξπςε 8 βνκβψλ Μνιφησθ. ΢ηελ ίδηα δίθε θαηαδηθάζαλε ηελ ΢νθία Κπξίηζε, κε ηελ νπνία είρα παληξεπηεί 3 κήλεο πξηλ καο ζπιιάβνπλε, ζε 5 ρξφληα θπιαθή κε ηελ ίδηα θαηεγνξία. Σν κφλν "έγθιεκά" καο ήηαλ φηη είκαζηε αλαξρηθνί. Καηαδηθαζηήθακε ζε κηα παξσδία δίθεο, κφλν θαη κφλν γηα λα πεηζηεί ν θφζκνο φηη ππάξρνπλ ηξνκνθξάηεο ζηελ Διιάδα, ηξνκνθξάηεο πνπ ζπιιακβάλνληαη, θαη θαηά ζπλέπεηα ήηαλ απαξαίηεηνο ν λφκνο 774 γηα ηελ θαηαζηνιή ηεο ηξνκνθξαηίαο, ηνλ νπνίν θέξαλε ζηελ Βνπιή ηελ εκέξα ηεο ζχιιεςήο καο (24 Μαξηίνπ 1978). Ο λφκνο απηφο ςεθίζηεθε κεξηθνχο κήλεο αξγφηεξα, κεηά απφ κηα κλεκεηψδε δεκνζηνγξαθηθή θακπάληα ππνζηήξημήο ηνπ, πνπ ζην πξφζσπφ καο (εγψ ηφηε ήκνπλα 21 ρξνλψλ θαη ε ΢νθία 18), πξφβαιε ηνπο αδίζηαθηνπο θαη αηκνραξείο κπακπνχιεο πνπ ζα θαίγαλε ηελ Αζήλα γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηα εγθιεκαηηθά ηνπο έλζηηθηα! Καλέλα δελ ελδηέθεξε ηφηε ην γεγνλφο φηη δελ είραλ ελαληίνλ καο θαλέλα ελνρνπνηεηηθφ ζηνηρείν θαη φηη νη δηθαζηέο δελ καο άθεζαλ νχηε λα κηιήζνπκε γηα ηηο ελαληίνλ καο θαηεγνξίεο, φηαλ επηρεηξήζακε λα δηαβάζνπκε έλα ππφκλεκα πνπ απαληνχζε εκπεξηζηαησκέλα ζηηο ηειείσο αζηήξηθηεο θαη αλππφζηαηεο θαηεγνξίεο. Απηφ ην αηζρξφ θαη πξσηνθαλέο γηα ηελ κεηαπνιηηεπηηθή Διιεληθή πξαγκαηηθφηεηα έγθιεκα πνπ δηαπξάρηεθε ζε βάξνο καο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εμνλησηηθή κεηαρείξηζε πνπ καο πεξίκελε ζηηο θπιαθέο, κεηαρείξηζε ζθαλδαιψδε αθφκε θαη γηα ηα Διιεληθά δεδνκέλα ηεο επνρήο, καο έζπξσμε ζε δεθάδεο πνιπήκεξεο απεξγίεο πείλαο πνπ θάλακε γηα λα επηβηψζνπκε. Απηέο νη απεξγίεο πείλαο, νη μπινδαξκνί πνπ γηλφληνπζαλ ζε βάξνο καο, ηα αιπζνδέκαηα ζην ππφγεην ηνπ Φπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ πνπ κνπ θάλαλε, ε αλαγθαζηηθή ζίηηζε πνπ κνπ θάλαλε ζηηο Φπιαθέο Αίγηλαο θαη ηφζα άιια, απφ έλα ζεκείν θαη έπεηηα (θζηλφπσξν 1979) άξρηζαλ λα αγγίδνπλ ηνλ πνιχ θφζκν θαη λα ηνλ επαηζζεηνπνηνχλ ζε βαζκφ πνπ άξρηζε λα δεκηνπξγείηαη έλα δπλαηφ θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο. Απηφ ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο πήξε ηέηνηα έθηαζε, πνπ φρη κφλν βνπιεπηέο ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. θαη κεηέπεηηα ππνπξγνί, φπσο ν Κνπηζφγησξγαο θαη ν Αιεμαλδξήο, θέξαλε ηελ ππφζεζή καο ζηελ Βνπιή θαη δήηεζαλ απφ ηελ θπβέξλεζε ηεο Νέαο Γεκνθξαηίαο λα ζεβαζηεί ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηά καο, αιιά ήξζε επνρή πνπ θάλαλε δηαδήισζε ζπκπαξάζηαζεο πξνο εκάο 2000 θαη πιένλ άηνκα έμσ απφ ηηο Γηθαζηηθέο Φπιαθέο Κνξπδαιινχ. Σέινο πάλησλ, κε ηηο απεξγίεο πείλαο εκέλα, ηεο ΢νθίαο, ηνπ Γηάλλε ΢θαλδάιε θαη ηνπ Κπξηάθνπ Μνίξα απφ ηε κηα θαη απφ ηελ άιιε κε ηελ ζπκπαξάζηαζε ησλ ρηιηάδσλ δηαδεισηψλ ηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ αγψλα καο θαη ζηνλ αγψλα φισλ ησλ θπιαθηζκέλσλ, ε θπβέξλεζε ηεο Νέαο Γεκνθξαηίαο αλαγθάζηεθε λα απνθπιαθίζεη ηελ ΢νθία Κπξίηζε κεηά απφ 3 ρξφληα θαη πέληε κήλεο πνπ ηε βαζαλίδαλε ζηηο θπιαθέο. Κη ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. αλαγθάζηεθε λα απνθπιαθίζεη εκέλα θαη ηνπο άιινπο δπν ζπληξφθνπο.

Δγψ έκεηλα ζηελ θπιαθή ζπλνιηθά 3 ρξφληα θαη 9 κήλεο, απφ ηα νπνία ηνλ έλα ρξφλν θαη 25 κέξεο ηα πέξαζα ρσξίο θατ, θάλνληαο απεξγίεο πείλαο. Απνθπιαθηζηήθακε ζηηο 24 Γεθεκβξίνπ 1981 κε ράξε απφ ηνλ ηφηε Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο Καξακαλιή. Με ηελ ράξε απηή έζβεζε θαη ε πεληαεηήο ζηέξεζε πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ, πνπ κνπ είρε θνξηψζεη ην δηθαζηήξην, ιεο θαη δελ έθηαλαλ ηα 9 ρξφληα θπιαθήο γηα λα εμνληψζνπλ πνιηηηθά έλαλ αζψν. Όκσο ε ΢νθία είρε απνθπιαθηζηεί ζηηο 24 Ηνχιε 1981 κε απφιπζε ππφ φξνπο. Καη νη φξνη ήηαλ λα δειψλεη ζηελ αζηπλνκία ηνλ ηφπν δηακνλήο ηεο, λα δίλεη παξφλ ζηελ αζηπλνκία θάζε δεθαπέληε κέξεο θαη λα κελ κπνξεί λα βγεη απφ ηελ Διιάδα. Καη νη φξνη απηνί δηαηεξεζήθαλε άιια ηξία ρξφληα, κέρξη ηηο 24 Ηνχιε 1984, παξά ηηο αηηήζεηο γηα άξζε ησλ φξσλ, πνπ θάλακε ζην ΢πκβνχιην Πιεκκειεηνδηθψλ Πεηξαηψο, πνπ αλ εθάξκνδε ζσζηά ηνπο λφκνπο ζα έπξεπε λα ηνπο είρε άξεη, εθφζνλ εγψ, κε κεγαιχηεξε πνηλή, ήκνπλα ειεχζεξνο ρσξίο θαλέλα φξν. 'Οηαλ κάιηζηα, ηνλ Μάξηε ηνπ 1982, αξξψζηεζε ε κάλα ηεο ΢νθίαο απφ θαξθίλν ζηνλ εγθέθαιν θαη ήηαλ αλάγθε λα ηελ ζπλνδέςεη ε ΢νθία ζην εμσηεξηθφ, γηαηί νη εδψ γηαηξνί δειψλαλε αδπλακία λα θάλνπλ νηηδήπνηε, ην ΢πκβνχιην Πιεκκειεηνδηθψλ επέκελε λα αξλείηαη ζηελ ΢νθία λα ηεο δψζεη δηθαίσκα εμφδνπ απφ ηελ ρψξα, γξάθνληαο έηζη ζηα παιηά ηνπ ηα παπνχηζηα ηελ ηξαγσδία ηεο κάλαο ηεο πνπ, ηειηθά, πέζαλε αβνήζεηε. Σφηε αξρίζακε λα θαηαιαβαίλνπκε φηη ην κίζνο θαη ην θφκπιεμ ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζε δχν πξψελ ζχκαηά ηνπ, παξέκελε άζβεζην θαη δελ γλψξηδε δηζηαγκνχο. Γη απηφ φηαλ ηνλ Απξίιε ηνπ 1985 κε θαιέζαλε λα πάσ ζηξαηηψηεο, κνινλφηη ήκνπλα αθαηάιιεινο εμαηηίαο ςπρνινγηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ κνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηε δηάξθεηα ηεο θπιάθηζήο κνπ θαη ησλ βαζαληζκψλ πνπ ππέζηεθα, δελ ήμεξα αλ ζα έβγαηλα δσληαλφο απφ ην ζηξαηφπεδν. Σειηθά αθνχ κε θξαηήζαλε δπν κέξεο ζην ζηξαηφπεδν ηεζσξαθηζκέλσλ ηεο Απιψλαο, θαη κηα κέξα ζην 401 Γεληθφ ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν, κεηά απφ έληνλεο δηακαξηπξίεο ηεο ΢νθίαο θαη ησλ ζπγγελψλ κνπ, αλαγθάζηεθαλ λα δερηνχλ ηα πηζηνπνηεηηθά, πνπ είρα ζπγθεληξψζεη απφ ηα θξαηηθά ςπρηαηξεία, γηα ηελ άζρεκε θαηάζηαζε ηεο ςπρηθήο πγείαο κνπ, θαη λα κνπ δψζνπλ 2 ρξφληα αλαβνιή θαηάηαμεο κε αηηηνινγηθφ "βαξηέο δηαηαξαρέο ηεο πξνζσπηθφηεηαο αληηθνηλσληθνχ ηχπνπ". Μεηά ηα δχν απηά ρξφληα κε θαιέζαλε λα παξνπζηαζηψ ζην 401 Γ.΢.Ν. Αζελψλ απφ 25 Απξίιε σο 25 Μάε 1987 γηα λα εμεηαζηψ απφ ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ. ΢ην ραξηί ηεο πξφζθιεζεο κνπ γξάθαλε λα πξνζθνκίζσ ηαηξηθά πηζηνπνηεηηθά γηα ηελ ησξηλή θαηάζηαζε ηεο πγείαο κνπ. Σνπο πήγα, ινηπφλ, έλα πηζηνπνηεηηθφ ηνπ Γξνκνθατηείνπ Θεξαπεπηεξίνπ θαη έλα ηνπ Αηγηλήηεηνπ Ννζνθνκείνπ. Απ' απηά θαηλφηαλ θαζαξά φηη ε πγεία κνπ, φρη κφλν δελ βειηηψζεθε, ψζηε λα είκαη "ηθαλφο" γηα ην ζηξαηφ, αιιά ρεηξνηέξεςε ζε ζρέζε κε ην 1985. Απηά ηα πηζηνπνηεηηθά ηα εμέηαζε ν λεπξνιφγνο-ςπρίαηξνο ηνπ 401 θαη πξφζζεζε θαη ηε δηθή ηνπ δηάγλσζε κεηά απφ εμνλπρηζηηθή εμέηαζή κνπ. Ζ δηάγλσζή ηνπ ήηαλ "ρξφληα βαξηά λεχξσζε - έλδεημε Η 5 άξζξν 134." Σν Η 5 γηα ην ζηξαηφ ζεκαίλεη αθαηάιιεινο λα "ππεξεηήζεη". Σν 134 είλαη ην

άξζξν ηνπ ζρεηηθνχ λφκνπ πεξί ζηξαηνινγίαο πνπ εθαξκφδεηαη ζ' απηέο ηηο πεξηπηψζεηο. Μηα κέξα κεηά ηελ εμέηαζή κνπ απφ ηνλ λεπξνιφγν-ςπρίαηξν πέξαζα απφ ηελ Δπηηξνπή. Ο γηαηξφο, πνπ καδί κε ηνλ βνεζφ ηνπ απνηεινχζε ηελ Δπηηξνπή, κε θξάηεζε κφλν δχν ιεπηά θαη κνπ έθαλε δχν εξσηήζεηο: "Σί δνπιεηά θάλεηο;", φπνπ ηνπ απάληεζα φηη δελ δνπιεχσ, θαη "Απφ πνχ πήξεο ηελ αλαβνιή πξηλ 2 ρξφληα;", φπνπ ηνπ απάληεζα απφ ην 401. Μεηά κε δηψμαλε, αθνχ κνπ είπαλ φηη ε απάληεζε ζα κνπ έξζεη ζην ζπίηη κεηά 10 κέξεο. Δίρα πάεη ζηηο 19 θαη 20 Μάε θαη βιέπνληαο λα θηάλνπκε ζηα κέζα Ηνπιίνπ, ρσξίο θαλέλα λεφηεξν, απνθαζίζακε ζήκεξα λα πάκε, εγψ θαη ε ΢νθία, ζην ΢ηξαηνινγηθφ Γξαθείν Αηηηθήο λα δνχκε ηη έγηλε. Πήγακε, ινηπφλ, θαη καο είπαλε φηη ε Δπηηξνπή κε έθξηλε ηθαλφ, Η 1, θαη φηη ζα έπξεπε λα παξνπζηαζηψ ζην 411 ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Σξίπνιεο ζηηο 10 Απγνχζηνπ! Οκνινγνπκέλσο ήηαλ θάηη πνπ δελ ην πεξηκέλακε, εθφζνλ, φρη κφλν ηα θξαηηθά λνζνθνκεία κε βξήθαλ αθαηάιιειν γηα ην ζηξαηφ, αιιά θαη ν κφλνο λεπξνιφγνο-ςπρίαηξνο ηνπ 401 ΢ηξαηησηηθνχ Ννζνθνκείνπ πνπ κε εμέηαζε, κε έθξηλε αθαηάιιειν. Καη εθφζνλ ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ δελ κε εμέηαζε θαζφινπ θαη παξ' φια απηά έθαλε δηάγλσζε "Ηθαλφο Η 1", θαηαιάβακε φηη ε απφθαζε βγήθε φρη απφ ηνπο γηαηξνχο, αιιά απφ αλψηεξνχο ηνπο ζηξαηησηηθνχο πνπ, παξαγλσξίδνληαο θάζε γλσκάηεπζε, απνθαζίζαλε λα κε ζηείινπλ ζην 411 ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν Σξίπνιεο γηα λα κε δνινθνλήζνπλ κε ηα κέζα πνπ δηαζέηεη ε ζχγρξνλε ςπρηαηξηθή. Απνθάζηζα, ινηπφλ, θαη εγψ λα γξάςσ απηφ ην εκεξνιφγην, ψζηε ε πξνεηνηκαδφκελε δνινθνλία κνπ, αλ πξαγκαηνπνηεζεί, λα κελ κείλεη αηηκψξεηε. Σν απφγεπκα ην πέξαζα ςάρλνληαο λα βξσ ηελ παιηά δηθεγφξν κνπ θαη θίιε κνπ Καηεξίλα Ηαηξνπνχινπ γηα λα ηελ ελεκεξψζσ γηα ην πξνεηνηκαδφκελν έγθιεκα, αιιά δελ ηελ βξήθα, νχηε ζην ζπίηη, νχηε ζην γξαθείν ηεο, παξά ηα επαλεηιεκκέλα ηειεθσλήκαηά κνπ. Σν βξάδπ ηειεθψλεζα ζηνλ πξψελ ζπκκαζεηή κνπ ζην γπκλάζην Υξήζην Βιάρν, πνπ είλαη θσηνγξάθνο ζην πεξηνδηθφ "Δηθφλεο", αθνχ πξνεγνχκελα, ην κεζεκέξη, ηνλ είρα ελεκεξψζεη ηειεθσληθά γηα ην πξνεηνηκαδφκελν έγθιεκα. Απηφο κνπ είπε φηη, ζε επηθνηλσλία πνπ είρε κε θίιν ηνπ ζηξαηησηηθφ γηαηξφ, έκαζε φηη ν ζρεηηθφο ζηξαηησηηθφο λφκνο πξνβιέπεη φηη φζνη είλαη απφ αλαβνιή γηα ιφγνπο πγείαο, αλ ηειηθά ζηξαηεπζνχλ, ζηξαηεχνληαη ζαλ βνεζεηηθνί Η 4 θαη, αθνχ ηειεηψζνπλ ηελ ζεηεία ηνπο, κπνξνχλ λα θάλνπλ ελέξγεηεο λα ραξαθηεξηζηνχλ Η 3 ή Η 2. Καη φηη ίζσο ε απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ δελ πήγε αθφκε ζηελ ΢ηξαηνινγία, θαη γη απηφ απηνί κε θαηαηάμαλε "Ηθαλφ, Η 1" θαη κε ζηέιλνπλ ζην ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Σξίπνιεο, γηα λα κε βξεη εθεί απηή ε απφθαζε. Δπεηδή, πάλησο, απηφ δελ κνπ θάλεθε ζίγνπξν, απνθαζίζακε λα ηνλ ηειεθσλήζσ ηελ Σεηάξηε γηα λα θιείζνπκε έλα ξαληεβνχ λα πάκε λα βξνχκε θαη ηνλ ςπρίαηξν ηνπ Γαθληνχ Φσκηάδε. Δλ ησ κεηαμχ, είρε πεξάζεη θη απηφο απφ ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηηο ίδηεο κέξεο πνπ πέξαζα θη εγψ, κεηά απφ δηεηή αλαβνιή θη απηφο πνπ είρε πάξεη απφ ην 401, φπνπ ηνλ είραλε ζηείιεη απφ ην

ζηξαηφπεδν ηεζσξαθηζκέλσλ ηεο Απιψλαο. ΢ηελ Απιψλα είρε παξνπζηαζηεί θη απηφο ηελ εκέξα πνπ είρα παξνπζηαζηεί θαη εγψ, πξηλ δχν ρξφληα. Καη απηφο δελ έρεη πάξεη απάληεζε αθφκα απφ ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ θαη ζα πάεη ηελ Σεηάξηε ζηελ ΢ηξαηνινγία (΢ηξαηνινγηθφ Γξαθείν Αηηηθήο ζην Ρνπθ) λα ξσηήζεη ηί γίλεηαη. Τρίτη 14 Ιουλίου 1987 Δπεηδή απηά πνπ κνπ είπε ν Υξήζηνο ρηεο, καο δεκηνχξγεζαλ ειπίδεο θαη επεηδή φζεο θνξέο ειπίδνπκε, ηειηθά απνδεηθλχεηαη φηη ειπίδνπκε άδηθα, απνθαζίζακε λα πάκε ζην 401 γηα λα ξσηήζνπκε γηα ηελ απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ, θαη, αλ κπνξνχζακε, λα ηελ πάξνπκε. Πήγακε, ινηπφλ, θαη ε ΢νθία κπήθε ζην γξαθείν ηεο Δπηηξνπήο θαη, κεηά απφ πνιχ επηκνλή θαη ππνκνλή, θαηάθεξε λα πάξεη κφλν ηνλ αξηζκφ ηεο απφθαζεο. Μηα ηηπνηέληα πνπ είλαη εθεί ππάιιεινο ηελ αληηκεηψπηζε κε ηνλ ρεηξφηεξν ηξφπν πνπιψληαο ηεο ηζακπνπθά θαη παξάιιεια ραξηεληηδφκελε κε ηνπο γαινλάδεο, αιιά ε ΢νθία έρεη πείξα απφ ηέηνηα ππνθείκελα θαη απφ ηέηνηα κεηαρείξηζε θαη επέκεηλε. Δθφζνλ δελ καο δψζαλε ηελ απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο, θαη νχηε καο είπαλε ηί ιέεη, κφλν καο είπαλε φηη ηελ έρνπλε ζηείιεη ζηελ ΢ηξαηνινγία (΢ηξαηνινγηθφ Γξαθείν Αηηηθήο), απνθαζίζακε λα πάκε απφ ην 401 θαηεπζείαλ ζην Ρνπθ. Δθεί δηαπηζηψζακε φηη πξάγκαηη ζην βηβιίν ηνπ Μεηξψνπ, φπνπ θαηαγξάθνπλ φιε κνπ ηελ ηζηνξία κε ηνλ ζηξαηφ, θαη φπνπ αλαθέξνκαη ζαλ "Ηθαλφο Η 1", αλαθέξεηαη ν αξηζκφο ηεο απφθαζεο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ. Πεηζηήθακε πηα φηη δελ ππάξρεη θακηά ειπίδα θαη φηη κε πάλε γηα ζθφησκα. Εεηήζακε πάλησο λα καο δψζνπλ αληίγξαθν ηεο απφθαζεο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ, αιιά δελ καο ην δψζαλε. Μαο είπαλ κφλν λα θάλνπκε κηα αίηεζε θαη λα πάκε ηελ Πέκπηε λα ην πάξνπκε, αλ ηειηθά δνπλ φηη έρνπκε ην δηθαίσκα λα ην πάξνπκε(!!!) Σν βξάδπ πεηχρακε, ηειηθά, ζην ηειέθσλν ηελ Καηεξίλα Ηαηξνπνχινπ. 'Οηαλ ηεο αλάθεξα φιε ηελ ηζηνξία θαη ηελ ξψηεζα αλ ζα είλαη εδψ ηνλ Αχγνπζην λα κε ππεξαζπίζεη, κνπ είπε φηη θαιά ζα θάλσ λα πάσ ζηελ Σξίπνιε, λα κελ αλεζπρψ θαη ζα κε θξνληίδεη ε ΢νθία. Απηή ζα έθεπγε γηα δηαθνπέο θαη ζα έιεηπε ηνλ Αχγνπζην. Δπηκέλνληαο ζην λα ηεο εμεγψ ηελ βαζηκφηεηα ησλ αλεζπρηψλ κνπ, ηελ έθαλα λα παξαδερηεί φηη απηά κνπ ηα θάλνπλ ζθφπηκα θαη φηη νη ζθνπνί ηνπο είλαη πξάγκαηη ζθνηεηλνί. Μνπ είπε φηη πξέπεη λα ην πάξσ απφθαζε, φηη ην θξάηνο δελ μερλάεη πνηέ ηνπο ερζξνχο ηνπ θαη φηη δελ ζα κε αθήζνπλ πνηέ ήζπρν, κεηά απφ απηά πνπ ζπλέβεζαλ ζην παξειζφλ. Δγψ ηεο είπα φηη φια απηά ηα μέξσ, αιιά δελ πξέπεη λα πάσ απφ κφλνο κνπ ζην ζηφκα ηνπ ιχθνπ, αιι' αληίζεηα πξέπεη λα θάλσ φ,ηη ρξεηάδεηαη γηα λα ζψζσ ηελ δσή κνπ. Πξέπεη, δειαδή, λα νξγαλψζσ ηελ απηνάκπλά κνπ. Καλνλίζακε λα πάκε εγψ θη ε ΢νθία αχξην απφ ην γξαθείν ηεο, λα ηα πνχκε απφ θνληά. Αξγφηεξα θαηά ηηο 11 ην βξάδπ ήξζε ν αδειθφο ηεο ΢νθίαο καδί κε ηελ Κνχια, ηελ θνπέια πνπ παληξεχηεθε πξφζθαηα, γηα λα δνχκε ηη κπνξνχκε λα θάλνπκε γηα θάηη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα. 'Δρεη θη απηφο ηαιαηπσξεζεί αξθεηά ζηελ δσή ηνπ θαη, βέβαηα, θη ν ζηξαηφο

δελ ηνλ αληηκεηψπηζε ζαλ άλζξσπν. Σειεπηαία θνξά πνπ παξνπζηάζηεθε, παξνπζηάζηεθε ζην 401, φπνπ ηνλ ηαιαηπσξνχζαλ κηα νιφθιεξε βδνκάδα, πξηλ δηαπηζηψζνπλ φηη πξέπεη λα ηνλ απαιιάμνπλ γηα ιφγνπο πγείαο. Κη ε ΢νθία ήηαλ ηφηε ζηε θπιαθή θη ν παηέξαο ηνπ άξξσζηνο. Γελ κπφξεζε, παξ' φια απηά, λα θαηαιάβεη φηη ηα νηθνλνκηθά, αλ θαη είλαη ζνβαξά, δελ κπνξνχλε λα καο απαζρνινχλε ηψξα πνπ παίδεηαη ε δσή κνπ θνξψλα-γξάκκαηα. Αξγφηεξα ήξζε έλαο παηδηθφο κνπ θίινο, πνπ έκαζε απφ ηνλ αδειθφ κνπ ηί κνπ εηνηκάδνπλε, θαη κνπ είπε θη απηφο φηη είλαη νινθάλεξν, φηη έρνπλ πνιχ θαθνχο ζθνπνχο γηα κέλα θαη γη απηφ πξέπεη λα θάλσ ην παλ, λα κελ ηνπο αθήζσ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ηα χπνπια ζρέδηά ηνπο. Tετάρτη 15 Ιουλίου 1987 Σν πξσί θάζεζα θαη δαθηπινγξάθεζα έλα γξάκκα ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ γηα λα ην ζηείισ ζε δηάθνξεο δηεπζχλζεηο, φπσο κνπ είρε δεηήζεη εδψ θαη αξθεηέο κέξεο. Καη απηφο νδεγείηαη ζε αδηέμνδν, εμαηηίαο ηεο αδηαθνξίαο ησλ πεξηζζνηέξσλ, πνπ απνηειέζαλε ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο, φηαλ έθαλε ηελ απεξγία πείλαο Ννέκβξε, Γεθέκβξε, Γελάξε, θαη ηεο πξνθιεηηθήο ζηάζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Γηθαηνζχλεο πνπ παξά ην ζφξπβν πνπ έγηλε, εμαθνινπζεί λα ηνπ ζηεξεί ζηνηρεηψδε δηθαηψκαηα πνπ παξαρσξεί ζε ηφζνπο άιινπο ηζνβίηεο θξαηνχκελνπο, επεηδή είλαη ππνηαθηηθνί θαη ζπλεξγάδνληαη κε ηηο ππεξεζίεο ησλ θπιαθψλ. Ζ ΢νθία έρεη αγαλαθηήζεη κε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θξάηνπο απέλαληί καο. Ζ αγαλάθηεζή ηεο επηηείλεηαη απφ ην γεγνλφο φηη φια απηά γίλνληαη ζε βάξνο καο, ρσξίο λα πξνβιεκαηίδνπλ νχηε ζην ειάρηζην ηνλ θνηλσληθφ καο πεξίγπξν. Κάηη πνπ ληψζακε θη φηαλ βγήθακε απφ ηηο θπιαθέο θαη ειάρηζηνη ελδηαθεξφληνπζαλ γηα ηηο ζπλέπεηεο ηεο θπιάθηζεο πάλσ καο. Κάηη πνπ ληψζακε θαη φηαλ, κέζα ζε έμε κήλεο (απφ ηνλ Ννέκβξε ηνπ 1982 σο ηνλ Μάε ηνπ 1983), πεζάλαλε θαη νη δχν γνλείο ηεο ΢νθίαο, ρσξίο θακηά βνήζεηα απφ ηφζνπο θαη ηφζνπο γηαηξνχο, πνπ ηελ γλψξηδαλ απ' ηηο απεξγίεο πείλαο ηεο θαη πξνβαίλαλε ηφηε ζε θάπνηεο κνξθέο δηακαξηπξίαο. Αιιά θαη κέλα κε αγαλαθηεί ην γεγνλφο φηη, ν κνλαδηθφο άλζξσπνο πνπ κνπ ζπκπαξαζηέθεηαη, νηηδήπνηε θαη λα κνπ ζπκβεί, ππνρξεψλεηαη λα πιεξψλεη θη απηφο ηηο ζπλέπεηεο ηεο επαίζρπληεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θξάηνπο απέλαληί κνπ, ζ' απηήλ ηελ θάζε. 'Οζν θαη λα πξνζπαζνχκε λα εμνηθεησζνχκε κε ην γεγνλφο φηη ζα ρηππηφκαζηε ζ' φιε καο ηε δσή, εμαηηίαο ησλ απειεπζεξσηηθψλ καο ηδεψλ θαη ηνπ αγψλα καο λα δηαηεξήζνπκε ηελ αμηνπξέπεηα θαη ηελ αλζξσπηά καο, δελ είκαζηε απφ αηζάιη θαη φια απηά πνπ πεξλάκε απνηεινχλ ζθιεξή δνθηκαζία γηα ηα λεχξα καο θαη καο θνπξάδνπλ αθάληαζηα. Σν βξάδπ επηζθεθηήθακε ηελ Καηεξίλα. Αλ θαη δπζθνιεχηεθε λα θαηαιάβεη ηηο ιεπηνκέξεηεο ηεο δηαδηθαζίαο, πνπ αθνινχζεζε ην θξάηνο γηα λα πξνεηνηκάζεη ηελ εμφλησζή κνπ, αγγίρηεθε απ' φιε απηήλ ηελ ηζηνξία θαη εθδήισζε άκεζα ελδηαθέξνλ γηα ηελ ηχρε κνπ. Καλνλίζακε λα ηελ μαλαδνχκε Γεπηέξα ή Σξίηε, πνπ ζα έρνπλ θιείζεη

ηα πεξηζζφηεξα δηθαζηήξηα ιφγσ δηαθνπψλ, θαη έηζη ζα έρεη πεξηζζφηεξν ρξφλν γη απηήλ ηελ ππφζεζε. Σειεθψλεζα θαη ζηνλ Υξήζην γηα λα ηνλ ξσηήζσ αλ ελεκεξψζεθε γηα ηελ ζηξαηνινγηθή ηνπ θαηάζηαζε, αιιά δελ έβγαια ηίπνηα, γηαηί είρε δνπιεηά θαη δελ κπφξεζε λα πεξάζεη απφ ηελ ΢ηξαηνινγία. Σνπ είπα γη απηά πνπ έκαζα απφ ην 401 θαη απφ ηελ ΢ηξαηνινγία γηα ηελ απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ, θαη κ' απηφλ ηνλ ηξφπν δηέςεπζα θάηη ειπίδεο πνπ ηνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ κηα θαηλνχξγηα ζπδήηεζε πνπ είρε, φπνπ ηνπ είπαλ φηη ην απνιπηήξην ην παίξλεη θαλέλαο απφ ην ζηξαηφπεδν θαη γη απηφ κε ζηέιλνπλ ζε ζηξαηφπεδν. Πέμπτη 16 Ιουλίου 1987 'Οιε ηελ ζεκεξηλή κέξα ηελ πεξάζακε θιεηζκέλνη ζην ζπίηη. Ζ ΢νθία ζπκθψλεζε καδί κνπ φηη δελ έρεη λφεκα λα βηαδφκαζηε λα πάξνπκε ην αληίγξαθν ηεο γλσκάηεπζεο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ απφ ηελ ΢ηξαηνινγία θαη φηη κπνξνχκε λα πάκε κηα άιιε κέξα. Οη πξνζπάζεηέο καο λα βξνχκε ηνλ δηθεγφξν Εψην πνπ, έρνπκε πιεξνθνξεζεί, βνήζεζε ηνλ πξψελ ζπγθξαηνχκελφ καο θαη ζπλαπεξγφ πείλαο Κπξηάθν Μνίξα ζηα πξνβιήκαηά ηνπ κε ηνλ ζηξαηφ, απνδείρηεθαλ άθαξπεο. Ζ δνινθνληθή ζηάζε ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζηνλ Κπξηάθν, φπσο εθδειψζεθε κέζσ ηνπ ζηξαηησηηθνχ ηνπ κεραληζκνχ, είλαη ραξαθηεξηζηηθή γηα ην ηί κε πεξηκέλεη. Ο Κπξηάθνο κεηά ηελ απνθπιάθηζή καο, εμαηηίαο ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ζε κηα δηαδήισζε ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο αγψλεο ησλ θξαηνπκέλσλ, πνπ έγηλε ιίγνπο κήλεο κεηά, πηάζηεθε, ρηππήζεθε άγξηα απφ ηα Μ.Α.Σ. (Μνλάδεο Απνθαηαζηάζεσο ηεο Σάμεσο), θαη θαηαδηθάζηεθε ζε 3 ρξφληα θπιαθή. 'Οκσο, επεηδή ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηηο απεξγίεο πείλαο, πνπ είρακε θάλεη ζηηο θπιαθέο, ήηαλ ιίγν-πνιχ ππαξθηφ, αλαγθάζηεθαλ λα ηνλ αθήζνπλ πξνζσξηλά, αλαγλσξίδνληαο αλαζηαιηηθφ απνηέιεζκα ζηελ έθεζε, πνπ ππφβαιε απηφο θαη ν ζπγθαηεγνξνχκελφο ηνπ Φψηεο Γαλάηνο, πνπ θαηαδηθάζηεθε θη απηφο ζε ηξηζήκηζπ ρξφληα θπιαθή. 'Οηαλ φκσο ε έθεζε απηή εθδηθάζηεθε έλα ρξφλν αξγφηεξα, ν Κπξηάθνο θαηαδηθάζηεθε ηειεζίδηθα ζε 10 κήλεο θπιαθή θη ν Φψηεο ζε έλα ρξφλν. Κάλαλε θη νη δχν απεξγία πείλαο πνπ, φηαλ έθηαζε ζηηο 58 κέξεο θαη βξηζθφληνπζαλ θη νη δχν ζηα πξφζπξα ηνπ ζαλάηνπ, αλάγθαζε ην θξάηνο λα ηνπο δψζεη ράξε. Kαη βέβαηα, απηφ δελ έγηλε κφλν απφ ηελ απεξγία πείλαο ηνπο. ΢ηηο κέξεο ηεο απεξγίαο ζπγθξνηήζεθε έλα θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο κε θαζεκεξηλή παξνπζία ζηα Πξνπχιαηα ηνπ Παλεπηζηήκηνπ ηεο Αζήλαο, κε δηαδειψζεηο, ζρεδφλ θάζε βδνκάδα, ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, ε ηειεπηαία απφ ηηο νπνίεο ρηππήζεθε βάξβαξα απφ ηα Μ.Δ.Α. (Μνλάδεο Δηδηθψλ Απνζηνιψλ), κε ζπλαπιία ζηα Κ.Α.Σ.Δ. (Κέληξα Αλσηέξαο Σερλνινγηθήο Δθπαηδεχζεσο) ηνπ Αηγάιεσ θαη κε πνξεία έμσ απφ ηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ. Αξγφηεξα ηνλ μαλαπηάζαλε θαη ηνλ μαλαθπιαθίζαλε κε ηελ θαηεγνξία φηη έδεηξε, απηφο θη άιινη ηέζζεξηο γλσζηνί αλαξρηθνί, έλαλ αζθαιίηε ζην Υεκείν, ζηα ηέιε ηνπ Γεθέκβξε ηνπ 1981. Καλέλαλ άιιν απφ ηνπο ζπγθαηεγνξνχκελνχο ηνπ δελ θπιαθίζαλε, παξά κφλν απηφλ. Αλαγθάζηεθαλ λα ηνλ αθήζνπλ θη απηή ηελ θνξά, κεηά απφ 15 κέξεο

απεξγίαο πείλαο. Γη απηήλ ηελ ππφζεζε παξακέλεη αθφκα ππφδηθνο. Ζ θαηεγνξία είλαη ζε βαζκφ θαθνπξγήκαηνο. Κη ελψ ζπκβαίλαλε φια απηά, ν ζηξαηφο ηνλ θάιεζε λα ππεξεηήζεη, γηα πξψηε θνξά ην 1982. Σνλ θαιέζαλε ζην Μεζνιφγγη. Πήγε θαη κεηά κηα κέξα ηνλ ζηείιαλε καδί κε άιινπο ζην 401, γηα λα εμεηαζζεί απφ ςπρηάηξνπο. Οη ςπρίαηξνη ηνλ βξήθαλ άξξσζην θαη ηνπ δψζαλε έλα ρξφλν αλαβνιή. Μεηά έλαλ ρξφλν ηνλ μαλαθαιέζαλε θη φηαλ παξνπζηάζηεθε, βάιαλε θάηη θηελψδεηο ηξακπνχθνπο αμησκαηηθνχο λα ηνλ δείξνπλ. Αλαγθάζηεθε λα θφςεη ηηο θιέβεο ηνπ. Αθνχ ηνλ πήξαλ θαη ηνλ πιαθψζαλ ζηηο ελέζεηο κε βαξηά εξεκηζηηθά, πνπ ηνλ θάλαλε λα θνηκάηαη ηξεηο κέξεο ζπλέρεηα, ηνπ δψζαλε άιινλ έλα ρξφλν αλαβνιή. 'Οηαλ έιεμε θη απηή άξρηζαλ λα ηνπ ζηέιλνπλ ραξηηά λα μαλαπαξνπζηαζηεί. 'Οκσο ην αζηπλνκηθφ ηκήκα ηνπ ηφπνπ δηακνλήο ηνπ δελ ηνπ ηα πήγαηλε, θη απηφο, έηζη, δελ παξνπζηάζηεθε θαη ηνλ βγάιαλε αλππφηαθην. Καη κηα σξαία εκέξα πνπ θαηέβαηλε απφ ην πινίν ζηελ Αίγηλα, ηνλ έπηαζε ε ΢ηξαηνλνκία θαη ηνλ έθιεηζε ζηηο ΢ηξαηησηηθέο Φπιαθέο Απιψλαο. Δθεί έθνςε πάιη ηηο θιέβεο ηνπ θαη ηνλ νδεγήζαλε ζην 401. 'Δηξεμε ηφηε ν δηθεγφξνο Εψηνο θαη ηνπο πήγε έλα πηζηνπνηεηηθφ απφ ην Γαθλί, πνπ βεβαίσλε φηη ήηαλ ςπρηθά άξξσζηνο. Μ' απηφ ην ραξηί ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηνλ έθξηλε αθαηάιιειν λα ππεξεηήζεη (Η 5). Απφ ην 401 ηνλ ζηείιαλε πίζσ ζηηο Φπιαθέο Απιψλαο θη απφ θεη, κεηά κηα βδνκάδα πεξίπνπ, απνθπιαθίζηεθε. Σψξα λνκίδσ φηη πεξηκέλεη ΢ηξαηνδηθείν. Ζ ίδηα Δπηηξνπή έγξαςε ζηα παιηά ηεο ηα παπνχηζηα ηα πηζηνπνηεηηθά πνπ ηεο πήγακε, θαζψο θαη ηελ γλσκάηεπζε ηνπ λεπξνιφγνπ-ςπρίαηξνπ ηνπ 401 πνπ κ' εμέηαζε, θαη κε ζηέιλεη ζηελ Σξίπνιε γηα λα κε βαζαλίζνπλ, ψζηε λα πξνζπαζήζσ θη εγψ λα απηνθηνλήζσ. Σέινο πάλησλ, εθηφο απφ ηνλ Εψην, πξνζπαζήζακε λα επηθνηλσλήζνπκε ηειεθσληθά θαη κε ηνλ ςπρίαηξν Θφδσξν Μεγαιννηθνλφκνπ, πνπ κ' έρεη παξαθνινπζήζεη απφ ηφηε πνπ κε είραλε θιεηζκέλν ζηηο θπιαθέο. Καη ζ' απηήλ ηελ πεξίπησζε δελ θάλακε ηίπνηα, γηαηί έρεη αιιάμεη ηειέθσλν θαη ην ηειέθσλφ ηνπ ην έρεη πάξεη άιινο πνπ δελ μέξεη ην θαηλνχξγην ηνπ ηειέθσλν. Δλησκεηαμχ εκείο δελ έρνπκε ηειέθσλν θαη γηα λα ηειεθσλήζνπκε πξέπεη λα θάλνπκε κηα δηαδξνκή δέθα ιεπηψλ, απφ ην ζπίηη καο κέρξη ηνλ ηειεθσληθφ ζάιακν. Κη φηαλ, ηειηθά, θηάζνπκε θαη δνπιεχεη ν ηειεθσληθφο ζάιακνο, γηαηί πνιιέο θνξέο είλαη ραιαζκέλνο, θαη δελ είλαη θαη θαλέλαο άιινο κέζα (πνπ ζπλήζσο είλαη θαη κηιάεη κε ηηο ψξεο), ηηο πην πνιιέο θνξέο δελ βξίζθνπκε θαλέλαλ απ' απηνχο πνπ ηειεθσλάκε. Παρασκευή 17 Ιουλίου 1987 Δπηηέινπο, κπνξέζακε λα βξνχκε ηνλ Εψην ζην ηειέθσλν. Μνπ έθιεηζε ξαληεβνχ γηα ηελ Σξίηε ην βξάδπ. Ζ πιεξνθνξία καο φηη αζρνιήζεθε κε ην πξφβιεκα, πνπ είρε ν Κπξηάθνο ν Μνίξαο κε ην ζηξαηφ, επηβεβαηψζεθε. ΢ηείιακε θαη ην γξάκκα ηνπ Υξήζηνπ. Μνινλφηη ε ςπρνινγηθή κνπ θαηάζηαζε είλαη ράιηα, ζέισ λα είκαη εληάμεη απέλαληη ζ' απηνχο πνπ πηζηεχνπλ φηη κπνξψ λα ζπκβάιισ θαη εγψ ζηνλ δχζθνιν αγψλα

ηνπο. Ο ππνπξγφο Δζληθήο 'Ακπλαο Υαξαιακπφπνπινο έδσζε ζηελ δεκνζηφηεηα έλα θαηλνχξγην λνκνζρέδην πνπ αθνξά ηελ ζηξαηνινγία. ΢ε γεληθέο γξακκέο είλαη ην ίδην κε ην παιηφ, αλ εμαηξέζνπκε φηη κεηψλεη ζην κηζφ ζρεδφλ ηνλ ρξφλν ησλ αλαβνιψλ ιφγσ ζπνπδψλ θαη θάλεη αθφκα πην δχζθνιε ηελ ρνξήγεζή ηνπο. Δίλαη ζιηβεξφ ην γεγνλφο, φηη ην ΠΑ.΢Ο.Κ. πξνσζεί έλα λνκνζρέδην, πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ρεηξνηεξεχεη ηα πξάγκαηα, ζε ζρέζε κε φ,ηη ίζρπε ζηελ δηάξθεηα ηεο ζηξαηησηηθήο δηθηαηνξίαο 1967-1974. Καη είλαη ζιηβεξφ, γηαηί ηελ ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία δελ ηελ έθιεμε θαλείο, ελψ ην ΠΑ.΢Ο.Κ. ην εθιέμαλε. Καη φηαλ ε ρνχληα πεξηφξηδε ηηο αλαβνιέο θνηηεηψλ πνπ αλαπηχζζαλε αληηζηαζηαθή δξάζε, θαηαιήθζεθε ε Ννκηθή ('Αλνημε 1973). Σψξα, φκσο, πνηφο ζ' αληηδξάζεη; 'Αιισζηε ην φηη ην λνκνζρέδην απηφ κπαίλεη γηα ζπδήηεζε θαη ςήθηζε ζηε Βνπιή ηψξα, πνπ είλαη θαινθαίξη, δελ είλαη ηπραίν. Οη πεξηζζφηεξνη καζεηέο θαη θνηηεηέο βξίζθνληαη ζε δηαθνπέο, θαη έηζη δελ κπνξνχλ λα καδεπηνχλ γηα λ' αληηδξάζνπλ. Αθφκα δελ κπνξψ λα ρσλέςσ φηη νη ζηξαηνθξάηεο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ απνθαζίδνπλ ηφζν αλεμέιεγθηα, ψζηε μεπεξλάλε θη απηνχο αθφκα ηνπο δηθαζηέο. Γηαηί ηηο δηθαζηηθέο απνθάζεηο κπνξείο λα ηηο πξνζβάιεηο κε ηα ιεγφκελα "έλδηθα κέζα". Δδψ, φκσο, πνπ απνθαζίδεηαη ε ίδηα ζνπ ε δσή, εθ' φζνλ απηή ε Δπηηξνπή κπνξεί λα ζηέιλεη αξξψζηνπο αλζξψπνπο ζην ζηξαηφ, ρσξίο θαλ λα ηνπο εμεηάζεη, δελ ζνπ αλαγλσξίδεηαη θαλέλα δηθαίσκα. Πψο ζα κπνξνχζε π.ρ. λα αληηδξάζεη έλαο άλζξσπνο ρσξίο ρέξηα, ή ηπθιφο θιπ., πνπ ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ζα ηνλ έθξηλε ηθαλφ θαη ζα ηνλ έζηειλε λα ππεξεηήζεη ηνλ ζηξαηφ θαη ελδερφκελα λα πνιεκήζεη; ΢ε ηη δηαθέξεη κηα αζηηθή δεκνθξαηία απφ κηα θαζηζηηθή δηθηαηνξία, φηαλ ζηηο θαίξηεο ζέζεηο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ βξίζθνληαη άηνκα κε ηφζν δηθηαηνξηθέο εμνπζίεο; Δμνπζίεο ηνπ ηχπνπ "απνθαζίδσ θαη δηαηάδσ"; Ζ φιε ππφζεζε κνπ ζπκίδεη ηελ θαηαδίθε κνπ ζε 9 ρξφληα θπιαθή, πξηλ 9 ρξφληα. Καη ζε θείλε ηελ πεξίπησζε κε θαηαδηθάζαλε ζε κηα πνηλή εμνλησηηθή κε ην έηζη ζέισ, γξάθνληαο ζηα παιηά ηνπο ηα παπνχηζηα ηελ αζσφηεηά κνπ, θαη ηελ ππνρξέσζή ηνπο λα ηεξνχλ νξηζκέλεο λνκηθέο πξνυπνζέζεηο πξνηνχ βγάινπλ θάπνηα απφθαζε. Καη ζε θείλε ηελ πεξίπησζε απνδείρηεθε φηη δελ είκαζηε φινη "ίζνη κπξνζηά ζην λφκν". Σάββατο 18 Ιουλίου 1987 'Αιιε κηα κέξα πνπ πεξάζακε θιεηζκέλνη ζην ζπίηη. ΢ην κπαιφ κνπ έξρνληαη φιεο νη ηαπεηλψζεηο θη νη εμεπηειηζκνί πνπ έρσ ππνζηεί απφ ην ζηξαηφ, μεθηλψληαο απφ ην ρεηκψλα ηνπ 1975 (Φιεβάξεο 1975). Σφηε πνπ καο καδεχαλε ζηα ΢.Δ.Ο. (΢πκβνχιηα Δπηινγήο Οπιηηψλ) θαη αθνχ καο βάδαλε δεθάδεο καδί ζε κηα αίζνπζα, καο ππνρξεψλαλε κε ηε βία λα μεγπκλσλφκαζηε νκαδηθά θαη καο πξνθαινχζαλε ζπλέρεηα, κφλν θαη κφλν γηαηί καο θαηαινγίδαλε ην έγθιεκα λα γελλεζνχκε αγφξηα. Γηαηί ζ' απηήλ ηελ ρψξα, φπνην παηδί γελλεζεί αγφξη, απφ ηε ζηηγκή ηεο γέλλεζήο ηνπ, θνπβαιάεη

καδί ηνπ κηα βαξηά θαηαδίθε, πνπ παχεη, κφλν αλ δελ εθηειεζηεί κέρξη ηα 50 ρξφληα ηεο ειηθίαο ηνπ. Σελ θαηαδίθε λα εμαλδξαπνδηζηεί, λα γίλεη, δειαδή, δνχινο, ρσξίο θαλέλα δηθαίσκα, ζηελ ππεξεζία ησλ επαγγεικαηηψλ δνινθφλσλ, πνπ ππεξαζπίδνπλ ηα ζπκθέξνληα ησλ Ακεξηθαλψλ ηκπεξηαιηζηψλ ζην ρψξν ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ. Σσλ ζηξαηησηηθψλ, πνπ έρνπλ ζαλ επάγγεικα ηνλ ζάλαην, θαη ε αμία ηνπο γηα ηελ θνηλσλία είλαη ηφζν κεγαιχηεξε, φζν κεγαιχηεξε δχλακε έρνπλε απηνί λα ζθνηψλνπλ. Ζ αμία ηνπο θξίλεηαη απφ ην πφζν πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο κπνξνχλ λα ζθνηψζνπλ ζε πην ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα. Κη απηή ε θαηαδίθε, κε ηελ νπνία ζηηγκαηίδεηαη ην αγφξη απφ ηελ ζηηγκή πνπ γελληέηαη, δίλεη ζηνπο επαγγεικαηίεο ηνπ ζαλάηνπ ην δηθαίσκα λα ηνπ αθαηξέζνπλ θαη ηελ ίδηα ηνπ ηελ δσή, αλ απνθαζίζνπλ λα θάλνπλ πφιεκν θαη ην παηδί αξλεζεί λα ζθνηψζεη άιινπο αλζξψπνπο. Κη απηή ηνπ ηελ άξλεζε ηελ ιέλε "ιηπνηαμία ελ θαηξψ πνιέκνπ". Καη πφιεκνο γηα ηνπο επαγγεικαηίεο ηνπ ζαλάηνπ κπνξεί λα είλαη θαη ζθαγή Διιήλσλ πνπ αξλήζεθαλ λα δερηνχλ ηελ ζθιαβηά ησλ Ακεξηθαλψλ, φπσο έγηλε ζηελ Διιάδα απφ ην 1946 σο ην 1949 ή κε ηελ ζθαγή θνηηεηψλ πνπ αγσληδφληνπζαλ ελάληηα ζηελ Ακεξηθαλνθίλεηε δηθηαηνξία, φπσο έγηλε ζην Πνιπηερλείν ηνλ Ννέκβξε ηνπ 1973. Σν αγφξη, απφ ηελ ζηηγκή ηεο γέλλεζήο ηνπ, θαηαδηθάδεηαη ή λα εθηειεζηεί, ή λα ζθνηψζεη ηνλ αδειθφ ηνπ, ηνλ παηέξα ηνπ, ηελ κάλα ηνπ, νπνηνλδήπνηε, κε ιίγα ιφγηα, ηνπ δεηήζνπλ νη ζηξαηησηηθνί, ΟΣΑΝ θαη ΟΠΟΣΔ απηνί ην δηαηάμνπλ. Απφ ηελ ζηηγκή ηεο γέλλεζήο ηνπ, ην παηδί, αλ γελλεζεί αγφξη, θνπβαιάεη καδί ηνπ ηνλ ζάλαην. Κη απηφ ην αλεμίηειν ζηίγκα ην ιέλε "αξηζκφ κεηξψνπ αξξέλσλ". Πφζα θαη πφζα παηδηά έρνπλ δνινθνλεζεί ζηα ζηξαηφπεδα θαη ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο, ή έρνπλ ηξειαζεί, επεηδή είραλ ηελ αηπρία λα γελλεζνχλ αγφξηα... Aιιά ε λνζεξή, ζαδηζηηθή, θνκπιεμηθή θαη παηδνθηφλα Διιεληθή θνηλσλία είλαη πάληα δηςαζκέλε γηα αίκα. Γηα ην αίκα ησλ παηδηψλ πνπ αξλήζεθαλ λα μεπνπιήζνπλ ηελ Διιάδα ζηνπο δηάθνξνπο θαηά θαηξνχο θαηαθηεηέο ηεο, είηε Γεξκαλνί ήηαλ απηνί, είηε Δγγιέδνη, είηε Ακεξηθάλνη. Γηαηί νη ζπλεξγάηεο ησλ Γεξκαλψλ, νη κπξάβνη ησλ Δγγιέδσλ, ηα ηζηξάθηα ησλ Ακεξηθαλψλ, ππνηίζεηαη φηη "ππεξαζπίδνπλ ηελ παηξίδα". Σψξα ην πψο "ππεξαζπίδνπλ ηελ παηξίδα", φηαλ θηάλνπλ κέρξη ηελ Κνξέα θαη ζθνηψλνπλ Κνξεάηεο, επεηδή ηνπο ην δεηήζαλε νη Ακεξηθαλνί, φπσο έγηλε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ πελήληα; Απηφ δελ ελδηαθέξεη ηελ Διιεληθή θνηλσλία. 'Αιισζηε, απηνί πνπ ππεξακχλνληαη ηνπ ζηξαηνχ δελ είλαη πνηέ ζηξαηηψηεο. Δίλαη νη δηάθνξνη βνιεκέλνη πνπ δελ έρνπλ "ζηξαηησηηθέο ππνρξεψζεηο", θαη ην κφλν πνπ ηνπο ελδηαθέξεη είλαη πψο ζα θνλνκήζνπλε, πψο ζα θάλε, ηί ζα πηνχλε θαη πψο ζα ηθαλνπνηήζνπλ ηα γελλεηηθά ηνπο φξγαλα. Απηνχο φινπο, πνπ ζηελ Διιάδα είλαη πάξα πνιινί, δελ ηνπο ελδηαθέξεη ηί ιέλε, ή ηί αηζζάλνληαη, νη 200.000 'Διιελεο ζηξαηηψηεο. Γηαηί απηέο ηηο εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ησλ λέσλ παηδηψλ ηηο ζεσξνχλ ηθαλέο κφλν γηα λα ζθνηψλνληαη ή λα ζθνηψλνπλ, φπνηνλ ηνπο δηαηάμνπλ νη Ακεξηθαλνί. 'Οηαλ αξρίζαλε νη ηαπεηλψζεηο θαη νη εμεπηειηζκνί απφ ηνλ ζηξαηφ ζε βάξνο κνπ, ήκνπλα 18 ρξνλψλ. Απφ ηφηε πεξάζαλε 13 νιφθιεξα

ρξφληα, πνπ ζηελ δηάξθεηά ηνπο γλψξηζα ζσξεία δηψμεσλ, ηαπεηλψζεσλ, εμεπηειηζκψλ, κέζα θη έμσ απφ ηηο θπιαθέο, επεηδή πνηέ δελ δέρηεθα λα βιάςσ θαλέλα, αιιά, αληίζεηα, αγσλίζηεθα ελάληηα ζηελ θαηαπίεζε θαη ζηελ εθκεηάιιεπζε αλζξψπνπ απφ άλζξσπν. 'Δθηαζα ζην ζεκείν λα παίμσ ηελ δσή κνπ θνξψλα-γξάκκαηα γηα λα δψζσ ηέινο ζηελ επ' άπεηξνλ δηαηψληζε ησλ καξηπξίσλ κνπ. Καη πνηέ απ' φια απηά δελ είρα θάπνην πξνζσπηθφ φθεινο. Σψξα είκαη 31 ρξνλψλ θη νη πεξηζζφηεξνη ζπκκαζεηέο κνπ, θαη γεληθφηεξα γλσζηνί κνπ απ' ην θνηλσληθφ κνπ πεξηβάιινλ, έρνπλ βνιεπηεί κε ηνλ άιθα ή βήηα ηξφπν, θη έρνπλ θαινπιεξσκέλεο δνπιεηέο, ζπίηηα, απηνθίλεηα, δηαθνπέο θ.ν.θ., θαη εγψ δελ έρσ ηίπνηα απ' φια απηά. Γηαηί, φπσο θαη γηα ην θξάηνο, έηζη θαη γηα ηελ θνηλσλία, είκαη αλεπηζχκεηνο θαη απνδηνπνκπαίνο, εθφζνλ θαη κφλν ε παξνπζία κνπ ηνπο ζπκίδεη ηελ εθπφξλεπζή ηνπο θαη ηηο αδηθίεο πνπ θάλνπλε θαζεκεξηλά κε αληάιιαγκα ηα πιηθά αγαζά. Καη ζε κηα θνηλσλία ραηξέθαθσλ δνχισλ, νη εξαζηέο ηεο ειεπζεξίαο, ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο αιιειεγγχεο, πξέπεη λα εμνληψλνληαη, γηαηί κφλν κε ηελ εμφλησζή ηνπο κπνξνχλ νη άιινη, νη εθ πεπνηζήζεσο δνχινη, λα θαηαζηγάζνπλ ηνλ θζφλν ηνπο. Kαη ζαλ λα κελ κνπ θηάλαλε φια απηά, θξέκεηαη ηψξα απφ πάλσ κνπ ε "πχξηλε ξνκθαία" ηεο πξνεηνηκαδφκελεο δνινθνλίαο κνπ. Καη ιίγν κε παξεγνξεί ην γεγνλφο φηη δελ είκαη ν κφλνο, πνπ ην θξάηνο θαη ε θνηλσλία ηνπ επηθπιάζζνπλ ηέηνηα ηχρε, αιιά έρνπλ νδεγεζεί ζην ζάλαην ηφζνη θαη ηφζνη γλσζηνί θαη θίινη κνπ κέρξη ηψξα, φπσο ν θαιχηεξνο θίινο κνπ ζηηο Φπιαθέο Αίγηλαο ν Κξίζηηαλ ΢ινχληεξ, ν Θφδσξνο Βελάξδνο, ν ΢πχξνο Κσηξέηζνο, ν Λάδαξνο Κνιπκπάξεο θαη ηφζνη άιινη. 'Οπσο ιίγν κε παξεγνξεί ην γεγνλφο φηη δεθάδεο ρηιηάδεο είλαη νη αζψνη άληξεο, γπλαίθεο θαη παηδηά, πνπ βαζαλίδνληαη θαζεκεξηλά θαη δνινθνλνχληαη, κε ηνλ έλα ή ηνλ άιιν ηξφπν, ζ' φινλ ηνλ πιαλήηε, γηα λα κπνξνχλ νη ζχκκαρνη θη αθεληηθά καο Ακεξηθαλνί λα πεξλάλε κηα δσή κέζα ζηε ριηδή, ζηελ πνιπηέιεηα, ζηελ ζπαηάιε θαη ζηελ νξγηψδε ηθαλνπνίεζε ησλ πην πνηαπψλ θαη ρπδαίσλ ζεμνπαιηθψλ ηνπο ελζηίθησλ. Κυριακή 19 Ιουλίου 1987 Απηέο πξέπεη λα είλαη νη πην δεζηέο κέξεο ηνπ ρξφλνπ. Σν κεζεκέξη ην ζεξκφκεηξν θηάλεη ηνπο 40 βαζκνχο ππφ ζθηά θαη κεξηθέο εθαηνληάδεο βήκαηα ζηνλ δξφκν αξθνχλ γηα λα γίλεηο κνχζθεκα ζηνλ ηδξψηα. Υαίξνκαη, θαηά θάπνην ηξφπν, πνπ δελ είκαη ππνρξεσκέλνο λα βξίζθνκαη ζηνπο δξφκνπο κ' απηή ηελ θνβεξή δέζηε. Αιιά ην κπαιφ κνπ ηξηγπξλάεη πάληα ζηα καξηχξηα πνπ κε πεξηκέλνπλ θαη ε αλακνλή ηνπο κνπ δειεηεξηάδεη θάζε ζηηγκή ηεο δσήο κνπ. Μεξηθέο θνξέο, φι' απηά, κνπ θαίλνληαη ζαλ ςέκα. Ο ςπρηθφο κνπ θφζκνο δελ κπνξεί λα ζπκθηιησζεί κε ηελ ηδέα φηη, ρσξίο λα έρσ θάλεη ηίπνηα ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ, πνπ λα αιιάμεη ηελ δσή κνπ, θαη ελψ ε δσή ησλ γχξσ κνπ μεηπιίγεηαη ήξεκα θαη ρσξίο ζθακπαλεβάζκαηα, ζα 'ξζεη κεηά απφ θάπνηεο κέξεο ε ψξα λα πέζεη πάλσ κνπ φινο ν θξαηηθφο κεραληζκφο, θαη "έλαο ζεφο μέξεη" αλ ζα βγσ δσληαλφο απφ ηα ρέξηα ηνπ. Καη κε ζιίβεη αθφκε πεξηζζφηεξν

φηη, ελψ ε δσή είλαη ηφζν ζχληνκε θαη νη αξξψζηηεο θαξαδνθνχλ λα καο ηελ ραιάζνπλ, φηαλ θαηαθέξλνπκε λα μεθχγνπκε απ' απηέο δελ πξνιαβαίλνπκε λα ραξνχκε ηελ πγεία καο, γηαηί πέθηνπλ πάλσ καο άιινη άλζξσπνη γηα λα καο θαηαζηξέςνπλ. Κη φι' απηά γηαηί; Δίλαη δπλαηφλ λα ζέινπλ άιινη ηνλ ζάλαηφ ζνπ κφλν θαη κφλν γηαηί δελ δέρεζαη λα ζπκβάιεηο ζην έγθιεκα πνπ δηαπξάηηνπλ απηνί; Κη φκσο γη απηνχο, φπνηνο δελ είλαη καδί ηνπο είλαη ελαληίνλ ηνπο, θαη γη απηφ πξέπεη λα ηηκσξεζεί ζθιεξά. Γη αλζξψπνπο ζαλ θαη κέλα θαη ηελ ΢νθία, φιεο νη πφξηεο είλαη θιεηζηέο, εθηφο απφ ηηο πφξηεο ησλ θπιαθψλ, ηνπ ζηξαηνχ θαη ησλ ςπρηαηξείσλ. Απηφ ην αίζρνο νη δηαλννχκελνη ηεο ρψξαο καο ην βιέπνπλ ζαλ πνιηηηζκφ θαη ιίγν ηνπο ελδηαθέξεη, αλ απηφο ν πνιηηηζκφο θαηαζηξέθεη ηελ δσή αλζξψπσλ γχξσ ηνπο, πνπ δελ έρνπλ ηε δχλακε λα αληηδξάζνπλ. Ξέξσ φηη απηά πνπ γξάθσ ιίγνη ζα ελδηαθεξζνχλ λα ηα δηαβάζνπλ, θη απ' απηνχο αθφκα πην ιίγνη ζα θάηζνπλ λα ηα ζθεθηνχλ. ΢' απηήλ ηελ ρψξα, νη πεξηζζφηεξνη θιείλνπλ η' απηηά ζ' απηνχο πνπ πξνζπαζνχλ λα ηνπο κηιήζνπλ γηα βαζαληζηήξηα θαη θάζε ινγήο αδηθίεο πνπ ζπκβαίλνπλ θαζεκεξηλά. Βηβιία ληνθνπκέληα, πνπ κέζα απ' ηηο ζειίδεο ηνπο μεπξνβάιιεη νινθάζαξα ην θξαηηθφ έγθιεκα, φπσο είλαη ηα βηβιία "Φπιαθέο Αιηθαξλαζζνχ-Φπιαθέο Κέξθπξαο-Βαζαληζκνί Κξαηνπκέλσλ" ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ θαη "Γπλαηθείεο Φπιαθέο Κνξπδαιινχ" ηεο ΢νθίαο Αξγπξίνπ-Κπξίηζε, δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ νχηε ηα έμνδα εθηχπσζήο ηνπο. 'Οκσο φηαλ έλαο άλζξσπνο βιέπεη λα θηλδπλεχεη ε ίδηα ηνπ ε δσή, πξνζπαζεί λ' αθήζεη θάηη πίζσ ηνπ, ψζηε ν ζάλαηφο ηνπ λα κελ πεξάζεη απαξαηήξεηνο. 'Οιε ηελ κέξα ηελ πέξαζα δηαβάδνληαο ην πεξηνδηθφ "Λαηηληθή Ακεξηθή", έλα απφ ηα θαιχηεξα πεξηνδηθά πνπ βγήθαλ πνηέ ζηελ Διιάδα. Μέρξη ζήκεξα έρεη βγάιεη κφλν 11 ηεχρε πνπ ην θαζέλα ηνπο απνηειεί απφθηεκα. Μέζα απ' ηηο ζειίδεο απηνχ ηνπ πεξηνδηθνχ μεπξνβάιιεη αλάγιπθα φιε ε θξίθε ηεο γελνθηνλίαο πνπ νη Ακεξηθάλνη, νη ζχκκαρνί ηνπο, θαη νη θάζε είδνπο ιαθέδεο ηνπο, δηαπξάηηνπλ θαζεκεξηλά ζηελ πνιχπαζε απηή ήπεηξν. Γηαβάδνληαο απηφ ην πεξηνδηθφ πξνζπαζψ λα εμνηθεησζψ κε ηελ ηδέα ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη ηνπ ζαλάηνπ, πνπ είλαη ηφζν θνηλφηππα γη' απηνχο πνπ καο θπβεξλάλε. ΢ειίδεο ζαλ απηνχ ηνπ πεξηνδηθνχ απνηεινχλ αιεζηλά δηακάληηα, κέζα ζηνπο ηφλνπο ηεο πνιηηηζηηθήο ζαβνχξαο πνπ καο πλίγεη, γηαηί είλαη ε θαζαξή αιήζεηα, πνπ ηφζν ζπάληα θαηαθέξλεη θαη ζρίδεη ηα βαξηά πέπια ηνπ ςέκαηνο πνπ καο ζθεπάδεη θαη καο θάλεη λα αζθπθηηνχκε. Σν βξάδπ πήγακε κ' έλα θίιν κέρξη ηελ Λνχηζα θαη ήπηακε κεξηθέο κπχξεο κε ζπλνδεία ζαιαζζηλά. Σν κπαιφ κνπ ηαμίδεςε ζην ηαβεξλάθη πνπ πεξηγξάθεη ν Λνπληέκεο ζηελ ηξηινγία ηνπ "΢αξθνθάγνη", έλα παξαζαιάζζην ηαβεξλάθη, πνπ ζίγνπξα ππήξμε θαη ην γλψξηζε ν Λνπληέκεο πξηλ ηνλ ζπιιάβνπλ θαη ηνλ νδεγήζνπλ ζηηο Φπιαθέο Βνχξισλ, κεηά ζηελ Ηθαξία, κεηά ζηελ Μαθξφλεζν θαη ηέινο ζηνλ 'Αε-΢ηξάηε, κηα πεξηπέηεηα πνπ θξάηεζε δέθα νιφθιεξα ρξφληα. 'Οπσο θη απηφο, έηζη θαη εγψ, αλαινγίζηεθα πφζν φκνξθνο ζα κπνξνχζε λα είλαη ν θφζκνο, αλ δελ θπξηαξρνχληαλ απφ ηελ βαξβαξφηεηα, ην κίζνο, ηελ εκπάζεηα, ηελ εθδηθεηηθφηεηα θαη ηελ

θηελσδία απηψλ πνπ καο θπβεξλάλε. Αλ θαη απφ ηελ επνρή πνπ πεξηγξάθεη ν Λνπληέκεο, κηιψληαο γηα ην ηαβεξλάθη απηφ, έρνπλ πεξάζεη πάλσ απφ 40 ρξφληα, ε κεηαρείξηζε φζσλ αξληνχληαη λα ππνηαρηνχλ ζηελ βαξβαξφηεηα παξακέλεη ε ίδηα. Κη έηζη θαη γσ δελ ζα κπνξέζσ λ' απνθχγσ ην πηθξφ απηφ πνηήξη. Δευτέρα 20 Ιουλίου 1987 ΢ήκεξα ε δέζηε έθηαζε ηνπο 41 βαζκνχο, ζεξκνθξαζία ξεθφξ γηα θέηνο. Καη κηα πνπ δελ έρνπκε ηελ δπλαηφηεηα λα βξεζνχκε ζε θάπνηα παξαιία, πεξάζακε θη απηήλ ηελ εκέξα θιεηζκέλνη ζην ζπίηη κε ζπλνδεία έλαλ αλεκηζηήξα. ΢πλέρηζα λα δηαβάδσ ζηελ "Λαηηληθή Ακεξηθή" γηα ηελ γελνθηνλία πνπ δηαπξάηηνπλ νη ζηξαηνί ησλ Λαηηλνακεξηθάληθσλ θξαηψλ κέζα ζηηο ίδηεο ηνπο ηηο ρψξεο. Βέβαηα, δελ ρξεηαδφηαλ λα δηαβάζσ απηφ ην πεξηνδηθφ γηα λα κάζσ φηη, ηα κεγαιχηεξα εγθιήκαηα ζηελ ηζηνξία ηεο αλζξσπφηεηαο, ηα έρνπλ θάλεη νη θάζε είδνπο ζηξαηνί. 'Αιισζηε, αλ απηνί νη ζηξαηνί δελ αηκαηνθπινχζαλ ηελ αλζξσπφηεηα, δελ ζα είραλ θαη ιφγν χπαξμεο. Κάζνκαη θαη ζθέθηνκαη φηη πξηλ αθφκα απφ ηελ απνθπιάθηζή κνπ ζηηο 24 Γεθέκβξε 1981, αλεζπρνχζα γηα ηελ ηχρε πνπ κε πεξίκελε, φηαλ ζα κε θαινχζαλε ζηνλ ζηξαηφ. Καη φια απηά ηα ρξφληα, πνπ κεζνιαβήζαλε, αηζζαλφκνπλα θαηαδηθαζκέλνο, πνπ ε έθηηζε ηεο πνηλήο ηνπ απιά αλαζηειιφηαλε. 'Δθαλα ηφζα θαη ηφζα, φια απηά ηα ρξφληα, γηα λα κπνξέζσ λα βάισ θάπνηα ηάμε ζηελ δσή κνπ, πνπ ε θπιάθηζε ηελ είρε θάλεη άλσ-θάησ. 'Οκσο, πνηέ δελ μερλνχζα φηη νη ζηξαηνθξάηεο κπνξνχζαλ λα γθξεκίζνπλ, φπνηε ήζειαλ, φιν κνπ ην νηθνδφκεκα. 'Οηαλ πξηλ απφ δχν ρξφληα παξνπζηάζηεθα ζην ζηξαηφπεδν ηεζσξαθηζκέλσλ ηεο Απιψλαο, ήμεξα φηη κπνξνχζαλε αθφκα θαη λα κε ζθνηψζνπλε, εγψ φκσο δελ ζα παξαδηλφκνπλα ζηηο βξψκηθεο νξέμεηο ηνπο. Σφηε κνπ δψζαλε δχν ρξφληα αλαβνιή, αθνχ νη ςπρίαηξνί ηνπο κ' εμεηάζαλε θαη δηαπηζηψζαλε φηη δελ είκαη ςπρηθά πγηήο γηα λα ππεξεηήζσ. 'Οηαλ κεηά απφ δχν ρξφληα, απηφλ ηνλ Μάε, κε θαιέζαλε ζην 401 γηα λα πεξάζσ απφ ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ, δελ κπνξνχζα λα θαληαζηψ φηη, φιε απηή ε πεξηπέηεηά κνπ, ζα είρε ηελ ρεηξφηεξε θαηάιεμε πνπ ζα κπνξνχζε θαλείο λα θαληαζηεί. Κη φκσο είλαη αιήζεηα. Γηα κηα αθφκε θνξά ην θξάηνο, κε ην έηζη ζέισ, δηαγξάθεη κνλνθνλδπιηά, φια φζα έθαλα θαη φια φζα ππφθεξα, γηα λα θηάζσ εδψ πνπ είκαη ηψξα. Καη ε ηξαγηθή εηξσλεία είλαη φηη ην θξάηνο θαηαπαηάεη απξνθάιππηα, γηα κηα αθφκε θνξά, ηνπο λφκνπο πνπ ην ίδην έθηηαμε θαη εγψ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο ηήξεζα. Απέλαληη ζηε ινγηθή θαη ζηελ πιήξε αηηηνιφγεζε ησλ πξάμεψλ κνπ, ην θξάηνο, κέζσ ηνπ ζηξαηνχ ηνπ, αληηπαξαηάζζεη ηελ σκή βία. Γελ κε παξεγνξεί ην γεγνλφο φηη, αλ ήκνπλ ζηελ Λαηηληθή Ακεξηθή, ν ζηξαηφο ζα κε άξπαδε, ζα κε βαζάληδε, ζα κε αθξσηεξίαδε, ζα κε θαηαθξενπξγνχζε, θη έπεηηα ζα πέηαγε ην πηψκα ζ' έλα ραληάθη, ζηελ άθξε ελφο δξφκνπ, ή ζ' έλαλ νκαδηθφ ηάθν καδί κε άιια ζχκαηά ηνπ. Δθ' φζνλ ε θνηλσλία καο ζηεξίδεηαη πάλσ ζε, θαη ππεξαζπίδεη, ηέηνηνπο ζεζκνχο, φιν θαη πεξηζζφηεξνη λένη ζα αλαδεηνχλ θάπνηα

δηέμνδν ζηα λαξθσηηθά ή ζην αιθνφι, φιν θαη πεξηζζφηεξνη ζα θαηαιήγνπλ ζηα ςπρηαηξεία, φιν θαη πεξηζζφηεξνη ζ' απηνθηνλνχλ. Πφζνη θαη πφζνη άλζξσπνη πνπ βξέζεθαλ ζηελ ίδηα ζέζε κε κέλα δελ απηνθηνλήζαλε, δίλνληαο έλα ηέινο ζε κηα δσή, πνπ νη ζεζκνί ηεο επππφιεπηεο θνηλσλίαο καο αληηκεησπίδαλε ζαλ ζθνππίδη! Γηα παξάδεηγκα, κηα κέξα πξηλ λα παξνπζηαζηψ ζην ζηξαηφπεδν, ζηηο 16 Απξίιε 1985, έλαο καζεκαηηθφο ηεο ειηθίαο κνπ, πνπ παξνπζηαδφηαλ ηελ ίδηα κέξα κε κέλα, απηνθηφλεζε γηαηί δελ κπνξνχζε λα αληηκεησπίζεη ηηο ηαπεηλψζεηο θαη ηνπο εμεπηειηζκνχο πνπ ηνλ πεξηκέλαλε. 'Δλαο άιινο ζηξαηηψηεο ηνπ ζηξαηνπέδνπ πνπ παξνπζηάζηεθα, απηνθηφλεζε κέζα ζην ζηξαηφπεδν 9 κέξεο κεηά ηελ εκεξνκελία παξνπζίαζήο κνπ, γηαηί, φ,ηη θαη λα 'θαλε κέρξη ηφηε, δελ κπφξεζε λα ζπλεζίζεη λα ηνλ αληηκεησπίδνπλε ζαλ γνπξνχλη. Τρίτη 21 Ιουλίου 1987 ΢ήκεξα πήγακε ζην ξαληεβνχ κε ηνλ Εψην. 'Ορη κφλν δελ καο είπε ηίπνηα παξαπάλσ, απ' φ,ηη μέξακε, αιιά δελ καο είπε ηίπνηα γηα ηνλ Κπξηάθν, πέξα απφ απηά πνπ μέξακε θαη απηφο επηβεβαίσζε. Σν κφλν λέν πνπ κάζακε ήηαλ φηη ν Κπξηάθνο πέξαζε απφ ζηξαηνδηθείν γηα αλππνηαμία θαη αζσψζεθε, γηαηί δελ είρε ιάβεη λνκφηππα ηελ θιήζε λα παξνπζηαζηεί ζην ζηξαηφ. Απφ ηελ γεληθφηεξε ζηάζε ηνπ Εψηνπ θάλεθε φηη δελ ζέιεη λα αζρνιεζεί κε ηελ ππφζεζε. Απφ ηελ αξρή θη φιαο πνπ ηνπ δηεγήζεθα ηελ ηζηνξία κνπ, κνπ είπε φηη απφ λνκηθήο πιεπξάο δελ κπνξεί λα θάλεη ηίπνηα. 'Οηαλ ηειεηψζακε κ' απηφλ πήξακε ηειέθσλν ηελ Καηεξίλα θαη ην ηειέθσλφ ηεο έθαλε φηη κηιάεη. Γη απηφ απνθαζίζακε λα πάκε κέρξη ην γξαθείν ηεο. 'Οηαλ θηάζακε εθεί, βξήθακε ηελ πφξηα ηεο εηζφδνπ ηεο πνιπθαηνηθίαο θιεηδσκέλε. ΢ην θνπδνχλη πνπ ρηππνχζακε δελ απαληνχζε θαλείο. Ξαλαηειεθσλήζακε θαη βγήθε ν απηφκαηνο ηειεθσλεηήο. Απηή ε θαηάζηαζε καο ζηελαρψξεζε αθφκε πεξηζζφηεξν, γηαηί ε Καηεξίλα καο είρε πεη φηη ζα καο πεξίκελε Γεπηέξα ή Σξίηε. Καη ρηεο Γεπηέξα δελ ήηαλ ζην γξαθείν ηεο θαη ζήκεξα Σξίηε πάιη έιεηπε. Αξρίζακε λα βιέπνπκε θάπνηα απξνζπκία ζηελ φιε ζηάζε ηεο θαη λα αλαξσηηφκαζηε κήπσο καο αθήζεη έηζη θαη πάεη δηαθνπέο. Ζ δέζηε ζήκεξα μεπέξαζε ηνπο 41 βαζκνχο θαη ε Αζήλα είλαη ιίγνπνιχ άδεηα. Οη άλζξσπνη ζηνπο νπνίνπο απεπζπλφκαζηε, ή δελ βξίζθνληαη θαζφινπ ή, φηαλ βξίζθνληαη, δειψλνπλ αδπλακία λα αζρνιεζνχλ κε ηελ ππφζεζή κνπ. Δλησκεηαμχ, ε εμφλησζε πνπ κνπ εηνηκάδνπλε, δηαγξάθεηαη φιν θαη πην θαζαξά κπξνζηά κνπ, θαη φια απηά επεξεάδνπλ πνιχ άζρεκα ηελ ήδε άζρεκε ςπρνινγηθή κνπ θαηάζηαζε. Αηζζάλνκαη ζαλ πξφβαην πνπ πάεη γηα ζθαγή θαη δελ έρσ φξεμε γηα ηίπνηα. Δπηπρψο πνπ έρσ ηελ ΢νθία δίπια κνπ, γηαηί δηαθνξεηηθά ζα αηζζαλφκνπλα φηη δελ ππάξρσ γηα θαλέλαλ άιιν, παξά κφλν γηα ηνπο επίδνμνπο βαζαληζηέο κνπ. Τετάρτη 22 Ιουλίου 1987 Καη ζήκεξα ε δέζηε έθηαζε ζε επίπεδν ξεθφξ, 41 βαζκνί ππφ ζθηά.

'Οιν θαη ιηγφηεξνο θφζκνο κέλεη ζηελ Αζήλα πνπ έρεη κεηαηξαπεί ζε θφιαζε. Δγψ απφ ρηεο ην κεζεκέξη ζηακάηεζα λα ηξψσ. Βιέπνληαο φηη φιεο νη δηέμνδνη είλαη θιεηζηέο, ράλσ θάζε ελδηαθέξνλ γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο επαθήο κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα απηή. Γελ βιέπσ ηνλ ιφγν λα θξνληίδσ έλαλ νξγαληζκφ, φηαλ ην θξάηνο θαη ε θνηλσλία έρνπλ νξγαλψζεη ηελ εμφλησζή ηνπ, κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε αθφκα θαη ηα βαζαληζηήξηα πνπ εηνηκάδνληαη λα ηνπ επηβάινπλ, αληηκεησπίδνληαη κε αδηαθνξία απ' φινπο, εθηφο απφ ηελ ΢νθία. Καη δελ κπνξψ λα κελ θάλσ ηίπνηα θαη λα πεξηκέλσ ηνλ ζάλαηφ κνπ. Ζ άξλεζε ηξνθήο θαηαιήγεη λα ιεηηνπξγεί γηα ηνλ εαπηφ κνπ ζαλ απφδεημε φηη ππάξρσ. Δίλαη κηα κνξθή ςπρνζσκαηηθήο δηακαξηπξίαο απέλαληη ζηνλ παξαινγηζκφ πνπ καο πεξηβάιιεη. Απηή ε θαηάζηαζε είλαη ηδηαίηεξα επψδπλε γηα ηελ ΢νθία, πνπ πεξλάεη φιεο ηηο ψξεο ηεο εκέξαο θνληά κνπ. Καη είλαη επφκελν λα απνηειεί γηα ηε ΢νθία ςπρνινγηθφ βαζαληζηήξην, ην λα βιέπεη ηελ αδηθία πνπ γίλεηαη ζε βάξνο κνπ, θαη ηελ εμφλησζε πνπ κνπ εηνηκάδνπλε, ρσξίο λα κπνξεί λα ηελ εκπνδίζεη. Καη έρεη θνπξαζηεί λα βιέπεη ηνπο πην αγαπεκέλνπο ηεο αλζξψπνπο λα ράλνληαη, ρσξίο απηή λα κπνξεί λα αληηδξάζεη, φπσο έγηλε κε ην ζάλαην ηεο κεηέξαο ηεο θαη κε ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηεο, πνπ πεζάλαλε κέζα ζε έμη κήλεο, έλα πεξίπνπ ρξφλν κεηά ηελ απνθπιάθηζή ηεο. Ζ κεηέξα ηεο ΢νθίαο αξξψζηεζε, απφ θαξθίλν, 3 κήλεο κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ, γηα ηελ επίηεπμε ηεο νπνίαο ε ΢νθία ηαιαηπσξήζεθε πάξα πνιχ, γηαηί κφιηο είρε απνθπιαθηζηεί κεηά απφ ηξηζήκηζπ ρξφληα θπιάθηζεο κε απεξγίεο πείλαο θ.ν.θ., θαη αλαγθάζηεθε λα ηξέρεη γηα κέλα, ηνλ ΢θαλδάιε θαη ηνλ Μνίξα. Καη φηαλ, πέληε κήλεο κεηά ηελ απνθπιάθηζή ηεο, απνθπιαθηζηήθακε θαη κεηο, δελ πξφιαβε λα ραξεί γηαηί αξξψζηεζε ε κάλα ηεο (Μάξηεο 1982). Μεηά απφ 9 καξηπξηθνχο κήλεο πέζαλε. Καη 6 κήλεο κεηά ην ζάλαηφ ηεο πέζαλε θη ν παηέξαο ηεο, αθνχ πξνεγνχκελα ηαιαηπσξήζεθε θη απηφο απφ ηελ αδηαθνξία ησλ γηαηξψλ ησλ Διιεληθψλ δεκφζησλ λνζνθνκείσλ, πνπ αληηκεησπίδνπλ ηνπο αζθαιηζκέλνπο ηνπ Η.Κ.Α. ζαλ ζθνππίδηα. Υξεηάδεηαη λα αλαπηχμεη θαλέλαο ηεξάζηηεο εζσηεξηθέο δπλάκεηο γηα λα αληηκεησπίζεη κηα ηέηνηα ηξαγσδία, ζαλ απηή πνπ αληηκεηψπηζε ε ΢νθία, ηδηαίηεξα φηαλ ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπ αδηαθνξεί πιήξσο. Καη πξέπεη λα είλαη πξαγκαηηθφο επαλαζηάηεο γηα λα ηξέρεη απφ ην λνζνθνκείν ζην πεδνδξφκην γηα λα ζπκπαξαζηαζεί ζε θπιαθηζκέλνπο ζπληξφθνπο ηνπ, φπσο έθαλε ε ΢νθία ηελ επνρή πνπ πέζαηλε ν παηέξαο ηεο, θαη ζηε θπιαθή βξηζθφληνπζαλ ν Κπξηάθνο Μνίξαο θαη ν Φψηεο Γαλάηνο θάλνληαο απεξγία πείλαο. Ηδηαίηεξα φηαλ ζην πεδνδξφκην ζνπ επηηίζεληαη νη κπάηζνη ησλ Μ.Δ.Α. θαη ησλ Μ.Α.Σ. θαη ζε πιαθψλνπλ ζηηο θινκπηέο, φπσο ζπλέβεθε ζηε ΢νθία, ζε κηα απφ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ζπκπαξάζηαζεο. Δίλαη αμηνζαχκαζην ην γεγνλφο φηη δηαηεξεί αθφκα ην ρακφγειφ ηεο, κεηά απφ ηφζα πνπ έρεη πεξάζεη θαη πεξλάεη αθφκα. Πφζνη ηα θαηαιαβαίλνπλ φια απηά, ή ζέινπλ λα ηα θαηαιάβνπλ; Ο θφζκνο δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηνπο ήξσεο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Δλδηαθέξεηαη κφλν γηα ην πψο ζα θάεη, πψο ζα πηεί θαη πψο ζα ηθαλνπνηεζεί ζεμνπαιηθά, φηαλ δελ ηξέρεη ζαλ ζθπιάθη πίζσ απφ ηνπο εμνπζηαζηέο θαη ηνπο θάζε ινγήο θνξείο δπλάκεσο. Λεηηνπξγεί ζαλ κάδα, θαη δπζηπρψο, φζν ζα ιεηηνπξγεί

έηζη, ζα έρεη απφ πάλσ ηνπ αθεληηθά, ηελ εγθιεκαηηθφηεηα ησλ νπνίσλ ζα πιεξψλνπλε θαη άλζξσπνη ζαλ εκάο, πνπ δηαθνξνπνηνχκαζηε ηειείσο απφ απηνχ ηνπ είδνπο ηνλ θφζκν. Σν βξάδπ βξήθακε ζην ηειέθσλν ηελ Καηεξίλα, πνπ αθνχ καο πξνεηδνπνίεζε φηη θεχγεη ηελ Γεπηέξα γηα δηαθνπέο, καο έθιεηζε έλα ξαληεβνχ γηα κεζαχξην Παξαζθεπή. Ζ θαηάζηαζε κνπ κνπ θέξλεη ζην λνπ ηνπο θαξθηλνπαζείο πνπ πεζαίλνπλε απηφλ ηνλ θαηξφ, κέζα ζηε θνβεξή απηή δέζηε, θη φινο ν θφζκνο αδηαθνξεί θαη θάλεη ηα κπάληα ηνπ ζηηο παξαιίεο ηεο Διιάδαο. Πέμπτη 23 Ιουλίου 1987 Ζ δέζηε δηαηεξείηαη ζε επίπεδα ξεθφξ. Σνπιάρηζηνλ 100 άηνκα πέζαλαλ απφ ηελ ππεξβνιηθή δέζηε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλππαξμία πεξίζαιςεο ζηα λνζνθνκεία πνπ κεηαθέξζεθαλ. Βέβαηα, φια απηά ηα άηνκα είλαη κεγάιεο ειηθίαο θαη κηθξνχ εηζνδήκαηνο. Σα αθεληηθά δελ πεζαίλνπλ απφ ηε δέζηε. Σα αθεληηθά βξίζθνληαη ζηηο παξαιίεο ηεο Διιάδαο, ή ζηηο πηζίλεο ησλ πνιπηειψλ μελνδνρείσλ, θαη απνιακβάλνπλ ηα κπάληα ηνπο. Καη ζηα ζπίηηα ηνπο έρνπλ αηξ-θνληίζηνλ. Οη δνχινη ηνπο πνιιέο θνξέο δελ έρνπλ νχηε λεξφ. Κάζε κέξα δηαβάδνπκε ζηηο εθεκεξίδεο γηα πνιιέο εξγαηηθέο ζπλνηθίεο ηεο Αζήλαο θαη ηνπ Πεηξαηά, πνπ ε Δ.ΤΓ.ΑΠ. ηνπο θφβεη ην λεξφ, κε ην πξφζρεκα, φηη ηα δηπιηζηήξηά ηεο δελ αληέρνπλ λα θαιχςνπλ ηελ ππεξθαηαλάισζε. Σψξα γηαηί ην λεξφ δελ θφβεηαη ζηα πξνάζηηα ησλ πινπζίσλ, πνπ εθεί πξάγκαηη γίλεηαη ππεξθαηαλάισζε, εθφζνλ θάζε έπαπιε δηαζέηεη θη έλαλ κεγάιν θήπν πνπ ηνλ πνηίδνπλ ζπλέρεηα, απηφ δελ απαζρνιεί νχηε ηα ππνςήθηα ζχκαηα ηνπ θαχζσλα. Γελ η' απαζρνιεί γηαηί έρνπλ απνδερηεί ηνλ ξφιν ηνπ δνχινπ θαη πάληα θάλνπλ, φ,ηη κπνξνχλ, γηα λα ηνλ δηαηεξήζνπλ. Kη φπνηνλ αξλεζεί λα απνδερηεί απηφλ ηνλ ξφιν, ηνλ ιέλε αλαξρηθφ, ςπρνπαζή θ.ν.θ., θαη σξχνληαη ζπλέρεηα γηαηί ε αζηπλνκία αξγεί λα ηνλ θιείζεη ζηελ θπιαθή ή ζην ςπρηαηξείν. Σν Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα δηαθξίλεηαη ηδηαίηεξα γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα νξγαλψλεη πνξείεο δηακαξηπξίαο θαη ζθελέο πζηεξίαο ελάληηα ζε θάζε είδνπο ζχκαηα ησλ αθεληηθψλ θαη ηνπ θξάηνπο ηνπο. Πην πξφζθαηε θαη ζνξπβψδεο ζεαηξηθή παξάζηαζε ηνπ είδνπο απηνχ ήηαλ ε πνξεία λνηθνθπξψλ θαη άιισλ κηζαιιφδνμσλ κηθξναζηψλ, πνπ δηνξγάλσζε ην θφκκα απηφ ελάληηα ζηα ππάξρνληα ζχκαηα ησλ λαξθσηηθψλ (πνπ ηα παξνπζηάδνπλ, βέβαηα, ζαλ εκπφξνπο). Οη ζθελέο πζηεξίαο εθηπιίρηεθαλ κπξνζηά ζηνλ 'Αγλσζην ΢ηξαηηψηε, θαη ε καλία, πνπ εθδειψζεθε απφ ηνπο κηθξναζηνχο εθεί κπξνζηά, έθηαζε θαη μεπέξαζε ηελ καλία κε ηελ νπνία αληηκεηψπηδαλ ηνπο Δβξαίνπο νη ππνζηεξηθηέο ηνπ Υίηιεξ, ηελ επνρή πνπ ν "Φχξεξ" βξηζθφηαλ ζην απφγεην ηεο δχλακήο ηνπ. Μφλν πνπ ηψξα ζηε ζέζε ησλ Δβξαίσλ βάδνπλ ηα ζχκαηα ησλ λαξθσηηθψλ. Ηθαλνπνηεκέλε απφ απηέο ηηο εθδειψζεηο ηεο καδηθήο ςπρνινγίαο ηνπ θαζηζκνχ, ε θπβέξλεζε πέξαζε έλαλ λφκν ελάληηα ζηα ζχκαηα ησλ λαξθσηηθψλ, πνπ θαηαδηθάδεη κέρξη ηζφβηα, φπνηνλ θνπθαξά θαπλίζεη γηα δεχηεξε θνξά έζησ θαη έλα ηζηγάξν ραζίο, θαη ηαπηφρξνλα επηβάιιεη θαηάζρεζε ηεο πεξηνπζίαο νπνηνπδήπνηε βξεζεί λα έρεη ζηελ θαηνρή ηνπ ραζίο ή άιια λαξθσηηθά, θαη νη κπάηζνη θη νη

δηθαζηέο δελ ηνπ αλαγλσξίζνπλ φηη ηα έρεη γηα πξνζσπηθή ηνπ ρξήζε. Μ' απηφλ ηνλ λφκν, ν νπνηνζδήπνηε κπάηζνο ζεσξείηαη αξκφδηνο γηα λα ραξαθηεξίζεη έλαλ νπνηνδήπνηε νδεγφ ζαλ ρξήζηε λαξθσηηθψλ, λα ηνπ αθαηξέζεη ην δίπισκα θαη λα ηνλ ζηείιεη ζηελ θπιαθή. Κη έηζη ε αζηπλνκία κπνξεί, φπνηε θαη φηαλ ζέιεη, λα βγάδεη απφ ηελ κέζε νπνηνλδήπνηε γνπζηάξεη, θαη κ' απηφλ ηνλ ηξφπν απνθηάεη ηέηνηεο εμνπζίεο, πνπ δελ ηηο έρεη νχηε ν ζηξαηφο ζηηο ζηξαηησηηθέο δηθηαηνξίεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο. Καη ζαλ λα κελ έθηαλαλ φι' απηά, ν λφκνο απηφο απαγνξεχεη αθφκα θαη ηελ παξακηθξή θξηηηθή ηνπ, θαη ηελ ιεθηηθή, αθφκα, ππεξάζπηζε ησλ ζπκάησλ ησλ λαξθσηηθψλ. Οπνηνζδήπνηε ηνικήζεη λα πεη κηα θαιή θνπβέληα γηα ηα ζχκαηα ησλ λαξθσηηθψλ, Θεσξείηαη έλνρνο θαθνπξγήκαηνο θαη κπνξεί λα θαηαδηθαζηεί κέρξη 20 ρξφληα θπιαθή! Καη ελψ ζηελ δηάξθεηα ηεο "ζπδήηεζεο" ηνπ λνκνζρεδίνπ απηνχ ζηελ Βνπιή, βξέζεθαλ θαη κεξηθνί βνπιεπηέο ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. θαη ηεο Νέαο Γεκνθξαηίαο λα πνπλ ηελ "πηθξή αιήζεηα", φηη ηα λαξθσηηθά ηα πξνσζνχλ πνιιέο θνξέο αζηπλνκηθνί, νη βνπιεπηέο ηνπ Κ.Κ.Δ., φρη κφλν θάιπςαλ απφιπηα ηελ αζηπλνκία, φρη κφλν ζεψξεζαλ ηνλ κεζαησληθφ λαδηζηηθφ απηφ λφκν επηεηθή γηα ηα ζχκαηα ησλ λαξθσηηθψλ, αιιά δήηεζαλ λα αλνίμνπλ ζ' φιε ηελ Διιάδα ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο γηα λα θιείλεηαη εθεί, γηα απεξηφξηζην ρξνληθφ δηάζηεκα, νπνηνζδήπνηε ζεσξείηαη φηη είλαη ζχκα λαξθσηηθψλ. Τπνπηεχνκαη φηη, αλ νη ζάιακνη αεξίσλ δελ ηαπηηδφληνπζαλ ζηελ ζθέςε ηνπ θφζκνπ κε ηελ Υηηιεξηθή Γεξκαλία, ην Κ.Κ.Δ. ζα πξνπαγάλδηδε ηελ δεκηνπξγία ηνπο, θαη ηελ απνζηνιή ζ' απηνχο φισλ απηψλ πνπ πηάλεη ν παξαπάλσ λφκνο, ζαλ ηελ απαξαίηεηε θαη αλαπφθεπθηε "ηειηθή ιχζε" ηνπ ζέκαηνο ησλ λαξθσηηθψλ. Γηα λα επαλέξζσ ζ' απηέο ηηο εθαηνληάδεο πνπ πεζαίλνπλ απφ ηε δέζηε θαη ην ζεσξνχλ εληειψο θπζηνινγηθφ, είλαη αλακθηζβήηεην φηη δελ είδαλ πνηέ ηα αθεληηθά ζαλ ερζξνχο ηνπο. Δρζξνχο ζεψξεζαλ θαη ζεσξνχλ πάληα ηα ζχκαηα ησλ λαξθσηηθψλ, ηνπο αληάξηεο πφιεο, ηνπο νκνθπιφθηινπο, ηνπο έγθιεηζηνπο ζηηο θπιαθέο, ηνπο ηζηγγάλνπο, ηνπο Παθηζηαλνχο, ηνπο Κνχξδνπο θ.ν.θ. Γηα παξάδεηγκα αλαθέξσ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ Μεηαμνπξγείνπ, πνπ πιήηηεηαη ηδηαίηεξα απφ ηε δέζηε θαη ζπκκεηέρεη θαζνξηζηηθά, κε ηνπο πνιινχο λεθξνχο ηνπ, ζηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ λεθξψλ απφ ηε δέζηε ηεο θάζε κέξαο. Οη Μεηαμνπξγεηψηεο, ινηπφλ, πνηέ δελ μεζεθψζεθαλ γηαηί ε Δ.Τ.Γ.Α.Π. κε ηε θνβεξή δέζηε ηνπο θφβεη θαη ην λεξφ, ή γηαηί δελ έρνπλ πάξθα κε πξάζηλν θαη ιίκλεο γηα λα δξνζίδνληαη, νχηε δεκνηηθέο πηζίλεο γη' απηνχο πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ κπάλην, ή γηαηί νη δξφκνη ηνπο είλαη γεκάηνη κε απηνθίλεηα θαη βηνηερλίεο πνπ ξππαίλνπλ ηελ αηκφζθαηξα, θαη ηψξα κε ηελ δέζηε ηδηαίηεξα, θάλνπλ ην Μεηαμνπξγείν πξαγκαηηθή θφιαζε. Ξεζεθψζεθαλ ελάληηα ζηηο πφξλεο πνπ ππάξρνπλ ζην Μεηαμνπξγείν, ησλ νπνίσλ πνιινί απφ απηνχο είλαη πειάηεο θαη άιινη είλαη ηδηνθηήηεο ζπηηηψλ πνπ ηα λνηθηάδνπλ ζηηο πφξλεο κε αζηξνλνκηθά λνίθηα, κνινλφηη είλαη εξείπηα. Καη ην ζιηβεξφ αζηείν είλαη φηη νη κφλνη πνπ δηακαξηχξνληαη γηα ηνπο θαζηζηηθνχο λφκνπο, πνπ ε θπβέξλεζε θξνληίδεη λα ςεθίδνληαη θαηά θαηξνχο, είλαη ε ειίη ησλ επηζηεκφλσλ πνπ δελ ζίγεηαη άκεζα

απφ απηνχο, φπσο π.ρ. ν Ηαηξηθφο ΢χιινγνο Θεζζαινλίθεο, ν Γηθεγνξηθφο ΢χιινγνο Αζήλαο, νη επηηπρεκέλνη δεκνζηνγξάθνη θ.ν.θ. 'Αιισζηε ε ειίη ήηαλ απηή πνπ δηακαξηπξήζεθε, κε απεξγία πέηλαο ζηα Πξνπχιαηα ηνλ Γελάξε ηνπ 1987, ελάληηα ζηελ εμφλησζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ. Δλψ, πνιινί απφ απηνχο πνπ πεζαίλνπλ ηψξα απφ ηελ δέζηε, δεηνχζαλ "ηελ θεθαιή ηνπ επί πίλαθη" θαη απεηινχζαλ κε μπινδαξκνχο ηνπο απεξγνχο πείλαο. Σν κεζεκέξη, γηα λα επαλέξρνκαη ζηα δηθά κνπ, ηειεθψλεζα ηνλ πξψελ ζπκκαζεηή κνπ Υξήζην Βιάρν θαη έκαζα φηη θαη απηφλ, κνινλφηη άξξσζην κε πηζηνπνηεηηθά απφ θξαηηθά λνζνθνκεία θαη γλσκάηεπζε αθαηαιιήινπ γηα ζηξάηεπζε απφ ηνλ αξκφδην γηαηξφ ηνπ 401 Γ.΢.Ν., ηνλ ζηέιλνπλ ζηηο 10 Απγνχζηνπ ζηελ Σξίπνιε λα ππεξεηήζεη. Σνπ δήηεζα αλ κπνξεί λα κνπ θιείζεη θάπνην ξαληεβνχ κε ηνλ Φσκηάδε θαη κνπ είπε λα ηνπ ηειεθσλήζσ ηελ Γεπηέξα. Γελ μέξσ αλ, ηειηθά, ζα βγεη ηίπνηα απφ ηηο πξνζπάζεηεο πνπ θάλσ γηα λα απνηξέςσ ηελ εμφλησζή κνπ, αιιά δελ κπνξψ λα απνδερηψ αδηακαξηχξεηα ηνλ ξφιν ηνπ ζχκαηνο, φπσο απηνί πνπ πεζαίλνπλ απ' ηε δέζηε. Παρασκευή 24 Ιουλίου 1987 Ζ δέζηε ζπλερίδεηαη ακείσηε ζηνπο 43-44 βαζκνχο θαη ν αξηζκφο απηψλ πνπ πεζαίλνπλ, θαζεκεξηλά, έθηαζε ζηνπο 250 ηελ εκέξα. Αλ θη απηνί νη καδηθνί ζάλαηνη δελ εμνξγίδνπλ ηνλ θφζκν πνπ ηνπο πθίζηαηαη, ηαξαθνχλεζαλ η' αθεληηθά πνπ δελ ηνπο πθίζηαληαη, θαη κάιηζηα ηνλ ίδην ηνλ πξσζππνπξγφ Παπαλδξένπ πνπ έδσζε εληνιή γηα έθηαθηα κέηξα. Μεξηθέο θνξέο αλαξσηηέκαη ηη ζα έθαλε έλαο ηέηνηνο ιαφο, ρσξίο ηα ππάξρνληα αθεληηθά. Καη ακέζσο θαηαιήγσ ζην φηη ζα δεκηνπξγνχζε θαηλνχξγηα εθ ηνπ πξνρείξνπ. Άιισζηε, ε απνπζία αθεληηθψλ είλαη αλαξρία, θαη απφ ηελ επνρή ηεο Αξραίαο Διιάδαο, νη 'Διιελεο έιεγαλ φηη δελ ππάξρεη κεγαιχηεξν θαθφ απφ ηελ αλαξρία ("αλαξρίαο νπθ έζηηλ κείδνλ θαθφλ"). Γηα ηνπο 'Διιελεο, ην λα κελ ππάξρνπλ αθεληηθά είλαη ρεηξφηεξν απφ ηνπο πνιέκνπο, ηηο αξξψζηηεο, ηνλ ζάλαην απφ πείλα (300.000 άηνκα πέζαλαλ ζηελ Καηνρή απφ πείλα, κφλν ζηελ Αζήλα), αθφκα θαη απφ ηελ νινθιεξσηηθή ππξεληθή θαηαζηξνθή. Σν πξσί θαηεβήθακε ζηελ Αζήλα λα βξνχκε ηνλ Θφδσξν Μεγαιννηθνλφκνπ πνπ δνπιεχεη ζην Γξνκνθατηεην θη φπσο έρσ αλαθέξεη, κε παξαθνινπζεί απφ ηφηε πνπ κε είραλ θιείζεη ρσξίο αδίθεκα ζηηο θπιαθέο. Μαο είπαλ φηη έρεη πάξεη άδεηα θαη ζα γπξίζεη κεηά ηηο 15 Απγνχζηνπ. Δλησκεηαμχ, ν άιινο ςπρίαηξνο πνπ κε παξαθνινπζνχζε ηα δπν ηειεπηαία ρξφληα, ν Κψζηαο ν Μσξφγηαλλεο, δελ απαληάεη ζην ηειέθσλφ ηνπ εδψ θαη κέξεο θαη πξέπεη λα βξίζθεηαη θη απηφο ζε δηαθνπέο. To βξάδπ πήγακε πάιη ζην γξαθείν ηεο Καηεξίλαο. Δπηθνηλψλεζε κε ην ζπίηη ηνπ λεπξνιφγνπ ηνπ Αηγηλήηεηνπ, πνπ κε παξαθνινπζεί, θαη ηεο είπαλε φηη θη απηφο βξίζθεηαη ζε δηαθνπέο θαη ζα γπξίζεη ηέινο Απγνχζηνπ. 'Δηζη βεβαησζήθακε φηη κείλακε εληειψο κφλνη καο κπξνζηά ζην φξγην βίαο πνπ εηνηκάδεη ελαληίνλ κνπ ην θξάηνο. Βέβαηα απηφ δελ απαζρνιεί θαλέλαλ εθηφο απφ καο, νχηε απ' φ,ηη

θαίλεηαη ηελ ίδηα ηελ Καηεξίλα, πνπ έρνπλ δεη πνιιά ηα κάηηα ηεο θαηά ηελ εμάζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηεο θαη ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ζαλ ηελ δηθή κνπ ηηο βιέπεη ζαλ "πεξηζηαηηθά", φπσο απνθαινχλ νη γηαηξνί ηνπο αζζελείο, φηαλ κηιάλε γη απηνχο. 'Αζρεηα αλ ηα "πεξηζηαηηθά" πεζαίλνπλ αβνήζεηα ζηα θξαηηθά λνζνθνκεία, αλ δελ έρνπλ ιεθηά λα δσξήζνπλ ζηνπο γηαηξνχο γηα λα αζρνιεζνχλ καδί ηνπο. Κη φκσο μέξνπκε θαιά, εγψ θη ε ΢νθία, φηη αλ ήκαζηαλ αθεληηθά, ή ειίη ησλ επηζηεκφλσλ πνπ έξρεηαη ζ' επαθή καδί καο, δελ ζα καο ζεσξνχζε "πεξηζηαηηθά". Γη απηφ δελ κπνξνχκε, νχηε πξφθεηηαη πνηέ, λα απνδερηνχκε ηνλ ξφιν ηνπ "πεξηζηαηηθνχ", ηνλ ξφιν ηνπ δνχινπ, πνπ γη απηφλ θαλέλαο, πνηέ, "δελ κπνξεί λα θάλεη ηίπνηα", θαη κφλν νη θπιαθέο, ν ζηξαηφο θαη ηα ςπρηαηξεία είλαη πξφζπκα λ' αζρνιεζνχλ καδί ηνπ. Κη ε δέζηε ζπλερίδεηαη αθφξεηε θαη καο θέξλεη ζηελ κλήκε, φρη δηαθνπέο θαη ηαμίδηα ηνπ θαινθαηξηνχ, αιιά απηά πνπ πεξάζακε κέζα ζηηο θπιαθέο κέρξη θαη ηελ ζχιιεςή καο απφ ηα Μ.Α.Σ. ζηα Πξνπχιαηα, πέξπζη ηέηνηα κέξα, θαη ηελ κεηαθνξά καο ζην γηγαληηαίν θαηλνχξγην θηίξην ηεο Αζθάιεηαο Αηηηθήο ζηελ Αιεμάλδξαο. Αδίθεκά καο; Δπηρεηξήζακε λα κπνχκε ζην ρψξν ησλ Πξνππιαίσλ έλα απφγεπκα, πνπ ηα αθεληηθά γηνξηάδαλε ζηα Αλάθηνξα (πνπ ηψξα ιέγνληαη Πξνεδξηθή Καηνηθία) ηελ επέηεην ηεο "απνθαηάζηαζεο ηεο δεκνθξαηίαο", θαη ιίγνη αλαξρηθνί, πνπ ζέιαλε λα ζπγθεληξσζνχλ ζηα Πξνπχιαηα, δηακαξηπξφληνπζαλ γηα ηνπο αληηππξεληθνχο δηαδεισηέο πνπ βξηζθφληνπζαλ ζηελ θπιαθή, θαη κάιηζηα ν έλαο απφ απηνχο θηλδχλεπε λα πεζάλεη απφ απεξγία πείλαο (Γηάλλεο Μπαιήο). Σα αθεληηθά γηνξηάδαλε απηήλ ηελ "δεκνθξαηία", πνπ πνηέ δελ αλαγλψξηζε θαη δελ αλαγλσξίδεη ζηνπο δνχινπο ην δηθαίσκα λ' αξληνχληαη λα είλαη δνχινη. Δγψ ζπλερίδσ λα κελ απνδέρνκαη ηνλ ξφιν ηνπ απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ, ηνλ ξφιν ηνπ κάξηπξα, πνπ κηα δσή ππνρξεψλεηαη λα θνπβαιάεη ζηελ πιάηε ηνπ ηνλ ζηαπξφ, πνπ ηνπ θνξηψλεη ε ακάζεηα, νη θαθίεο, ε ηδηνηέιεηα θη ν ζαδηζκφο απηήο ηεο θνηλσλίαο. Γελ απνδέρνκαη ηνλ ξφιν ηνπ κάξηπξα, γηαηί δελ είκαη Υξηζηηαλφο. Αιιά απηφ δελ ζεκαίλεη φηη απηφο ν ξφινο δελ κνπ επηβάιιεηαη ηειηθά απφ ηελ Υξηζηηαληθή καο θνηλσλία, ηελ θνηλσλία ηεο Διιάδαο Διιήλσλ Υξηζηηαλψλ, πνπ ηηκνχλ ηνλ Θεφ ηνπο κε ην λα ζπζηάδνπλ ζην ζεφ ηνπ ρξήκαηνο φινπο, φζνπο αξληνχληαη λα βάινπλ πάλσ απ' φια ηε ιαηξεία ηνπ ρξήκαηνο. Καη ηέινο πάλησλ, πψο ζα κπνξνχζα λα ήκνπλα έλαο νξζφδνμνο ρξηζηηαλφο, φηαλ δελ έρσ θακηά δηάζεζε λα ζθνηψζσ άιινπο αλζξψπνπο, φηαλ κνπ ην δεηήζεη ην θξάηνο θη ε εθθιεζία; Σάββατο 25 Ιουλίου 1987 'Αιιε κηα κέξα κε θνβεξή δέζηε θαη κε λεθξνχο. 'Αιιε κηα κέξα εγψ θαη ε ΢νθία θιεηζκέλνη ζην ζπίηη πεξηκέλνληαο, ρσξίο λα κπνξνχκε λα θάλνπκε ηίπνηα, ην θξάηνο λα πέζεη πάλσ καο ζαλ ζκήλνο νξλέσλ γηα λα καο μεζθίζεη. 'Οηαλ ζθέθηνκαη πφζνη ηξαβάλε ηνλ Γνιγνζά ηνπο κφλνη ηνπο, φπσο γξάθεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ζ' έλα γξάκκα ηνπ ζηελ "ΔΛΔΤΘΔΡΟΣΤΠΗΑ", ν πξψελ ζπγθξαηνχκελφο κνπ θαη

πνηεηήο Κνξλήιηνο Λνπινχδεο, αηζζάλνκαη ηπρεξφο πνπ έρσ δίπια κνπ ηελ ΢νθία. Γηαηί, ζπλήζσο, φπνηνο πάεη ελάληηα ζην ξεχκα θαη αξληέηαη "λα ελδψζεη, λα ππνηαγεί, λα δνπιέςεη γηα ην αζηπλνκηθφ θξάηνο, λα ζπλεξγαζηεί κε ηνπο ραθηέδεο ηνπ, λα μεπνπιήζεη ηελ ζπλείδεζή ηνπ", φπσο γξάθεη ν Λνπινχδεο, εγθαηαιείπεηαη απ' φινπο, θαη θαλέλαο δελ ζέιεη λα κηιάεη γη απηφλ. Ζ παξνπζία ηνπ είλαη ελνριεηηθή γηα ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν γηαηί απφ κφλε ηεο αξθεί γηα λα ζπκίδεη "νηθεία θαθά". Καη εγψ θαη ε ΢νθία ην έρνπκε δεη απηφ, θαη ην βιέπνπκε θαζεκεξηλά λα ζπκβαίλεη κε καο. Σν γεγνλφο φηη έρνπκε θάλεη ηφζα ρξφληα ζηε θπιαθή θαη έρνπκε ηχρεη απάλζξσπεο αληηκεηψπηζεο κέζα ζ' απηήλ, είλαη αξθεηφ λα θάλεη, φζνπο έξρνληαη ζ' επαθή καδί καο, λα θξαηάλε πάληα θάπνηα απφζηαζε. Λεο θαη είκαζηε κνιπζκέλνη απφ θάπνηα κεηαδνηηθή αξξψζηηα. Σνπο θάλεη λα ζπκπεξηθέξνληαη ιεο θαη αηζζάλνληαη έλνρνη γηα ηελ θπιάθηζή καο θαη γη' απηφ δελ έρνπλε πξφζσπν λα καο δνχλε. 'Δηζη ε θπιάθηζή πνπ εθηίζακε, κεηαηξέπεηαη ζε κηα ηζφβηα θαηαδίθε λα παξακείλνπκε ζην θνηλσληθφ πεξηζψξην. Κη απηφ είλαη ηδηαίηεξα επψδπλν, φηαλ δηαπηζηψλνπκε θαζεκεξηλά, φπσο έρσ μαλαπεί, φηη ην θξάηνο θαξαδνθεί γηα λ' αξπάμεη νπνηαδήπνηε επθαηξία γηα λα βγάιεη απφ ηε κέζε δχν ελνριεηηθά ζχκαηά ηνπ. 'Οιν απηφ ην δηάζηεκα πνπ είκαη έμσ απφ ηελ θπιαθή (απφ ηηο 24 Γεθέκβξε 1981), πνηέ δελ αηζζάλζεθα ειεχζεξνο, γηαηί έβιεπα φηη, αθφκα θαη γηα λα παξακείλσ έμσ απφ ηελ θπιαθή, ρξεηαδφηαλ αγψλαο. Tειηθά, απ' φ,ηη θαίλεηαη, ην θξάηνο βαξέζεθε λα πεξηκέλεη άιιε επθαηξία θαη αξπάρηεθε απφ ηελ ζηξαηησηηθή κνπ "ππνρξέσζε" γηα λα κε βγάιεη απφ ηε κέζε. Δγψ, απφ ηφηε πνπ απνθπιαθίζηεθα, αηζζαλφκνπλα πάληα ηελ "πχξηλε ξνκθαία" ηνπ ζηξαηνχ λα επηθξέκεηαη απφ πάλσ κνπ, θαη ην γεγνλφο απηφ δειεηεξίαδε, αθφκε πεξηζζφηεξν απφ ηελ θνηλσληθή δπζπξνζαξκνγή κνπ, ηελ θάζε κνπ κέξα. Καη έρσ πξαγκαηηθά θνπξαζηεί λα πεξηκέλσ πφηε ζ' απνθαζίζνπλ απηνί λα κε ηαιαηπσξήζνπλ. Αξθεηά έπαημε καδί κνπ ην θξάηνο ζαλ ηε γάηα κε ην πνληίθη. Καη ζε πνηφλ λα ηα πεηο φι' απηά; To πφζν ελδηαθέξνληαη λα ηα κάζνπλ, θαίλεηαη απφ ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ γηα λα βγάινπλ αθφκα θαη ηα έμνδά ηνπο, ηα βηβιία ή ηα πεξηνδηθά πνπ αλαθέξνληαη ζηηο θπιαθέο, ζηα ςπρηαηξεία, ζην ζηξαηφ θαη ζ' άιινπο ηέηνηνπο "επαγείο" ζεζκνχο. Γπζηπρψο ν θφζκνο, θαη ηδηαίηεξα νη 'Διιελεο, δελ ζέιεη λα έρεη κλήκε. Γελ ηνλ ελδηαθέξεη ε ηζηνξία. Καη θιείλεη η' απηηά ηνπ ζ' φζνπο ηνπ ιέλε φηη, φπνηνο αγλνεί ηελ ηζηνξία, ππνρξεψλεηαη λα ηελ μαλαδήζεη. Καη απηφ είλαη ηδηαίηεξα ηξαγηθφ, φηαλ έρνπλ κεζνιαβήζεη δχν παγθφζκηνη πφιεκνη κε 80.000.000 λεθξνχο κέζα ζην κηζφ, κφλν, ηνπ 20νχ αηψλα θη ν θφζκνο, φρη κφλν ππνζηεξίδεη θπβεξλήζεηο πνπ πξνεηνηκάδνπλ έλαλ ηξίην θη αθφκε πην θαηαζηξνθηθφ (αθαληζηηθφ ζα ιέγακε), αιιά επηδνθηκάδεη θαη ηνπο πνιέκνπο θαη ηηο γελνθηνλίεο πνπ πξνθαινχλ νη θπβεξλήζεηο απηέο ζην ηξίην θφζκν επί κνλίκνπ βάζεσο. Eηδήζεηο γηα γελνθηνλίεο πνπ δηαπξάηηνπλ θαζεκεξηλά νη ιαθέδεο ησλ "πνιηηηζκέλσλ" ρσξψλ, είηε δελ βιέπνπλ θαζφινπ ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο, είηε αλαθέξνληαη κε δπν ιέμεηο ζην ηέινο ηνπ δειηίνπ εηδήζεσλ, φπσο ε ζθαγή 230 ρσξηθψλ ηεο Αηηήο απφ ηνλ ζηξαηφ ηεο, πνπ αλαθέξζεθε ρηεο κε δχν

ιέμεηο ζην ηέινο ηνπ δειηίνπ εηδήζεσλ ηεο ηειεφξαζεο. Με ηη ηξφπν κπνξεί θαλείο λα θάλεη ηνλ θφζκν ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο λα ζθεθηεί, φηη έηζη θάλαλε νη ιανί ησλ ρσξψλ απηψλ θαη ζηε δηάξθεηα ηνπ κεζνπνιέκνπ (1918-1939), θαη ηειηθά ππνρξεψζεθαλ λα πιεξψζνπλ ηελ θαζηζηηθή ηνπο λννηξνπία κε πνιιέο δεθάδεο εθαηνκκχξηα λεθξνχο κέζα ζε πέληε κφλν ρξφληα; Καη ηη κπνξεί λα πεη θαλείο γηα ην ιαφ ηεο Ηαπσλίαο, πνπ δέρηεθε δχν νιφθιεξεο αηνκηθέο βφκβεο πνιεκψληαο ζην πιεπξφ κηαο θαζηζηηθήο θπβέξλεζεο, θαη ηψξα ππνζηεξίδεη θαη αλεβάδεη ζηελ θπβέξλεζε νπνηνλδήπνηε ηνπ ζπκίδεη πεξηζζφηεξν εθείλελ ηελ θπβέξλεζε; Καη ζαλ λα κελ έθηαλε απηή ε παξαλντθή πξνζήισζε ησλ ιαψλ απηψλ ζηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ ζαλάηνπ, θπλεγάλε, θπιαθίδνπλ, βαζαλίδνπλ θαη κεξηθέο θνξέο δνινθνλνχλ κέζα ζηηο θπιαθέο, νπνηνλδήπνηε ζπκπαηξηψηε ηνπο αξλεζεί λα ππνζηεξίμεη ηνλ ζάλαην θαη θάλεη θάπνηνλ αγψλα ελάληηα ζηελ δνινθνληθή κεραλή ηνπ θξάηνπο, πνπ θαζεκεξηλά νδεγεί ζηνλ ζάλαην ρηιηάδεο θνπθαξάδεο ζηηο εμαξηεκέλεο απφ ην θξάηνο απηφ ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ; Καη έλαο ηέηνηνο επαλαζηάηεο θπλεγηέηαη ζ' φιεο ηηο ρψξεο απηέο ηνπ "πνιηηηζκέλνπ θφζκνπ", ηνπ πξψηνπ θφζκνπ, φπσο απηναπνθαιείηαη απηάξεζθα, θαη φιε ε αζηπλνκία (θη ν ζηξαηφο αλ ρξεηαζηεί) θάζε κηαο απ' απηέο ηηο ρψξεο εμαπνιχεηαη γηα ηελ ζχιιεςή ηνπ θαη ηελ εμφλησζή ηνπ. Απηή είλαη ε κεηαρείξηζε πνπ επηθπιάζζεη απηφλ ηνλ θαηξφ ε Διιεληθή θνηλσλία θαη ην θξάηνο ηεο ζ' έλαλ ηέηνην επαλαζηάηε, πνπ έηπρε λα πέζεη ζηα ρέξηα ηεο. ΢ηνλ Ηηαιφ Μανπξίηζην Φνιίλη. Μ' απηήλ ηελ θνβεξή αλζξσπνθηφλα δέζηε ν ρακνγειαζηφο Ηηαιφο πνιηηηθφο θπγάο αξγνπεζαίλεη κέζα ζηελ απνκφλσζε ησλ θπιαθψλ Κνξπδαιινχ, θάλνληαο απεξγία πείλαο απφ 1εο Ηνπιίνπ, κε κνλαδηθφ αίηεκα λα κελ ηνλ εθδψζνπλε. 'Αζρεηα αλ νη δηεζλείο ζπκβάζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρεη ε Διιάδα απαγνξεχνπλ ηελ έθδνζή ηνπ. Γηα ηνπο αγσληζηέο ηεο ειεπζεξίαο δελ ηεξνχληαη πνηέ νη λφκνη, είηε είλαη εζσηεξηθνί είηε είλαη δηεζλείο. Καη επεηδή ν εξσηθφο απηφο πνιηηηθφο θπγάο μέξεη φηη ην δνινθνληθφ θξάηνο δελ αξθείηαη ζπλήζσο ζηελ θπιάθηζε ησλ αληηπάισλ ηνπ, αιιά πνιιέο θνξέο ηνπο δνινθνλεί κέζα ζηηο θπιαθέο, θαη κεηά παξνπζηάδεη ηελ δνινθνλία ηνπο ζαλ απηνθηνλία, θαηάθεξε θαη έβγαιε απφ ηελ θπιαθή έλα γξάκκα, πνπ δεκνζηεχηεθε ζηα ςηιά ζηηο εθεκεξίδεο, φπνπ πξνεηδνπνηεί φηη νπδέπνηε δηαλνήζεθε ή ζα δηαλνεζεί λα απηνθηνλήζεη θαη ελδερφκελνο ζάλαηφο ηνπ ζα είλαη δνινθνλία θη φρη απηνθηνλία. ΢αλ απηνθηνλίεο είρε παξνπζηάζεη ε Γεξκαληθή θπβέξλεζε ηηο δνινθνλίεο 4 αγσληζηψλ ηεο Φξάμηαο Κφθθηλνο ΢ηξαηφο ζηα 1976-1977. Σσλ Μάτλρνθ, Μπάαληεξ, 'Δζιηλ θαη Ράζπε. Κυριακή 26 Ιουλίου 1987 Οη λεθξνί απφ ηε δέζηε απφ ηελ εκέξα πνπ άξρηζε ν θαχζσλαο μεπέξαζαλ ηνπο 600. Οη πεξηζζφηεξνη Αζελαίνη έθπγαλ απφ ηελ Αζήλα θαη πήγαλ ζηηο παξαιίεο γηα ην ΢αββαηνθχξηαθν. Δγψ θη ε ΢νθία κείλακε θιεηζκέλνη ζην ζπίηη, φπσο γίλεηαη ζρεδφλ θάζε Κπξηαθή. 'Ζδε απφ ηελ επνρή πνπ ήκαζηαλ ζηε θπιαθή, ε Κπξηαθή ήηαλ γηα καο

ε ρεηξφηεξε κέξα ηεο βδνκάδαο, γηαηί ηελ Κπξηαθή δελ γηλφηαλ πνηέ ηίπνηα. Πνπζελά δελ πάκε, γηαηί δελ έρνπκε ηηο δπλαηφηεηεο, θαλέλαλ δελ βιέπνπκε, νπφηε ε Κπξηαθή είλαη κηα κέξα λεθξή. Καη κηα ηέηνηα κέξα ζνπ έξρνληαη πάληα ζην κπαιφ νη πην καχξεο ζθέςεηο. Πέξαζε έλαο κήλαο απφ ηελ εκέξα πνπ ην ζηξαηνδηθείν θαηαδίθαζε ηνλ Μηράιε Μαξαγθάθε ζε 4 ρξφληα θπιαθή, γηαηί αξλήζεθε λα ππεξεηήζεη ηνλ ζάλαην ληπκέλνο ζηξαηηψηεο θαη δήηεζε ελαιιαθηηθή ζεηεία, δειψλνληαο αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο. Ο Μαξαγθάθεο βξίζθεηαη ήδε πέληε κήλεο ζηελ θπιαθή, γηαηί γηα ην Διιεληθφ θξάηνο θαη ηελ θνηλσλία πνπ ην ζηεξίδεη, ην λα κελ ζέιεηο λα γίλεηο δνινθφλνο θαηά δηαηαγή είλαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα εγθιήκαηα. Σν λα βηάδεηο, ην λα εθκεηαιιεχεζαη γπλαίθεο ζαλ ληαβαηδήο, ην λα καραηξψλεηο θάπνηνλ ζην δξφκν, ην λα βαζαλίδεηο απάλζξσπα ην παηδί ζνπ, ην λα ζθνηψλεηο ηελ γπλαίθα ζνπ θαζαξίδνληαο ην ππεξεζηαθφ ζνπ πεξίζηξνθν φληαο ρσξνθχιαθαο, ην λα ζθνηψλεηο κε ελέδξα θαη κπξνζηά ζε πνιχ θφζκν θάπνηνλ πνπ ε θνηλσλία θαηαδηθάδεη, ην λα θιέβεηο εθαηνληάδεο εθαηνκκχξηα απφ ην δεκφζην φληαο ππάιιειφο ηνπ, ην λα βαζαλίδεηο κέρξη ζαλάηνπ θξαηνχκελνπο ζηηο θπιαθέο ή ηα αζηπλνκηθά ηκήκαηα θαη ηελ αζθάιεηα, ην λα ζθνηψλεηο ζε ηαξαρψδεηο δηαδειψζεηο δεθαπεληάρξνλνπο καζεηέο επεηδή πεηάλε κπνπθάιηα κε πεηξέιαην πνπ αλαθιέγεηαη, θαη νχησ θαζ' εμήο, γηα ηνπο 'Διιελεο θαη ηελ Γηθαηνζχλε ηνπο είλαη αζήκαληα ή θαζφινπ αδηθήκαηα, ζε ζρέζε κε ην λα αξλεζείο λα ππεξεηήζεηο ηνλ ζάλαην θαη λα γίλεζαη δνινθφλνο φηαλ ζε δηαηάδνπλ. Γη απηφ ηα αδηθήκαηα απηά ηηκσξνχληαη, φηαλ ηηκσξνχληαη, (γηαηί ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ ηηκσξνχληαη), κε πνιχ κηθξφηεξεο πνηλέο απ' απηήλ πνπ ηηκσξείηαη έλαο αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν ε Διιεληθή θνηλσλία θαη ε Γηθαηνζχλε ηεο, ζαλ άμηνη εθπξφζσπνη ηεο Διιάδαο ησλ Διιήλσλ Υξηζηηαλψλ, πξνζπαζνχλ κε ηελ σκή βία λα βάινπλ θαιά κέζα ζην κπαιφ ησλ λέσλ, φηη αξθεί λα ππεξεηήζνπλ ηνλ κεραληζκφ ηνπ ζαλάηνπ πνπ ιέγεηαη ζηξαηφο, θαη κεηά αλ δηαπξάμνπλ θάπνην απφ ηα παξαπάλσ αδηθήκαηα, ζα αληηκεησπηζηνχλ κε ην γάληη θαη ζα έρνπλ κφλν κηθξνηξαβήγκαηα. Κη απηά κφλν θαη κφλν γηα λα βνπισζεί ην ζηφκα κεξηθψλ ελνριεηηθψλ δεκνζηνγξάθσλ. Γειαδή, εθφζνλ έρνπλ ππεξεηήζεη ην ζηξαηφ λα κελ ηνπο λνηάδεη, θαη ιίγν-πνιχ ζα "θαζαξίζνπλ" γηα ηα αδηθήκαηα πνπ έρνπλε δηαπξάμεη. Γηαηί "πψο λα ην θάλνπκε βξε αδειθέ, απηνί είλαη άληξεο". Καη φπσο ιέεη θαη ην Διιεληθφ ιατθφ ηξαγνχδη: "Δίκαη άληξαο θαη ην θέθη κνπ ζα θάλσ". 'Δηζη, ινηπφλ, νη πηηζηξηθάδεο πνπ ζέξλνληαη δηα ηεο βίαο ζην ζηξαηφ θαη γηα δπν ρξφληα ρνξεχνληαη ζην ηαςί, γηα λα γίλνπλ "άληξεο", φηαλ ηειηθά ηειεηψζνπλ, ζε πξψηε επθαηξία ηθαλνπνηνχλ ηνλ "αλδξηζκφ" ηνπο θάλνληαο θάπνηα απφ ηα παξαπάλσ ιαζάθηα, φληαο βέβαηνη φηη ζηα δηθαζηήξηα "ζα θαζαξίζνπλ". 'Αιισζηε γηαηί πήγαλε ζηξαηηψηεο; 'Δλαο ζηξαηηψηεο δελ πξέπεη λα είλαη αξθεηά ζθιεξφο γηα λα κπνξεί λα αληηκεησπίδεη ηνπο εζσηεξηθνχο ή ηνπο εμσηεξηθνχο ερζξνχο ηνπ θξάηνπο; Γελ ηνπο κάζαλε ζην ζηξαηφ φηη άληξαο είλαη απηφο πνπ "γακάεη θαη δέξλεη"; Ο Μαξαγθάθεο αθνχ είλαη αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο δελ ζα ηνπ επηηξαπεί πνηέ λα γίλεη

νχηε αζηπλνκηθφο, νχηε δεζκνθχιαθαο, νχηε, γεληθά, δεκφζηνο ππάιιεινο, νχηε ζθιεξφο "αγαπεηηθφο", θη έηζη δελ ζα κπνξέζεη λα θάλεη θάπνην απ' απηά ηα "ιαζάθηα", πνπ γηα ηνπο 'Διιελεο άληξεο απνηεινχλ ην "αιαηνπίπεξν ηεο δσήο". Κη αθφκα, φηαλ φι' απηά ηα θνβεξά θαη ηξνκεξά, πνπ ζπκβαίλνπλ, βγαίλνπλ ζηηο εθεκεξίδεο, νη "άληξεο" ηα αληηκεησπίδνπλ κε εηξσληθά ρακφγεια. Γηαηί ηί ηνπο ελδηαθέξεη αλ παξαπνληνχληαη κεξηθνί ελνριεηηθνί "αλαξρηθνί" δεκνζηνγξάθνη; Απηνί, ζαλ "άληξεο", θάλνπλ φ,ηη γνπζηάξνπλ ζηελ γπλαίθα ηνπο, ζηα παηδηά ηνπο, ζηνπο θαηψηεξνχο ηνπο ζηελ εξγαζηαθή ηεξαξρία θιπ., θαη παξάιιεια "ην βνιηάξνπλ κε ηηο απηνθηλεηάξεο ηνπο", "ξίρλνπλ θαη θακηά γθνκελίηζα, άκα ιάρεη", αγνξάδνπλ δηακεξίζκαηα ή ρηίδνπλ ζπίηηα, ρηίδνπλ εμνρηθά, θαη ηψξα ηειεπηαία, ιφγσ ιηηφηεηαο ίζσο, αγνξάδνπλ θαη θαλα θνηεξάθη, ςαξεχνπλ ηα ζαιαζζηλά ηνπο, ηα ςήλνπλ ζηε ζράξα θαη ηα "θνπηνππψλνπλ" κε ζπλνδεία νπδάθη, θη "άζε ηνπο καιάθεο ηνπο δεκνζηνγξάθνπο λα ιέλε". 'Ακα δε "ηνπο ηελ παξαδψζεη", γξάθνπλ θαη θαλέλα γξάκκα ζηηο εθεκεξίδεο ζαλ "πνιίηεο αγαλαθηηζκέλνη απφ ηα αλαξρηθά θεξχγκαηα ησλ εθεκεξίδσλ". Aπηφλ ηνλ δξφκν αξλήζεθε λ' αθνινπζήζεη ν Μαξαγθάθεο. Καη γη απηφ ν ζηξαηφο, κε ηελ απφιπηε ζπκπαξάζηαζε ηεο Διιάδαο ησλ Διιήλσλ Υξηζηηαλψλ, απνθάζηζε θαη δηέηαμε λα ηνπ "ηξίμνπλ ηα δφληηα", ξίρλνληάο ηνπ, ζε πξψηε θάζε, ηέζζεξα ρξφληα θπιαθή γηα ην έγθιεκα πνπ έθαλε λα αξλεζεί λα γίλεη εγθιεκαηίαο. 'Αιισζηε, ην ίδην δελ θάλνπλ, ηφζα ρξφληα ηψξα, κε ηνπο κάξηπξεο ηνπ Ηερσβά, πξάγκα πνπ έρεη θηλεηνπνηήζεη αθφκε θαη ηελ Γηεζλή Ακλεζηία θαη ην ΢πκβνχιην ηεο Δπξψπεο, θαη έρεη θάλεη ηελ Διιάδα ησλ Διιήλσλ Υξηζηηαλψλ ξεδίιη δηεζλψο; Βέβαηα, νη 'Διιελεο είλαη "κάγθεο" θαη "γξάθνπλ ζηα παιηά ηνπο ηα παπνχηζηα" ηελ "δηεθζαξκέλε Δπξψπε πνπ έρεη ην ζξάζνο λα ηνπο κηιάεη γη' αλζξψπηλα δηθαηψκαηα". Κη αλ πνηέ αλαγθαζηνχλ λα δψζνπλ ιφγν γηα ηελ αληηζηξνθή ησλ αμηψλ, γηα ηα θξαηηθά εγθιήκαηα, γηα ηελ νπηζζνδξφκεζε θαη ηνλ ζθνηαδηζκφ, έρνπλ έηνηκν ζηελ ηζέπε ην ηξνπάξη ηεο Σνπξθίαο πνπ "είλαη έηνηκε λα θάλεη γηνπξνχζη θαη λα πάξεη ηελ Διιάδα". Σψξα πψο γίλεηαη λα επηηεζνχλ ζηνπο 'Διιελεο νη απφ ην 1952 ζχκκαρνί ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ Ν.Α.Σ.Ο., ηδηαίηεξα φηαλ φινη μέξνπλ, φηη ε Σνπξθία, φπσο θη ε Διιάδα, δελ είλαη ρψξεο αλεμάξηεηεο αιιά πηζηνί θαη αθνζησκέλνη δνξπθφξνη ηεο Ακεξηθήο, θαη φηη νη ζηξαηνί ηνπο είλαη νπζηαζηηθά ζηξαηνί ηεο Ακεξηθήο, πνπ δελ ππάξρεη ιφγνο λα ζπαηαιεζνχλ ζε κεηαμχ ηνπο ζπγθξνχζεηο; Απηφ είλαη θάηη πνπ νη εμππλάθεδεο κε ην ηξνπάξη ζηελ ηζέπε θακψλνληαη πάληα φηη δελ θαηαιαβαίλνπλ. Γη απηνχο (εθφζνλ έρνπλ πξνζσπηθά νθέιε λα ηα ιέλε απηά) ν ζηξαηφο ηεο Διιάδαο είλαη Διιεληθφο θαη ν ζηξαηφο ηεο Σνπξθίαο Σνπξθηθφο. 'Αζρεηα αλ ν Διιεληθφο ζηξαηφο, φηαλ ην ζειήζαλε νη Ακεξηθαλνί, βίαδε 7 ρξφληα ηελ Διιάδα θαη ζθφησλε ηνπο θνηηεηέο ηεο θη φρη απηνχο κφλν (1967-1974), θαη παξάιιεια έπλημε θαη ηελ Κχπξν ζην αίκα νξγαλψλνληαο θαη πξαγκαηνπνηψληαο ην πξαμηθφπεκα ηνπ ΢ακςψλ. Δλψ ν Σνπξθηθφο, φηαλ ην ζειήζαλε νη Ακεξηθάλνη, βίαζε θαη βηάδεη ηελ Σνπξθία (1970-1973 θαη 1980 κέρξη ζήκεξα) θαη ρξεζηκνπνηψληαο ζαλ αθνξκή ην πξαμηθφπεκα πνπ δηνξγάλσζε ν Διιεληθφο ζηξαηφο θαηά

ηνπ Μαθαξίνπ ην 1974, έπλημε θαη ηελ Κχπξν ζην αίκα. Οη ίδηνη άλζξσπνη, πνπ επηζείνπλ ζήκεξα ηνλ "θίλδπλν απφ αλαηνιάο", παιηφηεξα θάλαλ ην ίδην κε ηνλ θίλδπλν "απφ Βνξξάλ", κφλν πνπ ηψξα πξνηηκνχλ λα επηθαινχληαη ηνλ "θίλδπλν απφ αλαηνιάο", γηαηί απφ ην 1974 θη έπεηηα, έρνπλ βάιεη θαη ηνπο 'Διιελεο θνκκνπληζηέο ζην παηρλίδη θαη κνηξάδνληαη ηα θέξδε απφ ηελ ζηξαηησηηθνπνίεζε ηεο Διιάδαο. 'Αιισζηε ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα δελ θάλεη ηίπνηα άιιν απφ ην λα εθαξκφδεη ηηο ζπκθσλίεο ηεο Γηάιηαο (1945) γηα ηνλ θαηακεξηζκφ ησλ δσλψλ επηξξνήο ηεο Δπξψπεο κεηαμχ Ακεξηθαλψλ θαη Ρψζσλ. Καη δελ πξέπεη πνηέ λα μερλάκε φηη ε ΢νβηεηηθή 'Δλσζε, φρη κφλν ήηαλ ην πξψην θξάηνο πνπ αλαγλψξηζε επίζεκα ηελ ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία ηεο 21εο Απξηιίνπ 1967, αιιά θαη δηαηεξεί θαη άξηζηεο ζρέζεηο κε ηελ ησξηλή ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία ηεο Σνπξθίαο. Πφζνη θαη πφζνη δελ ράζαλε ηε δσή ηνπο ή ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε ηξειάζεθαλ, ζηε Μαθξφλεζν θαη ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο, γηαηί δελ δέρηεθαλ ηνλ "απφ Βνξξάλ θίλδπλν", ή δελ δέρηεθαλ λα ζθνηψζνπλ θνκκνπληζηέο ζηελ δηάξθεηα ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ 1946-1949. Δίλαη ηξαγηθφ ην γεγνλφο φηη πνιινί απ' απηνχο δνινθνλήζεθαλ απφ ην θξάηνο, πηζηεχνληαο κέρξη ηελ ηειεπηαία ζηηγκή ζ' έλα θφκκα, φπσο ην Κνκκνπληζηηθφ, πνπ κεηά απφ κεξηθά ρξφληα επξφθεηην λα γίλεη ν πην θαλαηηθφο ππέξκαρνο θαη ππνζηεξηρηήο ηνπ Ακεξηθαλφδνπινπ ζηξαηνχ ηεο Διιάδαο. Kαη ηψξα ζηε ζέζε ηνπ ήξσα ηεο Μαθξνλήζνπ Σαηάθε βξίζθεηαη ν Μαξαγθάθεο, έλνρνο θη απηφο γηα ηνπο 'Διιελεο θαη ηελ ζηξαηησηηθή ηνπο Γηθαηνζχλε, γηαηί "αξλήζεθε λα ππεξαζπίζεη ηελ Διιάδα απφ ηνλ απφ Αλαηνιάο θίλδπλν", φπσο ν Σαηάθεο "αξλήζεθε λα ππεξαζπίζεη ηελ Διιάδα απφ ηνλ απφ Βνξξάλ θίλδπλν". Δευτέρα 27 Ιουλίου 1967 Ζ δέζηε ζπλερίζηεθε αθφξεηε. ΢χκθσλα κε αλαθνίλσζε ηνπ ππνπξγνχ Τγείαο θαη Πξφλνηαο Μαγθάθε, απφ ηφηε πνπ άξρηζε ε δέζηε, έρνπλ θαηαγξαθεί 878 ζάλαηνη. Μέζα ζ' απηνχο ην έλα ηξίην ραξαθηεξίδεηαη (απφ ηνπο ζηαηηζηηθνιφγνπο βέβαηα) ζαλ ζπλεζηζκέλν πνζνζηφ ζαλάησλ. Σνπο ππφινηπνπο ηνπο απνδίδνπλ ζηε δέζηε. Σα λεθξνηαθεία δελ δέρνληαη θεδείεο ηα ΢αββαηνθχξηαθα θη έηζη ν αξηζκφο ησλ αηάθσλ πησκάησλ απμάλεηαη ηιηγγησδψο. Κη επεηδή ηα ςπγεία ησλ λεθξνηνκείσλ θαη ησλ λεθξνηαθείσλ δελ επαξθνχλ, ηα πηψκαηα αθήλνληαη θη απνζπληίζεληαη ζηνπο λεθξνζαιάκνπο, ζηα πξναχιηα ή αθφκε θη έμσ απφ ηηο εηζφδνπο ησλ λεθξνηαθείσλ. Ζ θαηάζηαζε ζπκίδεη ζαλαηεθφξα επηδεκία θαη πνιινί θαηεγνξνχλ ην θξάηνο γηα ηελ αληθαλφηεηα θαη ηελ αδηαθνξία κε ηελ νπνία αληηκεησπίδεη ην πξφβιεκα. Αιιά ην απηί ηεο θπβέξλεζεο δελ ηδξψλεη κε ηίπνηα, θη ν Μαγθάθεο δειψλεη φηη "ειήθζεζαλ ηα ελδεηθλπφκελα κέηξα θαη ε θαηάζηαζε είλαη ππφ έιεγρν". 'Οηαλ η' άθνπζα απηφ απφ ηελ ηειεφξαζε ζθέθηεθα ακέζσο, φηη κε κηα ηέηνηα αλαθνίλσζε ζ' αληηκεησπίζεη ην θξάηνο έλαλ ππξεληθφ πφιεκν, αλ πνηέ γίλεη. Αιίκνλν ζ' απηνχο πνπ πεζαίλνπλ αβνήζεηνη, αθνχ πξνεγνχκελα ε θνηλσλία θαη ην θξάηνο ηεο ηνπο έρνπλ ζηεξήζεη ηελ δπλαηφηεηα λα πξνζηαηέςνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο, αθφκε θη απ' ηηο

θαηξηθέο κεηαβνιέο. Υαξαθηεξηζηηθή ζπλέπεηα ηεο θνηλσληθήο θαη θξαηηθήο αδηαθνξίαο απέλαληη ζ' απηνχο ηνπο αλζξψπνπο είλαη νη νκαδηθνί ζάλαηνη εγθιείζησλ ζην Γεκφζην Φπρηαηξείν (Γαθλί). Δίθνζη, ηνπιάρηζηνλ, άλζξσπνη πεζάλαλε κέζα ζε ηέζζεξηο κέξεο ζην Γαθλί, εμαηηίαο ηεο ηδηαίηεξα δπζκελνχο επίδξαζεο ηνπ θαχζσλα πάλσ ζ' απηνχο πνπ παίξλνπλ κεγάιεο δφζεηο ςπρνθαξκάθσλ. Οη άλζξσπνη απηνί, θαηαδηθαζκέλνη απφ ην θξάηνο θη απφ ηελ θνηλσλία λα κε ιακβάλεηαη ππ' φςε νηηδήπνηε πνπλ ή νηηδήπνηε δεηήζνπλ, αλαηέζεθαλ είηε ην ήζειαλ είηε φρη, ζηελ "θξνληίδα" ησλ γηαηξψλ θαη ησλ λνζνθφκσλ, νη νπνίνη ζα ξχζκηδαλ θαη ηελ παξακηθξή ιεπηνκέξεηα ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο δσήο. Σψξα ηη είδνπο πξνζηαζία θαη θξνληίδα παξείραλ νη γηαηξνί θαη νη λνζνθφκνη ζ' απηνχο; Απιά ηνπο θιείζαλε ζε ζαιάκνπο, ηνπο κπνπθψζαλε κε ςπρνθάξκαθα θαη ηνπο άθεζαλ λα θφςνπλ ην ιαηκφ ηνπο. Βέβαηα δελ ρξεηάδεηαη λα είλαη θαλείο λνζνθφκνο ή γηαηξφο γηα λα κπνξεί λα θάλεη θάηη ηέηνην. Ο νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα θιείζεη κεξηθνχο αλππεξάζπηζηνπο αλζξψπνπο ζ' έλα ζάιακν θαη λα ηνπο κπνπθψλεη κε ςπρνθάξκαθα κεξηθέο θνξέο ηελ εκέξα. 'Οκσο απηνί ζπλερίδνπλ λα πιεξψλνληαη ζαλ γηαηξνί θαη ζαλ λνζνθφκνη, αθφκα θη φηαλ, ηξαγηθά γεγνλφηα ζαλ ην παξαπάλσ, απνδεηθλχνπλ φηη δελ πξνζθέξνπλ ηίπνηα ην ηαηξηθφ ζηνπο εγθιείζηνπο. ΢ηνπο εγθιείζηνπο πνχ, φηαλ πεζαίλνπλ, δελ δεκνζηεχνληαη νχηε ηα νλφκαηά ηνπο, φπσο έγηλε κ' απηνχο ηνπο είθνζη θνπθαξάδεο, πνπ δελ δεκνζηεχηεθαλ ηα νλφκαηά ηνπο κε ην πξφζρεκα φηη, θάηη ηέηνην, ζα ληξφπηαδε ηνπο ζπγγελείο ηνπο! Σν κεζεκέξη πήξα ηνλ Υξήζην ηειέθσλν γηα λα δσ αλ έθαλε ηίπνηα κε ηνλ Φσκηάδε. Μνπ είπε φηη είρε δνπιεηέο, έιεηπε ην ΢αββαηνθχξηαθν, θαη γη απηφ δελ κπφξεζε λα πάξεη ηειέθσλν. Θα ηνλ έπαηξλε ζήκεξα θη εγψ ζα έπξεπε λα ηνλ πάξσ αχξην, λα κάζσ ηη έγηλε. ΢πκθψλεζα θαη ηνλ ραηξέηεζα, αιιά, θεχγνληαο απφ ηνλ ηειεθσληθφ ζάιακν, είρα ήδε θαηαιάβεη φηη ν πξψελ ζπκκαζεηήο κνπ είλαη ηειείσο απξφζπκνο λα κε βνεζήζεη, θη φ,ηη θάλεη ην θάλεη απφ αγγαξεία. Βέβαηα, δελ πνληάξσ ζ' απηφλ, φπσο δελ πνληάξσ ζε θαλέλαλ πηα. Ο κφλνο άλζξσπνο πνπ παξακέλεη πάληα δίπια κνπ είλαη ε ΢νθία, άζρεηα θη αλ κνηξάδεηαη ηηο δηθέο κνπ ηαιαηπσξίεο, πνπ κεξηθέο θνξέο γίλνληαη δπζβάζηαθηεο. Τρίτη 28 Ιουλίου 1987 Απφ ηηο πξψηεο πξστλέο ψξεο έπεζε ε ζεξκνθξαζία θη έηζη ε δέζηε μαλαήξζε ζηα ζπλεζηζκέλα γηα ηελ επνρή επίπεδα. ΢χκθσλα κε ηα ιεγφκελα ησλ εθεκεξίδσλ άιια 200 άηνκα πεζάλαλε ρηεο. Σέηνηνη καδηθνί ζάλαηνη ζε θαηξφ εηξήλεο είραλ λα παξνπζηαζηνχλ ζηελ Διιάδα απφ πξηλ απφ ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, φηαλ είρε πέζεη επηδεκία δάγγεηνπ ππξεηνχ. ΢ήκεξα καο επηζθέθηεθε ν αδειθφο κνπ πνπ έιεηπε απφ ηελ Αζήλα γηα δπν βδνκάδεο θαη γχξηζε ρηεο. Δίλαη θη απηφο θνβεξά ελνριεκέλνο απ' φιε απηή ηελ θαηάζηαζε πνπ κνπ δεκηνχξγεζε ν ζηξαηφο, θαη απηή ε θαηάζηαζε ηνπ ζπκίδεη ηελ επνρή πνπ βξηζθφκνπλα ζηηο θπιαθέο θη έθαλα απεξγίεο πείλαο. Βιέπεη ηελ δσή

ηνπ λα αλαζηαηψλεηαη, θη απηφ ηνλ έρεη πεηξάμεη ηδηαίηεξα, φπσο άιισζηε είλαη θπζηθφ γηα έλαλ άλζξσπν, πνπ φιν ιέεη φηη ζα εζπράζεη απφ ηηο ηαιαηπσξίεο πνπ πθίζηαηαη εμαηηίαο ηεο ηχρεο ησλ ζπγγελψλ ηνπ, θη φιν ηνπ παξνπζηάδνληαη θαηλνχξγηεο. Γπζθνιεχεηαη λα πηζηέςεη φηη ε θξαηηθή βαξβαξφηεηα είλαη ηφζν επηζεηηθή απέλαληί κνπ, θαη πξνζπαζεί λα εξκελεχζεη ηελ κεηαρείξηζε πνπ κνπ θάλνπλ ζαλ ηππηθή γξαθεηνθξαηηθή δηαδηθαζία πνπ πιήηηεη φινπο ηνπο ζηξαηεχζηκνπο, πνπ βξίζθνληαη ζηελ ίδηα ζηξαηνινγηθή ζέζε κε κέλα. Πξνζπάζεζα λα ηνπ εμεγήζσ, φηη είηε ζηελαρσξηέηαη, είηε φρη, ε ηαθηηθή ηνπ θξάηνπο απέλαληί κνπ δελ αιιάδεη, θαη γηα ην θξάηνο είλαη επηηπρία λα ηαιαηπσξεί, φρη κφλν ηνπο άκεζνπο αληηπάινπο ηνπ, αιιά θαη ην ζπγγεληθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Γη απηφ δήηεζα λα κελ ζηελαρσξηέηαη γηα ηελ αδπλακία ηνπ λα εκπνδίζεη ην θξάηνο λα νξγηάδεη ζε βάξνο κνπ θαη, εθφζνλ ζέιεη λα κνπ ζπκπαξαζηαζεί, λα ηθαλνπνηεζεί κε απηά ηα ιίγα πνπ κπνξεί λα πξνζθέξεη. 'Δρεη πεξάζεη θη απηφο αξθεηά, ήδε απφ ηελ επνρή πνπ είραλε θιείζεη εκέλα θαη ηε ΢νθία ζηελ θπιαθή. Δίρε έξζεη επνρή ηφηε, πνπ εγψ έθαλα απεξγία πείλαο θη ν παηέξαο κνπ πέζαηλε απφ θαξθίλν θη ε κάλα κνπ ήηαλ ζε εμαηξεηηθά άζρεκε θαηάζηαζε, κε απνηέιεζκα απηφο λα κελ μέξεη κε πνηφλ λα πξσηναζρνιεζεί. ΢πλ ην φηη πξνζπαζνχζε λα θέξεη βφιηα ηα νηθνλνκηθά ηεο νηθνγέλεηαο, πνπ εθείλε ηελ επνρή ήηαλ ράιηα ιφγσ ησλ ζπζζσξεπκέλσλ έθηαθησλ εμφδσλ. Καη ηφζα ρξφληα, πνπ εγψ θαη ε ΢νθία ήκαζηαλ ζηε θπιαθή, ζ' απηφλ είρε πέζεη ην βάξνο ηεο ζπκπαξάζηαζεο, βάξνο πνπ ήηαλ ηδηαίηεξα δπζβάζηαθην, γηαηί εκείο δελ βγάιακε κηα ζπλεζηζκέλε θπιαθή, αιιά θαη κέζα ζηελ θπιαθή είκαζηε ζπλέρεηα ππφ δησγκφ θαη παίδακε ηελ δσή καο θνξψλα-γξάκκαηα γηα λα επηβηψζνπκε. 'Οπσο εκείο, έηζη θη απηφο δελ κπφξεζε λα αθνινπζήζεη ηελ ζπλεζηζκέλε πνξεία πνπ ηξαβήμαλε νη θίινη καο, νη ζπκκαζεηέο καο, νη γλσζηνί καο θαη, γεληθά, ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν κεγαιψζακε. 'Οινη απηνί αθνινχζεζαλ αλελφριεηνη ηηο ζπνπδέο ηνπο, ηειεηψζαλε, βξήθαλε δνπιεηέο, θάλαλε νηθνγέλεηεο θαη "απνθαηαζηαζήθαλε", φπσο ιέεη ν θφζκνο, επαγγεικαηηθά θαη θνηλσληθά. Δκείο, νπνηεδήπνηε πξνζπαζήζακε λα βάινπκε ζε θάπνηα ηάμε ηε δσή καο, βιέπακε πάληα ηελ θξαηηθή βαξβαξφηεηα λα νξζψλεηαη θξαγκφο απέλαληη ζ' νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηά καο. ΢αλ λα κελ έθηαλαλ νη αξξψζηηεο, νη ζάλαηνη, θη φια απηά πνπ δειεηεξηάδνπλ ηελ θαζεκεξηλή δσή ελφο κε πξνλνκηνχρνπ. Καη κεηά απ' φια απηά, έξρνληαη νη βνιεκέλνη θαη ζνπ ην παίδνπλε έμππλνη γηαηί απηνί αθνκνησζήθαλε κέζα ζ' απηήλ ηελ βάξβαξε θνηλσλία θαη γη απηφ απνιακβάλνπλ ηα θαηαλαισηηθά "αγαζά", ελψ εζχ ζαλ θνξφηδν (ζχκθσλα κ' απηνχο) δπζθνιεχεζαη αθφκα θαη λα επηβηψζεηο. Ζ θνηλσλία απηή θαη ην θξάηνο ηεο ηνπο έρνπλε κάζεη λα κελ ζθέπηνληαη, θαη λα κελ αλαξσηηνχληαη πνηέ, αλ αμίδεη λα θεξδίζεη θαλείο φιν ηνλ θφζκν, άκα είλαη λα ράζεη ηελ ςπρή ηνπ, φπσο αλαθέξεη θαη ε Καηλή Γηαζήθε ησλ Υξηζηηαλψλ. Tν κεζεκέξη ηειεθψλεζα ζηνλ Υξήζην, ρσξίο βέβαηα λα ειπίδσ φηη ζα είρε θάλεη ηίπνηα. Απηήλ ηελ θνξά νχηε θαλ ηνλ βξήθα. Πφζν κεγάιε δνθηκαζία είλαη γηα ηα λεχξα κνπ λα ηξέρσ, λα ηξέρσ, κηα

δσή λα ηξέρσ θαη πνηέ λα κελ θηάλσ! Μεξηθέο θνξέο αηζζάλνκαη ζαλ λα θνξντδεχσ ηνλ εαπηφ κνπ. Σν βξάδπ μαλαήξζε ζην ζπίηη καο απηφο ν παηδηθφο κνπ θίινο πνπ καο είρε επηζθεθηεί ζηηο 14 Ηνχιε. Απηφο είρε ππνζηεί ηνλ ζηξαηφ ζηε δηάξθεηα ηεο δηθηαηνξίαο. Πέξαζε ηφζα ζαλ θαληάξνο ηελ επνρή εθείλε, πνπ πάληα κνπ έιεγε φηη ζα πξνζπαζήζεη λα θάλεη, φ,ηη κπνξεί, γηα λα κελ πάξνπλ ην παηδί ηνπ ζηξαηηψηε. Μεξηθά απφ ηα πνιιά πνπ ηνλ αλαγθάδαλε λα θάλεη γηα λα ππεξαζπίζεη ηελ Διιάδα ησλ Διιήλσλ Υξηζηηαλψλ, ήηαλ λα μπξίδεη κε ηηο ψξεο εηθφλεο, ελψ άιινη μπξίδαλε γιφκπνπο, ή λα ζπξψρλεη κε ηηο ψξεο έλα γεξκέλν δέληξν γηα λα ηζηψζεη! Κη ελψ βέβαηα δελ γηλφηαλ ηίπνηα, γηα ηνπο αμησκαηηθνχο ην δέληξν είρε απφ ην πνιχ ζπξψμηκν ζηξαβψζεη θαη γη απηφ ηνλ έβαδαλ λα ην ζπξψρλεη απφ ηελ άιιε κεξηά γηα λα ην επαλαθέξεη ζηε ζέζε ηνπ. Δδψ πνπ ηα ιέκε, δελ έρσ δεη θαη θαλέλαλ πνπ λα έρεη θάλεη ζηξαηηψηεο (δελ κηιάκε βέβαηα γηα ηνπο επαγγεικαηίεο ζηξαηησηηθνχο), θαη λα ιέεη φηη έρεη θαιέο αλακλήζεηο απφ ηνλ ζηξαηφ. 'Οινη νδεγήζεθαλ αλαγθαζηηθά ζην ζηξαηφ θη αλ κπνξνχζαλε δελ ζα πεγαίλαλε. Γηα φινπο ν ζηξαηφο ππήξμε κηα κειαλή θειίδα ζηε δσή ηνπο, πνπ είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηηο ρεηξφηεξεο αλακλήζεηο. Καη λα θαληαζηεί θαλείο φηη γηα η' αθεληηθά ν ζηξαηφο είλαη ε πην επηθεξδήο επηρείξεζε. Τετάρτη 29 Ιουλίου 1987 Μνινλφηη ε δέζηε έπεζε, άιια 120 άηνκα πέζαλαλ ρηεο. Γεθάδεο είλαη νη θησρνί, θαη εγθαηαιεηκκέλνη απ' φινπο ειηθησκέλνη πνπ πεζαίλνπλ κφλνη θαη αβνήζεηνη θαη ηνπο αλαθαιχπηνπλ κεηά απφ κέξεο απφ ηελ δπζσδία πνπ αλαδίδνπλ ηα πηψκαηά ηνπο. Καη πνιιέο θνξέο απηνί νη άλζξσπνη κέλνπλ ζε πνιπθαηνηθίεο. ΢ε πνιπθαηνηθίεο, φπνπ κέλνπλ νηθνγελεηάξρεο, πνπ είλαη πξφζπκνη λα ιπληζάξνπλ ηνλ νπνηνδήπνηε πηηζηξηθά, πνπ ζα επηρεηξήζεη λα ηνπο θιέςεη έλα ςίρνπιν απφ ηελ πεξηνπζία ηνπο, ελψ γξάθνπλ ζηα παιηά ηνπο ηα παπνχηζηα αλ ν δηπιαλφο ηνπο δεη ή πέζαλε. Καζψο πξέπεη 'Διιελεο, πνπ δελ ζα ηνπο ελδηέθεξε πνηέ, αλ ζηα δηπιαλά ηνπο δηακεξίζκαηα ππήξραλ πηψκαηα, αξθεί απηά ηα πηψκαηα λα κελ κπξίδαλε. ΢χκθσλα κε ηα ιεγφκελα ησλ εθεκεξίδσλ, επεηδή ππάξρνπλ πνιινί ηέηνηνη πεζακέλνη ζηα ζπίηηα ηνπο, θαη θαλέλαο δελ αλαιαβαίλεη λα ηνπο βγάιεη απφ θεη γηα λα ηνπο ζάςεη, ζπζηήζεθε εηδηθή νκάδα ηεο αζηπλνκίαο γηα λα ιχλεη απηφ ην πξφβιεκα. 'Δηζη απνδεηθλχεηαη γηα κηα αθφκε θνξά, φηη κε ηέηνην ιαφ ηνλ πξψην θαη ηνλ ηειεπηαίν ιφγν ζα ηνλ έρεη ε αζηπλνκία. ΢ηελ θαηαγξαθή ησλ ρζεζηλψλ γεγνλφησλ μέραζα λ' αλαθέξσ φηη πήξακε έλα γξάκκα απφ θάπνηνλ θίιν καο, πνπ βξίζθεηαη εθηφο Αζήλαο, ζαλ απάληεζε ζ' έλα γξάκκα πνπ ηνπ ζηείιακε εδψ θη έλα κήλα, ηνπιάρηζηνλ. Απηφ πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη φηη εθείλν ην γξάκκα ηνπ ην είρακε ζηείιεη καδί κε απφδεημε παξαιαβήο, πνπ εθφζνλ ην πήξε, απηή έπξεπε λα επηζηξέςεη ζε καο. 'Οκσο δελ επέζηξεςε θαη κάιινλ πξέπεη λα βξίζθεηαη ζηελ Αζθάιεηα. Κη απηφ ην ιέσ γηαηί θη άιια κεηαμχ καο γξάκκαηα έρνπλ ραζεί, φπσο θη άιια γξάκκαηα, πνπ έρνπλ ζηείιεη άιινη ζ' απηφλ. Γελ

ρξεηάδεηαη, βέβαηα, λα αλαθέξσ φηη απηφο ν θίινο καο είλαη ζαλ θη εκάο αλαξρηθφο, θαη γη απηφ έρνπλ θηάζεη ζην ζεκείν λα ηνπ ζηείινπλ κηα λχρηα έλα απηνθίλεην κε "αγλψζηνπο", πνπ ηνλ απνκνλψζαλε ζ' έλα απφκεξν ζηελφ θαη ηνλ άθεζαλ κηζνιππφζπκν απ' ην μχιν, ρσξίο βέβαηα λα ηνπ πνχλε ηνλ ιφγν. Μηα άιιε θνξά πνπ είρακε πάεη γηα δέθα ιεπηά ζην ζπίηη ηνπ, κηα απφ ηηο δχν θνξέο πνπ πήγακε φιεο θη φιεο ζην ζπίηη ηνπ, πάιη θάπνηνο "γλσζηφο άγλσζηνο" ηνλ πήξε ηειέθσλν γηα λα ηνλ απεηιήζεη θαη βέβαηα λα ηνπ δείμεη φηη ην ζπίηη ηνπ παξαθνινπζείηαη. 'Όζνλ αθνξά εκάο, κηα θνξά πνπ πεξηκέλακε έλα γξάκκα πνιχ ζεκαληηθφ γηα καο απφ θάηη νκντδεάηεο καο ζηελ Αγγιία, ζην ζπίηη καο θαηέιεμε κφλν ν ζθηζκέλνο θάθειφο ηνπ. 'Δηζη, ζηγά-ζηγά, ν θάθειφο καο ζηελ Αζθάιεηα απγαηαίλεη. Σψξα γηα ηνλ ζηξαηφ, θαηλνκεληθά, είκαη έλαο άγλσζηνο! 'Αζρεηα αλ ζηε δηάζεζε ησλ ζηξαηνινγηθψλ ππεξεζηψλ πεξηέξρνληαη πάληα ηα ζηνηρεία πνπ ζπγθεληξψλεη ε Αζθάιεηα γηα ηνπο "εγθιεκαηίεο", άζρεηα αλ ηνπο έρσ ππνβάιεη πηζηνπνηεηηθά γηα ηελ θπιάθηζή κνπ γηα λα δηθηνινγήζσ ηελ δηαθνπή ησλ ζπνπδψλ κνπ απφ ην 1978 σο ην 1982, άζρεηα αλ ππάξρεη εηδηθή εγθχθιηνο ηνπ ππνπξγνχ Δζληθήο 'Ακπλαο πξνο ηηο ζηξαηησηηθέο ππεξεζίεο αζθάιεηαο, φπνπ απαηηείηαη απφ ηηο ππεξεζίεο απηέο λα παξαθνινπζνχλ ηνπο αλαξρηθνχο ζηξαηεπκέλνπο θαη εληφο θαη εθηφο ηνπ ζηξαηεχκαηνο! Αιιά ηί ςάρλσ κε ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο θξαηηθήο βίαο... Απηνί πνηέ δελ μέξνπλ ηίπνηα, φηαλ πξέπεη λα εθαξκφζνπλ ηνπο λφκνπο πνπ ζε "πξνζηαηεχνπλ", μέξνπλ φκσο πάληα πάξα πνιιά, φηαλ απνθαζίδνπλ λα ζνπ θάλνπλ θαθφ. Tν κεζεκέξη πήξακε πάιη κεξηθά ηειέθσλα γηα λα βξνχκε ηνλ Υξήζην πνπ ελλνείηαη πάιη δελ ηνλ βξήθακε. Σψξα γηαηί ζπλερίδνπκε λα ηνλ παίξλνπκε ηειέθσλν; 'Ηζσο γηαηί, ζαλ άλζξσπνη, φζν αλαπλένπκε ειπίδνπκε. Πήξακε ηειέθσλν θαη ζην Αλνηρηφ Φπρνζεξαπεπηηθφ Κέληξν θαη κάζακε φηη ν Κψζηαο ν Μσξφγηαλλεο ζα γπξίζεη κεηά ηηο 20 Απγνχζηνπ. Σν απφγεπκα καο επηζθέθηεθε ε κάλα κνπ. Σελ ζηελαρσξεί ην γεγνλφο φηη κνπ έρεη θνπεί ε φξεμε θαη δελ ηξψσ νρηψ κέξεο ηψξα. Καηά ηελ γλψκε ηεο δελ αμίδεη λα πεζάλσ γη απηνχο ηνπο θαζίζηεο. Σεο εμήγεζα φηη εγψ δελ ζθνπεχσ λ' απηνθηνλήζσ, θη αλ πνηέ βξεζψ ζθνησκέλνο ζα κ' έρνπλ ζθνηψζεη απηνί. Πξφζεμα φηη, ιίγν-πνιχ, έρεη εμνηθεησζεί κε ηελ βαξβαξφηεηα θαη ηελ θηελσδία ηνπ θξάηνπο θαη δελ εθπιήζζεηαη κε ην έγθιεκα πνπ ζθαξψλνπλ ζε βάξνο κνπ. Βέβαηα, απηφ δελ ζεκαίλεη φηη ην απνδέρεηαη αδηακαξηχξεηα. Δίλαη πξφζπκε λα θάλεη φ,ηη κπνξεί γηα λα ην εκπνδίζεη, αιιά δελ ηξέθεη απηαπάηεο σο πξνο ηνλ ζεβαζκφ ησλ ζηξαηνθξαηψλ πξνο ηελ ινγηθή θαη η' αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Απφ κηθξφ θνξίηζη έρεη γλσξίζεη ηελ "θαινζχλε" ηνπ "εζληθνχ ζηξαηνχ" καο, θη έρεη δεη πψο δηέπξεςαλ κέζα ηνπ νη ζπλεξγάηεο ησλ Γεξκαλψλ. Απφ θνπέια ηελ ελνρινχζε ε αζηπλνκία γηαηί, φπσο πνιιέο θνπέιεο ζηελ πφιε πνπ γελλήζεθε, είρε γξαθηεί ζηελ Δ.Π.Ο.Ν. θαη ν αδειθφο ηεο ήηαλ ζηα βνπλά θαη πνιεκνχζε ηνπο Γεξκαλνχο. Σψξα, φζνλ αθνξά ην ηη θαιφ ηεο έρεη πξνζθέξεη απηελήο ν ζηξαηφο, ν παηέξαο κνπ θαη άληξαο ηεο πνιέκεζε ζηελ Αιβαλία, ηξαπκαηίζηεθε θη έκεηλε κε κηα ειαθξηά

αλαπεξία ζ' φιε ηνπ ηελ δσή, ελψ ε κάλα ηνπ ζθνηψζεθε απφ Γεξκαληθή βφκβα, κέζα ζην θαηαθχγην πνπ είρε θαηαθχγεη, γηα λα ζσζεί απφ ηνλ βνκβαξδηζκφ. Kαη ηψξα ζέινπλ λα ηεο πάξνπλ ην παηδί ηεο, κνινλφηη γηα ιφγνπο πγείαο δελ κπνξεί λα ζηξαηεπηεί. Καη μέξεη φηη έρνπλ ζίγνπξα θαθνχο ζθνπνχο. Με δηαβεβαίσζε φηη δελ έρεη ζθνπφ λα ηνπο αθήζεη λα πξαγκαηνπνηήζνπλ αλελφριεηνη ηα εγθιεκαηηθά ηνπο ζρέδηα, θη φηη δελ ηνπο θνβάηαη γηα νηηδήπνηε ηελ απεηιήζνπλ φηη ζα ηεο θάλνπλ. Σεο ζχκηζα ηελ επνρή πνπ είρε πεζάλεη ν παηέξαο κνπ θη εγψ βξηζθφκνπλα ζηελ θπιαθή ηνπ Κνξπδαιινχ θαη είρε έξζεη λα κε δεη ιίγεο κέξεο κεηά ηελ θεδεία ηνπ (φπνπ δελ κ' αθήζαλε λα πάσ λα ηνλ δσ γηα ηειεπηαία θνξά, γηαηί ζχκθσλα κε ηνπο λφκνπο ηνπο ήκνπλ κεγάινο εγθιεκαηίαο). Οη αξρέο ηεο θπιαθήο γηα πξψηε θαη ηειεπηαία θνξά κνπ δψζαλε ειεχζεξν επηζθεπηήξην (πνπ ζπλήζσο δίλνπλ ζηνπο ξνπθηάλνπο ηνπο θαη, γεληθά, ζ' φζνπο έρνπλ ηα κέζα). Σν επηζθεπηήξην απηφ, ινηπφλ, γηλφηαλ γχξσ απφ έλα κεγάιν θαη πνιχ καθξχ ηξαπέδη. Οη θξαηνχκελνη θαζφληνπζαλ απφ ηελ κηα κεξηά θαη νη επηζθέπηεο απφ ηελ άιιε. Σν ηξαπέδη ήηαλ ηφζν θαξδχ πνπ φρη κφλν δελ έθηαλεο λα αγγίμεηο ηνλ ζπγγελή ζνπ, αιιά δελ ηνλ άθνπγεο θη φιαο εμαηηίαο ηεο θαζαξίαο πνπ γηλφηαλ δίπια ζνπ. Ζ κάλα κνπ ήηαλ απαξεγφξεηε απφ ηνλ πξφζθαην ζάλαην, πνπ ζπλέβε εληειψο απξφνπηα θαη ελφζσ εγψ ήκνπλ ζηε θπιαθή, θαη έθιαηγε ζπλέρεηα. Καη επεηδή δελ κπνξνχζα λα αθνχζσ ηη έιεγε, ζεθσλφηαλ θη έζθπβε ιίγν πάλσ απφ ην ηξαπέδη γηα λα ηελ αθνχζσ. 'Οκσο ζηελ θνξπθή ηνπ ηξαπεδηνχ ήηαλ έλαο θηελψδεο δεζκνθχιαθαο, ν νπνίνο επηηεξνχζε ην επηζθεπηήξην. Απηφ ην γνπξνχλη, ρσξίο λα ζέβεηαη ηίπνηα απνιχησο, ηεο είρε βάιεη ηηο θσλέο. ΢' απηήλ κφλν, απ' φινπο ηνπο ηξηάληα, ην ιηγφηεξν, ζπγγελείο θξαηνπκέλσλ, πνπ βξηζθφληνπζαλ απφ θείλε ηελ κεξηά ηνπ ηξαπεδηνχ. 'Οιν ην δνινθνληθφ κίζνο, φιε ηελ ρπδαηφηεηα, φιε ηελ απαλζξσπηά θη φιελ ηελ θηελσδία ηνπο ηελ βγάδαλε, εθείλε ηελ επνρή, πάλσ κνπ νη εθπξφζσπνη θαη ζεκαηνθχιαθεο ηεο Διιάδαο ησλ Διιήλσλ Υξηζηηαλψλ. Καη ηψξα πάιη εηνηκάδνληαη λα θάλνπλ ην ίδην θαη λα παίμνπλ καδί κνπ, φπσο ε γάηα κε ην πνληίθη. Ζ κάλα κνπ κνπ αλάθεξε κηα άιιε ηζηνξία πνπ ηεο είραλε θάλεη κηα κέξα πνπ είρε έξζεη ζηελ θπιαθή λα κε δεη. Μνπ είπε φηη, φρη κφλν δελ ηελ αθήζαλε λα κε δεη κε ην πξφζρεκα φηη είκαη ηηκσξεκέλνο (κε είραλε ζην πεηζαξρείν), αιιά νχηε ηα πξάγκαηα πνπ θνπβάιεζε κέρξη ηελ θπιαθή δελ δερηήθαλε λα κνπ αθήζεη, κνινλφηη ηνπο παξαθάιεζε θαη ηνπο είπε φηη εθείλε ηελ εκέξα ήηαλ ε γηνξηή κνπ. Μνπ είπε επίζεο γηα ην πφζεο θνξέο αλαγθάζηεθε λα ηζαθσζεί καδί ηνπο γηαηί, ελψ απηήλ δελ ηελ αθήλαλε λα κπεη κέζα λα κνπ θάλεη επηζθεπηήξην, αθήλαλε ηνπο ηζηγγάλνπο, επεηδή νη ηειεπηαίνη ηνπο ιαδψλαλε κε πνιιά θηιά κπαλάλεο. Πάλησο εγψ ράξεθα πνπ ηφζνη δησγκνί θαη ηφζεο αδηθίεο, πνπ έρεη θάλεη ην Διιεληθφ θξάηνο ζε βάξνο καο, ηελ έρνπλ θάπσο ζθιεξχλεη ηελ κάλα κνπ θαη κπνξεί θαη αληαπεμέξρεηαη ηέηνηεο θαηαζηάζεηο. Πφζν ζα ραηξφληνπζαλ, φινη απηνί νη ηηπνηέληνη πνπ καο θπβεξλάλε, αλ καζαίλαλε φηη ε κάλα κνπ έζπαζε εμαηηίαο ηεο εγθιεκαηηθήο ηνπο ζπκπεξηθνξάο... Αλάκεζα ζηα νπίζθηα θαη ζηα φξγηα ηνπο ζα καο ζπδεηάγαλε θαη ζα γειάγαλε κε καο. Αιιά δελ

πξφθεηηαη λα ηνπο θάλνπκε πνηέ απηήλ ηελ ράξε. Δίκαζηε απφιπηα ζίγνπξνη γηα ην φηη έρνπκε ην δίθην κε ην κέξνο καο θαη γη απηφ δελ είλαη ζε ζέζε λα καο πηνήζνπλ απηνί νη θαζίζηεο. Πέμπτη 30 Ιουλίου 1987 ΢χκθσλα κε αλαθνίλσζε ηνπ Μαγθάθε, απφ ηφηε πνπ άξρηζε ν θαχζσλαο, ζηελ Αζήλα θαη ζηα επαξρηαθά λνζνθνκεία βεβαηψζεθαλ 1280 ζάλαηνη. Σφζν ν Μαγθάθεο, φζν θαη νη δεκνζηνγξάθνη πνπ ζέινπλ λα ξίμνπλ θάπνπ ηελ επζχλε γηα φινπο απηνχο ηνπο ζαλάηνπο, βξήθαλε πσο γηα φια θηαίεη ε Αζήλα. 'Δηζη κεηαβηβάδνπλ ηελ επζχλε ζ' απηνχο πνπ ρηίζαλ ηελ πφιε θαη κ' απηφλ ηνλ ηξφπν ιήγεη ην ζέκα αλαδήηεζεο ελφρσλ. Καη ε θαηάζηαζε ζπλερίδεηαη φπσο είλαη. Σα αθεληηθά είλαη ηφζν ζίγνπξα γηα ηηο ζέζεηο ηνπο θαη νη δνχινη ηφζν παζεηηθνί, πνπ νχηε ηφζνη πνιινί καδηθνί ζάλαηνη, πνπ δελ είραλ μαλαζπκβεί ζε θαηξφ εηξήλεο κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, θαη κάιηζηα ελ έηεη 1987, δελ αξθέζαλε γηα λα ηαξάμνπλ ηα ιηκλάδνληα λεξά ηεο "πνιηηηζκέλεο" καο θνηλσλίαο. Δκείο, ελησκεηαμχ, μαλαηειεθσλήζακε ζηνλ Υξήζην αιιά πάιη δελ ηνλ βξήθακε. Πάλησο θάηη θάλακε: Ζ ΢νθία έθιεηζε γηα αχξην ξαληεβνχ κ' έλαλ ςπρίαηξν ζην Αλνηρηφ Φπρνζεξαπεπηηθφ Κέληξν. Να δνχκε ηη ζα βγεη απ' απηήλ ηελ ππφζεζε. Σν πξσί είρε έξζεη ε θνπέια, πνπ έρεη παληξεπηεί ν αδειθφο κνπ, θαη πήξε ηελ ΢νθία θαη πήγαλε γηα θάηη δνπιεηέο. Κάπνηνο απ' απηνχο πνπ ζπλάληεζαλ, είπε ζηε ΢νθία γηα ην βηβιίν ηεο θαη φηη έκαζε γηα ηελ χπαξμή ηνπ απφ θάπνηνλ ζπγγελή ηνπ πνπ είλαη δηδάθηνξαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Θεζζαινλίθεο. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε ζηελ ΢νθία θάπνηα ηθαλνπνίεζε γηαηί είδε φηη, παξά ηελ γεληθφηεξε εηθφλα πνπ ηεο δίλεη ν θνηλσληθφο πεξίγπξνο, πνπ θαηλνκεληθά αληηκεησπίδεη ην βηβιίν ηεο ζαλ λα κελ ππάξρεη, ην βηβιίν ηεο έρεη γίλεη αξθεηά γλσζηφ θαη ζπδεηηέηαη θη απφ αλζξψπνπο, πνπ πνηέ δελ ζα πεξηκέλακε λα ην ιάβνπλ ππφςε. Καη ην πεξίεξγν είλαη, φηη ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο δελ έρεη θπθινθνξήζεη πνηέ ζηελ Θεζζαινλίθε, γηαηί δελ καο δφζεθε ε επθαηξία λα ην δηαθηλήζνπκε εθεί. Σν απφγεπκα άξρηζα λα δηαβάδσ ην εμαηξεηηθφ βηβιίν ηνπ Μάξηνπ Βεξέηηα "Ο Πνιηηηζκφο ησλ ΢ηξαηνπέδσλ". Πέξα απφ ηελ κεγάιε ηνπ ινγνηερληθή αμία, ε απαξάκηιιε αμία απηνχ ηνπ βηβιίνπ ζαλ ληνθνπκέληνπ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη απνηειεί κηα απφ ηηο ζπάληεο θαηαγξαθέο ηεο "δσήο" ησλ ζηξαηνπέδσλ ηεο Διιάδαο, πνπ ελψ ζρεδφλ φινη νη αξζεληθνί 'Διιελεο έρνπλ πεξάζεη απ' απηά θαη έρνπλ γλσξίζεη ηελ βαξβαξφηεηα θαη ηνλ παξαινγηζκφ ηνπο, θαλέλαο δελ έρεη ην ζάξξνο λα κηιήζεη αλνηρηά γη απηά. Καη θηάλνπκε έηζη ζε ηέηνηα επίπεδα παξαινγηζκνχ, φπσο ηφηε κε ηελ πεξίνδν κεηά ηνλ εκθχιην πφιεκν, πνπ νη θπιαθέο θαη ηα μεξνλήζηα ήηαλ γεκάηα απφ "αληεζληθψο ζθεπηνκέλνπο" 'Διιελεο, θαη θαλείο δελ κηινχζε γη απηφ, ιεο θη απηφ ζπλέβαηλε ζε άιιν πιαλήηε. Καη φηαλ θάπνηε απηνί νη πνιηηηθνί θξαηνχκελνη βγαίλαλ απφ ηηο θπιαθέο ή γπξλάγαλε απφ ηηο εμνξίεο, δελ κηιάγαλε πνηέ γη απηά πνπ είραλε ππνζηεί, γηαηί ν θφβνο ηνπο έθιεηλε ην ζηφκα. Σν ίδην, ιίγν-πνιχ,

γίλεηαη ηψξα θαη κε ηνλ ζηξαηφ, κε απνηέιεζκα ηα πάληα κέζα ζην ζηξαηφ λα παξακέλνπλ ζηάζηκα. Κη έηζη απηφο λα παξακέλεη πάληα ζε ζέζε λα επηβάιεη κε ηελ βία ηελ ζέιεζή ηνπ ζηελ Διιεληθή θνηλσλία, αλ ηνπ ην δεηήζνπλ νη Ακεξηθαλνί ή νη ληφπηνη ιαθέδεο ηνπο. Απηφ ην θαζεζηψο ηνπ απαξαβίαζηνπ ηνπ ζηξαηνχ είλαη πνπ δεκηνπξγεί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα δηθηαηνξίεο. ΢' απηφ ην θαζεζηψο ζηεξίρηεθε ε δηθηαηνξία 1967-1974 ζηελ Διιάδα, ζ' απηφ ην θαζεζηψο ζηεξίρηεθε ε δηθηαηνξία ην 1981 ζηελ Πνισλία, ζ' απηφ ην θαζεζηψο ζηεξίδεηαη ζήκεξα ε δηθηαηνξία ζηελ Σνπξθία. 'Οπσο θαη φιεο νη ζηξαηησηηθέο δηθηαηνξίεο πνπ απνηεινχλ ηελ θπξίαξρε κνξθή πνιηηεχκαηνο ζ' έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιαλήηε. Ζ Διιεληθή θνηλσλία έρεη ελαπνζέζεη ζηνπο ζηξαηησηηθνχο απεξηφξηζηε εμνπζία πάλσ ζε 200.000 νπιηζκέλνπο θαληάξνπο θαη ζ' έλα ηεξάζηην απφζεκα κέζσλ θαηαζηξνθήο. Μ' απηφ ηνλ ηξφπν, νη ζηξαηνθξάηεο κπνξνχλ νπνηαδήπνηε ζηηγκή λα εμαπνιχζνπλ απηφλ ηνλ ηεξάζηην δνινθνληθφ κεραληζκφ ελάληηα ζηελ θνηλσλία, ρσξίο λα κπνξεί θαλείο λα ηνπο ειέγμεη. 'Δηζη κπνξεί θη εμαζθαιίδεηαη ε ππνηαγή "νιφθιεξσλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ πνπ κφληκα αληηζηξαηεχνληαη ηα ζπκθέξνληα ηεο θπξίαξρεο ηάμεο, ε νπνία ηηο εθκεηαιιεχεηαη θαη ηηο θαηαπηέδεη", φπσο ιέεη θη ν θαζεγεηήο ηνπ ΢πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ Αξηζηφβνπινο Μάλεζεο, αλ θαη κηα ηέηνηα ζεψξεζε είλαη θάπσο απιντθή. Παρασκευή 31 Ιουλίου 1987 Σν πξσί πήγε ε κάλα κνπ ζηελ αζηπλνκία θαη πήξε ην ραξηί πνπ κε "ππνρξεψλεη", φπσο γξάθεη, λα θαηαηαρηψ ζην ζηξαηφ. 'Ζξζε θη ν αδειθφο κνπ θαη κνπ είπε φηη ζα ιείςεη καδί κε ηελ θνπέια ηνπ κεξηθέο κέξεο, αιιά ζα μαλαγπξίζεη πξηλ απφ ηελ εκεξνκελία πνπ ζχκθσλα κε ηηο νξέμεηο ησλ ζηξαηνθξαηψλ, αξρίδεη ε θπιάθηζή κνπ ζην ζηξαηφ. Tν απφγεπκα πήγακε ζην Αλνηθηφ Φπρνζεξαπεπηηθφ Κέληξν, φπνπ είρακε θιείζεη ξαληεβνχ κ' έλαλ ςπρίαηξν. Απηφο, φρη κφλν δελ άθεζε ηε ΢νθία λα είλαη κπξνζηά ζηελ κεηαμχ καο ζπδήηεζε, φρη κφλν δελ κνπ πξφζθεξε θακηά βνήζεηα θαη ζπγθεθξηκέλα κηα γλσκάηεπζε πνπ ηνπ δήηεζα, παξά κφλν κνπ είπε λα ηνλ ηειεθσλήζσ ζηηο 6 ην απφγεπκα ηεο Γεπηέξαο, αιιά καο πήξε θαη ηξεηο νιφθιεξεο ρηιηάδεο δξαρκέο γηα ηα είθνζη ιεπηά ζπδήηεζεο πνπ είρε καδί κνπ. Φχγακε κε βαξηά θαξδηά απ' απηήλ ηελ "κε θεξδνζθνπηθή εηαηξεία", φπσο απηναπνθαιείηαη απηάξεζθα. Κάηη ηέηνηεο εηαηξείεο απνηεινχλ ηδαληθνχο ρψξνπο επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο θαη νηθνλνκηθήο αλφδνπ γη' απηνχο πνπ εκπνξεχνληαη ηνλ αλζξψπηλν πφλν. Πνηέ δελ κπνξνχζα λα θαληαζηψ φηη ζα πιήξσλα ηξεηο ρηιηάδεο δξαρκέο γηα είθνζη ιεπηά ζπδήηεζε κ' έλαλ ςπρίαηξν. 'Ορη εγψ, ηνπιάρηζηνλ, πνπ μέξσ φηη ε ςπρηαηξηθή ηαμηλφκεζε δελ είλαη παξά θνηλσληθή ηαμηλφκεζε, θη φηη ε ςπρηαηξηθή είλαη έλα επάγγεικα πνπ εθκεηαιιεχεηαη ηα αδηέμνδα ζηα νπνία θέξλεη νξηζκέλνπο αλζξψπνπο ε απάλζξσπε θνηλσλία καο. Καη ην κφλν πνπ θάλεη ε ςπρηαηξηθή είλαη ή λα ζπκθηιηψλεη θάπνηνπο αλζξψπνπο κε ηα εγθιήκαηα θαη ηηο αδηθίεο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ θνηλσλία, ή αλ δελ ην θαηαθέξλεη, λα ηνπο θπιαθίδεη θαη λα ηνπο θπηνπνηεί κε ηα δηάθνξα ζχγρξνλα κέζα

θαηαζηνιήο, φπσο είλαη ηα ςπρνθάξκαθα, ηα ειεθηξνζφθ, νη ινβνηνκίεο θαη νη ιεπθνηνκίεο. Κη φπσο ιέεη ν κεγάινο αληηςπρίαηξνο ηεο επνρήο καο Σφκαο ΢αδ: "Ζ αλζξψπηλε ειεπζεξία θηλδπλεχεη απφ κηα δηαβνιηθή ζπκκαρία θξαηηθήο εμνπζίαο θαη ςπρηάηξσλ". Αξγφηεξα είδακε ζ' έλα καγαδί ηνλ Ρνιθ Πφιε θαη ζηε ζθέςε κνπ ήξζε ν Μανπξίηζην Φνιίλη, πνπ ηφζν θαηξφ βξίζθεηαη ζηελ θπιαθή θάλνληαο απεξγία πείλαο θαη ηίπνηα δελ αθνχγεηαη γη απηφλ. Πφζν άιιαμαλ ηα πξάγκαηα απφ ην 1976! Σφηε είραλ ζπιιάβεη ηνλ Πφιε θαη ε Γεξκαλία δεηνχζε λα ηεο ηνλ εθδψζνπλ. Καη φρη κφλν θάζε κέξα, ζρεδφλ, γηλφληνπζαλ θηλεηνπνηήζεηο ζηελ Αζήλα γηα λα απνηξαπεί ε έθδνζή ηνπ, θηλεηνπνηήζεηο πνπ ρηππηφληνπζαλ βάξβαξα απφ ηελ αζηπλνκία πνπ ζπιιάκβαλε δεθάδεο άηνκα, φρη κφλν ηνλ ππεξάζπηδαλ πνιινί δηθεγφξνη θαη δεκνζηνγξάθνη, αιιά κέρξη θαη ν ζεκεξηλφο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ΢αξηδεηάθεο, ζαλ πξφεδξνο ηνπ δηθαζηεξίνπ πνπ ζπδήηεζε ην αίηεκα ησλ Γεξκαληθψλ αξρψλ γηα έθδνζε ηνπ Πφιε, ηάρηεθε θαηά ηεο έθδνζήο ηνπ. 'Αζρεηα, αλ ηειηθά ν 'Αξεηνο Πάγνο ηνλ έθδσζε. Τπήξμε, ηνπιάρηζηνλ, θάπνην θίλεκα αληίζηαζεο ζην πξνεηνηκαδφκελν θξαηηθφ έγθιεκα. Καη ηψξα; Σί έγηλε ηψξα; Δίλαη εμαηξεηηθά ιππεξφ ην θαηλφκελν πνπ παξνπζηάδεη αθφκα θαη ην πην πνιηηηθά ζπλεηδεηνπνηεκέλν θνκκάηη ηεο λενιαίαο ζήκεξα. 'Δρνπλ πέζεη φινη κε ηα κνχηξα ζην βφιεκα θαη ζηελ θαηαλάισζε θαη δελ ηνπο ελδηαθέξεη ηίπνη' άιιν. Κη αο νξγηάδεη ε θαηαπάηεζε φισλ ησλ δηθαησκάησλ πνπ είρε θαηαθηήζεη ε λενιαία ζην παξειζφλ. Γηθαηψκαηα πνπ είραλ θαηαθηεζεί, ήδε απφ ηελ επνρή ηεο δηθηαηνξίαο, ηψξα θαηαξγνχληαη αδηακαξηχξεηα έλα-έλα. Οη απνπζίεο απφ ην ζρνιείν, απφ 100 πνπ επηηξεπφληνπζαλ ζαλ αδηθηνιφγεηεο επί δηθηαηνξίαο, έρνπλ γίλεη εδψ θαη ρξφληα πελήληα. (Αλαθέξνκαη ζηηο απνπζίεο πνπ έρεη δηθαίσκα λα θάλεη ν καζεηήο ηνπ γπκλαζίνπ ή ηνπ ιπθείνπ θάζε ρξφλν). ΢ηα παλεπηζηήκηα εηζάγνληαη φιν θαη ιηγφηεξνη, πνιινί θφβνληαη θαη δελ εηζάγνληαη κε ηελ παηέληα ηεο ππνβαζκνιφγεζεο ηεο έθζεζεο, νη αλαβνιέο ζηξάηεπζεο ιφγσ ζπνπδψλ γίλνληαη φιν θαη πην δχζθνιεο, ηα παηδηά ηα παίξλνπλ απφ 19 ρξνλψλ ζηξαηηψηεο (θη φρη απφ 21 πνπ ήηαλ παιηά), θαη ηψξα θέξαλε λφκν ζηελ Βνπιή πνπ κεηψλεη ηελ αλαβνιή ιφγσ ζπνπδψλ ζε Αλψηαηε ΢ρνιή απφ 10 ρξφληα ζε 8. Φηάζαλε κάιηζηα ζε ηέηνην ζεκείν εζηθνχ μεπεζκνχ απηνί πνπ καο θπβεξλάλε, ψζηε λα πάξνπλ απφθαζε λα επαλαθέξνπλ ζηα ζρνιεία ηα Αξραία Διιεληθά ζαλ ππνρξεσηηθφ κάζεκα. Σα Αξραία πνπ ηα είρε θαηαξγήζεη εδψ θαη 10 ρξφληα ε Νέα Γεκνθξαηία, κεηά απφ 150 ρξφληα αγψλεο πνπ θάλαλε νη θηιφινγνη θαη θάζε κε νπηζζνδξνκηθφο δηαλννχκελνο. Ση λα πεξηκέλεη, ινηπφλ, θαλείο απφ απηήλ ηελ λενιαία, φηαλ δελ μεζεθψλεηαη γηα λα ππεξαζπίζεη ηα ίδηα ηεο ηα θαηαθηεκέλα κ' αγψλεο δηθαηψκαηα; 'Ορη φηη ηα 'ρσ κε ηελ λενιαία, αθνχ άιισζηε απηή πξψηε πιεξψλεη ηηο ζπλέπεηεο ηεο αδξάλεηαο θαη ηεο παζεηηθνπνίεζήο ηεο. Απιά ηελ ζεσξψ ην πην δσληαλφ θνκκάηη ηεο Διιεληθήο θνηλσλίαο θαη ληψζσ θάπνηα πηθξία, φηαλ βιέπσ λα ιεηηνπξγεί ζαλ δσληαλφ πηψκα. Ση πεξηκέλσ, ινηπφλ, κεηά απφ φια απηά; Να ζπκπαξαζηαζεί ζηνλ αγσληζηή Μανπξίηζην Φνιίλη; Κη φκσο, απφ ηελ άιιε κεξηά, δελ κπνξψ λα ρσλέςσ φηη ε Διιεληθή θνηλσλία

είλαη ηειείσο λεθξή. Ηδηαίηεξα φηαλ βιέπσ αλζξψπνπο ζαλ ηνλ Γηάλλε Πεηξφπνπιν, ηνλ Θενράξε Σεκπεξεθίδε, ηνλ Υξήζην Ρνχζζν, ηνλ Μηράιε Μαξαγθάθε, ή θαη άιινπο ιηγφηεξν γλσζηνχο, πνπ θάλνπλ έλα θνβεξφ αγψλα θάησ απφ εμαηξεηηθά αληίμνεο θαη απάλζξσπεο ζπλζήθεο. Κη φηαλ θηάλνπλ αθφκε θαη άλζξσπνη πνπ ιίγν-πνιχ αλήθνπλ ζηελ ειίη, λα παίξλνπλ ην κέξνο ησλ θαηαπηεδφκελσλ θαη λα πθίζηαληαη γη' απηφ φιεο ηηο δηψμεηο θαη ηηο ζπλέπεηεο. 'Οπσο ε Διέλε Γεκνπιέα, ε Καηεξίλα Ηαηξνπνχινπ, ν Βαζίιεο Καξαπιήο, ε Υξπζνχια Γηαηαγάλα, ν Γηψξγνο Οηθνλνκφπνπινο, ν Θφδσξνο Μεγαιννηθνλφκνπ, νη γηαηξνί πνπ δηψρηεθαλ απφ ην θνιαζηήξην ηεο Λέξνπ, ν Κιεάλζεο Γξίβαο θαη ηφζνη άιινη. Σν βξάδπ είδακε ηπραία ζηελ Αζήλα ηελ Καηεξίλα. Ννκίδακε φηη είρε θχγεη αιιά ήηαλ αθφκα ζηελ Αζήλα, γηαηί δελ κπφξεζε αθφκα λα βάιεη θάπνην θξέλν ζηηο δηψμεηο πνπ ηεο έρνπλ επηζσξεχζεη. Μφλε θη απηή ζηελ Υαξηιάνπ Σξηθνχπε, ζην ηξέμηκν γηα λα αληηκεησπίζεη ηηο δηψμεηο ηεο, θαη γχξσ καο λα νξζψλνληαη ηα παλχςεια, παγεξά θαη γθξίδα θηίξηα ηεο αλζξσπνθηφλαο πφιεο πνπ κέζα ζε κηα βδνκάδα έζηεηιε πάλσ απφ ρίιηα άηνκα ζηνλ ηάθν. Κη εκείο λα παιεχνπκε απεγλσζκέλα ελάληηα ζην ηέξαο πνπ ιέγεηαη ζηξαηφο, θη απηή λα παιεχεη ελάληηα ζην ηέξαο πνπ ιέγεηαη θπιαθή, θη ν θφζκνο γχξσ καο, ακέξηκλνο θαη αδηάθνξνο, λα βηάδεηαη λ' αθήζεη θη απηφο ηελ Αζήλα γηα λα πάεη δηαθνπέο. Καη λα αθήζεη ειεχζεξε ηελ θπβέξλεζε λα πεξάζεη ζηελ Βνπιή ηνπο πην ζεκαληηθνχο θαη γη' απηφ θαηαζηαιηηθνχο λφκνπο ηεο: Σνλ λφκν γηα ηα λαξθσηηθά (πνπ ηνλ πέξαζε θηφιαο), ηνλ λφκν γηα ηνλ ζηξαηφ, ηνπο λφκνπο γηα ηελ θνξνινγία, θαη ηφζνπο άιινπο λφκνπο-ξνκθαίεο πάλσ ζην θεθάιη ηνπ θφζκνπ, πνπ ηνπο πεξλάλε ζαλ ηζφληεο ζ' άιινπο άζρεηνπο λφκνπο

Σάββατο 1 Αυγούστου 1987 'Ηξζε ηειηθά θη ν Αχγνπζηνο. Ο κήλαο πνπ γηα φινπο ηνπο Δπξσπαίνπο εξγάηεο θαη ππαιιήινπο ηαπηίδεηαη κε ηηο δηαθνπέο. Γη' απηφ εγθαηαιείπνπλ θνπαδηαζηά ηηο κεγάιεο πφιεηο θαη θαηαθιχδνπλ θαηά εθαηνκκχξηα ηηο αθηέο ησλ ρσξψλ ηνπο ή ηα πνηάκηα θαη ηηο ιίκλεο. Υσξίο ακθηβνιία, φι' απηά ηα αλζξψπηλα κεξκήγθηα δελ θάλνπλ δηαθνπέο απηφλ ηνλ κήλα. Γηαηί έλα θνπάδη δελ κπνξεί λα θάλεη πνηέ δηαθνπέο. Απιά αιιάδεη ρψξν βνζθήο. Σα θνπάδηα ησλ πξνβάησλ ην θαινθαίξη νδεγνχληαη απφ ηνπο θάκπνπο ζηα βνπλά. Σα θνπάδηα ησλ αλζξψπσλ νδεγνχληαη απφ ηηο πφιεηο ζηηο ζάιαζζεο. Δθεί πνπ θαηαιήγνπλ η' αλζξψπηλα θνπάδηα ζπλερίδνπλ λα θέξνληαη φπσο θεξφληνπζαλ ζηηο πφιεηο. Σν θάζε κέινο ηνπ θνπαδηνχ θάλεη φ,ηη αθξηβψο θάλνπλ θαη η' άιια. Η θαηαλαισηηθή πεηζαξρία πνπ εμνπζίαδε ηελ δσή ηνπ ζηελ πφιε, εμνπζηάδεη θαη ηελ δσή ηνπ ζηηο αθηέο. 'Οπσο ζηηο πφιεηο φινη δνπιεχνπλ θαη θαηαλαιψλνπλ θαηά ηνλ ίδην αθξηβψο ηξφπν, έηζη θαη ζηηο παξαιίεο φινη "θάλνπλ δηαθνπέο" θαη θαηαλαιψλνπλ θαηά ηνλ ίδην αθξηβψο ηξφπν. Γηα έλα κήλα νη ζηξαηηέο ησλ εξγαδφκελσλ κεηαηξέπνληαη ζε ζηξαηηέο παξαζεξηζηψλ. Καη αθνχ ηειεηψζεη ν κήλαο γπξλάλε φινη ζηηο πφιεηο θνπαδηαζηά, φπσο ηφηε πνπ θχγαλε. 'Δηζη ε δσή ηνπο παξακέλεη ξπζκηζκέλε ζ' φιε ηε δηάξθεηά ηεο απφ η' αθεληηθά ηνπο θαη φιε ε Δπξψπε ζπκίδεη έλα κεγάιν ζηξαηφπεδν. 'Δλα ζηξαηφπεδν γεκάην ζηξαηηψηεο πνπ ζα ζθνησζνχλ αδηακαξηχξεηα, νπνηεδήπνηε απνθαζίζνπλ η' αθεληηθά ηνπο, πνπ νη ίδηνη εθιέγνπλ γηα λα ηνπο θπβεξλήζνπλ, λα θάλνπλ έλαλ ππξεληθφ πφιεκν. Απηφλ ηνλ κήλα δηαιέγνπλ θαη ηα έλνπια αθεληηθά καο γηα λα καληξψζνπλ ζηα ζηξαηφπεδα έλα κεγάιν κέξνο ησλ παηδηψλ πνπ καληξψλνπλ θάζε ρξφλν. Οη γνλείο ηνπο βξίζθνληαη ζπλήζσο ζε δηαθνπέο, νη εθεκεξίδεο πνπ κπνξνχλ λα θαηαγγείινπλ ηα αίζρε ππνιεηηνπξγνχλ θαη νη πφιεηο είλαη άδεηεο απφ λένπο πνπ κπνξεί λα θαηέβνπλ ζην δξφκν γηα λα δηακαξηπξεζνχλ, δηαδειψλνληαο ελάληηα ζηα εγθιήκαηα ηεο εμνπζίαο. 'Δηζη νη ζηξαηνθξάηεο έρνπλ ιπκέλα ηα ρέξηα ηνπο λα θάλνπλ φ,ηη πεξάζεη απφ ηα δηεζηξακκέλα κπαιά ηνπο. Γη' απηφ θαη φια ηα πξαμηθνπήκαηα πνπ εγθαζηδξχνπλ ζηξαηησηηθέο δηθηαηνξίεο ζηελ Λαηηληθή Ακεξηθή, γίλνληαη ζπλήζσο ην θαινθαίξη. Δδψ ζηελ Διιάδα ηα "ηκήκαηα δηαθνπψλ" ηεο Βνπιήο δνπιεχνπλ ππξεησδψο, φιν απηφ ην δηάζηεκα γηα λα πεξάζνπλ θαηαζηαιηηθά θαη αληηιατθά λνκνζρέδηα. Κη φηαλ νη παξαζεξηζηέο γπξλάλε μέλνηαζηνη απφ ηηο δηαθνπέο ηνπο, βιέπνπλ λα έρνπλ κπεξδεπηεί αθφκε πεξηζζφηεξν ζηα δίθηπα ησλ λφκσλ. Καη νη λένη δελ πξνιαβαίλνπλ θαλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ην κέγεζνο πνπ έρεη πάξεη ε ζθιαβηά ηνπο. Οδεγνχληαη καδηθά ζηα ζρνιεία ή ζηα παλεπηζηήκηα θη εθεί αξρίδνπλ πάιη ηνλ θαηλνχξγην αγψλα δξφκνπ γηα λα κελ κείλνπλ ζηελ ίδηα ηάμε. ΢ήκεξα δηαβάζακε ζηηο εθεκεξίδεο φηη ρηεο νδεγήζαλε ηνλ Φνιίλη ζην δηθαζηήξην, γηα λα απνθαζίζνπλ αλ ζα ηνλ ζηείινπλ ζηηο θπιαθέο ηεο Ιηαιίαο ή φρη. Απφ ηηο θσηνγξαθίεο πνπ ηνπ βγάιαλε, δηαπηζηψζακε φηη έρεη γίλεη ην πεηζί κε ην θφθαιν απφ ηνλ έλα κήλα ηεο απεξγίαο πείλαο. Σνλ νδεγήζαλε ζην δηθαζηήξην κε

δξαθφληεηα "κέηξα αζθαιείαο", δελ αθήζαλε νχηε ηελ γπλαίθα ηνπ νχηε ηνλ δηθεγφξν ηνπ λα ηνλ πιεζηάζεη, βάιαλε έλαλ αζθαιίηε ηεο Ιληεξπφι λα ηνπ θάλεη ηνλ κεηαθξαζηή θαη ηειηθά αλαβάιαλε ηελ δίθε γηα ηηο 7 Απγνχζηνπ, έηζη ψζηε λα έρεη εμαληιεζεί ηειείσο απφ ηελ απεξγία πείλαο, φηαλ ζα ηνλ θάλνπλ παθέην θαη ζα ηνλ ζηείινπλ ζηελ Ιηαιία. Βέβαηα, φιεο απηέο νη απαγνξεχζεηο πνπ ηνπ επηβάιινπλ είλαη παξάλνκεο, αιιά νη δηθαζηέο δελ λνηάδνληαη φηαλ αθήλνπλ λα δεκηνπξγεζεί ζηνλ θφζκν ε εληχπσζε, φηη είλαη πάληα νη πξψηνη πνπ θαηαπαηνχλ ηνπο λφκνπο ηνπο, φηαλ ην ζπκθέξνλ ηνπο ηνπο ην επηβάιιεη. Γελ ηνπο λνηάδεη φηαλ δεκηνπξγείηαη ζηνλ θφζκν ε εληχπσζε, φηη γη' απηνχο έλαο άλζξσπνο πνπ ακθηζβήηεζε ην θαζεζηψο ηνπο, δελ δηθαηνχηαη ηελ πξνζηαζία ησλ λφκσλ. Γελ ηνπο λνηάδεη, αλ θάλνπλ ηνλ θφζκν λα πηζηεχεη φηη ζέινπλ έλαο ηέηνηνο άλζξσπνο λα αληηκεησπίδεηαη κε σκή βία. Δγψ θαη ε ΢νθία έρνπκε πξνζσπηθή πείξα απφ ηέηνηνπ είδνπο "ακεξνιεςία" ησλ δηθαζηψλ. Κη αλ πνηέ θαλέλαο απφ απηνχο επηκέλεη λα ηεξεί ηνπο λφκνπο, κπνξεί λα βξεζεί έμσ απφ ην δηθαζηηθφ ζψκα, θη αο έρεη φινπο ηνπο λφκνπο κε ην κέξνο ηνπ. Απηφ παξαιίγν λα γίλεη θαη κε ηελ εηζαγγειέα Υξπζνχια Γηαηαγάλα, επεηδή ηφικεζε λα επηκείλεη ζηελ ηήξεζε ησλ λφκσλ. 'Αιιν έλα ζεάξεζην έξγν πνπ θηινηερλήζεθε ρηεο απφ ην θαχρεκα ηεο κεγάιεο αγίαο δηθαζηηθήο νηθνγέλεηαο, ηνλ 'Αξεην Πάγν, ήηαλ ε απφθαζή ηνπ, φηη νη ηζνβίηεο πξέπεη λα κέλνπλ ζηελ θπιαθή ηνπιάρηζηνλ είθνζη ρξφληα, είηε δνπιεχνπλ γηα λα κεηψζνπλ ηελ πνηλή ηνπο είηε φρη. Αιίκνλν ζηηο εθαηνληάδεο ησλ ηζνβηηψλ, είηε απηνί έρνπλ θαηαδηθαζηεί άδηθα ζε ηζφβηα είηε φρη. ('Αδηθα ή δίθαηα, βέβαηα, πάληα απφ ηελ άπνςε ησλ λφκσλ, γηαηί εγψ δελ αλαγλσξίδσ ην δηθαίσκα ζηνπο δηθαζηέο λα θαηαζηξέθνπλ νιφθιεξεο δσέο, εθαξκφδνληαο λφκνπο πνπ ηα ζχκαηά ηνπο πνηέ δελ ξσηήζεθαλ θαλ γη' απηνχο). Κη αλ ιάβνπκε ππ' φςε καο φηη ν ΢αξηδεηάθεο, ζαλ δηθαζηήο πνπ ήηαλε πξνηνχ λα γίλεη Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο, εδψ θαη ηφζα ρξφληα πνπ είλαη πξφεδξνο, θεκνινγείηαη φηη έρεη δψζεη κφλν δχν ράξεο, ππνπηεπφκαζηε φηη νη δηθαζηέο ηα θάλνπλ φια απηά πξνθεηκέλνπ λα εθδηθεζνχλ γηα ηελ αδπλακία ηνπο λα ζηείινπλ αλζξψπνπο ζην εθηειεζηηθφ απφζπαζκα. Πνηφο είπε φηη απηφο ν πξφεδξνο είλαη θνκπιεμηθφο, ζθνηαδηζηήο θαη ραηξέθαθνο; Λέηε λα ηθαλνπνηήζεθε ηδηαίηεξα απφ απηήλ ηελ απφθαζε ησλ πξψελ ζπλαδέιθσλ ηνπ, επεηδή δελ ζέιεη ηίπνη' άιιν πην πνιχ απφ ην λα παξακείλεη ν Υξήζηνο Ρνχζζνο ζηελ θπιαθή; Λέηε λα ηθαλνπνηήζεθε ηδηαίηεξα επεηδή ν Υξήζηνο Ρνχζζνο, κε ηνλ αγψλα ηνπ, θαηάθεξε λα δείμεη ην πξαγκαηηθφ πξφζσπν ηνπ ΢αξηδεηάθε; Λέηε λα ηθαλνπνηήζεθε ηδηαίηεξα επεηδή είρε θηάζεη κηα επνρή (Γελάξεο 1987) πνπ ε κηζή Διιάδα έβξηδε ηνλ ΢αξηδεηάθε γηα ηελ απαλζξσπηά ηνπ; Πάλησο είλαη γεγνλφο φηη ηφηε κφλν νη θαζαξά θαζηζηηθέο εθεκεξίδεο, φπσο ε "Διεχζεξε 'Χξα", ή νη θξππηνθαζηζηηθέο, φπσο ε "Απξηαλή", ππνζηήξημαλ ηνλ ΢αξηδεηάθε. Δθείλε ηελ επνρή έγηλε θη ε πξψηε δηαδήισζε θαη πνξεία ελάληηα ζε Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, απφ ην 1973 πνπ ππάξρεη απηφο ν ζεζκφο. Καη ιέσ 1973 θη φρη 1974, γηαηί πξψηνο ν δηθηάηνξαο Παπαδφπνπινο εγθαζίδξπζε κεηαπνιεκηθά απηφλ ηνλ ζεζκφ. Καη ππήξμε ν πξψηνο Πξφεδξνο Γεκνθξαηίαο ζηελ

Διιάδα κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν. Aπηά θαη πνιιά άιια παξφκνηα ζπκβαίλνπλ ζηελ Αζήλα, φηαλ ιείπεη ν θφζκνο ηεο γηα "δηαθνπέο". Κη ν Ρνχζζνο αξγνπεζαίλεη ζηηο θπιαθέο, θη ν Μαξαγθάθεο, φπσο θαη νη αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο γηα ζξεζθεπηηθνχο ιφγνπο κάξηπξεο ηνπ Ιερσβά, ζπλερίδεη λα βαζαλίδεηαη κέζα ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο θαηαδηθαζκέλνο ζε 4 νιφθιεξα ρξφληα θπιαθήο ζαλ αλππφηαθηνο ζε θαηξφ γεληθήο επηζηξάηεπζεο. Δλλνείηαη φηη, νχηε πφιεκνο γίλεηαη, νχηε θαλ ερζξνπξαμίεο, αιιά φηαλ νη πνιηηηθνί πήξαλ δψξν ηελ εμνπζία απφ ηνπο ζηξαηησηηθνχο ην 1974, κηα πνπ νη ηειεπηαίνη δελ κπνξνχζαλ λα ζπλερίζνπλ ηελ δηαηήξεζε ηνπ ζηξαηησηηθνχ λφκνπ, εθφζνλ νη Ακεξηθαλνί επηβάιιαλε αιιαγή βηηξίλαο, θηηάμαλε ηνλ λφκν 506/1974 κε ηνλ νπνίν θξαηάλε απφ ηφηε ηελ ρψξα ζε θαηάζηαζε γεληθήο επηζηξάηεπζεο. 'Αιισζηε γηα κηα ζηξαηνθξαηνχκελε θνηλσλία φπσο ε Διιεληθή, απηφο ν λφκνο ηεο ηαηξηάδεη ζαλ γάληη. Καη γη απηφ ειάρηζηνη δηακαξηχξνληαη γηα ηελ ζθαλδαιψδε δηαηψληζε απηνχ ηνπ θαζηζηηθνχ λφκνπ. Πνηφο λα αληηδξάζεη; Οη 'Διιελεο πνπ ν θαζέλαο ηνπο, δπν ρξφληα ζην ζηξαηφ, έκαζε φηη ζ' φ,ηη δελ αθνξά ηνλ ζηξαηφ κπνξεί λα ιέεη φ,ηη ζέιεη, αιιά ζ' φ,ηη αθνξά ην ζηξαηφ είλαη αλάμηνο αθφκα θαη λα ζθεθηεί; Κη αλ έρνπλ αληίζεηε γλψκε έξρεηαη κηα ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία, φπσο ηνπ 1967-1974, γηα λα επηβεβαηψζεη κε ηε βία ηελ αιήζεηα ησλ απεηιψλ ησλ ζηξαηνθξαηψλ. Η παξνπζία ησλ ζηξαηησηηθψλ, δίπια ζηνπο κπάηζνπο θαη ζηνπο παπάδεο, ζε θάζε δεκφζηα εθδήισζε πνπ δηνξγαλψλεη ην θξάηνο ή ε "ηνπηθή απηνδηνίθεζε" (πνπ δελ είλαη νχηε ζην ειάρηζην απηνδηνίθεζε), έξρεηαη λα επηβεβαηψζεη θαζεκεξηλά φηη απηή ε ρψξα αλήθεη ζ' απηνχο ηνπο ηνπνηεξεηέο ησλ Ακεξηθαλψλ. Κη νπνηαδήπνηε ζηηγκή είλαη ζε ζέζε λα εμαπνιχζνπλ ηα ηαλθο, ηα αεξνπιάλα θαη ηα θαλφληα, γηα λα ηζαθίζνπλ ηα θφθαια ησλ απείζαξρσλ θαη κεηά λα βάινπλ ζην "γχςν" φιε ηελ Διιεληθή θνηλσλία. Κη νη παπάδεο, φπσο πάληα, ζα ηνπο επινγήζνπλ. Κυριακή 2 Αυγούστου 1987 'Αιιε κηα Κπξηαθή πνπ πεξάζακε κφλνη καο θιεηζκέλνη ζην ζπίηη. Η έιιεηςε ηξνθήο εδψ θαη ηφζεο κέξεο κ' έρεη εμαληιήζεη θαη δελ θαηεβαίλσ πηα νχηε γηα ηειέθσλν. 'Αιισζηε πνηφλ λα πάξσ ηειέθσλν; Σνλ Υξήζην ηνλ Βιάρν, πνπ απφ ηφηε, πνπ κνπ είπε φηη ζα έξζεη ζε επαθή κε ηνλ Φσκηάδε, εμαθαλίζηεθε απ' φια ηα ηειέθσλα πνπ κνπ έρεη δψζεη λα ηνλ παίξλσ; Απηή ε θαηάζηαζε ηεο εγθαηάιεηςεο απ' φινπο, φζνπο ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ, κνπ ζπκίδεη έλαλ άιιν Αχγνπζην, ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1979. Σφηε κε είραλε θιεηζκέλν ζηηο Φπιαθέο Αίγηλαο, πνπ ηψξα ηηο έρνπλε θιείζεη γηαηί ήηαλ πακπάιαηεο θαη δελ θάλαλε νχηε γηα δψα, θαη είραλε πνιινχο κήλεο λα κνπ επηηξέςνπλ λα δσ ηελ ΢νθία, πνπ ηελ είραλε θιεηζκέλε ζηηο Γπλαηθείεο Φπιαθέο Κνξπδαιινχ, παξά ηηο επαλεηιεκκέλεο απεξγίεο πείλαο πνπ είρα θάλεη γηα λα κνπ επηηξέςνπλ λα ηελ δσ έζησ θαη κηζή ψξα. Δίραλε θέξεη ζηελ Αίγηλα θαη ηνλ Γηάλλε ΢θαλδάιε, πνπ ήηαλ θη απηφο ζηελ θπιαθή γηα πνιηηηθνχο ιφγνπο. 'Ηηαλ ζηηο ίδηεο θπιαθέο θαη ν Γηψξγνο

Γηφθαξεο πνπ ηνλ είραλε πηάζεη ζε κηα εθδήισζε ζπκπαξάζηαζεο ζε καο, πνπ είρε γίλεη ζην ΢πφξηηλγθ ζηηο 30 Μαξηίνπ 1979. 'Ηηαλ θη ν Θφδσξνο Σζνπβαιάθεο πνπ ηνλ είρα γλσξίζεη παιηφηεξα ζ' απηέο ηηο θπιαθέο θη είρακε γίλεη πνιχ θίινη. Με θαλέλαλ απ' απηνχο δελ κνπ επηηξέπαλε λα κηιήζσ θαη ηνπο είραλε ζ' άιιε αθηίλα ηεο θπιαθήο, ψζηε λα είλαη αδχλαηε νπνηαδήπνηε επηθνηλσλία κεηαμχ καο. 'Δηζη ήκνπλα ππνρξεσκέλνο λα βξίζθνκαη φιε ηελ εκέξα αλάκεζα ζ' αλζξψπνπο πνπ δελ είραλε θαλέλα θνηλφ ελδηαθέξνλ κε κέλα, αθνχγαλε φιε ηελ εκέξα ζθπιάδηθα ηξαγνχδηα απφ ηξαλδηζηνξάθηα, παίδαλε πνδφζθαηξν, ή ζπδεηάγαλε κεηαμχ ηνπο γηα γπλαίθεο. Ο κφλνο άλζξσπνο κε ηνλ νπνίν είρα επαθή θαη κπνξνχζα λα ζπδεηήζσ ήηαλ ν Απζηξηαθφο Κξίζηηαλ ΢ινχληεξ, έλαο άγηνο άλζξσπνο, πνπ φκσο θη απηφο εθείλε ηελ επνρή, ιφγσ ηνπ ςπρνινγηθνχ πνιέκνπ πνπ ηνπ έθαλαλ νη θχιαθεο, επεηδή κηινχζε καδί κνπ, ήηαλ ζε πνιχ άζρεκε ςπρνινγηθή θαηάζηαζε. Σφηε είρα ήδε έλα ρξφλν θαη ηέζζεξηο κήλεο κέζα ζηελ θπιαθή, κε είραλ ήδε ηαιαηπσξήζεη αξθεηά επεηδή είρα θάλεη απεξγίεο πείλαο, θαη παξ' φινπο ηνπο αγψλεο πνπ είρα θάλεη, κνπ θεξφληνπζαλ ρεηξφηεξα απφ ηφηε πνπ είρα πξσηνκπεί ζηελ θπιαθή. Βιέπνληαο φιε απηήλ ηελ θαηάζηαζε, βιέπνληαο θαη φηη έπξεπε λα κείλσ ζηελ θπιαθή άιια εθηάκηζπ ρξφληα, κνινλφηη ήκνπλα αζψνο, βιέπνληαο θαη φηη έμσ απφ ηελ θπιαθή δελ θνπληφηαλε θχιιν, δειαδή δελ ππήξρε θαλέλα θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο, ήκνπλα ηφζν άζρεκα ςπρνινγηθά πνπ κνπ εξρφηαλ λ' απηνθηνλήζσ. Σειηθά δελ απηνθηφλεζα εγψ αιι' απηνθηφλεζε ν Κξίζηηαλ, αθνχ ηνπ είραλ ζηεξήζεη νπνηαδήπνηε άιιε δηέμνδν. 'Οζνλ αθνξά ηνπο ΢θαλδάιε, Σζνπβαιάθε, Γηφθαξε, πξηλ ηειεηψζεη ν κήλαο ηνπο είραλε θάλεη παζηνχο ζην μχιν θαη ηνπο είραλε ζηείιεη ζηελ Κέξθπξα. Καη ηφηε ήηαλ Αχγνπζηνο, θαη ηφηε ν θφζκνο ήηαλ δηαθνπέο, θαη ηφηε ήκαζηαλ εγθαηαιεηκκέλνη απ' φινπο θαη ηφηε δελ ππήξρε δηέμνδνο. Απφ θείλε ηελ επνρή, ήδε, άξρηζε λα δηακνξθψλεηαη κέζα κνπ ε αληίιεςε φηη απηή ε ρψξα είλαη θπιαθή θαη φηη γη' αλζξψπνπο ζαλ θαη καο δελ ππάξρεη άιιε δηέμνδνο, πνπ λα καο επηηξέπεη λα δήζνπκε, απφ ην λα θχγνπκε απ' απηήλ ηελ ρψξα. Γπζηπρψο, κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ, κνινλφηη βγήθακε αξθεηέο θνξέο απφ ηελ Διιάδα, δελ κπνξέζακε λα απνθχγνπκε ηελ επηζηξνθή καο ζ' απηήλ. Καη ηψξα μαλαγπξίζακε πάιη ζ' απηήλ ηελ ηξαγηθή θαηάζηαζε έιιεηςεο δηεμφδνπ θαη πξνεηνηκαδφκαζηε λα πεξάζνπκε απφ θαηλνχξγηα καξηχξηα. Δευτέρα 3 Αυγούστου 1987 Η εμάληιεζή κνπ απφ ηελ αζηηία κε επεξεάδεη φιν θαη πεξηζζφηεξν. Με δπζθνιία ζπλερίδσ θη απηφ αθφκα ην εκεξνιφγην. Παξ' φι' απηά, δελ ζέισ λα ην ζηακαηήζσ. Κη αο μέξσ φηη απηνί πνπ ζα ην δηαβάζνπλ δελ ζα θαηαιάβνπλ πφζν κνπ θφζηηζε γηα λα ην γξάςσ. Καη ηειηθά πνηφλ ελδηαθέξνπλ νη αγψλεο πνπ θάλνπλ κεξηθνί ζπλάλζξσπνί ηνπο γηα λα επηβηψζνπλ; Η θπξίαξρε αληίιεςε ζηνπο 'Διιελεο είλαη: 'Οηαλ βιέπεηο θάπνηνλ άλζξσπν ζην ρείινο ηνπ γθξεκνχ, δψζε ηνπ κηα λα πάεη θάησ. Σν κεζεκέξη ήξζε λα καο δεη έλαο θίινο καο γηαηξφο πνπ ηνλ

γλσξίζακε κέζσ ηνπ αδειθνχ κνπ. Δίρε ελεκεξσζεί γηα ηα βάζαλά κνπ απφ ηνλ αδειθφ κνπ θαη ήξζε λα ζπδεηήζνπκε γηα ην ηί κπνξεί λα γίλεη. Η γλψκε ηνπ είλαη φηη πξέπεη λα λνζειεπηψ ζε ςπρηαηξείν θη εγψ ζπκθψλεζα, φηη είλαη ε θαιχηεξε ιχζε. Θα πεξηκέλνπκε ηνλ αδειθφ κνπ γηα λα πάκε καδί ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γαθληνχ θαη λα δεηήζνπκε ηνλ εγθιεηζκφ κνπ ζ' απηφ ην ςπρηαηξείν. Βέβαηα, εκέλα δελ κε ελζνπζηάδεη θαζφινπ απηή ε ιχζε, αιιά βιέπνληαο φηη νη ζηξαηνθξάηεο δελ ινγαξηάδνπλ θαζφινπ φινπο ηνπο γηαηξνχο θξαηηθψλ λνζνθνκείσλ πνπ κε εμέηαζαλ κέρξη ηψξα θαη δηαπίζησζαλ ηελ αξξψζηηα κνπ, δελ κπνξψ λα ζθεθηψ άιιν ηξφπν γηα λα θαηαιάβνπλ φηη νη γηαηξνί δελ είλαη θαληάξνη πνπ ηνπο θάλνπλ φ,ηη ζέινπλ, ρσξίο λα δίλνπλ ιφγν ζε θαλέλα. Δλλνείηαη φηη μέξσ φηη ε θαηάζηαζε ζην Γαθλί είλαη άζιηα, φηη νη αζζελείο θνηκνχληαη ζην πάησκα γηαηί δελ ππάξρνπλ θξεβάηηα γηα φινπο, φηη πξηλ απφ κηα βδνκάδα πεζάλαλε πάλσ απφ είθνζη αζζελείο απφ ηελ δέζηε. 'Οκσο πξνηηκάσ λα ηαιαηπσξεζψ παξά λα πάσ λα παξνπζηαζηψ ζηνπο ζηξαηνθξάηεο θαη λα ηνπο πσ: ΢αο παξαδίλνκαη, θάληε φ,ηη ζέιεηε. ΢θνηψζηε κε αθνχ ην ζέιεηε ηφζν πνιχ! Σν απφγεπκα πήγε ε ΢νθία θαη πήξε ηειέθσλν ηνλ ςπρίαηξν ηνπ Αλνηρηνχ Φπρνζεξαπεπηηθνχ Κέληξνπ, φπσο κνπ είρε δεηήζεη ν ίδηνο ηελ Παξαζθεπή πνπ κ' εμέηαζε. Σν απνηέιεζκα; Οχηε θαλ ηεο ηνλ δψζαλε ζην ηειέθσλν, παξά ην γεγνλφο φηη ηνπο είπε φηη ην δήηεκα είλαη επείγνλ θαη πξέπεη λα ηνπ κηιήζεη ακέζσο. Αιιά ηί λα πεξηκέλεηο απφ αλζξψπνπο πνπ ην κφλν ηνπο κέιεκα είλαη πψο ζα θνλνκήζνπλε; Με ζηελαρψξεζε θη απηφ ην γεγνλφο γηαηί είδα φηη άιιε κηα θνξά ηξέμακε άδηθα. Aξγφηεξα καο επηζθέθηεθε έλαο θίινο πνπ έρεη θάλεη θη απηφο ζηξαηηψηεο θαη κάιηζηα ηνλ είραλε θαιέζεη θη απηφλ ζηελ Σξίπνιε, φπνπ κε θαινχλ θη εκέλα. Κη φπσο φινη φζνη έρνπλε θάλεη ζηξαηηψηεο, έρεη θη απηφο ηηο ρεηξφηεξεο αλακλήζεηο απφ ην ζηξαηφ. Μάιηζηα, απφ ηελ "εθπαίδεπζε" πνπ ηνπ θάλαλε, ζρεδφλ θνπθάζεθε απφ ην έλα απηί. Δίλαη θη απηφο ηφζν αγαλαθηηζκέλνο απ' φια απηά πνπ ηνπ θάλαλε, πνπ καο είπε φηη ζα ήζειε λα ηνπο ηα ςάιεη ζε πξψηε επθαηξία. Σν βξάδπ πήγε ε ΢νθία θαη μαλαπήξε ηειέθσλν ηνλ Βιάρν ζην ζπίηη ηνπ. Πάιη δελ ηνλ βξήθε. Σεο είπαλε φηη ιείπεη. Απηή ε θαηάζηαζε πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί κ' απηφλ καο θάλεη λα ζθεθηφκαζηε φηη ίζσο καο θξχβεηαη. Τρίτη 4 Αυγούστου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί ε ΢νθία θαηέβεθε ζηελ Αζήλα γηα θάηη δνπιεηέο. Δπηπρψο ηελ θαηέβαζε έλαο θίινο κε ην απηνθίλεηφ ηνπ θη έηζη δελ ρξεηάζηεθε λα ηαιαηπσξείηαη κε ηηο ψξεο ζηα ιεσθνξεία. Υαίξνκαη φηαλ ε ΢νθία βγαίλεη έμσ, γηαηί κέζα ζην ζπίηη ην πεξηβάιινλ είλαη θαηαζιηπηηθφ εμ αηηίαο ησλ αδηεμφδσλ ζηα νπνία καο έρνπλ θέξεη. Καη, φπσο θαη λα 'ρεη, είλαη ζπάζηκν λεχξσλ λα βιέπεη θαλείο ηνλ ζχληξνθφ ηνπ λα ξέβεη, φπσο ζπκβαίλεη κε κέλα, ρσξίο λα κπνξεί λα θάλεη ηίπνηα. Tν κεζεκέξη ε ΢νθία πήξε ηειέθσλν ηνλ Υξήζην θαη ζαλ απφ ζαχκα

ηνλ βξήθε. 'Αξρηζε λα ηεο ιέεη θη απηελήο φηη ε δηαδηθαζία ζηελ Σξίπνιε είλαη ηππηθή θαη λα κελ αλεζπρνχκε, αιιά, επεηδή δελ κπνξνχζε λα πεη φια φζα ήζειε απ' ην ηειέθσλν, ηεο έθιεηζε έλα ξαληεβνχ αχξην ζηηο πέληε ην απφγεπκα ζην ζπίηη καο. Φαηλφηαλε ηφζν πεηζηηθφο, πνπ ε ΢νθία άξρηζε λα αλαξσηηέηαη κήπσο άδηθα ζηελνρσξηφκαζηε θαη αλεζπρνχκε. Σεο είπα θη εγψ φηη έηζη ιέγακε θαη γηα ηελ Δπηηξνπή θαη ην απνηέιεζκα ήηαλ λα κε ζηέιλεη ζηελ Σξίπνιε, ζαλ απνιχησο πγηή, γηα λα θάλσ ηελ ζεηεία κνπ. Σν βξάδπ ήξζε ν αδειθφο ηεο ΢νθίαο πνπ βξίζθεηαη ζηελ Αζήλα γηα θάηη δνπιεηέο θαη αχξην ζα μαλαθχγεη. Μαο έιεγε γηα ηηο δνπιεηέο, γηα ην ππνβξχρην ςάξεκα κε ην νπνίν άξρηζε λα αζρνιείηαη πξφζθαηα, θαη γηα έλα ζσξφ άιια πξάγκαηα πνπ κνπ θαηλφληνπζαλ ζαλ λα ζπκβαίλνπλ ζ' έλαλ άιιν θφζκν θη φρη ζηνλ θφζκν πνπ δσ εγψ. Κη φκσο, απηφο ν άιινο θφζκνο είλαη ν θφζκνο ζηνλ νπνίν δεη ε πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ απηήλ ηελ επνρή. Δγψ θαη ε ΢νθία πξέπεη λα ηαιαηπσξνχκαζηε ζπλέρεηα, ιεο θαη είκαζηε θαηαξακέλνη. 'Οιε απηή ε θαηάζηαζε κ' έρεη θνπξάζεη αθάληαζηα θαη αξρίδσ λα αλππνκνλψ λα πεξάζσ απφ ηα καξηχξηα, πνπ αξγά ή γξήγνξα ζα πεξάζσ, νχησο ή άιισο. 'Οιε ηελ ψξα ην κπαιφ κνπ είλαη ζηα ςπρηαηξεία θαη ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο θη απηφο ν θφβνο κπξνζηά ζην άγλσζην κνπ δειεηεξηάδεη θάζε κνπ ζηηγκή. Δίκαη ππνρξεσκέλνο λα βξίζθνκαη ζε κηα θαηάζηαζε ζπλερνχο έληαζεο γηαηί, φπνηε ραιαξψλσ, φια απηά πνπ πξέπεη λα πεξάζσ κνπ θαίλνληαη βνπλφ. Κάζε δηάζεζε γηα επηθνηλσλία κε άιινπο κνπ έρεη θνπεί, γηαηί δελ αηζζάλνκαη λα έρσ καδί ηνπο ηίπνηα θνηλφ. ΢αλ λα κηιάλε θάπνηα μέλε γιψζζα άγλσζηε ζε κέλα. Καη κε ηε ΢νθία δελ κπνξψ λα ζπδεηήζσ ηίπνηα πηα, γηαηί ζ' απηήλ ηελ θαηάζηαζε ηα ιφγηα δελ σθεινχλε. Μεξηθέο θνξέο θηάλσ ζην ζεκείν λα ζθέπηνκαη, κήπσο ζα ήηαλ θαιχηεξα λα βξηζθφκνπλα θιεηδσκέλνο ζε θάπνην θειί θη φρη λα βξίζθνκαη ελ κέζσ ελφο θφζκνπ μέλνπ, πνπ δεη ηελ δσή ηνπ ρσξίο λα ηνλ ελδηαθέξεη θαζφινπ ην δξάκα κνπ. Απφ ηελ άιιε πξνζπαζψ λα παξεγνξεζψ απφ ην γεγνλφο φηη ε πιεηνςεθία ησλ αλζξψπσλ ηνπ πιαλήηε είλαη ζε ρεηξφηεξε θαηάζηαζε απφ κέλα, θαη αθφκε θη εδψ ζηελ Διιάδα βξίζθνληαη ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο 350 άλζξσπνη, θαηαδηθαζκέλνη απφ ηέζζεξα ρξφληα θπιαθή θαη πάλσ ν θαζέλαο, κφλν θαη κφλν, γηαηί δήισζαλ φηη δελ ηνπο επηηξέπεη ε ζπλείδεζή ηνπο λα ππεξεηήζνπλ ηνλ δνινθνληθφ κεραληζκφ πνπ ιέγεηαη ζηξαηφο. Βέβαηα, ν θφζκνο δελ κηιάεη γη απηνχο, φπσο δελ ελδηαθέξεηαη θαη δελ κηιάεη γηα πεξηπηψζεηο ζαλ θαη ηελ δηθή κνπ, φκσο απηφ δελ ζεκαίλεη φηη απηνί δελ ππάξρνπλ θαη δελ παίδνπλ πξσηαξρηθφ ξφιν ζηελ δηακφξθσζε ησλ ζεζκψλ θαη ησλ αληηιήςεσλ απηήο ηεο θνηλσλίαο. Ιδηαίηεξα εδψ ζηελ Διιάδα, ε εμνπζία έθξπβε πάληα θαη ν θφζκνο δελ κηινχζε πνηέ γηα ηα πην ζεκαληηθά γεγνλφηα. 'Οπσο ζπκβαίλεη θαη ζηηο ζηξαηησηηθέο δηθηαηνξίεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο, πνπ ε ηειεφξαζε θαη ην ξαδηφθσλν "πιεξνθνξνχλε" ηνλ θφζκν γηα ην ηη ζπκβαίλεη ζηελ Δπξψπε, γηα ην ηη ζπκβαίλεη ζηελ Βφξεην Ακεξηθή, αιιά πνηέ δελ ηνπο ιέλε γηα ην ηη ζπκβαίλεη κέζα ζηελ ίδηα ηνπο ηελ ρψξα. Καη βέβαηα ε ππνθξηζία ηνπ θξάηνπο νξγηάδεη. Η Διιάδα έρεη ηνλ κεγαιχηεξν ζηξαηφ ζε ζρέζε κε ηνλ πιεζπζκφ ηεο, απ' φιεο ηηο ρψξεο ηνπ Ν.Α.Σ.Ο. θαη μνδεχεη γηα

φπια ηα πεξηζζφηεξα ιεθηά ζε ζρέζε κε ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηεο. Δίλαη ε κφλε ρψξα ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο (εθηφο απφ ηελ Διβεηία πνπ δελ αλήθεη ζην Ν.Α.Σ.Ο.) πνπ δελ αλαγλσξίδεη ηνπο αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο. Δπίζεο είλαη γεκάηε απφ ππξεληθά φπια ησλ Ακεξηθάλσλ, πνπ θπιάζζνληαη ζηηο βάζεηο ηνπο, απφ ηηο νπνίεο βξίζεη φιε ε ρψξα. Κη φκσο, κε ηηο επινγίεο φισλ ησλ θνκκάησλ, ν πξσζππνπξγφο ηεο Διιάδαο έρεη ην ζξάζνο λα ζπκκεηέρεη ζηελ "Πξσηνβνπιία ησλ 6 γηα ηελ χθεζε θαη ηνλ αθνπιηζκφ" θαη ζέιεη λα πξνηαζεί γηα Νφκπει Δηξήλεο! Καη νη 'Διιελεο, φρη κφλν ηα δέρνληαη φια απηά, αιιά, αλ δελ ηνλ μαλαςεθίζνπλ, δελ ζα ηνλ "καπξίζνπλ" γηαηί είλαη ππνθξηηήο, αιιά γηαηί ηνλ ζεσξνχλ πνιχ αξηζηεξφ! Καη νη 'Διιελεο, φπσο νη Δγγιέδνη, νη Γεξκαλνί θαη νη Γάιινη, ζέινπλ πξσζππνπξγφ φζν ην δπλαηφλ πην θαζίζηα θαη πην θηινπφιεκν. 'Αιισζηε, απφ ηηο ζηαηηζηηθέο πνπ έρνπλ γίλεη νη 'Διιελεο εκθαλίδνληαη ζαλ έλαο απφ ηνπο πην θηινπφιεκνπο ιανχο ηεο Δπξψπεο. 'Δρεη απφιπην δίθην ν Μάξηνο Βεξέηηαο φηαλ ιέεη φηη ε Διιεληθή θνηλσλία κπξίδεη έληνλα ζηξαηνθξαηία. Τετάρτη 5 Αυγούστου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί ε ΢νθία θαηέβεθε ζηελ Αζήλα καδί κε ηνλ αδειθφ ηεο γηα θάηη δνπιεηέο. Δγψ ζπκπιήξσζα ηελ κεηάθξαζε ελφο θεθαιαίνπ απφ ην Δγγιέδηθν βηβιίν πνπ κεηάθξαδα πξνηνχ λα κάζσ γηα ηνλ ζηξαηφ. Λίγεο ζειίδεο απφκελαλ γηα λα ην ηειεηψζσ, φηαλ πήγα ζην ζηξαηνινγηθφ γξαθείν ζην Ρνπθ θαη έκαζα γηα ηελ ζπλσκνζία πνπ είρε γίλεη ζε βάξνο κνπ. 'Ηηαλ ηέηνην ην ζνθ πνπ έπαζα, πνπ απφ ηφηε δελ μαλάπηαζα ηελ κεηάθξαζε. Μφλν ζήκεξα ηελ μαλάπηαζα γηα λα ζπκπιεξψζσ ηελ κεηάθξαζε ελφο θεθαιαίνπ, πνπ ην είρα ζρεδφλ ηειεηψζεη. Κη απηφ, γηαηί γεληθά ζηελ δσή κνπ δελ κνπ αξέζεη λ' αθήλσ ηίπνηα ζηε κέζε. Γπζηπρψο, φζν θαη λα πξνζπαζψ εγψ λα βάισ ηα πξάγκαηα ζε θάπνηα ηάμε, έξρεηαη ην θξάηνο θαη κνπ ηα θάλεη άλσ-θάησ. Πνιιέο θνξέο έρσ αλαξσηεζεί, κήπσο ν αγψλαο πνπ θάλσ είλαη ζαλ ηνλ αγψλα ηνπ ΢ίζπθνπ, κε ιίγα ιφγηα, κήπσο άδηθα ράλσ ηνλ θαηξφ κνπ. Αιιά θαη πάιη θαη λα ην ήζεια δελ κπνξψ λ' αιιάμσ. Απηφο είλαη ν ραξαθηήξαο κνπ. ΢' φιε κνπ ηελ δσή πξνζπαζψ λα επηθξαηήζεη ε ινγηθή ελψ μέξσ φηη ν θνηλσληθφο κνπ πεξίγπξνο είλαη παξάινγνο. Σν απφγεπκα καο επηζθέθηεθε ν πάληα δπζεχξεηνο Υξήζηνο. Μαο είπε φηη ν Φσκηάδεο ιείπεη θη απηφο γηα δηαθνπέο. Καηά ηα άιια, ζχκθσλα κε ηα ιεγφκελά ηνπ, παξακέλεη αηζηφδνμνο. Σψξα πνχ ηελ βξίζθεη ηελ αηζηνδνμία, φηαλ νη εμεηάζεηο πνπ έθαλε ζην 401 Γ.΢.Ν. δείμαλε φηη έρεη ρξφληα ηψδε επαηίηηδα θαη παξ' φια απηά ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηνλ ζηέιλεη ζηελ Σξίπνιε; Η ζπκπεξηθνξά ηεο Δπηηξνπήο απηήο είλαη εγθιεκαηηθή θαη ζηελ πεξίπησζή ηνπ γηαηί, φπσο θαη ζηελ πεξίπησζή κνπ, νη εηδηθεπκέλνη γηαηξνί ηνπ 401 πξφηεηλαλ ηελ απαιιαγή ηνπ. Καη εθφζνλ κέζα ζην ζηξαηφ ππάξρνπλ θαξαβαλάδεο πνπ δελ ινγαξηάδνπλ ηίπνηα απνιχησο, γηαηί ζηελ Σξίπνιε λα κελ ηνλ αληηκεησπίζνπλ κε ηνλ ίδην ηξφπν; Απηή ε Δπηηξνπή απφδεημε, γηα κηα αθφκε θνξά, φηη ζην ζηξαηφ επηθξαηεί δηθηαηνξία. Καη κηα δηθηαηνξία ε κφλε κέζνδνο πνπ δηαζέηεη γηα

λα αληηκεησπίδεη ηνπο αλεπηζχκεηνπο ζ' απηήλ, είλαη ηα βαζαληζηήξηα θαη ν ζάλαηνο. Μεηά απ' φιε ηε ζπδήηεζε πνπ είρακε θινλίζηεθε θάπσο ε αηζηνδνμία ηνπ. Γελ μέξσ πψο ζα μεκπιέμεη θη απηφο έηζη πνπ ηνλ έρνπλ κπιέμεη. Διπίδσ πάλησο λα κελ ηαιαηπσξεζεί, φπσο ζα ηαιαηπσξεζψ εγψ. Πήξα ηειέθσλν θαη ζην Αλνηρηφ Φπρνζεξαπεπηηθφ Κέληξν γηα λα βξσ ην ςπρίαηξν πνπ κε είρε εμεηάζεη, αιιά άδηθα. Μνπ είπαλ λα μαλαηειεθσλήζσ αξγφηεξα. Ξαλαηειεθψλεζα αξγφηεξα θαη πάιη δελ ηνλ βξήθα. 'Ιζσο ζα ’πξεπε λα εγθαηαιείςσ ηηο πξνζπάζεηέο κνπ λα επηθνηλσλήζσ καδί ηνπ. Σν βξάδπ ήξζε ζην ζπίηη έλαο θίινο θαη κεηά ν αδειθφο κνπ, έλαο άιινο θίινο θαη ν θίινο καο ν γηαηξφο καδί κε ηελ θνπέια ηνπ. ΢πδεηήζακε γηα ην ζέκα ηεο λνζειείαο κνπ ζε ςπρηαηξείν θαη θαηαιήμακε ζηελ απφθαζε λα κελ λνζειεπηψ, γηαηί ην ςπρηαηξείν, αθ' ελφο δελ κπνξεί λα κνπ ιχζεη ην πξφβιεκα ηεο πγείαο κνπ πνπ είλαη ρξφλην, θη απ' ηελ άιιε κεξηά νη ζηξαηνθξάηεο δελ αλαγλσξίδνπλε ηίπνηα θαη άδηθα πεξηκέλνπκε απφ απηνχο λα επηθξαηήζεη ε ινγηθή. Κη εθφζνλ ε αζηηία κε έρεη θαηαβάιεη ηφζν πνιχ ψζηε λα κελ κπνξψ λα θάλσ ηαμίδηα, αο ζηείινπλ γηαηξφ λα κ' εμεηάζεη, θη απφ θεη θη έπεηηα αο αλαιάβνπλ ηηο επζχλεο ηνπο. Οπνηνδήπνηε έγθιεκα εηνηκάδνπλ ζε βάξνο κνπ, ε ΢νθία θη νη ζπγγελείο κνπ δελ ζα αθήζνπλ λα δηαπξαρηεί ζηα θξπθά. Πέμπτη 6 Αυγούστου 1987 (Σηο γξακκέο απηέο ηηο γξάθσ 6 κέξεο αξγφηεξα, γηαηί κεηά ηελ Σεηάξηε θαη κέρξη ζήκεξα Σεηάξηε πνπ γξάθσ, ν νξγαληζκφο κνπ ήηαλ ηφζν πνιχ θαηαβεβιεκέλνο απφ ηελ αζηηία, πνπ αθφκα θαη ην γξάςηκν ζην εκεξνιφγην ήηαλ γηα κέλα αδχλαην. Σν φηη, ήδε, απφ ηελ Σεηάξηε 5/8/1987 είρα αξρίζεη λα θαηαιαβαίλσ φηη νη δπλάκεηο κνπ κε εγθαηέιεηπαλ, θαη φηη ίζσο δελ ζπλέρηδα ην εκεξνιφγην, θαίλεηαη θη απφ ηελ ηειεπηαία πξφηαζε πνπ έγξαςα γηα ηελ εκέξα εθείλε). Καη ηελ εκέξα απηή ηελ πεξάζακε ζην ζπίηη, σο ζπλήζσο, άιισζηε ε θαηάζηαζή κνπ ήηαλ ηέηνηα πνπ θαη λα ήζεια λα ςάμσ γηα θάπνηαλ "ρείξαλ βνεζείαο", ηψξα πηα κνπ ήηαλ αδχλαην. Μεηά απφ θάπνηεο κέξεο ε έιιεηςε ηξνθήο ζε νδεγεί λα αηζζάλεζαη, φρη πηα πείλα, αιιά φηη θάηη ππάξρεη κέζα ζνπ θαη ζε βαζαλίδεη. Σν ζηφκα είλαη ζπλέρεηα μεξφ, θη αο πίλεηο λεξφ, αηζζάλεζαη ζπλέρεηα κηα απαίζηα ρσκάηηλε γεχζε, θαη ζηε ζέζε ηνπ ζηνκαρηνχ αηζζάλεζαη φηη απιψλεηαη κηα έξεκνο ρσξίο ίρλνο βιάζηεζεο. Θέιεηο λα θνηκάζαη ζπλέρεηα, γηαηί φζν είζαη μχπληνο βαζαλίδεζαη. Μπξνζηά ζ' απηφ ην αίζζεκα, πνπ ελλνείηαη είλαη θαη πάξα πνιχ δχζθνιν λα ην πεξηγξάςεηο κε ιφγηα, ηα άιια ζπκπηψκαηα πνπ νθείινληαη ζηελ αζηηία, φπσο ε κεγάιε θαηαβνιή δπλάκεσλ, νη ίιηγγνη θαη νη ηαρπθαξδίεο, φηαλ πξνζπαζείο λα ζεθσζείο απφ ην θξεβάηη, δελ είλαη παξά ιεπηνκέξεηεο. Κη φκσο απηά ηα ηειεπηαία είλαη πνπ ινγαξηάδνπλ νη γηαηξνί γηα λα δηαπηζηψζνπλ ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ αξξψζηνπ. Σν απφγεπκα ήξζε ζην ζπίηη ν αδειθφο κνπ θαη αξγφηεξα έλαο θίινο

κε απηνθίλεην θαη καδί κε ηελ ΢νθία κε πήξαλε θαη κε πήγαλε ζην πην θνληηλφ λνζνθνκείν πνπ εθεκέξεπε, ην 1ν Θεξαπεπηήξην Ι.Κ.Α. Αζελψλ "Η ΠΔΝΣΔΛΗ", γλσζηφ ζε καο θαη ζηνλ πεξηζζφηεξν θφζκν ζαλ "Παπαδεκεηξίνπ". Δθεί κ' εμέηαζε ν λεπξνιφγνο ηεο εθεκεξίαο θαη δηαπίζησζε "έληνλν αξλεηηζκφ", "άξλεζε ζπλεξγαζίαο ζηελ εμέηαζε", "ηάζεηο απφζπξζεο θαη απηνθαηαζηξνθήο", "απίζρλαλζε", "νξζνζηαηηθφ ζχλδξνκν (Α. Π. μαπισκέλνο 130/80 - φξζηνο 100/70)", "ηαρπθαξδία (ζθχμεηο 150/1')" θαη "θαηαβνιή δπλάκεσλ". Σέινο, αθνχ πξνεγνχκελα πιεξνθνξήζεθε απφ ηνπο δηθνχο κνπ ην ηζηνξηθφ κνπ, δηαπίζησζε φηη ρξεηάδνκαη κεηαθνξά ζ' εθεκεξεχνλ ςπρηαηξηθφ λνζνθνκείν "ιφγσ ηεο πξνθαλνχο ςπρηθήο αηηίαο ησλ αλσηέξσ δηαηαξαρψλ". Βέβαηα, φιεο απηέο νη δηαπηζηψζεηο δελ αχμεζαλ ηελ αλεζπρία, νχηε πξνθάιεζαλ έθπιεμε ζηνπο δηθνχο κνπ, γηαηί κ' έρνπλ δεη επαλεηιεκκέλσο λα αξγνπεζαίλσ απφ απεξγία πείλαο κέζα ζηε θπιαθή, φηαλ ε θαθνκεηαρείξηζή κνπ απφ ηνπο δεζκνθχιαθεο ησλ θπιαθψλ, κεηά απφ εληνιέο ηνπ Τπνπξγείνπ ηεο Γηθαηνζχλεο, έθηαλε ζην απξνρψξεην. Καη ζ' απηήλ ηελ πεξίπησζε, κνινλφηη αλεζπρνχλ θαη ζηελαρσξηνχληαη, βιέπνπλ φηη ε εμφλησζε πνπ κνπ εηνηκάδνπλ νη ζηξαηνθξάηεο κε νδεγεί ζηα ίδηα αδηέμνδα. 'Ιζσο, είλαη ιίγν πην αηζηφδνμνη απφ κέλα κφλν. Δλλνείηαη φηη απηφ δελ ηζρχεη θαη γηα ηελ ΢νθία, γηαηί ε ΢νθία, πέξα απ' ην φηη ζ' φινπο ηνπο αγψλεο είλαη πάληα δίπια κνπ, θαη αθφκε πέξα απ' ην γεγνλφο φηη βιέπεη καθξηά, έρεη βαζαληζηεί θη απηή αξθεηά απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ θξάηνπο θαη ηνπο μέξεη θαιά θη απ' ηελ θαιή θη απ' ηελ αλάπνδε. H κεηαθνξά κνπ ζην λνζνθνκείν Παπαδεκεηξίνπ είρε θαη κηα άιιε δπζάξεζηε επίπησζε γηα ηε ΢νθία πνχ, βέβαηα, θαλέλαο εθηφο απφ κέλα δελ ηεο έδσζε ζεκαζία. Σεο ζχκηζε ηνλ Απξίιε ηνπ 1982, πνπ ε κάλα ηεο κπήθε γηα πξψηε θνξά ζε λνζνθνκείν γηα εμεηάζεηο, γηα κηα δπζθνιία ζηελ νκηιία πνπ παξνπζίαδε, θαη ν δηεπζπληήο ηεο Νεπξνινγηθήο θιηληθήο ηνπ λνζνθνκείνπ απηνχ, αθνχ είδε ηελ αμνληθή ηνκνγξαθία πνπ ηεο είραλε θάλεη ζην θεθάιη, καο είπε φηη κάιινλ είρε θαξθίλν ζηνλ εγθέθαιν. 'Ηηαλ ε πξψηε θνξά πνπ ε ΢νθία ήξζε ηεη-α-ηεη κε ηελ ηδέα ηνπ ζαλάηνπ ηεο κάλαο ηεο. Καη δελ είραλ πεξάζεη νχηε ηέζζεξηο κήλεο απφ ηελ απνθπιάθηζή κνπ, γηα ηελ νπνία ε ΢νθία είρε θνπξαζηεί ηφζν πνιχ, νχηε ηέζζεξηο κήλεο απφ ηελ έμνδν ηνπ παηέξα ηεο απφ ην λνζνθνκείν "Διπίο", φπνπ είρε ππνβιεζεί ζε κηα πνιχ δχζθνιε εγρείξεζε ζην ζπθψηη. Καη γηα ηνλ παηέξα ηεο νη γηαηξνί είραλ δψζεη ην πνιχ έλα ρξφλν δσήο κεηά ηελ εγρείξεζε. Δγψ, θαζψο θεχγακε φινη καδί απφ ην Παπαδεκεηξίνπ θαη ε ΢νθία κε ξψηεζε αλ ζπκάκαη ηελ θάζε ηφηε κε ηελ κάλα ηεο, ζθέθηεθα φηη κεξηθνί, ζαλ εκέλα θαη ηελ ΢νθία, γιπηψλνπλ απφ ηηο αξξψζηηεο αιιά ην θξάηνο δελ ηνπο αθήλεη λα ραξνχλε ηελ πγεία ηνπο. Δίλαη θη απηφ κηα αξξψζηηα θαη κάιηζηα πνιχ δηαδεδνκέλε. Αο ειπίζνπκε φηη ηειηθά ζα θαηαθέξσ λα μεθχγσ απφ ηα λχρηα ηνπ θξάηνπο θαη δελ ζα θαηαιήμσ θη εγψ ζην λεθξνηαθείν, φπσο ε κάλα ηεο ΢νθίαο.

Παρασκευή 7 Αυγούστου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί ήξζε ε κάλα κνπ. Απ' φ,ηη έκαζα εθ ησλ πζηέξσλ, είρε ζθνπφ λα θχγεη πάιη λα πάεη ζηελ εμνρή αιιά εγψ ηελ πξφιαβα δεηψληαο ηεο λα κείλεη κέρξη ηελ Γεπηέξα ζην ζπίηη, έηζη ψζηε λα είλαη θη απηή, φηαλ ζα έξζεη γηαηξφο λα κε εμεηάζεη. Tεο είπα φηη, εθφζνλ μέξεη απφ πξψην ρέξη ηελ πεξίπησζή κνπ, πξέπεη λα ηνπ ηα ςάιεη ηνπ γηαηξνχ. Γέρηεθε. Σν απφγεπκα ε ΢νθία πήξε ηειέθσλν ηνλ ςπρίαηξν ηνπ Αλνηρηνχ Φπρνζεξαπεπηηθνχ Κέληξνπ θαη θαηά θαιή ζχκπησζε ηνλ βξήθε. 'Οπσο ηεο είρα πεη, ηνλ ξψηεζε αλ κπνξεί λα καο δψζεη θάπνην πηζηνπνηεηηθφ γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο ςπρηθήο κνπ πγείαο. Απηφ ήηαλ ην ειάρηζην πνπ ζα κπνξνχζε λα θάλεη γηα κέλα, εθφζνλ ηελ πξνεγνχκελε Παξαζθεπή κε είρε εμεηάζεη θαη γη' απηήλ ηελ εμέηαζε είρακε ήδε πιεξψζεη 3.000 δξαρκέο. Κη φκσο απηφο ηεο ην απέθιεηζε θάηη ηέηνην, ιέγνληάο ηεο φηη έπξεπε πξνεγνχκελα λα ππνβιεζψ ζε κηα ζεηξά ηεζη. Με ιίγα-ιφγηα έπξεπε λα ξίμνπκε θη άιια ιεθηά ζ' απηφ ην Κέληξν. Καηά ηα άιια, ε κφλε απάληεζή ηνπ ζην πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδσ, θη είλαη ηφζν επψδπλν γηα κέλα, ήηαλ λα πάσ ζηελ Σξίπνιε. 'Ηηαλ, θαη θαιά, ζίγνπξνο φηη νη εθεί γηαηξνί ζα θαηαιαβαίλαλ ην πξφβιεκά κνπ. Μεηά απφ φια απηά είδα φηη επαιεζεχηεθαλ νη αξρηθέο κνπ αλεζπρίεο θαη ππνςίεο γη' απηφ ην Κέληξν, αιιά ηη λα ην θάλσ πνπ έλνησζα αθφκε πην αθάιππηνο κπξνζηά ζηα λχρηα ηνπ αξπαθηηθνχ πνπ ιέγεηαη ζηξαηφο. Μεηά θη απ' απηφ είπα ζηνλ εαπηφ κνπ φηη έθαλε, φ,ηη πεξλνχζε απφ ην ρέξη ηνπ, θαη φηη δελ έκελε πηα ηίπνη' άιιν απ' ην λα θάηζσ λα πεξηκέλσ ηα φξλεα λα έξζνπλ λα μεζρίζνπλ ην ζψκα κνπ, κηα πνπ πξάγκαηη ηελ Παξαζθεπή 7 ηνπ κελφο ήκνπλ ήδε ράιηα απφ ςπρνζσκαηηθή άπνςε. Σνπιάρηζηνλ αηζζαλφκνπλα φηη δελ είρα θαζίζεη φιν απηφ ην δηάζηεκα αδξαλήο, αιιά είρα θάλεη φηη κπνξνχζα. Πεξηκέλακε επίζεο θαη ηνλ Υξήζην, πνπ ηελ Σεηάξηε καο είρε πεη φηη ζα πέξλαγε ηελ Παξαζθεπή ην απφγεπκα λα καο πεη λέα, αιιά άδηθα. Γελ καο έθαλε θη απηφ ηδηαίηεξε εληχπσζε, γηαηί έρνπκε πιένλ εμνηθεησζεί κε ηέηνηνπ είδνπο ζηεζίκαηα. ΢θεθζήθακε φηη, φηαλ ηνλ μαλαβξνχκε, ζα έρεη πάιη έηνηκε θάπνηα δηθηνινγία. Σν βξάδπ ήξζε πάιη ζην ζπίηη απηφο ν θίινο, πνπ καο επηζθέθζεθε ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο φιν απηφ ην δηάζηεκα, θαη καο θξάηεζε ζπληξνθηά. Δπεηδή βξέζεθε θνληά καο φιεο απηέο ηηο δχζθνιεο κέξεο, ηνλ έρσ εθηηκήζεη ηδηαίηεξα θαη δελ πξφθεηηαη λα ηνλ μεράζσ. Απνηέιεζε θη απηφο κέξνο ηεο πξνζσπηθήο κνπ ηζηνξίαο. Σνλ έβιεπα πνπ θαζφηαλε καδί καο θαη κηινχζε κε ηελ ΢νθία, κηα πνπ εγψ νχηε λα κηιήζσ δελ είρα πηα δηάζεζε, έβιεπα θαη ηε ΢νθία πνπ κε ζηήξημε φιν απηφ ην δηάζηεκα θαη ιππήζεθα πνπ βξηζθφκαζηαλ θάησ απφ ηέηνηεο δπζάξεζηεο ζπλζήθεο. Πνιχ ζα ήζεια ηα πξάγκαηα λα ήηαλ δηαθνξεηηθά, κηα φκσο πνπ δελ ήηαλ, δελ ήζεια θη απηνί λα επεξεάδνληαη αξλεηηθά απφ κέλα. Σνπο δήηεζα λα θεξζνχλ ζαλ λα κελ ζπκβαίλεη ηίπνηα θαη λα πηνπλ θαλέλα πνηεξάθη νχδν κε ηνλ απαξαίηεην κεδέ. Δλλνείηαη φηη δελ είραλ θακηά δηάζεζε λα ην θάλνπλ, εθφζνλ εγψ δελ ζπκκεηείρα. Μεηά απφ θάπνηα ψξα έθπγε ν θίινο θη έηζη ηειείσζε θη απηή ε κέξα.

Σάββατο 8 Αυγούστου 1987 Κη έηζη θηάζακε ζην ηειεπηαίν ΢αββαηνθχξηαθν πξηλ ηελ "εκέξα ηεο θξίζεσο". Η Διιεληθή Μεηεσξνινγηθή Τπεξεζία πξφβιεςε γη απηέο ηηο κέξεο θαχζσλα αλάινγν κε ηνλ θνληθφ θαχζσλα ηνπ Ινπιίνπ, γη απηφ θαη ε Αζήλα γλψξηζε ηελ κεγαιχηεξε έμνδν ησλ Αζελαίσλ ζηελ ηζηνξία ηεο, φπσο ηνπιάρηζηνλ ιέλε νη εθεκεξίδεο. Πεξηηηφ είλαη, θαληάδνκαη, λα πσ φηη θαη ζ' απηήλ ηελ πξφβιεςε ε Δ.Μ.Τ. έπεζε έμσ. Γηαβάζακε ζηελ εθεκεξίδα φηη απνθπιαθίδεηαη ν Μαξαγθάθεο. Λφγνη ηεο απνθπιάθηζεο δελ αλαθέξνληαη. Πεξηκέλνπκε λα δνχκε αλ ηειηθά ζ' απνθπιαθηζηεί. Δλησκεηαμχ, πξνο ην ηέινο ηεο πξνεγνχκελεο εβδνκάδαο είρε έξζεη ζηελ Αζήλα γηα ιίγεο κέξεο ε βνπιεπηίλα ηνπ Ιηαιηθνχ Ρηδνζπαζηηθνχ Κφκκαηνο Ιιφλα ΢ηάιεξ, πην γλσζηή ζαλ Σζηηζηνιίλα, πνπ εθιέρηεθε πξφζθαηα. ΢ηηο πνιπάξηζκεο ζπλεληεχμεηο πνπ ηεο πήξαλ θαηά ηελ πνιπζφξπβε παξακνλή ηεο εδψ, δήηεζε ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Μαξαγθάθε θαη ηφληζε ηελ κεγάιε δχλακε πνπ έρεη ζην εμσηεξηθφ ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο πξνο ηνλ Μηράιε Μαξαγθάθε. Γήισζε φηη θη απηή απνηειεί δξαζηήξην κέινο απηνχ ηνπ θηλήκαηνο. Αλ θαη νη φρη ηδηαίηεξα εχζηξνθνη πξφεδξνο θαη πξσζππνπξγφο ηεο Διιάδαο απέθπγαλ λα ζπλαληεζνχλ καδί ηεο, γηαηί δήζελ δελ ηελ ζεσξνχλ "ζνβαξή", ε παξνπζία ηεο Σζηηζηνιίλαο ζηελ Διιάδα απνηέιεζε γεγνλφο πξψηνπ κεγέζνπο θαη γη απηφ ζπγθέληξσζε ηεξάζηηα δεκνζηφηεηα. Γελ μέξνπκε αλ ε επηθείκελε απνθπιάθηζε ηνπ Μαξαγθάθε έρεη ζρέζε κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Σζηηζηνιίλαο ζηελ Διιάδα. Πάλησο ρξνλνινγηθά ζρεδφλ ζπκπίπηνπλ. Γηα έλαλ άλζξσπν ζαλ θαη κέλα πνπ ν ζηξαηφο παίδεη ηφζν θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηε δσή ηνπ, αλακθίβνια, κηα είδεζε ζαλ απηή γηα ηνλ Μαξαγθάθε έρεη ηεξάζηηα ζεκαζία. Σνλψζεθα εζηθά φηαλ δηάβαζα ηελ είδεζε απηή, γηαηί αηζζάλζεθα φηη ν αγψλαο ελάληηα ζηνλ δνινθνληθφ κεραληζκφ, πνπ ιέγεηαη ζηξαηφο, δελ γίλεηαη απφ κέλα θαη κφλν αιιά θη απφ άιινπο πνπ πθίζηαληαη θη απηνί ηα πάλδεηλα, γηαηί αξλνχληαη λα πξνδψζνπλ ηελ αλζξσπηά ηνπο. Σν βξάδπ επηθνηλψλεζα ηειεθσληθά κε ηνλ πξψελ ζπγθξαηνχκελν, θαη ζχληξνθφ καο ζηνπο αγψλεο καο κέζα ζηελ θπιαθή, Κπξηάθν Μνίξα. Σνλ ξψηεζα λα κάζσ πψο είλαη νη ζπλζήθεο ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο ηεο Απιψλαο, ηνπο ιφγνπο πνπ αλαγθάζηεθε λα θφςεη ηηο θιέβεο ηνπ, θαζψο θαη ηελ εμέηαζε πνπ ηνπ έθαλε ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηνπ 401 Γ.΢.Ν., πξηλ ηνπ δψζνπλ ην πξνζσξηλφ απνιπηήξην γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο. 'Δκαζα φηη ζηηο θπιαθέο Απιψλαο δελ ηνπ θάλαλε εμεπηειηζηηθή έξεπλα, φπσο θάλνπλ κεξηθέο θνξέο ζηηο πνιηηηθέο θπιαθέο, ηνλ είραλε ζε ζάιακν θαη φηη νη θχιαθεο ήηαλ θαληάξνη πνπ θάλαλε ηελ ζεηεία ηνπο. 'Δκαζα επίζεο φηη πξνηνχ λα ηνλ ζπιάβεη ε ζηξαηνλνκία, ηνπ είραλε ζηείιεη θιήζε γηα δηθαζηήξην γηα αλππνηαμία αιιά δελ ηνπ ηελ πήγαλ νη κπάηζνη κε ην πξφζρεκα φηη είλαη "αγλψζηνπ δηακνλήο". Σν ίδην είραλ θάλεη θαη κε ηελ θιήζε πνπ ηνπ δεηνχζε λα παξνπζηαζηεί ζην ζηξαηφ, θη έηζη είρε θεξπρηεί αλππφηαθηνο. Μνπ είπε επίζεο φηη, φηαλ κεηά ηελ απφπεηξα απηνθηνλίαο, δει. ην θφςηκν ησλ θιεβψλ, ηνλ

κεηαθέξαλε ζην 401, ηνλ θιείζαλε ζην πεηζαξρείν ηνπ 401 θαη επί κηα βδνκάδα ηνπ θάλαλε θάζε κέξα ελέζεηο κε θνθηέει βαξηψλ εξεκηζηηθψλ. 'Οζνλ αθνξά ηέινο ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ πνπ ηνλ είδε κεηά ηελ βδνκάδα απηή, ην κφλν πνπ ηνλ ξψηεζαλ ήηαλ αλ ήηαλ απηφο ν Κπξηάθνο Μνίξαο. Πξνηνχ ηνλ ραηξεηήζσ κνπ ζχζηεζε θη απηφο λα πάσ ζηελ Σξίπνιε. Μεηά απφ ην ηειεθψλεκα απηφ πνπ ππήξμε άθξσο θαηαηνπηζηηθφ, ήμεξα ηνπιάρηζηνλ πξνο ηα πνχ βαδίδσ θαη ηί, πάλσ-θάησ, πξφθεηηαη λα αληηκεησπίζσ ζηελ ρεηξφηεξε πεξίπησζε. Κυριακή 9 Αυγούστου 1987 Σειεπηαία κέξα πξηλ ηελ "εκέξα ηεο θξίζεσο". Η αγσλία κνπ θαζψο θαη ησλ αλζξψπσλ πνπ κνπ ζπκπαξαζηέθνληαη έρεη θηάζεη ζην απνθνξχθσκα. Κη φκσο ε κέξα αξρίδεη κε κηα επράξηζηε είδεζε: Ο Μηράιεο Μαξαγθάθεο απνθπιαθίζηεθε ρηεο ην απφγεπκα απφ ηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο ηεο Απιψλαο. Καη πάιη εμήγεζε ηεο απνθπιάθηζήο ηνπ δελ δφζεθε απφ ηελ θπβέξλεζε. Αλακθίβνια φκσο ε απνθπιάθηζε ηνπ Μαξαγθάθε απνηειεί απφδεημε φηη ηα πξάγκαηα ζηνλ ρψξν ηνπ ζηξαηνχ, ηνπ πην ζηεγαλνχ ζεζκνχ, είλαη ξεπζηά. Κη απηή ε ξεπζηφηεηα πξνδίδεη ηελ χπαξμε δηεξγαζηψλ κέζα ζην ζηξαηφ, νη νπνίεο φκσο δελ θαηαθέξλνπλ κέρξη ηψξα λα βγνπλ ζηελ επηθάλεηα. Σέηνηεο δηεξγαζίεο είλαη πάληα σθέιηκεο γηα αλζξψπνπο ζαλ θαη κέλα πνπ αλαγθάδνληαη λα έιζνπλ ζε ζχγθξνπζε κε ηελ κνλνιηζηθφηεηα ηνπ ζηξαηνχ. Καη γεληθφηεξα πηζηεχσ φηη δελ κπνξεί θαλείο λα κηιάεη γηα επαλάζηαζε, ρσξίο ν ίδηνο λα θάλεη ηίπνηα ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ, πνπ λα απνδεηθλχεη φηη δελ ππνηάζζεηαη αδηακαξηχξεηα ζηνλ ζεζκφ ηνπ ζηξαηνχ. Μνπ πξνθαιεί ζιίςε ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ αθφκα θαη ζήκεξα λένη πνπ απφ ηε κηα κηιάλε γηα αλαηξνπή ηνπ ππάξρνληνο θαηαπηεζηηθνχ θαη εθκεηαιιεπηηθνχ θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο, θη απ' ηελ άιιε αληηκεησπίδνπλ ην δήηεκα ηεο ζηξάηεπζήο ηνπο ζαλ ηφζν θπζηνινγηθφ θαη αλαπφθεπθην, φζν θαη ην γεγνλφο ηεο γέλλεζήο ηνπο. 'Αζε πνπ ππάξρνπλ αθφκα θη άιινη "κεγάινη επαλαζηάηεο" πνπ θηάλνπλ λα ην παίδνπλ κέρξη θαη αλαξρηθνί, νη νπνίνη θαηεγνξνχλ ηνλ Μαξαγθάθε γηαηί δεηάεη λα πξνζθέξεη θνηλσληθφ έξγν ζηε ζέζε ηεο ζηξαηησηηθήο ηνπ ζεηείαο, αληί λα απνξξίπηεη νινθιεξσηηθά νπνηαδήπνηε ζπλαιιαγή ηνπ κε ην ζηξαηφ, ρσξίο φκσο πνηέ νη ίδηνη λα παξνπζηάδνληαη ζην ζηξαηφ, ή λα νδεγνχληαη βίαηα ζ' απηφλ, θαη λα δειψλνπλ φηη αξλνχληαη νινθιεξσηηθά νπνηαζδήπνηε κνξθήο ζεηεία. Καη δπζηπρψο ζ' απηή ηε ρψξα, ηδηαίηεξα, αλζνχλ ηα κεγάια ιφγηα θαη έρεη κεγάιε πέξαζε ην φηη είζαη φ,ηη δειψλεηο. ΢ηνηρεηψδεο επαλαζηαηηθή ζεκλφηεηα επηβάιιεη ην λα επηδηψθεη θαλείο λα θξίλεηαη απφ ηηο πξάμεηο ηνπ, θαη ηελ ελ γέλεη θνηλσληθή ηνπ δηαβίσζε, θη φρη απ' απηά πνπ ιέεη φηη είλαη, ή φηη ππνζηεξίδεη. Σν κεζεκέξη ήξζε ν αδειθφο κνπ θαη κνπ πήξε ηελ πίεζε θαη θαηφπηλ κέηξεζε ηνπο ζθπγκνχο κνπ. Γηαπηζηψλνληαο φηη ε θαηάζηαζε ηεο πγείαο κνπ έρεη ηα καχξα ηεο ηα ράιηα, αλεζχρεζε ηφζν πνιχ πνπ ηα 'βαιε καδί κνπ, ππνζηεξίδνληαο φηη δελ κπνξεί λα ζπκπαξαζηαζεί ζ' έλαλ άλζξσπν πνπ ν ίδηνο επηδηψθεη ηελ

θαηαζηξνθή ηνπ. Γηα αθφκα κηα θνξά δελ κπφξεζε λα θαηαιάβεη φηη δελ κνπ κέλεη άιινο δξφκνο θαη φηη δελ κπνξψ λα παξαδψζσ ζηε δηάζεζε ηνπ ζηξαηνχ έλα ζψκα πνπ ν ζηξαηφο λα κπνξεί λα ην θάλεη φ,ηη ζέιεη. Πάλησο, φπσο έρσ μαλαπεί, ν εθλεπξηζκφο ηνπ αδειθνχ κνπ δηθηνινγείηαη απφ ηελ άπνςε φηη ε ηχρε κνπ ηνλ απαζρνιεί άκεζα θαη πξαγκαηηθά. Καη ε ΢νθία είλαη σο έλα βαζκφ εθλεπξηζκέλε καδί κνπ, γηαηί πηζηεχεη φηη είκαη ππεξβνιηθφο ζηνλ ηξφπν πνπ αληηκεησπίδσ ηνλ ζηξαηφ θαη φηη απηή ε ππεξβνιή ηειηθά ζηξέθεηαη ελάληηα ζηνλ εαπηφ κνπ θαη φρη ελάληηα ζην ζηξαηφ. Δγψ πηζηεχσ φηη εδψ πνπ έρσ θηάζεη, φπσο θαη λα 'λαη ηα πξάγκαηα, είλαη πνιχ αξγά γηα λ' αιιάμσ δηαδξνκή. Σν απφγεπκα καο επηζθέθηεθε θαη πάιη ν θαιφο καο θίινο θαη πξνζπάζεζε λα είλαη, φζν ην δπλαηφλ, πην επράξηζηνο, γηα λα βνεζήζεη θη απηφο κε ηνλ ηξφπν ηνπ απηέο ηηο δχζθνιεο ζηηγκέο. Γελ θάζεζε βέβαηα πνιχ, γηαηί είδε φηη νη γέθπξεο επηθνηλσλίαο κνπ κε ηνλ έμσ θφζκν είλαη ιίγν-πνιχ θνκκέλεο. Οη ψξεο πεξλάλε θη εγψ ζηξηθνγπξίδσ πάλσ ζην θξεβάηη κνπ, ςάρλνληαο κάηαηα θάπνηα ζέζε πνπ λα θάλεη πην ππνθεξηφ ην καξηχξηφ κνπ. Δίλαη έλα καξηχξην ηφζν αλππφθνξν πνπ, φπσο έρσ πεη απφ ηελ επνρή πνπ βξηζθφκνπλα ζηελ θπιαθή, πνηέ δελ ζα θαηεγνξήζσ θαλέλα γηα αδπλακία, φηαλ απηφο αξλείηαη λα ππνβάιεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζ' απηφ. Αλππνκνλψ λα έιζεη, ηέινο πάλησλ, απηή ε κέξα πνπ ζα θξίλεη αλ κπνξψ αθφκε λα δηεθδηθψ ην δηθαίσκά κνπ λα δήζσ.

Δευτέρα 10 Αυγούστου 1987 Κη απηή ε κέξα επηηέινπο ήξζε. Πξσί-πξσί, ήξζε ζην ζπίηη ν αδειθφο κνπ θη αθνχ κνπ πήξε ηελ πίεζε θαη κέηξεζε ηνπο ζθπγκνχο κνπ, δηαπηζηψλνληαο ηδίνηο φκκαζη φηη δελ είκαη ζε ζέζε λα κεηαθηλεζψ, έθπγε καδί κε ηελ ΢νθία γηα ην Φξνπξαξρείν Αζελψλ κε ζθνπφ λα θαηαζέζεη αίηεζε γηα λα έξζεη γηαηξφο ηνπ Φξνπξαξρείνπ ζην ζπίηη λα κε εμεηάζεη. Μεηά απφ έλα δίσξν πεξίπνπ γπξίζαλε θαη κνπ έθεξαλ έλα παξαπεκπηηθφ γηα ςπρηαηξηθή εμέηαζε απφ ην 401, πνπ ηνπο έδσζε ν γηαηξφο ηνπ Φξνπξαξρείνπ. ΢ηε ζπλέρεηα, ν αδειθφο κνπ ηειεθψλεζε ζην θίιν καο ηνλ γηαηξφ, πνπ έρεη θαιχηεξε αληίιεςε ηεο θαηάζηαζεο ηεο πγείαο κνπ ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ απφ νπνηνλδήπνηε άιιν γηαηξφ, θαη ηνπ δήηεζε λα έξζεη ζην ζπίηη. Αθνχ ήξζε ν γηαηξφο, ν αδειθφο κνπ ηειεθψλεζε ζην 166 γηα λα ζηείινπλ αζζελνθφξν λα κε πάξνπλ. Αθνχ απφ ην 166 δεηήζαλ πεξηγξαθή ηεο θαηάζηαζήο κνπ θαη ηελ πήξαλ, ζηείιαλ ηειηθά ην αζζελνθφξν. 'Ζξζαλε δχν λνζνθφκνη κε κηα θπιηφκελε πνιπζξφλα, κε βάιαλε πάλσ θαη κε θαηεβάζαλε ζην αζζελνθφξν. Με βάιαλε κέζα θαη άξρηζαλ λα ζπδεηάλε κε ηνλ αδειθφ κνπ γηα ην πνχ κπνξνχλ λα κε πάλε, κε βάζε ηηο ηειεπηαίεο εληνιέο, πνπ είραλ απφ ην αζχξκαην ηειέθσλν ηνπ αζζελνθφξνπ. Παξάιιεια, δήηεζαλ απφ ην αζχξκαην ηειέθσλν εληνιή απφ ην θέληξν γηα ην πνχ ζα κε πάλε. Ο αδειθφο κνπ ηνπο έδσζε ην παξαπεκπηηθφ γηα ην 401 θαη ηφηε άξρηζε κηα καξαζψληα ζπδήηεζε κεηαμχ ηνπ θέληξνπ, ησλ λνζνθφκσλ θαη ηνπ αδειθνχ κνπ γηα ην θαηά πφζν έπξεπε λα κε πάλε ζην 401, εθφζνλ ην ραξηί έγξαθε "ζηξαηεχζηκνο" θη φρη "ζηξαηηψηεο", θαη δελ είρα ζηξαηησηηθή ηαπηφηεηα. Φζάζαλε ζην ζεκείν λα ηνπ δεηήζνπλ λα κε πάεη κε ηαμί. Μεηά απφ επηκνλή ηνπ αδειθνχ κνπ θαη ηνπ θίινπ καο ηνπ γηαηξνχ, ην θέληξν θαη νη λνζνθφκνη πείζηεθαλ λα κε πάλε ζην 401. Δπεηδή ζαλ ζπλνδφ κνπ επηηξέςαλε κφλν έλα άηνκν, κπήθε ζην αζζελνθφξν ν θίινο καο ν γηαηξφο θαη νη άιινη, δει. ε ΢νθία, ν αδειθφο κνπ, ν θαιφο καο θίινο πνπ καο επηζθεπηφηαλ φιν απηφ ην δηάζηεκα θαη ε θνπέια ηνπ γηαηξνχ, πνπ ελ ησ κεηαμχ είρε έξζεη κε ην απηνθίλεηφ ηεο, απνθάζηζαλ λα έξζνπλ ζην 401 κε ην απηνθίλεην ηεο θνπέιαο. 'Οηαλ ην αζζελνθφξν έθηαζε ζην 401 κε θαηεβάζαλε θαη κε βάιαλε ζ' άιιε θπιηφκελε θαξέθια, ηνπ 401 απηή ηε θνξά, θη ν λνζνθφκνο ηνπ 401 κε νδήγεζε ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία πνπ δέρνληαη ηα επείγνληα πεξηζηαηηθά. Δθεί ν γηαηξφο πνπ κε ζπλφδεπε ηνπο έδεημε ην παξαπεκπηηθφ θη απηνί, ρσξίο λα κνπ θάλνπλ θάπνηα εμέηαζε γηα λα δνπλ ηελ θαηάζηαζή κνπ, έδσζαλ εληνιή ζηνλ λνζνθφκν λα κε κεηαθέξεη ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ λεπξνςπρηαηξηθνχ ηκήκαηνο. Δθεί ν λνζνθφκνο κ' άδεηαζε ζ'έλα παγθάθη, πήξε ηελ θπιηφκελε θαξέθια θη έθπγε. 'Δηζη βξέζεθα ζηνλ γλψξηκν ρψξν αλακνλήο, έμσ απφ ην γξαθείν ηνπ λεπξνιφγνπ-ςπρίαηξνπ ηνπ 401, λα πεξηκέλσ καδί κε άιινπο, πνπ είραλ έξζεη θαλνληθά γηα λα εμεηαζζνχλ ηελ ίδηα κέξα απφ ηνλ ςπρίαηξν. Λεο θαη δελ ζπλέβαηλε ηίπνηα θαη έπξεπε λα ππνζηψ απφ ηελ αξρή ηελ ίδηα δηαδηθαζία πνπ κ' έζηειλε ζηελ Σξίπνιε. Καη ζ' απηφ ην ζεκείν θαηέξξεπζα. Βξέζεθα μαπισκέλνο κπξνζηά ζηελ πφξηα ηνπ γξαθείνπ λα εκπνδίδσ ηελ ζπλεζηζκέλε

θίλεζε εθείλεο ηεο κέξαο. Δλησκεηαμχ είρε έξζεη θαη ε ΢νθία καδί κε ηνπο άιινπο θαη κφιηο κε είδε ηεο αλέβεθε ην αίκα ζην θεθάιη θαη κπήθε κέζα ζην γξαθείν θαη ηνπο δήηεζε λα κε βάινπλ κέζα επεηγφλησο, εθφζνλ εγψ βξηζθφκνπλ θάησ κηζνιππφζπκνο. Ο ζθαηνζηξαηνλφκνο πνπ βξηζθφηαλ κέζα θαη ηνπ είραλ αλαζέζεη λα θαλνλίδεη ηελ θίλεζε ησλ αζζελψλ, ηεο είπε ςπρξά λα πεξηκέλεη θαη ηελ έβγαιε έμσ. Ο αδειθφο κνπ, ν γηαηξφο καο, ε θνπέια ηνπ θαη ν θαιφο καο θίινο, κάξηπξεο απηφπηεο ζ' απηήλ ηελ θαηάζηαζε καδί κε ηφζνπο άιινπο πνπ ήηαλ απέμσ απφ ην γξαθείν θαη πεξίκελαλ λα εμεηαζζνχλ, δελ μέξαλε πψο λα αληηδξάζνπλ. Ζ θπθινθνξία πάλσ απφ ην ζψκα κνπ ζπλερίζηεθε γηα ιίγα ιεπηά θαη θαηφπηλ ε ΢νθία μαλακπήθε κέζα, αιιά ν ζθαηνζηξαηνλφκνο ηελ έβγαιε πάιη έμσ. Καη αθνχ βγήθαλ κεξηθνί αθφκα εμεηαζζέληεο απφ ην γξαθείν, ν ζηξαηνλφκνο επαξεζηήζεθε λα βγεη λα δεη ηί ζπκβαίλεη έμσ. Με είδε ζην πάησκα θαη ζαλ λα κελ έηξερε ηίπνηα κε ηζάθσζε απφ ηηο καζράιεο θαη κε ηξάβεμε κέζα βάδνληάο κε ζε κηα πνιπζξφλα. Δλ ησ κεηαμχ ν αδειθφο κνπ είρε θχγεη ςάρλνληαο λα βξεη θαξδηνιφγν γηαηί, φηαλ ήκνπλα ζην πάησκα, κνπ είρε πάξεη ηνλ ζθπγκφ θαη είρε δεη φηη ε θαξδηά κνπ ρηππνχζε ζαλ ηξειή. 'Δηζη ζην γξαθείν κπήθαλ καδί κνπ ν γηαηξφο πνπ κε ζπλφδεπε θαη ε ΢νθία. ΢ην γξαθείν απηφ βξηζθφληνπζαλ θαη θάλα δχν άιια άηνκα. Μηα εζσηεξηθή πφξηα πνπ έκελε αλνηρηή, ζπλέδεε ην γξαθείν απηφ κε ην γξαθείν ηνπ λεπξνιφγνπ-ςπρίαηξνπ. Δθείλε ηελ ψξα ν ςπρίαηξνο εμέηαδε έλαλ άιιν ηαιαίπσξν. Αθνχ κεηά απφ κεξηθά ιεπηά ηειείσζε, ήξζε ζην γξαθείν πνπ είκαζηε, κε θνίηαμε θη άξρηζε λα κε ξσηάεη ηί έρσ. Ζ ΢νθία ηνπ είπε φηη δελ είκαη ζε θαηάζηαζε λα κηιήζσ θη απηφο ηελ ξψηεζε πφζα ρξφληα ζπκβαίλεη απηφ! Σνπ απάληεζε φηη δελ κνπ ζπκβαίλεη ρξφληα αιιά είλαη κηα θαηάζηαζε πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηφηε πνπ εηδνπνηήζεθα φηη κε θαινχλ ζην ζηξαηφ. ΢' απηή ηε θάζε επέκβεθε θη ν γηαηξφο πνπ κε ζπλφδεπε θαη ηνπ έδσζε, ρακειφθσλα, έλα ζπλνπηηθφ ηζηνξηθφ ηεο θαηάζηαζήο κνπ. Δθείλε ηελ ψξα έθηαζε θη ν αδειθφο κνπ θαη ν ςπρίαηξνο ηνπ δήηεζε απηνπλνχ θαη ηνπ γηαηξνχ λα ηνλ ζπλνδεχζνπλ ζην δηπιαλφ γξαθείν. ΢ηελ ΢νθία δελ είρε επηηξέςεη, πξνεγνχκελα, λα κπεη ζην δηπιαλφ γξαθείν, ξσηψληαο ηελ κήπσο είλαη θη απηή αζζελήο θαη ζέιεη λα εμεηαζηεί. ΢ηακάηεζε λα θάλεη πλεχκα, φηαλ ε ΢νθία ηνπ είπε φηη είρε θάζε δηθαίσκα ζαλ ζχδπγνο. Πξνηνχ πάεη ζην δηπιαλφ γξαθείν, ν γηαηξφο καο πνπ κε ζπλφδεπε κνπ πήξε ην ζθπγκφ θαη είδε φηη είρα πεξίπνπ 200 ζθίμεηο ην ιεπηφ. Βξήθε ηνλ αξηζκφ ησλ ζθίμεσλ ηδηαίηεξα επηθίλδπλν γηα ηελ θαξδηά κνπ θαη θνβήζεθε κήπσο απηφ κνπ δεκηνπξγήζεη "θάκςε" ζηελ θαξδηά, φπσο άθνπζα αξγφηεξα λα ιέεη ζηνλ αδειθφ κνπ. Σν είπε απηφ γηα ηηο ζθίμεηο ζηνλ ςπρίαηξν θαη απηφο έδσζε εληνιή λα κνπ θάλνπλ θαξδηνγξάθεκα. 'Χζπνπ λα έξζεη ν λνζνθφκνο, εγψ παξέκελα ζηελ πνιπζξφλα πνπ κε είρε αξαδηάζεη ν ζηξαηνλφκνο, θαη ν αδειθφο κνπ ήηαλ ζην κέζα γξαθείν κε ηνλ ςπρίαηξν θαη ηνπ έδεηρλε ηα δηάθνξα πηζηνπνηεηηθά πνπ έρσ απφ θξαηηθά λνζνθνκεία, αθνχ πξνεγνχκελα ηνπ έδσζε ην παξαπεκπηηθφ ζεκείσκα απφ ην Φξνπξαξρείν. Ο λνζνθφκνο κε ηνλ θαξδηνγξάθν δελ άξγεζε λα 'ξζεη, αιιά φηαλ ήξζε, δελ ήμεξε πνπ λα κε μαπιψζεη γηα λα κνπ θάλεη ην θαξδηνγξάθεκα. Κη επεηδή θξεβάηη

ππήξρε κφλν ζην γξαθείν ηνπ ςπρίαηξνπ, ν ζηξαηνλφκνο καδί κε ηνλ γηαηξφ καο κε θνπβαιήζαλε ζ' απηφ. Ο λνζνθφκνο έθεξε δίπια κνπ ηνλ θαξδηνγξάθν θαη ηνλ άθεζε θη έθπγε, ςάρλνληαο γηα ηελ ζρεηηθή αινηθή πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζ' απηέο ηηο πεξηπηψζεηο. Κη ελψ ν ςπρίαηξνο ζπδεηνχζε κε ηνλ αδειθφ κνπ, ηνλ γηαηξφ καο θαη ηελ ΢νθία, θαη ξσηνχζε λα κάζεη γηα ηελ γλσκάηεπζε ηνπ λεπξνιφγνπ-ςπρίαηξνπ πνπ κε είρε εμεηάζεη πξνηνχ κε θαιέζνπλ ζηελ Σξίπνιε, εκέλα, πνπ ήκνπλα μαπισκέλνο θνληά ηνπο θαη ηνπο άθνπγα, κε πήξε ην παξάπνλν θαη ην ζηήζνο κνπ άξρηζε λα αλεβνθαηεβαίλεη, ζηελ πξνζπάζεηά κνπ λα κελ εθδειψζσ ηα αηζζήκαηά κνπ. Ζ ΢νθία θαη ν αδειθφο κνπ ην πξφζεμαλ θαη ήξζαλ απφ πάλσ κνπ, ελψ ν ςπρίαηξνο θνηηνχζε απνξεκέλνο απφ ην γξαθείν πνπ θαζφηαλ. Ζ ΢νθία αγαλάθηεζε κε ηελ αξγνπνξία ηνπ λνζνθφκνπ θαη έβαιε ηηο θσλέο ζηνλ ςπρίαηξν πνπ αληηκεηψπηδε κε ηελ ζπλεζηζκέλε αηαξαμία ηνπ ηελ φιε θαηάζηαζε. Ο αδειθφο κνπ θνβήζεθε κήπσο ηνπο πεηάμνπλ έμσ απφ ην γξαθείν θαη ηα έβαιε καδί ηεο. 'Οκσο ε ΢νθία ήηαλ απηφεηε. Σειηθά έθηαζε ν λνζνθφκνο κε ηελ αινηθή θαη κνπ έθαλε ην θαξδηνγξάθεκα. Μφλν ηφηε πήξε ρακπάξη ν ςπρίαηξνο απηφ πνπ ε ΢νθία θαη νη άιινη ηνπ ιέγαλε πξνεγνχκελα, φηη δει. είρα έξζεη κε αζζελνθφξν. Δθλεπξίζηεθε θαη πήξε ηειέθσλν ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία γηα ηα επείγνληα πεξηζηαηηθά θαη ηνπο έβαιε ρέξη, γηαηί δελ κε θξαηήζαλε θάησ ππφ παξαθνινχζεζε αιιά, αληίζεηα απ' φ,ηη έπξεπε, κε ζηείιαλε ζ' απηφλ. Καη είπε ζηελ ΢νθία, ζηνλ αδειθφ κνπ θαη ζηνλ γηαηξφ κνπ φηη, αλ ην ήμεξε, ζα θαηέβαηλε λα κε εμεηάζεη εθεί. Παξάιιεια έδσζε εληνιή λα θέξνπλ έλα θνξείν θαη λα κε πάξνπλ θάησ λα κε δεη θαξδηνιφγνο. Σν θνξείν ην 'θεξε, ζρεδφλ ακέζσο, κηα λνζνθφκα θαη δήηεζε απφ ηνλ ζηξαηνλφκν λα ηελ βνεζήζεη λα θαηεβάζεη ην θνξείν κε κέλα πάλσ ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία. Ο ζθαηνζηξαηνλφκνο ηελ βνήζεζε αιιά ζ' φιε ηε δηαδξνκή κνπξκνχξηδε αγαλαθηηζκέλνο φηη ηνλ αλαγθάζαλε λα θάλεη ηνλ λνζνθφκν. Θεσξνχζε, ζίγνπξα, φηη ε δξαζηεξηφηεηα ηνπ λνζνθφκνπ είλαη ππνηηκεηηθή γηα έλαλ κπάηζν ηνπ ζηξαηνχ, πνπ πηζηεχεη φηη φινη πξέπεη λα ηνλ ηξέκνπλ, εθφζνλ έρεη εθπαηδεπηεί λα αζθεί σκή βία ζηνπο ζηξαηηψηεο. Μφιηο θηάζακε ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία, θαη κε βάιαλε κέζα ζ' έλα ηαηξείν, κπήθε κέζα θη ν γηαηξφο καο. 'Δηζη φηαλ ήξζε ν θαξδηνιφγνο καδί κε θάπνηνλ άιιν, γηαηξφ ή λνζνθφκν δελ μέξσ, γηα λα κε δνπλ, ήηαλ εθεί θαη ν γηαηξφο καο θαη ηνπ έδσζε έλα ζπλνπηηθφ ηζηνξηθφ ηεο θαηάζηαζήο κνπ. Ο θαξδηνιφγνο ξψηεζε λα κάζεη η' φλνκά κνπ θαη, φηαλ ηνπ ην είπαλε, ξψηεζε αλ είκαη ν γλσζηφο Κπξίηζεο. Δλησκεηαμχ είρε θηάζεη ζην ηαηξείν θαη ε ΢νθία θαη ηνπ απάληεζε θαηαθαηηθά. Απηφο θνίηαμε θαηφπηλ ην θαξδηνγξάθεκα θαη έδσζε εληνιή λα κνπ βάινπλ νξφ. Θξεπηηθφ νξφ, φπσο λνκίδσ ηνλ ιέλε, δει. ληεμηξφδε ζε δηάιπκα λεξνχ. Μνπ έθαλε θαηφπηλ κηα ελδνθιέβηα έλεζε γηα λα κεηψζεη ηηο ζθίμεηο ηεο θαξδηάο κνπ θαη πεξίκελε λα δεη αλ ζα γίλεη ηίπνηα, κήπσο ρξεηαζηεί λα κνπ θάλεη θη άιιε έλεζε. Παξάιιεια κνπ πίεδε θαη ηα κάηηα, πξάγκα πνπ μέξσ φηη εθαξκφδεηαη ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, ήδε απφ ηελ επνρή πνπ ήκνπλ ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινχ. Οη ζθίμεηο θαηεβήθαλε ζηηο 120 ην ιεπηφ θη αθνχ ζπλελλνήζεθε κε ηνλ γηαηξφ καο δελ κνπ έθαλε άιιε έλεζε, αιιά ηνπ

έδσζε κηα ζπληαγή γηα ράπηα πνπ κεηψλνπλ ηελ ηαρπθαξδία. Ο γηαηξφο καο πήγε θαη ηα πήξε απφ ην θαξκαθείν ηνπ λνζνθνκείνπ αιιά ήηαλ ιεγκέλα. Σνπ είπαλε φηη ζρεδφλ φια ηα θάξκαθα πνπ δίλνπλ ζηνπο ζηξαηηψηεο είλαη ιεγκέλα, αιιά κπνξεί θαλείο λα ηα ρξεζηκνπνηεί κέρξη θαη έμη κήλεο κεηά ηελ ιήμε ηνπο. ΢ην ηαηξείν απηφ έκεηλα κηα ψξα πεξίπνπ παίξλνληαο ηνλ νξφ. ΢ηελ δηάξθεηα ήξζε ν αδειθφο κνπ κε ηελ γλσκάηεπζε ηνπ ςπρηάηξνπ, πνπ ήηαλ γξακκέλε πάλσ ζην παξαπεκπηηθφ ζεκείσκα ηνπ Φξνπξαξρείνπ. Ο θαξδηνιφγνο δήηεζε λα ηελ δεη θαη είδε "ρξνλίζαζα βαξεηά ςπρνλεχξσζε - 'Δλδεημε Η5 #134". Εήηεζε απφ ηελ ΢νθία λα κνπ εμεγήζεη φηη έρσ ηειεηψζεη κε ηνλ ζηξαηφ. Ζ ΢νθία μέξνληαο φηη, κε ζρεδφλ νιφηδηα γλσκάηεπζε ηνπ πξνεγνχκελνπ λεπξνιφγνπ-ςπρηάηξνπ ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ κε έζηειλε λα "ππεξεηήζσ" ζηελ Σξίπνιε ζαλ "ηθαλφο, Η1", δελ ηνπ έδσζε ζεκαζία. Μ' απηφ ην παξαπεκπηηθφ ν αδειθφο κνπ έθπγε γηα ην Φξνπξαξρείν θαη θαλφληζε κε ηνπο άιινπο λα βξεζνχκε φινη καδί ζην ζπίηη. Σειηθά, αθνχ είρα πάξεη ην κηζφ νξφ θαη είρα ζπλέιζεη θάπσο, θαη ζην ηαηξείν είρε έξζεη έλαο άιινο θαληάξνο θαη ηνπ βάιαλε θη απηνπλνχ νξφ, ν γηαηξφο καο έθεξε έλα θαξνηζάθη, δει. θπιηφκελε θαξέθια, κ' έβαιε πάλσ θαη κε νδήγεζε ζηελ έμνδν ησλ εμσηεξηθψλ ηαηξείσλ. Δθεί κε πεξίκελε ην απηνθίλεην ηεο θνπέιαο ηνπ, κε βάιαλε κέζα, κπήθε θη ε ΢νθία καδί κε ηνλ γηαηξφ καο θαη ηνλ θαιφ καο θίιν θαη γπξίζακε φινη ζην ζπίηη κνπ. Δθεί ήξζε αξγφηεξα θη ν αδειθφο κνπ κε ηελ γλσκάηεπζε ηνπ γηαηξνχ ηνπ Φξνπξαξρείνπ, πνπ επηβεβαίσλε απηήλ ηνπ λεπξνιφγνπ-ςπρηάηξνπ ηνπ 401. Δίρε καδί ηνπ θαη ηελ αξρηθή γλσκάηεπζε πάλσ ζην παξαπεκπηηθφ ζεκείσκα. Καλφληζε κε ηελ ΢νθία λα πάλε ηελ άιιε κέξα καδί ζην ζηξαηνινγηθφ γξαθείν πνπ ππάγνκαη, θαη λα ππνβάινπλ ηηο γλσκαηεχζεηο, φπσο πξνβιέπεηαη απφ ηνλ θαλνληζκφ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ θιήζε πνπ κνπ είραλ ζηείιεη γηα ηελ Σξίπνιε. Σελ θιήζε απηή ζα ηελ ππνβάιαλε καδί κε ηηο γλσκαηεχζεηο. Δγψ, αθνχ έκεηλα θάπνην δηάζηεκα αθίλεηνο πάλσ ζην θξεβάηη, γηα λα μεθνπξαζηψ θάπσο θαη λα εξεκήζσ, δέρηεθα λα θάσ θάπνηα ζνχπα πνπ κνπ θηηάμαλε θη έηζη ηειείσζε ε πεξίνδνο ηεο λεζηείαο. Αλ θαη ε ηχρε κνπ ζε ζρέζε κε ηνλ ζηξαηφ δελ έρεη νξηζηηθά θξηζεί, πήξα κηα αθφκε "αλαζηνιή εθηειέζεσο ηεο πνηλήο". Γελ μέξσ πφζν ζα δηαξθέζεη απηή ε "αλαζηνιή", μέξσ φκσο φηη πξνο ην παξφλ πξέπεη λα θξνληίζσ ιίγν ηνλ εαπηφ κνπ, έηζη ψζηε, φηαλ ζα μαλαβξεζψ ηεη-α-ηεη κε ην "ζεξίν", λα είκαη ζε ζέζε λα αληαπεμέιζσ ζηα θαηλνχξγηα καξηχξηα. Πάλησο, κεηά ηηο εμειίμεηο ηεο ζεκεξηλήο κέξαο αηζζάλνκαη ζαλ θάπνην βάξνο λα έθπγε απφ ην ζηήζνο κνπ. Καη κε ραξνπνηεί ηδηαίηεξα ην γεγνλφο φηη θαηά ηηο δχζθνιεο θαη θξίζηκεο ζηηγκέο ηεο ζεκεξηλήο κέξαο δελ ήκνπλα κφλνο κνπ αιιά ππήξραλ δίπια κνπ πέληε άλζξσπνη πξφζπκνη λα βνεζήζνπλ, κ' φπνην ηξφπν κπνξνχζαλ. Μεηά απφ θάηη ηέηνηεο θάζεηο μαλαπνθηάεη θαλείο ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ ζηνπο αλζξψπνπο. Τρίτη 11 Αυγούστου 1987 Σν πξσί ήξζε πάιη ν αδειθφο κνπ θαη αθνχ κέηξεζε ηνλ ζθπγκφ κνπ

θαη κνπ πήξε ηελ πίεζε, δηαπηζηψλνληαο φηη ην νξζνζηαηηθφ ζχλδξνκν παξακέλεη, έθπγε καδί κε ηελ ΢νθία γηα ην ζηξαηνινγηθφ γξαθείν, φπνπ ππάγνκαη. Μεηά απφ έλα δίσξν πεξίπνπ γπξίζαλε θαη κνπ είπαλε φηη θαηάζεζαλ ηα ραξηηά κε ηηο γλσκαηεχζεηο καδί κε κηα αίηεζε λ' απαιιαγψ απφ ηελ ζηξάηεπζε γηα ιφγνπο πγείαο. Ζ ΢νθία δήηεζε ηελ γλσκάηεπζε ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ, γηα ηελ νπνία είρακε θαηαζέζεη αίηεζε πξηλ έλα κήλα πεξίπνπ, αιιά ν αξκφδηνο αμησκαηηθφο έθαλε φηη δελ θαηαιάβαηλε θαη δελ ηεο έδσζε ηίπνηα. Με ηα πνιιά ην κφλν πνπ θαηαθέξαλε λα κάζνπλ είλαη φηη ε ηχρε ηεο αίηεζεο ζα θξηζεί ην ιηγφηεξν κεηά δπν κήλεο θαη ην κφλν πνπ θαηαθέξαλ λα πάξνπλ είλαη ν αξηζκφο πξσηνθφιινπ ηεο αίηεζεο. Κη απηφλ ηνλ αξηζκφ ηνπο ηνλ δψζαλε κεηά απφ ρίιηα δφξηα. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν ηειείσζε θη απηή ε θαηάζηαζε ζπλαγεξκνχ ηεο δσήο κνπ θαη ηψξα βξίζθνκαη ζε αλακνλή κέρξη ηελ επνκέλε. Δγψ ελ ησ κεηαμχ παξακέλσ πνιχ εμαληιεκέλνο απφ ηελ αζηηία θαη κέλσ ζπλέρεηα μαπισκέλνο, γηαηί φηαλ ζεθψλνκαη δαιίδνκαη. 'Δρσ αξρίζεη θαη ηξψσ πάιη ζηγά-ζηγά, θαη ειπίδσ λα αλαξξψζσ φζν ην δπλαηφλ πην ζχληνκα. Ζ ηξνθή πνπ κπαίλεη κέζα κνπ απνηειεί έλα είδνο εηζβνιήο ελφο θχκαηνο δσήο θαη αηζζάλνκαη πνιχ φκνξθα πνπ επαλέξρνκαη ζηγά-ζηγά ζηνλ θφζκν ησλ δσληαλψλ αλζξψπσλ. Ο Μαξαγθάθεο δελ πξφιαβε, θαιά-θαιά, λα βγεη απφ ηελ θπιαθή θαη ηνπ δψζαλε θιήζε λα παξνπζηαζηεί ζε κηα ζηξαηησηηθή κνλάδα ζηελ Γξάκα. Σνπ ιέλε φηη αλ δελ πάεη, εθηφο απφ αλππφηαθηνο ζα θεξπρηεί θαη ιηπνηάθηεο θαη ζα ηνπ θνξηψζνπλ θη άιια ρξφληα θπιαθήο. Σψξα, πψο είλαη δπλαηφλ ν Μαξαγθάθεο λα είλαη ζηξαηηψηεο θαη λα "ππεξεηεί ηελ ζεηεία ηνπ", εθφζνλ ηφζν θαηξφ ήηαλ ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο γηαηί αθξηβψο δελ δέρηεθε λα ηνπο ππεξεηήζεη, απηφ είλαη θάηη πνπ κφλν νη ζηξαηνθξάηεο κπνξνχλ λα ην εμεγήζνπλ. Γηαηί απηνί είλαη ζπλεζηζκέλνη λα "εμεγνχλ" ηα αλεμήγεηα αζθψληαο σκή βία. Ζ γπλαίθα ηνπ Παπαλδξένπ έδσζε, ζε θάπνην Ηηαιηθφ πεξηνδηθφ λνκίδσ, κία ζπλέληεπμε, φπνπ ιίγν-πνιχ πξνζπαζεί λα πείζεη φηη θαη ε θπβέξλεζε, θαη ηα ζηξαηησηηθά θπθιψκαηα, δέρνληαη ηελ ελαιιαθηηθή θνηλσληθή ζεηεία, αιιά βξίζθνπλ αληηδξάζεηο απφ ηελ επίζεκε εθθιεζία πνπ θνβάηαη κήπσο απμεζεί ν αξηζκφο ησλ Μαξηχξσλ ηνπ Ηερσβά. ΢χκθσλα κε ηα ιεγφκελα ηεο Μαξγαξίηαο, κάιινλ ε εθθιεζία ζα είλαη απηή πνπ έζηεηιε ηελ θιήζε ζην Μαξαγθάθε λα παξνπζηαζηεί ζηε ζηξαηησηηθή κνλάδα ηεο Γξάκαο (!!!). Δγψ απηφ πνπ θαηαιαβαίλσ απ' φιε απηήλ ηελ ππφζεζε είλαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ Μαξαγθάθε ζαλ έλα πηφλη ζ' έλα παηρλίδη κεηαμχ ησλ ζηξαηνθξαηψλ, πνπ φπσο θαη λα ιήμεη ρακέλνο ζα είλαη ν ίδηνο. Ζ κεγάιε δεκηά γη' απηνχο ζα είλαη αλ ν Μαξαγθάθεο θαηαθέξεη θαη βγεη έμσ απ' απηφ ην παηρλίδη. Τετάρτη 12 Αυγούστου 1987 Καη ζήκεξα φιε ηελ εκέξα ηελ πέξαζα μαπισκέλνο, αλ θαη αξγά αιιά ζηαζεξά ε πίεζή κνπ επαλέξρεηαη ζηα θπζηνινγηθά επίπεδα. Ζ ΢νθία έρεη πήμεη κεηά απ' φιν απηφ ην δηάζηεκα ηεο θιεηζνχξαο θαη πεξηκέλσ, πψο θαη πψο, λα ζηαζψ γεξά ζηα πφδηα κνπ, ψζηε λα

κπνξέζνπκε λα βγνχκε ιίγν έμσ. Σελ ληψζσ θαη ηελ θαηαιαβαίλσ απφιπηα, άιισζηε θαη εγψ ζα ήζεια λα 'βγαηλε ιηγάθη ζηνλ ήιην θαη ζηνλ αέξα. 'Οκσο δελ θάλσ βηαζηηθέο θηλήζεηο. Πξέπεη πξνεγνχκελα λα αλαξξψζσ. Δμάιινπ έρσ αξθεηή δνπιεηά λα θάλσ κέλνληαο ζην ζπίηη. Πξέπεη λα ζπκπιεξψζσ ηηο θαηαγξαθέο ζην εκεξνιφγην απηφ, πνπ ιφγσ ηεο κεγάιεο κνπ εμάληιεζεο είρα ζηακαηήζεη κεηά ηελ Σεηάξηε 5 Απγνχζηνπ λα ην ελεκεξψλσ. Καη ζηηο κέξεο πνπ κεζνιάβεζαλ απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα ζπλέβεζαλ ηα πην ζεκαληηθά γεγνλφηα. Πηζηεχσ φηη απηφ ην εκεξνιφγην πξέπεη λα ζπλερηζηεί, γηαηί ηίπνηα δελ έρεη ηειεηψζεη θαη "έλαο ζεφο μέξεη" ηί κνπ κέιεη λα ηξαβήμσ αθφκα. Διπίδσ επίζεο λα γπξίζνπλ κέρξη ην ηέινο Απγνχζηνπ θαη νη ςπρίαηξνη απφ ηηο δηαθνπέο ηνπο, έηζη ψζηε λα κπνξέζσ λα ηνπο ελεκεξψζσ γηα ην ηη ηξάβεμα φζν ιείπαλε, θαη λα δνχκε ηί άιιν κπνξνχκε λα θάλνπκε, ψζηε λα γίλεη ζεβαζηή επηηέινπο ε "άπνςε ηεο επηζηήκεο" απφ ηνπο ζηξαηνθξάηεο. Κάηη άιιν πνπ δελ πξέπεη λα αθήζσ αζρνιίαζην, αλ θαη, φπσο θάλεθε εθ ησλ πζηέξσλ, ζε πνιινχο πξνθάιεζε αγαλάθηεζε, είλαη ην γεγνλφο ηεο θαηαδίθεο απφ Διιεληθφ δηθαζηήξην κηαο θνπέιαο 18 ρξνλψλ ζε έλα ρξφλν θαη 15 κέξεο θπιαθή, κφλν θαη κφλν γηαηί είρε ληχζηκν θαη γεληθφηεξα εκθάληζε παλθ. Πξνηνχ ηελ θαηαδηθάζνπλ νη αμηνιάηξεπηνη θαη αμηαγάπεηνη απηνί άγγεινη, πνπ ε θνηλσλία έρεη θάλεη δηθαζηέο, ηεο δήηεζαλ λα απνθεξχμεη ην θίλεκα ησλ παλθ, αιιά, βέβαηα, ην θνξίηζη δελ ηνπο έθαλε απηήλ ηελ ράξε. ΢ίγνπξα δελ ζα κπνξνχζαλε εχθνια απηνί νη άγηνη άλζξσπνη λα ηελ θαηαδηθάζνπλ, αλ δελ δηαπηζηψλαλε φηη ζηε δηάξθεηα ηεο δίθεο ηεο δελ εκθαλίζηεθε θαλείο θίινο ή ζπγγελήο ηεο. 'Δηζη βξήθαλ ην πεδίν ειεχζεξν λα ρηππήζνπλ ζην πξφζσπν ηεο θνπέιαο ην θίλεκα ησλ παλθ, φπσο παιηφηεξα ρηππάγαλε ην θίλεκα ηεο ξνθ κνπζηθήο κε ηνλ θαζηζηηθφ λφκν 4000 "πεξί ηεληπκπνυζκνχ". Απηνί νη αμηνζέβαζηνη θαη θνζκαγάπεηνη άλζξσπνη πνπ ιέγνληαη δηθαζηέο, ηψξα ηειεπηαία έρνπλ απνραιηλσζεί θαη ρξεζηκνπνηνχλ νπνηαδήπνηε επθαηξία ηνπο δίλεηαη γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ εμάπισζε ησλ βηαζκψλ, ηεο ζσκαηεκπνξίαο, ηεο αηκνκημίαο, ηνπ ζνδνκηζκνχ θ.ν.θ., κε ην λα αθήλνπλ, γηα παξάδεηγκα, ειεχζεξνπο κεηά απφ κηα ηππηθή αλάθξηζε βηαζηέο νρηψ αλειίθσλ θνξηηζηψλ, ληαβαηδήδεο, παηεξάδεο πνπ βηάδνπλ γηα ρξφληα ηηο θφξεο ηνπο, βηαζηέο αγνξηψλ (πνπ ηα παξνπζηάδνπλ ζαλ νκνθπιφθηινπο) θιπ., θαη παξάιιεια λα θαηαδηθάδνπλ ζε πνιπεηείο θπιαθίζεηο πφξλεο, νκνθπιφθηινπο, παηδηά πνπ θεχγνπλ απφ ηνπο γνλείο ηνπο γηαηί ηα βαζαλίδνπλ θ.ν.θ. Οη ίδηνη απηνί δηθαζηέο είλαη πνπ ρηεο απνθαζίζαλε ηελ έθδνζε ηνπ Ηηαινχ αγσληζηή ηεο ειεπζεξίαο Μανπξίηζην Φνιίλη. 'Δηζη θη αιιηψο, απφ απηνχο δελ πεξηκέλακε ηίπνηα δηαθνξεηηθφ. Αιιά ζαλ λα κελ έθηαλε απηφ απνθαζίζαλε θαη λα ηνλ δηθάζνπλ γηα πιαζηφ δηαβαηήξην, έηζη ψζηε λα ηθαλνπνηεζνχλ ηα ιεπηφηαηα αηζζήκαηα θηιαλζξσπίαο ηνπο θαη κε ην λα ηνλ θξαηήζνπλ γηα κήλεο θπιαθηζκέλν ζηνλ Κνξπδαιιφ. Δλησκεηαμχ ν Φνιίλη, ιφγσ ηεο παξαηεηακέλεο απεξγίαο πείλαο ηνπ, έρεη κείλεη ν κηζφο. Kη νη εθεκεξίδεο μερλνχλ αζπλήζηζηα πνιιέο θνξέο λα αλαθέξνπλ φηη ζπλερίδεη ηελ απεξγία πείλαο ηνπ. Γηα κέλα ε έθδνζε ηνπ Φνιίλη,

ρσξίο λα ππάξμεη θακηά δηακαξηπξία απφ θάπνηνπο δηαλννχκελνπο, ή θάπνην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο, απνηειεί απφδεημε ηεο αλππαξμίαο ζηελ Διιάδα πνιηηηθνθνηλσληθνχ θηλήκαηνο έμσ απφ ηα πιαίζηα ησλ θνκκάησλ. Ηδηαίηεξα ηψξα ην θαινθαίξη, πνπ θη νη αλαξρηθνί αθφκε θάλνπλ δηαθνπέο, ε δσή ζηελ Αζήλα είλαη εληειψο λεθξή. Πέμπτη 13 Αυγούστου 1987 ΢ήκεξα ήκνπλα πνιχ θαιχηεξα θη έηζη θαηεβήθακε κέρξη ηελ Αζήλα γηα θάηη δνπιεηέο. Αηζζάλνκαη ζαλ λα αλάξξσζα απφ θάπνηα καθξνρξφληα αξξψζηηα. Απ' ηελ άιιε πιεκκπξίδσ απφ ελεξγεηηθφηεηα θη έηζη θνηκάκαη ιίγν θαη ζεθψλνκαη λσξίο ην πξσί, θάηη ζπάλην γηα κέλα. Απηή ε ελεξγεηηθφηεηα έρεη κηα πνιχ ινγηθή ςπρνινγηθή εμήγεζε. Δπεηδή αηζζάλνκαη φηη νη κέξεο πνπ κπνξψ λα θηλνχκαη κε θάπνηα άλεζε, είλαη ιίγεο ζηε δσή κνπ, φπσο θάλεθε θη απ' ηα πξφζθαηα γεγνλφηα, δελ ζέισ λα αθήλσ νχηε ιεπηφ αλεθκεηάιιεπην. Λεο θαη βηάδνκαη λα νινθιεξψζσ νξηζκέλα πξάγκαηα πξνηνχ πεζάλσ. Μαθάξη απηήλ ηελ ελεξγεηηθφηεηα λα ηελ δηαηεξνχζα πάληα. Γπζηπρψο, φηαλ αηζζάλνκαη κεγάιε άλεζε γίλνκαη πνιχ αξγφο ζηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηέο κνπ. Βέβαηα, πνιιέο απφ απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο γίλνληαη θαηαλαγθαζηηθά γηα ηελ επηβίσζε θαη, ίζσο, απηφο λα είλαη θαη ν ιφγνο πνπ δελ θαηαπηάλνκαη κ' απηέο κε κεγάιν ελζνπζηαζκφ. Πάλησο δελ παχσ λα ζαπκάδσ ηνπο αλζξψπνπο απηνχο πνπ θαηαπηάλνληαη κε πάζνο κε ηα ζέκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ. Δγψ φκσο πψο λα θαηαπηαζηψ κε πάζνο κε ηα ζέκαηα πνπ κε ελδηαθέξνπλ, φηαλ, ελψ πξνζπαζψ λα βάισ ζηελ δσή κνπ θάπνηα ηάμε, έξρνληαη έλα ζσξφ αλαπνδηέο θαη κνπ ηα θάλνπλ άλσ-θάησ; Καη φηαλ θάηη ηέηνην ην πθίζηαηαη έλαο άλζξσπνο γηα πνιιά ρξφληα, ηειηθά ηα ελδηαθέξνληά ηνπ αηνλνχλ, γηαηί πηζηεχεη φηη είλαη ζρεδφλ αδχλαην λ' απαζρνιεζεί κ' απηά. Καη ε ΢νθία θαίλεηαη επραξηζηεκέλε απφ ηελ ζεκεξηλή κέξα, γηαηί, κεηά απφ ηφζν θαηξφ, κπφξεζε λα θάλεη κεξηθά πξάγκαηα πνπ ήζειε. Μέρξη ηψξα θη απηή ππνρξεσλφηαλ λα αζρνιείηαη κε πξάγκαηα πνπ ηεο επηβάιινληαλ απφ ηηο ζπλζήθεο θη φρη κε απηά πνπ ήζειε απηή. Μνπ πξνμελεί κεγάιε ραξά ην λα βιέπσ ηελ ΢νθία ζε θαιή δηάζεζε. 'Αζρεηα αλ ζπάληα ην δείρλσ γηαηί, γεληθά, δελ είκαη θαζφινπ εθδεισηηθφο ηχπνο. Σν αληίζεην κάιηζηα. Μεξηθέο θνξέο γίλνκαη ηφζν αληαξφο πνπ βαξηέηαη θάπνηνο πνπ ζέιεη λα ζπλαλαζηξαθεί καδί κνπ. Ηδηαίηεξα αλ απηφο ν ηχπνο είλαη ζρεηηθά θελφο θαη δελ ηνλ αγγίδνπλ νχηε θαηά ηχρε ηα ελδηαθέξνληά κνπ. Γηαηί έλαο ηχπνο κε θνηλά καδί κνπ ελδηαθέξνληα κπνξεί λα ζπδεηάεη κε ηηο ψξεο καδί κνπ θη απηφ επηηπγράλεηαη πην εχθνια αλ απηφο είλαη πιεζσξηθφο. 'Δρσ γλσξίζεη ζηελ δηάξθεηα ηεο δσήο κνπ αλζξψπνπο πνπ, αλ βξνπλ αθξναηή πνπ πηζηεχνπλ φηη ηνπο παξαθνινπζεί, κπνξνχλ λα ηνπ κηιάλε κε ηηο ψξεο, ρσξίο λα θνπξάδνληαη πνηέ. 'Δλαο ηέηνηνο ηχπνο είλαη θαη ν Θφδσξνο Σζνπβαιάθεο πνπ έρσ μαλαλαθέξεη θαη κε ηνλ νπνίν γλσξίζηεθα ζηηο θπιαθέο Αίγηλαο ην 1978. Δθεί απηφο βξηζθφηαλ απφ ην 1977, κεηά απφ κηα απφπεηξα ιεζηείαο ηξάπεδαο πνπ έθαλε κε ηνλ αδειθφ ηνπ Νίθν. Ζ ιεζηεία απηή απέηπρε απφ ηελ κηα ιφγσ ηεο βίαηαο αληίδξαζεο ησλ ππαιιήισλ ηεο ηξάπεδαο θαη ηνπ

θφζκνπ ηεο γεηηνληάο φπνπ βξηζθφηαλ ε ηξάπεδα, θαη απφ ηελ άιιε ιφγσ ηεο απξνζπκίαο ησλ δχν αδειθψλ λα ζθνηψζνπλ. H ιεζηεία απηή έγηλε ζηηο 19 Απγνχζηνπ 1977, δει. ζρεδφλ πξηλ 10 αθξηβψο ρξφληα, θη ν αδειθφο ηνπ βξίζθεηαη αθφκα ζηελ θπιαθή γηα ηελ ιεζηεία απηή, ρσξίο λα έρεη θαηαθέξεη λα ηνπ παξαζρεζεί θάπνην απφ ηα "επεξγεηήκαηα" πνπ δηθαηνχηαη ζαλ θξαηνχκελνο, παξφιν πνπ πέξπζη ην θαινθαίξη έθαλε επί δχν πεξίπνπ κήλεο απεξγία πείλαο θαη πνιινί επψλπκνη θαη αλψλπκνη ηνπ ζπκπαξαζηαζήθαλε. ΢ε αλζξψπνπο πνπ απείιεζαλ θάπνηε ηνπο ηεξνχο λανχο ηνπ ρξήκαηνο, ηηο ηξάπεδεο, ην θξάηνο δείρλεη ην πην απνηξφπαην απ' φια ηα πξφζσπά ηνπ. Απηφ έθαλε θαη κε ηνλ Θφδσξν Βελάξδν, πνπ ζηελ δηάξθεηα ηεο θπιάθηζήο ηνπ αλαδείρηεθε ζε ιατθφ ήξσα, κέρξη πνπ ηνλ νδήγεζε κέρξη ηνλ ζάλαην. Με ηνλ Θφδσξν Σζνπβαιάθε ππήξμακε πνιχ θίινη γηα αξθεηά ρξφληα. Με ζπλδένπλ καδί ηνπ ζπάληεο εκπεηξίεο πνπ δήζακε καδί. Παρασκευή 14 Αυγούστου 1987 Οη εθεκεξίδεο δελ γξάθνπλ ηίπνηα γηα ην ηί απφγηλε κε ηνλ Μαξαγθάθε. Σνπιάρηζηνλ ε "Διεπζεξνηππία" πνπ παίξλνπκε ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο. Απηή ε απνζπαζκαηηθφηεηα ηεο πιεξνθφξεζεο, πνπ απνηειεί πάγηα ηαθηηθή ησλ Διιεληθψλ εθεκεξίδσλ, ζπληειεί ζην λα παξακέλεη ην θνηλφ πάληα κε αλνινθιήξσηε ελεκέξσζε γηα ην ηί ζπκβαίλεη γχξσ ηνπ, έηζη ψζηε, φηαλ πνηέ ζειήζεη λα επέκβεη κέζα ζηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα, λα έρεη πάληα αλάγθε απφ ηηο ζπκβνπιέο ηεο ειίη. Ζ ειίη κνλνπσιεί ηελ νινθιεξσκέλε ελεκέξσζε θαη κ' απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί πάληα λα πξνιαβαίλεη απηνχο πνπ επηρεηξνχλ λα ακθηζβεηήζνπλ ηελ δπλαηφηεηά ηεο λα παξακέλεη πάληα ειίη. Δγψ, γηα παξάδεηγκα, γηα λα κάζσ ηί ζπκβαίλεη ζηνλ Μαξαγθάθε, ψζηε λα βγάισ ηα απαξαίηεηα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ ηαθηηθή ησλ ζηξαηνθξαηψλ ζ' απηφ ην ζέκα, ζα πξέπεη λα ηξέμσ απφ πίζσ απφ ηνλ δηθεγφξν ηνπ ή ηνπο νηθνιφγνπο πνπ ηνπ ζπκπαξαζηέθνληαη, είηε κε δέρνληαη, είηε φρη. Γειαδή, ζα πξέπεη λα κπσ ζε θάπνην θχθισκα θαη λα απνδερηψ ηηο ιεηηνπξγίεο απηνχ ηνπ θπθιψκαηνο. ΢ηελ πξνζπάζεηά κνπ λα απνθχγσ ηελ αλάκημε ζε θπθιψκαηα, θαηαιήγσ λα κέλσ αλελεκέξσηνο θαη γηα ηα πην ελδηαθέξνληα γηα κέλα γεγνλφηα. Μέρξη ην απφγεπκα έγξαθα ζην εκεξνιφγην. Τπάξρνπλ ηφζα πνιιά πνπ ζέισ λα πσ, θη είλαη ηφζν αξγφο ν ξπζκφο πνπ γξάθσ, πνπ πξέπεη λα είκαη ζπλέρεηα κε ηε γιψζζα έμσ, πξνζπαζψληαο λα πξνιάβσ ηηο εμειίμεηο. Καη επεηδή θαη ζην δηάβαζκα είκαη πνιχ αξγφο, ελψ ηαπηφρξνλα ππάξρνπλ πάληα πνιιά βηβιία πνπ ζέισ λα δηαβάζσ, θαηαιήγσ λα πεξλάσ έλα κεγάιν κέξνο ηεο δσήο κνπ δηαβάδνληαο, κε απνηέιεζκα λα κελ πξνιαβαίλσ λα θάλσ πνιιά άιια πξάγκαηα πνπ ζέισ. Σψξα πνπ γξάθσ, δελ πξνιαβαίλσ λα δηαβάζσ απφ ηελ εθεκεξίδα ηίπνηα άιιν παξά κφλν ηνπο ηίηινπο ησλ άξζξσλ. Βέβαηα, αλ πξφθεηηαη γηα δεηήκαηα πνπ κ' ελδηαθέξνπλ άκεζα, θάζνκαη θαη δηαβάδσ νιφθιεξα ηα άξζξα. Αιιά επηπρψο ηέηνηα πεξηέρεη ειάρηζηα θάζε ηεχρνο εθεκεξίδαο. Δπηπρψο πνπ ε ΢νθία δηαβάδεη πην ζπζηεκαηηθά ηηο εθεκεξίδεο θαη έηζη κ' ελεκεξψλεη γηα φ,ηη

ζεκαληηθφ έρεη δηαθχγεη ηεο πξνζνρήο κνπ. Αξγά ην απφγεπκα ήξζε ν αδειθφο κνπ θαη κνπ πήξε ηελ πίεζε. Απ' φ, ηη δείρλνπλ νη κεηξήζεηο έρεη επαλέιζεη ζηα θπζηνινγηθά επίπεδα. Τπάξρεη κφλν θάπνηα ηαρπθαξδία, πνπ φκσο δελ κε απαζρνιεί, γηαηί πηζηεχσ πσο ζα πεξάζεη θη απηή κε ηνλ θαηξφ. Σν πξφβιεκα ηεο ηαρπθαξδίαο ην έρσ αληηκεησπίζεη θαη ζην παξειζφλ κεηά απφ απεξγίεο πείλαο. Σφηε κε είραλ ζηείιεη απφ ην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ ζην Ννζνθνκείν "Αιεμάλδξα" γηα εμεηάζεηο ζην ζπξενεηδή. ΢' φιε ηε δηάξθεηα ηεο κεηαγσγήο, αθφκα θαη κέζα ζηελ θινχβα, κνπ είραλε ρεηξνπέδεο. Θέιαλε λα θνξάσ ηηο ρεηξνπέδεο αθφκα θαη ηελ ψξα πνπ ζα κνπ έπαηξλαλ αίκα γηα εμέηαζε ζην "Αιεμάλδξαο". Δίρα δεηήζεη ηφηε απφ ηνπο γηαηξνχο λα δηακαξηπξεζνχλ. 'Οκσο απηνί, φπσο θάλνπλ ζπλήζσο κε ηνπο αζζελείο πνπ δελ ηνπο δίλνπλ θαθειάθη, κε γξάθαλε ζηα παιηά ηνπο ηα παπνχηζηα. Δπηπρψο πνπ ηειηθά εθεί πνπ δελ ζπγθηλήζεθαλ νη γηαηξνί, ζπγθηλήζεθε ν επηθεθαιήο ησλ κπάηζσλ πνπ κε ζπλνδεχαλε θαη έηζη κνπ ηηο βγάιαλε ηηο ρεηξνπέδεο γηα έλα ιεπηφ. Αθνχ κε γπξίζαλε ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ θαη πεξάζαλε δεθαπέληε πεξίπνπ κέξεο, ην "Αιεμάλδξα" κε μαλαδήηεζε γηα εμέηαζε. 'Οκσο, απηή ηε θνξά, δελ αλέρηεθα λα κνπ θνξάλε ρεηξνπέδεο κέζα ζηελ θινχβα, εηδηθά ζε κέλα, γηαηί ζηνπο άιινπο θξαηνχκελνπο δελ ην θάλαλε, θαη εθφζνλ ν κπάηζνο δελ δερφηαλε λα κε κεηαθέξεη ρσξίο ρεηξνπέδεο κέζα ζηελ θινχβα, δελ πήγα θαη εγψ ζην "Αιεμάλδξα". 'Δηζη ην πξάγκα έκεηλε ζηε κέζε. Σν βξάδπ ήξζε ζην ζπίηη ν θαιφο καο θίινο πνπ καο θξαηνχζε ζπληξνθηά ζηε δηάξθεηα ηεο πξνεηνηκαζίαο κνπ γηα λ' αληηκεησπίζσ ηνπο ζηξαηνθξάηεο. Απηή ηε θνξά κπνξέζακε θαη πξαγκαηνπνηήζακε απηφ πνπ πξηλ ηηο 10 Απγνχζηνπ δελ ήζειαλ απηφο θαη ε ΢νθία λα ην θάλνπλ κφλνη ηνπο. Γειαδή, ήπηακε κεξηθά νχδα κε ηνλ απαξαίηεην κεδέ θαη είπακε δπφ θνπβέληεο ζαλ άλζξσπνη. ΢ε θάζε ηέηνηα θάζε ην κπαιφ κνπ γπξλάεη ζην παξειζφλ θαη κνπ 'ξρνληαη ζην λνπ νη ζηηγκέο πνπ δελ κνπ επηηξέπαλε λα είκαη θαη γσ άλζξσπνο, ζαλ φινπο ηνπο αλζξψπνπο, αιιά είραλ ηελ απαίηεζε λα κε κεηαρεηξίδνληαη ζαλ δψν. Σάββατο 15 Αυγούστου 1987 ΢ήκεξα επηηέινπο ηειείσζα κε ηηο θαηαγξαθέο γηα ηηο πξνεγνχκελεο κέξεο ζην εκεξνιφγην. 'Δηζη, απφ δσ θαη πέξα, νη θαηαγξαθέο κπαίλνπλ ζηνλ ξπζκφ πνπ είραλ, πξηλ αλαγθαζηψ λα ηηο δηαθφςσ ιφγσ εμάληιεζεο. Θα πξνζπαζήζσ λα γεκίδσ ηελ θάζε κέξα κνπ κε θάηη ελδηαθέξνλ, ψζηε ην εκεξνιφγην λα κε γίλεηαη ζε θαλέλα ζεκείν αληαξφ γηα ηνπο κειινληηθνχο αλαγλψζηεο ηνπ. Δλλνείηαη φηη γηα κέλα ην εκεξνιφγην δελ γίλεηαη πνηέ αληαξφ, εθφζνλ πξνζπαζψ λα εθαξκφδσ πάληα ζηε δσή κνπ, φζν βέβαηα κπνξψ, ην λα δσ ηελ θάζε κέξα κνπ ζαλ λα είλαη ε ηειεπηαία κέξα ηεο δσήο κνπ. Tν κεζεκέξη πήγακε ζην ζπίηη ηνπ αδειθνχ κνπ, φπνπ είρακε λα πάκε πάλσ απφ κήλα, δει. πξνηνχ λα αξρίζσ ην εκεξνιφγην. Αλ θαη δελ επηζθεπηφκαζηε ζπρλά απηφ ην ζπίηη, κνινλφηη δελ είλαη καθξηά

απφ θεη πνπ κέλνπκε εκείο, πάληα δηαηεξεί θάηη πνπ κε ηξαβάεη, γηαηί δίλεη ηελ εληχπσζε κηαο άλεζεο πνπ ζίγνπξα δελ ραξαθηεξίδεη ηελ δσή καο. Φειά ζηελ Πεληέιε, κέζα ζην δάζνο ηεο, δίπια ζε κηα πεγή πνπ αλαβιχδεη πάληα δξνζεξφ λεξφ, ζε πεξηβάιινλ ήζπρν θαη θαζαξφ απφ θαπζαέξηα, αηζαινκίριεο θιπ., απνηειεί ηδαληθφ ρψξν γηα πεξηζπιινγή θαη πλεπκαηηθή εξγαζία. Βέβαηα ζην ζπίηη απηφ, πνπ δελ είλαη αθξηβψο ζπίηη αιιά δηακέξηζκα πνιπθαηνηθίαο, ν αδειθφο κνπ κέλεη κε λνίθη θαη ζε θακηά πεξίπησζε δε κπνξεί λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη νη ππφινηπνη θάηνηθνη ηεο πνιπθαηνηθίαο απνηεινχλ "πλεπκαηηθφ πεξηβάιινλ". Δίλαη ηππηθνί λεφπινπηνη, πνπ θνπβαιάλε κέζα ηνπο φιε ηε ζρεηηθή εζηθή θηψρεηα θαη πλεπκαηηθή κηδέξηα. 'Οκσο ε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ δελ ζε αλαγθάδεη λα ηνπο ηξσο ζπλέρεηα ζηε κάπα, φπσο ζπκβαίλεη ζε άιια πξνάζηηα ή ζπλνηθίεο ηεο Αζήλαο. Καη επηπρψο πνπ ν αδειθφο κνπ θαη ε θνπέια κε ηελ νπνία είλαη παληξεκέλνο δελ αθήλνπλ αλεθκεηάιιεπηεο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο παξέρεη απηφ ην πεξηβάιινλ. Aπηφο κειεηάεη ηα ηειεπηαία καζήκαηα πνπ ηνπ έρνπλ απνκείλεη γηα λα ηειεηψζεη ηελ Ηαηξηθή θαη ε θνπέια αζρνιείηαη κε γξαθηθή δνπιεηά, επαγγεικαηηθά. 'Οηαλ επηζθέπηνκαη απηφ ην ζπίηη κεηά απφ καθξφρξνλεο θαη δπζάξεζηεο πεξηπέηεηεο, αηζζάλνκαη ιεο θαη νη πεξηπέηεηεο απηέο αλήθνπλ ζ' έλα απφκαθξν παξειζφλ. Ζ ζεκεξηλή ήηαλ κηα απφ ηηο κέξεο ηνπ ρξφλνπ πνπ θάζε πνιηηηζκέλνο θαη επαίζζεηνο άλζξσπνο επηδηψθεη λα κείλεη, φζν ην δπλαηφλ, πην καθξηά απφ ην πιήζνο θαη ηνπο ρψξνπο, φπνπ απηφ ζπλσζηίδεηαη γηα λα πξνβεί ζε πζηεξηθέο εθδειψζεηο, θάησ απφ ηα ηθαλνπνηεκέλα θαη γεκάηα απηαξέζθεηα βιέκκαηα ησλ αλζξσπνβνζθψλ ηνπ. Δίλαη δηπιή γηνξηή: Γηνξηάδεη ε εθθιεζία θαη ν ζηξαηφο πνπ παξακέλνπλ, ζαλ ζεζκνί, αρψξηζηνη, ζ' φιελ ζρεδφλ ηελ δηάξθεηα ηεο ηζηνξίαο ηεο αλζξσπφηεηαο. Σν ξαδηφθσλν, ε ηειεφξαζε θη φια ηα καδηθά κέζα ελεκέξσζεο θπξηαξρνχληαη απφ ηελ παξνπζία θαη ηνλ θνκπαζκφ ησλ παπάδσλ, ησλ θαξαβαλάδσλ, ησλ κπάηζσλ θαη ησλ πνιηηηθψλ. Οη παπάδεο γηνξηάδνπλ ηνλ ζάλαην (θνίκεζε, φπσο ηελ ιέλε) ηεο Παλαγίαο θαη νη ζηξαηησηηθνί, νη κπάηζνη θη νη πνιηηηθνί γηνξηάδνπλ ηελ έλαξμε ηνπ Γεχηεξνπ Παγθφζκηνπ Πφιεκνπ γηα ηελ Διιάδα, κε ηνλ ηνξπηιηζκφ ηνπ αληηηνξπηιηθνχ (ή ζσξεθηνχ, δελ ζπκάκαη γηαηί δελ κ' ελδηαθέξεη ηη αθξηβψο ήηαλ) "'Διιε" ζην ιηκάλη ηεο Σήλνπ, ην Γεθαπεληαχγνπζην ηνπ 1939. Βέβαηα, επίζεκα ε Διιάδα κπήθε ζηνλ πφιεκν ζηηο 28 Οθηψβξε 1940. Καη απηήλ επίζεο ηελ επίζεκε έλαξμε ηνπ πνιέκνπ γηα ηελ Διιάδα, νη ζηξαηησηηθνί, νη πνιηηηθνί θη νη παπάδεο ηελ γηνξηάδνπλ κε ηελ αλάινγε επηζεκφηεηα θαη κεγαινπξέπεηα. Οη γηνξηέο ηνπ ζαλάηνπ, νη ιεγφκελεο "εζληθέο" γηνξηέο, ήηαλ πάληα γηα ηνπο 'Διιελεο θάηη ζην νπνίν ηνπο ππνρξεψλνπλ λα ζπκκεηέρνπλ θαη λα εμνηθεηψλνληαη κ' απηφ απφ ηα πξψηα, θηφιαο, παηδηθά ηνπο ρξφληα. Παπάδεο κε θαληήιηα, ζπκηαηήξηα, ιάβαξα θαη εηθφλεο παξειαχλνπλ ζξηακβεπηηθά ζηνπο δξφκνπο, πίζσ ηνπο ζηξαηνθξάηεο, κπάηζνη θαη πνιηηηθνί κε βήκα θπξηάξρνπ, πην πίζσ παηδηά ηνπ δεκνηηθνχ θαη ηνπ γπκλαζίνπ ληπκέλα θαξαγθηνδίζηηθα ή ηζνπεδσκέλα κέζα ζηελ νκνηφκνξθε εκθάληζε πνπ επηβάιιεηαη ζηηο θαζηζηηθέο λενιαίεο, πην πίζσ κάδεο ιανχ, θαη ζηα πιεπξά ηνπ φινπ ζηάζνπ ζηξαηηψηεο πάλνπινη, ή

κπάηζνη, λα ζπξψρλνπλ πξνο ηα πίζσ πζηεξηθά πιήζε ιανχ, πνπ πξνζπαζνχλ λα αγγίμνπλ ηνλ θχξην φγθν ηεο παξέιαζεο, φπσο ηα κεξκήγθηα πνπ καδεχνληαη θαηά ρηιηάδεο γχξσ απφ ην πηψκα ελφο κεγάινπ εληφκνπ. Μέζα ζε ηέηνηεο ζνξπβψδεηο εθδειψζεηο καδηθήο παξάλνηαο, ηα παηδηά καζαίλνπλ λα κελ είλαη ηίπνηα παξαπάλσ απφ αζήκαληα κηθξνζθνπηθά εμαξηήκαηα ελφο ηεξάζηηνπ, ρανηηθνχ θαη παληνδχλακνπ κεραληζκνχ. 'Οπνην απφ ηα παηδηά απηά επηρεηξήζεη λα μερσξίζεη απφ ηελ κάδα βξίζθεηαη ακέζσο αληηκέησπν κε, θαη ζπλζιίβεηαη ηειηθά απφ, ηηο ζπκπιεγάδεο πέηξεο πνπ απνηεινχλ νη ζεζκνί παηξίο-ζξεζθεία-νηθνγέλεηα. Κυριακή 16 Αυγούστου 1987 Μηα αθφκε Κπξηαθή, φπσο ζρεδφλ φιεο νη άιιεο γηα καο. Παξφιν πνπ θη απηήλ ηελ Κπξηαθή ηελ πεξάζακε θιεηζκέλνη κέζα ζην ζπίηη, εθηφο απφ ην βξάδπ πνπ πήγακε ζην ζπίηη ηνπ θαινχ καο θίινπ, δελ καο θάλεθε θαη ηφζν πιεθηηθή γηαηί, κεηά απφ ηα ηειεπηαία γεγνλφηα πνπ καο θνχξαζαλ ηφζν πνιχ, είρακε θάπνηα αλάγθε γηα μεθνχξαζε. Ξεθνχξαζε "κεηά ηελ κάρε". Γηαηί, φπσο θαη λα' ρεη, δψζακε κηα κάρε θαη ηελ θεξδίζακε, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη θεξδίζακε ηνλ πφιεκν. Τπάξρεη έλα επράξηζην ζπλαίζζεκα πνπ δνθηκάδεη θαλείο κεηά ην ηέινο κηαο απφ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπ λα απνθηήζεη ηνλ έιεγρν πάλσ ζηε δσή ηνπ, φηαλ απηή ε πξνζπάζεηα έρεη πεηχρεη. Σν ζπλαίζζεκα φηη δελ είλαη αξηζκφο αιιά δηαζέηεη θάπνηα πξνζσπηθφηεηα, πνπ ηνλ θάλεη λα δηαθέξεη απφ ην πιήζνο. 'Οηαλ, κάιηζηα, νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα ειέγμεη ηελ δσή ηνπ ηνλ θέξλνπλ ζε ζχγθξνπζε κε ηελ αδηθία, ηελ θαηαπίεζε, ηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηελ πνιηηηζηηθή ππαλάπηπμε, δελ αηζζάλεηαη κφλν ζαλ πξνζσπηθφηεηα αιιά θαη ζαλ κέινο ελφο πιαηχηεξνπ θνηλσληθνχ θηλήκαηνο ελάληηα ζε απάλζξσπεο κνξθέο εμνπζίαο, ελφο θηλήκαηνο πνπ δελ πεξηνξίδεηαη νχηε απφ ζχλνξα, νχηε απφ ην ρξψκα ηνπ δέξκαηνο, ηελ θπιή, ην θχιν ή ηελ ειηθία, αιιά είλαη πάληα θαη παληνχ παξφλ κέζα ζηηο ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ. Γελ πηζηεχσ φηη, γηα λα αγσληζηεί θαλείο ελάληηα ζηα εγθιήκαηα ηνπ θξάηνπο ή ηεο θνηλσλίαο, ρξεηάδεηαη λα αλήθεη, αλαγθαζηηθά, ζε θάπνηα νξγαλσκέλε θνηλσληθή νκάδα. Τπάξρνπλ πνιινί άλζξσπνη πνπ δελ αλήθνπλ πνπζελά, ή ηνπιάρηζηνλ δελ ηνπο ππεξαζπίδεηαη θάπνηα θνηλσληθή νκάδα, θη φκσο, επεηδή δελ κπνξνχλ λα αληέμνπλ ηηο αδηθίεο, ηηο ηαπεηλψζεηο θαη ηνπο εμεπηειηζκνχο, βξίζθνληαη θάζε ηφζν ζε ζχγθξνπζε κε δηάθνξνπο ζεζκνχο, ρσξίο λα δηεθδηθνχλ παξάζεκα επαλαζηαηηθφηεηαο απφ θαλέλαλ. Σέηνηνπο αλζξψπνπο ζα ζπλαληήζεη θαλείο θαη έμσ απφ ηα γξαθεία ησλ λεπξνιφγσλ-ςπρηάηξσλ ηνπ ζηξαηνχ θαη έμσ απφ ηα γξαθεία ησλ Δπηηξνπψλ Απαιιαγψλ θαη κέζα ζηηο θπιαθέο, ζηξαηησηηθέο ή πνιηηηθέο, θαη ζηνπο δξφκνπο φηαλ γίλεηαη θάπνηα απζφξκεηε, θη φρη πξνγξακκαηηζκέλε απφ θφκκαηα, ζπλδηθάηα, θνηηεηηθνχο ζπιιφγνπο θιπ., δηαδήισζε. Απηνί νη άλζξσπνη πνπ κνινλφηη είλαη ρηιηάδεο, παξακέλνπλ πάληα αλψλπκνη, είλαη απηνί πνπ θηηάρλνπλ ηελ ηζηνξία. Μπνξεί λα κελ μερσξίδνπλ εχθνια απφ ην πιήζνο θαη λα κελ κπνξεί θαλείο λα αληηιεθζεί εχθνια ηελ χπαξμή ηνπο. 'Οκσο ν θαζέλαο ηνπο, κέζα

ηνπ, θέξλεη κηα νιφθιεξε πξνζσπηθή ηζηνξία, πνπ αλ δελ θαηαγξάθεηαη ζηα βηβιία θαη δελ γίλεηαη πιαηχηεξα γλσζηή, απηφ δελ ζεκαίλεη φηη δελ θξχβεη ηεξάζηην ελδηαθέξνλ θαη δελ έρεη θαζνξηζηηθή ζεκαζία γηα ηελ ηζηνξηθή εμέιημε. Απιά ε ηζηνξία θαηαγξάθεηαη απφ ηα αθεληηθά θαη απφ ηνπο ππεξέηεο ηνπο δηαλννχκελνπο. Κη απηνί πνηέ δελ αλαγλψξηζαλ, νχηε ζα αλαγλσξίζνπλ, ην δηθαίσκα ησλ δνχισλ ηνπο λα γξάθνπλ ηζηνξία. Γη απηφ θαη πίζσ απφ θάζε ζεκαληηθφ ηζηνξηθφ γεγνλφο αλαδεηνχλ πάληα ηελ χπαξμε "εγεζηψλ" πνπ θαη' απηνχο παίδνπλ ηνλ ξφιν ηνπ θηλεηήξηνπ κνρινχ ηεο ηζηνξίαο. Δευτέρα 17 Αυγούστου 1987 Mηα βδνκάδα πέξαζε απφ ηηο θξίζηκεο κέξεο ηνπ πξψηνπ δεθαεκέξνπ ηνπ Απγνχζηνπ, κηα βδνκάδα πνπ, αλ θαη θαλέλα απφ ηα ππάξρνληα πξνβιήκαηά καο δελ ιχζεθε νξηζηηθά, καο έδσζε ηελ επθαηξία λα πάξνπκε κηα "αλάζα". Κη εκέλα κνπ έδσζε ηελ επθαηξία λα ελεκεξψζσ ην εκεξνιφγην πνπ, φπσο έρσ μαλαπεί, δελ ζ' αθήζσ λα γίλεη αληαξφ. Καη ζήκεξα, γηα κηα αθφκε θνξά, απνδείρηεθε φηη δελ ρξεηάδεηαη θαη κεγάιε πξνζπάζεηα απφ κέξνπο κνπ γηα λα κε γίλεη θάηη ηέηνην. Καη εγψ θαη ε ΢νθία βαιιφκαζηε, ζα κπνξνχζα λα πσ, απφ ζπλερή δηαζηαπξνχκελα ππξά απφ κέξνπο ηεο θνηλσλίαο θαη δνχκε, ζέινληαο θαη κε, έλαλ θνηλσληθφ πφιεκν, πνπ ιίγν-πνιχ πεξλάεη απαξαηήξεηνο απφ ην θνηλσληθφ καο πεξηβάιινλ. 'Δλα ηέηνην πεξηζηαηηθφ, ηνπ θνηλσληθνχ απηνχ πνιέκνπ, ππήξμε θαη ε ζεκεξηλή επίζθεςε ηεο ζπηηνλνηθνθπξάο καο πνπ, νχηε ιίγν νχηε πνιχ, καο είπε λα ηα καδεχνπκε απφ ην ζπίηη πνπ καο λνηθηάδεη θαη λα ηνπ δίλνπκε, γηαηί θαη θαιά, επεηδή πέζαλε ν παηέξαο ηεο, ζέιεη λα θέξεη ηελ κάλα ηεο γηα λα κείλεη. Κη φκσο ε ζπηηνλνηθνθπξά καο κέλεη ζε πεληάξη ξεηηξέ θαη δίπια ζην πεληάξη δηαζέηεη θαη γθαξζνληέξα. Καη ζηελ πνιπθαηνηθία πνπ κέλνπκε, φια ηα δηακεξίζκαηα είλαη δηθά ηεο. 'Οκσο απηή δηάιεμε εκάο γηα λα δηψμεη, παξφιν πνπ πάληα ήκαζηαλ εμαηξεηηθά ηππηθνί καδί ηεο θαη, φ,ηη ρξήκαηα καο δήηεζε γηα δηάθνξεο επηζθεπέο ζε θνηλφρξεζηνπο ρψξνπο, πνπ έθαλε ρσξίο λα καο ξσηήζεη πξνεγνχκελα, εκείο ηεο ηα δψζακε, ρσξίο δεχηεξε θνπβέληα. Καη δελ έρνπκε θιείζεη νχηε ηέζζεξα ρξφληα ζ' απηφ ην δηακέξηζκα, πνπ ην βξήθακε κεηά απφ πνιχ ςάμηκν, φηαλ καο αλαγθάζαλε λα θχγνπκε απφ ην πξνεγνχκελν ζπίηη πνπ λνηθηάδακε. Καη φζν κέλνπκε ζ' απηφ ην δηακέξηζκα, πνηέ δελ δψζακε ιαβή νχηε ζηνπο γεηηφλνπο καο νχηε ζηελ ζπηηνλνηθνθπξά, γηα λα καο θάλνπλ θάπνηα παξαηήξεζε. Aπφ ηφηε πνπ βγήθακε απφ ηελ θπιαθή, εδψ θαη πεληέκηζπ ρξφληα, καο έρνπλ αλαγθάζεη λ' αιιάμνπκε ηέζζεξα ζπίηηα θαη, θάπνπ, αξρίδνπκε λα αηζζαλφκαζηε ζαλ αλεπηζχκεηνη λνκάδεο. Δίλαη ηδηαίηεξα εμνξγηζηηθή απηή ε ζπκπεξηθνξά ησλ ηδηνθηεηψλ απέλαληί καο, εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη εκείο είκαζηε απφ ηνπο ιίγνπο αλζξψπνπο πνπ πάληα πξνζπαζνχλ λα "κελ δίλνπλ δηθαηψκαηα". Οη ηδηνθηήηεο πάληα εθιακβάλνπλ ηελ επγέλεηά καο γηα αδπλακία, θαη ίζσο γηα θνπηακάξα, θαη γη απηφ είλαη πάληα ακείιηθηνη καδί καο. 'Δρνπλ κάζεη λα πεξηπνηνχληαη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ηνπο

παιηαλζξψπνπο πνπ θάλνπλ φ,ηη γνπζηάξνπλ, επεηδή αηζζάλνληαη ζαλ θνξείο εμνπζίαο, θαη απφ ηελ άιιε κεξηά λα θέξνληαη κε ηνλ ρεηξφηεξν ηξφπν ζ' απηνχο πνπ, ιφγσ ηεο εζηθήο δφκεζεο ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο, είλαη πάληα επγεληθνί, δηαθξηηηθνί θαη θαιφβνινη. Σν λα είζαη πνιηηηζκέλνο ζηελ Διιάδα, ζε θάλεη λα ζεσξείζαη απφ ηνπο 'Διιελεο εχθνιν ζχκα. Καη εγψ θαη ε ΢νθία είλαη δχζθνιν λα επηβηψζνπκε ζε κηα θνηλσλία θαζαξκάησλ, φζν αξλνχκαζηε λα γίλνπκε θαη κεηο θαζάξκαηα. Παξ' φια απηά, δελ έρνπκε ζθνπφ λα επηβεβαηψζνπκε θαη κεηο κε ηελ ζπκπεξηθνξά καο, φηη επγεληθφο θαη πνιηηηζκέλνο ζεκαίλεη εχθνιν ζχκα. 'Δρνπκε ζπλείδεζε ησλ δηθαησκάησλ καο θαη δελ ζ' αθήζνπκε πνηέ λα καο ηζαιαπαηνχλ αδηακαξηχξεηα. Κη αο έρνπλ νη εθκεηαιιεπηέο ππάλζξσπνη φιν ηνλ θαηαζηαιηηθφ κεραληζκφ κε ην κέξνο ηνπο. Ζ ηζηνξία καο δείρλεη φηη δελ θνβεζήθακε πνηέ λα έξζνπκε ζε ζχγθξνπζε κ' απηφλ ηνλ θαηαζηαιηηθφ κεραληζκφ, φηαλ μέξακε φηη έρνπκε ην δίθην κε ην κέξνο καο. Γελ ζέινπκε θη εκείο λα παξακείλνπκε ζ' απηφ ην ζπίηη, αθνχ καο δηψρλνπλ, αιιά ζα θχγνπκε φηαλ κπνξέζνπκε, θη φρη φπνηε αξέζεη ζηνπο ηδηνθηήηεο λα καο πεηάμνπλ έμσ. 'Δηζη, ζ' φια η' άιια άιπηα πξνβιήκαηα, πνπ θαζηζηνχλ ηελ επηβίσζή καο πξνβιεκαηηθή, ζήκεξα πξνζηέζεθε θαη ην πξφβιεκα ηεο ζηέγεο. Μηα δσή πξνζπαζνχκε λα βάινπκε ηα πξάγκαηα ζε θάπνηα ηάμε, θαη κηα δσε έξρνληαη νη δηάθνξνη βνιεκέλνη πνπ παηάλε επί πησκάησλ θαη καο ηελ ραιάλε. Αιιά, φπσο θαη ην ζθπιί ηνπ Παπιψθ, κεηά απφ κηα ζεηξά εξεζηζκάησλ πνπ ηνπ αθήλνπλ πάληα πξνζδνθίεο απξαγκαηνπνίεηεο, ηειηθά παχεη λ' αληηδξάεη ζ' απηά, έηζη θαη 'γσ παχσ λα δίλσ πνιιή ζεκαζία ζε ηέηνηεο ζπλερείο θη επαλαιακβαλφκελεο αλαπνδηέο θαη δελ θάλσ ηε ράξε ζηνπο πνηθηιψλπκνπο ερζξνχο καο λα ράζσ ηνλ έιεγρν πάλσ ζην κπαιφ κνπ. Αλ λνκίδνπλ φηη ζα καο ζπάζνπλ απηνί ηα λεχξα, έρνπλ θάλεη κεγάιν ιάζνο. Δκείο ζα ηνπο ηα ζπάζνπκε. Τρίτη 18 Αυγούστου 1987 ΢αλ λα κελ έθηαλαλ φια απηά ηα ζιηβεξά γεγνλφηα ηνπ ηειεπηαίνπ θαηξνχ, ζήκεξα ήξζε λα πξνζηεζεί θαη ην πην ρνληξφ, ην πην ζιηβεξφ, ην πην θξηθηαζηηθφ θη αλαηξηρηαζηηθφ απ' φια: Ο Παλαγηψηεο Γαγγιίαο, ν άλζξσπνο πνπ φζν βξηζθφκαζηε καδί ζηελ θπιαθή, θαηάθεξλε πάληα λα καο δίλεη ζάξξνο θαη λα καο θάλεη λ' αληηκεησπίδνπκε ηηο πην απάλζξσπεο ζπλζήθεο κε ην ρακφγειν ζηα ρείιε, ν άλζξσπνο πνπ ππήξμε ν κφλνο θξαηνχκελνο πνπ δέρηεθε λα επηβεβαηψζεη ζην δηθαζηήξην, πνπ έγηλε ελάληηα ζηνλ Γηεπζπληή, ηνλ Αξρηθχιαθα, ζ' έλαλ Τπαξρηθχιαθα θαη ηξεηο θχιαθεο ησλ θπιαθψλ Κνξπδαιινχ, ηνλ άγξην μπινδαξκφ απ' απηνχο εκέλα, ηνπ Γηάλλε ΢θαλδάιε θαη ηνπ Κπξηάθνπ Μνίξα, κνινλφηη εθείλε ηελ επνρή παξέκελε ζαλ θξαηνχκελνο ζηα ρέξηα ησλ δεζκνθπιάθσλ θαη ήμεξε θη φηη ην δηθαζηήξην, πνπ πάληα ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο είλαη ζηεκέλν, ζα ηνπο αζσψζεη, ν άλζξσπνο πνπ βξηζθφηαλ πάληα ζηελ πξψηε γξακκή ηνπ αγψλα γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ θξαηνπκέλσλ, πξψηνο θαη ζηνλ θαηάινγν ησλ θξαηνπκέλσλ πνπ ππνγξάθνπλ ην θείκελν

δηακαξηπξίαο γηα ηηο θξηρηέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχζαλ ζην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο, ζπλζήθεο πνπ ζηηο 6 Φεβξνπαξίνπ 1987 νδήγεζαλ ηνπο θξαηνχκελνπο ζηελ εμέγεξζε θαη ζην θάςηκν απηνχ ηνπ θνιαζηεξίνπ, ν άλζξσπνο πνπ ππήξμε ν κφλνο πνπ θαηάθεξε λα θαηαδηθαζηεί ν Αξρηθχιαθαο ηνπ Φπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινχ Γηψξγνο Δπζπκίνπ ζε εθηά ρξφληα θπιαθή γηα εκπφξην λαξθσηηθψλ πξνο ηνπο θξαηνχκελνπο, ν άλζξσπνο πνπ απφ ην 1981 κέρξη ην 1987 έθαλε ηηο πεξηζζφηεξεο αλαθνξέο ζην ππνπξγείν Γηθαηνζχλεο, ηηο πεξηζζφηεξεο κελχζεηο θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θαηαγγειίεο κε γξάκκαηα ζηηο εθεκεξίδεο, γηα ηα εγθιήκαηα πνπ δηαπξάηηεη ην θξάηνο κέζα ζηηο θπιαθέο, ν άλζξσπνο πνπ πξφζθεξε ηα πην πνιιά ζηνλ αγψλα γηα ηελ ειεπζεξία, ηελ ηζφηεηα θαη ηελ αμηνπξέπεηα ηνπ αλζξψπνπ κέζα ζηνπο πην απάλζξσπνπο θαη εγθιεκαηηθνχο ζεζκνχο, ηηο θπιαθέο θαη ηα ςπρηαηξεία, ΓΔΝ ΕΔΗ ΠΗΑ. Καηεβαίλνληαο ην πξσί ζηελ Αζήλα γηα δνπιεηέο, είδακε έθπιεθηνη, ε ΢νθία θαη 'γσ, ζηηο πξψηεο ζειίδεο ησλ εθεκεξίδσλ ην πξφζσπν ηνπ Παλαγηψηε θη απφ θάησ ηελ επεμήγεζε φηη ζ' απηφλ αλήθεη ην πηψκα πνπ απνθαιχθζεθε ηεκαρηζκέλν θαη κέζα ζε ζαθνχιεο ζε κηα ραξάδξα ζηνλ Αριαδφθακπν, απφ θάπνηνλ βνζθφ, εμαηηίαο ηεο δπζνζκίαο πνπ αλέδηδε. Γελ κπνξνχζακε λα πηζηέςνπκε ζηα κάηηα καο. Πψο έλαο άλζξσπνο ζαλ ηνλ Παλαγηψηε, πνπ ήηαλ ηέξαο επθπΐαο, πψο έλαο άλζξσπνο ζαλ ηνλ Παλαγηψηε πνπ πάληα πξφζερε θαη νξγάλσλε κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν θαη ην πην κηθξφ ηνπ βήκα, έλαο άλζξσπνο πνπ κπξνζηά ηνπ ε θνηλσλία θαη ην θξάηνο θαηλφληνπζαλ ηφζν μεθάζαξα ζαλ ζ' αθηηλνγξαθία, πψο απηφο πνπ ζεσξνχζακε ηθαλφ λα αληαπεμέξρεηαη θαη ζηηο πην αδηέμνδεο θαηαζηάζεηο, πψο κπφξεζε θαη έπεζε ζηελ ηξνκεξή παγίδα πνπ ηνπ ζηήζαλε νη εγθιεκαηίεο πνπ αζθνχλ αλελφριεηνη έιεγρν ζηηο θπιαθέο, ηα δηθαζηήξηα θαη ηελ αζηπλνκία; Γελ πξφιαβε λα θιείζεη νχηε έλα κήλα έμσ απφ ηηο θπιαθέο (απνθπιαθίζηεθε ζηηο 9 Ηνπιίνπ κεηά απφ ηξία ρξφληα πνπ δηάξθεζε ε ηειεπηαία θπιάθηζή ηνπ) θαη νη καθηφδνη, πνπ ιπκαίλνληαη ηνπο θαηαζηαιηηθνχο απηνχο ζεζκνχο ηνπ θξάηνπο, ηνλ ηξάβεμαλ θάπνπ, φπνπ ηνλ δνινθφλεζαλ κε απαλσηέο ηζεθνπξηέο ζην θεθάιη, θφςαλε ην πηψκα ηνπ ζε θνκκάηηα, ηα βάιαλε ζε ζαθνχιεο θαη πήγαλε θαη ηα πεηάμαλε ζ' έλα απφκεξν ζεκείν ζηνλ Αριαδφθακπν πνπ βξίζθεηαη ζηε δηαδξνκή 'Αξγνπο-Σξίπνιεο. Σν έγθιεκα πξέπεη λα έγηλε πξηλ δπν βδνκάδεο πεξίπνπ. Ο ηξφπνο πνπ επηιέμαλε λα ηνλ δνινθνλήζνπλε ήηαλ πνιχ θαιά πξνκειεηεκέλνο. Μηα ηφζν ηδηαδφλησο εηδερζήο δνινθνλία ηνπ εγέηε ηνπ θηλήκαηνο ησλ θπιαθηζκέλσλ γηα η' αλζξψπηλα δηθαηψκαηά ηνπο, απνηειεί ην θαιχηεξν θφβεηξν θαη ηελ πην απνηειεζκαηηθή πξνεηδνπνίεζε γηα φζνπο θπιαθηζκέλνπο επηρεηξνχλ, ή ζθέπηνληαη λα επηρεηξήζνπλ, λα ακθηζβεηήζνπλ ην δηθαίσκα ησλ κπάηζσλ λα ζπιιακβάλνπλ, ησλ δηθαζηψλ λα θαηαδηθάδνπλ θαη ησλ δεζκνθπιάθσλ λα εμνληψλνπλ ηνπο αλζξψπνπο πνπ αξλνχληαη λα ππνηαρηνχλ ζηελ ππάξρνπζα θνηλσληθή δηεπζέηεζε, φπνπ ηα αθεληηθά θαη ηα καληξφζθπιά ηνπο παηνχλ πάλσ ζην πηψκα ηνπ νπνηνπδήπνηε, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηήζνπλ θαη ηηο πην βξψκηθεο θαη ζαδηζηηθέο νξέμεηο ηνπο. Κη απηνί πνπ απνθαζίζαλε θη εθηειέζαλε απηφ ην ζηπγεξφ έγθιεκα, μέξαλε εθ ησλ πξνηέξσλ φηη ζα αληηκεησπίζνπλ

φρη κφλν ηελ αδηαθνξία ηεο αζηπλνκίαο θαη ησλ δηθαζηψλ, πνπ δελ ζα θάλνπλε ηίπνηα γηα ηελ "εμηρλίαζε" ηνπ εγθιήκαηνο, αιιά θαη ζα έρνπλ κε ην κέξνο ηνπ θαη ηηο εθεκεξίδεο θαη ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, πνχ, φπσο πξνβιέςαλε, παξνπζίαζαλ ηνλ Παλαγηψηε ζαλ ζεζεκαζκέλν θαθνπνηφ κε βαξχηαην πνηληθφ κεηξψν θαη πάλσ απφ ηξηάληα ρξφληα δξάζε. Απηφ ην θνβεξφ έγθιεκα ζε βάξνο ελφο ηφζν δηθνχ καο αλζξψπνπ, πνπ καο είρε εθηηκήζεη ηφζν πνιχ ψζηε, κηα θνξά πνπ ήηαλ έμσ απ' ηηο θπιαθέο, καο είρε θάλεη ην ηξαπέδη ζ' έλα απφ ηα πην αθξηβά θαη αξηζηνθξαηηθά εζηηαηφξηα ηεο Αζήλαο, καο ζπγθιφληζε φζν, ζρεδφλ, ηίπνηε άιιν θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Γελ ήηαλ κηα δνινθνλία πνπ βαζίζηεθε ζε θαιιηεξγεκέλεο πξνεγνχκελα αδπλακίεο ηνπ ζχκαηνο, φπσο ν ζάλαηνο ηνπ ΢πχξνπ Κσηξέηζνπ απφ λαξθσηηθά ην 1983, δελ ήηαλ κηα δνινθνλία πνπ ζηεξίρηεθε ζηελ θαηαξξάθσζε ηνπ εζηθνχ ηνπ ζχκαηνο θαη ηεο πίζηεο ηνπ ζηελ δπλαηφηεηα λα είλαη πνηέ ειεχζεξνο, φπσο ζπλέβεθε κε ηνλ Θφδσξν Βελάξδν, πνπ ηνλ νδήγεζαλ ζηελ απηνθηνλία κέζα ζηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ ην 1984, δελ ήηαλ κηα δνινθνλία ελφο δεθαπεληάρξνλνπ καζεηή πνπ έηπρε λα γίλεη απηφο ζηφρνο ησλ ππξψλ ηεο αζηπλνκίαο κεηά απφ κηα ζχγθξνπζε κ' απηήλ, φπσο ζπλέβεθε κε ηελ δνινθνλία ηνπ δεθαπεληάρξνλνπ αλαξρηθνχ Μηράιε Καιηεδά ην 1985... 'Ζηαλ κηα πξνκειεηεκέλε ελ ςπρξψ αλζξσπνθηνλία κε ηελ απαξαίηεηε απφθξπςε ηνπ πηψκαηνο ελφο ιατθνχ αγσληζηή, πνπ δελ ππήξρε θαλέλαο άιινο ηξφπνο λα ηνλ θάλνπλ λα ζσπάζεη. Δκείο, ιίγν-πνιχ, πηζηεχακε φηη ηέηνηνπ είδνπο θξηθηά εγθιήκαηα, ζε βάξνο αληηπάισλ ηνπ απάλζξσπνπ θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο, ζπκβαίλνπλ κφλν ζε ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ, φπνπ πεξπαηάο ζηνπο δξφκνπο θαη βιέπεηο πεηακέλα ηα θαηαθξενπξγεκέλα πηψκαηα ησλ επαλαζηαηψλ πνπ δνινθνλνχληαη απφ η' απνζπάζκαηα ζαλάηνπ ηνπ ζηξαηνχ θαη ηεο αζηπλνκίαο. Κη φκσο απνδεηθλχεηαη θαζεκεξηλά, φηη γηα ηνπο πξαγκαηηθνχο αληηπάινπο ηνπ εγθιεκαηηθνχ θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο, κηα αζηηθή δεκνθξαηία δελ δηαθέξεη ζε ηίπνηα θη απφ ηελ πην θηελψδε ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία. Απέλαληη ζηνπο γλήζηνπο καρεηέο ηεο ειεπζεξίαο φια ηα εμνπζηαζηηθά θαζεζηψηα είλαη ην ίδην απάλζξσπα, αδίζηαθηα θαη εγθιεκαηηθά. Αιίκνλν ζ' απηνχο πνπ, φπσο εκείο, ελψ έρνπλ πιήξε ζπλείδεζε ηνπ θηλδχλνπ πνπ αληηκεησπίδνπλ θαζεκεξηλά, δελ είλαη ζε ζέζε λα θάλνπλ ηίπνηα απνηειεζκαηηθφ γηα λα ηνλ απνηξέςνπλ. 'Οιε ηελ εκέξα κέρξη ην βξάδπ εγψ θαη ε ΢νθία ηξηγπξίδακε κέζα ζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο ρσξίο δηάζεζε γηα ηίπνηα, ρσξίο θαλέλα πξνζαλαηνιηζκφ, ρσξίο λα βξίζθνπκε θαλελφο είδνπο δηέμνδν. Κη νη θνηλνί γηα καο θαη ηνλ Παλαγηψηε γλσζηνί λα κελ βξίζθνληαη πνπζελά. 'Οπσο ζπκβαίλεη πάληα, φηαλ έρεη θαλέλαο ηελ αλάγθε ηνπο. Αθφκα θαη ε εκεξνκελία πνπ δηάιεμε ην θξάηνο γηα λα ηνλ δνινθνλήζεη ήηαλ πξνζεθηηθά κειεηεκέλε θαη επηιεγκέλε. 'Ζηαλ ν Αχγνπζηνο, ν κήλαο πνπ νη πεξηζζφηεξνη δνχινη ιείπνπλ "γηα δηαθνπέο" θαη αθήλνπλ πίζσ ηνπο η' αθεληηθά λα νξγαλψλνπλ αλελφριεηα ηελ θαηαιήζηεπζή ηνπο θαη ηελ εμφλησζε ησλ πην επηθίλδπλσλ, γη απηά, θνηλσληθψλ νκάδσλ θαη αηφκσλ. Οη δνινθφλνη μέξαλε φηη ζε κηα ηέηνηα πεξίνδν ν Παλαγηψηεο ζα είρε, ιίγν-πνιχ,

ρακέλε ηελ επαθή κε ηνπο αλζξψπνπο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ηνλ θαιχςνπλ. 'Οπσο ζπλέβεθε θαη κε κέλα, φηαλ ρξεηάζηεθε λ' αληηκεησπίζσ ηνλ δνινθνληθφ κεραληζκφ ηνπ ζηξαηνχ. Καη κ' απηήλ ηελ θξηθηή ηζηνξία πξφβαιε, γηα κηα αθφκε θνξά κέζα καο, ε έληνλε αγαλάθηεζε θαη ε πηθξία γηα θάπνηνπο "ζπληξφθνπο" καο, πνπ ελψ κηιάλε γηα επαλάζηαζε κε ηα πην σξαία ιφγηα θαη θαπρψληαη, γεκάηνη απηαξέζθεηα, γηα ηα θαηνξζψκαηά ηνπο, αθήλνπλ πάληα αθάιππηνπο ζηα ρέξηα ηνπ θξάηνπο, φζνπο βξίζθνπλ ηελ αξεηή θαη ηελ ηφικε λα ζεθψζνπλ θεθάιη απέλαληη ζηνλ κεραληζκφ ηνπ νξγαλσκέλνπ θαη επίζεκνπ εγθιήκαηνο. Μεηά απφ ηέηνηα ζπληαξαθηηθά γεγνλφηα ράλνπκε θάζε δηάζεζε λα επηθνηλσλνχκε καδί ηνπο. Υάλνπκε θάζε δηάζεζε γηαηί αηζζαλφκαζηε φηη ράλνπκε ηα ιφγηα καο, εθ' φζνλ ηα απεπζχλνπκε ζ' αλζξψπνπο πνπ ιίγν-πνιχ ηξέθνληαη απφ ην πηψκα ηεο ζάπηαο θνηλσλίαο καο θαη βξίζθνπλ πάληα κηα θαηαμησκέλε ζέζε κέζα ζ' απηήλ. Γπξίζακε ην βξάδπ ζην ζπίηη, απ' φπνπ καο δηψρλνπλ, ρσξίο λα κπνξνχκε αθφκε λα ρσλέςνπκε ην θξηθηαζηηθφ γεγνλφο απηήο ηεο εκέξαο. Καη ην θσηεηλφ θαη πεξήθαλν πξφζσπν ηνπ Παλαγηψηε λα καο θνηηάδεη, φπσο έλαο πνιχ δηθφο καο άλζξσπνο, κεζ' απ' φιεο ηηο εθεκεξίδεο πνπ αγνξάζακε γηα λα επηβεβαηψζνπκε ην απίζηεπην γεγνλφο. Τετάρτη 19 Αυγούστου 1987 Οη εθεκεξίδεο ζπλερίδνπλ λα αθηεξψλνπλ κεγάιν κέξνο ηεο αξζξνγξαθίαο ηνπο ζηνλ θφλν ελφο θαθεηδή απφ ηελ αζηπλνκία κπξνζηά ζην θαηλνχξγην κέγαξν ηεο Αζθάιεηαο ζηελ ιεσθφξν Αιεμάλδξαο, έγθιεκα πνπ απνηέιεζε ην θχξην άξζξν ηνπο ρηεο. Σίλνο λα ηδξψζεη ην κάηη απφ ηελ "αλεμηρλίαζηε" δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε, φηαλ ζηελ Διιάδα ε αζηπλνκία κπνξεί θαη ζθνηψλεη δεκφζηα πνιίηεο ζαλ ηνλ θαθεηδή, πνπ ην κφλν ηνπ "αδίθεκα" ήηαλ ην φηη ήζειε λα επηζθεθζεί ηνλ ζπλεηαίξν ηνπ πνπ ήηαλ θξαηνχκελνο ζηελ Αζθάιεηα, γηαηί δήζελ ζην καγαδί ηνπ παίδαλ ραξηηά ρσξίο άδεηα ηεο αζηπλνκίαο; Σνλ θαθεηδή ηνλ ζθφησζε απφ ην πνιχ μχιν ε θξνπξά ηεο Αζθάιεηαο, ψζηε λα ην κάζεη φινο ν θφζκνο φηη νη κπάηζνη δελ αζηεηεχνληαη, θαη φηη πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κε δένο ην δεθαηξηφξνθν θηίξην ηεο Αζθάιεηαο. Κηίξην πνπ γηα λα "ζηεξηψζεη" νη κπάηζνη είραλ ηελ δχλακε λα πξνζθέξνπλ κέρξη θαη αλζξσπνζπζία, φπσο, ζχκθσλα κε ηελ παξάδνζε, θάλαλε παιηά κε ηα γεθχξηα ζαλ ην γεθχξη ηεο 'Αξηαο. Βέβαηα, κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη απηφο ν θαθεηδήο δελ ήηαλ θαη ην πξψην ζχκα ηεο αζηπλνκίαο ζ' απηφ ην θηίξην. 'Ζηαλ απιά έλα ζχκα πνπ ε δνινθνλία ηνπ έπξεπε λα δεκνζηνπνηεζεί. Καη κάιινλ θξνληίζαλε νη ίδηνη νη κπάηζνη γη' απηφ, ιακβαλνκέλνπ ππ' φςε ηνπ γεγνλφηνο φηη ν αδειθφο ηνπ ζχκαηνο είλαη θη ν ίδηνο κπάηζνο απφ ηελ κηα, θη απφ ηελ άιιε απφ ηηο αλαθαηαηάμεηο πνπ αθνινχζεζαλ ηελ δεκνζηνπνίεζε, ζε ζέζεηο αξρεγψλ βξέζεθαλ άηνκα ζαλ ηνλ Κνθθηλάθε, πνπ κέρξη ηψξα ήηαλ αξρεγφο ησλ Μ.Δ.Α. (Μνλάδσλ Δηδηθψλ Απνζηνιψλ), ζψκαηνο πνπ εθπαηδεχεηαη απφ ηνπο Ακεξηθαλνχο εηδηθά γηα λα δέξλεη θαη λα ζθνηψλεη, ρσξίο πνηέ λα ηνπ

αλαηίζεληαη άιια θαζήθνληα. Ζ αλάδεημε ηνπ Κνθθηλάθε ζε αξρεγφ ηεο αζηπλνκίαο φιεο ηεο Αηηηθήο ήηαλ ε επίζεκε επηβξάβεπζε ηεο αζηπλνκίαο απφ ηελ θπβέξλεζε γηα ηελ αλζξσπνζπζία πνπ νξγάλσζε "πξνο γλψζηλ θαη ζπκκφξθσζηλ" ησλ πνιηηψλ. 'Δηζη άλαςε ην πξάζηλν θσο θαη γηα άιιεο ηέηνηεο "ηειεηνπξγηθέο" αλζξσπνζπζίεο. Οη εθεκεξίδεο βηάζηεθαλ λα θιείζνπλ ηελ ππφζεζε ηεο ζηπγεξήο δνινθνλίαο ηνπ Παλαγηψηε θαη κφλν ε "Διεπζεξνηππία" έγξαςε φηη ε "έξεπλα γηα ηνπο δνινθφλνπο" αλαηέζεθε ζε επαξρηαθέο αζηπλνκηθέο δηεπζχλζεηο, φπσο ηεο Κνξίλζνπ, ηνπ 'Αξγνπο θαη ηεο Σξίπνιεο. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν απαιιάζζεηαη ε θάζε αζηπλνκηθή δηεχζπλζε απφ ηηο επζχλεο γηα ηηο έξεπλεο θαη ε θάζε κηα θνξηψλεη ηηο επζχλεο ηεο ζηελ άιιε. 'Δηζη, θαη ηππηθά πηα, θαλείο δελ είλαη αξκφδηνο γηα ηελ "εμηρλίαζε" ηνπ εγθιήκαηνο. Αρ ξε Παλαγηψηε, πνχ λα 'μεξεο πφζν εχθνια ζ' απαιιαζζφληνπζαλ απφ ηελ παξνπζία ζνπ νη καθηφδνη πνπ θπβεξλάλε ηελ Διιάδα! Καη πνχ λα 'μεξεο, φηη ην ζξάζνο ησλ δνινθφλσλ ζα ήηαλ ηφζν κεγάιν, ψζηε ηελ ίδηα κέξα ηεο απνθάιπςεο ηεο θξηθηήο δνινθνλίαο ζνπ, ζα βάδαλε εθπνκπή ζηελ ηειεφξαζε, κε ηνλ ππνπξγφ Γηθαηνζχλεο θαη ηνπο ξνπθηάλνπο ηνπ ζηηο θπιαθέο λα θαπρψληαη φηη ζήκεξα νη θπιαθέο είλαη θαιχηεξεο απφ πνηέ άιινηε θαη φηη ηνπο θπιαθηζκέλνπο ηνπο έρνπλ ζηα φπα-φπα! Γπζηπρψο έγηλε θη απηφ ρηεο: Ο απηάξεζθνο θνκπαζκφο ησλ δνινθφλσλ γηα ην έγθιεκά ηνπο ζην απφγεηφ ηνπ. Κη ν Μαξαγθάθεο πάιη θιεηζκέλνο ζηηο βάξβαξεο θαη απνκαθξπζκέλεο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο Καβάιαο. 'Οιεο απηέο ηηο κέξεο πνπ δελ γξάθαλε νη εθεκεξίδεο, ηνλ είραλε θπιαθηζκέλν ζην πεηζαξρείν ηνπ ζηξαηνπέδνπ ηεο Γξάκαο. Απφ θεη ηνλ βγάιαλε γηα λα ηνλ κεηαθέξνπλ ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο Καβάιαο, φπνπ ήηαλ θιεηζκέλνο φιν ην ηειεπηαίν δηάζηεκα πξηλ ηνλ απνθπιαθίζνπλ. Καη ηψξα ηνπ θνξηψζαλε πάιη ην αδίθεκα ηεο "αλππαθνήο", αδίθεκα γηα ην νπνίν ηνλ είρε αζσψζεη ην ζηξαηνδηθείν πνπ ηνλ θαηαδίθαζε ζε ηέζζεξα ρξφληα θπιαθή. Κη νη 'Διιελεο πνιηηηθνί, λενιαίνη ή κε, ηνλ γξάθνπλε θαλνληθά, εθηφο απφ ηνπο νηθνιφγνπο. Δπηπρψο πνπ δελ ζπκβαίλεη ην ίδην θαη κε ηνπο Ηηαινχο Ρηδνζπάζηεο (ην θφκκα ηεο Σζηηζηνιίλαο), πνπ έρνπλ έξζεη ζηελ Διιάδα θαη θάλνπλ θακπάληα γηα ηελ απειεπζέξσζή ηνπ. Δίλαη ηφζν λεθξή απηή ε ρψξα, πνπ έρνπκε αλάγθε απφ ηνπο μέλνπο λα έξρνληαη λα καο αλνίγνπλ ηα κάηηα γηα ηηο σκέο θαηαπαηήζεηο θαη ησλ πην ζηνηρεησδψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, θαηαπαηήζεηο πνπ απνηεινχλ πάγηα θαηάζηαζε ηεο πνιηηηθνθνηλσληθήο δσήο ηεο ρψξαο. Αλακθίβνια νη 'Διιελεο ζα έπξεπε λα ληξέπνληαη γη απηφ, αιιά απηά είλαη ςηιά γξάκκαηα γηα κηα ρψξα, φπνπ ε αδηαληξνπηά ζεσξείηαη αμηέπαηλε θαη αμηνδήιεπηε απφδεημε αλδξηζκνχ. Δγψ θαη ε ΢νθία, ρσξίο λα κπνξνχκε λα ζπλέιζνπκε αθφκε απφ ηελ απνηξφπαηε δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε, θη αεδηαζκέλνη απ' φια απηά πνπ ζπκβαίλνπλ γχξσ καο, θχγακε πξνζσξηλά απφ ην ζπίηη πνπ καο δηψρλνπλ θαη ήξζακε ζε κηα παξαιία ηεο Αηηηθήο, φπνπ ππάξρεη ζπγγεληθφ ζπίηη γηα λα κείλνπκε φζν ζέινπκε. Πηζηεχνπκε φηη ζηελ εζπρία ηεο εμνρήο ζα κπνξέζνπκε λα απηνζπγθεληξσζνχκε θαη λα θαηαγξάςνπκε ηηο ζθέςεηο καο, ελψ ε ζάιαζζα είλαη ν πην θαηάιιεινο ρψξνο γηα λα μεπιπζνχκε απφ ηελ ιίγδα θαη ηελ βξσκηά

ηνπ ζηρακεξνχ "πνιηηηζκνχ" ηεο Διιάδαο. Αθφκε δελ κπνξψ λα ρσλέςσ φηη ην θξάηνο επέιεμε εηδηθά ηνλ Παλαγηψηε, γηα λα ηνλ βγάιεη απφ ηελ κέζε. Καη δελ κπνξψ λα ην ρσλέςσ, γηαηί ν Παλαγηψηεο δελ ήηαλ απφ ηνπο αλζξψπνπο πνπ αλαιακβάλνπλ έλνπιε δξάζε γηα ηελ ππεξάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο, επεηδή πηζηεχνπλ φηη νπνηαδήπνηε άιιε κνξθή δξάζεο είλαη κάηαηε. Σν κφλν ηνπ "έγθιεκα" ππήξμε ε επηκνλή ηνπ λα απεπζχλεηαη ζηελ εθηειεζηηθή εμνπζία, ζηνπο δηθαζηέο θαη ζηηο εθεκεξίδεο, θαη λα δεηάεη λα εθαξκνζηεί ν λφκνο. Με ηελ δνινθνλία ηνπ ηα θπθιψκαηα έδεημαλ ζ' φινπο, κε ηνλ πην σκφ ηξφπν, ην πφζν επηθίλδπλν είλαη γηα ηελ ίδηα ηνπο ηελ δσή, λα δεηάλε απφ ηνπο θνξείο ηεο εμνπζίαο λα βάινπλ θξαγκφ ζηελ βία θαη ηελ απζαηξεζία. Κάηη πνπ είρα θαη εγψ, πξνζσπηθά, ηελ επθαηξία λα δηαπηζηψζσ, φηαλ ε "Γηθαηνζχλε" αζψσζε ηνπο εζηθνχο θαη θπζηθνχο απηνπξγνχο ηνπ βάξβαξνπ μπινδαξκνχ κέζα ζηελ θπιαθή εκέλα, ηνπ Γηάλλε ΢θαλδάιε θαη ηνπ Κπξηάθνπ Μνίξα. Πέμπτη 20 Αυγούστου 1987 Κακηά εθεκεξίδα δελ γξάθεη πηα γηα ηνλ Παλαγηψηε. Σα θαζάξκαηα πνπ ηνλ δνινθφλεζαλ ηξίβνπλ ηα ρέξηα ηνπο επραξηζηεκέλα απφ ηελ αδηαθνξία, κε ηελ νπνία αληηκεηψπηζαλ νη 'Διιελεο, ηελ ζηπγεξή δνινθνλία ηνπ εγέηε ηνπ θηλήκαηνο ησλ θπιαθηζκέλσλ γηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Αιιά φζν θαη λα θάλνπλ φινη ην θνξφηδν ηψξα Ο ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ΢ ΕΔΗ. Ζ ηζηνξία ζα ηνλ δηθαηψζεη. Δίλαη ρξένο θαη δήηεκα πςίζηεο εζηθήο ζεκαζίαο γηα φζνπο ηνλ γλψξηζαλ, λα κελ αθήζνπλ ν ζάλαηφο ηνπ λα πεξάζεη έηζη ζηα παξαιεηπφκελα ηεο ηζηνξίαο. Γηα φζνπο δελ βάδνπλ ην πνξηνθφιη ηνπο πάλσ απφ ηελ αιήζεηα, ν Παλαγηψηεο αμίδεη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ δεθάδεο πνιηηηθνχο, δηαλννχκελνπο, επηζηήκνλεο θαη θαιιηηέρλεο πνπ θπξηαξρνχλ ζήκεξα ζηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή δσή ηεο Διιάδαο. Μπνξψ λα πσ κε θάζε βεβαηφηεηα φηη, φινη απηνί, δελ κπνξνχλ θαη δελ ζα κπνξέζνπλ λα θηάζνπλ πνηέ νχηε ην κηθξφ ηνπ δαρηπιάθη. Ζ δσή ηνπ, αιιά θπξίσο ν ζάλαηφο ηνπ, ηνλ αλέδεημαλ ζαλ έλαλ απφ ηνπο ιίγνπο ήξσεο πνπ έρεη βγάιεη πνηέ απηή ε ρψξα. Καη απηά δελ είλαη θαζφινπ κεγάια ιφγηα. Δίλαη απιά ε αιήζεηα, φζν θαη απίζηεπηε θη αλ θαίλεηαη. Πξνθαιψ νπνηνλδήπνηε έρεη ην ζξάζνο λα ακθηβάιιεη, λα ηελ δηαςεχζεη. Καη νχηε είλαη ζέκα δεκηνπξγίαο εξψσλ. Πξέπεη επηηέινπο λα θαηαιάβνπκε φηη ππάξρνπλ ζήκεξα ζηα ρέξηα ηεο εμνπζίαο γλήζηνη αγσληζηέο ηεο ειεπζεξίαο πνπ ε δσή ηνπο βξίζθεηαη ζε άκεζν θίλδπλν. Δλδεηθηηθά αλαθέξσ ηνλ Γηάλλε Πεηξφπνπιν πνπ βξίζθεηαη θιεηζκέλνο ζηηο θπιαθέο ηεο Πάηξαο, ηνλ Υάξε Σεκπεξεθίδε πνπ βξίζθεηαη θιεηζκέλνο ζην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο, ηνλ Υξήζην Ρνχζζν πνπ βξίζθεηαη θιεηζκέλνο ζηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ. Απηέο νη αμηνζαχκαζηεο πξνζσπηθφηεηεο, απηνί νη ήξσεο ησλ θαηαπηεζκέλσλ, παιεχνπλ, κε ρξηζηηαληθή πνιιέο θνξέο απηαπάξλεζε, ελάληηα ζ' έλα πάλνπιν θαη αδίζηαθην θξάηνο, γηα λα θέξνπλ ζην θσο ηα εγθιήκαηα πνπ δηαπξάηηνπλ θάπνηνη δεζκνθχιαθεο, κπάηζνη θαη δηθαζηέο, κέζα ζηηο θπιαθέο, θαη λα αλαγλσξηζηεί, επηηέινπο, ζηνπο θξαηνχκελνπο φηη είλαη άλζξσπνη, θη φρη

αληηθείκελα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ ζαδηζκνχ ηνπ θξάηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο. Σν πφζν επηθίλδπλνη είλαη γηα ηα ζπκθέξνληα ησλ θαηαπηεζηψλ θαη ησλ εθκεηαιιεπηψλ θαίλεηαη απφ ην πφζν γξήγνξα θζάλνπλ ζηελ θνξπθή ηεο δεκνζηφηεηαο, φπνηε θαηνξζψζνπλ λα εθθξαζηνχλ. 'Οπσο έγηλε κε ηνπο Πεηξφπνπιν-Σεκπεξεθίδε, φηαλ απέδξαζαλ απ' ην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο θαη φηαλ, ζηηο 6 Φεβξνπαξίνπ 1987, νη θξαηνχκελνη ηεο Κέξθπξαο εμεγέξζεθαλ θαη έθαςαλ ην δηνηθεηήξην-θαξδηά ηνπ αλζξσπνθάγνπ ηέξαηνο πνπ ιέγεηαη Κιεηζηή Φπιαθή Κέξθπξαο. 'Οπσο έγηλε κε ηνλ Υξήζην Ρνχζζν, πνπ ζηε δηάξθεηα ηεο κεγάιεο απεξγίαο πείλαο ηνπ (15 Ννέκβξε 1986 ηέινο Ηαλνπαξίνπ 1987) ε Αζήλα γέκηζε ρηιηάδεο δηαδεισηέο πνπ δηαδήισλαλ γηα λα ηνπ ζπκπαξαζηαζνχλ, θαη ζηα Πξνπχιαηα ηνπ παλεπηζηήκηνπ ηεο Αζήλαο έθαλαλ απεξγία πείλαο 15 θαη πιένλ άηνκα, κε πνιινχο επψλπκνπο κεηαμχ ηνπο, κε κνλαδηθφ αίηεκα ηελ παξεκπφδηζε ηεο εμφλησζήο ηνπ. Κάηη πξσηνθαλέο γηα ηελ κεηά ηελ κεηαπνιίηεπζε ηνπ 1974 Διιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Δίηε ην ζέινπλ είηε φρη φινη απηνί νη βνιεκέλνη κέζα ζηα θαηαλαισηηθά ζθαηά, νη θπιαθέο ηεο Διιάδαο είλαη έλα εθαίζηεην έηνηκν λα εθξαγεί. Καη ζα εθξαγεί θάπνηε, φζν θαη αλ ην θξάηνο κεηαρεηξίδεηαη θάζε κνξθήο βία γηα λα ην εκπνδίζεη. Θεζκνί θαη θαζεζηψηα πνπ ζηεξίδνληαη ζην αίκα ησλ ζπκάησλ ηνπο, πνπ ην ρχλνπλ φζν πην ζπάηαια κπνξνχλ, αξγά ή γξήγνξα θαηαξξένπλ. 'Οπσο θαηέξξεπζε ε αηκαηνβακκέλε βαζηιεία ηνπ ΢άρε ζηελ Πεξζία, φπσο θαηέξξεπζε ην αηκνζηαγέο θαζεζηψο ηνπ ΢νκφδα ζηελ Νηθαξάγθνπα, φπσο θαηέξξεπζε ην ξαηζηζηηθφ θαζεζηψο ηνπ Γηαλ ΢κηζ ζηε Ρνδεζία, φπσο θαηαξξέεη ην ξαηζηζηηθφ θαζεζηψο ηνπ άπαξηρατλη ζηελ Ννηηναθξηθαληθή 'Δλσζε, γηα λα αλαθεξζνχκε ζηηο πην πξφζθαηεο ήηηεο ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο θαηαπίεζεο θαη θαηαιήζηεπζεο. Απηφ πνπ δελ κπνξνχλ λα θαηαιάβνπλ νη δηθαζηέο, νη δεζκνθχιαθεο θαη νη κπάηζνη ζηελ Διιάδα, είλαη φηη ηα παξαπάλσ θαζεζηψηα ήηαλ ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη ρξεζηκνπνίεζαλ πνιχ πεξηζζφηεξε βία θαη αδηθία απ' φηη είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ απηνί, ή ζα είλαη πνηέ ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ. Κη αο νπιίδνληαη θαζεκεξηλά κε δεθάδεο θαζηζηηθνχο λφκνπο, κε θάζε είδνπο κνληέξλα φπια θαη ζπζηήκαηα εμφλησζεο θαη κε επηβιεηηθά θαη ζσξαθηζκέλα κέγαξα γηα ηελ ζηέγαζή ηνπο, φπσο ην θαηλνχξγην δηνηθεηήξην ηεο Αζθάιεηαο ζηελ ιεσθφξν Αιεμάλδξαο, ην κέγαξν ηνπ 'Αξεηνπ Πάγνπ ("Θέκηδνο Μέιαζξνλ") ζηελ ίδηα ιεσθφξν, θαη άιια ιηγφηεξν γλσζηά. 'Οπνπ θαη λα ρσζνχλ δελ ζα κπνξέζνπλ λα πξνζηαηεπζνχλ, φηαλ ε ζχειια ηεο επαλάζηαζεο μεζπάζεη. Οη επαλαζηάηεο θαηάθεξαλ λα αλαηηλάμνπλ κέρξη θαη ην δηνηθεηήξην ηεο αζηπλνκίαο ηεο Νφηηαο Αθξηθήο, πνπ κπξνζηά ηνπ, ηα ρηίξηα πνπ ρηίδνπλ νη 'Διιελεο κπάηζνη θαη δηθαζηέο κνηάδνπλ κε παξάγθεο ηνπ Καξαγθηφδε. Αλ απφ ηελ άιιε κεξηά φινη απηνί πνληάξνπλ ζηελ ζηγνπξηά πνπ ηνπο εμαζθαιίδεη ν Διιεληθφο ζηξαηφο, αο κελ μερλάλε φηη ν ζηξαηφο ηνπ Νφηηνπ Βηεηλάκ ήηαλ πνιχ πην ηζρπξφο απφ ηνλ Διιεληθφ, θαη είρε θαη απφ πίζσ ηνπ ηνλ Ακεξηθάληθν ζηξαηφ γηα λα ηνλ θαιχπηεη ζηηο πην δχζθνιεο ζηξαηησηηθέο επηρεηξήζεηο. Κη φκσο θη απηφο ν ζηξαηφο δελ κπφξεζε λα εκπνδίζεη ηειηθά ηελ ζχειια ηεο επαλάζηαζεο, ε νπνία, θάπνηε, ήξζε ε ζηηγκή πνπ ηνλ δηέιπζε.

Δγψ θαη ε ΢νθία πξνζαξκνδφκαζηε, ζηγά-ζηγά, ζην θαηλνχξγην καο πεξηβάιινλ. Δδψ, καθξηά απφ ηελ Αζήλα, κέλνπκε ζε ζπίηη θη φρη ζε δηακέξηζκα. Κη απηφ αζθεί θαζφινπ επθαηαθξφλεηε επλντθή επηξξνή πάλσ ζηελ ςπρνζσκαηηθή καο ηζνξξνπία. Πνηέ δελ αηζζαλζήθακε άλεηα κέζα ζε δηακέξηζκα, γηαηί αθφκε θαη ππνζπλείδεηα αληηδξνχκε ζηελ δηαβίσζε ζε ηζηκεληέληα θινπβηά πνπ επηθπιάζζνπλ ηα ζχγρξνλα αθεληηθά γηα ηνπο δνχινπο ηνπο. Σα δηακεξίζκαηα δελ είλαη θαηνηθίεο. Δίλαη θνπηηά, φπνπ ηα αθεληηθά θπιάζζνπλ ηα αλζξψπηλα γξαλάδηα ηνπ παξαγσγηθνχ κεραληζκνχ θαη ρξεζηκνπνηνχλ, φζα απφ απηά ρξεηάδνληαη θάζε θνξά. Μέζα ζην δηακέξηζκα ν άλζξσπνο απνθφβεηαη απφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη κεηαηξέπεηαη ζε θνηλσληθή, πεξηζζφηεξν, παξά θπζηθή νληφηεηα. Καζίζηαηαη αλάπεξε πξνζσπηθφηεηα πνπ ηα αλαθιαζηηθά ηεο ζπλεζίδνπλ λα αληηδξνχλ ζε ηερλεηά εξεζίζκαηα θαη φρη ζε θπζηθά. Σν άηνκν ηδξπκαηνπνηείηαη θη νη αλάγθεο ηνπ θαζνξίδνληαη απφ ηηο αλάγθεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ θη φρη απφ ηηο θπζηθέο ηνπ θιίζεηο. Μέζα ζηελ πνιπθαηνηθία ην άηνκν αηζζάλεηαη αξηζκφο θη φρη αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ηζνξξνπίαο ελφο νινθιεξσκέλνπ νηθνζπζηήκαηνο. Κη έλαο ηέηνηνο αξηζκφο κπνξεί νπνηαδήπνηε ζηηγκή λα αληηθαηαζηαζεί απφ έλαλ άιιν, ρσξίο λα δηαηαξαρζεί νπνηαδήπνηε ηζνξξνπία. Σν φηη νη άλζξσπνη ησλ πφιεσλ ππεξαζπίδνληαη κε παζνινγηθή επηκνλή ηελ δσή ηνπο κέζα ζηα ηζηκεληέληα θινπβηά, απνδείρλεη ην πφζν πνιχ φιεο απηέο νη κάδεο έρνπλ εμαξηεζεί απφ ηελ θπιαθή ηνπο θη απφ ηελ χπαξμε κηαο θνηλσλίαο δνκεκέλεο πάλσ ζε θπιαθίζηηθα πξφηππα. Γελ πξφθεηηαη γηα πγηείο πξνζσπηθφηεηεο. Δίλαη φινη ηνπο θνξείο ηεο καδηθήο ςπρνινγίαο ηνπ θαζηζκνχ. Βέβαηα, ηα αθεληηθά γειάλε κε ηνλ ζαδνκαδνρηζκφ πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ δσή ησλ δνχισλ ηνπο. 'Οκσο νη δνχινη αηζζάλνληαη αθεληηθά κέζα ζηελ ηζηκεληέληα θπιαθή ηνπο. Κη φζνπο πξνζπαζνχλ λα ηνπο αλνίμνπλ ηα κάηηα, ηνπο κεηαρεηξίδνληαη ζαλ απνδηνπνκπαίνπο ηξάγνπο, πνπ πάλσ ηνπο θνξηψλνπλ φιεο ηηο δηαςεπζκέλεο επηζπκίεο, ζρέδηα θαη φλεηξα. ΢ήκεξα θάλακε θαη ην πξψην καο κπάλην γη απηφ ην θαινθαίξη. Θπκήζεθα ηνλ αμηαγάπεην Υάξε Σεκπεξεθίδε πνπ, κεηά ηελ κπζηζηνξεκαηηθή ηνπ απφδξαζε καδί κε ηνλ Γηάλλε Πεηξφπνπιν απφ ηηο θπιαθέο Κέξθπξαο, πξφιαβε θαη έθαλε έλα κπάλην ζηελ ζάιαζζα, κεηά απφ ηφζα ρξφληα πνπ ήηαλ θπιαθηζκέλνο. Σελ άιιε κέξα νη κπάηζνη ηνλ μαλαπηάζαλε θαη ηνλ νδεγήζαλε πάιη πίζσ ζην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο. Πξάγκαηα πνπ θαίλνληαη ηφζν αζήκαληα, φπσο έλα κπάλην ζηε ζάιαζζα, κπνξεί λα απνθηήζνπλ ηεξάζηηα ζεκαζία γηα έλαλ άλζξσπν πνπ ην θξάηνο θαη ε θνηλσλία ηνπ ηα ζηεξνχλ ζπζηεκαηηθά. Απφ ηελ άιιε κεξηά, επεηδή θη εκείο φιν απηφ ην δηάζηεκα δήζακε έλα είδνο πνιέκνπ κέζα ζηελ αλζξσπνθηφλα ηζηκεληνχπνιε ηεο Αζήλαο, αηζζαλφκαζηε θάπσο ζαλ δξαπέηεο θαη ην θνιχκπη ζηελ ζάιαζζα απνηειεί γηα καο κηα ζπάληα απφιαπζε. 'Αιισζηε δελ μερλάκε φηη απφ πάλσ καο ζπλερίδνπλ λα επηθξέκνληαη ηεξάζηηα πξνβιήκαηα, πνπ αξγά ή γξήγνξα ζα ρξεηαζηεί λα αληηκεησπίζνπκε. Καη ζχληνκα ζ' αλαγθαζηνχκε λα μαλαγπξίζνπκε ζηελ Αζήλα, φπνπ ην θάζε καο βήκα κπνξεί λα καο ξίμεη ζε θάπνηα απφ ηηο ρηιηάδεο παγίδεο πνπ ε λνζεξή θνηλσλία έρεη θξχςεη γχξσ καο. Μεηά απ' φια απηά πνπ δήζακε ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ

αηζζαλφκαζηε φηη δηθαηνχκαζηε λα πεξάζνπκε ιίγεο κέξεο ζαλ άλζξσπνη. Καη μέξνπκε πάξα πνιχ θαιά φηη, αλ δελ ζθεθηνχκε εκείο νη ίδηνη ιίγν ηνλ εαπηφ καο, θαλέλαο δελ πξφθεηηαη λα ηνλ ζθεθηεί. Καλέλαο δελ πξφθεηηαη λα καο θαιέζεη έζησ θαη γηα ιίγεο κέξεο ζηελ εμνρή. ΢ηνλ ζηξαηφ; Ναη! Με θάιεζαλ θαη ζα κε μαλαθαιέζνπλ.

Παρασκευή 21 Αυγούστου 1987 Απ' φηη θαίλεηαη απφ ηα γξάκκαηα πνπ δεκνζηεχεη θάζε κέξα ε "Διεπζεξνηππία", ε θαηαδίθε ζ' έλα ρξφλν θαη δεθαπέληε κέξεο θπιαθή ηεο δεθανρηάρξνλεο θνπέιαο, κφλν θαη κφλν επεηδή είρε ηελ εκθάληζε παλθ, έρεη πξνθαιέζεη ζάιν ζην θνηλφ. Πνιινί αηζζάλνληαη φηη αχξην-κεζαχξην κπνξεί λα γίλνπλ θη απηνί ζηφρνο ηεο "εηδηθήο πεξηπνίεζεο" πνπ πξνζθέξεη αθηινθεξδψο ε Γηθαηνζχλε ζηνπο αλππεξάζπηζηνπο πνιίηεο απηήο ηεο ρψξαο. Καη αλεζπρνχλ ηδηαίηεξα, γηαηί ιαβαίλνπλ φια ηα κέηξα γηα λ' απνθχγνπλ κπιεμίκαηα. Κη φκσο, βιέπνπλ φηη ε δηθαηνδνζία ησλ δηθαζηψλ επεθηείλεηαη, φιν θαη πην πνιχ, ζε θάζε ιεπηνκέξεηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Βιέπνπλ φηη νη δηθαζηέο ζπκπεξηθέξνληαη φπσο νη απνηθηνθξάηεο ιεπθνί ζηνπο απνηθηνθξαηνχκελνπο καχξνπο ή ηλδηάλνπο, δει. φηη είλαη ζε ζέζε λα θάλνπλ κε ηνπο "πνιίηεο" φ,ηη γνπζηάξνπλ θαη δελ αθήλνπλ θαλέλαλ λα ηνπο ειέγμεη. Οη δηθαζηέο λνηψζνπλ αζθαιείο πίζσ απφ ηα πξνηεηακέλα φπια ηνπ ππεξηξνθηθνχ λνκηθνχ νπινζηάζηνπ ηεο Διιάδαο. Δλησκεηαμχ νη πνιηηηθνί, πνπ πνιινί ηνπο ςήθηζαλ γηα λα ηνπο απαιιάμνπλ απφ ηέηνηα πξνβιήκαηα, φπσο ε απζαηξεζία ησλ δηθαζηψλ, αδηαθνξνχλ πιήξσο γηα νηηδήπνηε γίλεηαη γχξσ ηνπο θαη έρνπλ πέζεη κε ηα κνχηξα ζηελ κάζα. Καζεκεξηλά επηλννχλ λένπο θφξνπο θαη λέεο κεζφδνπο γηα λα ηα καδεχνπλ απφ δεμηά θαη αξηζηεξά θαη λα ρηίδνπλ βίιεο, λα αγνξάδνπλ ζπίηηα ζην εμσηεξηθφ, λα απμάλνπλ ηηο θαηαζέζεηο ηνπο ζηελ Διβεηία, θαη γεληθά λα θάλνπλ δσή εθνπιηζηή ή κεγαινβηνκήραλνπ. Αιιά γηαηί λα παξαμελεχεηαη θαλέλαο πνπ ε ππνηηζέκελε αθξφθξεκα ηεο ρψξαο έρεη ηφζν ηαπεηλέο θαη ρπδαίεο θηινδνμίεο; Μήπσο απηά δελ δηδαρηήθαλε φινη ηνπο ζηα κεηα-εκθπιηνπνιεκηθά ζρνιεία θαη παλεπηζηήκηα; 'Οζνλ αθνξά δε ηνπο πνιηηηθνχο πνπ ζπνπδάζαλε ζηελ Γπηηθή Δπξψπε ή ηελ Βφξεηα Ακεξηθή, απηνί έκαζαλ λα βιέπνπλ ηα πάληα κε ηα κάηηα ηνπ θεθαιαηνθξάηε πνπ δελ αλαγλσξίδεη παηξίδεο παξά κφλν ηφπνπο, φπνπ κπνξεί λα κεγηζηνπνηεί ηα θέξδε ηνπ. 'Οζνη παξάγνληεο ηνπ θπβεξλεηηθνχ κεραληζκνχ βξίζθνληαη ζηελ Διιάδα ζαλ "αθνκκάηηζηνη" ηερλνθξάηεο, "ρξήζηκνη" γηα ηελ "αλφξζσζε" ηεο νηθνλνκίαο, βξίζθνληαη εδψ, φρη γηαηί ηνπο αξέζεη ε ρψξα, αιιά γηαηί εδψ εμαζθαιίδνπλ κεγαιχηεξε "θνλφκα". Απηνί νη ηερλνθξάηεο, πνπ ζπλήζσο είλαη παηδηά αηφκσλ πνπ πινχηηζαλ απφ ηελ ζπλεξγαζία ηνπο κε ηνπο Γεξκαλνχο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Γεξκαληθήο θαηνρήο ηεο Διιάδαο, ηνπο 'Διιελεο ηνπο βιέπνπλ ζαλ πξσηφγνλνπο θαη νπηζζνδξνκηθνχο αλαηνιίηεο, αλάμηνπο αθφκα θαη λα ζπδεηάεη θαλείο καδί ηνπο. Σν φηη έρνπλ απηήλ αθξηβψο ηελ αληίιεςε γηα ηνπο 'Διιελεο, θαίλεηαη θαη απφ ην είδνο ηνπ "πνιηηηζκνχ" πνπ ηνπο ζεξβίξνπλ γηα λα ηνπο ηθαλνπνηνχλ. Πνηέ άιινηε ζηελ Διιάδα δελ γλψξηζαλ ηφζν ελδηαθέξνλ απφ ηελ κεξηά ηνπ θξάηνπο θαη ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο ηα ζθπιάδηθα ηξαγνχδηα, ηα κειαρξνηλάθηα (φπσο είλαη πιαηχηεξα γλσζηά), ε "ζάηηξα" ηχπνπ Υάξπ Κιχλ, νη κπνπδνπθνθνκπαλίεο, ηα ηξαγνχδηα ηνπ ηεθέ θ.ν.θ. Ο Γηνλχζεο ΢αββφπνπινο, ηππηθφο εθπξφζσπνο ηεο ππνθνπιηνχξαο πνπ πξνσζνχλ νη ηερλνθξάηεο, ξίρλνληαο φιν ην βάξνο ηεο θήκεο ηνπ ζην ζθπιάδηθν

ηξαγνχδη, ην έρεη αλαγάγεη ζε εζληθφ χκλν. Κη ε ηειεφξαζε θη νη εθεκεξίδεο είλαη πάληα πηζηνί θη αθνζησκέλνη ηνπ ζπλεξγάηεο ζηελ πξνζπάζεηα απηή ηεο πνιηηηζηηθήο δνινθνλίαο ηεο Διιάδαο. 'Όζνλ αθνξά δε ηνπο λένπο πνπ δελ κπνξνχλ λα αθνκνηψζνπλ ηελ ζθπιάδηθε ππνθνπιηνχξα ησλ ψξηκσλ "επηηπρεκέλσλ" γνλέσλ ηνπο, γη απηνχο ζεξβίξεηαη άθζνλε ε ππνθνπιηνχξα ησλ Ακεξηθάλσλ ζηξαηησηψλ ηνπ Βηεηλάκ, απφ ηελ ξνθ-ελη-ξνι κέρξη ηνλ Ράκπν. Ζ γλψκε ησλ ηερλνθξαηψλ γη απηή ηελ λενιαία εθθξάδεηαη πξνθιεηηθά απφ ηνλ Γηνθαξίλε: "Γελ είκαζηε θαιά, δελ έρνπκε κπαιφ, είκαζηε άξξσζηνη κε ην ξνθ-ελη-ξνι". Μ' φιε απηή ηελ πνιηηηζηηθή ζαβνχξα πνπ ηα αθεληηθά δηνρεηεχνπλ ζηνπο 'Διιελεο, κπνξνχλ λα αηζζάλνληαη αζθαιείο ζηηο επαχιεηο ηνπο θαη ζηα πφζηα ηνπο ζηνλ θπβεξλεηηθφ κεραληζκφ. Γπζηπρψο, απηή ηελ δνπιηθή λννηξνπία ηα αθεληηθά έρνπλ θαηαθέξεη λα ηελ δηνρεηεχζνπλ αθφκε θαη ζηνπο αλαξρηθνχο, κε απνηέιεζκα λα βιέπνπκε ηνπο αλαξρηθνχο πηηζηξηθάδεο λα ζπκπεξηθέξνληαη ζαλ ηα "ζθαλδαιηάξηθα" Ακεξηθαλφπαηδα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '50. 'Αληε κεηά λα κηιήζεηο ζ' απηφλ ηνλ ειίζην θφζκν γηα ηελ ζηπγεξή δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε Γαγγιία, γηα ην θαζηζηηθφ λφκν γηα ηα λαξθσηηθά, γηα ηελ θνκπηνπηεξνπνίεζε θαη ην θαθέισκα θαη ηεο παξακηθξήο ιεπηνκέξεηαο ηεο δσήο ηνπ απφ ηνλ Δ.Κ.Α.Μ. (Δληαίν Κσδηθφ Αξηζκφ Μεηξψνπ) ή γηα ηνλ ππεξάλζξσπν αγψλα πνπ θάλεη ν Μηράιεο Μαξαγθάθεο ελάληηα ζηνλ δνινθνληθφ κεραληζκφ ηνπ ζηξαηνχ. Δίλαη ζαλ λα πξνζπαζείο λα κηιήζεηο ζηνπο πζηεξηθνχο ζαπκαζηέο ηνπ 'Διβηο Πξίζιευ γηα ηνλ ξαηζηζκφ ησλ Ακεξηθαλψλ ελάληηα ζηνπο καχξνπο, γηα ηνλ πφιεκν ηνπ Βηεηλάκ, ή γηα ηα εγθιήκαηα θαη ηηο γελνθηνλίεο πνπ δηαπξάηηνπλ ζπζηεκαηηθά νη Βνξεην-ακεξηθάλνη ζηελ Λαηηληθή Ακεξηθή. Απφ έλα ζεκείν θαη έπεηηα δελ έρεηο λα θάλεηο κε ινγηθά φληα αιιά κε πζηεξηθέο, θαζηζηηθνπνηεκέλεο κάδεο. Κη φπσο θαίλεηαη απφ ηνπο θφλνπο πνπ αξρίδνπλ λα πνιιαπιαζηάδνληαη κεηαμχ ησλ νπαδψλ δηαθνξεηηθψλ πνδνζθαηξηθψλ νκάδσλ, απφ απηά ηα αθέθαια πιήζε κπνξεί λα θηλδπλέςεη άκεζα θαη ε ίδηα ζνπ ε δσή. Μαθξηά απφ απηφ ην "νξγηζκέλν" πιήζνο, εγψ θαη ε ΢νθία ζπκθηιησλφκαζηε θαζεκεξηλά φιν θαη πην πνιχ κε ηελ θχζε, απνιακβάλνληαο ηνλ ήιην, ηνλ αέξα θαη ηελ ζάιαζζα πνπ είλαη ηφζν πξνζηηά ζηελ δηάξθεηα ηνπ Διιεληθνχ θαινθαηξηνχ. Καη δελ θάλνπκε δηαθνπέο. Γηαθνπέο, απφ ηελ ίδηα ηελ ιέμε βγαίλεη, κπνξνχλ λα θάλνπλ φζνη δνπιεχνπλ. Δκείο ηη λα δηαθφςνπκε; 'Ηζα-ίζα, εγψ κπνξψ πνιχ πην εχθνια λ' αθνζησζψ ζε δεκηνπξγηθή δξαζηεξηφηεηα εδψ, παξά ζηελ αλζξσπνθηφλα ηζηκεληνχπνιε ηεο Αζήλαο. Καζψο γξάθσ ζην εκεξνιφγην κε ζπληξνθεχεη ην ζξφηζκα ησλ πεχθσλ απφ ηελ πλνή ηνπ αλέκνπ θη φρη νη άγξηεο θξαπγέο ησλ πηηζηξηθηψλ ηεο γεηηνληάο, φπνπ βξίζθεηαη ε πνιπθαηνηθία πνπ κέλνπκε ζηελ Αζήλα, ή νη αγξηνθσλάξεο ησλ δηαθφξσλ ελνίθσλ ηεο πνιπθαηνηθίαο, ή νη θσλέο απφ ηηο ηειενξάζεηο πνπ πάξα πνιινί 'Διιελεο αξέζθνληαη λα ηηο βάδνπλ ζηελ δηαπαζψλ ιεο θαη είλαη θνπθνί. Κη απηέο ηηο δπζάξεζηεο εληππψζεηο απφ ηελ ερνξχπαλζε ηεο Αζήλαο, ηηο έρσ εγψ πνπ θαηνηθψ ζ' έλαλ απφκεξν δξφκν πξναζηίνπ ζηηο πιαγηέο ηεο Πεληέιεο. Σί λα πεη θαλείο γηα ηα εθαηνκκχξηα πνπ κέλνπλ ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, φπνπ ν βφκβνο απφ ηα απηνθίλεηα απνηειεί

αλαπφζπαζην κέξνο ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο δσήο, θη φκσο ε ερνξχπαλζε θη ε κφιπλζε ηεο αηκφζθαηξαο είλαη ην ηειεπηαίν πξάγκα πνπ ηνπο απαζρνιεί; Κη απηφ θαίλεηαη απφ ηελ ειάρηζηε δχλακε πνπ έρεη ην νηθνινγηθφ θίλεκα ζηελ Διιάδα. Tν βξάδπ ήξζε ζην ζπίηη θαη ε κάλα κνπ, πνπ, φπσο θαίλεηαη, πξνηηκάεη ηελ απνκφλσζε ηεο εμνρήο απφ ηελ ζνξπβψδε θαη ηαξαγκέλε θνηλσληθή δσή ελφο βνξείνπ πξναζηίνπ ηεο Αζήλαο. Καη λα θαληαζηεί θαλείο φηη ε κάλα κνπ είλαη έλαο άλζξσπνο εμαηξεηηθά θνηλσληθφο. 'Οκσο ε δσή ζηελ Αζήλα, αθφκε θαη γηα έλαλ άλζξσπν ζαλ ηελ κάλα κνπ πνπ έρεη δήζεη πάλσ απφ ζαξάληα ρξφληα ζ' απηήλ ηελ πφιε, παξακέλεη ζε ηειεπηαία αλάιπζε απσζεηηθή. Αθφκε θη αλ εδψ έρεη ζαλ κφλε παξέα ηεο εκέλα θαη ηελ ΢νθία, πνπ ζαλ άλζξσπνη "αληηθνηλσληθνί" αθφκε θαη γηα ηνπο ζπλνκειίθνπο καο, ειάρηζηα πξάγκαηα κπνξνχκε ή έρνπκε ηελ δηάζεζε λα θάλνπκε, γηα λα γεθπξψζνπκε ηελ έιιεηςε επηθνηλσλίαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηφζν δηαθνξεηηθέο γεληέο. Γελ είλαη ηπραίν φηη εδψ αθφκε θη νη πνηθίιεο αξξψζηηεο θαη παζήζεηο ηεο κάλαο κνπ ηελ ελνρινχλ ιηγφηεξν, πξάγκα πνπ απνδείρλεη ην πφζν απηέο νη αξξψζηηεο έρνπλ θνηλσληθή πξνέιεπζε. Απνκαθξχλεηαη, ινηπφλ, θη ε κάλα κνπ ζε πξψηε επθαηξία απφ κηα θνηλσληθή δηαβίσζε, πνπ φρη κφλν ηελ ελνριεί αιιά θαη ηελ αξξσζηαίλεη. Σάββατο 22 Αυγούστου 1987 ΢πλερίδνληαη ηα γξάκκαηα δηακαξηπξίαο γηα ηελ εμσθξεληθή θαηαδίθε ηεο δεθανρηάρξνλεο Υξηζηίλαο Κνπιαηζίδνπ, κφλν θαη κφλν γηαηί είρε ηελ εκθάληζε παλθ θαη αξλήζεθε λ' απνθεξχμεη δεκφζηα ηνλ ηξφπν δσήο ηεο. Καηά ηα θαηλφκελα ε θνπέια παξακέλεη θπιαθηζκέλε, γηαηί κπνξεί πνιινί λα ιέλε σξαία ιφγηα, φκσο θαλέλαο ηνπο δελ βάδεη ην ρέξη ζηελ ηζέπε γηα λα βνεζήζεη λα πιεξσζεί ε πνηλή ηεο. Σα σξαία ιφγηα απνηεινχλ γηα κεξηθνχο δνχινπο ην αιαηνπίπεξν ηεο δσήο ηνπο. Δλησκεηαμχ άιινο έλαο εηθνζάρξνλνο ζηξαηηψηεο απηνθηφλεζε ζήκεξα, ελψ ζην 411 ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Σξίπνιεο, φπνπ κε θαινχζαλ, γχξσ ζηνπο 100 λενζχιιεθηνπο ηεο ζεηξάο κνπ λνζειεχνληαη κε πςειφ ππξεηφ, εκεηνχο θαη δηάξξνηεο, απφ ηελ "πεξηπνίεζε" πνπ ηνπο επηθπιάρηεθε, φηαλ παξνπζηάζηεθαλ ζην ζηξαηφπεδν. Δλλνείηαη φηη νη ζηξαηνθξάηεο δηαςεχδνπλ ην γεγνλφο απηφ θαη νη εθεκεξίδεο αξθνχληαη ζε ηέηνηνπ είδνπο δηαςεχζεηο. Γηα ηνπο δεκνζηνγξάθνπο ηεο Αζήλαο ε Σξίπνιε βξίζθεηαη ζε άιιν πιαλήηε θαη γη' απηφ δελ κπνξνχλε λα πάλε κέρξη εθεί γηα λα επαιεζεχζνπλ ηηο θαηαγγειίεο! 'Αιισζηε νη ζηξαηηψηεο δελ είλαη άλζξσπνη θαη γη απηφ δελ κπνξνχλ λα απαζρνινχλ ηηο εθεκεξίδεο... Γηα ηνπο ζηξαηνθξάηεο, φπσο θαη γηα φιε ηελ Διιεληθή θνηλσλία πνπ ηνπο θαιχπηεη, νη ζηξαηηψηεο δελ είλαη ηίπνηα παξαπάλσ απφ θξέαο γηα ηα θαλφληα. Απηφ φκσο πνπ έρσ λα πσ εγψ είλαη: Πνχ ήηαλ φια απηά ηα 100 άηνκα, φηαλ ζηελ Αζήλα έγηλε δηαδήισζε δηακαξηπξίαο γηα ηελ επηθείκελε ηφηε θαηαδίθε ηνπ Μαξαγθάθε; Με ηελ απνπζία ηνπο δελ δείμαλ, φια απηά ηα άηνκα, φηη δελ μεπεξλνχλ πνηέ ηελ λννηξνπία ηνπ δνχινπ, πνπ ην κφλν πνπ μέξεη είλαη λα γθξηληάδεη

ιίγν ελάληηα ζηα αθεληηθά ηνπ, κήπσο θαη απνζπάζεη θαλέλα ςίρνπιν αθφκε; Γειαδή απηνί είλαη πην έμππλνη απφ ηνλ Μαξαγθάθε, πνπ ζαπίδεη κέζα ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο, γηαηί αξλείηαη ηνλ παξαινγηζκφ θαη ηελ εγθιεκαηηθφηεηα ηνπ ζηξαηνχ; 'Ζ κήπσο είλαη πην "κάγθεο" απφ ηνπο Μάξηπξεο ηνπ Ηερσβά, απφ ηνπο νπνίνπο γχξσ ζηνπο 400 εθηίνπλ καθξνρξφληεο πνηλέο θπιάθηζεο, γηαηί αξλνχληαη λα ππνθχςνπλ ζηελ ηδενινγία ηεο ινχθαο θαη ηεο "καλνχβξαο"; 'Ζ κήπσο απηνί είλαη σξαίνη θαη δελ αλέρνληαη λα ηνπο θνιιήζνπλ ηελ ξεηζηληά ηνπ "ηξειφραξηνπ"; Δθφζνλ φινη απηνί νη λενζχιιεθηνη ππνβηβάδνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο ζην επίπεδν ηνπ αξηζκνχ, δελ πξνθαιεί απνξία ην γεγνλφο φηη, φηαλ ζηελ δηάξθεηα ηεο ζεηείαο ηνπο απηνθηνλνχλ ή ζθνηψλνληαη απφ "αηπρήκαηα ελ ψξα ππεξεζίαο", νη εθεκεξίδεο ηνπο πεξλάλε ζηα ςηιά. ΢ε θακηά πεξίπησζε δελ ηζρπξίδνκαη φηη νη δνχινη έρνπλ ηελ ίδηα επζχλε κε ηα αθεληηθά. Απιά ιέσ φηη δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ αθεληηθά ρσξίο λα ππάξρνπλ δνχινη λα ηνπο ππεξεηνχλ. Γνχινη, πνπ νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο κέρξη λα πεζάλνπλ, θηινδνμνχλ θαη παιεχνπλ λα γίλνπλ θη απηνί αθεληηθά θαη λα έρνπλ δνχινπο λα ηνπο ππεξεηνχλ. Κη αλ ζηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο δελ θαηαθέξνπλ λα βξνπλ άιινπο λα ηνπο θάλνπλ δνχινπο ηνπο, ηνπιάρηζηνλ κπνξνχλ λα θάλνπλ νηθνγέλεηεο θαη βάδνπλ ηελ γπλαίθα ηνπο θαη ηα παηδηά ηνπο λα ηνπο ππεξεηνχλ. Δγψ, εδψ πέξα πνπ βξίζθνκαη, πεξλάσ κεγάιν κέξνο ηεο εκέξαο θάλνληαο δηάθνξεο ρεηξσλαθηηθέο εξγαζίεο ζπληήξεζεο ηνπ ζπηηηνχ, θάηη πνπ σθειεί πνιχ ηελ ςπρνζσκαηηθή κνπ ηζνξξνπία, ιακβαλνκέλνπ ππ' φςε ηνπ γεγνλφηνο φηη, φπσο φιν ηνλ θφζκν, έηζη θαη κέλα ν ζχγρξνλνο "πνιηηηζκφο" ησλ αλεπηπγκέλσλ θαπηηαιηζηηθψλ ρσξψλ κνπ απνζηεξεί ηελ δπλαηφηεηα λα βάισ ηηο γλψζεηο κνπ θαη ηελ επηδεμηφηεηά κνπ ζ' εθαξκνγή, γηαηί θάηη ηέηνην απνηειεί παξαβίαζε ηνπ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο, πνπ είλαη θάηη πνπ απνηειεί ηελ ξαρνθνθαιηά ηεο ππάξρνπζαο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δηεπζέηεζεο. Γελ είλαη αλάγθε λα θαηαθεχγεη θαλείο ζηελ γπκλαζηηθή, δει. κηα άιιε δηαρσξηζκέλε δξαζηεξηφηεηα, γηα λ' αλαπιεξψζεη ην θελφ πνπ αηζζάλεηαη απφ ηελ κε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ζψκαηφο ηνπ. Τπάξρνπλ πάληα άιιεο ρξήζηκεο ρεηξσλαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα λ' αζρνιεζεί, αλ βέβαηα δελ θαηαθεχγεη πάληα ζηελ ζπαηάιε ηεο αληηθαηάζηαζεο ησλ θζαξκέλσλ αληηθεηκέλσλ κε θαηλνχξγηα, πξνθεηκέλνπ λα κελ αζρνιεζεί κε ηελ ζπληήξεζή ηνπο. Κη φκσο κεξηθέο θνξέο ζθέπηνκαη κήπσο ζα ήηαλ θαιχηεξα λα γεκίδσ ηνλ ρξφλν κνπ κε πλεπκαηηθή εξγαζία, κηα πνπ μέξσ φηη, ιφγσ ηεο εθπαίδεπζεο πνπ έρσ πάξεη, εθεί απνδίδσ πεξηζζφηεξν. Παξ' φια απηά δελ θάλσ θάηη ηέηνην, γηαηί δελ δηέπνκαη απφ ηελ λνζεξή λννηξνπία ηεο παξαγσγηθφηεηαο, αιιά μέξσ πνιχ θαιά φηη ην πην σξαίν θαη κεγάιν έξγν ηνπ αλζξψπνπ είλαη ε ίδηα ε δσή ηνπ. Σί αμία δει. κπνξεί λα έρεη ε δσή πνπ δήζαλε ηα εθαηνκκχξηα ησλ δνχισλ πνπ κε ηελ δνπιεηά ηνπο θαηαζθεχαζαλ ηηο ππξακίδεο ηεο Αηγχπηνπ; Οη ππξακίδεο κπνξεί αθφκα θαη ζήκεξα λ' απνηεινχλ αμηνζαχκαζηα ηζηνξηθά κλεκεία, φκσο νη δνχινη πνπ ηα θαηαζθεχαζαλ δελ θαίλνληαη πνπζελά. Σν φηη ην έξγν απηφ ησλ δνχισλ δεη αηψληα δελ απνηειεί γη'απηνχο θακηά παξεγνξηά, γη' απηνχο πνπ ηειηθά ε δσή ηνπο κέηξεζε ζαλ έλαο θφθθνο άκκνπ ηεο Αηγππηηαθήο εξήκνπ.

Καη ζίγνπξα φινη απηνί ζα πξνηηκνχζαλε λα νξίδαλε ηελ δσή ηνπο, ηελ ζχληνκε θαη γηα ηνπο άιινπο αζήκαληε, παξά λ' αθήζνπλ αηψληα κλεκεία πξντφληα ηεο δνπιεηάο ηνπο. Καη ζηελ δηάξθεηα ησλ θαζεκεξηλψλ κνπ ρεηξσλαθηηθψλ δεκηνπξγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ δηαπηζηψλσ, φιν θαη πεξηζζφηεξν, ην πφζα ιίγα αλαγθαία θαη ρξήζηκα πξάγκαηα κνπ επέηξεςε λα κάζσ ε εθπαηδεπηηθή θαηεχζπλζε πνπ κνπ δψζαλε. Σί λα ην θάλσ πνπ ήκνπλα άξηζηνο ζηα Αξραία Διιεληθά θαη ζηα Λαηηληθά, φηαλ δελ μέξσ λα θηηάμσ έλα ξαδηφθσλν ή κηα ηειεφξαζε πνπ έρνπλ ραιάζεη; 'Ζ αθφκα πεξηζζφηεξν, πνπ δελ κπνξψ λα θηηάμσ έλα ζπίηη λα ζηεγαζηψ, ή λα θαιιηεξγήζσ γεσξγηθά πξντφληα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ δηαηξνθή κνπ; ΢ε θάηη ηέηνηεο θάζεηο αηζζάλνκαη ζαλ ηνπο αλζξψπνπο ζηνλ ηξίην θφζκν πνπ πεζαίλνπλ απφ ηελ πείλα, φπνηε νη δηεζλείο ηξάπεδεο θαη ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν ην απνθαζίζνπλ, επεηδή νη ρψξεο ηνπο είλαη γεκάηεο κε κνλνθαιιηέξγεηεο γηα εμαγσγή θαη νη ίδηνη είλαη ππνρξεσκέλνη λα ρξπζνπιεξψλνπλ ηξφθηκα πνπ εηζάγνληαη απφ ην εμσηεξηθφ. Ο παξαινγηζκφο ηνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ζ' φιε ηνπ ηελ κεγαινπξέπεηα! Κυριακή 23 Αυγούστου 1987 Να θαη κηα Κπξηαθή πνπ δελ καο άθεζε ηφζν θαθέο εληππψζεηο, φπσο νη άιιεο. Κη απηφ γηαηί βξηζθφκαζηε ζ' έλα πεξηβάιινλ πην θνληηλφ πξνο ηηο αλάγθεο ηνπ αλζξψπνπ, απ' φηη ην πεξηβάιινλ ηεο Αζήλαο. 'Οπσο θάζε κεζεκέξη θαηεβήθακε κέρξη ηελ ζάιαζζα θαη απνιαχζακε έλα αθφκε κπάλην. Κάηη πνπ φζν είκαζηε ζηελ Αζήλα είλαη αδηαλφεην, γηαηί θαη νη απνζηάζεηο απφ ηηο δηάθνξεο παξαιίεο ηεο Αηηηθήο είλαη ζρεηηθά κεγάιεο, θαη φιεο απηέο νη παξαιίεο βξίζνπλ απφ θφζκν θαη γη απηφ δελ απνηεινχλ ρψξνπο γηα λα εξεκήζεηο αιιά γηα λα ζνπ ζπάζνπλ ηα λεχξα. Καη ην απφγεπκα, πάιη, πνηίζακε ηα ινπινχδηα ηνπ θήπνπ θαη θαηφπηλ ήπηακε ηνλ θαθέ καο κε ζέα ηνλ θφθθηλν δίζθν ηνπ ήιηνπ λα δχεη πίζσ απφ ην βνπλφ. Κη ε ζάιαζζα λ' απιψλεηαη φπσο πάληα ζηα πφδηα καο. Με ην ηνπίν λα απιψλεηαη κπξνζηά ζνπ φζν θηάλεη ην κάηη ζνπ, απνθηάο κηα δηαθνξεηηθή αίζζεζε ησλ πξαγκάησλ απ' φηη φηαλ νη απέλαληη πνιπθαηνηθίεο ζνπ ζηεξνχλ θάζε ζέα θαη ζε θάλνπλ λα ράλεηο θάζε άιιε αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ, πέξα απφ απηήλ πνπ ζνπ δίλεη ην ξνιφη. Ζ Κπξηαθή δελ κπνξεί λα είλαη λεθξή κέξα φηαλ βξίζθεζαη θνληά ζηε θχζε, γηαηί ε θχζε είλαη κηα ζπλνιηθή δσληαλή νληφηεηα. Νεθξή κέξα είλαη ε Κπξηαθή φηαλ βξίζθεζαη απνθνκκέλνο απφ ηελ θχζε θαη πξνζαξκνζκέλνο ζηνλ θνηλσληθφ ξπζκφ ηεο δσήο. 'Οηαλ δει. νη κέξεο ζνπ είλαη γεκάηεο κε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζε θέξλνπλ ζπλέρεηα ζ' επαθή κε άιια άηνκα. Κη φηαλ ηελ Κπξηαθή απηά ηα άιια άηνκα βξίζθνληαη ζηα ζπίηηα ηνπο, ζηηο εμνρέο ή ζε δηάθνξνπο ρψξνπο θνηλσληθήο εθηφλσζεο (φπσο ηα πάξθα, ηα θαθελεία, νη ηαβέξλεο, νη ζηλεκάδεο, νη ληηζθνηέθ θιπ.) θαη δελ έξρνληαη ζε επαθή καδί ζνπ, ηφηε πξάγκαηη ε Κπξηαθή γίλεηαη κηα λεθξή κέξα. Καη πεξηκέλεηο πφηε λα έξζεη ε Γεπηέξα γηα λα γπξίζεη ν θφζκνο

ζηηο δνπιεηέο ηνπ, γηα λα κπνξέζεηο θαη ζπ λα έξζεηο ζε επαθή καδί ηνπ. Με ιίγα ιφγηα ν ρξφλνο δελ είλαη κηα αλεμάξηεηε πξαγκαηηθφηεηα γηα καο αιιά θαζνξίδεηαη θνηλσληθά θαη θαηά ζπλέπεηα ε αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ απνθηνχκε εμαξηάηαη απφ ηελ ζέζε καο κέζα ζηελ θνηλσλία. Σν βξάδπ επηθνηλσλήζακε ηειεθσληθά κε ηνλ θαιφ καο θίιν. Μνινλφηη είρα θξνληίζεη λα ηνλ ελεκεξψζνπλ γηα ηελ απνπζία καο απφ ηελ Αζήλα, δελ ηνπ είπαλε ηίπνηα θη απηφο είρε έξζεη λα καο βξεη αιιά δελ καο βξήθε. Δίλαη επράξηζην λα καζαίλεηο φηη ππάξρνπλ άλζξσπνη πνπ ζε ςάρλνπλ, γηαηί έηζη αηζζάλεζαη φηη ππάξρεηο θαη γηα ηνπο άιινπο, θη φρη κφλν γηα ηνλ εαπηφ ζνπ. Γελ ζα μεράζσ πνηέ ηελ επνρή, ιίγν κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ, πνπ είρακε έξζεη κε ηελ ΢νθία ζ' απηφ ην ζπίηη πνπ είκαζηε ηψξα θαη κείλακε κηα εβδνκάδα πεξίπνπ. 'Οηαλ γπξίζακε ζηελ Αζήλα θαη ξσηήζακε αλ καο δήηεζε θαλείο, κάζακε φηη, φρη κφλν δελ είρε έξζεη θαλείο λα καο βξεη, αιιά νχηε θαλ καο είρε ηειεθσλήζεη. Καη εγψ κφιηο είρα βγεη κεηά απφ ηξία ρξφληα θαη ελλέα κήλεο ζηελ θπιαθή, ζηελ δηάξθεηα ησλ νπνίσλ ηφζνο θφζκνο είρε αζρνιεζεί καδί κνπ. Καη είρα ηφηε ζθεθηεί φηη, φζν ήκνπλα ζηελ θπιαθή θαη βαζαληδφκνπλα, άμηδα ην ελδηαθέξνλ ηνπ θφζκνπ, θαη κεηά πνπ βγήθα, δελ είρε γηα θαλέλαλ ζεκαζία ην αλ δσ ή πεζαίλσ. Αλαξσηηφκνπλ ηφηε κήπσο γηα ηνλ θφζκν είρα ελδηαθέξνλ κφλν φζν κε βαζαλίδαλε. Απφ ηφηε θη φιαο είρα αξρίζεη λα ζπλεηδεηνπνηψ ηελ ζέζε πνπ ζα καο επηθχιαζζε ε θνηλσλία, φζν θαηξφ ζα ήκαζηαλ έμσ απφ ηελ θπιαθή. Καη δπζηπρψο δελ δηαςεχζηεθα. Καη ηψξα έξρεηαη απηφο ν θίινο θαη καο ςάρλεη, παξφιν πνπ δελ καο ζπλδέεη θνηλή θνηλσληθνπνιηηηθή ζεψξεζε. Δίλαη πνιχ δπζάξεζηεο ηέηνηεο εκπεηξίεο γηα άηνκα πνπ παίμαλε ηελ δσή ηνπο θνξψλα-γξάκκαηα κε ηελ ςεπδαίζζεζε φηη ιεηηνπξγνχλ ζηα πιαίζηα ελφο θνηλσληθνχ θηλήκαηνο. Γελ ιέσ φηη ηέηνην θνηλσληθφ θίλεκα δελ ππήξρε ηφηε ή δελ ππάξρεη ζήκεξα. Απιά δηαπηζηψλσ φηη απηφ ην θίλεκα ζπληίζεηαη απφ ηνπο πξνζσπηθνχο αγψλεο ηνπ θάζε αηφκνπ γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ ππάξρνληνο θαηαπηεζηηθνχ θαη εθκεηαιιεπηηθνχ θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο. Σα άηνκα απηά, φκσο, δελ έξρνληαη ζ' επαθή κεηαμχ ηνπο ζηελ δηάξθεηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ηνπο. Καη είλαη άθξσο απνγνεηεπηηθφ ην θαηλφκελν λα κελ έρεηο θνληά ζνπ αλζξψπνπο πνπ αγσλίδνληαη ιίγν-πνιχ γηα ην ίδην πξάγκα πνπ αγσλίδεζαη θαη ζπ. 'Δλα ηέηνην θαηλφκελν δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κνηξνιαηξηθά. Πξέπεη πάληα λ' απνδίδνληαη επζχλεο ζ' απηνχο πνπ, ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν, είλαη ππεχζπλνη γη απηήλ ηελ θαηάζηαζε. Καη ππεχζπλνη είλαη απηνί πνπ θξαηάλε ζέζεηο κε δχλακε κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ θηλήκαηνο. Γπζηπρψο ηέηνηνη ππάξρνπλ πνιινί θαη αθφκε πεξηζζφηεξνη είλαη απηνί, πνπ επνθζαικηνχλ ηέηνηα πφζηα. Γελ ζέισ λα επεθηαζψ πάλσ ζ' απηφ ην δήηεκα, γηαηί θάηη ηέηνην δελ πεξηιακβάλεηαη ζηνπο ζθνπνχο απηνχ ηνπ εκεξνινγίνπ. Κάηη άιιν πνπ κε θάλεη λα ζθέπηνκαη ζπλέρεηα απηφο ν θίινο, ρσξίο πνηέ λα κηιάκε κεηαμχ καο γη' απηφ, είλαη ε νηθνλνκηθή απξαμία ζηελ νπνία έρεη θαηαδηθάζεη εκέλα θαη ηελ ΢νθία απηή ε θνηλσλία. Κη απηφ ην ζθέθηνκαη, γηαηί βιέπσ απηφλ ηνλ θίιν λα βγάδεη ιεθηά κε ην λα αζρνιείηαη κε θάηη πνπ πξαγκαηηθά ηνλ

ελδηαθέξεη. Καη δελ είλαη ν κφλνο άλζξσπνο ηνπ ζηελφηεξνπ θνηλσληθνχ κνπ πεξηβάιινληνο πνπ βγάδεη ιεθηά. 'Οινη νη ζπγγελείο θαη νη θίινη καο κπνξνχλ θαη βγάδνπλ ιεθηά κε ηνλ έλα ή κε ηνλ άιιν ηξφπν. Μφλν εγψ θαη ε ΢νθία είκαζηε ζηεξεκέλνη απφ απηήλ ηελ δπλαηφηεηα. Μνινλφηη εγψ ηνπιάρηζηνλ εμαηηίαο ηεο Αλψηαηεο ΢ρνιήο πνπ ηειείσζα, δηαζέησ θαη ηα ηππηθά πξνζφληα γηα θάηη ηέηνην. Δλψ ε ΢νθία δηαζέηεη, φπσο θαη γσ βέβαηα, ηα νπζηαζηηθά πξνζφληα. Πφζν αγαλαθηψ φηαλ ζθέθηνκαη φηη, κεηά απφ έλα ρξφλν πνπ έρνπκε βγάιεη ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο, δελ έρνπκε θαηαθέξεη αθφκα λα βγάινπκε νχηε ηα ιεθηά πνπ καο θφζηηζε, παξφιν πνπ φια ηα πεξηνδηθά θαη νη εθεκεξίδεο πνπ έγξαςαλ γη απηφ, έρνπλ θάλεη ηηο πην επλντθέο θξηηηθέο. Απφ ηελ αληηκεηψπηζε απηνχ ηνπ βηβιίνπ απφ ην θνηλφ κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε θαη ηελ δηθή καο αληηκεηψπηζε απφ ηελ θνηλσλία. Γελ ππάξρεη αμηνθξαηία θη απηφ είλαη θάηη πνπ ην μέξακε, βέβαηα, πξνηνχ εθδψζνπκε ην βηβιίν απηφ. Δευτέρα 24 Αυγούστου 1987 Κη άιια γξάκκαηα δηακαξηπξίαο γηα ηελ θαηαδίθε ηεο Υξηζηίλαο Κνπιαηζίδνπ. Κάπνηνη αλαξσηηνχληαη πψο είλαη δπλαηφλ λα θαηαδηθαζηεί θάπνηνο ζ' έλα ρξφλν θπιαθή γηα έλα ραζηνχθη (απηφ ην πξφζρεκα επηθαιέζηεθαλ νη δηθαζηέο γηα λα ηελ θαηαδηθάζνπλ). Γελ έρνπλ ίζσο ζθεθηεί φηη, αλ ηα δηθαζηήξηα εθάξκνδαλ ηνπο λφκνπο, δελ ζα είραλ αλάγθε απφ λφκν πνπ λα απαγνξεχεη ηελ θξηηηθή ζ' απηά. Οχηε ζα ρξεηαδφηαλ νη δηθαζηέο λα είλαη ηζφβηνη. 'Οκσο ηψξα ζαλ ηζφβηνη κπνξνχλ λα θάλνπλ φηη γνπζηάξνπλ ρσξίο λα κπνξεί θαλέλαο θνηλφο ζλεηφο λα ηνπο θνπλήζεη απφ ηελ ζέζε ηνπο. Απηφ κπνξνχλ λα ην θάλνπλ κφλν φζνη έρνπλ εμνπζία θαη ιεθηά. Απηνί νη ηειεπηαίνη, κέζσ ηεο θπβέξλεζεο, κπνξνχλ νπνηαδήπνηε ζηηγκή λ' αιιάδνπλ ηελ θνξπθή ηεο δηθαζηηθήο ππξακίδαο, δει. ηνλ πξφεδξν, ηνλ αληηπξφεδξν θαη ηνλ εηζαγγειέα ηνπ 'Αξεηνπ Πάγνπ. Απηνί θαηφπηλ κπνξνχλ λα θπλεγήζνπλ, κέρξη θαη λα δηψμνπλ απφ ην δηθαζηηθφ ζψκα, ηνπο δηθαζηέο πνπ ζα ζίμνπλ κεγάια ζπκθέξνληα. Απηφ έθαλε ν 'Αξεηνο Πάγνο κε ηελ αληεηζαγγειέα Υξπζνχια Γηαηαγάλα, επεηδή ηφικεζε λα ζίμεη ην δεζκνθπιαθν-δηθαζηηθν-δηθεγνξηθφ θαηεζηεκέλν ηεο Θεζζαινλίθεο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηέςεη ηνπο θξαηνχκελνπο απφ ην επίζεκν έγθιεκα. 'Αιινο έλαο λεαξφο πέζαλε απφ ηα λαξθσηηθά πνπ ρνξεγoχληαη κέζα απφ ηελ αζηπλνκία. Ο δεθανρηάρξνλνο Κψζηαο Γθνχκαο. Ζ κάλα ηνπ θαηάγγεηιε ηελ κ' απηφ ηνλ ηξφπν δνινθνλία ηνπ ζηηο εθεκεξίδεο. Αο ειπίζνπκε φηη δελ ζα βξεζεί θη απηή δνινθνλεκέλε ππφ αλεμαθξίβσηεο ζπλζήθεο γη απηφ ηεο ην ζάξξνο λα πεη ηελ αιήζεηα, φπσο έγηλε κε ηνλ Παλαγηψηε. 'Οπσο έρσ μαλαγξάςεη, θάπσο έηζη θαγψζεθε θαη ν εηθνζηνρηάρξνλνο θίινο θαη ζχληξνθφο κνπ ζηνπο αγψλεο κέζα ζηελ θπιαθή ΢πχξνο Κσηξέηζνο. 'Δλαο ζαπκάζηνο άλζξσπνο πνπ δελ ινγάξηαδε νπνηαδήπνηε αληίπνηλα απφ κεξηάο δεζκνθπιάθσλ θαη δηθαζηψλ, πξνθεηκέλνπ λα αγσληζηεί ελάληηα ζηα εγθιήκαηα πνπ δηαπξάηηνπλ απηνί κέζα ζηηο θπιαθέο. 'Δλαο αθφκε

απηφπηεο κάξηπξαο ηνπ νξγίνπ αίκαηνο θαη βίαο πνπ ην θξάηνο εμαπέιπζε κέζα ζηηο θπιαθέο Κέξθπξαο απφ ην 1976, πνπ ηηο έθαλε πεηζαξρηθέο. Κη ν ίδηνο βαζαλίζηεθε απάλζξσπα ζην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο απφ ην 1976 σο ην 1987, δει. θαηά ηελ πην καχξε πεξίνδν απηψλ ησλ απαίζησλ θπιαθψλ. Δλησκεηαμχ ζηηο θπιαθέο άξρηζαλ λα θαίλνληαη νη ζπλέπεηεο ηεο εθθαζάξηζεο ησλ εγεηψλ ηνπ θηλήκαηνο γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ θπιαθηζκέλσλ, φπσο ηνπ Παλαγηψηε Γαγγιία. Σξηάληα θξαηνχκελνη ησλ θπιαθψλ ηεο Υαιθίδαο κεηαθέξζεθαλ κε δειεηεξίαζε ζην λνζνθνκείν ηεο Υαιθίδαο. Ζ καδηθή απηή δειεηεξίαζε έγηλε κε ηελ έκκεζε απνδνρή ηεο απφ ηνλ ππνπξγφ Γηθαηνζχλεο Βεξπβάθε, φπσο αθήλεηαη λα ελλνεζεί απφ ηνλ δηνξηζκφ απ' ηνλ ίδην ηνπ θαηλνχξγηνπ δηεπζπληή ηεο θπιαθήο Κσζηαληφπνπινπ, άκεζα ππεχζπλνπ γηα ηελ ζίηηζε ησλ θξαηνπκέλσλ. Πξηλ απφ ηελ καδηθή απηή δειεηεξίαζε ν ίδηνο ν Βεξπβάθεο, κε γλσξίδνληαο ηίπνηα σο ζπλήζσο, γηα ηνλ θφλν πνπ αθνινχζεζε ηηο θαηαγγειίεο ηνπ Γαγγιία, έδσζε ζπλέληεπμε ζηελ ηειεφξαζε ηελ ίδηα αθξηβψο κέξα ηεο απνθάιπςεο ηεο δνινθνλίαο, επαηλψληαο ηνπο δεζκνθχιαθεο θαη ην έξγν ηνπο κέζα ζηηο θπιαθέο. Κη απηνί, ίζσο γηα λα ηνλ επραξηζηήζνπλ, ζηείιαλε ηξηάληα θξαηνχκελνπο ζην λνζνθνκείν. Μεξηθνί απφ απηνχο είραλ ηελ αξεηή θαη ηελ ηφικε λα θαηαγγείινπλ ην φξγην βίαο θαη ηξνκνθξαηίαο πνπ επηθξαηεί ζηηο θπιαθέο Υαιθίδαο, παξφιν πνπ μέξνπλ φηη ζα πιεξψζνπλ ην ζάξξνο ηνπο κε βαζαληζηήξηα ή θαη ζάλαην αθφκε. Πξάγκα γηα ην νπνίν πξνεηδνπνίεζαλ ηηο εθεκεξίδεο. Δίλαη νη Γεκ. Κνχθηαο, Κψζηαο Καξαδήκνο, Μαλψιεο ΢αξαληφπνπινο θαη ΢ηέιηνο Αλδξεαδάθεο. Ο Τπνπξγφο Γηθαηνζχλεο Βεξπβάθεο ζπλερίδεη, φπσο θαη νη πξνθάηνρνί ηνπ Μαγθάθεο θαη Καθιακάλεο, λ' απαγνξεχεη ηελ είζνδν δεκνζηνγξάθσλ ή επηζηεκνληθψλ ζπιιφγσλ ζηηο θπιαθέο, γηα λα κελ απνθαιπθηεί ην κεζνδηθφ έξγν εμφλησζεο πνπ επηηειείηαη κέζα ζ' απηέο. Καηά ηα άιια ν Βεξπβάθεο θη νη φκνηνη ηνπ θξνληίδνπλ γηα ηηο βίιεο ηνπο, ηα θφηεξά ηνπο, ηα ζαιέ ηνπο ζηελ Διβεηία θαη ηηο θαηαζέζεηο ηνπο ζηηο ηξάπεδεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Γελ πξφιαβε λα πεξάζεη νχηε κήλαο ζρεδφλ απφ ηελ απνθάιπςε ηνπ ζθαλδάινπ ηεο ΑΓΡΔΞ, θξαηηθήο εηαηξείαο πνπ θθηάρηεθε γηα λα εηζπξάηηεη ηα δάλεηα θαη ηηο επηρνξεγήζεηο απφ ηελ Δ.Ο.Κ. θαη λα ηα κνηξάδεη ζηνπο θξαηηθνχο παξάγνληεο θαη ε θπβέξλεζε έθεξε ζηε Βνπιή λνκνζρέδην πνπ λνκηκνπνηεί ηνπο θαηαπαηεηέο δεκνζίσλ εθηάζεσλ, ηνπο εκπξεζηέο δαζψλ πνπ κεηαηξέπνπλ ηα δάζε ζε νηθφπεδα θαη γεληθά θάζε ινγήο άξπαγα εδαθηθήο πεξηνπζίαο. Βέβαηα πξνηνχ λα θέξεη ε θπβέξλεζε απηφ ην λνκνζρέδην ζηελ Βνπιή, θξφληηζαλ λα ελεκεξσζνχλ νη εκπξεζηέο, ψζηε λα πξνιάβνπλ λα θάςνπλ κεξηθά δάζε πξνο νηθνπεδνπνίεζε. 'Δηζη πξηλ απφ κεξηθέο εβδνκάδεο θάςαλε ηελ κηζή Ρφδν, πνπ έκελε αθφκα ηνπξηζηηθά αλεθκεηάιιεπηε, γηαηί ήηαλ δάζνο. Ζ Ρφδνο πάληα εμαζθάιηδε ηελ πξψηε ζέζε ζηελ πξνηίκεζε ησλ θπβεξλψλησλ, ήδε απφ ηελ επνρή πνπ πξσζππνπξγφο ήηαλ ν Καξακαλιήο. Κη απηήλ ηελ πξνηίκεζε ηελ έρεη, κέρξη ζήκεξα, πιεξψζεη αθξηβά. Ζ πην φκνξθε πιεπξά ηεο, ε βφξεηα, αλήθεη ζ' 'Διιελεο θαη μέλνπο κεγαινεπηρεηξεκαηίεο, ελψ ην πην φκνξθν θαη κεγάιν μελνδνρείν, έλα αξρηηεθηνληθφ αξηζηνχξγεκα, ην

Ξελνδνρείν ησλ Ρφδσλ, έρεη αθεζεί εδψ θαη πνιιά ρξφληα θαη γθξεκίδεη, αθνχ πξνεγνχκελα ιεειαηήζεθε απφ ηνπο επηηήδεηνπο. Δκείο ζπλερίδνπκε ηα κπάληα καο ζε ήξεκε ή ζε θπκαηψδε ζάιαζζα, πξνζπαζψληαο λα πξνιάβνπκε λα δήζνπκε κεξηθέο κέξεο ζαλ άλζξσπνη, πξνηνχ αλαγθαζηνχκε λα ζεθψζνπκε ζηηο πιάηεο καο ηα ηφζα καο πξνβιήκαηα πνπ απεηινχλ λα καο ζπληξίςνπλ. Γελ κπνξψ λα ζπκεζψ θακηά επνρή πνπ λα ήξζακε ζ' απηφ ην ζπίηη θαη λα κελ αθήζακε πίζσ καο άιπηα πξνβιήκαηα, πνπ λα επηβάιινπλ ηελ επηζηξνθή καο ζηελ Αζήλα. Μηα θνξά, κάιηζηα, ήξζακε εδψ γηα θαλέλα κπάλην θαη πήξα καδί κνπ δπo ηφκνπο ηεο Γεκφζηαο Οηθνλνκηθήο ηνπ θαζεγεηή ηεο Παληείνπ ΢άθε Καξάγησξγα. Απηφο, καδί κε ηελ θαζεγήηξηα ηεο Δγθιεκαηνινγίαο θαη κεηέπεηηα πξχηαλε ηεο Παληείνπ Αιίθε Μαξαγθνπνχινπ, είρε έξζεη λα κε δεη ζηελ θπιαθή θαη κνπ είρε δεηήζεη λα ζηακαηήζσ κηα απεξγία πείλαο πνπ βξηζθφηαλ ηφηε ζηελ πεληεθνζηή κέξα, αλ ζπκάκαη θαιά. Αξγφηεξα έκαζα απφ έλαλ άιιν θαζεγεηή ηεο Παληείνπ πνπ είρε έξζεη θη απηφο ζηελ θπιαθή λα καο δεη, ηνλ θαζεγεηή ηεο Φηινζνθίαο Κψζηα Γεζπνηφπνπιν πνπ είλαη ηψξα Αθαδεκατθφο, φηη απηφο είρε ζηείιεη ηνλ Καξάγησξγα θαη ηελ Μαξαγθνπνχινπ. Σνπιάρηζηνλ έηζη καο είπε. Σέινο πάλησλ, ζ' εθείλε ηελ θάζε πνπ ήκνπλα εδψ, κειέηεζα επί 15 κέξεο ηελ Γεκφζηα Οηθνλνκηθή, πνπ ήηαλ έλα κάζεκα ηεο Παληείνπ πνπ ρξσζηνχζα, θη φηαλ γπξίζακε ζηελ Αζήλα ην έδσζα θαη ην πέξαζα. Μεηά απφ θάηη κήλεο ν Καξάγησξγαο πέζαλε. Πξνεγνχκελα είρε πεζάλεη έλαο άιινο θνξπθαίνο δηαλννχκελνο πνπ καο είρε ππνζηεξίμεη, φζν είκαζηε ζηε θπιαθή, ν Γηάλλεο Κάηξεο. 'Δηζη, ζηγά-ζηγά, καθξαίλεη ν θαηάινγνο ησλ λεθξψλ πνπ είηε ζαλ ζχληξνθνί καο ζηνπο αγψλεο καο κέζα ζηε θπιαθή, είηε ζαλ ππνζηεξηθηέο καο απέμσ, ζηάζεθαλ ζην πιεπξφ καο εθείλε ηελ καχξε πεξίνδν. Απηή ηε θνξά ν εξρνκφο καο εδψ αθνινπζήζεθε απφ ηνλ ζάλαην ελφο πελεληαπεληάρξνλνπ θνπθαξά, πνπ καδί κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ δηαηεξνχζε ηελ πην θνληηλή πξνο ην ζπίηη πνπ κέλνπκε ηαβέξλα ηεο πεξηνρήο. Μηα εμαηξεηηθά γξαθηθή ςαξνηαβέξλα δίπια ζηε ζάιαζζα. 'Ζηαλ ν κνλαδηθφο ηαβεξληάξεο ηεο πεξηνρήο πνπ δηαηεξνχζε θνηλσληθέο ζρέζεηο κε ηελ κάλα κνπ θη είρε πάληα δπν θαιά ιφγηα λα ηεο πεη, φηαλ θαζφηαλ ζηελ ηαβέξλα ηνπ γηα λα πηεη κηα πνξηνθαιάδα. Πέζαλε κηα κέξα κεηά ηνλ εξρνκφ καο. Σν κεζεκέξη απηήο ηεο κέξαο είρακε θαηέβεη κε ηελ ΢νθία γηα κπάλην θαη ηεο είπα φηη σξαία ζα ήηαλε, λα πεγαίλακε κε ηε κάλα κνπ λα ηξψγακε θαλέλα ςάξη ζ' απηήλ ηελ ηαβέξλα, εθφζνλ ε κάλα κνπ γλψξηδε ηνλ ηαβεξληάξε. Ζ ηαβέξλα απηή πήγαηλε θαη πάεη ηφζν άζρεκα απφ νηθνλνκηθή άπνςε, πνπ ε νηθνγέλεηά ηνπ δελ κπφξεζε λα ηελ θιείζεη νχηε γηα ιίγεο κέξεο, εμαηηίαο ηνπ ζαλάηνπ ηνπ. 'Δλα άιιν γεγνλφο ζρεηηθφ κε ζάλαην, πνπ πξέπεη λα αλαθεξζεί, είλαη φηη ηελ εκέξα πνπ απνθαιχθζεθε ε δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε, πξνηνχ δηαβάζνπκε ηηο εθεκεξίδεο, είρακε πάξεη έλα ιεσθνξείν γηα λα θαηέβνπκε απφ ην πξνάζηην πνπ κέλνπκε ζηελ Αζήλα. Γίπια ζηνλ νδεγφ ηνπ ιεσθνξείνπ ήηαλ κηα ηακπέια απφ απηέο πνπ βάδνπλε κπξνζηά ζην παξκπξίδ γηα λα δείμνπλε ηνλ πξννξηζκφ ηνπ ιεσθνξείνπ, φηαλ απηφο δελ θαίλεηαη απφ ηνπο ππάξρνληεο θσηεηλνχο πίλαθεο πνπ ηα ιεσθνξεία έρνπλ κπξνζηά θαη ζηα πιάγηα. 'Ζηαλ

γπξηζκέλε πξνο ηα κέζα, γηαηί ήηαλ άζρεηε πξνο ηνλ πξννξηζκφ ηνπ ιεσθνξείνπ. 'Δγξαθε ΑΝΘΟΤΠΟΛΖ. Μαο έθαλε εληχπσζε γηαηί ε Αλζνχπνιε είλαη ζηελ άιιε άθξε ηεο Αζήλαο, ζε ζρέζε κε ην πξνάζηηφ καο, θαη δελ καο είρε ηχρεη λα μαλαδνχκε παξφκνηα ηακπέια ζηα ιεσθνξεία ηνπ πξναζηίνπ καο. 'Οηαλ θηάζακε ζηελ Αζήλα θαη δηαβάζακε γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε, κάζακε φηη ήηαλ θάηνηθνο Αλζνχπνιεο! Τρίτη 25 Αυγούστου 1987 'Αιιν έλα θξνχζκα αζηπλνκηθήο θηελσδίαο ζε βάξνο ηνπξηζηψλ πνπ δελ ζέιεζαλ λα κείλνπλ ζε μελνδνρείν, λνηθηαδφκελα δσκάηηα ή θάκπηλγθ. ΢ηελ Πάξν απηή ηε θνξά. Καη βέβαηα θαη' εληνιή ησλ ηνπηθψλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Δίλαη ηφζα ηα θξνχζκαηα αζηπλνκηθήο θηελσδίαο ζε βάξνο αληηθνλθνξκηζηψλ ηνπξηζηψλ θάζε θαινθαίξη, πνπ ε Διιάδα δηαζχξεηαη αθφκε θαη ζε Δπξσπατθφ επίπεδν. Οη ηνπξηζηηθνί επηρεηξεκαηίεο, ζηα λεζηά ηδηαίηεξα, είλαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο λεφπινπηνη αεξηηδήδεο πνπ κε δηάθνξεο θνκπίλεο θαηαθέξλνπλ λα ηζαθψζνπλ θαλέλα ρψξν γηα λα ηνλ θάλνπλ θάκπηλγθ, λα ρηίζνπλ θαλέλα ζπίηη γηα λα ην θάλνπλ ελνηθηαδφκελα δσκάηηα, ή λα επηζθεπάζνπλ θαλέλα παιηφ αξρνληηθφ γηα λα ην θάλνπλ μελνδνρείν. Ρίρλνληαη κεηά κε ηα κνχηξα ζην γξήγνξν θέξδνο θαη, αθνχ πηάζνπλ ηα πξψηα ιεθηά, παηάλε ζην απγφ θαη θηάλνπλ ζηνλ νπξαλφ. Με ιίγα ιφγηα θαβαιάλε ην θαιάκη, λνκίδνπλε φηη είλαη νη πην έμππλνη ηεο πηάηζαο θη νη πην πεξηδήηεηνη γθφκελνη, θαη είλαη νπνηαδήπνηε ζηηγκή πξφζπκνη λα παηήζνπλ επί πησκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα γδχζνπλ νπνηνλδήπνηε απιεξνθφξεην πνπ ζα θάλεη ην ιάζνο λα παηήζεη ην πφδη ηνπ ζηελ πεξηνρή ηνπο. ΢ηελ αδίζηαθηε εθκεηάιιεπζε ησλ ηνπξηζηψλ έρνπλ αθνζησκέλν βνεζφ ηνπο ηελ ηνπηθή αζηπλνκία, ε νπνία, θαηά θαηξνχο θαηαγγέιεηαη φηη, ζεζαπξίδεη απφ ιαδψκαηα γηα λα θαιχπηεη ηηο παξαλνκίεο ηνπο, εηζπξάηηνληαο έηζη πνζνζηά απφ ηελ θαηαιήζηεπζε ησλ ηνπξηζηψλ. 'Οηαλ θάπνηνη κπάηζνη ζηα ηνπξηζηηθά κέξε ηεο Διιάδαο δέξλνπλ αλειέεηα ηνπο αλεπηζχκεηνπο γηα ηνπο ηνπξηζηηθνχο επηρεηξεκαηίεο ηνπξίζηεο, δελ εθαξκφδνπλ θαλέλα λφκν. Απιά πξνζηαηεχνπλ ηα ππεξθέξδε ηνπο. Καη εθφζνλ απηφ πνπ εμαζθαιίδνπλ είλαη ην άθζνλν ρξήκα, θπζηθφ είλαη λα ιεηηνπξγνχλ φπσο ε καθία. Αθφκα θη αλ, ζηελ ρεηξφηεξε πεξίπησζε, νδεγεζεί θάπνηνο απφ ηνπο κπάηζνπο απηνχο ζην δηθαζηήξην, ην δηθαζηήξην ζα είλαη δηθαζηήξην ηεο πεξηνρήο ησλ επηρεηξεκαηηψλ θη νη δηθαζηέο ζα βγάινπλ αζσσηηθή γηα ηνλ κπάηζν απφθαζε, αθήλνληαο έηζη ππνςίεο φηη θαη νη δηθαζηέο δελ παξακέλνπλ ακέηνρνη αιιά εηζπξάηηνπλ θη απηνί ηα πνζνζηά ηνπο. Μήπσο απηά ηα ιέλε νη θαθέο γιψζζεο, κηα πνπ φινη μέξνπκε φηη ζηελ Διιάδα νη δηθαζηέο είλαη άγηνη; Καη ζηελ ζπάληα πεξίπησζε πνπ θάπνηνο δηθαζηήο δψζεη ζηνλ κπάηζν θάπνηα ππνηππψδε πνηλή, φρη κφλν νη επηρεηξεκαηίεο ζα ηνπ δψζνπλ θισηζηά θαη ζα ηνλ πεηάμνπλ καθξηά απφ ηελ ηνπξηζηηθή πεξηνρή, αιιά θαη ν κπάηζνο ζα εμαγνξάζεη ηελ πνηλή ηνπ κ' έλα αζήκαλην πνζφ, ζε ζρέζε κε ηα ηεξάζηηα πνζά πνπ απνθνκίδεη ιεηηνπξγψληαο ζαλ κπξάβνο ηνπ ηνπξηζηηθνχ επηρεηξεκαηία. Δγψ δελ κπνξψ λα δσ ζαλ ηίπνηα άιιν

απφ καδνρηζηέο ηνπο ηνπξίζηεο πνπ επηζθέπηνληαη ηελ Διιάδα, ρσξίο λα αλήθνπλ ζηελ ηάμε ησλ αθεληηθψλ. Αιιά δελ κε εθπιήζζεη ν καδνρηζκφο ηνπο. 'Δρνπλ κάζεη λα ππαθνχνπλ αδηακαξηχξεηα ζε θάζε κνξθήο εμνπζία απφ ηελ ίδηα ηελ δσή πνπ θάλνπλ ζηηο ρψξεο ηνπο. Καη απηφ θαίλεηαη ηδηαίηεξα ζηηο ηνπξίζηξηεο πνπ θάζε ρξφλν βηάδνληαη νκαδηθά θαη καδηθά θη φκσο επηκέλνπλ λα έξρνληαη ζ' απηήλ ηελ πνιηηηζηηθά πξσηφγνλε ρψξα. Οη ηνπξίζηεο απηνί κε ην λα επηκέλνπλ λα έξρνληαη ζηελ Διιάδα ζπκπεξηθέξνληαη ζαλ ζθνπιήθηα. Κη άκα γίλεζαη ζθνπιήθη ζα ζε παηήζεη θη ν πξψηνο ηπρφληαο. Απηφ ην θαινθαίξη, πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνξά, νη θάζε ινγήο επηρεηξεκαηίεο πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ ηνπξηζκφ έρνπλ εμαπνιχζεη θπξηνιεθηηθά δησγκφ ησλ κε πξνλνκηνχρσλ ηνπξηζηψλ, ηδηαίηεξα ζηηο πην πινχζηεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, φπσο ε Κέξθπξα, ε Υαιθηδηθή, ε Κξήηε θη ε Ρφδνο. Ζ θπβέξλεζε, πνπ θξνληίδεη θη απηή γηα ην κεξίδηφ ηεο απφ ηελ θαηαιήζηεπζε ηνπ ηνπξίζηα, κεξίδην πνπ εηζπξάηηεη ππνηίζεηαη γηα ην θαιφ ηνπ ζπλφινπ, παξέρεη ζ' απηνχο ηνπο επηρεηξεκαηίεο θάζε δηεπθφιπλζε γηα ηελ επηηπρία ηνπ ζθνπνχ ηνπο. Κάζε ηφζν θαη ιηγάθη ε ηειεφξαζε, κε ην πξφζρεκα ηνπ ληνθπκαληέξ, παξνπζηάδεη ηέηνηνπο επηρεηξεκαηίεο πνπ πλένπλ κέλεα θαηά ησλ κε πξνλνκηνχρσλ ηνπξηζηψλ γηαηί θαη θαιά εμαηηίαο ησλ ηειεπηαίσλ νη δνπιεηέο ηνπο δελ απνδίδνπλ θη απηφ δεκηψλεη ηελ νηθνλνκία ηνπ ηφπνπ! Οη θαεκέλνη νη επηρεηξεκαηίεο ηεο Κέξθπξαο, ηεο Κξήηεο, ηεο Ρφδνπ θαη ηεο Υαιθηδηθήο... 'Ηζσο ζα πξέπεη λα ηνπο ειεήζνπκε γηα λα κελ πεηλάζνπλ νη νηθνγέλεηέο ηνπο! Σέινο πάλησλ, έηζη θαιιηεξγείηαη απφ ηελ ηειεφξαζε θαη ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο έλα θαηλνχξγην είδνο ξαηζηζκνχ. Σνπ ξαηζηζκνχ ελάληηα ζηνπο κε πξνλνκηνχρνπο ηνπξίζηεο. Κη έξρεηαη θη απηφο ν ξαηζηζκφο λα πξνζηεζεί ζηνπο ήδε ππάξρνληεο ξαηζηζκνχο θαηά ησλ πεξηζσξηαθψλ, ησλ νκνθπινθίισλ, ησλ ηζηγγάλσλ, ησλ Σνχξθσλ, ησλ Παθηζηαλψλ, ησλ Λαηηλνακεξηθάλσλ θαη γεληθά θαηά θάζε ηαιαίπσξνπ, πνπ ε ηχρε ηνπ ηνλ έξημε ζ' απηήλ ηελ βάξβαξε πνιηηηζηηθά θαη εζηθά ππαλάπηπθηε θαη νπηζζνδξνκηθή ρψξα. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν ν ζχγρξνλνο 'Διιελαο ηείλεη λ' αλαδεηρηεί ζε πεξηζζφηεξν ξαηζηζηή απφ νπνηνλδήπνηε άιιν Δπξσπαίν. 'Οηαλ βιέπσ θάηη ηέηνηα, φπσο θαη ηφζα άιια, ληξέπνκαη πνπ έηπρε λα γελλεζψ 'Διιελαο. Kξίλνληαο απφ ηελ παξαγσγηθφηεηά κνπ ζε ζρέζε κε ηηο θαηαγξαθέο ζην εκεξνιφγην, αιιά θαη απφ ηηο άιιεο δξαζηεξηφηεηέο κνπ εδψ απηέο ηηο κέξεο, βιέπσ φηη ε πεξίνδνο πνπ βξίζθνκαη εδψ είλαη απφ ηηο πην δεκηνπξγηθέο ζηελ δσή κνπ. Δίλαη νινθάλεξν φηη, αλ εμαζθαιίζσ ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο, κπνξψ λα βάισ ζ' εθαξκνγή ηηο ηθαλφηεηέο κνπ θαη λα δεκηνπξγήζσ. Καη αγαλαθηψ κε ην γεγνλφο φηη ε δσή κνπ, φπσο εμειίζζεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, είλαη έλα ζπλερέο ηξέμηκν γηα λ' ακπλζψ απέλαληη ζηηο παγίδεο πνπ κνπ ζηήλεη θάζε ηφζν ε θνηλσλία. Σα ίδηα παζαίλεη θαη ε ΢νθία. Γει. αληί ε θνηλσλία λα δηεπθνιχλεη ηελ δηαβίσζή καο, φπσο ππνηίζεηαη είλαη ν ζθνπφο ηεο χπαξμήο ηεο, καο θάλεη ηε δσή δχζθνιε θαη ζε κεξηθέο θάζεηο αθφξεηε. Γη απηφ θαη νδεγνχκαζηε ζηελ θνηλσληθή απνκφλσζε, ζηελ πξνζπάζεηά καο λα ππάξμνπκε. Δλδεηθηηθφ γηα ηελ επαιήζεπζε ησλ ηζρπξηζκψλ κνπ είλαη ην γεγνλφο φηη, φζν

βξηζθφκαζηαλ ζηελ Αζήλα, θάλακε ζπλερψο έλαλ αγψλα γηα λα δηαηεξεζνχκε ζηελ θαηάζηαζε πνπ ήκαζηαλ, πνπ ηελ είρακε εμαζθαιίζεη κε πνιιψλ ρξφλσλ θφπνπο θαη ζπζίεο, θαη λα κελ ρεηξνηεξέςεη ε θαηάζηαζή καο. Δθνξίεο, ζηξαηφο, ηδηνθηήηεο δηακεξηζκάησλ, απεηινχζαλ θαη απεηινχλ αθφκα λα καο θαηαπηνχλ. Σα ίδηα δπζεπίιπηα πξνβιήκαηα ζ' αληηκεησπίζνπκε πάιη κε ηελ επηζηξνθή καο. Πψο θάησ απφ ηέηνηεο ζπλζήθεο λα κπνξέζνπκε λα δεκηνπξγήζνπκε; Γηα λα κελ αλαθεξζψ ζηελ κεηάθξαζε πνπ έρσ αξρίζεη εδψ θαη έλα ρξφλν θαη δελ κνπ κέλεη ρξφλνο λα ηελ ηειεηψζσ, έηζη πνπ ρηππηέκαη απφ αξηζηεξά-δεμηά, ζέισ λ' αλαθέξσ θάηη γηα ηελ ΢νθία. Ζ ΢νθία ινηπφλ, εδψ θαη ρξφληα, άξρηζε λα κειεηάεη κφλε ηεο Ηζπαληθά. Γηα δηάθνξνπο ιφγνπο αλαγθάδεηαη θάζε ηφζν λα ηα παξαηάεη. Σψξα ηειεπηαία απνθάζηζε λα ηα μαλαπηάζεη. 'Αξρηζε λα κειεηάεη μαλά ζηηο 12 Ηνπιίνπ. ΢ηηο 13 πιεξνθνξεζήθακε γηα ηελ εμφλησζε πνπ κνπ εηνηκάδεη ν ζηξαηφο θαη έπξεπε λ' αξρίζνπκε λα ηξέρνπκε γηα λα ηελ εκπνδίζνπκε. 'Δηζη αλαγθάζηεθε πάιη λα ηα παξαηήζεη. Aθνχ πέξαζε θη απηή ε κπφξα θαη ε "πεξηπνίεζε" πνπ καο εηνίκαδε ν ζηξαηφο αλαβιήζεθε, ε ΢νθία απνθάζηζε λα ηα μαλαπηάζεη. Σά 'βαιε πάιη κπξνζηά ζηηο 13 Απγνχζηνπ. ΢ηηο 17 ήξζε ε ζπηηνλνηθνθπξά καο θαη καο είπε λα ηα καδεχνπκε θαη λα θεχγνπκε απφ ην ζπίηη. Ζ ΢νθία αλαγθάζηεθε, γηα κηα αθφκε θνξά, λα ηα παξαηήζεη. Απ' απηέο ηηο θάζεηο ηζαληίζηεθα θη εγψ ηφζν πνιχ πνπ ηεο είπα λα κελ ηα μαλαπηάζεη γηα λα κελ καο βξεη πάιη θαλέλα κεγάιν θαθφ. Σελ άιιε κέξα 18 Απγνχζηνπ απνθαιχθηεθε ε ζηπγεξή δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε. Κάησ απφ ηέηνηεο ζπλζήθεο, φρη κφλν κε ηα Ηζπαληθά δελ κπνξεί λα αζρνιεζεί θαλείο, φρη κφλν κε κεηαθξάζεηο, αιιά θαη κε πνιχ ζνβαξφηεξεο αζρνιίεο δπζθνιεχεηαη λα θαηαπηαζηεί. 'Οπσο είλαη ε ππφζεζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ. Πφζεο θνξέο δελ μεθηλήζακε λα θαηαπηαζηνχκε πην ελεξγά κε ηελ ζπκπαξάζηαζε ζηνλ αγψλα ηνπ. Κάλνπκε κεξηθά βήκαηα θαη πξνηνχ λα βάινπκε ην λεξφ ζην θαλάιη, αλαγθαδφκαζηε πάιη λα ηα παξαηήζνπκε θαη λα ηξέμνπκε γηα ηελ δηθή καο επηβίσζε. Σν θξάηνο θαη ε θνηλσλία πνπ ην ππεξεηεί, θξνληίδνπλ λα επηζσξεχνπλ πάληα ηεξάζηηα πξνβιήκαηα ζηνπο δπζπξνζάξκνζηνπο. Σα ίδηα παζαίλεη θαη ν Υξήζηνο ν Ρνχζζνο. Δλψ είλαη ζε ζέζε, θη έρεη φιε ηελ θαιή δηάζεζε θαη ην εηιηθξηλέο ελδηαθέξνλ, λα βγάιεη ζηελ θφξα ηα αίζρε πνπ ζπκβαίλνπλ κέζα ζηηο θπιαθέο (κέρξη θαη κήλπζε έρεη θαηαζέζεη γηα βαζαληζηήξηα πνπ έγηλαλ ζε βάξνο άιισλ θξαηνπκέλσλ), αλαγθάδεηαη ζπλερψο ζε αλαδίπισζε, γηαηί δελ ηνλ αθήλνπλ λα βξεη ηνλ παξακηθξφ ηξφπν λα βάιεη ζε θάπνην δξφκν ηελ ζπληφκεπζε ηεο πνηλήο ηνπ. Κη είλαη κηα πνηλή πνπ δελ ηειεηψλεη πνηέ (ηζφβηα) θαη παξάιιεια ηφζν άδηθε, πνπ γηα ηελ ζπλέρηζή ηεο έρεη δηακαξηπξεζεί ε πιεηνςεθία ησλ δηαλννπκέλσλ ηεο ρψξαο, ελψ έρεη δηαδειψζεη ελάληηά ηεο ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο δηαδεισηψλ πνπ έρεη θαηέβεη, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ζην πεδνδξφκην γηα θξαηνχκελν. Καη δελ είκαζηε κφλν εκείο πνπ ζηεξνχκαζηε ηελ δπλαηφηεηα λα ζπκπαξαζηαζνχκε γηα ιφγνπο αλσηέξαο βίαο. Μέρξη θαη ε παζίγλσζηε θαη επηηπρεκέλε ζπγγξαθέαο Ληιή Εσγξάθνπ, πνπ έθαλε γηα ηνλ Υξήζην απεξγία πείλαο ζηα Πξνπχιαηα, ιίγν θαηξφ κεηά απφ ηελ πξψηε (θαη ηειεπηαία) επίζθεςή καο ζην ζπίηη ηεο (πνπ έγηλε γηα

λα ηελ παξαθαιέζνπκε λα αζρνιεζεί κε ηελ πξνψζεζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ Υξήζηνπ), αξξψζηεζε θαη άξρηζε λα ηξέρεη ζηα λνζνθνκεία. Αο ειπίζνπκε φηη ζα ην μεπεξάζεη θαη δελ ζα έρεη θη απηή ηελ ηχρε φζσλ δηαλννπκέλσλ αζρνιήζεθαλ καδί καο. Ση άιιν λα πσ; Κνληεχσ λα γίλσ πξνιεπηηθφο κ' φια απηά πνπ βιέπσ λα ζπκβαίλνπλ ζ' φζνπο έρνπλ ην εζηθφ ζζέλνο θαη ηελ ηφικε λα καο θαιχςνπλ. Κη χζηεξα κνπ ιέλε κεξηθνί πσο είκαη απαηζηφδνμνο. Δίλαη λα πεξλάσ μψθαιηζα ηφζν ρνληξά πξάγκαηα πνπ καο ζπκβαίλνπλ; Τετάρτη 26 Αυγούστου 1987 Καζψο ζπλερίδσ ην εκεξνιφγην, πνπ κνπ απνξξνθά θαη κεγάιν κέξνο ηεο εκέξαο, αηζζάλνκαη φιν θαη ιηγφηεξε αλαγλψξηζε ηεο δνπιεηάο κνπ απηήο απφ ηνπο γχξσ κνπ. Σν πεξηβάιινλ κνπ κνπ δεκηνπξγεί ηελ εληχπσζε φηη δελ βιέπεη ζην έξγν κνπ απηφ θάπνηα αζρνιία πνπ λα αμίδεη ηφζν, ψζηε λα δηθηνινγεί ηελ απνπζία κνπ απφ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο. 'Ηζσο λα βιέπνπλ ηελ φιε ελαζρφιεζή κνπ κε ην εκεξνιφγην ζαλ έλα άρξεζην θαπξίηζην. Γελ κνπ πξνμελεί, βέβαηα, έθπιεμε κηα ηέηνηα αληηκεηψπηζε, δεδνκέλνπ φηη δνχκε ζε κηα εκπνξεπκαηηθή θνηλσλία, ζηα πιαίζηα ηεο νπνίαο φηη δελ κπνξεί λα πνπιεζεί (δελ έρεη αληαιιαθηηθή αμία) ζεσξείηαη αλχπαξθην. 'Οπσο αλχπαξθην ζεσξείηαη θαη ην πηπρίν κνπ ζηηο Πνιηηηθέο Δπηζηήκεο πνπ πήξα απφ ηελ Πάληεην, εθφζνλ δελ κνπ θέξλεη ιεθηά. Απηφ πνπ κε πεηξάδεη είλαη φηη, απηνί πνπ κε βιέπνπλ λα θαηαπηάλνκαη κε έξγα κε απνδεθηά θνηλσληθά, ζηελαρσξηνχληαη γηα ηελ απνπζία νπνηαζδήπνηε θνηλσληθήο ακνηβήο γηα ηηο ηθαλφηεηέο κνπ, θάηη πνπ κε ζιίβεη θαη κέλα, θαη θαηά θάπνην ηξφπν κνπ απνδίδνπλ επζχλεο γηαηί δελ θάλσ θάηη γηα λ' αιιάμεη απηή ε θαηάζηαζε. Οχησο ή άιισο είλαη ελνριεηηθφ λα ζε ζεσξνχλ, έζησ θαη ιίγν, ππεχζπλν γηα ηελ κε θνηλσληθή ζνπ αλαγλψξηζε. Κη απηφ γηαηί έηζη ζνπ δεκηνπξγνχλ ηελ αίζζεζε φηη εζχ δελ ζέιεηο ηνπο άιινπο αλζξψπνπο θαη ηα νθέιε πνπ ζπλεπάγεηαη κηα ηέηνηα θνηλσληθή επηβεβαίσζε. Δλψ εζχ μέξεηο θαιά φηη θάηη ηέηνην είλαη εληειψο αλππφζηαην. 'Οζνλ αθνξά δε ηελ αληαιιαθηηθή αμία ηνπ γξαπηνχ κνπ, είλαη θάηη πνπ δελ ην ιαβαίλσ θαζφινπ ππφςε ζαλ κέηξν ηεο αμίαο ηνπ. H εκπνξηθή αληηκεηψπηζε ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο απνηειεί αδηάςεπζηε επαιήζεπζε ησλ απφςεψλ κνπ πάλσ ζ' απηφ ην ζέκα. ΢ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο έρεηο λα επηιέμεηο κεηαμχ δχν δπλαηνηήησλ. 'Ζ γξάθεηο θάηη πνπ πηζηεχεηο ζηελ αμία ηνπ θαη ην ηππψλεηο κε πξνζσπηθέο ζνπ ζπζίεο θαη ζηεξήζεηο, αθφκα θη αλ μέξεηο φηη κπνξεί λα κελ βγάιεηο νχηε ηα έμνδά ηνπ, ή δελ γξάθεηο κέρξη λα εμαζθαιίζεηο ηηο ζπλζήθεο πνπ ζα ην πξνσζήζνπλ θαη ζα ηνπ πξνζδψζνπλ αληαιιαθηηθή αμία. 'Αλζξσπνη ζαλ εκέλα θαη ηελ ΢νθία είλαη ππνρξεσκέλνη λα θαηαιήγνπλ πάληα ζηελ πξψηε επηινγή, αλ ζέινπλ λα βξίζθνληαη ζε ζπκθσλία κε ηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηελ ηζηνξία ηνπο κέζα ζην θνηλσληθφ θίλεκα. Γηαηί αλ ζέιαλε απφ ηε δσή ηνπο ιεθηά θη άιιεο θνηλσληθέο απνιαβέο, δελ ζα έπξεπε πνηέ λα ηα βάινπλ κε ηα "θαθψο θείκελα" θαη λ' απνδνζνχλ ζ' έλαλ αγψλα γηα ηελ εμάιεηςή ηνπο. 'Οπσο απνδίδεηαη ζηνλ Υξηζηφ ηεο Καηλήο Γηαζήθεο φηη είπε, δελ κπνξείο λα ιαηξεχεηο δχν ζενχο, ηνλ Θεφ θαη ηνλ

Μακκσλά. Ο Μακκσλάο ζ' απηήλ ηελ πεξίπησζε εθιακβάλεηαη απφ ηελ Καηλή Γηαζήθε ζαλ ν ζεφο ηνπ ρξήκαηνο. Σψξα φζνλ αθνξά ηελ επηθαηξφηεηα, ν Λνγνζέηεο, ν κφλνο εηζαγγειέαο ηεο Θεζζαινλίθεο πνπ είρε ηελ αξεηή θαη ηελ ηφικε λα πεη ηελ αιήζεηα θαη λα ππεξαζπίζεη ηελ Γηαηαγάλα απφ ηελ επίζεζε ηνπ δεζκνθπιαθν-δηθαζην-δηθεγνξηθνχ θαηεζηεκέλνπ ηεο Θεζζαινλίθεο, πνπ ιπκαίλεηαη ηηο θπιαθέο ηεο Μαθεδνλίαο, μαπνζηέιλεηαη ζηα Γηάλλελα, ελψ εθθξεκνχλ ζε βάξνο ηνπ κηα ζεηξά αθφκε πεηζαξρηθέο δηψμεηο. Ο ππνπξγφο Γηθαηνζχλεο Βεξπβάθεο δειψλεη φηη δελ μέξεη ηίπνηα, φπσο δελ μέξεη γηα ηα αλάινγα θπθιψκαηα ηεο Αζήλαο, ηα νπνία θαηήγγεηιε ν πξφεδξνο ηνπ Γηθεγνξηθνχ ΢πιιφγνπ Αζήλαο Κνπβέιεο. Σηο θαηαγγειίεο ηνπ Κνπβέιε αλέιαβε λα εξεπλήζεη δηθαζηήο, πξάγκα πνπ πξνδηθάδεη ην "αδηέμνδν" ησλ εξεπλψλ. Πάλησο έλα πξάγκα πνπ αθνξά απηφλ ηνλ δηθαζηή είλαη ζίγνπξν: 'Οηη ζα "ακεηθζεί δεφλησο" απφ θάπνηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα νδεγήζεη ηηο έξεπλεο ζε απνηεικάησζε. Κη απηφ ζεκαίλεη φηη, γηα λα ηζαθψζεη ην πφζην ηνπ αλαθξηηή, πξέπεη λα είρε κεγάιεο πιάηεο. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν έθαλε ηελ ηχρε ηνπ, πνπ ιέλε. Kαηά ηα άιια, ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά γέκηζε Ακεξηθάληθα πνιεκηθά πινία, πνιιά απφ ηα νπνία είλαη γεκάηα κε ππξεληθά φπια. Σα πινία απηά πάλε θη έξρνληαη απφ ηνλ Πεξζηθφ θφιπν, φπνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ πφιεκν θαηά ηνπ Ηξάλ. Ζ Διιάδα ζπκκεηέρεη θη απηή, φπσο απνδεηθλχεηαη εθ ησλ πξαγκάησλ, ζηνλ πφιεκν θαηά ηνπ Ηξάλ, θη απηή ηεο ε ζπκκεηνρή δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηνλ ζηξαηησηηθφ ηνκέα αιιά θιηκαθψλεηαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Γηα παξάδεηγκα ζπκκεηέρεη ζηνλ πφιεκν απηφ θαη κε ηνλ ηχπν θαη γεληθά κε ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο. Οη εθεκεξίδεο δεκνζηεχνπλ κφλν ηηο απφςεηο ησλ ζθαγέσλ ΢ανπδαξάβσλ θαη ησλ Ακεξηθαλψλ παηξφλσλ ηνπο γηα ηε ζθαγή ησλ Ηξαλψλ ζηελ Μέθθα, πνπ έγηλε πξηλ ιίγν θαηξφ, ελψ πεξλάλε ζηα ςηιά ην γεγνλφο φηη ηα ζχκαηα ηεο ζθαγήο έρνπλ άιιε άπνςε! Καη βέβαηα ηελ άπνςε ησλ ζπκάησλ δελ ηελ δεκνζηεχνπλ. Πξέπεη λα ακείβνληαη πνιχ θαιά απφ ηνπο ΢ανπδάξαβεο νη δεκνζηνγξάθνη πνπ γξάθνπλ απηά ηα πξάγκαηα, φπσο ακείβνληαη θη απφ ηνπο Σνχξθνπο ζπκκάρνπο καο πξνθεηκέλνπ λα γξάθνπλ φηη ηα ζχκαηα γελνθηνλίαο Κνχξδνη ζθάδνπλ Σνχξθνπο! ΢ηελ ζθαγή ησλ Κνχξδσλ απφ ηνπο αγαπεκέλνπο ζπκκάρνπο καο Σνχξθνπο ζπκκεηέρεη, κε ηνλ ηξφπν ηεο, θαη κηα κεξίδα ηνπ Διιεληθνχ ιανχ κε ην λα ζπγθεληξψλεηαη έμσ απφ ην ζηξαηφπεδν πξνζθχγσλ ηνπ Ο.Ζ.Δ. ζην Λαχξην θαη λα δεηάεη απφ ηελ αζηπλνκία λα ζηείιεη ηνπο Κνχξδνπο ζηελ Σνπξθία γηα λα ηνπο ζθνηψζνπλ νη Σνχξθνη κε βαζαληζηήξηα. Κη επεηδή θάηη ηέηνην αξγεί, βξίζθνληαη κεξηθνί γηα λα επηηαρχλνπλ ηελ εμφλησζε ησλ Κνχξδσλ, κε ην λα ηνπο ππξνβνινχλ ζην ςαρλφ, θαιππηφκελνη απφ ην "αγαλαθηηζκέλν" θαηά ησλ Κνχξδσλ πιήζνο θαη απφ ηελ ζθφπηκε αδξάλεηα ηεο αζηπλνκίαο. Ζ Διιάδα, κε ην λα απνηειεί πηζηφ θαη αθνζησκέλν ζχκκαρν ηεο Ακεξηθήο ζηηο γελνθηνλίεο πνπ δηαπξάηηεη ε ηειεπηαία ζ' φινλ ηνλ πιαλήηε, δελ θάλεη ηίπνηα άιιν απφ ην λα πξνθαιεί ηελ δηθηνινγεκέλε νξγή ησλ θαηαπηεδφκελσλ θαη θαηαιεζηεπφκελσλ ιαψλ ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ, θαη δελ ζ' αξγήζεη ε επνρή πνπ θνκάληνο απηνθηνλίαο ησλ ιαψλ απηψλ ζα ρηππάλε

Διιεληθνχο ζηφρνπο κέζα ζηελ ίδηα ηελ Διιάδα. Καη ηφηε ε Αζήλα ζα κεηαηξαπεί ζε απφιπηα κπαηζνθξαηνχκελε, ζηξαηνθξαηνχκελε θαη γεληθά θξαηνχκελε πφιε, φπσο έρεη ήδε γίλεη κε ην Παξίζη. Σψξα, ην ηί θέξδνο έρεη ε πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ απφ απηήλ ηελ θαηάζηαζε, είλαη θάηη πνπ νη 'Διιελεο δελ ζέινπλ λα ην ζθεθηνχλ, φπσο δελ ζέινπλ λα ζθέθηνληαη φια ηα ζνβαξά πξνβιήκαηα. Πέμπτη 27 Αυγούστου 1987 'Ζδε θιείζακε κηα βδνκάδα εδψ θη ε ΢νθία αξρίδεη λα δπζαλαζρεηεί γηα ηελ απνκφλσζε πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ εδψ παξακνλή καο. Αλ θαη αηζζάλνκαη ιίγν ππεχζπλνο γη' απηήλ ηελ θαηάζηαζε, δελ βιέπσ άιιε πην πξφζθνξε ιχζε γη' απηφλ ηνλ θαηξφ, δεδνκέλνπ φηη ζηελ Αζήλα καο πεξηκέλνπλ κφλν πξνβιήκαηα, θη απηά ηα πξνβιήκαηα απαηηνχλ θαη δπζβάζηαθηα έμνδα, θαη ζα κε απνηξέςνπλ απφ ηελ δπλαηφηεηα λα θαηαγξάθσ κε θάπνηα πιεξφηεηα ηηο ζθέςεηο κνπ ζην εκεξνιφγην. Καη ην εκεξνιφγην απνηειεί γηα κέλα ηελ πην ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηά κνπ απηφλ ηνλ θαηξφ, γηαηί είλαη ν κφλνο ηξφπνο λα αληηδξάζσ ζ' φια απηά ηα αηζρξά πνπ ζπκβαίλνπλ γχξσ κνπ. Μαθάξη λα είρα ζηελ δηάζεζή κνπ άιινπο ηξφπνπο. 'Οκσο δελ έρσ θαη γη' απηφ πξέπεη λα επηκείλσ ζην εκεξνιφγην. Δίκαη 31 ρξνλψλ θαη κέρξη ζήκεξα δελ κνπ δφζεθε άιιε επθαηξία λα εθθξάζσ ηηο απφςεηο κνπ, παξφιν πνπ πηζηεχσ φηη απηέο νη απφςεηο είλαη απαξαίηεην λα αθνπζηνχλ. Σν πξσί επηθνηλψλεζα κε κηα ζεία κνπ πνπ είλαη γεηηφληζζα ηεο Ληιήο Εσγξάθνπ θαη έκαζα φηη ε παζίγλσζηε ζπγγξαθέαο θεχγεη γηα ηελ Γεξκαλία, γηα λα θνηηάμεη γηα ηελ πγεία ηεο, κηα πνπ εδψ ηεο ιέλε φηη δελ κπνξνχλ λα θάλνπλ ηίπνηα. 'Δηζη ράλνπκε έλαλ αθφκε άλζξσπν πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηνλ αγψλα ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ. Μηα αθφκε πξνζπάζεηά καο, φπσο θαη ηφζεο άιιεο ζην παξειζφλ, νδεγείηαη ζε αδηέμνδν. Πψο λα ηα ραξαθηεξίζσ φια απηά; Αηπρία; Δίλαη κηα ιέμε πνπ δελ εμεγεί ηίπνηα. Υζεο βξήθαλ ζε εξεκηθή ηνπνζεζία ηεο Εαθχλζνπ ηα πηψκαηα δχν θνηηεηψλ, ελφο αγνξηνχ θη ελφο θνξηηζηνχ, πνπ είραλ πάεη πξηλ έλα κήλα ζην λεζί απηφ γηα ηνπξηζκφ θη είραλ εμαθαληζηεί κεηά κηα βδνκάδα, απφ ηελ εκέξα πνπ πάηεζαλ ην πφδη ηνπο ζην λεζί. 'Οιν απηφ ην δηάζηεκα, απφ ηελ εκέξα ηεο εμαθάληζήο ηνπο κέρξη ζήκεξα, νη γνλείο ηνπο ηνπο έςαρλαλ θαη είραλ θαηαθχγεη κέρξη θαη ζηηο εθεκεξίδεο. Δλλνείηαη φηη ε αζηπλνκία ηεο Εαθχλζνπ, φιν απηφ ην δηάζηεκα, "δελ ήμεξε ηίπνηα", θη αλ δελ βξηζθφληνπζαλ θάηη άιινη ηνπξίζηεο λα αλαθαιχςνπλ ηα πηψκαηα, ην έγθιεκα ζα παξέκελε γηα πάληα ζην ζθνηάδη. Μεηά ηελ αλαθάιπςε ησλ πησκάησλ, ε αζηπλνκία έζπεπζε λα δηαδψζεη ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο φηη πξφθεηηαη ή γηα απηνθηνλία ή γηα αηχρεκα! Σψξα ηί αηχρεκα ήηαλ απηφ πνπ ηα ζχκαηά ηνπ βξέζεθαλ ην έλα ζε απφζηαζε ηξηάληα κέηξσλ απφ ην άιιν θαη ην έλα, ε γπλαίθα, θνξνχζε καγηφ ελψ ν άληξαο ηα ξνχρα ηνπ, ή ηί είδνπο δηπιή απηνθηνλία απφ δπν άηνκα πνπ πήγαλ γηα δηαθνπέο, κφλν ε αζηπλνκία ηεο Εαθχλζνπ κπνξεί λα καο ην εμεγήζεη. Απηφ πνπ κε ηελ πξψηε καηηά βγαίλεη απφ απηήλ ηελ ππφζεζε είλαη φηη νη ηνπξίζηεο ζηελ Διιάδα κπνξνχλ, νπνηαδήπνηε ζηηγκή, λα

δνινθνλεζνχλ θη ε αζηπλνκία ζα είλαη πάληα πξφζπκε λα απαιιαρζεί απφ ηελ επζχλε ησλ εξεπλψλ γηα ηελ δνινθνλία. Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη νπνηνζδήπνηε ζειήζεη λα θάλεη δηαθνπέο ζηελ Διιάδα, ην πξψην πξάγκα πνπ ζα πξέπεη λα θξνληίζεη είλαη λα ιάβεη ηα κέηξα ηνπ γηα λα κελ ηνλ δνινθνλήζνπλ. Πνιχ σξαία ρψξα γηα δηαθνπέο! Μπξάβν, λα ηελ ραηξφκαζηε! 'Δλα άιιν γεγνλφο, πνπ αμίδεη ηδηαίηεξε πξνζνρή, γηαηί δείρλεη ην πφζν θηλδπλεχεη θαλείο λα δνινθνλεζεί θαη ζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο, θαη φρη κφλν ζηελ επαξρία φηαλ πεγαίλεη γηα δηαθνπέο, είλαη ε δνινθνλία ελφο λεαξνχ κνηνζηθιεηηζηή κέξα κεζεκέξη ζηελ νδφ Πεηξαηψο. 'Δλαο θνξηεγαηδήο ρηχπεζε κε ην θνξηεγφ ηνπ ηελ κνηνζηθιέηα θαη πέηαμε ηνλ νδεγφ ηεο ζην έδαθνο. Γελ ηνπ έθηαλε φκσο απηφ. Πάηεζε γθάδη θη έιησζε θαη ην θεθάιη ηνπ λεαξνχ κε ηελ ξφδα ηνπ θνξηεγνχ ηνπ. Καηφπηλ ζπλέρηζε ήζπρνο ηνλ δξφκν ηνπ θαη "ράζεθε ζην ζθνηάδη" ηνπ κεζεκεξηνχ. Γελ κ' εθπιήζζεη θαζφινπ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Καλείο δελ πξφθεηηαη λα ηνλ θπλεγήζεη. Κη αλ γίλεη θαλέλα ιάζνο θαη πηαζηεί, ζα πεη φηη είλαη έλαο ηίκηνο νηθνγελεηάξρεο κε ηέζζεξα-πέληε παηδηά πνπ δνπιεχεη γηα λα ηα ζξέςεη, έπαζε θαη ζνθ κεηά ην "αηχρεκα" θαη ζαλ "θνπξέιη" πνπ ήηαλ απφ ηελ "ιχπε" ηνπ, "δελ κπνξνχζε λα βνεζήζεη ηνλ άηπρν λέν". Οη δηθαζηέο "θαηά πεξίεξγν ηξφπν" θαη, δελ ζέιεη ξψηεκα, ρσξίο λα πάξνπλ νχηε κία δξαρκή απφ ηνλ θνξηεγαηδή, ζα αλαζχξνπλ απφ ηελ λνκνινγία φ,ηη ειαθξπληηθφ κπνξεί λα βξεζεί, αθνχ πξνεγνχκελα ξίμνπλ ηελ επζχλε ηνπ ζαλάηνπ ζην ίδην ην ζχκα, θαη, ζηελ ρεηξφηεξε πεξίπησζε, ζα ξίμνπλ ζηνλ θνξηεγαηδή ηίπνηα κελάθηα πνπ ζα ηα πιεξψζεη επί ηφπνπ θαη ζα πάεη ζην ζπίηη ηνπ σξαίνο θαη κάγθαο, φπσο πάληα. 'Οζνλ αθνξά, ηέινο, ηνπο 'Διιελεο, εδψ δελ ηδξψλεη ην κάηη ηνπο γηα νρηψ άηνκα, Γεξκαλνχο ηνπξίζηεο, πνπ "έθαγε" κε κηα "πνιχ πξψηε" καλνχβξα έλαο άιινο θνξηεγαληδήο ζηε Θεζζαινλίθε, θαη ηξέμαλε φινη, ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν θη εθεκεξίδεο, λα δερηνχλ ηελ άπνςε ηνπ θνξηεγαηδή πνπ έξηρλε ηελ επζχλε ζηα ζχκαηα... Γηα έλαλ αζήκαλην κνηνζηθιεηηζηή ζα βάινπλ ηελ ζθνχπα ηνπο λα θιάςεη; 'Αιισζηε νη 'Διιελεο ζαπκάδνπλ ηνπο θνξηεγαηδήδεο πνπ κε ηα θνξηεγά ηνπο, φηαλ είλαη ζην δξφκν, "δελ θαηαιαβαίλνπλ ηίπνηα", φπσο είρε γξάςεη κπξνζηά-κπξνζηά ζην θνξηεγφ ηνπ ν θνξηεγαηδήο πνπ ζθφησζε ηνπο γεξκαλνχο ηνπξίζηεο. Πξνζνρή, ινηπφλ, θαη ζηα θνξηεγά πνπ "απφ ιάζνο ησλ άιισλ πάληα" ηξψλε θφζκν θαη θνζκάθε, φπσο θαη ζηα κπηζηφιηα ησλ κπάηζσλ πνπ ζηέιλνπλ ζηνλ άιιν θφζκν ηηο γπλαίθεο ηνπο "θαζψο απηνί ηα θαζαξίδνπλ". Καη ζηηο δχν παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, νη δηθαζηέο απνθαζίδνπλ φηη θηαίλε πάληα ηα ζχκαηα. Οη ζχηεο είλαη αγέξσρνη θανπκπφυδεο πνπ ζθνηψλνπλ θαη δελ πιεξψλνπλ, φπσο ήηαλ ν ηίηινο ελφο παιηνχ θανπκπφυθνπ έξγνπ. Σν βξάδπ καο επηζθέθηεθε ν θαιφο καο θίινο. Ζ κνλαδηθή επίζθεςε πνπ δερηήθακε, φζνλ θαηξφ είκαζηε εδψ. 'Ζξζε απφ ηελ Αζήλα θαη έθπγε απζεκεξφλ. Σν ελδηαθέξνλ ηνπ γηα καο ζπλερίδεη λα εθδειψλεηαη αθφκα θη φηαλ δελ πεξλάκε ηδηαίηεξα δχζθνιεο θάζεηο. Κη απηφ είλαη πνιχ επράξηζην, γηαηί αλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ πεξηνξηδφηαλ ζηηο δχζθνιεο θάζεηο ζα αηζζαλφκνπλ φηη απηφ πνπ ηνλ σζεί είλαη ε απιή πεξηέξγεηα. Αο ειπίζνπκε φηη ε παξνπζία ηνπ θνληά καο ζα αλαθέξεηαη κέρξη ην ηέινο απηνχ ηνπ εκεξνινγίνπ. Απ'

φ,ηη θαίλεηαη είλαη θη απηφο απφ ηνπο αλζξψπνπο πνπ έρνπλ ηθαλφηεηεο, πηζηεχνπλ ζ' απηέο, θαη δελ έρνπλ δηάζεζε λα ηηο μεπνπιήζνπλ γηα θηελά αληαιιάγκαηα. 'Ηζσο απηφ λα είλαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ καο ζπλδένπλ. Παρασκευή 28 Αυγούστου 1987 'Αιιε κηα ξαηζηζηηθή δεκνζίεπζε ζηελ "Διεπζεξνηππία" θαηά ησλ κε πξνλνκηνχρσλ ηνπξηζηψλ. Απφ ηελ Πάξν απηή ηε θνξά. Οη καγαδάηνξεο δηακαξηχξνληαη φηη νη "αιεηνηνπξίζηεο" ηνπο βξσκίδνπλ ηνλ ρψξν. 'Οζν θαηξφ δελ ηα είραλε θνλνκήζεη ρνληξά, νη καγαδάηνξεο γδχλαλ ηνπο κε πξνλνκηνχρνπο ηνπξίζηεο απφ ην ζπλάιιαγκά ηνπο θαη ήηαλ επραξηζηεκέλνη. Σψξα πνπ ηα 'ρνπλ θνλνκήζεη, έβαιαλ πιψξε λα ηνπο δηψμνπλ γηα λα ηδησηηθνπνηήζνπλ ηηο παξαιίεο. Βηάδνληαη θη φιαο λα θαηαπαηήζνπλ ηηο παξαιίεο, γηαηί ζηε Βνπιή έρεη ήδε θηάζεη ην λνκνζρέδην πνπ λνκηκνπνηεί ηηο θαηαπαηήζεηο ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ. Σψξα νη κε πξνλνκηνχρνη ηνπξίζηεο ηνπο "βξσκίδνπλ", φπσο "βξσκίδνπλ" ηηο πφιεηο ησλ ιεπθψλ απνηθηνθξαηψλ νη καχξνη ηεο Νφηηαο Αθξηθήο, φπσο "βξσκίδνπλ" ηνπο απνγφλνπο ησλ Ηζπαλψλ θαηαθηεηψλ νη Ηλδηάλνη ηεο Νφηηαο Ακεξηθήο, φπσο "βξσκίδνπλ" ηηο πφιεηο ησλ Ηζξαειηλψλ νη Παιαηζηίληνη, φπσο "βξψκηδαλ" παιηά ηηο Δπξσπατθέο πφιεηο νη Δβξαίνη θ.ν.θ. Μφλν πνπ νη 'Διιελεο ξαηζηζηέο καγαδάηνξεο είλαη θαη ειίζηνη, γηαηί επηθαινχληαη ην ξαηζηζηηθφ παξακχζη γηα θπιέο πνπ θαλείο, πνηέ, δελ κπφξεζε λα ηζρπξηζηεί φηη είλαη θαηψηεξεο. Κη φκσο νη 'Διιελεο, κε ηελ θνπηνπνλεξηά πνπ ηνπο δηέπεη, βγάδνπλ "βξψκηθνπο", δει. θαηψηεξνπο θπιεηηθά, ηνπο Γεξκαλνχο, ηνπο Δγγιέδνπο, ηνπο Γάιινπο, ηνπο ΢θαλδηλαβνχο θαη ηνπο Ηηαινχο! Καη είλαη βέβαην φηη θάζε ηέηνηα δεκνζίεπζε αθνινπζείηαη απφ πνγθξφκ πνπ εμαπνιχνπλ νη ηνπηθνί κπάηζνη ("ελ νλφκαηη ηνπ λφκνπ"), πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο είλαη καγαδάηνξεο, ζπγγελείο ησλ καγαδαηφξσλ ή κπξάβνη ηνπο. Δλησκεηαμχ θαηλνχξγηα γξάκκαηα δηακαξηπξίαο θηάλνπλ ζηηο εθεκεξίδεο απφ ηνπο λενζπιιέθηνπο ηνπ 11 ΢πληάγκαηνο Πεδηθνχ ηεο Σξίπνιεο. Απφ ην ζχληαγκα, φπνπ κε θαινχζαλ θη εκέλα. ΢ίγνπξα ζα ηνπο θφζηηζε ηνπο ζηξαηνθξάηεο, πνπ αλάκεζα ζηα 100 ζχκαηά ηνπο, πνπ λνζειεχνληαη ζην 411 ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Σξίπνιεο, δελ ζπκπεξηιακβάλνκαη θαη εγψ. Αλ βξηζθφκνπλα θαη εγψ εθεί, ζα είρα ραζεί κέζα ζην πιήζνο ησλ ζπκάησλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά νη Ηηαινί Ρηδνζπάζηεο, πνπ θάλνπλ θακπάληα γηα ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Μαξαγθάθε, θηάζαλε ζηελ Πάηξα. Δθεί ηνπο ηελ πέζαλε νη κπάηζνη γηα λα ηνπο δηψμνπλε, αιιά, επηπρψο, απηνί δελ καζήζαλε. Δίκαη ζίγνπξνο φηη ζρεδφλ θαλέλαο απφ ηνπο λνζειεπφκελνπο λενζπιιέθηνπο δελ ζα ζπκκεηείρε ζηελ θακπάληα ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ Μαξαγθάθε, αλ απηή ηελ ζηηγκή ηνπο έιεγαλ φηη απνιχνληαη θαη κπνξνχλ λα γπξίζνπλ ζηα ζπίηηα ηνπο. Πάλησο ην θξάηνο παξακέλεη πξνζεθηηθφ. 'Δρεη επηθεληξψζεη φιε ηε καλία ηνπ ζηνλ Μαξαγθάθε θαη δελ θξίλεη έμππλν λα ζπιιάβεη θαη ηνλ άιιν αληηξξεζία ζπλείδεζεο, ηνλ Φχρα, πνπ ήηαλ λα παξνπζηαζηεί ζην ζηξαηφ ηνλ Απξίιε. Οη ζηξαηνθξάηεο αληηιακβάλνληαη φηη, ηνπιάρηζηνλ πξνο ην παξφλ, δελ ηνπο ζπκθέξεη λα πιαηχλνπλ ην θίλεκα ησλ αληηξξεζηψλ ζπλείδεζεο γηα κε

ζξεζθεπηηθνχο ιφγνπο κε ην λα θιείζνπλ θαη δεχηεξν αληηξξεζία ζηηο θπιαθέο. 'Δλαο ηέηνηνο αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο απνηειεί αηηία αλαηαξαρήο γηα κηα ζηξαηησηηθή θπιαθή, γηαηί κέζα ζε κηα ηέηνηα θπιαθή βξίζθνληαη πνιινί πνπ δελ κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηνλ παξαινγηζκφ ηνπ ζηξαηνχ θαη γη' απηφ έξρνληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ζε ζχγθξνπζε καδί ηνπ. Ο ιφγνο πνπ νη ζηξαηνθξάηεο δελ ζέινπλ πνιινχο ηέηνηνπο αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο, είλαη ν ίδηνο πνπ ε θπβέξλεζε δελ ζέιεη αλαξρηθνχο κέζα ζηηο πνιηηηθέο θπιαθέο. Σν θίλεκα γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ θξαηνπκέλσλ, πνπ δεκηνπξγήζεθε ηελ επνρή πνπ εγψ θαη ε ΢νθία θαη πνιινί άιινη αλαξρηθνί βξηζθφληνπζαλ ζηηο θπιαθέο, θφζηηζε ηφζν αθξηβά ζην θξάηνο πνπ αθφκε θαη κέρξη ζήκεξα είλαη αλαγθαζκέλν λα δνινθνλεί ηνπο εγέηεο ηνπ, φπσο έθαλε κε ηνλ Παλαγηψηε Γαγγιία. Πάλησο, αλ ην θξάηνο λνκίδεη φηη, κε ηελ δνινθνλία ηνπ Παλαγηψηε, έθιεηζε νξηζηηθά θαη ηνλ θάθειν ηνπ θηλήκαηνο γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ θξαηνπκέλσλ, έρεη θάλεη κεγάιν ιάζνο. Αγσληζηέο ηνπ θηλήκαηνο απηνχ ζα ζπλερίζνπλ λα δεκηνπξγνχληαη ζηηο θπιαθέο, φζν νη θπιαθέο παξακέλνπλ απηφ πνπ είλαη ζήκεξα. Γπζηπρψο θαλέλαο απφ απηνχο δελ ζα είλαη ζαλ ηνλ Παλαγηψηε. Σέηνηεο πξνζσπηθφηεηεο, πνιχ ιίγεο έρεη λα επηδείμεη θάζε επνρή. Δδψ, ιφγσ ηεο δέζηεο ησλ ηειεπηαίσλ εκεξψλ, έρεη αξρίζεη λα ζπγθεληξψλεηαη πάιη πνιχο θφζκνο ζηελ παξαιία. ΢ήκεξα δελ βξήθακε νχηε ρψξν λα βάινπκε ηα πξάγκαηά καο θαη έηζη αλαγθαζηήθακε λα θαηαθχγνπκε ζε θάηη βξάρηα πνπ νη θαζαξνί, θη φρη βξψκηθνη ζαλ ηνπο Δπξσπαίνπο, 'Διιελεο παξαζεξηζηέο ηα έρνπλ ζηνιίζεη κε ηα απαξαίηεηα ζθνππίδηα. Μπήθακε ζηελ ζάιαζζα, θάλακε ην κπάλην καο, βγήθακε θαη θχγακε, φζν πην γξήγνξα κπνξνχζακε. Δίλαη ιππεξφ, φπσο έρσ μαλαπεί, ε θνηλσλία αληί λα δηεπθνιχλεη ηελ δσή ησλ αλζξψπσλ λα ηελ θάλεη πην δχζθνιε. Μηα ηέηνηα θνηλσλία, ζηγά-ζηγά, παχεη λα έρεη ιφγν χπαξμεο θη έηζη εμεγνχληαη ηα φιν θαη πεξηζζφηεξα θαηλφκελα απηνδηάιπζήο ηεο. Διάρηζηνη είλαη νη λένη ζήκεξα πνπ δελ ςάρλνπλ λα βξνπλ εξεκηθέο παξαιίεο γηα λα θάλνπλ έλα κπάλην. Κη φκσο, πξηλ απφ ρξφληα, ζηελ δεθαεηία ηνπ '50, φπσο θαη ηνπ '60, νη άλζξσπνη πνπ πήγαηλαλ γηα κπάλην κε ηα πνχικαλ θηηάρλαλε κεγάιεο παξέεο θαη δηαζθέδαδαλ. Οη κε πξνλνκηνχρνη απηνί εθδξνκείο, πνπ ηφηε ήηαλ θαη ε πιεηνςεθία, γηλφληνπζαλ φινη θίινη κεηαμχ ηνπο θη έηζη ν θαζέλαο ηνπο εκπινχηηδε ηελ εθδξνκή ηνπ κε θαηλνχξγηεο γλσξηκίεο, πνπ πνιιέο θνξέο ηνπ απνβαίλαλε ρξήζηκεο θαη ζηηο άιιεο θαζεκεξηλέο ηνπ δξαζηεξηφηεηεο. Πνιιέο θσηνγξαθίεο κνπ έρνπλ απνκείλεη απφ θείλελ ηελ επνρή. Φσηνγξαθίεο απφ είθνζη-ηξηάληα άηνκα πνπ θσηνγξαθίδνληαη φινη καδί ζε κηα παξαιία ή ζ' έλα κεγάιν ηξαπέδη ζε κηα παξαιηαθή ςαξνηαβέξλα. Μέζα ζ' απηέο ηηο θσηνγξαθίεο αλαγλσξίδσ, ζήκεξα, άηνκα πνπ κνπ θεξλφληνπζαλ ηφηε κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν, ιεο θη ήκνπλα δηθφ ηνπο παηδί. 'Αιισζηε, ζ' απηέο ηηο εθδξνκέο ιεηηνπξγνχζακε φινη ζαλ κηα νηθνγέλεηα θαη γη απηφ ε εμέιημε ησλ αηφκσλ απηψλ κνπ είλαη, ιίγν-πνιχ, γλσζηή. Πφζνη απ' φινπο απηνχο είλαη πηα πεζακέλνη... Καη καδί ηνπο πέζαλαλ θαη νη αλζξψπηλεο ζρέζεηο πνπ ραξαθηήξηδαλ κηα άιιε επνρή. Πνηέ δελ ζα μεράζσ κεξηθνχο απ' απηνχο πνπ κε ηα αζηεία ηνπο, ηηο θάξζεο

θαη ηα ηξαγνχδηα ηνπο γέκηδαλ κε θέθη θη αηζηνδνμία φιε ηελ παξέα. Σάββατο 29 Αυγούστου 1987 Δίλαη θαηαπιεθηηθή ε επθνιία κε ηελ νπνία ε αζηπλνκία ηεο Εαθχλζνπ απαιιάζζεηαη απφ ηελ επζχλε ηεο γηα ηελ νιηγσξία ηεο απέλαληη ζηελ δηπιή δνινθνλία ηνπ δεπγαξηνχ ησλ λεαξψλ ηνπξηζηψλ. Αθνχ δελ έπηαζε ην παξακχζη ηεο απηνθηνλίαο ή ηνπ αηπρήκαηνο, κε ηελ ζπλδξνκή ηνπ ηαηξνδηθαζηή ηεο, κπήθε ζηνλ θφπν λα ζεξβίξεη κηα ηειεπηαία εθδνρή, ηελ νπνία αλάγθαζε, κε ην έηζη ζέισ, λα θαηαπηνχλε φινη νη άκεζα ελδηαθεξφκελνη. Γήισζε φηη ην δεπγάξη πέζαλε απφ ηε δέζηε θαη έδσζε ζ' φινπο λα θαηαιάβνπλ φηη δελ ζεθψλεη άιιεο αληηξξήζεηο. Ζ θπβέξλεζε, γηα λα δψζεη έλα ηέινο ζηελ δεκνζηφηεηα γχξσ απφ απηφ ην ζέκα, έδσζε εληνιή ζηηο εθεκεξίδεο, ζην ξαδηφθσλν θαη ζηελ ηειεφξαζε λα πξνβάινπλ απηήλ ηελ γεινία εμήγεζε ζαλ ηειεζίδηθε απφθαζε πάλσ ζηελ εξκελεία ηνπ ζαλάηνπ ησλ δχν λέσλ. Σα δχν πηψκαηα ηα θάλαλε παθέην θαη ηα ζηείιαλε ζηελ Θεζζαινλίθε, απ' φπνπ είραλ έξζεη, γηα λα ζαθηνχλ. Ο παηέξαο ηεο θνπέιαο ηφικεζε λα αληηδξάζεη, δεηιά-δεηιά, θαη είπε φηη είλαη αδχλαην λα πεζάλνπλ ηφζν λέα παηδηά απφ ηελ δέζηε, θαη κάιηζηα ζ' έλα λεζί πνπ φινη ην επηζθέπηνληαη γηα ηελ ζάιαζζά ηνπ. Καη απφ ηελ άιιε κεξηά, πψο είλαη δπλαηφλ λα πέζαλαλ θαη νη δχν καδί; Καη γηαηί λα ραζνχλ ηα ξνχρα ηνπο θαη ηα πξάγκαηά ηνπο; 'Οκσο ε αζηπλνκία ηεο Εαθχλζνπ θαη ε θπβέξλεζε πνπ ηελ θαιχπηεη δελ ζεθψλνπλ αληηξξήζεηο: Οη δχν λεαξνί ηνπξίζηεο, θαζψο δεζηαηλφληνπζαλ, πέηαγαλ αξηζηεξά-δεμηά απνζθεπέο, ξνχρα θαη παπνχηζηα!!! Να δνχκε ηη άιιν ζα αθνχζνπκε ζ' απηήλ ηελ ρψξα ησλ επηζήκσλ επαγγεικαηηψλ δνινθφλσλ. Δπηπρψο πνπ θάπνηνη ηνικεξνί δεκνζηνγξάθνη είραλ ην ζάξξνο λα δεκνζηεχζνπλ, έζησ θαη ζαλ ππνςία, ηελ πξαγκαηηθή εμήγεζε ηεο δηπιήο δνινθνλίαο, φπσο ηελ αθνχζαλε απφ αλζξψπνπο ηνπ θνληηλφηεξνπ ρσξηνχ: Oη δχν λεαξνί ηνπξίζηεο είραλ κάζεη γηα θάπνην ιαζξεκπνξηθφ θαξάβη θαη, ζαλ πεξίεξγνη πνπ ήηαλ, είραλ ην ζάξξνο λα πάλε λα ην βξνπλ. Απηφ απνηέιεζε θαη αηηία ηνπ ζαλάηνπ ηνπο ζε κηα ρψξα, φπνπ νη ιαζξέκπνξνη εμαζθαιίδνπλ ζπρλά ην αθαηαδίσθην ιαδψλνληαο αζηπλνκηθά θπθιψκαηα, φπσο απνθαιχπηεηαη θάζε ηφζν ζηηο εθεκεξίδεο. Σν ίδην ζα ζπλέβαηλε θαη ζηελ Ηηαιία θαη ζηελ Γαιιία θαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο θαη ζε πνιιέο άιιεο ρψξεο ζε αλάινγε πεξίπησζε. Σα ζπκθέξνληα πνπ δηαθπβεχηεθαλ απφ ην "ζξάζνο" ηνπ λεαξνχ δεπγαξηνχ ήηαλ ηεξάζηηα, γηα λα ην αθήζνπλ λα δήζεη. Με ηελ ίδηα επθνιία θπβέξλεζε θαη ηχπνο έθιεηζε θαη ην ζέκα ησλ 100 λνζειεπνκέλσλ λενζπιιέθησλ ηεο Σξίπνιεο. Ο δήκαξρνο ηεο Σξίπνιεο αλέιαβε λα δειψζεη φηη "αζήκαληα θαη επνρηαθά είλαη ηα ειάρηζηα θξνχζκαηα γαζηξεληεξίηηδαο πνπ εθδειψζεθαλ ζηελ πφιε καο", νη πξντζηάκελνη ηνπ 411 Γεληθνχ ΢ηξαηησηηθνχ Ννζνθνκείνπ δήισζαλ φηη δελ έγηλε θακία εηζαγσγή (!!!), ν ζηξαηησηηθφο γηαηξφο ηνπ 11νπ ΢πληάγκαηνο Πεδηθνχ είπε φηη εθδειψζεθε αδηαζεζία δπν-ηξηψλ εκεξψλ ζε 5-6 ζηξαηηψηεο επί ζπλφινπ 1000 θαη, ηέινο, ην ππνπξγείν Δζληθήο 'Ακπλαο έθιεηζε ην θάθειν ηεο

ππφζεζεο δειψλνληαο φηη "θαλέλαο ζηξαηηψηεο ηνπ 11νπ ΢πληάγκαηνο Πεδηθνχ δελ λνζειεχεηαη ζην λνζνθνκείν ή ζην αλαξξσηήξην ηεο κνλάδαο"! Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ην ίδην αθξηβψο ζα ζπλέβαηλε, αλ κηα ηέηνηα θαηαγγειία απφ κέξνπο ζηξαηησηψλ έβιεπε ην θσο ζηελ δηάξθεηα ηεο εθηάρξνλεο ζηξαηησηηθήο δηθηαηνξίαο 1967-1974. Δίλαη βέβαην φηη απηή ηελ ζηηγκή ζην 11ν ΢χληαγκα Πεδηθνχ ηεο Σξίπνιεο νη κπάηζνη ηνπ ζηξαηνπέδνπ θαη νη ραθηέδεο ηνπο δηεμάγνπλ έξεπλεο γηα ηελ αλεχξεζε ησλ ζπληαθηψλ ηεο θαηαγγειίαο πνπ, αλ βξεζνχλ, ζα πιεξψζνπλ αθξηβά ην ζξάζνο ηνπο λα ππεξαζπηζηνχλ ηελ πγεία ηνπο θαη ηελ δσή ηνπο, αγλνψληαο ηηο δηαηαγέο ησλ αλσηέξσλ ηνπο, πνπ ηνπο παξαρσξνχλ έλα κφλν δηθαίσκα: λα ππαθνχνπλ ζ' νηηδήπνηε ηνπο πνπλ ρσξίο δεχηεξε θνπβέληα. Αλ κάιηζηα θαλέλαο απφ ηνπο ζπληάθηεο ηεο θαηαγγειίαο επηκέλεη, ζα θξνληίζνπλ λα ηνπ θιείζνπλ ην ζηφκα κε έλα "αηχρεκα" ή κηα "απηνθηνλία". Δδψ κπνξνχλ θαη δνινθνλνχλ πνιίηεο, φπσο ην δεπγάξη ζηε Εάθπλζν, κε ηέηνηα επθνιία, ζηνπο ζηξαηηψηεο πνπ εθπαηδεχνληαη γηα λα πεζαίλνπλ αδηακαξηχξεηα ζα θνιιήζνπκε; Δκείο ην κεζεκέξη πξνιάβακε θαη θάλακε ην δέθαην κπάλην καο γη απηφ ην θαινθαίξη, ζε κηα ζάιαζζα πνπ ε θνζκνζπξξνή ησλ ηειεπηαίσλ εκεξψλ ιφγσ δέζηεο ηελ έρεη βξσκίζεη ηφζν, ψζηε εθεί πνπ θνιπκπάο, βιέπεηο απνηζίγαξα, κέρξη θαη νιφθιεξα άδεηα παθέηα απφ ηζηγάξα, λα επηπιένπλ δίπια ζνπ. ΢' απηήλ ηελ ζάιαζζα πεξηζπιιέμακε ην πηψκα ελφο ηππφθακπνπ πνπ, ίζσο, δελ άληεμε ηελ αλζξσπνξχπαλζε. Πήξακε ηνλ ηππφθακπν ζην ζπίηη ζαλ ελζχκην ηεο πεξηφδνπ απηήο. Αο ειπίζνπκε φηη δελ ζα είλαη ε ηειεπηαία ε επθαηξία απηή, πνπ αξπάμακε απφ ηα καιιηά γηα λα δήζνπκε κεξηθέο κέξεο ζαλ άλζξσπνη θαη φρη ζαλ ζχκαηα κηαο ζπλερνχο θαηαδίσμεο. Σψξα, φζνλ αθνξά ηελ βξσκηά ησλ "θαζαξψλ" Διιήλσλ παξαζεξηζηψλ, έρσ κηιήζεη θαη παξαπάλσ γη' απηήλ αιιά θαη κπνξεί θαη απφ κφλνο ηνπ λα ηελ δηαπηζηψζεη θαλείο, αλ επηζθεθηεί κηα απφ ηηο παξαιίεο πνπ πεξηζηνηρίδνπλ απφ ηξεηο πιεπξέο ηελ Αηηηθή. Σν απφγεπκα, ακέζσο κεηά ηελ επηζηξνθή καο ζην ζπίηη, θη αθνχ είρακε κφιηο ηειεηψζεη ην ληνπο πνπ θάλακε ζηελ απιή, έπηαζε κηα θαηαξξαθηψδεο βξνρή πνπ θξάηεζε κέρξη αξγά ην βξάδπ. Δίλαη ζαπκάζηα εκπεηξία ε βξνρή ζηελ εμνρή, λα βιέπεηο ηελ δηςαζκέλε απφ έλα θαπηφ θαη ζηεγλφ θαινθαίξη γε λα απνξξνθά κε πάζνο ηηο ρνληξέο ζηαγφλεο ηνπ νπξαλφζηαιηνπ λεξνχ. Απηή ηελ επινγία ηεο βξνρήο κπνξνχλ λα ηελ λνηψζνπλ, πεξηζζφηεξν απφ νπνηνλδήπνηε άιιν, νη γεσξγνί πνπ, φζν δηαξθεί ε μεξαζία, είλαη ππνρξεσκέλνη λα επηδίδνληαη ζ' έλαλ θαζεκεξηλφ θαη θνπηαζηηθφ αγψλα λα ζψζνπλ ηηο θαιιηέξγεηέο ηνπο απφ απηήλ. 'Δρσ δνπιέςεη θη εγψ έλα θαινθαίξη ζ' έλα πεξηβφιη θαη ζπκάκαη πφζν φκνξθα αηζζαλζήθακε κηα κέξα, φινη απηνί πνπ ην πνηίδακε, φηαλ κεηά απφ κήλεο μεξαζίαο έπηαζε κηα θαηαξξαθηψδεο βξνρή. Δίδακε ηνλ νπξαλφ λα ηειεηψλεη ζε ιίγα ιεπηά κηα δνπιεηά πνπ εκάο ζα καο έπαηξλε ψξεο θαη ψξεο. 'Οια ηα πξφζσπα ησλ ζπλαδέιθσλ κνπ ιάκπαλε απφ ραξά θαη ζηα ρείιε ηνπο πιαληφηαλ έλα αδηφξαην ρακφγειν ζπάληαο ηθαλνπνίεζεο. 'Ζηαλε κηα ζηηγκή πνπ ν άλζξσπνο ελψλεηαη ζε κηα αζχιιεπηε αξκνλία κε ηε θχζε πνπ δελ είλαη πηα ερζξφο ηνπ αιιά ν θαιχηεξνο θίινο ηνπ.

Κυριακή 30 Αυγούστου 1987 Σειεπηαία κέξα ηεο παξακνλήο καο εδψ γη απηήλ ηελ πεξίνδν. Απηή ε Κπξηαθή δελ καο έδσζε ηελ επθαηξία γηα κπάλην, φπσο νη άιιεο κέξεο, ιφγσ ηεο θαθνθαηξίαο πνπ επηθξάηεζε. Παξ' φια απηά δελ κνπ ήηαλ θαζφινπ δπζάξεζηε. Σν κφλν δπζάξεζην είλαη φηη αχξην ην πξσί πξέπεη λα θχγνπκε. Κη απηφ δελ κ' αξέζεη θαζφινπ, γηαηί μέξσ φηη ζηελ Αζήλα καο πεξηκέλνπλ άιπηα πξνβιήκαηα θαη πνιιά ηξεμίκαηα. Διπίδσ φκσο λα θαηαθέξνπκε λα εμαζθαιίζνπκε κηα αλαζηνιή ηεο απαζρφιεζήο καο κ' απηά θαη λα μαλαγπξίζνπκε εδψ ζηηο αξρέο ΢επηέκβξε. Γέθα κέξεο, έζησ έληεθα κ' απηήλ, δελ κνπ θαίλνληαη αξθεηέο γηα λα μεθνπξαζηνχκε απφ ηελ θφξηηζε πνπ ππνζηήθακε ζηελ Αζήλα ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ. Καη δελ έρσ θακηά φξεμε λ' αληηκεησπίζσ ηα πξνβιήκαηα πνπ καο βάδεη ε θνηλσλία ζε θάζε καο βήκα. Γελ έρσ θακηά φξεμε, γηαηί μέξσ φηη ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα δελ παχνπλ πνηέ. Απιά αιιάδεη ε κνξθή ηνπο. ΢ηελ "Κπξηαθάηηθε Διεπζεξνηππία" δεκνζηεχηεθε έλα εμαηξεηηθφ άξζξν ηνπ αθφκε θπιαθηζκέλνπ ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο ηεο Καβάιαο Μηράιε Μαξαγθάθε. Απ' φ,ηη θαίλεηαη ν Μαξαγθάθεο έρεη ζπιιάβεη αξθεηά νινθιεξσκέλα ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο ζπκκαρίαο θπβέξλεζεο, εθθιεζίαο θαη ζηξαηνχ, πάλσ ζην δήηεκα ησλ αληηξξεζηψλ ζπλείδεζεο. Γπζηπρψο φκσο δελ δηαζέηεη άιιν φπιν γηα λα ππεξαζπίζεη ηνλ αγψλα ηνπ, πέξα απφ ην πξνζσπηθφ ηνπ παξάδεηγκα θαη απφ ην γεγνλφο φηη έρεη φιν ην δίθην θαη φια ηα επηρεηξήκαηα κε ην κέξνο ηνπ. Αθφκε ζηελ εθζηξαηεία ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ αγψλα ηνπ ηελ πξψηε ζέζε θαηέρνπλ νη Ηηαινί Ρηδνζπάζηεο. Σν φηη ε θπιάθηζή ηνπ παξαηείλεηαη, απνηειεί απφδεημε ηεο ζηαζηκφηεηαο ζε ζεκείν απνηεικάησζεο, ζηελ νπνία έρεη πεξηέιζεη ην θνηλσληθφ θίλεκα ζηελ Διιάδα. ΢ηαζηκφηεηα πνπ εθκεηαιιεχεηαη ην θξάηνο γηα λα βγάδεη απφ ηε κέζε ηνπο ερζξνχο ηνπ, φπσο ηνλ Παλαγηψηε Γαγγιία, ή λα θιείλεη βηαζηηθά ηνπο θαθέινπο ησλ δνινθνληψλ πνπ δηαπξάηηνληαη κε ηελ αλνρή ηνπ, φπσο ε δνινθνλία ηνπ λεαξνχ δεπγαξηνχ ζηελ Εάθπλζν. ΢ηαζηκφηεηα πνπ εθκεηαιιεχεηαη ην θξάηνο θαη γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζα ηνπ επηηξέςεη αξγφηεξα λα ρηππήζεη, κ' φζε βηαηφηεηα ζέιεη, νπνηαδήπνηε θσλή ακθηζβήηεζεο (βιέπε λφκνπο γηα ηνλ Δ.Κ.Α.Μ., ηα λαξθσηηθά, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ ζηξαηνινγία). ΢ηαζηκφηεηα πνπ εθκεηαιιεχνληαη νη θξαηηθνί παξάγνληεο γηα λ' απμήζνπλ ηα πξνζσπηθά ηνπο νθέιε, ηα νθέιε ησλ θνκκαηηθψλ ηνπο ζπλεξγαηψλ θαζψο θαη, φπσο πάληα, ηα νθέιε ηεο ηάμεο ησλ κεγαινθαξραξηψλ. Μέρξη θαη λφκν, πνπ λα επηηξέπεη ηελ εγθαηάζηαζε ππξεληθψλ αληηδξαζηήξσλ ζηελ Διιάδα, θξφληηζαλ λα πεξάζνπλ, παξφιν πνπ δελ πέξαζε θαιά-θαιά νχηε έλαο ρξφλνο απφ ηελ ππξεληθή θαηαζηξνθή απφ ηελ έθξεμε ηνπ ππξεληθνχ αληηδξαζηήξα ηνπ Σζεξλνκπίι. Κη φια απηά, ελψ ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά έρεη γεκίζεη Ακεξηθάληθα αεξνπιαλνθφξα θη άιια Ακεξηθάληθα πνιεκηθά πινία, πνιιά απφ ηα νπνία θέξνπλ ππξεληθά φπια. Καηά ηα άιια ν Παπαλδξένπ ζπλερίδεη λα θαπρηέηαη γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ "Πξσηνβνπιία ησλ 6 γηα ηελ εηξήλε θαη ηνλ αθνπιηζκφ". Με θάηη ηέηνηα δίθαηα ε Αζήλα ζα κπνξνχζε λα εμαζθαιίζεη ηνλ ηίηιν ηεο

"ππνθξηηηθήο" πξσηεχνπζαο ηεο Δπξψπεο. Σνπιάρηζηνλ, αλ απηή ε ππνθξηζία πεξηνξηδφηαλε ζε δηαθφξσλ εηδψλ χπνπιεο κεζνδεχζεηο, ε θαηάζηαζε δελ ζα ήηαλ ηφζν αλεζπρεηηθή. Σν θαθφ είλαη φκσο φηη ην θξάηνο πξνρσξάεη θάζε κέξα ζε δνινθνλίεο θη απηέο νη δνινθνλίεο κέλνπλ φιεο αηηκψξεηεο. Καη δελ κπνξεί λα ειπίδεη θαλείο ζε κειινληηθή δηφξζσζε ησλ θαθψο θεηκέλσλ, φηαλ ν θχθινο ηνπ αίκαηνο πιαηαίλεη. Απηνί πνπ έβαςαλ ηα ρέξηα ηνπο κε αίκα, δελ έρνπλ άιινλ ηξφπν γηα λα ακπλζνχλ, απφ ην λα ρχζνπλ πεξηζζφηεξν αίκα. Αιίκνλν ζ' απηνχο πνπ απφ θχζε ή ζέζε έξρνληαη αληηκέησπνη κε ην θξάηνο θαη δελ έρνπλ αθφκε ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη γχξσ ηνπο, φιν θαη πην γξήγνξα, θιηκαθψλεηαη έλαο θνηλσληθφο πφιεκνο. Κη απηνί είλαη πνιινί, αλ θξίλνπκε απφ ηνπο ηνμηθνκαλείο, πνπ γίλνληαη ηξνθή ησλ αζηπλνκηθψλ ηκεκάησλ, ησλ παξαξηεκάησλ ηεο Αζθάιεηαο, ηεο ίδηαο ηεο Αζθάιεηαο, ησλ δηθαζηεξίσλ, ησλ θπιαθψλ θαη ησλ ςπρηαηξείσλ. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηνπο "ππφρξενπο" ζηξάηεπζεο, πνπ πνιινί απφ απηνχο, φηαλ ζηξαηεχνληαη, αθήλνπλ ηα θφθαιά ηνπο ζην ζηξαηφ. Σν βξάδπ έπηαζα μαλά, κεηά απφ πνιχ θαηξφ, ηελ κεηάθξαζε πνπ θάλσ εδψ θη έλα ρξφλν πεξίπνπ. Βιέπνληαο ηνλ εαπηφ κνπ λα απνδίδεη ζηνπο ηνκείο πνπ μέξσ φηη έρσ ηθαλφηεηεο, φηαλ κνπ εμαζθαιηζηνχλ νη θαηάιιειεο ζπλζήθεο, αγαλαθηψ κ' απηνχο πνπ θάζε ηφζν κνπ ζηεξνχλ απηέο ηηο ζπλζήθεο, φπσο πξφζθαηα ζπκβαίλεη κε ην ζηξαηφ θαη ηνπο ηδηνθηήηεο ηνπ ζπηηηνχ πνπ λνηθηάδνπκε. Κη ε αγαλάθηεζή κνπ απηή απμάλεη, φηαλ βιέπσ αλζξψπνπο ηεο ειηθίαο κνπ λα έρνπλ φιεο απηέο ηηο ζπλζήθεο εμαζθαιηζκέλεο, παξφιν πνπ νη αζρνιίεο ηνπο δελ πξνζθέξνπλ ηίπνηα ην ηδηαίηεξν ζηελ θνηλσλία. Κη φκσο ελψ εγψ θαη ε ΢νθία επηβηψλνπκε κε ζηεξήζεηο, απηνί ακείβνληαη πινπζηνπάξνρα. Καη ηνπο βιέπεηο λα γπξλάλε, γεκάηνη απηαξέζθεηα, κε ηηο κεραλάξεο ηνπο ή ηα απηνθίλεηά ηνπο, θαη λα γίλνληαη κφληκνη ζακψλεο ησλ ζθπιάδηθσλ, ησλ ηαβεξλψλ ή ησλ ληηζθνηέθ. Γελ ζα κπνξέζσ λα ρσλέςσ πνηέ φηη έλαο θαξαβαλάο πνπ εθπαηδεχεη ηνπο ζηξαηηψηεο λα ζθνηψλνπλ, ή έλαο καηαηδήο πνπ ην κφλν πνπ μέξεη είλαη λα δέξλεη, ακείβεηαη απφ ηελ θνηλσλία ρίιηεο θνξέο θαιχηεξα απφ ηνλ ζπγγξαθέα ελφο απνθαιππηηθνχ γηα ηα αίζρε ησλ θπιαθψλ βηβιίνπ, φπσο ε ΢νθία ή ν Υξήζηνο Ρνχζζνο. Σφζε αλάγθε έρεη ε θνηλσλία απφ αλζξψπνπο πνπ μέξνπλ λα δέξλνπλ ή λα ζθνηψλνπλ; Γελ είλαη κέιε ηεο θνηλσλίαο θαη ηα ζχκαηα απηψλ ησλ εηδηθψλ ηνπ ζαλάηνπ; Σν βξάδπ, επίζεο, ε κάλα κνπ πήγε κε θάηη γλσζηνχο ηεο γείηνλεο ζε κηα "πνιηηηζηηθή" εθδήισζε, απφ ηηο ειάρηζηεο πνπ γίλνληαη. Ζ εθδήισζε έγηλε ζ' έλα πνιπηειέζηαην μελνδνρείν. Σν πξφγξακκα ήηαλ πξνβνιή ηαηληψλ ζξεζθεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ θαη θαηφπηλ ζξεζθεπηηθή πξνπαγάλδα απφ "ππεξάλσ πάζεο ππνςίαο" ηερλνθξάηεο, ρσξίο λα ιείπεη θαη ην απαξαίηεην θήξπγκα κηζαιινδνμίαο ελάληηα ζηα άιια, εθηφο απφ ην νξζφδνμν, ρξηζηηαληθά δφγκαηα. Ζ ηδηνθηήηξηα ηνπ πνιπηεινχο μελνδνρείνπ κίιεζε γηα ην πφζν ν ζάλαηνο ηεο θφξεο ηεο (κάιινλ πξφζθαηνο) ηελ έθεξε "θνληά ζην Θεφ". Πξέπεη λ' αλαγλσξίζνπκε φηη μέξεη θαιά ηε δνπιεηά ηεο, εθφζνλ έρεη θαηαιάβεη φηη αλάκεζα ζηνπο ρξηζηηαλνχο πξέπεη λ' αλαδεηήζεη ηελ πειαηεία ηεο, κηα πνπ απηνί είλαη πάληα νη πεξηζζφηεξν

θνλνκεκέλνη. Δγψ πάλησο, πξηλ απφ απηήλ ηελ εθδήισζε, δελ κπνξνχζα λα καληέςσ ηηο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο απηψλ πνπ βξσκίδνπλ ηελ ζάιαζζα. Γελ είρα πνηέ ζπιιάβεη ηνλ ρξηζηηαληζκφ ζαλ απνηζίγαξα πνπ επηπιένπλ ζηελ ζάιαζζα, ή ζαλ βξψκηθεο ζεξβηέηεο θαη κπέηκπη-ιίλν πνπ "ζηνιίδνπλ" ηελ παξαιία. 'Ηζσο γηαηί εγψ, ζηελ δσή κνπ, αζρνιήζεθα κε ηνλ ρξηζηηαληζκφ ζαλ ζχλνιν εζηθψλ θαλφλσλ πεξηζζφηεξν, παξά ζαλ επηρείξεζε κε κεγάια θέξδε. Οκνινγψ φηη πνηέ δελ δηεθδίθεζα ηα νηθνλνκηθά νθέιε πνπ πξνζθέξεη απηή ε ζξεζθεία. Ζ πιεηνςεθία ησλ ρξηζηηαλψλ, φκσο, είδε ηα πξάγκαηα πην ξεαιηζηηθά θαη γη' απηφ ηψξα είλαη φινη ηνπο θνξησκέλνη. Σί ηνπο ελδηαθέξεη απηνχο, αλ ν Μαξαγθάθεο θη άιινη 400 αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο γηα ζξεζθεπηηθνχο ιφγνπο, ζαπίδνπλ ζηηο ζηξαηησηηθέο ή ζηηο πνιηηηθέο θπιαθέο... Απηφ πνπ ηνπο ελδηαθέξεη απηνχο είλαη ην ρξήκα. Καη "δφμα ησ Θεψ" έρνπλ κπφιηθν απφ απηφ, αλ θξίλνπκε απφ ηα 113 δηζεθαηνκκχξηα πνπ απείιεζαλ νη παπάδεο φηη ζα απνζχξνπλ απφ ηηο ηξάπεδεο. Καιψο ή θαθψο, θάηη ηέηνηα έιεγα ζηελ κάλα κνπ φηαλ γχξηζε απφ ηελ εθδήισζε, κε απνηέιεζκα λα ηελ θάλσ λα ηζαληηζηεί καδί κνπ θαη λα ζηακαηήζεη ηελ ζπδήηεζε. ΢ίγνπξα δελ κνπ αξέζεη λα πηάλσ κε ηελ κάλα κνπ αδηέμνδεο ζπδεηήζεηο, φκσο κεξηθέο θνξέο κε πλίγεη ην δίθην θαη απηνί πνπ κε "πθίζηαληαη" είλαη νη πην θνληηλνί κνπ απηέο ηηο ζηηγκέο. Καη κνπ είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιν λα θαηαπλίμσ ηνλ απζνξκεηηζκφ κνπ, ηνπιάρηζηνλ απέλαληη ζηελ κάλα κνπ. Δευτέρα 31 Αυγούστου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί γπξίζακε ζηελ Αζήλα. Δγψ γχξηζα κε ηελ ειπίδα φηη ην πνιχ ζε ηξεηο-ηέζζεξηο κέξεο λα μαλαπάκε πίζσ, γηα λα πξνιάβνπκε λα θάλνπκε θαλέλα κπάλην αθφκε, πξνηνχ θξπψζεη ν θαηξφο. 'Οηαλ γπξίζακε, πεξηκέλακε λα βξνχκε ην λεξφ θνκκέλν, γηαηί ηελ Κπξηαθή είρακε επηθνηλσλήζεη κε ηνλ θαιφ καο θίιν θη απηφο καο είρε πεη φηη ηελ Παξαζθεπή, πνπ πήγε ζην ζπίηη καο γηα λα πνηίζεη ηα ινπινχδηα, είρε βξεη ην λεξφ θνκκέλν. Αληί γη' απηφ βξήθακε ην ξεχκα θνκκέλν θαη κέρξη ην βξάδπ κείλακε ρσξίο ξεχκα. Γχζθνιν λα πξνβιέςεηο ηί αλαπνδηά κπνξεί λα ζνπ ζπκβεί ζηελ Διιάδα. ΢ηελ "Διεπζεξνηππία" ν δεκνζηνγξάθνο Κψζηαο Σζαξνπράο δεκνζίεπζε έλα δηζέιηδν άξζξν-αθηέξσκα ζηνλ Παλαγηψηε Γαγγιία. Σν άξζξν απηφ ην δηαθήκηδε ε "Διεπζεξνηππία" απφ ηελ πξνεγνχκελε κέξα θη εκείο πεξηκέλακε λα δηαβάζνπκε ηίπνηα θαηλνχξγηα ζηνηρεία γηα ηελ δνινθνλία. Απνδείρηεθε φηη πεξηκέλακε άδηθα, γηαηί ην άξζξν απηφ δελ ήηαλ παξά αλαδεκνζίεπζε κηαο θαηαγγειίαο γηα ηηο ζπλζήθεο ζηηο θπιαθέο θαη ην Φπρηαηξείν Κξαηνπκέλσλ, πνπ είρε θάλεη ν Παλαγηψηεο ηνλ Απξίιε ηνπ 1981. Μηαο θαηαγγειίαο, ζηελ νπνία πξνρψξεζε ν Παλαγηψηεο κεηά ηνλ βάξβαξν μπινδαξκφ εκέλα, ηνπ Γηάλλε ΢θαλδάιε θαη ηνπ Κπξηάθνπ Μνίξα, ζηηο 13 Μάξηε 1981, μπινδαξκφ ζηνλ νπνίν ν Παλαγηψηεο ππήξμε απηφπηεο κάξηπξαο. ΢ηελ θαηαγγειία ηνπ απηή ν Παλαγηψηεο απνθάιππηε ηνλ βξψκηθν ξφιν πνπ παίδαλ, εθηφο ησλ άιισλ, θαη κεξηθνί απφ ηνπο βαζηθνχο ζπληειεζηέο ηνπ μπινδαξκνχ καο, φπσο ν δηεπζπληήο ησλ θπιαθψλ

Κνξπδαιινχ Δπάγγεινο Κξηλήο θαη ν αξρηθχιαθαο Γηψξγνο Δπζπκίνπ. Δλαληίνλ ηνπο θαηέζεζε ν Παλαγηψηεο θαη ζηελ δίθε πνπ ηνπο έγηλε γηα ηνλ μπινδαξκφ κνπ, κεηά δπν ρξφληα, δίθε γηα ηελ νπνία έρσ μαλακηιήζεη. ΢' απηήλ ηελ δίθε φινη απηνί πνπ κε δείξαλε αζσσζήθαλε, φκσο ν Παλαγηψηεο ππήξμε βαζηθφο κάξηπξαο θαηεγνξίαο θαηά ηνπ Δπζπκίνπ θαη ζε κηα άιιε δίθε-ζπλέπεηα ησλ θαηαγγειηψλ ηνπ. Καη ζ' απηήλ ηελ δίθε, φπσο έρσ επίζεο μαλαγξάςεη, ν Δπζπκίνπ έθαγε 7 ρξφληα. 'Αζρεηα αλ δελ θάζεζε ζηελ θπιαθή πεξηζζφηεξν απφ κεξηθνχο κφλν κήλεο. ΢ηελ θαηαγγειία ηνπ ηνπ 1981 ν Παλαγηψηεο αλέθεξε νλνκαζηηθά απηνχο πνπ απνθαινχζε αξρεγνχο ηεο καθίαο ησλ θπιαθψλ, θαη κεηαμχ απηψλ ηνπο Κξηλή θαη Δπζπκίνπ. 'Οκσο ν Σζαξνπράο ζηελ αλαδεκνζίεπζε ηνπο αλαθέξεη κφλν κε ην πξψην γξάκκα ηνπ επηζέηνπ ηνπο. Καη ην ζεκαληηθφηεξν: Γελ γξάθεη φηη ν Κξηλήο, φρη κφλν δελ ηηκσξήζεθε θαζφινπ γηα ηίπνηα απ' φζα έθαλε, αιιά θαη επί ΠΑ.΢Ο.Κ. πήξε πξναγσγή θαη έγηλε Γεληθφο Δπηζεσξεηήο Φπιαθψλ. Μνινλφηη ήηαλ γλσζηφο ήδε απφ ηελ δηθηαηνξία 1967-1974, πνπ ζαλ δηεπζπληήο ησλ θπιαθψλ Κνξπδαιινχ επέηξεπε ηελ θαθνκεηαρείξηζε πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ... Μνινλφηη ην 1975 ηνλ κεηαζέζαλε απφ ηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ, γηαηί, ζαλ δηεπζπληήο, είρε εμαζθαιίζεη ζθαλδαιηζηηθά πξνλνκηαθέο ζπλζήθεο θξάηεζεο γηα ηνπο ρνπληηθνχο... Μνινλφηη ππήξμε ππεχζπλνο θαη γηα ηελ απφδξαζε ηνπ Ρσράκε απφ ηηο θπιαθέο Υαιθίδαο, κε ην λα ηνλ βάιεη λα δνπιεχεη έμσ απφ ηηο θπιαθέο. Κη απηά δελ είλαη ηίπνηα κπξνζηά ζηα εγθιήκαηα πνπ έγηλαλ ζην Φπρηαηξείν Κξαηνπκέλσλ, φηαλ απηφο ήηαλ δηεπζπληήο θαη ν Δπζπκίνπ αξρηθχιαθαο. Δγθιήκαηα, πνιιά απφ ηα νπνία απνθάιπςε ν εξσηθφο Παλαγηψηεο. Ζ πεξίπησζε ηεο αλάδεημεο ηνπ Κξηλή ζε Γεληθφ Δπηζεσξεηή Φπιαθψλ είλαη κηα απφ ηηο πνιιέο απνθαιππηηθέο πεξηπηψζεηο, φπνπ απνδεηθλχεηαη φηη ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. δίλεη ηφζν κεγαιχηεξε εμνπζία ζε θξαηηθνχο ππαιιήινπο, φζν πεξηζζφηεξα εγθιήκαηα έρνπλ απηνί δηαπξάμεη. Γηα αλζξψπνπο πνπ είραλ έζησ θαη ειάρηζηε ζρέζε κε ηνλ αγψλα πνπ έθαλε ν Παλαγηψηεο ζηηο θπιαθέο, νη πην πηζαλνί απηνπξγνί ηεο δνινθνλίαο ηνπ, θπζηθνί ή εζηθνί, είλαη ηφζν γλσζηνί, φζν θαη ην ηη θάλεη ληάνπ-ληάνπ ζηα θεξακίδηα. Αχξην ν 'Αξεηνο Πάγνο ζα απνθαζίζεη ηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη. Ο Φνιίλη ζπλερίδεη ηελ απεξγία πείλαο ηνπ θαη ήδε έρεη ράζεη 25 θηιά. Ζ ηειεπηαία πξάμε απηνχ ηνπ θξαηηθνχ εγθιήκαηνο ζα δηαδξακαηηζηεί ζ' έλα πεξηβάιινλ λεθξνηαθείνπ, φπσο είλαη ε πνιηηηθή ζθελή ζήκεξα ζηελ Διιάδα. Ο πνιηηηθφο αξρηζπληάθηεο ηεο "Διεπζεξνηππίαο" Γηψξγνο Βφηζεο ηνπ αθηεξψλεη έλα κεγάιν άξζξν ζην ζεκεξηλφ θχιιν ηεο εθεκεξίδαο. Απφ ην φηη ην άξζξν δεκνζηεχεηαη κηα κέξα κφλν πξηλ απφ ηελ απφθαζε ηνπ 'Αξεηνπ Πάγνπ, θαίλεηαη θαζαξά φηη απηφο πνπ ην δεκνζηεχεη δελ ζέιεζε λα ζπκβάιεη, ηφζν θαηξφ, ζηελ δεκηνπξγία θάπνηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο. Απφ ηελ άιιε κεξηά ην άξζξν απηφ έρεη θαζαξά λνκηθίζηηθν ραξαθηήξα, ιεο θη νη Αξενπαγίηεο πεξίκελαλ απφ ηνλ Βφηζε λα ηνπο κάζεη ηνπο λφκνπο. 'Αιισζηε ν ίδηνο ν Βφηζεο μέξεη πνιχ θαιά φηη ε απφθαζε ηνπ 'Αξεηνπ Πάγνπ ζα είλαη πνιηηηθή θη φρη λνκηθή. Δίλαη βέβαην φηη ν Βφηζεο μέξεη πνιιά γηα ηηο παξαζθεληαθέο ελέξγεηεο, πνπ πξνεγήζεθαλ ηεο απφθαζεο γηα έθδνζε

ηνπ Φνιίλη, θαη γη απηφ ζα κπνξνχζε λα γξάςεη έλα απνθαιππηηθφ άξζξν γηα λα μεζθεπάζεη ην θξαηηθφ απηφ έγθιεκα. 'Οκσο δελ ην θάλεη, γηαηί μέξεη φηη κε θάηη ηέηνην ζα δηαθηλδχλεπε ηελ ζέζε ηνπ ζαλ πνιηηηθνχ αξρηζπληάθηε ηεο "Διεπζεξνηππίαο" θαη κέινπο ηεο θπξίαξρεο ειίη. Ρφιν πνπ θξνληίδνπλ λα ηνπ ππελζπκίδνπλ δηαξθψο, κε ην λα ηνλ θαινχλ ζε δεμηψζεηο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ζε πιείζηεο άιιεο εθδειψζεηο, φπνπ καδεχεηαη ε "αθξφθξεκα" ηεο θνηλσλίαο καο. Σα απνβξάζκαηα κε ηνπο ιεπηνχο ηξφπνπο ζα έιεγα εγψ. Γχν αθφκε πνιηηηθνί πξφζθπγεο (Ηξαλνί) ζθνηψζεθαλ πξνρηέο ην πξσί, πξνζπαζψληαο λα πεξάζνπλ ηα ζχλνξα θαη λα κπνπλ ζηελ Διιάδα. ΢θνηψζεθαλ απφ ηηο λάξθεο πνπ έρεη βάιεη ζηα ζχλνξα ν ζηξαηφο ηεο Διιάδαο, εηδηθά γη απηφ ην ζθνπφ. Γηα λα ζθνηψλεη απηνχο πνπ δελ έρνπλ ην πξνλφκην λα εμαζθαιίδνπλ κηα "λφκηκε" είζνδν ζηε ρψξα. Καλέλαο, βέβαηα, δελ ζα πιεξψζεη θαη γη απηήλ ηελ δηπιή δνινθνλία, φπσο δελ πιήξσζε γηα αλάινγεο πξνεγνχκελεο. Γηαηί δελ είλαη ε πξψηε θνξά πνπ ζθνηψλεηαη θάπνηνο πξνζπαζψληαο λα κπεη ζηελ Διιάδα. Γηα ηνπο 'Διιελεο πνπ ζπκκεηέρνπλ, φζν κπνξνχλ, ζηνλ πφιεκν πνπ δηεμάγεη ε Ακεξηθή θαη νη ρψξεο δνξπθφξνη ηεο ελάληηα ζην Ηξάλ, νη Ηξαλνί είλαη αλεπηζχκεηνη θαη θαλέλαο δελ ζα ελνριεζεί, φζνη θαη λα ζθνησζνχλ. Σνπο Ηξαλνχο νη 'Διιελεο ηνπο αληηκεησπίδνπλ φπσο θαη ηνπο Κνχξδνπο, θη αθφκα ρεηξφηεξα. Οη 'Διιελεο έρνπλ ηαπηίζεη ηα ζπκθέξνληά ηνπο κε ηα ζπκθέξνληα ηνπ ηκπεξηαιηζηηθνχ ηέξαηνο πνπ ιέγεηαη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο θαη είλαη πξφζπκνη λα δνπλ φινλ ηνλ πιαλήηε λα θαίγεηαη, πξνθεηκέλνπ λα κελ ζηρηνχλ απηά ηα ζπκθέξνληα. 'Αιισζηε νη 'Διιελεο θεκίδνληαη γηα ηελ "πνιεκηθή αξεηή" ηνπο, ππήξμαλ δει. έλαο απφ ηνπο πην πνιεκνραξείο ιανχο, ήδε απφ ηελ αξραηφηεηα. Σψξα νη εθεκεξίδεο ζε ηέηνηα εγθιήκαηα αθηεξψλνπλ κφλν ιίγεο γξακκέο, ζαλ λα είλαη θάηη ην εληειψο θπζηθφ. 'Οκσο, φπσο έρσ ήδε μαλαγξάςεη, ζα έξζεη θαηξφο πνπ νη νκάδεο απηνθηνλίαο ησλ θαηαπηεδφκελσλ ιαψλ ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ ζα ρηππάλε θαη κέζα ζηελ Αζήλα απηνχο πνπ είλαη απέλαληί ηνπο έλνρνη γελνθηνλίαο. Καη ηφηε ν βξψκηθνο ξφινο ηεο Διιάδαο δελ ζα κπνξεί πηα λα θξπθηεί. Κη αο ζπλερίδνπλ νη επαγγεικαηίεο απαηεψλεο πνπ θπξηαξρνχλ ζηελ πνιηηηθή ζθελή ηεο Διιάδαο, λα ην παίδνπλ ππέξκαρνη ηεο εηξήλεο θαη ηνπ αθνπιηζκνχ. Σν ίδην θάλεη άιισζηε θαη ε Ακεξηθή πνπ ην παίδεη "πξνζηάηεο ηνπ ειεχζεξνπ θφζκνπ". 'Αιιν έλα ζεκαληηθφ γεγνλφο, πνπ αλαθέξεηαη θη απηφ ζηα ςηιά, είλαη ε ζχιιεςε θαη ν άγξηνο μπινδαξκφο απφ ηνπο κπάηζνπο έμη λεαξψλ ζηα Δμάξρεηα, κεηά απφ ηε ξίςε κηαο βφκβαο Μνιφησθ ζε αζηπλνκηθή πεξίπνιν, "βφκβαο" πνπ δελ πξνμέλεζε θακηά δεκηά. Δίλαη ζιηβεξή απηή ε παξσδία θνηλσληθνχ πνιέκνπ πνπ εθηπιίζζεηαη θάζε ηφζν ζηα Δμάξρεηα. Οη πξάθηνξεο ηνπ θξάηνπο έρνπλ θαηαθέξεη θη έρνπλ πεξάζεη ζε πνιιά παηδηά ηελ αληίιεςε φηη επαλάζηαζε ζεκαίλεη λα ρηππάο, φπνπ λνκίδεηο φηη ζε παίξλεη, θάπνην έκςπρν ή άςπρν ζχκβνιν ηνπ θξάηνπο ή ηνπ θεθαιαίνπ, ρσξίο λα ζ' ελδηαθέξεη, νχηε αλ ην ρηχπεκά ζνπ θέξλεη απνηέιεζκα, νχηε αλ ε δεκηά πνπ απνθνκίδεηο εζχ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ θζνξά πνπ πξνθαιείο. 'Δηζη θαη ηα ρηππήκαηα απηά κέλνπλ αλαπνηειεζκαηηθά,

θαη νη πην απνθαζηζκέλνη απφ ηνπο ερζξνχο ηνπ ζάπηνπ θη εγθιεκαηηθνχ θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο εγθισβίδνληαη ζ' έλα αδηέμνδν παηρλίδη ηεο γάηαο κε ην πνληίθη θαη ζηεξνχληαη έηζη ηελ δπλαηφηεηα λα αλαπηχμνπλ κηα ζπζηεκαηηθή θαη νξγαλσκέλε επαλαζηαηηθή πξαθηηθή. Κη απηή ε θαηάζηαζε ιεηηνπξγεί ηφζν αλαζηαιηηθά ζηελ αλάπηπμε ελφο επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο, ψζηε αθφκε θη ν αλαξρηθφο ρψξνο, ζηηο θαζεκεξηλέο ηνπ εθδειψζεηο, δελ θαίλεηαη λα δηαθέξεη θαζφινπ απφ ηνπο άιινπο θνηλσληθνχο ρψξνπο. ΢ήκεξα δηάβαζα ζηα "Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο" (Πεξηνδηθή 'Δθδνζε ηεο Δπηζηεκνληθήο 'Δλσζεο Φ.Ν.Α.) γηα ην ζάιν πνπ πξνθάιεζε ζηνλ ζχιινγν ησλ γηαηξψλ ηνπ Γαθληνχ, έλα γξάκκα πνπ είρακε ζηείιεη, εγψ θαη ε ΢νθία, ζην πεξηνδηθφ απηφ ηνλ Μάξηε απηνχ ηνπ ρξφλνπ. Σν γξάκκα απηφ ην είρακε ζηείιεη πξνο δηάθνξεο θαηεπζχλζεηο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ήηαλε θαη ηα "Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο". Με ην γξάκκα απηφ ζέιακε λα ελεκεξψζνπκε ηνπο πεξηζζφηεξν ελδηαθεξφκελνπο, θαη ηδηαίηεξα ηνπο ςπρηάηξνπο, γηα ην πνηφλ ηνπ δηεπζπληή ηνπ Φπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινχ, ςπρηάηξνπ Μάξηνπ Μαξάηνπ. ΢' απηήλ ηελ πξσηνβνπιία καο ψζεζε ε ζπκκεηνρή ηνπ Μαξάηνπ ζε κηα εθδήισζε πνπ έγηλε ζην Αλνηρηφ Φπρνζεξαπεπηηθφ Κέληξν ζηηο 26-3-1987, ζηελ νπνία ζπκκεηείρε θαη ν γλσζηφο γηα ηνπο αγψλεο ηνπ ελάληηα ζηα λαξθσηηθά ςπρίαηξνο Γηψξγνο Οηθνλνκφπνπινο. Θεσξήζακε πξφθιεζε ην γεγνλφο ηεο ζπλεξγαζίαο αλζξψπσλ, πνπ εμαηηίαο ηνπ αγψλα ηνπο ελάληηα ζην λνκηκνπνηεκέλν έγθιεκα έξρνληαη ζε ζχγθξνπζε κε ην θξάηνο, φπσο ν Οηθνλνκφπνπινο, κε ηνπο θαη' εμνρήλ εθπξνζψπνπο ηεο θξαηηθήο θαηαζηνιήο, φπσο ν Μάξηνο Μαξάηνο. Σν γξάκκα απηφ, ινηπφλ, δεκνζηεχηεθε ζηα "Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο" ζην ηεχρνο 14-15. Γηα ηελ δεκνζίεπζή ηνπ θξφληηζαλ ν εθδφηεο Γηψξγνο ΢αξαληφγινπ θαη ε ππεχζπλε γηα ηελ εθηχπσζε ηνπ πεξηνδηθνχ Καηεξίλα Μάηζα. 'Οκσο, κεηά ηελ δεκνζίεπζε, ε ζπληαθηηθή επηηξνπή ηνπ πεξηνδηθνχ ζπλεδξίαζε έθηαθηα θαη απνθάζηζε, θαηά πιεηνςεθία, λα αθαηξέζεη ην γξάκκα απφ ην πεξηνδηθφ, θφβνληαο ην θχιιν ηνπ ηεχρνπο πνπ ην πεξηείρε. Σελ απφθαζε ηεο ζπληαθηηθήο επηηξνπήο επηθχξσζε ηελ επφκελε κέξα θαη ην Γηνηθεηηθφ ΢πκβνχιην ηεο 'Δλσζεο ησλ γηαηξψλ ηνπ Γαθληνχ. 'Οηαλ φκσο ην ζέκα απηφ έθηαζε ζηελ ζπλέιεπζε ηεο 'Δλσζεο, ε ζπλέιεπζε θαηάθξηλε ηελ απφθαζε ηνπ Γ.΢. Αθνινχζεζαλ εθινγέο λένπ Γ.΢. θαη ην θαηλνχξγην Γ.΢., πνπ πξνέθπςε απφ ηηο εθινγέο, αθχξσζε ηελ απφθαζε ηνπ πξνεγνχκελνπ Γ.΢. πάλσ ζην ζέκα απηφ. Δγψ θαη ε ΢νθία δελ πεξηκέλακε θαλ λα δεκνζηεπηεί ην γξάκκα απηφ απφ ηα "Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο", γηαηί μέξακε φηη, ηέηνηα πεξηνδηθά, ιεηηνπξγνχλ ζε πιήξε αξκνλία κε ηνπο ζεζκνχο ηνπ θξάηνπο. Ξέξακε φηη απηνί πνπ ζ' απηήλ ηελ θνηλσλία βξίζθνληαη ςειά, φπσο είλαη νη ςπρίαηξνη, δελ ζα δηαθηλδχλεπαλ ηηο ζέζεηο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα απνθαιπθζνχλ θξαηηθά εγθιήκαηα. Γη απηφ θαη καο πξνθάιεζε θάπνηα επράξηζηε έθπιεμε ε δεκνζίεπζε ηνπ γξάκκαηνο ζην πεξηνδηθφ, άζρεηα αλ ην θχιιν πνπ ην πεξηείρε είρε ζρηζηεί. Κη επηπρψο εκείο βξήθακε ζ' έλα πεξίπηεξν έλα αληίηππν ηνπ ηεχρνπο 14-15 πνπ πεξηείρε ην θχιιν κε ην γξάκκα, γηαηί θαηά ιάζνο νη ινγνθξηηέο είραλ ζρίζεη ην πξνεγνχκελν θχιιν. Δκείο,

φηαλ ζηέιλακε ην γξάκκα ζηα "Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο", απνζθνπνχζακε ζην λα ελεκεξψζνπκε ηνπο έζησ θαη ειάρηζηνπο ςπρηάηξνπο πνπ ζα ελδηαθεξφληνπζαλ. Σν ζεσξνχκε θάηη ζαλ εζηθφ θαζήθνλ λα θέξλνπκε απηνχο πνπ δηαζέηνπλ θάπνηα εμνπζία πξν ησλ επζπλψλ ηνπο, έηζη ψζηε λα κελ κπνξνχλ κεηά λα θακψλνληαη ηνπο άζρεηνπο. Καη φιν θαη θάπνηνο απφ απηνχο κπνξεί ζε θάπνηα θάζε λα ελαληησζεί ζην θξαηηθφ έγθιεκα θη έηζη λα βάιεη θάπνην θξαγκφ ζηελ πξαγκαηνπνίεζή ηνπ. ΢ηελ δεδνκέλε πεξίπησζε, ήηαλ ην ειάρηζην πνπ κπνξνχζακε λα θάλνπκε γη' απηνχο πνπ βαζαλίδνληαη απφ ςπρηάηξνπο ζηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ θαη ζην Φπρηαηξείν Κξαηνπκέλσλ. Καηά ηα θαηλφκελα νη εμειίμεηο μεπέξαζαλ αθφκα θαη ηηο πην επλντθέο πξνβιέςεηο καο. Ζ πεξηπέηεηα ηνπ γξάκκαηφο καο ήξζε λα επηβεβαηψζεη ην γεγνλφο πνπ, ήδε απφ πνιχ θαηξφ, έρνπκε αξρίζεη λα δηαπηζηψλνπκε: 'Οηη δειαδή πνιιέο θνξέο νη κφλνη πνπ ζ' απηή ηελ ρψξα ελδηαθέξνληαη λα βάινπλ θάπνηνπο θξαγκνχο ζηελ θξαηηθή βία θαη απζαηξεζία, είλαη θάπνηνη άλζξσπνη ηεο ειίη. 'Οπσο έρσ μαλαγξάςεη, άλζξσπνη ηεο ειίη ήηαλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο απηνί πνπ έθαλαλ απεξγία πείλαο ζηα Πξνπχιαηα, γηα λα εκπνδίζνπλ ηελ εμφλησζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ απφ ην θξάηνο. Ζ ζπκπεξηθνξά απηή αλζξψπσλ ηεο ειίη νθείιεηαη, θαηά ηελ γλψκε κνπ, θαη ζην γεγνλφο φηη κφλν απηνί είλαη ζε ζέζε, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, λα εμαζθαιίζνπλ ηελ απαξαίηεηε πιεξνθφξεζε. Ο πνιχο θφζκνο νχηε πιεξνθνξείηαη γηα ην ηί ζπκβαίλεη γχξσ ηνπ, νχηε ελδηαθέξεηαη λα πιεξνθνξεζεί.

Τρίτη 1 Σεπτέμβρη 1987 Καηεβαίλνληαο ζήκεξα ην πξσί ζην θέληξν ηεο Αζήλαο γηα θάηη δνπιεηέο, δηαβάζακε κέζα ζην ιεσθνξείν έλα γξάκκα κε ζέκα ηνλ Παλαγηώηε, πνπ έδσζε ζηελ "Διεπζεξνηππία" ν Θόδσξνο Σζνπβαιάθεο, γηα ηνλ νπνίν έρσ μαλακηιήζεη. ΢' απηό ην γξάκκα ν Σζνπβαιάθεο γιείθεη ηνλ Σζαξνπρά γηα ηελ "ζπκβνιή ζνπ ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο πιήξνπο αιήζεηαο", όπσο ιέεη επί ιέμεη, δειώλεη όηη "ππήξμα ζπγθξαηνύκελνο" ηνπ Παλαγηώηε "ζηελ εμέγεξζε ηνπ Κνξπδαιινύ (1981) θαη είδα ηνλ Παλαγηώηε λα δηεθδηθεί αηηήκαηα πνπ δελ ηνλ αθνξνύζαλ άκεζα, αιιά ζρεηίδνληαλ κε ηνπο άιινπο" θαη όηη "αληηπαξέξρνκαη ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ Παλαγηώηε κέζα ζηηο θπιαθέο" γηαηί ν Σζαξνπράο ήδε ηελ θαηέγξαςε θαη έρεη ηελ δηθή ηνπ αληίιεςε, θαη ηέινο επηηίζεηαη ζηνπο πξώελ ζπγθξαηνύκελνπο ηνπ Παλαγηώηε "-ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πνιηηηθώλ θξαηνπκέλσλ ηνπ 1980, ηνπο νπνίνπο βνήζεζε κε δηάθνξνπο ηξόπνπο ζπλερώο-" γηαηί "δελ είπαλ ιέμε γη' απηήλ ηελ ςπρξή δνινθνλία". Παιηόηεξα, ίζσο λα κε είρε ζηελαρσξήζεη κηα ηέηνηα πβξηζηηθή γηα καο επηζηνιή ηνπ Σζνπβαιάθε. Κη απηό γηαηί ν Σζνπβαιάθεο ππήξμε από ηνπο πην "θνιιεηνύο" κνπ ζπγθξαηνύκελνπο, όζν βξηζθόκνπλα ζηε θπιαθή, θη απ' ηνπο πην ζηελνύο κνπ θίινπο, όηαλ βγήθα. Καη ζην δηάζηεκα απηό ιεηηνύξγεζα απέλαληί ηνπ ζαλ αδειθόο. 'Οζν βξηζθόκαζηε ζηε θπιαθή, γηα παξάδεηγκα, όηαλ είκαζηε καδί ζηελ ίδηα θπιαθή ό,ηη ιεθηά είρα ηα κνηξαδόκνπλα καδί ηνπ ζε βαζκό πνπ λα ηνπ ηθαλνπνηνύληαη θαη νη πην ππεξβνιηθέο ηνπ απαηηήζεηο, όπσο εηδηθά κνληέια ηεο γλσζηήο κάξθαο παπνπηζηώλ ADIDAS (πνπ έζηειλα ηνλ αδειθό κνπ ζε εηδηθό καγαδί γηα λα ηα ςσλίζεη), ηζηγάξα CRAVEN Δγγιέδηθα, ζαπνύλη TABAC απζεληηθό Κνισλίαο (ORIGINAL KOLN, όπσο ζπγθεθξηκέλα έγξαθε ζην ραξηί ησλ παξαγγειηώλ πνπ έδηλα ζηνλ αδειθό κνπ). 'Οζν βξηζθόκαζηε ζε δηαθνξεηηθέο θπιαθέο, είρα δεηήζεη από ηνλ αδειθό κνπ θαη ηνπ έζηειλε θάζε ηόζν επηηαγέο θαη δηάθνξα είδε πνπ ν Σζνπβαιάθεο δεηνύζε κε γξάκκα. Σν ίδην είρα δεηήζεη θαη έθαλε θαη ε ΢νθία, όηαλ απηή είρε βγεη, θη εγώ θαη ν Σζνπβαιάθεο βξηζθόκαζηε αθόκα κέζα. Παξάιιεια, είρα θξνληίζεη λα ηνλ γλσξίζσ θαη λα ηνλ παηλέςσ ζ' όινπο ηνπο άιινπο θξαηνύκελνπο πνπ ήηαλ ζηηο θπιαθέο γηα πνιηηηθνύο ιόγνπο, όπσο ν Γηάλλεο ΢εξίθεο, ν Γηάλλεο ΢θαλδάιεο, ν Γηώξγνο Γηόθαξεο θαη άιινη, θαζώο θαη λα ηνλ ζπζηήζσ θαη λα δεηήζσ λα ηνλ βνεζήζνπλ, όζν κπνξνύζαλ, νη δηθεγόξνη κε ηνπο νπνίνπο είρα εγώ επαθή, όπσο ε Καηεξίλα Ηαηξνπνύινπ θαη ε Διέλε Γεκνπιέα. Σνπ είρα ηόζν κεγάιε εθηίκεζε ηόηε, ώζηε αζπάζηεθα ηελ ηδέα ηνπ λα θαηαζέζσ απνινγεηηθό ππόκλεκα ζην δηθαζηήξην, πνπ θαηαδίθαζε εκέλα θαη ηελ ΢νθία ζε 9 θαη 5 ρξόληα αληίζηνηρα. Σν ππόκλεκα απηό έγξαςα θαηά έλα κέξνο καδί ηνπ. Κη όηαλ βξεζήθακε θη νη δύν έμσ από ηελ θπιαθή, ηνλ θηινμέλεζα επαλεηιεκκέλα ζην ζπίηη κνπ θαη έθηαζα ζε ζεκείν λα ηζαθσζώ πνιύ άγξηα κε ηελ κάλα κνπ γη' απηόλ. Ζ κάλα κνπ δελ ηνλ ρώλεπε, γηαηί ηελ αληηκεηώπηδε ιεο θη ήηαλ ππνρξεσκέλε λα ηνλ ππεξεηεί. Παξάιιεια, θξόληηζα λα ηνλ ζπζηήζσ ζ' όινπο ηνπο γλσζηνύο εκέλα θαη ηεο ΢νθίαο, πνπ πίζηεπα όηη ζα κπνξνύζαλ λα ηνπ θαλνύλ ρξήζηκνη, όπσο ε εζνπνηόο θαη πνηήηξηα Καηεξίλα Γώγνπ.

Αθόκα θαη ηελ δηεύζπλζε ηεο δηθεγόξνπ Μαξίαο Καξαλαζνπνύινπ, ζηελ νπνία απεπζπλόηαλ ιίγν πξνηνύ απνθπιαθηζηεί θαη κεηά ηελ απνθπιάθηζή ηνπ, εγώ ηνπ ηελ έδσζα. Καηά ηα άιια, ε νηθνλνκηθή ζπκπαξάζηαζε πξνο ηνλ Σζνπβαιάθε ζπλερίζηεθε θαη κεηά ηελ θπιαθή. 'Ζηαλ ηόζν άλεηνο ζ' απηό ην ζέκα καδί κνπ, πνπ κηα θνξά πνπ εγώ θαη ε ΢νθία βξηζθόκαζηαλ ζηελ Λεπθάδα θαη επηθνηλώλεζα κε ηνλ αδειθό κνπ γηα λα κνπ ζηείιεη ιεθηά, ν αδειθόο κνπ κνπ είπε όηη ν Σζνπβαιάθεο ηνλ είρε εηδνπνηήζεη όηη ρξεηαδόηαλ έλα ζπγθεθξηκέλν πνζό ρξεκάησλ. Ακέζσο είπα ζηνλ αδειθό κνπ λα δώζεη ζηνλ Σζνπβαιάθε ηα ιεθηά πνπ ρξεηαδόηαλ θαη εκάο λα καο ζηείιεη ιηγόηεξα. Γηα λα κελ καθξεγνξώ πάλσ ζ' έλα ηέηνην ζέκα, πνπ δελ εμαληιείηαη ζε θακηά πεξίπησζε κέζα ζε ιίγεο ζειίδεο, πξνθεηκέλνπ λα κελ αθήζσ εληειώο αδηεπθξίληζην ην εύινγν γηα ηνλ αλαγλώζηε ηνπ εκεξνινγίνπ εξώηεκα γηαηί ρσξίζακε, πξέπεη λα πσ όηη απηό έγηλε, αθνύ πξνεγνύκελα ν Σζνπβαιάθεο είρε δηθηπσζεί γηα ηα θαιά κε ηνλ αλαξρηθό ρώξν, πνπ ηνλ εμππεξεηνύζε όζν θαλέλαο άιινο ρώξνο, θαη δελ είρε πηα αλάγθε από κέλα θαη ηελ ΢νθία. Βιέπνληαο δε εκάο, ιόγσ ησλ πνηθίισλ δηθώλ καο πξνβιεκάησλ, λα αδπλαηνύκε λα αληαπεμέιζνπκε ζηηο απαηηήζεηο ηνπ, καο ζεώξεζε πιένλ άρξεζηνπο. Ζ ζρέζε καο κε ηνλ Σζνπβαιάθε θξάηεζε κέρξη ην ηέινο ηεο άλνημεο ηνπ 1985. 'Οπσο είπα θαη πξνεγνύκελα, παιηόηεξα ίζσο λα κε είρε ζηελαρσξήζεη κηα ηέηνηα πβξηζηηθή γηα καο επηζηνιή ηνπ Σζνπβαιάθε. 'Οκσο ηώξα πηα δελ κπνξεί λα ζπκβεί θάηη ηέηνην, γηαηί θαη δελ είλαη ε πξώηε θνξά πνπ εθδήισζε δεκόζηα ην κίζνο ηνπ γηα καο, επεηδή δελ ζπλερίζακε λα ηνλ εμππεξεηνύκε. Από ηελ άιιε κεξηά, ε δνινθνλία ηνπ Παλαγηώηε είλαη πνιύ ζνβαξό γεγνλόο γηα λα κνπ αθήλεη πεξηζώξηα λα ζηελαρσξεζώ κε κηθξνπξεπή αηζζήκαηα ζαλ θη απηά ηνπ Σζνπβαιάθε. Γελ αμίδεη, βέβαηα, λα αζρνιεζώ κε ηα ζπλεηδεηά ηνπ ςέκαηα γηα ηελ αδηαθνξία ησλ "πνιηηηθώλ θξαηνπκέλσλ ηελ επνρή ηνπ 1980" γηα ηνλ Παλαγηώηε, αθνύ θαη κόλν ην γεγνλόο όηη ε αλαξρηθή εθεκεξίδα "Γνθηκή" ήηαλ ε κόλε πνπ δεκνζίεπζε ηελ θαηαγγειία ηνπ γηα ηηο αηηίεο ηεο εμέγεξζεο ζηηο θπιαθέο Κέξθπξαο ζηηο 6 Φεβξνπαξίνπ 1987, αξθεί γηα λα δείμεη ηηο ζρέζεηο πνπ ν Παλαγηώηεο δηαηεξνύζε κέρξη ηνλ ζάλαηό ηνπ κε ηνλ αλαξρηθό ρώξν. Δίκαη όκσο ππνρξεσκέλνο λα αλαθέξσ, όηη ν Σζνπβαιάθεο μέξεη πνιιά, ζε ζρέζε κε ηηο θαηαγγειίεο πνπ έθαλε ν Παλαγηώηεο γηα ηα εγθιήκαηα πνπ γίλνληαη ζηηο θπιαθέο. Καη ην γεγνλόο όηη δελ αλαθέξεη ηίπνηα απ' όια απηά, αιιά αληίζεηα ρεηξνθξνηεί ηνλ Σζαξνπρά γηα ηελ αλαδεκνζίεπζε ελόο άξζξνπ, πνπ αλαθέξεηαη ζην πώο ήηαλ νη θπιαθέο, όρη ηώξα, αιιά πξηλ 6 νιόθιεξα ρξόληα, δείρλεη όηη απηό πνπ ηνλ ελδηαθέξεη δελ είλαη ε απνθάιπςε ησλ δνινθόλσλ ή ε πξνώζεζε ηνπ έξγνπ ηνπ Παλαγηώηε, αιιά ε απηνπξνβνιή θαη ε εμαζθάιηζε κηαο κνληκόηεξεο επαθήο κε ηνλ Σζαξνπρά, πνπ κπνξεί λα ηνπ θαλεί ρξήζηκε. 'Αιισζηε, ν Σζαξνπράο δελ είλαη ν πξώηνο, ηνλ νπνίν πήγε λα βξεη ν Σζνπβαιάθεο. Πέξπζη, ζηελ δηάξθεηα ηεο απεξγίαο πείλαο ηνπ αδειθνύ ηνπ Νίθνπ, δελ πεξηνξίζηεθε ζηηο γλσξηκίεο πνπ έθαλε ηόηε κε ηνπο πην γλσζηνύο θαη θαινπιεξσκέλνπο 'Διιελεο ηξαγνπδηζηέο, αιιά έθηαζε κέρξη θαη ζηνλ πθππνπξγό Δμσηεξηθώλ Πάγθαιν. Σν ζιηβεξό ζηελ ππόζεζε απηή είλαη όηη,

εμαηηίαο ησλ γλσξηκηώλ ηνπ, ν Σζνπβαιάθεο αηζζάλζεθε παλίζρπξνο θαη έραζε ηελ επαθή ηνπ κε ηελ πξαγκαηηθόηεηα, ζε βαζκό πνπ έθηαζε λα δώζεη κέρξη θαη ζπλέληεπμε ζηελ εθεκεξίδα "Πξώηε", όπνπ θαπρηόηαλ γηα ηελ ιεζηεία ηεο ηξάπεδαο πνπ είρε θάλεη κε ηνλ αδειθό ηνπ, θαη ηελ έληαζζε ζηελ έλνπιε επαλαζηαηηθή πάιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '70! ΢πλέπεηα ησλ ιαζεκέλσλ ρεηξηζκώλ, όπνπ ηνλ νδήγεζαλ νη ςεπδαηζζήζεηο ηνπ, ππήξμε ε απόξξηςε θάζε αηηήκαηνο, πνπ είρε βάιεη ν αδειθόο ηνπ Νίθνο ζηελ δηάξθεηα ηεο απεξγίαο πείλαο ηνπ. Δλησκεηαμύ, από ηνπο έμη λεαξνύο πνπ έπηαζαλ νη κπάηζνη ζηα Δμάξρεηα θαη ηνπο ζαθάηεςαλ ζην μύιν, θξαηήζαλε δύν θαη ηνπο νδήγεζαλ ζηνλ εηζαγγειέα κε ηελ θαηεγνξία όηη απηνί ήηαλ πνπ θηηάμαλ ηελ Μνιόησθ, πνπ πεηάρηεθε, θαη όηη ν έλαο από απηνύο ηελ πέηαμε θηόιαο. Σελ ηειεπηαία θαηεγνξία απνδίδνπλ ζηνλ Γηάλλε Φνπξλόδαπιν, ελώ ηελ πξνεγνύκελε ηελ απνδίδνπλ ζ' απηόλ θαη ζηελ 18ρξνλε Γεξκαλίδα ΢νύδαλ Ρίηεξ. Ο εηζαγγειέαο ηνπο έζηεηιε ζηνλ αλαθξηηή θαη απηόο δηέηαμε λα ζπλερηζηεί ε θξάηεζή ηνπο. Βέβαηα δελ πεξηκέλακε λα ηνπο αθήζεη ειεύζεξνπο, εθόζνλ νύηε κπάηζνη πνπ ζθνηώζαλε πνιίηεο είλαη, νύηε βηαζηέο 8 αλειίθσλ θνξηηζηώλ, νύηε θαηαρξαζηέο εθαηνκκπξίσλ, νύηε αλήθνπλ ζε θάπνηα άιιε θαηεγνξία πνπ πάληα νη δηθαζηέο επλννύλ. Ζ πεξίπησζε ησλ λεαξώλ απηώλ είλαη κηα αθόκε θιαζηθή πεξίπησζε αλαηξεπηηθήο ελέξγεηαο πνπ ην θόζηνο ηεο ππήξμε πνιύ κεγαιύηεξν από ηελ δεκηά πνπ πξνθάιεζε ζην θξάηνο. Ζ ηξαγηθή εηξσλεία ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη όηη ε Μνιόησθ πνπ ξίρηεθε δελ πξνθάιεζε θακηά δεκηά. Ζ ζεάξεζηε, θηιάλζξσπε, δίθαηα θαη ιανθηιήο απόθαζε ησλ δηθαζηώλ ζηελ πεξίπησζε ηεο Υξηζηίλαο Κνπιαηζίδνπ ζπλερίδεη λα ζρνιηάδεηαη ζηα πεξηζζόηεξα γξάκκαηα πνπ ζηέιλνληαη ζηελ "Διεπζεξνηππία". ΢ηγά-ζηγά, βγαίλεη ζηε θόξα ην γεγνλόο όηη, νη άγηνη απηνί δηθαζηέο πνπ ηελ θαηαδηθάζαλε, ζηόρεπαλ ζην πξόζσπό ηεο όιν ην θίλεκα ησλ παλθ, θαζώο θαη νπνηαδήπνηε κε πξνζαξκνζκέλε ζηηο επηζπκίεο ηνπ θξάηνπο θαηεύζπλζε ηεο λενιαίαο. Καηά πάζα πηζαλόηεηα ζα ακεηθζνύλ κε πξναγσγέο γη' απηή ηνπο ηελ ζεάξεζηε πξάμε. Αθόκα κεγαιύηεξε ακνηβή ζα πάξνπλ θη νη Αξενπαγίηεο πνπ ζήκεξα ή αύξην ζα πάξνπλ απόθαζε λα εθδώζνπλ ηνλ Φνιίλη. Ζ ζεκεξηλή κέξα ππήξμε γηα καο γεκάηε επηβησηηθέο αζρνιίεο, όπσο ζπκβαίλεη πνιιέο άιιεο κέξεο πνπ, όηαλ πηα έρνπλ πεξάζεη, αλαξσηηέκαη γηαηί δελ κνπ κέλεη θαηξόο λα θαηαπηαζηώ κε δεκηνπξγηθή εξγαζία. 'Ζδε έρσ αξρίζεη λα δπζαλαζρεηώ πνπ δελ βξίζθνκαη ζηελ εμνρή, γηα λα κπνξώ λα ζπλερίζσ δξαζηεξηόηεηεο, όπσο ην εκεξνιόγην ή ε κεηάθξαζε, κε ηνλ πξνεγνύκελν ξπζκό. Κη όκσο ην εκεξνιόγην πξέπεη λα αλαθέξεηαη θπξίσο ζε κέξεο ζαλ ηελ ζεκεξηλή. Ηδηαίηεξα αλ θαηαπηαζηώ πάιη κε ηξεμίκαηα πνπ ζα αθνξνύλ ηελ ξύζκηζε ηεο ζηξαηνινγηθήο κνπ θαηάζηαζεο. Πξάγκα πνπ ην αλαβάιισ γηα ηα κέζα ηνπ ΢επηέκβξε. Σν βξάδπ βξεζήθακε κε ηνλ αδειθό κνπ, ηελ γπλαίθα ηνπ, ηνλ θαιό καο θίιν, ηελ γπλαίθα ηνπ, ηελ κάλα κνπ θαη κηα παιηά θίιε ηεο θαη κεηά από πξόηαζε ηεο κάλαο κνπ θαηαιήμακε ζε κηα ηαβέξλα. Γπζηπρώο, νη ηηκέο ηεο ηαβέξλαο απηήο ήηαλ "ηζηκπεκέλεο", ε ζπκπεξηθνξά ηεο ηδηνθηήηξηαο

πξνθιεηηθή, θαη ην πεξηβάιινλ ήηαλ ηέηνην, όπσο θαη ε ζύλζεζε ηεο παξέαο, πνπ όζν βξηζθόκαζηε εθεί, αηζζαλόκνπλα ζαλ λα κελ ζπλέβεθε θαη ζαλ λα κε πξόθεηηαη λα ζπκβεί πνηέ ηίπνηα. 'Ηζσο γηαηί, θάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο, εγώ αηζζάλνκαη αλύπαξθηνο. Αηζζάλνκαη αλύπαξθηνο γηαηί ζηελ ζέζε κνπ ζα κπνξνύζε, κηα ραξά, λα βξίζθεηαη θάπνηνο άιινο, θη απηό δελ ζα επεξέαδε νύηε ην πεξηβάιινλ ηεο ηαβέξλαο νύηε ηα ελδηαθέξνληα ηεο παξέαο. Βέβαηα ην όηη θάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο αηζζάλνκαη αλύπαξθηνο, δελ ζεκαίλεη όηη απηέο δελ κνπ δίλνπλ ηελ δπλαηόηεηα γηα θάπνηα μεθνύξαζε. Κη απηό γηαηί γίλεηαη κεξηθέο θνξέο θνπξαζηηθό ην λα είζαη ζπλέρεηα ν εαπηόο ζνπ. Τετάρτη 2 Σεπτεμβρίου 1987 Οη επηβησηηθέο αζρνιίεο, θαζώο θη ν απαξαίηεηνο ρξόλνο γηα μεθνύξαζε απ' απηέο, καο ηξώλε, ιίγν-πνιύ, ην κεγαιύηεξν κέξνο ηεο εκέξαο από ηόηε πνπ γπξίζακε ζηελ Αζήλα. 'Δηζη ράλεηαη πνιύηηκνο ρξόλνο πνπ ζα κπνξνύζε λ' αθηεξσζεί ζε πην δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηόηεηεο. Πνιιέο θνξέο έρσ ζθεθηεί όηη έηζη πεξλάεη ε δσή ρσξίο λα ην θαηαιάβεηο θαη βιέπεηο ηνλ εαπηό ζνπ λα κεγαιώλεη, ρσξίο λα αθήλεηο πίζσ ζνπ θάπνην έξγν αληάμην ησλ θηινδνμηώλ ζνπ. Κη όηαλ ζε νξηζκέλεο θάζεηο έξρεζαη αληηκέησπνο κε ηεξάζηηα πξνβιήκαηα πνπ ζε απνξξνθνύλ ηειείσο, αλαξσηηέζαη γηαηί δελ εθκεηαιιεύηεθεο ηνλ ρξόλν ζνπ, όηαλ είρεο ζρεηηθά πνιύ κεγαιύηεξε άλεζε. Βάδεηο πξόγξακκα λα ηνλ εθκεηαιιεπηείο ζσζηά, όηαλ ηα πξνβιήκαηα απηά ζα έρνπλ πεξάζεη. Κη όκσο, αθνύ γίλεη θάηη ηέηνην, μαλαβπζίδεζαη ζηελ απνηεικάησζε ηεο θαζεκεξηλόηεηαο. Μηαο θαζεκεξηλόηεηαο πνπ ην κόλν πνπ ζνπ πξνζθέξεη είλαη κηα άρξσκε θαη άγεπζηε επηβίσζε. Απηόο είλαη έλαο θαύινο θύθινο απ' όπνπ ρξεηάδεηαη κεγάιε επηκνλή θαη δύλακε γηα λα μεθύγεηο. 'Αιιε κηα είδεζε πνπ πξνθαιεί ηόζε αγαλάθηεζε, πνπ ζε νδεγεί λα θόςεηο θάζε επαθή κε ηελ "θαζσζπξέπεη" θνηλσλία πνπ ζε πεξηβάιιεη: Ο πινίαξρνο Διιεληθνύ πινίνπ έξημε ηξεηο Σαλδαλνύο ιαζξεπηβάηεο ζηνλ Ηλδηθό Χθεαλό ηελ πεξαζκέλε Πέκπηε. Σν ππνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο αξλήζεθε όηη ην πινίν ήηαλ Διιεληθό. Κακηά έξεπλα δελ πξόθεηηαη λα επαθνινπζήζεη. Καη δελ είλαη ε πξώηε θνξά πνπ πεηάλε ζηε ζάιαζζα ιαζξεπηβάηεο από Διιεληθό πινίν. Πνιινί καύξνη, θπξίσο, έρνπλ ράζεη κέρξη ζήκεξα ηελ δσή ηνπο από ηέηνηεο εγθιεκαηηθέο ξαηζηζηηθέο ελέξγεηεο Διιήλσλ λαπηηθώλ. Κη όκσο, εθηόο από κηα πεξίπησζε πνπ νη 'Διιελεο δηθαζηέο αλαγθάζηεθαλ λα ξίμνπλ κεξηθά ρξόληα ζε κεξηθνύο από ηνπο ππεύζπλνπο κηαο ηέηνηαο καδηθήο δνινθνλίαο, ζπλήζσο ηέηνηα εγθιήκαηα αληηκεησπίδνληαη από ηελ Διιεληθή θνηλσλία κε πιήξε αδηαθνξία. Γηα ηνπο 'Διιελεο, όζν ηα εγθιήκαηα απηά πεξηνξίδνληαη ζε βάξνο ππεθόσλ θησρώλ ρσξώλ ηνπ ηξίηνπ θόζκνπ, νη δξάζηεο ηέηνησλ απνηξόπαησλ εγθιεκάησλ παξακέλνπλ ηίκηνη εξγαδόκελνη θαη θαινί νηθνγελεηάξρεο πνπ ζηέιλνπλ ζπλάιιαγκα ζηελ παηξίδα. Οη καύξνη ζε ηέηνηεο πεξηπηώζεηο δελ ζεσξνύληαη άλζξσπνη. Ζ έθδνζε ηνπ Φνιίλη θαζπζηεξεί. Ο εηζαγγειέαο ρηεο πξόηεηλε ηελ

απόξξηςή ηεο γηα ηππηθνύο ιόγνπο. Ζ δίθε δηαθόπεθε θαη ζα επαλαιακβαλόηαλ πάιη ζήκεξα. Δλώ ν θόζκνο ην 'ρεη ηνύκπαλν όηη ε απόθαζε έρεη ήδε παξζεί πξνηνύ θαλ γίλεη ην δηθαζηήξην, νη Αξενπαγίηεο, πηζηνί ζηηο ζεαηξηθέο ηνπο παξαδόζεηο, επηκέλνπλ λα πεξηβάιινπλ ην ιανθηιέζηαην επάγγεικά ηνπο, κε ηελ απαξαίηεηε ηειεηνπξγία. Βέβαηα, όιεο νη εθεκεξίδεο ζηγνληάξνπλ απηό ην θαθόγνπζην ζέαηξν. Θα θάλε θη απηέο θαιά από ηελ έθδνζε ηνπ άηπρνπ πνιηηηθνύ θπγάδα. Δλησκεηαμύ ν ρώξνο ησλ Δμαξρείσλ ζπλερίδεη ακέξηκλνο ην βηνιί ηνπ. Μηα αθόκε Μνιόησθ, πνπ πξννξηδόηαλε γηα ηελ Δκπνξηθή Σξάπεδα ηνπ Κνισλαθίνπ θαη ηειηθά ξίρηεθε ζην ππνθαηάζηεκα ηεο Αγξνηηθήο Σξάπεδαο ηεο Ηππνθξάηνπο ρσξίο λα πξνθαιέζεη ηελ παξακηθξή δεκηά, ήξζε λα πξνζηεζεί ζηηο επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο ελάληηα ζηηο δνινθνλίεο πνπ δηαπξάηηνπλ νη κπάηζνη θαη ελάληηα ζηελ παξνπζία ηνπο ζηελ πιαηεία. Σώξα, ην πόζν ηέηνηεο ελέξγεηεο απαζρνινύλ ηελ αζηπλνκία, είλαη θάηη πνπ κάιινλ δελ απαζρνιεί απηνύο πνπ ηηο πξαγκαηνπνηνύλ. Καη είλαη ηόζε ε ζηγνπξηά πνπ αηζζάλνληαη νη κπάηζνη, πνπ ε Αζήλα επηιέρηεθε ζαλ ρώξνο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ Δβξατθνύ ΢πλεδξίνπ από 5 κέρξη 7 ΢επηεκβξίνπ. Καη έλα ηέηνην ζπλέδξην γίλεηαη γηα πξώηε θνξά ζηελ Διιάδα. Δλλνείηαη όηη δελ ηξέθσ θαλελόο είδνπο αληηζεκηηηθό αίζζεκα, είκαη όκσο ζρεδόλ βέβαηνο, όηη ζ' απηό ην ζπλέδξην εθπξνζσπνύληαη νη πην αληηδξαζηηθνί θύθινη ηνπ δηεζλνύο ΢ησληζκνύ. Κη ν ΢ησληζκόο απνηειεί αλακθηζβήηεηα κηα κνξθή θαζηζκνύ. Σα θαηνξζώκαηά ηνπ ζηελ Παιαηζηίλε θαη ζηνλ Λίβαλν έρνπλ εμαζθαιίζεη κόληκε ζέζε ζηηο εθεκεξίδεο θαη γεληθά ζηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο. Ζ γελνθηνλία ησλ Παιαηζηηλίσλ είλαη ην πην πεξίιακπξν από ηα θαηνξζώκαηα απηά. Κη ε Αζήλα απνηειεί ηδαληθό πεξηβάιινλ γηα ηελ εγθιεκαηηθή δξάζε ησλ επαγγεικαηηώλ δνινθόλσλ ησλ Ηζξαειηλώλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ. Γη απηό θαη πνηέ θαλείο από απηνύο ηνπο δνινθόλνπο δελ πηάζηεθε γηα θάπνηα από ηηο πνιιέο δνινθνλίεο Παιαηζηηλίσλ πνπ δηαπξάηηνπλ ζηελ Αζήλα. Οη δξάζηεο ηέηνησλ δνινθνληώλ παξακέλνπλ πάληα "άγλσζηνη". Πέμπτη 3 Σεπτεμβρίου 1987 Σν εζηθνπιαζηηθό έξγν ηεο δίθεο ηνπ Φνιίλη ζηνλ 'Αξεην Πάγν ζπλερίζηεθε θαη ρηεο. Αιιά νη Αξενπαγίηεο θνβνύληαη αθόκε θαη ην ίδην ηνπο ην έξγν. Γη' απηό θαη απαγόξεςαλ ζε όινπο ηνπο κάξηπξεο ππεξάζπηζεο λα θαηαζέζνπλ, παξόιν πνπ κεηαμύ ηνπο νη πεξηζζόηεξνη ήηαλ επώλπκνη. Οη δηθαζηέο απηνί έρνπλ ηόζε πίζηε ζηελ νξζόηεηα ησλ απνθάζεώλ ηνπο, πνπ θνβνύληαη κήπσο γίλνπλ ξεληίθνιν ζηα κάηηα ησλ καξηύξσλ, πνπ όινη ηνπο ραίξνπλ κεγαιύηεξε εθηίκεζε από ην θνηλό, από νπνηνλδήπνηε από απηνύο ηνπο δηθαζηέο. Καηά ηα άιια, κ' έλαλ ςπρξό επαγγεικαηηζκό πνπ ζπκίδεη πιεξσκέλν θνληά, πξνρσξνύλ ζηελ εληεθάηε έθδνζε πνιηηηθνύ θπγάδα κεηά ην 1974. Πνηέ δελ αξλήζεθαλ έθδνζε πνιηηηθνύ θπγάδα ζε ρώξα ηεο Γύζεο, πηζηνί ζηελ πνιηηηθή ηεο εθπόξλεπζεο ηεο Διιάδαο ζηνπο Γπηηθνύο "πξνζηάηεο" ηεο. Μόλν κηα έθδνζε δελ δέρηεθαλ από ην 1974 θη απηή αθνξνύζε αίηεζε ηεο Αηγύπηνπ. Καηά

πάζα πηζαλόηεηα ην άηνκν πνπ δεηνύζε ε Αίγππηνο, ζα ήηαλ θαλέλαο Ηζξαειηλόο ή Ακεξηθαλόο κπζηηθόο πξάθηνξαο. Πάλησο γηα λα πξνζδώζνπλ θύξνο ζηελ εζηθνπιαζηηθή παξάζηαζε, αλαβάιαλε ηελ απόθαζε κέρξη ηελ Γεπηέξα. Ο Φνιίλη, ζ' όιε ηελ δηάξθεηα ηεο ππνδεηγκαηηθήο ακεξνιεςίαο δίθεο απηήο, θξαηήζεθε ζην ύςνο ηνπ, αξλνύκελνο λα δειώζεη κεηάλνηα γηα ηελ επαλαζηαηηθή ηνπ δξαζηεξηόηεηα. Αληίζεηα ραξαθηήξηζε ηελ αλάκημή ηνπ ζηνλ επαλαζηαηηθό αγώλα ζαλ απόιπηα δηθηνινγεκέλε θαη επηβεβιεκέλε. Δίλαη γλήζηνο επαλαζηάηεο θαη γη' απηό, ζην πξόζσπό ηνπ, ζπγθεληξώλεη όιε ηελ καλία θαη ηελ εθδηθεηηθόηεηα ηνπ θξάηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ δνύισλ πνπ ην ζηεξίδεη. Ο βξάδπ είδακε ζηελ ηειεόξαζε κηα καγλεηνζθνπεκέλε παιηόηεξα ζπδήηεζε κεηαμύ ηνπ Νίθνπ Γήκνπ θαη ηνπ Γηώξγνπ Βόηζε. Ο Γήκνπ έθαλε κηα θαηα κέησπν επίζεζε ζηνλ Βόηζε ζαλ "απνινγεηή ηεο ηξνκνθξαηίαο" θη ν Βόηζεο, όρη κόλν δελ αξλήζεθε απηόλ ηνλ ραξαθηεξηζκό, αιιά θαηαδίθαζε, ηαπηόρξνλα, ηελ "ηξνκνθξαηία". Σώξα, πώο είλαη δπλαηόλ έλαο "απνινγεηήο ηεο ηξνκνθξαηίαο" λα θαηαδηθάδεη ηελ "ηξνκνθξαηία" θαη λα ζπλερίδεη λα ζεσξείηαη ζαλ ηέηνηνο από ηνλ εαπηό ηνπ θαη ηνπο άιινπο; Απηό κόλν νη 'Διιελεο, πνπ ηα ηξώλε όια απηά, κπνξνύλ λα καο ην εμεγήζνπλ, ιακβαλνκέλνπ ππ' όςε ηνπ γεγνλόηνο όηη θαηνηθνύλ ζηελ παηξίδα ηεο ηππηθήο (Αξηζηνηειηθήο) ινγηθήο... Αλ θαη ζην ηέινο ηεο ζπδήηεζεο ν Βόηζεο είπε πέληε θαιέο θνπβέληεο ελάληηα ζηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνύλ ζηηο θπιαθέο, θαη εγώ θαη ε ΢νθία πεξηκέλακε όηη ζα ήηαλ, ηνπιάρηζηνλ, ηθαλόο λα σξαηνπνηήζεη κε θάπνηα εθιεπηπζκέλα θξαζηηθά ζρήκαηα ηελ απξνζπκία ηνπ λα ακθηζβεηήζεη ην ρπδαίν θαηεγνξεηήξην ηνπ θξάηνπο ελάληηα ζηνπο αληάξηεο πόιεο, πνπ δηαηύπσζε ν Γήκνπ. Απηόο όκσο ζ' όιε ηε δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο ήηαλ ζαλ βξεγκέλε γάηα. Ο Γήκνπ, γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη γηα ηελ ζηάζε ηνπ, ηνλ θόξησζε ζην ηέινο κ' έλα ζσξό θνιαθείεο. Δλλνείηαη όηη, ζε ηειεπηαία αλάιπζε, ε ζηάζε ηνπ Βόηζε ζ' απηήλ ηελ ζπδήηεζε δελ καο εμέπιεμε θαζόινπ. Καη ζην παξειζόλ είρακε θαη πξνζσπηθή εκπεηξία ηεο ζπλαιιαγήο ηνπ κε ην θξάηνο, όηαλ ζε κηα θάζε ηνπ είρα ζηείιεη έλα γξάκκα, όπνπ ηνπ δεηνύζα λα δεκνζηεύζεη θάηη γηα ηελ απαγόξεπζε εμόδνπ ηεο ΢νθίαο. Γηα ηελ απαγόξεπζε απηή δηακαξηπξόκνπλα θαη ζε γξάκκα πξνο ηνλ ηόηε ππνπξγό Γηθαηνζύλεο Μαγθάθε θαη αληίγξαθν απηνύ ηνπ γξάκκαηνο έζηεηια θαη ζην Βόηζε. Ο Βόηζεο, όρη κόλν δελ δεκνζίεπε ηίπνηα, αιιά θη όηαλ κεηά από κήλεο ε γπλαίθα ηνπ Γηάλλε ΢εξίθε ηνπ αλέθεξε ην δήηεκα, ην κόλν πνπ έθαλε ήηαλ λα δώζεη ην γξάκκα κνπ πξνο ηνλ Μαγθάθε ζηελ ζηήιε ησλ επηζηνιώλ. Δθεί δεκνζίεπζαλ έλα κηθξό απόζπαζκα από απηό. Λεο θαη δελ κπνξνύζα λα ζηείισ από ηελ αξρή γξάκκα γηα ηελ ζηήιε ησλ επηζηνιώλ. Απηή ήηαλ ε πξώηε θαη ηειεπηαία θνξά πνπ δεηήζακε θάηη από απηόλ. Κη απηόο νύηε θαλ θαηαδέρηεθε λ' απαληήζεη ζην γξάκκα κνπ. Ζ ζπλαιιαγή ηνπ απηή κε ην θξάηνο ηνλ έθηαζε ζε ζεκείν λα ινγνθξίλεη θαη ην ίδην ην δεκνζηνγξαθηθό ηνπ παξειζόλ. Γηα παξάδεηγκα, από ην βηβιίν ηνπ "΢ε καύξν θόλην", πνπ πεξηέρεη κηα ζεηξά από κεγάια άξζξα ηνπ ζηελ "Διεπζεξνηππία" από ηόηε πνπ άξρηζε απηή λα εθδίδεηαη, έρεη θόςεη όζα άξζξα ηνπ αλαθεξόληνπζαλ ζε καο, όηαλ βξηζθόκαζηε ζηελ θπιαθή. Κη όηαλ έλαο

άλζξσπνο θηάλεη λα ινγνθξίλεη θαη ην παξειζόλ ηνπ, αθόκα θαη κε ηελ έθδνζε ελόο βηβιίνπ, πώο κεηά λα θξαηήζεη δηαθνξεηηθή ζηάζε κπξνζηά ζηελ ηειεόξαζε, πνπ μέξεη όηη ηνλ βιέπνπλ εθαηνκκύξηα; Σέινο πάλησλ, κε ηνλ Βόηζε ζπλαληεζήθακε ηειεπηαία θνξά ηνλ Γελάξε ηνπ ρξόλνπ απηνύ ζηα Πξνπύιαηα, όπνπ θάλακε καδί απεξγία πείλαο ελάληηα ζηελ εμόλησζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνύζζνπ. Μαο αληηκεηώπηζε ζαλ μέλνπο πνπ νύηε ηνπο είρε δεη πνηέ, νύηε είρε αθνύζεη πνηέ γη' απηνύο ζηε δσή ηνπ. 'Αζρεηα, αλ κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ πήγακε ζην γξαθείν ηνπ ζηελ "Διεπζεξνηππία" θαη ηνλ επραξηζηήζακε γηα ηα άξζξα πνπ είρε γξάςεη γηα καο, όζν βξηζθόκαζηαλ ζηε θπιαθή. Σόηε καο είρε πξνηείλεη λα βιεπόκαζηε θάπνπ-θάπνπ κηα πνπ, όπσο έιεγε, είρε ειεύζεξν ρξόλν. Δκείο, βέβαηα, δελ αληαπνθξηζήθακε ζηελ πξόηαζή ηνπ, γηαηί ζεσξνύκε πξσηαξρηθό θαλόλα ηεο ζπκπεξηθνξάο καο λα κελ ηξέρνπκε πίζσ από επώλπκα άηνκα, ιεο θαη είκαζηε απινθόιαθεο. Κάηη πνπ έρεη ζπκβάιεη ζε κεγάιν βαζκό ζηελ απέρζεηα πνπ ληώζνπλ γηα καο απηά ηα άηνκα. Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 1987 Καη ε ζεκεξηλή κέξα πέξαζε ζηα ιεσθνξεία θαη ζηνπο δξόκνπο ηεο Αζήλαο, όπνπ βξεζήθακε πάιη γηα δνπιεηέο άζρεηεο πξνο νπνηαδήπνηε δεκηνπξγηθή δξαζηεξηόηεηα. Καη δελ βγάιακε θαη ηίπνηα θη από απηά ηα ηξεμίκαηα θαη έηζη ε ζεκεξηλή κέξα πήγε ιίγν-πνιύ ρακέλε. Αιιά, όπσο θαη λα 'ρεη, δελ κπνξνύκε λα απνθύγνπκε ηέηνηνπ είδνπο ηξεμίκαηα, εθόζνλ γίλνληαη γηα ιεθηά πνπ ρσξίο απηά δελ κπνξεί λα γίλεη ηίπνηα. Γειαδή, δελ έρνπκε πεξηζώξηα επηινγήο. Ο Γηάλλεο Φνπξλόδαπινο θαη ε ΢νύδαλ Ρίηεξ νδεγήζεθαλ ζηνλ αλαθξηηή. ΢ύκθσλα κε ηα γξαθόκελα ηεο "Διεπζεξνηππίαο", ν Φνπξλόδαπινο νκνιόγεζε όηη έξημε βόκβα Μνιόησθ ελάληηα ζε αζηπλνκηθή πεξίπνιν, πξάμε πνπ δελ έθαλε θαηόπηλ ζπλεηδεηήο επηινγήο θαη γηα ηελ νπνία κεηαλνεί. Ζ 18ρξνλε Γεξκαλίδα αξλήζεθε νπνηαδήπνηε ζπκκεηνρή ζ' απηήλ ηελ ελέξγεηα. Ο αλαθξηηήο δηάηαμε ηελ πξνθπιάθηζή ηνπο κε κηα ζεηξά από βαξηέο θαηεγνξίεο. Δίλαη θαη ιππεξό θαη θνπηό λα γίλνληαη ηέηνηεο ελέξγεηεο από άηνκα πνπ ρσξίο πνιιά-πνιιά νκνινγνύλ ηελ ελνρή ηνπο θαη ηαπηόρξνλα εθιηπαξνύλ ηελ επηείθεηα ησλ δησθηηθώλ αξρώλ. Πέξα από ηηο ζπλέπεηεο ηέηνηνπ είδνπο ελεξγεηώλ πάλσ ζηα ίδηα ηα άηνκα πνπ ηηο θάλνπλ, ζην πξόζσπό ηνπο δπζθεκείηαη θαη έλα νιόθιεξν θίλεκα αληίζηαζεο ελάληηα ζηελ θξαηηθή θαηαζηνιή, γηαηί δίλεηαη ε εληύπσζε όηη ην θίλεκα απηό απνηειείηαη από άηνκα πνπ νύηε μέξνπλ ηη θάλνπλ, νύηε γηαηί ην θάλνπλ. Αιιά, δπζηπρώο, ηέηνηεο δηαπηζηώζεηο είλαη ςηιά γξάκκαηα γηα πνιινύο επαλαζηαηεκέλνπο λεαξνύο, όπσο θαίλεηαη θη από κηα άιιε απνηπρεκέλε απόπεηξα εκπξεζκνύ ηξάπεδαο θνληά ζηα Δμάξρεηα, ρηεο ηελ λύρηα. Γηαβάζακε ζηα ςηιά κηα είδεζε γηα ηελ δνινθνλία από ηνπο κπάηζνπο ηεο Βξαδηιίαο ηνπ Βξαδηιηάλνπ εζνπνηνύ Φεξλάξλην Ράκνο Νηα ΢ίιβα, πνπ έγηλε γλσζηόο, όηαλ πξηλ 8 ρξόληα πξσηαγσλίζηεζε ζηελ ηαηλία "Πηζόηε", πνπ ζηελ Διιάδα πξνβιήζεθε ζαλ "Πηζόηε, ην ρακίλη ηνπ ΢άν Πάνιν". Σόηε ήηαλ 12 ρξνλώλ. Απηή ε ηαηλία, αλ θαη

είρε γπξηζηεί κε ειάρηζηα ηερληθά κέζα θαη πξόδηδε ηελ ινγνθξηζία από κεξηάο ηεο Βξαδηιηάληθεο ρνύληαο, θαηάθεξλε, ιίγν-πνιύ, λα δείμεη ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηεο αζηπλνκίαο θαη ησλ δεζκνθπιάθσλ ησλ θπιαθώλ αλειίθσλ απέλαληη ζηα θησρά θαη εγθαηαιεηκκέλα παηδηά πνπ πέθηνπλε ζηα ρέξηα ηνπο. Ζ δνινθνλία ηνπ 20ρξνλνπ πηα εζνπνηνύ απόδεημε όηη ζε ρώξεο, όπνπ θεθάιαην θαη εμνπζία νξγηάδνπλ, έλαο εζνπνηόο κπνξεί λα επηηειέζεη θνηλσληθό έξγν θαη, καθξνπξόζεζκα, λα παίμεη πξαγκαηηθά απειεπζεξσηηθό ξόιν. Καη πνιιέο θνξέο πιεξώλεη κε ηε δσή ηνπ γη' απηό. Σέηνηνη εζνπνηνί είλαη γίγαληεο κπξνζηά ζηνπο εζνπνηνύο ηεο Δπξώπεο θαη ηεο Βόξεηαο Ακεξηθήο, πνπ ζε ζρέζε κε ηνπο πξώηνπο είλαη λάλνη. Με ηνλ ζάλαηό ηνπο ηέηνηνη εζνπνηνί απνδεηθλύνπλ όηη ε ηέρλε δελ έρεη πεζάλεη. Βέβαηα απηή ε ηέρλε δελ έρεη θακηά ζρέζε κε ηελ θαη' επθεκηζκό ηέρλε ησλ Γπηηθώλ ρσξώλ, πνπ δελ είλαη ηίπνηα παξαπάλσ από έλα εκεηηθό παξαζθεύαζκα ησλ πνιπεζληθώλ ή ησλ θξαηηθώλ ππεξεζηώλ πξνπαγάλδαο, πνπ θαιύπηνληαη πίζσ από ηελ θαληαρηεξή βηηξίλα ησλ θέληξσλ θηλεκαηνγξάθνπ θ.ν.θ. Ζ Ακεξηθάλα γπλαίθα ηνπ Παπαλδξένπ κάδεςε ζηνλ θήπν ηεο έπαπιήο ηεο ζην Καζηξί 65 αλάπεξα παηδηά, κηα θαηζίθα θη έλα γατδνύξη θαη θσηνγξαθήζεθε καδί ηνπο. Δίλαη θαλεξό όηη κόλν αλάπεξνη πλεπκαηηθά γίλνληαη δεθηνί ζηελ πξσζππνπξγηθή θαηνηθία, κέζα από ην ζύλνιν ησλ 10 εθαηνκκπξίσλ Διιήλσλ πνιηηώλ. 'Ηζσο, γηαηί ηα πλεπκαηηθά αλάπεξα παηδηά ζεσξνύληαη από ηνλ πξσζππνπξγό θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζαλ νη πην ηππηθνί εθπξόζσπνη απηώλ πνπ ηνλ ςεθίδνπλ. Κη νη θσηνγξαθίεο πνπ ε Ακεξηθάλα βγάδεη κε ηα αλάπεξα παηδηά, θάλνπλ κεηά καδί ηεο ην γύξν ηεο Ακεξηθήο, γηα λα θαζεζπράδνληαη νη Ακεξηθαλνί πνπ αλεζπρνύλ γηα ηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ησλ Διιήλσλ δνύισλ ηνπο, πλεπκαηηθή αλάπηπμε πνπ ζα κπνξνύζε λα απεηιήζεη ηελ άλεπ όξσλ παξάδνζε ηεο Διιάδαο ζηηο βξώκηθεο νξέμεηο ησλ Ακεξηθαλώλ ληαβαηδήδσλ ηεο. Καη ην γεγνλόο όηη ζαλ εκεξνκελία απηήο ηεο πξνθιεηηθήο γεινηνπνίεζεο ηνπ Διιεληθνύ ιανύ επηιέρηεθε ε 3ε ΢επηεκβξίνπ (ρηεο), επέηεηνο ηεο επαλάζηαζεο πνπ θάλαλε νη 'Διιελεο ην 1844, γηα λα ηνπο παξαρσξήζεη ν ηόηε Γεξκαλόο βαζηιηάο ηνπο ζύληαγκα, θαζώο θαη επέηεηνο ηεο Γηαθήξπμεο ηεο 3εο ΢επηεκβξίνπ, κε ηελ νπνία έθαλε ηελ είζνδό ηνπ ζηελ πνιηηηθή ζθελή ηεο Διιάδαο ν Παπαλδξένπ ζαλ αξρεγόο θόκκαηνο, δείρλεη μεθάζαξα ηελ γλώκε, πνπ έρνπλ απηνί πνπ καο θπβεξλάλε, γηα ηνπο αγώλεο πνπ από ηελ ίδξπζε ηνπ Διιεληθνύ θξάηνπο κέρξη ζήκεξα θάλαλε νη 'Διιελεο γηα λα απνθηήζνπλ αλζξώπηλα θαη πνιηηηθά δηθαηώκαηα. Πνύ λα 'μέξαλ ν Μαθξπγηάλλεο θη ν Καιιέξγεο, πνπ πξσηνζηαηήζαλε ζηελ επαλάζηαζε ηεο 3εο ΢επηεκβξίνπ 1844, πώο ζα γηνξηαδόηαλ απηή ε επαλάζηαζε κεηά από 143 ρξόληα... Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου 1987 'Αιιε κηα βνκβηζηηθή επίζεζε ελάληηα ζε ηξάπεδα πνπ δελ έθεξε θαλέλα απνηέιεζκα. 'Οπσο θαη νη πξνεγνύκελεο, έγηλε από δπν άηνκα πάλσ ζε κεραλή πνπ κε κηα πέηξα έζπαζαλ ην ηδάκη ηεο ηξάπεδαο θαη πέηαμαλ κηα Μνιόησθ ζην εζσηεξηθό ηεο. Ζ θσηηά πνπ πξνμελήζεθε

ζβήζηεθε ακέζσο, ρσξίο, όπσο ζπλήζσο, λα πξνθαιέζεη θαηαζηξνθέο. Δίκαη ζίγνπξνο όηη, θάηη ηέηνηεο επηζέζεηο, ε αζηπλνκία ηηο αληηκεησπίδεη ζαλ πεξηζηαηηθά ξνπηίλαο, πνπ δελ αξθνύλ νύηε θαλ λα ζθνηώζνπλ ηελ πιήμε ηεο. Κη όκσο απηνί πνπ ηηο θάλνπλ κπνξεί λα αηζζάλνληαη όηη θάλνπλ νιόθιεξε επαλάζηαζε. 'Δηζη θαηαιήγνπκε ην ζέακα ηεο επαλάζηαζεο λα παίξλεη ηε ζέζε ηεο πξαγκαηηθήο επαλάζηαζεο. Πάλησο έλα πξάγκα είλαη εληειώο αλακθηζβήηεην: όηη ηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ησλ ηξαπεδώλ πνπ θηππηνύληαη δελ ζίγνληαη νύηε ζην ειάρηζην. Δίλαη ακειεηέα ηα έμνδα πνπ θάλεη κηα ηξάπεδα γηα λα επηζθεπάζεη ηελ βηηξίλα ηεο. Δίλαη εθπιεθηηθό ην πόζν ιίγνο ρξόλνο κνπ κέλεη θάζε κέξα γηα λα αθηεξώζσ ζην εκεξνιόγην. Μνινλόηη έρσ πάληα ηελ ΢νθία θνληά κνπ γηα λα θάλεη όιεο εθείλεο ηηο απαξαίηεηεο δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνύ, πνπ εάλ θαηαπηαλόκνπλα καδί ηνπο, δελ ζα κνπ έκελε θαζόινπ ρξόλνο γηα ην εκεξνιόγην. Φαίλεηαη θαζαξά όηη ην γξάςηκν είλαη απαζρόιεζε πνιπηειείαο πνπ δελ είλαη πξνζηηή ζηνλ θαζέλα. Γελ κηιάκε, βέβαηα, γηα ηνπο θπιαθηζκέλνπο ή ηνπο κνλαρνύο πνπ, εθ ησλ πξαγκάησλ, έρνπλ πνιιέο ώξεο ζηε δηάζεζή ηνπο. Δγώ αηζζάλνκαη ελνρέο, πνιιέο θνξέο, γηαηί έρσ ηελ αλάγθε ηεο ΢νθίαο πνπ ζπζηάδεη πνιύ από ηνλ ρξόλν ηεο, πξνθεηκέλνπ λα κνπ εμαζθαιίζεη ηηο απαξαίηεηεο γηα ην γξάςηκν ζπλζήθεο. Διπίδσ, ή κάιινλ είκαη ζίγνπξνο, όηη ε δξαζηεξηόηεηά κνπ απηή αμίδεη ηνλ θόπν ώζηε λα δηθηνινγεί, θάπσο, απηόλ ηνλ άληζν θαηακεξηζκό εξγαζίαο. Δλησκεηαμύ από ην κεζεκέξη θη έπεηηα δερηήθακε κηα ζεηξά επηζθέςεσλ από θίινπο, πνπ κε απόηξεςαλ λ' αζρνιεζώ κε νηηδήπνηε άιιν. Κη απηό ζε κηα επνρή πνπ είκαζηε ειάρηζηα θνηλσληθνί. Φαληάζνπ λα είρακε θαη πνιιέο θνηλσληθέο ζρέζεηο! Μεξηθέο θνξέο κνπ 'ξρεηαη λα θιεηζηώ ζην δσκάηηό κνπ θαη λα δειώζσ όηη είκαη απαζρνιεκέλνο. 'Οκσο πνηέ δελ είδα θη νύηε έρσ ζθνπό λα δσ ηνλ εαπηό κνπ ζαλ επαγγεικαηία άλζξσπν ησλ γξακκάησλ. Κη αο είλαη πνιινί πνπ δελ έρνπλ ηηο δηθέο κνπ γλώζεηο θη ηθαλόηεηεο, θη όκσο ην θάλνπλ απηό. Γηα κέλα είλαη πξνζβιεηηθό έλαο άλζξσπνο κε ηέηνηνπ είδνπο αζρνιίεο, λα κνπ πεη όηη δελ έρεη ρξόλν λα έξζεη ζε επαθή καδί κνπ. Καη θπζηθά, θάηη ηέηνην, δελ ζα ην θάλσ θη εγώ πνηέ. 'Αζρεηα αλ κεξηθέο θνξέο κε ζηελαρσξεί ε αδηαθνξία πνπ δείρλνπλ νη άιινη γηα ηηο αζρνιίεο κνπ. Αδηαθνξία πνπ έρεη θηάζεη, κεξηθέο θνξέο, ζε βαζκό λα δηαβάδσ εληαηηθά κάζεκα ηεο ζρνιήο κνπ γηα λα ην δώζσ ηελ επόκελε κέξα, θη ν θίινο κνπ ή νη θίινη κνπ λα ζηξνγγπινθάζνληαη κπξνζηά ζην ηξαπέδη πνπ δηαβάδσ θαη λα πξνζπαζνύλ κε θάζε ηξόπν λα κε απνζπάζνπλ από ην δηάβαζκα, γηα λα πεξάζνπλ ηελ ώξα ηνπο επράξηζηα καδί κνπ. Σέηνηεο θάζεηο κνπ είραλ ζπκβεί ζην παξειζόλ πξνηνύ ηειεηώζσ ηηο ζπνπδέο κνπ. Κη ε πιάθα είλαη όηη απηνί νη θνξηηθνί θίινη έρνπλ εμαθαληζηεί από ηόηε θαη δελ δίλνπλ δεθάξα γηα ην γεγνλόο όηη αλέρηεθα ηελ αλαζηαιηηθή ηνπο γηα κέλα παξνπζία, όπνηε απηνί ην ζέιεζαλ. Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 1987 Σν κεζεκέξη ήξζε ν αδειθόο ηεο ΢νθίαο κε ηελ γπλαίθα ηνπ. Απηνί όιν ηνλ Ηνύιε θαη ηνλ Αύγνπζην ηνύο βγάιαλε ζε λεζί, όπνπ

δνπιεύαλε θαη θάλαλε θαη ηηο δηαθνπέο ηνπο. 'Ορη, βέβαηα, γηαηί είλαη ηόζν εύθνιν λα βξεηο δνπιεηά ζε λεζί κηα ηέηνηα πεξίνδν. Γνπιεύαλε ζε ζπγγελείο ηεο θνπέιαο. Απηό πνπ κε θάλεη λα αλαθέξσ ην γεγνλόο απηό είλαη όηη απνηειεί ζαθή έλδεημε ηνπ γεγνλόηνο όηη ε Αζήλα αδπλαηεί λα θαιύςεη ηηο αλάγθεο αθόκε θαη ησλ Αζελαίσλ, όπσο ν αδειθόο ηεο ΢νθίαο, θαη ηνπο αλαγθάδεη λα ςάρλνπλ δηεμόδνπο ζηελ ηέσο θησρή επαξρία. Αλακθηζβήηεηα ε Αζήλα κπνξεί λα πξνζθέξεη κηα αλσηέξνπ επηπέδνπ πνηόηεηα δσήο ζε ζρέζε κε ηελ επαξρία, εάλ θάλνπκε ηελ ζύγθξηζε απηή κε βάζε ηηο πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ γίλνληαη ζηελ Αζήλα θαη δελ γίλνληαη ζηελ επαξρία. 'Οκσο απηέο νη πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο έρνπλ ηόζν ιίγε πέξαζε ζηα πιαίζηα ηεο θνηλσληθν-νηθνλνκηθήο νξγάλσζεο ηεο ζεκεξηλήο Διιάδαο, πνπ όπνηνο κε πξνλνκηνύρνο ηηο παίξλεη ζηα ζνβαξά ππ' όςε, αλαγθάδεηαη λα πεξηνξίδεηαη ζε κηα πνιύ ζηεξεκέλε δσή πξνθεηκέλνπ λα ηηο παξαθνινπζεί. Δλώ αληίζεηα, όζνη δελ δίλνπλ δεθάξα γη' απηέο θαη νη θηινδνμίεο ηνπο ζηξέθνληαη πξνο ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή άλνδν, ακείβνληαη πινπζηνπάξνρα από ηελ θνηλσλία καο. Σειηθά νη ηειεπηαίνη γίλνληαη εξγνδόηεο ησλ πξώησλ. Κη νη πξώηνη, βιέπνληαο ηα νθέιε πνπ πξνζθέξεη ν πεξηνξηζκόο ησλ θηινδνμηώλ ηνπο ζε κόλν κία, ηελ αλαδήηεζε ηνπ ρξήκαηνο, εύθνια κεηαηξέπνπλ ηνπο εξγνδόηεο ηνπο ζε παξαδείγκαηα πξνο κίκεζε. Καη πώο λα κε γίλεηαη απηό, όηαλ βιέπνπλ όηη, όζν θαηξό παιεύνπλ γηα ηελ ηθαλνπνίεζε επγελώλ θηινδνμηώλ, απνηπραίλνπλ ζπλέρεηα, ελώ όηαλ ηα εγθαηαιείπνπλ όια γηα λα βγάινπλ ιεθηά, θαη ιεθηά βγάδνπλ θαη πνιινύο θίινπο απνθηνύλ θαη ν πνιύο θόζκνο ηνπο επηβεβαηώλεη κε ην λα ηνπο ζεσξεί επηηπρεκέλνπο. Καη ηόηε, ζηγά-ζηγά, αξρίδνπλ λα απνθεύγνπλ ηνπο παιηνύο ηνπο ζπληξόθνπο ζηα αλεθπιήξσηα όλεηξα, γηαηί νη παιηνί ηνπο ζύληξνθνη ηνπο ζπκίδνπλ κόλν ζηεξήζεηο θαη απνγνεηεύζεηο. Δγώ απνθεύγσ πάληα λα θξηηηθάξσ παιηνύο κνπ ζπληξόθνπο ζηα αλεθπιήξσηα όλεηξα, όηαλ απηνί έρνπλ αιιάμεη πηα επηινγέο θαη έρνπλ "πξνζγεησζεί" ζηελ αλαδήηεζε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλόδνπ. Απνθεύγσ γηαηί μέξσ όηη ν αγώλαο γηα αλώηεξα ηδαληθά είλαη έλαο αγώλαο πνπ δελ επηβάιιεηαη, αιιά επηιέγεηαη εληειώο ειεύζεξα. Πξνζθέξεη πνιιέο ζηεξήζεηο θαη απνγνεηεύζεηο θαη γη' απηό ρξεηάδεηαη λα είλαη θαλείο απόιπηα αθνζησκέλνο ζ' απηόλ γηα λα κπνξέζεη λα ηνλ θάλεη. Γελ κπνξείο λα πάξεηο έλαλ άλζξσπν από ην ρέξη θαη λα ηνλ νδεγήζεηο ζηελ ειεπζεξία. Γηαηί θη αλ αθόκα πεηύρεηο θάηη ηέηνην, γη' απηόλ ε ειεπζεξία δελ ζα είλαη ειεπζεξία αιιά άιιε κηα κνξθή ζθιαβηάο. Γελ κπνξεί θαλείο λα θηάζεη ζηελ ειεπζεξία κέζσ ηξίησλ πνπ ζα ηνλ νδεγήζνπλ ζ' απηήλ, γηαηί ε ειεπζεξία είλαη, πξώηα απ' όια, πξνζσπηθή ζπκκεηνρή. Γηα κέλα ην λα εγθαηαιείπνκαη από παιηνύο ζπληξόθνπο ζηνλ αγώλα γηα αλώηεξα ηδαληθά, δελ κε ζηελαρσξεί ηόζν, γηαηί είλαη θάηη πνπ πάληα ην ζεσξώ ελδερόκελν λα ζπκβεί. Απηό πνπ κε ζηελαρσξεί, θαη κεξηθέο θνξέο κε εθλεπξίδεη ζε βαζκό λα "βγαίλσ από ηα ξνύρα κνπ", είλαη λα κνπ έξρνληαη ηέηνηνη άλζξσπνη πνπ πξνηίκεζαλ ηνλ εύθνιν δξόκν θαη λα κνπ θάλνπλ ηνλ έμππλν, επεηδή έρνπλ λα κνπ επηδείμνπλ ηηο δηαθόξσλ εηδώλ ακνηβέο, πνπ ε θνηλσλία ηνπο πξνζθέξεη ζαλ αληάιιαγκα γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζ' απηήλ.

Σέηνηνη άλζξσπνη, όζν πεξηζζόηεξν ακείβνληαη από ηελ θνηλσλία, ηόζν πεξηζζόηεξν πξνζπαζνύλ λα θάλνπλ θαη ηνπο άιινπο, ηνπο απξνζάξκνζηνπο, λα ηνπο κνηάζνπλ. Κη απηό επεηδή, όζν ππάξρνπλ απξνζάξκνζηνη, ηνπο ζπκίδνπλ πάληα ηελ από κέξνπο ηνπο εγθαηάιεηςε ηνπ αγώλα. 'Οηαλ ηέηνηνη πξώελ αγσληζηέο απνθηάλε εμνπζία γίλνληαη θαη νη πην θαλαηηθνί αληίπαινη όζσλ δελ ζπκβηβάζηεθαλ θαη γη' απηό δελ αλέρνληαη θακηά αληηπνιίηεπζε από η' "αξηζηεξά". Σν βξάδπ θαηαθέξακε ηειηθά θαη θύγακε πάιη από ηελ Αζήλα. Αλ θαη είλαη ΢επηέκβξεο πξνιαβαίλνπκε λα θάλνπκε θαλέλα κπάλην αθόκε. 'Ζξζακε εδώ ζην ζπγγεληθό καο ζπίηη, όπνπ βγάιακε θαη ην ηειεπηαίν δεθαήκεξν ηνπ Απγνύζηνπ. 'Ζξζακε κε ην απηνθίλεην ηνπ θαινύ καο θίινπ πνπ θη απηόο έδσζε δπν κέξεο άδεηα ζηνλ εαπηό ηνπ, βιέπνληαο όηη ην θαινθαίξη ζρεδόλ έρεη ηειεηώζεη θαη πάληα ππάξρνπλ επηβησηηθά ηξεμίκαηα λα ηνλ εκπνδίδνπλ λα θάλεη αθόκα θαη έλα κπάλην, κνινλόηη δεη ζε ρώξα πνπ βξέρεηαη από ηξεηο κεξηέο από ζάιαζζα. Με ηνλ θίιν καο απηόλ πήγακε θαη θάγακε ζε κηα παξαζαιάζζηα ςαξνηαβέξλα. Σειεπηαία θνξά πξηλ απ' απηή, πνπ είρακε θάεη ζε ηαβέξλα εδώ, ήηαλε πξηλ ηξία πεξίπνπ ρξόληα καδί κε ηνλ Θόδσξν Σζνπβαιάθε πνπ ηώξα δελ ράλεη επθαηξία λα κε βξίδεη. Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 1987 Να 'καζηε, ινηπόλ, πάιη ζηελ εμνρή γηα λα δήζνπκε κεξηθέο αθόκε θαινθαηξηλέο κέξεο πξηλ ην θαινθαίξη καο πεη αληίν νξηζηηθά. Αλ θαη ν θαηξόο ζήκεξα ήηαλ θζηλνπσξηλόο θαηεβήθακε θαη θάλακε έλα κπάλην αθόκε. Σώξα ην ΢επηέκβξε ν πνιύο θόζκνο έρεη γπξίζεη ζηηο δνπιεηέο ηνπ θη νη παξαιίεο είλαη ζρεηηθά άλεηεο. Τπάξρεη θάπνηα γαιήλε πνπ ζνπ επηηξέπεη λα εξεκείο θαη λα απνιακβάλεηο κε ηελ εζπρία ζνπ ηνλ ήιην θαη ηελ ζάιαζζα. Σν απόγεπκα θαη ην βξάδπ είκαζηε ζπλέρεηα κε ηνλ θαιό καο θίιν θη έηζη δελ κνπ δόζεθε ε επθαηξία λ' αζρνιεζώ κ' νηηδήπνηε άιιν. ΢ηα ςηιά ηεο "Διεπζεξνηππίαο" δηαβάζακε γηα ηελ εηζβνιή ηνπ Σζαλη ζηελ Ληβύε. 'Δλαο νιόθιεξνο πόιεκνο πνπ δηεμάγεηαη ηόζα ρξόληα ζηα λόηηα ζύλνξα ηεο Ληβύεο, πεξλάεη ζρεδόλ απαξαηήξεηνο, άζρεηα αλ θνζηίδεη ρηιηάδεο δσέο θαη κεγάιεο θαηαζηξνθέο ζηηο ρώξεο πνπ ηνλ δηεμάγνπλ. Απηή είλαη κηα ηξαγσδία πνπ ππνηίζεηαη όηη δελ αθνξά θαλέλαλ άιιν εθηόο από απηνύο πνπ ηελ δνύλε. Μηθξή ή θακηά ζεκαζία δελ δίλεηαη ζην γεγνλόο όηη ζηνλ πόιεκν απηό ζπκκεηέρεη κε ζηξαηό, όπια θαη ρξήκαηα ε Γαιιία θαη κε όπια θαη ρξήκαηα ε Ακεξηθή. Σώξα ηί δνπιεηά έρεη ε Γαιιία, ή ε Ακεξηθή, λα θάλνπλ πόιεκν ελάληηα ζηελ Ληβύε; Απηό δελ απαζρνιεί νύηε ηνπο Γάιινπο, νύηε ηνπο Ακεξηθαλνύο. Απηνί ζα ζπλερίζνπλ λα ςεθίδνπλ θπβεξλήζεηο, πνπ ζην όλνκα ηεο εηξήλεο θάλνπλε ζπλέρεηα πνιέκνπο θαη ζθνηώλνπλ ρηιηάδεο θόζκν, πνπ δελ ελόριεζε πνηέ νύηε ηελ Γαιιία νύηε ηελ Ακεξηθή. Γηα ηνπο Γάιινπο θαη ηνπο Ακεξηθαλνύο νη δεθάδεο ρηιηάδεο λεθξνί ησλ ρσξώλ πνπ πθίζηαληαη ηνπο πνιέκνπο απηνύο δελ έρνπλ θακηά ζεκαζία. Γελ ζεσξνύληαη άλζξσπνη αιιά δώα πνπ είλαη ππνρξεσκέλα λα ππεξεηνύλ ηνπο Γάιινπο θαη ηνπο

Ακεξηθαλνύο. Κη αλ αξλεζνύλ λα ην θάλνπλ πξέπεη λα πεζαίλνπλ. Δίηε απηνί ιέγνληαη Λίβπνη, είηε Νηθαξαγνπαλνί, είηε Πέξζεο, είηε Παιαηζηίληνη, είηε Ληβαλέδνη, είηε νηηδήπνηε άιιν. Οπνηνζδήπνηε ιαόο ζεθώζεη θεθάιη ζηελ Ακεξηθή, ή ζηελ Γαιιία, πξέπεη λα εμνληώλεηαη. Γηα ηνλ ζθνπό απηό βξίζθνληαη πάληα άιινη ιανί, ή αθόκα θαη θαζηζηηθέο νξγαλώζεηο αληαξηώλ κέζα ζηελ ίδηα ηελ ρώξα πνπ δηεθδηθεί ηελ ειεπζεξία ηεο, γηα λα παίμνπλ ηνλ ξόιν ηνπ εθηειεζηή κε ηα αλάινγα αληαιιάγκαηα. 'Δηζη, ελάληηα ζηελ Ληβύε έρνπλ ξίμεη ην Σζαλη, ελάληηα ζηελ Νηθαξάγνπα έρνπλ ξίμεη θαζίζηεο κηζζνθόξνπο Νηθαξαγνπαλνύο, ελάληηα ζηελ Πεξζία έρνπλ ξίμεη ην Ηξάθ, ελάληηα ζηνλ Λίβαλν θαη ζηνπο Παιαηζηηλίνπο έρνπλ ξίμεη ην Ηζξαήι. Ούηε ην Σζαλη, νύηε νη Νηθαξαγνπαλνί θαζίζηεο, νύηε ην Ηξάθ, νύηε ην Ηζξαήι, ζα κπνξνύζαλε λα θάλνπλ πόιεκν, ρσξίο ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε θαη ηελ ζπλερή ελίζρπζε κε ιεθηά, όπια θαη ζηξαηό, από κεξηάο Γαιιίαο θαη Ακεξηθήο. Κη όκσο όια απηά ηα εγθιήκαηα, πνπ δηαπξάηηνπλ θαζεκεξηλά νη Γάιινη θη νη Ακεξηθαλνί, νη θνληάδεο απηνί ησλ ιαώλ, ηνπο θαίλνληαη εληειώο θπζηνινγηθά. Σόζν θπζηνινγηθά, όπσο ην λα πεγαίλνπλ ζηελ δνπιεηά ηνπο, λα γπξίδνπλ κεηά λα ηξώλε κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπο θαη λα βγαίλνπλ ην βξάδπ λα δηαζθεδάδνπλ. Σν λα ζθνηώλνπλ αζώνπο πνπ δελ ηνπο ελνριήζαλε ζε ηίπνηα είλαη γη απηνύο ιόγνο γηα λα πεξεθαλεύνληαη γηα ηε δύλακε ηεο ρώξαο ηνπο. 'Οηαλ όκσο ηα ζύκαηά ηνπο παύνπλ λα δνινθνλνύληαη αδηακαξηύξεηα θαη ακύλνληαη κε ην λα ρηππάλε ηνπο δνινθόλνπο ηνπο κέζα ζηελ ίδηα ηνπο ηελ ρώξα, ηελ Γαιιία ή ηελ Ακεξηθή παξαδείγκαηνο ράξηλ, ηόηε νη δνινθόλνη ηνπο ραξαθηεξίδνπλ ηξνκνθξάηεο θαη δνινθόλνπο αζώσλ. Δίπε ν γάηδαξνο ηνλ πεηεηλό θεθάια, δειαδή. Καη κηα πνπ όιε ε Γπηηθή Δπξώπε θαη ε Βόξεηνο Ακεξηθή ηάζζνληαη ζην πιεπξό ησλ Γάιισλ θαη ησλ Ακεξηθαλώλ, γηαηί κ' απηόλ ηνλ ηξόπν εμαζθαιίδνπλ ηεξάζηηα θέξδε, όιεο νη Γπηηθέο ρώξεο ζπλεξγάδνληαη κεηαμύ ηνπο ζην έγθιεκα πνπ ην νλνκάδνπλ "θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο". Κη απηή ε ζπλεξγαζία νδεγεί ηειηθά ζηελ θιηκάθσζε ηνπ αγώλα πνπ θάλνπλ ηα ζύκαηα ζηηο ρώξεο ησλ δνινθόλσλ ηνπο θαη ζηελ επέθηαζε ησλ αληάξηηθσλ ελεξγεηώλ ηνπο ζ' όιεο ηηο Γπηηθέο ρώξεο. Ζ θιηκάθσζε απηή ηνπ αγώλα, όρη κόλν δελ θάλεη ηνπο δνινθόλνπο ιανύο λα ζηακαηήζνπλ ηα εγθιήκαηά ηνπο, αιιά, αληίζεηα, ηνπο θάλεη λα δεηάλε αθόκε πεξηζζόηεξν αίκα. Γη' απηό θαη πξνσζνύλ ζηηο θπβεξλήζεηο ηνπο όζνπο ππόζρνληαη πεξηζζόηεξα εγθιήκαηα θαηά ησλ ζπκάησλ ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, νη Δγγιέδνη ςήθηζαλ γηα ηξίηε ηεηξαεηία ηελ Θάηζεξ, γηαηί ε θπβέξλεζή ηεο έθαλε ηα πεξηζζόηεξα εγθιήκαηα θαηά ησλ Ηξιαλδώλ, απ' όιεο ηηο πξνεγνύκελεο θπβεξλήζεηο. Απηή ε νινθάλεξε δηαδηθαζία εθθαζηζκνύ ηεο Δπξώπεο θαη ηεο Βόξεηαο Ακεξηθήο, νη νπνίεο πξνεηνηκάδνληαη όιν θαη πην εληαηηθά γηα ηελ εμαπόιπζε ελόο νινθιεξσηηθνύ πνιέκνπ ελάληηα ζηηο ρώξεο ηνπ ηξίηνπ θόζκνπ, θαη ηδηαίηεξα ελάληηα ζηηο Αξαβηθέο ρώξεο, είλαη πνπ θάλεη ηνλ εγέηε ηεο Ληβπθήο Δπαλάζηαζεο θαηά ησλ Ακεξηθαλώλ Μνακάξ Καληάθη, λα πξνεηδνπνηεί ηνλ Αξαβηθό θόζκν γηα ελδερόκελε εηζβνιή ησλ Δπξσπαίσλ. Αλ ε ηδενινγηθή ζηξαηησηηθνπνίεζε ηεο Δπξώπεο θαη ηεο Ακεξηθήο ζπλερηζηεί κέζα από ηαηλίεο ηύπνπ Ράκπν, κέζα απ' ην πνδόζθαηξν θαη ηνλ

επαγγεικαηηθό αζιεηηζκό γεληθόηεξα, κέζα από ηελ καδηθή πζηεξία θαηά ηεο "ηξνκνθξαηίαο" θαη ηελ ιαηξεία ηεο αζηπλνκνθξαηίαο, κέζα από ηνλ ξαηζηζκό θαηά ησλ εγρξώκσλ κεηαλαζηώλ θ.ν.θ., κηα ηέηνηα εηζβνιή, όπσο ηελ πηζαλνινγεί ν Καληάθη, ζα απνηειέζεη ηελ κνλαδηθή δπλαηή δηέμνδν ηνπ θαηά ηνλ παξαπάλσ ηξόπν ππεξδηνγθσκέλνπ πνιεκνραξνύο ελζηίθηνπ ησλ Δπξσπαίσλ. Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου 1987 Σν αληαξό θαη θαθόγνπζην ζέακα ηεο δίθεο ηνπ Φνιίλη ζηνλ 'Αξεην Πάγν ηειείσζε ρηεο. Οη αξενπαγίηεο είδαλ όηη "ε βαιίηζα πήγε καθξηά" θαη γη' απηό βγάιαλε ηελ από ηελ πξώηε ζηηγκή γλσζηή ζε όινπο απόθαζε ηεο έθδνζεο. Σώξα κπνξνύλ λα ηξέμνπλ λα εηζπξάμνπλ ηελ (εζηθή;) ακνηβή ηνπο. Οη Ακεξηθάλνη θαη Γπηηθνεπξσπαίνη "ππεξαζπηζηέο ηεο δηθαηνζύλεο" είλαη ηθαλνπνηεκέλνη από απηνύο, εθόζνλ κε ηελ απόθαζε ηεο έθδνζεο πηζηνπνίεζαλ γηα κηα αθόκε θνξά ηελ εμάξηεζε ηεο Διιάδαο από ηνπο μέλνπο. Απηήλ ηελ εθπόξλεπζε νη πνιηηηθνί ηεο Διιάδαο ηελ νλνκάδνπλ εζληθή αλεμαξηεζία. Καη ηα δεθάδεο ρηιηάδεο θεξέθσλά ηνπο θαηεβαίλνπλ, θάζε ηόζν θαη ιηγάθη, ζηνπο δξόκνπο γηα λα δηαδειώζνπλ γηα ηελ πξνάζπηζή ηεο. Σελ πξνάζπηζε ηεο εθπόξλεπζεο, δειαδή. Γπζηπρώο νη 'Διιελεο ππήξμαλ πάληα νη πην πσξσκέλνη πξναγσγνί ηεο ρώξαο ηνπο, ήδε από ηελ επνρή πνπ ζπζηάζεθε γηα πξώηε θνξά Διιεληθό θξάηνο. Δλησκεηαμύ ν Φνιίλη άξρηζε πάιη απεξγία πείλαο. Σελ πξνεγνύκελε απεξγία ηελ είρε ζηακαηήζεη, όζν δηαξθνύζε ε δίθε. Σώξα κόλν ε θπβέξλεζε κπνξεί λα απνηξέςεη ηελ έθδνζή ηνπ κε ζρεηηθή απόθαζή ηεο, αιιά απνθιείεηαη λα ην θάλεη, γηαηί απηή είλαη ε πξώηε πνπ επσθειείηαη από ηνπο μέλνπο δπλάζηεο ηεο Διιάδαο γηα ηηο ππεξεζίεο πνπ ηνπο πξνζθέξεη. Σνλ Οθηώβξε αλακέλεηαη λα έξζεη ζηελ Διιάδα ν Ηηαιόο πξσζππνπξγόο Γθνξία γηα λα αληακείςεη θαη επίζεκα, όζνπο ζπληέιεζαλ ζηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη ζηελ Ηηαιία. Πξνβιέπνληαη ηξηθνύβεξηα γιέληηα κεηαμύ Ηηαινύ πξσζππνπξγνύ θαη Διιήλσλ εθπξνζώπσλ ηεο θπβέξλεζεο, πνπ βέβαηα ζαλ "επίζεκα γεύκαηα" ζα πιεξσζνύλ από ηνπο θόξνπο θη όρη από απηνύο πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζ' απηά. Ο Φνιίλη, πνπ κπνξεί λα είλαη αθόκα ζηελ Διιάδα, γηαηί πεξηκέλεη λα δηθαζηεί θαη λα θαηαδηθαζηεί θαη γηα πιαζηό δηαβαηήξην, παξάλνκε είζνδν ζηε ρώξα θ.ν.θ., ζα δεηήζεη, όπσο δήισζε, λα ζπλαληεζεί κε ηνλ Γθνξία. Δίκαη βέβαηνο όηη θαη ην αίηεκα απηό ζα απνξξηθζεί, όπσο έρνπλ απνξξηθζεί όια ηα πξνεγνύκελα. Ζ "Αλαξρηθή Πξόηαζε ελάληηα ζην ξαηζηζκό θαη ηελ ζαλαηηθή πνηλή" δηνξγάλσζε ζηα Πξνπύιαηα ζπγθέληξσζε δηακαξηπξίαο γηα ηελ επηθείκελε εθηέιεζε ηεο Σεξέδαο Ρακαζάκνια θαη ησλ ζπληξόθσλ ηεο από ηελ ξαηζηζηηθή θπβέξλεζε ηεο Νόηηαο Αθξηθήο. Ζ Σεξέδα Ρακαζάκνια είλαη ε πξώηε γπλαίθα πνπ ηεο επηβάιιεηαη ζαλαηηθή πνηλή ζ' απηό ην πξνπύξγην ηνπ δηεζλνύο ξαηζηζκνύ. Μηα ζαλαηηθή πνηλή πνπ ηεο επηβάιιεηαη γηα ηε δξάζε ηεο ελάληηα ζην ξαηζηζκό. Τπνζέησ όηη ζε κηα ρώξα όπσο ε Διιάδα, όπνπ νη ξαηζηζηέο ιεπθνί ηεο Νόηηαο Αθξηθήο ραίξνπλ ηόζν κεγάιεο εθηίκεζεο, ώζηε θαη ε ίδηα ε θπβέξλεζε δηαηεξεί καδί ηνπο άξηζηεο ζρέζεηο, ιίγνη ζα

ήηαλ απηνί πνπ ζα ζπκκεηείραλ ζ' απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε δηακαξηπξίαο. 'Αιισζηε πνιινί είλαη νη 'Διιελεο πνπ ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμύ ησλ ξαηζηζηώλ ιεπθώλ ηεο Νόηηαο Αθξηθήο θαη ηόζα ρξόληα ηα έρνπλ θνλνκήζεη ρνληξά από ηελ θαηαιήζηεπζε ηεο καύξεο πιεηνςεθίαο απηήο ηεο ρώξαο. Δίλαη ληξνπή γηα ην ιαό κηαο ρώξαο λα θαιύπηεη κε ηε ζηάζε ηνπ ηνλ σκό θαη απξνθάιππην ξαηζηζκό ησλ ιεπθώλ ηεο Νόηηαο Αθξηθήο θαη νη κόλνη πνπ λα αληηδξνύλ ζ' απηόλ λα είλαη νη αλαξρηθνί. Αιιά ε ληξνπή ζπκβαδίδεη κε ηελ αμηνπξέπεηα θαη νη 'Διιελεο γηα ηελ ηειεπηαία δελ θεκίδνληαη θαζόινπ, όπσο απνδεηθλύεη ε ζηάζε ηνπ ηαπεηλνύ ππεξέηε πνπ θξαηάλ απέλαληη ζηνπο Ακεξηθαλνύο θαη ηνπο Γπηηθνεπξσπαίνπο. Tώξα πνπ ν Παλαγηώηεο είλαη λεθξόο θαη νη θσλέο δηακαξηπξίαο κέζα απ' ηηο θπιαθέο έρνπλ ζηγήζεη, νη θάζε ινγήο θεξδνζθόπνη ζε βάξνο ησλ θξαηνπκέλσλ έρνπλ εμαπνιπζεί ζε κηα άλεπ πξνεγνπκέλνπ εθζηξαηεία δηαθήκηζεο ηνπ "έξγνπ ηεο θπβέξλεζεο" κέζα ζηηο θπιαθέο. ΢' απηνύο ηνπο θεξδνζθόπνπο πεξηιακβάλνληαη θαη νη δεκνζηνγξάθνη πνπ θάζε ηόζν θαη ιηγάθη γξάθνπλ ζηηο εθεκεξίδεο ηνπο άξζξα, όπνπ, ιίγν-πνιύ, καο ιέλε όηη νη θπιαθηζκέλνη θαινπεξλνύλ ζε ζρέζε κε ηνλ ππόινηπν θόζκν! Βέβαηα, ακείβνληαη αδξά γηα ηα αηζρξά ηνπο ςέκαηα θαη ηα άξζξα ηνπο εμαζθαιίδνπλ πάληα πεξίνπηε ζέζε. ΢ε έλα ηέηνην νιίζζεκα παξαζύξεηαη θαη ε δεκνζηνγξάθνο Μαξία Γέδε, πνπ ζην ζεκεξηλό θύιιν ηεο "Διεπζεξνηππίαο" δεκνζηεύεη έλα δηζέιηδν άξζξν κε έγρξσκεο θσηνγξαθίεο γηα λα πείζεη, όηη ν Ο.Α.Δ.Γ. έρεη ζηα όπα-όπα ηνπο απνθπιαθηδόκελνπο θξαηνύκελνπο πνπ ςάρλνπλ γηα δνπιεηά. Σώξα, ηί ζεκαζία έρεη αλ νη ειάρηζηνη θξαηνύκελνη, πνπ ρξεκαηνδνηνύληαη από ηνλ Ο.Α.Δ.Γ., ππήξμαλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο ζπλεξγάηεο ηεο Μαθίαο ησλ θπιαθώλ ζην εγθιεκαηηθό ηεο έξγν ζε βάξνο ηεο πιεηνςεθίαο ησλ θξαηνπκέλσλ; Απηό αθνξά ηελ αιήζεηα θαη όρη ηελ ηζέπε ηνπ θεξδνζθόπνπ δεκνζηνγξάθνπ πνπ πινπηίδεη ζε βάξνο ησλ θξαηνπκέλσλ. Σί ζεκαζία έρεη αλ ηέηνηα άξζξα νη εξσηθνί αγσληζηέο ηνπ θηλήκαηνο ησλ θξαηνπκέλσλ γηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα, όπσο ν Παλαγηώηεο Γαγγιίαο, ηα πιεξώλνπλ κε ηελ ίδηα ηνπο ηελ δσή; Ο "εμσλεκέλνο θνλδπινθόξνο" δελ απαζρνιείηαη κε ηέηνηα "δεπηεξεύνληα" ζε ζρέζε κε ηελ ηζέπε ηνπ δεηήκαηα. ΢ήκεξα ην πξσί ν θαιόο καο θίινο θαη ε ΢νθία πήγαλ ζηελ Αζήλα γηα δνπιεηέο. Ζ ΢νθία ζα γπξίζεη αύξην θη έηζη έκεηλα όιε ηελ εκέξα κόλνο. Δίρα θαη θάπνηα δνπιεηά λα θάλσ γηα ην ζπίηη θη έηζη δελ θαηέβεθα ζηελ ζάιαζζα. Υσξίο ακθηβνιία ε κνλαμηά δελ κνπ ήηαλ θαη ηόζν επράξηζηε. Γελ κπνξώ όκσο λα επηηξέςσ ζηνλ εαπηό κνπ λα ελδίδεη ζηα δπζάξεζηα αηζζήκαηα πνπ απηή πξνθαιεί, γηαηί θάηη ηέηνην ζα κε νδεγνύζε ζε άκεζε εμάξηεζε από ηνπο άιινπο. Καη απηό δελ ην ζέισ ζε θακία πεξίπησζε, γηαηί ζηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο νη άιινη αηζζάλνληαη ζε ζέζε ηζρύνο κε θάπνηνλ πνπ επηδεηάεη ηελ παξέα ηνπο θαη θξνληίδνπλ λα ηνλ εθκεηαιιεπηνύλ. Δγώ κέζα ζε ηέηνηεο ζρέζεηο αληζόηεηαο πλίγνκαη θαη γη απηό, όηαλ έρσ λα δηαιέμσ κεηαμύ ηνπ λα έρσ ηέηνηεο ζρέζεηο θαη ηνπ λα είκαη κόλνο, δηαιέγσ πάληα ην δεύηεξν. Ζ λνζεξόηεηα ησλ θνηλσληθώλ ζρέζεσλ ππήξμε πάληα έλαο από ηνπο βαζηθνύο ιόγνπο πνπ, από ηόηε

πνπ ήκνπλα έθεβνο, εθδειώλσ θάπνηα ζπκπάζεηα πξνο ηελ απνκόλσζε. Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 1987 Οη γνλείο ηνπ δεπγαξηνύ ησλ λεαξώλ πνπ δνινθνλεζήθαλε ζηελ Εάθπλζν αξλνύληαη λα θαηαπηνύλ ην (ππνζηεξηδόκελν θαη από ηνλ ηαηξνδηθαζηή ηεο Πάηξαο) παξακύζη ηεο αζηπλνκίαο ηεο Εαθύλζνπ όηη ηα παηδηά πεζάλαλε από ζεξκνπιεμία. Καηαθέξαλε λα γίλεη εθηαθή ησλ πησκάησλ θαη λέα λεθξνηνκή-λεθξνςία, από ηαηξνδηθαζηή ηεο Θεζζαινλίθεο απηή ηε θνξά. Πνιύ ακθηβάιισ γηα ην θαηά πόζν ν Θεζζαινληθηόο ηαηξνδηθαζηήο ζα βξεη ην ζάξξνο λα πεη ηελ αιήζεηα θαη λα έξζεη ζε ζύγθξνπζε κε ηνλ ηαηξνδηθαζηή ηεο Πάηξαο θη όιν ην αζηπλνκνδηθαζηηθό θαηεζηεκέλν. Απ' ό,ηη δηαβάδνπκε ζ' αξγήζνπλ λα βγνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο λεθξνηνκήο-λεθξνςίαο. Δλησκεηαμύ ν ηαηξνδηθαζηήο ηεο Θεζζαινλίθεο βξίζθεηαη ζε ζπλερή επαθή κε ηνπο δηθαζηέο ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ηνλ ηαηξνδηθαζηή ηεο Πάηξαο. Δίλαη ζίγνπξν όηη θάπνηνη ζα ηνλ ελεκεξώζνπλ γηα ηνπο θηλδύλνπο πνπ δηαηξέρεη, αλ πεη ηελ αιήζεηα, θαζώο θαη γηα ηα νθέιε πνπ ζα απνθνκίζεη αλ θνπθνπιώζεη θη απηόο ηελ ππόζεζε. Λέηε απηόο ν ηαηξνδηθαζηήο λα αλέιαβε ηελ ππόζεζε γηα λα βξεη ηελ αιήζεηα θαη λα ηελ αλαθνηλώζεη; ΢ίγνπξα δελ ζέιεη λα έρεη ηελ ηύρε ηεο εηζαγγειίλαο Υξπζνύιαο Γηαηαγάλα, πνπ ηόικεζε λα βάιεη ην θαζήθνλ ηεο θαη ηελ αιήζεηα πάλσ από ην ζπκθέξνλ ηεο. Πάλησο νη γνλείο ησλ παηδηώλ θάλνπλ ό,ηη κπνξνύλ. 'Δρνπλ όκσο ελαληίνλ ηνπο ζύζζσκν ην Διιεληθό θξάηνο θαη έλα κεγάιν κέξνο ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο πνπ θξνληίδνπλ, ζρεδόλ πάληα, λα θαιύπηνπλ ηα εγθιήκαηά ηνπ. Μόλν αλ απηνί νη γνλείο είραλ πεξηζζόηεξα ιεθηά λα δώζνπλ, ζα ππήξρε ειπίδα λα δεη ε αιήζεηα ην θσο. Φαληάδνκαη όηη ήδε ζα έρνπλ μνδέςεη αξθεηά ιεθηά γηα λα ιαδώζνπλ ηελ θξαηηθή κεραλή πξνθεηκέλνπ λα δνπιέςεη γηα λα ηνπο βνεζήζεη. H ππόζεζε Φνιίλη ζπλερίδεη λα απνηειεί αγθάζη γηα ην θξάηνο. Γελ είλαη ιίγνη απηνί πνπ θξνληίδνπλ λα απνθαιπθηεί ην γεγνλόο, όηη ηελ ηειεπηαία ιέμε πάλσ ζην ζέκα ηεο έθδνζεο ηελ έρεη ν ππνπξγόο Γηθαηνζύλεο θαη θαη' επέθηαζε ε θπβέξλεζε. Γελ είλαη ιίγνη απηνί πνπ πξνζπαζνύλ λα ζηεξήζνπλ από ηνλ ππνπξγό Γηθαηνζύλεο ηελ δπλαηόηεηα λα ππνθξηζεί "αδπλακία παξέκβαζεο ζηελ αλεμαξηεζία ηεο Γηθαηνζύλεο", ζπκίδνληάο ηνπ, όηη ην πόζν ε Γηθαηνζύλε είλαη αλεμάξηεηε θάλεθε από ηελ επνρή ηεο δηθηαηνξίαο. Σόηε ε Γηθαηνζύλε ραξαθηήξηδε ζαλ πνηληθά αδηθήκαηα όιεο ηηο αληηζηαζηαθέο πξάμεηο. Σνπ ζπκίδνπλ επίζεο όηη ε αλεμαξηεζία ηεο Γηθαηνζύλεο θάλεθε θαη από ηνλ πξώην θαηξό ηεο κεηαπνιίηεπζεο, νπόηε ε Γηθαηνζύλε ραξαθηήξηζε εθηά νιόθιεξα ρξόληα ζηξαηησηηθήο δηθηαηνξίαο ζαλ "ζηηγκηαίν αδίθεκα"! Πξάγκαηα πνπ ν Βεξπβάθεο δελ κπνξεί λα πείζεη θαλέλαλ όηη μερλάεη, εθόζνλ θαη ν ίδηνο κπήθε ζηελ δηάξθεηα ηεο δηθηαηνξίαο ζηελ θπιαθή γηα αληηζηαζηαθέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ ε Γηθαηνζύλε ραξαθηήξηζε πνηληθά αδηθήκαηα. Σέινο άιινη ξίρλνπλ ην βάξνο ζην λα ζηεξήζνπλ από ηελ θπβέξλεζε ην επηρείξεκα ηεο ακνηβαηόηεηαο, πνπ απηή επηθαιείηαη ζε ζρέζε κε ηελ Ηηαιηθή Γηθαηνζύλε, ππελζπκίδνληαο, γηα όζνπο θακώλνληαη όηη μερλνύλ, ηνλ ραξαθηεξηζκό πνπ ε ηειεπηαία έδσζε ζηηο θιεςηέο ηνπ

ρνπληηθνύ ππνπξγνύ Αζιαλίδε πξνθεηκέλνπ λα κελ ηνλ εθδώζεη ζηελ Διιάδα. Σηο θιεςηέο απηέο ραξαθηήξηζε πνιηηηθά αδηθήκαηα θαη έηζη ν Αζιαλίδεο δελ εθδόζεθε πνηέ ζηελ Διιάδα. Καλέλαο όκσο δελ ιέεη όηη ν Αζιαλίδεο ηα αθνύκπεζε ρνληξά ζηνπο Ηηαινύο δηθαζηέο γηα λα πεηύρεη θάηη ηέηνην. Καηά πσο θαίλεηαη, ηα θέξδε από ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ θπιαθηζκέλσλ είλαη ηόζν κεγάια, πνπ απηνί πνπ ηα πξνζπνξίδνληαη ηζαθώλνληαη κεηαμύ ηνπο γηα ηελ κνηξαζηά. Σα αίζρε πνπ ζπκβαίλνπλ ζηηο θπιαθέο είλαη ηόζα πνιιά θαη, παξά ηηο θηιόηηκεο πξνζπάζεηεο ησλ "εμσλεκέλσλ θνλδπινθόξσλ", θξύβνληαη ηόζν δύζθνια, πνπ δελ είλαη ιίγνη απηνί πνπ δηεθδηθνύλ κεγαιύηεξν κεξίδην από ηα θέξδε ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ θξαηνπκέλσλ, πξνθεηκέλνπ λα κελ ηα απνθαιύςνπλ. Μεηαμύ απηώλ ησλ ηειεπηαίσλ ζπγθαηαιέγνληαη νξηζκέλνη θαηλνύξγηνη δεζκνθύιαθεο πνπ θαηάθεξαλ λα αλαξξηρεζνύλ ζε δηεπζπληηθέο ζέζεηο ηνπ ζσκαηείνπ ηνπο θαη, θαιππηόκελνη πίζσ από απηέο ηηο ζέζεηο, κπνξνύλ ηώξα λα δηεθδηθνύλ κεγαιύηεξν κεξίδην από ηα θέξδε απεηιώληαο δεκόζηα ηελ θπβέξλεζε κε απνθαιύςεηο. H επθαηξία γη' απηό ηνπο δόζεθε από κηα ζπλέληεπμε πνπ ηνπο πήξε ν ξαδηνζηαζκόο ηνπ Νενδεκνθξάηε δεκάξρνπ Πεηξαηά Αλδξηαλόπνπινπ. ΢ηελ ζπλέληεπμε απηή δήισζαλ όηη ην 5% ησλ δεζκνθπιάθσλ δηαθηλεί λαξθσηηθά κέζα ζηηο θπιαθέο, όηη 9 από ηνπο λνζειεπόκελνπο ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινύ πάζρνπλ από έηηδ θαη όηη νη πεξηζζόηεξνη από ηνπο ζσθξνληζηηθνύο ππαιιήινπο δελ έρνπλ ηδέα από ζσθξνληζκό. Ζ αληίδξαζε ηεο θπβέξλεζεο ππήξμε άκεζε: Ο ππνπξγόο Γηθαηνζύλεο Βεξπβάθεο έδσζε εληνιή ζε δηθαζηέο "λα εμαθξηβώζνπλ ην θαηά πόζν αιεζεύνπλ νη θαηαγγειίεο απηέο". ΢ηελ δηάξθεηα απηώλ ησλ "εξεπλώλ" νη παξαπάλσ δεζκνθύιαθεο ζα θάλε θαιά, πξνθεηκέλνπ λα κελ απνθαιύςνπλ νλόκαηα θαη άιια ζηνηρεία, θαη ε ππόζεζε ζα θνπθνπισζεί, όπσο όιεο νη πξνεγνύκελεο απηνύ ηνπ είδνπο. Αλ θαλείο δεζκνθύιαθαο επηκείλεη, πξάγκα πνπ ην απνθιείσ, ζε πξώηε θάζε ζα θαηαδηθαζηεί απηόο γηα ηα εγθιήκαηα άιισλ πνπ ζ' απνθαιύςεη. Κη αλ ζπλερίζεη λα επηκέλεη ζα έρεη ηελ ηύρε ηνπ Γαγγιία. To κεζεκέξη ήξζε από ηελ Αζήλα ε ΢νθία θαη θαηεβήθακε ζηε ζάιαζζα γηα κπάλην. Μεηά από ηα ηξεμίκαηά ηεο ζηελ πνιπζόξπβε θαη θαηακνιπζκέλε από ηελ αηζαινκίριε Αζήλα, ε ΢νθία κπόξεζε πξαγκαηηθά λα απνιαύζεη κηα ζάιαζζα ιάδη θαη έλαλ ήιην ΢επηεκβξηάηηθν, πνπ ζε δεζηαίλεη ρσξίο λα ζε θαίεη. Σν βξάδπ ήξζε από ηελ Αζήλα κε ην απηνθίλεηό ηνπ θη ν θαιόο καο θίινο. Μνινλόηη ε γαιήλε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε εηδπιιηαθόηεηα ηεο ςαξνηαβέξλαο πνπ θαηεβήθακε θαη θάγακε ήηαλ ηέηνηα, πνπ θαλνληθά ζα έπξεπε λα ηνλ ειαθξώζνπλ από ηηο αγρσηηθέο ζπζζσξεύζεηο ηεο Αζήλαο, απηέο ήηαλ ηόζν έληνλεο πνπ ηνλ έθαλαλ λα ηζαθσζεί καδί καο, γηαηί δηαθσλήζακε πάλσ ζε αζήκαληα δεηήκαηα πνπ ζπδεηνύζακε γηα λα πεξάζεη ε ώξα. Εεηήκαηα πνπ έρνπκε μαλαζπδεηήζεη ηόζεο άιιεο θνξέο. Σελ δηαθσλία καο ηελ ζεώξεζε πξνζσπηθή επίζεζε ελαληίνλ ηνπ, παξά ηηο όπνηεο δηαβεβαηώζεηο καο γηα ην αληίζεην. Πξνζπάζεζε λα καο επηβάιεη λα ζπκθσλήζνπκε, θη αθνύ είδε όηη εκείο πξνηηκήζακε κεηά από ηέζζεξηο ώξεο ζπδήηεζεο λα ηελ δηαθόςνπκε, ηζαληίζηεθε ηόζν πνιύ πνπ έθπγε κέζα ζηε λύρηα. Καηά

ηα θαηλόκελα ζα θόςεη ηηο επαθέο ηνπ καδί καο θη έηζη ζα δηαςεπζηεί ε ειπίδα κνπ, ε παξνπζία ηνπ θνληά καο λα αλαθέξεηαη κέρξη ην ηέινο απηνύ ηνπ εκεξνινγίνπ. Ούησο ή άιισο είλαη ιππεξό κηα ηόζν σξαία ζρέζε λα έρεη ηόζν άδνμν ηέινο. Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου 1987 Ζ αζηπλνκία ηεο Εαθύλζνπ, κε όληαο εληειώο ζίγνπξε γηα ηηο δηαζέζεηο ηνπ Θεζζαινληθηνύ ηαηξνδηθαζηή πνπ έθαλε ηελ λέα λεθξνςία ζην δεπγάξη πνπ δνινθνλήζεθε ζηελ Εάθπλζν, έπηαζε γηα θαιό θαη γηα θαθό έλαλ πελεληαδίρξνλν πξώελ θαιόγεξν ζε κνλαζηήξη ηεο πεξηνρήο θαη ηνλ "αλαθξίλεη", θαληάδνκαη, κε ηνλ γλσζηό ζε όινπο ηξόπν. Αλ θαη ην όλνκα ηνπ θνπθαξά απηνπλνύ θαζώο θαη όιε ε ηζηνξία ηεο δσήο ηνπ έρνπλ δεη ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο, ν αξκόδηνο αζηπλνκηθόο δηεπζπληήο αξλείηαη ηα πάληα. Αιιά πώο λα κελ αξλείηαη ηα πάληα, όηαλ ε θαηαζθεπή ελόρσλ πξέπεη λα θξαηηέηαη πάζε ζπζία καθξηά από ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο; Σώξα ηί δνπιεηά κπνξεί λα έρεη έλαο πξώελ θαιόγεξνο κε κηα αλακθηζβήηεηε ζεξκνπιεμία; Απηά είλαη ςηιά γξάκκαηα γηα ηελ αζηπλνκία ηεο Εαθύλζνπ. Πάλησο ν Γξνζνγηάλλεο, ππνπξγόο Γεκόζηαο Σάμεο, έρνληαο επίγλσζε ησλ θηλδύλσλ πνπ δεκηνύξγεζε ε αζηπλνκία ηεο Εαθύλζνπ κε ηνπο απξόζεθηνπο ρεηξηζκνύο ηεο, πήγε ζηελ Πάηξα θαη κάδεςε όινπο ηνπο αμησκαηηθνύο ηεο αζηπλνκίαο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο γηα λα ηνπο πεη πώο λα θέξνληαη ζε αλάινγεο πεξηπηώζεηο. Μεηά ηελ ελεκέξσζε πνπ έθαλε ζηνπο αμησκαηηθνύο, απαληώληαο ζε ζρεηηθέο εξσηήζεηο δεκνζηνγξάθσλ πνπ ηνπ έβαιαλ ην ζέκα ηεο Εαθύλζνπ, έθαλε επίδεημε ηεο απηνπεπνίζεζεο ησλ δπλάκεσλ θαηαζηνιήο κε ην λα δειώζεη όηη "όζν επαηζζεηνπνηείηαη ε θνηλή γλώκε, ηόζν επαηζζεηνπνηείηαη θαη ε αζηπλνκία", ππνλνώληαο, βέβαηα, όηη ε θνηλή γλώκε πνηέ δελ ζα μεζεθσζεί ελάληηα ζηελ αζηπλνκία ζε ηέηνην βαζκό, ώζηε λα ηελ θάλεη λα αιιάμεη ηαρηηθή. 'Οπσο είρα πξνβιέςεη, νη δεζκνθύιαθεο πνπ έθαλαλ ηηο θαηαγγειίεο γηα δηαθίλεζε λαξθσηηθώλ κέζα ζηηο θπιαθέο από ζπλαδέιθνπο ηνπο θ.ν.θ., ηώξα, ζε λεόηεξεο ζπλεληεύμεηο ηνπο πξνο δεκνζηνγξάθνπο, ξίρλνπλ λεξό ζην θξαζί ηνπο θαη πξνζπαζνύλ, όπσο-όπσο, λα ηα κπαιώζνπλ. Φαίλεηαη πσο ήδε έγηλαλ ηα ζρεηηθά ηειεθσλήκαηα θαη πήξαλ ηηο ππνζρέζεηο γηα κεγαιύηεξε ζπκκεηνρή ζηελ κνηξαζηά ησλ θεξδώλ από ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ θξαηνπκέλσλ. Καη, ελλνείηαη, θαλέλαο ηνπο δελ ζέιεη λα έρεη ηελ θαηάιεμε ηνπ Παλαγηώηε Γαγγιία, πνπ πιήξσζε κε ηελ δσή ηνπ ηελ απνθάιπςε ηνπ θπθιώκαηνο πνπ δηνρέηεπε λαξθσηηθά ζηνπο θξαηνύκελνπο ηνπ Φπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ. Δγώ αλαξσηηέκαη αλ πξέπεη λα ηππσζεί απηό ην εκεξνιόγην ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ζα ζπκβεί ηίπνηα ην εμαηξεηηθό ζηελ δσή καο, πνπ λα εμαζθαιίδεη ην απαξαίηεην αλαγλσζηηθό θνηλό. 'Ορη όηη δελ ζεσξώ απηά πνπ γξάθσ άμηα λα δηαβαζηνύλ από έλα πιαηύηεξν θνηλό, αιιά επηδηώθσ πάληα ε ίδηα κνπ ε δσή λα απνηειεί απόδεημε ηεο νξζόηεηαο ησλ επηρεηξεκάησλ κνπ. ΢ε θακηά πεξίπησζε δελ ζέισ λα ιεηηνπξγήζσ ζαλ επαγγεικαηίαο ζπγγξαθέαο. Απηό πνπ ζεσξώ πςίζηεο εζηθήο ζεκαζίαο είλαη, εθόζνλ έρσ ηηο δπλαηόηεηεο, λα πσ κεξηθά

πξάγκαηα, πνπ θαη πνιινί άιινη ζα ήζειαλ λα ηα πνπλ αιιά δελ ηα είπαλ γηαηί δελ ηνπο αθήζαλε. Γελ ηνπο αθήζαλε αθόκα θη αλ ρξεηάζηεθε λα ηνπο ζθνηώζνπλ γηα λα κελ κηιάλε, όπσο θάλαλε κε ηνλ Παλαγηώηε Γαγγιία. ΢ε πεξίπησζε πνπ απηνί, πνπ δελ ζέινπλ λα βγνπλ απηά ηα πξάγκαηα ζηε θόξα, επηρεηξήζνπλ λα θάλνπλ θαη κε κέλα ην ίδην, ηόηε ε δεκνζίεπζε απηνύ ηνπ εκεξνινγίνπ ζα θαηαζηεί εληειώο απαξαίηεηε.

Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 1987 Δλληά ρξόληα πεξάζαλε από ηελ εκέξα πνπ ην Πεληακειέο Δθεηείν ηεο Αζήλαο θαηαδίθαζε εκέλα ζε ελληά ρξόληα θπιαθή θαη ηελ ΢νθία ζε πέληε, κόλν θαη κόλν γηαηί είκαζηε αλαξρηθνί θαη αξλεζήθακε λα ζπκκεηάζρνπκε ζε κηα δίθε, πνπ θαη κόλε ε δηεμαγσγή ηεο απνηεινύζε θαηαπάηεζε θαη γεινηνπνίεζε θάζε έλλνηαο δηθαηνζύλεο. Καη ιεο θη απηή ε πνηλή δελ επαξθνύζε, κνπ ξίμαλε θαη πεληαεηή ζηέξεζε ησλ πνιηηηθώλ κνπ δηθαησκάησλ. 'Αλ δελ είρακε θάλεη ηνπο αγώλεο πνπ θάλακε κέζα ζηελ θπιαθή θαη δελ είρακε, κεηά από πνιινύο θόπνπο θαη πξνζπάζεηεο, ζπγθεληξώζεη γύξσ καο ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο πνπ ζπγθεληξώζακε, ζα ήκαζηαλ όια απηά ηα ρξόληα ζηελ θπιαθή, γηα λα κελ δηαςεπζηεί ην αιάζεην ησλ δηθαζηώλ, πνπ κε ηηο απνθάζεηο ηνπο κπνξνύλ λα ζνπ θαηαζηξέςνπλ ηελ δσή ό,ηη ώξα ζέινπλ. Θα είρα απνθπιαθηζηεί ζηηο 24 Μαξηίνπ 1987 θαη ηώξα ζα ήκνπλα ζηξαηηώηεο εθηίνληαο δύν ρξόληα ζεηεία ζηελ ππεξεζία απηώλ πνπ ζα κε είραλε βαζαλίζεη ελληά νιόθιεξα ρξόληα. Κη ε ζηέξεζε ησλ πνιηηηθώλ κνπ δηθαησκάησλ ζα θξαηνύζε κέρξη ην 1992. Απηήλ ηελ "δσή" επηθπιάζζεη γηα αλζξώπνπο ζαλ θαη καο ε θνηλσλία, πνπ ππνηίζεηαη δεκηνπξγήζεθε γηα λα δηεπθνιύλεη ηελ δσή ησλ κειώλ ηεο. Σέηνηα κεηαρείξηζε ζε θάλεη, ζέιεηο δελ ζέιεηο, λα επαλαζηαηήζεηο, αλ ζέβεζαη, έζησ θαη ειάρηζηα, ηνλ εαπηό ζνπ θαη ηελ αμηνπξέπεηά ζνπ. Σν όηη εγώ θαη ε ΢νθία κπνξνύκε απηήλ ηελ ζηηγκή θαη θάλνπκε ηα κπάληα καο, δελ είλαη θάηη ην ζπλεζηζκέλν, όπσο είλαη γηα ηελ δσή ηεο πιεηνςεθίαο ησλ Διιήλσλ. Δίλαη θάηη, πνπ γηα λα ην θαηνξζώζνπκε, αλαγθαζηήθακε πνιιέο θνξέο λα παίμνπκε ηελ δσή καο θνξώλα-γξάκκαηα. Γη απηό ην ζεσξνύκε αλαθαίξεην δηθαίσκά καο πνπ δελ πξόθεηηαη λα επηηξέςνπκε ζε θαλέλαλ λα καο ην ζηεξήζεη. Φπζηθά ιίγνη είλαη απηνί πνπ κπνξνύλ λα απνιαύζνπλ ηα αγαζά ηεο ππνηππώδνπο ειεπζεξίαο, όπσο ηα απνιακβάλνπκε εκείο. Κη απηό γηαηί, όπσο ιέλε, γηα λα κπνξέζεηο λα εθηηκήζεηο ηελ αμία θάπνηνπ πξάγκαηνο πξέπεη λα ην έρεηο ζηεξεζεί. Γηα καο ην όηη κπνξνύκε απηήλ ηε ζηηγκή θαη είκαζηε εδώ δελ είλαη απνηέιεζκα κόλν ησλ αγώλσλ πνπ θάλακε κέζα ζηε θπιαθή. Δίλαη απνηέιεζκα αγώλσλ πνπ θάλνπκε ζπλερώο, όπσο απνδεηθλύεηαη θαη από ηελ πξόζθαηε πεξηπέηεηα πνπ πεξάζακε κε ηνλ ζηξαηό. Μηα πεξηπέηεηα, πνπ ζε θακηά πεξίπησζε δελ έρεη αθόκα ηειεηώζεη, εθόζνλ δελ έρνπλ κέρξη ηώξα πάξεη θακηά απόθαζε γηα ην ηη ζα κε θάλνπλ. Κάηη πνπ έρεη θαη πξαθηηθέο ζπλέπεηεο πάλσ ζηελ δσή κνπ, αλ θξίλνπκε από ηελ ζηέξεζε δηαβαηεξίνπ, πνπ ζπλερίδεηαη γηα κέλα από ηηο 19 Απξηιίνπ 1987 θη έπεηηα, θαη έλαο ζεόο μέξεη κέρξη πόηε ζα δηαξθέζεη. Μ' απηήλ ηελ ζηέξεζε δηαβαηεξίνπ, δελ είλαη ζαλ λα κνπ ηνλίδνπλ ηελ αμία ηνπ θαη λα κε ζπξώρλνπλ λα κελ ην αθήζσ αλεθκεηάιιεπην, αλ θάπνηε ην μαλαπάξσ ζηα ρέξηα κνπ; Καη ην πόζν ζα καο έρεη θνζηίζεη κέρξη λα ζπκβεί θάηη ηέηνην, θαίλεηαη από ηηο ζειίδεο απηνύ ηνπ εκεξνινγίνπ. Καη ε ζηέξεζε δηαβαηεξίνπ δελ είλαη γηα καο θάηη θαηλνύξγην. ΢ηελ ΢νθία δελ δίλαλε δηαβαηήξην γηα ηξία νιόθιεξα ρξόληα κεηά ηελ απνθπιάθηζή ηεο ζηηο 24 Ηνύιε 1981, παξά ηηο επαλεηιεκκέλεο αηηήζεηο ηεο γηα άξζε ησλ όξσλ ηεο "πθ' όξσλ απόιπζεο". Σν δηαβαηήξην ηεο ην

δώζαλε ζηηο 25 Ηνύιε 1984 θαη ην δηθό κνπ έπαςε λα ηζρύεη ζηηο 31 Γεθεκβξίνπ 1984 ιόγσ ζηξαηνύ. 'Ίζρπζε πάιη κεηά ηηο 19 Απξίιε 1985 πνπ πήξα ηελ πξώηε αλαβνιή ζηξάηεπζεο γηα ιόγνπο πγείαο θαη έπαςε πάιη λα ηζρύεη ζηηο 19 Απξίιε 1987, όηαλ ηειείσζε απηή ε αλαβνιή. Σέηνηνπ είδνπο κεζνδεύζεηο θπιάθηζήο καο κέζα ζηα ζύλνξα ηεο Διιάδαο, καο θάλαλε λα αηζζαλόκαζηε ηελ Διιάδα ζαλ θπιαθή, κε ζπλέπεηα λα απνδξάκε από απηήλ, όπνηε καο δίλεηαη ε επθαηξία. 'Έηζη θάλακε κηα ζεηξά από ηαμίδηα ζηελ Δπξώπε, πνπ ππήξμαλ ηόζν απαξαίηεηα γηα καο, όπσο θαη ε ειεπζεξία γηα έλαλ θπιαθηζκέλν. Γπζηπρώο, πνιύ ιίγνη ήηαλ απηνί πνπ θαηάιαβαλ ηελ ζεκαζία απηώλ ησλ ηαμηδηώλ γηα καο, αθόκε θαη από ηνλ ρώξν ησλ ππνηηζεκέλσλ ζπληξόθσλ καο. Γη απηό, γηα λα θάλνπκε ηα ηαμίδηα απηά, ρξεηάζηεθε πάληα λα ζηεξηρηνύκε κόλν ζηηο δηθέο καο δπλάκεηο. Βιέπεηο όηη, γηα ηνλ πεξηζζόηεξν θόζκν, ε δσή ζνπ έρεη αμία κόλν όηαλ ζε βαζαλίδνπλε θη απηόο ν θόζκνο βξίζθεη ηόηε ηελ επθαηξία λα αζρνιεζεί καδί ζνπ. 'Όηαλ δελ ζε βαζαλίδνπλε ε δσή ζνπ ράλεη ην ελδηαθέξνλ πνπ έρεη γηα ηνπο άιινπο, άζρεηα αλ εζύ ζεσξείο όηη δηθαηνύζαη λα δήζεηο θαη θάπνην ρξνληθό δηάζηεκα ζαλ άλζξσπνο. 'Όηαλ είζαη έμσ από ηελ θπιαθή πνιινί ιίγνη ελδηαθέξνληαη γηα ην αλ δεηο ή αλ πεζαίλεηο. Μ' απηό ηνλ ηξόπν αλαγθάδνπλε πνιινύο πνπ βγαίλνπλ από ηελ θπιαθή, λα θάλνπλ θαηλνύξγηα "αδηθήκαηα" πξνθεηκέλνπ λα επηβηώζνπλε θη έηζη, κεηά από θάπνην δηάζηεκα, ηνπο μαλαθιείλνπλ ζηελ θπιαθή. 'Οκσο κ' εκέλα θαη ηελ ΢νθία δελ θαηαθέξαλε λα πεηύρνπλε θάηη ηέηνην. Κη όζν θη αλ ζα ραξνπνηνύζε πνιινύο ην λα καο μαλαδνύλε κέζα ζηελ θπιαθή, εκείο βξηζθόκαζηε ζηελ εμνρή θαη απνιακβάλνπκε ηνλ ήιην θαη ηελ ζάιαζζα. Πξνο ην παξόλ ηνπιάρηζηνλ γηαηί, όπσο ιέλε, "ν βίνο βξαρύο θαη ην κέιινλ αόξαηνλ". Σάββατο 12 Σεπτεμβρίου 1987 Άιινο έλαο ζηξαηηώηεο νδεγήζεθε ζην λα θαηαζηξέςεη ηελ δσή ηνπ, κε κπνξώληαο λα αληέμεη άιιν ηηο ηαπεηλώζεηο θαη ηνπο εμεπηειηζκνύο πνπ ηνπ επέβαιιε ζπζηεκαηηθά ν δνινθνληθόο κεραληζκόο ηνπ ζηξαηνύ. Ο 20ρξνλνο Θενθάλεο Μόιαο, αθνύ από ηνλ πεξαζκέλν Γεθέκβξε πνπ παξνπζηάζηεθε ζην ζηξαηό έθαλε ό, ηη πεξλνύζε από ην ρέξη ηνπ, γηα λα μεθύγεη από ηα καξηύξηα πνπ ηνπ επηβάιιαλε, θαη δελ ηα θαηάθεξε, ρηεο ζηηο 2 ε ώξα ην πξσί έθηαζε ζην ακήλ, εγθαηέιεηςε ηελ ζθνπηά πνπ θπινύζε, κπήθε ζην ζάιακό ηνπ θαη άξρηζε λα ππξνβνιεί αξηζηεξά-δεμηά. Από ηνπο ππξνβνιηζκνύο ζθνηώζεθαλ δύν άιινη ζηξαηηώηεο. Καηόπηλ εμαθαλίζηεθε νπιηζκέλνο θαη από ηόηε ηνλ ςάρλνπλε. Καηά πάζα πηζαλόηεηα ηα ζύκαηα, έρνληαο εθπαηδεπηεί από ηνλ ζηξαηό ζηελ απαλζξσπηά θαη ζηελ εθαξκνγή εμεπηειηζκώλ, ζα ηνπ είραλε θάλεη ηελ δσή ρεηξόηεξε θη απ' ηνλ ζάλαην. Θα είραλε γίλεη από απηνύο ηνπο ηδαληθνύο γηα ην θξάηνο ζηξαηηώηεο πνπ θαπρώληαη όηη "γακάλε θαη δέξλνπλε". Απηό όκσο πνπ ζίγνπξα δελ κάζαλε είλαη ην όηη καγθηέο θαη ηζακπνπθάδεο δελ πεξλάλε, όηαλ ν άιινο είλαη νπιηζκέλνο. Ζ ππνκνλή ηνπ αλζξώπνπ έρεη ηα όξηά ηεο. Αλ ηα ζπλερή θαη ζπζηεκαηηθά καξηύξηα πνπ επηβάιινληαη ζ' έλαλ άλζξσπν

μεπεξάζνπλ απηά ηα όξηα, απηόο ν άλζξσπνο ή ζα επαλαζηαηήζεη ή ζα ηξειαζεί. Καη ινγηθά ν πξώηνο δξόκνο είλαη πάληα πξνηηκόηεξνο. Βέβαηα ηνλ Θενθάλε Μόια ή ζα ηνλ ζθνηώζνπλ ή ζα ηνλ θιείζνπλε γηα όιε ηνπ ηελ δσή ζηε θπιαθή, αλ βέβαηα δελ πξνηηκήζεη λα απηνθηνλήζεη παξά λα πέζεη ζηα ρέξηα ηνπο. Γελ ηα θαηαθέξαλε, όκσο, λα ηνλ θάλνπλε λα πηζηέςεη όηη είλαη ζθνπιήθη πνπ κπνξνύλ νπνηαδήπνηε ζηηγκή λα ην παηήζνπλ, ρσξίο απηό λα κπνξεί λα αληηδξάζεη. Αλακθίβνια ε έζραηε απειπηζία θαη ε απόγλσζε, ζηελ νπνία νδεγεί ν ζηξαηόο πνιινύο θαληάξνπο, είλαη αζηεία πξάγκαηα γηα ηνλ ππνπξγό Δζληθήο 'Ακπλαο Υαξαιακπόπνπιν, πνπ πεξλάεη ηνλ θαηξό ηνπ κέζα ζηελ πνιπηέιεηα θαη ηελ ριηδή πνπ ηνπ εμαζθαιίδεη ην επάγγεικά ηνπ. Γηα ηνπο ππνπξγνύο Δζληθήο 'Ακπλαο ε δσή ελόο θαληάξνπ έρεη κηθξόηεξε αμία από έλα θόζκεκα, πνπ ζα θάλνπλ δώξν ζηελ γπλαίθα ηνπο ή ζηελ γθόκελά ηνπο. Γελ πεξηκέλνπκε, άιισζηε, απ' απηνύο ηίπνηα δηαθνξεηηθό, όπσο δελ πεξηκέλνπκε από ηα θαξθηλνεηδή θύηηαξα λα ζεβαζηνύλ ηελ δσή ησλ πγηώλ θπηηάξσλ. Ζ ηξαγσδία έγθεηηαη ζην γεγνλόο όηη ηνλ ππνπξγό Δζληθήο 'Ακπλαο, όπσο θαη όινλ ηνλ δνινθνληθό κεραληζκό ηνπ ζηξαηνύ, ηνλ ζηεξίδεη κε ηελ ςήθν ηεο, θαη κε ρίιηνπο δπν άιινπο ηξόπνπο, ε πιεηνςεθία ηνπ θόζκνπ. Καη είλαη ηξαγηθό νη γνλείο λα απνηεινύλ ηνπο θαιύηεξνπο θίινπο θαη ζπλεξγάηεο ησλ δνινθόλσλ ησλ παηδηώλ ηνπο. Δίηε ην ζέινπκε είηε όρη, από ηελ ζηηγκή πνπ νη γνλείο ζηέιλνπλ ην παηδί ηνπο ζην ζηξαηό, ην ζηέιλνπλ ελ γλώζεη ηνπο ζην ζάλαην. Σώξα αλ ηελ γιπηώζεη, πξάγκα πνπ είλαη θαη ην πην πηζαλό ζε θαηξό εηξήλεο, νύηε ηελ παηξίδα ζα δνμάζεη (όπσο ζα ηελ δόμαδε αλ ζθνησλόηαλε ζηνλ πόιεκν), νύηε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ (πνπ άκα ζθνησλόηαλε ζα κπνξνύζε απηή λα θαπρηέηαη όηη "έδσζε ην παηδί ηεο γηα ηελ παηξίδα"). Καη βέβαηα γηα ηνπο γνλείο, αλ ζθνησζεί ζε θαηξό εηξήλεο, είλαη πξνηηκόηεξν λα πάεη από "αηύρεκα ελ ώξα ππεξεζίαο", γηαηί ηόηε ζα πάξνπλ θαη ζηξαηησηηθή ζύληαμε, παξά λα πάεη από απηνθηνλία γηαηί ηόηε θαη ζα ηνλ βγάινπλ ηξειό θαη νη γνλείο δελ ζα πάξνπλε κία. Ο ζηξαηόο είλαη θαηά θάπνην ηξόπν ζαλ ηελ ξώζηθε ξνπιέηα. Κη νη γνλείο πνπ ζηέιλνπλ ηα παηδηά ηνπο ζην ζηξαηό γηα λα παίμνπλ εθεί απηό ην παηρλίδη, απηνί πξνζππνγξάθνπλ πξώηνη ηα εγθιήκαηα πνπ νη ζηξαηνθξάηεο κπνξνύλ, όπνηε ζειήζνπλ, λα δηαπξάμνπλ ζε βάξνο ησλ παηδηώλ ηνπο. Κη αλ όια ηα παξαπάλσ θαίλνληαη ππεξβνιηθά, ην γεγνλόο όηη ν Μαξαγθάθεο, όπσο θη άιινη 400 αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο γηα ζξεζθεπηηθνύο ιόγνπο, βξίζθεηαη αθόκα ζηελ θπιαθή, ρσξίο λα ππάξρεη θάπνην πνιππιεζέο θίλεκα δηακαξηπξίαο πνπ λ' απαηηεί ηελ απνθπιάθηζε όισλ ησλ αληηξξεζηώλ ζπλείδεζεο, είλαη ππεξαξθεηό γηα λα δείμεη ην αλ ζέινπλ νη 'Διιελεο λα ζηέιλνπλ ηα παηδηά ηνπο ζην ζηξαηό. Σν απόγεπκα ήξζε ν αδειθόο κνπ κε ηε γπλαίθα ηνπ θη ν θίινο καο ν γηαηξόο κε ηελ θνπέια ηνπ. Πεξάζακε όιν ην βξάδπ καδί θαη κεηά θαηεβήθακε θαη θάγακε ζε κηα παξαζαιάζζηα ηαβέξλα. 'Ύζηεξα απηνί γπξίζαλε ζηελ Αζήλα. Αλ θαη ράξεθα όηαλ ήξζαλε, ζηελ δηάξθεηα κε απνγνεηεύζαλε γηαηί, ελώ πεξίκελα από απηνύο λα αθνύζσ θαη λα ζπδεηήζνπκε ηίπνηα ελδηαθέξνλ, ε όιε ζπδήηεζε πεξηζηξάθεθε γύξσ από αλνύζηα θαη βαξεηά δεηήκαηα. Καη ην λα αθνύο αλζξώπνπο λα ζπδεηάλε γηα αζήκαληα πξάγκαηα, επεηδή δελ κπνξνύλ λα ζπδεηήζνπλ ηίπνηα άιιν,

ζε θνπξάδεη αιιά δελ ζε απνγνεηεύεη. ΢ε απνγνεηεύεη, όκσο, λα αθνύο αλζξώπνπο λα ζπδεηάλε γηα ηέηνηα πξάγκαηα, όηαλ μέξεηο όηη ζα κπνξνύζαλε λα κηιήζνπλ γηα θάηη πην ζνβαξό, αλ ην ζέιαλε. Σν γεγνλόο όηη δελ ην θάλνπλ δείρλεη μεθάζαξα ηελ επηθαλεηαθόηεηα ζηελ νπνία ηα θνηλσληθά πξόηππα θαη ζπλήζεηεο πεξηνξίδνπλ ηηο ζρέζεηο ηνπο. Απηά ηα πξόηππα θη απηέο ηηο ζπλήζεηεο νη πεξηζζόηεξνη θνβνύληαη λα ηα μεπεξάζνπλ κήπσο θαη δηαιπζνύλ νη ζρέζεηο ηνπο. Κη αλ θξίλσ από ηηο ζρέζεηο πνπ έρνπκε θάλεη θαηά θαηξνύο εγώ θαη ε ΢νθία θαη ηώξα πηα δελ ππάξρνπλ, απηόο ν θόβνο έρεη θάπνηα ινγηθή βάζε. 'Όηαλ μέξεηο όηη από ηελ ζηηγκή πνπ ζα μεπεξάζεηο ηα όξηα, πνπ ζνπ βάδνπλ απηά ηα πξόηππα θη απηέο νη ζπλήζεηεο, θηλδπλεύεηο νπνηαδήπνηε ζηηγκή λα κείλεηο κόλνο ζνπ, πνιύ εύθνια ελδίδεηο ζηε δηαηήξεζε επηθαλεηαθώλ ζρέζεσλ. Σα θνηλσληθά πξόηππα ζπκπεξηθνξάο έρνπλ απνηθηνπνηήζεη ζε ηέηνην βαζκό ηελ θαζεκεξηλή δσή πνπ, πνιιέο θνξέο, ε παξακηθξή ηνπο ακθηζβήηεζε αξθεί γηα λα ζ' εμνζηξαθίζεη από θάζε είδνπο θνηλσληθέο ζπλαλαζηξνθέο. Από ηελ άιιε κεξηά ε απνδνρή ηνπο ζε θάλεη λα κελ είζαη ν εαπηόο ζνπ αιιά έλαο θνηλσληθόο ξόινο πνπ ζα κπνξνύζε λα παηρηεί θη απ' νπνηνλδήπνηε άιιν αληί γηα ζέλα. Απηό είλαη πνπ ζε θάλεη λα αζθπθηηάο κέζα ζε ηέηνηνπ είδνπο ζρέζεηο. Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 1987 O ζηξαηόο θαη ε αζηπλνκία κε όπια, ζθπιηά, ειηθόπηεξα θη ό, ηη πην ζύγρξνλν κέζν δηαζέηνπλ νη δπλάκεηο θαηαζηνιήο, έρνπλ εμαπνιύζεη έλα θνβεξό αλζξσπνθπλεγεηό γηα ηελ ζύιιεςε ή, αλ ρξεηαζηεί, ηελ εμόλησζε ηνπ ηαιαίπσξνπ ζηξαηηώηε πνπ ηνλ αλάγθαζαλ λα ζθνηώζεη δύν ζπλαδέιθνπο ηνπ. Με ηέηνηεο αζηπλνκηθνζηξαηησηηθέο επηρεηξήζεηο επηδηώθνπλ λα ηξνκνθξαηνύλ ηνλ θόζκν θαη λα ηνλ πξνεηδνπνηνύλ γηα ην ηί ηνλ πεξηκέλεη, αλ πνηέ ηνικήζεη θαη ρξεζηκνπνηήζεη όπια γηα άιινπο ζθνπνύο από απηνύο πνπ ζέινπλ ηα αθεληηθά ηνπ. Σν κνλνπώιην ηεο θαηνρήο θαη ηεο ρξήζεο όπισλ αλήθεη απνθιεηζηηθά ζηνπο θύιαθεο ηνπ αλζξώπηλνπ θνπαδηνύ, ζηνλ ζηξαηό θαη ηελ αζηπλνκία, θη απηό πξέπεη λα ην βάινπλ όινη θαιά ζην κπαιό ηνπο. ΢' απηό απνζθνπνύλ ηέηνηνπ είδνπο ηξνκνθξαηηθέο επηρεηξήζεηο. ΢ηελ πεξίπησζε ηνπ Θενθάλε Μόια, θαλέλαο απ' όζνπο ηνλ θαηαδηώθνπλ δελ πηζηεύεη όηη είλαη ηόζν επηθίλδπλνο, ώζηε λα ζθνηώζεη μαλά θάπνηνλ άιιν. Ξέξνπλ όηη, πεξηζζόηεξν από όινπο, θάηη ηέηνην δελ ην ζέιεη ν ίδηνο, γηαηί δελ έρεη λα θεξδίζεη ηίπνηα από απηό. Υξεηάδνληαη όκσο θάπνηα δηθηνινγία γηα ηελ ηξνκνθξαηηθή ηνπο επηρείξεζε είηε απηή ε δηθηνινγία αξέζεη ζηνλ θόζκν είηε όρη. Κη ε δηθηνινγία ζηελ πεξίπησζε ηνπ ηαιαίπσξνπ ζηξαηηώηε είλαη όηη όινο ν θόζκνο θηλδπλεύεη λα ζθνησζεί από απηόλ!!! Καη δελ είλαη ιίγνη απηνί πνπ δηαζθεδάδνπλ κε ηνλ ηξόκν θαη ηελ αγσλία πνπ ε ηξνκνθξαηηθή απηή επηρείξεζε πξνθαιεί ζηνλ ζηξαηηώηε. Σα βάζαλα ηνπ ζηξαηηώηε ηθαλνπνηνύλ έλα αίζζεκα πνπ θαζεκεξηλά βξίζθεη όιν θαη πεξηζζόηεξνπο νπαδνύο: ηνλ θνηλσληθό ζαδηζκό. Αύξην αθήλνπκε ην ζπίηη εδώ θαη γπξίδνπκε ζηελ Αζήλα. Δλδέρεηαη λα μαλαέξζνπκε γηα ιίγεο κέξεο ζηελ δηάξθεηα ηνπ ΢επηέκβξε.

΢ίγνπξα καο σθέιεζε αξθεηά ε παξακνλή καο εδώ θαη καο έδσζε θαηλνύξγηεο δπλάκεηο γηα λ' αληηκεησπίζνπκε ηα πνηθίια πξνβιήκαηα πνπ καο πεξηκέλνπλ ζηελ Αζήλα. Ζ παξακνλή καο εδώ ήηαλ θάηη πνπ ην είρακε αλάγθε. Θπκάκαη ηνλ εαπηό κνπ πόζν κπνπρηηζκέλνο ήκνπλα όηαλ πξσηνήξζακε από ηελ Αζήλα θαη αηζζάλνκαη όηη από θείλε ηελ επνρή έρσ αιιάμεη αξθεηά. Σώξα λνηώζσ πνιύ πεξηζζόηεξν όηη είκαη ν εαπηόο κνπ. Δίλαη απαξαίηεην, θάπνπ-θάπνπ, ν άλζξσπνο λα απνκνλώλεηαη γηα λα κπνξεί λα απηνζπγθεληξώλεηαη θαη λα θάλεη κηα γεληθή ζεώξεζε ηεο δσήο ηνπ. Καη θάηη ηέηνην είλαη εμαηξεηηθά δύζθνιν κέζα ζε κηα κεγαινύπνιε, όπνπ ζε θάλνπλ θάζε ζηηγκή λα λνηώζεηο αξηζκόο. Βέβαηα ζηελ πόιε θάλεηο θαη δέθα πξάγκαηα πνπ εθθξάδνπλ ηελ πξνζσπηθόηεηά ζνπ, όκσο ηνλ πεξηζζόηεξν θαηξό ηνλ πεξλάο ζαλ έλα αλώλπκν κέινο ηνπ πιήζνπο. Απηό ην ηειεπηαίν άιισζηε επηδηώθεη θαη ε πνιενδνκία κηαο κεγαινύπνιεο. Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ θαπηηαιηζκνύ ν άλζξσπνο δελ πξέπεη λα αηζζάλεηαη μερσξηζηή νληόηεηα αιιά γξαλάδη ηεο θνηλσληθήο κεραλήο. Γη απηό θη όηαλ θάπνηνο αξλεζεί λα ιεηηνπξγήζεη γηα ηελ θνηλσληθή κεραλή, απηή ηνλ καγθώλεη κέζα ζηα γξαλάδηα ηεο θαη πξνζπαζεί λα ηνλ ζπληξίςεη. Απξνζάξκνζηνπο αλζξώπνπο δελ κπνξεί λα δερηεί κηα θνηλσλία πνπ νη ιεηηνπξγίεο ηεο είλαη ξπζκηζκέλεο κέρξη θαη ηελ ηειεπηαία ιεπηνκέξεηα. Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου 1987 Γπξίζακε ζηελ Αζήλα ην απόγεπκα. ΢ην ιεσθνξείν πνπ καο έθεξε πίζσ δηάβαζα γηα ηνλ ζάλαην ηνπ Υξήζηνπ Αλαζηαζηάδε ζε ειηθία 77 ρξνλώλ. 'Όπσο έγξαθε ε "Διεπζεξνηππία" ν Υξήζηνο Αλαζηαζηάδεο ππήξμε κέινο ηεο Σεηάξηεο Γηεζλνύο, ζπλεξγάηεο ηνπ Π. Πνπιηόπνπινπ θαη ηνπ Πάκπιν θαη εκςπρσηήο ησλ εθδόζεσλ "Πξσηνπνξηαθή Βηβιηνζήθε". Δγώ ηνλ Υξήζην Αλαζηαζηάδε ηνλ γλώξηζα πξηλ από 13 ρξόληα, ην 1974. Σόηε ήκνπλα 18 ρξνλώλ θαη είρα κόιηο ηειεηώζεη ην γπκλάζην (εμαηάμην ηόηε) θαη είρα κπεη ζηελ Πάληεην, ζθνπεύνληαο λα ζπνπδάζσ πνιηηηθέο επηζηήκεο. Δίρε κόιηο ηειεηώζεη ε δηθηαηνξία ησλ ζπληαγκαηαξρώλ θαη, όπσο ε πιεηνςεθία ηεο λενιαίαο ηόηε, έηζη θη εγώ ήκνπλα ζπλεπαξκέλνο κε ηελ πνιηηηθή, πνπ κεηά από 7 ρξόληα πνπ ήηαλ ππό απαγόξεπζε, ηώξα θπξηαξρνύζε ζηελ θνηλσληθή δσή. Γεθάδεο ήηαλ ηόηε ηα θόκκαηα θαη νη πνιηηηθέο νξγαλώζεηο πνπ βγάδαλε εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά θαη πξνζπαζνύζαλ λα καδηθνπνηεζνύλ, γηα λα εθκεηαιιεπηνύλ ηηο θαηλνύξγηεο ηζηνξηθέο ζπλζήθεο πνπ ηνπο εμαζθάιηδαλ απμεκέλν ελδηαθέξνλ θαη πξνζνρή από ηελ κεξηά ηνπ θόζκνπ. Μεηαμύ απηώλ, ε πην αδύλακε αξηζκεηηθά, αιιά από ηηο πην πξνσζεκέλεο ζηηο ζέζεηο ηεο ππέξ ηεο εξγαηηθήο ηάμεο νξγάλσζε ήηαλ ην Κνκκνπληζηηθό Γηεζληζηηθό Κόκκα Διιάδαο, κηα ηξνηζθηζηηθή νξγάλσζε πνπ ππήξρε από ην 1946 αιιά κέρξη ηελ κεηαπνιίηεπζε ηνπ 1974 ιεηηνπξγνύζε ζηελ παξαλνκία. Ζ νξγάλσζε απηή από ηνλ Αύγνπζην ηνπ 1974 άξρηζε λα βγάδεη κηα εβδνκαδηαία ηεηξαζέιηδε εθεκεξηδνύια, ηελ "Δξγαηηθή Πάιε". Από ην δεύηεξν θη όιαο θύιιν ηεο ε εθεκεξίδα απηή άξρηζε λα γλσξίδεη δηώμεηο, ηόζν από ηελ κεξηά ηεο αζηπλνκίαο, όζν θη από ηελ κεξηά ησλ θνκκαηόζθπισλ ηνπ Κ.Κ.Δ. Καη κάιηζηα ν εθδόηεο ηεο Γηάλλεο

Φειέθεο ππήξμε ν έλαο από ηνπο δύν ζπιιεθζέληεο ηεο πξώηεο κεηά ηελ κεηαπνιίηεπζε δηαδήισζεο πνπ δηαιύζεθε βίαηα από ηελ αζηπλνκία. H αζπκβίβαζηε ηαμηθή γξακκή ηεο εθεκεξίδαο ζε ζπλδπαζκό κε ηηο δηώμεηο πνπ πθίζηαην, κε θάλαλε λα έξζσ ζ' επαθή κ' απηνύο πνπ ηελ βγάδαλε. Πξώηνλ απ' όινπο γλώξηζα ηνλ Γηάλλε Φειέθε ηνλ Ννέκβξε ηνπ 1974 θη από θεη θη έπεηηα ζπκκεηείρα ζηηο δξαζηεξηόηεηεο ηεο νξγάλσζεο ζαλ "ζπκπαζώλ", ζύκθσλα κε ηελ θνκκνπληζηηθή νξνινγία. ΢ηελ ζπληαθηηθή επηηξνπή ηεο εθεκεξίδαο θπξίαξρν ξόιν έπαηδε ν Υξήζηνο Αλαζηαζηάδεο. Σνλ γλώξηζα, αλ δελ θάλσ ιάζνο, ζην ηππνγξαθείν πνπ ηππσλόηαλε ε "Δξγαηηθή Πάιε", κηα κέξα πνπ ρξεηάζηεθε λα ζπκκεηάζρσ θη εγώ ζηελ αξζξνγξαθία ηεο εθεκεξίδαο. Απηό πνπ κνπ έθαλε ηόηε ηελ κεγαιύηεξε εληύπσζε απ' απηόλ ήηαλ ε ειηθία ηνπ. 'Οια ηα άηνκα πνπ είρα γλσξίζεη κέρξη ηόηε ζαλ ζπλεξγάηεο ζηελ εθεκεξίδα ήηαλ ιηγόηεξν από ζαξάληα ρξνλώλ. Ο Υξήζηνο ηόηε ήηαλ πάλσ από 60. Κη όκσο, παξόιν πνπ ήηαλ ηόηε 46 ρξόληα κεγαιύηεξόο κνπ, κε αληηκεηώπηδε κε ηελ κεγαιύηεξε επγέλεηα θαη ζεβαζκό θαη έθηαζε κηα θνξά ζην ζεκείν λα δώζεη ζ' έλα άξζξν κνπ γηα θνηηεηηθά πξνβιήκαηα ηελ ζέζε ηνπ θύξηνπ άξζξνπ ηεο εθεκεξίδαο. Μεηά από έλα πεξίπνπ ρξόλν έθπγα από ηελ νξγάλσζε θαη κέρξη λα κε θιείζνπλ ζηελ θπιαθή ην 1978 ηνλ έβιεπα κόλν ζηηο δηαδειώζεηο. Μνινλόηη ζα πεξίκελε θαλείο λα κε αληηκεησπίδεη ζαλ "απνζηάηε" θαη λα κνπ θξαηάεη θαθία, απηόο πάληα κε πιεζίαδε θαη κε ραηξεηνύζε κε ηνλ πην εγθάξδην ηξόπν. Από ηόηε πνπ βγήθα από ηελ θπιαθή δελ ηνλ μαλαείδα κέρξη πέξπζη ηνλ ΢επηέκβξε, πνπ ηνλ είδα γηα ηειεπηαία θνξά. 'Ζηαλ ζηνλ ζηαζκό ηνπ ειεθηξηθνύ ηνπ Νένπ Φαιήξνπ, ην βξάδπ ηεο ιήμεο ηνπ θεζηηβάι ηεο "Απγήο", όπνπ πεγαίλακε εγώ θαη ε ΢νθία θαη πνπιάγακε ηα βηβιία ηεο, κνηξάδνληαο ηαπηόρξνλα πξνθεξύμεηο γηα ην θιείζηκν ηνπ Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο θαη καδεύνληαο ππνγξαθέο γηα ηνλ ίδην ζθνπό. Κνπβαινύζε δύν κεγάιεο ζαθνύιεο κε βηβιία ηεο "Πξσηνπνξηαθήο Βηβιηνζήθεο" πνπ ηα είρε πάεη θη απηόο θαη ηα πνπινύζε ζην θεζηηβάι. Μαο ράξηζε έλα βηβιίν κε αθηέξσζε θη εγώ αγόξαζα άιιν έλα ζε ηηκή θόζηνπο. Σνπ ραξίζακε θη εκείο ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο θαη αγόξαζε θη άιια ηξία αληίηππα. Μαο έδσζε ην ηειέθσλό ηνπ γηα λα ζπλελλνεζνύκε λα ηνπ πάκε θη άιια αληίηππα ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο, πνύ, όπσο έιεγε, κπνξνύζε λα ηα δηαθηλήζεη. Καηέβεθε ζηελ Οκόλνηα θη εκείο ζπλερίζακε. Γελ ηνλ πήξακε ηειέθσλν θαη δελ ηνλ μαλαείδακε από ηόηε. Σώξα γηαηί ηα γξάθσ όια απηά; Σα γξάθσ γηαηί αηζζάλνκαη ηηκή κνπ πνπ ηνλ γλώξηζα, άζρεηα αλ νη ζρέζεηο καο ππήξμαλ πάληα πεξηνξηζκέλεο. 'Ζηαλ έλαο πξαγκαηηθόο ηδενιόγνο πνπ δελ πξόδσζε πνηέ ηνλ αγώλα ηνπ γηα κηα θνηλσλία ρσξίο θαηαπίεζε θαη εθκεηάιιεπζε αλζξώπνπ από άλζξσπν. Οη Αξραίνη 'Διιελεο ιέγαλε "κεδέλα πξν ηνπ ηέινπο καθάξηδε". Δκείο είδακε ηνλ Υξήζην έλα ρξόλν πξνηνύ πεζάλεη λα θνπβαιάεη κόλνο ηνπ, αλ θαη γέξνο άλζξσπνο, ηηο ζαθνύιεο κε ηα βηβιία πνπ πίζηεπε όηη πξέπεη λα δηαβάζεη ν θόζκνο γηα λα μεζηξαβσζεί. ΢εκλόο θαη αθνζησκέλνο ζηνλ αγώλα ηνπ κέρξη ην ηέινο. Καη κνινλόηη 76 ρξνλώλ ηόηε, ήηαλ πξόζπκνο λα πξνσζήζεη ην βηβιίν κηαο αλαξρηθήο, παξόιν πνπ από ηα ληάηα ηνπ άθνπγε από ηνπο άιινπο θνκκνπληζηέο ηα ρεηξόηεξα ιόγηα γηα ηνπο αλαξρηθνύο. Σελ επνρή πνπ νη ίδηνη νη αλαξρηθνί

εθδόηεο εθεκεξίδσλ θαη πεξηνδηθώλ θξύβαλε αθόκα θαη ηελ ύπαξμε απηνύ ηνπ βηβιίνπ, όπσο ζπλερίδνπλ λα θάλνπλ κέρξη ζήκεξα. 'Άλζξσπνη ζαλ ηνλ Υξήζην Αλαζηαζηάδε έρνπλ κείλεη ιίγνη ζήκεξα θαη όζν πεξλάεη ν θαηξόο κέλνπλ αθόκα ιηγόηεξνη. Απνηεινύλ δσληαλέο απνδείμεηο γηα ηελ ύπαξμε κηαο άιιεο επνρήο, ηεο επνρήο ησλ επαλαζηάζεσλ θαη ησλ πνιέκσλ πνπ ζπγθιόληζαλ ηελ Δπξώπε ην πξώην κηζό ηνπ αηώλα. Μηαο επνρήο πνπ νη αλαξρηθνί θη νη θνκκνπληζηέο δίλαλε ηελ δσή ηνπο γηα ηελ επαλάζηαζε, αθόκα θη αλ πίζηεπαλ όηη ε γεληά ηνπο δελ ζα δήζεη αξθεηά γηα λα δεη ηελ επηθξάηεζή ηεο. Μπνξεί πνιινί επαλαζηάηεο ηεο επνρήο εθείλεο λα ζθνηώζεθαλ θη αθόκε πεξηζζόηεξνη λα ζπκβηβαζηήθαλε, νη ιίγνη όκσο πνπ παξακείλαλε πηζηνί ζηηο ηδέεο ηνπο πξέπεη λα απνηεινύλ παξάδεηγκα πξνο κίκεζε γηα ηνπο λεόηεξνπο, γηαηί ελζαξθώλνπλ θάηη πνπ ειάρηζηνη ιακβάλνπλ ππ' όςε ηνπο ζηηο κέξεο καο: ηελ επαλαζηαηηθή εζηθή. Μηα εζηθή πνπ θπξίαξρα ραξαθηεξηζηηθά ηεο είλαη θαη ε αιιειεγγύε θαη ε ζπλέπεηα πξνο ηηο επαλαζηαηηθέο ηδέεο, αμίεο πνπ δπζηπρώο ζπαλίδνπλ ζηνπο ζεκεξηλνύο αλαξρηθνύο ηεο Δπξώπεο, πνπ θαηά κεγάιν κέξνο έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ αζηηθή εζηθή θαη ηνπο θαηεζηεκέλνπο θαλόλεο ζπκπεξηθνξάο. Γη απηνύο πνπ δήζαλε εθείλε ηελ επνρή ησλ επαλαζηάζεσλ θαη ησλ πνιέκσλ, ε ιέμε ζύληξνθνο έρεη άπεηξα κεγαιύηεξε βαξύηεηα απ' ό,ηη έρεη ζήκεξα γηα ηνπο λεόηεξνπο. Αθόκα θη απ' ηνλ ηξόπν πνπ κηιάλε γηα ηηο ηδέεο ηνπο, θαηαιαβαίλεη θαλείο ηνλ ζεβαζκό πνπ απηνί νη γέξνη επαλαζηάηεο ηξέθνπλ γη' απηέο. ΢ήκεξα έρνπκε θηάζεη ζε ζεκείν λα ζεσξείηαη "καγθηά" λα κηιάεη θαλείο πεξηθξνλεηηθά γηα ηηο ηδέεο ηνπ. Μηα αθόκε ζηπγλή δνινθνλία "ππόπηνπ" πνιίηε από ηελ αζηπλνκία ζεσξήζεθε απόιπηα δηθηνινγεκέλε από ηνπο δηθαζηέο. Με βνύιεπκα απαιιάμαλε από θάζε θαηεγνξία ηέζζεξηο κπάηζνπο, πνπ κελύζεθαλ, ζαλ ππεύζπλνη γηα ηελ δνινθνλία ηνπ 18ρξνλνπ Μαλώιε Καλδαλνιέσλ, από ηελ κεηέξα ηνπ ζύκαηνο. Ζ δνινθνλία έγηλε ζηηο 10 Ηαλνπαξίνπ πέξπζη κπξνζηά ζην 401 ΢ηξαηησηηθό Ννζνθνκείν, όηαλ ην απηνθίλεην πνπ επέβαηλε ν Καλδαλνιέσλ έγηλε θόζθηλν από ηηο ζθαίξεο ησλ ηεζζάξσλ κπάηζσλ, γηαηί ζεσξήζεθε ύπνπην θαη πξνζπάζεζε λα δηαθύγεη. Σν ζύκα επέβαηλε ζην πίζσ θάζηζκα. Σξεηο άιινη λεαξνί, δπν αγόξηα θαη κηα θνπέια, πνπ βξηζθόληνπζαλ ζην ίδην απηνθίλεην θαη γιύησζαλ ηνλ ζάλαην από ηηο ζθαίξεο, δελ γιύησζαλ από ηνπο δηθαζηέο πνπ, πξηλ από ιίγνπο κήλεο, θξόληηζαλ λα ηνπο θπιαθίζνπλ όινπο κε δηάθνξεο θαηεγνξίεο ρσξίο ηδηαίηεξε βαξύηεηα. Πνιύ ζα ην 'ζέιαλ νη δηθαζηέο λα κελ εκπιαθνύλ ζε ηέηνηνπ είδνπο αζηπλνκηθέο επηρεηξήζεηο, πξάγκα πνπ ζα είρε επηηεπρηεί αλ νη επηβάηεο ηνπ απηνθηλήηνπ είραλ ζθνησζεί όινη θαη δελ ππήξραλ κάξηπξεο. Μηα όκσο πνπ θάηη ηέηνην δελ έγηλε, θξόληηζαλ λα ηνπο θιείζνπλ ζηελ θπιαθή γηα λα ηνπο δείμνπλ ηη ηνπο πεξηκέλεη, αλ επηκείλνπλ λα "παίξλνπλ ηνλ θαθό δξόκν" θαη λα θαηαζέηνπλ ζαλ κάξηπξεο "αλαθξίβεηεο" ζε βάξνο αζηπλνκηθώλ, ζε ελδερόκελε δίθε ησλ ηειεπηαίσλ. Δίκαη ζρεδόλ βέβαηνο όηη αλ ηα ηξία παηδηά πνπ επέδεζαλ, είραλ δερηεί λα "επηζηξέςνπλ ζηνλ θαιό δξόκν" κε θαηαζέηνληαο "αλαθξίβεηεο" ζε βάξνο ησλ αζηπλνκηθώλ, νη δηθαζηέο δελ ζα ηα βάδαλε ζηελ θπιαθή.

Οη δηθαζηέο ακείβνληαη θαιά γηα απηήλ ηελ ηέηνηνπ είδνπο απνλνκή ηεο δηθαηνζύλεο. 'Όκσο ε ακνηβή είλαη γιπθηά θαη ηελ δηεθδηθνύλε πνιινί. Οη πξώηνη πνπ έρνπλ άρηη ηνπο δηθαζηέο, γηαηί ακείβνληαη γηα ην ζεάξεζην έξγν ηνπο, είλαη νη δηθεγόξνη. Ζ αγαλάθηεζε ησλ δηθεγόξσλ γηα ηα πξνλόκηα ησλ δηθαζηώλ έθηαζε ζην απξνρώξεην ηνλ πεξαζκέλν Ηνύιε, πνπ ν πξόεδξνο ηνπ Γηθεγνξηθνύ ΢πιιόγνπ ηεο Αζήλαο Φώηεο Κνπβέιεο, κε αλαθνίλσζή ηνπ πξνο ηνλ ζύιινγν, θαηήγγεηιε ηελ ιεηηνπξγία θπθισκάησλ πνπ πξνσζνύλ ζαλ δηθεγόξνπο ζηηο πην νηθνλνκηθά πξνζνδνθόξεο δίθεο πξώελ δηθαζηέο θαη ζηξαηνδίθεο. Σα ίδηα επαλέιαβε ν Κνπβέιεο θαη ζηελ νινκέιεηα ησλ πξνέδξσλ ησλ δηθεγνξηθώλ ζπιιόγσλ όιεο ηεο ρώξαο πνπ ζπλεδξίαζε πξηλ θάηη κέξεο. Κη νη θαηαγγειίεο ηνπ έγηλαλ απ' απηήλ δεθηέο. Βέβαηα νη δηθαζηέο κ' όια απηά έρνπλ αξρίζεη αλαθξίζεηο ζε βάξνο ηνπ Κνπβέιε θαη όζσλ ηνλ ππνζηεξίδνπλ. 'Οκσο, αξγά ή γξήγνξα, ζα θαηαιάβνπλ όηη θαη νη δηθεγόξνη ζήκεξα απνηεινύλ αξθεηά ηζρπξή νηθνλνκηθά ζπληερλία, πνπ δηαζέηεη γη απηό αξθεηή δύλακε λα ππεξαζπίδεη ηα ζπκθέξνληά ηεο. Κάηη άιιν πνπ αμίδεη λ' αλαθεξζεί είλαη νη ζπκπινθέο κεηαμύ κπάηζσλ θαη θληηώλ πνπ έγηλαλ ρηεο ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, κεηά από εληνιή πνπ έδσζε ν Νενδεκνθξάηεο δήκαξρνο ηεο Αζήλαο 'Δβεξη πξνο ηνπο ππαιιήινπο ηνπ δήκνπ γηα λα θαηεβάζνπλ ηα εθαηνληάδεο παλό θαη αεξνπαλό ησλ θληηώλ πνπ δηαθήκηδαλ ην θεζηηβάι ηνπο. Από ην 1974 κέρξη πέξπζη, ζηελ αξρή κε δήκαξρν ηεο Αζήλαο ηνλ Παπαζενδώξνπ ηεο Δλσκέλεο Αξηζηεξάο θη έπεηηα ηνλ Μπέε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ., νη θλίηεο ήηαλ ειεύζεξνη λα γεκίδνπλ ηελ Αζήλα κε ηηο αθίζεο θαη ηα παλό ηνπο θαη λα ζθίδνπλ ηηο αθίζεο θαη ηα παλό άιισλ κηθξόηεξσλ πνιηηηθώλ νξγαλώζεσλ ηεο αξηζηεξάο θαζώο, βέβαηα, θαη ησλ αλαξρηθώλ. Οξγαλσκέλνη ζηξαηησηηθά ζηα γλσζηά "ΚΝΑΣ" ζαπίδαλε ζην μύιν θαη ηξνκνθξαηνύζαλ θάζε άιιε αξηζηεξή νξγάλσζε πνπ ήζειε λα εθθξαζηεί κ' απηά ηα κέζα καδηθήο πξνπαγάλδαο. Μέρξη θαη ηηο αθίζεο πνπ ελεκέξσλαλ ηνλ θόζκν γηα απεξγίεο πείλαο θξαηνπκέλσλ γηα πνιηηηθνύο ιόγνπο ζθίδαλε θαη πιαθώλαλε ηνπο αθηζνθνιιεηέο ζην μύιν. Καη ε ΢νθία θαη ν αδειθόο κνπ θηλδύλεςαλ λα ρηππεζνύλ άγξηα απ' απηνύο ζε θάζεηο πνπ θνιιάγαλε αθίζεο ή ηξηθάθηα, γηα ηελ απεξγία πείλαο πνπ θάλακε εγώ, ν Γηάλλεο ΢θαλδάιεο θη ν Κπξηάθνο Μνίξαο, γηα λα βγνύκε από ηελ θπιαθή κεηά ηελ άλνδν ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ζηελ εμνπζία. Καη αμίδεη λα ζεκεησζεί θαη ην όηη ε ΢νθία είρε δερηεί επίζεζε θληηώλ θαη πξνηνύ κπεη θπιαθή, ελώ ν αδειθόο κνπ, ε κόλε θνξά πνπ θηλδύλεςε λα θάεη μύιν γηα αθηζνθόιιεζε, ήηαλ από θλίηεο. Μέρξη θη ν αδειθόο ηεο ΢νθίαο, ην πεξηζζόηεξν μύιν πνπ έρεη θάεη ζηελ δσή ηνπ, ην έρεη θάεη από θλίηεο αλάκηθηνπο κε παζνθηδήδεο. Πνιινί ππήξμαλ ζύκαηα ησλ θληηώλ όια απηά ηα ρξόληα. Γη απηό είκαη ζίγνπξνο, όηη ε πιεηνςεθία ησλ Αζελαίσλ ζα ηθαλνπνηήζεθε από απηό ην άδνμν ηέινο ηεο ηξνκνθξαηίαο ησλ θληηώλ. Σν θπλήγη ηνπ ζηξαηηώηε ζπλερίδεηαη. 'Όινη νη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο γύξσ από ηελ Καβάια έρνπλ απηνδηνξηζηεί κπάηζνη θαη ζπλαγσλίδνληαη ν έλαο ηνλ άιιν, γηα ην πνηόο ζα δώζεη ηηο πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηελ αζηπλνκία. Μέρξη θαη κηα ηζνπάληζζα πνπ θύιαγε γίδηα έηξεμε ζηελ αζηπλνκία λα πεη όηη ηνλ είδε θαη

όηη ηεο δήηεζε λ' αγνξάζεη γίδηα. Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 1987 Οη δηθαζηέο ξίμαλε 10 ρξόληα θπιαθή ζηελ 27ρξνλε Γηνλπζία Κώλζηα γηαηί "ζαγήλεπε" ηαμηηδήδεο, ηνπο "παξέζπξε" ζην ζπίηη ηνπο, ηνπο "θνίκηδε" κε ππλσηηθό θαη ηνπο έθιεβε. Σώξα πώο γηα ηνπο δηθαζηέο νη ηαμηηδήδεο είλαη αζώεο παξζέλεο πνπ "ζαγελεύνληαη" θαη "θνηκίδνληαη", όηαλ, ηνπιάρηζηνλ ε κηζή Αζήλα μέξεη όηη, όπνηνο κπεη ζε ηαμί, θηλδπλεύεη, αλ δελ είλαη ηεο αξεζθείαο ελόο πξνθιεηηθνύ θαη αζπλείδεηνπ ηαμηηδή, λα βξεζεί από ην ηαμί ζην δξόκν άζρεηα αλ πιεξώλεη ηελ θνύξζα, απηό είλαη έλα αθόκε από ηα πνιιά, γηα ηα νπνία θαλείο δελ ζα απαηηήζεη από ηνπο δηθαζηέο λα δώζνπλ ιόγν. 'Άιισζηε νη ηαμηηδήδεο, όπσο θαη νη θνξηεγαηδήδεο θαη νη νδεγνί ιεσθνξείσλ, έρνπλ πάληα κε ην κέξνο ηνπο ηηο εθεκεξίδεο θαη ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, πνπ ηνπο βιέπνπλ ζαλ αμηνζαύκαζηνπο θαη αμηνδήιεπηνπο 'Διιελεο Ράκπν πνπ "γακνύλε θαη δέξλνπλε". Καη αλ θάπνηα γπλαίθα, πνπ ζαλ γπλαίθα πξέπεη ζύκθσλα κε ηελ άπνςε όισλ ησλ αξζεληθώλ λα απνδέρεηαη αδηακαξηύξεηα ηνλ ξόιν ηνπ ζύκαηνο ησλ Διιήλσλ απηώλ Ράκπν, θαηαθέξεη κε ηελ επθπΐα ηεο λα ηνπο μεθηηιίζεη, ηόηε απηή ε γπλαίθα αλαγνξεύεηαη ακέζσο από ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο ζε δεκόζην θίλδπλν ππ' αξηζκόλ 1, ζε "γπλαίθα-θάληαζκα", ζε "΢αιώκε", θαη εμαπνιύνληαη ελαληίνλ ηεο όια ηα αξζεληθά γηα λα ηελ εμνληώζνπλ, ώζηε λα πάςεη λα απνηειεί έκπξαθηε ακθηζβήηεζε ηεο ςεύηηθεο εηθόλαο πνπ έρνπλ θαιιηεξγήζεη γηα ηνλ εαπηό ηνπο. Καη όηαλ ηελ βάινπλ ζην ρέξη, όπσο ηειηθά θαηαθέξαλε κε ηε Γηνλπζία Κώλζηα, αηζζάλνληαη αθόκε πεξηζζόηεξν ηαπεηλσκέλνη ζαλ άληξεο, αλ απηή θξαηήζεη ςειά ην θεθάιη θαη αξλεζεί λα απνδερηεί ηέηνηεο παξάινγεο θαηεγνξίεο, όπσο έθαλε ε Γηνλπζία Κώλζηα. Καη ην κίζνο ηνπο θαη ηα θνκπιεμηθά ηνπο αηζζήκαηα θηάλνπλ ζην απνθνξύθσκά ηνπο, όηαλ βιέπνπλ όηη, νύηε ην μύιν νύηε ηα άιια βαζαληζηήξηα (πνπ θάπνηνη "ζπθνθάληεο" ιέλε όηη ρξεζηκνπνηεί ε αζηπλνκία γηα λα απνζπάζεη νκνινγίεο) επαξθνύλ γηα λα "ζπάζνπλ" κηα ηέηνηα γπλαίθα, όπσο έγηλε κε ηελ Γηνλπζία Κώλζηα. Σόηε ην κόλν πνπ ηνπο κέλεη είλαη ε πνιύρξνλε εμνλησηηθή θπιάθηζε γηα ηέηνηα αδηθήκαηα, έξγν πνπ απνηειεί εηδηθόηεηα θαη πξνζθηιή απαζρόιεζε ησλ δηθαζηώλ. Σσλ δηθαζηώλ πνπ αξέζθνληαη λα αζσώλνπλ θνληάδεο, όηαλ απηνί έρνπλ ζθνηώζεη "ππόπηνπο", γπλαίθεο κπάηζσλ ή νκνθπιόθηινπο, λα αθήλνπλ πξνζσξηλά ή νξηζηηθά ειεύζεξνπο βηαζηέο πνπ θαηά ιάζνο πέθηνπλ ζηα ρέξηα ηνπο, λα "θαζαξίδνπλ" κε αζήκαληεο πιεξσηέεο πνηλέο καζηξνπνύο θαη ληαβαηδήδεο, λα απαιιάζζνπλ κε βνπιεύκαηα θαηαρξαζηέο εθαηνληάδσλ εθαηνκκπξίσλ θ.ν.θ. Γπζηπρώο, άλζξσπνη όπσο ε Γηνλπζία Κώλζηα ζπγθεληξώλνπλ πάλσ ηνπο θαη ην κίζνο αλαξρηθώλ, όπσο εγώ θαη ε ΢νθία είρακε ηελ θαθή ηύρε λα δηαπηζηώζνπκε. Κη απηό ζπκβαίλεη γηαηί πνιινί αλαξρηθνί ζηελ Διιάδα είλαη πξώηα θαιινθξάηεο θαη κεηά αλαξρηθνί. 'Άιινο έλαο "δηθαζηηθόο άζινο" από ηνπο εξαζηέο ηεο δηθαηνζύλεο δηθαζηέο, πνπ ηεο απνδεηθλύνπλ θαζεκεξηλά ηνλ έξσηά ηνπο γη απηήλ, είλαη ε ρηεζηλή θαηαδίθε ζε ελάκηζε ρξόλν θπιαθή ελόο

θνπθαξά Αηζίνπα, επεηδή, θαη θαιά, ελόριεζε ηνπο ηζνιηάδεο ζην κλεκείν ηνπ 'Αγλσζηνπ ΢ηξαηηώηε. Μαο απαγνξεύεηαη λα πνύκε όηη ζηελ πεξίπησζε ηνπ Αηζίνπα Μάξθνο Σδην 'Αιεκ νη δηθαζηέο κε ηελ πνηλή πνπ ηνπ ξίμαλε, πινπνηήζαλε ηνλ θπιεηηθό ξαηζηζκό ηνπο, όπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Υξηζηίλαο Κνπιαηζίδνπ πινπνηήζαλε ηνλ θνηλσληθό ξαηζηζκό ηνπο, όπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Γηνλπζίαο Κώλζηα πινπνηήζαλε ηνλ ξαηζηζκό ηνπο απέλαληη ζηηο γπλαίθεο, γηαηί καο απαγνξεύεηαη ε θξηηηθή ησλ δηθαζηηθώλ απνθάζεσλ. Σν όηη ν Μάξθνο Σδην 'Αιεκ θαηάθεξε λα μεθύγεη από ηνλ θύθιν ηνπ ζαλάηνπ από πείλα ηεο Αηζηνπίαο θαη ήξζε ζηελ Διιάδα, δελ κπόξεζαλ λα ηνπ ην ζπγρσξήζνπλ απηνί πνπ ζαλ ιύζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο πείλαο ηεο Αηζηνπίαο βιέπνπλ πεξηζζόηεξα δηθαζηήξηα θαη πεξηζζόηεξε αζηπλνκία. Αλ ήηαλ ζην ρέξη ησλ Διιήλσλ δηθαζηώλ ζα ζηέιλαλε όινπο ηνπο κεηαλάζηεο από ηνλ ηξίην θόζκν πίζσ ζηηο παηξίδεο ηνπο, όπσο ζα ζηείινπλ θαη ηνλ Αηζίνπα, όηαλ ηειεηώζεη ε πνηλή ηνπ. 'Άιισζηε πνηέ νη δηθαζηέο δελ κεηαλαζηεύνπλ. Απηό ην εθιεθηό είδνο αλζξώπσλ παληνύ επδνθηκεί θαη θαηαδηθάδεη θησρνύο αλζξώπνπο ζε θπιάθηζε ή ζε ζάλαην. Καη ζαλ λα κελ έθηαλε γηα ρηεο απηή ε πεξηπνίεζε ηεο δηθαηνζύλεο από ηνπο ζεξάπνληέο ηεο δηθαζηέο, πνπ ζίγνπξα είλαη ειάρηζηε κπξνζηά ζ' όζελ δελ βιέπεη ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο, θαηαδηθάζαλε θαη ηνλ Φνιίλη ζε 4 κήλεο θπιαθή γηα ρξήζε πιαζηνύ δηαβαηεξίνπ. 'Οκσο ν Φνιίλη δελ είλαη "αράξηζηνο" γηα ηελ "αγάπε" πνπ ηνπ έρνπλ δείμεη κέρξη ηώξα θαη ζα ηνπο θάλεη λα ζπκνύληαη ρξόληα ηα "θαιά" πνπ κέρξη ηώξα ηνπ έρνπλε θάλεη. Γήισζε όηη αλ πξόθεηηαη λα ηνλ εθδώζνπλ ζαλ θνηλό εγθιεκαηία, αο εθδώζνπλ θαιύηεξα ην πηώκα ηνπ, θη όηη ε επζύλε είλαη δηθή ηνπο, θαη ζπλερίδεη ηελ απεξγία πείλαο πνπ άξρηζε πάιη κεηά ηελ δεκνζίεπζε ηεο απόθαζεο γηα ηελ έθδνζε. Βέβαηα νη δηθαζηέο ηώξα ζέινπλ λα απηαπαηώληαη όηη μεκπεξδέςαλε κε ηνλ Φνιίλη θη όηη από δσ θαη πέξα όιε ηελ επζύλε θέξλεη ε θπβέξλεζε. Γπζθνιεύνληαη λα θαηαιάβνπλ όηη ζε θαλέλα δελ αξέζεη λα ηνπ θνξηώλνπλ ηέηνηεο βαξεηέο επζύλεο θαη πνιύ πεξηζζόηεξν ζηελ θπβέξλεζε, πνπ είλαη πάληα εθηεζεηκέλε ζηελ θξηηηθή ηεο αληηπνιίηεπζεο. Γηα ηελ εμέιημε ηεο ππόζεζεο Φνιίλη έλα πξάγκα είλαη ζίγνπξν: 'Όηη δηθαζηέο θαη θπβέξλεζε ζα πιεξώζνπλ κε κεγάιν πνλνθέθαιν ην δίιεκκα πνπ ζα ηνπο κπεη, όηαλ πξνρσξήζεη ε απεξγία πείλαο, ή λα αλαζηείινπλ ηελ έθδνζε ή λα αθήζνπλ λα πεζάλεη από απεξγία πείλαο κηα δηεζλήο πξνζσπηθόηεηα. Να ηνλ αθήζνπλ λα πεζάλεη, όηαλ άιινη πνιηηηθνί θπγάδεο, κε πνιύ πεξηζζόηεξεο θαηεγνξίεο ζε βάξνο ηνπο, βξίζθνπλ άζπιν ζηηο ρώξεο ηεο Γπηηθήο Δπξώπεο, όπσο ν παιηόο ζπλεξγάηεο ηνπ Φνιίλη Οξέζηε ΢θαιηζόλε πνπ θπθινθνξεί ειεύζεξνο ζηελ Γαιιία. Tν βξάδπ επηζθεθηήθακε ηελ Ηαηξνπνύινπ. ΢πδεηήζακε γηα ηελ εμέιημε ηεο ππόζεζήο κνπ πνπ ζρεηίδεηαη κε ην ζηξαηό, ζπδεηήζακε γηα ηηο 700.000 δξρ. πνπ ν Κνύλδνπξνο είρε θαηαζέζεη ζαλ εγγύεζε γηα ηελ απνθπιάθηζή ηεο θαη ηώξα νη δηθαζηέο δελ ηεο ηηο δίλνπλ πίζσ κε ηίπνηα, ζπδεηήζακε γηα ηνλ Υξήζην Ρνύζζν, γηα ηνλ Φνιίλη θαη γηα ηνλ Παλαγηώηε Γαγγιία. Μάζακε όηη ν Υξήζηνο ειπίδεη αθόκε ζε ράξε, θάηη πνπ δελ ην βιέπνπκε λα γίλεηαη νύηε εκείο, νύηε ε Καηεξίλα, θη όηη από απηνύο ηνπο επσλύκνπο πνπ είραλ θάλεη γηα

ηνλ Υξήζην απεξγία πείλαο ζηα Πξνπύιαηα, ν κόλνο πνπ ζίγνπξα εμαθνινπζεί λα ελδηαθέξεηαη, είλαη ν Πάκπιν (Μηράιεο Ράπηεο). Γελ καο έθαλε εληύπσζε ε ζπλέπεηα ηνπ Πάκπιν, γηαηί μέξνπκε όηη θη απηόο απνηειεί ελζάξθσζε κηαο άιιεο λννηξνπίαο ζε ζρέζε κε ηνλ επαλαζηαηηθό αγώλα, όπσο απνηεινύζε θη ν Υξήζηνο Αλαζηαζηάδεο. Καη ζύκθσλα κ' απηήλ ηελ λννηξνπία ν επαλαζηαηηθόο αγώλαο έρεη αμία από κόλνο ηνπ, αθόκα θη αλ νη εθεκεξίδεο θαη όια, γεληθά, ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θάλνπλ ό, ηη πεξλάεη από ην ρέξη ηνπο γηα λα ηνλ θξύςνπλ. Σν δπζηύρεκα είλαη όηη ν Πάκπιν πνπ είλαη ζρεδόλ 80 ρξνλώλ είλαη πνιύ πεξηζζόηεξν επαίζζεηνο απέλαληη ζε θνηλσληθά πξνβιήκαηα, όπσο ησλ νκνθπινθίισλ, απ' όζν νη λεόηεξνη, κνινλόηη ηέηνηα πξνβιήκαηα άξρηζαλ λα βιέπνπλ ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο κόλν ηα ηειεπηαία είθνζη ρξόληα. ΢ε ζρέζε κε ηνλ Φνιίλη ζπδεηήζακε γηα ηελ απνπζία νπνηαζδήπνηε ζπκπαξάζηαζεο πνπ ραξαθηήξηζε ηνπο "επαηζζεηνπνηεκέλνπο" 'Διιελεο κέρξη ηηο εκέξεο ηεο δίθεο ηνπ ζηνλ Άξεην Πάγν. Ζ Καηεξίλα πξνζπάζεζε λα δηθηνινγήζεη απηήλ ηελ απνπζία πξνβάιινληαο ην πξόζρεκα όηη νη ίδηνη νη θίινη ηνπ Φνιίλη δελ ζέιαλε ηελ ζπκπαξάζηαζε. Δκείο, ρσξίο λα παξαδερηνύκε απηό ην ηειεπηαίν, ηεο είπακε γηα πνιινζηή θνξά όηη, όηαλ είλαη αλάγθε λα ζπκπαξαζηαζεί θάπνηνο ζε ζύκαηα πνιηηηθώλ δηώμεσλ, δελ ρξεηάδεηαη λα ξσηάεη πξνεγνύκελα ηα ζύκαηα ή ην θηιηθό ηνπο πεξηβάιινλ. H ζπκπαξάζηαζε ζ' απηέο ηηο πεξηπηώζεηο είλαη πνιηηηθό θαζήθνλ θη όρη πξνζθνξά "ρείξαο βνεζείαο" θαηόπηλ "αηηήζεσο ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ". Πάιη θαιά πνπ ε Καηεξίλα παξαδέρηεθε, ηνπιάρηζηνλ, όηη ην γξάκκα πνπ είρα ζηείιεη ζηελ "Διεπζεξνηππία" κεηά ηελ ζύιιεςε ηνπ Φνιίλη, ήηαλ ην πξώην θείκελν ζπκπαξάζηαζεο πνπ είδε ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο. Σέινο γηα ηνλ Παλαγηώηε ην κόλν πνπ βγάιακε από ηελ ζπδήηεζε κε ηελ Καηεξίλα, είλαη όηη ηνλ ζεσξεί ζπλππεύζπλν γηα ηνλ ζάλαηό ηνπ γηαηί θαηά ηελ γλώκε ηεο δελ έπξεπε λα βγάιεη ζην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο ηα εγθιήκαηα ηνπ θξάηνπο κέζα ζηηο θπιαθέο, ρσξίο πξνεγνύκελα λα εμαζθαιίζεη ηελ απαξαίηεηε θάιπςε. 'Άδηθα πξνζπαζήζακε, γηα κηα αθόκε θνξά όπσο θαη ηόζεο άιιεο θνξέο ζην παξειζόλ, λα ηεο δώζνπκε λα θαηαιάβεη όηη, όπσο έρνπλ ηα πξάγκαηα ζηελ Διιάδα, ηέηνηα θάιπςε πνηέ δελ εμαζθαιίδεηαη απόιπηα θαη ην κόλν πνπ έρεη θαλείο λα θάλεη, όηαλ κπνξεί λα απνθαιύςεη θξαηηθά εγθιήκαηα, είλαη ή λα κε κηιήζεη θαζόινπ ή λα κηιήζεη παίδνληαο ηελ δσή ηνπ θνξώλα-γξάκκαηα. Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου 1987 Οη δηθαζηέο ζπλερίδνπλ λα απνλέκνπλ δηθαηνζύλε κε ηελ γλσζηή ζε όινπο ακεξνιεςία ηνπο, πνπ νη ίδηνη έρνπλ απαγνξέςεη κε λόκν λα ακθηζβεηείηαη. Ο εηζαγγειέαο ηεο Υαιθίδαο πνπ είρε αλαιάβεη λα δηεξεπλήζεη ηα αίηηα ηεο ηξνθηθήο δειεηεξίαζεο 30 θξαηνπκέλσλ ησλ ηνπηθώλ θπιαθώλ, έβγαιε ζπκπέξαζκα όηη νη θξαηνύκελνη πνπ θαηέιεμαλ κε θνβεξνύο πόλνπο ζηελ θνηιηά, δηάξξνηα θ.ν.θ. ζην λνζνθνκείν, δελ έπαζαλ ηξνθηθή δειεηεξίαζε αιιά αιιεξγία! Ννκίδσ όηη ν θαιύηεξνο ηξόπνο, γηα λα απνδείμεη ηελ νξζόηεηα ηνπ ζπκπεξάζκαηόο ηνπ, ζα ήηαλ λα θάεη θη απηόο από ην θαγεηό (ςάξη)

πνπ θάγαλε νη θξαηνύκελνη. ΢αλ κε αιιεξγηθόο δελ έρεη ηίπνηα λα θνβεζεί. Γηαθνξεηηθά δεκηνπξγεί, ηνπιάρηζηνλ, ππνςίεο όηη ππνηηκά ηελ λνεκνζύλε καο... Γελ μέξσ κε πνηόλ ηξόπν ζα ακεηθζεί γηα ηελ ππεξεζία πνπ πξνζέθεξε ζηνπο θξαηνύκελνπο, δηαπηζηώλνληαο όηη είλαη αιιεξγηθνί, μέξσ όκσο ην όηη εθόζνλ γίλνληαη ηέηνηα πξάγκαηα ζηελ Διιάδα, απηή ε ρώξα δελ δηαθέξεη θαζόινπ, από ηελ άπνςε ηεο κεηαρείξηζεο ησλ θξαηνπκέλσλ, από κηα Αζηαηηθή ρώξα. Κη όζν ηέηνηνη εμαηξεηηθνί θύξηνη εμαθνινπζνύλ λα ζπκπεξηθέξνληαη έηζη ζηνπο θξαηνύκελνπο, πιεζηάδεη ε ζηηγκή πνπ ν εκπξεζκόο ησλ θπιαθώλ ζα γίλεη ζπλεζηζκέλν θαηλόκελν θαη ζηελ Διιάδα, όπσο είλαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. Οη θξαηνύκελνη πνπ ζα βάδνπλ ηηο θσηηέο δελ ζα είλαη έλνρνη γηα νπνηνδήπνηε αδίθεκα, πέξα από ην όηη ζα αγσλίδνληαη λα ζώζνπλ ηελ ίδηα ηνπο ηελ δσή. Δλησκεηαμύ ην αμηνζαύκαζην αζηπλνκηθνδηθαζηηθό αλδξαγάζεκα ηεο απνθάιπςεο ησλ αηηίσλ ηνπ ζαλάηνπ ηνπ λεαξνύ δεπγαξηνύ ζηελ Εάθπλζν ζπλερίδεη λα πξνζειθύεη ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο. Αλ θαη ν Θεζζαινληθηόο ηαηξνδηθαζηήο δελ αλαθνηλώλεη θαλέλα πόξηζκα ηεο δεύηεξεο λεθξνςίαο πνπ λα έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ πξώηε, ε ππόζεζε έρεη ηόζν πνιύ βξσκίζεη πνπ ν ππνπξγόο Γεκόζηαο Σάμεο Γξνζνγηάλλεο αλαγθάζηεθε ρηεο λα δειώζεη όηη: "Γελ απνθιείεηαη ε πηζαλόηεηα εγθιεκαηηθήο ελέξγεηαο ζηελ ππόζεζε ησλ δύν λέσλ πνπ βξέζεθαλ λεθξνί ζε έξεκε ηνπνζεζία ηεο Εαθύλζνπ". Βέβαηα γηα ηνπο γνλείο ησλ παηδηώλ δελ ππάξρεη ε παξακηθξή ακθηβνιία γηα ην όηη ηα παηδηά ηνπο δνινθνλήζεθαλ θαη γηα ην όηη ε αζηπλνκία θαη νη δηθαζηέο δελ πξόθεηηαη λα απνθαιύςνπλ θαη λα δηθάζνπλ ηνπο δνινθόλνπο. Γη απηό θαη κε δειώζεηο ηνπο "δεηνύλ λα βξεζνύλ νη ππεύζπλνη πνπ κε ιαζεκέλεο εθηηκήζεηο έθαλαλ δύζθνιν ην εξεπλεηηθό έξγν θαη ράζεθε πνιύηηκνο ρξόλνο", όπσο γξάθεη ε "Διεπζεξνηππία". Αιιά θαη ε ππόζεζε Φνιίλη δελ κπνξεί πηα λα ζαθηεί θαη πξνζειθύεη ηνπο δεκνζηνγξάθνπο, παξά ηελ ζέιεζή ηνπο. Υηεο ζηα γξαθεία ηνπ Γηθεγνξηθνύ ΢πιιόγνπ Αζήλαο δόζεθε ζπλέληεπμε ηύπνπ κε ζέκα ηνλ Φνιίλη, νξγαλσκέλε από ηελ "Κίλεζε γηα ηελ Τπεξάζπηζε ησλ Κνηλσληθώλ θαη ησλ Πνιηηηθώλ Γηθαησκάησλ". Οκηιεηέο ήηαλ ν δηθεγόξνο Νίθνο Κσλζηαληόπνπινο, ν γεληθόο γξακκαηέαο ηνπ Κ.Κ.Δ. εζσηεξηθνύ - Αλαλεσηηθή Αξηζηεξά Γηάλλεο Μπαληάο, ν ιέθηνξαο ηεο Παληείνπ Αληξέαο Λνβέξδνο θαη ν Γηώξγνο Βόηζεο. Καη νη ηέζζεξηο ζρνιίαζαλ αξλεηηθά ηελ απόθαζε ηνπ 'Άξεηνπ Πάγνπ θαη δήηεζαλ από ηνλ ππνπξγό Γηθαηνζύλεο Βεξπβάθε λα κελ ππνγξάςεη ηελ έθδνζε. Πνύ ήηαλ όινη απηνί νη "ζπκπαξαζηάηεο" ηνπ Φνιίλη ηόζν θαηξό πνπ ν Φνιίλη έθαλε απεξγία πείλαο, πεξηκέλνληαο λα δηθαζηεί αξρηθά από ην ΢πκβνύιην Δθεηώλ θαη κεηά από ηνλ 'Αξεην Πάγν; Μήπσο θνβόληνπζαλ όηη αλ κηινύζαλ πξηλ από ηηο δύν δίθεο ζα δπζθόιεπαλ ηελ δνπιεηά πνπ είρε αλαηεζεί ζηνπο δηθαζηέο από ηελ θπβέξλεζε; Θα δπζθόιεπαλ ηνπο δηθαζηέο λ' απνθαζίζνπλ ηελ έθδνζε; Πάλησο έλα πξάγκα είλαη ζίγνπξν: 'Όηη νη όςηκνη ζπκπαξαζηάηεο ηνπ Φνιίλη κε ηέηνηεο ζπλεληεύμεηο ηύπνπ ζπλερίδνπλ λα ζπληεξνύλ ηελ θήκε ηνπο ηνπ ειεγθηή ησλ απζαηξεζηώλ ηνπ θξάηνπο. Δγώ όιν ην πξσί ην πέξαζα αζρνινύκελνο κε ηελ ππόζεζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνύζζνπ. Ννκίδσ όηη πξέπεη λα ξίμσ πεξηζζόηεξν βάξνο ζ'

απηήλ ηελ ππόζεζε, πξνηνύ δεκηνπξγεζεί ζηνλ Υξήζην ε εληύπσζε όηη θη εκείο ηνλ έρνπκε, ιίγν-πνιύ, πνπιήζεη. Γπζηπρώο πνιινί είλαη απηνί πνπ ήδε ην έρνπλ θάλεη απηό θαη γη απηό ν Υξήζηνο δηθαηνύηαη λα είλαη θαρύπνπηνο. Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου 1989 ΢ήκεξα είλαη ε νλνκαζηηθή γηνξηή ηεο ΢νθίαο. ΢αλ άζενη θαη ζηα ιόγηα θαη ζηελ πξάμε δελ αλαγλσξίδνπκε θακηά ηδηαηηεξόηεηα ζηηο κέξεο ησλ νλνκαζηηθώλ γηνξηώλ. 'Έηζη πνηέ κέρξη ηώξα δελ θάλακε ηίπνηα ηδηαίηεξν γηα ηελ εκέξα ηεο νλνκαζηηθήο γηνξηήο ηεο ΢νθίαο. 'Οκσο επεηδή ζην παξειζόλ έρνπκε ιάβεη ππ' όςε ηελ δηθηά κνπ νλνκαζηηθή γηνξηή γηα λα θξίλνπκε ην πνηνί καο ζπκνύληαη από ηηο επηζθέςεηο ηνπο ζην ζπίηη καο κηα ηέηνηα κέξα, απνθαζίζακε λα ελεκεξώζνπκε ηνπο θίινπο θαη ζπγγελείο καο όηη γηα ζήκεξα δερόκαζηε επηζθέςεηο. Σν απόγεπκα θαηεβήθακε ζην θέληξν ηεο Αζήλαο γηα λα δνύκε έλα δηακέξηζκα πνπ κάζακε όηη λνηθηάδεηαη. Γηαπηζηώζακε όηη ην δηακέξηζκα απηό είλαη "λύρηα κε ηελ εκέξα" ζε ζρέζε κ' απηό πνπ κέλνπκε ηώξα, αιιά απνθαζίζακε λα ην λνηθηάζνπκε, γηαηί ηα λνηθηαδόκελα ζπίηηα ζήκεξα έρνπλ γίλεη ηόζν δπζεύξεηα, πνπ ρξεηάδνληαη κήλεο ςαμίκαηνο γηα λα βξεηο θάπνην πνπ δελ ζα ην πιεξώζεηο ρξπζό, νύηε από ηελ άιιε κεξηά ζα είλαη έλα αρνύξη πνπ λνηθηάδεηαη θηελά. Καη κείο δελ έρνπκε νύηε ηνλ ρξόλν, νύηε ηε δηάζεζε λα "θάκε ζηε κάπα" εθαηνληάδεο δύζηξνπνπο ηδηνθηήηεο κέρξη λα βξνύκε έλα δηακέξηζκα θαηνηθήζηκν, πνπ λα κελ καο δεηάλε κηα πεξηνπζία γηα λα ην λνηθηάζνπκε. Αλ θαη θαπαξώζακε ην δηακέξηζκα απηό κε βαξηά θαξδηά, καο παξεγνξεί ην γεγνλόο όηη βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο Αζήλαο θαη έηζη ζα κπνξέζνπκε, επηηέινπο, λα μαλαβξνύκε ηελ πνηόηεηα δσήο πνπ έρνπκε ζηεξεζεί ηόζν θαηξό πνπ κέλνπκε ζηα πξνάζηηα. ΢ε πνιιά ζεκεία ηα πξνάζηηα κνηάδνπλ κε επαξρία ζε ζρέζε κε ην θέληξν ηεο Αζήλαο θη απηό είλαη θάηη αθόξεην γηα αλζξώπνπο ζαλ εκέλα θαη ηελ ΢νθία πνπ ζηελ επαξρία αηζζάλνληαη όηη πλίγνληαη. Γη απηό θαη όιν ηνλ θαηξό πνπ κείλακε ζηα πξνάζηηα αλαγθαδόκαζηε λα θαηεβαίλνπκε ζρεδόλ θαζεκεξηλά ζην θέληξν, κε απνηέιεζκα λα πεξλάκε ηελ κηζή καο δσή ζηα ιεσθνξεία. Σώξα όια απηά ζα ιείςνπλ. Υσξίο ακθηβνιία ην θέληξν ηεο Αζήλαο είλαη θόιαζε από πνιενδνκηθή, ζπγθνηλσληαθή, νηθνινγηθή θαη ηόζεο άιιεο απόςεηο. 'Οκσο είλαη κηα θόιαζε πνπ κέζα ηεο καο αλαγλσξίδεηαη θάπνηα ηαπηόηεηα θαη δελ αηζζαλόκαζηε αλύπαξθηνη, όπσο αηζζαλόκαζηε ιίγν-πνιύ ζηα πξνάζηηα. Σώξα όζνλ αθνξά ην πξόβιεκα ηνπ ζνξύβνπ πνπ γηα κέλα απνηέιεζε θαη απνηειεί πάληα κεγάιν πξόβιεκα, ειπίδσ όηη κε ηνλ θαηξό η' απηηά κνπ ζα ράζνπλ ηελ επαηζζεζία ηνπο. Σν βξάδπ γπξίζακε ζην ζπίηη γηα ην ηξαπέδη πνπ εηνηκάζακε ζηνπο επηζθέπηεο θαη κε κεγάιε καο έθπιεμε βξήθακε λα καο πεξηκέλεη, εθηόο από ηελ κάλα κνπ, θη ν θαιόο καο θίινο. Αλ θαη δελ ήμεξε ηίπνηα γηα ηελ νλνκαζηηθή γηνξηή ηεο ΢νθίαο, ε επίζθεςή ηνπ απνηέιεζε επράξηζηε δηάςεπζε ησλ αλεζπρηώλ κνπ όηη κεηά ηνλ ηζαθσκό ηνπ καδί καο ηελ Σεηάξηε 9 ΢επηέκβξε δελ ζα ηνλ

μαλαβιέπακε. Καηά ζπλέπεηα κπνξώ αθόκε λα ειπίδσ όηη ε παξνπζία ηνπ θνληά καο ζα αλαθέξεηαη κέρξη ην ηέινο απηνύ ηνπ εκεξνινγίνπ. Γελ είπακε ηίπνηα γηα ηελ πξνεγνύκελε θνξά θη εγώ πηζηεύσ όηη πνιύ θαιά θάλακε, γηαηί εγώ ηνπιάρηζηνλ δελ είρα ηίπνηα λα πσ γηα θάηη πνπ ζεσξνύζα εληειώο αζήκαλην, γηα λ' απνηειέζεη αηηία ηζαθσκνύ. Γεγνλόο είλαη όηη, όπσο καο έρεη δείμεη ε κέρξη ηώξα ζπλαλαζηξνθή καο κε ηδενινγηθνύο ζπληξόθνπο καο, πνιύ πην εύθνια κπνξεί λα επηθνηλσλήζεη θαλείο κε αλζξώπνπο πνπ δελ ιέλε κεγάια ιόγηα γηα ζρέζεηο θιπ., παξά κε ηδενινγηθνύο ηνπ ζπληξόθνπο πνπ ππνηίζεηαη όηη πξνζπαζνύλ λα επαλαζηαηηθνπνηήζνπλ ηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή. Αξγόηεξα ήξζαλ ζην ζπίηη ν αδειθόο κνπ κε ηελ γπλαίθα ηνπ θαη κ' απηνύο έθιεηζε ν θαηάινγνο ησλ επηζθεπηώλ. 'Έηζη ε ΢νθία κπόξεζε λα δηαπηζηώζεη πνηνί είλαη απηνί πνπ ζπκνύληαη ηελ νλνκαζηηθή ηεο γηνξηή. Καζίζακε ζην ηξαπέδη κέρξη ηηο ηξεηο ην πξσί θαη κεηά, κε ηελ απνρώξεζε ηνπ αδειθνύ κνπ θαη ηεο γπλαίθαο ηνπ, έιεμε ην δείπλν πνπ πηζηεύνπκε όηη είλαη ην ηειεπηαίν πνπ "παξαζέζακε" ζ' απηό ην ζπίηη. Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου 1987 Σα ζπκθέξνληα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δνινθνλία ησλ δπν λέσλ ζηελ Εάθπλζν είλαη ηόζν κεγάια, όζν θαη ην θπβεξλεηηθό ελδηαθέξνλ γηα ην λεζί, έλα ελδηαθέξνλ πνπ έθεξε κέρξη θαη ηελ γπλαίθα ηνπ πξσζππνπξγνύ ζην ρσξηό (Βνιίκεο), δίπια ζην νπνίν βξέζεθαλ ηα πηώκαηα ησλ δπν "ζεξκνπιήθησλ". Καη απ' ό, ηη θαίλεηαη ε θπβέξλεζε έρεη ζθνπό λα μνδέςεη κεγάια πνζά γηα ην ρσξηό, πνπ είρε ηελ ηύρε λα γίλεη ηνπνζεζία απηνύ ηνπ απνηξόπαηνπ εγθιήκαηνο. ΢ε πξώηε θάζε ε Μάξγθαξεη ζαλ εθπξόζσπνο ηεο θπβέξλεζεο εγθαηλίαζε έλαλ λέν αγξνηνηνπξηζηηθό ζπλεηαηξηζκό. 'Έλαλ ζπλεηαηξηζκό πνπ ζεκειηώζεθε πάλσ ζηα πηώκαηα ησλ δύν παηδηώλ, όπσο, ζύκθσλα κε ηνλ ζξύιν, ην γεθύξη ηεο 'Άξηαο ζεκειηώζεθε πάλσ ζην πηώκα ηεο γπλαίθαο ηνπ πξσηνκάζηνξε ηνπ. Μεηά από απηήλ ηελ θαηά θάπνην ηξόπν πξνζσπηθή παξέκβαζε ηνπ πξσζππνπξγνύ ππέξ ησλ ζπκθεξόλησλ απηνύ ηνπ ρσξηνύ, δελ λνκίδσ λα ππάξμεη θαλέλαο θάηνηθόο ηνπ πνπ λα επηκέλεη λα αλακηγλύεηαη ζηελ απνθάιπςε απηνύ ηνπ εγθιήκαηνο. Σν πξσί πήγακε ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γξνκνθατηείνπ θαη κεηά από κηάκηζε ώξα αλακνλή είδακε ηνλ ςπρίαηξν Θόδσξν Μεγαιννηθνλόκνπ. Πξηλ από καο ηνλ είδε έλαο άιινο αζζελήο πνπ ηνλ πεξίκελε ηξεηο ώξεο. Μέρξη λα έξζεη ν Μεγαιννηθνλόκνπ, ν αζζελήο απηόο είρε θαπλίζεη έλα νιόθιεξν παθέην ηζηγάξα. Κη όκσο νύηε λεπξίαζε νύηε παξαθέξζεθε κε νπνηνλδήπνηε ηξόπν. Kη αο ηνπ έρνπλ θάλεη δηάγλσζε ζρηδνθξέλεηα, όπσο είρακε ηελ επθαηξία λα δηαπηζηώζνπκε. Καη βιέπεηο θαζεκεξηλά άιινπο, όπσο νη ηαμηηδήδεο, νη νδεγνί ιεσθνξείσλ, νη θνξηεγαηδήδεο, πνιινί νδεγνί απηνθηλήησλ ηδησηηθήο ρξήζεο θ.ν.θ., πνπ κπνξνύλ από ηελ κηα ζηηγκή ζηελ άιιε λα ζε βξίζνπλ ρπδαία θαη λα ζε ρηππήζνπλ, θη όκσο απηνί ζεσξνύληαη όηη ηα έρνπλ ηεηξαθόζηα. Απνδεηθλύεηαη δει. θαζεκεξηλά κπξνζηά ζηα κάηηα καο όηη ζρηδνθξελείο βγάδνπλ όρη απηνύο πνπ θάλνπλ παξάινγα πξάγκαηα, αιιά απηνύο πνπ δελ θάλνπλ όηη θάλνπλ όινη νη άιινη θαη, από ηελ άιιε κεξηά, δελ έρνπλ ηελ δύλακε λα

απνθύγνπλ ηνλ θνηλσληθό εμνζηξαθηζκό θαη ηνλ ξόιν ηνπ απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ πνπ ηνπο επηβάιιεηαη. Ο Μεγαιννηθνλόκνπ αηηηνιόγεζε ηελ αξγνπνξία ηνπ πιεξνθνξώληαο καο όηη αύξην θεύγεη γηα ηελ Ηηαιία καδί κ' άιινπο 20 γηαηξνύο θαη άιινπο λνζειεπηηθνύο ππαιιήινπο, πξνθεηκέλνπ λα παξαθνινπζήζεη εθεί έλα ζεκηλάξην πάλσ ζηελ θαηάξγεζε ησλ ςπρηαηξηθώλ αζύισλ. Θα ιείςεη 15 κέξεο. Δγώ ηνλ πιεξνθόξεζα γηα όια απηά πνπ πέξαζα εμαηηίαο ηνπ ζηξαηνύ, όζν απηόο έιεηπε, θαη ηνπ δήηεζα, αλ κε θαιέζνπλ λα παξνπζηαζηώ μαλά ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ, λα πάεη απηόο θαη λα ηνπο εμεγήζεη γηα ηελ πάζεζή κνπ πνπ κε θάλεη αθαηάιιειν γηα ζηξαηησηηθή ππεξεζία. Γελ έθεξε θακηά αληίξξεζε. Δπίζεο ηνπ είπακε θαη γηα ηνλ Παλαγηώηε, πνπ θη απηόο ηνλ είρε γλσξίζεη ζηελ δίθε πνπ είρε γίλεη ελάληηα ζηνλ πξώελ δηεπζπληή ησλ θπιαθώλ Κνξπδαιινύ Κξηλή (θαη ηώξα γεληθό επηζεσξεηή θπιαθώλ), ζηνλ πξώελ αξρηθύιαθα θαη ζε άιινπο ππαξρηθύιαθεο θαη θύιαθεο, γηα ηνλ βάξβαξν μπινδαξκό κνπ ζηηο 13 Μαξηίνπ 1981. ΢' απηήλ ηελ δίθε θη ν Θόδσξνο ήηαλ κάξηπξαο θαηεγνξίαο, εθόζνλ κπνξνύζε λα πηζηνπνηήζεη ηα ζεκάδηα πνπ κνπ είρε αθήζεη ν μπινδαξκόο. Μεηά ζπδεηήζακε ιίγν γηα ηηο ζύγρξνλεο ηάζεηο ηεο ςπρηαηξηθήο θαζώο θαη γηα ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηα ςπρηαηξηθά άζπια ηεο Αζήλαο. ΢πδεηήζακε θαη γηα ην Αλνηρηό Φπρνζεξαπεπηηθό Κέληξν θαη δηαπηζηώζακε όηη είρα δίθην λα ππνπηεύνκαη όηη, πάλσ απ' όια, απηό ην θέληξν είλαη κηα αλζνύζα κηθξνκεζαία ηδησηηθή επηρείξεζε. To βξάδπ επηζθεθηήθακε ηελ έθζεζε βηβιίνπ πνπ γίλεηαη ζην Πεδίν ηνπ 'Άξεσο. ΢' απηήλ ηελ έθζεζε δελ εθηίζεηαη νύηε ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο, νύηε ην βηβιίν ηνπ Υξήζηνπ Ρνύζζνπ, δειαδή ηα κόλα δύν βηβιία πνπ απνθαιύπηνπλ ηα εγθιήκαηα πνπ γίλνληαη ζηηο Διιεληθέο θπιαθέο. Ο ππεύζπλνο ησλ εθδόζεσλ "Πύιε", πνπ κέρξη ηώξα ηα αληηπξνζώπεπε ζηηο εθζέζεηο, αξλήζεθε απηή ηελ θνξά λα ηα δερηεί, επεηδή ζηελ πξνεγνύκελε έθζεζε είρε πνπιήζεη κόλν ηξία από απηά θαη ζεώξεζε όηη ην θέξδνο από ηελ αληηπξνζώπεπζή ηνπο δελ αμίδεη ηνλ θόπν. Βέβαηα, δελ πεξηκέλνπκε απ' απηόλ λα δεη ηα δπν απηά βηβιία από κε θεξδνζθνπηθή πιεπξά θαη λα ηα πξνσζήζεη γηα ηελ αμία ηνπο, όηαλ αθόκε θη νη ίδηνη νη αλαξρηθνί απνθξύπηνπλ ζπζηεκαηηθά ηελ ύπαξμή ηνπο. Δίλαη αλαπόθεπθην ζε κηα θνηλσλία ηόζν ζάπηα, όπσο ε Διιεληθή, ε πλεπκαηηθή παξαγσγή πνπ ακθηζβεηεί ην ππάξρνλ θαηαπηεζηηθό θαη εθκεηαιιεπηηθό θαζεζηώο, λα αληηκεησπίδεηαη ερζξηθά απ' όινπο απηνύο πνπ ηξέθνληαη απ' απηό ην θαζεζηώο. Καη είλαη θνπηό λα πεξηκέλεη θαλείο λα ππνζηεξίμνπλ ηέηνηα βηβιία νη εθδόηεο πνπ είλαη ζηπγλνί επηρεηξεκαηίεο, όηαλ ην ίδην ην αλαγλσζηηθό θνηλό πνπ ππνηίζεηαη όηη έρεη θάπνηα επαηζζεζία απέλαληη ζε ζέκαηα θαηαζηνιήο, ζλνκπάξεη απηά ηα βηβιία. Σώξα αλ απηό ην θνηλό παξακέλεη ζην ζθνηάδη γηαηί δελ εθδίδνληαη ηέηνηα βηβιία, από ηελ ζηηγκή πνπ, όηαλ εθδίδνληαη, δελ ηα αγνξάδεη, είλαη άμην ηεο ηύρεο ηνπ. Αληίζεηα βηβιία όπσο απηό ηνπ Ρσράκε, πνπ είδακε γηα πξώηε θνξά ζ' απηήλ ηελ έθζεζε, έρνπλ ζπλήζσο εκπνξηθή επηηπρία, γηαηί ζην πξόζσπν ηνπ Ρσράκε, πνπ θαηεγνξείηαη γηα θόλνπο, βηαζκνύο, ιεζηείεο θαη έλα ζσξό άιια αδηθήκαηα, νη αλαγλώζηεο βιέπνπλ απηό πνπ ζα ήζειαλ λα είλαη, δει. βηαζηέο, θνληάδεο, ιεζηέο θ.ν.θ. Γη

απηνύο ν Ρσράκεο είλαη ν 'Έιιελαο Ράκπν, ν ηδαληθόο άληξαο γη απηνύο. Πξνεθηείλνληαο ηνλ ζπιινγηζκό ζα κπνξνύζακε λα πνύκε όηη, από ηα βηβιία πνπ πξνηηκνύλ νη 'Διιελεο, κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε ην πώο ζα ήζειαλ λα είλαη ε θνηλσλία ηνπο. Αιιά θαη γεληθά ε έθζεζε απηή ήηαλ ηόζν θησρή από λέεο εθδόζεηο πνπ ε ΢νθία κνπ δήισζε, όηη δελ έρεη ζθνπό λα μαλαεπηζθεθηεί έθζεζε βηβιίνπ. 'Έλα άιιν πεξηζηαηηθό, πνπ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί ζε ζρέζε κ' απηήλ ηελ έθζεζε, είλαη όηη ε ΢νθία είδε πίζσ από ηνλ πάγθν κηαο ζξεζθεπηηθν-θηινζνθηθήο κπζηηθηζηηθήο νξγάλσζεο καζνληθώλ πξνζαλαηνιηζκώλ, ηεο "Νέαο Αθξόπνιεο", κηα θνπέια πνπ πξνηνύ κπνύκε εγώ θαη ε ΢νθία ζηελ θπιαθή, αιιά θαη όζν είκαζηε κέζα, εθδεισλόηαλ ζαλ ζθιεξνππξεληθή αλαξρηθή. Σόηε απηή ε θνπέια εθδεισλόηαλ ζαλ ηόζν αθνζησκέλε ζηνπο ζθνπνύο ηνπ αγώλα ηεο, ώζηε αθέζεθε θαη κπήθε γηα πέληε κέξεο ζηηο Γπλαηθείεο Φπιαθέο Κνξπδαιινύ, πξνθεηκέλνπ, όπσο έιεγε ε ίδηα, λα δεη ηελ ΢νθία θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνύζαλ εθεί. Σώξα, παξόιν πνπ ε ΢νθία θάζηζε κεξηθά ιεπηά κπξνζηά από ηνλ πάγθν ηεο "Νέαο Αθξόπνιεο" γηα λα δεη ηηο αληηδξάζεηο ηεο, απηή νύηε θαλ ηεο κίιεζε. 'Όηαλ βιέπνπκε πώο εμειίζζνληαη ηέηνηα άηνκα, αηζζαλόκαζηε όηη απηνί πνηέ δελ ππήξμαλ, θαηά βάζνο, αλαξρηθνί. Σάββατο 19 Σεπτεμβρίου 1987 Ο ζηξαηηώηεο πνπ ζηηο 11 ΢επηεκβξίνπ, ζε θαηάζηαζε ακόθ από ηα θαςώληα θαη ηνπο εμεπηειηζκνύο, ζθόησζε δύν "ζπλαδέιθνπο" ηνπ θη από ηόηε ηνλ ςάρλαλε, ηειηθά παξαδόζεθε κόλνο ηνπ ρηεο ην πξσί. Υάξεθα πνπ θαηάθεξε λα βγεη δσληαλόο από απηήλ ηελ ππόζεζε θαη δελ ηνλ ζθνηώζαλε, γηα λα πνπλ κεηά όηη απηνθηόλεζε. Γπζηπρώο ε ππόζεζε απηή είλαη ηόζν ζπζθνηηζκέλε από ηηο εθεκεξίδεο, πνπ νύηε θαη ην όλνκα ηνπ ζηξαηηώηε δελ καο ην δίλαλε κέρξη ηώξα ζσζηά. Μέρξη ηώξα ηνλ αλαθέξαλε ζαλ Θενθάλε Μόια. Σώξα ηνλ θάλαλε Θεόθηιν Μνιά. Αο ειπίζνπκε όηη δελ ζα ηνπ αιιάμνπλ όλνκα ζηε δηάξθεηα. Σα ίδηα θάλαλε θαη κε ηνλ 15ρξνλν αλαξρηθό καζεηή πνπ δνινθόλεζε ε αζηπλνκία ζηηο 17 Ννέκβξε 1985. Αθνύ ηνπ αιιάμαλε δεθάδεο νλόκαηα, ηειηθά θαηαιήμαλε λα ηνλ γξάθνπλ Καιηέδα, ελώ ην πξαγκαηηθό ηνπ όλνκα είλαη Καιηεδάο. Αιιά ηηο πεξηζζόηεξεο ζθόπηκεο δηαζηξεβιώζεηο ηηο θάλαλε ζε βάξνο ηνπ νλόκαηνο ηνπ Παλαγηώηε Γαγγιία, πνπ επί 7 νιόθιεξα ρξόληα πνπ δεκνζηεύαλε θαηαγγειίεο ηνπ πξνηνύ λα δνινθνλεζεί, ηνπ αιιάδαλε ζπλερώο ην επίζεην. Σέηνηνη δεκνζηνγξάθνη πνπ νύηε έλα όλνκα παζίγλσζηνπ αηόκνπ δελ είλαη ηθαλνί λα γξάςνπλε ζσζηά, ην θαιύηεξν πνπ ζα είραλ λα θάλνπλε είλαη λα παξαηήζνπλ νξηζηηθά ην ζηπιό ή ηελ γξαθνκεραλή θαη λα πάλε λα δνπιέςνπλ ζε ρεηξσλαθηηθέο εξγαζίεο. Γηα λα κελ αζρνινύκαζηε άιιν κ' απηνύο ηνπο άρξεζηνπο, πξέπεη λα αλαθεξζεί γηα ηνλ ζηξαηηώηε όηη, ζύκθσλα πάληα κε ηελ "Διεπζεξνηππία", δήισζε όηη κε ηνπο ζηξαηηώηεο πνπ ζθόησζε είρε πξνζηξηβέο. ΢ίγνπξα ν άλζξσπνο, αλ είπε πξάγκαηη θάηη ηέηνην, θαη δελ ην γξάθνπλ ζθόπηκα νη εθεκεξίδεο γηα λα ηνπ θνξηώζνπλ δηπιό θόλν εθ πξνζέζεσο, ζα είπε όηη ηνπ είραλ θάλεη ηελ δσή παηίλη θη όρη όηη απιά είρε "πξνζηξηβέο". Αιιά νη δεκνζηνγξάθνη, πνπ

αζρνινύληαη κε ηόζν ζνβαξέο ππνζέζεηο, πξνζπαζνύλ πάληα λα βνεζήζνπλ ηνπο δηθαζηέο γηα λα θαηαζηξέςνπλ, όζν ην δπλαηό πεξηζζόηεξν, ηελ δσή ησλ ζπκάησλ ηνπο. Σν απόγεπκα μαλαγπξίζακε ζην ζπγγεληθό καο ζπίηη ζηελ εμνρή γηα λα θαζίζνπκε ην ΢αββαηνθύξηαθν θαη λα θάλνπκε θαλέλα κπάλην αθόκε. Δπηπρώο κπνξέζακε θαη ήξζακε λσξίο θη έηζη θάλακε έλα κπάλην θαη ζήκεξα. Μαο ήηαλ πξαγκαηηθά απαξαίηεην κεηά απ' όιε απηήλ ηελ βδνκάδα ζηελ Αζήλα, όπνπ ηα ηξεμίκαηά καο ήηαλ ηόζα πνιιά, ώζηε δελ κνπ δόζεθε θαζόινπ ρξόλνο λα αζρνιεζώ κε ην εκεξνιόγην. Δλησκεηαμύ ν ΢επηέκβξεο έρεη πξνρσξήζεη κε ζπλέπεηα θαη λα έξρεηαη πνιύ ιίγνο θόζκνο ζηηο παξαιίεο θαη ν ήιηνο λα κελ θαίεη, όπσο έθαηγε πξώηα. Δλώ ε ζάιαζζα παξακέλεη δεζηή, όπσο ήηαλ όιν ην θαινθαίξη. 'Έηζη ην κπάλην έρεη γίλεη κηα πξαγκαηηθά ζπάληα απόιαπζε. Κη όπσο είρα ππνινγίζεη, ην βξάδπ κπόξεζα θαη ζπλέρηζα ηηο θαηαγξαθέο κνπ ζην εκεξνιόγην, πνπ ηηο είρα αθήζεη από ηελ Γεπηέξα ην πξσί πνπ θύγακε από δσ. Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 1987 Ξαλαπηάλσ ην εκεξνιόγην δεθαεθηά κέξεο κεηά ηηο 20 ΢επηέκβξε, γηαηί όιν απηό ην δηάζηεκα ήκαζηαλ απαζρνιεκέλνη κε ηελ αιιαγή ζπηηηνύ ζε βαζκό πνπ δελ καο έκελε θαζόινπ ρξόλνο γηα νηηδήπνηε άιιν. Κη όκσο απηέο ηηο κέξεο γίλαλε ζπληαξαθηηθά γεγνλόηα πνπ ην θαζέλα ηνπο αμίδεη εθηελή ζρνιηαζκό. Σόζν γηαηί αθνξνύλ ην ζύλνιν ηεο θνηλσληθνπνιηηηθήο δσήο, όζν θαη γηαηί αθνξνύλ εκέλα πξνζσπηθά. Αο αξρίζσ όκσο από ηελ Κπξηαθή 20 ΢επηεκβξίνπ. Κη απηή ε κέξα πέξαζε κέζα ζηελ αδηαηάξαθηε εξεκία πνπ καο πξνζθέξεη ην ζπίηη ζηελ εμνρή, κηα εξεκία πνπ ζπκίδεη γαιήλε πξηλ από ηελ ζύειια. Όληαο ζίγνπξνο όηη ην ηειεπηαίν δεθαήκεξν ηνπ ΢επηέκβξε ζα είλαη γεκάην κε επηβησηηθά ηξεμίκαηα, πξνζπαζώ απηέο ηηο ιίγεο κέξεο πνπ πξνεγνύληαη λα ηηο εθκεηαιιεπηώ ζην έπαθξνλ, αθ' ελόο κελ γηα λα θάλσ κεξηθά κπάληα αθόκε πνπ ίζσο ζα είλαη ηα ηειεπηαία γη' απηό ην θαινθαίξη, αθ' εηέξνπ γηα λα ζπκπιεξώζσ ηηο θαηαγξαθέο ζην εκεξνιόγην, εθόζνλ, όηαλ βξίζθνκαη ζηελ Αζήλα, δελ βξίζθσ εύθνια ηελ επθαηξία γηα λα θάλσ θάηη ηέηνην. Σν πεξηβάιινλ εδώ είλαη ηδαληθό γηα απηνζπγθέληξσζε θαη θαηαγξαθή ζην ραξηί απόςεσλ θαη εκπεηξηώλ. Κάζε θνξά πνπ βξίζθνκαη εδώ, εύρνκαη λα είρα πεξηζζόηεξν έιεγρν πάλσ ζηε δσή κνπ, νύησο ώζηε λα κπνξώ λα θάζνκαη πεξηζζόηεξν θαηξό θαη λα δίλσ δηέμνδν ζηηο δεκηνπξγηθέο κνπ ηθαλόηεηεο ζηνλ ηνκέα ηνπ γξαςίκαηνο. Αλαξσηηέκαη αλ ζα 'ξζεη πνηέ απηή ε κέξα πνπ ζα κπνξώ λα επηδνζώ αλαπόζπαζηνο ζηελ ηθαλνπνίεζε απηώλ ησλ επηζπκηώλ. Δίλαη πνιιά ηα πξάγκαηα πνπ ζέισ, θαη πξέπεη λα πσ, θαη δελ πεξηνξίδνληαη κόλν ζηηο θαηαγξαθέο ζ' έλα εκεξνιόγην. Ζ ΢νθία δηαθαηέρεηαη από ην άγρνο ηεο κεηαθόκηζεο θαη πηζηεύεη όηη, όζν πην γξήγνξα αξρίζνπκε κ' απηέο ηηο δνπιεηέο, ηόζν ην θαιύηεξν γηα καο, κηα πνπ ν ρξόλνο καο πηέδεη. Πξνζπαζώ λα ηελ θαζεζπράζσ, όζν κπνξώ, ππελζπκίδνληάο ηεο όηη ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα απνηεινύλ πάληα ιόγν γηα λα κελ θάλνπκε θάηη πνπ εκείο

ζέινπκε θαη, παξάιιεια, ε δσή καο πεξλάεη πνιύ γξεγνξόηεξα απ' όζν ζα ζέιακε, κε απνηέιεζκα ηα ρξόληα λα πεξλνύλ θη νη νπνηεζδήπνηε θηινδνμίεο καο λα κέλνπλ αληθαλνπνίεηεο. Σεο ζπκίδσ επίζεο όηη πέξπζη ηέηνην θαηξό, πνπ δελ έκπαηλε ζέκα κεηαθόκηζεο γηα λα γπξίζνπκε ζηελ Αζήλα, πάιη δελ κπνξέζακε λα θάηζνπκε εδώ πάλσ από δέθα κέξεο ζηελ δηάξθεηα ηνπ ΢επηέκβξε, γηαηί έπξεπε λα γπξίζνπκε ζηελ Αζήλα λα θαηαπηαζηνύκε κε ην δήηεκα ηεο ζπκπαξάζηαζεο πξνο δέθα αλαξρηθνύο, πνπ ηνλ Ηνύλε ηνπ '86 είραλ θαηαιάβεη ηελ Φπζηθνκαζεκαηηθή ΢ρνιή ηνπ παλεπηζηήκηνπ ηεο Θεζζαινλίθεο, καδί κε πνιινύο άιινπο, θαη ηόηε (΢επηέκβξεο '86) βξηζθόληνπζαλ ζηελ θπιαθή θαηεγνξνύκελνη όηη θάςαλε έλα αζθαιίηηθν απηνθίλεην κε δύν αζθαιίηεο κέζα. Απηό ην γεγνλόο είρε ζπκβεί ζηελ δηάξθεηα ηεο θαηάιεςεο. Καη είρακε γπξίζεη θαη ηόηε ζηελ Αζήλα κε ηελ ειπίδα λα θάλνπκε πνιιά πξάγκαηα. Κη όκσο ηειηθά θάλακε πνιύ ιηγόηεξα απ' όζα ζα ζέιακε. Σα ίδηα πξάγκαηα ζα κπνξνύζακε λα είρακε θάλεη θαη ρσξίο λα επηζπεύζνπκε ηελ επηζηξνθή καο ζηελ Αζήλα. 'Οκσο θαη ηόηε καο έηξσγε ην άγρνο.

Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 1987 ΢ήκεξα ην απόγεπκα γπξίζακε ζηελ Αζήλα αθνύ πξνεγνύκελα, ην κεζεκέξη, θάλακε έλα αθόκε κπάλην, πνπ ειπίδσ λα κελ είλαη ην ηειεπηαίν γη' απηό ην θαινθαίξη. Κάζεζα ζρεδόλ κία ώξα κέζα ζηελ ζάιαζζα, κε ηελ ζθέςε όηη ίζσο δελ ζα κπνξέζσ λα θάλσ άιιν κπάλην κέρξη ην επόκελν θαινθαίξη. Πξνζπάζεζα λα "βγάισ ην άρηη κνπ", όπσο ιέλε, γηαηί αθόκε δελ κπνξώ λα πξνζαξκνζηώ ζηελ ηδέα όηη νη δηαδξνκέο κνπ είλαη ηόζν ειεγρόκελεο κέζα ζηνπο θνηλσληθνύο ρώξνπο, ιεο θαη βξίζθνκαη κέζα ζηε θπιαθή. Κη όζν αηζζάλνκαη θπιαθηζκέλνο, ηόζν πξνζπαζώ λα θάλσ πξάγκαηα πνπ ακθηζβεηνύλ απηήλ ηελ θπιάθηζε. Δλησκεηαμύ ππάξρεη θαη ην πξόβιεκα ηνπ ζηξαηνύ πνπ δειεηεξηάδεη θάζε κνπ ειπίδα λα δηαζέζσ ειεύζεξα ηνλ ρξόλν κνπ κεηά ηελ κεηαθόκηζε. Με ηελ ηδέα θαη κόλν όηη κεηά από θάπνην ρξνληθό δηάζηεκα κπνξώ λα βξεζώ ζε θάπνην ππόγεην ζηξαηησηηθνύ λνζνθνκείνπ θαηαηξππεκέλνο από ελέζεηο βαξηώλ εξεκηζηηθώλ, πξνζπαζώ λα βξίζθνκαη όζν ην δπλαηόλ πεξηζζόηεξν ζηνλ ήιην θαη ζηελ ζάιαζζα, ηώξα πνπ κνπ δίλεηαη ε επθαηξία. '΋ηαλ γπξίζακε ζην ζπίηη καο ζηελ Αζήλα ήηαλ πηα αξγά γηα λα θάλνπκε νηηδήπνηε άιιν θαη θαζόκαζηαλ "ζε αλακκέλα θάξβνπλα", όπσο ιέλε, θιεηζκέλνη ζηνπο ηέζζεξηο ηνίρνπο ελόο ζπηηηνύ, όπνπ μέξνπκε όηη είκαζηε αλεπηζύκεηνη θαη απ' όπνπ πξέπεη "λα ηνπ δίλνπκε" ην ζπληνκόηεξν δπλαηόλ. Γη απηό θαη αξγά ην βξάδπ βγήθακε έμσ θαη πήγακε ζε ζπγγεληθό καο ζπίηη, ειπίδνληαο όηη, κε ην λα βξεζνύκε κε θόζκν, ζ' απνθεύγακε λα "βξάδνπκε κε ην δνπκί καο". ΢θέθηνκαη κεξηθέο θνξέο πσο επηπρώο πνπ ππάξρνπλ θαη νη ζηελνί ζπγγελείο, πνπ ιόγσ ηεο ζπγγεληθήο ηνπο ηδηόηεηαο είλαη θαηά θάπνην ηξόπν ππνρξεσκέλνη λα δηαηεξνύλ κε καο θνηλσληθέο ζρέζεηο θη έηζη κπνξνύκε λ' αλαπιεξώλνπκε ζηνηρεησδώο ηελ αλάγθε καο γηα θνηλσληθέο ζρέζεηο, όπσο ζα ηηο ζέιακε, αλάγθε πνπ πνηέ δελ ηθαλνπνηείηαη. Αλ δελ ππήξραλ θη απηνί νη ζπγγελείο, ζα αηζζαλόκαζηαλ ζαλ εξεκίηεο κέζα ζε κηα πόιε ηεζζάξσλ εθαηνκκπξίσλ. Κη ύζηεξα ζνπ ιέλε όηη ε νηθνγέλεηα είλαη λεθξή. Κάηη πνπ, όηαλ ήκνπλα έθεβνο, ην πίζηεπα θη εγώ. Κη όκσο ζηελ δηάξθεηα δηαπίζησζα όηη απηόο ν ζάπηνο θνηλσληθόο ζεζκόο κπνξεί αθόκε λα ηθαλνπνηεί νξηζκέλεο αλάγθεο, πνπ αιιηώο δελ ζα κπνξνύζαλ λα ηθαλνπνηεζνύλ. Γη απηό θαη ζα ππάξρεη θαη ζα δηαησλίδεηαη πάληα, όζν δελ ζα έρνπλ δεκηνπξγεζεί άιιεο θνηλσληθέο δηεπζεηήζεηο πνπ λα ηθαλνπνηνύλ απηέο ηηο αλάγθεο. Κη αλ απηέο νη θνηλσληθέο δηεπζεηήζεηο δελ δεκηνπξγνύληαη, απηό δελ δείρλεη κόλν ηελ αλσξηκόηεηα ηνπ πνιύ θόζκνπ πνπ πξνζθνιιάηαη ζε μεπεξαζκέλνπο ζεζκνύο, αιιά θαη ηελ αλεπάξθεηα ή ηελ απξνζπκία λα δεκηνπξγήζνπλ άιιεο θνηλσληθέο δηεπζεηήζεηο, απηνί πνπ θαινύλ ηνπο άιινπο λα ζπάζνπλ ηα θνηλσληθά δεζκά πνπ ηνπο ελώλνπλ κε ηελ νηθνγέλεηα. Tρίτη 22 Σεπτέμβρη 1987 Πάιη αιιάμαλε ην όλνκα ζηνλ ζηξαηηώηε πνπ κε κπνξώληαο λ'

αληέμεη άιιν ηηο ηαπεηλώζεηο θαη ηνπο εμεπηειηζκνύο, πνπ απνηεινύλ πάγηα θαηάζηαζε γηα ηνλ Διιεληθό ζηξαηό, ππξνβόιεζε θαη ζθόησζε δύν άιινπο ζηξαηηώηεο πνπ ηνπ είραλε "θάλεη ηελ δσή παηίλη". Σώξα από Θεόθηιν Μνιά ηνλ θάλαλε Θενθάλε Μνιιά. Καη ζαλ λα κελ έθηαλε ε ζθαλδαιηζηηθή αλεπάξθεηα ηεο πιεξνθόξεζεο, πνπ δελ κπνξεί λα δώζεη νύηε ην όλνκα ηνπ θπξίνπ πξνζώπνπ ηεο ππόζεζεο, ηώξα δηαβάδνπκε όηη όζα πεη ν ζηξαηηώηεο ζηελ πξναλάθξηζε ζα παξακείλνπλ απόξξεηα! Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη, όηη νη ζηξαηνθξάηεο ζα έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο όιν ηνλ απαξαίηεην ρξόλν, γηα λα αλαγθάζνπλ ηνλ ζηξαηηώηε λα δερηεί ζαλ πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά, ό, ηη απηνί ηνπ επηβάιινπλε κε ηελ βία. Δκείο από ην πξσί θαηεβήθακε ζην θέληξν θαη αθνύ εμαζθαιίζακε ηα θιεηδηά ηνπ θαηλνύξγηνπ ζπηηηνύ πνπ λνηθηάζακε, αξρίζακε ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ γηα λα ην θάλνπκε ηθαλό λα καο δερηεί. Μέρξη ην βξάδπ είρακε θαηαθέξεη λα βάςνπκε ην ζαιόλη θαη λα θαζαξίζνπκε ηνπο βνεζεηηθνύο ρώξνπο. Βέβαηα από βάςηκν είκαζηε άζρεηνη αιιά, όπσο ιέγαλε νη αξραίνη, "αλάγθα ηέρλαο θαηεξγάδεηαη". Κη απ' ό, ηη θαίλεηαη ε δνπιεηά καο απέδσζε. ΢ίγνπξα δελ είρακε θαληαζηεί όηη ε αιιαγή ζπηηηνύ ζα καο κεηέηξεπε ζε κπνγηαηδήδεο, όκσο πνιιά πξάγκαηα αλαγθάδεηαη λα κάζεη λα θάλεη έλαο άλζξσπνο απιά θαη κόλν γηα λα επηβηώζεη. Κη όζν λα 'λαη, ε ρεηξσλαθηηθή εξγαζία, ηδηαίηεξα όηαλ θηηάρλεηο θάηη πνπ εζύ ζα ην ρξεζηκνπνηήζεηο, είλαη θάηη εθηνλσηηθό θαη επράξηζην, γηαηί ζνπ δίλεη ηελ δπλαηόηεηα λα εθηηκήζεηο ηηο ηθαλόηεηέο ζνπ. Καη ζε απνξξνθάεη θηόιαο ηόζν ώζηε δελ ζνπ δίλεηαη ρξόλνο γηα καύξεο ζθέςεηο. Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 1987 Σα αδέιθηα ηνπ Νίθνπ Σζνπβαιάθε αξρίζαλε θακπάληα γηα ηε ζπγθέληξσζε ρξεκάησλ γηα λα εμαγνξαζηνύλ 17 κήλεο θπιάθηζεο, πνπ εληάζζνληαη ζηηο παξεπόκελεο πνηλέο ηνπ. Ο ίδηνο έρεη θάλεη αίηεζε γηα λα γίλεη εμαγνξάζηκν απηό ην κέξνο ηεο πνηλήο ηνπ. Απ' ό, ηη έρσ αθνύζεη ζην παξειζόλ από ηνλ αδειθό ηνπ ηνλ Θόδσξα, έρεη θάλεη θαη παιηόηεξα παξόκνηα αίηεζε πνπ ηειηθά απνξξίθζεθε. Ο Νίθνο έρεη ήδε θιείζεη 10 ρξόληα ζηελ θπιαθή πνπ καδί κε ηα κεξνθάκαηα γίλνληαη 14 θαη κηζό. Αλ ηνπ αλαγλσξίδαλε ην δηθαίσκα λα εμαγνξάζεη απηνύο ηνπο 17 κήλεο θαη παξάιιεια ηνπ δίλαλε αλαζηνιή (απόιπζε ππό όξνπο, όπσο ηελ ιέλε) γηα ην έλα ηξίην ηεο πνηλήο ηνπ, ζα κπνξνύζε λα είλαη έμσ. Γηαηί έρεη ήδε ζπκπιεξώζεη ηα 2/3 θαη έηζη ηελ δηθαηνύηαη. '΋κσο ην θξάηνο ηέηνηα επεξγεηήκαηα (όπσο ην ίδην ηα ραξαθηεξίδεη) ηα αλαγλσξίδεη ζε ληαβαηδήδεο, βηαζηέο, καζηξνπνύο, δνινθόλνπο ησλ γπλαηθώλ ηνπο, θαηαρξαζηέο δεκόζηνπ ρξήκαηνο, βαζαληζηέο κπάηζνπο θ.ν.θ., θαη όρη ζε αλζξώπνπο πνπ απεηιήζαλε άκεζα ηελ ίδηα ηελ θαξδηά ηνπ εθκεηαιιεπηηθνύ (ιεζηξηθνύ, είλαη ε πην ζσζηή ιέμε) νηθνλνκηθνύ θαζεζηώηνο: Σηο ηξάπεδεο. Σν γεγνλόο όηη ζ' όιεο ηηο αλεπηπγκέλεο θαπηηαιηζηηθέο ρώξεο ηηο κεγαιύηεξεο πνηλέο ηηο δίλνπλ ζε ιεζηέο ηξαπεδώλ, (εθηόο, βέβαηα, από ηηο ζπάληεο πεξηπηώζεηο βηαζκώλ κεηά θόλνπ, πνιιαπιώλ θόλσλ, θόλσλ κπάηζσλ από πνιίηεο), είλαη απνθαιππηηθό γηα ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν ην

θξάηνο βιέπεη ηνλ Νίθν Σζνπβαιάθε. 'Αιισζηε θη ν ΢αξηδεηάθεο, εδώ θη νρηώ κήλεο, νύηε θαλ θαηαδέρεηαη λ' αζρνιεζεί κε ηελ αίηεζε ράξεο πνπ έρεη ππνβάιεη ν Νίθνο. Γπζηπρώο, απηήλ ηελ άπνςε ηνπ θξάηνπο γηα ηνλ Νίθν ηνλ Σζνπβαιάθε ηελ παξαβιέπεη πνιιέο θνξέο ν αδειθόο ηνπ ν Θόδσξαο, κνινλόηη ηελ έρεη ζπλεηδεηνπνηήζεη, ήδε, από ην 1978 πνπ βξηζθόκαζηε καδί ζηηο θπιαθέο ηεο Αίγηλαο. Σελ παξαβιέπεη ζε βαζκό πνπ αδηαθνξεί γηα ηελ εληύπσζε πνπ θάλεη ην αδίθεκα ηεο ιεζηείαο ηξάπεδαο απέλαληη ζηελ θνηλή γλώκε, κνινλόηη μέξεη θαιά όηη, ζε ηέηνηεο ηδίσο πεξηπηώζεηο, ε θνηλή γλώκε ειέγρεηαη θαη θαηεπζύλεηαη από ην θξάηνο. Δλησκεηαμύ νη αλαξρηθνί θαηέγξαςαλ ζην ελεξγεηηθό ηνπο κηα αθόκε επίζεζε κε κνιόησθ ζε ηξάπεδα. ΢ηηο 1 κεηά ηα κεζάλπρηα (ζύκθσλα πάληα κε ηηο αλαθνηλώζεηο ηεο αζηπλνκίαο) ρηππήζαλε ηελ Δζληθή Σξάπεδα ηνπ Πεξηζζνύ. 'Άγλσζηνο πνπ ηειεθώλεζε ζηελ "Διεπζεξνηππία" θαη αλέιαβε ηελ επζύλε, δήισζε όηη εθπξνζσπεί ηηο Αλαξρηθέο Οκάδεο Κξνύζεο θαη όηη ην ρηύπεκα απνηειεί απάληεζε ζηελ θξαηηθή θαηαζηνιή θαη ηξνκνθξαηία θαη ζηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη πνπ πξνεηνηκάδεη ε θπβέξλεζε. Καη γη απηήλ ηελ ελέξγεηα έρσ λα παξαηεξήζσ όηη γίλεηαη ζε κηα επνρή πνπ ν Φνιίλη εθδίδεηαη ηειεζίδηθα, ελώ όζν θαηξό ηα δηθαζηήξηα δελ είραλ πάξεη θακηά απόθαζε όινη ζησπνύζαλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ αλαξρηθώλ. Καη, βέβαηα, δελ κπνξώ λα κελ παξαηεξήζσ όηη θη απηή ε ελέξγεηα πξνθάιεζε ζηελ ηξάπεδα αζήκαληεο δεκηέο. Αλ αλαινγηζηεί θαλείο ηηο πνηλέο, νη νπνίεο επηθξέκνληαη πάλσ από ηνπο δξάζηεο ηέηνησλ ελεξγεηώλ, ηόζν αζήκαληα απνηειέζκαηα ηηο θάλνπλ "δώξνλ άδσξνλ". Μηα άιιε ππόζεζε πνπ πξέπεη λα αλαθεξζεί, γηαηί θη απηή απνηειεί ρεηξνπηαζηή απόδεημε ηεο αμηέπαηλεο αθνζίσζεο ζηε δηθαηνζύλε ησλ Διιήλσλ δηθαζηώλ, αθνζίσζε πνπ καο θάλεη όινπο λα ηνπο ιαηξεύνπκε, είλαη ε θαηαδίθε ζε 8 ρξόληα θπιαθή κηαο κάλαο πνπ ν γηόο ηεο ζθόησζε ηνλ παηέξα ηνπ θαη άληξα ηεο, γηαηί ν ηειεπηαίνο ήζειε λα βηάζεη ηελ θόξε ηνπ θαη αδειθή ηνπ πξνεγνπκέλνπ. Σν κόλν "έγθιεκα" ηεο κάλαο ήηαλ όηη δελ κπόξεζε λα απνηξέςεη ην γηό ηεο από απηήλ ηελ έθξεμε δηθηνινγεκέλεο αγαλάθηεζεο. Σν ζιηβεξό ζηελ όιε ππόζεζε δελ είλαη κόλν ε ζπκπεξηθνξά ησλ δηθαζηώλ, αιιά ην γεγνλόο όηη όιν ην ρσξηό, (γηαηί ζε ρσξηό έγηλε ην επεηζόδην), ππνζηήξημε θαη ππνζηεξίδεη ηνλ παηέξα. Βέβαηα θη απηό ην γεγνλόο δελ είλαη θαζόινπ αμηνπεξίεξγν γηαηί, όπσο είλαη γλσζηό, ε θνηλή γλώκε ησλ ρσξηώλ ηεο Διιάδαο θαζνξίδεηαη από ηηο απόςεηο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ αληξώλ. Κη απηνί νη άληξεο ζεσξνύλ δηθαίσκά ηνπο απαξαβίαζην λα βηάδνπλ ηηο θόξεο ηνπο, αλ θαη όπνηε ηνπο θαπλίζεη. Κη νη δηθαζηέο αληηκεησπίδνληαο έηζη όζνπο αληηδξνύλ ζηελ αηκνκημία, κάιινλ δελ απνζαξξύλνπλ όζνπο είλαη ελ ελεξγεία ή ελ δπλάκεη αηκνκίθηεο. 'Αιισζηε θαη ηα κεγάια αθεληηθά έκκεζα επηηξέπνπλ θαη ελζαξξύλνπλ ηα ζεμνπαιηθά εγθιήκαηα ζε βάξνο ησλ κε δπλακέλσλ λα ακπλζνύλ, γηαηί απνηεινύλ απνδνηηθή κνξθή εθηόλσζεο ησλ ππεθόσλ ηνπο. Δκείο θαη ηελ ζεκεξηλή κέξα ηελ πεξάζακε απαζρνιεκέλνη κε ην θαηλνύξγην ζπίηη. '΋κσο δελ ζπλερίζακε ην βάςηκν γηαηί έπξεπε λα αζρνιεζνύκε κε ην θαζάξηζκα. Σν πξσί, πνπ ήξζακε ζην θαηλνύξγην

ζπίηη γηα λα ζπλερίζνπκε ην βάςηκν, αλαθαιύςακε έλα κεγάιν πνληίθη ζε κηα εγθαηαιεηκκέλε ζην ζπίηη πνιπζξόλα πνπ γίλεηαη θξεβάηη. Σν πνληίθη είρε θάλεη ηελ πνιπζξόλα θσιηά ηνπ θαη κάιινλ έκελε θαηξό ζ' απηήλ. Μόιηο άλνημα ηελ πνιπζξόλα θαη ην απνθάιπςα, ην πνληίθη ην 'ζθαζε θαη δηέθπγε από ην ζηθόλη ηεο ηνπαιέηαο. Πήγα θαη αγόξαζα ηξνθή-δειεηήξην γηα πνληίθηα θαη έβαια ζε πνιιά ζεκεία ηνπ ζπηηηνύ. Καηόπηλ πέξαζα όιε ηελ εκέξα θαζαξίδνληαο ην παηάξη. Ζ ΢νθία αγαλάθηεζε κε ηελ παξνπζία πνληηθώλ κέζα ζην ζπίηη θαη δελ είρε θαζόινπ όξεμε λ' αζρνιεζεί καδί ηνπ, ηνπιάρηζηνλ ζήκεξα. Αξγά ην βξάδπ ήξζε ζην θαηλνύξγην ζπίηη ν θαιόο καο θίινο κε ηελ γπλαίθα ηνπ θαη θαηόπηλ αλεβήθακε όινη καδί ζηα βόξεηα πξνάζηηα. Ζ επίζθεςή ηνπ απηή έδεημε όηη ζα ηνλ έρνπκε πάιη θνληά καο ζην άκεζν κέιινλ, όπσο ηνλ "παιηό θαιό θαηξό". Πέμπτη 24 Σεπτέμβρη 1987 Ζ Καηεξίλα Ηαηξνπνύινπ θαηάθεξε λα αλαγθάζεη ην ΢πκβνύιην Δθεηώλ λα αθπξώζεη ηελ απόθαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ Πιεκκειεηνδηθώλ πνπ έδηλε ζην θξάηνο ηα 700 ρηιηάξηθα, πνπ ν ζθελνζέηεο Νίθνο Κνύλδνπξνο είρε θαηαζέζεη πέξπζη ζαλ εγγύεζε γηα ηελ απνθπιάθηζή ηεο. 'Έλαο Ηξαλόο πξόζθπγαο πνπ είρε απηνππξπνιεζεί ζηηο 28 Απγνύζηνπ, έμσ από έλα μελνδνρείν ηεο Αζήλαο, ζε έλδεημε δηακαξηπξίαο γηα ηελ θαηάζηαζε ζηελ παηξίδα ηνπ, πέζαλε ρηεο ζην λνζνθνκείν Κ.Α.Σ. Αλ ιάβνπκε ππ' όςε όηη ήξζε ζηελ Διιάδα κε όλεηξα λα βξεη θάπνηα ρώξα λα δήζεη, θη όηη ηειηθά δελ βξήθε παξά κόλν ηνλ ξαηζηζκό θαη ηελ αδηαθνξία ησλ Διιήλσλ ζε ζπλδπαζκό κε ηηο ζπλερείο παξελνριήζεηο από ηελ πιεπξά ηεο αζηπλνκίαο, εύθνια θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα όηη ε απηνθηνλία ηνπ απνηειεί ζπιινγηθό έγθιεκα κε δξάζηε ηελ Διιεληθή θνηλσλία. Βέβαηα, ζρεδόλ θαλείο δελ ζπγθηλήζεθε θαη από απηήλ ηελ απηνθηνλία, νύηε αηζζάλζεθε ελνρέο, όπσο απνδεηθλύεηαη από ην γεγνλόο όηη ηόζν ζνβαξό γεγνλόο πέξαζε από ηηο εθεκεξίδεο ζηα ςηιά. Θα 'ξζεη όκσο ν θαηξόο, όπσο έρσ μαλαγξάςεη, πνπ ε Διιεληθή θνηλσλία ζα ππνζηεί ηηο ζπλέπεηεο ησλ εγθιεκάησλ ηεο ζε βάξνο ησλ πξνζθύγσλ από ηνλ ηξίην θόζκν. Δκείο θαη ζήκεξα πεξάζακε όιε ηελ εκέξα δνπιεύνληαο ζην θαηλνύξγην ζπίηη. Καηαθέξακε θαη βάςακε έλα αθόκε δσκάηην αιιά ζα ρξεηαζηεί θαη δεύηεξν ρέξη. Σν πνληίθη ήξζε ηελ ρηεζηλή λύρηα, έθαγε ην "θαγεηό" ηνπ θαη μαλάθπγε. Σν βξάδπ, κεηά ηηο 11, πνπ γπξίδακε ζην πξνάζηην πνπ κέλνπκε, ην ιεσθνξείν ράιαζε θαη καο άθεζε θάπνπ ηέζζεξα ρηιηόκεηξα πξηλ από ηε ζηάζε πνπ θαηεβαίλνπκε γηα ην ζπίηη καο. Βέβαηα, γηα ηελ Δ.Α.΢. απηό ην γεγνλόο είλαη αζήκαλην, άζρεηα αλ ζην ιεσθνξείν ζα κπνξνύζε λα είλαη θάπνηνο ειηθησκέλνο ρσξίο ιεθηά γηα ηαμί, πνπ ζα έπξεπε λα πεξηκέλεη κέζα ζηελ άγξηα λύρηα κηα νιόθιεξε ώξα γηα ην επόκελν ιεσθνξείν. 'Ζ θάπνην θνξίηζη πνπ ζα κπνξνύζε εύθνια λα γίλεη ζύκα ησλ βηαζηώλ πνπ ιπκαίλνληαη ηελ πεξηνρή.

Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 1987 Οη Θόδσξνο, Γηάλλεο θαη Αξγύξεο Σζνπβαιάθεο άξρηζαλ ρηεο απεξγία πείλαο ζηα Πξνπύιαηα δεηώληαο ηελ άκεζε απνθπιάθηζε ηνπ αδειθνύ ηνπο Νίθνπ Σζνπβαιάθε. Καηά ηα θαηλόκελα δελ βιέπνπλ λα ππάξρεη άιινο ηξόπνο γηα λα απνθπιαθηζηεί ν αδειθόο ηνπο, από ην λα πάξνπλ ηελ θνηλή γλώκε κε ην κέξνο ηνπο εθζέηνληαο κε ηελ απεξγία πείλαο ηνπο ην πξόβιεκα. Πνιύ θνβάκαη όηη ν Θόδσξαο, πνπ απνηειεί θαη ηνλ θύξην κνριό ηεο ζπκπαξάζηαζεο πξνο ηνλ αδειθό ηνπ, έρεη θαηαθέξεη κε ηελ αιαδνληθή, εγσηζηηθή θαη αράξηζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ λα απνκαθξύλεη από θνληά ηνπ, όζνπο ζην παξειζόλ ήηαλε δηαζέζηκνη λα ζπκπαξαζηαζνύλ. Καη ρσξίο ηελ απαξαίηεηε θάιπςε, κηα απεξγία πείλαο ζηα Πξνπύιαηα δελ κπνξεί λα θινλίζεη ηελ εθδηθεηηθή ζηάζε πνπ ην θξάηνο θξαηάεη απέλαληη ζηνλ αδειθό ηνπ. ΢ίγνπξα ν Θόδσξαο δελ έρεη αθόκα θαηαιάβεη ηί ήηαλ απηό πνπ καδηθνπνίεζε ζε θάπνηα θάζε ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ Υξήζην Ρνύζζν. 'Ίζσο, γηαηί πνηέ δελ έδσζε ζηνλ Υξήζην ηελ ζεκαζία πνπ έπξεπε, δελ ηνλ είδε δει. πνηέ ζαλ έλα παλέμππλν άλζξσπν πνπ μέξεη λα νξγαλώλεη ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζήο ηνπ, παξά ηνλ είδε κόλν ζαλ έλα θξαηνύκελν πνπ δηθηνινγεκέλα ζπγθεληξώλεη ην ελδηαθέξνλ ηεο θνηλήο γλώκεο. '΋πσο θαη λα 'ρεη, ν Νίθνο ν Σζνπβαιάθεο έρεη όιν ην δίθην κε ην κέξνο ηνπ θαη είλαη άθξσο απνθαιππηηθή γηα ηελ θηελσδία ηνπ θξάηνπο ε επηκνλή ηνπ ηειεπηαίνπ, λα ηνλ θξαηάεη ζηελ θπιαθή κεηά από 10 νιόθιεξα ρξόληα θαη κεηά ηόζν ζόξπβν πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί γύξσ από ην όλνκά ηνπ. Καη είλαη άμηνο εθηίκεζεο ν αγώλαο, ζηνλ νπνίν επηδίδνληαη ηα ηξία ηνπ αδέιθηα γηα λα ηνλ βγάινπλ από ηελ θπιαθή. Ο πξόεδξνο ηνπ Διιεληθνύ Δξπζξνύ ΢ηαπξνύ βξάβεπζε έλαλ κπάηζν θαη ηελ γπλαίθα ηνπ γηα ηελ ζύιιεςε ελόο θνπθαξά Αηγύπηηνπ, πνπ ηνλ θαηεγνξνύλ όηη ζθόησζε έλαλ θνζκεκαηνπώιε, επεηδή ν ηειεπηαίνο δελ ηνλ άθεζε λα ιεζηέςεη ην θνζκεκαηνπσιείν ηνπ. Από ηελ ηειεηή ηεο βξάβεπζεο δελ έιεηςαλ, βέβαηα, νη αξρεγνί ηεο αζηπλνκίαο θαη ν αξρηεπίζθνπνο ΢εξαθείκ ζαλ εθπξόζσπνο ησλ παπάδσλ. Μ' απηόλ ηνλ ηξόπν, ηνλίζηεθε γηα κηα αθόκε θνξά ζηνπο 'Έιιελεο όηη, γηα λα ηνπο εθηηκήζνπλ νη εθπξόζσπνη ηνπ θξάηνπο, ε εθθιεζία θαη ηα θηιαλζξσπηθά ηδξύκαηα, πξέπεη λα γίλνπλ κπάηζνη ή κηκεηέο κπάηζσλ. Μόλν νη θνξείο ηεο θαηαζηνιήο εθηηκνύληαη θαη επηβξαβεύνληαη ζ' απηήλ ηελ ρώξα. Απηνί πνπ ιεηηνπξγνύλ ζαλ καληξόζθπια ησλ αθεληηθώλ. Απηνί πνπ δέξλνπλ, βηάδνπλ θαη ζθνηώλνπλ ζην όλνκα ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ λόκνπ. Γη απηό θαη ην λα γίλνπλ κπάηζνη απνηειεί θηινδνμία ηνπ κεγαιύηεξνπ κέξνπο ηεο Διιεληθήο λενιαίαο. Δίλαη επηθίλδπλν λα ζπκβηώλεη θαλείο κε αλζξώπνπο κε ηόζν πνηαπέο θηινδνμίεο. Κη όκσο απηή ε αλαγθαζηηθή ζπκβίσζε απνηειεί θαζεκεξηλή πξαγκαηηθόηεηα γηα ηνπο ειάρηζηνπο 'Διιελεο πνπ δηαθέξνπλ από ην θαζηζηηθνπνηεκέλν πιήζνο. Καηά ηα άιια εκείο ζπλερίζακε θαη ζήκεξα ην βάςηκν πνπ καο έθαγε θαη όιε ηελ ζεκεξηλή κέξα. Ήδε έρνπκε ραιάζεη έλα ζσξό ιεθηά ζε κπνγηέο θαη θαζαξηζηηθά γηα ην θαηλνύξγην ζπίηη, ρώξηα ηα ιεθηά πνπ δώζακε ζαλ εγγύεζε γηα λα ην λνηθηάζνπκε. Αλ δελ είρακε απηά

ηα ιεθηά ηί ζα θάλακε; Γελ ζα αλαγθαδόκαζηε λα κείλνπκε ζην παιηό κέρξη πνπ ηα δηθαζηήξηα λα καο πεηάμνπλ ζην δξόκν; Σα δηθαζηήξηα πνπ πάληα ζηέθνληαη ζην πιεπξό ησλ ηδηνθηεηώλ θαη γεληθά ησλ πξνλνκηνύρσλ; Σν λα ζε πεηάλε έμσ από ην ζπίηη πνπ κέλεηο είλαη θάηη πνπ εύθνια κπνξεί λα ζε νδεγήζεη ζε βίαηα μεζπάζκαηα ελάληηα ζ' απηνύο πνπ ζε πεηάλε έμσ. Καη ηόηε ζα πιαθώζνπλ νη κπάηζνη, ζα ζε δέζνπλ θαη ζα ζε πάλε παθέην ζηνπο δηθαζηέο, γηα λα κπνξέζνπλ νη ηειεπηαίνη λα εθαξκόζνπλ πάλσ ζνπ έλα κηθξό κέξνο από ηα θηιάλζξσπα θαη αγαζνπνηά ζπλαηζζήκαηα πνπ είλαη γεκάηε ε ςπρή ηνπο. Αξγά ην βξάδπ ήξζε πάιη ν θαιόο καο θίινο θαη καο αλέβαζε ζην παιηό καο ζπίηη κε ην απηνθίλεηό ηνπ. Δίλαη πξνθαλέο όηη ε θηιία ηνπ δελ ηθαλνπνηεί κόλν ηηο αλάγθεο καο γηα θνηλσληθέο ζρέζεηο αιιά είλαη θαη ρξήζηκε από πξαθηηθή άπνςε. Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου 1987 Καηά ηα θαηλόκελα ην πνληίθη ςόθεζε. Δλώ θαη πξνρηέο ηελ λύρηα ήξζε θαη έθαγε ην "θαγεηό" ηνπ, ζήκεξα ην "θαγεηό" πνπ ηνπ έβαια ρηεο ην βξάδπ, ην βξήθα απείξαρην. Μνινλόηη μέξσ όηη έπξεπε λα ην ζθνηώζσ, κνινλόηη ηξώσ από ην θξέαο δώσλ πνπ ζθάδνληαη, κνινλόηη μέξσ όηη εθαηνκκύξηα άλζξσπνη πεζαίλνπλ από ηελ πείλα, ηηο κνιπζκαηηθέο αξξώζηηεο θαη ηνπο πνιέκνπο, δελ αηζζάλνκαη απαζήο απέλαληη ζηνλ ζάλαην ηνπ πνληηθνύ πνπ πξνθάιεζα. Σν βάςηκν ηνπ δηακεξίζκαηνο ζπλερίζηεθε θαλνληθά. Μέρξη ηώξα έρνπκε κάζεη ηελ ρξήζε ηξηώλ δηαθνξεηηθώλ εηδώλ ρξσκάησλ. Γεληθά κέλνπκε ηθαλνπνηεκέλνη από ηελ δνπιεηά καο, γηαηί ην θαηλνύξγην καο ζπίηη ζηγά-ζηγά αιιάδεη πξόζσπν θαη γίλεηαη θάπσο "ζπκπαζεηηθό". Με ηελ απαζρόιεζή κνπ κε ην ζπίηη θαηαζηγάδσ θάπσο ηηο καύξεο ζθέςεηο κνπ γηα ην ζηξαηό, πνπ εληαζήθαλε ηηο ηειεπηαίεο κέξεο, κεηά από έλα ηειεθώλεκα ζηε κάλα κνπ από κηα γξακκαηέα ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγώλ ηνπ 401 ΢ηξαηησηηθνύ Ννζνθνκείνπ. Απηή ε γξακκαηέαο δήηεζε από ηελ κάλα κνπ λα κνπ πεη λα παξνπζηαζηώ, ηελ Γεπηέξα πνπ καο έξρεηαη, ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ, ρσξίο λα πεξηκέλσ ηελ πξόζθιεζε πνπ πξέπεη λα κνπ ζηείινπλε, "γηα λα ηειεηώλσ κηα ώξα αξρύηεξα". Ζ κάλα κνπ δελ ήζειε λα κνπ κεηαθέξεη ηελ είδεζε, γηαηί θνβάηαη ηηο αληηδξάζεηο κνπ. Σειηθά ην έκαζα κέζσ ηνπ αδειθνύ κνπ πνπ ελεκέξσζε ηελ ΢νθία. Ζ ΢νθία είπε ζηνλ αδειθό κνπ όηη απνθιείεηαη λα παξνπζηαζηώ ρσξίο πξόζθιεζε θη όηη ην θαιύηεξν πνπ έρνπλ λα θάλνπλ είλαη λα πάλε, κεηά από ηελ πξόζθιεζε, απηνί ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ καδί κε θαλέλα γηαηξό. Κάηη πνπ είλαη πνιύ ινγηθό, εθόζνλ ηελ ηειεπηαία θνξά πνπ πήγα ζην 401, πήγα κε αζζελνθόξν θαη θόληεςα λα πάζσ ρνληξή δεκηά κε ηελ θαξδηά κνπ, πνπ ρηππνύζε κε 200 παικνύο ην ιεπηό. 'Αιισζηε θαη ε γλσκάηεπζε ηνπ γηαηξνύ ηνπ Φξνπξαξρείνπ Αζελώλ ιέεη όηη δελ κπνξώ λα παξνπζηαζηώ ζε θακηά ζηξαηησηηθή κνλάδα. Κη απηή ε γλσκάηεπζε έρεη θαηαηεζεί ζην αξκόδην ζηξαηνινγηθό γξαθείν. Δκέλα απηό ην ηειεθώλεκα κνπ θάλεθε πνιύ ύπνπην. Απ' ό, ηη μέξσ, πνηέ νη ζηξαηησηηθέο ππεξεζίεο δελ κπαίλνπλ ζε ηδηαίηεξν θόπν

πξνο όθεινο ησλ ζηξαηησηώλ ή ησλ ζηξαηνινγνπκέλσλ. Δίλαη πνιύ πηζαλό, νη αξκόδηνη ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγώλ λα ζέινπλ λα κε δνπλ πάιη κπξνζηά ηνπο, ρσξίο λα αλαιάβνπλ ηελ επζύλε λα δηαηάμνπλ ηελ κεηαθίλεζή κνπ, κεηά από ηα ηειεπηαία γεγνλόηα πνπ έιαβαλ ρώξα εμαηηίαο κηαο ηέηνηαο κεηαθίλεζεο. Kυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1987 ΢ήκεξα, επί ηέινπο, ηειεηώζακε ην βάςηκν, όζσλ δσκαηίσλ ήηαλ απαξαίηεην λα ηα βάςνπκε. Θα ζέιακε λα βάθακε θη έλα ρνι αιιά δελ έρνπκε θαηξό. Πξέπεη κέρξη ηελ 1ε ηνπ Οθηώβξε λα έρνπκε κεηαθνκίζεη γηα λα κπνξέζνπκε λα πάξνπκε πίζσ ηελ εγγύεζε πνπ δώζακε, όηαλ λνηθηάζακε ην πξνεγνύκελν ζπίηη. Καη ε κεηαθόκηζε δελ ζα είλαη θαζόινπ εύθνιε ππόζεζε, ιακβαλνκέλνπ ππ' όςε ηνπ γεγνλόηνο όηη έρνπκε πνιιά βηβιία θη απηά πάληα δεκηνπξγνύλ πξνβιήκαηα ζηηο κεηαθνκίζεηο. Σν βάςηκν καο έθαγε θη όιε ηελ ζεκεξηλή κέξα κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξέζνπκε λ' αξρίζνπκε ζήκεξα ην παθεηάξηζκα. Δγώ έιπηδα απηό ην ΢αββαηνθύξηαθν λα ην πεξλάγακε ζην ζπγγεληθό καο ζπίηη ζηελ εμνρή, γηα λα θάλακε θαλαδπό κπάληα αθόκε. Γπζηπρώο όκσο, απ' ό, ηη θαίλεηαη, δελ ζα κπνξέζνπκε λα θάλνπκε άιιν κπάλην απηόλ ηνλ ΢επηέκβξε. Γελ είλαη κόλν ε εγγύεζε πνπ ζέινπκε λα πάξνπκε πίζσ, πνπ κε θάλεη λα βηάδνκαη λα ηειεηώζσ κε ηελ αιιαγή ηνπ ζπηηηνύ. Δίλαη θαη ην όηη πξέπεη λα θάλσ νξηζκέλεο ελέξγεηεο γηα λα πξνζηαηεπζώ απέλαληη ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ, πνπ ρσξίο ακθηβνιία ζέιεη ην θαθό κνπ. Κη απηέο νη δνπιεηέο απαηηνύλ θάπνην ρξόλν. Αλ θαη ε ΢νθία κνπ ιέεη όηη, αλ ε Δπηηξνπή Απαιιαγώλ έρεη ζθνπό λα κε ζηείιεη πάιη ζε θαλέλα ζηξαηόπεδν, δελ ζα δώζεη ζεκαζία ζ' νπνηεζδήπνηε γλσκαηεύζεηο θη αλ ηεο πξνζθνκηζηνύλ. Δγώ όκσο λνκίδσ όηη ηέηνηεο γλσκαηεύζεηο θάλνπλ ιίγν πην δύζθνιν ην εγθιεκαηηθό έξγν ηεο Δπηηξνπήο. ΋πσο θαη λα 'ρεη, δελ ζα μεθνπξαζηώ κεηά ηελ κεηαθόκηζε. Με πεξηκέλνπλ άιια ηξεμίκαηα, πνπ είλαη άγλσζην ην πόηε ζα ηειεηώζνπλ θαη ην πώο ζα ηειεηώζνπλ. Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 1987 Οη κπάηζνη, ζίγνπξα κεηά από αλάινγεο νδεγίεο από αλσηέξνπο ηνπο, απνθηνύλ όιν θαη πεξηζζόηεξν ζξάζνο. Σώξα ππξνβνινύλ ρσξίο ηδηαίηεξν ιόγν θαη κέζα ζην θέληξν ηεο Αζήλαο (Οκόλνηα) ηελ ώξα πνπ έρεη κεγάιε θίλεζε (απόγεπκα). Υηεο ηξαπκάηηζαλ ζνβαξά ηνλ 19ρξνλν Γηώξγν Αξγπξόπνπιν, γηαηί επέβαηλε ζε θιεκκέλν απηνθίλεην. Ξέξαλε όηη θαη λα ηνλ ζθνηώλαλε γηα έλα ηέηνην αζήκαλην αδίθεκα, θαλείο δελ ζα ηνπο δεηνύζε επζύλεο, όπσο έγηλε θαη κε ηνπο κπάηζνπο πνπ ζθόησζαλ ηνλ 18ρξνλν Μαλώιε Καλδαλνιέσλ γηα ηνλ ίδην ιόγν (επέβαηλε ζε θιεκκέλν απηνθίλεην). Σώξα πόζν δίθαηνη θαη ακεξόιεπηνη πξέπεη λα είλαη νη δηθαζηέο, πνπ δηθηνινγνύλ ηνπο κπάηζνπο, όηαλ νη ηειεπηαίνη ζθνηώλνπλ επηβάηεο θιεκκέλσλ απηνθηλήησλ (ρσξίο νύηε θαλ λα εμεηάδνπλ αλ ηα ζύκαηα γλώξηδαλ όηη ηα απηνθίλεηα είλαη θιεκκέλα), είλαη θάηη πνπ πνηέ δελ απαζρνιεί νύηε ηελ θνηλή γλώκε ζηελ Διιάδα, νύηε απηνύο πνπ

ππνηίζεηαη όηη ζθέπηνληαη, θαη γη' απηό ηνπο ραξαθηεξίδνπλ δηαλννύκελνπο. 'Αιισζηε νη ηειεπηαίνη θάλνπλ ζπλήζσο θαξηέξα κε ην λα ππεξαζπίδνληαη ηα θαηνξζώκαηα ησλ κπάηζσλ θαη ησλ δηθαζηώλ. Ο Δπαλαζηαηηθόο Λατθόο Αγώλαο (Δ.Λ.Α.) έβαιε βόκβα ζην Ακεξηθάληθν "Πη-Δμ" (θαηάζηεκα αθνξνιόγεησλ εηδώλ κόλν γηα Ακεξηθάλνπο) ηεο ΢πγγξνύ, ε νπνία πξνθάιεζε κηθξέο δεκηέο. ΢ηελ πξνθήξπμε, κε ηελ νπνία αλαιακβάλεη ηελ επζύλε θαη ηελ νπνία έζηεηιε ζηηο εθεκεξίδεο, ιέεη θαη πέληε θαιά ιόγηα γηα ηνλ Φνιίλη. Γπζηπρώο θη ν Δ.Λ.Α. πεξίκελε πξώηα λα βγεη ηειεζίδηθε απόθαζε γηα ηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη θαη κεηά λα αζρνιεζεί, έζησ θαη παξεκπηπηόλησο, καδί ηνπ. Δκείο όιε ηελ εκέξα ηελ πεξάζακε παθεηάξνληαο βηβιία θαη ξνύρα. Δγώ γέκηζα όιεο ηηο βαιίηζεο θαη ηα θηβώηηα πνπ είρακε κε βηβιία θαη παξ' όια απηά κνπ κείλαλε άιια ηόζα. Γηα λα κεηαθεξζνύλ απηά ηα βηβιία ζα έπξεπε, θαλνληθά, λα θάλνπκε δύν δηαδξνκέο κε θνξηεγάθη ή ηξίθπθιε κνηνζηθιέηα, θάηη γηα ην νπνίν δελ κπνξνύζακε λα δηαζέζνπκε ιεθηά. Γει. ζα έπξεπε λα πάκε ηηο βαιίηζεο θαη ηα θηβώηηα, λα ηηο αδεηάζνπκε, λα ηηο γπξίζνπκε πίζσ, λα ηηο μαλαγεκίζνπκε θαη ηελ επόκελε κέξα λα θάλνπκε άιιε κία δηαδξνκή. Από απηό ην αδηέμνδν καο έβγαιε ν θαιόο καο θίινο, πνπ πξνζπκνπνηήζεθε λα θνπβαιήζεη ηηο βαιίηζεο θαη ηα θηβώηηα ηελ ίδηα θηόιαο κέξα, παξ' όιν πνπ ήηαλ δηαζέζηκνο κεηά ηηο 11 θαη κηζή ην βξάδπ. 'Έηζη κπόξεζα λα πάσ ην πξώην θνξηίν ζην θαηλνύξγην ζπίηη, λα αδεηάζσ ηηο βαιίηζεο θαη ηα θηβώηηα θαη λα ηηο θέξσ πίζσ. Απ' απηήλ ηελ ηζηνξία ηειεηώζακε δύν ε ώξα ηελ λύρηα. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ θαινύ καο θίινπ κε ζπγθίλεζε ηδηαίηεξα, γηαηί είλαη ν κνλαδηθόο γλσζηόο καο κε απηνθίλεην πνπ πξνζπκνπνηήζεθε λα καο βνεζήζεη ζ' απηήλ ηελ δύζθνιε θάζε. Παξόιν πνπ ην απηνθίλεηό ηνπ είλαη πνιύ κηθξό θαη δελ θάλεη γηα θνξηία. Τρίτη 29 Σεπτεμβρίου 1987 Σα ζπκθέξνληα πνπ νδήγεζαλ ζηελ δνινθνλία ηνπ λεαξνύ δεπγαξηνύ ζηε Εάθπλζν είλαη ηόζν κεγάια, όζν θαη ην ελδηαθέξνλ ηεο θπβέξλεζεο γη απηό ην λεζί. Δλδηαθέξνλ πνπ ηελ έθαλε λα ζηείιεη εθεί ηνλ βνπιεπηή θαη πξώελ ππνπξγό Γεκόζηαο Σάμεο Γηάλλε ΢θνπιαξίθε θαη ηνλ βνπιεπηή θαη πξώελ ππνπξγό Σύπνπ Γεκήηξε Μαξνύδα, γηα λα πξνεδξεύζνπλ ζηελ "πξώηε ζπλεδξίαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ Αλαζπγθξόηεζεο ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ζηε Εάθπλζν". ΢ίγνπξα ζα ππάξρνπλ δεκνζηνγξάθνη πνπ ζα μέξνπλ θάηη γη απηά ηα ζπκθέξνληα, αιιά δελ απνθαιύπηνπλ ηίπνηα, γηαηί έρνπλ θη απηνί κεξίδην από ηελ "πίηα". Οη αδειθνί Σζνπβαιάθε ζπλερίδνπλ ηελ απεξγία πείλαο ζηα Πξνπύιαηα θαη κε αλαθνηλώζεηο ηνπο ζηηο εθεκεξίδεο δεηάλε λα εθαξκνζηνύλ θαη γηα ηνλ αδειθό ηνπο νη λόκνη, πνπ έρνπλ σθειήζεη ηόζνπο άιινπο θξαηνύκελνπο. ΢ίγνπξα ε πιεηνςεθία απηώλ ησλ θξαηνπκέλσλ ζα ήηαλ ξνπθηάλνη θαη ζπλεξγάηεο ηεο ΢σθξνληζηηθήο Τπεξεζίαο. Ο Νίθνο ν Σζνπβαιάθεο δελ είλαη, θαη γη απηό νη λόκνη δελ ηζρύνπλ γη απηόλ. Ζ εθδηθεηηθόηεηα ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζ'

απηόλ παξακέλεη ακείσηε, ζε βαζκό πνπ ν αξκόδηνο εηζαγγειέαο αξλείηαη αθόκε θαη λα εηζάγεη πξνο ζπδήηεζε ην δίθαην αίηεκά ηνπ γηα εμαγνξά ησλ παξεπόκελσλ πνηλώλ. Δκείο θαη ηελ ζεκεξηλή κέξα ζπλερίζακε ην παθεηάξηζκα θαη ην βξάδπ θάλακε κηα αθόκε κεηαθνξά κε ην απηνθίλεην ηνπ θαινύ καο θίινπ. Ζ ΢νθία έρεη αξρίζεη λα αγαλαθηεί κε ηηο κεηαθνκίζεηο πνπ είλαη ππνρξεσκέλε λα θάλεη θάζε ηόζν ζηελ δσή ηεο. Σεο έξρνληαη ζην λνπ νη ηαιαηπσξίεο πνπ πεξλνύζε, όηαλ θαη ηελ νηθνγέλεηά ηεο ηελ αλαγθάδαλε λα κεηαθνκίδεη από ηα δηάθνξα ζπίηηα πνπ λνίθηαδε. Σεο έξρνληαη ζην λνπ νη πξνζπάζεηεο πνπ θάζε θνξά έθαλε, γηα λα ζπκκνξθώζεη θάπσο θαη λα θάλεη αλζξσπηλά ηα δηάθνξα ζπίηηα πνπ λνίθηαδαλ. Καη εγώ ζθέθηνκαη ηί είδνπο "παηξησηηθά" αηζζήκαηα κπνξεί λα ηξέθεη θαλείο γηα κηα ρώξα, πνπ δελ ηνπ παξέρεη νύηε κηα ζηέγε γηα λα βάιεη από θάησ ην θεθάιη ηνπ, θαη είλαη ππνρξεσκέλνο θάζε ηόζν λα ηα καδεύεη θαη λα ηνπ δίλεη από ην ζπίηη πνπ κέλεη; Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 1987 Από ην πξσί, ζήκεξα, κέρξη αξγά ην βξάδπ κεηαθηλνύζακε βαξηά έπηπια, ειεθηξηθέο ζπζθεπέο θ.ν.θ., γηαηί ζήκεξα θνπβαιήζακε κε θνξηεγό όια ηα νγθώδε αληηθείκελα ηνπ παιηνύ ζπηηηνύ θαη θαηόπηλ ηα βάιακε ζε θάπνηα ηάμε κέζα ζην θαηλνύξγην ζπίηη. Δπηπρώο ζην θνπβάιεκα καο βνήζεζαλ ν αδειθόο κνπ, ν αδειθόο ηεο ΢νθίαο θη έλαο μάδειθόο κνπ, θη έηζη έγηλε θαηνξζσηή ε κεηαθόκηζε. Καη ζαλ λα κελ καο έθηαλαλ νη ηαιαηπσξίεο ηεο κεηαθόκηζεο, είρακε θαη δύν δπζάξεζηα επεηζόδηα κε ηνπο "ζπκπαηξηώηεο" καο. 'Έλαο ηαμηηδήο πήξε κε ην "έηζη ζέισ" 700 δξαρκέο από ηελ ΢νθία, γηα θνύξζα πνπ ζύκθσλα κε ην ηαμίκεηξν θόζηηδε 510, αθνύ πξνεγνύκελα έβξηδε ζ' όιε ηε δηαδξνκή, γηαηί ε ΢νθία ηνλ θαηέβαζε από ηα Βόξεηα πξνάζηηα ζηελ Αζήλα. Καη κηα παιηόγξηα, ηδηνθηήηξηα δηακεξίζκαηνο ζην ηζόγεην ηεο πνιπθαηνηθίαο, όπνπ κεηαθνκίζακε, καο έβξηζε ηελ ώξα πνπ κεηαθνκίδακε, γηαηί δελ ηεο δώζακε ιεπηνκεξεηαθή αλαθνξά γηα ην πνηνί είκαζηε θαη ηη θάλνπκε. 'Δθηαζε ζην ζεκείν λα καο πεη όηη καο ππνπηεύεηαη γηα θιέθηεο πνπ αδεηάδνπλ δηακεξίζκαηα, άζρεηα αλ εκείο γεκίδακε δηακέξηζκα θαη δελ ην αδεηάδακε. Σέηνηνπ είδνπο "επππόιεπηνη πνιίηεο" αλαδεηνύλ ζπλέρεηα λα βξίζθνπλ αθνξκέο γηα λα βξίδνπλ θαη λα πξνθαινύλ, νπνηνλδήπνηε ηνπο θαίλεηαη όηη βξίζθεηαη ζε θάπνηα δπζάξεζηε ζέζε θαη, ηαπηόρξνλα, ηνπο δίλεη ηελ εληύπσζε όηη είλαη πην θησρόο από απηνύο. Ζ πιεηνςεθία από ηνπο "επππόιεπηνπο πνιίηεο" ηα κόλα αηζζήκαηα πνπ ηξέθεη γηα ηνπο ζπκπνιίηεο ηεο είλαη κίζνο, θζόλνο, θαθεληξέρεηα θαη ραηξεθαθία, θαη πξνζπαζεί λα ηα εθδειώζεη, νπνηεδήπνηε ηεο δίλεηαη ε επθαηξία. Με ηελ εγθιεκαηηθή ζηάζε ηνπο ζε νδεγνύλ πνιιέο θνξέο λα ζπγθξνπζηείο καδί ηνπο θαη, θαηόπηλ, ηξέρεη ε αζηπλνκία θη νη δηθαζηέο γηα λα ζνπ δώζνπλ ηελ ραξηζηηθή βνιή. Μηα νιόθιεξε θνηλσλία πνπ θεξδνζθνπεί πάλσ ζε κηα κόλν "αμία" ηεο: Σν θαθό. Κη όζνη αληηδξνύλ ζην θαθό ζεσξνύληαη εγθιεκαηίεο, ηξνκνθξάηεο, ηξεινί θ.ν.θ. θαη αληηκεησπίδνληαη αλάινγα από ηελ δηεζηξακκέλε απηή θνηλσλία, θαζώο θαη ηα άπεηξα κέζα θαηαζηνιήο

πνπ δηαζέηεη γηα λα επηβάιιεη ην θαθό. Πνιινί από ηα κεγάια αθεληηθά, έρνληαο ππ' όςε ηνπο ηελ απαλζξσπηά θαη ηελ εγθιεκαηηθόηεηα ησλ καδώλ, δελ ληώζνπλ θακηά ελνρή, όηαλ απηέο ηηο κάδεο ηηο θαηαζθάδνπλ ζηνπο πνιέκνπο.

Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην βξάδπ, θαζψο ηειείσλα ηελ ηαθηνπνίεζε ηνπ ζπηηηνχ θαη εηνηκαδφκνπλα λ' αλέβσ κε ηνλ θαιφ καο θίιν ζηα βφξεηα πξνάζηηα, γηα λα πάξσ κεξηθά πξάγκαηα πνπ είραλ κείλεη ζην παιηφ ζπίηη, είδα ζην δειηίν εηδήζεσλ ησλ 9, ζηελ ηειεφξαζε, ηελ δνινθνλία απφ ηνπο κπάηζνπο ηνπ Μηράιε Πξέθα θαη άθνπζα γηα ηελ ζχιιεςε δχν λεαξψλ αλαξρηθψλ αθηηβηζηψλ, πνπ πηάζηεθαλ ζηνλ ρψξν ηεο δνινθνλίαο: Σνπ Κιέαξρνπ ΢κπξλαίνπ θαη ηνπ Υξηζηφθνξνπ Μαξίλνπ. Καηάθνπνο, θαζψο ήκνπλα απφ δέθα εκεξψλ ηαιαηπσξίεο, θαη βηαζηηθφο λ' αλέβσ ζην παιηφ ζπίηη, δελ κπφξεζα λα ζπλεηδεηνπνηήζσ ακέζσο ην κέγεζνο ηνπ θαθνχ. Ακέζσο κεηά έθπγα καδί κε ηελ ΢νθία θαη ηνλ θαιφ καο θίιν γηα ην παιηφ καο ζπίηη. ΢ην δξφκν έξηρλε θαηαξξαθηψδε βξνρή. Σα απηνθίλεηα είραλ κπινθαξηζηεί ζε πνιιά ζεκεία ηνπ δξφκνπ. Καη ζηελ δηάξθεηα ηεο δηαδξνκήο άξρηζαλ λα κελ πηάλνπλ θαιά ηα θξέλα ηνπ απηνθηλήηνπ. Μέζα ζ' απηφ ην λπθηεξηλφ θπθινθνξηαθφ ράνο άξρηζα, ζηγά-ζηγά, λα θαηαιακβάλνκαη απφ ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ λένπ απηνχ ζηπγεξνχ εγθιήκαηνο ηεο αζηπλνκίαο, πνπ δηαπξάρηεθε πξηλ πεξάζνπλ νχηε δπν κήλεο απφ ην πξνεγνχκελν θξηθηφ έγθιεκα ζε βάξνο ηνπ Παλαγηψηε Γαγγιία. Καη άξρηζαλ λα κνπ έξρνληαη ζην κπαιφ κηα ζεηξά απφ εηθφλεο απφ ηηο θπιαθέο Αίγηλαο, φπνπ ην 1979 είρα πεξάζεη ζρεδφλ έλα ρξφλν καδί κε ηνλ Μηράιε, ζηελ ίδηα αθηίλα ηεο θπιαθήο. Πνηέ δελ μέραζα απηφ πνπ έιεγε ν Μηράιεο γηα ηνλ Κξίζηηαλ ΢ινχληεξ, ηνλ θαιχηεξν θίιν κνπ ζ' απηήλ, ηελ ηέηαξηε αθηίλα ηεο θπιαθήο, φπνπ βξηζθφκαζηαλ θη εγψ θη ν Μηράιεο, ηνλ Κξίζηηαλ πνπ νη θχιαθεο αξγά, αιιά κεζνδηθά, ηνλ νδήγεζαλ ζηελ απηνθηνλία: "Ο Κξίζηηαλ είλαη ην θαιχηεξν παηδί απ' φινπο ηνπο μέλνπο ηεο αθηίλαο". Ο Κξίζηηαλ απηνθηφλεζε ηελ παξακνλή ηεο πξσηνρξνληάο ηνπ 1980. Ο Μηράιεο δνινθνλήζεθε απφ ηνπο κπάηζνπο 8 ρξφληα αξγφηεξα. Καη ζηελ δηάξθεηα απηψλ ησλ ρξφλσλ νδεγήζεθαλ ζηνλ ζάλαην ηφζνη άιινη θίινη κνπ εθείλεο ηεο επνρήο: Ο ΢πχξνο Κσηξέηζνο κε ηνλ νπνίν ηφηε ήκαζηαλ "θνιιεηνί", ν Θφδσξνο Βελάξδνο πνπ ηελ ίδηα επνρή κνπ είρε δεηήζεη λα ηνλ βνεζήζσ γηα λα θχγεη απφ εθείλε ηελ απαίζηα θπιαθή. Δθείλε ε επνρή ππήξμε ε ρεηξφηεξε πεξίνδνο ηεο θπιάθηζήο κνπ θαη ίζσο ηεο δσήο κνπ. H θηελσδία θαη ε ηξνκνθξαηία ησλ αλζξσπνθπιάθσλ ζην απφγεηφ ηεο. 'Άλζξσπνη πνπ νδεγνχληνπζαλ ζηνλ ζάλαην ή ζηε ηξέια απιά θαη κφλν γηα λα γίλεη ην θέθη ησλ θπιάθσλ. Γελ κπνξεί λ' αλαπαξαζηαζεί κε ιίγα ιφγηα ζ' έλα εκεξνιφγην εθείλε ε επνρή. Υξεηάδεηαη νιφθιεξν βηβιίν, πνπ έρσ ππνρξέσζε, απέλαληη ζηνλ εαπηφ κνπ θαη ζ' απηνχο πνπ δελ δνπλ πηα, λα γξάςσ. Δδψ ζα πεξηνξηζηψ ζε ιίγεο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο πνπ ίζσο ζπκβάινπλ, έζησ θαη ειάρηζηα, ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο εηθφλαο ηνπ αιεζηλνχ Μηράιε Πξέθα. Απηφ πνπ ζπκάκαη πεξηζζφηεξν ήηαλ ε ζεκλφηεηα θαη ε επγέλεηα ηνπ Μηράιε. 'Ήηαλ απφ ηνπο θαιχηεξνπο θίινπο ηνπ Κξίζηηαλ θαη γη απηφ εξρφηαλ ζπρλά ζην ζάιακφ καο θαη ζπδεηάγακε. Μαο έιεγε γηα ηα θαηνξζψκαηά ηνπ ζηνλ αγψλα ελάληηα ζε κηα αδίζηαθηε θαη αδπζψπεηε θξαηηθή εμνπζία. Μαο έιεγε γηα ηηο θινπέο απηνθηλήησλ θαη ηα επαθφινπζα καληαζκέλα θπλεγεηά ησλ κπάηζσλ ζε βάξνο ηνπ. Δγψ

εθείλε ηελ επνρή άθνπγα έθπιεθηνο γηα ηηο δπλάκεηο θαη ηηο ηθαλφηεηεο πνπ κπνξεί λ' απνθηήζεη έλαο άλζξσπνο, πνπ ε δσή ηνπ είλαη έλαο ζπλερήο δησγκφο. Γηαηί ζπλερήο δησγκφο ήηαλ ε δσή ηνπ Μηράιε. Απφ κηθξφ παηδί γλψξηζε, φπσο έιεγε, φιε ηελ βαξβαξφηεηα ηεο αζηπλνκίαο, ησλ δηθαζηεξίσλ θαη ησλ "αγαλαθηηζκέλσλ" πνιηηψλ. Καη εγψ ηνπ κίιαγα γηα ην πφζν κηθξή είλαη ε θζνξά πνπ έλαο πξνζσπηθφο αγψλαο κπνξεί λα θάλεη ζην θξάηνο, φηαλ ν άλζξσπνο πνπ ηνλ θάλεη δελ εμαζθαιίδεη ηελ θάιπςε ελφο επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο. Ο Μηράιεο κέρξη ηφηε δελ είρε γλσξίζεη αλαξρηθνχο. Ο Γηάλλεο ν ΢εξίθεο, πνπ ήηαλ κέρξη ην ηέινο ηνπ 1978 ζηελ ίδηα αθηίλα, δελ εθδεισλφηαλ πνηέ ζαλ αλαξρηθφο. Δγψ δελ κπνξνχζα εθείλε ηελ επνρή λα θαληαζηψ φηη ν Μηράιεο ζα θαηέιεγε αλαξρηθφο. Νφκηδα φηη ν Μηράιεο ζεσξνχζε θνξντδία λα πθίζηαζαη ηφζα δεηλά, κφλν θαη κφλν γηα ηηο ηδέεο ζνπ. Πίζηεπα φηη δελ ζεσξνχζε ηνπο αλαξρηθνχο απεηιή γηα ην θξάηνο. Κη φκσο ν Μηράιεο, φρη κφλν δελ αδηαθφξεζε γη απηά πνπ έιεγα, αιιά θαη ζηελ δηάξθεηα ηεο θπιάθηζήο ηνπ ζπλδέζεθε θαη κε άιινπο αλαξρηθνχο, νη νπνίνη κπήθαλε ζηελ θπιαθή, εθηίκεζε ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο αγψλεο ησλ θξαηνπκέλσλ, πνπ δεκηνπξγήζεθε εθείλα ηα ρξφληα απφ ηνπο αλαξρηθνχο, έγηλε θη ν ίδηνο αλαξρηθφο θαη ηειηθά έδσζε ηελ δσή ηνπ ζηνλ αγψλα γηα ηελ ειεπζεξία. Βέβαηα εθείλε ηελ επνρή δελ κηινχζε γηα ηηο ηδέεο πνπ δηακνξθσλφληνπζαλ κέζα ηνπ. Σηο πεξηζζφηεξεο ψξεο ηηο πεξλνχζε θηηάρλνληαο θάηη παλέκνξθεο ραιθνγξαθίεο ή παίδνληαο κπάια ζην πξναχιην ηεο αθηίλαο. 'Ήηαλ ηδηαίηεξα θηλεηηθφο ηχπνο. Γελ κπνξνχζε λα θαζίζεη νχηε ζηηγκή ρσξίο λα θάλεη θάηη. Παξ' φια απηά, έβιεπε πνιχ πεξηζζφηεξα πξάγκαηα απφ ηνπο άιινπο, πνπ θαζφληνπζαλ φιε ηελ εκέξα θαη δελ θάλαλε ηίπνηα. Κη απηφ ην απφδεημε ε κεηέπεηηα εμέιημή ηνπ. Καη ηα πξάγκαηα, πνπ έβιεπε έλαο επαίζζεηνο άλζξσπνο εθείλε ηελ επνρή ζηηο θπιαθέο ηεο Αίγηλαο, αξθνχζαλ γηα λα ηνλ θάλνπλ λα κε ζπκθηιησζεί πνηέ κε ην θξάηνο. Γελ είλαη πνιινί απηνί απφ ηνπο θίινπο κνπ πνπ έρνπλ επηδήζεη απφ εθείλε ηελ καχξε επνρή. Ζ θνηλσλία δελ ηνπο δέρεηαη. 'Όζνη δελ πεζαίλνπλ ζηελ θπιαθή νδεγνχληαη ζηνλ ζάλαην έμσ απφ απηήλ. 'Έλαο απφ ηνπο ηειεπηαίνπο απηφπηεο κάξηπξεο ηεο επνρήο εθείλεο είλαη θαη ν Κνξλήιηνο Λνπινχδεο. Ο πνηεηήο πνπ θαλείο δελ αλαγλσξίδεη ην έξγν ηνπ, θη αο είλαη αιεζηλά αμηνζαχκαζην. 'Ηζσο νχηε θη ν ίδηνο. Καη αλεβαίλεη κφλνο ηνπ ηνλ Γνιγνζά ηνπ, φπσο ραξαθηεξηζηηθά έγξαςε ζηηο εθεκεξίδεο ζ' έλα απφ ηα πνιιά γξάκκαηά ηνπ πνπ, δπζηπρψο, πεξλάλε απαξαηήξεηα. Σψξα πηα δελ ζα εθπιαγψ, αλ θάπνηα κέξα αθνχζσ γηα ην βίαην ζάλαηφ ηνπ. 'Οπσο θαη λα 'ρεη ν Μηράιεο ν Πξέθαο πέζαλε ζαλ παιηθάξη. Καη φπσο έγξαςε θη ν Μάν Σζε Σνπλγθ, κεξηθψλ ν ζάλαηνο βαξαίλεη ζαλ ην βνπλφ Σάη (έλα ζεφξαην βνπλφ ηεο Κίλαο), ελψ ησλ άιισλ ν ζάλαηνο βαξαίλεη ζαλ έλα θηεξφ. Αιιά θαη ηα άιια δπν παηδηά, πνπ έπηαζε ε αζηπλνκία, δελ καο ήηαλ άγλσζηα. Πνιιέο θνξέο είρακε δηαδειψζεη καδί ζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο. Καη ν Κιέαξρνο θαη ν Υξηζηφθνξνο ήηαλ πάληα ζηελ πξψηε γξακκή ηνπ αγψλα. Γελ κπνξνχκε λα μεράζνπκε ηνλ Υξηζηφθνξν, πνπ ήηαλ πξφζπκνο λα δηαθηλήζεη θάηη πξνθεξχμεηο γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ αληηπεξπληθψλ δηαδεισηψλ ηεο Αζήλαο θαη ησλ 10

θαηαιεςηψλ ηεο Φπζηθνκαζεκαηηθήο ΢ρνιήο Θεζζαινλίθεο, πνπ είρακε βγάιεη ζε κηα επνρή πνπ νη πεξηζζφηεξνη είραλ θχγεη γηα δηαθνπέο θαη νη ππφινηπνη αξάδαλε αδξαλείο ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ. Οχηε ηνλ Κιέαξρν πνπ, φηαλ ζηηο 24 Ηνχιε 1986 ε αζηπλνκία έπηαζε εκέλα θαη ηελ ΢νθία ζηα Πξνπχιαηα θαη καο έζεξλε ζηελ θινχβα, απηφο ήηαλ απφ ηνπο πην έληνλα δηακαξηπξφκελνπο γηα ηελ ζχιιεςή καο. Βέβαηα, απηέο δελ ήηαλ θαη νη κνλαδηθέο θάζεηο πνπ ήξζακε ζ' επαθή κε ηνλ Κιέαξρν ή ηνλ Υξηζηφθνξν. Απιά απηέο είλαη ελδεηθηηθέο γηα ηελ ζηάζε πνπ θξάηεζαλ ηα παηδηά απηά απέλαληί καο ζε θάπνηεο επεηζνδηαθέο θαηαζηάζεηο. 'Οκσο ζ' έλα πξάγκα πξέπεη λα επηκείλσ: Καη ν Κιέαξρνο θαη ν Υξηζηφθνξνο είλαη απφ ηνπο αλζξψπνπο πνπ πηζηεχνπλ πξαγκαηηθά ζηηο ηδέεο ηνπο γηα κηα θνηλσλία ρσξίο θαηαπίεζε θαη εθκεηάιιεπζε θαη έθαλαλ φ, ηη πεξλνχζε απφ ην ρέξη ηνπο γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ απηέο νη ηδέεο. Καη ζηελ Διιάδα ηέηνηνπο αλζξψπνπο ζπάληα ζα ζπλαληήζεηο ζ' άιινπο πνιηηηθνχο ρψξνπο εθηφο απφ ηνλ αλαξρηθφ. Δίλαη ηηκή ηνπ λα έρεη θαλέλαο ηέηνηνπο ζπληξφθνπο θαη ηα δεηλά, πνπ απηνί πθίζηαληαη, είλαη πξφζθιεζε γη' αγψλα. Μφλν φηαλ θαλείο αγσλίδεηαη, κπνξεί λα ηνπο αηζζάλεηαη θνληά ηνπ. Σψξα ην ηη αγψλα θάλσ εγψ είλαη θάηη πνπ ήξζε λα κνπ ην ζπκίζεη, ηελ ίδηα ηελ ζεκεξηλή κέξα, ε ππφζεζε Λαδφπνπινπ. Ο γλσζηφο εζνπνηφο ηνπ ζεάηξνπ Λάθεο Λαδφπνπινο παξνπζηάζηεθε, φπσο θη εγψ πνπ έρσ ηελ ίδηα ειηθία, γηα πξψηε θνξά ζην ζηξαηφ ηνλ Απξίιε ηνπ 1985. Καη κάιηζηα ζην ίδην θέληξν παξνπζηάζεσο: ΢ην Κέληξν Δθπαηδεχζεσο Σεζσξαθηζκέλσλ ηεο Απιψλαο. Καη πήξε θη απηφο δηεηή αλαβνιή γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο, ηελ ίδηα εκεξνκελία πνπ πήξα θη εγψ. Πέξαζε απφ ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηνλ Μάε ηνπ 1987, φπσο θη εγψ. Ζ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ, κνινλφηη ν Λαδφπνπινο είρε πνιιά πηζηνπνηεηηθά πνπ λα πηζηνπνηνχλ ηελ αληθαλφηεηά ηνπ γηα ζηξάηεπζε (θαη κάιηζηα έλα απφ ηνλ δηεπζπληή ηεο παλεπηζηεκηαθήο ςπρηαηξηθήο θιηληθήο ηνπ Αηγηλήηεηνπ θαη πξφεδξν ηεο Γηεζλνχο Φπρηαηξηθήο Δηαηξείαο ΢ηεθαλή), ηνλ έβγαιε κ' έλα ιεπηφ εμέηαζε (δπν εξσηήζεηο θαληάδνκαη) ηθαλφ Η3. 'Ήηαλ λα παξνπζηαζηεί ζηηο 11 Απγνχζηνπ 1987 ζην ζηξαηφ, κηα κέξα δει. κεηά απφ κέλα. Καηέιεμε, φπσο θαη εγψ, ζην 401 Γ.΢.Ν., φπνπ λνζειεχηεθε δπν κέξεο. Ξαλαπαξνπζηάζηεθε ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ, φπσο πξέπεη λα μαλαπαξνπζηαζηψ θη εγψ, θαη απηή ηνλ έβγαιε αλίθαλν Η5. Καη ελψ ν άλζξσπνο πίζηεπε φηη, επηηέινπο, είρε θαζαξίζεη, ε ζνζηαιθαζηζηηθή εθεκεξίδα "Απξηαλή" μεζήθσζε ζάιν ελαληίνλ ηνπ, γηαηί, θαη θαιά, θαθψο ηνλ απαιιάμαλε. Ακέζσο ν πξψελ θαξαβαλάο ππνπξγφο Δζληθήο 'Άκπλαο Υαξαιακπφπνπινο δηέηαμε αλαθξίζεηο ζε βάξνο ησλ γηαηξψλ πνπ ηνλ απαιιάμαλε, θαζψο θαη ηελ επαλάθξηζή ηνπ. Δίλαη ζίγνπξν φηη ζα ηνλ βγάινπλ ηψξα ηθαλφ, γηα λα ηθαλνπνηεζνχλ νη θξππηνθαζίζηεο πνπ δηαβάδνπλ "Απξηαλή", θαη γηα λα δνζεί έλα γεξφ κάζεκα ζ' απηνχο πνπ αξλνχληαη λα ππνηαρηνχλ ζηνλ θαζηζηηθφ ζεζκφ πνπ ιέγεηαη ζηξαηφο. Δγψ, κφιηο ην έκαζα, άξρηζα λα ζπλεηδεηνπνηψ φηη ηα καξηχξηα, πνπ κνπ εηνηκάδνπλ λα πεξάζσ, είλαη δπζηπρψο αλάινγα κε απηά πνπ είρα ππνινγίζεη, φηαλ άξρηζα λα γξάθσ απηφ ην εκεξνιφγην. 'Δρσ φκσο ζθνπφ λ' αγσληζηψ κέρξηο εζράησλ, πνπ ιέλε, θαη ζηνλ αγψλα κνπ απηφ ζα κε εκπλένπλ

φζνη έρνπλ δψζεη ηελ δσή ηνπο γηα ην αλαξρηθφ θίλεκα, φπσο ν Μηράιεο Καιηεδάο, ν Υξήζηνο Σζνπηζνπβήο, ν Μηράιεο Πξέθαο, θαζψο θαη φζνη έρνπλ δψζεη ηελ δσή ηνπο γηα ην θίλεκα ησλ θπιαθηζκέλσλ, φπσο ν Παλαγηψηεο Γαγγιίαο, θη φζνη αγσλίδνληαη αθφκε κ' φιεο ηνπο ηηο δπλάκεηο, φπσο ν Κιέαξρνο ΢κπξλαίνο θαη ν Υξηζηφθνξνο Μαξίλνο. Καη γηα λα ηειεηψλσ ηελ ζεκεξηλή θαηαγξαθή ζην εκεξνιφγην, πξέπεη λα αλαθέξσ φηη ε γξακκαηέαο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ μαλαηειεθψλεζε, γηα λα πάσ απφ θεη ηηο κέξεο πνπ πεξλνχζε θη ν Λαδφπνπινο. Ο αδειθφο κνπ ηεο ηειεθψλεζε κεηά απφ κεξηθέο κέξεο θαη ηεο είπε φηη δελ πξφθεηηαη λα πάσ θαη λα κνπ ζηείινπλ θιήζε. Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί αλέβεθα ζην παιηφ καο ζπίηη ζηα βφξεηα πξνάζηηα, φπνπ είρα θιείζεη ξαληεβνχ κ' έλαλ παηδηθφ κνπ θίιν, γηα λα κεηαθέξνπκε κε ην απηνθίλεηφ ηνπ ηα ππφινηπα πξάγκαηα, πνπ είραλε κείλεη ζην ζπίηη. ΢ην ιεσθνξείν, κε ην νπνίν αλέβαηλα, δηάβαδα ζηελ "Αθξφπνιε" γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Πξέθα θαη ηελ ζχιιεςε ησλ δχν ζπληξφθσλ. Αλαξσηήζεθα κέρξη πφηε ζα δηαβάδσ ζηηο εθεκεξίδεο γηα ηνλ βίαην ζάλαην θαη ηα καξηχξηα αλζξψπσλ πνπ έρσ γλσξίζεη πξνζσπηθά. Αηζζάλζεθα πνιχ αδχλακνο πνπ δελ κπνξψ λα θάλσ θάηη γηα λα εκπνδίζσ απηήλ ηελ θαηάζηαζε. Αηζζάλζεθα πνιχ μέλνο πξνο ηνπο άιινπο επηβάηεο ηνπ ιεσθνξείνπ, πνπ νπνηεδήπνηε δηαβάδνπλ γηα ηέηνηα γεγνλφηα, ζθέπηνληαη φηη ζ' απηνχο θαη ζηνλ θχθιν ηνπο δελ πξφθεηηαη πνηέ λα ζπκβνχλ. Σειηθά, ν παηδηθφο θίινο κ' έζηεζε θαη γχξηζα κεηά απφ ηέζζεξηο ψξεο άπξαθηνο. Θέινληαο λα ηειεηψλσ κε ην ζπίηη, γηα λα κπνξψ λα αζρνιεζψ απεξίζπαζηνο κε ην εκεξνιφγην θαη κε ηελ πξνεηνηκαζία κνπ γηα ηελ κάρε κε ην ζηξαηφ, ζπλέρηζα λα αζρνινχκαη κε δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ. Ζ αζηπλνκία εμαπφιπζε πνγθξφκ ζπιιήςεσλ ζε βάξνο αλαξρηθψλ θαη άιισλ γλσζηψλ ηνπ Μηράιε. Μεηαμχ ησλ ζπιιεθζέλησλ είλαη θαη ε ζχληξνθνο ηνπ Μηράιε Βαγγειηψ Βνγηαηδή, ε νπνία κε ηνλ Μηράιε, πξηλ κεξηθνχο κήλεο, έθαλε έλα παηδί. Δπίζεο ν Γεξάζηκνο Μπνπθνπβάιαο πνπ ηνλ πηάζαλε, κέξα κεζεκέξη, ζ' έλα θαθελείν ηεο πιαηείαο Δμαξρείσλ. Σφζν ε Βαγγειηψ, φζν θαη ν Μάθεο, καο είραλ ζπκπαξαζηαζεί, φηαλ ήκαζηαλ ζηελ θπιαθή. Ζ Βαγγειηψ, κάιηζηα, ην 1979, πξνηίκεζε λα θπιαθηζηεί γηα κεξηθέο κέξεο ζηηο Γπλαηθείεο Φπιαθέο Κνξπδαιινχ, αληί λα πιεξψζεη έλα πξφζηηκν γηα παξάβαζε ηνπ Κψδηθα Οδηθήο Κπθινθνξίαο, κφλν θαη κφλν γηα λα δεη ηελ ΢νθία θαη ηηο ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο απηή δνχζε. Δλλνείηαη, φηη ε ζχιιεςε ηεο Βαγγειηψο θαη ηνπ Μάθε καο ζηελαρψξεζε αθφκε πεξηζζφηεξν. Δίλαη ζιηβεξφ λα βιέπεηο αλζξψπνπο πνπ εθηηκάο ζηα λχρηα ηνπ θξάηνπο, θαη κάιηζηα λα ηνπο έρνπλ κπιέμεη ζε κηα ππφζεζε, πνπ ε αζηπλνκία θαπρηέηαη φηη απνηειεί ηελ κεγαιχηεξε επηηπρία ηεο ζε βάξνο νξγαλψζεσλ έλνπιεο επαλαζηαηηθήο πάιεο κεηά ηελ κεηαπνιίηεπζε ηνπ 1974. Βέβαηα γηα καο ηα πξάγκαηα είλαη μεθάζαξα. 'Όπσο θαη ζηελ δηθή καο πεξίπησζε ην 1978, ε αζηπλνκία θαη ε θπβέξλεζε πνπ απηή ππεξεηεί, ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο αλαξρηθνχο

ζαλ εχθνιε ιεία, γηα λα ηνπο θνξηψζνπλ ηηο επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο νξγαλψζεσλ, φπσο ν Δ.Λ.Α. θαη ε "17 Ννέκβξε", πνπ δελ πηάλνληαη πνηέ. 'Έηζη ηθαλνπνηνχλ η' αθεληηθά ηνπο, ηνπο Ακεξηθαλνχο, πνπ ρξφληα ηψξα δεηάλε ην ηνκάξη ησλ κειψλ ησλ επαλαζηαηηθψλ νξγαλψζεσλ. Σν δπζηχρεκα είλαη φηη, κνινλφηη έρνπλ πεξάζεη 9 ρξφληα απφ ηελ δηθή καο ζχιιεςε, ν αλαξρηθφο ρψξνο δελ δηδάρηεθε λα απνθεχγεη λα γίλεηαη εμηιαζηήξην ζχκα. Κη απ' φ,ηη θαίλεηαη, ζ' αξγήζεη πνιχ αθφκε λα κάζεη λα θπιάγεηαη. Να θπιάγεηαη, πξψη' απ' φια, απφ ηνπο ππνηηζέκελνπο θίινπο ηνπ, γηαηί ηνπο ερζξνχο ηνπ ηνπο μέξεη. Γηαηί είλαη πξνθαλέο, φηη ε φιε ππφζεζε ηεο ζχιιεςεο ησλ παηδηψλ είλαη θαηφξζσκα ησλ ραθηέδσλ πνπ ιπκαίλνληαη ηνλ αλαξρηθφ ρψξν. 'Άιισζηε ε ίδηα ε αζηπλνκία παξαδέρηεθε φηη ηνλ Μάθε θαη ηελ Βαγγειηψ ηνπο παξαθνινπζνχζε πνιινχο κήλεο πξηλ, πξνζπαζψληαο λα βγάιεη ιαβξάθη. Καη ζίγνπξα δελ ηνπο παξαθνινπζνχζε θάλνληαο ρξήζε ραθηέδσλ πνπ γίλνληαη άκεζα αληηιεπηνί, αιιά αηφκσλ πνπ ην παίδαλε θαη ην παίδνπλ αθφκε αλαξρηθνί. Δίλαη απαξάδεθην έλα ηφζν ζνβαξφ ζέκα, φπσο ε χπαξμε πιεξνθνξηνδνηψλ κέζα ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν, λα πεξληέηαη κε ηέηνηα ειαθξφηεηα. Απηά ηα θαζάξκαηα έρνπλ, ήδε, πξνρσξήζεη ζε νξγάλσζε δνινθνληψλ αγσληζηψλ, φπσο ηνπ Μηράιε Πξέθα. Καη ηψξα εληείλνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα λα βξνπλ λα ζθνηψζνπλ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο απφ ηελ αζηπλνκία ζαλ ζπλεξγάηεο ηνπ Υξήζηνπ Σζνπηζνπβή, Μπαιάθα θαη Λεζπέξνγινπ. 'Ζδε, νη εθεκεξίδεο έρνπλ πξνεηνηκάζεη ηελ θνηλή γλψκε γηα λα δερηεί ηελ δνινθνλία ηνπο: Απηέο ηηο κέξεο αθηεξψλνπλ εθαηνληάδεο αξάδεο γηα λα ηνπο θνξηψζνπλ κηα ζεηξά απφ εθηειέζεηο κπάηζσλ θη ελφο εηζαγγειέα. 'Όηαλ πξφθεηηαη γηα εθηέιεζε ζαλαηηθήο πνηλήο, πνπ ε αζηπλνκία ζεσξεί απαξαίηεηε, ηφηε φινη, εθεκεξίδεο θαη "πξννδεπηηθνί" δηαλννχκελνη, μερλάλε φηη γηα ηελ θαηαδίθε θάπνηνπ ζε ζάλαην νη λφκνη ηνπ θξάηνπο ηνπ ίδηνπ αλαγλσξίδνπλ ζαλ κφλα αξκφδηα ηα δηθαζηήξηα. Δχρνκαη κε φιε κνπ ηελ ςπρή λα ηειεηψζσ απηφ ην εκεξνιφγην, ρσξίο λα αλαγθαζηψ λα πεξηιάβσ ζηηο ζειίδεο ηνπ θαηαγξαθή γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Μπαιάθα ή ηνπ Λεζπέξνγινπ. Κη φια απηά δελ είλαη ππεξβνιέο. Πξηλ απφ έμη ζρεδφλ κήλεο ε αζηπλνκία είρε πάιη επηρεηξήζεη λα ζθνηψζεη ηνλ Μηράιε, αιι' απηφο θαηάθεξε θαη γιχησζε παξά ηξίρα. Κακηά εθεκεξίδα δελ δηακαξηπξήζεθε γηα ηελ απφπεηξα θαηά ηεο δσήο ηνπ, αθήλνληαο λα ελλνεζεί φηη επηδνθηκάδνπλ απφιπηα θάηη ηέηνην. Κη αο θσλάδαλε ηελ αιήζεηα νη αλαξρηθνί κε πξσηνζέιηδν άξζξν ηνπο ζηελ αλαξρηθή εθεκεξίδα "ΓΟΚΗΜΖ"... Κη αο πξνεηδνπνηνχζαλε απηνχο πνπ θάλαλε ηνλ αλήμεξν, φηη νη κπάηζνη ζα ζθνηψζνπλ ηνλ Μηράιε, νπνπδήπνηε θη αλ ηνλ βξνπλ. ΢' απηήλ ηελ ρψξα νη κφλνη πνπ ιέλε ηα πξάγκαηα κε ην φλνκά ηνπο είλαη νη αλαξρηθνί. Κη αληί ν θφζκνο λα ηνπο θπιάεη "σο θφξελ νθζαικνχ", ηνπο ζπθνθαληεί θαη ηνπο θπλεγάεη. Σν βξάδπ αθνχζακε ζηελ ηειεφξαζε φηη ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ μαλαζπλεδξίαζε θη έβγαιε ηνλ Λαδφπνπιν ηθαλφ λα ππεξεηήζεη ζαλ Η3, θαζψο θαη φηη νη γηαηξνί πνπ ηνλ είραλε βγάιεη αλίθαλν ζα δησρηνχλ. Καηά ηα θαηλφκελα, νη δεκνζηνγξάθνη ηεο "Απξηαλήο", πνπ εθπξνζσπνχλ πεξηζζφηεξν απφ νπνηνλδήπνηε άιιν ηα ζπκθέξνληα ησλ δηνξηζκέλσλ απφ ην ΠΑ.΢Ο.Κ. ζε αλψηαηεο ζέζεηο θαξαβαλάδσλ,

αξθνχλ γηα λα θξίλνπλ ηαηξηθά δεηήκαηα πνπ θαζνξίδνπλ νιφθιεξε ηελ δσή ελφο αλζξψπνπ. Σν κφλν επράξηζην ζηελ φιε ππφζεζε είλαη φηη κ' απηφλ ηνλ ηξφπν απνθαιχπηεηαη, ζ' φζνπο έρνπλ ζην θεθάιη ηνπο κπαιφ θαη φρη άρπξα, ην αίζρνο πνπ ιέγεηαη Δπηηξνπή Απαιιαγψλ. Σν αλεζπρεηηθφ είλαη φηη θαινχλ ηνλ Λαδφπνπιν λα παξνπζηαζηεί ζην ζηξαηφ ηέζζεξηο, κφιηο, κέξεο κεηά ηελ απφθαζε ηεο επηηξνπήο. Αλ θαη κε κέλα θάλνπλ θάηη ηέηνην, ζα δπζθνιέςνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηνλ αγψλα κνπ, γηαηί δελ ζα έρσ αξθεηφ θαηξφ ζηε δηάζεζή κνπ. Σάββατο 3 Οκτωβρίου 1987 Καη ζήκεξα φιε ηελ εκέξα ηελ πέξαζα αζρνινχκελνο κε ην θαηλνχξγην ζπίηη. Ο θαηξφο πεξλάεη θη εγψ αθφκε δελ έρσ θαηαθέξεη λα μεκπιέμσ απφ ηέηνηνπ είδνπο αζρνιίεο, πνπ κπνξεί λα θαίλνληαη αζήκαληεο, φκσο είλαη αλαπφθεπθηεο θαη ηξψλε πνιχ ρξφλν. Σν βξάδπ ήξζε πάιη ν θαιφο καο θίινο θαη αλεβήθακε καδί ζην παιηφ ζπίηη γηα λα πάξνπκε θαη ηα ππφινηπα πξάγκαηα. Απ' απηή ηε δνπιεηά ηειεηψζακε γχξσ ζηηο 12 ε ψξα ην βξάδπ. ΢ην παιηφ ζπίηη κείλαλε κφλν θάηη γιάζηξεο, πνπ ζα πάκε αχξην λα ηηο πάξνπκε κε ην απηνθίλεην ηνπ πεζεξνχ ηνπ αδειθνχ κνπ. Ζ αζηπλνκία θαπρηέηαη γηα θαηλνχξγηεο επηηπρίεο ηεο. Σψξα αλαθάιπςε δχν ππφγεηα κε φπια ζηελ Κπςέιε. Ηζρπξίδεηαη φηη ην έλα ρξεζηκνπνηνχηαλ απφ ηνλ Μηράιε. Δλησκεηαμχ ε ηξνκνθξαηνινγία ησλ εθεκεξίδσλ δίλεη θαη παίξλεη. 'Όινη νη ζπιιεθζέληεο ζπζρεηίδνληαη κε ηελ "Αληηθξαηηθή Πάιε", κηα επαλαζηαηηθή νξγάλσζε πνπ έρεη αλαιάβεη ηελ επζχλε γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ εηζαγγειέα Θενθαλφπνπινπ θαη ε αζηπλνκία ηεο απνδίδεη κηα ζεηξά άιιεο επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο. ΢' απηήλ ηελ νξγάλσζε ηζρπξίδεηαη ε αζηπλνκία φηη αλήθε ν Υξήζηνο Σζνπηζνπβήο, θαζψο θαη νη θαηαδεηνχκελνη Μπαιάθαο θαη Λεζπέξνγινπ. Σν φιν θιίκα, πνπ θαιιηεξγείηαη απφ ηελ Αζθάιεηα θαη ηηο εθεκεξίδεο, δεκηνπξγεί ζηελ θνηλή γλψκε ηηο πξνυπνζέζεηο γηα λα δερηεί ε ηειεπηαία ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε θαη ηελ πξνθπιάθηζε ησλ ζπιιεθζέλησλ. Μηα ηέηνηα ζαιάηα απφ εηδήζεηο έρεη απνδψζεη ζην παξειζφλ θαη, θαηά ηα θαηλφκελα, ζα απνδψζεη μαλά. Όκσο ε δνινθνλία ηνπ Μηράιε ήηαλ ηφζν πξνθιεηηθή πνπ αθφκα θαη θφκκαηα ηελ θαηαδηθάδνπλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Νέα Γεκνθξαηία. Ζ θπβέξλεζε αηζζάλεηαη ηφζν εθηεζεηκέλε, ψζηε ν εηζαγγειέαο Μαπξφπνπινο, αξκφδηνο γηα ηελ φιε ππφζεζε, άζθεζε δίσμε θαηά ηεο εθεκεξίδαο "Απνγεπκαηηλή", επεηδή ε ηειεπηαία ζε θχξην άξζξν ηεο κεηά ηελ δνινθνλία ξσηνχζε γηαηί ε αζηπλνκία ζθφησζε ηνλ Πξέθα. Καηά ηα άιια ην πνγθξφκ θαηά ησλ αλαξρηθψλ επεθηάζεθε θαη ζ' άιιεο πφιεηο, φπσο ε Θεζζαινλίθε θαη ε Πάηξα. Πάλησο ηα αλαπάληεηα απφ ηελ αζηπλνκία εξσηήκαηα είλαη πνιιά. Καη δελ πξφθεηηαη λα απαληεζνχλ πνηέ, γηαηί, αλ απαληεζνχλ, ζ' απνθαιπθζνχλ νη πιεξνθνξηνδφηεο ηεο αζηπλνκίαο κέζα ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν. 'Όζνλ αθνξά ηελ ππφζεζε πνπ μεθίλεζε κε ηνλ Λαδφπνπιν, ηψξα ν ππνπξγφο Δζληθήο 'Άκπλαο Υαξαιακπφπνπινο δειψλεη φηη ζα επαλεμεηαζζνχλ απφ ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ φινη, φζνη έρνπλ πάξεη

απαιιαγή απφ ην ζηξαηφ θαη δελ έρνπλ μεπεξάζεη ην πεληεθνζηφ έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο! Σν ζξάζνο απηήο ηεο θπβέξλεζεο πάεη λα μεπεξάζεη αθφκα θαη ηελ ρνχληα. Αιιά, δπζηπρψο γη απηήλ, άξρηζαλ νη πξψηεο αληηδξάζεηο απέλαληη ζηελ απζαηξεζία ηεο. ΢ηελ απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο θαη ζηελ ζπκπεξηθνξά ηεο Δπηηξνπήο απέλαληη ζηνλ Λαδφπνπιν αληέδξαζαλ κε δειψζεηο ν πξφεδξνο ηνπ Γηθεγνξηθνχ ΢πιιφγνπ Αζήλαο, ν δηεπζπληήο ηεο Νεπξνινγηθήο Κιηληθήο ηνπ Ννζειεπηηθνχ Ηδξχκαηνο ηνπ Μεηνρηθνχ Σακείνπ ΢ηξαηνχ, ν Μάλνο Υαηδεδάθηο, ν ΢αββφπνπινο θαη άιινη ιηγφηεξν γλσζηνί. Ο Υαηδεδάθηο είρε πξνεηδνπνηήζεη απφ θαηξφ γηα ηνλ θαζηζκφ, πνπ πξνπαγαλδίδεη ε "Απξηαλή", θαη ζε κηα ζπλαπιία καδί κε ηνλ Ξαξράθν θαη ηελ Μνχζρνπξε ζην Παλαζελατθφ ΢ηάδην (Καιιηκάξκαξν) είρε δεηήζεη δεκφζηα ην θιείζηκφ ηεο. Απ' φ, ηη θαίλεηαη, ν Υαηδεδάθηο, κνινλφηη κνπζηθφο θαη φρη πνιηηηθφο, έρεη πνιχ πιαηχηεξε θαη βαζχηεξε πνιηηηθή θαηάξηηζε απφ πνιινχο απφ απηνχο, πνπ έρνπλ ηελ πνιηηηθή γηα επάγγεικα. Δγψ, ην ηί είδνπο δηαδξνκή αθνινπζεί απηή ε εθεκεξίδα, άξρηζα λα ην δηαπηζηψλσ ήδε απφ ηελ επνρή, πνπ ήηαλ ζηελ αληηπνιίηεπζε θαη γη απηφ έθαλε θαη θάπνηα θξηηηθή ζηελ θπβέξλεζε. Δθείλε ηελ επνρή (1981) είρε κπεη γηα θάηη κήλεο ζηνλ Κνξπδαιιφ ν αδειθφο ηνπ εθδφηε ηεο "Απξηαλήο" Κνπξή, κηα πνπ ν ηειεπηαίνο θπγνδηθνχζε ζην εμσηεξηθφ θαη ηελ επζχλε ηεο εθεκεξίδαο ηελ είρε ν αδειθφο ηνπ. Ζ θαηεγνξία ήηαλ ζπθνθαληηθή δπζθήκεζε. 'Έηπρε λα βξίζθνκαη ζηελ ίδηα αθηίλα κ' απηφλ ηελ επνρή πνπ είραλ γίλεη νη κεγάινη ζεηζκνί ζηελ Αζήλα (6,6 Ρίρηεξ ν κεγαιχηεξνο). Ζ θπιαθή ήηαλ αλάζηαηε θαη νη θξαηνχκελνη αξληφληνπζαλ λα κπαίλνπλ ηελ λχρηα ζηα θειηά ηνπο, γηα λα κε ηνπο βξεη ν ζεηζκφο θιεηδσκέλνπο θαη θηλδπλεχζεη ε δσή ηνπο. Μεηά απφ θάπνηεο κέξεο πνπ καο άθεζαλ μεθιείδσηνπο, απνθαζίζαλε λα αξρίζνπλ πάιη λα καο θιεηδψλνπλ, ζέιακε δελ ζέιακε. Οη ηειεπηαίνη πνπ απνκείλακε λ' αληηδξάκε ήκαζηαλ εγψ, ν Γηάλλεο ΢θαλδάιεο, ν Κπξηάθνο Μνίξαο θη έλαο πνπ καο ήηαλ άγλσζηνο. Σειηθά ε πεξίνδνο απηή ηεο αλαηαξαρήο ηειείσζε, φηαλ νη θχιαθεο καο θάλαλε ηφπη ζην μχιν θαη καο ζηείιαλε, εκέλα θαη ηνλ Γηάλλε ζηελ Πάηξα, θη απφ θεη ζηελ Κέξθπξα, θαη ηνλ Κπξηάθν ζην πεηζαξρείν. ΢' φιεο απηέο ηηο παξαπάλσ θάζεηο ν αδειθφο ηνπ εθδφηε ηεο "Απξηαλήο" Κνπξή, φρη κφλν δελ ήξζε ζηελ παξακηθξή αληίζεζε κε ηνπο θχιαθεο, φρη κφλν ζλφκπαξε ζπλέρεηα ηνπο άιινπο θξαηνχκελνπο, αιιά θαη δελ έγξαςε ηίπνηα ζηελ εθεκεξίδα ηνπ. Κη φκσο φια απηά ηα αίζρε είραλ γίλεη κπξνζηά ζηα κάηηα ηνπ. Δίκαη ζίγνπξνο φηη, θαη λα είραλε θάλεη νη θχιαθεο φινπο ηνπο θξαηνχκελνπο παζηνχο ζην μχιν, ν Κνπξήο πάιη ζα ζεσξνχζε ηελ ππφζεζε αζήκαλην γεγνλφο. Καη θάηη άιιν, γηα λα ηειεηψλνπκε κ' απηφλ ηνλ αζήκαλην: Ο Παλαγηψηεο ν Γαγγιίαο ηνλ είρε πιεζηάζεη γηα λα ηνπ δψζεη θάπνηεο θαηαγγειίεο, φκσο απηφο δελ ηνπ έδσζε ηελ παξακηθξή ζεκαζία. Κυριακή 4 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα αλεβήθακε γηα ηειεπηαία θνξά ζην παιηφ καο ζπίηη θαη θνπβαιήζακε θάηη γιάζηξεο, ηα ηειεπηαία πξάγκαηά καο πνπ είραλ

κείλεη ζ' απηφ. Αχξην ζα πάσ κε ηελ ζπηηνλνηθνθπξά ζηελ Γ.Δ.Ζ. λα πάξσ πίζσ ηελ εγγχεζε γηα ην ξεχκα, λα πεξάζεη ην ξεχκα πάιη ζην φλνκά ηεο, λα κνπ θάλνπλ έλαλ πξφρεηξν ινγαξηαζκφ γηα ην ηί ρξσζηάσ, λα θξαηήζεη ε ζπηηνλνηθνθπξά απηά ηα ιεθηά απφ ηελ εγγχεζε θαη λα κνπ δψζεη ηα ππφινηπα. Λίγεο δνπιεηέο έθαλα, φηαλ γπξίζακε ζην θαηλνχξγην ζπίηη. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο κέξαο ην πέξαζα αλαπαπφκελνο κεηά απφ 13 κέξεο ζπλερνχο δνπιεηάο. Αλππνκνλψ λα αλέβσ πάιη αχξην ζηα βφξεηα πξνάζηηα γηα λα μεκπεξδεχσ νξηζηηθά κε ην παιηφ ζπίηη. Υηεο νδεγήζαλε ηνλ Κιέαξρν, ηνλ Υξηζηφθνξν, ηνλ Μάθε θαη ηελ Βαγγειηψ ζηνλ εηζαγγειέα, πνπ ηνπο θφξησζε κε φζεο πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο κπνξνχζε. Οη πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο είλαη ζε βαζκφ θαθνπξγήκαηνο. Δλλνείηαη φηη θη νη ηέζζεξηο αξλήζεθαλ ηηο θαηεγνξίεο, εθηφο απφ ηνλ Υξηζηφθνξν πνπ παξαδέρηεθε φηη βξέζεθε θνληά ζηνλ Μηράιε, ιίγν πξηλ ηελ δνινθνλία ηνπ ηειεπηαίνπ. Ζ ζηάζε ηνπ Κιέαξρνπ είλαη αμηνζαχκαζηε. Παξά ηηο παληφο είδνπο πηέζεηο, δελ έδσζε θαηάζεζε ζηελ Αζθάιεηα, νχηε ππέγξαςε ην ραξηί ηεο Αζθάιεηαο πνπ ιέεη φηη αξλήζεθε λ' απαληήζεη ζ' φιεο ηηο εξσηήζεηο. Σελ Γεπηέξα πξφθεηηαη λα νδεγήζνπλ θαη ηνπο ηέζζεξηο θαηεγνξνχκελνπο ζηνλ αλαθξηηή. Δλζαξξπληηθφ ζ' απηήλ ηελ ππφζεζε είλαη φηη ε αζηπλνκία ηήξεζε ηελ πξνζεζκία ηνπ 48ψξνπ, κεηά απφ ην νπνίν είλαη ππνρξεσκέλε λα νδεγεί ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ζηνλ εηζαγγειέα, θαζψο θαη ην φηη δελ θαίλεηαη λα ηνπο βαζάληζε. Σνπιάρηζηνλ θάηη ηέηνην δελ πξνθχπηεη απφ θαηαγγειίεο ησλ ίδησλ ζηηο εθεκεξίδεο. Κη απηφ είλαη θάπνηα πξφνδνο ζε ζρέζε κε παιηά, πνπ φηαλ πηάλαλε αλαξρηθνχο ηνπο θάλαλε ζπζηεκαηηθά βαζαληζηήξηα, ή, ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε, ηνπο ζαθαηεχαλε ζην μχιν. Όι' απηά, βέβαηα, δελ ζεκαίλνπλ φηη νχηε θαλ ηνπο αγγίμαλε. Καη ηνλ Κιέαξρν θαη ηνλ Υξηζηφθνξν ηνπο ρηππήζαλε νη κπάηζνη-θνκάληνο (Δηδηθέο Καηαζηαιηηθέο Αληηηξνκνθξαηηθέο Οκάδεο), φηαλ ηνπο ζπιιακβάλαλε. Σνλ Υξηζηφθνξν, κάιηζηα, ηνλ ρηππήζαλε θαη κπάηζνη πνπ ην παίδαλε "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο". Απφ ηα ρηππήκαηα ηνπ καπξίζαλε ην κάηη θαη απηφ ην είδε φιε ε Διιάδα ζηελ ηειεφξαζε. Απφ κηα άπνςε αηζζάλνκαη πεξήθαλνο πνπ ε Διιάδα δηαζέηεη έλα ηνπιάρηζηνλ πνιηηηθφ ρψξν, πνπ αγσλίδεηαη θαη πνπ εγψ θη ε ΢νθία έρνπκε ζην παξειζφλ θπιαθηζηεί εμαηηίαο ηεο ζπκκεηνρήο καο ζ' απηφλ ηνλ ρψξν. Κάζε θνξά πνπ βιέπσ λέα παηδηά λα πθίζηαληαη δηψμεηο γηα ηηο ίδηεο ηδέεο πνπ πηζηεχακε θαη πνπ πηζηεχνπκε θαη κείο, αηζζάλνκαη φηη θαη ν δηθφο καο αγψλαο δελ πήγε ρακέλνο. ΢ηελαρσξηέκαη, φκσο, πνπ νη δηψμεηο πνπ πθίζηαληαη είλαη ππεξβνιηθέο, ζε ζρέζε κε ηε θζνξά πνπ απηά ηα παηδηά πξνθαινχλ ζην θξάηνο. Καη ππάξρνπλ ζίγνπξα πξάθηνξεο ηνπ θξάηνπο κέζα ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν, νη νπνίνη θαιιηεξγνχλ ζθφπηκα ηελ ηδενινγία ηνπ κάξηπξα. Μηα ηδενινγία πνπ έρεη βιάςεη ζε κεγάιν βαζκφ ην αλαξρηθφ θίλεκα κέρξη ζήκεξα. Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί αλέβεθα ζηα βφξεηα πξνάζηηα θαη πήγα καδί κε ηελ

πξψελ ζπηηνλνηθνθπξά κνπ ζηελ Γ.Δ.Ζ. Μεηά απφ κηάκηζε ψξα ηζηνξία, ιφγσ ηεο γλσζηήο γξαθεηνθξαηίαο, θαηαθέξακε επηηέινπο λα μεκπιέμνπκε, ηαθηνπνηήζακε ηα νηθνλνκηθά δεηήκαηα, ηεο έδσζα ηα θιεηδηά ηνπ ζπηηηνχ θαη ραηξεηεζήθακε γηα πάληα. Ζ φιε ηεο ζηάζε ππήξμε πξνθιεηηθά ςπρξή θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο αλαηδήο απέλαληί κνπ. Γελ εθηίκεζε, νχηε ζην ειάρηζην, ην φηη θχγακε απφ ην δηακέξηζκά ηεο ρσξίο λα πεξηκέλνπκε λα καο θάλεη έμσζε θαη λα εθδηθαζηεί απηή ε έμσζε. Κάηη πνπ ζα έηξσγε έλα ρξφλν πεξίπνπ. Καη ζα κπνξνχζακε θαη λα ηεο θάλνπκε θαηφπηλ έιεγρν γηα ην αλ ζα ρξεζηκνπνηήζεη ην ζπίηη γηα ηδηνθαηνίθεζε, φπσο καο είρε πεη, ή ζα ην λνηθηάζεη μαλά. Δπηπρψο γη απηήλ πνπ έπεζε ζ' αλζξψπνπο επαίζζεηνπο θαη ππεξήθαλνπο, πνπ δελ θαηαδέρνληαη λα κέλνπλ ζ' έλα ζπίηη, φηαλ νη ηδηνθηήηεο ηνπ ηνπο ιέλε λα θχγνπλ. Πάλησο ε αγλσκνζχλε ηεο είλαη ηππηθφ Διιεληθφ ραξαθηεξηζηηθφ. Οη 'Έιιελεο πάληα θέξνληαη άζρεκα ζ' απηνχο πνπ ηνπο θέξνληαη θαιά θαη θαιά ζ' απηνχο πνπ, φληαο ζε θαιχηεξε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζέζε, ηνπο θέξνληαη άζρεκα. Παξφιν πνπ απφ ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ηνπ Διιεληθνχ θξάηνπο έρνπλ πεξάζεη πάλσ απφ 150 ρξφληα, νη 'Έιιελεο δελ έρνπλ θαηαθέξεη αθφκε λ' απνβάινπλ ηνλ ξαγηαδηζκφ πνπ ηνπο ραξαθηήξηδε, φηαλ ήηαλ ππφδνπινη ζηνπο Σνχξθνπο. Βέβαηα, κπνξεί θαλείο λα πεη φηη ε εμάξηεζε απφ ηνπο Σνχξθνπο αληηθαηαζηάζεθε απφ ηελ εμάξηεζε απφ ηνπο Δγγιέδνπο θαη θαηφπηλ απφ ηνπο Ακεξηθαλνχο. Ζ εμάξηεζε, φκσο, είλαη θάηη πνπ ην ζέιεη ε πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ θαη απηφ κπνξεί λα ην απνδείμεη έλα δεκνςήθηζκα γηα ηελ παξακνλή ή κε ησλ Ακεξηθάληθσλ βάζεσλ ζηελ Διιάδα, φπνπ, ζίγνπξα, ε πιεηνςεθία ζα ςεθίζεη ππέξ ηεο παξακνλήο ησλ βάζεσλ. Σν απφγεπκα πήγακε ζηα δηθαζηήξηα πνπ ζηεγάδνληαη ζηελ πξψελ ΢ρνιή Δπειπίδσλ, γηα λα δνχκε ηνλ Κιέαξρν, ηνλ Υξηζηφθνξν θαη ηνλ Μάθε, πνπ ζα πεξλάγαλε απφ αλαθξηηή. Ζ Βαγγειηψ πέξαζε ην πξσί. Φηάζακε εθεί ιίγν πξηλ ηνπο μαλαγπξίζνπλ ζηα θξαηεηήξηα ηεο Αζθάιεηαο, κεηά ηελ πξνζεζκία κέρξη ηελ Σεηάξηε πνπ πήξαλε γηα λα εηνηκάζνπλ ηηο απνινγίεο ηνπο. 'Ήηαλ καδεκέλνη θακηά εθαηνζηή ζπκπαξαζηάηεο ηνπο έμσ απφ ην θηίξην, φπνπ ζηεγάδεηαη ν αλαθξηηήο. 'Όηαλ βγήθαλε ηα παηδηά απφ ην θηίξην, ηνπο ππνδερηήθακε κε ρεηξνθξνηήκαηα θαη κε ην ζχλζεκα "Σν θξάηνο είλαη ν κφλνο ηξνκνθξάηεο". Μαο αληηκεησπίζαλε κε ρακφγεια αηζηνδνμίαο. Δίλαη ιίγεο νη ηέηνηεο ζηηγκέο ζηελ δσή ηνπ αλζξψπνπ, ζηηγκέο πνπ, θάησ απφ ηξνκεξά δπζκελείο ζπλζήθεο γηα ην θίλεκα πνπ απηφο πηζηεχεη, αηζζάλεηαη φηη παξ' φια απηά ν αγψλαο ζπλερίδεηαη θαη νη άλζξσπνη, πνπ πθίζηαληαη ην κίζνο θαη ηελ νξγή ηνπ θξάηνπο θη φκσο θξαηάλε ην θεθάιη ηνπο ςειά, είλαη δηθνί ηνπ άλζξσπνη. Βέβαηα, δελ ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ εγψ θαη ε ΢νθία βξεζήθακε ζε ηέηνηεο θάζεηο. 'Έρνπλ πεξάζεη πάλσ απφ 10 ρξφληα απφ ηελ επνρή, πνπ γηα πξψηε θνξά βξεζήθακε έμσ απφ δηθαζηήξηα λα ζπκπαξαζηεθφκαζηε ζε δησθφκελνπο αλαξρηθνχο. Κη αλ δελ θάλσ ιάζνο, κεηαμχ ησλ 100 αηφκσλ πνπ ήηαλε εθεί γηα λα ζπκπαξαζηαζνχλ, θαλείο, εθηφο απφ κέλα θαη ηελ ΢νθία, δελ ήηαλ απφ θείλε ηελ παιηά επνρή. Απηφ δελ ζεκαίλεη, βέβαηα, φηη φινη απηνί πνπ καδεπφληνπζαλ ζηα δηθαζηήξηα πξηλ απφ δέθα θαη πιένλ

ρξφληα, έρνπλ πάςεη λα είλαη αλαξρηθνί. Απιά εκθαλίδνληαη ζρεηηθά ζπάληα ζε ηέηνηεο καδηθέο εθδειψζεηο. Πάλησο, νχησο ή άιισο, πξνθαιεί θάπνηα ζηελνρψξηα ην λα κελ βιέπεηο παιηνχο ζνπ ζπληξφθνπο ζε ηέηνηεο εθδειψζεηο. Πξνθαιεί θάπνηα ζηελνρψξηα, γηαηί αηζζάλεζαη φηη, θαηά θάπνην ηξφπν, έρεηο κείλεη κφλνο ζνπ. Απνθαιχθζεθε φηη ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηνπ 401 έθξηλε "ηθαλφ Η3" ηνλ Λαδφπνπιν κεηά απφ εληνιή ηνπ Γεληθνχ Δπηηειείνπ ΢ηξαηνχ. 'Άξρηζε δει. λα θαίλεηαη μεθάζαξα, φηη ε Δπηηξνπή απηή δελ εμεηάδεη αλ θάπνηνο είλαη "ηθαλφο" ή "αλίθαλνο λα ππεξεηήζεη", κε βάζε ηηο ηαηξηθέο γλσκαηεχζεηο ή θάπνηα ηαηξηθή εμέηαζε, αιιά κε βάζε ηελ γξακκή πνπ παίξλεη απφ ηα πάλσ. Ο κφλνο λεπξνιφγνο-ςπρίαηξνο πνπ ζπκκεηείρε ζηελ Δπηηξνπή, πνπ θαηφπηλ εληνιήο απφ ηα πάλσ έβγαιε "ηθαλφ Η3" ηνλ Λαδφπνπιν, ήηαλ ν επίαηξνο Σαξαζίδεο. Απηφο, λνκίδσ, πξηλ απφ δχν ρξφληα, ηνλ Απξίιε ηνπ 1985, είρε πξνηείλεη γηα κέλα δηεηή αλαβνιή, αθνχ δηάγλσζε φηη πάζρσ απφ "βαξηέο δηαηαξαρέο ηεο πξνζσπηθφηεηαο αληηθνηλσληθνχ ηχπνπ". Σψξα, αλ ήκνπλα ζηε ζέζε ηνπ Λαδφπνπινπ, ζα κ' έβγαδε πγηή. Πηζηεχσ δει. φηη δελ είλαη ζέκα Σαξαζίδε αιιά νπνηνζδήπνηε θαξαβαλάο γηαηξφο ζα έθαλε ην ίδην ζηε ζέζε ηνπ. Ζ απεξγία πείλαο ηνπ Θφδσξνπ, ηνπ Γηάλλε θαη ηνπ Αξγχξε Σζνπβαιάθε, πνπ γηλφηαλ ζηα Πξνπχιαηα θαη είρε μεπεξάζεη, ήδε, ηηο δέθα κέξεο, πξνθάιεζε ηελ νξγή θαη ην θφβν ηεο θπβέξλεζεο κε απνηέιεζκα λα ζηείιεη ρηεο, ηηο πξψηεο πξσηλέο ψξεο, κηα πάλνπιε δηκνηξία κπάηζσλ ελαληίνλ ηνπο. Οη κπάηζνη έζθηζαλ ηα παλφ θαη ην αξρείν ησλ απεξγψλ θαη θαηαζρέζαλε ην θνπηί κε ηα ρξήκαηα ηεο ζπκπαξάζηαζεο. Σέινο ξίμαλε ηελ ζθελή, πνπ είραλ ζηήζεη νη απεξγνί, θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο πήξαλε ζεθσηνχο θαη ηνπο νδήγεζαλ ζην Σξίην Αζηπλνκηθφ Σκήκα. Σν πξσί ηνπο άθεζαλ ειεχζεξνπο. Υσξίο ακθηβνιία ε βαξβαξφηεηα ηεο θπβέξλεζεο ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. έρεη θηάζεη απηήλ ηελ επνρή ζην απφγεηφ ηεο. Γελ θηάλεη πνπ κέζα ζ' έλα θαινθαίξη δνινθνλήζεθαλ δχν αγσληζηέο ηεο ειεπζεξίαο, αιιά απαγνξεχεη θαη ην έζραην κέζν πνπ έρεη θαλείο ζηελ δηάζεζή ηνπ γηα λα δηακαξηπξεζεί: ηελ απεξγία πείλαο. Γηα λα κε κηιήζνπκε γηα θαηαπάηεζε ηνπ θνηηεηηθνχ αζχινπ, γηαηί ην ΠΑ.΢Ο.Κ. ην ζεβάζηεθε πνιχ ιηγφηεξν θη απφ ηελ ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία 1967-1974. Με ηελ ζπκπεξηθνξά ηεο απηή ε θπβέξλεζε πξνθαιεί ηνπο θαηαπηεδφκελνπο ή λα θαηαθχγνπλ ζηελ έλνπιε πάιε ή λα κεηαλαζηεχζνπλ. Γηαηί ηί άιιν κπνξνχλ λα θάλνπλ π.ρ. νη αδειθνί Σζνπβαιάθε, φηαλ ηνπο ζηεξνχλ ην δηθαίσκα αθφκε θαη ηεο παζεηηθήο δηακαξηπξίαο κέζσ ηεο απεξγίαο πείλαο; Δίλαη ηφζν κεγάιν έγθιεκα ην λα κελ ηξψεη θαλείο, πξνζπαζψληαο λα επαηζζεηνπνηήζεη ηελ θνηλή γλψκε πάλσ ζε θάπνην ζέκα, ψζηε λα δέρεηαη ηελ επίζεζε ηεο αζηπλνκίαο κέζα ζηελ άγξηα λχρηα; Γελ λνκίδσ φηη ζα δηέθεξε θαη πνιχ ε αληηκεηψπηζε κηαο ηέηνηαο απεξγίαο πείλαο απφ ηελ Σνχξθηθε ή ηελ Υηιηαλή αζηπλνκία, ζε ζρέζε κε ηελ ηέηνηα αληηκεηψπηζή ηεο απφ ηελ Διιεληθή. Τρίτη 6 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα, επηηέινπο, θαηάθεξα λα μαλαπηάζσ ην εκεξνιφγην θαη λα

ζπλερίζσ ηηο θαηαγξαθέο πνπ είρα αθήζεη κεηά ηηο 19 ΢επηέκβξε. Θέινληαο λα θαιχςσ ην θελφ πνπ άθεζα ζε φζν ην δπλαηφλ ζπληνκφηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα, γηα λα κε κε πξνιάβεη ν ζηξαηφο θαη δελ κπνξψ λα ζπλερίζσ, πέξαζα φιε ηελ εκέξα γξάθνληαο ζην εκεξνιφγην. ΢πλέβεζαλ ηφζα πνιιά ηηο κέξεο πνπ δελ έγξαθα, πνπ ζα κνπ πάξεη θάπνην ρξφλν κέρξη λα θαιπθζεί απηφ ην θελφ. Καη μέξσ φηη δελ ζα κπνξψ λα έρσ θάζε κέξα νιφθιεξε ηελ εκέξα ζηε δηάζεζή κνπ, γηαηί πξέπεη λα γίλνπλ θαη νξηζκέλεο άιιεο δνπιεηέο. Ζ ηξνκνθξαηνινγία έρεη θηάζεη ζ' επίπεδα ξεθφξ. Σψξα πξνζπαζνχλ λα θνξηψζνπλ ζηνπο ζπιιεθζέληεο θαη εθηειέζεηο πνπ έρεη θάλεη ε "17 Ννέκβξε" πξηλ 12 θαη πξηλ 7 ρξφληα. Γελ ηνπο απαζρνιεί, νχηε ζην ειάρηζην, ην γεγνλφο φηη πξηλ 12 ρξφληα ν Κιέαξρνο θαη ν Υξηζηφθνξνο ήηαλ 9 ρξνλψλ, ή φηη πξηλ 7 ρξφληα ήηαλ 14 ρξνλψλ. Δθαξκφδνπλ ηελ ηαρηηθή ηνπ "ιέγε πνιιά ςέκαηα θη φιν θαη θάηη ζα πηάζεη". Απηφ πνπ θχξηα ηνπο ελδηαθέξεη είλαη ε θνηλή γλψκε λα ζεσξήζεη ηνπο ζπιιεθζέληεο ζαλ ππεχζπλνπο γηα θφλνπο, νχησο ψζηε αξγφηεξα απηή λα δερηεί, ρσξίο αληηξξήζεηο, ηελ θαηαδίθε ηνπο ζε πνιιά ρξφληα θπιάθηζεο. Δλησκεηαμχ ε θνηλή γλψκε ζηελ Διιάδα ηα ράβεη φια, ρσξίο ηδηαίηεξεο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηηθψλ ππεξεζηψλ πξνπαγάλδαο, θη απηφ έρεη κέρξη ηψξα θνζηίζεη πνιχ αθξηβά ζηα ζχκαηα ηεο θαηαζηνιήο. Πάλησο νη "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο" δελ ηνικνχλ λα απεηιήζνπλ ηνπο ζπιιεθζέληεο, θαζψο νη ηειεπηαίνη νδεγνχληαη ζηνλ εηζαγγειέα ή ζηνλ αλαθξηηή. Δδψ δελ είλαη Θεζζαινλίθε γηα λα κπνξνχλ νη θαζίζηεο θαη νη κπάηζνη κε πνιηηηθά λα ην παίδνπλ, έμσ απφ ηα δηθαζηήξηα, "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο" ρσξίο λα βξίζθνπλ αληίδξαζε. Τπάξρνπλ αξθεηνί αλαξρηθνί, ψζηε λα ηνπο αλαγθάδνπλ, αλ ζέινπλ λα ην παίδνπλ "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο", λα θνξάλε ηελ ζηνιή ησλ Μ.Α.Σ. θαη λα απνθαιχπηνπλ έηζη ηελ πξαγκαηηθή ηνπο ηαπηφηεηα. "Αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο" κπνξνχλ λα ην παίδνπλ, κφλν φηαλ μεκνλαρηάδνπλ θαλέλα αλαξρηθφ καθξηά απφ ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ, φπσο έγηλε κε ηνλ Υξηζηφθνξν, φηαλ ηνλ πηάζαλε. Οη κεγαινθαξραξίεο θαίλνληαη πνιχ επραξηζηεκέλνη απφ ηελ θαηαζηαιηηθή πνιηηηθή ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ζ' φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δεκφζηαο δσήο. Οη ηηκέο ησλ κεηνρψλ ζην Υξεκαηηζηήξην Αζελψλ αλεβαίλνπλ ζπλέρεηα θαη ε δήηεζε κεηνρψλ έρεη θηάζεη ζε πξσηνθαλή φξηα γηα ηα Διιεληθά δεδνκέλα. Σα αθεληηθά απμάλνπλ ηηο πεξηνπζίεο ηνπο πάλσ ζηα πηψκαηα ησλ αγσληζηψλ ηεο ειεπζεξίαο, φπσο ν Παλαγηψηεο Γαγγιίαο θαη ν Μηράιεο Πξέθαο. Σα ππνηηζέκελα ζνζηαιηζηηθά θαη θνκκνπληζηηθά θφκκαηα γιείθνπλ ηα αθεληηθά, γηα λα εμαζθαιίζνπλ θη απηά θάπνην κεξίδην απφ ηελ πίηα. Σα θαιχηεξα παηδηά ηεο Διιάδαο νδεγνχληαη ζηδεξνδέζκηα ζηελ θπιαθή, ηελ επνρή πνπ θάζε θαηεγνξία εξγαδνκέλσλ μεθηλάεη θάζε ηφζν απεξγία κε έλα κφλν αίηεκα: πεξηζζφηεξα ιεθηά. Σελ κηθξναζηηθνπνηεκέλε εξγαηηθή ηάμε ηεο Διιάδαο δελ ηελ ελδηαθέξεη θαζφινπ, αλ ην θξάηνο ζθνηψλεη, θαη θάζε κέξα αθφκε, απφ έλαλ Παλαγηψηε Γαγγιία ή έλαλ Μηράιε Πξέθα. Γψζε ηεο πεξηζζφηεξα ιεθηά θαη ζα θηάζεη λα ζθνηψλεη ε ίδηα ηνπο αγσληζηέο ηεο ειεπζεξίαο. Απηφ ην έρεη θαηαιάβεη πνιχ θαιά ην ΠΑ.΢Ο.Κ., φπσο θαη θάζε ζχγρξνλν Δπξσπατθφ πνιηηηθφ θφκκα, γη απηφ θαη ν αξκφδηνο ππνπξγφο

αλαθνίλσζε φηη, απφ ηνπ ρξφλνπ, νη εξγαδφκελνη ζα κπνξνχλ λα γίλνληαη κέηνρνη ζηηο επηρεηξήζεηο. Ο Λαδφπνπινο ζήκεξα ην πξσί παξνπζηάζηεθε ζην ζηξαηφπεδν πνπ βξίζθεηαη ζηε Νηγξίηα ΢εξξψλ. Υηεο έζηεηιε έλα πνιχ σξαίν γξάκκα ζηηο εθεκεξίδεο, φπνπ "ζπγραίξεη" ηνλ ηδηνθηήηε ηεο "Απξηαλήο" Κνπξή γηα ηελ "επηηπρή" ηαηξηθή δηάγλσζε, πνπ έθαλε γηα ην άηνκφ ηνπ. Ο πξφεδξνο ηνπ Ηαηξηθνχ ΢πιιφγνπ Αζελψλ, κε ρηεζηλέο δειψζεηο ηνπ, "απνθάιπςε" φηη ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ αθηεξψλεη ην πνιχ ηξία ιεπηά γηα θάζε εμεηαδφκελν απφ απηήλ θαη φηη εμεηάδεη θάζε κέξα πεξίπνπ 100 άηνκα κέζα ζε ηέζζεξηο ψξεο. 'Όπσο εμειίζζνληαη ηα πξάγκαηα, ζχζζσκνο ν "επηζηεκνληθφο θφζκνο" ηεο ρψξαο ηάζζεηαη ελάληηα ζηηο κεζνδεχζεηο ησλ ζηξαηνθξαηψλ θαη ηηο θηηαρηέο απνθάζεηο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ. Σψξα ην κφλν φπιν ηεο θπβέξλεζεο απέλαληη ζηνπο επηθξηηέο ηεο είλαη ε σκή βία, πνπ κπνξεί λα αληηπαξαζέζεη θάλνληαο ρξήζε ηνπ ζηξαηνχ, ηεο αζηπλνκίαο, ησλ δηθαζηεξίσλ θαη ησλ θπιαθψλ. Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί πήγακε πάιη ζηα δηθαζηήξηα ηεο Δπειπίδσλ, φπνπ ζα θέξλαλε ηνπο ηέζζεξηο ζπιιεθζέληεο γηα αλάθξηζε. Αξγήζακε θάπσο λα θηάζνπκε θαη, φηαλ θηάζακε, είραλε ήδε αλαθξίλεη ηελ Βαγγειηψ, ηελ είραλε θξίλεη πξνθπιαθηζηέα θαη ηελ είραλε νδεγήζεη ζηνλ Κνξπδαιιφ. Πεξάζαλε αξθεηέο ψξεο κέρξη λα ηειεηψζνπλ νη αλαθξίζεηο ηνπ Υξηζηφθνξνπ θαη ηνπ Μάθε (ν Κιέαξρνο πήξε πξνζεζκία γηα λ' απνινγεζεί αχξην) αιιά επηπρψο, κεηαμχ ησλ ζπκπαξαζηαηψλ, βξήθακε θαη γλσζηνχο καο θη έηζη ε αλακνλή δελ καο έζπαζε ηα λεχξα. Γηαπηζηψζακε φηη πνιινί άιινη ζχληξνθνη βιέπνπλ ηελ ππφζεζε, φπσο ηελ βιέπνπκε θαη κείο, θη απηφ είλαη αξθεηά ελζαξξπληηθφ, γηαηί δείρλεη φηη δελ κπνξνχλ λα εμαπαηεζνχλ φινη νη άκεζα ελδηαθεξφκελνη. Γελ θξίλσ ζθφπηκν λα επεθηαζψ πάλσ ζ' απηά, γηαηί αθνξνχλ θπξίσο φζνπο δξνπλ ζαλ αλαξρηθνί, θαη ην εκεξνιφγην δελ απεπζχλεηαη κφλν ζ' απηνχο. Κάηη άιιν πνπ πξέπεη λα αλαθέξσ, γηαηί καο έθαλε δπζάξεζηε εληχπσζε, είλαη φηη άλζξσπνη ηνπ ρψξνπ πνπ παιηφηεξα είραλ πνιχ ζηελέο ζρέζεηο, ζε θαζεκεξηλή βάζε, ηψξα δελ έρνπλ νχηε έλα "γεηα" κεηαμχ ηνπο. Κη απηφ είλαη ηδηαίηεξα δπζάξεζην, γηαηί δείρλεη φηη ν αλαξρηθφο ρψξνο παξακέλεη ζαλ θαηεμνρήλ πνιηηηθφο ρψξνο θαη δελ κπνξεί αθφκε λα ιεηηνπξγήζεη ζαλ ρψξνο έκπξαθηεο θξηηηθήο ησλ λνζεξψλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, πνπ θπξηαξρνχλ ζηελ ζάπηα θνηλσλία, φπνπ αλαγθαδφκαζηε λα δνχκε. Δθείλν, πάλησο, πνπ κ' ελνριεί πεξηζζφηεξν, είλαη φηη απφ απηήλ ηελ θαηάζηαζε ζίγνληαη θαη ζχληξνθνη πνπ ζην παξειζφλ ηα δψζαλε φια γηα ηνλ αγψλα. Καη είλαη ηφζν ζιηβεξφ, φζν θαη αμηνθαηάθξηην, ζήκεξα λα αληηκεησπίδνληαη ζαλ μέλνη, κφλν θαη κφλν γηαηί δελ ηξέρνπλ πίζσ απφ ηα άηνκα θαη ηα θπθιψκαηα πνπ βξίζθνληαη ζηελ επηθαηξφηεηα, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ θίινπο θαη γλσξηκίεο, φπσο θάλνπλ άιινη κέζα ζ' απηφλ ηνλ ρψξν. Δίλαη ζίγνπξν φηη, αλ εγψ δελ είρα ηελ ΢νθία θαη ε ΢νθία εκέλα, απφ θάπνην ζεκείν θη έπεηηα απηή ε απαξάδεθηε θαηάζηαζε ζα έζηγε θη εκάο. Σν φηη δελ καο ζίγεη φκσο, δελ

ζεκαίλεη φηη δελ πξέπεη λα ηεο δίλνπκε ηδηαίηεξε ζεκαζία. Σν ζεσξψ ζρεδφλ βέβαην φηη, αλ ε θαηάζηαζε ήηαλ δηαθνξεηηθή, ζα παξακέλαλε πνιινί πεξηζζφηεξνη ζηα θπθιψκαηα ηνπ ρψξνπ, απφ απηνχο πνπ έρνπλ θαηά θαηξνχο πεξάζεη απφ απηά θαη ηψξα έρνπλ, ιίγν-πνιχ, απνκνλσζεί. Ζ αζηπλνκία εκπφδηζε θαη ρηεο ηνπο ηξεηο αδειθνχο ηνπ Νίθνπ Σζνπβαιάθε λα μαλαζηήζνπλ ηελ ζθελή ηνπο ζηα Πξνπχιαηα θαη λα ζπλερίζνπλ ηελ απεξγία πείλαο ηνπο. Απ' φ, ηη θαίλεηαη ην θνηηεηηθφ άζπιν έρεη δηθαίσκα λα ην θάλεη ρξήζε κφλν ε αζηπλνκία. Βέβαηα γη απηφ ην αίζρνο θαλελφο ην κάηη δελ ηδξψλεη, ηδηαίηεξα ηψξα πνπ φινη έρνπλ αλαηζζεηνπνηεζεί ζε ηέηνην βαζκφ πνπ λ' απνδέρνληαη αδηακαξηχξεηα ηηο δνινθνλίεο θαη ηηο θπιαθίζεηο αλαξρηθψλ. Όκσο ε ζπκπεξηθνξά ηεο αζηπλνκίαο απνδείρλεη μεθάζαξα έλα πξάγκα: Όηη ην θξάηνο θνβάηαη κφλν απηνχο πνπ απνηεινχλ πξαγκαηηθά ζχκαηα ηεο αδηθίαο, πνπ απηφ παξάγεη ζαλ βηνκεραλία. Αθφκα θη φηαλ απηνί θαηαθεχγνπλ ζε εηξεληθέο κνξθέο δηακαξηπξίαο. Οη θξαηηθνί παξάγνληεο δελ μερλάλε ηελ δεκηά πνπ έθαλε ζηελ θηιειεχζεξε βηηξίλα ηνπ θξάηνπο ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ Υξήζην Ρνχζζν. Σελ δεκηνπξγία ελφο αλάινγνπ θηλήκαηνο γηα ην Νίθν Σζνπβαιάθε θνβνχληαη, φηαλ απαγνξεχνπλ κε ηελ βία ηελ απεξγία πείλαο ζηα Πξνπχιαηα ησλ αδειθψλ ηνπ Νίθνπ Σζνπβαιάθε. Γπζηπρψο ν Θφδσξνο Σζνπβαιάθεο, φπσο έρσ μαλαγξάςεη, δελ κπφξεζε πνηέ λα θαηαιάβεη κε πνηφ ηξφπν καδηθνπνηήζεθε ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ Υξήζην. Κη απηφ έρεη ζαλ ζπλέπεηα ε απεξγία πείλαο λα κέλεη αθάιππηε απέλαληη ζηελ αζηπλνκηθή βαξβαξφηεηα. Σν ζθάλδαιν ηεο ππφζεζεο Λαδφπνπινπ παίξλεη αθφκε κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο. Βνπιεπηήο ηεο Νέαο Γεκνθξαηίαο δήηεζε απφ ηνλ ππνπξγφ Δζληθήο 'Άκπλαο λα θαηαζέζεη ζηελ Βνπιή ηνλ θάθειν πνπ πεξηέρεη φια ηα ζηνηρεία γηα ηελ ζηξάηεπζε ηνπ Λαδφπνπινπ. Όπσο έρεη εμειηρηεί ε θαηάζηαζε, ε Νέα Γεκνθξαηία είλαη ην κφλν θφκκα πνπ, ζε νξηζκέλα δεηήκαηα ηνπιάρηζηνλ, ιεηηνπξγεί ζαλ αληηπνιίηεπζε. Υσξίο βέβαηα απηφ λα ζεκαίλεη φηη, αλ ήηαλ θπβέξλεζε, δελ ζα έθαλε ηα ίδηα. Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα, πξνηνχ πάκε ζηα δηθαζηήξηα, θαηεβήθακε κέρξη ηνλ Ο.Σ.Δ. ζηε ΢ηαδίνπ, φπνπ ε ΢νθία είρε κηα δνπιεηά κε ηνλ αδειθφ ηεο, θαη κεηά πεξάζακε απφ ηνλ "Διεχζεξν Σχπν", ην βηβιηνπσιείν πνπ έρεη ηελ θεληξηθή δηάζεζε ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο, γηα λα δνχκε ηί γίλεηαη κε ην βηβιίν θαη γηα λα πάξνπκε έλα έληππν ζπληξφθσλ, φπνπ δεκνζηεχηεθε έλα θείκελν ηεο ΢νθίαο γηα ηε γπλαίθα ζε ζρέζε κε ηα δηθαζηήξηα θαη ηηο θπιαθέο. Όηαλ, ηειηθά, θηάζακε ζηα δηθαζηήξηα, ηνλ είραλ πάξεη ήδε ηνλ Κιέαξρν θαη ηνλ πεγαίλαλε ζηνλ Κνξπδαιιφ. Έηζη δελ κπνξέζακε λα ηνλ δνχκε. Απ' φ, ηη κάζακε, κεηαμχ ησλ δηθεγφξσλ ηνπ ζπγθαηαιέγεηαη θαη ν Βαζίιεο Αιεμαλδξήο, γηνο ηνπ πξψελ ππνπξγνχ ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ΢ηάζε Αιεμαλδξή. Σνλ Βαζίιε Αιεμαλδξή είρα γλσξίζεη ην 1981, ιίγν κεηά ηελ αλάιεςε ηεο θπβέξλεζεο απφ ην ΠΑ.΢Ο.Κ. Δίρε έξζεη καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ, πνπ ήηαλ ηφηε ππνπξγφο Γηθαηνζχλεο, ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ

Κνξπδαιινχ, φπνπ βξηζθφκαζηαλ εγψ, ν Γηάλλεο ΢θαλδάιεο θη ν Κπξηάθνο Μνίξαο. Μάιηζηα θη νη δπν ηνπο ζέιαλε λα απνθχγνπλ λα καο δνπλ αιιά ηνπο ππνρξέσζε, κε ηνλ ηξφπν ηνπ, έλαο άιινο παιηφο θαη γλσζηφο θξαηνχκελνο, πνπ είρε καδί καο θαιέο ζρέζεηο: Ο Υαξίιανο ΢ηθιήο. Με ηνλ παηέξα ηνπ Βαζίιε, ινηπφλ, ζπδεηήζακε γηα ηνλ ηξφπν πνπ ζα κπνξνχζε λα καο βγάιεη ην ΠΑ.΢Ο.Κ. απφ ηελ θπιαθή. Δλλνείηαη φηη ν παηέξαο Αιεμαλδξήο δελ έβιεπε θαλέλαλ ηξφπν. Σειηθά καο είπε φηη ηελ ππφζεζε ηεο απνθπιάθηζήο καο ζα ηελ αλαιάκβαλε ν γηφο ηνπ. Βέβαηα θη ν γηφο ηνπ δελ έθαλε ηίπνηα θαη ηειηθά ρξεηάζηεθε απεξγία πείλαο 53 εκεξψλ γηα λα απνθπιαθηζηνχκε. Σψξα γηαηί ηα ιέσ απηά; Σα ιέσ γηα λα ζηεξίμσ ηηο ππνςίεο κνπ φηη, ήδε, απφ ηφηε ν Βαζίιεο Αιεμαλδξήο παξαθνινπζνχζε ηηο ππνζέζεηο ησλ αλαξρηθψλ. Καη δελ πηζηεχσ φηη ην έθαλε γηα θαιφ. Δίκαη ζρεδφλ βέβαηνο φηη ν Βαζίιεο Αιεμαλδξήο δνπιεχεη γηα ην ΠΑ.΢Ο.Κ. Καη δελ είλαη δπλαηφλ λα ζε ππεξαζπηζηεί έλαο δηθεγφξνο πνπ δνπιεχεη γηα ην θφκκα πνπ ζε θπιαθίδεη. Απιά κε ηελ αλάκεημή ηνπ ζηελ ππφζεζε ζα ζπγθεληξψζεη θη άιια ζηνηρεία γηα ηελ δξάζε ησλ αλαξρηθψλ. 'Οηαλ θχγακε απφ ηα δηθαζηήξηα πήγακε ζην "Βηβιηνπσιείν ησλ Γπλαηθψλ" γηα λα δνχκε γηα ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο. Απηφ ην βηβιηνπσιείν, απφ ηα πεληαθφζηα πεξίπνπ αληίηππα ηνπ βηβιίνπ πνπ πνπιεζήθαλε κέρξη ηψξα, δελ πνχιεζε πάλσ απφ 7. Έλα κάιηζηα αληίηππν παξέκελε ζην βηβιηνπσιείν απηφ έλαλ νιφθιεξν ρξφλν απνχιεην. Απνθαζίζακε λα ην πάξνπκε απφ θεη, γηαηί είλαη πξφθιεζε ε αδηαθνξία ησλ πειαηηζζψλ ηνπ βηβιηνπσιείνπ απηνχ γηα ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο. Καηά ηα θαηλφκελα νη ηειεπηαίεο πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο, είλαη νη θεκηλίζηξηεο. Παξφιν πνπ ην βηβιίν είλαη θαη θεκηληζηηθφ ζπλ ηνηο άιινηο. Σειηθά ην πήξακε απφ θεη θαη δηαπηζηψζακε φηη ην αληίηππν απηφ ήηαλ θαη δηαβαζκέλν. Απηή, ή απηφο πνπ ην δηάβαζε, ην ζεψξεζε αλάμην γηα λα βάιεη ην ρέξη ζηελ ηζέπε λα πιεξψζεη 350 δξαρκέο. Σέηνηα κηζαιινδνμία ζπάληα ζπλαληάο ζηε δσή ζνπ. Κη είλαη ιππεξφ λα θπξηαξρεί ζηα θπθιψκαηα ησλ θεκηληζηξηψλ. Σελ ΢νθία δελ ηελ απαζρφιεζε ηδηαίηεξα ε ηχρε ηνπ βηβιίνπ ηεο ζην "Βηβιηνπσιείν ησλ Γπλαηθψλ". Δθκεηαιιεχηεθε ηελ επίζθεςή καο εθεί, γηα λα δεηήζεη απφ ηηο ππεχζπλεο ηνπ βηβιηνπσιείνπ λα ζπκπαξαζηαζνχλ ζηελ Βαγγειηψ. 'Οκσο, φπσο ιέεη θαη ε παξνηκία: ΢ηνπ θνπθνχ ηελ πφξηα φζν ζέιεηο βξφληα. Καη θπζηθά, κεηά απφ κηζή ψξα ζπδήηεζε, ζηελ νπνία εγψ δελ ζπκκεηείρα, γηαηί ήμεξα εθ ησλ πξνηέξσλ ην απνηέιεζκα, θχγακε άπξαθηνη. ΢ην δξφκν, θαζψο γπξίδακε ζην ζπίηη, είπα ζηε ΢νθία φηη είλαη άζθνπν λα πεξηκέλεη λα ζπκπαξαζηαζνχλ ζηε Βαγγειηψ νη θεκηλίζηξηεο, πνπ δελ ζπκπαξαζηάζεθαλ νχηε ζηελ ίδηα, ηελ επνρή πνπ ηεο ζπκπαξαζηεθφηαλ φιε ε Διιάδα. O Λαδφπνπινο βξίζθεηαη ζην αλαξξσηήξην ηνπ ζηξαηνπέδνπ, φπνπ παξνπζηάζηεθε. Δίλαη βέβαην, φηη ν δηνηθεηήο ηνπ ζηξαηνπέδνπ ζα ήζειε λα ηνλ ζηείιεη ζε ζηξαηησηηθφ λνζνθνκείν, αιιά νη εληνιέο απφ ην Γεληθφ Δπηηειείν ΢ηξαηνχ θαη ηνλ ππνπξγφ Δζληθήο Άκπλαο Υαξαιακπφπνπιν είλαη λα ηνλ θξαηήζεη ζην ζηξαηφπεδν, φζν κπνξεί πεξηζζφηεξν. Πάλησο είλαη πξνο ηηκή ηνπ Λαδφπνπινπ πνπ ζπλερίδεη λα παιεχεη γηα ηα δηθαηψκαηά ηνπ. Έζησ θη αλ πξνζπαζεί λα κελ

έξζεη ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο θαξαβαλάδεο. Ζ επίζεζε ηνπ θξάηνπο ζην ρψξν ησλ αλαξρηθψλ θιηκαθψλεηαη θαη ζηελ Θεζζαινλίθε. Βνχιεπκα ηνπ ΢πκβνπιίνπ Πιεκκειεηνδηθψλ ηεο πφιεο παξαπέκπεη ζην Μηθηφ Οξθσηφ Καθνπξγηνδηθείν 27 άηνκα, πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ θαηάιεςε ηεο Φπζηθνκαζεκαηηθήο ΢ρνιήο ηνπ παλεπηζηήκηνπ ηεο Θεζζαινλίθεο πέξπζη, ηνλ Ηνχλε. Κη φκσο, φηαλ πξφθεηηαη γηα κπάηζνπο πνπ δνινθνλνχλ πνιίηεο, ηα βνπιεχκαηα πάληα ηνπο αζσψλνπλ. Ζ βία φκσο δελ είλαη κνλφδξνκνο θαη ζηελ βία ηνπ θξάηνπο ζα ππάξρνπλ πάληα άλζξσπνη, πνπ ζ' αληηηάζζνπλ ηελ επαλαζηαηηθή βία. Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί θαηαθέξακε, επηηέινπο, λα αζρνιεζνχκε πην ζπζηεκαηηθά κε ην δήηεκα ηνπ ζηξαηνχ. ΢ηελ αξρή πήγακε κέρξη ηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γαθληνχ αιιά νη γηαηξνί είραλ θάπνην ζπκβνχιην θαη απφ ην γξαθείν ηεο πξντζηακέλεο καο είπαλε λα πεξάζνπκε κεηά απφ κηα ψξα. Φχγακε, ινηπφλ, θαη πήγακε ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γξνκνθατηείνπ. Δπηπρψο εθεί βξήθακε ηνλ Θφδσξν Μεγαιννηθνλφκνπ, πνπ είρε θάπνην ξαληεβνχ ζηηο 12 θη αλ αξγνχζακε ζα 'θεπγε. Μ' εμέηαζε θαη βξήθε φηη ε θαηάζηαζή κνπ επηδεηλψζεθε, θάηη πνπ ήηαλ επφκελν λα γίλεη κεηά ηηο ηειεπηαίεο πεξηπέηεηεο, πνπ είρα κε ην ζηξαηφ, θαη εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη πάιη πεξηκέλσ λα κε θαιέζνπλ θαη λα κε ηαιαηπσξήζνπλε. Μνπ αχμεζε θαη ηηο δφζεηο ησλ θαξκάθσλ, γηα λα κπνξεί λα κπεη ε θαηάζηαζή κνπ θάησ απφ θάπνηνλ έιεγρν. ΢πδεηήζακε, ηέινο, γηα ηηο εκπεηξίεο ηνπ απφ ην εθπαηδεπηηθφ ηνπ ηαμίδη ζηελ Ηηαιία. Μαο είπε φηη ζηελ Σεξγέζηε έρνπλ θαηαθέξεη λα θιείζνπλ ην ςπρηαηξείν θαη λα αθαηξέζνπλ απφ ηνπο δηθαζηέο ην δηθαίσκα λ' απνθαζίδνπλ γηα αλαγθαζηηθή λνζειεία αζζελψλ. Απηφ ην δηθαίσκα έρεη κφλν ν δήκαξρνο θαη πξνζπαζεί λα ην ρξεζηκνπνηεί ηφζν ζπάληα, πνπ θέηνο είραλ κφλν κηα αλαγθαζηηθή λνζειεία. Κη απηφ ζε κηα πφιε κε πάλσ απφ 250.000 θαηνίθνπο. Δλλνείηαη φηη ν Θφδσξνο αλαγλσξίδεη φηη ε Διιάδα είλαη 50 ρξφληα πίζσ ζε ζρέζε κε ηελ Ηηαιία, πάλσ ζ' απηφ ην ζέκα. Φχγακε, αθνχ θαλνλίζακε λα μαλαπεξάζνπκε ηελ επφκελε βδνκάδα. Απφ θεη πήγακε ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γαθληνχ, φπνπ βξήθακε έλα ζσξφ θφζκν λα πεξηκέλεη λα εμεηαζηεί. Μεηά απφ δχν ζρεδφλ ψξεο αλακνλήο, ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ε ΢νθία άξρηζε λ' αγαλαθηεί, θαηαθέξακε λα εμεηαζηψ. Ζ γηαηξφο πνπ κ' εμέηαζε δηαπίζησζε θη απηή φηη έρσ ηα ράιηα κνπ θαη φηη ε θαηάζηαζε επηδεηλψλεηαη ζηαζεξά. Απ' φ, ηη καο είπε, βξίζθεη θη απηή φηη είκαη εληειψο αθαηάιιεινο γηα ζηξάηεπζε. Δδψ πνπ ηα ιέκε, δελ ππάξρεη θαη θαλέλαο ςπρίαηξνο, απ' φινπο απηνχο πνπ κε έρνπλ εμεηάζεη ηα ηειεπηαία ρξφληα, πνπ λα κ' έρεη βξεη θαιά θαη "ηθαλφ" γηα λα "ππεξεηήζσ". Όρη κφλν νη ςπρίαηξνη απφ ηα κεγαιχηεξα ςπρηαηξηθά λνζνθνκεία ηεο ρψξαο, φπσο ην Αηγηλήηεην, ην Γξνκνθατηεην θαη ην Γαθλί, κε βγάδνπλ αθαηάιιειν γηα ζηξάηεπζε, αιιά θαη φζνη ζηξαηησηηθνί ςπρίαηξνη κ' έρνπλ εμεηάζεη. Μφλν ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ κε βξήθε "ηθαλφ" θη απηφ ρσξίο λα κ' εμεηάζεη θαζφινπ. Πξφθεηηαη δει. γηα κηα πξνθιεηηθή

ζπκπεξηθνξά ηεο επηηξνπήο απηήο πνπ, κέρξη ζήκεξα, έρεη ζηνηρίζεη ηελ δσή ή ηελ αλεπαλφξζσηε θαηαζηξνθή ηεο πγείαο ζε πνιχ θφζκν, πνπ αλαγθάζηεθε λα πέζεη ζηα ρέξηα ηεο. Σελ δνπιεηά πνπ θάλεη απηή ε επηηξνπή ζα κπνξνχζαλ άλεηα λα ηελ θάλνπλ θαη βαζηιηθνί επίηξνπνη ζηξαηνδηθείσλ, ή φπσο αιιηψο ιέγνληαη ηψξα πνπ έρεη θαηαξγεζεί ε βαζηιεία. Σν φηη ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. επηθξνηεί ην έξγν απηήο ηεο επηηξνπήο, κνινλφηη ζπκβαίλνπλ φια απηά ηα αίζρε, θαη θηάλεη κάιηζηα θαη ζην ζεκείν λ' ακθηζβεηεί θαη ηηο ειάρηζηεο απαιιαγέο, πνπ ε επηηξνπή απηή έρεη απνθαζίζεη, δείρλεη φηη πηνζεηεί κεζφδνπο ζηξαηησηηθήο δηθηαηνξίαο, κ' φιεο ηηο ζπλέπεηεο πνπ απηέο ζπλεπάγνληαη. Δγψ δελ πξφθεηηαη λα ππνηαρηψ ζηνλ θαζηζκφ πνπ ε θπβέξλεζε πξνσζεί, αθφκα θη αλ απεηιεζεί θαη ε ίδηα κνπ ε δσή. Κάηη πνπ δελ είλαη θαζφινπ απίζαλν, φπσο άξρηζα λα δηαπηζηψλσ απφ ηελ απφθαζε ηεο επηηξνπήο, πνπ έβγαιε γηα κέλα ην Μάε, θαη πνπ επαιεζεχεηαη απφ ηελ ζπκπεξηθνξά ηεο θπβέξλεζεο ζηελ πεξίπησζε ηνπ Λαδφπνπινπ. Ο Κιέαξρνο ρηεο, κεηά ηελ απνινγία ηνπ ζηνλ αλαθξηηή, έδσζε γηα πξψηε θνξά ζπλέληεπμε ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο ηνλίδνληαο φηη "ν αγψλαο ησλ αλζξψπσλ ελάληηα ζηελ θνηλσληθή βαξβαξφηεηα δελ θπιαθίδεηαη". Όπσο έρσ μαλαγξάςεη, είλαη αμηνζαχκαζηε ε πεξήθαλε ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηνπο θάζε ινγήο εθπξνζψπνπο ηνπ εγθιεκαηηθνχ θξάηνπο. Με ηελ ζηάζε ηνπ ηνπο θάλεη λα αηζζαλζνχλ πφζν, φινη απηνί, είλαη ηηπνηέληνη θαη επηειείο κπξνζηά ηνπ. Σνπο θάλεη λα θαηαιάβνπλ φηη ηνπο επαλαζηάηεο δελ ηνπο θνβίδεη νχηε ε θπιαθή νχηε ν ζάλαηνο, πνπ είλαη νη κφλεο απαληήζεηο πνπ δηαζέηεη ην θξάηνο γηα ηνλ δίθαην αγψλα ηνπο. Δλησκεηαμχ ε Καηεξίλα Γψγνπ, κε αλνηρηή επηζηνιή ηεο πξνο ηνλ Μάθε Μπνπθνπβάια, δειψλεη φηη ππνζηεξίδεη ηηο ίδηεο ηδέεο κ' απηφλ θαη φηη ζα ζπκπαξαζηαζεί ηφζν ζ' απηφλ, φζν θαη ζηνπο άιινπο ζπληξφθνπο πνπ πξνθπιαθίζηεθαλ, θάλνληαο φηη είλαη δπλαηφλ θη αδχλαηνλ λα γίλεη. Ζ Καηεξίλα Γψγνπ είλαη απηή απφ ηνλ ρψξν ησλ "δηαλννπκέλσλ" πνπ, κέρξη ζήκεξα, ζπκπαξαζηάζεθε πεξηζζφηεξν ηφζν ζ' εκάο, φηαλ ήκαζηαλ κέζα, φζν θαη ζε πνιινχο άιινπο αλαξρηθνχο πνπ έρνπλ ζπιιεθζεί θαη θπιαθηζηεί θαηά θαηξνχο. Γηαηεξήζακε πάληα καδί ηεο κηα νηθεία ζρέζε, θξαηψληαο πάληα ηηο απαξαίηεηεο απνζηάζεηο, ψζηε λα κελ ηεο δεκηνπξγεζεί ε εζθαικέλε εληχπσζε φηη ηξέρνπκε πίζσ απφ επψλπκα άηνκα. Σφζν εγψ, αιιά πεξηζζφηεξν ε ΢νθία, έρνπκε λα ζπκεζνχκε πνιιέο σξαίεο "εμεγήζεηο" ηεο (θαηά ηελ θπιαθίζηηθε δηάιεθην), φηαλ ρξεηάζηεθε λα καο ζπκπαξαζηαζεί. Απηφ πνπ απφ ηελ Καηεξίλα Γψγνπ κνπ έρεη αθήζεη εκέλα ηελ θαιχηεξε εληχπσζε, είλαη φηη ζε θάπνηεο θάζεηο νη ζρέζεηο καο ππήξμαλ αλζξψπηλεο θη φρη απιά πνιηηηθέο. Γπζηπρψο, ε Καηεξίλα πάληα απφθεπγε θαη απνθεχγεη λα απνδερηεί γηα ηνλ εαπηφ ηεο ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο αλαξρηθήο, κε ηελ δηθηνινγία φηη δελ απνδέρεηαη ηακπέιεο. 'Οκσο γηα κέλα ην λα ιέλε θάπνηνλ αλαξρηθφ είλαη ηηκή ηνπ θη φρη ηακπέια. Δθαηνληάδεο ρηιηάδεο έρνπλ κέρξη ζήκεξα δψζεη ηελ δσή ηνπο ζ' φινλ ηνλ πιαλήηε, γηα λα θξαηεζεί ςειά ε ζεκαία απηνχ ηνπ επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο, θαη ην λα δέρεηαη θαλείο ηνλ ραξαθηεξηζκφ αλαξρηθφο είλαη ειάρηζηνο θφξνο ηηκήο πξνο απηνχο ηνπο απζεληηθνχο επαλαζηάηεο.

Οη αξηζηεξηζηέο, καδί κε ηνπο νηθνιφγνπο θαη ηηο λενιαίεο ησλ δχν θνκκάησλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ ηελ δηάζπαζε ηνπ Κ.Κ.Δ. Δζσηεξηθνχ, θάλαλε ρηεο πνξεία ζην θέληξν ηεο Αζήλαο γηα λα δηακαξηπξεζνχλ γηα ην λέθνο. Μηα ηέηνηα πνξεία, ζε κηα ηέηνηα επνρή γεληθεπκέλεο θαηαζηνιήο ζε βάξνο ησλ αλαξρηθψλ, ππνδειψλεη ζαθψο φηη νη αλαξρηθνί δελ πξέπεη λα ειπίδνπλ ζε θακηά ζπκπαξάζηαζε απφ ηα παξαπάλσ θφκκαηα θαη νξγαλψζεηο. Δίλαη ζίγνπξν, φηη ε αζηπλνκία ζα ηξίβεη ηα ρέξηα ηεο γη απηήλ ηελ θαιπκκέλε επίδεημε λνκηκνθξνζχλεο. Σάββατο 10 Οκτωβρίου 1987 Σελ λχρηα απηή ε αζηπλνκία ρηχπεζε πάιη ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ. Αθνξκή θάηη πνιχ σξαίεο αθίζεο πνπ βγάιαλε νη αλαξρηθνί κε ηνλ ππέξηηηιν "ΚΑΣΑΕΖΣΟΤΝΣΑΗ", απφ θάησ ηηο θάηζεο ηνπ ππνπξγνχ Γεκφζηαο Σάμεο Γξνζνγηάλλε θαη κηαο νκάδαο κπάηζσλ πνπ θνπβαιάλε ηνλ Μηράιε κηζνπεζακέλν, θαη πην θάησ ηα θαθνπξγήκαηα πνπ δηαπξάμαλε φινη νη παξαπάλσ κε ηνλ θφλν ηνπ Μηράιε. Σα επεηζφδηα θξαηήζαλε κέρξη ηηο πξψηεο πξσηλέο ψξεο. Απ' φ,ηη θαίλεηαη, νη κπάηζνη αλαγλσξίδνπλ ην φηη δηαπξάμαλε απηά ηα θαθνπξγήκαηα θαη θνβνχληαη κήπσο, ηειηθά, ηνπο δεηήζνπλ επζχλεο. Πάλησο, απφ ηελ ζηηγκή πνπ νη αλαξρηθνί κε κηα κφλν αθίζα κπνξνχλ θαη δεκηνπξγνχλ ηέηνηα αλαηαξαρή ζηηο δπλάκεηο θαηαζηνιήο, δηαζέηνπλ κεγάιε δχλακε επέκβαζεο πάλσ ζηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο. Σν θαθφ είλαη φηη δελ είλαη, ζπλήζσο, ζε ζέζε λα ηελ ρξεζηκνπνηήζνπλ πξνο φθεινο ηνπ θηλήκαηνο, κε απνηέιεζκα λα πθίζηαληαη δηψμεηο δπζαλάινγεο ζε ζρέζε κε ηελ θζνξά πνπ πξνθαινχλ ζην θξάηνο. Δλησκεηαμχ ε ππφζεζε Λαδφπνπινπ ζπλερίδεη λα παίξλεη δηαζηάζεηο. Ζ Έλσζε Γηαηξψλ Ννζνθνκείσλ Βφξεηαο Διιάδαο θαη Θεζζαινλίθεο, κε κηα πνιχ σξαία αλαθνίλσζή ηεο, επηζεκαίλεη φηη ε αληηκεηψπηζε πνπ έθαλε ην θξάηνο ζηνλ Λαδφπνπιν ππνδειψλεη ηελ έλαξμε λέαο πνιηηηθήο θακπάληαο κε ηνλ ηίηιν "νη ηξεινί ζηα ζχλνξα" θαη φηη ην πξφβιεκα "ηξειφραξην" ζπλδέεηαη άκεζα κε ην πξφβιεκα, πνπ αληηκεησπίδνπλ νη αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο. Έηζη ε εμέιημε ηεο ππφζεζεο Λαδφπνπινπ αξρίδεη λα ζπλδέεηαη κε ηελ εμέιημε ηεο ππφζεζεο Μαξαγθάθε. Αξρίδεη δει. λα βγαίλεη ζηελ θφξα ην γεγνλφο φηη ε ζηξάηεπζε είλαη κηα κνξθή πνηλήο, πνπ φπνηνο αξλείηαη λα ηελ εθηίζεη, γηα νπνηνλδήπνηε πηα ιφγν, ζα θιεηζηεί ζηελ θπιαθή. Ζ θπβέξλεζε αξρίδεη, επηηέινπο, λα αηζζάλεηαη εθηεζεηκέλε ζε βαζκφ, πνπ ν "θπβεξλεηηθφο εθπξφζσπνο" Κσζηφπνπινο αλαγθάζηεθε λα δψζεη εμεγήζεηο ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο γηα ηελ άξλεζε ησλ ζηξαηνθξαηψλ λα ιάβνπλ ππ' φςε ηνπο ηηο γλσκαηεχζεηο ησλ πνιηηηθψλ γηαηξψλ. Πξνζπάζεζε λα ζπκβηβάζεη ηα αζπκβίβαζηα, ιέγνληαο φηη νη ζηξαηησηηθνί δελ δηαθσλνχλ πάλσ ζηηο ππάξρνπζεο γλσκαηεχζεηο αιιά πάλσ ζηελ θαηαιιειφηεηα θάπνηνπ αξξψζηνπ γηα λα ζηξαηεπηεί. Αλ πξνεθηείλνπκε ηνλ ζπιινγηζκφ απηφ, νη ζηξαηνθξάηεο αλαγλσξίδνληαη ζαλ θάηνρνη ηνπ δηθαηψκαηνο λα ζηξαηνινγνχλ θαη ηνπο αξξψζηνπο. Γηθαίσκα πνπ κέρξη ηψξα ην παίξλνπλ απφ κφλνη ηνπο κε ηελ βία, είηε ηνπο ην αλαγλσξίδνπλ είηε φρη, αλ θξίλνπκε απφ ηηο ηφζεο απηνθηνλίεο θαληάξσλ, απφ ηηο θαζεκεξηλέο απφπεηξεο

απηνθηνληψλ θαη απφ ηηο αλεπαλφξζσηεο βιάβεο, πνπ πξνθαιεί ν ζηξαηφο πάλσ ζηελ πγεία ηφζσλ αξξψζησλ πνπ ηνπο ληχλεη θαληάξνπο. Σν κφλν επράξηζην ζ' απηήλ ηελ ππφζεζε είλαη φηη έρνπλ ηξνκάμεη φινη νη ηζαλαθνγιχθηεο ηεο εμνπζίαο θαη, πξηλ απφ θάζε ζπθνθαληηθφ ηνπο θείκελν γηα ην Λαδφπνπιν, θάλνπλ ηελ απαξαίηεηε δήισζε λνκηκνθξνζχλεο, φηη απηνί έρνπλ ππεξεηήζεη, φηη αθέζεθαλ λα γακεζνχλ ζην θαςφλη θιπ., θιπ. Γελ δηαζέηνπλ νχηε ηνλ ζηνηρεηψδε απηνζεβαζκφ γηα λα κελ απνθαιχπηνπλ ηηο ηαπεηλψζεηο θαη ηνπο εμεπηειηζκνχο, πνπ έρνπλ εζεινληηθά ππνζηεί γηα κηα ζέζε κέζα ή δίπια ζηνλ δνινθνληθφ κεραληζκφ ηνπ θξάηνπο. Όζνλ αθνξά ηα γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ φιν ηνλ πιαλήηε, πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη ερζξνπξαμίεο ζηνλ Πεξζηθφ Κφιπν θιηκαθψλνληαη επηθίλδπλα θαη ε Πεξζία βξίζθεηαη αληηκέησπε φρη κφλν κε ην Ηξάθ αιιά θαη κε ηνπο ζπλαζπηζκέλνπο ζηφινπο θαη ηελ αεξνπνξία ηεο Ακεξηθήο θαη ησλ ηκπεξηαιηζηηθψλ Γπηηθψλ ρσξψλ. Ο θφβνο ηνπ Καληάθη, φηη ν Αξαβηθφο θφζκνο θηλδπλεχεη απφ επίζεζε ησλ Δπξσπαίσλ, αξρίδεη λα παίξλεη ζάξθα θαη νζηά. Καη ε Διιάδα έρεη δειψζεη φηη ζα έζηειλε πινία θαη αεξνπιάλα ελαληίνλ ηνπ Ηξάλ αιιά αδπλαηεί απφ ζηξαηησηηθή άπνςε. Μεξηθέο θνξέο ιέσ καθάξη, φζνη θαπρηνχληαη φηη ππεξέηεζαλ ζηνλ ζηξαηφ, λα είραλ ζθνησζεί ζηελ Κνξέα, ή λα ηνπο ζηέιλαλε ζηνλ Πεξζηθφ Κφιπν, κήπσο θαη θακηά Ηξαληθή ξνπθέηα ηνπο ζθφησλε θη έηζη κπνξνχζαλ λα ηηκήζνπλ ηελ παηξίδα ηνπο. Θα βάδαλε γη απηνχο θαη αλακλεζηηθή πιάθα ζηνλ Άγλσζην ΢ηξαηηψηε, γηα λα κπνξνχλ λα θαηαζέηνπλ θαη γη απηνχο ζηεθάληα νη Ακεξηθαλνί επίζεκνη πνπ επηζθέπηνληαη ηελ Διιάδα. Καηά ηα άιια, θάπνηνο Γηάλλεο Παπαδφπνπινο πνπ γξάθεη ζηελ "Διεπζεξνηππία", ζ' έλα άξζξν ηνπ ππέξ ησλ θπιαθηζκέλσλ ζπληξφθσλ, ππνηίζεηαη φηη ζπκήζεθε ηελ δηθή καο ππφζεζε θαη γξάθεη φηη καο θπιαθίζαλε κε ελνρνπνηεηηθά ζηνηρεία κπνπθάιηα θφθα θφιαο. Μάιινλ κπεξδεχεη ηελ δηθή καο ππφζεζε κε ηελ ππφζεζε ηνπ Κπξηάθνπ Μνίξα, πνπ φλησο ηνλ θαηεγνξήζαλε γηα θαηνρή κπνπθαιηψλ θφθα θφιαο. Γελ εθπιήζζνκαη βέβαηα γηαηί, φπσο έρσ πεη πνιιέο θνξέο, νη 'Διιελεο έρνπλ αδχλαηε κλήκε. Πάιη θαιά, πνπ ν Παπαδφπνπινο ζπκάηαη ακπδξά, φηη θη εκείο είρακε θπιαθηζηεί ρσξίο λα ππάξρνπλ ελνρνπνηεηηθά ζηνηρεία ελαληίνλ καο. Δγψ θαη απηήλ ηελ εκέξα ηελ πέξαζα φιε γξάθνληαο ζην εκεξνιφγην. Απηή ε δνπιεηά κε θάλεη θάπσο αληηθνηλσληθφ, γηαηί δελ κνπ κέλεη θαηξφο λα αζρνιεζψ νχηε θαη κε ηε κάλα κνπ αθφκε. Θεσξψ φκσο απαξαίηεην λα γξάςσ κεξηθά πξάγκαηα, φζν κνπ δίλεηαη ε επθαηξία, γηαηί δελ μέξσ ηη κνπ επηθπιάζζεη αθφκε θαη ην άκεζν κέιινλ. Κη έρσ θηάζεη 31 ρξνλψλ θαη κέρξη ηψξα πνηέ δελ είρα θαζήζεη λα πσ κεξηθά πξάγκαηα, πνπ θξίλσ φηη δελ πξέπεη λα κείλνπλ ζηελ αθάλεηα. Ζ απεηιή πνπ αληηπξνζσπεχεη γηα κέλα ν ζηξαηφο, κ' έθαλε λα θαηαιάβσ, έζησ θαη θαζπζηεξεκέλα, φηη ηα ρξνληθά πεξηζψξηα πνπ έρσ ζηε δηάζεζή κνπ, ζηελεχνπλ αλεζπρεηηθά.

Κυριακή 11 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί θαηεβήθακε κέρξη ην Μνλαζηεξάθη. Η κέξα ήηαλ πνιύ όκνξθε, ήιηνο πνπ δελ έθαηγε καδί κε δξνζεξό αεξάθη θάπνπ-θάπνπ, θαη γη απηό ην Μνλαζηεξάθη ήηαλ πήρηξα ζηνλ θόζκν. Δίρακε θαηξό λα θαηεβνύκε γηα βόιηα ζην Μνλαζηεξάθη θαη γη απηό, παξά ηελ πνιπθνζκία, δελ καο θαθνθάλεθε. Χξαία ζα ήηαλε λα κελ γηλόληνπζαλ απηά πνπ γίλνληαη, θαη λα κπνξνύζακε λα θάλνπκε πεξηπάηνπο ζηα δηάθνξα ελδηαθέξνληα κέξε ηεο Αζήλαο, ρσξίο ε ζθέςε καο λα θαηαηξύρεηαη από ηα δηάθνξα, ελ είδεη ξνκθαίαο, επηθξεκάκελα πξνβιήκαηα. Αιιά πώο λα είλαη θαλείο ακέξηκλνο, ζε κηα επνρή πνπ ν θνηλσληθόο πόιεκνο εληείλεηαη; Γηα παξάδεηγκα, άιιν θύκα ζπιιήςεσλ εμαπέιπζε ρηεο ην βξάδπ ε αζηπλνκία. ΢πιιεθζήθαλε ζηα ζπίηηα ηνπο θάπνπ δέθα άηνκα, κε ηελ δηθηνινγία όηη ππήξραλ πιεξνθνξίεο όηη θηινμέλεζαλ ηνλ Πξέθα. Σν βξάδπ αθνύζακε όηη όινη αθέζεθαλ ειεύζεξνη, αθνύ πέξαζαλ κηα νιόθιεξε λύρηα ζηελ Αζθάιεηα. Δίκαη βέβαηνο όηη νη ραθηέδεο κέζα ζηνλ αλαξρηθό ρώξν ζπλερίδνπλ απεξίζπαζηνη ην έξγν ηνπο θαη θξνληίδνπλ γηα ην θαθέισκα όιν θαη πεξηζζόηεξσλ αλαξρηθώλ. Οη πξνζαγσγέο ζηελ Αζθάιεηα είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ ζπκπιήξσζε ησλ θαθέισλ κε δαθηπιηθά θαη παιακηθά απνηππώκαηα, θσηνγξαθίεο θιπ. Mεηά απ' όιε απηή ηελ ηξνκνθξαηνινγία, πνπ πξνώζεζε ε Αζθάιεηα κε ζθνπό ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαηάιιεινπ θιίκαηνο γηα λα κπνξεί λα ζπιιακβάλεη ειεύζεξα, όπνηνλ γνπζηάξεη, είλαη επθαηξία ηώξα λα ελεκεξώζεη ηνπο θαθέινπο ηεο. Καη γηα ηα κάηηα ηνπ θόζκνπ δήισζε όηη κεξηθνί από ηνπο ζπιιεθζέληεο ζα παξαπεκθζνύλ ζε δίθε κε ηελ θαηεγνξία ηεο "ππόζαιςεο εγθιεκαηίνπ". Καηά ηα άιια, κεηά από απαίηεζε ηνπ ππνπξγνύ Δζληθήο Άκπλαο Υαξαιακπόπνπινπ, νη αξκόδηνη ηνπ 401 Γ.΢.Ν. εηνηκάζαλε πόξηζκα "'Δλνξθεο Γηνηθεηηθήο Δμέηαζεο" γηα ην ζέκα Λαδόπνπινπ, θαζώο θαη ιίζηα όζσλ έρνπλ πάξεη απνιπηήξην γηα ιόγνπο ςπρηθήο πγείαο. Δθ πξώηεο όςεσο, ε θπβέξλεζε θαίλεηαη απνθαζηζκέλε λα ηηκσξήζεη, κε ζηξάηεπζε ή θπιάθηζε, θη όινπο απηνύο πνπ δελ κπόξεζαλ ιόγσ ηεο αξξώζηηαο ηνπο λα ππνηαρηνύλ ζηηο βξώκηθεο νξέμεηο ηεο. Η δηεζλήο εθζηξαηεία θαηά ηνπ Αξαβηθνύ θόζκνπ, πνπ θιηκαθώλεηαη όιν θαη πεξηζζόηεξν, επηβάιιεη ηελ άκεζε ζηξαηησηηθνπνίεζε όισλ ησλ θξαηώλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζ' απηήλ ηελ εθζηξαηεία, ηνπ θαζελόο αλάινγα κε ην πνζνζηό ζπκκεηνρήο. Μεηαμύ απηώλ ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε Διιάδα, πνπ ππήξμε πάληα πηζηόο θαη αθνζησκέλνο ππεξέηεο ησλ Ακεξηθαλώλ ζε βαζκό πνπ έζηεηιε κέρξη θαη εθζηξαηεπηηθό ζώκα ζηελ Κνξέα, όηαλ ηα ππεξαηιαληηθά αθεληηθά ηεο ην δεηήζαλε. Καη γηα λα δηαζθεδαζηνύλ θαη νη πην ειάρηζηεο ακθηβνιίεο γηα ηνπο πξαγκαηηθνύο ζθνπνύο ηεο, ε θπβέξλεζε πεξλάεη κεζαύξην από δίθε ηνλ Μηράιε Μαξαγθάθε, γηαηί ηεο θαίλνληαη ιίγα ηα ηέζζεξα ρξόληα θπιαθήο πνπ ηνπ 'ξημε, επεηδή αξλήζεθε λα ηνλ εθπαηδεύζνπλ πσο λα ζθνηώλεη γηα λα ππεξαζπηζηεί, θαη θαιά, ηελ παηξίδα ηνπ.

Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 1987 Καη ε ζεκεξηλή κέξα πέξαζε ρσξίο, δπζηπρώο, λα θάλσ ηίπνηα ην ηδηαίηεξν. Σν πξσί αλέβεθα πάιη ζηα βόξεηα πξνάζηηα γηα λα πιεξώζσ θάπνηνλ ινγαξηαζκό θη απηή ε δνπιεηά κνπ 'θαγε ηελ κηζή κέξα. Σν βξάδπ μαλαλέβεθα καδί κε ηελ ΢νθία, γηα λα δνύκε ηελ κάλα κνπ πνπ όιν απηό ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ηελ είρα, αλαγθαζηηθά, ιίγν-πνιύ παξακειήζεη. Υαξηί από ην ζηξαηό δελ κνπ έρεη έξζεη αθόκα αιιά ππνζέησ όηη ζα έξζεη κέζα ζ' απηήλ ηελ βδνκάδα. Η "Δπαλαζηαηηθή Οξγάλσζε 17 Ννέκβξε" έζηεηιε πξνθήξπμε-αλαθνίλσζε ζηελ "Διεπζεξνηππία", όπνπ αλαζθεπάδεη κε ιεπηνκέξεηεο ηνπο ηζρπξηζκνύο ηεο Αζθάιεηαο όηη ζηα ππόγεηα, πνπ ε ηειεπηαία αλαθάιπςε, βξήθε θιεηδηά απηνθηλήησλ θαη κνηνζηθιέηαο, πνπ είραλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε δηάθνξεο εθηειέζεηο από ηελ "17 Ννέκβξε". ΢ύκθσλα κε ηελ άπνςε ηεο νξγάλσζεο απηήο, ηα θιεηδηά απηά ηα έβαιε ζηα ππόγεηα θάπνηα κπζηηθή ππεξεζία, Διιεληθή ή Ακεξηθάληθε, θάηη πάξα πνιύ πηζαλό. Η "17 Ννέκβξε" δελ είρε ρξεζηκνπνηήζεη θιεηδηά γηα λα θιέςεη ηα απηνθίλεηα ή ηελ βέζπα πνπ ρξεζηκνπνίεζε ζηηο παξαπάλσ εθηειέζεηο. Καηά ηα θαηλόκελα ε ζθεπσξία ηεο Αζθάιεηαο ελάληηα ζηνπο ζπιιεθζέληεο αξρίδεη λα απνθαιύπηεηαη. Όζνλ αθνξά δε ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε, ε "17 Ννέκβξε" αλαθέξεη όηη είλαη πάγηα ηαθηηθή ησλ Ακεξηθάληθσλ δπλάκεσλ θαηαζηνιήο λα δνινθνλνύλ, όζνπο ζεσξνύλ ηξνκνθξάηεο. ΢ηα Δμάξρεηα πάιη επηηέζεθε ε αζηπλνκία, θαη κάιηζηα νη Δ.Κ.Α.Μ. (Δηδηθέο Καηαζηαιηηθέο Αληηηξνκνθξαηηθέο Οκάδεο), κε αθνξκή θάηη γηνπραΐζκαηα πνπ δέρηεθαλ Νενδεκνθξάηεο από ζακώλεο ηεο πιαηείαο. Πέζαλε θαη δπν κνιόησθ πνπ δελ πξνθάιεζαλ όκσο θαλέλαλ ηξαπκαηηζκό. Έγηλαλ θαη νη "απαξαίηεηεο" ζπιιήςεηο "γηα εμαθξίβσζε ζηνηρείσλ". Σειηθά νη αλαξρηθνί απνηεινύλ ηελ απνθιεηζηηθή απαζρόιεζε ηνπ πην επίιεθηνπ ζώκαηνο ηεο αζηπλνκίαο: Σσλ Δ.Κ.Α.Μ. Αλ θξίλνπκε από ην πνηνύο ζηέιλεη ελαληίνλ ηνπο, ην θξάηνο πξέπεη λα ηνπο θνβάηαη πνιύ. Σώξα, όζνλ αθνξά ηελ ππόζεζε Λαδόπνπινπ, ν ΢ηεθαλήο, ν γλσζηόο δηεπζπληήο ηεο ςπρηαηξηθήο θιηληθήο ηνπ Αηγηλήηεηνπ πνπ είρε δώζεη πηζηνπνηεηηθό ζηνλ Λαδόπνπιν γηα ηελ πάζεζή ηνπ, έζηεηιε γξάκκα ζηηο εθεκεξίδεο, όπνπ από ηελ κηα κεξηά ππνζηεξίδεη όηη ε δηάγλσζε πνπ έθαλε ήηαλε ζσζηή, από ηελ άιιε όκσο αλαγλσξίδεη ζην ζηξαηό ζαλ απνθιεηζηηθό δηθαίσκα ηελ θξίζε ηνπ θαηά πόζνλ είλαη θάπνηνο κε ηέηνηα δηάγλσζε θαηάιιεινο γηα λα "ππεξεηήζεη". Με ιίγα ιόγηα επζπγξακκίδεηαη κε ηηο δειώζεηο ηνπ θπβεξλεηηθνύ εθπξνζώπνπ πάλσ ζ' απηό ην ζέκα. Μ' απηό ηνπ ην γξάκκα έδεημε θαζαξά όηη ην κόλν πνπ ηνλ ελδηαθέξεη, είλαη ε δηθή ηνπ θαξηέξα θαη όρη ε ηύρε όζσλ ππήξμαλ αζζελείο ηνπ. Γελ κνπ πξνθάιεζε θακηά έθπιεμε ε ζπκπεξηθνξά ηνπ γηαηί από παιηόηεξα έρεη γίλεη πιαηύηεξα γλσζηό, όηη πάληα αξλείηαη λα θαηαδηθάζεη ηα βαζαληζηήξηα πνπ εθαξκόδνπλ δηάθνξνη ςπρίαηξνη, ζε όιεο ζρεδόλ ηηο ρώξεο πνπ βξίζθνληαη θάησ από δηθηαηνξίεο. Καη ε άξλεζή ηνπ ζ' έλα ηόζν ζνβαξό ζέκα δείρλεη αθξηβώο ην πνηόλ ηνπ.

Τρίτη 13 Οκτωβρίου 1987 Ο Μανπξίηζην Φνιίλη, ελ όςεη ηεο έθδνζήο ηνπ ζηηο 21 ηνπ κελόο, απνθάζηζε λα θάλεη πξάμε ηελ πξνεηδνπνίεζή ηνπ όηη ζα εθδώζνπλ ην πηώκα ηνπ θαη από αύξην πξνζζέηεη ζηελ απεξγία πείλαο ηνπ, πνπ έρεη αξρίζεη γηα πνιινζηή θνξά εδώ θαη πάλσ από έλα κήλα, θαη απεξγία δίςαο. ΢ηελ ζέζε ηνπ ππνπξγνύ Γηθαηνζύλεο, πνπ είλαη θη ν κόλνο πνπ κπνξεί λα απνηξέςεη ηνλ ζάλαηό ηνπ Φνιίλη κε ην λα κελ πξνζππνγξάςεη ηελ απόθαζε ηεο έθδνζεο, βξίζθεηαη ν πξώελ κπνπξαληάο Αγακέκλσλ Κνπηζόγησξγαο. Απηόο έρεη ήδε ζην ελεξγεηηθό ηνπ ηελ επζύλε γηα ηελ δνινθνλία από ηνπο κπάηζνπο ηνπ 15ρξνλνπ αλαξρηθνύ καζεηή Μηράιε Καιηεδά, ζηηο 17 Ννεκβξίνπ 1985, θαη θαηά ηα θαηλόκελα δελ πξόθεηηαη λα δηζηάζεη κπξνζηά ζηελ θαηλνύξγηα δνινθνλία. Δλησκεηαμύ ν αλαξρηθόο ρώξνο ηεο Διιάδαο είλαη απαζρνιεκέλνο κε ηελ ππεξάζπηζε ησλ 4 πξόζθαηα ζπιιεθζέλησλ θη έηζη θη από θεη ε ζπκπαξάζηαζε ζηνλ Φνιίλη είλαη κεδακηλή. Γελ πηζηεύσ όκσο, όηη κηα ηέηνηα δνινθνλία κπνξεί λα πεξάζεη απαξαηήξεηε. Δίλαη πνιύ πηζαλόλ, αλ ζπκβεί, ε Αζήλα λα γλσξίζεη εθηεηακέλα επεηζόδηα, ζαλ θη απηά πνπ ηειεπηαία θνξά γλώξηζε κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε Καιηεδά. Γελ ζα ‘ζεια νύηε λα ζθέπηνκαη ηέηνηεο θνβεξέο εμειίμεηο. Όκσο δνύκε ζε κηα πεξίνδν πνπ ηίπνηα δελ απνθιείεηαη. Ο Μηράιεο Μακαγθάθεο δηθάδεηαη πάιη ζήκεξα από ην ΢ηξαηνδηθείν, γηα δεύηεξε θνξά κέζα ζ' έλαλ ρξόλν, γηαηί επηκέλεη λα κελ ππνθύπηεη ζηνλ εθβηαζκό: 'Η ζηξαηόο ή θπιαθή. ΢ε ζπλέληεπμε ηύπνπ πνπ έδσζε ε επηηξνπή ζπκπαξάζηαζήο ηνπ, απνθαιύθζεθε όηη όιν απηό ην δηάζηεκα ηνλ έρνπλ θιεηζκέλν ζηελ απνκόλσζε ησλ ζηξαηησηηθώλ θπιαθώλ ηεο Καβάιαο θαη δελ ηνλ αθήλνπλ λα βιέπεη, όρη κόλν ηνπο δηθεγόξνπο, αιιά νύηε θαη ηελ ίδηα ηνπ ηελ κάλα. Πάλσ ηνπ ην ζηξαηνθξαηηθό θαηεζηεκέλν βγάδεη όιν ηνπ ην κίζνο, γηαηί βιέπεη όηη ν αγώλαο ηνπ Μηράιε Μαξαγθάθε γηα ελαιιαθηηθή θνηλσληθή ζεηεία, αξγά ή γξήγνξα, ζα δηθαησζεί θαη ηόηε όινη απηνί πνπ έρνπλ ηνλ ζάλαην ζαλ επάγγεικα, δελ ζα κπνξνύλ λα θάλνπλ πηα ηίπνηα. Η θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. έρεη ζθπιηάζεη από ηελ γελλαία ζηάζε ηνπ Μαξαγθάθε, γηαηί γεινηνπνηνύληαη δηεζλώο νη δήζελ πξσηνβνπιίεο ηεο γηα εηξήλε θαη αθνπιηζκό. 'Ο, ηη θαη λα θάλνπλ νη θαηξνί αιιάδνπλ θαη ν θόβνο, κε ηνλ νπνίν αληηκεηώπηδαλ θάπνηε νη λένη ηνλ ζηξαηό, θζίλεη. Σν κεζεκέξη ε "Δπηηξνπή γηα ηελ Τπεξάζπηζε ησλ Πνιηηηθώλ θαη ησλ Κνηλσληθώλ Γηθαησκάησλ" έδσζε ζπλέληεπμε ηύπνπ γηα ηηο αληηηξνκνθξαηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο αζηπλνκίαο. ΢ηελ ζπλέληεπμε ζπκκεηείραλ επίζεο ν Γηώξγνο Βεξγόπνπινο, κέινο ηνπ Κεληξηθνύ ΢πκβνύιηνπ ηνπ Ρήγα Φεξαίνπ, ν Παύινο Αζαλαζόπνπινο, κέινο ηεο Διιεληθήο Αξηζηεξάο, θαη ν Νίθνο Βνύηζεο, κέινο ηνπ Κ.Κ.Δ. εζ.-Αλαλεσηηθή Αξηζηεξά. 'Δγηλε δει. ην πξώην βήκα γηα ηε δεκηνπξγία ελόο πιαηύηεξνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο 4, ελόο θηλήκαηνο πνπ ζα έρεη πάξα πνιύ δνπιεηά λα θάλεη, όηαλ ζα έρεη πηα ζπγθξνηεζεί. Καη βέβαηα νη αλαξρηθνί δελ εγθαηέιεηςαλ νύηε ζα εγθαηαιείςνπλ

ηνπο θπιαθηζκέλνπο ζπληξόθνπο. ΢ήκεξα ην βξάδπ ε "Δπηηξνπή Πιεξνθόξεζεο θαη Αιιειεγγύεο" πξαγκαηνπνίεζε ζπγθέληξσζε-ζπδήηεζε γηα ηελ εμεύξεζε ηξόπσλ, κε ηνπο νπνίνπο ζα κεζνδεπηεί ε ζπκπαξάζηαζε ζηνπο 4 ζπληξόθνπο πνπ θαηεγνξνύληαη ζαλ "ηξνκνθξάηεο". Πήγακε ζ' απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε, πνπ έγηλε ζηνλ πξώελ θηλεκαηνγξάθν "'Ιξηο", θαη είδακε, πξνο κεγάιε καο επραξίζηεζε, όηη νη ελδηαθεξόκελνη είλαη πνιιέο εθαηνληάδεο. Κη όινη απηνί καδεύηεθαλ, όρη γηα λα αθνύζνπλ ιόγνπο από επώλπκα άηνκα, αιιά γηα λα ζπδεηήζνπλ κε ηελ "Δπηηξνπή Πιεξνθόξεζεο θαη Αιιειεγγύεο", κνινλόηη γλώξηδαλ όηη ε επηηξνπή απηή απνηειείηαη από αλαξρηθνύο. Γπζηπρώο, έλα κεγάιν κέξνο ηεο ζπδήηεζεο θηλήζεθε γύξσ από ην θαηά πόζν νη αλαξρηθνί επηδνθηκάδνπλ ή όρη ηελ έλνπιε πάιε. Κάηη πνπ νύηε θακηά ζρέζε είρε κε ηνπο ζηόρνπο ηεο επηηξνπήο αιιά θαη απνηέιεζε θαη κηα αθόκε επθαηξία γηα ηνπο ραθηέδεο λα θαθειώζνπλ θαηλνύξγηα άηνκα, όηαλ ηα άηνκα απηά αξλήζεθαλ λα θάλνπλ "δήισζε λνκηκνθξνζύλεο", δει. λα θαηαδηθάζνπλ ηελ έλνπιε πάιε. Δκείο, βέβαηα, απνθύγακε λα κηιήζνπκε ζηελ δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο θαη έηζη δελ θάλακε ηελ ράξε ζηνπο ππάξρνληεο ραθηέδεο, λα κάζνπλ ηνλ ηξόπν πνπ ζθεπηόκαζηε πάλσ ζ' απηό ην ζέκα-παγίδα. Μαο δόζεθε όκσο ε επθαηξία λα κηιήζνπκε κεηά ην ηέινο ηεο εθδήισζεο κε γλσζηά ζε καο κέιε ηεο επηηξνπήο θαη λα ηνπο πνύκε γηα ηελ δεκηά πνπ πξνθαινύλ νη δεκόζηεο ζπδεηήζεηο πάλσ ζ' απηό ην ζέκα. Σν θαθό είλαη όηη, ελώ πνιινί αληηιακβάλνληαη ηνλ θίλδπλν, αηζζάλνληαη αλίθαλνη λα θάλνπλ θάηη γηα λα ηνλ απνηξέςνπλ. Πάλησο είλαη γεγνλόο όηη, όπσο είδακε από ηελ ζπδήηεζε, δελ είκαζηε νη κόλνη πνπ ζπλεηδεηνπνηνύλ όηη ην θαθό κ' απηνύ ηνπ είδνπο ηηο ζπδεηήζεηο έρεη παξαηξαβήμεη. Σειηθά αλ θαη κπήθαλ πνιιέο πξνηάζεηο σο πξνο ηελ κεζόδεπζε ηεο ζπκπαξάζηαζεο, δελ πάξζεθε θακηά απόθαζε γηα θάηη ζπγθεθξηκέλν, ηνπιάρηζηνλ γη απηήλ ηελ βδνκάδα. Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 1987 Οη θαξαβαλάδεο πνπ ην παίδνπλ, όπνηε γνπζηάξνπλ, θαη δηθαζηέο, θαηαδίθαζαλ ρηεο ηνλ Μαξαγθάθε πάιη ζε 4 ρξόληα θπιαθή κε ηελ θαηεγνξία ηεο "αλππαθνήο ζε θαηξό γεληθήο επηζηξάηεπζεο". Δίδαλ θη απόεηδαλ όηη ε ηξνκνθξαηία δελ πηάλεη ζηνλ Μαξαγθάθε θαη ηνπ δώζαλε πάιη ηέζζεξα ρξόληα θπιαθή, γηα λα ηα βιέπεη ε ππόινηπε λενιαία θαη λα παξαδεηγκαηίδεηαη. Αξγά ή γξήγνξα θαη ε Διιάδα ζα αλαγθαζηεί λα πάξεη ζεηηθά κέηξα γηα ηνπο αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο, όκσο πξνο ην παξόλ νη ζηξαηνθξάηεο επηκέλνπλ, γηαηί βξίζθνπλ πξόζθνξν ην έδαθνο, όηαλ ειάρηζηνη λένη αληηδξνύλ ζηηο θαζηζηηθέο αληηιήςεηο ηνπο. Αλ θξίλνπκε από ηα ππνβνιηκαία γξάκκαηα αγαλάθηεζεο ζε βάξνο ηνπ Λαδόπνπινπ, πνπ ζηέιλνπλ δηάθνξνη "αγαλαθηηζκέλνη ζηξαηηώηεο ή ζηξαηησηηθνί" θαη δεκνζηεύεη θαζεκεξηλά ε "Διεπζεξνηππία", ε πιεηνςεθία ησλ λέσλ ζηελ Διιάδα αθνύεη ζηξαηό θαη ηα θάλεη πάλσ ηεο. Γηαθνξεηηθά ζα ππήξραλ θαη πεξηζζόηεξα γξάκκαηα ππνζηήξημεο ηνπ Λαδόπνπινπ θαη δελ ζα ππήξραλ κόλν γξάκκαηα από θαξαβαλάδεο πνπ ην παίδνπλ

"αγαλαθηηζκέλνη ζηξαηηώηεο". Καη ζαλ λα κελ έθηαλαλ νη "αγαλαθηηζκέλνη ζηξαηηώηεο", ζηέιλνπλ θαη γξάκκαηα νη δηάθνξνη κπάηζνη ή ζπγγελείο κπάηζσλ, πνπ ην παίδνπλ "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο". Απηό ην ηειείσο θαζηζηηθό θιίκα πνπ επηθξαηεί ζηελ Διιάδα ζ' ό, ηη αθνξά ηνλ ζηξαηό, ην έρνπλ θαιά ππ' όςε ηνπο όζνη Έιιελεο βξίζθνληαη ζην εμσηεξηθό ρσξίο λα έρνπλ "ππεξεηήζεη", θαη γη απηό θάλνπλ ό, ηη κπνξνύλ γηα λα κελ μαλαγπξίζνπλ ζ' απηήλ ηελ ζηξαηνθξαηνύκελε ρώξα. Όζνη από ηνπο παξαπάλσ γπξίζαλε ζηελ Διιάδα, θαηαπίλνληαο ηα δηάθνξα δνιώκαηα πνπ ηνπο ζεξβίξεη από θαηξό ζε θαηξό ν ππνπξγόο Δζληθήο 'Ακπλαο, ηώξα ην έρνπλ ρηιηνκεηαλνηώζεη θαη ρηππάλε ην θεθάιη ηνπο ζηνλ ηνίρν. Σν επράξηζην είλαη όηη, όπσο ιέρηεθε θαη ζηελ δίθε απηή, ε Διιάδα έρεη δπζθεκηζηεί αξθεηά κέρξη ηώξα ζην εμσηεξηθό γηα ηελ ζηάζε ηεο πάλσ ζ' απηό ην ζέκα. 'Αιιε κηα κεζόδεπζε ηεο γεληθόηεξεο επίζεζεο ηνπ θξάηνπο ελάληηα ζ' απηνύο πνπ ακθηζβεηνύλ ην κε ηε βία επηβεβιεκέλν δηθαίσκά ηνπ λα ζθνηώλεη, όπνηε θξίλεη ζθόπηκν, είλαη ε κε βνύιεπκα παξαπνκπή ζην Καθνπξγηνδηθείν πέληε γλσζηώλ ζην ρώξν ησλ αξηζηεξηζηώλ πξνζσπηθνηήησλ, επεηδή ην Ννέκβξε ηνπ 1985, κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε Καιηεδά από ηνπο κπάηζνπο, είραλ ζπζηήζεη επηηξνπή θαηάιεςεο ζην θαηεηιεκκέλν από δηαδεισηέο, πνπ δηακαξηπξόληνπζαλ γηα ηελ δνινθνλία, Πνιπηερλείν. Απηή ε παξαπνκπή απνηειεί σκή πξόθιεζε από ηελ κεξηά ησλ δηθαζηώλ, από ηελ ζηηγκή πνπ ν θπζηθόο απηνπξγόο ηεο δνινθνλίαο κπάηζνο Μειίζηαο παξακέλεη, δύν ρξόληα ηώξα, ειεύζεξνο, ρσξίο λα ηνλ δηθάδεη θαλείο. Αιιά, βέβαηα, πώο λα ηνλ δηθάζνπλ νη δηθαζηέο, από ηελ ζηηγκή πνπ, ζηελ πιεηνςεθία ηνπο, όρη κόλν δελ ηνπο ζηελαρσξνύλ νη δνινθνλίεο αλαξρηθώλ δηαδεισηώλ, αιιά ζα ηνπο άθελαλ ζπλαηζζεκαηηθά αδηάθνξνπο αθόκε θη αλ γηλόληνπζαλ πνιύ πεξηζζόηεξεο. Σν βξάδπ επηζθεθηήθακε ζην γξαθείν ηεο ηελ Καηεξίλα Ιαηξνπνύινπ. Δίρακε θαηξό λα κάζνπκε λέα γηα ηνλ Υξήζην Ρνύζζν θαη ζέιακε θαη λα ξπζκίζνπκε θαη θάπνην δήηεκα, ζε ζρέζε κε ηελ ζπκπαξάζηαζε ζ' απηόλ. Η Καηεξίλα ήηαλ αγαλαθηηζκέλε κε κηα ζεηξά από βαξύηαηεο θαηαδίθεο πνπ ην Μηθηό Οξθσηό Καθνπξγηνδηθείν Υαιθίδαο θόξησζε ζε θάηη εηθνζάρξνλα παηδηά, πνπ ηνλ Γεθέκβξε ηνπ 1985 ελνρινύζαλ ηνπο καγαδάηνξεο θαη ηνπο ζακώλεο ηεο πιαηείαο Δμαξρείσλ, αλαγθάδνληάο ηνπο κε απεηιέο λα ηνπο δίλνπλ δηάθνξα κηθξνπνζά, γηα λα ηελ βγάινπλ. Οη πνηλέο θπκάλζεθαλ από 5 σο 17 ρξόληα θπιαθή! Σέηνηεο εμνλησηηθέο πνηλέο γηα ηόζα αζήκαληα, ζηελ νπζία, αδηθήκαηα, απνδεηθλύνπλ ην κίζνο θαη ηνλ θόβν ησλ δηθαζηώλ, όπσο θαη θάζε εθπξνζώπνπ ηνπ θαηαζηαιηηθνύ κεραληζκνύ ηνπ θξάηνπο, απέλαληη ζηνπο θάζε ινγήο απξνζάξκνζηνπο λένπο. Γελ ππνζηεξίδσ όηη απηνί νη πηηζηξηθάδεο ήηαλ επαλαζηάηεο. Απιά ζεσξώ κεγάιε αδηθία ηελ απξνθάιππηε εμόλησζε ησλ λέσλ, πνπ γηα δηάθνξεο θνηλσληθέο αηηίεο έρνπλ αλαγθαζηεί λα θαηαιήμνπλ ζην πεξηζώξην. Άζε πνπ ηέηνηεο απνθάζεηο δεκηνπξγνύλ πξνεγνύκελν, πνπ ηειηθά ρξεζηκνπνηείηαη θαη ελάληηα ζε θάζε εμεγεξκέλν. Όπσο δεκηνύξγεζε πξνεγνύκελν θαη ε πνιπζπδεηεκέλε αληηκεηώπηζε ηεο 18ρξνλεο παλθ Υξηζηίλαο Κνπιαηζίδνπ από ηνπο δηθαζηέο, πνπ ηεο θνξηώζαλε έλαλ

νιόθιεξν ρξόλν θπιαθή, κόλν θαη κόλν γηαηί ζαλ παλθ ζεσξήζεθε ηδηαίηεξα επηθίλδπλε. Σν κόλν πνπ θαηαθέξλνπλ καθξνπξόζεζκα ηέηνηεο απνθάζεηο, είλαη λα θάλνπλ ηνπο απξνζάξκνζηνπο λένπο αθόκα πην βίαηνπο, εθόζνλ ηνπο θάλνπλ λα θαηαιαβαίλνπλ όηη, είηε δηαπξάηηνπλ ζνβαξά αδηθήκαηα είηε όρη, ε αληηκεηώπηζή ηνπο από ηα δηθαζηήξηα ζα είλαη ην ίδην ζθιεξή. Γηα ηνλ Υξήζην ε Καηεξίλα καο είπε όηη έλαο Ακεξηθαλόο, πνπ ελδηαθέξεηαη γηα ηελ ππόζεζε ηνπ Υξήζηνπ, έρεη θαηαγξάςεη κηα κεγάιε ζεηξά από παξαβηάζεηο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, πνπ έρνπλ γίλεη ζε βάξνο ηνπ Υξήζηνπ, θαη όηη ζα πξνζθύγεη ζε δηεζλέο δηθαζηήξην γηα ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα. Έηζη δηαγξάθεηαη άιιε κηα πηζαλόηεηα λα ξεδηιεπηνύλ δηεζλώο νη 'Διιελεο δηθαζηέο. ΢πδεηήζακε θαη γηα ηνλ Φνιίλη θαη ε Καηεξίλα καο είπε όηη ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινύ, όπνπ βξίζθεηαη ιόγσ ηεο απεξγίαο πείλαο ηνπ, δελ ηνλ επηζθέπηεηαη θαλέλαο δηθεγόξνο. Σέινο ζπδεηήζακε θαη γηα ηελ ππεξάζπηζε ησλ 4 ζπιιεθζέλησλ αλαξρηθώλ θαη ζπκθσλήζακε όηη ε επηινγή δηθεγόξσλ, πνπ θάλαλε νη ζπγγελείο θαη νη θίινη ηνπο, είλαη πνιύ απίζαλν λα ηνπο βγεη ζε θαιό. Βέβαηα ππάξρνπλ θη ν Φπηξάθεο θη ν Κσζηαληόπνπινο, αιιά απηνί, ζαλ κεγαινδηθεγόξνη, δελ ζπλεζίδνπλ λα θνπξάδνληαη κειεηώληαο δηθνγξαθίεο. 'Οζνλ αθνξά δε ηελ Μαπξνκάηε, απηή είλαη κηα εθθνιαπηόκελε Ιαηξνπνύινπ. Καη δελ βιέπσ ηνλ ιόγν λα παίξλνπλ ζαλ δηθεγόξν κηα εθθνιαπηόκελε Ιαηξνπνύινπ, εθόζνλ κπνξνύλ λα πάξνπλ ηελ ίδηα ηελ Ιαηξνπνύινπ. Μ' απηά θαη θάηη άιια, πνπ εγώ θαη ε ΢νθία αγλννύκε, ε Καηεξίλα έρεη ςπρξαλζεί πνιύ κε ηνλ ρώξν ησλ αλαξρηθώλ. Σν θαθό είλαη όηη απηό έρεη ζαλ ζπλέπεηα λα ςπρξαίλεηαη θαη κε καο πνπ καο βιέπεη ζαλ αδηάιιαθηνπο αλαξρηθνύο. Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 1987 Μνινλόηη ηώξα πηα δνύκε ζην θέληξν ηεο Αζήλαο θη όρη ζε πξνάζηην, όιε ηελ ζεκεξηλή κέξα ηελ βγάιακε ζην ζπίηη. Απ' ό, ηη θαίλεηαη, ν ηξόπνο δσήο καο έρεη θαηά θάπνηνλ ηξόπν παγησζεί θαη δύζθνια κπνξεί λ' αιιάμεη, αλ δελ ππάξμνπλ ζπλζήθεο πνπ λα ηνλ ηαξαθνπλήζνπλ ζε βάζνο. Ίζσο θάηη ηέηνην λα πξνθαιέζνπλ λέεο πεξηπέηεηέο κνπ κε ηνλ ζηξαηό, όκσο πξνο ην παξόλ αθόκα δελ κνπ έρνπλ ζηείιεη θαλέλα ραξηί. Πάλησο ην όηη θιείλνκαη ζην ζπίηη δελ ζεκαίλεη όηη έρσ ζηε δηάζεζή κνπ πνιύ ειεύζεξν ρξόλν. 'Όιν ην πξσί ην πέξαζα γξάθνληαο κηα απάληεζε ζ' έλα γξάκκα πνπ είρα ιάβεη εδώ θαη έλα κήλα ζρεδόλ. Καη ην απόγεπκα ην πέξαζα γξάθνληαο ζην εκεξνιόγην. Αλ ήκνπλα ππνρξεσκέλνο λα είκαη έμσ από ην ζπίηη, δελ ζα κπνξνύζα λα αζρνιεζώ νύηε κε ην γξάκκα, νύηε κε ην εκεξνιόγην. O Λαδόπνπινο εμεηάζηεθε από γηαηξνύο ηνπ πγεηνλνκηθνύ ηάγκαηνο ηεο κεξαξρίαο ηνπ θαη ζεσξήζεθε πάιη "ηθαλόο" γηα λα "ππεξεηήζεη". Έηζη ηνλ μαλάζηεηιαλ πίζσ ζην ζηξαηόπεδν, όπνπ αύξην έρνπλ πξνγξακκαηίζεη λα "νξθηζηεί". Δίλαη πηα θαλεξό όηη, όπσο έρνπλ εμειηρηεί ηα πξάγκαηα, πάληα "ηθαλόο" ζα βγαίλεη, όζν επαλαπαύεηαη ζηελ θαιή ζέιεζε ησλ ζηξαηησηηθώλ γηαηξώλ θαη δελ δηεθδηθεί κε πην καρεηηθό ηξόπν ηα δηθαηώκαηά ηνπ. Αξρίδεη λα

δηαθαίλεηαη όηη ην θξάηνο ήμεξε πνιύ θαιά πνηόλ δηάιεγε, γηα λα μεθηλήζεη κ' απηόλ ηελ εθζηξαηεία ηνπ ελάληηα ζ' απηνύο, πνπ δελ κπνξνύλ λα γίλνπλ ζηξαηηώηεο γηα ιόγνπο πγείαο. Δίλαη εθλεπξηζηηθή ε ππνρσξεηηθόηεηα ηνπ Λαδόπνπινπ, ηελ ζηηγκή πνπ έρεη όινπο ηνπο ηαηξηθνύο θαη δηθεγνξηθνύο ζπιιόγνπο κε ην κέξνο ηνπ, ελώ, παξάιιεια, θσλέο ελάληηα ζηελ πξνθιεηηθή ηαθηηθή ηεο θπβέξλεζεο έρνπλ αθνπζηεί πνιιέο θαη ζηνλ ρώξν ηνπ Σύπνπ. Δλησκεηαμύ νη εκεξήζηεο ζπλαιιαγέο ζην Υξεκαηηζηήξην Αζελώλ μεπέξαζαλ ηα 2 δηζεθαηνκκύξηα, ζεκεηώλνληαο κέζα ζ' έλα ρξόλν αύμεζε 24.000% ! ΢ύκθσλα κε ηελ "Διεπζεξνηππία" ε ηεξάζηηα απηή αύμεζε νθείιεηαη ζηε ζπξξνή μέλσλ επελδύζεσλ. Με ηόζν ρξήκα πνπ έξρεηαη ζηελ Διιάδα θαη ηέηνηα αύμεζε ησλ θεξδώλ ησλ θεθαιαηνθξαηώλ είλαη βέβαην, όηη ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. πνπ ηνπο ππεξεηεί, δελ πξόθεηηαη λα δηζηάζεη θαζόινπ κπξνζηά ζηελ θιηκάθσζε ηεο επίζεζήο ηεο ελάληηα ζ' όζνπο ακθηζβεηνύλ ην θαπηηαιηζηηθό θαζεζηώο. Όηαλ η' αθεληηθά πινπηίδνπλ, κπνξνύλ κε ηα ρξήκαηά ηνπο λα αγνξάζνπλ πνιιέο από ηηο απνθάζεηο ηεο θπβέξλεζεο πνπ ηνπο εμππεξεηνύλ. Αλ ιάβνπκε δε ππ' όςε, όηη από ηνπ ρξόλνπ νη εξγαδόκελνη ζηηο δηάθνξεο εηαηξείεο ζα κπνξνύλ λα αγνξάδνπλ κέρξη 10% ησλ κεηνρώλ, θη έηζη λα αηζζάλνληαη θη απηνί αθεληηθά, ην αλαηξεπηηθό θνηλσληθό θίλεκα θηλδπλεύεη λα δερηεί ζην κέιινλ επίζεζε θαη από ηα αθεληηθά θαη από ηνπο δνύινπο ηνπο ηαπηόρξνλα. Κη αλ γίλεη θάηη ηέηνην, ζηελ θνηλή γλώκε δελ ζα γίλεηαη πηα δηάθξηζε κεηαμύ ερζξνύ ηνπ θαηαπηεζηηθνύ θαη εθκεηαιιεπηηθνύ θνηλσληθνύ θαζεζηώηνο θαη ερζξνύ ηνπ ιανύ. Καη ν πξώηνο ζα απνθαιείηαη απ' όινπο, πηα, ηξνκνθξάηεο. Η θνηλσληθή ζπλαίλεζε ζηα κε γεσκεηξηθή πξόνδν απμαλόκελα εγθιήκαηα ηνπ θξάηνπο ζα έρεη θηάζεη ζην απόγεηό ηεο. Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 1987 Καη απηήλ ηελ Παξαζθεπή δελ κπνξέζακε λα βξνύκε ηνλ Θόδσξν Μεγαιννηθνλόκνπ ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γξνκνθατηείνπ. Δίλαη ηδηαίηεξα εθλεπξηζηηθό λα εμαθαλίδνληαη νη γηαηξνί ή νη δηθεγόξνη, όηαλ ηνπο ρξεηάδεζαη. Η δηθή ηνπο απνπζία κπνξεί λα θνζηίζεη ζε ζέλα αλεπαλόξζσηεο δεκηέο. Πάλησο ε απνπζία ηνπ Μεγαιννηθνλόκνπ δελ κνπ πξνθάιεζε έθπιεμε. Σν έρσ πάξεη απόθαζε πηα, όηη νη ςπρίαηξνη είλαη από ηνπο πην πνιπάζρνινπο γηαηξνύο. Καη είλαη θπζηθό απηό, από ηελ ζηηγκή πνπ ε θνηλσληθή πξαγκαηηθόηεηα είλαη ηόζν βάξβαξε θαη παξάινγε, ώζηε όιν θαη πεξηζζόηεξνη άλζξσπνη θαηαιήγνπλ λα έρνπλ ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα, εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο ηνπο λα πξνζαξκνζηνύλ ζηνλ ξπζκό ηεο. Αληίζεηα κε ρηεο όιε ηελ ζεκεξηλή κέξα ηελ πεξάζακε έμσ θάλνληαο δηάθνξεο δνπιεηέο, κε απνηέιεζκα λα κελ κνπ δνζεί ρξόλνο γηα λα αζρνιεζώ κε ην εκεξνιόγην. Σν πξσί πήγακε κεξηθά αληίηππα από ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο ζ' έλα θαηλνύξγην βηβιηνπσιείν πνπ άλνημε ζηελ ΢όισλνο, θαη ζην νπνίν δνπιεύεη έλαο γλσζηόο κνπ πνπ ηνλ γλώξηζα πέξπζη, όηαλ δνύιεπε ζην βηβιηνπσιείν ηεο "Υξηζηηαληθήο Γεκνθξαηίαο" ηνπ Φαξνπδάθε. Από θεη, ζύκθσλα κε ηα όζα καο είπε κηα άιιε θνξά πνπ ηνλ είρακε ζπλαληήζεη, ηνλ

απνκαθξύλαλε καδί κε θάηη άιινπο, γηαηί ζεσξεζήθαλε αλαξρηθνί. Αλ θξίλσ από ηα ειάρηζηα αληίηππα ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο, πνπ έρεη πνπιήζεη κέρξη ηώξα ην "Μήλπκα", ν θόζκνο πνπ έρεη ζρέζεηο κ' απηό ην βηβιηνπσιείν πξέπεη λα είλαη πνιύ ζπληεξεηηθόο, θαη γη απηό δελ πξέπεη λα πξνθαιεί έθπιεμε ε απνκάθξπλζε ησλ λεαξώλ απηώλ πνπ πξνζπάζεζαλ λα ακθηζβεηήζνπλ ηνλ θαηεζηεκέλν πνιηηηθό πξνζαλαηνιηζκό ηνπ βηβιηνπσιείνπ. Δγώ, αλ θαη δελ ηξέθσ θακηά ζπκπάζεηα πξνο ηνπο Υξηζηηαλνύο, εθηηκάσ όζνπο, κνινλόηη Υξηζηηαλνί, αγσλίδνληαη ελάληηα ζηελ ππνθξηζία θαη ην ςέκα ησλ νκνζξήζθσλ ηνπο. Καη ζηελ Διιάδα ηδηαίηεξα είλαη ηόζν νπηζζνδξνκηθή θαη ζθνηαδηζηηθή ε επίζεκε εθθιεζία (Οξζόδνμε) πνπ ζηνλ ρώξν ηνπ "πνηκλίνπ" ηεο εκθαλίδνληαη κεγάιεο αληηζέζεηο. Άιισζηε ζε κηα πεξίνδν γεληθήο θξίζεο όισλ ησλ ζεζκώλ, όπσο είλαη ε ησξηλή, ε εθθιεζία ήηαλ αδηαλόεην λα παξακείλεη απξόζβιεηε από ηελ θξίζε. Γύν αθόκε αλαθνηλώζεηο, ε κία από ςπρηάηξνπο ηνπ Γαθληνύ θαη ε άιιε από ηνλ ΢ύιινγν Διιήλσλ Ηζνπνηώλ, ήξζαλ λα πξνζηεζνύλ ζηηο ηόζεο άιιεο πνπ έρνπλ γίλεη ππέξ ηνπ Λαδόπνπινπ. Καη νη δύν αλαθνηλώζεηο αθήλνπλ λα ελλνεζεί, πσο ε γλσκάηεπζε όηη ν Λαδόπνπινο είλαη "ηθαλόο" λα "ππεξεηήζεη", έγηλε θαη' εληνιήλ. Οη ςπρίαηξνη ηνπ Γαθληνύ, κάιηζηα, δεηάλε από απηνύο πνπ θάλαλε ηελ γλσκάηεπζε λα "θαηνλνκάζνπλ ηνπο εληνιείο εζηθνύο απηνπξγνύο ηνπ ηαηξηθνύ εγθιήκαηνο". Μηα ηξίηε αλαθνίλσζε πνπ ππνγξάθεηαη από 110 ςπρηάηξνπο θαη λεπξνιόγνπο, κέιε λνζειεπηηθώλ ηδξπκάησλ, θαηεγνξεί ην θξάηνο θαη κεξίδα ηνπ Σύπνπ, γηα ηελ ζπθνθαληηθή εθζηξαηεία πνπ έρεη εμαπνιπζεί ελαληίνλ ησλ ςπρηάηξσλ θαη ησλ αζζελώλ ηνπο. Κη απηή ε αλαθνίλσζε, αληηθεηκεληθά, ιεηηνπξγεί ππέξ ηνπ Λαδόπνπινπ. Κη όκσο ν Λαδόπνπινο αθήλεη ιίγν-πνιύ εθηεζεηκέλνπο απηνύο πνπ ηνπ ζπκπαξίζηαληαη, κε ην λα ζηέθεηαη ζήκεξα ζηε ζεηξά θαη λα νξθίδεηαη, όπσο νη άιινη λενζύιιεθηνη. Βέβαηα, όινη απηνί πνπ θαηεγνξνύλ ηελ θπβέξλεζε γηα ηνπο βξώκηθνπο ρεηξηζκνύο ηεο ζηελ πεξίπησζε ηνπ Λαδόπνπινπ, δελ έρνπλ αλάγθε από ηνλ Λαδόπνπιν γηα λα επαιεζεύζεη ηα ιεγόκελά ηνπο. Απηνί θαηαδηθάδνπλ ηελ θπβέξλεζε γηα πξάμεηο ηεο πνπ έρνπλ, ήδε, ιάβεη ρώξα. Σν ηί θάλεη ή ην ηί ζα θάλεη ν Λαδόπνπινο, δελ κπνξεί λα αλαηξέζεη ηα γεγνλόηα. Έλαο λεαξόο θπιαθηζκέλνο πνπ είρα γλσξίζεη, όηαλ ήκνπλα ζηηο θπιαθέο Κνξπδαιινύ, ν Υαξάιακπνο Βιάρνο, πήξε δηαθνπή ηεο πνηλήο ηνπ γηα 2 κήλεο γηα λ' απνθύγεη "αλήθεζην βιάβε" ζηελ πγεία ηνπ, κεηά από αθαίξεζε ηνπ ελόο λεθξνύ ηνπ, πνπ έθαλε ηνλ πξνεγνύκελν κήλα, γηα λα ηνλ δώζεη ζηελ αδειθή ηνπ πνπ θηλδύλεπε λα πεζάλεη από βαξηά λεθξνπάζεηα. Απηόο ν θξαηνύκελνο έρεη θαηαδηθαζηεί ζε 15 ρξόληα θπιαθή, γηαηί θαηάθεξε θαη εμαπάηεζε δηάθνξνπο κεγαινθαξραξίεο θαη ηνπο πήξε ιεθηά. Κη ελώ ηα ρξεκαηηθά πνζά πνπ ηνπο έθαγε ήηαλ αζήκαληα γη απηνύο, νη ακεξόιεπηνη δηθαζηέο ηνλ θαηαδηθάζαλε ζε κηα εμνλησηηθή πνηλή, γηα λα παξαδεηγκαηίδνληαη όινη, όζνη ηνικνύλ λα ηα βάδνπλ κε ην κεγάιν θεθάιαην. Καη ζαλ λα κελ έθηαλε απηό, όιν ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ηνλ θξαηνύζαλε θιεηζκέλν ζην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο, απνδείρλνληαο όηη απηό πνπ νπζηαζηηθά επηδηώθνπλ είλαη ε θπζηθή ηνπ εμόλησζε, θάηη πνπ είδαλ

λα κελ επηηπγράλεηαη, κνινλόηη ηνπ είραλ ξίμεη 15 νιόθιεξα ρξόληα θπιαθή. Κη αλ δελ είρε πξνεγνύκελα γίλεη ζόξπβνο ππέξ απηνύ από ηηο εθεκεξίδεο κεηά ηελ αθαίξεζε ηνπ λεθξνύ, πνπ πξνζθέξζεθε λα ηνπ θάλνπλ γηα λα ζώζεη ηελ αδειθή ηνπ, ζα ηνλ θξαηνύζαλ αθόκα θιεηζκέλν ζην Νηαράνπ ηεο Κέξθπξαο. Η πεξίπησζε ηνπ Υαξάιακπνπ Βιάρνπ απνδείρλεη γηα κηα αθόκε θνξά, όηη ζηηο θπιαθέο είλαη θιεηζκέλνη άλζξσπνη πνπ, απηνί πνπ ηνπο θπιαθίδνπλ, δελ ηνπο θηάλνπλ νύηε ζην κηθξό ηνπο δαρηπιάθη από ηελ άπνςε ηνπ εζηθνύ αλαζηήκαηνο. Κη όκσο απηά ηα εμαηξεηηθά παηδηά ζαλ ηνλ Βιάρν νδεγνύληαη ζηελ εμόλησζε, γηαηί απεηιήζαλε ηνπο κεγαινθαξραξίεο, ηηο βδέιεο απηέο πνπ ξνπθάλε ην αίκα νιόθιεξεο ηεο θνηλσλίαο. Η αληηζηξνθή ηεο εζηθήο ζ' όιε ηεο ηελ κεγαινπξέπεηα. Σάββατο 17 Οκτωβρίου 1987 Άιια δύν άηνκα ζπιιεθζήθαλε γηα ηελ ππόζεζε Πξέθα. Ο έλαο, ν επηθειεπζηήο ηνπ Ληκεληθνύ Νίθνο Βαβνπξάθεο, θέξεηαη όηη νκνιόγεζε θινπή 21 όπισλ από ην Ληκελαξρείν ηεο Ραθήλαο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Πξέθα. Ο άιινο, ν 17ρξνλνο Νίθνο Γεκόπνπινο, θέξεηαη όηη νκνιόγεζε ηειεθσληθή θάξζα γηα ύπαξμε βόκβαο ζηελ Άκεζε Δπέκβαζε ηνπ Ληκεληθνύ ΢ώκαηνο. Ο πξώηνο θέξεηαη λα θαηέζεζε όηη ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Μηράιε ζηελ θινπή ησλ όπισλ, κε πξννπηηθή λα πιεξσζεί γη απηήλ. Όπσο γξάθνπλ νη εθεκεξίδεο, είρε αλαθξηζεί θαη ζην παξειζόλ γηα ηελ θινπή ησλ όπισλ, αιιά ε έξεπλα δελ είρε απνδώζεη. Σν γεγνλόο όηη ηώξα απέδσζε, απνθαιύπηεη ηελ ύπαξμε ραθηέδσλ πνπ είραλ από θαηξό ελεκεξώζεη ηνπο εξγνδόηεο ηνπο, νη νπνίνη πεξίκελαλ "άλσζελ εληνιέο" γηα λα δξάζνπλ. Καη νη εληνιέο δόζεθαλ ηελ 1ε Οθηώβξε. Πξώηε ζπλέπεηα ηεο εθαξκνγήο απηώλ ησλ εληνιώλ ππήξμε ε δνινθνλία ηνπ Μηράιε. To πξνπύξγην ηνπ ζπληεξεηηζκνύ κέζα ζηνλ ρώξν ησλ δηθαζηώλ, ν Άξεηνο Πάγνο, δίθαζε ρηεο γηα κηα αθόκε θνξά ηνπο Αληεηζαγγειείο Υξπζνύια Γηαηαγάλα θαη Κώζηα Λνγνζέηε, γηα ην ζάξξνο ηνπο λα απνθαιύςνπλ ηα όξγηα πνπ ζπκβαίλνπλε ζηηο θπιαθέο Δπηαππξγίνπ ηεο Θεζζαινλίθεο, ρσξίο λα πάξνπλ έγθξηζε από ηνπο πξντζηακέλνπο ηνπο. Γηα λα κελ βγνύλε θη άιια άπιπηα ζηε θόξα, ε δίθε έγηλε κε θιεηζηέο πόξηεο γηα ην αθξναηήξην. Θεσξώ όηη δελ είλαη ζύκπησζε ε δηεμαγσγή κηαο ηέηνηαο δίθεο απηήλ ηελ επνρή. Η ύπαξμε αλαξρηθώλ κέζα ζηηο θπιαθέο απνηειεί θξέλν γηα πνιιά εγθιήκαηα θαη θνκπίλεο, πνπ δηαπξάηηνπλ εθεί νη θνξείο ηεο εμνπζίαο, από ηελ ζηηγκή πνπ ππάξρνπλ εηζαγγειείο ζαλ ηελ Γηαηαγάλα θαη ηνλ Λνγνζέηε, νη νπνίνη δελ είλαη πξόζπκνη λα θαιύπηνπλ απηά ηα αίζρε. Γη απηό θαη ην θξάηνο δηώθεη ζπζηεκαηηθά, όζνπο ζαλ ηελ Γηαηαγάλα θαη ηνλ Λνγνζέηε ηνικνύλ λ' απνηειέζνπλ αλαζρεηηθό παξάγνληα ζηα όξγηα πνπ δηαπξάηηεη κέζα ζηηο θπιαθέο. Mε ην λα δηθάδεη απηέο ηηο κέξεο ηνπο δύν εηζαγγειείο, πξνεηδνπνηεί όινπο ηνπο άιινπο γηα ην ηί πξόθεηηαη λα πάζνπλ, αλ δώζνπλ βάζε ζηηο απνθαιύςεηο ησλ θπιαθηζκέλσλ αλαξρηθώλ. 'Ο, ηη όκσο θαη λα θάλεη ην θξάηνο, ε ύπαξμε αλαξρηθώλ ζηηο θπιαθέο ζα νδεγήζεη κε καζεκαηηθή αθξίβεηα ζηελ αλαβίσζε ηνπ θηλήκαηνο γηα ηα δηθαηώκαηα ησλ θπιαθηζκέλσλ, θηλήκαηνο πνπ πξνθεηκέλνπ λα ην ζβήζεη, ην

θξάηνο δελ δίζηαζε λα δνινθνλήζεη κε θξηθηό ηξόπν ηνλ Παλαγηώηε Γαγγιία πξηλ από δπόκηζε κήλεο. Κη ελώ νη εθεκεξίδεο δεκνζηεύνπλ θσηνγξαθίεο ηνπ Λαδόπνπινπ από ηελ ρηεζηλή νξθσκνζία ηνπ ζηνλ ζηξαηό, θαιιηεξγώληαο έηζη κε ύπνπιν ηξόπν ηελ εληύπσζε όηη ν Λαδόπνπινο είλαη "ηθαλόο" λα "ππεξεηήζεη", άιινο έλαο ζηξαηηώηεο, πνπ είρε θξηζεί θη απηόο "ηθαλόο", απηνθηόλεζε ρηεο ζηε Λήκλν. Βέβαηα θαλείο δελ θαηεγνξεί ηηο ηαηξηθέο ππεξεζίεο ηνπ ζηξαηνύ γηα εζηθή απηνπξγία ζην ηαηξηθό έγθιεκα πνπ δηαπξάρηεθε, κε ην λα βγάινπλ "ηθαλό" γηα λα "ππεξεηήζεη" ηνλ Αιέμαλδξν Αλαζηαζηάδε πνπ απηνθηόλεζε ρηεο. Πνηέ ν πξώελ θαξαβαλάο ππνπξγόο Δζληθήο Άκπλαο Υαξαιακπόπνπινο δελ δηάηαμε λα γίλνπλ αλαθξίζεηο ζε βάξνο ησλ γηαηξώλ ηνπ ζηξαηνύ, πνπ έθξηλαλ θαηάιιειν γηα ζηξαηηώηε θάπνηνλ από ηνπο εθαηνληάδεο πνπ θαηόπηλ απηνθηνλήζαλε. Αλαθξίζεηο δηάηαμε κόλν ζε βάξνο ησλ γηαηξώλ πνπ είραλ βγάιεη ηνλ Λαδόπνπιν "αλίθαλν". Η ζηάζε ηνπ απηή απνδεηθλύεη, όηη επηδνθηκάδεη ζπλεηδεηά ηελ ζηξάηεπζε όισλ απηώλ πνπ θαηόπηλ απηνθηνλνύλ. Αλαπόθεπθηα θέξεη, ηνπιάρηζηνλ, έκκεζα ηελ επζύλε γηα ηνλ ζάλαηό ηνπο. Αιιά ηί λα πεξηκέλεη θαλείο από έλαλ πνιηηηθό, πνπ έγηλε πνιηηηθόο γηαηί αθξηβώο ζπνύδαζε λα ζθνηώλεη, όζν ην δπλαηόλ πεξηζζόηεξνπο κε ην πην κηθξό δπλαηό θόζηνο; Δκείο θη απηήλ ηελ εκέξα ηελ πεξάζακε, ιίγν-πνιύ, όιε κέζα ζην ζπίηη. Δγώ έπξεπε λα θαζήζσ λα ζπκπιεξώζσ ηηο θαηαγξαθέο ζην εκεξνιόγην, πνπ δελ ην έπηαζα θαζόινπ όιε ηελ εκέξα ρηεο. Παξόιν πνπ δελ γξάθσ πνιιά πξάγκαηα, ην εκεξνιόγην κνπ παίξλεη πνιύ ρξόλν, γηαηί είκαη πνιύ αξγόο ζην γξάςηκν, θάηη πνπ ην έρσ δηαπηζηώζεη από ηελ επνρή πνπ πήγαηλα ζην γπκλάζην. Δίκαη ζίγνπξνο όηη άιινο ζηε ζέζε κνπ ζα ρξεηαδόηαλ πνιύ ιηγόηεξν ρξόλν, γηα λα θξαηήζεη έλα εκεξνιόγην, θαη ζα κπνξνύζε λα θάλεη παξάιιεια θαη πνιιά άιια πξάγκαηα. Όκσο έλα πξάγκα είλαη ζίγνπξν: 'Οηη δελ ζα έγξαθε ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ γξάθσ εγώ. Κη απηό είλαη πνπ θάλεη ην εκεξνιόγηό κνπ αλαληηθαηάζηαην. Άιισζηε ε αμία ηνπ ζα θαλεί αλ πνηέ εθδνζεί. Σν βξάδπ καο επηζθέθηεθε ν θαιόο καο θίινο. Μέρξη ζήκεξα απηόο παξακέλεη ν άλζξσπνο πνπ βιέπνπκε πεξηζζόηεξν θη απ' ό, ηη θαίλεηαη, ζα ζπλερίζνπκε λα ηνλ βιέπνπκε κέρξη ην ηέινο απηνύ ηνπ εκεξνινγίνπ. Kυριακή 18 Οκτωβρίου 1987 Ο Φνιίλη πξέπεη λα βξίζθεηαη ζηελ πέκπηε κέξα ηεο απεξγίαο δίςαο ηνπ θαη ζηελ 41ε ηεο απεξγίαο πείλαο ηνπ. ΢ίγνπξα πξέπεη λα ππνθέξεη θνβεξά. Η απεξγία δίςαο είλαη έλα αζύιιεπην καξηύξην. Γηαηί βαζαλίδεηαη ν Φνιίλη; Γηαηί, πξηλ 9 ρξόληα πνπ ήηαλ ζηελ Ιηαιία, έπαηδε ηελ δσή ηνπ θνξώλα-γξάκκαηα ζηνλ αγώλα ελάληηα ζηελ θαηαπίεζε θαη ηελ εθκεηάιιεπζε. Πνηόλ έβιαςε ν Φνιίλη; Έβιαςε ηα αθεληηθά πνπ είλαη ππεύζπλα γηα ρηιηάδεο δξάκαηα, πνπ γίλνληαη γύξσ καο θαζεκεξηλά. Δίρε θαλέλα πξνζσπηθό όθεινο από ηνλ αγώλα ηνπ; Καλέλα, κόλν δηώμεηο θαη ηαιαηπσξίεο. Γηαηί ινηπόλ ηνλ νδεγνύλ ζηνλ ζάλαην; Γηαηί, όπσο έιεγε θαη ν

καξθήζηνο Νηε ΢αλη, ε θνηλσλία ξέπεη πξνο ην θαθό θη όπνηνο γίλεηαη εκπόδην ζ' απηήλ ηεο ηελ πνξεία ζπληξίβεηαη. Δίλαη αηζρξή ε ζηάζε πνπ θξαηάλε νη 'Διιελεο απέλαληη ζε κηα ηέηνηα εξσηθή θπζηνγλσκία. Με ηελ ζηάζε ηνπο απνδεηθλύνπλ όηη είλαη ζπλππεύζπλνη γηα ηα όζα πθίζηαληαη από ηα αθεληηθά ηνπο, εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο νπνησλδήπνηε εζηθώλ αλαζηνιώλ κπξνζηά ζηελ καληώδε αλαδήηεζε ρξήκαηνο πνπ ραξαθηεξίδεη ηνύο ηειεπηαίνπο. Αλακθηζβήηεηα δελ είλαη όινη νη 'Διιελεο ππεύζπλνη γηα ηα καξηύξηα πνπ πθίζηαηαη ν Φνιίλη. Τπάξρνπλ θαη κεξηθνί πνπ δίλνπλ θαη ηελ δσή ηνπο αθόκα γηα λα ζηακαηήζνπλ απηά ηα αίζρε, όπσο ν Μηράιεο Καιηεδάο ζην παξειζόλ, όπσο ν Παλαγηώηεο Γαγγιίαο θαη ν Μηράιεο Πξέθαο πξόζθαηα. 'Οπσο νη θπιαθηζκέλνη Δπαγγειία Βνγηαηδή, Γεξάζηκνο Μπνπθνπβάιαο, Κιέαξρνο ΢κπξλαίνο θαη Υξηζηόθνξνο Μαξίλνο. Κη όκσο απηνύο ηνπο αλζξώπνπο, αληί ν πνιύο θόζκνο λα ηνπο ζαπκάδεη θαη λα πξνζπαζεί λα ηνπο κηκεζεί, ηνπο ζεσξεί ηξνκνθξάηεο ή, ζηελ θαιύηεξε πεξίπησζε, αθειείο. 'Δμππλνο θαη άμηνο ζαπκαζκνύ γηα ηνπο 'Διιελεο ζεσξείηαη απηόο πνπ θνλνκάεη "ρνληξά" ιεθηά, πνπ "ξίρλεη" πνιιέο "γθόκελεο", πνπ νδεγεί αθξηβά απηνθίλεηα ή κεραλέο θ.ν.θ. Αθόκα θαη ζηνλ ρώξν ησλ "δηαλννπκέλσλ", πνπ ππνηίζεηαη όηη έρνπλ πην αλεπηπγκέλε ζπλείδεζε ηεο πξαγκαηηθόηεηαο, ε θαηάζηαζε είλαη ηόζν αζθπθηηθά απνπληθηηθή, πνπ νπνηνζδήπνηε αζρνιείηαη αληδηνηειώο κε ηα κεγάια πξνβιήκαηα ηεο θνηλσλίαο καο ή ηεο επνρήο καο, απνκνλώλεηαη, "ζάβεηαη" θαη δελ είλαη θαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ζπθνθαληείηαη. Γηα παξάδεηγκα ν ςπρίαηξνο Γηώξγνο Οηθνλνκόπνπινο, πνπ είρε ην ζάξξνο λα θαπλίζεη δεκόζηα ραζίο γηα λα δηακαξηπξεζεί ελάληηα ζην θαζηζηηθό λνκνζρέδην γηα ηα λαξθσηηθά (πνπ ηώξα πηα έρεη γίλεη λόκνο), όρη κόλν δελ βξήθε κηκεηέο αιιά ππήξμαλ θαη πνιινί πνπ δήηεζαλ λα θιεηζηεί ζηε θπιαθή θαη λα ηνπ αθαηξεζεί ε άδεηα εμάζθεζεο ηνπ επαγγέικαηόο ηνπ. Κη απηό δελ δεηήζεθε από άζρεηνπο αιιά από γαηξνύο ζαλ ηνλ Νηθνιηλάθν, πνπ έρνπλ πιήξε ζπλείδεζε ησλ εγθιεκαηηθώλ ζπλεπεηώλ απηνύ ηνπ λόκνπ. Γηα λα κελ κηιήζσ γηα ηνπο πνπιεκέλνπο αθαδεκατθνύο θαη θαζεγεηέο ησλ παλεπηζηεκίσλ πνπ, εθηόο ειαρίζησλ εμαηξέζεσλ, όπσο ν Γηάλλεο Παπακηραήι, γξάθνπλ ζηα παιηά ηνπο ηα παπνύηζηα, νζαδήπνηε αίζρε ζπκβαίλνπλ θαζεκεξηλά ζηνλ θνηλσληθό ηνπο πεξίγπξν. Απηνί αζρνινύληαη κόλν κε ην πώο ζα βγάινπλ πεξηζζόηεξα ιεθηά ή κε ην πώο ζα απνθηήζνπλ κεγαιύηεξε εμνπζία, πξάγκαηα πνπ ηα θαηαθέξλνπλ είηε κε ην λα αγνξάδεη ηα βηβιία ηνπο ην θξάηνο (ζε ρηιηάδεο αληίηππα θαη ζε εμαηξεηηθά ςειέο ηηκέο), γηα λα ηα δώζεη κεηά ζηνπο θνηηεηέο ζαλ ζπγγξάκκαηα, είηε κε ην λα θαηαιακβάλνπλ πεξηζζόηεξα πόζηα κέζα ζηνλ θξαηηθό κεραληζκό, πόζηα πνπ ηνπο εμαζθαιίδνπλ νη γλσξηκίεο ηνπο κε αλώηεξνπο θπβεξλεηηθνύο παξάγνληεο. 'Οινη απηνί, πνπ από άπνςε επηζηεκνληθήο θαηάξηηζεο άιισζηε απνηεινύλ κεηξηόηεηεο, δελ θηάλνπλ νύηε ζην κηθξό ηνπο δαρηπιάθη επηζηήκνλεο, όπσο ν Σόλη Νέγθξη, πνπ πξνηίκεζαλ λα κπνπλ ζηελ θπιαθή, παξά λα αδηαθνξήζνπλ απέλαληη ζηα εγθιήκαηα πνπ ην θξάηνο δηαπξάηηεη θαζεκεξηλά. Σί θάλνπλ π.ρ. νη 'Διιελεο βηνιόγνη γηα ηνλ Μανπξίηζην Φνιίλη πνπ είλαη ζπλάδειθόο ηνπο; Γελ έβγαιαλ ηελ παξακηθξή αλαθνίλσζε γηα ην έγθιεκα πνπ δηαπξάηηεηαη ζε βάξνο

ηνπ ηόζν θαλεξά. Η αλππαξμία ηεο πξνζθνξάο ηνπο ζηνλ ρώξν ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο ζπλαγσλίδεηαη ηελ αλππαξμία ηνπο ζηνλ ρώξν ησλ θνηλσληθώλ αγώλσλ. Θα έπξεπε λα ληξέπνληαη γηα ηελ ζησπή ηνπο. Αιιά πώο λα ληξαπνύλ αθνύ είλαη αδηάληξνπνη θαη, πνιύ πηζαλό, ζε ηδησηηθέο ηνπο ζπδεηήζεηο θαπρηνύληαη γη απηό; Δγώ, έρνληαο ππ' όςε κνπ απηήλ ηελ αηκόζθαηξα λεθξνηαθείνπ πνπ επηθξαηεί ζηνπο ρώξνπο ησλ επηζηεκόλσλ, όπσο π.ρ. ηα παλεπηζηήκηα, πνηέ δελ κπόξεζα λα θηλεζώ κέζα ηνπο, ρσξίο λα αηζζαλζώ λα πλίγνκαη από ηελ δπζσδία πνπ αλαδίδεηαη από ηελ πλεπκαηηθή ηνπο ζήςε. Με θάηη ηέηνηεο ζθέςεηο πνπ πέξαζα ηελ ζεκεξηλή κέξα, δελ είρα θαζόινπ όξεμε γηα ηίπνηα άιιν εθηόο από ην εκεξνιόγην. 'Αιισζηε πνύ λα παο θαη κε πνηόλ λα κηιήζεηο, όηαλ ν θόζκνο ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ λα κελ ζπκβαίλεη ηίπνηα, θη όκσο ν Φνιίλη, πνπ ηώξα πηα ηνλ έρνπλ κάζεη όινη από ηηο εθεκεξίδεο, βξίζθεηαη ηόζν θνληά ζην ζάλαην; 'Οιε ηελ εκέξα ηελ πεξάζακε ζην ζπίηη. Μόλν ην βξάδπ, πνπ ήξζε ν αδειθόο ηεο ΢νθίαο κε ηελ γπλαίθα ηνπ, βγήθακε ιίγν έμσ θαη πήγακε ζε θάπνηα παξαδνζηαθή Αζελατθή ηαβέξλα, από ηηο ειάρηζηεο πνπ έρνπλ γιπηώζεη κέρξη ζήκεξα ηελ θαηεδάθηζε, γηα λ' αλεγεξζνύλ ζηελ ζέζε ηνπο πνιπθαηνηθίεο. Μεξηθέο θνξέο βξίζθσ πνιύ ελδηαθέξνπζεο ηηο ζπδεηήζεηο κε ηνλ αδειθό ηεο ΢νθίαο, γηαηί απηόο βξίζθεηαη πνιύ θνληά ζ' απηνύο πνπ ε θνηλσλία ηνπο έρεη θαηαδηθάζεη λα δνπλ ζην πεξηζώξηό ηεο, θαη θαηά ζπλέπεηα, όηαλ ζπδεηάκε καδί ηνπ, καο ιέεη πξαγκαηηθέο ηζηνξίεο αλζξώπσλ πνπ ε θνηλσλία ηνπο ζπλζιίβεη. Ιζηνξίεο πνπ νη ζπγγξαθείο ηεο ζύγρξνλεο Διιάδαο πνηέ δελ ηηο γξάθνπλ αιιά ηηο απνζησπνύλ ζπλεηδεηά. Κη αλ θαλέλαο γξάςεη θάηη, όπσο ν Υξήζηνο Ρνύζζνο ή ε ΢νθία, ην βηβιίν ηνπ αγνξάδεηαη ηόζν ιίγν, πνπ δελ θαιύπηεη νύηε ηα έμνδα πνπ ρξεηάζηεθαλ γηα λα ηππσζεί. Απηέο νη ηζηνξίεο ζπλζέηνπλ ηελ πξαγκαηηθή εηθόλα ηεο θνηλσλίαο, κηα εηθόλα ηόζν απνηξόπαηα, πνπ νη πεξηζζόηεξνη ηελ ζάβνπλ κέζα ζην ππνζπλείδεηό ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα κελ δηαηαξαρηεί ν λαξθσκέλνο από ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο εζσηεξηθόο ηνπο θόζκνο. Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 1987 Αθόκα δελ έρεη έξζεη ραξηί από ηνλ ζηξαηό. Απηή ε θαζπζηέξεζε ζίγνπξα απνζθνπεί θάπνπ, ζε θαιό ή ζε θαθό. Κη επεηδή κέρξη ηώξα από ην θξάηνο δελ έρσ δεη ηίπνηα θαιό, κάιινλ απνζθνπεί ζε θαθό. Δίλαη πηζαλό λα έξζεη θαλέλα ραξηί πνπ λα ιέεη όηη πξέπεη λα παξνπζηαζηώ ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ από 25 ΢επηεκβξίνπ έσο 25 Οθησβξίνπ, κε ζπλέπεηα, όηαλ ζα 'ξζεη, λα κελ έρσ παξά κόλν κία ή δύν κέξεο δηνξία. Αλ βάινπκε θαη ην ΢αββαηνθύξηαθν πνπ πέθηεη 24-25 Οθησβξίνπ, κπνξεί λα έξζεη θαλέλα ραξηί πνπ λα κε αλαγθάδεη λα παξνπζηαζηώ ακέζσο. 'Δηζη κπνξεί λα κελ πξνιάβσ λα πάξσ θαηλνύξγην πηζηνπνηεηηθό από ην Γξνκνθατηεην. Ο δεθαεθηάρξνλνο πνπ ηειεθώλεζε ζηελ 'Ακεζε Δπέκβαζε ηνπ Ληκεληθνύ θαη ηνπο είπε όηη ηνπο έρνπλ βάιεη βόκβα, θαηαδηθάζηεθε ζε 5 κήλεο θπιαθή. Μηα ππεξβνιηθά κεγάιε πνηλή γηα ηόζν αζήκαλην αδίθεκα. Αληίζεηα, θύιαθεο πνπ βαζαλίδνπλ θξαηνύκελνπο, κπάηζνη

πνπ ηξαπκαηίδνπλ δηαδεισηέο, άληξεο πνπ ζαπίδνπλ ηηο γπλαίθεο ηνπο ζην μύιν, γνλείο πνπ βαζαλίδνπλ ηα παηδηά ηνπο, νδεγνί πνπ ηξαπκαηίδνπλ πεδνύο θ.ν.θ., αλ πνηέ θηάζνπλ ζην δηθαζηήξην, θαηαδηθάδνληαη πάληα ζε κηθξόηεξεο πνηλέο. Αιιά πώο λα θαηαδηθαζηνύλ ζε κεγαιύηεξεο, όηαλ γηα ηνπο δηθαζηέο ηέηνηα εγθιήκαηα δελ απνηεινύλ ηίπνηα παξαπάλσ από αζήκαληα ππεξβάζεηο ηεο εμνπζίαο, πνπ έρνπλ θάζε δηθαίσκα νη ζύηεο λα εμαζθνύλ πάλσ ζηα ζύκαηά ηνπο; Δλησκεηαμύ ν ιηκεληθόο Βαβνπξάθεο νδεγήζεθε ζήκεξα ζηνλ αλαθξηηή θαη πήξε πξνζεζκία κέρξη ηελ Σεηάξηε, γηα λα πξνεηνηκάζεη ηελ απνινγία ηνπ. Ο ίδηνο δελ έθαλε θακηά δήισζε ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο, όκσο ν δηθεγόξνο ηνπ είπε όηη ν πειάηεο ηνπ αλαγθάζηεθε λα δώζεη ηα όπια ζηνλ Πξέθα, γηαηί ν ηειεπηαίνο απεηινύζε ηνλ ίδην θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Αλ θαη θαηά ηα θαηλόκελα ν ιηκεληθόο πιεξώζεθε γηα ηα όπια πνπ άθεζε λα πάξεη ν Μηράιεο, δελ ηνλ θαηεγνξώ πνπ πξνζπαζεί λα μεκπιέμεη από κηα ηζηνξία πνπ, γηα ιόγνπο πνιηηηθήο ζθνπηκόηεηαο, ηνπ θνζηίδεη ηόζν αθξηβά. O Βόηζεο έγξαςε έλα θεηκελάθη ζηελ "Διεπζεξνηππία" γηα ηνλ Φνιίλη. ΢' απηό ιέεη όηη από 73 θηιά πνπ ήηαλ ν Φνιίλη, έρεη κείλεη κόλν 50 θηιά, κεηαθηλείηαη κε αλαπεξηθό θαξνηζάθη θαη έρεη πξνβιήκαηα κε ηελ όξαζή ηνπ, ιόγσ ηεο ζπλερηδόκελεο απεξγίαο πείλαο ηνπ. Απηό πνπ κνπ πξνμελεί απνξία είλαη όηη δελ γξάθεη ηίπνηα γηα απεξγία δίςαο. Σα πξνβιήκαηα πγείαο πνπ αλαθέξεη ν Βόηζεο, δελ είλαη ηίπνηα κπξνζηά ζηα πξνβιήκαηα πνπ ζα έρνπλ δεκηνπξγεζεί από απεξγία δίςαο 6 νιόθιεξσλ εκεξώλ. Αλ ε απεξγία δίςαο ζπλερίδεηαη, ν Φνιίλη πξέπεη λα βξίζθεηαη ηώξα θνληά ζην ζάλαην. Δίλαη εμνξγηζηηθή ε έιιεηςε πιεξνθόξεζεο ζηελ Διιάδα πάλσ ζε ηέηνηα δεηήκαηα "θξαηηθήο αζθάιεηαο". Δκείο πεξάζακε ην κεγαιύηεξν κέξνο ηεο ζεκεξηλήο κέξαο βάθνληαο έλα ρνι ζην θαηλνύξγην καο ζπίηη. Σν βάςηκν είλαη κηα δνπιεηά πνπ θαηά θάπνην ηξόπν ζε απνηξέπεη από δπζάξεζηεο θαη αδηέμνδεο ζθέςεηο. Σν ίδην ζπκβαίλεη κ' όιεο ηηο ρεηξσλαθηηθέο δνπιεηέο. ΢ε ηέηνηεο ζθέςεηο εγώ παξαζύξνκαη εύθνια απηό ην δηάζηεκα, πνπ από ηε κηα βιέπσ ηνλ Φνιίλη λα μεςπράεη, ρσξίο λα ππάξρεη θάπνην θίλεκα δηακαξηπξίαο, θη απ' ηελ άιιε ν ζηξαηόο ζηέθεηαη ζαλ "επηθξεκάκελε ξνκθαία" από πάλσ κνπ, ρσξίο λα κπνξώ λα θάλσ ηίπνηα. Τρίτη 20 Οκτωβρίου 1987 Σν πξσί πήγακε ζε κηα ζπγθέληξσζε δηακαξηπξίαο γηα ηελ επηθείκελε έθδνζε ηνπ Φνιίλη. Η ζπγθέληξσζε έγηλε από ηελ "Αλαξρηθή Πξόηαζε Δλάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία" κπξνζηά από ην ππνπξγείν Γηθαηνζύλεο. Μνινλόηη ε "Διεπζεξνηππία" είρε από ρηεο αλαθνηλώζεη απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε, δελ καδεπηήθαλε πάλσ από 15 άηνκα. Η ζπγθέληξσζε θξάηεζε δύν πεξίπνπ ώξεο θαη ζηελ δηάξθεηά ηεο κνηξάζηεθαλ πξνθεξύμεηο. Ο θόζκνο πνπ πέξλαγε εθείλε ηελ ώξα ήηαλ αξθεηόο θη έηζη θύγαλε όιεο νη πξνθεξύμεηο. Δπίζεο, θαλείο δελ βξέζεθε γηα λα ηα βάιεη κε ηνπο ζπγθεληξσκέλνπο,

κνινλόηη ε ζπγθέληξσζε γηλόηαλ από ηνπο αλαξρηθνύο. Σν γεγνλόο όηη κόλν νη αλαξρηθνί θαηέβεθαλ ζε ζπγθέληξσζε γηα ηνλ Φνιίλη, ήηαλ αξθεηό γηα λα κνπ αλαλεώζεη ηελ εκπηζηνζύλε κνπ ζ' απηό ην θίλεκα, θαη λα κνπ αλαπηεξώζεη θάπσο ηηο ειπίδεο κνπ γη απηό πνπ ππήξμε πάληα άκεζα ζπλδεδεκέλν κε ηελ δσή κνπ. ‘Οκσο ε παξνπζία κόλν 15 αηόκσλ ζ' απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε κ' έθαλε, γηα κηα αθόκε θνξά, λα αηζζαλζώ πηθξία, όρη ηόζν γηα ηελ αδηαθνξία ηνπ πνιύ θόζκνπ, αιιά γηα ηελ αδηαθνξία ηεο πιεηνςεθίαο ησλ αλαξρηθώλ πνπ, όηαλ πξόθεηηαη γηα θακηά θαζηεξσκέλε από ην θξάηνο επέηεην, όπσο είλαη ε 17 Ννέκβξε, θαηεβαίλνπλ θαηά ρηιηάδεο. Γελ κπνξώ επίζεο λα μεράζσ όηη ζηηο πνξείεο γηα ηνλ Υξήζην Ρνύζζν, πνπ ηηο θαινύζαλ αξηζηεξηζηέο, θαηέβαηλαλ ηνπιάρηζηνλ ρίιηνη αλαξρηθνί θαη ιεηηνπξγνύζαλ ζαλ νπξά πίζσ από θόκκαηα, όπσο ην Κ.Κ.Δ. εζσηεξηθνύ, ή νξγαλώζεηο, όπσο νη αξηζηεξίζηηθεο. Γπζηπρώο ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθώλ ζηελ Διιάδα, πνιιέο θνξέο, άγεηαη θαη θέξεηαη από ηα δεκνζηεύκαηα ησλ εθεκεξίδσλ. Καη εθόζνλ απέλαληη ζηνλ Φνιίλη νη εθεκεξίδεο θξάηεζαλ, ιίγν-πνιύ, ην "ζηόκα" ηνπο θιεηζηό, όζν δελ ηνλ ζπθνθαληνύζαλ κε ηα ρεηξόηεξα ιόγηα, όπσο θάλαλε ακέζσο κεηά ηελ ζύιιεςή ηνπ, θαη ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθώλ δελ ζεώξεζε ηελ ππόζεζε Φνιίλη ππόζεζε κεγάιεο ζεκαζίαο. Μηα ηέηνηα αληηκεηώπηζε ελόο ηόζν ζνβαξνύ δεηήκαηνο από ηελ πιεπξά ηεο πιεηνςεθίαο ησλ αλαξρηθώλ, ηελ ζηηγκή κάιηζηα πνπ θαη νη ίδηνη νη κπάηζνη δελ ρηύπεζαλ ηελ ζεκεξηλή ζπγθέληξσζε δηακαξηπξίαο, δείρλεη όηη έλα κεγάιν κέξνο ηεο αλαπνηειεζκαηηθόηεηαο ηνπ αλαξρηθνύ ρώξνπ νθείιεηαη, όρη ζηελ εμαηξεηηθά ζθιεξή θαηαζηνιή ηνπ από πιεπξάο θξάηνπο, αιιά ζηελ αιινηξίσζή ηνπ από ηα θνηλσληθά πξόηππα θαη ηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο. Γειαδή ην πξόβιεκα δελ είλαη ν κπάηζνο πνπ θπλεγάεη ηνλ αλαξρηθό, όζν ν κπάηζνο πνπ ν αλαξρηθόο έρεη κέζα ηνπ. Κάηη πνπ ηζρύεη ηδίσο ζηηο αλεπηπγκέλεο ρώξεο ηεο Γπηηθήο Δπξώπεο, όπνπ βιέπεηο αλζξώπνπο πνπ ην παίδνπλ αλαξρηθνί, λα κελ θαηεβαίλνπλ ζην πεδνδξόκην, όζεο θνξέο θη αλ ηνπο θαινύλ νη δηάθνξεο αλαξρηθέο νξγαλώζεηο. ΢ηελ Διιάδα, όπνπ ππάξρνπλ θαη κεξηθνί αλαξρηθνί πξαγκαηηθά αθνζησκέλνη ζηνλ αγώλα, απηή ε αιινηξίσζε ηνπ αλαξρηθνύ ρώξνπ έρεη θαηαζηξνθηθόηαηεο ζπλέπεηεο, όπσο π.ρ. ε εγθαηάιεηςε αλζξώπσλ, όπσο ν Παλαγηώηεο Γαγγιίαο, ζηα ρέξηα ηνπ θξάηνπο κε απνηέιεζκα ηνλ ζάλαηό ηνπο. Οη άλζξσπνη πνπ "ην ιέεη ε θαξδηά ηνπο", όπσο ν Μηράιεο Πξέθαο, ή νη ηέζζεξηο ζπιιεθζέληεο, νδεγνύληαη ιόγσ ηεο απάζεηαο θαη ηεο αδηαθνξίαο ησλ άιισλ ζε κηα ηέηνηα απνκόλσζε, πνπ θαηόπηλ ιεηηνπξγνύλ γηα ην θξάηνο ζαλ εύθνια ζύκαηα. Γηα λ' αλαθέξσ κόλν ηηο ζρεηηθά πξόζθαηεο δνινθνλίεο αγσληζηώλ, ν Υξήζηνο Σζνπηζνπβήο δνινθνλήζεθε, ν Μηράιεο Καιηεδάο δνινθνλήζεθε, ν Παλαγηώηεο Γαγγιίαο δνινθνλήζεθε, ν Μηράιεο Πξέθαο δνινθνλήζεθε. Πόζνη πξέπεη λα δνινθνλεζνύλ αθόκε από ην θξάηνο, γηα λα ζηακαηήζνπλ νη αλαξρηθνί λα αδηαθνξνύλ γηα ηελ ηύρε εξσηθώλ αγσληζηώλ, όπσο ν Φνιίλη, ή, γηαηί όρη, ν Μαξαγθάθεο; 'Δλαο λεαξόο Σνύξθνο θαηαδηθάζηεθε ζε 20 κέξεο θπιαθή γηα θζνξά μέλεο ηδηνθηεζίαο θαη αιεηεία, επεηδή έζπαζε κηα βηηξίλα εζηηαηνξίνπ θαη έθιεςε έλα πηάην ληνικαδάθηα θαη δύν κπνπθάιηα

θξαζί. ΢ηε δίθε εμήγεζε ζηνπο δηθαζηέο όηη νύηε ζην ζηξαηόπεδν πξνζθύγσλ ηνπ Λαπξίνπ δελ ηνλ αθήλνπλ λα κείλεη, νύηε δνπιεηά βξίζθεη, κε απνηέιεζκα λα θνηκάηαη ζηελ παξαιία ηνπ Λαπξίνπ θαη λα κελ έρεη λα θάεη. Οη δηθαζηέο ηνλ θιείζαλε ζηελ θπιαθή, ηηκσξώληαο ηνλ επεηδή κε ηελ ζηάζε ηνπ αξλήζεθε λα πεζάλεη αδηακαξηύξεηα από ηελ πείλα. Αλ όινη, όζνη βξίζθνληαη ζην ηειεπηαίν ζθαινπάηη ηεο έζραηεο θηώρεηαο, πξνζπαζνύζαλ λα απνθύγνπλ έηζη ηνλ ζάλαην από ηελ πείλα, νη δηθαζηέο ζα ηνπο έθιεηλαλ ζηηο θπιαθέο ρσξίο θακηά εζηθή αλαζηνιή. Γελ θαίλεηαη λα έρνπλ αιιάμεη θαζόινπ νη δηθαζηέο από ηελ επνρή, πνπ ν Βίθησξ Οπγθώ πεξηγξάθεη ζην βηβιίν ηνπ "Οη 'Αζιηνη". Αλ θαη από ηόηε έρνπλ πεξάζεη πεξίπνπ 100 ρξόληα, κόλν νη πνηλέο έρνπλ αιιάμεη θη όρη ε λννηξνπία ησλ δηθαζηώλ.

Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 1987 Ο ππνπξγφο Γηθαηνζχλεο Κνπηζφγησξγαο δελ ππφγξαςε αθφκε ηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη. Καζπζηεξεί ηελ ππνγξαθή κε ην αηηηνινγηθφ φηη κειεηάεη ηελ ππφζεζε. Αλ ιάβνπκε ππφςε φηη ν Φνιίλη ρηεο ζπκπιήξσζε ηέζζεξηο κήλεο ζηηο Διιεληθέο θπιαθέο, θη φηη έρεη θαηαδηθαζηεί ζε ηέζζεξηο κήλεο γηα ρξήζε πιαζηνχ δηαβαηεξίνπ, ε ζπλέρηζε ηεο θξάηεζήο ηνπ έρεη λφεκα κφλν αλ γξαθεηνθξαηηθνί ιφγνη θαζπζηεξνχλ ηελ δηαδηθαζία ηεο έθδνζεο. 'Οκσο ηέηνηνη ιφγνη δελ ππάξρνπλ θαη γη απηφ ζα έπξεπε λα αθεζεί ειεχζεξνο. Κη φκσο βξίζθεηαη αθφκα ζηελ θπιαθή θαη ζπλερίδεη ηελ απεξγία πείλαο. Γελ ιέσ γηα απεξγία δίςαο, γηαηί ζεσξψ απίζαλν λα θάλεη 8 κέξεο απεξγίαο δίςαο, λα είλαη έηνηκνο λα πεζάλεη θη νη εθεκεξίδεο λα κελ γξάθνπλ ιέμε, φηαλ γξάθνπλ γηα ηελ απάληεζε ηνπ Κνπηζφγησξγα ζην ζέκα Φνιίλη. Πάλησο, φπσο έρσ μαλαγξάςεη, ε πιεξνθφξεζε πνπ δίλνπλ νη εθεκεξίδεο πάλσ ζην ζέκα Φνιίλη είλαη ζθαλδαιηζηηθά ειιηπήο. Ο Λαδφπνπινο βξίζθεηαη απφ ρηεο ην πξσί ζην 424 ΢ηξαηησηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Θεζζαινλίθεο. Δθεί πήγε κφλνο ηνπ κεηά ηελ ιήμε ηεο ηεηξαήκεξεο άδεηαο πνπ ηνπ είραλ δψζεη κεηά ηελ νξθσκνζία. Αηηία ηεο επίζθεςήο ηνπ ζην 424, ζχκθσλα κε ηα ιεγφκελα θίινπ ηνπ πνπ ηνλ ζπλφδεςε κέρξη εθεί, είλαη νη πφλνη ζην ζηνκάρη. Απ' φ, ηη θαίλεηαη ν Λαδφπνπινο δελ έρεη αθφκε ζεθψζεη ηα ρέξηα απέλαληη ζηνπο ζηξαηνθξάηεο, κνινλφηη ζε θάπνηεο θάζεηο θαίλεηαη λα εγθαηαιείπεη ηνλ αγψλα γηα ηελ ππεξάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ. Ο ππνπξγφο Δζληθήο 'Ακπλαο Υαξαιακπφπνπινο, κέζσ ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ, δειψλεη θαζαξά φηη θαιχπηεη απφιπηα ηηο κεζνδεχζεηο ησλ ζηξαηνθξαηψλ ζε βάξνο ηνπ Λαδφπνπινπ. Παξ' φια απηά θαη νη δεκνζηνγξάθνη δελ ην βάδνπλ θάησ θαη παξαθνινπζνχλ απφ θνληά, ηα φζα πθίζηαηαη ν Λαδφπνπινο. Δίκαη ζίγνπξνο φηη νη αμησκαηηθνί ηνπ ζηξαηνπέδνπ ησλ Θεξκψλ Νηγξίηαο, φπνπ αλήθεη ν Λαδφπνπινο, ζα βξίδνπλ απφ ην πξσί σο ην βξάδπ απηφλ, πνπ επέιεμε ην ζηξαηφπεδφ ηνπο γηα ζσθξνληζηήξην ηνπ Λαδφπνπινπ. Βέβαηα δελ ζα ηνλ βξίδνπλ θαλεξά. Θα αλαγθάδνληαη λα ππνθξίλνληαη ηνπο ήξεκνπο, άζρεηα αλ απηφ ηνπο αλαγθάδεη λα θαηαλαιψλνπλ δεθάδεο εξεκηζηηθά ράπηα θάζε κέξα. Κη άιιεο εθαηνληάδεο εθαηνκκχξηα επελδχνληαη ζηελ Εάθπλζν. Ο Δ.Ο.Σ. αλαθνίλσζε φηη ζα θαηαζθεπάζεη "πισηή πνιηηεία" απφ ηερλεηέο λεζίδεο κέζα ζην ιηκάλη ηεο Εαθχλζνπ. Αιίκνλν ζην δνινθνλεκέλν δεπγάξη. Γελ λνκίδσ λα είραλε πνηέ θαληαζηεί ην πφζν κεγάια ζπκθέξνληα απεηιήζεθαλ απφ ηελ εθδξνκή ηνπο ζηε Εάθπλζν. Ζ δνινθνλία ηνπο ζθεπάδεηαη θάζε κέξα κε φιν θαη πεξηζζφηεξα εθαηνκκχξηα. Δκείο ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο εκέξαο ην βγάιακε πάιη ζην ζπίηη. Σν βξάδπ πήγακε κέρξη ην ζπίηη ηνπ αδειθνχ ηεο ΢νθίαο. Φχγακε απφ θεη γχξσ ζηηο εληεθάκηζε θαη επί ηξία ηέηαξηα, πεξίπνπ, πεξηκέλακε άδηθα λα πεξάζεη θαλέλα ιεσθνξείν. Απφ ηηο 12 θαη κεηά πεξηκέλακε ζηε ΢πγγξνχ. Αθνχ επί έλα ηέηαξην πεξηκέλακε θη εθεί άδηθα, βιέπνληαο κφλν απηνθίλεηα λα πεξλάλε, θαη πνιιά λα

ζηέθνληαη γηα λα θάλνπλ παδάξηα κε θάπνηνπο ηξαβεζηί ή θάπνηεο εθδηδφκελεο θνπέιεο πνπ έθαλαλ πηάηζα ζην απέλαληη κέξνο ηνπ δξφκνπ, απειπηζηήθακε θαη γπξίζακε κε ηαμί. Δίλαη ιππεξφ λα βιέπεηο κηα νιφθιεξε κεγαινχπνιε, φπσο ε Αζήλα, λα δεη ζε ηφζν απζηεξά θαζνξηζκέλα ρξνληθά πιαίζηα, πνπ ζε αλαγθάδνπλ, νηηδήπνηε θη αλ θάλεηο, λα θνηηάο ζπλέρεηα ην ξνιφη ζνπ. 'Οπσο είλαη ιππεξφ λα βιέπεηο αλζξψπνπο λα πνπιάλε ην ζψκα ηνπο γηα λα ηθαλνπνηνχληαη νη ζεμνπαιηθά δηεζηξακκέλνη, επεηδή ε θνηλσλία ηνπο έρεη ζηεξήζεη απφ νπνηαδήπνηε άιιε δηέμνδν γηα λα εμαζθαιίζνπλ κηα θάπσο άλεηε επηβίσζε. 'Οηαλ πέθηεη ε λχρηα πάλσ ζηελ πφιε, βιέπεηο πνιιέο θνξέο πξάγκαηα πνπ ζπλζέηνπλ ηελ πξαγκαηηθή εηθφλα ηεο δσήο ηεο, ηα νπνία είλαη πνιχ δχζθνιν λα βγνπλ ειεχζεξα ζην θσο ηεο κέξαο. 'Δηζη νη κάδεο ησλ θαζηζηηθνπνηεκέλσλ κηθξναζηψλ θαη ησλ κηθξναζηηθνπνηεκέλσλ εξγαηψλ κπνξνχλ λα θακψλνληαη, φηη ηέηνηα πξάγκαηα είλαη πνιχ καθξηά ηνπο θαη πνηέ δελ πξφθεηηαη λα ζπκβνχλ ζηελ δηθή ηνπο νηθνγέλεηα. 'Αζρεηα αλ απηνί νη ίδηνη απνηεινχλ ηνπο πην ζπρλνχο πειάηεο ηνπ έξσηα επί πιεξσκή. Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 1987 Ο ιηκεληθφο Νίθνο Βαβνπξάθεο πξνθπιαθίζηεθε ρηεο κεηά ηελ απνινγία ηνπ ζηνλ αλαθξηηή. Με ηνπο δεκνζηνγξάθνπο δελ ζέιεζε λα κηιήζεη, κίιεζε φκσο ν δηθεγφξνο ηνπ, πνπ ιίγν-πνιχ επαλέιαβε φζα είρε πεη ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο ηελ Γεπηέξα. Καηά ηα θαηλφκελα ν ιηκεληθφο είλαη πηα έξκαην ηνπ δηθεγφξνπ ηνπ θαη ησλ ζπγγελψλ ηνπ. Μεηά απ' φια απηά ε ζέζε ηνπ δηαρσξίδεηαη απφ ηελ ζέζε ησλ άιισλ ηεζζάξσλ ζπιιεθζέλησλ θαη δελ λνκίδσ, φηη ζα αζρνιεζεί καδί ηνπ θαλέλα θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο. Γελ μέξσ θηφιαο, γηαηί κέρξη ηψξα ε "Δπηηξνπή Πιεξνθφξεζεο θαη Αιιειεγγχεο" δελ έρεη πάξεη θακηά ζέζε, δεκφζηα ηνπιάρηζηνλ, πάλσ ζ' απηφ ην ζέκα. ΢ηηο θπιαθέο Δπηαππξγίνπ (Γεληί Κνπιέ) ηεο Θεζζαινλίθεο έγηλε εμέγεξζε. Κακηά ηξηαληαπεληαξηά θξαηνχκελνη ακπαξψζεθαλ ζ' έλα ζάιακν θαη δήηεζαλ λα δνπλ ηνλ ππνπξγφ Βφξεηαο Διιάδαο. Βέβαηα απηφο, αδηάθνξνο ηειείσο γηα ηα βαζαληζηήξηα πνπ νδεγνχλ ηνπο θξαηνπκέλνπο ζε εμεγέξζεηο, δελ θαηαδέρηεθε λα ηνπο δεη θαη ζηελ ζέζε ηνπ έζηεηιε έλαλ εηζαγγειέα, έλαλ αζηπλνκηθφ δηεπζπληή θαη πνιινχο κπάηζνπο δηςαζκέλνπο γηα μχιν. Οη θξαηνχκελνη είδαλ θη απφεηδαλ θαη πξνθεηκέλνπ λα ηνπο θάλνπλ ιηψκα ζην μχιν μεακπαξψζεθαλ. Οη εθεκεξίδεο θξχςαλε ζθφπηκα ηα αηηήκαηά ηνπο, θαζψο θαη ηελ αθνξκή ηεο εμέγεξζεο. Σψξα πνπ ε λφκηκε καθία απφ θξαηηθνχο εθπξνζψπνπο έρεη δηψμεη απφ ηελ Θεζζαινλίθε ηνπο κνλαδηθνχο εηζαγγειείο πνπ απνηεινχζαλ θξαγκφ ζηα εγθιεκαηηθά ηεο ζρέδηα, δει. ηελ Υξπζνχια Γηαηαγάλα θαη ηνλ Λνγνζέηε, νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηηο θπιαθέο Δπηαππξγίνπ ζα έρνπλ γίλεη πάιη αθφξεηεο, κε ζπλέπεηα νη θξαηνχκελνη λα κελ έρνπλ άιιν δξφκν απφ ηνλ δξφκν ηεο εμέγεξζεο. Καη βέβαηα νη δεκνζηνγξάθνη αδηαθνξνχλ πιήξσο γηα ηελ ηχρε απηψλ ησλ δπζηπρηζκέλσλ αλζξψπσλ. 'Οζν φκσο ζπλερίδεηαη απηή ε θαηάζηαζε νη εμεγέξζεηο ζα πιεζαίλνπλ. Σν ίδην ην θξάηνο ζηξέθεη ηνπο θξαηνχκελνπο πξνο ηελ εμέγεξζε, κε ην λα

ηνπο αθαηξεί θάζε κέζν λνκηθήο πξνζηαζίαο θαη ησλ πην ζηνηρεησδψλ αθφκα δηθαησκάησλ ηνπο. Δκείο θη απηήλ ηελ εκέξα ηελ βγάιακε κέζα ζην ζπίηη θη εγψ αζρνιήζεθα απνθιεηζηηθά κε ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ εκεξνινγίνπ. Υαξηί απφ ηνλ ζηξαηφ δελ κνπ έρεη έξζεη αθφκα αιιά θξίλσ άζθνπν λα πάεη θάπνηνο ζηελ ΢ηξαηνινγία λα ξσηήζεη. Σν θξίλσ άζθνπν, γηαηί εθφζνλ μέξσ φηη δελ πξφθεηηαη λα μεκπεξδέςσ εχθνια, πξέπεη λα ζπλεζίζσ ζηελ ηδέα λα είκαη δηαξθψο έηνηκνο, γηα φ, ηη ήζειε πξνθχςεη. 'Δρσ πεξάζεη ηφζα θαη ηφζα πνπ έρσ θαηαιάβεη πηα φηη, εθφζνλ αξληέκαη λα ππνηαρηψ ζηηο βξψκηθεο νξέμεηο ησλ αθεληηθψλ, απηνί δελ πξφθεηηαη πνηέ λα κε αθήζνπλ ήζπρν. Θα βξίζθνπλ πάληα ηξφπνπο λα κνπ θάλνπλ ηελ δσή δχζθνιε. Αξγά ην βξάδπ θαηνξζψζακε θαη επηθνηλσλήζακε κε ηελ παιηά καο θίιε θαη δηθεγφξν καο Διέλε Γεκνπιέα. Μαο είπε φηη ν ιφγνο πνπ δελ ηελ βξίζθνπκε ζην ηειέθσλν, είλαη φηη νη ππεξεζίεο ππνθινπψλ ηεο ην αρξεζηεχνπλ θάζε ηφζν θαη ιηγάθη. ΢' φιε ηελ δηάξθεηα ηνπ ηειεθσλήκαηνο αθνχγακε δηάθνξνπο "κπζηήξηνπο" ζνξχβνπο λα παξεκβάιινπλ ζηελ ζπλνκηιία καο. Παξ' φια απηά είπακε κεξηθά πξάγκαηα, γηαηί νη ραθηέδεο, ηνπιάρηζηνλ εκάο θαη ηελ Διέλε, δελ κπνξνχλ λα καο θνβίζνπλ. Κνηλή καο δηαπίζησζε ήηαλ, φηη ηα πξφζθαηα γεγνλφηα ζε βάξνο ηνπ αλαξρηθνχ ρψξνπ ήηαλ θαηφξζσκα ησλ ραθηέδσλ, πνπ ιπκαίλνληαη απηφλ ηνλ ρψξν. ΢πκθσλήζακε ζην φηη ηα παηδηά, πνπ παξαζχξνληαη απφ απηνχο, ζα έπξεπε λα ηνπο αληηιακβάλνληαη, πξψη' απ' φια, απφ ηελ εμνπζηαζηηθή ηνπο ζπκπεξηθνξά. Δμνπζία θαη αλαξρηζκφο δελ ζπκβαδίζαλε πνηέ θαη δελ πξφθεηηαη πνηέ λα ζπκβαδίζνπλ. Καη ε Διέλε αληηιακβάλεηαη ηελ αλάγθε λ' απνθαιχςνπκε απηνχο ηνπο πξάθηνξεο ηνπ θξάηνπο, πνπ έρνπλ παξεηζθξήζεη ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν, ζαλ απαξαίηεην πξσηαξρηθφ βήκα γηα νπνηαδήπνηε παξαπέξα νξγάλσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ αλαξρηθψλ. Γπζηπρψο ιίγνη είλαη απηνί πνπ δίλνπλ ηελ ζεκαζία πνπ πξέπεη ζ' απηήλ ηελ ζεκειηψδε αλαγθαηφηεηα. Παρασκευή 23 Οκτωβρίου 1987 'Αιιε κηα αλαθνίλσζε απφ επηζηεκνληθφ ζχιινγν ήξζε λα πξνζηεζεί ζηελ ζσξεία αλαθνηλψζεσλ-δηακαξηπξηψλ γηα ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θξάηνπο ζε βάξνο ηνπ Λαδφπνπινπ, θαζψο θαη φζσλ δελ κπνξνχλ λα ζηξαηεπζνχλ γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο. Απφ ηνλ ΢χιινγν Διιήλσλ Φπρνιφγσλ απηήλ ηελ θνξά. Μέρξη ζηηγκήο θαλέλαο επηζηεκνληθφο ζχιινγνο, νχηε θαλέλαο επψλπκνο πνιίηεο, δελ έρεη πάξεη ην κέξνο ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ ζηξαηνθξαηψλ. Οη κφλνη πνπ ππεξαζπίδνληαη ηελ θπβέξλεζε είλαη ε ζνζηαιθαζηζηηθή εθεκεξίδα "Απξηαλή" πνπ κε δεκνζηεχκαηά ηεο άξρηζε ηελ εθζηξαηεία "νη ηξεινί ζηα ζχλνξα", θαη δηάθνξνη ζηξαηησηηθνί ή πξψελ ζηξαηησηηθνί πνπ γξάθνπλ γξάκκαηα ζηηο εθεκεξίδεο, παίδνληάο ην "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο". Σν πξσί βξήθακε επηηέινπο ηνλ Θφδσξν Μεγαιννηθνλφκνπ ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γξνκνθατηείνπ. Γηαπίζησζε κηα παξαπέξα επηδείλσζε ηεο ςπρηθήο κνπ πγείαο πνπ ηελ εμεγεί ζαλ ζπλέπεηα ηνπ άγρνπο, ηεο αλαζθάιεηαο θαη ηεο αγσλίαο, πνπ κνπ πξνθαιεί ε

πξνζκνλή ηεο θιήζεο κνπ απ' ηνλ ζηξαηφ. ΢πδεηήζακε θαη γηα ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζην Γξνκνθατηεην, θαζψο θαη γηα ηνλ αγψλα ησλ πην πξννδεπηηθψλ ςπρηάηξσλ γηα λα αλνίμνπλ νη θιηληθέο "γηα αλήζπρνπο ςπραζζελείο", πνπ ππάξρνπλ ζην ςπρηαηξείν απηφ. Απ' φ, ηη θαηάιαβα, ζην ρψξν ηεο ςπρηαηξηθήο γίλνληαη ηζηνξηθέο αιιαγέο ζηελ Διιάδα. Οη γηαηξνί θαη ην λνζειεπηηθφ πξνζσπηθφ έρνπλ αγαλαθηήζεη κε ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηα Διιεληθά ςπρηαηξεία, θαηάζηαζε πνπ ιίγα έρεη λα δειέςεη απφ ηνλ κεζαίσλα, θαη είλαη απνθαζηζκέλνη λα πάξνπλ ηελ ηχρε ησλ ςπρηαηξείσλ ζηα ρέξηα ηνπο. Ο ίδηνο ν Θφδσξνο Μεγαιννηθνλφκνπ αληηκεησπίδεη ην ελδερφκελν δηψμεσλ γηα έλα άξζξν, πνπ είρε δεκνζηεπηεί ζην πεξηνδηθφ "ΑΝΣΗ" ηνλ Φιεβάξε απηνχ ηνπ ρξφλνπ, φπνπ πεξηέγξαθε ηελ άζιηα θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζην Γξνκνθατηεην. Δγψ, βιέπνληαο φηη ν θαηξφο πεξλάεη θαη φπνπ λα 'λαη ζα κνπ έξζεη ραξηί απφ ην ζηξαηφ, έθαλα αίηεζε ζηελ γξακκαηεία ησλ εμσηεξηθψλ ηαηξείσλ γηα πηζηνπνηεηηθφ. Μαο είπαλε λα πάκε λα ην πάξνπκε Σεηάξηε κε Πέκπηε. Διπίδσ λα πξνιάβσ λα ην πάξσ πξηλ λα έξζεη ην ραξηί ηνπ ζηξαηνχ. Κη άιια εθαηνκκχξηα ξίρλνληαη ζηελ Εάθπλζν. ΢ην λεζί απηφ εγθαηληάζηεθε ρζεο λέα γξακκή ζχλδεζεο ησλ Ηφλησλ λεζηψλ ηεο "Οιπκπηαθήο Αεξνπνξίαο". Μ' φια απηά ηα έξγα ππνδνκήο πνπ γίλνληαη ζηε Εάθπλζν κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ δεπγαξηνχ, ε δνινθνλία απηή θαληάδεη ζαλ αλζξσπνζπζία γηα ην ζηέξησκα ηνπο. Σν γεγνλφο φηη νη 'Διιελεο έρνπλ θηάζεη ζην ηέινο ηνπ 20νχ αηψλα θαη θάλνπλ αθφκα αλζξσπνζπζίεο, δείρλεη ην πφζν νπηνπηζηέο είλαη θαηά βάζνο, φζνη ειπίδνπλ ζε θάπνηνλ εμαλζξσπηζκφ ηεο Διιεληθήο θνηλσλίαο, φζνη ειπίδνπλ φηη ε Διιάδα κπνξεί λα κνηάζεη κε ηα θξάηε ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο. Βέβαηα απηνί πνπ καο θπβεξλάλε δελ λνκίδνπλ θαζφινπ θάηη ηέηνην, γη απηφ έρνπλ ξηρηεί κε ηα κνχηξα ζην λα ηξψλε ζε βάξνο ηνπ δεκνζίνπ, αληί λα αλαιψλνληαη ζ' νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ηνπ θξάηνπο. Να δνχκε ηί άιιν ζα ζθεθηνχλ λα θάλνπλ γηα ηελ Εάθπλζν. Βέβαηα, φ, ηη θαη λα θάλνπλ, θαλείο δελ ζα ηνπο ξσηήζεη γηαηί ελδηαθέξνληαη ηφζν γη απηφ ην λεζί. Σάββατο 24 Οκτωβρίου 1987 Δπηηέινπο ε "Διεπζεξνηππία" έγξαςε γηα ηνλ Φνιίλη. Σειηθά ν Φνιίλη φλησο θάλεη απεξγία δίςαο απφ ηελ πξνπξνεγνχκελε Σεηάξηε αιιά επηβηψλεη αθφκα, επεηδή ηνπ έρνπλ βάιεη νξνχο. Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη, αλ ην ζειήζνπλ, ζα ηνπ θάλνπλ θαη αλαγθαζηηθή ζίηηζε. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν αλαγθάδνπλ έλαλ θξαηνχκελν, λα κελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη νχηε ην ηειεπηαίν φπιν πνπ ηνπ έρεη απνκείλεη, γηα λα ππεξαζπίζεη ηα δηθαηψκαηά ηνπ: Σελ απεξγία πείλαο. Παξήγνξν είλαη ην γεγνλφο φηη ρηεο ηνλ κεηαθέξαλε ζε πνιηηηθφ λνζνθνκείν: ΢ην Γεληθφ Κξαηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Νίθαηαο. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη απηφ δελ έγηλε απφ ελδηαθέξνλ ηνπ θξάηνπο. Ο Φνιίλη κεηαθέξζεθε ιίγν πξηλ απφ ηελ επίζθεςε ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ ηνπ πξνέδξνπ ηεο Δ.Η.Ν.Α.Π. Νίθνπ Μαληνχ, ηεο δηθεγφξνπ Σαζίαο Υξηζηνδνπινπνχινπ, ηνπ δηθεγφξνπ Παλαγηψηε

Καλειιάθε θαη ηνπ γξακκαηέα ηεο Δ.Κ.Ο.Ν. Ρήγαο Φεξαίνο Νίθνπ Φίιε. ΢ην ηέινο απηνί φινη επηζθέθηεθαλ ηνλ Φνιίλη ζην Γεληθφ Κξαηηθφ ηεο Νίθαηαο. ΢ηελ ζπλνκηιία πνπ είρε καδί ηνπο ν Φνιίλη, δήισζε φηη ζα ζπλερίζεη ηελ απεξγία πείλαο θαη δίςαο κέρξη λα αλαγλσξηζηεί ζαλ πνιηηηθφο θξαηνχκελνο θαη λα κελ εθδνζεί ζηελ Ηηαιία, θαη φηη δελ ζέιεη λα πεζάλεη θαη επραξηζηεί φζνπο ηνπ ζπκπαξίζηαληαη κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν. Μεγάιε θαξδηά ν Φνιίλη. Σέηνηνη άλζξσπνη ζα έπξεπε λα εκπλένπλ ηνπο λένπο θη φρη νη πνξσκέλνη δνινθφλνη ηχπνπ Ράκπν, πνπ ηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο ηνπο δηαθεκίδνπλ κ' νπνηνλδήπνηε ηξφπν. Αηζζάλνκαη ηηκή κνπ λα κπνξψ λα πξνζζέζσ θαη ην παξακηθξφ ζηελ ζπκπαξάζηαζε πξνο ηνλ εξσηθφ ηνπ αγψλα. Κξίκα πνπ δελ ζθέπηεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν θαη ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθψλ ηεο Διιάδαο. Δγψ αθφκα πεξηκέλσ ραξηί απ' ην ζηξαηφ. Αθνχ φκσο δελ ήξζε κέρξη ζήκεξα, ηνπιάρηζηνλ κνπ έθπγε ε αλεζπρία φηη κνπ εηνηκάδνπλ θνκπίλα κε ηηο εκεξνκελίεο. Σψξα αλ έξζεη ην ραξηί, ζα πξέπεη λα κνπ δίλεη πξνζεζκία γηα παξνπζίαζε ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγψλ απφ 26 Οθησβξίνπ κέρξη 25 Ννεκβξίνπ. Οπφηε ζα έρσ θαηξφ λα πξνεηνηκάζσ ηελ άκπλά κνπ. Καηά ηα άιια ε κέξα πέξαζε ρσξίο ηίπνηα ηδηαίηεξν, πέξα απφ έλα ξαληεβνχ πνπ είρακε ην απφγεπκα κ' έλαλ θίιν, κε ηνλ νπνίν ζπδεηήζακε γηα δηάθνξα εξσηεκαηηθά πνπ δεκηνπξγνχλ νη ηειεπηαίεο εμειίμεηο ζε ζρέζε κε ηνλ ρψξν ησλ αλαξρηθψλ. Καη απφ απηήλ ηελ ζπδήηεζε εγψ θαη ε ΢νθία δηαπηζηψζακε φηη πνιχο θφζκνο ζθέπηεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν, φπσο θη εκείο. Απιά δελ έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα αθνπζηνχλ δεκφζηα νη απφςεηο ηνπ. Απηά πνπ ζπκβαίλνπλ είλαη ηφζν ρνληξά πνπ, απφ έλα ζεκείν θη έπεηηα, φζνη είλαη θάπσο κπαζκέλνη ζηα πξάγκαηα, δελ κπνξνχλ λα πξνθαζίδνληαη άγλνηα. 'Οηαλ θάπνηνο θάλεη φηη δελ βιέπεη απηά πνπ βιέπνπλ ηφζνη άιινη, θαη ηνπ ην ιέλε φηη ηα βιέπνπλ, δελ κπνξεί παξά λα ππνθξίλεηαη. Κη απηή ε ππνθξηζία κπνξεί λα πξνέξρεηαη ή απφ ζπκκεηνρή ζ' απηά πνπ ζπκβαίλνπλ ή απφ θφβν. Κη φηαλ ιέσ ζπκκεηνρή, ελλνψ ηελ ζθφπηκε θαη εθνχζηα δηαζπνξά ςεπδψλ εηδήζεσλ. Θα 'ξζεη άξαγε ε επνρή λα απνθαιπθζεί "πνηφο είλαη πνηφο" ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν; 'Ζ ζα παξακείλνπκε κηα δσή αλαγθαζκέλνη λα θαζφκαζηε ζην ίδην ηξαπέδη κε ηνπο θάζε ινγήο ραθηέδεο; Πφζα παηδηά πξέπεη λα κπνπλ αθφκε ζηελ θπιαθή, γηα λα πάςνπλ λα καο ζχξνπλ ζαλ ηα πξφβαηα ζηελ ζθαγή; Κυριακή 25 Οκτωβρίου 1987 Μηα βδνκάδα πέξαζε απφ ηελ πξνεγνχκελε Κπξηαθή πνπ έγξαθα γηα ηνλ Φνιίλη γεκάηνο αλεζπρία, γηα ελδερφκελν ζάλαηφ ηνπ απφ απεξγία δίςαο. Σειηθά κφλν ρηεο βγήθε ζηε θφξα ην γεγνλφο φηη ηνπ θάλνπλ νξνχο, θάηη πνπ πξέπεη λα ην 'μεξαλ ηφζν θαηξφ νη δεκνζηνγξάθνη θαη γη απηφ δελ έβαιαλ πνηέ δήηεκα, φηη θηλδπλεχεη λα πεζάλεη απφ κέξα ζε κέξα. Απνδείρηεθε φηη νη 'Διιελεο ΢νζηαιηζηέο ζην δήηεκα ηεο απεξγίαο πείλαο θξαηνπκέλσλ, πηνζεηνχλ ηελ ηαθηηθή ησλ Γεξκαλψλ ΢νζηαιδεκνθξαηψλ ηεο θπβέξλεζεο ΢κηη. 'Οκσο ε ηαθηηθή πνπ εθάξκνζε ε θπβέξλεζε ησλ ΢νζηαιδεκνθξαηψλ ζηελ Γεξκαλία, επηθξίζεθε απφ πνιινχο θαη

ηδηαίηεξα απφ ηνπο αληηπάινπο ηνπο Υξηζηηαλνδεκνθξάηεο. Δδψ θαλέλαο δελ έρεη κηιήζεη κέρξη ηψξα γη απηφ ην ζέκα, γηαηί ζε ηφζν ζνβαξά δεηήκαηα, φπσο ε αληηκεηψπηζε ησλ ραξαθηεξηδφκελσλ απφ ηνπο Ακεξηθαλνχο ηκπεξηαιηζηέο ζαλ ηξνκνθξαηψλ, φια ηα πνιηηηθά θφκκαηα ηεο Διιάδαο γίλνληαη έλα θαη εθιείπεη αθφκα θαη ε παξακηθξή ππνςία αληηπνιίηεπζεο. 'Οζνλ αθνξά δε αλεμάξηεηνπο δεκνζηνγξάθνπο, νχηε είρακε ζην παξειζφλ, νχηε έρνπκε, νχηε πξφθεηηαη λα απνθηήζνπκε, πξάγκα πνιχ θπζηθφ, αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη, αλ έλαο δεκνζηνγξάθνο επηρεηξήζεη λα αλεμαξηεηνπνηεζεί, φρη κφλν ζα δησρηεί απφ ηελ εθεκεξίδα ηνπ, αιιά θαη θαλέλαο δελ ζα δηακαξηπξεζεί γη απηφ. Σέινο πάλησλ απηή ε παξαηεηλφκελε αβεβαηφηεηα γηα ηελ ηχρε ηνπ Φνιίλη ζηγά-ζηγά γίλεηαη θάηη κε ην νπνίν εμνηθεηψλεηαη ην ζπλαίζζεκα, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη κηα αίζζεζε ιεο θη ν Φνιίλη θάλεη ρξφληα απεξγία πείλαο θαη δίςαο. Κάηη πνπ ην απνθαιχπησ λα ζπκβαίλεη θαη κε ηνλ ίδην κνπ ηνλ εαπηφ, εθφζνλ ην γεγνλφο φηη δελ πεξηκέλσ ηνλ ζάλαην ηνπ Φνιίλη ζην άκεζν κέιινλ, κε θάλεη λα αλεζπρψ πνιχ ιηγφηεξν γηα ηελ ηχρε ηνπ. Κη φκσο δελ ζα 'πξεπε, γηαηί ζήκεξα ν Φνιίλη θιείλεη 48 κέξεο απεξγίαο πείλαο θαη 12 κέξεο απεξγίαο δίςαο, άζρεηα αλ δηαηεξείηαη δσληαλφο κε νξνχο. Σψξα ην ηί θάλεη ηελ θπβέξλεζε λα κελ πξνρσξάεη ζηελ πξνζππνγξαθή ηεο απφθαζεο γηα έθδνζε, παξακέλεη άγλσζην. Δκείο θη απηήλ ηελ Κπξηαθή δελ βγήθακε απ' ην ζπίηη. Δγψ θάζεζα θαη ζπκπιήξσζα ηηο θαηαγξαθέο ζην εκεξνιφγην πνπ ηηο είρα παξαηήζεη ηηο ηειεπηαίεο κέξεο. Με πεηξάδεη θάπσο ην γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξεο κέξεο πεξλάλε γηα κέλα ρσξίο λα ζπκβαίλεη ηίπνηα ζεκαληηθφ, γηα ην νπνίν ζα κπνξνχζα λα γξάςσ ζην εκεξνιφγην, φκσο ην γεγνλφο θαη κφλν φηη έρσ επίγλσζε ηνπ πψο πεξλάεη ε θάζε κνπ κέξα είλαη θάηη, γηαηί δελ "άγνκαη θαη θέξνκαη αζθφπσο". Σν φηη ε θάζε κέξα κνπ δελ γεκίδεη κε ζπληαξαθηηθά ζπκβάληα, είλαη θάηη πνπ δελ νθείιεηαη ζε κέλα, αιιά ζηνλ θπιαθίζηηθν ραξαθηήξα ηεο θνηλσληθήο δσήο. Οη πεξηνξηζκνί πνπ αλαγθάδνπλ εκέλα θαη ηελ ΢νθία λα πεξλάκε ζην ζπίηη καο ηηο πεξηζζφηεξεο ψξεο, ηζρχνπλ θαη γηα ηνλ πεξηζζφηεξν θφζκν, άζρεηα αλ απηφο πξνηηκάεη ηηο ςεπδαηζζήζεηο κηαο δσήο πνπ ηνπ πξνζθέξνπλ καδηθνί ρψξνη απνμέλσζεο, φπσο ηα θαθελεία, νη ηαβέξλεο, νη πακπ, νη ληηζθνηέθ θ.ν.θ. Δκάο ηέηνηεο ςεπδαηζζήζεηο δελ καο πάλε κεηά απ' φια, φζα έρνπκε δήζεη ζηελ δσή καο. 'Οπσο ιέεη θη ν Καβάθεο: "Κη αλ δελ κπνξείο λα θάκεηο ηελ δσή ζνπ φπσο ηελ ζέιεηο, ηνχην πξνζπάζεζε ηνπιάρηζηνλ φζν κπνξείο: κελ ηελ εμεπηειίδεηο κεο ζηελ πνιιή ζπλάθεηα ηνπ θφζκνπ, κεο ζηεο πνιιέο θηλήζεηο θη νκηιίεο. Μελ ηελ εμεπηειίδεηο πηαίλνληαο ηελ, γπξίδνληαο ζπρλά θη εθζέηνληάο ηελ ζησλ ζρέζεσλ θαη ησλ ζπλαλαζηξνθψλ ηελ θαζεκεξηλήλ αλνεζία, σο πνπ λα γίλεη ζα κηα μέλε θνξηηθή". Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί θαηεβήθακε κέρξη ην ππνπξγείν Γηθαηνζχλεο, φπνπ ζα γηλφηαλ ζπγθέληξσζε ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ Φνιίλη νξγαλσκέλε απφ ηελ "Κίλεζε γηα ηελ Τπεξάζπηζε ησλ Πνιηηηθψλ θαη ησλ Κνηλσληθψλ

Γηθαησκάησλ", φπσο είρε γξαθηεί ζηελ "Διεπζεξνηππία" ηνπ ΢αββάηνπ. Απηφ πνπ καο είρε θάλεη εληχπσζε, φηαλ δηαβάζακε ηελ αλαθνίλσζε, ήηαλ φηη δελ δηλφηαλ αθξηβήο ψξα. ΢ην ιεσθνξείν θαζψο πεγαίλακε, ζπλαληήζακε θαη θάπνηνλ πνπ είρακε γλσξίζεη ζην γξαθείν ηεο Καηεξίλαο Ηαηξνπνχινπ θαη ν νπνίνο πήγαηλε θη απηφο ζηελ ζπγθέληξσζε ρσξίο, φπσο θη εκείο, λα μέξεη αθξηβή ψξα. 'Οηαλ ηειηθά θηάζακε θη νη ηξεηο εθεί, δελ είδακε θαλέλαλ. Καζήζακε θάπνην δηάζηεκα πεξηκέλνληαο κήπσο εκθαληζηεί θαλείο, αιιά κάηαηα. Φχγακε ςηιναγαλαθηηζκέλνη κε ηνπο αξηζηεξηζηέο ηεο θίλεζεο απηήο, γηα ην παηρλίδη πνπ καο έπαημαλ. Καηαιάβακε φηη ηειεπηαία ζηηγκή ζα αιιάμαλε γλψκε θαη ζα ζεψξεζαλ θαιχηεξν λα ζπζηήζνπλ θάπνηα επηηξνπή κε επψλπκα άηνκα, γηα λα επηζθεθηνχλ ηνλ ππνπξγφ θαη λα ηνπ κηιήζνπλ γηα ηνλ Φνιίλη. Οη αξηζηεξηζηέο πνηέ δελ έηξεθαλ ηδηαίηεξε ζπκπάζεηα πξνο ηνλ θφζκν πνπ ζπγθεληξψλεηαη θαη δηαδειψλεη ζηνπο δξφκνπο. Απηφ πνπ πάληα ηνπο ελδηέθεξε πεξηζζφηεξν, ήηαλ λα δηθηπψλνληαη κε "πςειά ηζηάκελα" πξφζσπα. Κη απηφ, γηαηί πηζηεχνπλ φηη ε ηζηνξία γξάθεηαη απφ πξσηνπνξίεο. 'Οηαλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αλαγθάδνληαη λα θαηαθχγνπλ ζε ζπγθεληξψζεηο ή πνξείεο, ην θάλνπλ πάληα κε ηνλ θφβν ησλ "εθηξφπσλ". Γηα παξάδεηγκα, ν Νίθνο ν Γηαλλφπνπινο ηεο "Κίλεζεο γηα ηελ Τπεξάζπηζε ησλ Πνιηηηθψλ θαη Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ", φηαλ ε δεχηεξε κεγάιε πνξεία γηα ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ θαηέιεμε ζε κηθξνζπγθξνχζεηο κε ηελ αζηπλνκία, άξπαμε ην κηθξφθσλν ηεο κηθξνθσληθήο εγθαηάζηαζεο πνπ ππήξρε ζηα Πξνπχιαηα, θαη έβξηζε κε ηέηνην κίζνο ηνπο δηαδεισηέο πνπ ζπγθξνχνληαλ κε ηελ αζηπλνκία, πνπ θαη έλαο θαζίζηαο αθφκε ζα ηνλ δήιεπε. Κη φκσο εθείλε ηελ ζηηγκή απηνί νη δηαδεισηέο θπλεγηφληνπζαλ απφ ηα Μ.Α.Σ. θαη θηλδχλεπε άκεζα ε ζσκαηηθή ηνπο αθεξαηφηεηα. Ζ "Διεπζεξνηππία" δεκνζηεχεη απνζπάζκαηα γξάκκαηνο πνπ ππνγξάθεηαη απφ 126 πνιίηεο ησλ Υαλίσλ θαη ην νπνίν θαηαδηθάδεη δξηκχηαηα ηελ ζηάζε ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζηνλ Πξέθα, ζηνπο ζπιιεθζέληεο θαη ζε φζνπο νδεγήζεθαλ ζηελ Αζθάιεηα, ζαλ χπνπηνη γηα ηξνκνθξαηία. Απηνί πνπ ππνγξάθνπλ δειψλνπλ φηη ζα αληηζηαζνχλ κε θάζε κέζν ζηελ δηαδηθαζία θνηλσληθνχ εθθαζηζκνχ. Δίκαη ζρεδφλ βέβαηνο, φηη φζνη ππνγξάθνπλ είλαη αλαξρηθνί. Καη ζεσξψ πνιχηηκν δψξν γηα ηελ Αζθάιεηα ησλ Υαλίσλ απηφλ ηνλ θαηάινγν κε νλφκαηα, γηαηί έηζη ε Αζθάιεηα κπνξεί λα ελεκεξψλεη ρσξίο θφπν ηνπο θαθέινπο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηνπο αλαξρηθνχο ησλ Υαλίσλ. Οπφηε ζα μέξεη πνηνχο λα πηάλεη γηα αλάθξηζε, θάζε θνξά πνπ γίλεηαη θάηη ζηα Υαληά. 'Δλαο αθφκε αλαξρηθφο δνινθνλήζεθε (ν Μηράιεο Πξέθαο) θαη ηέζζεξηο βξίζθνληαη ζηελ θπιαθή θαη παξ' φια απηά νη Υαληψηεο αλαξρηθνί δελ κπφξεζαλ λα θαηαιάβνπλ ην πφζν απαξαίηεηα είλαη ηα κέηξα αζθαιείαο, απηήλ ηελ επνρή ηδηαίηεξα. Αο ειπίζνπκε φηη δελ ζα γίλεη ην ίδην θαη κε ηνπο Αζελαίνπο, αλ θαη φια είλαη πηζαλά κε ηελ άγλνηα θαη ηελ ζχγρπζε πνπ επηθξαηεί. Απφ ην "αζηπλνκηθφ δειηίν" καζαίλνπκε φηη πηάζαλε κηα 23ρξνλε κάλα ηξηψλ παηδηψλ, πνπ ηα έρεη εγθαηαιείςεη ν παηέξαο ηνπο, ε νπνία νκνιφγεζε φηη έβαιε θάπνηεο θσηηέο ζε ιεσθνξεία παξθαξηζκέλα ζε ακαμνζηάζην ηεο Δ.Α.΢., φπνπ ε ίδηα εξγαδφηαλ ζαλ

θαζαξίζηξηα. Απφ ηελ θσηνγξαθία ηεο πνπ δεκνζηεχεη ε "Διεπζεξνηππία", θαίλεηαη φηη έρεη ρηππεζεί άγξηα απφ ηελ αζηπλνκία γηα λα νκνινγήζεη. Βέβαηα, αλ θαη ηα βαζαληζηήξηα ζεσξνχληαη απφ ηνλ λφκν ζαλ θαθνχξγεκα, θαλέλαο εηζαγγειέαο δελ πξφθεηηαη λα παξαπέκςεη ζε δίθε, νπνηνλδήπνηε απφ ηνπο κπάηζνπο πνπ ηελ ζαθαηέςαλε ζην μχιν. ΢ε δίθε ζα παξαπέκςνπλε ηελ ίδηα, φπσο γξάθεη ε εθεκεξίδα, θαη κάιηζηα κε βαξχηαηεο θαηεγνξίεο (θαθνχξγεκα), άζρεηα αλ φινη μέξνπλ πσο φ, ηη έθαλε, ην έθαλε ιφγσ ηεο άζρεκεο ςπρνινγηθήο θαηάζηαζεο θαη ηεο ζχγρπζεο, ζηελ νπνία είρε πεξηέιζεη απφ ηελ δπζηπρία θαη ηελ εγθαηάιεηςε πνπ δνχζε απηή θαη ηα παηδηά ηεο. Κάηη πνπ δήισζε θαη ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο, φηαλ ηελ πεγαίλαλε ζηνλ εηζαγγειέα. Καη ζίγνπξα εηζαγγειέαο θαη αλαθξηηήο ζα ηελ θιείζνπλ νκφθσλα ζηελ θπιαθή, ρσξίο λα ηνπο ελδηαθέξεη, νχηε ζην ειάρηζην, ην ηί ζα απνγίλνπλ ηα ηξία παηδηά ηεο, 7, 3 θαη 2 ρξνλψλ αληίζηνηρα. Δγψ ππνζηεξίδσ φηη απηφ πνπ έθαλε απηή είλαη αζήκαλην, κπξνζηά ζην έγθιεκα πνπ ζα δηαπξάμνπλ ζε βάξνο απηήο θαη ησλ παηδηψλ ηεο απηνί πνπ ζα ηελ ηηκσξήζνπλ. Δίλαη ιππεξφ, αιιά θαλείο δελ ζα θαηεγνξήζεη γη απηφ απηνχο πνπ έρνπλ ζαλ θχξηα απαζρφιεζε, ην λα θαηαζηξέθνπλ ηελ δσή ησλ άιισλ, αθφκα θη αλ απηνί νη άιινη είλαη παηδηά 7, 3 θαη 2 ρξνλψλ. Σν βξάδπ καο επηζθέθηεθε πάιη ν θαιφο καο θίινο. Μέρξη ηψξα καο έρεη θάλεη λα ληψζνπκε φηη ε θηιία καο ζα δηαξθέζεη ζε κάθξνο, άζρεηα αλ απφ ινγηθή άπνςε θάηη ηέηνην είλαη απίζαλν. Αλ φκσο ιεθζεί ππ' φςε, φηη ε γλσξηκία καο είλαη ζπλέπεηα ηνπ φηη μέξσ ηελ γπλαίθα ηνπ απφ ηφηε πνπ εγψ θη απηή ήκαζηαλ κηθξά παηδηά, θαη κεγαιψλακε ζηνλ ίδην ρψξν (ήκαζηαλ γείηνλεο), θαη φηη απφ εθείλε ηελ επνρή πάληα δηαηεξνχζα θάπνηα ππνηππψδε επαθή καδί ηεο, δελ είλαη εληειψο αδχλαην ε θηιία καο λα δηαξθέζεη φπσο δηάξθεζε ε, έζησ θαη ππνηππψδεο, θηιηθή ζρέζε κε ηελ γπλαίθα ηνπ. Μεξηθέο θνξέο νη ζρέζεηο κεηαμχ γεηηφλσλ, φηαλ δεκηνπξγνχληαη βέβαηα ηέηνηεο ζρέζεηο, θξαηάλε πνιιά ρξφληα, αθφκα θη αλ απηνί έρνπλ πάςεη λα είλαη γείηνλεο. Κάηη πνιχ θπζηθφ, εθφζνλ νη εκπεηξίεο ηνπο απφ ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ έρνπλ πνιιά θνηλά, κε ηελ πξνυπφζεζε πάληα φηη νη ηαμηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο δελ είλαη ρανηηθέο. Γηα λα επαλέιζσ ζηνλ θαιφ καο θίιν, κεηά ηελ βνήζεηα πνπ καο πξφζθεξε θαηά ηελ κεηαθφκηζε, ηνλ βιέπσ πνιχ πην θνληά καο απ' φηη ζην παξειζφλ. Ζ βνήζεηα απηή, ζε θείλελ ηελ ηδηαίηεξα δχζθνιε γηα καο ζηηγκή, είλαη θάηη πνπ έδεημε πνιιά ζε ζρέζε κε ην πψο βιέπεη θη απηφο ηελ θηιία καο. ΢ίγνπξα γλσξηζηήθακε θαιχηεξα κεηά απφ εθείλε ηε θάζε. Τρίτη 27 Οκτωβρίου 1987 Οχηε ζήκεξα ήξζε ραξηί απ' ηνλ ζηξαηφ. Πήξα θαη ηειέθσλν ζηελ γξακκαηεία ησλ εμσηεξηθψλ ηαηξείσλ ηνπ Γξνκνθατηείνπ, γηα λα ξσηήζσ γηα ην πηζηνπνηεηηθφ, θαη κνπ είπαλ φηη δελ είλαη έηνηκν αθφκα. Διπίδσ πξψηα λα πάξσ ην πηζηνπνηεηηθφ απηφ θαη κεηά λα κνπ έξζεη ην ραξηί. Γπζηπρψο ή επηπρψο, ην εκεξνιφγην, φζν δηαξθεί απηή ε θαζπζηέξεζε, παξαηείλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν. 'Ακεζε ζπλέπεηα ηνπ γεγνλφηνο απηνχ είλαη φηη, αλ θάπνηε ηππσζεί, ζα

θνζηίζεη ην ηχπσκά ηνπ έλα ζσξφ ιεθηά. Καη αλ δελ ην δερηεί θαλέλαο εθδφηεο, πξάγκα πνπ είλαη θαη ην πην πηζαλφ, φπσο έρνπλ ηψξα ηα πξάγκαηα, δελ ζα έρσ ιεθηά λα ην ηππψζσ. Γελ κε ζηελαρσξεί ηδηαίηεξα απηφ, εθφζνλ εγψ θαηά θάπνην ηξφπν έρσ θάλεη ην "θαζήθνλ" κνπ λα πσ κεξηθά πξάγκαηα πνπ θάπνηε έπξεπε λα εηπσζνχλ, έηζη ψζηε, αλ ππάξμεη ζην κέιινλ ην απαξαίηεην ελδηαθέξνλ, γηα ηνλ ηξφπν πνπ βιέπσ εγψ ηα πξάγκαηα, λα ππάξρεη θάηη λα δψζσ ζ' φζνπο ελδηαθέξνληαη. Σν πξσί είδακε ηπραία έλαλ παιηφ ζχληξνθν, ηνλ Κπξηάθν Βαζηιεηάδε. Μ' απηφλ έρσ θάλεη καδί θπιαθή ζηνλ Κνξπδαιιφ. 'Ζηαλ ζηελ θπιαθή, γηαηί απφ ην βηβιηνπσιείν πνπ δηαηεξνχζε ην 1979 είραλ πεξάζεη θάηη πηηζηξηθάδεο θαη πήξαλε πεξηνδηθά πνπ, κεηαμχ άιισλ, είραλ νδεγίεο θαηαζθεπήο βνκβψλ κνιφησθ. Απηά ηα θπιιάδηα θπθινθνξνχζαλ ηφηε πιαηηά θαη βξηζθφληνπζαλ ζε πνιιά βηβιηνπσιεία. 'Οκσο επεηδή ν Κπξηάθνο ήηαλ ήδε απφ ην 1975 θαθεισκέλνο ζαλ αλαξρηθφο, φηαλ νη πηηζηξηθάδεο πηάζηεθαλ γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζε ζπγθξνχζεηο κε ηελ αζηπλνκία ζηελ Αγία Βαξβάξα ηνπ Αηγάιεσ, ν Κπξηάθνο ζεσξήζεθε φηη είρε ζπζηήζεη καδί ηνπο "ηξνκνθξαηηθή νκάδα" θαη θαηαδηθάζηεθε ζε δχν ρξφληα θπιαθή πεξίπνπ. Καη δελ ήηαλ ηφηε ε πξψηε θνξά πνπ έκπαηλε ζηελ θπιαθή. Eίρε μαλακπεί ην 1977, γηαηί θαηεγνξήζεθε ζαλ εζηθφο απηνπξγφο ησλ επεηζνδίσλ πνπ είραλ γίλεη ζηελ Αζήλα, κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Μπάαληεξ, ηεο 'Δζιηλ θαη ηνπ Ράζπε ζηηο Γεξκαληθέο θπιαθέο. Καη είρε ζεσξεζεί ζαλ εζηθφο απηνπξγφο, κφλν θαη κφλν γηαηί πξνεγνχκελα είρε εθδψζεη ην πεξηνδηθφ "ΔΓΧ ΚΑΗ ΣΧΡΑ", πνπ έβγαιε κφλν έλα ηεχρνο. Σφηε είρε θαζίζεη γηα έλα ηξίκελν πεξίπνπ ζηελ θπιαθή. Καη πξηλ απφ ηελ θπιάθηζή ηνπ απηή, ην 1977, είρε μαλαπηαζηεί πνιιέο θνξέο απφ ηελ αζηπλνκία θαη είρε βαζαληζηεί απάλζξσπα ( Αχγνπζηνο 1986 ζε δηαδήισζε γηα ηνλ Πφιε, Πξσηνκαγηά 1977, γηα λα αλαθέξσ ηηο πην γλσζηέο πεξηπηψζεηο). Δίρακε πνιχ θαηξφ λα ηνλ δνχκε θαη δελ ηνλ γλσξίζακε ακέζσο. Απηφο θαηά ηα θαηλφκελα καο γλψξηζε. Σειηθά δελ κηιήζακε θαζφινπ, νχηε θαλ ραηξεηεζήθακε. Γελ μέξσ ηίλνο είλαη ε επζχλε, ην κφλν πνπ μέξσ είλαη φηη, φπσο έρσ μαλαγξάςεη, ν αλαξρηθφο ρψξνο παξακέλεη ζαλ θαη' εμνρήλ πνιηηηθφο ρψξνο θαη δελ δίλεη ηελ επθαηξία γηα δεκηνπξγία αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ. Ζ ζρέζε καο κε ηνλ Κπξηάθν ππήξμε πάληα πνιηηηθή θαη δελ επηρείξεζε πνηέ θαλείο απφ καο λα δεκηνπξγήζεη αλζξψπηλεο ζρέζεηο κεηαμχ καο. Να δνχκε κέρξη πφηε ζα βιέπνπκε αλζξψπνπο, πνπ καο ζπλδένπλ καδί ηνπο ηφζεο θνηλέο εκπεηξίεο, θαη δελ ζα αληαιιάζζνπκε νχηε έλα "γεηά". Λεο θη φηαλ είρακε επαθέο ζην παξειζφλ, δελ ην θάλακε γηαηί καο ζπλέδεε θάηη, αιιά γηαηί καο αλάγθαδε ην θξάηνο. Με ηελ ζπγθέληξσζε γηα ηνλ Φνιίλη έγηλε, φπσο είρακε ππνζέζεη. Φηηάρηεθε κηα επηηξνπή πνπ επηζθέθηεθε ηνλ γεληθφ γξακκαηέα ηνπ ππνπξγείνπ Γηθαηνζχλεο Αζεκαθφπνπιν θαη ηνπ δήηεζε λα δνζεί πνιηηηθφ άζπιν ζηνλ Φνιίλη, αθνχ πξνεγνχκελα ηνπ έδσζε έλαλ θαηάινγν κε 2000 ππνγξαθέο "επσλχκσλ" θαη "αλσλχκσλ" πνιηηψλ, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ απηφ ην αίηεκα ηνπ Φνιίλη. ΢ηελ επηηξνπή ζπκκεηείραλ νη Α. Υξηζηνδνπινπνχινπ, κέινο ηνπ Γ.΢. ηνπ Γηθεγνξηθνχ ΢πιιφγνπ Αζήλαο, ν Μηράιεο Ράπηεο (Πάκπιν), ε Δ.

Πνξηάιηνπ, κέινο ηεο Δπηηξνπήο Τπεξάζπηζεο ησλ Πνιηηηθψλ θαη ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ, ν Κ. Γεξάξδνο, κέινο ηεο Κ.Δ. ηνπ Κ.Κ.Δ. Δζσηεξηθνχ-Αλαλεσηηθή Αξηζηεξά θη ν Γ. Φαξξάο, δηεπζπληήο ηνπ πεξηνδηθνχ "΢ρνιηαζηήο". Ο Αζεκαθφπνπινο ηνπο είπε φηη ζα "ελεκεξψζεη" ηνλ ππνπξγφ Κνπηζφγησξγα. Λεο θη ν Κνπηζφγησξγαο είλαη άζρεηνο κε ηελ φιε ππφζεζε. Πάλησο πάιη θαιά πνπ βξέζεθαλ θη απηνί θαη πήγαλ κέρξη ηνλ Αζεκαθφπνπιν, γηαηί έηζη δπζθνιεχεηαη θάπσο ν Κνπηζφγησξγαο λα πεξάζεη απαξαηήξεηε ηελ ελδερφκελε ππνγξαθή ηνπ γηα ηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη. ΢ίγνπξα, φκσο, κηα δηαδήισζε κε κεξηθέο ρηιηάδεο θφζκν πνπ λα δεηάεη λα κελ εθδνζεί ν Φνιίλη, ζα είρε πνιχ κεγαιχηεξε βαξχηεηα. Ηδηαίηεξα αλ ε δηαδήισζε είρε θάπσο δπλακηθφ ραξαθηήξα θαη δηαηάξαζζε ηελ εκπνξηθή δσή ζην θέληξν ηεο πφιεο. Μηα ηέηνηα δηαδήισζε ζα κπνξνχζε λα ιεηηνπξγήζεη θαη ζαλ έλαπζκα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε αλαιφγσλ θηλεηνπνηήζεσλ θαη ζε άιιεο κεγάιεο πφιεηο ηεο Διιάδαο. Αιιά είπακε: Οη αξηζηεξηζηέο θνβνχληαη ηηο δηαδειψζεηο θαη γεληθά ηηο θηλεηνπνηήζεηο πνπ δελ κπνξνχλ λα ηηο ειέγμνπλ απφιπηα. Σν βξάδπ αλεβήθακε ζηα βφξεηα πξνάζηηα γηα λα θνπβαιήζνπκε θάηη γιάζηξεο πνπ είραλ κείλεη εθεί απφ ηφηε πνπ θάλακε ηελ κεηαθφκηζε. Μαο βνήζεζε λα ηηο θαηεβάζνπκε ζηελ Αζήλα ν θαιφο καο θίινο κε ην απηνθίλεηφ ηνπ. Μ' απηφ ην θνπβάιεκα νινθιεξψζεθε θαη φιε ε δηαδηθαζία ηεο κεηαθφκηζεο πνπ είρε αξρίζεη πξηλ έλα πεξίπνπ κήλα. Γηαδηθαζία ζηελ νπνία ζπλέβαιε ηφζν πνιχ ν θαιφο καο θίινο, φζν θαλέλαο άιινο θίινο καο. Μέρξη ζήκεξα ν θαιφο καο θίινο καο έρεη βγάιεη αζπξνπξφζσπνπο, φπσο ιέλε. Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 1987 Πάιη εζληθή γηνξηή ζήκεξα. Πάιη παπάδεο, κπάηζνη θαη πνιηηηθνί λα πνδάξνπλ πιάη-πιάη ζηηο εθθιεζίεο, καζεηέο θαη θνηηεηέο λα παξειαχλνπλ κε ζηξαηησηηθφ βήκα θαη ζηνιή, ζαλ θαζηζηηθή λενιαία, ζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο, κπάηζνη, ππξνζβέζηεο θαη ζηξαηηψηεο λα παξειαχλνπλ ζηνπο δξφκνπο ηεο Θεζζαινλίθεο. O επίζεκνο θαζηζκφο ζ' φιε ηνπ ηελ κεγαινπξέπεηα. Πνιηηηθνί ππνρείξηα ησλ Ακεξηθαλψλ ηκπεξηαιηζηψλ θαη ησλ Δπξσπαίσλ ζπκκάρσλ ηνπο, λα βγάδνπλ ιφγνπο γηα ηελ εζληθή αθεξαηφηεηα θαη αλεμαξηεζία! Καη λα θαπρηνχληαη θηφιαο γηα έλαλ ζηξαηφ πνπ ε ζπληξηβή θαη δηάιπζή ηνπ απνηειεί ζέκα σξψλ γηα νπνηνδήπνηε απφ ηα ζηξαηησηηθά κπινθ πνπ έρνπλ κνηξάζεη ηνλ πιαλήηε. Ζ ππνθξηζία θαη ε γεινηφηεηα ζ' φιν ηνπο ην κεγαιείν. Καη ν Φνιίλη λα αξγνπεζαίλεη ζην Γεληθφ Κξαηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Νίθαηαο, κεηά απφ 51 κέξεο απεξγίαο πείλαο θαη 15 κέξεο απεξγίαο δίςαο πνπ ηελ αληηκεησπίδνπλ κε νξνχο. Καη ν Μαξαγθάθεο ζηηο απνκνλψζεηο ησλ ζηξαηησηηθψλ θπιαθψλ Καβάιαο λα εθηίεη 4 ρξφληα πνηλή. Καη ν Λαδφπνπινο λα γπξλάεη ηα αλαξξσηήξηα ησλ ζηξαηνπέδσλ θαη ηα ζηξαηησηηθά λνζνθνκεία, "ππεξαζπίδνληαο ηελ παηξίδα" κε ηελ ζεηεία ηνπ ζαλ ζηξαηηψηεο. Καη νη ηέζζεξεηο αλαξρηθνί λα θιείλνπλ έλαλ πεξίπνπ κήλα ζηηο θπιαθέο γηα λα δηθηνινγεζεί ε δνινθνλία ηνπ Μηράιε Πξέθα απφ ηνπο κπάηζνπο. Κη ν Παλαγηψηεο Γαγγιίαο λα ζαπίδεη δχν κήλεο ηψξα κέζα ζην ρψκα, γηαηί είρε ην ζάξξνο λα θαηεγνξήζεη ηνπο δεζκνθχιαθεο θαη ηνπο

δηθαζηέο γηα εγθιήκαηα πνπ ζπκβαίλνπλ κέζα ζηηο θπιαθέο. Απηά, θαη πνιιά άιια εγθιήκαηα θαηά ζπξξνή πνπ πξαγκαηνπνίεζε θαη πξαγκαηνπνηεί θαζεκεξηλά ην θξάηνο, γηνξηάδνπλ θαηά βάζνο νη εθπξφζσπνί ηνπ, θάηη ηέηνηεο κέξεο. 'Αλζξσπνη ζαλ θαη καο, πνπ γηα ην θξάηνο είκαζηε φηη ήηαλ νη Δβξαίνη γηα ην Γ' Ράηρ, δελ κπνξνχλε παξά λα θιείλνληαη κέζα ζην ζπίηη ηνπο ζε θάηη ηέηνηεο θαζηζηηθέο γηνξηέο. Αλ θπθινθνξνχλ έμσ δελ αληηκεησπίδνπλ κφλν ηνλ θίλδπλν απφ ηνπο κπάηζνπο αιιά θαη ηνλ θίλδπλν λα ιπληζαξηζηνχλ απφ ην θαλαηηζκέλν πιήζνο, αλ επηρεηξήζνπλ λα εθθξάζνπλ ηελ γλψκε ηνπο γη απηέο ηηο θαζηζηηθέο γηνξηέο. Απφ ην πιήζνο πνπ ηξέρεη πάληα πίζσ απφ θάζε ηζρπξφ θαη είλαη πξφζπκν λα εθηειέζεη γηα ράξε ηνπ θαη ηα εηδερζέζηεξα εγθιήκαηα, αο είλαη θη ν πην αηκαηνβακκέλνο δηθηάηνξαο, φπσο ν Υίηιεξ. Οη δξφκνη ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο γέκηδαλ πάληα κε ηέηνηα πιήζε, φηαλ γηλφληνπζαλ ζηξαηησηηθέο παξειάζεηο, αθφκα θη φηαλ ζηελ εμνπζία βξηζθφηαλ ε ρνχληα, πνπ ηνλ ζηξαηφ πνπ παξέιαπλε ηνλ ρξεζηκνπνηνχζε γηα λα θαηαπαηάεη ζπζηεκαηηθά θάζε αλζξψπηλν δηθαίσκα ησλ Διιήλσλ. 'Οπσο θαη ηφηε, έηζη θαη ηψξα ε πιεηνςεθία ηνπ "ιανχ" δελ πξνβιεκαηίδεηαη, νχηε βέβαηα ρνινζθάεη, γηα ηελ θαηαπάηεζε ησλ δηθαησκάησλ ηεο. Απηφ πνπ απαζρνιεί πξαγκαηηθά φινπο απηνχο είλαη ην πψο απηνί, ή ηνπιάρηζηνλ ηα παηδηά ηνπο, ζα βξεζνχλ ζηε ζέζε ησλ ηζρπξψλ. Κη αλ θάπνηνο απφ απηνχο βξεζεί, ιφγσ επλντθψλ ζπγθπξηψλ, ζε κηα ηέηνηα ζέζε, γίλεηαη ρεηξφηεξνο θαηαπηεζηήο θαη εθκεηαιιεπηήο αθφκα θαη απφ απηνχο πνπ θαηά παξάδνζε θαηαιακβάλνπλ ηέηνηεο ζέζεηο. Γίλεηαη ηχξαλλνο, φπσο ηνλ απνθαινχζαλ νη Αξραίνη 'Διιελεο. Σί λα πεηο θαη πψο λα επηθνηλσλήζεηο κε ηέηνην θφζκν, αλ ζε πξνβιεκαηίδνπλ έζησ θαη ζην ειάρηζην ηα εγθιήκαηα πνπ δηαπξάηηεη ην θξάηνο θαζεκεξηλά; Κιείλεζαη ζην ζπίηη ζνπ θαη πεξηκέλεηο λα ηειεηψζεη κηα ηέηνηα γηνξηή αίκαηνο. Αο επινγνχλ νη παπάδεο ηα ζχγρξνλα φπια πνπ κπνξνχλ λα θαίλε, λα ζθνηψλνπλ θαη λα αθξσηεξηάδνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο ζε φιν θαη πην κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. 'Αιισζηε νη παπάδεο, απφ ηφηε πνπ ν Υξηζηηαληζκφο έγηλε επίζεκε ζξεζθεία, εδψ θαη 1700 ρξφληα, ππήξμαλ πάληα νη πην θαλαηηθνί θαηαλαισηέο ηνπ πνηνχ πνπ ιέγεηαη αλζξψπηλν αίκα. Μέζα ζ' απηά ηα πιαίζηα ηηκνχλ θαη ηνλ Μέγα Κσλζηαληίλν, πνπ έγηλε 'Αγηνο κφλν θαη κφλν γηαηί θαηάθεξε λα ρχζεη ην πεξηζζφηεξν αίκα, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απηνθξάηνξαο ησλ Ρσκαίσλ θαη λα θάλεη θαηφπηλ ηνλ Υξηζηηαληζκφ επίζεκε ζξεζθεία ηνπ θξάηνπο. Καη παξφιν πνπ απφ ηφηε έρνπλ πεξάζεη 1700 ρξφληα πεξίπνπ, αθφκα ππνθέξνπκε απηήλ ηελ επηζεκνπνίεζε, πνπ ηνπιάρηζηνλ ζηελ Διιάδα δελ θαίλεηαη λα θαηαξγεζήζεθε πνηέ. Kιεηζκέλνη ζην ζπίηη εγψ θαη ε ΢νθία πεξηνξηζηήθακε ζην λα πεξάζνπκε φιε ηελ εκέξα δηαβάδνληαο, εγψ γηα ηα εγθιήκαηα ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζηνπο ςπρηθά άξξσζηνπο, ηνπο ηνμηθνκαλείο, θαη ηελ θνηλσλία γεληθφηεξα, απφ ην βηβιίν "Ο Απνδηνπνκπαίνο Σξάγνο" ηνπ ςπρηάηξνπ θαη θνηλσληνιφγνπ Κιεάλζε Γξίβα, θαη ε ΢νθία γηα ηα εγθιήκαηα ηνπ Γεξκαληθνχ θξάηνπο θαηά ησλ Δβξαίσλ, απφ ην βηβιίν "Οη Δβξαίνη θάπνηε" ηεο Ληιήο Εσγξάθνπ. Γελ ζπκάκαη αλ έρσ μαλαγξάςεη ηίπνηα ζρεηηθφ ζην εκεξνιφγην, αιιά είρακε ζην

παξειζφλ ηελ επθαηξία λα ηνπο γλσξίζνπκε θαη ηνπο δχν πξνζσπηθά. Μάιηζηα ν Γξίβαο καο έζηεηιε θαη ην ηειεπηαίν θαη θαιχηεξν βηβιίν ηνπ, ηνλ "Φπρηαηξηθφ Οινθιεξσηηζκφ", κε αθηέξσζε, ζαλ απάληεζε ζην βηβιίν ηεο ΢νθίαο πνπ ηνπ έδσζε ε ΢νθία κεηά απφ πξφηαζε ηεο Καηεξίλαο Ηαηξνπνχινπ. 'Οζνλ αθνξά δε ηελ Εσγξάθνπ είλαη ε κφλε ζπγγξαθέαο πνπ επηζθεθηήθακε κε δηθή καο πξσηνβνπιία. Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 1987 Σν πηζηνπνηεηηθφ πνπ πεξηκέλσ απφ ην Γξνκνθατηεην αθφκα δελ είλαη έηνηκν. Μηα νιφθιεξε εβδνκάδα γηα λα δαθηπινγξαθήζνπλ είθνζη, πεξίπνπ, γξακκέο. Παξ' φια απηά δελ αγαλαθηψ, γηαηί απφ κηθξφ παηδί έρσ εμνηθεησζεί, ζέινληαο θαη κε, κε ηελ γξαθεηνθξαηία. 'Δρσ εμνηθεησζεί, φπσο εμνηθεηψλεηαη θάπνηνο κε κηα αξξψζηηα πνπ είλαη ρξνλία. Γηαηί πεξί αξξψζηηαο πξφθεηηαη, αξξψζηηαο πνπ πξνζβάιιεη νπνηνλδήπνηε βξεζεί ζε ζέζε εμνπζίαο. Βέβαηα εγψ δελ βξίζθνκαη ζε ζέζε εμνπζίαο θαη γη απηφ δελ είκαη εγψ ν άξξσζηνο. Σέινο πάλησλ, βιέπνληαο φηη δελ γίλεηαη πξνο ην παξφλ ηίπνηα κ' απηφ ην ραξηί, ζπκήζεθα έλα άιιν ραξηί πνπ πεξηκέλσ δπφκηζε νιφθιεξα ρξφληα ηψξα. 'Δλα "ππνθαηάζηαην κεκβξάλεο" πνπ δίλεη ε Πάληεηνο ζ' φζνπο έρνπλ απνθνηηήζεη. Πήγα, ινηπφλ, κε ηελ ΢νθία κέρξη ηελ Πάληεην αιιά άδηθα, σο ζπλήζσο. Ζ Πάληεηνο θη αλ έρεη γξαθεηνθξαηία... Αιιά ηί πεξηκέλεηο απφ κηα ζρνιή πνπ ε παξαγσγή γξαθεηνθξαηψλ είλαη ε κνλαδηθή ηεο εηδηθφηεηα. Πέξα απφ ηα ζεσξεηηθά καζήκαηα, ζ' φζνπο είραλ ηελ αηπρία λα πέζνπλ ζηα γξαλάδηα ηεο, θάλεη θαη πξαθηηθά καζήκαηα πάλσ ζηνπο ίδηνπο. Σαιαηπσξψληαο ηνπο θνηηεηέο ηεο κε ηελ αζπλαγψληζηε γξαθεηνθξαηία ηεο, ηνπο αθήλεη ηφζα πνιιά ςπρνινγηθά θαηάινηπα πνπ φηαλ απηνί ηειεηψζνπλ, δελ ηνπο θηάλεη νχηε νιφθιεξε ε δσή ηνπο γηα λα ηα βγάινπλ πάλσ ζηνπο άιινπο, πνπ ζα αλαγθαζηνχλ λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ηνπο. Σνπιάρηζηνλ, ην λα θαηαζθεπάδεη νινθιεξσκέλνπο γξαθεηνθξάηεο είλαη κηα ηθαλφηεηα πνπ ζα πξέπεη φινη λα ηεο αλαγλσξίζνπκε. Απφ ηελ Πάληεην πεηαρηήθακε κέρξη ην ζπίηη ηνπ αδειθνχ ηεο ΢νθίαο, κηα πνπ ήηαλ θνληά. Σνλ βξήθακε λα έρεη ηειεηψζεη ην πέκπην ρέξη ηνπ βαςίκαηνο ηνπ κεγάινπ δσκαηίνπ ηνπ ζπηηηνχ ηνπ. Γελ είλαη βέβαηα δηθφ ηνπ ην ζπίηη. Σν λνηθηάδεη. Αιιά, φπσο θη εκείο, γηα λα κείλεη κέζα είλαη ππνρξεσκέλνο λα ην ζπληεξεί, ιεο θαη είλαη ηδηνθηήηεο, γηαηί ην βάςηκν έρεη γίλεη πηα κηα πνιπηέιεηα πνπ νη ηδηνθηήηεο δελ ηελ παξέρνπλ ζ' φπνηνλ θη φπνηνλ. Καη φπσο θη εκείο έηζη θη απηφο είλαη ππνρξεσκέλνο λα γίλεη θαη κπνγηαηδήο, κηα πνπ νη κπνγηαηδήδεο είλαη ζήκεξα ηφζν πεξηδήηεηνη, πνπ δελ βξίζθεη θαλείο εχθνια ηα ιεθηά πνπ δεηάλε γηα λα πξνζθέξνπλ ηηο "πνιχηηκεο" ππεξεζίεο ηνπο. 'Οζν πεξλάλε ηα ρξφληα, ην ράζκα κεηαμχ πινπζίσλ θαη θησρψλ ζηελ Διιάδα απμάλεηαη ηφζν, πνπ αλ θάπνηνο θησρφο δελ κπνξεί λα γίλεη πνιπηερλίηεο, είλαη ππνρξεσκέλνο λα ζηεξείηαη ηα πεξηζζφηεξα "αγαζά ηνπ πνιηηηζκνχ", γηαηί απινχζηαηα γίλνληαη απφ νηθνλνκηθή άπνςε απιεζίαζηα γη' απηφλ. Θπκάκαη πνπ κηα θνξά κνπ είρε πεη ε κάλα κνπ γηα κηα ειηθησκέλε γπλαίθα, πνπ είρε πάεη ζηελ Γ.Δ.Ζ.

ηεο γεηηνληάο ηεο θαη παξαθαινχζε λα πάεη θάπνηνο λα ηεο αιιάμεη ηελ αζθάιεηα, γηαηί είρε κείλεη ρσξίο θσο. Καλέλαο απφ ηελ Γ.Δ.Ζ. δελ θαηαδερφηαλ λα πάεη γηαηί ε δεκηά ήηαλ κέζα ζην ζπίηη ηεο θαη φρη έμσ. Οχηε θαλ κε πιεξσκή. Οχηε θαλέλαο ειεθηξνιφγνο δελ βξηζθφηαλ γηα λα θάλεη απηήλ ηελ δνπιεηά, κηα πνπ νη ειεθηξνιφγνη είλαη πάληα πνιπάζρνινη θαη δελ αζρνινχληαη κε ςηινδνπιεηέο. Ζ γπλαίθα είρε θηάζεη ζε ηέηνην ζεκείν απειπηζίαο, πνπ παξαθαινχζε νπνηνλδήπνηε, πνπ βξηζθφηαλ εθείλε ηελ ψξα ζηα γξαθεία ηεο Γ.Δ.Ζ. γηα δηθή ηνπ ππφζεζε, λα πάεη κέρξη ην ζπίηη ηεο, γηα λα ηεο αιιάμεη ηελ αζθάιεηα κε έλα ρηιηάξηθν ακνηβή! Καη παξ' φια απηά θαλέλαο δελ θαηαδερφηαλε. 'Δηζη ε γπλαίθα ήηαλ ππνρξεσκέλε λα κέλεη ζην ζθνηάδη κέρξη λα βξεζεί θάπνηνο λα ηελ ιππεζεί. Σψξα πηα πνπ ε θνηλσληθή αιιειεγγχε έρεη γίλεη άπηαζην φλεηξν, φζνη βξίζθνληαη ζε ζέζε αδπλακίαο εγθαηαιείπνληαη λα ηα βγάινπλ πέξα κφλνη ηνπο. Κη αλ δελ ηα θαηαθέξνπλ, φινο ν "θαζψο πξέπεη" θφζκνο ηνπο γξάθεη ζηα παιηά ηνπ ηα παπνχηζηα. 'Οζνλ αθνξά δε ην δηακέξηζκα, φπνπ κέλεη ν αδειθφο ηεο ΢νθίαο κε ηελ γπλαίθα ηνπ, αξγφηεξα κάζακε φηη ηα θαινξηθέξ πνπ έρεη, έρνπλ θάπνην πξφβιεκα θαη δελ δνπιεχνπλ ζρεδφλ θαζφινπ. Κη αο ηνπο έρνπλε θάλεη ηφζεο εμαεξψζεηο. Ζ δηαρεηξίζηξηα ηεο πνιπθαηνηθίαο δειψλεη άζρεηε θαη αλίθαλε λα θάλεη ηίπνηα. Ο αδειθφο ηεο ΢νθίαο δελ κπνξεί λα γίλεη θαη κεραληθφο θαινξηθέξ, νπφηε είλαη αλαγθαζκέλνο θαη λα θξπψλεη θαη λα πιεξψλεη θαη ην πεηξέιαην πνπ ηνπ έξρεηαη κε ηα θνηλφρξεζηα. Γηα λα κελ αξρίζσ λα κηιάσ θαη γηα ηελ πνιπθαηνηθία πνπ κέλεη ε κάλα κνπ, φπνπ ηφζν θαηξφ δελ αλάβνπλ θαινξηθέξ, κνινλφηη θάλεη πνιχ θξχν, γηαηί θαλείο δελ αλαιακβάλεη ην ξφιν ηνπ δηαρεηξηζηή. Οη ηδηνθηήηεο δηακεξηζκάησλ πνπ κέλνπλ ζηελ πνιπθαηνηθία δελ έρνπλ, βέβαηα, αλάγθε, γηαηί έρνπλ φινη ηδάθηα ζηα δηακεξίζκαηά ηνπο. Κη απηά ζπκβαίλνπλ κε αλζξψπνπο πνπ, ιίγν-πνιχ, έρνπλ ιεθηά λα πιεξψζνπλ γηα ηα "αγαζά ηνπ πνιηηηζκνχ". Φαληάζνπ ηί ηξαβάλε φζνη δελ έρνπλ νχηε απηά ηα ιεθηά. Απηνχο ε Διιεληθή θνηλσλία δελ ηνπο ζεσξεί αλζξψπνπο θαη αδηαθνξεί πιήξσο, αθφκα θη αλ αξγνπεζαίλνπλ δίπια ηεο. 'Οπσο π.ρ. ζπκβαίλεη κε ηνπο ηζηγγάλνπο ζηα Νέα Ληφζηα, φπνπ είλαη ππνρξεσκέλνη λα δνπλ ζε ζθελέο, γηαηί νη ηδηνθηήηεο δηακεξηζκάησλ ηνπο δεηνχλ ππέξνγθα πνζά γηα λα ηνπο λνηθηάζνπλ ζπίηη. 'Ζ νη ηδηνθηήηεο νηθνπέδσλ ηνπο δεηάλε δεθαπιάζηα πνζά απ' φηη δεηάλε ζηνπο άιινπο, γηα λα ηνπο πνπιήζνπλ νηθφπεδν. Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 1987 Σν πξσί θαηαθέξακε λα πάξνπκε, επηηέινπο, ην πηζηνπνηεηηθφ απφ ην Γξνκνθατηεην. Ζ δηάγλσζε είλαη "ρξνλίζαζα βαξηά ςπρνλεχξσζε", φπσο θαη ε δηάγλσζε απφ ηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γαθληνχ, φπσο θαη νη δηαγλψζεηο ησλ δχν ζηξαηησηηθψλ ςπρηάηξσλ ηνπ 401 Γ.΢.Ν. πνπ κ' έρνπλ εμεηάζεη κέρξη ηψξα. Αθφκα θη ε δηάγλσζε απφ ηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Αηγηλήηεηνπ είλαη "έληνλε λεπξσζηθή αληίδξαζε". Να δνχκε βάζεη πνηάο ινγηθήο, ε Δπηηξνπή Απαιιαγψλ ηνπ 401 ζα γξάςεη ζηα παιηά ηεο ηα παπνχηζηα ηα κεγαιχηεξα ςπρηαηξεία ηεο Αζήλαο θαη ηνπο ζηξαηησηηθνχο

ςπρηάηξνπο, πξνθεηκέλνπ λα κε βγάιεη "ηθαλφ" γηα λα "ππεξεηήζσ". Αλ απηή ε "ινγηθή" ζα είλαη "ζα ππεξεηήζεηο γηαηί έηζη γνπζηάξνπκε", ν πξνθαλήο ζθνπφο ηνπο λα κ' εμνληψζνπλ δελ πξφθεηηαη λα αληηκεησπηζηεί κε ηελ παζεηηθή αλππαθνή κνπ. Θα αγσληζηψ γηα ηελ ππεξάζπηζε ηεο δσήο κνπ κ' φια ηα κέζα πνπ δηαζέησ. Γελ ζα κ' εμνληψζνπλ αδηακαξηχξεηα. Καηφπηλ είδακε θαη ηνλ Θφδσξν Μεγαιννηθνλφκνπ πνπ κε παξαθνινπζεί, αιιά δελ ζπδεηήζακε πνιιά πξάγκαηα, γηαηί ήηαλ απαζρνιεκέλνο κε ηελ δηνξγάλσζε θάπνησλ εθδειψζεσλ γηα ηελ δεκνζηνπνίεζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ απφ ην ζεκηλάξην ηεο Σεξγέζηεο. Απ' φ, ηη θαίλεηαη, νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ πξσηνπνξηαθψλ ςπρηάηξσλ ηεο Σεξγέζηεο πξνζειθχνπλ ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ ζπλαδέιθσλ ηνπο ζηελ Διιάδα. Σψξα ην θαηά πφζν απηφ ην ελδηαθέξνλ ζα νδεγήζεη ζε νπζηαζηηθέο αιιαγέο ζην ρψξν ησλ Διιεληθψλ ςπρηαηξηθψλ αζχισλ, φπσο ην Γξνκνθατηεην θαη ην Γαθλί, είλαη θάηη πνπ θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ζα εμαξηεζεί απφ ηηο αληηδξάζεηο ησλ δηνηθήζεσλ απηψλ ησλ αζχισλ. 'Οηαλ θεχγακε απφ ηα εμσηεξηθά ηαηξεία ηνπ Γξνκνθατηείνπ, ζπλαληήζακε ηνλ εθδφηε ηεο εθεκεξίδαο "Κξάμηκν", κηαο εθεκεξίδαο πνπ παιεχεη γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ νκνθπινθίισλ. Πιεξνθνξεζήθακε φηη νη εθδφζεηο "Οδπζζέαο" ζα βγάινπλ θαηλνχξγην βηβιίν ηνπ Ρνχζζνπ κε ηίηιν "Πψο ζθφησζα ηνλ εξαζηή κνπ". 'Δηζη επηβεβαηψζεθαλ νη θήκεο πνπ είραλ θηάζεη ζη' απηηά καο. Μαο ζηελνρψξεζε θάπσο ην γεγνλφο απηφ, γηαηί μέξνπκε φηη, παξφιν πνπ ην βηβιίν απηφ κπνξεί λα έρεη εκπνξηθή επηηπρία, ιφγσ ηνπ θάπσο ζθαλδαιηζηηθνχ πεξηερνκέλνπ ηνπ, ηειηθά ζα ιεηηνπξγήζεη αλαζηαιηηθά γηα ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Υξήζηνπ, φπσο ιεηηνχξγεζε αλαζηαιηηθά γηα ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Νίθνπ Σζνπβαιάθε ε ζπλέληεπμε πνπ είρε δψζεη ζηελ "Πξψηε" ν αδειθφο ηνπ Θφδσξνο, αλαιακβάλνληαο ηελ ππεξάζπηζε ηνπ αδηθήκαηνο γηα ην νπνίν θξαηείηαη ν Νίθνο. Γπζηπρψο ν Υξήζηνο δελ είλαη ζε ζέζε λα θξίλεη ην θαηά πφζν κπνξνχλ λα ηνλ βιάςνπλ νη "θίινη ηνπ". Σν ζάςηκν ηνπ πξψηνπ βηβιίνπ ηνπ δελ θαίλεηαη λα ηνλ έρεη νδεγήζεη ζηα απαξαίηεηα ζπκπεξάζκαηα. Γηα ηνλ εθδφηε ηνπ "Κξάμηκν" πξέπεη λα πσ φηη καο έρεη ζπκπαξαζηαζεί φζν ιίγνη, ηνλ θαηξφ πνπ εγψ θαη ε ΢νθία ήκαζηαλ ζηελ θπιαθή θαη φηη, απφ ηφηε πνπ απνθπιαθηζηήθακε, καο έρεη θεξζεί κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν. Γηα κέλα απνηειεί πξαγκαηηθφ επαλαζηάηε, άζρεηα αλ δελ ζπκθσλψ απφιπηα κε ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ. Ο αγψλαο πνπ έρεη θάλεη γηα ηελ έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο ηνπ είλαη πξαγκαηηθά αμηνζαχκαζηνο. Οη ηαιαηπσξίεο θαη νη δηψμεηο, πνπ έρεη κέρξη ηψξα ππνζηεί γη απηήλ ηελ εθεκεξίδα, κπνξνχλ λα γεκίζνπλ νιφθιεξν βηβιίν. Κη φκσο ειάρηζηνη είλαη απηνί πνπ αλαγλσξίδνπλ ην ηφζν δχζθνιν έξγν ηνπ. Κη αθφκα ιηγφηεξνη είλαη απηνί πνπ ηνλ βνεζάλε ζ' απηφ. Γπζηπρψο γη' απηφ αδηαθνξνχλ αθφκα θαη νη νκνθπιφθηινη πνπ, ιφγσ ηεο αμίαο ηνπο, έρνπλ θαηαθέξεη ζηελ δσή ηνπο λα ζπάζνπλ ηνπο θξαγκνχο, πνπ ηνπο βάδεη ν θνηλσληθφο ξαηζηζκφο, θαη λα δηαθξηζνχλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο. Μνινλφηη πνιινί απφ ηνπο ηειεπηαίνπο ηνπ έρνπλ ζπκπαξαζηαζεί ζε δηψμεηο ηνπ απφ ηελ αζηπλνκία θαη ηνπο δηθαζηέο, δχζθνια βάδνπλ ην ρέξη ζηελ ηζέπε γηα λα εληζρχζνπλ ηελ κνλαδηθή,

γηα ηα Διιεληθά δεδνκέλα, εθεκεξίδα ηνπ. Απνηέιεζκα φισλ απηψλ είλαη λα "αλεβαίλεη" θη απηφο "κφλνο ηνπ ην Γνιγνζά ηνπ". Μεγάιε επζχλε απέλαληί ηνπ έρνπλ θη νη αλαξρηθνί, πνπ παξφιν φηη είλαη "δεισκέλνο" ζχληξνθφο ηνπο, δελ κπνξνχλ λα μεπεξάζνπλ ηηο θνηλσληθέο ηνπο πξνθαηαιήςεηο θαη λα ηνλ βνεζήζνπλ ζην δχζθνιν έξγν ηνπ. Πξέπεη λα έρεη ηεξάζηηα δχλακε γηα λα ζπλερίδεη αθφκα ηνλ αγψλα ηνπ. Κη φκσο ηνλ ζπλερίδεη θαη, φπσο καο είπε, φπνπ λα 'λαη ζα εθδνζεί θαη ην φγδνν ηεχρνο ηνπ "Κξάμηκν". Μνπ δήηεζε κάιηζηα λα γξάςσ θη εγψ έλα άξζξν γη απηφ ην ηεχρνο. Γέρηεθα κε κεγάιε επραξίζηεζε, γηαηί ην ζεσξψ ηηκή κνπ λα ζπλεξγάδνκαη κε ηέηνηα έληππα. ΢ηελ "Διεπζεξνηππία" δηάβαζα φηη εθδηθάδεηαη ζήκεξα ζην Σξηκειέο Δθεηείν Πεηξαηά ε αίηεζε, πνπ έρεη θάλεη ν Νίθνο Σζνπβαιάθεο γηα κεηαηξνπή θαη εμαγνξά δχν παξεπνκέλσλ πνηλψλ ηνπ (18 κελψλ θπιάθηζεο). Αλ γίλεη δεθηή, ζπκπιεξψλεη ηα 2/3 ηεο πνηλήο ηνπ θαη έηζη ζα κπνξεί λα ππνβάιεη αίηεζε γηα "ππφ φξνπο απφιπζε". Μνινλφηη ην αίηεκά ηνπ είλαη δίθαην, ακθηβάιισ γηα ην θαηά πφζν νη δηθαζηέο ζα ηνπ ην θάλνπλ δεθηφ. Σν θξάηνο ηνλ θνβάηαη ηφζν πνιχ πνπ νχηε ζηα αδέιθηα ηνπ δελ επέηξεςε λα θάλνπλ απεξγία πείλαο, πξνθεηκέλνπ λα θάλνπλ γλσζηή ηελ ππφζεζή ηνπ. Σάββατο 31 Οκτωβρίου 1987 Ζ "Αλαξρηθή Πξφηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία" νξγάλσζε ζήκεξα ζπγθέληξσζε δηακαξηπξίαο γηα ηελ κε ρνξήγεζε πνιηηηθνχ αζχινπ ζηνλ Φνιίλη, έμσ απφ ην Γεληθφ Κξαηηθφ Ννζνθνκείν ηεο Νίθαηαο. Ζ αλαγγειία ηεο ζπγθέληξσζεο έγηλε ζήκεξα απφ ηελ "Διεπζεξνηππία" θαη δελ μέξσ απφ πνηέο άιιεο εθεκεξίδεο. Δκείο, έρνληαο ππ' φςε φηη ζηελ πξνεγνχκελε ζπγθέληξσζε ηεο "Αλαξρηθήο Πξφηαζεο" γηα ηνλ Φνιίλη, έμσ απφ ην ππνπξγείν Γηθαηνζχλεο πνπ βξίζθεηαη θαη ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, καδεπηήθαλε κφλν θακηά δεθαπεληαξηά άηνκα, πξνηηκήζακε λα κελ πάκε ζηελ ζεκεξηλή ζπγθέληξσζε πνπ, εθφζνλ έγηλε ζηελ Νίθαηα, ζα κάδεςε πνιχ ιηγφηεξν θφζκν. Καη κπξνζηά ζ' έλα ηέηνην κεγάιν λνζνθνκείν ν θφζκνο απηφο (θακηά δεθαξηά άηνκα ην πνιχ) ζα έδσζε ηελ αμηνιχπεηε εηθφλα ησλ θησρψλ ζπγγελψλ. Θεσξήζακε αδηθηνιφγεηε ηελ απφθαζε ηεο "Αλαξρηθήο Πξφηαζεο" λα πξαγκαηνπνηήζεη εζπεπζκέλα, θαη ρσξίο θακηά πξνεγνχκελε πξνεηνηκαζία, κηα ηέηνηα ζπγθέληξσζε πνπ είλαη ηφζν δχζθνιν λα καδηθνπνηεζεί. Σέηνηεο απνθάζεηο ζπκίδνπλ απνθάζεηο πνιηηηθνχ θφκκαηνο πνπ θάλεη ηελ πνιηηηθή ηνπ, ρσξίο λα ην ελδηαθέξεη αλ ε πνιηηηθή απηή αληαπνθξίλεηαη ζηηο ππάξρνπζεο ζπλζήθεο. Δγψ θαη ε ΢νθία έρνπκε, εδψ θαη ρξφληα, θνπξαζηεί λα ζεξλφκαζηε ζε ζπγθεληξψζεηο πνπ απνθαζίδνπλ κεξηθνί, πνπ δελ δίλνπλ ιφγν ζε θαλέλα, ηδηαίηεξα αλ βιέπνπκε απηέο ηηο ζπγθεληξψζεηο ζαλ εληειψο αλαπνηειεζκαηηθέο. Σν πξσί πεξάζακε απφ ην βηβιηνπσιείν "Διεχζεξνο Σχπνο", πνπ έρεη ηελ θεληξηθή δηάζεζε ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο, γηα λα δνχκε ηί γίλεηαη κ' απηφ ην βηβιίν. ΢ηελ δηάξθεηα κηαο νιφθιεξεο βδνκάδαο πνπιήζεθε κφλν έλα αληίηππν. Δλησκεηαμχ ήζεια λα πάξσ θαη έλα βηβιίν γηα έλαλ μάδειθφ κνπ αιιά δελ είρα ιεθηά θαη γη' απηφ

ζπκθψλεζα κε ηνλ ηδηνθηήηε ηνπ βηβιηνπσιείνπ λα κνπ ην δψζεη κε πίζησζε. Πξνζπκνπνηήζεθε λα ην αληαιιάμεη κε αληίηππα ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο, παξφιν πνπ ήμεξε φηη ζα πάξνπλ θαηξφ κέρξη λα πνπιεζνχλ. Μέρξη ηψξα δελ έρνπκε θαλέλα παξάπνλν απφ ηνλ ηδηνθηήηε ηνπ βηβιηνπσιείνπ πνπ είλαη θαη ππεχζπλνο ησλ εθδφζεσλ "Διεχζεξνο Σχπνο". Γλσξηδφκαζηε απφ παιηά θαη φζν ήκαζηαλ ζηελ θπιαθή καο ζπκπαξαζηάζεθε κε πνιινχο ηξφπνπο. 'Οηαλ ηνπ δεηήζακε λα έρεη ην βηβιηνπσιείν ηνπ ηελ θεληξηθή δηάζεζε ηνπ βηβιίνπ ηεο ΢νθίαο, δέρηεθε ακέζσο ρσξίο λα βάιεη θαλέλαλ φξν. Καη ζήκεξα πνπ έρεη πεξάζεη πάλσ απφ έλαο ρξφλνο απφ ηελ εκέξα πνπ εθδφζεθε ην βηβιίν, ν "Διεχζεξνο Σχπνο" παξακέλεη ην κφλν βηβιηνπσιείν ηεο Αζήλαο πνπ ην έρεη αθφκα ζηελ βηηξίλα. Αλ ιεθζεί ππ' φςε φηη ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο ζάβεηαη ζπζηεκαηηθά απφ ηα αλαξρηθά έληππα πνπ θπθινθνξνχλ, ν εθδφηεο ηνπ "Διεχζεξνπ Σχπνπ" απνηειεί θσηεηλή εμαίξεζε ζε ζρέζε κε ηνπο αλαξρηθνχο "ζπληξφθνπο" καο, φζνλ αθνξά ην βηβιίν. Απηφο ν εθδφηεο έρεη εθδψζεη ηα πεξηζζφηεξα βηβιία ζεσξεηηθψλ ηεο αλαξρίαο, πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ Διιάδα, θαη έρεη ζπκκεηάζρεη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ζε πνιιά θηλήκαηα ζπκπαξάζηαζεο ζε θξαηνχκελνπο αλαξρηθνχο. Κη φκσο ην έξγν ηνπ απηφ πεξλάεη απαξαηήξεην γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθψλ, φπσο πεξλάεη απαξαηήξεην θαη ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο. ΢ε νξηζκέλεο κάιηζηα πεξηπηψζεηο, ππήξμαλ "ζχληξνθνη" πνπ πξνθάιεζαλ ζην βηβιηνπσιείν ηνπ δηάθνξεο δεκηέο, κφλν θαη κφλν γηαηί δελ ηαπηίζηεθε καδί ηνπο. Γπζηπρψο νη πεξηζζφηεξνη αλαξρηθνί αγλννχλ ην ηί αγψλεο θάλαλε ζην παξειζφλ νη αλαξρηθνί ζε δηάθνξεο ρψξεο, γηα λα δψζνπλ ζηνλ θφζκν ηελ αλαξρηθή ζθέςε κεζ' απφ ηα βηβιία ησλ θιαζηθψλ ζεσξεηηθψλ ηνπ αλαξρηζκνχ. Καη ιίγν ζα ηνπο ελδηέθεξε, αλ ζηελ Διιάδα δελ ππήξρε εθδφηεο πνπ λα βγάδεη ηέηνηα βηβιία. 'Οπσο ιίγν ζα ηνπο ελδηέθεξε αλ δελ ππήξρε θαλέλα βηβιίν γηα ηηο Γπλαηθείεο Φπιαθέο Κνξπδαιινχ. 'Οκσο έλα θίλεκα ρσξίο ζεσξία δελ είλαη θίλεκα θαη δπζηπρψο ζα αξγήζνπλ, φπσο θαίλεηαη, πνιχ αθφκα γηα λα ην θαηαιάβνπλ. Μέρξη ηφηε ν εθδφηεο ησλ εθδφζεσλ "Διεχζεξνο Σχπνο" ζα είλαη ππνρξεσκέλνο λα αξθείηαη ζηελ δηθαίσζε, πνπ ηνπ παξέρεη ην ίδην ην έξγν ηνπ. Γηα ηελ ηχρε ηεο αίηεζεο ηνπ Νίθνπ Σζνπβαιάθε δελ έγηλε ζήκεξα θακηά δεκνζίεπζε ζηελ "Διεπζεξνηππία". Απ' φ, ηη θαίλεηαη νη δεκνζηνγξάθνη πεξηκέλνπλ απφ ηα αδέιθηα ηνπ, λα ηνπο πάλε έηνηκεο ηηο εηδήζεηο ζην γξαθείν ηνπο. Κη φκσο άλζξσπνη ζαλ ηνλ Νίθν Σζνπβαιάθε έρνπλ αλάγθε απφ δεκνζηεχκαηα, πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζνπλ κέζα ζηηο θπιαθέο. Σελ δεκνζηφηεηα απηή θνβάηαη ην θξάηνο θαη απαγνξεχεη ηελ είζνδν δεκνζηνγξάθσλ ζηηο θπιαθέο. Οη δεκνζηνγξάθνη, αδηαθνξψληαο ιίγν-πνιχ γηα ηελ ηχρε αλζξψπσλ πνπ θηλδπλεχνπλ, ηξέρνπλ απφ πίζσ απφ επψλπκνπο, γηα λα γξάθνπλ θαηφπηλ ιεπηνκέξεηεο απφ ηηο δεκφζηεο εκθαλίζεηο ηνπο, πνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ ελδηαθέξνπλ θαλέλα. Σψξα ην θαηά πφζν ηέηνηνη δεκνζηνγξάθνη "ειέγρνπλ ηελ εμνπζία", είλαη θάηη πνπ ειάρηζηα απαζρνιεί ηνπο αλαγλψζηεο ησλ εθεκεξίδσλ. Απηνχο ηνπο ηειεπηαίνπο ν έιεγρνο ηεο εμνπζίαο είλαη ην ηειεπηαίν πξάγκα πνπ ηνπο απαζρνιεί.

Κυριακή 1 Νοεμβρίου 1987 'Δηζη θηάζακε θαη ζηνλ Ννέκβξε θαη απφ ηνλ ζηξαηφ "νχηε θσλή, νχηε αθξφαζε". Απηή ε αβεβαηφηεηα, φπσο θαη λα 'ρεη, κνπ δειεηεξηάδεη ηελ θάζε κνπ κέξα, γηαηί μέξσ φηη, κ' νηηδήπνηε θη αλ αζρνιεζψ, έλα ραξηί απφ ηνλ ζηξαηφ αξθεί γηα λα θάλεη ηελ δσή κνπ άλσ-θάησ. Καη ην φηη μέξσ πσο, αλ μαλαβξεζψ ζηα λχρηα ηνπ ζηξαηνχ, δελ ζα κπνξψ λα είκαη ζίγνπξνο νχηε γηα ηελ ίδηα κνπ ηελ δσή, δπζθνιεχεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηα πξάγκαηα. Να δνχκε κέρξη πφηε ζα θξέκεηαη απφ πάλσ κνπ απηή ε "πχξηλε ξνκθαία". Δλησκεηαμχ θακηά είδεζε γηα ηνλ Λαδφπνπιν ή ηνλ Μαξαγθάθε δελ βιέπεη ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο. Κάπνηνο θίινο κνπ είπε φηη μαλαθαινχλ ζην ζηξαηφ άηνκα, πνπ έρνπλ απαιιαγεί γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο, θαη φηη ε αζηπλνκία ηνπο καδεχεη απφ ηα ζπίηηα ηνπο, αιιά φια απηά κνπ θαίλνληαη απίζηεπηα. Γεγνλφο πάλησο είλαη φηη, απφ ηελ κηα ν Μαξαγθάθεο ζαπίδεη ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο, θη απ' ηελ άιιε ν Λαδφπνπινο θξαηηέηαη ή ζε ζηξαηφπεδν, ή ζε ζηξαηησηηθφ λνζνθνκείν. Δγψ θη φιελ απηή ηελ εκέξα δελ βγήθα απφ ην ζπίηη. 'Δθαηζα θη έγξαςα ζην εκεξνιφγην. Ξέξσ φηη απφ αχξην ζα εκπιαθψ πάιη ζε δηάθνξα ηξεμίκαηα θαη, φπσο πάληα, δελ ζα έρσ ρξφλν λα αζρνινχκαη θαζεκεξηλά κε απηφ. Σν κεζεκέξη ήξζε ν αδειθφο ηεο ΢νθίαο κε ηελ γπλαίθα ηνπ θαη θαζήζακε θαη θάγακε καδί. Πάιη θαιά πνπ έρνπκε θαη θάπνηνπο ζπγγελείο θη έξρνληαη θαη καο βιέπνπλ θάπνπ-θάπνπ. Δίλαη θη απηφο έλαο ηξφπνο λα επηβεβαηψλεη θαλείο ηελ θνηλσληθφηεηά ηνπ. Γελ είλαη θαη ηφζν επράξηζην λα είλαη πάληα ππνρξεσκέλνο θαλείο, πξνθεηκέλνπ λα βιέπεη άιινπο αλζξψπνπο, λα βγαίλεη απφ ην ζπίηη ηνπ. Απφ ηελ άιιε κεξηά δελ έρσ ζηελ δηάζεζή κνπ φιν ηνλ ρξφλν πνπ ρξεηάδνκαη. Γη' απηφ θαη δελ κπφξεζα λα γξάςσ ην θείκελν πνπ κνπ έρεη δεηεζεί γηα ην "Κξάμηκν". Κη φκσο απηφ είλαη θάηη πνπ πνιχ ζα ην ήζεια. 'Ηζσο δελ έρσ ηελ απαξαίηεηε εξεκία. Πάληα παξεκβάιινληαη θη επηβησηηθά πξνβιήκαηα, πνπ απαηηνχλ άκεζε επίιπζε θαη αλαγθαζηηθά έρνπλ ηελ πξνηεξαηφηεηα. Μεξηθέο θνξέο αλαξσηηέκαη πψο ηφζνη άιινη βξίζθνπλ ρξφλν θαη αζρνινχληαη κε ηνπο ηνκείο πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ, ελψ εγψ δπζθνιεχνκαη λα βξσ ρξφλν γηα λα γξάςσ έζησ θη έλα θείκελν. Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 1987 'Οιε ηελ εκέξα ηελ πεξάζακε κ' επηβησηηθά ηξεμίκαηα. 'Δπξεπε λα πιεξσζνχλ λνίθηα, θνηλφρξεζηα, ηειέθσλα θ.ν.θ. Αλ θη απηνχ ηνπ είδνπο νη αζρνιίεο πνηέ δελ είλαη επράξηζηεο, ηνπιάρηζηνλ απνδίδνπλ. Ξέξεηο φηη θξαηάο θάπνην ζπίηη, απ' φπνπ δελ ζα έξζεη θαλείο λα ζε δηψμεη. 'Δρεηο δει. θάπνηνλ θάπσο δηθφ ζνπ ρψξν, φπνπ δελ αηζζάλεζαη φηη είζαη αλεπηζχκεηνο. Δίλαη θάηη ζαλ νξκεηήξην. 'Οηαλ δελ έρεηο νχηε έλαλ ηέηνην ρψξν λα κέλεηο, πνχ λα βξεηο φξεμε λα αζρνιεζείο κε άιια πξνβιήκαηα; Κη φκσο ζηελ Αζήλα ππάξρνπλ ηφζνη θαη ηφζνη, πνπ δελ κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ νχηε έλαλ ηέηνην ρψξν, θαη αλαγθάδνληαη λα θηινμελνχληαη ζε

ζπίηηα, φπνπ αηζζάλνληαη αλεπηζχκεηνη. Αθφκα θη αλ απηά ηα ζπίηηα αλήθνπλ ζηνπο γνλείο ηνπο ή ζε ζπγγελείο ηνπο. Τπάξρνπλ θη άιινη πνπ γηα λα απνθχγνπλ ην λνζεξφ πεξηβάιινλ, φπνπ αηζζάλνληαη αλεπηζχκεηνη, αλαγθάδνληαη θαη λνηθηάδνπλ αλήιηαγα ππφγεηα θαη θάζε είδνπο ηξψγιεο. Πεξπαηάο ζε θεληξηθνχο δξφκνπο ηεο Αζήλαο θαη βιέπεηο παξάζπξα πην ρακειά απ' ην χςνο ηνπ πεδνδξνκίνπ, θαη ζθέπηεζαη πσο εθεί κέζα κέλνπλ άλζξσπνη. Καη φινη μέξνπλ φηη εθεί κέζα δελ κέλνπλ νχηε "εξγαδφκελνη", νχηε "κηθξνκεζαίνη", απφ απηνχο πνπ κε ηηο δηάθνξεο θηλεηνπνηήζεηο ηνπο γηα νηθνλνκίζηηθα αηηήκαηα θαηαιακβάλνπλ θάζε κέξα κεγάιν κέξνο ησλ εηδήζεσλ ζηηο εθεκεξίδεο θαη ζη' άιια κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο. Μέλνπλ είηε πξφζθπγεο απφ δηάθνξεο θησρέο ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ, είηε θησρνί θνηηεηέο πνπ έξρνληαη απφ ηελ επαξρία γηα λα ζπνπδάζνπλ ζηελ Αζήλα, είηε γέξνη εγθαηαιεηκκέλνη θη απ' ην Θεφ. Γη απηνχο ηνπο αλζξψπνπο ησλ ππνγείσλ δελ κηιάλε, νχηε ε ηειεφξαζε, νχηε ην ξαδηφθσλν, νχηε νη εθεκεξίδεο, νχηε ηα πεξηνδηθά. Μφλν, θάπνπ-θάπνπ, γξάθνπλ νη εθεκεξίδεο δπν-ηξεηο γξακκέο, αλ θάπνηνο βξεζεί πεζακέλνο ζε θάπνην ππφγεην. Σν βξάδπ ηξέρακε ζε δηθεγφξνπο θαη ζπκβνιαηνγξάθνπο γηα θάηη δπζεπίιπηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, πνπ καο έρεη δεκηνπξγήζεη ην θξάηνο κε ηελ ηδηφηεηά ηνπ ζαλ λφκηκνπ ιεζηή. Φάρλνληαο γηα πιεξνθνξίεο πνπ ζα καο βνεζνχζαλ λα αληηζηαζνχκε ζηελ λφκηκε ιεζηεία, δηαπηζηψζακε, γηα κηα αθφκε θνξά, φηη νη "εηδηθνί" δελ είλαη ζε ζέζε λα καο πνχλε ηίπνηα πνπ λα κελ ην μέξακε πξνεγνχκελα. 'Οπσο έρσ θαηαιάβεη εδψ θαη πνιιά ρξφληα, νη "εηδηθνί" ρξεζηκεχνπλ είηε ζηνπο εληειψο άζρεηνπο, είηε ζ' απηνχο πνπ έρνπλ πνιιά ιεθηά θαη γη' απηφ είλαη ζε ζέζε λα θάλνπλ ηνπο λφκνπο λα εθαξκφδνληαη πξνο φθειφο ηνπο. Δγψ θαη ε ΢νθία δελ αλήθνπκε νχηε ζηελ κία, νχηε ζηελ άιιε θαηεγνξία, κε ζπλέπεηα λα είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα ιχλνπκε πάληα κφλνη καο ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα. Κη φηαλ δελ κπνξνχκε λα ηα ιχζνπκε, φπσο γίλεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, παξακέλνπκε αθάιππηνη κπξνζηά ζηα λχρηα ηνπ θξάηνπο. Τρίτη 3 Νοεμβρίου 1987 'Αιιε κηα ζπγθέληξσζε δηακαξηπξίαο γηα ηελ ζπλερηδφκελε θξάηεζε ηνπ Φνιίλη νξγάλσζε ζήκεξα ε "Αλαξρηθή Πξφηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία". ΢ηα Πξνπχιαηα απηή ηε θνξά. Διπίδνληαο φηη, ιφγσ ηνπ ρψξνπ ηεο ζπγθέληξσζεο, δελ ζα πεξάζεη θη απηή απαξαηήξεηε, πήγακε. Φηάλνληαο εθεί είδακε φηη ζηελ ζπγθέληξσζε ζπκκεηείρε θαη άηνκν πνπ ηνλ ζεσξνχκε ραθηέ θη εγψ ηνπ ην έρσ πεη θηφιαο. Παξ' φια απηά κείλακε ζηελ ζπγθέληξσζε, βιέπνληαο φηη δελ κπνξνχκε λα θάλνπκε ηίπνηα άιιν γηα ηνλ Φνιίλη, πνπ ζην θηλάιε δελ θηαίεη απηφο γηα ηα ρξφληα πξνβιήκαηα πνπ καζηίδνπλ ηνλ ρψξν ησλ αλαξρηθψλ ζηελ Διιάδα. ΢ηελ ζπγθέληξσζε καδεπηήθαλε θακηά εηθνζηπεληαξηά άηνκα. Δίρε έξζεη θη ε Διέλε Γεκνπιέα, ε παιηά καο θίιε θαη δηθεγφξνο. Ζ Διέλε είλαη απφ ηνπο ιίγνπο ζπληξφθνπο, πνπ έρεη ηφζα ρξφληα ζηνλ ρψξν θαη ζπλερίδεη θαη θαηεβαίλεη αθφκα ζε ζπγθεληξψζεηο. Απφ ηα ιίγα ιφγηα πνπ

αληαιιάμακε, είδα φηη έρεη ππεξεθηηκήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ αλαξρηθνχ ρψξνπ ζηελ Διιάδα θαη πηζηεχεη φηη απηφο ν ρψξνο έρεη πνιχ κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο λα θαζνξίζεη ηελ πνξεία ησλ γεγνλφησλ, απ' φηη θαίλεηαη λα έρεη απφ ηελ θαζεκεξηλή ηνπ παξνπζία. 'Ηζσο ρξεηάδνληαη ζε κεξηθνχο θαη θάπνηεο ηέηνηεο απηαπάηεο γηα λα ηνπο ηνλψλνπλ ην εζηθφ. Δγψ πνπ δελ ηηο έρσ, ζηελαρσξηέκαη γηα ηελ κε καδηθνπνίεζε κηαο ζπγθέληξσζεο ζαλ θη απηή, πνπ αλαθνηλψζεθε θαη απφ ηελ "Διεπζεξνηππία" θαη απφ ηνλ ξαδηνθσληθφ ζηαζκφ Αζήλα 9,84 FM (φπσο κνπ είπαλε) θαη απφ αθίζεο πνπ θνιιήζεθαλ ζην θέληξν ηεο Αζήλαο. Απφ ηνλ ηξφπν πνπ ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθψλ αληηκεησπίδεη ηνλ Φνιίλη, κπνξεί θαλείο λα ζπκπεξάλεη φηη δελ είλαη πνιιέο θνξέο ηα επείγνληα δεηήκαηα πνπ ηνπο θηλεηνπνηνχλ, αιιά ν ζφξπβνο πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο γη' απηά ηα δεηήκαηα. Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζ' απηέο ηηο πεξηπηψζεηο είλαη, ιίγν-πνιχ, θαηεπζπλφκελν. Αιιηψο δελ εμεγείηαη ε αδηαθνξία ηνπο, φηαλ ν Φνιίλη έρεη θηάζεη ηηο 57 κέξεο απεξγίαο πείλαο θαη ε πγεία ηνπ θηλδπλεχεη λα θαηαζηξαθεί αλεπαλφξζσηα, αλ δελ θηλδπλεχεη αθφκα θαη ε ίδηα ε δσή ηνπ. Σί πεξηκέλνπλ δειαδή; Μήπσο πεξηκέλνπλ λα πεζάλεη γηα λα ελδηαθεξζνχλ; Σν ηξαγηθφ ηεο ππφζεζεο είλαη φηη νχηε αλαξρηθνί πνπ έρνπλ θάλεη θη απηνί αλάινγεο απεξγίεο πείλαο ζηελ θπιαθή, δελ θαηεβαίλνπλ ζηηο ζπγθεληξψζεηο πνπ γίλνληαη γηα ζπκπαξάζηαζε πξνο ηνλ Φνιίλη. 'Αλζξσπνη δειαδή πνπ νη ίδηεο ηνπο νη πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ζα έπξεπε λα ηνπο επαηζζεηνπνηνχλ απέλαληη ζηα καξηχξηα πνπ πθίζηαηαη ν Φνιίλη. Σέινο πάλησλ απηή ε θαηάζηαζε επηθξαηεί ρξφληα ζηνλ ρψξν θαη πξέπεη λα ζεσξείηαη δεδνκέλε. Αλ ηα πξάγκαηα ήηαλ δηαθνξεηηθά, δελ ζα ππήξραλ θη έλα ζσξφ άιια πξνβιήκαηα πνπ καζηίδνπλ ηνλ ρψξν. Ζ "Διεπζεξνηππία" δεκνζίεπζε ζήκεξα άιια δχν γξάκκαηα ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο θαη ζ' απηνχο πνπ δελ "ππεξεηνχλ" ζην ζηξαηφ γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο. Σν έλα απνηειεί απάληεζε ζ' έλα γξάκκα ελφο θαζίζηα πνπ είρε δεκνζηεπηεί πξηλ απφ κέξεο θαη έβξηδε κε ηα ρεηξφηεξα ιφγηα φζνπο δελ "ππεξεηνχλ". Απ' φ, ηη θαίλεηαη, παξφιν πνπ νη εθεκεξίδεο ζησπνχλ γηα ηελ ηχρε ηνπ Μαξαγθάθε θαη ηνπ Λαδφπνπινπ, ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θξάηνπο απέλαληί ηνπο έρεη θάλεη πνιχ θφζκν λα αγαλαθηήζεη θαη λα κελ ζεσξεί φηη νη ππνζέζεηο απηέο έρνπλ θιείζεη. Δλησκεηαμχ, ε "Δπηηξνπή ΢πκπαξάζηαζεο ζηνπο Αληηξξεζίεο ΢πλείδεζεο" δηνξγαλψλεη ηξηήκεξν εθδειψζεσλ ζην Πνιπηερλείν, ζηηο 4,5 θαη 6 Ννέκβξε, κε ζέκα ηνπο αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο θαη φζνπο παίξλνπλ απαιιαγή απ' ην ζηξαηφ γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο. Δίλαη πξνθαλέο φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζηνλ Λαδφπνπιν έθεξε ζαλ απνηέιεζκα ηελ ζχλδεζε ηνπ αγψλα ησλ αληηξξεζηψλ ζπλείδεζεο κε ηνλ αγψλα απηψλ, πνπ δελ ζεσξνχλ ηνλ εαπηφ ηνπο θαηάιιειν λα "ππεξεηήζεη" γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο. Με ιίγα ιφγηα, ε νινκέησπε επίζεζε ηνπ θξάηνπο ελάληηα ζ' φζνπο, γηα δηάθνξνπο ιφγνπο, αξλνχληαη ηνλ ζηξαηφ έθεξε ζαλ αληίδξαζε ην πιάηεκα ηνπ κεηψπνπ αληίζηαζεο. Κη φζν πην πιαηχ είλαη ην κέησπν αληίζηαζεο, ηφζν πεξηζζφηεξν δχζθνιν ζα είλαη γηα ην θξάηνο λα ην αληηκεησπίζεη.

Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 1987 Δδψ θαη κηα βδνκάδα δελ έρεη ζηακαηήζεη λα ςηινβξέρεη. Ζ ζεξκνθξαζία έρεη θαηέβεη ζε ρεηκσληάηηθα επίπεδα θη ν νπξαλφο είλαη ζπλέρεηα γθξίδνο θαη ζθνηεηλφο. Ζ φιε αηκφζθαηξα ζπκίδεη Γπηηθνεπξσπατθή πφιε. Οη πεξηπέηεηέο κνπ ηνπ θαινθαηξηνχ κε ηνλ ζηξαηφ κνπ θαίλνληαη φιν θαη πην απνκαθξπζκέλεο ζην παξειζφλ. ΢ε θακηά πεξίπησζε φκσο δελ κνπ θαίλνληαη ζαλ φλεηξν. 'Ζηαλ πνιχ πξαγκαηηθέο θαη θξάηεζαλ πάξα πνιχ γηα λα κνπ θαίλνληαη θάηη ηέηνην. Καη εθφζνλ δελ έρνπλ αθφκα ηειεηψζεη ε έληαζε παξακέλεη. Ζ ηδέα ηεο "επηθξεκάκελεο ξνκθαίαο" πάλσ απφ ην θεθάιη κνπ ζπλερίδεη λα κνπ δειεηεξηάδεη ηελ θάζε κνπ κέξα. Ο θαηξφο απηφο είλαη θαηάιιεινο γηα νλεηξνπνιήζεηο. Γηα κέλα φκσο θάηη ηέηνην θάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο είλαη πνιπηέιεηα. Ζ Διιάδα, θαη ηδηαίηεξα ε Αζήλα, δελ ελδεηθλπφληνπζαλ πνηέ γηα νλεηξνπνιήζεηο. Ζ δσή ζηελ Αζήλα ήηαλ πάληα πνιχ ηαξαγκέλε θαη αγρσηηθή θαη ηψξα, κε ηηο δηάθνξεο ζπγθεληξψζεηο θαη πνξείεο πνπ γίλνληαη γηα ζπλδηθαιηζηηθνχο ιφγνπο, είλαη αθφκε πεξηζζφηεξν. H ζεκεξηλή κέξα, ηδηαίηεξα, ραξαθηεξίζηεθε απφ θηλεηνπνηήζεηο θνηηεηψλ θαη ζπνπδαζηψλ, πνπ παξέιπζαλ ηελ θπθινθνξία ζην θέληξν ηεο Αζήλαο. Μηα ζεηξά απφ Αλψηαηεο ΢ρνιέο έρνπλ θαηαιεθζεί θαη ζήκεξα θαηαιήθζεθε θη έλα κεγάιν μελνδνρείν, ην "Μάξκαξα" ζηελ πιαηεία Κάληγγνο, πνπ ηφζν θαηξφ είλαη άδεην, γηαηί απηνί πνπ ην είραλ ρξενθνπήζαλε θαη ηνπο δηψμαλε. Σψξα δελ μέξσ αλ ρξενθνπήζαλε απηνί, ζπγθεθξηκέλα, ή ε εηαηξία πνπ είραλ ζπζηήζεη γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ μελνδνρείνπ. Πάλησο ηψξα ην μελνδνρείν αλήθεη ζην Σ.Δ.Β.Δ. 'Δηπρε ηελ ψξα πνπ θνηηεηέο θαη ζπνπδαζηέο βξηζθφληνπζαλ κπξνζηά ζην μελνδνρείν θαη πξνζπαζνχζαλ λα ζπάζνπλ ηνλ θινηφ ησλ Μ.Α.Σ. θαη λα κπνχλε κέζα, λα πεξλάκε εγψ θαη ε ΢νθία απφ ηελ Κάληγγνο. Γπξλάγακε απφ ηα γξαθεία ηνπ Ο.Α.Δ.Γ. ζηελ Πεηξαηψο, φπνπ είρακε πάεη γηα λα βγάισ θάξηα αλεξγίαο, κήπσο πάξσ θάπνην επίδνκα ζαλ "λένο επηζηήκνλαο". Δλλνείηαη φηη δελ έθαλα ηίπνηα, φπσο δελ θάλσ πάληα, φηαλ πεξηκέλσ θάηη θαιφ απφ ην θξάηνο. Σα επηδφκαηα ηέηνηνπ είδνπο ην θξάηνο ηα κνηξάδεη ζε δηθνχο ηνπ αλζξψπνπο ζπλήζσο. ΢πάληα επσθειείηαη θαη θάπνηνο άιινο έμσ απφ ηα θπθιψκαηα ηνπ θξάηνπο, αλ θαηαθέξεη θαη εμαζθαιίζεη ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ρνξήγεζε ηέηνησλ επηδνκάησλ. Καζψο γπξλάγακε ινηπφλ άπξαθηνη, πέζακε πάλσ ζε ρηιηάδεο ζπνπδαζηέο θαη θνηηεηέο, πνπ είραλε θιείζεη ηελ Παηεζίσλ θαη ηελ Υαιθνθνλδχιε θαη ζπξσρλφληνπζαλ κε ηα Μ.Α.Σ. Αλάκεζα ζην πιήζνο είδακε θαη θάηη αλαξρηθνχο κε ζεκαηνχιεο θη έλα θιεηζκέλν παλφ. Σζαληίζηεθα κ' απηνχο γηαηί, ζρεδφλ, θαλείο ηνπο δελ ήξζε ρηεο ζηελ ζπγθέληξσζε ζπκπαξάζηαζεο ζηνλ Φνιίλη. Αλ νη αλαξρηθνί ηξέρνπλ εθεί πνπ ππάξρεη πνιχο θφζκνο θαη δηεθδηθνχλ καδί ηνπ ζπλδηθαιηζηηθά αηηήκαηα, ζε ηί δηαθέξνπλ απφ ηα θφκκαηα πνπ θάλνπλ ην ίδην γηα ςεθνζεξηθνχο ιφγνπο; 'Ζ κήπσο νη θνηηεηέο θαη ζπνπδαζηέο ηεο Διιάδαο βξίζθνληαη ζε ρεηξφηεξε ζέζε απφ ην Φνιίλη θαη γη απηφ ρξεηάδνληαη ηελ ζπκπαξάζηαζε ησλ αλαξρηθψλ; Ξέξνληαο φηη ηέηνηνπ είδνπο αλαξρηθνί, φηαλ πάςνπλ λα είλαη

ζπνπδαζηέο ή θνηηεηέο, εμαθαλίδνληαη απφ ηνλ ρψξν, ηνπο είδα θη απηνχο ζαλ φινπο ηνπο άιινπο, πνπ θηλεηνπνηνχληαη γηα λα δηεθδηθήζνπλ αηηήκαηα πνπ σθεινχλ κφλν ηελ "πάξηε ηνπο". Δγψ θαη ε ΢νθία δελ έρνπκε ζέζε ζε ηέηνηνπ είδνπο θηλεηνπνηήζεηο. Αλ ζθεθηφκαζηε κε ηνλ ίδην ηξφπν, ζα ζπκκεηείρακε ζε θηλεηνπνηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηα δηθά καο επηβησηηθά πξνβιήκαηα. Γελ ην θάλνπκε φκσο, γηαηί ζεσξνχκε ηα επηβησηηθά καο πξνβιήκαηα αζήκαληα, κπξνζηά ζε άιια πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ άλζξσπνη ζαλ ηνλ Φνιίλη, ηνλ Υξήζην Ρνχζζν, ηνπο 4 θπιαθηζκέλνπο ζπληξφθνπο, ή ηνπο θπιαθηζκέλνπο, γεληθά, πνπ θάζε ηφζν εμεγείξνληαη, γηαηί δελ κπνξνχλ λα αλερηνχλ άιιν ην ηξνκνθξαηηθφ θαζεζηψο, πνπ επηθξαηεί ζηηο θπιαθέο. ΢ηηο θηλεηνπνηήζεηο ησλ Δπξσπαίσλ γηα ζπλδηθαιηζηηθά ηνπο αηηήκαηα ππάξρεη πάληα κηα πξνθαλήο ηδηνηέιεηα, πνπ δελ ηνπο δηαρσξίδεη απφ ηνλ ζπκθεξνληνινγηθφ ηξφπν ζθέςεο, κε ηνλ νπνίν ζθέθηνληαη ηα αθεληηθά. Δπαλαζηαηηθφηεηα δελ είλαη ην λα δηεθδηθείο αηνκηθά νθέιε αιιά λα αγσλίδεζαη γηα ηζφηεηα, ειεπζεξία θαη δηθαηνζχλε γηα φινπο. Σνπιάρηζηνλ, αλ βιέπνπκε ηελ επαλαζηαηηθφηεηα ζαλ ζπλεηδεηή επηινγή θη φρη απιά ζαλ ηδηφηεηα ηνπ νπνηνπδήπνηε εμεγεξκέλνπ. Καηά ηα άιια έλαο θξαηνχκελνο, ν Αζ. Καξαράιηνο, πνπ κεηά απφ πνιχκελνπο αγψλεο θαηάθεξε θάπνηνλ εηζαγγειέα, λα δερηεί κήλπζή ηνπ γηα βαζαληζηήξηα πνπ ηνπ έθαλαλ νη κπάηζνη ηεο Αζθάιεηαο, παξνπζηάζηεθε ρηεο απφ ηνλ ππνπξγφ ησλ κπάηζσλ Γξνζνγηάλλε ζαλ ηξειφο πνπ απηνβαζαλίδεηαη! Καη ζίγνπξα απηήλ ηελ πξνθιεηηθά ππνηηκνχζα ηελ θνηλή ινγηθή άπνςε ζα δερηνχλ θαη νη ακεξφιεπηνη δηθαζηέο πνπ ζα εθδηθάζνπλ ηελ κήλπζε. 'Δηζη εθαξκφδεηαη ν λφκνο γηα ηα βαζαληζηήξηα, πνπ ππνηίζεηαη πξνζηαηεχεη ηνπο πνιίηεο απφ ηελ βαξβαξφηεηα ηεο αζηπλνκίαο. Σέηνηνη λφκνη ππάξρνπλ θαη ζηελ Σνπξθία, πνπ θεκίδεηαη γηα ηα βαζαληζηήξηα ζε βάξνο θξαηνπκέλσλ. Καη εθεί νη θαηαγγειίεο ησλ θξαηνπκέλσλ αληηκεησπίδνληαη κε ηνλ ίδην ηξφπν: 'Οζνη δείρλνπλ ζεκάδηα θνβεξψλ βαζαληζηεξίσλ δελ πεηπραίλνπλ ηίπνηα, γηαηί ν Σνχξθνο ππνπξγφο ησλ κπάηζσλ θαη νη "ζπλ απηψ" ιέλε φηη βαζαλίζηεθαλ κφλνη ηνπο, ελψ νη δνινθνλίεο θξαηνπκέλσλ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηνπο δηθαζηέο ζαλ απηνθηνλίεο! Απηά φια ηα μέξνπλ, φζνη ςεχδνληαη φηη ζηελ Διιάδα ιεηηνπξγεί γηα φινπο δεκνθξαηία. Σν φηη επηκέλνπλ παξ' φια απηά λα ππνζηεξίδνπλ θάηη ηέηνην, απνδεηθλχεη έκπξαθηα φηη φινη απηνί είλαη ππέξκαρνη θαη ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη ησλ δνινθνληψλ πνπ δηαπξάηηνληαη απφ κπάηζνπο ή δεζκνθχιαθεο. Καη θάηη άιιν πνπ πξέπεη λα ζρνιηαζηεί: Κάπνηνο θαζηζηηθφο "ζχλδεζκνο απνθαηάζηαζεο ηνμηθνκαλψλ", πνπ δελ μέξνπκε πνηά, πξαγκαηηθά, ζρέζε έρεη κε ηελ θάιπςε απηψλ πνπ δηαθηλνχλ εξσίλε, δηακαξηχξεηαη κε γξάκκα ηνπ ζηηο εθεκεξίδεο, γηα θάπνηα εηνηκαδφκελε ηξνπνινγία ζην λφκν πεξί λαξθσηηθψλ, πνπ ππνηίζεηαη δηεπθνιχλεη ηελ αλαζηνιή ηεο θπιάθηζεο ηνμηθνκαλψλ. Ο ζχλδεζκνο απηφο δειψλεη φηη ζέιεη ηνπο ηνμηθνκαλείο ζηηο θπιαθέο. Κη απηφ ηελ επνρή πνπ φινη μέξνπλ, φηη ζηηο θπιαθέο δηαθηλνχληαη κεγάιεο πνζφηεηεο λαξθσηηθψλ. Φαίλεηαη φηη απηφο ν ζχλδεζκνο δελ ζιίβεηαη ηδηαίηεξα απφ ηελ δηαθίλεζε λαξθσηηθψλ κέζα ζηηο θπιαθέο, γηαηί αιιηψο δελ εμεγείηαη ε αγάπε ηνπ πξνο απηέο.

Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 1987 Απ' φ, ηη δηάβαζα ζήκεξα, ην μελνδνρείν "Μάξκαξα" νπζηαζηηθά δελ θαηαιήθζεθε. Σα Μ.Α.Σ. θάλαλε θαιά ηελ δνπιεηά ηνπο. Οη κφλνη πνπ κπήθαλε ζην μελνδνρείν ήηαλ ην Κεληξηθφ ΢πκβνχιην ηεο Δ.΢.Δ.Δ. (Δζληθή ΢πνπδαζηηθή 'Δλσζε Διιάδαο), ην νπνίν ειέγρεηαη απφιπηα απφ ηα θφκκαηα. Σέηνηνπ είδνπο θαξαγθηνδηιίθηα, ην κφλν απνηέιεζκα πνπ θέξλνπλ, είλαη λα γεινηνπνηνχληαη θάηη ηέηνηεο θηλεηνπνηήζεηο. Κη απηνί πνπ θάγαλε ηηο θινκπηέο απφ ηα Μ.Α.Σ., ηηο θάγαλε εληειψο άδηθα. Δλησκεηαμχ ρηεο, ηελ ψξα πνπ γηλφληνπζαλ απηά, ζην ΢χληαγκα ν ζηξαηφο, νη κπάηζνη, νη παπάδεο θαη νη πνιηηηθνί, κε παξειάζεηο, θαλνληνβνιηζκνχο, ηπκπαλνθξνπζίεο θη άιιεο ηέηνηεο αεδίεο, ζπκπιήξσλαλ ηελ εηθφλα ηνπ γεινίνπ, κε ην λα γηνξηάδνπλ ηελ άθημε ζηελ Αζήλα κηαο εηθφλαο απφ ην 'Αγην 'Οξνο. Γίλακε πάιη ξεληίθνιν ζηνπο δηάθνξνπο ηνπξίζηεο, πνπ έηπρε λα βξεζνχλ απηή ηελ ψξα ζην ΢χληαγκα. 'Οηαλ γπξίζνπλ ζηηο παηξίδεο ηνπο, ζα αθεγνχληαη απηέο ηηο γεινηφηεηεο πνπ είδαλ θαη ζα γειάλε πεξηθξνλεηηθά γηα ηνπο 'Διιελεο. To απφγεπκα πήγακε ζηελ ζπγθέληξσζε πνπ νξγάλσζε ε "Δπηηξνπή Αιιειεγγχεο θαη Πιεξνθφξεζεο" ζηα Πξνπχιαηα, γηα λα θαηαγγειζεί ε δνινθνλία ηνπ Μηράιε Πξέθα θαη γηα ζπκπαξάζηαζε ζηνπο 4 θπιαθηζκέλνπο ζπληξφθνπο. Ζ ζπγθέληξσζε είρε ζε γεληθέο γξακκέο επηηπρία. Μαδεπηήθαλε γχξσ ζηα 400 άηνκα, ππήξραλ κηθξνθσληθέο εγθαηαζηάζεηο, δηαβάζηεθαλ δηάθνξα θείκελα, κνηξάζηεθαλ πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο πξνθεξχμεηο θαη, ηέινο, έγηλε πνξεία απφ ηα Πξνπχιαηα κέρξη ηελ πιαηεία Δμαξρείσλ. Πίζσ καο θάλαλε πνξεία θαη ηα Μ.Α.Σ., έηνηκα λα επέκβνπλ ζε πεξίπησζε πνπ ζα ζπάγαλε ηίπνηα βηηξίλεο. Αλ θαη κε ηθαλνπνίεζε ηδηαίηεξα ην γεγνλφο φηη καδεχηεθε φινο απηφο ν θφζκνο, κε ζηελαρψξεζε ην φηη ειάρηζηνη απφ απηνχο θαηεβαίλνπλ ζηηο ζπγθεληξψζεηο γηα ηνλ Φνιίλη, παξφιν πνπ ν Φνιίλη βξίζθεηαη ήδε ζηηο 59 κέξεο απεξγίαο πείλαο θαη είλαη ζηα πξφζπξα ηνπ ζαλάηνπ. Καη μέξσ φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο, πνπ θαηέβεθαλ ζηελ ζεκεξηλή δηαδήισζε, θαηέβεθαλ, φρη γηαηί ηνπο απαζρνιεί ηδηαίηεξα ην ζέκα ησλ ηεζζάξσλ θπιαθηζκέλσλ ζπληξφθσλ, αιιά γηαηί γη' απηνχο έρεη γίλεη (θαη δηθηνινγεκέλα βέβαηα) κεγάινο ζφξπβνο απφ ηηο εθεκεξίδεο, θαη γηαηί απηνί πνπ θαιέζαλε ζηελ ζπγθέληξσζε είλαη νη πην γλσζηνί ζηνλ ρψξν, επεηδή έρνπλ ηα πεξηζζφηεξα κέζα ζηελ δηάζεζή ηνπο (γξαθεία, εθεκεξίδα, ληνπληνχθεο, ιεθηά γηα κηθξνθσληθέο εγθαηαζηάζεηο, ιεθηά γηα αθξηβέο αθίζεο θιπ.). Κη φκσο, ηνπιάρηζηνλ νη αλαξρηθνί, δελ ζα έπξεπε λα εληππσζηάδνληαη απ' απηά πνπ εληππσζηάδεηαη θαη ν πνιχο θφζκνο. Ηδηαίηεξα, φηαλ ε παξνπζία ηνπο είλαη απαξαίηεηε γηα λα εκπνδηζηεί κηα θξαηηθή δνινθνλία κε δηεζλείο πξνεθηάζεηο. Αλ νχηε απηνί νη άλζξσπνη, πνπ θαηεβαίλνπλ ζηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ αλαξρηθψλ, δελ είλαη ζε ζέζε λα θαηαιάβνπλ έλα ηφζν ζνβαξφ θαη επείγνλ δήηεκα, φπσο ε πξννπηηθή λα πεζάλεη απφ απεξγία πείλαο κέζα ζηελ θπιαθή έλαο άλζξσπνο, επεηδή ζην παξειζφλ έπαημε ηελ δσή ηνπ θνξψλα-γξάκκαηα γηα λα πνιεκήζεη ηελ θαηαπίεζε θαη ηελ

εθκεηάιιεπζε, ηφηε δελ κπνξνχκε ζε θακηά πεξίπησζε λα κηιάκε γηα θίλεκα. Θεσξψ βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ χπαξμε ελφο θηλήκαηνο, ηνλ απηνθαζνξηζκφ απηνχ ηνπ θηλήκαηνο, ηνπιάρηζηνλ ζηα πην ζνβαξά δεηήκαηα. 'Οζν δελ ππάξρεη απηφο ν απηνθαζνξηζκφο, θαη ν θφζκνο πνπ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη θίλεκα εηεξνθαζνξίδεηαη απφ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο (ή απφ ηηο εληππψζεηο πνπ ηνπ δεκηνπξγνχλ απηνί πνπ έρνπλ ηα κέζα λα δεκηνπξγνχλ εληππψζεηο), ην θξάηνο πνπ ζα κπνξνχζε λα απεηιεζεί απφ έλα ηέηνην θίλεκα, ζα ζπλερίδεη λα βαζαλίδεη, λα θπιαθίδεη ή λα δνινθνλεί αλελφριεηα απηνχο πνπ ηνπ "κπαίλνπλ ζην κάηη". Απηνί πνπ ηψξα θαηεβαίλνπλ ζηηο ζπγθεληξψζεηο γηα ηνλ Μηράιε θαη ηνπο ηέζζεξηο, δελ θάλαλε ζρεδφλ ηίπνηα πξνεγνχκελα γηα λα εκπνδίζνπλ ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε, φπσο δελ θάλνπλ ηψξα ηίπνηα γηα λα εκπνδίζνπλ ηνλ ζάλαην ηνπ Φνιίλη. Δίλαη ζιηβεξφ λα βιέπεηο ηφζν θφζκν λα θάλεη πνξείεο θαη λα θσλάδεη ζπλζήκαηα ελάληηα ζην θξάηνο, θαη λα ζθέθηεζαη φηη αθφκα θη απηνί, ζε ηειεπηαία αλάιπζε, δελ μεπεξλάλε ηελ ςπρνινγία ηεο κάδαο. Γη' απηφ ζε θάηη ηέηνηεο θάζεηο κε πηάλεη κηα κειαγρνιία θαη δελ έρσ φξεμε λα κηιάσ ζε θαλέλαλ. Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 1987 Ο ππνπξγφο Δζληθήο 'Ακπλαο Υαξαιακπφπνπινο ζπλερίδεη λα γξάθεη φινπο ηνπο εηδηθνχο επηζηήκνλεο, πνπ δηακαξηπξήζεθαλ γηα ηελ αηζρξή ζπκπεξηθνξά ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγψλ ελάληηα ζην Λαδφπνπιν, ζηα παιηά ηνπ ηα παπνχηζηα θαη λα πξνρσξάεη ζε κεζφδεπζε ηεο δίσμεο ησλ γηαηξψλ ηνπ 401 Γ.΢.Ν. , πνπ είραλ βγάιεη ηνλ Λαδφπνπιν αθαηάιιειν. Φαίλεηαη απνθαζηζκέλνο απφ δσ θαη πέξα, λα επηβάιιεη γλσκαηεχζεηο ζηξαηησηηθψλ γηαηξψλ κε άλσζελ εληνιέο. Σί θη αλ δηακαξηχξνληαη φινη νη ηαηξηθνί ζχιινγνη ηεο ρψξαο; Γηα ηνπο θαξαβαλάδεο ε ηαηξηθή πξέπεη λα εμππεξεηεί κφλν ηνπο δνινθνληθνχο ηνπο ζηφρνπο θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο, δηαθνξεηηθά δελ πξέπεη λα ππάξρεη. Γηα ηνλ Υαξαιακπφπνπιν νη ζηξαηησηηθνί γηαηξνί ζα ήηαλ ηδαληθνί, αλ κηκoχληνπζαλ ηνπο Δο-Δο γηαηξνχο ησλ ζηξαηνπέδσλ εμφλησζεο ηεο Ναδηζηηθήο Γεξκαλίαο. Γελ ηνλ ελδηαθέξεη, άιισζηε, αλ ε παξαπέξα θαζηζηηθνπνίεζε ηνπ Διιεληθνχ ζηξαηνχ θνζηίζεη αθφκα πεξηζζφηεξεο δσέο ζηξαηησηψλ πνπ νδεγνχληαη ζηελ απηνθηνλία, φπσο δελ ηνλ ελδηαθέξεη αλ κεξηθνί απφ απηνχο, αληί λα απηνθηνλήζνπλ, ζθνηψλνπλ ηνπο πην θνληηλνχο ζ' απηνχο βαζαληζηέο ηνπο. 'Δρεη εκπηζηνζχλε ζηελ ζηαζεξφηεηα θαη ζηελ δηάξθεηα ζπλζεθψλ δηαβίσζεο γηα ηνπο ζηξαηηψηεο, ζαλ θη απηψλ πνπ επηθξαηνχλ ζηνπο ζηξαηνχο ησλ ζηξαηνθξαηηθψλ θαζεζηψησλ ηχπνπ Υηιήο, Σνπξθίαο, Νφηηαο Κνξέαο θ.ν.θ. Γη απηφλ, φπσο θαη γηα φινπο ηνπο ζηξαηνθξάηεο, ν ζηξαηηψηεο δελ είλαη άλζξσπνο αιιά εμάξηεκα κηαο κεραλήο, εμάξηεκα πνπ αλ ραιάζεη, κπνξεί εχθνια λα αληηθαηαζηαζεί. Δπηηέινπο, άξρηζαλ λα βγαίλνπλ ζηελ θφξα ηα πξαγκαηηθά αίηηα ηεο δνινθνλίαο ηνπ λεαξνχ δεπγαξηνχ ζηελ Εάθπλζν, απηφ ην θαινθαίξη. Μηα θνπέια κε ην ίδην επίζεην κε ηελ δνινθνλεκέλε θνηηήηξηα, κε ππφκλεκα πξνο ηελ Δηζαγγειία Θεζζαινλίθεο, απνθαιχπηεη φηη ηελ θνηηήηξηα ηελ δνινθφλεζαλ θαηά ιάζνο απηνί πνπ ήζειαλ λα

δνινθνλήζνπλ ηελ ίδηα, θαη γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, πξηλ απφ δχν πεξίπνπ ρξφληα, είραλ ιηκάξεη ηα αθξφκπαξα ηνπ απηνθηλήηνπ ηεο κε απνηέιεζκα λα αλαηξαπεί ην απηνθίλεηφ ηεο θαη λα ηξαπκαηηζηεί ζνβαξά. Αηηία ηεο απφπεηξαο δνινθνλίαο ηεο, θαζψο θαη ηεο θαηά ιάζνο δνινθνλίαο ηνπ λεαξνχ δεπγαξηνχ, είλαη νη έξεπλέο ηεο γηα ηελ απνθάιπςε ησλ πξαγκαηηθψλ ελφρσλ γηα κηα ππφζεζε εκπνξίνπ βξεθψλ, ε νπνία κέρξη ζήκεξα έρεη νδεγήζεη ζε κηα αθφκε δνινθνλία, ηελ δνινθνλία ηεο λνζνθφκαο Δπαγγειίαο Ληφγθα ζε ζαιάζζηα πεξηνρή ηνπ Μεζνινγγίνπ, ηνλ Μάξηε ηνπ 1985. Κίλεηξν γηα ηηο έξεπλέο ηεο απνηειεί ε θαηαδίθε ζε ηζφβηα, γηα ηνλ ζάλαην ηεο λνζνθφκαο, ηνπ αζψνπ αδειθνχ ηεο. 'Δλαο αθφκε γηαηξφο, πνπ ήηαλ κπιεγκέλνο ζηελ ππφζεζε, πέζαλε κπζηεξησδψο ζηηο θπιαθέο ηνλ Φιεβάξε ηνπ 1985. Γειαδή, κέρξη ηψξα, ην θχθισκα ησλ δνινθφλσλ έρεη δνινθνλήζεη ειεχζεξα 4 άηνκα, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ζθνπεχεη λα ζπλερίζεη αλελφριεην. Γηα λα θάλεη θάηη ηέηνην πξέπεη λα έρεη ηφζα πνιιά ιεθηά, ψζηε λα κπνξεί λα ιαδψλεη κπάηζνπο, ηαηξνδηθαζηέο, δεκνζηνγξάθνπο, δηθαζηέο θαη ηφζνπο άιινπο, θαη θαηφπηλ λα ηνπο θάλεη κφληκνπο ζπλεξγάηεο ηνπ, εθφζνλ πξνεγνχκελα ηνπο έρεη θαηαζηήζεη κε ηα ιαδψκαηα ζπλελφρνπο. Tν απφγεπκα πήγακε ζε κηα άιιε ζπγθέληξσζε ζηα Πξνπχιαηα. Σελ ζπγθέληξσζε δηνξγάλσζε ε "Αλαξρηθή Πξφηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία", ζαλ δηακαξηπξία γηα ηελ επηθείκελε επηθχξσζε ηεο ζαλαηηθήο θαηαδίθεο ηνπ Γηαπσλέδνπ ζπληξφθνπ Καηζνπρίζα Οκφξη. Μαδεπηήθαλε πάλσ απφ ηξηάληα άηνκα. Τπήξρε παλφ, κνηξάζηεθαλ πξνθεξχμεηο, δελ ππήξρε φκσο ληνπληνχθα. Απ' φ, ηη έκαζα, κέρξη ηψξα έρνπλ αγνξαζηεί δχν ληνπληνχθεο αιιά έρνπλ ραζεί ζε δηάθνξεο θάζεηο, ιφγσ ηεο αλεπζπλφηεηαο απηψλ πνπ ηηο έπαηξλαλ γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζνπλ. Δίδακε θαη ζ' απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε ηελ Διέλε Γεκνπιέα θαη κάζακε φηη ν Παλαγηψηεο Γαγγιίαο έρεη αθήζεη πεξίπνπ πέληε ηεηξάδηα κε γξαθηά ηνπ. Υσξίο ακθηβνιία, ζα είρε κεγάιε αμία έλα βηβιίν κε ηα γξαθηά απηά. Κη φκσο, νχηε ππάξρνπλ ιεθηά γηα λα εθδνζεί, νχηε ζα βξηζθφηαλε θαλέλαο εθδνηηθφο νίθνο λα αλαιάβεη ηελ επζχλε ηεο έθδνζεο. Καη ζίγνπξα αθφκα θη αλ έβγαηλε απηφ ην βηβιίν, δελ ζα αγνξαδφηαλε νχηε θαη απφ ηνπο αλαξρηθνχο. 'Αζρεηα αλ ν Παλαγηψηεο έδσζε αθφκα θαη ηελ δσή ηνπ ζηνλ αγψλα ελάληηα ζην θξάηνο. Με ιίγα ιφγηα αθφκε θαη νη αλαξρηθνί ζακπνηάξνπλ κε ηελ ζηάζε ηνπο ηηο απνθαιχςεηο ησλ εγθιεκάησλ ηνπ θξάηνπο. Σέινο πάλησλ απφ απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε εληχπσζε κνπ έθαλε ην πάζνο θαη ε επηκνλή ελφο άιινπ ζπληξφθνπ, γηα ηνλ νπνίν έρσ μαλαγξάςεη: ηνπ Βαζίιε Καξαπιή. Δπί κία πεξίπνπ ψξα, ηνπιάρηζηνλ, μειαξπγγηάζηεθε λα δηαβάδεη, κε φιε ηελ δχλακε ηεο θσλήο ηνπ, θνκκάηηα απφ ηελ πξνθήξπμε κπξνζηά ζηνλ θφζκν πνπ πεξλνχζε αζπγθίλεηνο απφ ηα Πξνπχιαηα. Ο δηθεγφξνο Βαζίιεο Καξαπιήο δξαζηεξηνπνηείηαη κε ηέηνηα απηαπάξλεζε, πάληα, κέζα ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν, πνπ πνιιέο θνξέο θηάλεη ζηα φξηα ηνπ καδνρηζκνχ, ζα ιέγακε. Δθηηκψ ηνπο αλζξψπνπο πνπ ηα δίλνπλ φια γηα ηελ ππφζεζε ηεο αλαξρίαο αιιά πηζηεχσ φηη κε ηε δσή ηνπο δελ ζα έπξεπε λα δίλνπλ ην παξάδεηγκα ρξηζηηαληθήο απηαπάξλεζεο. Απηή ε ηδενινγία ηεο ζπζίαο έρεη θνζηίζεη αθξηβά ζε φια ηα κέρξη ηψξα επαλαζηαηηθά θηλήκαηα. Σψξα γη' απηνχο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ

ρζεζηλή ζπγθέληξσζε γηα ηνλ Μηράιε θαη γηα ηνπο 4 θαη δελ ήξζαλ ζηελ ζεκεξηλή πνπ αθνξά ηελ επηθείκελε εθηέιεζε ελφο ζπληξφθνπ, δελ λνκίδσ φηη ρξεηάδεηαη λα πσ ηίπνηα παξαπάλσ, απφ ην φηη αληηκεησπίδνπλ ηνλ Οκφξη, φπσο θαη ηνλ Φνιίλη. Σάββατο 7 Νοεμβρίου 1987 Ο Φνιίλη απφ ζήκεξα βγάδεη ηνπο νξνχο κε ηνπο νπνίνπο θξαηηφηαλε κέρξη ηψξα ζηελ δσή. Μ' απηφ ην έζραην κέζν πξνζπαζεί λα ππνζηεξίμεη ην αίηεκά ηνπ γηα ζπλάληεζε κε ηνλ Ηηαιφ πξσζππνπξγφ Γθνξία, πνπ έξρεηαη ηελ Γεπηέξα ζηελ Διιάδα. Ο Βφηζεο, απφ ηα "Πνιηηηθά Παξαζθήληα" ηεο "Διεπζεξνηππίαο", δεηάεη, φζνη αδηαθνξνχλ, λα αλαιάβνπλ επηηέινπο ηηο επζχλεο ηνπο γηα λα κελ απνθηήζεη θη Διιάδα έλαλ Μπφκππ ΢αληο. Γπζηπρψο κεηαμχ απηψλ πνπ αδηαθνξνχλ είλαη θαη ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθψλ θη απηφ κε θάλεη λα αηζζάλνκαη φιν θαη πεξηζζφηεξν μέλνο πξνο απηνχο. Γηα ηνλ Φνιίλη πνπ πεζαίλεη δελ θαηεβαίλνπλ ζε δηαδήισζε, ζηελ πνξεία γηα ην Πνιπηερλείν φκσο ζα θαηέβνπλ πάλσ απφ ρίιηνη. Οπζηαζηηθά, φινη απηνί πνπ ζα πιαηζηψλνπλ ην κπινθ ησλ αλαξρηθψλ ζηελ πνξεία γηα ην Πνιπηερλείν, αλ δελ ππήξραλ νη αλαξρηθνί, ζα πιαηζίσλαλ άιια κπινθ. Γελ ηνπο ελδηαθέξεη ε αλαηξνπή ηνπ θξάηνπο αιιά ε βνιηνχια θαη ν ραβαιέο πνπ ζα κπνξνχζε λα επαθνινπζήζεη, αλ μεζπάγαλε ηίπνηα επεηζφδηα. Βέβαηα απηά εγψ ηα ιέσ, εγψ ηα αθνχσ. Δπηπρψο πνπ ππάξρεη θαη ε ΢νθία θαη επηθνηλσλνχκε. Γηαθνξεηηθά ζα αηζζαλφκνπλα φηη δηαβηψλσ ζε πεξηβάιινλ ςπρνπαζψλ. Ο ππνπξγφο Παηδείαο Σξίηζεο είπε φηη νη θνηηεηέο γηα ην κφλν πνπ ελδηαθέξνληαη είλαη ην παρχ ηνπο έληεξν. Αλ θξίλνπκε απφ ην γεγνλφο φηη είλαη, ζρεδφλ, θάζε κέξα ζηνπο δξφκνπο γηα πξνζσπηθφ ηνπο φθεινο, ελψ δελ ηνπο θαίγεηαη θαξθί γηα ηνλ Φνιίλη, είλαη πξνθαλέο φηη ν Σξίηζεο μέξεη κε πφζν αθίλδπλεο θαη αλεγθέθαιεο κάδεο έρεη λα θάλεη. Βιέπνληαο φια απηά ηα ρνληξά λα ζπκβαίλνπλ, θαηαιακβάλνκαη απφ απαηζηνδνμία κπξνζηά ζην δίιεκκα "ζνζηαιηζκφο ή βαξβαξφηεηα". Καη απηή ε απαηζηνδνμία επηηείλεηαη απφ ην γεγνλφο φηη, φζνη ζθέθηνληαη ζαλ εκέλα θαη ηελ ΢νθία, πνιχ γξήγνξα ζα αληηκεησπίζνπλ ην θπλήγη ηνπ απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ, κέζα ζ' έλα θαζεζηψο βαξβαξφηεηαο. 'Οπσο έρεη γίλεη πνιιέο θνξέο θαη ζην παξειζφλ, απιά θαη κφλν ην γεγνλφο φηη ζα ζθέθηεηαη θαλείο δηαθνξεηηθά, ζα απνηειεί έγθιεκα "ηδηαδφλησο εηδερζέο". Αθνχ ήδε ην γεγνλφο φηη έλαο άλζξσπνο, φπσο ν Φνιίλη, ζεσξείηαη δηθηνινγεκέλν απφ ηελ πιεηνςεθία λα πεζαίλεη, κφλν θαη κφλν γηαηί πξηλ ελλέα ρξφληα ηφικεζε λα αληηζηαζεί κε ηελ επαλαζηαηηθή βία ζηελ αραιίλσηε εθείλε ηελ επνρή βία ηνπ Ηηαιηθνχ θξάηνπο. ΢ε θάπνην ζπλέδξην κε ζέκα "΢εμνπαιηθή αγσγή θαη πγεία", πνπ γίλεηαη ζηελ Αζήλα απηέο ηηο κέξεο, απνθαιχθζεθε πσο νη ζηαηηζηηθέο ζπκθσλνχλ ζην γεγνλφο, φηη βηαζηέο είλαη θαη επππφιεπηνη πνιίηεο θαη νηθνγελεηάξρεο πνπ πνιινί έρνπλ παηδηά, θαζψο θαη ζην φηη ε "θαθνπνίεζε ησλ παηδηψλ" (δηάβαδε: βηαζκφο) γίλεηαη απφ άηνκα ηνπ ζηελνχ θηιηθνχ θαη νηθνγελεηαθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο. Λακβάλνληαο θαλείο απηά ππ' φςε ηνπ, κπνξεί εχθνια λα θαηαιάβεη ην γηαηί νη επππφιεπηνη πνιίηεο θαη νη

νηνθνγελεηάξρεο ππνζηεξίδνπλ κε πάζνο ηελ δηαηήξεζε ησλ θπιαθψλ, ησλ ςπρηαηξείσλ θαη ηνπ ζηξαηνχ. Υσξίο απηνχο ηνπο ζεζκνχο ησλ λνκηκνπνηεκέλσλ βαζαληζηεξίσλ, πψο ζα κπνξνχζαλ λα επηβάιινπλ ζηα παηδηά ηνπο, θαη γεληθά ζηνπο αδχλακνπο λα ππεξαζπίδνληαη ηνλ εαπηφ ηνπο, ην λα ηνπο γακνχλ θαη λα ηνπο δέξλνπλ ειεχζεξα; Σνλ επππφιεπην νηθνγελεηάξρε πνιχ πνπ ηνλ ελδηαθέξεη, αλ δίπια ηνπ δηαπξάηηνληαη θαζεκεξηλά εγθιήκαηα. Βηάδνληαο ηελ θφξε ηνπ, ηνλ γηφ ηνπ, ή νπνηνλδήπνηε αδχλακν πέζεη ζηα ρέξηα ηνπ, αηζζάλεηαη ηφζν φκνξθα, πνπ δελ ηνλ λνηάδεη αθφκα θη αλ γίλεη ηξίηνο παγθφζκηνο πφιεκνο. 'Αιισζηε ε γπλαίθα ηνπ, ε κάλα ηνπ ή ε αδειθή ηνπ θη φιν ηνπ ην ζφη, ηνλ ζαπκάδνπλ θαη ηνλ επαηλνχλ κε θάζε ηξφπν γηα ηνπο βηαζκνχο, ηηο αηκνκημίεο, ή ηα βαζαληζηήξηα, πνπ θαηαγξάθεη ζην ελεξγεηηθφ ηνπ. Σν φλεηξν ηεο Διιεληθήο θνηλσλίαο είλαη κηα "Διιάο, Διιήλσλ βηαζηψλ", πνπ λα πιεζηάδεη, φζν ην δπλαηφλ, ηα ξεθφξ ηεο Ακεξηθήο, φπνπ, φπσο απνθαιχθζεθε ζην ίδην ζπλέδξην, ην 1 ζηα 3 θνξίηζηα θαη ην 1 ζηα 8 αγφξηα σο 18 ρξνλψλ, πέθηνπλ ζχκαηα βηαζκψλ. Σνπιάρηζηνλ ζηελ Διιάδα ηα αθεληηθά κπνξνχλ λα θνηκνχληαη ήζπρα, εθφζνλ μέξνπλ φηη νη δνχινη ηνπο, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, πξναζπίδνπλ κηα αλεζηθφηεηα πνιχ πην ρπδαία θαη απάλζξσπε απφ ηελ δηθή ηνπο. ΢ίγνπξα ν θφζκνο, ηνλ νπνίν νλεηξεχνληαη νη δνχινη ηνπο, δελ έρεη ηίπνηα πνπ λα ηνλ θάλεη πην επηζπκεηφ απφ απηφλ πνπ ήδε ππάξρεη. Υεηξνπηαζηφ ππφδεηγκα ηέηνησλ επππφιεπησλ νηθνγελεηαξρψλ είλαη θάπνηνη Μεηαμνπξγεηψηεο, πνπ ηελ εγθιεκαηηθφηεηά ηνπο απέλαληη ζηα ζχκαηά ηνπο, ηηο πφξλεο, έθηαζαλ λα ηελ ζεζκνπνηνχλ αθφκα θαη κε δεκνςήθηζκα. Γεκνςήθηζκα πνπ δηεμάγεηαη ζήκεξα θαη αχξην. Aπ' φ, ηη θαίλεηαη, έρνπλ πινπηίζεη ηφζν πνπ δελ ηνπο θάλνπλ πηα νη θησρέο γπλαίθεο ησλ νίθσλ αλνρήο ηνπ Μεηαμνπξγείνπ, κηα πνπ κπνξνχλ ηψξα πηα ηα απσζεκέλα ηνπο λα ηα βγάδνπλ ζε πφξλεο πνιπηειείαο, θαη γη' απηφ αγσλίδνληαη ζχζζσκνη λα ηηο πεηάμνπλ απφ θεη ζαλ ζηπκκέλεο ιεκνλφθνππεο. 'Αζρεηα, αλ ν πινχηνο ηνπο απηφο δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε ησλ γπλαηθψλ ησλ νίθσλ αλνρήο, κε λνίθηα δεθαπιάζηα ησλ ζπλεζηζκέλσλ, κεξίδηα απφ ραξηνπαηθηηθέο ιέζρεο θαη θάζε είδνπο ληαβαηδειίθηα. Οη Μεηαμνπξγεηψηεο απηνί θάλνπλ ην ίδην, φπσο θαη νη λεζηψηεο ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ. Κη νη ηειεπηαίνη έρνπλ εμαπνιχζεη εθζηξαηεία γηα ην δηψμηκν ησλ θησρψλ ηνπξηζηψλ απφ ηα λεζηά ηνπο, γηαηί ηψξα πηα έρνπλ πινπηίζεη απφ ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε πνπ ηνπο θάλαλε ηφζα ρξφληα, θαη δελ ηνπο έρνπλ πηα αλάγθε. Απηά είλαη ηα "αγαζά" ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Αιίκνλν ζ' απηνχο πνπ ζαλ θνκκνπληζηέο δψζαλε, ζην παξειζφλ, ηελ δσή ηνπο γη' απηήλ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, λνκίδνληαο φηη απφ κφλε ηεο αξθεί γηα λα θαιπηεξέςεη ν θφζκνο. Καηά ηα άιια, δελ πξφιαβε λα πεξάζεη νχηε κηα κέξα απφ ηελ δεκνζίεπζε ησλ απνθαιχςεσλ γηα ην δηπιφ έγθιεκα ηεο Εαθχλζνπ θαη ρηεο ην βξάδπ δνινθνλήζεθε θαζεγεηήο ηεο Οδνληηαηξηθήο ΢ρνιήο ηνπ Παλεπηζηήκηνπ ηεο Αζήλαο έμσ απφ ην ζπίηη ηνπ, ζην Φπρηθφ. Ζ αζηπλνκία, πνπ θαηά ηα θαηλφκελα γλσξίδεη πνιιά ζε ζρέζε κε ηα αίηηα ηνπ θφλνπ, δήισζε ακέζσο φηη ην έγθιεκα δελ είλαη πνιηηηθφ. Δίκαη ζρεδφλ ζίγνπξνο, φηη νη δνινθφλνη δελ ζα βξεζνχλ, φπσο δελ

βξέζεθαλ νη δνινθφλνη ηνπ δεπγαξηνχ. Eγψ ζήκεξα ηειείσζα, επηηέινπο, ην θείκελν γηα ην "Κξάμηκν" αιιά δελ πξφιαβα λα πάσ λα ην δψζσ. Δίρα ζθνπφ λα πάσ λα ην αθήζσ ζην βηβιηνπσιείν "Διεχζεξνο Σχπνο", γηα λα πεξάζεη απφ θεη ε Πάνια λα ην πάξεη, αιιά δελ πξφιαβα γηα πέληε ιεπηά θαη έθιεηζε ην βηβιηνπσιείν. Σζαληίζηεθα, γηαηί κνπ είρε ζπκβεί πνιιέο θνξέο ζηε δσή κνπ λα βηάδνκαη λα πξνιάβσ θάηη θαη ηειηθά λα κελ ην πξνιαβαίλσ γηα ιίγα ιεπηά. Μεηά απφ θάηη ηέηνηεο θάζεηο αηζζάλνκαη ζαλ θνξφηδν. Σν βξάδπ επηθνηλσλήζακε κε ηνλ Βαζίιε Καξαπιή, γηα λα ηνπ πνχκε, φηη δελ ζα κπνξνχζακε λα ηνλ ζπλνδέςνπκε κέρξη ηελ Κέξθπξα, φπνπ γίλεηαη αχξην ε θεδεία ηνπ ΢ηίλα, γηα ιφγνπο έιιεηςεο ρξεκάησλ. Ο ΢ηίλαο πέζαλε ρηεο θη ν Βαζίιεο, ν νπνίνο καο ην κεηέθεξε πξψηνο, καο είρε ξσηήζεη αλ ζα πεγαίλακε καδί ηνπ ζηελ Κέξθπξα γηα ηελ θεδεία. Αιιά δελ είλαη κφλν νη νηθνλνκηθνί ιφγνη πνπ καο εκπνδίδνπλ λα πάκε ζηελ θεδεία. Αχξην γίλεηαη ζην Μπξαράκη ην κλεκφζπλν ηνπ Μηράιε Πξέθα, ζηνπ νπνίνπ ηελ θεδεία δελ κπνξέζακε λα πάκε, γηαηί δελ μέξακε νχηε πφηε, νχηε πνχ ζα γηλφηαλ. Σνπιάρηζηνλ αο πάκε ζην κλεκφζπλν. 'Αιισζηε ηνλ Μηράιε ηνλ γλψξηδα θαη πξνζσπηθά, ελψ ηνλ ΢ηίλα ηνλ γλψξηδα κφλν απφ ηα βηβιία ηνπ θαη ηα άξζξα ηνπ. Πάλησο είλαη γεγνλφο φηη ν ΢ηίλαο έδεζε θαη πέζαλε ζαλ ππφδεηγκα επαλαζηάηε. Αλ θαη ππήξμε απφ 18 ρξνλψλ αθνζησκέλνο ζηελ ππφζεζε ηεο απειεπζέξσζεο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, θαη δελ δηεθδίθεζε πνηέ πξνζσπηθά νθέιε απφ ηηο ρηιηάδεο γλσξηκίεο, πνπ έθαλε ζηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ (ν Καζηνξηάδεο ηνπ ζηέιλεη ζηεθάλη, φπνπ γξάθεη "ζηνλ νηνλεί παηέξα κνπ"), ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο δσήο ηνπ ηα πέξαζε ζ' έλα ππφγεην ζην Παγθξάηη, ηελ επνρή πνπ ε εξγαηηθή ηάμε, γηα ηελ νπνία αγσλίζηεθε, απνιακβάλεη "δπάξηα, ηξηάξηα, ηεζζάξηα, πεληάξηα, θνπξζάθηα θαηλνχξγηα, ινζηφλ άθηεξ ζέηβ", πνπ ιέεη θη ν Υξήζηνο Επγνκαιάο ζην ηξαγνχδη ηνπ "Μπαιάληα". Απηφ είλαη πνπ ιέλε: "Γνπιεχνπλ η' άινγα, ηξσλ ηα γατδνχξηα". Καη ζηελ θεδεία ηνπ δελ ζα παξεπξεζνχλ βνπιεπηέο ηεο αξηζηεξάο, φπσο παξεπξέζεθαλ ζηελ θεδεία ηνπ Καλειιφπνπινπ, γηαηί απηφο πνηέ ηνπ δελ δηεχζπλε βαζαληζηήξηα θαη δνινθνλίεο αξηζηεξψλ, φπσο έθαλε ν ηειεπηαίνο ζηελ Μαθξφλεζν, ζαλ ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ ην 1949. ΢ηελ Μαθξφλεζν πνπ ν Καλειιφπνπινο ζαχκαδε ηφζν πνιχ, ψζηε ηελ είρε απνθαιέζεη "Νέν Παξζελψλα". Kυριακή 8 Νοεμβρίου 1987 ΢ήκεξα δελ πεξάζακε φιε ηελ εκέξα θιεηζκέλνη ζην ζπίηη, φπσο έγηλε κε ηηο ηξεηο πξνεγνχκελεο Κπξηαθέο. Δίρακε θάπνπ λα πάκε. Πήγακε ζην κλεκφζπλν ηνπ Μηράιε Πξέθα πνπ θαηά δηαβνιηθή ζχκπησζε ηαπηίζηεθε ρξνληθά κε ηελ εκέξα ηεο νλνκαζηηθήο ηνπ γηνξηήο, πνπ είλαη θη απηή ζήκεξα. Ζ ηξαγηθή εηξσλεία ζ' φιε ηεο ηελ κεγαινπξέπεηα. 'Οηαλ πήγακε εκείο δελ είρε καδεπηεί αθφκα θφζκνο θαη ζηνλ ηάθν ηνπ κπξνζηά ήηαλ κφλν 3-4 ζπγγελείο ηνπ. Δίλαη πεξηηηφ λα πσ φηη, φηαλ πιεζίαζα ζηνλ ηάθν ηνπ, παξαιίγν λα βάισ ηα θιάκαηα, γηαηί δελ κπφξεζα ακέζσο λα ρσλέςσ φηη ν Μηράιεο, έλαο άλζξσπνο ηεο ειηθίαο κνπ πεξίπνπ (έλα ρξφλν

κεγαιχηεξνο), πνπ φηαλ ηνλ γλψξηζα ζηελ Αίγηλα ήηαλ γεκάηνο δσή θαη φλεηξα γηα ηελ δσή ηνπ έμσ απφ ηηο θπιαθέο, βξηζθφηαλ ζακκέλνο θάησ απφ ηελ πιάθα, εθεί κπξνζηά κνπ. Καη ζθνησκέλνο γηα ηελ ππφζεζε ηεο Αλαξρίαο, γηα ηελ νπνία εγψ ηνπ είρα κηιήζεη γηα πξψηε θνξά. Κνηηάδνληαο ηελ θσηνγξαθία ηνπ, πνπ ήηαλ εληνηρηζκέλε ζην κάξκαξν, αηζζάλζεθα γηα κηα ζηηγκή φηη ζπλαληηφκαζηε γηα πξψηε θνξά κεηά απφ 7 ρξφληα. Οκνινγψ φηη ζπλήιζα πνιχ γξήγνξα απφ απηήλ ηελ θαηάζηαζε. ΢θέθηεθα φηη θαη λα δνχζε, νη δηαδξνκέο καο ήηαλ ηφζν δηαθνξεηηθέο, πνπ δελ ζα βιεπφκαζηε θαζφινπ. 'Αιισζηε ηελ δνινθνλία ηνπ ηελ πξφβιεπα, κεηά ηελ πξψηε απνηπρεκέλε απφπεηξα λα ηνλ ζθνηψζνπλ, ηνλ Μάξηε απηνχ ηνπ ρξφλνπ. Με ηελ ηδέα ηνπ ζαλάηνπ ηνπ είρα εμνηθεησζεί, φπσο εμνηθεηψλεηαη θαλείο κε ηελ ηδέα ηνπ ζαλάηνπ ζπγγεληθνχ ηνπ πξνζψπνπ κεηά ηελ πξνζβνιή ηνπ ηειεπηαίνπ απφ ζαλαηεθφξα θαη αλίαηε αξξψζηηα. Σειηθά ζην κλεκφζπλν καδεπηήθαλε κφλν θακηά ηξηαληαξηά αλαξρηθνί. Τπήξρε παλφ κε ην ζχλζεκα "Σηκή ζηνλ Μηράιε Πξέθα", θσλάρηεθε ηξεηο θνξέο "Μηράιεο Πξέθαο: Αζάλαηνο", κνηξαζηήθαλε δχν δηαθνξεηηθέο πξνθεξχμεηο, πνπιήζεθε ε εθεκεξίδα "Αλαξρία" θαη ην κλεκφζπλν έιεμε κε πνξεία απφ ην λεθξνηαθείν Μπξαρακίνπ κέρξη ηελ Βνπιηαγκέλεο. Δγψ έρνληαο ζην κπαιφ κνπ ην εηήζην κλεκφζπλν ηνπ Μηράιε Καιηεδά, φπνπ είραλε καδεπηεί ηνπιάρηζηνλ εθαηφ αλαξρηθνί, δελ πεξίκελα φηη ζην κλεκφζπλν ηνπ Μηράιε ζα καδεπφληνπζαλ ηφζν ιίγνη. Κη αλ εμαηξέζνπκε εκέλα θαη ηελ ΢νθία, θαζψο θαη πέληε ζπλεξγάηεο ηεο αλαξρηθήο εθεκεξίδαο "Γνθηκή" (πνπ έβγαηλε κέρξη πξφζθαηα θαη ηψξα έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ ηελ "Αλαξρία"), απφ ηνπο νπνίνπο ν έλαο ήηαλ θαη θνπκπάξνο ηνπ, φινη νη άιινη ήηαλ άγλσζηνη ζε καο. Κη φκσο ζην φλνκα ηνπ Μηράιε αλαθέξνληαη πνιινί απηφλ ηνλ θαηξφ θαη θαηαγγέιινπλ ηελ δνινθνλία ηνπ θιπ. θιπ. Σφζν δχζθνιν ηνπο ήηαλ λα έξζνπλ κέρξη ην κλεκφζπλφ ηνπ; Κάζε κέξα ζθνηψλνληαη άλζξσπνη ζηελ Διιάδα γηα ηελ ππφζεζε ηεο Αλαξρίαο; ΢ίγνπξα νη ραθηέδεο, πνπ έζηεηιε ε αζηπλνκία γηα λα "θφςνπλ θάηζεο", ζα ραξήθαλε πνιχ γηα ηελ ηφζν κηθξή πξνζέιεπζε αλαξρηθψλ ζην κλεκφζπλν ελφο ερζξνχ ηνπ θξάηνπο. Απφ ηνλ αξηζκφ ησλ αλαξρηθψλ πνπ ήξζαλε ζην κλεκφζπλν, κπνξνχλ εχθνια λα ππνζέζνπλ ην πφζνη ιίγνη ελδηαθέξνληαη πξαγκαηηθά, γηα ηελ ηηκσξία ησλ θπζηθψλ θαη εζηθψλ απηνπξγψλ ηεο δνινθνλίαο ηνπ Μηράιε. Καη λα θαληαζηεί θαλείο, φηη ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε ηελ είδε ζηελ ηειεφξαζε φιε ε Διιάδα... Σν βξάδπ ηειεθψλεζα ζηνλ παηέξα ηνπ Υξήζηνπ ηνπ Ρνχζζνπ θαη έκαζα φηη ν δηεπζπληήο ηνπ Κνξπδαιινχ ηνλ έρεη ηηκσξήζεη κε 20 κέξεο ζηέξεζε επηζθεπηεξίνπ, γηαηί έζηεηιε "παξάλνκα" θάηη γξάκκαηα πξνο ηνλ ππνπξγφ Γηθαηνζχλεο. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ε ζηάζε ηνπ θξάηνπο απέλαληη ζηνλ Υξήζην ζθιεξαίλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν, φπσο ζε φια ηα άιια ζέκαηα. Καη απηήλ ηελ ζηέξεζε επηζθεπηεξίνπ ζα ηελ αθνινπζήζνπλ θη άιια ρεηξφηεξα, πνπ ίζσο βάινπλ ζε θίλδπλν θαη ηελ ίδηα ηνπ ηελ δσή. Σν θξάηνο δελ ζπγρσξεί πνηέ, φζνπο απνθαιχςαλε εγθιήκαηά ηνπ, φπσο έθαλε ν Υξήζηνο κε ην βηβιίν ηνπ "Φπιαθέο Αιηθαξλαζζνχ - Φπιαθέο Κέξθπξαο: Βαζαληζκνί θξαηνπκέλσλ". Κη φκσο ην βηβιίν ηνπ δελ αγνξάδεηαη θαη, φζνη ζα κπνξνχζαλ λα ην πξνσζήζνπλ, ην ζάβνπλ

θαλνληθά. Σνπο αξθεί ην βηβιίν ηνπ Μίζζηνπ γηα λα ην πξνβάιινπλ, θαηαπνιεκψληαο έηζη ηηο ελνρέο ηνπο απέλαληη ζηα ζχκαηα ηνπ ζσθξνληζηηθνχ ζπζηήκαηνο. ΢' έλα ρσξηφ ηεο Ξάλζεο θάεθαλ δπν γπλαίθεο θαη δπν παηδηά 5 θαη 2 ρξνλψλ, ελψ ν παηέξαο ηνπο ηξαπκαηίζηεθε ζνβαξά, γηαηί έπηαζε θσηηά ην ζπίηη ηνπο ηελ ψξα πνπ θνηκφληνπζαλ θαη ε Ππξνζβεζηηθή δελ θαηαδέρηεθε λα πάεη λα ην ζβήζεη, επεηδή ήηαλ κνπζνπικάλνη. ΢αλ δηθηνινγία πξνβιήζεθε ε γεινία πξφθαζε, φηη ην ζπίηη ήηαλ ζε κέξνο δχζβαην. Σψξα, ην πψο νη ππξνζβέζηεο αλεβαίλνπλ ηα βνπλά θαη ζβήλνπλ ηα δέληξα, ελψ δελ κπνξνχλ λα πιεζηάζνπλ έλα ζπίηη, είλαη έλα εξψηεκα πνπ πνηέ δελ ζα απαζρνιήζεη ηνπο 'Διιελεο πνπ ηνπο κνπζνπικάλνπο ηεο Διιάδαο ηνπο βιέπνπλ φινη ηνπο ζαλ θαηψηεξα φληα. ΢ηελ πεξίπησζε απηή ε Ππξνζβεζηηθή δηέπξαμε κε ηνλ πην πξνθιεηηθφ ηξφπν ην αδίθεκα ηεο εγθιεκαηηθήο ακέιεηαο. 'Όκσο ζηελ Διιάδα φινη κπνξνχλ λα εγθιεκαηνχλ ειεχζεξα ελαληίνλ ησλ κνπζνπικάλσλ θαη γη' απηφ πνηέ δελ ζα δεηήζεη θαλείο ηνλ ιφγν απφ ηελ Ππξνζβεζηηθή. Δίλαη θαη πνιχ πηζαλφλ, ηελ θσηηά λα ηελ έβαιαλ ηίπνηα 'Διιελεο ρξηζηηαλνί, πνπ λα είραλ κε ηελ νηθνγέλεηα ησλ κνπζνπικάλσλ θάπνηεο δηαθνξέο. Ζ Διιεληθή αζηπλνκία δελ πξφθεηηαη πνηέ λα εξεπλήζεη απηήλ ηελ εθδνρή. 'Οπσο πνηέ δελ εμεηάδεη κηα ηέηνηα εθδνρή ε Αγγιηθή αζηπλνκία, φηαλ Δγγιέδνη θαζίζηεο βάδνπλ θσηηέο θαη θαίλε νηθνγέλεηεο Ηλδψλ πνπ θαηνηθνχλ ζην Λνλδίλν. Σνπιάρηζηνλ ζην δήηεκα ηνπ ξαηζηζκνχ, νη 'Διιελεο κπνξνχλ λα θαπρεζνχλ φηη δελ πζηεξνχλ ζε ηίπνηε απφ ηνπο Γπηηθνεπξσπαίνπο θαζίζηεο. 'Οκσο ν ξαηζηζκφο θαη ε βία θαηά εζληθψλ κεηνςεθηψλ θέξλνπλ ζαλ απάληεζε ηελ βία θαη νη 'Διιελεο πξέπεη λα είλαη ρσξίο θαζφινπ κλήκε, γηα λα μερλάλε ηνπο 5.000 πεξίπνπ λεθξνχο ηεο Κππξηαθήο ηξαγσδίαο, ζηελ νπνία νδήγεζαλ ηα εγθιήκαηα πνπ έθαλε ε Δ.Ο.Κ.Α. Β' ζε βάξνο ησλ Σνπξθνθππξίσλ. Απ' φ, ηη θαίλεηαη, κνινλφηη δελ έρνπλ πεξάζεη νχηε 13 ρξφληα απφ ην Διιεληθφ θαζηζηηθφ πξαμηθφπεκα θαη ηελ επαθφινπζε Σνπξθηθή εηζβνιή ζηελ Κχπξν, νη 'Διιελεο είλαη πξφζπκνη γηα λέν πφιεκν κε ηνπο Σνχξθνπο θαη ην κφλν πνπ ηνπο θξαηάεη είλαη ε ζπλαίζζεζε ηεο ζηξαηησηηθήο ηνπ αδπλακίαο απέλαληη ζηνπο Σνχξθνπο. Καη κηα πνπ δελ κπνξνχλ λα ηελ πέζνπλ ζηνπο Σνχξθνπο ηεο Σνπξθίαο, ηελ πέθηνπλ ζηνπο Σνχξθνπο ηεο Διιάδαο, φπσο απηή ε νηθνγέλεηα ζην ρσξηφ Ηζαία ηεο Ξάλζεο. Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 1987 ΢ήκεξα ήξζε γηα κηζή κέξα ζηελ Διιάδα ν πξσζππνπξγφο ηεο Ηηαιίαο Γθνξία, ζπλνδεπφκελνο απφ ηνλ ππνπξγφ εμσηεξηθψλ Αληξεφηη. Δίλαη πξνθαλέο φηη ήξζε ζηελ Διιάδα γηα λα ζπδεηήζεη κε ηνλ Παπαλδξένπ, εθηφο ησλ άιισλ, θαη γηα ηα αληαιιάγκαηα πνπ δεηάεη ν ηειεπηαίνο, πξνθεηκέλνπ λα εθδψζεη ηνλ Φνιίλη. Απφ ηελ ζπδήηεζε πνπ είραλε δελ αλαθνηλψζεθε ηίπνηα. Οχηε απφ ηελ ηειεφξαζε ή ην ξαδηφθσλν αλαθνηλψζεθε ηίπνηα γηα ηελ ηχρε ηνπ Φνιίλη. Ο Βαζίιεο ν Καξαπιήο καο ελεκέξσζε, φηη ν Φνιίλη ηνπο νξνχο ηνπο έβγαιε ζήκεξα. 'Δηζη, κεηά απφ 63 κέξεο απεξγίαο πείλαο, ν ζάλαηνο ηνπ Φνιίλη είλαη πηα δήηεκα εκεξψλ. Δγψ θαη ε ΢νθία αηζζαλφκαζηε ηελ αδπλακία καο λα

θάλνπκε θάηη γηα ηνλ Φνιίλη, πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνξά. 'Δλα ηειέθσλν, πνπ πήξακε γη' απηήλ ηελ ππφζεζε, δελ απέδσζε ηίπνηα. ΢ε θάηη ηέηνηεο θάζεηο, ζέινληαο θαη κε, ππνβηβαδφκαζηε ζε απινχο ζεαηέο. Σν θείκελν γηα ην "Κξάμηκν" ην άθεζα ζήκεξα ζηνλ "Διεχζεξν Σχπν" θαη ην βξάδπ ηειεθψλεζα ζηελ Πάνια, γηα λα πάεη λα ην πάξεη. Ζ Πάνια κνπ είπε φηη ηψξα ηειεπηαία αηζζάλεηαη ηέηνηα ςπρηθή θνχξαζε, πνπ θιείλεηαη ζην ζπίηη θαη δελ έρεη φξεμε γηα ηίπνηα. Πξνζπάζεζα λα ηνλ πείζσ φηη, άζρεηα αλ δελ ην θαηαιαβαίλεη, έρεη γίλεη ζεζκφο, θαηά θάπνην ηξφπν, θαη πξέπεη λα ξίμεη πεξηζζφηεξν βάξνο ζηελ εθεκεξίδα ηνπ πνπ πνιινί ζεσξνχλ κνλαδηθή ζην είδνο ηεο. Σνπ είπα φηη ζπλαηζζήκαηα δηάςεπζεο αηζζαλφκαζηε θαη εκείο ζε ζρέζε κε ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο, απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη φηη, θαη κφλν γηα ηνπο πεληαθφζηνπο, πεξίπνπ, πνπ ην αγφξαζαλ, δελ άμηδε ην βηβιίν λα βγεη. Οκνινγψ φηη απηά ηα πξάγκαηα δελ ηα είπα ζηελ Πάνια γηα πξψηε θνξά. Γελ λνκίδσ φκσο φηη ππάξρεη ηίπνηα θαιχηεξν λα πσ. Ξέξσ φηη ε Πάνια είλαη πνιχ δπλαηφο άλζξσπνο θαη γη' απηφ κπνξεί λα αληαπεμέιζεη θάησ απφ ηηο πην βάξβαξεο ζπλζήθεο. Καηά η' άιια, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο εκέξαο ην πέξαζα ζην ζπίηη, γξάθνληαο ζην εκεξνιφγην. Γελ ζέισ λα κέλσ πνιιέο κέξεο πίζσ, γηαηί θνβάκαη κε κε ηξαβήμνπλ μαθληθά ζην ζηξαηφ θαη αλαγθαζηψ έηζη λα ην δηαθφςσ απφηνκα. Σν βξάδπ καο επηζθέθηεθε πάιη ν θαιφο καο θίινο πνπ, θάησ απφ νπνηεζδήπνηε ζπλζήθεο, παξακέλεη ν πην ηαρηηθφο επηζθέπηεο καο. 'Δρεη θη απηφο ζπγθηλεζεί απφ ηα καξηχξηα ηνπ Φνιίλη, κνινλφηη δελ αζρνιείηαη κε ηελ πνιηηηθή, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ην παξακχζη, φηη ν Φνιίλη είλαη ηξνκνθξάηεο, δελ πηάλεη ζηνλ πνιχ θφζκν. Απιά ν πνιχο θφζκνο αηζζάλεηαη μέλνο πξνο απηήλ ηελ ππφζεζε θαη πξνηηκά λα αζρνιείηαη κε ηα δηθά ηνπ πξνβιήκαηα. Δγψ δελ κπνξψ ζε θακηά πεξίπησζε λα δερηψ ζαλ θάηη θπζηνινγηθφ απηήλ ηελ γεληθεπκέλε αδηαθνξία. Τπνζέζεηο ζαλ ηνπ Φνιίλη δελ έξρνληαη θάζε κέξα λα ηαξάμνπλ ηα ιηκλάδνληα λεξά ηεο πνιηηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ηεο Διιάδαο. Τρίτη 10 Νοεμβρίου 1987 Σν Σξηκειέο Δθεηείν Καθνπξγεκάησλ θαηαδίθαζε ρηεο ζε 11 νιφθιεξα ρξφληα θπιαθή ηνλ 23ρξνλν ΢σηήξε Γειεγηάλλε, κε ηελ θαηεγνξία φηη, ζηελ πεξπζηλή πνξεία γηα ηελ επέηεην ηνπ Πνιπηερλείνπ, έθιεςε ην κπηζηφιη, ηελ ηαπηφηεηα θαη ην πνξηνθφιη ελφο αζθαιίηε. Απηή είλαη ε κεγαιχηεξε πνηλή πνπ επηβάιιεηαη γηα πνιηηηθφ αδίθεκα, κεηά ηελ άλνδν ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ζηελ εμνπζία ην 1981, θαη απνηειεί πξνεηδνπνίεζε γηα φ, ηη πξφθεηηαη λα επαθνινπζήζεη. Αθφκα θαη ε εκεξνκελία ηεο δίθεο (8 κέξεο πξηλ ηελ θεηηλή πνξεία γηα ηελ επέηεην ηνπ Πνιπηερλείνπ) επηιέρηεθε εηδηθά γηα λα πξνεηδνπνηεζνχλ νη δηαδεισηέο γηα ην ηί ηνπο πεξηκέλεη, αλ επαλαιάβνπλ θέηνο ην ίδην. Υσξίο ακθηβνιία ε δίθε απηή απνηειεί κηα κεγάιε ζηηγκή ηεο Διιεληθήο Γηθαηνζχλεο, κηα δίθε πνπ απνθαιχπηεη μεθάζαξα ην πνηφλ ηεο, ην πφζν έληηκε θαη ακεξφιεπηε

είλαη, θαη πφζν αλεμάξηεηε είλαη απφ ηηο επηζπκίεο ησλ θπβεξλψλησλ. Δίλαη κηα δίθε γηα ηελ νπνία ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. δηθαηνχηαη λα θαπρηέηαη, φζα ρξφληα θη αλ πεξάζνπλ. Μηα δίθε πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ Διιεληθή Γηθαηνζχλε θαη ηελ ζηηγκαηίδεη γηα πάληα, φπσο θαη ε δίθε εκέλα θαη ηεο ΢νθίαο, απφ ην Πεληακειέο Δθεηείν ην 1978. Σν γεγνλφο θαη κφλν, φηη ε ίδηα Γηθαηνζχλε θαηαδίθαζε κφλν ζε νθηψκηζη ρξφληα θπιαθή έλαλ θηελψδε νδεγφ, πνπ ηξαπκάηηζε κηα έγθπν γπλαίθα, ηελ πήξε θαηφπηλ ζην απηνθίλεηφ ηνπ θαη ηελ πήγε θαη ηελ πέηαμε ζε εξεκηθή ηνπνζεζία, κε απνηέιεζκα λα πεζάλεη θαη λα ηελ θάλε ηα ζθπιηά, δείρλεη ην πφζν ιίγε αμία δίλεη ε Διιεληθή Γηθαηνζχλε ζηελ αλζξψπηλε δσή, ζπγθξηηηθά κε ηελ αμία πνπ δίλεη ζην κπηζηφιη θαη ζην πνξηνθφιη ελφο αζθαιίηε. 'Οκσο δελ είλαη ε αγηνζχλε ησλ δηθαζηψλ, πνπ καο ζηελνρψξεζε πεξηζζφηεξν. Δίλαη ην γεγνλφο φηη νη αλαξρηθνί, πνπ κεηά ηελ πεξπζηλή πνξεία γηα ην Πνιπηερλείν θαπρηφληνπζαλ γηα ην θαηφξζσκα ησλ δηαδεισηψλ λα αθνπιίζνπλ 4 αζθαιίηεο, άθεζαλ ηνλ Γειεγηάλλε, ζ' φιε ηελ δηάξθεηα ηεο πξνθπιάθηζεο θαη ηεο δίθεο ηνπ, εληειψο αθάιππην. Καη θάηη ηέηνην δελ ζπγρσξείηαη ζε θακηά πεξίπησζε. Δίλαη θαζαξά πξνβνθαηφξηθν ην λα θαπρηέζαη γηα πξάμεηο, ησλ νπνίσλ ηηο ζπλέπεηεο πιεξψλνπλ άηνκα πνπ εζχ αθήλεηο εληειψο αθάιππηα. Δίλαη ζαλ λα επηδεηείο ζθφπηκα ηελ επαλάιεςε ηέηνησλ πξάμεσλ, νχησο ψζηε νη απηνπξγνί ηνπο λα εμνλησζνχλ θαηφπηλ, κε ηνλ άιθα ή βήηα ηξφπν. Καη ην πξάγκα δελ ηειεηψλεη κφλν κε βαξηέο, εμνλησηηθέο πνηλέο. Τπάξρνπλ θαη λεθξνί, φπσο ν Μηράιεο Καιηεδάο, γηα ηνλ ζάλαην ησλ νπνίσλ πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ επζχλεο θαη ζ' απηνχο πνπ κε ηα ιφγηα ηνπο, ή ηελ ελ γέλεη ζπκπεξηθνξά ηνπο, ηνπο νδήγεζαλ λα εθηεζνχλ απξνζηάηεπηνη απέλαληη ζηηο ζθαίξεο ησλ κπάηζσλ. Καη νη επζχλεο απηέο είλαη ηφζν κεγαιχηεξεο, φζν θαη άιια παηδηά θηλδπλεχνπλ λα δνινθνλεζνχλ κε ηνλ ίδην ηξφπν απφ ηνπο κπάηζνπο. Πξφζθαην παξάδεηγκα ν Γηάλλεο Φνπξλφδαπινο, πνπ (νκνιφγεζε φηη) πέηαμε κνιφησθ ζηνπο κπάηζνπο, ζε θάζε πνπ ήηαλ εληειψο αθάιππηνο, εμαηηίαο ηεο κε χπαξμεο γεληθεπκέλσλ επεηζνδίσλ. Αλ νη κπάηζνη είραλ ππξνβνιήζεη θαη ηνλ είραλ ζθνηψζεη, δελ ζα 'πξεπε λα αλαδεηεζνχλ επζχλεο, φρη κφλν ζηνπο κπάηζνπο, αιιά θαη ζ' απηνχο πνπ ζπζηεκαηηθά έθξπςαλ, κέρξη ζήκεξα, ηνπο θηλδχλνπο πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα ηνπο απηνπξγνχο ηνπο, απφ πξάμεηο ζαλ θη απηή ηνπ Καιηεδά; Tν δήηεκα πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα ηνλ αλαξρηθφ ρψξν απφ ηελ δνινθνλία ηνπ Καιηεδά (θαη γηαηί φρη θαη απφ ηελ δνινθνλία ηνπ Πξέθα), φπσο θαίλεηαη απφ ηελ εμνλησηηθή θαηαδίθε ηνπ Γειεγηάλλε, εμαθνινπζεί λα είλαη δήηεκα πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο. 'Οζν παξακέλεη ζακκέλν θαη εμνξθηζκέλν απφ ηηο ζπδεηήζεηο ησλ αλαξρηθψλ, ζα απνηειεί ηελ πην ρεηξνπηαζηή απφδεημε ηεο απνηθηνπνίεζεο απηνχ ηνπ ρψξνπ απφ ην θξάηνο θαη ηνπο ραθηέδεο ηνπ. 'Χξεο πηα κεηξάεη ν Μανπξίηζην Φνιίλη, φπσο γξάθεη θη ν Βφηζεο ζήκεξα ζηα "Πνιηηηθά Παξαζθήληα" ηεο "Διεπζεξνηππίαο". Απ' φ, ηη γξάθεη, ζήκεξα επηηξνπή απφ απηφλ, ηνλ Πάκπιν, ηνλ Γηάλλε Μπαληά θαη ηνλ δηθεγφξν ηνπ Φνιίλη Παλαγηψηε Καλειιάθε, ζα επηζθεθηεί ην ππνπξγείν Γηθαηνζχλεο θαη ζα επηδηψμεη ζπλάληεζε κε ηνλ ππνπξγφ

Γηθαηνζχλεο Κνπηζφγησξγα. Δπηπρψο πνπ ππάξρνπλ θη απηνί νη επψλπκνη θαη θαιχπηνπλ, έζησ θαη ειάρηζηα, ηελ αλεπάξθεηα ησλ αλαξρηθψλ πάλσ ζ' απηφ ην ηφζν ζνβαξφ ζέκα. Δλησκεηαμχ, ζχκθσλα κε ηελ "Διεπζεξνηππία", ν εθεκεξεχσλ γηαηξφο ηνπ Γεληθνχ Κξαηηθνχ Ννζνθνκείνπ ηεο Νίθαηαο δήισζε φηη ν Φνιίλη δελ θηλδπλεχεη άκεζα. Σψξα ην απφ πνηφλ παίξλεη γξακκή απηφο ν γηαηξφο, δελ ζέιεη ξψηεκα. Ζ ΢νθία έρεη πξνζσπηθή εκπεηξία απφ ηελ δνπιηθφηεηα θαη ηελ ππαθνή ησλ γηαηξψλ ηνπ Γεληθνχ Κξαηηθνχ Ννζνθνκείνπ ηεο Νίθαηαο απέλαληη ζηελ αζηπλνκία. Δκείο θαη ηελ εκέξα απηή ηελ πεξάζακε ζην ζπίηη ζε θαηάζηαζε αλακνλήο γηα ηελ ηχρε ηνπ Φνιίλη. Απηή ε θαηάζηαζε καο δεκηνπξγεί κηα ηέηνηα λεπξηθφηεηα, πνπ νη κηθξνηζαθσκνί κεηαμχ καο δελ είλαη θαζφινπ ζπάληνη. Ζ παξακνλή καο ζην ζπίηη κνπ έδσζε ηελ επθαηξία λα πξνρσξήζσ αξθεηά ζηελ ελεκέξσζε ηνπ εκεξνινγίνπ. Δηδνπνίεζε απφ ηνλ ζηξαηφ δελ έρεη έξζεη αθφκα, παξφιν πνπ ζήκεξα ζπκπιεξψζεθαλ ηξεηο κήλεο απφ ηελ εκεξνκελία πνπ παξνπζηάζηεθα ζην 401 Γ.΢.Ν. Απηή ε θαηάζηαζε κνπ δίλεη ηφζν πνιχ ζηα λεχξα πνπ κνπ έξρεηαη λα πάσ ζηελ ΢ηξαηνινγία, λα ξσηήζσ ηί έρεη γίλεη κε ηελ πεξίπησζή κνπ. 'Οκσο είκαη απνθαζηζκέλνο λα κελ ηνπο θάλσ απηήλ ηελ ράξε.

Τετάρτη 11 Νοέμβρη 1987 Απηό ην εκεξνιόγην θνληεύεη λα θαηαληήζεη θαηάινγνο ησλ λεθξώλ θίισλ κνπ. Μνπ θαίλεηαη απίζηεπην ην όηη από ηόηε πνπ άξρηζα λα ην γξάθσ, εδώ θαη ηέζζεξηο κήλεο, έρνπλ ράζεη ηελ δσή ηνπο κε βίαην ηξόπν ήδε ηξεηο παιηνί κνπ θίινη. Ο έλαο ήηαλ ν Παλαγηώηεο Γαγγιίαο, ν άιινο ήηαλ ν Μηράιεο Πξέθαο, ν ηξίηνο πέζαλε ρηεο από ππεξβνιηθή ρξήζε λαξθσηηθώλ, όπσο παιηόηεξα ν ΢πύξνο Κσηξέηζνο. 'Ζηαλ ν Γεκήηξεο Εαλήο. "Καζηζκέλνο θαη παγσκέλνο από ην ζάλαην βξέζεθε ρζεο ην πξσί, πάλσ ζ' έλα θάζηζκα δαραξνπιαζηείνπ, ζην Παζαιηκάλη, ν Γεκήηξεο Εηάλεο, 29 ρξνλώλ, άεξγνο, πνπ έκελε ζηελ νδό Νενζύθνπ 50, ζηελ πεξηνρή Βξπώλε, θαη είρε θαηαδηθαζηεί ην 1979 ζε θάζεηξμε 11 ρξόλσλ κε ηελ θαηεγνξία ηεο ιεζηείαο, θαη είρε απνθπιαθηζηεί ην 1986. Με ην θεθάιη γεξκέλν ζηελ θόςε ηνπ ηξαπεδηνύ, ζηελ άθξε ηεο πιαηείαο έκνηαδε κε έλαλ ήζπρν πξσηλό ζακώλα. 'Δλα ξπάθη αίκα περηό είρε ζρεκαηίζεη κηα κηθξή ιίκλε, ζην πεδνδξόκην". Απηά θαη κεξηθά άιια γξάθεη γηα ηνλ ζάλαηό ηνπ ε ζεκεξηλή "Διεπζεξνηππία". Καη καδί κ' απηά δεκνζηεύεη κηα θσηνγξαθία κε ηνλ Σάθε λεθξό ζηελ ζέζε πνπ ηνλ βξήθαλ. Σνλ Σάθε ηνλ γλώξηζα πξνζσπηθά ην 1981, ζην Ννζνθνκείν Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινύ, θάηη κήλεο πξνηνύ απνθπιαθηζηώ. Δίρα αθνύζεη γη' απηόλ πξνεγνύκελα από ηνλ Κπξηάθν Μνίξα, πνπ κνπ είρε πεη όηη ην 1980, ηηο εκέξεο ηεο κεγάιεο εμέγεξζεο ζηηο Γπλαηθείεο Φπιαθέο Κνξπδαιινύ, είρε πξσηνζηαηήζεη ζηελ απνρή ζπζζηηίνπ, πνπ θάλαλε νη θξαηνύκελνη ησλ Γηθαζηηθώλ Φπιαθώλ Κνξπδαιινύ ζε έλδεημε ζπκπαξάζηαζεο θαη ππνζηήξημεο ηνπ αγώλα ησλ γπλαηθώλ. 'Ζηαλ έλα παηδί ςειό, αδύλαην κε κηα ππεξβνιηθή, ζα ιέγακε, εξεκία. 'Ζηαλ παηδί πνιηηηθώλ πξνζθύγσλ πνπ κεηά ηνλ Δκθύιην είραλ θαηαθύγεη ζηελ Σαζθέλδε. Δθεί γελλήζεθε ν Σάθεο ην 1958. Σηο θπιαθέο ηηο είρε γλσξίζεη ήδε από ηελ επνρή πνπ ήηαλ ζηελ ΢νβηεηηθή 'Δλσζε. ΢ηηο Διιεληθέο θπιαθέο έκεηλε από ην 1979 σο ην 1986, δει. από 21 σο 28 ρξνλώλ. Με ιίγα ιόγηα πέξαζε ζρεδόλ όιε ηνπ ηελ δσή ζηελ θπιαθή. ΢ηνλ θόζκν δελ είρε θαλέλαλ άιιν εθηόο από κηα κάλα, πνπ δνύζε ζηνλ Πεηξαηά ζε ζπλζήθεο έζραηεο θηώρεηαο. Γελ μέξσ αλ ε κάλα ηνπ δνύζε, όηαλ ν Σάθεο βγήθε από ηελ θπιαθή ην 1986. Πάλησο, όζν ήηαλ ζηε θπιαθή ν Σάθεο, ε κάλα ηνπ δελ κπνξνύζε λα ηνλ βνεζήζεη νηθνλνκηθά θαζόινπ, κε ζπλέπεηα λα ζηεξείηαη θαη ηα απνιύησο αλαγθαία. Λίγν πξηλ απνθπιαθηζηώ, είρακε θάλεη κηα ζπδήηεζε κε ηνλ Σάθε θαη είρακε ζπκθσλήζεη όηη, όζνη βγαίλνπλ από ηελ θπιαθή, μερλάλ απηνύο πνπ κέλνπλ κέζα. Δγώ ηόηε δελ ηνπ ππνζρέζεθα ηίπνηα γηα κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ. Δπεηδή όκσο, ό, ηη θαη λα θάλνπλ νη άιινη, εγώ ζέισ πάληα λα παξακέλσ ν ίδηνο Φίιηππαο θάησ από νπνηαδήπνηε πεξίζηαζε, όηαλ βγήθα από ηελ θπιαθή δελ μέραζα ηνλ Σάθε, όπσο δελ μέραζα θαλέλαλ άιιν. Φξόληηζα θαη βξήθα ηξόπν λα αιιεινγξαθνύκε θαη πξνζπάζεζα λα ηνλ εληζρύζσ νηθνλνκηθά, όζν κπνξνύζα. Θπκάκαη, κάιηζηα, όηη κηα θνξά είρα πάεη καδί κε ηελ ΢νθία, ηνλ Γηάλλε ΢θαλδάιε θαη ηνλ Θόδσξν Σζνπβαιάθε, ζην ζπίηη ηεο Καηεξίλαο Γώγνπ θαη ηεο δήηεζα λα ζηείιεη θάηη επηηαγέο ζε θξαηνύκελνπο, πνπ ήμεξα όηη είραλ αλάγθε. 'Ζηαλε Υξηζηνύγελλα ηνπ 1982 θαη δελ ήζεια νη άλζξσπνη

απηνί λα είλαη εληειώο ξέζηνη, ηνπιάρηζηνλ ηηο κέξεο ησλ Υξηζηνπγέλλσλ. Μεηαμύ ησλ θξαηνπκέλσλ απηώλ ήηαλ θαη ν Γεκήηξεο Εαλήο. Δθείλε ππήξμε ε πξώηε θαη ηειεπηαία θνξά πνπ είρα δεηήζεη ιεθηά από ηελ Καηεξίλα Γώγνπ. ΢πλνιηθά είρα δεηήζεη λα ζηείιεη επηηαγέο αμίαο 3.500 δξαρκώλ. Σα ιεθηά απηά ηα έδσζε ε Καηεξίλα, αιιά κεηά έθαλε έλα κήλα λα καο μαλακηιήζεη. Από ηόηε θαηάιαβα όηη δελ έπξεπε λα μαλαειπίδσ ζε θακηά άιια νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ θξαηνπκέλσλ απηώλ από ηελ Καηεξίλα Γώγνπ. Απ' ό, ηη έρσ αθνύζεη, ε Καηεξίλα έρεη δώζεη θη άιια ιεθηά γηα θξαηνύκελνπο, θαη πνιιά κάιηζηα. Αιιά ηα ιεθηά απηά ηα έδσζε εθεί πνπ ήζειε απηή, θαη γηα ιόγνπο πνπ απηή μέξεη θαιύηεξα από κέλα. Σέινο πάλησλ, ε αιιεινγξαθία κνπ κε ηνλ Σάθε θξάηεζε ηξία ρξόληα, από ην 1982 σο ην 1984. ΢ηακάηεζε, όηαλ ν Σάθεο βαξέζεθε λα κνπ γξάθεη, θαη εγώ ζεώξεζα ππνηηκεηηθό γηα ηνλ εαπηό κνπ ην λα επηκέλσ ζηελ δηαηήξεζε κηαο ζρέζεο κε θάπνηνλ πνπ δελ ηελ ήζειε πηα. Βέβαηα δελ κπνξνύζα πνηέ λα θαληαζηώ, όηη ν Σάθεο ζα ραλόηαλ ηόζν γξήγνξα θαη θάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο. 'Οκσο ππήξρε θαη ηόηε, θαη ππάξρεη πάληα κέζα κνπ, κηα απαηζηνδνμία γηα ηελ ηύρε πνπ πεξηκέλεη αλζξώπνπο, πνπ έρνπλ ρηππεζεί ηόζν άζρεκα από ην θξάηνο από ηελ εθεβηθή ηνπο ειηθία θηόιαο. Σν όηη ζ' απηνύο δελ πξνζθέξεηαη θακηά ζπζηεκαηηθή βνήζεηα, νύηε από αλζξώπνπο πνπ κπνξνύλ λα ηνπο θαηαιάβνπλ, όπσο νη αλαξρηθνί, είλαη θάηη πνπ από ηόηε, πνπ βγήθα από ηελ θπιαθή κέρξη ζήκεξα, κε θάλεη λα ληώζσ πηθξία γηα ηνλ θαζαξά πνιηηηθό ραξαθηήξα απηνύ ηνπ ρώξνπ. Σν κόλν παξήγνξν είλαη όηη νη αλαξρηθνί είλαη ν κόλνο πνιηηηθόο ρώξνο ζηελ Διιάδα, πνπ έρεη δείμεη κέρξη ηώξα θάπνηα αιιειεγγύε ζηνπο θξαηνύκελνπο. Αλ δελ ππήξραλ θαη νη αλαξρηθνί, δελ ζα κηινύζε θαλείο γηα ηνπο θξαηνύκελνπο. Απηά, πξνο ην παξόλ, γηα ηνλ Σάθε, έλα αθόκε ζύκα ηνπ θξάηνπο, πνπ όπσο θαη γηα ηόζα άιια, ην θξάηνο δελ ζα δώζεη ινγαξηαζκό ζε θαλέλαλ. Ο Φνιίλη βξίζθεηαη ζήκεξα ζηελ 65ε κέξα ηεο απεξγίαο πείλαο ηνπ θαη ζηελ ηξίηε κέξα ηεο απεξγίαο δίςαο ηνπ, αθνύ δελ δέρεηαη νύηε θαη νξνύο. Πνηέ δελ ήηαλ πην θνληά ζηνλ ζάλαην, απ' όηη είλαη ηώξα. Δκείο ήξζακε ζ' επαθή κε θάηη παηδηά θαη θαλνλίζακε λα δηαδειώζνπκε αύξην έμσ από ην ππνπξγείν Γηθαηνζύλεο. 'Ζξζακε ζ' επαθή θαη κε ηελ "Αλαξρηθή Πξόηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία" θαη πήξακε ηελ δηαβεβαίσζε όηη ζα ζπκκεηέρεη θη απηή ζηελ δηαδήισζε θαη ζα θξνληίζεη λα ελεκεξσζεί θη ν θόζκνο γη' απηήλ. Γελ θάλακε ηίπνηα άιιν ηδηαίηεξα ζεκαληηθό απηή ηελ κέξα, ην κεγαιύηεξν κέξνο ηεο νπνίαο ην πέξαζα, σο ζπλήζσο, γξάθνληαο ζην εκεξνιόγην. Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 1987 Ο Κνπηζόγησξγαο έδσζε ρηεο ζπλέληεπμε ηύπνπ, θαηά ηελ νπνία κίιεζε θαη γηα ηνλ Φνιίλη. ΢ε ζρεηηθέο εξσηήζεηο απάληεζε όηη δελ έρεη θαηαιήμεη αθόκα ζε απόθαζε, γηαηί ηα ζηνηρεία ηνπ θαθέινπ, πνπ ηνπ δόζεθε γηα ηνλ Φνιίλη, είλαη ειιηπή. Δίπε επίζεο όηη είλαη πξόζπκνο λα δερηεί θαη ζηνηρεία, πνπ ζα ηνπ θέξεη ε επηηξνπή αιιειεγγύεο πξνο ηνλ Φνιίλη θαη ζ' απνδεηθλύνπλ όηη ηα

αδηθήκαηα, γηα ηα νπνία θαηεγνξείηαη ν Φνιίλη, είλαη πνιηηηθά θαη όηη κέιε ηεο ίδηαο νξγάλσζεο κε ηνλ Φνιίλη έρνπλ βξεη πνιηηηθό άζπιν ζε άιιεο ρώξεο ηεο Γπηηθήο Δπξώπεο. Απ' ό, ηη θαίλεηαη, ην παδάξεκα κεηαμύ Διιεληθήο θαη Ηηαιηθήο θπβέξλεζεο γηα ηνλ Φνιίλη ζπλερίδεηαη αθόκα. ΢ηελ ζπγθέληξσζε γηα ηνλ Φνιίλη, πνπ έγηλε έμσ από ην ππνπξγείν Γηθαηνζύλεο ζήκεξα, ζηηο δώδεθα ε ώξα ην κεζεκέξη, δελ ζπκκεηείραλ πάλσ από δέθα άηνκα. Ζ "Αλαξρηθή Πξόηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία" ζπκκεηείρε κόλν κ' έλα άηνκν, ην νπνίν έθεξε θαη ην κνλαδηθό παλό ηεο ζπγθέληξσζεο. Ζ κόλε δηαθνξά απηήο ηεο ζπγθέληξσζεο από ηηο άιιεο, πνπ είρε νξγαλώζεη γηα ηνλ Φνιίλη έμσ από ην ππνπξγείν Γηθαηνζύλεο ε "Αλαξρηθή Πξόηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία", ήηαλ όηη ζ' απηήλ ηελ ζπγθέληξσζε ππήξρε θαη ληνπληνύθα. Γελ ππήξραλ όκσο πξνθεξύμεηο. Ζ ζπγθέληξσζε θξάηεζε κηάκηζε ώξα θαη δηαιύζεθε, όηαλ έπηαζε κηα θαηαξξαθηώδεο βξνρή. Σν απόγεπκα αλεβήθακε ζηα βόξεηα πξνάζηηα. Πεξάζακε από ην ζπίηη ηεο κάλαο κνπ γηα θάπνηα δνπιεηά θαη κεηά πήγακε ζην ζπίηη ηνπ θαινύ καο θίινπ. Δθεί θάγακε γηα βξάδπ. Παξόιν πνπ απηόλ ηνλ θαηξό εγώ θαη ε ΢νθία έρνπκε πνιύ ιίγν ρξόλν ειεύζεξν, δηαηεξνύκε ηόζν ζπρλέο επαθέο κε ηνλ θαιό καο θίιν, όπσο θαη παιηόηεξα πνπ πεξλνύζακε ηνλ πεξηζζόηεξν θαηξό θιεηζκέλνη ζην ζπίηη. Απηό απνδεηθλύεη ην ακνηβαίν ελδηαθέξνλ, κε ην νπνίν αληηκεησπίδνπκε ηελ κεηαμύ καο ζρέζε. Δγώ πνηέ δελ παξαδέρηεθα όηη έλαο άλζξσπνο κπνξεί λα είλαη ηόζν πνιπάζρνινο, ώζηε λα κελ ηνπ κέλεη θαηξόο λα βιέπεη ηνπο θίινπο ηνπ. Γη' απηό θαη πάληα αγαλαθηώ, όηαλ ζέισ λα δσ θάπνηνλ θη απηόο αλαβάιιεη ηελ επαθή καο κε ην πξόζρεκα όηη είλαη πνιύ απαζρνιεκέλνο. Παρασκευή 13 Νοεμβρίου 1987 ΢ήκεξα ην πξσί επηθνηλσλήζακε κε ηνλ Βαζίιε ηνλ Καξαπιή θαη κάζακε όηη ν Φνιίλη δηάθνςε ηελ απεξγία δίςαο, κεηά από ηηο δηαβεβαηώζεηο ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Γ.΢.Α. θαη ηνπ πξνέδξνπ ηεο Δ.Η.Ν.Α.Π. όηη ζα ηνλ βνεζήζνπλ, αλ ηνπο δώζεη ιίγν ρξόλν. Από ηελ "Διεπζεξνηππία" κάζακε όηη ε δηαθνπή ηεο απεξγίαο δίςαο ζα δηαξθέζεη κέρξη ηηο 20 Ννεκβξίνπ. Αλ θαη κε αλαθνύθηζε ε είδεζε ηνπ ζηακαηήκαηνο ηεο απεξγίαο δίςαο (ε απεξγία πείλαο ζπλερίδεηαη θαλνληθά), θνβάκαη κήπσο ε θπβέξλεζε ην ζεσξήζεη έλδεημε αδπλακίαο από ηελ κεξηά ηνπ Φνιίλη. Δίκαη ζίγνπξνο όηη απηό ην έρεη ππ' όςε ηνπ ν Φνιίλη, αιιά μέξεη επίζεο όηη ην θξάηνο δελ αλεζπρεί ηόζν από ηελ απεξγία πείλαο θαη δίςαο ηνπ, εθόζνλ κπνξεί, ζηελ αλάγθε, λα ηελ αληηκεησπίζεη κε αλαγθαζηηθή ζίηηζε, αιιά από ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο πνπ δεκηνπξγείηαη εμαηηίαο ηεο. Καη γη' απηό θάλεη ό, ηη κπνξεί, γηα λα ππνβνεζήζεη ηελ δεκηνπξγία απηνύ ηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο. Tν κεζεκέξη πήγακε ζηελ Καιιηζέα, όπνπ είρακε θάπνηα δνπιεηά, κε ηα πόδηα, γηαηί νη κπάηζνη είραλ ζηακαηήζεη όιε ηελ θπθινθνξία γύξσ από ην ΢ύληαγκα θαη ζηελ Λεσθόξν ΢πγγξνύ, γηα λα πεξάζεη ν Παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνύπνιεο πνπ ήξζε γηα επίζεκε επίζθεςε ζηελ

Διιάδα. Πεξλώληαο από ην ΢ύληαγκα είδακε κεγάιεο δπλάκεηο κπάηζσλ θαη καηαηδήδσλ λα θπιάλε ηα πεξάζκαηα ησλ νδώλ Παλεπηζηεκίνπ θαη ΢ηαδίνπ πξνο ηελ πιαηεία ΢πληάγκαηνο. Σελ ίδηα ώξα γηλόηαλ πακθνηηεηηθή ζπγθέληξσζε ζηα Πξνπύιαηα. Αξγόηεξα (ην βξάδπ) κάζακε όηη θνηηεηέο θαη ζπνπδαζηέο επηρείξεζαλ πνξεία πξνο ην ΢ύληαγκα θαη νη κπάηζνη θη νη καηαηδήδεο ηνπο ηελ έπεζαλ κε θινκπο θαη δαθξπγόλα θαη ηνπο ρηύπεζαλ άζρεκα. 'Δηζη ην θξάηνο γηόξηαζε κε αίκα ηελ επίζθεςε ηνπ παπά απηνπλνύ ζηελ Διιάδα. Kαη δελ δίζηαζε λα ρηππήζεη ηνπο θνηηεηέο, ζε κηα επνρή πνπ ζρεδόλ όιεο νη αλώηεξεο θαη αλώηαηεο ζρνιέο ηεο Αζήλαο είλαη θαηεηιεκκέλεο, εμαηηίαο ηεο πξνθιεηηθήο αδηαθνξίαο ηεο θπβέξλεζεο απέλαληη ζηα δίθαηα αηηήκαηα ησλ θνηηεηώλ θαη ζπνπδαζηώλ. Καη κάιηζηα ιίγεο κέξεο πξηλ από ηελ θεηηλή επέηεην ηεο ζθαγήο ηνπ Πνιπηερλείνπ. Αλ ιάβνπκε ππ' όςε ην γεγνλόο, όηη πξηλ από ιίγεο κέξεο, πνπ γηλόηαλ κηα άιιε πακθνηηεηηθή δηαδήισζε, ε θπβέξλεζε είρε πάιη απνθιείζεη κε κπάηζνπο ηεο ην ΢ύληαγκα, γηα λα ππνδερζεί κηα δήζελ ζαπκαηνπξγή εηθόλα από ην 'Αγην 'Οξνο, κπνξνύκε εύθνια λα νδεγεζνύκε ζην ζπκπέξαζκα, όηη ε θπβέξλεζε επηδηώθεη ζπζηεκαηηθά ηελ ζύγθξνπζε κε ηνπο θνηηεηέο. Καη κηα ηέηνηα ζύγθξνπζε ηελ επηδηώθεη ηηο κέξεο ησλ εθδειώζεσλ γηα ην Πνιπηερλείν πνπ μέξεη όηη ηα πλεύκαηα είλαη νμπκέλα. Δίλαη πνιύ πηζαλό ε θπβέξλεζε, ππαθνύνληαο ζηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ησλ Ακεξηθαλώλ θαη ησλ πξαθηόξσλ ηνπο, λα επηδηώθεη κηα ηέηνηα γεληθεπκέλε ζύγθξνπζε κε ην καδηθό θνηηεηηθό θίλεκα πνπ, ή ζα ην ζπληξίςεη θάησ από ηα θινκπο ησλ κπάηζσλ θαη κέζα ζηνπο θαπλνύο ησλ δαθξπγόλσλ, ή ζ' αλαγθαζηεί λα πξνρσξήζεη ζ' εθινγέο, κε κπνξώληαο λα παξακείλεη ζηε ζέζε ηεο κπξνζηά ζηελ ληθεθόξα ιατθή δπζαξέζθεηα. Σέηνηεο εθινγέο ζίγνπξα ζα θέξνπλ ζηελ θπβέξλεζε ηελ Νέα Γεκνθξαηία, νπόηε θαη ζηελ κία θαη ζηελ άιιε πεξίπησζε ηα ζπκθέξνληα ησλ Ακεξηθαλώλ θαη ησλ Δπξσπαίσλ ζπκκάρσλ ηνπο ζα εμππεξεηεζνύλ κε ηνλ θαιύηεξν ηξόπν. Οη πξαγκαηηθά ρακέλνη από απηήλ ηελ ζύγθξνπζε ζα είλαη απηνί πνπ ζα ζαθαηεπηνύλ ζην μύιν, ή ζα δνινθνλεζνύλ από ηηο ζθαίξεο ηεο αζηπλνκίαο. Απηνύο ην θξάηνο δελ έρεη θαλέλα πξόβιεκα λα ηνπο ρηππήζεη, εθόζνλ μέξεη όηη είλαη ζίγνπξα ερζξνί ηνπ. Σάββατο 14 Νοεμβρίου 1987 Πέξαζε θη απηή ε εβδνκάδα ρσξίο λα κνπ έξζεη ραξηί απ' ηνλ ζηξαηό. 'Οπσο έρεη αλαθνηλώζεη ην ππνπξγείν Δζληθήο 'Ακπλαο, ε επόκελε ζεηξά παξνπζηάδεηαη από 16 σο 20 Ννεκβξίνπ. Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη όηη νύηε κ' απηήλ ηελ ζεηξά κε θαινύλ. Σν γεγνλόο όηη, από ηόηε πνπ κε είραλε θαιέζεη ζηελ Σξίπνιε κέρξη ζήκεξα, έρνπλε ήδε θαιέζεη δύν ζεηξέο θη εκέλα κε έρνπλ αθήζεη απέμσ, κπνξεί λα ζεσξεζεί θαη ζαλ έλδεημε όηη κ' έρνπλ απαιιάμεη. Δπεηδή όκσο ηελ έρσ παηήζεη επαλεηιεκκέλσο ζην παξειζόλ κ' απηήλ ηελ αηζηνδνμία κνπ, δελ επαλαπαύνκαη ζε ηέηνηνπ είδνπο ζθέςεηο θαη παξακέλσ έηνηκνο γηα θαηλνύξγηεο κάρεο κε ηνλ δνινθνληθό κεραληζκό ηνπ ζηξαηνύ. To "Γηνηθεηηθό ΢πκβνύιην ηνπ ΢πιιόγνπ ησλ Δξγαδνκέλσλ ηνπ

Πεξηθεξεηαθνύ Γεληθνύ Ννζνθνκείνπ Νηθαίαο", κε ηειεγξάθεκά ηνπ θαιεί ηελ θπβέξλεζε θαη ηα αξκόδηα ππνπξγεία λα πξνβνύλ ζηηο απαξαίηεηεο ελέξγεηεο, ώζηε λα κελ πεζάλεη ν Φνιίλη. Σώξα ηη ελλννύλ "απαξαίηεηεο ελέξγεηεο", κόλν νη ίδηνη μέξνπλ. Αλ ζέιαλε πξαγκαηηθά, λα ζπκπαξαζηαζνύλ ζηνλ Φνιίλη, ζα δεηάγαλε από ηελ θπβέξλεζε λα ηνπ δώζεη πνιηηηθό άζπιν. Μάιινλ ην κόλν πνπ ελδηαθέξεη ηνπο εξγαδόκελνπο ηνπ Γεληθνύ Ννζνθνκείνπ ηεο Νίθαηαο, είλαη λα κελ πεζάλεη ν Φνιίλη ζηα ρέξηα ηνπο. Σν αλ ηνλ εθδώζνπλ ή όρη, δελ ηνπο ελδηαθέξεη. Κη απηόο ελησκεηαμύ έρεη θηάζεη ήδε ζηηο 67 κέξεο ηεο απεξγίαο πείλαο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη όηη, παξ' όηη δηάθνςε πξνζσξηλά ηελ απεξγία δίςαο, βξίζθεηαη κε ην έλα πόδη ζηνλ ηάθν, όπσο ιέλε. Γελ είλαη ιίγνη απηνί πνπ έρνπλ πεζάλεη κεηά από 67 κέξεο απεξγία πείλαο. ΢ήκεξα, ζύκθσλα κε ην ενξηνιόγην ησλ νξζνδόμσλ ρξηζηηαλώλ, είλαη ε κέξα ηεο νλνκαζηηθήο κνπ γηνξηήο. Καη γη' απηό θαηά ην βξάδπ καο επηζθεθηήθαλε απηνί πνπ είλαη νη κόλνη, πνπ καο ζπκνύληαη ζε ηέηνηεο πεξηπηώζεηο: Οη ζηελόηεξνη ζπγγελείο καο. Γελ πεξίκελα βέβαηα θαη θαλέλαλ άιιν, γηαηί είκαη αξθεηά κεγάινο πηα γηα λα δσ κε απηαπάηεο πεξί θηιίαο θ.ν.θ. Βέβαηα από ηνλ θαιό καο θίιν δελ έρσ παξάπνλν, γηαηί μέξσ όηη δελ ήξζε επεηδή, αλ θαη ζα εξρόηαλε, δελ ηνλ θάιεζα. Καη δελ ηνλ θάιεζα γηαηί ήμεξα όηη, αλ εξρόηαλ θη απηόο, δελ ζα είρακε νύηε θαξέθιεο γηα λα θαζήζνπκε. 'Αιισζηε μέξεη πνηέο είλαη νη αληηιήςεηο καο πάλσ ζε ηέηνηα ζέκαηα θαη γη' απηό δελ κπαίλεη ζέκα παξεμήγεζεο. Καηά ηηο δσδεθάκηζη ηελ λύρηα είραλε θύγεη όινη θη έηζη ηειείσζε θη απηή ε κέξα αθήλνληάο κνπ θάπνηνλ θόβν, κήπσο είλαη ε ηειεπηαία θνξά πνπ καδεπηήθακε ζην ζπίηη κνπ ζαλ λα κελ ηξέρεη ηίπνηα, γηα έλα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα πνπ πνηόο μέξεη ηη ζα καο ζπκβεί. Ζ απαηζηνδνμία κνπ δελ έρεη κόλν ηελ ηζηνξία κνπ κε ηνλ ζηξαηό ζαλ βάζε. Απηό είλαη θάηη πνπ ηώξα κε αγρώλεη πνιύ ιηγόηεξν από ην παξειζόλ. Απηό πνπ κε αλεζπρεί θαη κε αγρώλεη είλαη ην ηί ζα γίλεη ηελ βδνκάδα πνπ καο έξρεηαη, κηα βδνκάδα πνπ, ζρεδόλ θάζε κέξα, ζα γίλεηαη πνξεία από έλα πιήζνο αγαλαθηηζκέλν από ηελ θηελσδία ηεο αζηπλνκίαο. Πνιύ θνβάκαη όηη ε θπβέξλεζε είλαη απνθαζηζκέλε λα βάςεη ηελ Αζήλα κε αίκα, όπσο ηνλ Ννέκβξε ηνπ 1985. Καη δελ ζέισ λα ζξελήζνπκε θη άιινπο λεθξνύο δηαδεισηέο. Καη αλ γίλεη θάηη ηέηνην, δελ ζα είλαη βέβαηα θαη ε πξώηε θνξά πνπ ε κέξα ηεο νλνκαζηηθήο κνπ γηνξηήο ζα ζπλνδεπηεί από αηκαηεξά γεγνλόηα. Καη ε θαηάιεςε ηνπ Πνιπηερλείνπ ην 1973 είρε αξρίζεη ζηηο 14 Ννέκβξε, κέξα Σεηάξηε. Κυριακή 15 Νοέμβρη 1987 Σίπνηα ην ηδηαίηεξν δελ έγηλε απηή ηελ Κπξηαθή πνπ, όπσο θαη ηηο πεξηζζόηεξεο Κπξηαθέο, δελ πήγακε πνπζελά. Κάηη είρε πάξεη ην απηί καο ρηεο γηα θάπνηα ζπδήηεζε, πνπ ζα γηλόηαλ ζε ζρέζε κε ην κλεκόζπλν ηνπ Μηράιε Καιηεδά, πνπ ζα γηλόηαλ ζήκεξα. 'Οκσο δελ κάζακε ηίπνηα παξαπάλσ θη έηζη, αλ έγηλε ην κλεκόζπλν, εκείο ιείπακε. Δίρα θη έλαλ ειαθξό πνλνθέθαιν ην πξσί θαη δελ είρα όξεμε γηα ηξεμίκαηα ζηελ ηύρε. Σειηθά, όπσο θαη ηηο πεξηζζόηεξεο

Κπξηαθέο, όιε ηελ εκέξα ηελ πέξαζα γξάθνληαο ζην εκεξνιόγην πνπ πάιη είρε κείλεη πίζσ. Δλησκεηαμύ θαη από ηα δεκνζηεύκαηα ησλ εθεκεξίδσλ θαίλεηαη όηη πνιινί πεξηκέλνπλ ηαξαρέο ζηελ επέηεην ηνπ Πνιπηερλείνπ. Δληύπσζε κνπ πξνθαιεί ε ζηάζε ηνπ Κ.Κ.Δ. πνπ αληί, όπσο ζπλήζσο, λα θαιύςεη ηελ θπβέξλεζε γηα ηα επεηζόδηα ηεο Παξαζθεπήο, παίξλεη γηα πξώηε θνξά, κεηά από πνιιά ρξόληα, ηελ ζέζε ησλ δηαδεισηώλ θαη θαηεγνξεί άκεζα ηελ θπβέξλεζε. Γελ μέξσ πνπ νθείιεηαη απηή ε αιιαγή ηαρηηθήο ηνπ Κ.Κ.Δ. θαη δελ λνκίδσ όηη ζα ην κάζσ εύθνια. Πάλησο ν αλαβξαζκόο ζηηο Αλώηεξεο θαη ζηηο Αλώηαηεο ΢ρνιέο ζπλερίδεηαη θαη πέληε από ηηο εθηά ΢ρνιέο ηνπ Πνιπηερλείνπ παξακέλνπλ θαηεηιεκκέλεο. Ζ θπβέξλεζε δείρλεη δηαηεζεηκέλε λα ζπλερίζεη ηηο πξνθιήζεηο κε θαηάζεζε ζηεθαληώλ ζην Πνιπηερλείν από ηνλ Γξνζνγηάλλε θαη από ηνλ Σξίηζε, γηα παξάδεηγκα. Ζ Δ.Φ.Δ.Δ. έρεη δειώζεη όηη δελ ζ' αθήζεη ηνλ Γξνζνγηάλλε λα θαηαζέζεη ζηεθάλη θαη ην ΢πληνληζηηθό ησλ θαηαιήςεσλ έρεη δειώζεη όηη δελ ζ' αθήζεη ηνλ Σξίηζε. Βέβαηα δελ λνκίδσ όηη ηέηνηεο απαγνξεύζεηο από κέξνπο ησλ θνηηεηώλ κπνξνύλ λ' απνηειέζνπλ δηθηνινγία γηα επίζεζε ησλ Μ.Α.Σ. Δθηόο αλ ν Γξνζνγηάλλεο ή ν Σξίηζεο επηρεηξήζνπλ λα θαηαζέζνπλ ζηεθάληα ζπλνδεπόκελνη από κπάηζνπο πνπ ζα ην παίδνπλ "αγαλαθηηζκέλνη πνιίηεο", νη θνηηεηέο αληηδξάζνπλ, μεζπάζνπλ κηθξνζπκπινθέο θαη έξζνπλ ηα Μ.Α.Σ. γηα λ' "απνθαηαζηήζνπλ ηελ ηάμε". Δίλαη θη απηή κηα κέζνδνο πνπ ε θπβέξλεζε κπνξεί, αλ ζέιεη, λα ρξεζηκνπνηήζεη. Καηά ηα άιια ε θπβέξλεζε θαη ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο αζρνινύληαη απνθιεηζηηθά, ζρεδόλ, κε ηνπο παπάδεο. Σέηνηα πξνβνιή ηεο ζξεζθείαο δελ κνπ έρεη μαλαηύρεη ζηα 7 ρξόληα πνπ είλαη ην ΠΑ.΢Ο.Κ. ζηελ θπβέξλεζε. Φνβάκαη κήπσο όια απηά απνζθνπνύλ ζην λα θαλαηίζνπλ ηνπο ιεγόκελνπο "θηιήζπρνπο πνιίηεο" ελάληηα ζηνπο θνηηεηέο, γηα λα αδηαθνξήζνπλ ζε ελδερόκελν αηκαηνθύιηζκα ησλ θνηηεηώλ από ηελ θπβέξλεζε. Οη "θηιήζπρνη πνιίηεο" δελ ζέινπλ θαη πνιύ ςήζηκν γηα λα εθθξάζνπλ ηνλ θαζηζκό ηνπο. Κη απηό ε θπβέξλεζε ην μέξεη θαιύηεξα απ' όινπο. Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 1987 Ζ εθεκεξίδα "Πξώηε" απνθάιπςε ζήκεξα όηη κεηά από παξέκβαζε, ηελ ηειεπηαία ζηηγκή, ελόο βνπιεπηή ηνπ Κ.Κ.Δ., αλαβιήζεθε ε έθδνζε ζηελ Σνπξθία ελόο Σνύξθνπ πνιηηηθνύ θπγάδα, πνπ είρε θαηαθύγεη ζηελ Διιάδα ζηηο αξρέο ηνπ 1983, θαη κέρξη ηελ Παξαζθεπή πνπ καο πέξαζε, δνύζε ζην ζηξαηόπεδν πνιηηηθώλ πξνζθύγσλ ηνπ Λαπξίνπ. 'Οια απηά ηα ρξόληα ε Διιάδα δελ ηνπ έδηλε πνιηηηθό άζπιν κέρξη πνπ, ηελ Παξαζθεπή πνπ καο πέξαζε, ηνλ έπηαζε ε αζηπλνκία θαη ηνλ νδήγεζε ζηα ζύλνξα Διιάδαο-Σνπξθίαο, γηα λα ηνλ παξαδώζεη ζηνπο Σνύξθνπο. Ο πνιηηηθόο απηόο πξόζθπγαο αληηκεησπίδεη ζηελ Σνπξθία ηελ πνηλή ηνπ ζαλάηνπ κε ηελ θαηεγνξία όηη ζθόησζε έλαλ βηνκήραλν, πξάθηνξα ηεο Σνπξθηθήο Κ.Τ.Π. Καη δελ είλαη ε πξώηε θνξά πνπ ε Διιεληθή θπβέξλεζε εθδίδεη πνιηηηθό πξόζθπγα ζηελ ρνπληνθξαηνύκελε Σνπξθία. Μέρξη ηώξα έρεη εθδώζεη πνιινύο, πνπ δελ είραλ ηελ δπλαηόηεηα λα βξνπλ 'Διιελεο λα ηνπο

ζπκπαξαζηαζνύλ. Ζ άληζε κεηαρείξηζε ησλ πνιηηηθώλ θπγάδσλ από ρώξεο ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο, ζε ζρέζε κε ηνπο πνιηηηθνύο θπγάδεο από ηηο Δπξσπατθέο ρώξεο (ηηο Γπηηθήο Δπξώπεο ηδηαίηεξα), είλαη θάηη πνπ ελλνείηαη, δελ ην αγλννύκε, όζνη ζπκπαξαζηεθόκαζηε ζηνλ Φνιίλη. ΢' απηό όκσο δελ θηαίεη βέβαηα ν Φνιίλη. Φηαίλε απηνί πνπ έρνπλ ηα κέζα λα ηνπ ζπκπαξαζηέθνληαη κε ηξόπν, ώζηε λα αθνύγεηαη ε θσλή ηνπο, όπσο απηνί πνπ απαξηίδνπλ ηηο δηάθνξεο επηηξνπέο ππεξάζπηζήο ηνπ. Αιιά ηί λα πεξηκέλνπκε από απηνύο, όηαλ εθείλνη, πνπ ππνηίζεηαη όηη είλαη νη πην πξνσζεκέλνη ακθηζβεηίεο ηνπ πνιηηηθνθνηλσληθνύ θαζεζηώηνο, δειαδή νη αλαξρηθνί, εθηόο ειαρίζησλ εμαηξέζεσλ, αληηκεησπίδνπλ κε αδηαθνξία έλα ηόζν ζνβαξό ζέκα από ην νπνίν θξέκνληαη νιόθιεξεο δσέο αλζξώπσλ; Δγώ ζεσξώ πξσηαξρηθό θαζήθνλ απηώλ πνπ ζέινπλ λα ιέγνληαη αθόκα άλζξσπνη, ην λα εκπνδίδνπλ, όζν κπνξνύλ, ηέηνηνπ είδνπο απξνθάιππηεο δνινθνλίεο επαλαζηαηώλ. Καη κηιάσ γηα δνινθνλίεο, γηαηί νη πεξηζζόηεξνη πνιηηηθνί θπγάδεο πνπ εθδίδνληαη από ηελ Διιάδα ζε Αζηαηηθέο ή Αθξηθαληθέο ρώξεο, εθηεινύληαη θαηόπηλ ζηηο ρώξεο απηέο. Δκείο ην απόγεπκα θαηεβήθακε κέρξη ην Πνιπηερλείν γηα λα δνύκε από θνληά ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί. Απ' ό, ηη είδακε, ε αηκόζθαηξα πνπ θπξηαξρεί είλαη αηκόζθαηξα παλεγπξηνύ, όπσο θαη ηηο άιιεο ρξνληέο. Σν όηη πέληε από ηηο εθηά ζρνιέο ηνπ Πνιπηερλείνπ είλαη θαηεηιεκκέλεο, δελ θαίλεηαη λ' αιιάδεη ζε ηίπνηα ηελ θαηάζηαζε. Ζ 17ε Ννέκβξε παξακέλεη κηα αθόκε εζληθή επέηεηνο, όπσο ε 25ε Μάξηε ή ε 28ε Οθηώβξε. Μόλν πνπ αληί ζ' απηήλ ηελ επέηεην λα θπξηαξρνύλ νη Διιεληθέο ζεκαίεο, όπσο γίλεηαη ζηηο 25 Μαξηίνπ θαη ζηηο 28 Οθησβξίνπ, θπξηαξρνύλ ηα θόθθηλα γαξίθαια θαη ηα ζηεθάληα. Βέβαηα δελ έρεη αθνκνησζεί αθόκε ζε ηέηνην βαζκό, ώζηε λα πεξηιακβάλεη θαη ζηξαηησηηθή παξέιαζε, αλ όκσο αλαινγηζηνύκε όηη ηα ηειεπηαία ρξόληα θαηαζέηνπλ ζηεθάληα αθόκα θη ν ζηξαηόο θαη ε αζηπλνκία, πνπ πξνθάιεζαλ απηήλ ηελ αηκαηνρπζία ην 1973, κπνξνύκε εύθνια λα πξνβιέςνπκε όηη δελ ζα αξγήζεη θαη πνιύ ε επνρή πνπ ην Πνιπηερλείν ζα γηνξηάδεηαη κε ζηξαηησηηθέο παξειάζεηο. Αλ δελ έρεη γίλεη αθόκα θάηη ηέηνην, απηό νθείιεηαη ζηα δηάθνξα επεηζόδηα πνπ έρνπλ γίλεη θαηά θαηξνύο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ γηνξηαζκνύ, επεηζόδηα πνπ έρνπλ θνζηίζεη ηελ δσή ζε δηαδεισηέο ζαλ ηνλ Ηάθσβν Κνπκή, ηελ Καλειινπνύινπ θαη ηνλ Μηράιε Καιηεδά. Σώξα, όζνλ αθνξά ηηο θαζαξίεο πνπ ελδέρεηαη λα γίλνπλ αύξην, ζύκθσλα πάληα κε ηα ιεγόκελα ησλ εθεκεξίδσλ, έρσ αξρίζεη λα πηζηεύσ όηη νη αλεζπρίεο κνπ είλαη αβάζηκεο. Κη απηό γηαηί από ηε κηα θάηη κηθξνεπεηζόδηα πνπ έγηλαλ ζήκεξα, ηελ ώξα πνπ θαηέζεηε ζηεθάλη ν αξρεγόο ηεο Νέαο Γεκνθξαηίαο Μεηζνηάθεο, δελ πήξαλ έθηαζε θαη ιήμαλε ρσξίο επέκβαζε ηεο αζηπλνκίαο, θη από ηελ άιιε από θάπνηα γλσζηή καο πνπ ζπλαληήζακε ηπραία ζήκεξα ην βξάδπ ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ, κάζακε όηη απόθαζε ηεο πιεηνςεθίαο ησλ αλαξρηθώλ είλαη λα κελ γίλνπλ επεηζόδηα ζηελ δηάξθεηα ηεο πνξείαο. Βέβαηα δελ είλαη εληειώο απίζαλν λα γίλνπλ ηίπνηα επεηζόδηα ζηα Δμάξρεηα κεηά ην ηέινο ηεο πνξείαο αιιά θη απηό είλαη πνιύ δύζθνιν από ηελ ζηηγκή πνπ ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθώλ

δελ θαίλεηαη δηαηεζεηκέλε γηα θάηη ηέηνην. Σέινο, όζνλ αθνξά ηελ πξνθιεηηθόηεηα ησλ κπάηζσλ, αλ θξίλνπκε από ην γεγνλόο όηη, ηνπιάρηζηνλ ζήκεξα ην βξάδπ, δελ θπθινθνξνύζαλ κε ζηνιή ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ, πξέπεη λα έρνπλ πάξεη δηαηαγέο λ' απνθύγνπλ λα νμύλνπλ ηα πλεύκαηα. Αξγά ην βξάδπ επηθνηλσλήζακε κε ηνλ Βαζίιε ηνλ Καξαπιή θαη κάζακε όηη ν Φνιίλη δελ έρεη δηαθόςεη κόλν ηελ απεξγία δίςαο αιιά έρεη δηαθόςεη θαη ηελ απεξγία πείλαο θαη θαηά ζπλέπεηα, όζα γξάθνπλ νη εθεκεξίδεο γηα ζπλέρηζε ηεο απεξγίαο πείλαο είλαη αβάζηκα. Καηά η' άιια, ζύκθσλα πάληα κε ηνλ Βαζίιε, δελ θνπληέηαη θύιιν γη' απηήλ ηελ ππόζεζε θαη, όπσο δείρλνπλ ηα πξάγκαηα, ζην ηέινο ζα ηνλ εθδώζνπλε. Τρίτη 17 Νοεμβρίου 1987 Σειηθά νη αλεζπρίεο κνπ γηα ελδερόκελα επεηζόδηα απνδείρηεθαλ πέξα γηα πέξα βάζηκεο. Σελ γλώκε ηεο πιεηνςεθίαο ησλ αλαξρηθώλ, απηνί πνπ μεθίλεζαλ ηα επεηζόδηα, δελ ηελ ιάβαλε ππ' όςε ηνπο. Παξόιν πνπ δελ ήηαλ πάλσ από κεξηθέο δεθάδεο απηνί πνπ ήζειαλ λα γίλνπλ επεηζόδηα, θαηάθεξαλ λα κπιέμνπλ ζ' απηά έλα νιόθιεξν πιήζνο ηξηώλ ρηιηάδσλ πνπ γηα δηάθνξνπο ιόγνπο, γλσζηνύο θαη αγλώζηνπο, καδεύηεθε ζην κπινθ ησλ αλαξρηθώλ. Σα επεηζόδηα άξρηζαλ κε επίζεζε ησλ "ζεξκόαηκσλ" αλαξρηθώλ ζηνπο θαπειάθεδεο κπάηζνπο πνπ θπιάγαλε ηελ Ακεξηθάληθε Πξεζβεία, θαη γεληθεύηεθαλ κεηά από ηελ αληεπίζεζε δεθάδσλ δηκνηξηώλ Μαηαηδήδσλ θαη Μεαηδήδσλ. Καη αθνύ ε πεξηνρή γύξσ από ηελ Ακεξηθάληθε Πξεζβεία γέκηζε κε δαθξπγόλα, θαπλνγόλα θαη ηξαπκαηίεο, ηα επεηζόδηα κεηαθέξζεθαλ, όπσο αλακελόηαλ, γύξσ από ηελ πιαηεία Δμαξρείσλ. Σξαπκαηίζηεθαλ 18 κπάηζνη θαη εθαηνληάδεο πνιίηεο θαη ζπιιεθζήθαλε 41 άηνκα. Μεηαμύ ησλ ηξαπκαηηώλ είλαη θαη θακηά δεθαξηά θσηνξεπόξηεξ θαη δεκνζηνγξάθνη θαη κεηαμύ απηώλ θαη ν θσηνξεπόξηεξ ηεο "Πξώηεο" ΢άθεο Παπαδόπνπινο, ν νπνίνο κεηά από άγξηα θαθνπνίεζή ηνπ από θακηά δεθαξηά Μαηαηδήδεο θαηέιεμε ζην λνζνθνκείν κε βαξηά εγθεθαιηθή δηάζεηζε. Δκείο δελ θαηεβήθακε ζηελ πνξεία γηα ην Πνιπηερλείν γηα πνιινύο ιόγνπο. Πξώηνλ, εδώ θαη ρξόληα έρνπκε απνθαζίζεη λα κελ θαηεβαίλνπκε ζε επεηεηαθέο εθδειώζεηο απηνύ ηνπ ηύπνπ, επεηδή δελ απνζθνπνύλ ζε ηίπνηα πέξα από έλαλ θαθώο ελλννύκελν ενξηαζκό, πνπ άιινη ηνλ ζέινπλ λα γίλεηαη κε εηξεληθή πνξεία θη άιινη κε επεηζόδηα κεηαμύ ησλ κπάηζσλ θαη ησλ δηαδεισηώλ. Κξίλνπκε δειαδή άζθνπε ηελ παξνπζία καο ζε θηλεηνπνηήζεηο πνπ δελ πξνσζνύλ ηίπνηα. Γεύηεξνλ, δελ ζεσξνύκε αλαξρηθνύο απηέο ηηο ρηιηάδεο αγλώζησλ πνπ εκθαλίδνληαη κόλν ζε θάζε επέηεην ηνπ Πνιπηερλείνπ, ελώ δελ θαηεβαίλνπλ ζε θακηά άιιε θηλεηνπνίεζε, αθόκα θη αλ ε παξνπζία ηνπο είλαη απαξαίηεηε γηα λα ζσζνύλ δσέο. Γελ αηζζαλόκαζηε δειαδή ηίπνηα θνηλό κ' απηέο ηηο ρηιηάδεο πνπ ην κόλν πνπ ηνπο ελδηαθέξεη είλαη λα ζπκκεηάζρνπλ, εθνύζηα ή αθνύζηα, ζε θάπνηα επεηζόδηα, ρσξίο πνηέ λα ελδηαθέξνληαη λα εμεγήζνπλ ην γηαηί ην θάλνπλ. Σξίηνλ, όπσο έρεη εμειηρηεί ηα ηειεπηαία ρξόληα ε θαηάζηαζε, ε επέηεηνο ηνπ Πνιπηερλείνπ έρεη

θαηαληήζεη εηήζηνο θόξνο αίκαηνο, πνπ κέρξη ζήκεξα έρεη ήδε θνζηίζεη αθόκα θαη 3 λεθξνύο. 'Οπσο δηάβαζα θαη ζε θάπνηα γεινηνγξαθία, θνληεύνπκε λα θηάζνπκε ζε κηα θαηάζηαζε, όπνπ ζα ηηκνύκε, όρη ηνπο λεθξνύο ηνπ Πνιπηερλείνπ αιιά ηα ζύκαηα ησλ επεηείσλ. Δκείο ζεσξνύκε άζθνπν θαη εληειώο απαξάδεθην απηόλ ηνλ θόξν αίκαηνο. Σέηαξηνλ, ζεσξνύκε ππνηίκεζε ηεο αμηνπξέπεηάο καο θαη ηνπ ζεβαζκνύ πνπ έρνπκε ζηνλ εαπηό καο, ην λα αθελόκαζηε λα ζεξλόκαζηε ζε επεηζόδηα πνπ κπνξνύλ νη ιίγνη λα επηβάινπλ ζηνπο πνιινύο, ρσξίο λα ηνπο ελδηαθέξεη νύηε ζην ειάρηζην απηνύο ηνπο ιίγνπο, ην ηί ζα ππνζηνύλ απηνί νη πνιινί. 'Οπσο, γηα παξάδεηγκα, έγηλε κε ηνλ ΢σηήξε Γειεγηάλλε, πνπ πιήξσζε ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο θηλεηνπνηήζεηο γηα ηελ επέηεην ηνπ Πνιπηερλείνπ κε 11 ρξόληα θπιαθή, ρσξίο πνηέ λα ηνπ ζπκπαξαζηαζεί θαλέλαο κ' νηνλδήπνηε ηξόπν. Πέκπηνλ, εγώ ηνπιάρηζηνλ έρσ αξρίζεη λα ππνπηεύνκαη όηη, κέζα ζηνλ θξαηηθό κεραληζκό, ππάξρνπλ θύθινη πνπ σθεινύληαη από ηελ πνιηηηθή εθκεηάιιεπζε ησλ επεηζνδίσλ θαη γη' απηό ηα πξνσζνύλ κε δηάθνξνπο ηξόπνπο πνπ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο καο είλαη άγλσζηνη. Σα πην άκεζα νθέιε πνπ απνθνκίδνπλ είλαη, από ηε κηα κεξηά, ε δπζθήκηζε ησλ αλαξρηθώλ ζαλ αλεύζπλσλ ηαξαρνπνηώλ θαη από ηελ άιιε ε δηαθήκηζε ηεο αζηπλνκίαο ζαλ κόλνπ δπλαηνύ εκπνδίνπ γηα ηελ απνηξνπή ηνπ εκπξεζκνύ ηεο Αζήλαο. Αλ θξίλνπκε απ' απηήλ ηελ ζθνπηά ηνπο πηζαλνύο ζαλάηνπο δηαδεισηώλ ζηελ δηάξθεηα ηέηνησλ επεηζνδίσλ, ζα κπνξνύζακε εύθνια λα ζπκπεξάλνπκε όηη ζα επλννύζαλ ηελ πηώζε ηεο θπβέξλεζεο πνπ ζα είρε ηελ επζύλε ηνπο. ΢ηελ δεδνκέλε πεξίπησζε ησλ επεηζνδίσλ ηεο ζεκεξηλήο κέξαο νη δνινθνλίεο δηαδεισηώλ από ηελ αζηπλνκία ζα έβιαπηαλ ην ΠΑ.΢Ο.Κ. θαη ζα πξηκνδνηνύζαλ ηελ Νέα Γεκνθξαηία πνπ είλαη ζίγνπξα ην κόλν θόκκα, πνπ κπνξεί λα πάξεη ηελ ζέζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ζηελ δηαθπβέξλεζε ηεο ρώξαο. 'Ηζσο ζ' απηό λα νθείιεηαη θαη ε πξνζπάζεηα ηνπ ππνπξγείνπ Γεκόζηαο Σάμεο λα εκπνδίζεη, πάζε ζπζία, ηνπο κπάηζνπο λα θάλνπλ ρξήζε ησλ όπισλ ηνπο. Γελ λνκίδσ όηη ηνλ Γξνζνγηάλλε, γηα παξάδεηγκα, ζα ηνλ ζηελαρσξνύζε ν ζάλαηνο δηαδεισηώλ, από ηελ ζηηγκή πνπ δελ ζα ζπλνδεπόηαλ θαη από ην ζρεηηθό, δπζβάζηαθην γηα ηελ θπβέξλεζε, πνιηηηθό θόζηνο. Απόδεημε γη' απηό απνηειεί θαη ε απνπζία νπνηαζδήπνηε νπζηαζηηθήο δίσμεο ζε βάξνο ηνπ κπάηζνπ Μειίζηα, δνινθόλνπ ηνπ δεθαπεληάρξνλνπ αλαξρηθνύ Καιηεδά, από ηελ ζηηγκή πνπ ηειείσζαλ ηα επεηζόδηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ από ηελ δηθηνινγεκέλε αγαλάθηεζε ηνπ θόζκνπ γη' απηήλ ηελ δνινθνλία. Μηα ινηπόλ πνπ δελ πήγακε ζηελ πνξεία, πεξάζακε όιε ηελ εκέξα ζην ζπίηη κε ηελ αγσλία κήπσο δνινθνλεζεί θαλέλαο δηαδεισηήο. Μόλν ην πξσί θάλακε έλα πέξαζκα από ην βηβιηνπσιείν "Διεύζεξνο Σύπνο" κήπσο ζπλαληήζνπκε θάπνηνλ θόζκν θαη κάζνπκε θάηη γηα ηηο απόςεηο πνπ επηθξαηνύζαλ ζε ζρέζε κε ηελ ζεκεξηλή πνξεία. Γελ κάζακε ηίπνηα παξαπάλσ από απηά πνπ είρακε κάζεη ρηεο. Γειαδή γηα ηνλ πεξηζζόηεξν θόζκν πνπ ζα ζπκκεηείρε ζηελ πνξεία, ην πώο ζα θαηέιεγε απηή ε πνξεία, παξέκελε άγλσζην. Καη δελ κηιάσ βέβαηα γηα νπνηνλδήπνηε θόζκν. Μηιάσ γηα αλαξρηθνύο. Σέινο πάλησλ ην κεζεκέξη γπξίζακε ζην ζπίηη θαη από θεη θη έπεηηα πέξαζα κηα κέξα γεκάηνο αλεζπρίεο, πξνζπαζώληαο λα θξαηήζσ ηνλ εαπηό κνπ έμσ από

κηα θηλεηνπνίεζε πνπ, ελώ από ζπλαηζζεκαηηθή άπνςε κε πξνζέιθπε, ε ινγηθή κνπ κνύ έιεγε όηη κέζα ηεο ζα κεηξνύζα, όζν έλα ζθνππίδη. Κη αλ είλαη θάηη πνπ πνηέ ζηελ δσή κνπ δελ κπόξεζα λα ρσλέςσ είλαη ην λα ζπκπεξηθέξνκαη ή λα κε αληηκεησπίδνπλ ζαλ ζθνππίδη. Δλλνείηαη, όηη ηειηθά θαηάθεξα λα επηβιεζώ ζηα ζπλαηζζήκαηά κνπ, θαη απηό ην απνδίδσ ζηελ κεγάιε απηνπεπνίζεζε πνπ έρσ απνθηήζεη, ήδε από ηελ επνρή πνπ βξηζθόκνπλ ζηελ θπιαθή, όπνπ ρσξίο απηνπεπνίζεζε δελ κπνξείο λα επηβηώζεηο ζαλ πξνζσπηθόηεηα. Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 1987 Σν πξσί θαηεβήθακε κέρξη ην Πνιπηερλείν, γηαηί ζηα πξσηλά δειηία εηδήζεσλ ηνπ ξαδηνθώλνπ είρακε αθνύζεη όηη ζ' απηό είραλ θαηαθύγεη νη θαηαδησθόκελνη από ηελ αζηπλνκία δηαδεισηέο ηεο ρηεζηλήο πνξείαο, θαη όηη κέζα από ην Πνιπηερλείν πξνζπαζνύζαλ λ' ακπλζνύλ ζηηο επηζέζεηο ηεο αζηπλνκίαο. Γελ καο ελζνπζίαδε ε ζπλέρηζε ησλ επεηζνδίσλ αιιά δελ κπνξνύζακε λα παξακέλνπκε ζεαηέο κπξνζηά ζε κηα ηέηνηα γελίθεπζή ηνπο. 'Οκσο, όηαλ θηάζακε ζην Πνιπηερλείν, δηαπηζηώζακε όηη ηα πάληα ήηαλ ήξεκα θαη νη κπάηζνη απόληεο. Ζ δσή ζην θέληξν ηεο Αζήλαο ζπλερηδόηαλ αδηαηάξαθηε, ιεο θαη δελ είρε γίλεη ηίπνηα ηελ λύρηα πνπ καο πέξαζε. Δκείο ζέινληαο λα κάζνπκε θάηη παξαπάλσ γηα ηα ρηεζηλά επεηζόδηα, πήγακε κέρξη ην γξαθείν ηνπ Βαζίιε ηνπ Καξαπιή πνπ πηζηεύακε όηη ζα ήμεξε πεξηζζόηεξα από καο γηα ηα ρηεζηλά, εθόζνλ, ιόγσ ηεο ηδηόηεηάο ηνπ, έξρεηαη ζ' επαθή κε πεξηζζόηεξν θόζκν απ' όηη εκείο. Πξάγκαηη ήμεξε πεξηζζόηεξα, άζρεηα αλ δελ ζπκκεηείρε ιόγσ ηεο αλαπεξίαο ηνπ ζηελ πνξεία. Απ' απηόλ κάζακε όηη ηα επεηζόδηα μεθίλεζαλ από κηα κηθξή νκάδα πνπ ζηελ δηάξθεηα ηεο πνξείαο θαηάθεξε λα πιαζαξηζηεί κπξνζηά από ην παλό ηεο "'Δλσζεο Αλαξρηθώλ Διιάδαο". Δπηβεβαηώζακε επίζεο κηα άιιε πιεξνθνξία πνπ είρακε, όηη ε 'Δλσζε πξνζπάζεζε λα απνηξέςεη ηα επεηζόδηα. 'Οζνλ αθνξά ηέινο ηελ ζέζε ηνπ Βαζίιε γηα ηα επεηζόδηα, δηαπηζηώζακε όηη δελ δηέθεξε από ηελ δηθή καο. Καη ν Βαζίιεο πηζηεύεη όηη πξέπεη, επηηέινπο, λα αξρίζεη θάπνηνο δηάινγνο κέζα ζηνλ αλαξρηθό ρώξν, ζε ζρέζε κε ην ηόζν ζνβαξό απηό ζέκα. Γπζηπρώο όκσο θαη νη δηθέο ηνπ δπλαηόηεηεο είλαη πεξηνξηζκέλεο, όπσο θαη νη δηθέο καο, θαη δελ βιέπσ λα γίλεηαη θάηη ηέηνην, ηνπιάρηζηνλ ζην άκεζν κέιινλ. Από ην δειηίν εηδήζεσλ ηεο ηειεόξαζεο πιεξνθνξεζήθακε όηη ζήκεξα νδεγήζεθαλ πέληε άηνκα ζηνλ εηζαγγειέα θαηεγνξνύκελνη γηα ηα ρηεζηλά επεηζόδηα. Ο έλαο, έλαο δεθαπεληάρξνλνο, ιόγσ ηεο ειηθίαο ηνπ αθέζεθε ειεύζεξνο, ελώ ησλ ππνινίπσλ ε θξάηεζε ζπλερίζηεθε. Γύν άιινη θαηεγνξνύκελνη λνζειεύνληαη κε θξνπξά από κπάηζνπο ζην λνζνθνκείν, όπνπ θαηαιήμαλε κεηά από βάξβαξν μπινδαξκό ηνπο από ηελ αζηπλνκία ζηελ δηάξθεηα ηεο ρηεζηλήο πνξείαο. Καηά η' άιια ηελ ζεκεξηλή κέξα ηελ πεξάζακε κε ηνλ θόβν κήπσο πεζάλεη από ηα ηξαύκαηά ηνπ ν θσηνξεπόξηεξ ηεο "Πξώηεο" ΢άθεο Παπαδόπνπινο, ν νπνίνο ζύκθσλα κε ηα πξσηλά δειηία εηδήζεσλ ήηαλ ζε πνιύ άζρεκε θαηάζηαζε. Γελ ζα ζέιακε θη ε θεηηλή επέηεηνο ηνπ

Πνιπηερλείνπ λα ζηηγκαηηζηεί κ' έλαλ ζάλαην. Σνλ ΢άθε Παπαδόπνπιν εγώ θαη ε ΢νθία ηνλ μέξνπκε από ην 1976 πνπ θαηέβαηλε ζαλ δηαδεισηήο ζηηο πνξείεο ησλ αλαξρηθώλ. Ζ ΢νθία, κάιηζηα, είρε ζπιιεθζεί καδί κ' απηόλ θαη άιινπο 6 γηα έλα παλό πνπ έγξαθε "Κάησ ην θξάηνο" θαη ην νπνίν είρε αλαξηεζεί ζην κπαιθόλη ησλ γξαθείσλ ελόο θέληξνπ ζπζπείξσζεο αλαξρηθώλ κε ην όλνκα "Δπηηξνπή ελάληηα ζηελ επηζηεκνληθή θαηαπίεζε". Γη απηό ην παλό ηνλ Φιεβάξε ηνπ 1977 νη ζπιιεθζέληεο θαηαδηθάζηεθαλ ζε 11 κήλεο θπιαθή ν θαζέλαο. Δπεηδή ε έθεζε πνπ είραλ θάλεη κεηά ηελ θαηαδίθε ηνπο, είρε αλαζηαιηηθό απνηέιεζκα, δελ θιείζηεθαλ ηόηε ζηελ θπιαθή θαη όηαλ, κεηά από κεξηθνύο κήλεο, απηή ε έθεζε εθδηθάζηεθε, όινη νη θαηεγνξνύκελνη πνπ ήζαλ παξόληεο θαηά ηελ εθδίθαζε, αζσώζεθαλ. 'Οκσο ν ΢άθεο δελ ήηαλ παξώλ κε απνηέιεζκα ε θαηαδίθε ηνπ λα κελ αλαηξεζεί ακέζσο. Δγώ ηνλ μαλαζπλάληεζα ην 1978 ζηηο θπιαθέο Αίγηλαο, όπνπ ζύκθσλα κε ηα ιεγόκελά ηνπ είρε θιεηζηεί ιόγσ απηήο ηεο εθθξεκόηεηαο. ΢ηηο θπιαθέο Αίγηλαο δελ θάζεζε πάλσ από θαλαδπό κήλεο. Αλ θαη έθηνηε δελ είρακε ηίπνηα ηδηαίηεξεο ζρέζεηο, ν ηξαπκαηηζκόο ηνπ καο ζηελνρώξεζε θαη γηαηί ζην πξόζσπό ηνπ είδακε λα ρηππηέηαη έλαο αθόκε παιηόο καο γλώξηκνο. Καη ε ηξαγηθή εηξσλεία είλαη όηη ην 1977 απηόο, ε ΢νθία θαη άιινη δύν απνηεινύζαλ κηα παξέα αλαξρηθώλ, από ηνπο νπνίνπο νη δύν έρνπλ ήδε πεζάλεη. Ο έλαο ν Γηώξγνο ν Λέηζηνο πέζαλε από θαξθίλν ζε ειηθία 27 ρξνλώλ θη ν άιινο, ν Νίθνο Μπατθνύζεο, κε ην παξαηζνύθιη Βαξώλνο, πέζαλε θάησ από "αλεμαθξίβσηεο ζπλζήθεο" ζην πεηζαξρείν ηνπ Φπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινύ, ζε ειηθία 28 ρξνλώλ. Καη απηνύο ηνπο δύν ηνπο γλώξηδα. Σνλ έλαλ κάιηζηα, ηνλ Γηώξγν Λέηζην, πάξα πνιύ θαιά. Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 1987 Δπηπρώο ν ΢άθεο, ηειηθά, δελ ηξαπκαηίζηεθε θαη ηόζν ζνβαξά, ώζηε λα θηλδπλεύεη ε δσή ηνπ. Υηεο ην κεζεκέξη ηνπ θάλαλε εμηηήξην από ην λνζνθνκείν, όπνπ λνζειεπόηαλε, θαη θαηέιεμε ζην ζπίηη ηνπ. Πνιύ ράξεθα, όηαλ ην δηάβαζα απηό ζήκεξα ζηελ "Πξώηε". Πνιύ ράξεθα πνπ ηνπιάρηζηνλ ε θεηηλή επέηεηνο ηνπ Πνιπηερλείνπ δελ ζεκαδεύηεθε κ' έλαλ αθόκε λεθξό. Οη ηξαπκαηίεο θάπνηε γίλνληαη θαιά θαη νη ζπιιεθζέληεο θάπνηε αθήλνληαη ειεύζεξνη. Οη λεθξνί όκσο δελ μαλαδσληαλεύνπλ. Δλησκεηαμύ από ηνλ ζηξαηό δελ κνπ έρεη έξζεη αθόκα ηίπνηα, ρσξίο απηό, βέβαηα, λα ζεκαίλεη όηη θάηη έρεη αξρίζεη λα αιιάδεη ζην ζηξάηεπκα. Υηεο ην Γηαξθέο ΢ηξαηνδηθείν Αζελώλ θαηαδίθαζε έλαλ ζηξαηηώηε ζε πέληε κήλεο θπιαθή κε ηξηεηή αλαζηνιή, κόλν θαη κόλν γηαηί ξώηεζε έλαλ αμησκαηηθό αλ ν ζηξαηόο είλαη γθέην, όηαλ απηόο ν αμησκαηηθόο ηνλ έθιεηζε ζην πεηζαξρείν ηνπ ζηξαηνπέδνπ, επεηδή δηάβαδε εθεκεξίδα. Απηόο ν ζηξαηηώηεο κέζα ζε δηάζηεκα δύν κελώλ πνπ "ππεξεηεί", έρεη ήδε θαηαδηθαζηεί ζε 66 κέξεο θπιαθή γηα αλάγλσζε εθεκεξίδαο. Πάλησο ην θίλεκα ησλ αληηξξεζηώλ ζπλείδεζεο δελ θαίλεηαη λα ην βάδεη θάησ. Αληίζεηα ζπλερώο δηεπξύλεηαη. ΢ε ρηεζηλή ζπλέληεπμε ηύπνπ ν αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο ΢πύξνο Φύραο αλαθνίλσζε όηη ζπγθξνηείηαη "΢ύλδεζκνο

Αληηξξεζηώλ ΢πλείδεζεο" κε δώδεθα ηδξπηηθά κέιε. ΢' απηήλ ηελ ζπλέληεπμε ηύπνπ κίιεζε θαη ν ςπρίαηξνο Κώζηαο Μσξόγηαλλεο πνπ ππήξμε "ζεξάπσλ γηαηξόο" κνπ κέρξη πξόζθαηα. ΢ύκθσλα κε ηελ "Διεπζεξνηππία" ηόληζε όηη "είλαη απαξάδεθηε ε ςπρηαηξηθνπνίεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο άξλεζεο ζηξάηεπζεο. 'Οζνη δελ ζέινπλ, ή δελ κπνξνύλ λα ππεξεηήζνπλ, ζα πξέπεη λα έρνπλ ηελ δπλαηόηεηα θαη όρη λα αληηκεησπίδνπλ ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ ηξειόραξηνπ θαη ηηο ζπλέπεηεο". Γελ ππάξρεη ακθηβνιία, όηη νη αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο ζηελ Διιάδα επηηεινύλ έξγν πςίζηεο εζηθήο θαη θνηλσληθνπνιηηηθήο ζεκαζίαο. Σν γεγνλόο όηη δελ ζπλεξγάδνληαη κ' απηνύο νη αλαξρηθνί, απνδεηθλύεη ην πόζν καθξηά βξίζθνληαη νη ηειεπηαίνη από αγώλεο πνπ απνζθνπνύλ ζε άκεζα θαη ρεηξνπηαζηά απνηειέζκαηα. Καη λα θαληαζηεί θαλείο, όηη νη αλαξρηθνί ηεο Διιάδαο πηνζεηνύλ πνιιέο θνξέο κνξθέο δξάζεο, πνπ αληηζηνηρνύλ ζε κηα επαλαζηαηηθή θαηάζηαζε, όπνπ ην θξάηνο είλαη εηνηκνζάλαην θαη ην κόλν πνπ ιείπεη είλαη ε ραξηζηηθή βνιή... Σν απόγεπκα έγηλε από θνηηεηέο θαη ζπνπδαζηέο πνξεία δηακαξηπξίαο ελάληηα ζηελ θξαηηθή βία θαη θαηαζηνιή. Δγώ είρα κηα δνπιεηά εθηόο Αζελώλ θαη δελ κπόξεζα λα πάσ. Πήγε όκσο ε ΢νθία. Αλ θαη αλακελόληνπζαλ επεηζόδηα, ηειηθά επεηζόδηα δελ γίλαλε, παξά ηηο "θηιόηηκεο" πξνζπάζεηεο κηαο νκάδαο αλαξρηθώλ πνπ ρηύπεζε θάηη "αξηζηνθξαηηθά" καγαδηά. Απ' ό, ηη κνπ είπε ε ΢νθία, νη κπάηζνη δελ θαηλόληνπζαλ ζηελ δηάξθεηα ηεο πνξείαο θαη δελ εκθαλίζηεθαλ νύηε όηαλ ε νκάδα απηή πξνζπάζεζε λα δεκηνπξγήζεη επεηζόδηα. Σν όηη δελ γίλαλε επεηζόδηα, ην εμεγώ κε ηελ απνπζία απηώλ ησλ ρηιηάδσλ αλαξρηθώλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ πνξεία ηνπ Πνιπηερλείνπ, απνπζία πνπ είρε ζαλ άκεζε ζπλέπεηα ε νκάδα ησλ αλαξρηθώλ πνπ ήζειαλ επεηζόδηα, γξήγνξα λα απνκνλσζεί. Απηέο νη ρηιηάδεο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ πνξεία ηνπ Πνιπηερλείνπ, πεξηκέλνπλ ηώξα ηελ επόκελε επέηεην, γηα λα μαλαεκθαληζηνύλ. Μέρξη ηόηε, ό, ηη θαη λα ζπκβεί, απηνί ζα παξακέλνπλ "ζην πεξηζώξην ηεο ηζηνξίαο". Από ηελ εμέιημε ηεο ζεκεξηλήο πνξείαο απνδείρηεθε όηη ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθώλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνπο θνηλσληθνύο αγώλεο, είλαη θαηά ησλ άζθνπσλ επεηζνδίσλ. Απηνύο είρα ζην κπαιό κνπ, όηαλ ηελ παξακνλή ησλ επεηζνδίσλ ηεο 17 Ννέκβξε έιεγα όηη ε πιεηνςεθία ησλ αλαξρηθώλ δελ ζέιεη επεηζόδηα. Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 1987 Γύν αθόκε ελέξγεηεο ήξζαλ λα πξνζηεζνύλ ζηνλ απόερν ησλ επεηζνδίσλ ηεο θεηηλήο επεηείνπ ηνπ Πνιπηερλείνπ. Ζ κηα ήηαλ ην γθξέκηζκα από ην βάζξν ηνπ αγάικαηνο ηνπ ΢πύξνπ Μνπζηαθιή, ν νπνίνο έγηλε γλσζηόο από ηνπο αγώλεο ηνπ ελάληηα ζηε ρνύληα, αγώλεο πνπ ηνπ ζηνίρηζαλ ηελ νιηθή παξάιπζε ηνπ ζώκαηόο ηνπ από ηα βαζαληζηήξηα. Σν γθξέκηζκα απηό ε αζηπλνκία ην απέδσζε ζηνπο αλαξρηθνύο, αδηαθνξώληαο έηζη πξνθιεηηθά γηα ην εύινγν εξώηεκα ηνπ νπνηνπδήπνηε δηαζέηεη ζηνηρεηώδε λνεκνζύλε: "Πώο είλαη δπλαηόλ νη αλαξρηθνί λα ππεξαζπίδνληαη ηελ ρνύληα, από ηελ ζηηγκή πνπ νη ίδηνη έρνπλ θάλεη ηηο πεξηζζόηεξεο επηζέζεηο ελάληηα ζε γξαθεία θαη ζπγθεληξώζεηο ρνπληηθώλ, κεηά ηελ κεηαπνιίηεπζε ηνπ

1974"; Ζ δεύηεξε ελέξγεηα ήηαλ ε επίζεζε κε βόκβεο κνιόησθ θακηάο δεθαπεληαξηάο αλαξρηθώλ ελάληηα ζηελ θινύβα κε κπάηζνπο πνπ ζηαζκεύεη κόληκα έμσ από ηα γξαθεία ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ζηελ Υαξηιάνπ Σξηθνύπε. Ρίρηεθαλ δύν κνιόησθ πνπ πξνθάιεζαλ ειάρηζηεο δεκηέο θαη θαηόπηλ νη επηηηζέκελνη δηέθπγαλ ηξέρνληαο, πξνο δηάθνξεο θαηεπζύλζεηο. Ζ ηζηνξία απηή ζα ηειείσλε έηζη ρσξίο ζύκαηα, αλ νη κπάηζνη απηνί, κεηά από κηα πεξίπνπ ώξα, δελ ζαθαηεύαλε ζην μύιν ηνλ παιηό κνπ θίιν θαη ζύληξνθν Γηάλλε Φειέθε πνπ έηπρε λα πεξλάεη κε ηελ κεραλή ηνπ από εθεί κπξνζηά. Κη όρη κόλν ηνλ ζαθαηέςαλε ζην μύιν αιιά ηνλ νδεγήζαλε θαη ζηελ Αζθάιεηα γηα αλάθξηζε, ελώ μέξνπλ θαιά όηη ν Φειέθεο, ζαλ ηξνηζθηζηήο θαη ζαλ παζίγλσζηνο ζηελ αζηπλνκία, ήδε από ηελ επνρή ηεο δηθηαηνξίαο, δελ ζα ζπκκεηείρε ζε θακηά πεξίπησζε ζε κηα ηέηνηα ελέξγεηα. Γειαδή, κε ιίγα ιόγηα, απηή ε ηζηνξία κε ηηο κνιόησθ ην κόλν απνηέιεζκα πνπ είρε, ήηαλ λα δώζεη ζηνπο κπάηζνπο ην πξόζρεκα λα βγάινπλ ηα απσζεκέλα ηνπο ελάληηα ζ' έλαλ ακεηαλόεην ερζξό ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ θεθαιαίνπ. Καη βέβαηα νη κπάηζνη δελ πεξηνξίζηεθαλ ζηνλ Φειέθε. Σελ πέζαλε θαη ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ θαη ηξαβήμαλε πάιη κεξηθνύο άζρεηνπο γηα "εμαθξίβσζε ζηνηρείσλ". 'Δηπρε απηήλ ηελ ώξα εκείο λα βξηζθόκαζηε θάπνπ εθεί θνληά θαη πξνηνύ λα πιεξνθνξεζνύκε γηα ην ηί είρε γίλεη, είδακε ηελ αλακπνπκπνύια πνπ δεκηνύξγεζαλ κε ηελ έθνδό ηνπο νη κπάηζνη. Αξρίδσ λα ππνπηεύνκαη όηη νη δξάζηεο ηέηνησλ ελεξγεηώλ "γνπζηάξνπλ" λα δεκηνπξγνύληαη θαζαξίεο ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ. Καηά η' άιια 15 επξσβνπιεπηέο εηνηκάδνληαη λα θαηαζέζνπλ ςήθηζκα ζην Δπξσθνηλνβνύιην, ην νπνίν ζα θαηαδηθάδεη ηελ Διιάδα γηα ηελ κέρξη ηώξα ζηάζε ηεο πάλσ ζην δήηεκα ησλ αληηξξεζηώλ ζπλείδεζεο θαη ζα δεηάεη από ηελ Διιάδα λα επζπγξακκίζεη ηελ λνκνζεζία ηεο κε ηηο λνκνζεζίεο ησλ άιισλ ρσξώλ ηεο Γπηηθήο Δπξώπεο πνπ αλαγλσξίδνπλ ην δηθαίσκα ησλ αληηξξεζηώλ ζπλείδεζεο, λα πξνζθέξνπλ θνηλσληθή εξγαζία ζηε ζέζε ηεο ζηξαηησηηθήο ζεηείαο. Παξάιιεια, ζπλήγνξνη ηνπ Λαδόπνπινπ εηνηκάδνληαη λα θαηαζέζνπλ πξνζθπγή ζην ΢πκβνύιην ηεο Δπηθξάηεηαο θαηά ηεο απόθαζεο ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγώλ, πνπ έθξηλε ηνλ Λαδόπνπιν "ηθαλό λα ππεξεηήζεη". Σώξα, ε απόθαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξάηεηαο ζα βγεη κεηά από ελάκηζε-δπν ρξόληα, όηαλ ν Λαδόπνπινο δελ ζα είλαη πηα ζηξαηηώηεο. Καη κπνξεί λα βγάιεη θαη ζσζηή ηελ απόθαζε ηεο Δπηηξνπήο Απαιιαγώλ.

Σάββατο 21 Νοεμβρίου 1987 Σειηθά ε "΢πληνληζηηθή Δπηηξνπή ηεο Καηάιεςεο ηνπ Υεκείνπ" ζε αλαθνίλσζή ηεο, πέξα απφ ηελ θαηαδίθε ηεο αζηπλνκίαο γηα ηνλ βάξβαξν μπινδαξκφ ηνπ Φειέθε, θαηαδηθάδεη θαη ηελ ελέξγεηα πνπ ιεηηνχξγεζε ζαλ αθνξκή γηα ηελ ζχιιεςε θαη θαθνπνίεζή ηνπ. ΢ηελ αλαθνίλσζε απηή αλαθέξεηαη επί ιέμεη: "Θεσξνχκε φηη ην ξίμηκν ηεο κνιφησθ πξνβνθάξεη ηελ θαηάιεςε ηνπ Υεκείνπ θαη δηεπθνιχλεη ην έξγν, ηφζν ηεο αζηπλνκίαο λα κνληκνπνηήζεη ηελ παξνπζία ηεο θνληά ζην θηίξην ηνπ Υεκείνπ, φζν θαη ην έξγν ηεο θπβέξλεζεο λα πξνβνθάξεη θαη λα θαηαζηείιεη ην θνηηεηηθφ θίλεκα". Γπζηπρψο ηέηνηνπ είδνπο αλαθνηλψζεηο απηνί πνπ πεηάλε ηα κπνπθάιηα, ηηο γξάθνπλ εθεί πνπ δελ πηάλεη κειάλη, γηαηί "απηνί είλαη κάγθεο θαη ην θέθη ηνπο ζα θάλνπλ". Απηφ θαίλεηαη θαη απφ ην ηειεθψλεκα ηνπ αγλψζηνπ πνπ αλάιαβε ηελ επζχλε ηεο ελέξγεηαο απηήο. ΢χκθσλα κε ηα ιεγφκελα ηεο "Πξψηεο", ν άγλσζηνο πνπ ηεο ηειεθψλεζε δήισζε επί ιέμεη: "Απφςε ην βξάδπ, ζε ξαληεβνχ πνπ είραλ ηα Παηδηά ηνπ Οδ κε ηνπο Ρνθνχο θαη ηηο Κνπθνπβάγηεο, απνθάζηζαλ λα δψζνπλ έλα ρηχπεκα ζηα πεξήθαλα αληξάθηα ηνπ Γξνζνγηάλλε, ζαλ θφξν ηηκήο ζηνπο λένπο καρεηέο ηνπ δξφκνπ θαη ζηνλ Γηάλλε πνπ είλαη ζηνλ Κνξπδαιιφ". Ο Γηάλλεο είλαη ν 21ρξνλνο Γηάλλεο Φνπξλφδαπινο πνπ θιείζηεθε ζηελ θπιαθή, αθνχ πξψηα νκνιφγεζε φηη έξημε κνιφησθ ζηνπο κπάηζνπο ηεο πιαηείαο Δμαξρείσλ γηα ζπλαηζζεκαηηθνχο ιφγνπο. Τπνζέησ φηη θάηη αλάινγν ζα νκνινγνχζε, αλ πηαλφηαλε, θαη θάπνηνο απφ ηελ νκάδα πνπ πέηαμε ηα κπνπθάιηα ρηεο ην βξάδπ. Δγψ έρσ αξρίζεη πξν πνιινχ λα ππνςηάδνκαη φηη νη κπάηζνη, φρη κφλν δελ αλεζπρνχλ θαζφινπ γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηέηνησλ αηφκσλ, αιιά θαη απφ έλα ζεκείν θη έπεηηα γειάλε κ' απηέο. Βέβαηα ην ηί θάλνπλ νη κπάηζνη, ιίγν καο ελδηαθέξεη. Απηφ φκσο πνπ ρσξίο ακθηβνιία πξέπεη λα ελδηαθέξεη φινπο ηνπο αλαξρηθνχο, είλαη ην θαηά πφζν ηα "Παηδηά ηνπ Οδ", νη "Ρνθνί" θαη νη "Κνπθνπβάγηεο" δίλνπλ ζηνλ θφζκν ηελ εηθφλα πνπ έρεη ν αλαξρηθφο ρψξνο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Οη ηειεπηαίνη ηέζζεξηο θαηεγνξνχκελνη γηα ηα επεηζφδηα ηεο πνξείαο ηνπ Πνιπηερλείνπ πνπ θξαηηφληνπζαλ αθφκε, αθεζήθαλε θη απηνί ρηεο ειεχζεξνη. Καη κάιηζηα ρσξίο θαλέλαλ πεξηνξηζηηθφ φξν, εθηφο απφ ηελ εκθάληζε θάζε 1ε θαη 16ε ηνπ κελφο ζην αζηπλνκηθφ ηκήκα ηεο πεξηνρήο ηνπ πνπ επηβάιαλε ζε έλαλ απφ απηνχο. Δληχπσζε κνπ έθαλε φηη απηφλ πνπ ηνπ επηβάιαλε απηνχο ηνπο πεξηνξηζηηθνχο φξνπο, ηνλ θαηεγνξνχλ γηα πιεκκειήκαηα, ελψ δελ επηβάιαλε θαλέλαλ πεξηνξηζηηθφ φξν ζε έλαλ άιιν πνπ ηνλ θαηεγνξνχλ θαη γηα θαθνχξγεκα, θαη ζπγθεθξηκέλα γηα δηαθεθξηκέλε πεξίπησζε νπινθαηνρήο, επεηδή, ζχκθσλα κε ηα ιεγφκελα ηεο αζηπλνκίαο, φηαλ ηνλ πηάζαλε θξαηνχζε βφκβα κνιφησθ. Κάηη ηέηνηα πεξίεξγα θαηλφκελα ζίγνπξα δεκηνπξγνχλ ππνςίεο. Πάλησο γεληθά ράξεθα πνπ θαη απηή ε επέηεηνο ηνπ Πνιπηερλείνπ πέξαζε ρσξίο λα αθήζεη πίζσ ηεο λεθξνχο ή θπιαθηζκέλνπο. Απηφ πνπ κε ιππεί ηδηαίηεξα είλαη φηη νχηε απηή ζ' απνηειέζεη θάπνηα αθεηεξία δηαιφγνπ κέζα ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν. Καη ν δηάινγνο απηφο, ηψξα πνπ

βξίζθνληαη 6 αλαξρηθνί ζηελ θπιαθή, θαη κε ηφζν ζνβαξέο θαηεγνξίεο πάλσ απφ ην θεθάιη ηνπο, είλαη πεξηζζφηεξν απαξαίηεηνο απφ νπνηαδήπνηε άιιε θνξά, ηνπιάρηζηνλ θαηά ηα ηειεπηαία δχν ρξφληα, δειαδή κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Μηράιε Καιηεδά. Δκείο απηφλ ηνλ θαηξφ ηδηαίηεξα εξρφκαζηε ζ' επαθή κε πνιχ θφζκν πνπ, ρσξίο πνιιή ζθέςε, ζα κπνξνχζακε λα ηνπο πνχκε αλαξρηθνχο. Μέζα απ' ηηο επαθέο καο κ' απηφλ ηνλ θφζκν δηαπηζηψλνπκε φηη νη θξίζεηο καο γηα ηα γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ ηνλ αλαξρηθφ ρψξν, είλαη ζχκθσλεο κε ηηο θξίζεηο πνιιψλ ζπληξφθσλ πνπ, είηε γηαηί δελ έρνπλ ηα κέζα είηε γηαηί ε αηκφζθαηξα ηνπ ρψξνπ δελ ην επηηξέπεη, ηηο θξαηάλε γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη δελ ηηο βγάδνπλ πξνο ηα έμσ, ζηα πιαίζηα ελφο νπζηαζηηθνχ δηαιφγνπ γηα παξάδεηγκα. Δίλαη πξνθαλέο φηη νη πεξηζζφηεξνη αθηηβηζηέο ηνπ ρψξνπ απηνχ αθήλνληαη θαη παξαζχξνληαη ζε θαηαζηάζεηο, κε ηελ δεκηνπξγία ησλ νπνίσλ δελ ζπκθσλνχλ. 'Οκσο, φπσο έρνπλ ηα πξάγκαηα, δελ κπνξνχλ λα θάλνπλ θη αιιηψο, εθφζνλ ζέινπλ λα ζπλερίδνπλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ρψξνπ. Δγψ θαη ε ΢νθία ελλνείηαη φηη θάλνπκε φ, ηη πεξλάεη απφ ην ρέξη καο, γηα λα ηνπο απεγθισβίζνπκε απφ απηήλ ηελ θαηάζηαζε. Σν φηη δελ εμαζθαιίδνπκε άκεζα απνηειέζκαηα, δελ νθείιεηαη ζ' έιιεηςε ελδηαθέξνληνο απφ κέξνπο καο αιιά ζην φηη βξηζθφκαζηε ζε ζέζε αδπλακίαο, ζε ζρέζε κ' απηνχο πνπ, είηε ην επηδηψθνπλ ζθφπηκα είηε φρη, δίλνπλ ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ζηνλ ρψξν. Αλ θαη απηή ε θαηάζηαζε καο ελνριεί αθάληαζηα, είκαζηε ιίγν-πνιχ εμνηθεησκέλνη καδί ηεο, γηαηί δελ είλαη θαηλνχξγηα. Δίλαη κηα θαηάζηαζε πνπ ηε δνχκε ρξφληα. Δίλαη ιππεξφ λα αηζζάλεηαη θαλείο ηφζν πεξηνξηζκέλνο ζ' έλαλ ρψξν ειεπζεξίαο, φπσο ππνηίζεηαη φηη είλαη ν αλαξρηθφο ρψξνο... Πηζηεχσ φκσο φηη, αλ ηα πξάγκαηα ήηαλ δηαθνξεηηθά, η' απνηειέζκαηα ζα είραλ ήδε θαλεί ζε πξαθηηθφ επίπεδν. Γελ ζα βιέπακε, γηα παξάδεηγκα, λα μεζπάλε επεηζφδηα ζε κηα πνξεία ζαλ ηνπ Πνιπηερλείνπ, φηαλ ε πιεηνςεθία ησλ δξαζηήξησλ αλαξρηθψλ δελ ην ζέιεη. Κυριακή 22 Νοεμβρίου 1987 Αλ θαη απηή ηελ Κπξηαθή δελ ηελ πεξάζακε θιεηζκέλνη ζην ζπίηη, φπσο ηελ πξνεγνχκελε, καο έηπραλ θάηη ηφζν δπζάξεζηεο θαηαζηάζεηο πνπ απφ κηα άπνςε θαιχηεξα λα είρακε πεξάζεη ηελ εκέξα απηή ζην ζπίηη. Σξία πεξηζηαηηθά ήξζαλ λα πξνζηεζνχλ ην έλα ζην άιιν. Καη ηα ηξία ήηαλ ηφζν αλαπάληερα θαη ζπλέβεζαλ κέζα ζε ηφζν κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, πνπ κεηά απ' απηά αηζζάλζεθα φηη θάηη δελ πάεη θαιά κ' απηήλ ηελ εκεξνκελία. Φάρλνληαο ζηελ κλήκε κνπ γηα άιια δπζάξεζηα πεξηζηαηηθά πνπ λα ζπκβήθαλε ζηηο 22 Ννέκβξε, ακέζσο κνπ ήξζε ζην κπαιφ φηη ζηηο 22 Ννέκβξε, πξηλ πέληε ρξφληα, πέζαλε ε κάλα ηεο ΢νθίαο. Σν πξψην πεξηζηαηηθφ αλαθέξεηαη ζηηο ζρέζεηο καο κε ηνπο ζπληξφθνπο, γηα ηνπο νπνίνπο κίιεζα ζηελ ρηεζηλή θαηαγξαθή ζην εκεξνιφγην. Λνηπφλ, ζήκεξα ην κεζεκέξη θάγακε ζηελ κάπα έλαλ γλσζηφ "ζχληξνθν" πνπ κπήθε κε ην έηζη ζέισ ζηνλ θχθιν καο, θέξλνληαο καδί ηνπ θαη ηελ παξέα ηνπ. Γελ θηάλεη πνπ καο "έθαηζε

ζην ζβέξθν" ρσξίο λα ηνλ πξνζθαιέζεη θαλείο, αιιά έθηαζε ζε ζεκείν λα "πνπιήζεη θαη ηζακπνπθά", γηα λα κελ αθήζεη ζε θαλέλαλ ακθηβνιία φηη απηφο θαη ε παξέα ηνπ "είλαη κάγθεο θαη ην θέθη ηνπο ζα θάλνπλ". Αηζζάλζεθα ζαλ λα είρα απέλαληί κνπ Μεαηδήδεο. Ζ ηξαγηθή εηξσλεία είλαη φηη, γη' απηφλ ηνλ ζπγθεθξηκέλν "ζχληξνθν", καο είρε βγεη πέξπζη ε Παλαγία, ζηελ πξνζπάζεηά καο λα ηνπ ζπκπαξαζηαζνχκε επεηδή ήηαλ ζηελ θπιαθή θαη έθαλε απεξγία πείλαο. Καη ηψξα πνπ είλαη έμσ, φρη κφλν γξάθεη ζηα παιηά ηνπ ηα παπνχηζηα ηνλ αγψλα πνπ θάλακε γη' απηφλ, αιιά καο απεηιεί θηφιαο, φπσο θάλνπλ νη Μεαηδήδεο κε ηνπο δηαδεισηέο. Αιιά ηνπο Μεαηδήδεο ηνπο ζπλαληάο ζηνπο δξφκνπο θαη ζνπ ηελ πέθηνπλ άκα μεζπάζνπλ επεηζφδηα, δελ έξρνληαη ζηελ παξέα ζνπ γηα λα ραιάζνπλ φ,ηη εζχ πξνζπαζείο κε πνιιή πξνζπάζεηα λα δεκηνπξγήζεηο. Απηή ε ηζηνξία κε ζηελαρψξεζε πάξα πνιχ, φρη γηαηί ζην πξφζσπν ηνπ αηφκνπ απηνχ βξήθα έλαλ άλζξσπν πνπ ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ θαζίζηαο, ελψ ην παίδεη αλαξρηθφο, αιιά γηαηί είλαη ηέηνηα ε δνκή ηνπ αλαξρηθνχ ρψξνπ ζηελ Διιάδα πνπ ηέηνηα άηνκα κπνξνχλ θαη θπξηαξρνχλ, ρσξίο λα κπνξεί θαλείο λα ηνπο δεηήζεη εμεγήζεηο γηα ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο. Απηφο ππήξμε κέρξη ζήκεξα θαη ν βαζηθφο ιφγνο πνπ, απφ ηφηε πνπ γχξηζα απφ ηελ Ηηαιία (Μάεο 1986), θξαηηέκαη ζε θάπνηα απφζηαζε απφ ηνλ αλαξρηθφ ρψξν. Πξνηηκψ λα κελ ζπκκεηέρσ ζε δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ρψξνπ, φηαλ απηέο θαζνξίδνληαη απφ ηέηνηνπο ηχπνπο, παξά κε ηελ ζπκκεηνρή κνπ λα γίλνκαη ρσξίο λα ην ζέισ φξγαλφ ηνπο. Γελ ζέισ πνηέ λα βξεζψ ζηελ δπζάξεζηε ζέζε λα δεηήζσ απφ ηνλ εαπηφ κνπ επζχλεο γηα έλαλ ζάλαην, φπσο ηνπ Μηράιε Καιηεδά. Ζ ζπκκεηνρή κνπ ζηνλ ρψξν ζέισ λα δηέπεηαη απφ ηηο αξρέο ηεο ειεπζεξίαο θαη φρη απφ ηελ ππνηαγή ζηηο ζθνηεηλέο δηαζέζεηο νπνηνπδήπνηε. Δθφζνλ δελ πηζηεχσ φηη ν ζθνπφο αγηάδεη ηα κέζα, δελ πηζηεχσ φηη ζσζηνί ζθνπνί κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κε βξψκηθα κέζα. Μεηά απφ απηφ ην πεξηζηαηηθφ γπξίζακε αγαλαθηηζκέλνη ζην ζπίηη. Γελ πξνιάβακε, θαιά-θαιά, λα κπνχκε κέζα θαη κε πήξε ηειέθσλν έλαο μάδειθφο κνπ, γηα λα κνπ δεηήζεη λα ηνπ επηζηξέςσ έλαλ εληζρπηή θαη δχν ερεία πνπ κνπ είρε δαλείζεη εδψ θη έλα κήλα θαη κπνξνχζακε θη αθνχγακε πφηε-πφηε θάπνηα κνπζηθή, γηα λα εξεκνχκε. Κη απηή ε ηζηνξία κνπ θφζηηζε, γηαηί κ' απηά ηα εξγαιεία άθνπζα πνηνηηθή κνπζηθή γηα πξψηε θνξά ζηε δσή κνπ. Καη ζαλ λα κελ έθηαλαλ oι' απηά, ελψ αηζζαλφκνπλα ζαλ ρακέλνο κεηά απφ ηα δχν απηά πεξηζηαηηθά, πέθησ θαη θαηά ηχρε πάλσ ζηε Ληιή Εσγξάθνπ πνπ έηπρε λα βξίζθεηαη ζην ζπίηη ηνπ μάδειθνχ κνπ, ηελ ψξα πνπ κπήθα κέζα γηα λ' αθήζσ ηνλ εληζρπηή. Με ην πνπ κε βιέπεη, αξρίδεη λα θαηεγνξεί ζηελ αξρή ηνλ θαηά ηελ έθθξαζή ηεο "θίιν κνπ" Υξήζην Ρνχζζν θαη λα ππεξαζπίδεηαη ηνλ Ρσράκε, θαη ζηελ ζπλέρεηα λα θαηεγνξεί φινπο ηνπο θαηά ηελ έθθξαζή ηεο "πνχζηεδεο". Με ην πνπ ηελ αθνχσ λα βξίδεη ζηα θαιά θαζνχκελα ηνπο νκνθπιφθηινπο, "πέθησ απφ ηα ζχλλεθα", γηαηί κέρξη ζήκεξα ηελ άθνπγα ζε δεκφζηνπο ρψξνπο λα ηνπο ππεξαζπίδεηαη κε ηα θαιχηεξα ιφγηα. Καη πξνηνχ πξνιάβσ λα ζπλέιζσ απφ απηήλ ηελ "απφηνκε πξνζγείσζε", κνπ επηηίζεηαη θαη κέλα κ' έλαλ απξνζδφθεηα πβξηζηηθφ θαη πξνζβιεηηθφ ηξφπν, ηνπ ζηπι "Δζχ δελ είζαη

αλαξρηθφο, είζαη ηειεησκέλε ηζηνξία", "Γελ θάλεηο ηίπνηα ζηελ πξάμε, κφλν ιφγηα είζαη", "Πφηε πήγεο ηειεπηαία θνξά ζε δηαδήισζε;" θ.ν.θ. Παξ' φιε ηελ έθπιεμή κνπ θαηάθεξα θαη θξάηεζα, ηνπιάρηζηνλ, κηα ακπληηθή ζηάζε, πνπ φηαλ είδα απηή ε ζηάζε λα ηελ θάλεη λα ζεθψλεηαη γηα λα θχγεη, πξφιαβα θη έθπγα πξψηνο. 'Οηαλ γχξηζα ζην ζπίηη θαη αλάθεξα ην πεξηζηαηηθφ ζηελ ΢νθία, ε ΢νθία αγαλάθηεζε ηφζν πνιχ, πνπ κνπ έβαιε ρέξη γηαηί δελ κίιεζα ζηελ Εσγξάθνπ κε ηνλ ηξφπν πνπ κνπ κίιεζε απηή. Βέβαηα πνηέ δελ πεξίκελα ε Εσγξάθνπ λα πηζηεχεη εηιηθξηλά, ζ' φζα θαηά θαηξνχο ιέεη γηα ηα δηάθνξα θαπηά θνηλσληθά πξνβιήκαηα, κηα θαη δελ είλαη αλαξρηθή. Γελ θαληαδφκνπλα φκσο, φηη ζα έθηαλε ζην ζεκείν λα θαηεγνξεί κε ηα ρεηξφηεξα ιφγηα έλαλ άλζξσπν ζαλ ηνλ Υξήζην Ρνχζζν, φηαλ πξηλ δέθα κήλεο έθαλε απεξγία πείλαο γη' απηφλ ζηα Πξνπχιαηα. Μεηά απ' φια απηά θιείζηεθα ζην ζπίηη θαη δελ είρα θαζφινπ δηάζεζε λα βγσ έμσ γηα νηηδήπνηε. Αηζζάλζεθα κάιηζηα ηφζν θνπξαζκέλνο, πνπ δελ κπφξεζα λ' αζρνιεζψ νχηε κε ην εκεξνιφγην πνπ απφ ηηο 16 Ννεκβξίνπ είρα ζηακαηήζεη λα ην ελεκεξψλσ. Μέρξη ην βξάδπ ην κπαιφ κνπ ηπξαλλνχζε απηή ε ειεεηλή θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηνλ αλαξρηθφ ρψξν. Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 1987 Σα γεγνλφηα ηεο πξνεγνχκελεο βδνκάδαο κε θνχξαζαλ ηφζν πνιχ πνπ φιε ηελ εκέξα ζήκεξα δελ έθαλα ζρεδφλ ηίπνηα, πέξα απφ κηα βφιηα απφ κεξηθά βηβιηνπσιεία, γηα λα δσ ηί γίλεηαη ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο θαη ην βηβιίν ηνπ Ρνχζζνπ. Γηαπίζησζα κε αλαθνχθηζε φηη αθφκα αγνξάδνληαη. Βέβαηα κε ππεξβνιηθά αξγφ ξπζκφ, φκσο ηνπιάρηζηνλ δελ έρνπλ "θνιιήζεη". Γπζηπρψο αγνξάδνληαη θπξίσο απφ ηα βηβιηνπσιεία πνπ ηα έρνπλ ζηελ βηηξίλα. Καη απηφ γίλεηαη κφλν κε ηνλ "Διεχζεξν Σχπν" θαη ην "'Δμνδνο Κηλδχλνπ". Φαίλεηαη δει. θαζαξά, φηη ν πεξηζζφηεξνο θφζκνο ηα αγνξάδεη επεηδή ηα βιέπεη κπξνζηά ηνπ, θη φρη επεηδή ηνλ ελδηαθέξνπλ ηφζν πνιχ, ψζηε λα ςάμεη λα ηα βξεη. Καηά η' άιια ν Φνιίλη έρεη αλαβάιεη γηα δεχηεξε θνξά ηελ απεξγία πείλαο ηνπ. Απηήλ ηελ θνξά δήισζε φηη ζα ηελ μαλαξρίζεη ζηηο 27 ηνπ κήλα, αλ κέρξη ηφηε δελ έρεη γίλεη ηίπνηα κε ηελ ππφζεζή ηνπ. ΢ηηο 27 ηνπ κήλα εθδηθάδεηαη ε έθεζε πνπ έρεη θάλεη θαηά ηεο απφθαζεο ηνπ πιεκκειεηνδηθείνπ πνπ ηνπ επέβαιε 4 κήλεο θπιαθή γηα ρξήζε πιαζηνχ δηαβαηεξίνπ θαη γηα παξάλνκε είζνδν ζηε ρψξα. Δπίζεο δήηεζε απφ ηνλ Γηθεγνξηθφ ΢χιινγν Αζήλαο, λα πξνρσξήζεη ζηηο απαξαίηεηεο ελέξγεηεο πνπ ζ' απνδείμνπλ φηη ηα αδηθήκαηα, γηα ηα νπνία δηψθεηαη ζηελ Ηηαιία, είλαη πνιηηηθά. Πνιχ θνβάκαη φηη ν πξφεδξνο ηνπ Γηθεγνξηθνχ ΢πιιφγνπ Αζήλαο πνπ κε ηειεγξάθεκά ηνπ είρε δεηήζεη απφ ηνλ Φνιίλη λα δηαθφςεη ηελ απεξγία, ψζηε λα ππάξμεη ρξφλνο γη' απηέο ηηο ελέξγεηεο, ηνλ έρεη μεράζεη. Δλησκεηαμχ ν Φειέθεο, πνπ έρεη αθεζεί ειεχζεξνο απφ ην ΢άββαην, πήγε ζηα γξαθεία ηεο "Διεπζεξνηππίαο" θαη θαηάγγεηιε ηνλ άγξην μπινδαξκφ ηνπ απφ ηνπο κπάηζνπο πνπ θπιάλε ηα γξαθεία ηνπ

ΠΑ.΢Ο.Κ ζηελ Υαξηιάνπ Σξηθνχπε. Ζ Αζθάιεηα, ζηα φζα θαηαγγέιινληαη ηηο ηειεπηαίεο δχν κέξεο γηα ηνλ βάξβαξν μπινδαξκφ ηνπ Φειέθε, έρεη απαληήζεη ήδε κε ην ζηεξεφηππν: "Γιίζηξεζε θη έπεζε ελψ ηνλ ηξαβνχζαλ αζηπλνκηθνί". Σνλ Φειέθε ηνλ μέξνπλ πνιινί πξψελ αληηζηαζηαθνί πνπ ηψξα βξίζθνληαη ζε ςειά πφζηα. Σνλ έρνπλ γλσξίζεη απφ ηελ επνρή ηεο ρνχληαο πνπ ήηαλ καδί ηνπ ζηηο θπιαθέο θαη ζηηο εμνξίεο. Κη φκσο ηψξα θάλνπλ ην θνξφηδν θαη δελ ιέλε ηίπνηα γηα ηα αίζρε πνπ ε αζηπλνκία ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. δηαπξάηηεη ζε βάξνο ηνπ. Ζ ζησπή ηνπο απνηειεί νινθάλεξε απφδεημε ηνπ φηη αγσλίζηεθαλ ελάληηα ζηελ ρνχληα, φρη γηαηί ήζειαλ λα πάςεη ε θαηαπίεζε θαη ε εθκεηάιιεπζε, αιιά γηαηί θηινδνμνχζαλ λα ζηειερψζνπλ ηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ πνπ ζα δηαδερφηαλ ηελ ρνχληα. Σέινο ζηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ απηνθηφλεζε ρηεο ηελ λχρηα κε απαγρνληζκφ ν 48ρξνλνο Ηξιαλδφο θξαηνχκελνο 'Δξηθ Γθφληθξηλη. Οη εθεκεξίδεο δείρλνπλ λα επηθξνηνχλ ηνλ ζάλαηφ ηνπ, ιεο θαη είραλ θέξδνο απφ απηφλ. Γηα κέλα ν ζάλαηνο ηνπ Γθφληθξηλη είλαη έλα αθφκε θξαηηθφ έγθιεκα, γηα ην νπνίν επζχλνληαη θπξίσο ν δηεπζπληήο, ν αξρηθχιαθαο θαη ν ςπρίαηξνο ησλ θπιαθψλ Κνξπδαιινχ, πνπ ζθφπηκα αδηαθφξεζαλ γηα ηα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα ηνπ θξαηνπκέλνπ απηνχ, δελ ηνπ έδσζαλ θακηά βνήζεηα, κνινλφηη ν λφκνο ηνπο ππνρξεψλεη λα ην θάλνπλ, θαη ηειηθά ηνλ άθεζαλ λα πεζάλεη ζαλ ζθπιί. Πάλσ ζε πφζα αθφκε πηψκαηα θξαηνπκέλσλ απηή ε ζπκκνξία ζα ρηίδεη ηηο επαχιεηο ηεο θαη ηα εμνρηθά ηεο, ζα αγνξάδεη ηα θφηεξά ηεο θαη ζα απνιακβάλεη ηηο δηαθνπέο ηεο ζηα πην ηνπξηζηηθά κέξε ηνπ εμσηεξηθνχ; Τρίτη 24 Νοεμβρίου 1987 ΢ήκεξα μαλάπηαζα, επηηέινπο, ην εκεξνιφγην πνπ ην είρα αθήζεη κεηά ηηο 16 Ννέκβξε. 'Όιεο απηέο ηηο κέξεο ήκαζηαλ αξθεηά απαζρνιεκέλνη, ή εγψ ήκνπλ αξθεηά θαθνδηάζεηνο, γηα λ' αζρνιεζψ κε ην εκεξνιφγην. Αιιά κεηά ηα ηειεπηαία γεγνλφηα, δειαδή ηα γεγνλφηα ηεο Κπξηαθήο, κνπ θφπεθε θάπσο ε δηάζεζε γηα πνιιέο επαθέο κε ηνλ θφζκν θη έηζη κπνξψ λ' αζρνιεζψ πάιη κε ην εκεξνιφγην. Όπσο έρσ θαηαιάβεη εδψ θαη θαηξφ, είκαη ιηγάθη δπζπξνζάξκνζηνο ζε ζρέζε κε ηηο ππάξρνπζεο κνξθέο θνηλσληθψλ ζρέζεσλ. 'Δρσ ηελ αμίσζε λα ζέβνληαη ηελ αμηνπξέπεηά κνπ, φπσο εγψ ζέβνκαη ηελ αμηνπξέπεηα ησλ άιισλ, θαη απηφ αξθεί γηα λα εμνζηξαθίδνκαη απφ έλα θνηλσληθφ ζχλνιν, φπνπ ε θαηαπάηεζε θάζε αμηνπξέπεηαο απνηειεί ζπλεζηζκέλε ιεηηνπξγία ηνπ. Γελ αλαθέξνκαη βέβαηα ζηνπο θχθινπο ησλ αθεληηθψλ, γηαηί ηελ δηθή ηνπο αμηνπξέπεηα θαλέλαο δελ ηελ ακθηζβεηεί. Αλαθέξνκαη ζηελ κεγάιε κάδα ησλ δνχισλ, γηαηί κφλν κ' απηνχο έξρνκαη ζ' επαθή. Οη δνχινη έρνπλ εζσηεξηθεχζεη ηελ ηδέα ηεο θαησηεξφηεηάο ηνπο, ηδέα πνπ ηνπο πξνσζνχλ η' αθεληηθά, ζε ηέηνην βαζκφ πνπ αξέζθεηαη ν έλαο λα ηαπεηλψλεη ηνλ άιιν, γηα λα ηνπ ππελζπκίδεη ηελ δνπιεία ηνπ. Σν απφγεπκα θάλακε κηα απφπεηξα λα έξζνπκε ζ' επαθή κε ηνλ θχθιν ησλ ζπληξφθσλ καο, γηα ηνλ νπνίν έρσ μαλακηιήζεη, αιιά βξήθακε εθεί κέζα εγθαηαζηεκέλν ηνλ "ζχληξνθν" θαη ηελ παξέα ηνπ πνπ "είλαη κάγθεο θαη ην θέθη ηνπο ζα θάλνπλ". Δίδακε φηη εκείο δελ

έρνπκε ζέζε κέζα ζ' έλαλ ηέηνην θχθιν θαη θχγακε άξνλ άξνλ. Διπίδνπκε φηη, ζηελ δηάξθεηα, ζα έξζνπκε ζ' επαθή κ' νξηζκέλα άηνκα θαη ζα ζπδεηήζνπκε ην ζέκα πνπ έρεη πξνθχςεη. Γελ έρνπκε βέβαηα ζθνπφ λα ππνηαρηνχκε ζε ηεηειεζκέλα γεγνλφηα. Καηφπηλ πήγακε κέρξη ην ζπίηη ηνπ αδειθνχ ηεο ΢νθίαο θαη εθεί γλψξηζα έλαλ θίιν ηνπ, ηνλ Κψζηα, κε ηνλ νπνίν πηάζακε κηα ζπδήηεζε γηα ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηελ Αζήλα. ΢ην πξφζσπν απηνχ ηνπ θίινπ γλσξίζακε έλαλ αθφκε Αζελαίν πνπ, κέζα ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, δεη ζαλ λα βξίζθεηαη ζηνλ ηξίην θφζκν. Ννηθηάδεη κηα ππφγεηα γθαξζνληέξα ζ' έλαλ πνιπζχρλαζην δξφκν θαη ε εμαζθάιηζε, θαη ησλ πην ζηνηρεησδψλ κέζσλ δηαβίσζεο, απνηειεί γη' απηφλ πξφβιεκα. Γηα αλζξψπνπο ζαλ θη απηφλ θαλέλαο δελ κηιάεη, γηαηί δελ εληάζζεηαη ζε θακηά θνηλσληθή θαηεγνξία απ' απηέο πνπ πξνζειθχνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ αθεληηθψλ, θαη γη' απηφ θαη ησλ θνκκάησλ ή ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ, πνπ φια ηνπο έρνπλ ζαλ έξγν ηελ πξαγκάησζε ησλ επηδηψμεσλ ησλ αθεληηθψλ. 'Αλζξσπνη ζαλ θη απηφλ δελ έρνπλ ηίπνηα λα σθειεζνχλ νχηε απφ ηνπο ζπλδηθαιηζηηθνχο αγψλεο ησλ εξγαδνκέλσλ νχηε απφ ηηο πξνεθινγηθέο ππνζρέζεηο ησλ θνκκάησλ. Ζ θνηλσλία πνπ ζηεξίδεη ην θαπηηαιηζηηθφ θξάηνο, δελ έρεη θαλέλα θέξδνο απφ ηέηνηνπο αλζξψπνπο. Καη γη' απηφ δελ ηελ ελδηαθέξεη αλ δνπλ ή πεζαίλνπλ. 'Οκσο, κηα θνηλσλία πνπ βιέπεη ηνπο αλζξψπνπο ζαλ πιηθφ πξνο εθκεηάιιεπζε, εγψ ηελ ζεσξψ αλάμηα λα ππάξρεη θαη είλαη θπζηθφ, λα κελ ζέισ λα πξνζθέξσ ηίπνηα γηα ηελ δηαηψληζή ηεο. Αληίζεηα επηδηψθσ λα θάλσ πάληα φ,ηη πεξλάεη απφ ην ρέξη κνπ, γηα ηελ επηηάρπλζε ηεο απνζχλζεζεο απηήο ηεο θνηλσλίαο θαη ηελ αληηθαηάζηαζή ηεο απφ κηα άιιε θνηλσλία ειεπζέξσλ θαη ίζσλ κεηαμχ ηνπο αλζξψπσλ. Γη' απηφ θαη αεδηάδσ, φηαλ αθνχσ γηα ζπλδηθαιηζηηθέο θηλεηνπνηήζεηο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εμαζθάιηζε πεξηζζφηεξσλ πξνλνκίσλ γηα ηνπο ήδε πξνλνκηνχρνπο. Σέηνηεο θηλεηνπνηήζεηο ηηο βιέπσ απιά ζαλ δηακάρεο κεηαμχ ησλ πξνλνκηνχρσλ γηα ην κνίξαζκα ηνπ θνηλσληθνχ πξντφληνο θαη κνπ ζπκίδνπλ ηνπο θαπγάδεο αλάκεζα ζηα άγξηα ζεξία ηεο δνχγθιαο γχξσ απφ έλα θνκκάηη θξέαο ελφο δψνπ πνπ κφιηο ζθνηψζαλε. Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 1987 Οη κέξεο πεξλάλε θαη απφ ην ζηξαηφ δελ παίξλσ ηίπνηα. Απηή ε θαηάζηαζε δελ κπνξεί λα δηαξθέζεη επ' άπεηξνλ. Αξγά ή γξήγνξα ζα ζηείισ θάπνηνλ ζην αξκφδην ζηξαηνινγηθφ γξαθείν γηα λα κάζνπκε, επηηέινπο, ηί ζπκβαίλεη. 'Οζν παξακέλεη απηή ε εθθξεκφηεηα, δελ κπνξψ λα αζρνιεζψ ζπζηεκαηηθά κε ηίπνηα. Πξέπεη λα πάςσ θάπνηε λα αηζζάλνκαη ζαλ κειινζάλαηνο. Βέβαηα μέξσ φηη δελ ζα δήζσ "ήζπρε δσή" αιι' απηφ δελ ζεκαίλεη φηη ζα πξέπεη, ζ' φιε κνπ ηε δσή, λα πεξηκέλσ λα κε ηξαβήμνπλ ζην ζηξαηφ γηα λα κε βαζαλίζνπλ. Ακάλ πηα! Δλησκεηαμχ, φζν πεξλάλε νη κέξεο, ην εκεξνιφγην απμάλεηαη ζε φγθν. 'Ζδε έρεη ηφζν πνιιέο ζειίδεο πνπ ζα θνζηίζεη κηα πεξηνπζία, γηα λα ηππσζεί. Κη απηά ηα ιεθηά βέβαηα δελ ηα έρνπκε. Κη νχηε λνκίδσ φηη ππάξρεη θαλέλαο εθδφηεο πνπ λα δερηεί,

λα ξηζθάξεη ηα ιεθηά ηνπ εθδίδνληαο έλα βηβιίν ζαλ θη απηφ. 'Ηζσο ζα πξέπεη λ' αξρίζσ λα παίξλσ ιαρεία, κήπσο θαη θεξδίζσ θάπνηε θαη κπνξέζσ λα ηππψζσ απηφ ην εκεξνιφγην. ΢εκαζία έρεη φηη, φζν θη αλ θαζπζηεξήζεη ε έθδνζή ηνπ, ή αμία ηνπ δελ ράλεηαη γηαηί, εθηφο απφ εκεξνιφγην, απνηειεί θάηη ζαλ ρξνληθφ κηαο επνρήο πνπ ζα παίμεη θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηηο κεηέπεηηα εμειίμεηο. Πηζηεχσ φηη απηέο νη εμειίμεηο ζα δηθαηψζνπλ θαη ηηο πξνβιέςεηο κνπ θαη ηνλ ηξφπν πνπ βιέπσ ηα πξάγκαηα. Κάπνηνο πνπ ζα δηαβάζεη απηφ ην εκεξνιφγην κεηά απφ ρξφληα, ζα δηαπηζηψζεη εχθνια φηη ην αίζρνο ηνπ ζήκεξα ν θφζκνο "ην 'ρεη ηνχκπαλν", ζε βαζκφ πνπ λα πεξλάεη ζηηο εθεκεξίδεο θαη ζηα εκεξνιφγηα ζαλ θη απηφ, νπφηε θαλείο απφ ηνπο ππεχζπλνπο γη' απηέο ηηο εμειίμεηο δελ ζα κπνξεί λα ηζρπξηζηεί φηη απηφο δελ ήμεξε ηίπνηα αιιά είρε θαιέο πξνζέζεηο. Καηά η' άιια ν Ηαηξηθφο ΢χιινγνο Αζελψλ δηνξγάλσζε ρηεο ην βξάδπ ζπδήηεζε ζην Πλεπκαηηθφ Κέληξν ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ κε ζέκα: Φπρηθή πγεία θαη ζηξαηφο. ΢χκθσλα κε ηα ιεγφκελα ηεο "Διεπζεξνηππίαο", επηθξάηεζε ε άπνςε φηη θαιχηεξα λα κελ ζηξαηεπηνχλ κεξηθνί, πνπ ππνθξίλνληαη φηη είλαη πεξηζζφηεξν άξξσζηνη απ' φηη είλαη πξαγκαηηθά, παξά λα ζηξαηεπηεί εθείλνο πνπ ζα ππξνβνιήζεη ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ ή ζα απηνθηνλήζεη. Δπίζεο νη ζπδεηεηέο πήξαλ ζέζε ππέξ ηνπ Λαδφπνπινπ. Kαη απφ απηήλ ηελ πξσηνβνπιία ηνπ Ηαηξηθνχ ΢πιιφγνπ ηεο Αζήλαο πξνθχπηεη φηη ε θπβέξλεζε θαη νη ζηξαηνθξάηεο πνπ απηή ε θπβέξλεζε ππεξεηεί, δελ έρνπλ θαηαθέξεη κέρξη ηψξα λα πείζνπλ θαλέλαλ, πνπ λα κελ είλαη βιάθαο ή ζπλεηδεηφο πξάθηνξαο ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ ζηξαηνθξαηψλ. Οη άλζξσπνη πνπ απηήλ ηελ επνρή αξλνχληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ηνλ ζηξαηφ, δελ έρνπλ κφλν ην δίθην κε ην κέξνο ηνπο, αιιά θαη ην κέξνο απηφ ηεο θνηλήο γλψκεο πνπ δηαζέηεη θάπνηα πνιηηηθή θαη επηζηεκνληθή θαηάξηηζε. Γη' απηφ ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρηεί κε βεβαηφηεηα, φηη ν Μαξαγθάθεο δηάιεμε ηελ θαηάιιειε επνρή, γηα λα θάλεη ηνλ αγψλα ηνπ, θαη φηη απηφο ν αγψλαο ζίγνπξα ζα απνθέξεη θαξπνχο. Απηά βιέπεη θη ν ππνπξγφο Δζληθήο 'Ακπλαο Υαξαιακπφπνπινο θαη δειψλεη, φηη κάιινλ ζα εγθαηαιείςεη ηελ αξρηθή ηνπ πξφζεζε λα επαλεμεηαζηνχλ φινη, φζνη κέρξη ζήκεξα έρνπλ απαιιαγεί απφ ηηο "ζηξαηησηηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο" γηα ιφγνπο ςπρηθήο πγείαο. Μηα αθφκε θαηαδίθε ηεο Διιάδαο απφ ην Δπξσπατθφ θνηλνβνχιην, γηα ηελ ηαρηηθή πνπ απηή αθνινπζεί απέλαληη ζηνπο αληηξξεζίεο ζπλείδεζεο, ζα ήηαλ φ, ηη έπξεπε απηήλ ηελ επνρή. Δγψ θη φιελ απηή ηελ εκέξα ηελ πέξαζα θιεηζκέλνο ζην ζπίηη, γξάθνληαο ζην εκεξνιφγην. Πνιιέο θνξέο αηζζάλνκαη ζηελ αξρή, φηη δελ έρσ ηίπνηα λα γξάςσ, φηαλ φκσο θαζήζσ θάησ θαη θάλσ ηελ αξρή, βιέπσ φηη ππάξρνπλ ηφζα πνιιά λα πσ πνπ ζσζηά έρσ επηιέμεη απφ ηελ αξρή λα γξάθσ ζην εκεξνιφγην θάζε κέξα. Σν φηη ε θνηλσλία κε θξαηά ηφζν πεξηνξηζκέλν, ψζηε δελ κπνξψ λα έρσ θάζε κέξα ελδηαθέξνπζεο εκπεηξίεο, δελ ζεκαίλεη φηη θάζε κέξα ηεο δσήο κνπ δελ έρεη αμία γηα λα κηιήζεη θαλείο γη' απηήλ. Κάηη ηέηνην ζα ζπλέβαηλε κφλν αλ δελ είρα έιεγρν πάλσ ζηελ δσή κνπ θαη ε δσή κνπ ζπζηαδφηαλ ζηελ εμππεξέηεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ αθεληηθψλ. Γπζηπρψο απηφ ην ηειεπηαίν ζπκβαίλεη κε ηνλ πεξηζζφηεξν θφζκν θαη

γη' απηφ ε δσή ηνπ είλαη θελή, φρη κφλν απφ εκπεηξίεο, αιιά θαη απφ ζθέςεηο θαη αηζζήκαηα. Δγψ κπνξεί λα κελ είκαη θαη πνιχ δξαζηήξηνο, δελ αηζζάλνκαη φκσο παζεηηθνπνηεκέλνο. 'Οπσο δελ αηζζαλφκνπλα παζεηηθνπνηεκέλνο θαη ηνλ θαηξφ πνπ βξηζθφκνπλα ζηελ θπιαθή θαη κπνξνχζα λα θάλσ πνιχ ιηγφηεξα πξάγκαηα γηα ηνλ εαπηφ κνπ απ' φ, ηη ηψξα. Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 1987 Ζ δσή ζπλερίδεηαη κε ηνλ ίδην αδηαηάξαθην ξπζκφ, ιεο θαη δελ ζπλέβεθε, δελ ζπκβαίλεη θαη δελ ζα ζπκβεί πνηέ ηίπνηα. Εψληαο κέζα ζε κηα κεγαινχπνιε ζαλ ηελ Αζήλα αξρίδεηο, απφ έλα ζεκείν θη έπεηηα, λα κελ βιέπεηο ηνπο ρηιηάδεο αλζξψπνπο πνπ θπθινθνξνχλ γχξσ ζνπ, ζαλ πξνζσπηθφηεηεο κε ηελ δηθή ηνπ ν θαζέλαο δσή αιιά ζαλ δσληαλφ δηάθνζκν, φπσο γηα παξάδεηγκα ηα θπηά ζ' έλα ζπίηη, ή, αθφκε θαιχηεξα, έλα ελπδξείν ζ' έλα ζαιφλη. Γελ ζέισ λα πξνρσξήζσ ζε θνηλσληνινγηθή αλάιπζε απηήο ηεο εληχπσζεο, παξαζέηνληαο ηηο γλσζηέο ιέμεηο ηεο κφδαο, φπσο απνμέλσζε, απνκφλσζε θ.ν.θ.... Απιά μεθίλεζα έηζη ηελ ζεκεξηλή κνπ θαηαγξαθή ζην εκεξνιφγην, επηδηψθνληαο λα δείμσ πφζν άδεηα κπνξεί λα θαλεί ζε θάπνηνλ ε δσή ηνπ, φηαλ εγθαηαιείπεηαη ζηελ παζεηηθή εθπιήξσζε ησλ "θνηλσληθψλ ηνπ ππνρξεψζεσλ" θαη δελ θάλεη ηελ παξακηθξή πξνζπάζεηα, γηα λα ζπκκεηέρεη ζηελ δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Απηή ε πξνζπάζεηα κπνξεί λα κελ θέξλεη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απνηειέζκαηα, φκσο απφ κφλε ηεο απνηειεί έλδεημε δσήο. Κη φηαλ ιέκε δσή, δελ ελλννχκε απιή επηβίσζε. Δλλννχκε έθθξαζε, δεκηνπξγία, ζπκκεηνρή ζε απνθάζεηο, πξαγκάησζε ηεο ειεπζεξίαο. Δκείο αλ θαη εηιηθξηλά ελδηαθεξφκαζηε γηα ηα φζα ζπκβαίλνπλ ζην θνηλσληθφ καο πεξηβάιινλ, επεηδή αξληφκαζηε λα ζπζηάζνπκε κέξνο ηεο πξνζσπηθφηεηάο καο πξνθεηκέλνπ λα δηθηπσζνχκε κε παξέεο θαη θπθιψκαηα, θαη πνιχ πεξηζζφηεξν κε ζεζκνχο, είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα δίλνπκε θαζεκεξηλή κάρε γηα λα απνθχγνπκε ηελ πεξηζσξηνπνίεζε. ΢' απηά ηα πιαίζηα θάλνπκε φ, ηη πεξλάεη απφ ην ρέξη καο γηα λα ζπκβάινπκε, έζησ θαη ειάρηζηα, ζηελ πξαγκάησζε ησλ ηδεψλ καο πεξί ειεπζεξίαο, ηζφηεηαο, δηθαηνζχλεο, θνηλσληθήο αιιειεγγχεο θ.ν.θ. Γηα παξάδεηγκα, επεηδή δηαβάζακε ζηελ ζεκεξηλή "Διεπζεξνηππία" φηη αχξην δηθάδεηαη ζην Δθεηείν ν Φνιίλη γηα ρξήζε πιαζηνχ δηαβαηεξίνπ θαη παξάλνκε είζνδν ζηε ρψξα, επηθνηλσλήζακε κε ηνλ Βαζίιε ηνλ Καξαπιή, πνπ κέρξη ηψξα έρεη δείμεη φηη ελδηαθέξεηαη φζν ιίγνη γηα ηνλ Φνιίλη, γηα λα δνχκε ηη κπνξνχκε λα θάλνπκε γηα λα νξγαλψζνπκε θάπνηα παξνπζία ζηελ δίθε ηνπ πνπ ίζσο ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιεη, έζησ θαη ειάρηζηα, ζηελ πξνψζεζε ηνπ αηηήκαηφο ηνπ γηα παξνρή πνιηηηθνχ αζχινπ. Ο Βαζίιεο καο ππνζρέζεθε φηη ζα έξζεη ζην δηθαζηήξην θη φηη ζα πξνζπαζήζεη λα θέξεη καδί ηνπ, φζν πεξηζζφηεξνπο κπνξέζεη. Σν βξάδπ επηζθεθηήθακε πάιη ηελ Καηεξίλα Ηαηξνπνχινπ γηα ηελ ππφζεζε ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ. Καη ε Καηεξίλα ζεσξεί δεκηά γηα ηελ πξνζπάζεηα πξνψζεζεο ηεο ζπκπαξάζηαζεο πξνο ηνλ αγψλα ηνπ ηελ έθδνζε ηνπ δεχηεξνπ βηβιίνπ ηνπ. 'Οπσο θαη εκείο, μέξεη θη απηή

θαιά φηη νη 'Διιελεο είλαη θαηά βάζνο αξθεηά ξαηζηζηέο απέλαληη ζηνπο νκνθπιφθηινπο, θαη ηδηαίηεξα απέλαληη ζηνπο νκνθπιφθηινπο πνπ βξίζθνληαη ζηελ θπιαθή θξαηνχκελνη γηα θάπνην ζνβαξφ πνηληθφ αδίθεκα. 'Δλα βηβιίν, ζαλ θη απηφ, πνπ πεξηγξάθεη εκπεηξίεο νκνθπινθηιίαο, φζε αμία θη αλ έρεη ζαλ απνθαιππηηθφ ληνθνπκέλην γηα κηα πξαγκαηηθφηεηα, ζηελ νπνία φινη ζπκκεηέρνπλ κε ηνλ άιθα ή βήηα ηξφπν αιιά αξλνχληαη λα ην παξαδερηνχλ, θαηά πάζα πηζαλφηεηα ζα βιάςεη ηνλ Υξήζην, γηαηί ζα έρεη ζαλ ζπλέπεηα ν θφζκνο λα πάςεη λα ηνλ βιέπεη ζαλ έλαλ άλζξσπν πνπ έρεη αδηθεζεί, φζν ιίγνη, θαη λα αξρίζεη λα ηνλ βιέπεη ζαλ απνδηνπνκπαίν ηξάγν. ΢αλ έλδεημε γηα ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ην βηβιίν ηνπ Υξήζηνπ, ε Καηεξίλα καο αλάθεξε ηελ κεηαζηξνθή ηεο Ληιήο Εσγξάθνπ. Γπζηπρψο εγψ πιήξσζα θαη πξνζσπηθά απηήλ ηελ κεηαζηξνθή ηεο Εσγξάθνπ, πξάγκα γηα ην νπνίν ελεκέξσζα επί ηε επθαηξία ηελ Καηεξίλα, ρσξίο βέβαηα απηφ λα ηεο πξνθαιέζεη έθπιεμε γηαηί, απ' φ, ηη θαίλεηαη, ε Καηεξίλα ηελ Εσγξάθνπ ηελ μέξεη πνιχ θαιχηεξα απ' φζν εκείο. Βέβαηα εκάο δελ καο έθαλε εληχπσζε ην φηη ε Καηεξίλα είλαη ζε ζέζε λα καζαίλεη πνιιά πνπ εκείο κπνξνχκε κφλν λα ππνςηαδφκαζηε. Σν δήηεκα ηεο ηεξαξρίαο, φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηηο πεγέο πιεξνθφξεζεο άιισζηε, είλαη έλα δήηεκα, γηα ηελ απνθαζηζηηθή ζεκαζία ηνπ νπνίνπ έρσ μαλαγξάςεη ζην εκεξνιφγην. Πάιη θαιά πνπ ε Καηεξίλα έρεη, ιίγν-πνιχ, θαηαιάβεη κε ηη αλζξψπνπο έρεη λα θάλεη θαη γη' απηφ καο πξνζθέξεη κεξηθέο "ζηαγφλεο" απφ απηέο ηηο πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο πνπ απηή κπνξεί θαη εμαζθαιίδεη. Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 1987 Σν πξσί ην πεξάζακε ςάρλνληαο ζηα δηθαζηήξηα γηα ηελ δίθε ηνπ Φνιίλη. Πξψηα πήγακε ζην Δθεηείν ηεο νδνχ ΢σθξάηνπο θαη, αθνχ δελ βξήθακε ζε θαλέλα πηλάθην ηελ δίθε ηνπ Φνιίλη θαη θαλέλαλ δηθφ καο λα πεξηκέλεη, πήγακε θαηφπηλ ζηα δηθαζηήξηα ηεο Δπειπίδσλ. Καη εθεί δελ βξήθακε ηίπνηα. ΢ηελ δηάξθεηα, παίξλακε ηειέθσλν θαη ζην γξαθείν ηνπ Βαζίιε ηνπ Καξαπιή αιιά δελ ην ζήθσλε θαλέλαο. 'Δηζη γπξίζακε ζην ζπίηη άπξαθηνη. Σνλ Βαζίιε ηνλ βξήθακε, ηειηθά, κφλν ην απφγεπκα αιιά θη απηφο δελ ήμεξε ηίπνηα. Κη νχηε καο έδσζε θάπνηα εμήγεζε γηα ηνλ ιφγν πνπ δελ ήξζε ζην δηθαζηήξην, φπσο καο είρε ππνζρεζεί. Με ιίγα ιφγηα άιιε κηα θνξά καο ζηήζαλε, φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά κε ηνπο ζπληξφθνπο καο. Κη φκσο ε δίθε έγηλε. Ο Φνιίλη θαηαδηθάζηεθε ζε 40 κέξεο θπιαθή, απφ 4 κήλεο πνπ είρε θαηαδηθαζηεί πξσηφδηθα. 'Οπσο είπε ζην δηθαζηήξην, ηελ δίθε απηή ηελ ήζειε γηα λα εθζέζεη, γηα κηα θνξά αθφκε, ηνπο ιφγνπο πνπ θάλνπλ ηα αδηθήκαηα, γηα ηα νπνία ηνλ δεηάεη ε Ηηαιία, πνιηηηθά. Κη φρη γηα λα εθηίζεη κηθξφηεξε πνηλή, κηα πνπ ηελ πνηλή ησλ 4 κελψλ ηελ έρεη ήδε εθηίζεη. ΢ηηο εθεκεξίδεο γξάθηεθε επίζεο, φηη ζπλερίδεη ηελ απεξγία πείλαο ηνπ θαη παίξλεη κφλν πγξά. 'Οζνλ αθνξά εκάο, γηα άιιε κηα θνξά απνδείρηεθε φηη αθφκα θαη γηα ηα πην ζηνηρεηψδε, φπσο ε παξνπζία ζε κηα δίθε, ρξεηάδεηαη λα έρεηο ηηο απαξαίηεηεο δηαζπλδέζεηο γηα λα ζε πιεξνθνξνχλ. Δκείο δελ ηηο έρνπκε θαη κέλνπκε, φπσο ζπλήζσο, κφλν

κε ηελ θαιή ζέιεζε. Δίλαη ηφζεο νη θνξέο πνπ ην έρνπκε πάζεη απηφ, πνπ έρεη αξρίζεη λα κελ "ηδξψλεη" πηα "ην κάηη καο". Σν βξάδπ ήξζακε ζ' επαθή κε ηνλ θχθιν ησλ ζπληξφθσλ καο θαη ζπδεηήζακε ην ζέκα πνπ έρεη πξνθχςεη. Μεηά απφ κηάκηζε ψξα ζπδήηεζε δηαπηζηψζακε φηη, φζν θαη λα ζπδεηάκε, δελ βγαίλεη ηίπνηα γηαηί, θαηά ηα θαηλφκελα, νη απνθάζεηο έρνπλ παξζεί θαη ζπλερίδνπλ λα παίξλνληαη πίζσ απφ ηελ πιάηε καο θαη ηα δηθά καο επηρεηξήκαηα θαη αληηξξήζεηο παίδνπλ δηαθνζκεηηθφ ξφιν. Δκείο ζεσξήζακε φηη ζηνηρεηψδεο απηνζεβαζκφο θαη αίζζεκα αμηνπξέπεηαο καο επηβάιιεη, λα κελ ππνηαζζφκαζηε ζε ηέηνηεο κνξθέο εμνπζίαο, φπσο δελ ππνηαζζφκαζηε, φζν κπνξνχκε, θαη ζηελ εμνπζία ηνπ θξάηνπο θαη ησλ ζεζκψλ ηνπ. 'Δηζη απνθαζίζακε θαη ζηελ δεδνκέλε θάζε, λα θξαηεζνχκε ζε θάπνηα απφζηαζε. Καη απηέο νη εμειίμεηο επηβεβαηψζαλε, γηα κηα αθφκε θνξά, ηελ δηαπίζησζε πνπ έρσ θάλεη απφ παιηά, φηη, δειαδή, γηα λα κπνξεί θάπνηνο λα αθνχγεηαη, πξέπεη λα έρεη πξνεγνχκελα θαηαθέξεη λα εμαζθαιίζεη ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο. ΢' απηήλ ηελ δεδνκέλε θάζε εκείο απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο δελ ηηο είρακε εμαζθαιίζεη, νπφηε αλαγθαζηηθά ή ζα έπξεπε λα παίμνπκε ηνλ ξφιν ηνπ άβνπινπ εθηειεζηή απνθάζεσλ ή ζα έπξεπε λα βγνχκε απφ ηελ κέζε, φπσο θη έγηλε. ΢ίγνπξα καο ιχπεζε ηδηαίηεξα ην φηη, θη απηήλ ηελ θνξά, ηα ζρέδηα καο παξακέλνπλ απξαγκαηνπνίεηα. 'Οκσο πηζηεχνπκε φηη θαζαξνί ζθνπνί δελ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κε βξψκηθα κέζα, θαη, φπνπ ζ' έλαλ θχθιν κεξηθνί απνθηνχλ εμνπζία θαη παιεχνπλ γηα ηελ δηαηήξεζή ηεο, αλαγθαζηηθά ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ είλαη βξψκηθα. Σάββατο 28 Νοεμβρίου 1987 Ζ ζεκεξηλή κέξα ήηαλ κηα απφ ηηο πην φκνξθεο ηνπ θεηηλνχ θζηλνπψξνπ απφ άπνςε θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Μεηά απφ πνιιέο κέξεο ζπλλεθηάο ή βξνρήο ζήκεξα φιε ηελ εκέξα είρε ήιην. Δθκεηαιιεπηήθακε ηελ επθαηξία, γηα λα πεξπαηήζνπκε ιηγάθη θάησ απφ ηνλ ήιην κέζα ζηνπο πνιπζχρλαζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο πνπ, φηαλ έρεη θαιφ θαηξφ, γεκίδνπλ απφ έλα ζσξφ πιαλφδηνπο κηθξνπσιεηέο κηαο αηέιεησηεο πνηθηιίαο κηθξναληηθεηκέλσλ. Βέβαηα πξψηα-πξψηα θνηηάμακε ηηο δνπιεηέο καο θαη ζπγθεθξηκέλα, ην ηί γίλεηαη κε ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο θαη ην βηβιίν ηνπ Υξήζηνπ Ρνχζζνπ (ην πξψην). 'Οπσο πεξηκέλακε, ηα βηβιία απηά ζπλερίδνπλ λα αγνξάδνληαη κε πνιχ αξγφ ξπζκφ θαη ακθηβάιισ αλ ζα θαηαθέξνπλ πνηέ λα βγάινπλ ηα έμνδά ηνπο. Δκείο, πξνο ην παξφλ, έρνπκε κπεη 32.000 δξρ. "κέζα" κε ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο. Πάιη θαιά πνπ δελ εμαξηηφκαζηε απφ απηά ηα ιεθηά θαη γη' απηφ δελ ζα ζηελαρσξεζνχκε νηθνλνκηθά αθφκα θη αλ δελ ηα πάξνπκε πνηέ πίζσ. 'Αιισζηε ην βηβιίν απηφ δελ ην βγάιακε γηα λα ηα νηθνλνκήζνπκε αιιά γηα λα πξνσζήζνπκε ηηο ηδέεο καο. 'Αζρεηα αλ δελ είλαη θαηά βάζε βηβιίν ζεσξεηηθφ αιιά ληνθνπκέλην. Πάλησο είλαη γεγνλφο, φηη ε εκπνξηθή απνηπρία απηνχ ηνπ βηβιίνπ ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά πάλσ ζηηο πξνζέζεηο κνπ λα ηππψζσ ην εκεξνιφγην. Κάηη άιιν πνπ ζα ήζεια λα αλαθέξσ ζε ζρέζε κε ηηο ζεκεξηλέο καο επαθέο κε ηα βηβιηνπσιεία, είλαη ε ζπλεξγαζία καο κε ην βηβιηνπσιείν "'Δμνδνο

Κηλδχλνπ" πνπ βξίζθεηαη θνληά ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ. Απηφο πνπ ην 'ρεη είλαη έλαο ηχπνο πνιχ ελδηαθέξσλ, γηαηί δείρλεη λα κελ ηνλ απαζρνιεί ηφζν, ην αλ ην βηβιηνπσιείν ηνπ είλαη επηθεξδήο επηρείξεζε, αιιά απιά ην θξαηάεη, γηαηί είλαη κηα δνπιεηά πνπ ηνπ αξέζεη. Δκείο ηνλ έρνπκε ζπκπαζήζεη ηδηαίηεξα, γηαηί είλαη ν κφλνο βηβιηνπψιεο πνπ, εθηφο απφ ηνλ Γηψξγν Γαξκπή ηνπ "Διεχζεξνπ Σχπνπ", βάδεη πάληα ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο θαη ην βηβιίν ηνπ Υξήζηνπ ζηελ βηηξίλα. Kαη κ' απηφλ ηνλ ηξφπν πνπιάεη πεξηζζφηεξα αληίηππα απφ πνιιά άιια βηβιηνπσιεία πνπ έρνπλ δεθαπιάζηα, εηθνζαπιάζηα, κέρξη θαη εθαηνληαπιάζηα πειαηεία ζε ζρέζε κε ην δηθφ ηνπ βηβιηνπσιείν. ΢ίγνπξα, ην αλ βάδεη ή φρη ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο ζηελ βηηξίλα ηνπ, δελ έρεη ζρέζε κε ην αλ βιέπεη ην βηβιηνπσιείν ηνπ ζαλ επηρείξεζε, ή ζαλ θάηη πνπ θάλεη γηαηί ηνπ αξέζεη. Δγψ, ην φηη δελ θέξεηαη ζαλ έκπνξνο, ην θξίλσ απφ ην γεγνλφο φηη δελ θπλεγάεη ηνπο δηάθνξνπο εθδφηεο γηα λα ηνπ δψζνπλ βηβιία, κε απνηέιεζκα κέζα ζην βηβιηνπσιείν ηνπ λα ππάξρνπλ πνιχ ιίγα βηβιία. Καη βέβαηα νη πειάηεο ηνπ είλαη αθφκα ιηγφηεξνη. Γελ είλαη φκσο απφ ηνπο ηχπνπο πνπ θπλεγάλε ηνπο πειάηεο. Γελ γίλεηαη ππεξέηεο ηεο πειαηείαο ηνπ θαη απηφ, ζίγνπξα, πξνδίδεη θάπνηα αμηνπξέπεηα. Καη απηφο πξέπεη λα έρεη αλάινγεο εκπεηξίεο απφ ηελ έθδνζε ελφο βηβιίνπ, φπσο έρνπκε εκείο κε ην βηβιίν ηεο ΢νθίαο. 'Δρεη βγάιεη κηα πνηεηηθή ζπιινγή κε ηνλ ηίηιν "'Δμνδνο Κηλδχλνπ" θη απ' φ, ηη θαίλεηαη, δελ θάιπςε ηα έμνδά ηεο. Θα ήζεια λα γλσξηζηψ θαιχηεξα κε απηφλ ηνλ άλζξσπν. Κάηη πνπ δελ είλαη εληειψο απίζαλν, γηαηί ζήκεξα καο θάιεζε λα πάκε, φπνηε ζέινπκε, ζην βηβιηνπσιείν ηνπ, γηα λα πηνχκε θαλέλαλ θαθέ θαη λα ζπδεηήζνπκε. Καηά η' άιια "Κίλεζε γηα ηελ Τπεξάζπηζε ησλ Πνιηηηθψλ θαη Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ" ηδξχζεθε θαη ζηελ Θεζζαινλίθε θαη κηα απφ ηηο πξψηεο ελέξγεηέο ηεο είλαη ε ζπιινγή ππνγξαθψλ γηα ηνλ Φνιίλη. 'Αξγεζε πνιχ λ' αθνπζηεί θάηη γηα ηνλ Φνιίλη απφ ηελ Θεζζαινλίθε αιιά, φπσο ιέεη θη ε παξνηκία, θάιιην αξγά παξά πνηέ. Δλησκεηαμχ ζε θάπνηα ζπλέληεπμε Σχπνπ πνπ έδσζε ν ππνπξγφο Γηθαηνζχλεο Κνπηζφγησξγαο πξφζθαηα, δήισζε φηη απφ ηελ κέρξη ηψξα κειέηε ηνπ θαθέινπ ηνπ Φνιίλη δελ έρεη δεη ηίπνηα πνπ λα ζεκειηψλεη ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπ Φνιίλη, φηη ηα αδηθήκαηα γηα ηα νπνία ηνλ δεηάεη ε Ηηαιία, είλαη πνιηηηθά. Δγψ δελ πεξηκέλσ ηίπνηα θαιφ απφ ηνλ Κνπηζφγησξγα, κνπ θάλεη εληχπσζε φκσο, ην φηη δελ έρεη κέρξη ηψξα ππνγξάςεη ηελ έθδνζε ηνπ Φνιίλη. Κάηη πξέπεη λα ππάξρεη ζ' απηήλ ηελ ππφζεζε πνπ νχηε ην μέξνπκε νχηε πξνβιέπεηαη λα ην κάζνπκε. 'Οπσο θαη λα' ρνπλ ηα πξάγκαηα, ζε θακηά πεξίπησζε δελ δηθηνινγείηαη ε ζπλερηδφκελε αδηαθνξία ησλ αλαξρηθψλ πάλσ ζ' απηφ ην ζέκα. Δθηφο απφ ηελ "Αλαξρηθή Πξφηαζε ελάληηα ζηελ Κξαηηθή Σξνκνθξαηία", πνπ νξγάλσζε κέρξη ηψξα κεξηθέο ζπγθεληξψζεηο, νη άιινη πεξηνξίδνληαη ζε αξζξάθηα ζηηο εθεκεξίδεο ηνπο ή ζηα πεξηνδηθά ηνπο. Κη απηφ ην θάλνπλ αθφκα θη απηνί ζαλ ηελ "'Δλσζε Αλαξρηθψλ Διιάδαο" πνπ ιέλε ηα θαιχηεξα ιφγηα γηα ηελ έλνπιε πάιε. Σψξα, ην πψο ζπκβηβάδεηαη ην λα ιέλε, απφ ηελ κηα κεξηά, ηα θαιχηεξα ιφγηα γηα ηνπο αληάξηεο πφιεο θη απ' ηελ άιιε λα κελ θάλνπλ ζρεδφλ ηίπνηα γηα έλαλ απ' απηνχο,

πνπ παίδεη ηελ δσή ηνπ θνξψλα-γξάκκαηα γηα λα κελ εθδνζεί, απηφ είλαη θάηη πνπ κε νδεγεί ζε πνιιά ζπκπεξάζκαηα, ηα νπνία, πξνο ην παξφλ, δελ θξίλσ ζθφπηκν λα αλαθέξσ. Kυριακή 29 Νοεμβρίου 1987 'Οπσο ζα 'πξεπε λα αλακελφηαλ, κεηά ηηο ηειεπηαίεο απνηπρεκέλεο πξνζπάζεηεο καο λα ζπληνλίζνπκε ηηο δξαζηεξηφηεηέο καο κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ θνηλσληθνχ καο πεξηβάιινληνο, ζπξσρηήθακε πάιη ζηελ κπάληα, γηα λα πεξάζνπκε κηα αθφκε Κπξηαθή θιεηζκέλνη ζην ζπίηη. 'Οπσο πάληα, δελ ην βάδνπκε θάησ θαη νη πξνζπάζεηέο καο γηα παξά πέξα θνηλσληθή ελεξγνπνίεζε ζα ζπλερηζηνχλ. 'Οκσο πξνο ην παξφλ ζα πξέπεη λ' αζρνιεζνχκε ιίγν θαη κε ηηο δνπιεηέο καο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ επηβίσζε. ΢' απηά ηα πιαίζηα θηλνχκελνη, θαλνλίζακε λα πεηαρηνχκε γηα κηα-δπν κέξεο ζηελ Λεπθάδα, γηα λα ηαθηνπνηήζνπκε κηα θνξνινγηθή εθθξεκφηεηα πνπ έπξεπε λα ηελ έρνπκε ηαθηνπνηήζεη εδψ θαη πέληε ρξφληα. 'Δηζη ζήκεξα ην πξσί θάησ απφ θαηαξξαθηψδε βξνρή θάλακε πξψηα κηα βφιηα απφ ην Μνλαζηεξάθη, γηα λα ηθαλνπνηήζσ κηα παιηά κνπ επηζπκία λα δσ ηα θαη' εμνρήλ πνιπζχρλαζηα κέξε ηεο Αζήλαο άδεηα απφ θφζκν (ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ), θαη θαηφπηλ πήγακε κέρξη ηνλ ζηαζκφ ησλ ππεξαζηηθψλ ιεσθνξείσλ ζηνλ Κεθηζφ θαη βγάιακε εηζηηήξηα γηα ηελ Λεπθάδα, γηα αχξην ην κεζεκέξη. Αλ θαη ζηελ Λεπθάδα ζα πάκε γηα δνπιεηέο, κ' επραξηζηεί ε ηδέα φηη αχξην αθήλνπκε, γηα ιίγν θαηξφ, ηελ Αζήλα, φπνπ έρνπκε εγθισβηζηεί ηφζν θαηξφ. Σέηνηα ηαμίδηα εκέλα κνπ γίλνληαη, κεηά απφ θάπνην δηάζηεκα παξακνλήο ζην ίδην κέξνο, απαξαίηεηα, φπσο είλαη απαξαίηεηε ε άλνδνο ηνπ δχηε ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο γηα λα πάξεη αέξα. 'Δηζη θη αιιηψο, πξνο ην παξφλ, δελ ππάξρεη ηίπνηα πνπ λα θάλεη ηελ παξακνλή καο ζηελ Αζήλα απαξαίηεηε. Οη πξφζθαηεο εκπεηξίεο καο απφ ηνπο θνηλσληθνχο ρψξνπο καο έδεημαλ, φηη νη ζχληξνθνη θαη θίινη καο πξνηηκνχλ λα θάλνπλ, φ, ηη θάλνπλ, ρσξίο εκάο, γηαηί εκείο θαηά θάπνην ηξφπν αληηπξνζσπεχνπκε ηελ έλνρε ζπλείδεζή ηνπο. Γεληθά φιελ απηή ηελ κέξα δελ είρα δηάζεζε γηα νπνηαδήπνηε δνπιεηά, νχηε θαλ γηα ην γξάςηκν ζην εκεξνιφγην. Αηζζαλφκνπλα πάιη κηα ςπρηθή θνχξαζε πνπ δελ κνπ επέηξεπε λα ζπγθεληξσζψ γηα λα θάλσ ηίπνηα ζνβαξφ. Παξ' φια απηά πεηζάξρεζα ηνλ εαπηφ κνπ θαη ζπκπιήξσζα ηηο θαηαγξαθέο κνπ ζην εκεξνιφγην. Σν βξάδπ πξνζπάζεζα λα επηθνηλσλήζσ κε ηελ Πάνια, γηα λα ελεκεξσζψ γηα ηελ ηχρε ηνπ θεηκέλνπ πνπ ηεο έζηεηια γηα ην "Κξάμηκν", αιιά δελ ηελ βξήθα. Διπίδσ λα κελ έρεη ραζεί ην θείκελν θη εγψ, ηφζν θαηξφ, λα παξακέλσ κε ηελ ςεπδαίζζεζε φηη έρεη πάεη ζηνλ πξννξηζκφ ηνπ. Κάηη άιιν πνπ πξέπεη λα αλαθέξσ ζε ζρέζε κε ηελ ζεκεξηλή κέξα είλαη φηη, ην βξάδπ, είδα θαηά ηχρε ζηελ ηειεφξαζε έλα κέξνο ηεο εθπνκπήο "Οη ξεπφξηεξο" πνπ απηήλ ηελ Κπξηαθή ήηαλ αθηεξσκέλε ζηελ δνινθνλία ησλ δχν λέσλ ζηελ Εάθπλζν. Απφ φιεο ηηο ζπλεληεχμεηο πνπ παξνπζίαζε απηή ε εθπνκπή, φζεο ηνπιάρηζηνλ πξφιαβα λα δσ, βγαίλεη ην ζπκπέξαζκα φηη φινο ν θφζκνο απνδίδεη ηνλ ζάλαην ηνπ λεαξνχ δεπγαξηνχ ζε εγθιεκαηηθή ελέξγεηα, θαη φηη

ζεσξεί γεινίν ηνλ ηζρπξηζκφ ηεο αζηπλνκίαο θαη ηνπ ηαηξνδηθαζηή ηεο φηη ην δεπγάξη πέζαλε απφ ζεξκνπιεμία. Απηφ πνπ κε ραξνπνίεζε πεξηζζφηεξν είλαη φηη έλαο Εαθπλζηλφο δηθεγφξνο, κηιψληαο ζαλ εθπξφζσπνο ηνπ δηθεγνξηθνχ ζπιιφγνπ ηνπ λεζηνχ, απνθάιπςε φηη, φρη κφλν ν Γηθεγνξηθφο ΢χιινγνο Εαθχλζνπ αιιά θαη φιε ε θνηλή γλψκε ηνπ λεζηνχ ζεσξνχλ βέβαην φηη ην δεπγάξη δνινθνλήζεθε. Καηά ηα θαηλφκελα νη κφλνη ζηελ Εάθπλζν πνπ κηιάλε γηα ζεξκνπιεμία είλαη νη κπάηζνη ηεο. Βέβαηα νη παξάγνληεο ηεο εθπνκπήο δελ βάιαλε ζε θαλέλαλ ην εξψηεκα, πψο εμεγεί ηελ ζηάζε ηεο αζηπλνκίαο ζηελ δεδνκέλε πεξίπησζε. Δίκαη ζίγνπξνο φηη θάηη ηέηνην δελ ην ηφικεζαλ, φρη κφλν γηα ηνπο γλσζηνχο ιφγνπο πνπ θάλνπλ πάληα ηηο εθπνκπέο ηνπο αλψδπλεο, αιιά θαη γηαηί θαη νη ίδηνη μέξνπλ φηη, ιίγν-πνιχ, θηλδπλεχνπλ απφ κηα αζηπλνκία ζαλ ηεο Εαθχλζνπ, πνπ ιίγν δηαθέξεη, αλ δηαθέξεη, ζηελ κεζνδνινγία ηεο απφ ηελ ΢ηθειηθή αζηπλνκία. Σψξα γηα ην πνηά εμήγεζε δίλσ ζηελ πξσηνβνπιία ησλ παξαγφλησλ απηήο ηεο εθπνκπήο, λα αζρνιεζνχλ κ' απηφ ην ζηπγεξφ έγθιεκα, ζεσξψ φηη ην πην πηζαλφ είλαη, φηη είδαλε πφζν κεγάια ζπκθέξνληα απεηινχληαη απφ απηήλ ηελ ππφζεζε θαη γη' απηφ ζειήζαλε λα κε ιείπνπλ απφ ηελ πξνζθνξά ζ' απηνχο αληαιιαγκάησλ, γηα λα κελ πξνρσξήζνπλ παξαπέξα ηηο έξεπλέο ηνπο. Γηα ηνπο δνινθφλνπο είλαη ηξνκεξά ελνριεηηθέο ηέηνηεο εθπνκπέο θαη γη' απηφ δελ ζα δηζηάζνπλ λα πξνηείλνπλ αληαιιάγκαηα ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο, πξνθεηκέλνπ νη ηειεπηαίνη λα ην βνπιψζνπλ. Δευτέρα 30 Νοεμβρίου 1987 ΢ήκεξα ζηηο 1 ην κεζεκέξη θχγακε γηα ηελ Λεπθάδα. 'Οπσο πάληα, ε απνπζία καο ζα ηνπο αθήζεη φινπο αδηάθνξνπο εθηφο, βέβαηα, απφ ηνπο ζπγγελείο καο. Σν ίδην άιισζηε ζπλέβαηλε θαη φηαλ βξηζθφκαζηαλ ζηελ θπιαθή θαη δελ είρακε αθφκε ελνριήζεη ηηο δηάθνξεο ζπλεηδήζεηο κε ηηο απεξγίεο πείλαο καο, θαη φηαλ βξηζθφκαζηαλ ζην εμσηεξηθφ. Σν ίδην ζα ζπλέβαηλε θη αλ αθφκα είρακε πεζάλεη. ΢ε γεληθέο γξακκέο ην θνηλσληθφ καο πεξηβάιινλ πξνζπαζεί λα καο επηβάιεη ηελ αλππαξμία, φκσο εκείο, δπζηπρψο γηα ηνπο ερζξνχο καο, δελ είκαζηε θαη ηφζν εχθνια ζχκαηα. Απηά πνπ ζέινπκε λα πνχκε, ζα πξνζπαζνχκε πάληα λα ηα ιέκε κ' φπνηνλ ηξφπν κπνξνχκε, φπσο π.ρ. κε έλα βηβιίν ζαλ θη απηφ ηεο ΢νθίαο, αθφκα θη φηαλ πξνβιέπνπκε φηη νη ζχληξνθνί καο ζα είλαη νη πξψηνη πνπ ζα καο "ζάςνπλ". 'Αιισζηε έρνπκε πεξάζεη ηφζα πνιιά θη έρνπκε δεη ηφζα άιια πνπ δελ ηξέθνπκε απηαπάηεο γηα ηνλ θφζκν πνπ δνχκε. Οχηε θαλ γηα ηνλ ηδενινγηθφ ρψξν, ζηνλ νπνίν αλήθνπκε. 'Οηαλ θάπνηνο έρεη αγσληζηεί κε λχρηα θαη κε δφληηα κφλν θαη κφλν γηα λα δηαηεξεζεί ζηε δσή ρσξίο λα πξνδψζεη ηηο ηδέεο ηνπ θαη κφλν ην γεγνλφο φηη δεη αθφκε, είλαη αξθεηφ γηα λα ηνλ θάλεη λα αηζζάλεηαη επηβεβαίσζε. Aιιά αο κηιήζσ θαη ιίγν γηα ηελ Λεπθάδα. Ζ πξψηε θνξά ζηελ δσή κνπ πνπ είδα απηφ ην λεζί, ήηαλ θαηά ηελ εμαήκεξε ζρνιηθή εθδξνκή ηεο ηειεπηαίαο ηάμεο ηνπ γπκλαζίνπ (ζήκεξα ιπθείνπ). Γελ μέξσ αλ αθφκε δηαηεξείηαη απηφ ην ζρνιηθφ έζηκν, πάλησο ηφηε, κνινλφηη ήηαλ αθφκε δηθηαηνξία (Μάεο 1974), δηαηεξνχληαλ. Ζ πξψηε θνξά

ζηελ δσή κνπ πνπ είδα ηελ Λεπθάδα, ζα κείλεη γηα πάληα ζηελ κλήκε κνπ, γηαηί ηελ πφιε απηή ηελ είδα ζαλ θάηη άπηαζην, απιεζίαζην, ζαλ θάηη πνπ φινη νλεηξεχνληαη αιιά δελ κπνξνχλ λα θζάζνπλ. Σψξα πψο έγηλε απηφ; Λνηπφλ, ε εμαήκεξε ζρνιηθή εθδξνκή πεξηιάκβαλε ην γχξν ηεο Γπηηθήο Διιάδαο θαζψο θαη δηαλπθηέξεπζε ζηελ Κέξθπξα. Απφ ηελ Αζήλα είρακε πάεη ζηελ Καιακπάθα θαη είδακε ηα Μεηέσξα, απφ θεη αλεβήθακε ζην Μέηζνβν, θαηεβήθακε θαηφπηλ ζηα Γηάλλελα, φπνπ θαη δηαλπθηεξεχζακε 2 κέξεο. Απφ ηα Γηάλλελα, αθνχ είδακε ηα ζρεηηθά αμηνζέαηα, πήγακε ζηελ Κφληηζα, θαηφπηλ ζηελ Ζγνπκελίηζα θαη κε θέξηκπνη πεξάζακε ζηελ Κέξθπξα. Μεηά απφ δπν κέξεο δηαλπθηέξεπζε θαη ζηελ Κέξθπξα θαηεβαίλακε κε ην πνχικαλ πξνο ην Μεζνιφγγη, κε πξφγξακκα λα επηζθεθηνχκε θαη ηελ πφιε ηεο Λεπθάδαο. 'Οηαλ φκσο θηάζακε ζην θαλάιη πνπ ρσξίδεη ηελ Αηησιναθαξλαλία απφ ηελ Λεπθάδα, ε θηλεηή εμέδξα δελ δνχιεπε θαη έπξεπε λα πεξάζνπκε κε έλα πνιχ κηθξφ θέξηκπνη πνπ ηελ αληηθαζηζηνχζε. Δίρε φκσο πνιιή θίλεζε θαη έπξεπε λα πεξηκέλνπκε πνιιή ψξα. Δκείο νη καζεηέο είρακε θαηέβεη απφ ην πνχικαλ θαη αηελίδακε ηελ "δπζπξφζηηε" πφιε απφ απφζηαζε ιίγσλ ρηιηνκέηξσλ (φζν είλαη ν δηάδξνκνο κε ηελ ζάιαζζα δεμηά θη αξηζηεξά πνπ ζπλδέεη ην ζεκείν, φπνπ πεξληέηαη ην θαλάιη, κε ηελ πφιε). Ο νδεγφο θαη ν μελαγφο καο δελ κπνξνχζαλε λα πεξηκέλνπλε θαη έηζη, αθνχ είδακε ηελ Λεπθάδα λα πξνβάιιεη απξφζηηε ζην βάζνο ηνπ νξίδνληα, κπήθακε πάιη ζην πνχικαλ θαη γπξίζακε ζηελ Ακθηινρία, απ' φπνπ ζπλερίζακε ην ηαμίδη καο πξνο ηα λφηηα. ΢ηελ δηάξθεηα απηήο ηεο εθδξνκήο είρακε επηζθεθηεί πνιιέο πφιεηο, φπσο ε Καιακπάθα, ην Μέηζνβν, ηα Γηάλλελα, ε Πάξγα, ε Κφληηζα, ε Ζγνπκελίηζα, ε Κέξθπξα, ή 'Αξηα, ην Μεζνιφγγη θη ε Πάηξα. Ζ κφλε πφιε πνπ δελ θαηαθέξακε λα επηζθεθηνχκε ήηαλ ε Λεπθάδα. 'Οηαλ εθείλν ην απφγεπκα ηνπ Μάε ηνπ 1974 κπαίλακε ζην πνχικαλ, γηα λα γπξίζνπκε ζηελ Ακθηινρία θαη λα ζπλερίζνπκε ην ηαμίδη καο, εγψ αηζζαλφκνπλα πνιχ ιππεκέλνο, γηαηί δελ ήμεξα αλ ζα μαλαηχραηλε πνηέ ζηε δσή κνπ λα θηάζσ ζ' απηήλ ηελ πφιε, πνπ ηφηε κνπ είρε θαλεί ηφζν απφθνζκε. Καη φκσο, ε ηχρε ην 'θεξε έηζη, ψζηε φρη κφλν λα ηελ μαλαδψ ηελ Λεπθάδα, αιιά λα ηελ μαλαδψ φρη ζαλ απιφο επηζθέπηεο αιιά ζαλ δεχηεξε παηξίδα κνπ. 'Δηπρε ε κάλα ηεο ΢νθίαο λα είλαη απφ ηελ Λεπθάδα θαη έηζη, ιίγνπο κήλεο κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ, βξέζεθα λα θηινμελνχκαη γηα δεθαπέληε κέξεο εθεί, καδί κε ηελ ΢νθία. 'Ζηαλε άλνημε ηνπ 1982, ήηαλε ην πξψην κνπ κεγάιν ηαμίδη κεηά 3 ρξφληα θαη 9 κήλεο ζηελ θπιαθή, θαη ε πφιε κνπ ήηαλε νηθεία, φρη κφλν γηαηί θηινμελνχκαζηαλ απφ ηνπο ζπγγελείο ηεο ΢νθίαο, αιιά γηαηί, φζν ήκαζηαλ ζηελ θπιαθή, Λεπθαδίηεο ηνπ Κ.Κ.Δ. εζσηεξηθνχ είραλε καδέςεη 200 ππνγξαθέο πνπ δεηνχζαλ ηελ απνθπιάθηζε ηεο ΢νθίαο. 'Οια απηά ηα είδα ηφηε ζαλ έλα φλεηξν πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε, φρη κφλν γηαηί ε Λεπθάδα κνπ είρε θάλεη εμαηξεηηθή εληχπσζε ζηελ δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο εθδξνκήο, αιιά θαη θπξίσο γηα έλαλ άιιν ιφγν: 'Δλα βξάδπ, ζηελ δηάξθεηα ηεο θπιάθηζήο κνπ, βξέζεθα λα θνηκάκαη ζην πεηζαξρείν ηεο Πεηζαξρηθήο Φπιαθήο Κέξθπξαο. Βξηζθφκνπλα ζηελ έβδνκε κέξα κηαο απεξγίαο πείλαο πνπ είρα αξρίζεη κεηά απφ άγξην μπινδαξκφ κνπ απφ θχιαθεο

ζηηο θπιαθέο Κνξπδαιινχ. ΢ηελ Κέξθπξα είρα θηάζεη ην ίδην εθείλν βξάδπ απφ ηηο θπιαθέο ηεο Πάηξαο καδί κε ηνλ Γηάλλε ΢θαλδάιε, κέζα ζε θαηαξξαθηψδε βξνρή (Μάξηεο 1981), θαη πεξίκελα ην επφκελν πξσί λα κε ζαθαηέςνπλ πάιη ζην μχιν θαη λα κνπ θάλνπλ αλαγθαζηηθή ζίηηζε, φπσο κνπ είρε ππνζρεζεί ν ηφηε δηεπζπληήο ηεο θπιαθήο ηεο Κέξθπξαο Κφιιαο. Δθείλε ηελ λχρηα είρα δεη έλα φλεηξν ηφζν φκνξθν, πνπ πνηέ δελ ζα ην μεράζσ. Δίρα δεη φηη βξηζθφκνπλα κέζα ζ' έλα θαηαπξάζηλν ιηβάδη, πνπ ζχκηδε ηνπίν ησλ ρσξψλ ηεο Βφξεηαο Δπξψπεο, θαη κέζα ζην ιηβάδη ππήξραλ εξείπηα απφ θακάξεο, απφ ηνίρνπο πέηξηλσλ ζπηηηψλ, θαζψο θαη άιινη ηέηνηνη πξαζηληζκέλνη απφ ηελ πνιπθαηξία ζσξνί απφ πέηξεο. Καη κέζα ζην ιηβάδη δελ θνπληφηαλ θχιιν θη είρε κηα ηέηνηα εζπρία πνπ δελ είρα αηζζαλζεί πνηέ ζηελ δσή κνπ. Δ ινηπφλ, απηφ αθξηβψο ην ηνπίν αληίθξηζα κέζα ζηελ 'Αγηα Μαχξα, ην θάζηξν ηεο Λεπθάδαο, φηαλ γηα πξψηε θνξά κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ επηζθέθηεθα ηελ Λεπθάδα. Δθείλε ήηαλ θαη ε πξψηε θαη ηειεπηαία θνξά πνπ είδα ηηο θπιαθέο ηεο Λεπθάδαο, πνπ ήηαλ θιεηζηέο απφ ην 1953. Μεηά ηηο γθξεκίζαλε. Ξαλαεπηζθεθηήθακε θη άιιεο θνξέο ηελ Λεπθάδα απφ ηφηε. Απηή ήηαλ ε πέκπηε θνξά πνπ πήγαηλα κεηά ηελ απνθπιάθηζή κνπ ζηελ Λεπθάδα, θαη ε πξψηε πνπ πήγαηλα ρεηκψλα, ή θαιχηεξα πξνρσξεκέλν θζηλφπσξν. 'Οζεο θνξέο θη αλ πήγακε ζ' απηφ ην κπζηήξην λεζί, βξήθακε πάληα αλζξψπνπο λα καο θηινμελήζνπλ, λα καο ηαΐζνπλ θαη γεληθά λα καο θεξζνχλ κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν. Δίλαη ην κφλν κέξνο ηεο Διιάδαο, εθηφο απφ ηελ Αζήλα, φπνπ έρνπκε ζπγγελείο. Καη επηπρψο απηνί νη ζπγγελείο θέξνληαη θαη ζαλ ζπγγελείο, δελ είλαη κφλν. Φπζηθφ είλαη, ινηπφλ, κέζα ζ' έλαλ θφζκν ηφζν ζθιεξφ θαη απάλζξσπν ζαλ θη απηφλ πνπ δνχκε, ε Λεπθάδα λα αληηπξνζσπεχεη γηα κέλα έλα είδνο φαζεο. Απ' ηελ άιιε, νη πεξηνρέο απηέο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο θαη ην ίδην ην λεζί ηεο Λεπθάδαο είλαη, ελ ζπγθξίζεη πξνο ηελ ππφινηπε Διιάδα, ζρεηηθά απξφζβιεηεο απφ ηνλ καδηθφ ηνπξηζκφ θαη ηελ αιφγηζηε νηθνδφκεζε. Καη απηφ ηηο θάλεη λα δηαηεξνχλ κηα ζπάληα νκνξθηά πνπ δχζθνια βξίζθεηο ζ' άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Καη απηφ πνπ θάλεη ηελ πφιε ηεο Λεπθάδαο αθφκα πην σξαία, είλαη φηη, ιφγσ ηεο γηα αηψλεο θαηνρήο ηεο απφ ηνπο Βελεηνχο θαη θαηφπηλ απφ ηνπο Δγγιέδνπο, δηαηεξεί ην ρξψκα ηεο πφιεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο. Αθφκα θη ν πνιηηηζκφο ηεο Λεπθάδαο, φπσο θαη φισλ ησλ Δπηαλήζσλ, είλαη δηαθνξεηηθφο απφ ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ππφινηπεο Διιάδαο. Γηα λα κελ καθξεγνξψ παξαζέηνληαο ηζηνξηθά ζηνηρεία, αξθεί λα πσ φηη ζ' φιελ ηελ πφιε ηεο Λεπθάδαο δελ βξίζθεηο νχηε έλα ζθπιάδηθν, νχηε έλα καγαδί κε ηζάκηθα θαη θιαξίλα, ελψ ζην θεληξηθφ πάξθν ηεο πφιεο, δίπια ζηε ζάιαζζα, νη κφλεο πξνηνκέο πνπ ζα βξεηο είλαη ζπγγξαθέσλ θαη πνηεηψλ, φπσο ν Βαιασξίηεο, ν ΢ηθειηαλφο, ν Λεπθάδηνο Υεξλ θαη ε Κιεαξέηε Γίπια-Μαιάκνπ. Απηνχο ηνπο Λεπθαδίηεο ζεσξνχλ άμηνπο γηα λα ηηκήζνπλ νη ζπληνπίηεο ηνπο θαη φρη κπάηζνπο θαη θαξαβαλάδεο θαη παπάδεο, φπσο θάλνπλ ζηηο πεξηζζφηεξεο πφιεηο ηεο Διιάδαο. Καηά ηα θαηλφκελα θάηη ήμεξε ν Χλάζεο θαη δηάιεμε ηελ Λεπθάδα, θαη ζπγθεθξηκέλα ηνλ ΢θνξπηφ, γηα λα ρηίζεη ην ζπίηη ηνπ. ΢' απηήλ ηελ πφιε θηάζακε θαηά ηηο εθηά ην απφγεπκα, κεηά απφ κηα πνιχ φκνξθε δηαδξνκή, γηαηί κεηά ηηο ηειεπηαίεο

θαηαξξαθηψδεηο βξνρέο ν θαηξφο θαζάξηζε θαη φιε ηελ εκέξα είρε ήιην θαη αηκφζθαηξα εμαηξεηηθά δηαπγή. Οη ζπγγελείο καο ππνδέρηεθαλ κε ηελ γλσζηή επγέλεηα θη εγθαξδηφηεηα θαη βγάιακε φιν ην βξάδπ καδί ηνπο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τετάρτη 23 Δεκέμβρη 1987 Απηέο νη γξακκέο γξάθνληαη γύξσ ζηα κέζα ηνπ Φιεβάξε ηνπ '88. Μέρξη ζήκεξα ε θαηάζηαζε παξακέλεη ε ίδηα, κ' όιεο ηηο επλντθέο ή ηηο δπζάξεζηεο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα πξνθύπηνπλ απ' απηό. Αλ δελ κεζνιαβνύζε ε πεξηπέηεηα ηεο 23εο Γεθεκβξίνπ, ζα αηζζαλόκνπλα ζαλ λα έρσ απαιιαγεί αιιά αξγνπνξνύλ λα κνπ ην αλαθνηλώζνπλ. Τί έγηλε όκσο ζηηο 23 Γεθέκβξε; Τί αθξηβώο έγηλε, δελ κπνξώ λα μέξσ. Κη απηό πνπ έθαλα εγώ, ήηαλ λα ππνηαρηώ ζηελ εληνιή ηνπο λα παξνπζηαζηώ γηα επαλεμέηαζε ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ Αζελώλ. Τν ραξηί πνπ ηόζν θαηξό πεξίκελα, ήξζε ζηηο 22 Γεθεκβξίνπ. Σύκθσλα κε ην ραξηί απηό έπξεπε λα παξνπζηαζηώ κεηαμύ 25 Ννεκβξίνπ θαη 25 Γεθεκβξίνπ 1987. Η απόθαζε λα επαλεμεηαζζώ είρε παξζεί ζηηο 23 Ννεκβξίνπ. Κη όκσο ν πξνθιεηηθόο θαη επηζεηηθόο γαινλάο, πνπ ππνηίζεηαη όηη πιεξνθόξεζε γηα ηελ ηύρε κνπ ηελ Σνθία ζηηο 7 Γεθεκβξίνπ, ηεο είπε ςέκαηα όηη δελ έρεη γίλεη ηίπνηα θαη όηη ηα "ραξηηά κνπ" είραλ ζηαιεί από ηνλ Αύγνπζην ζην 401 Γ.Σ.Ν. Γεθαπέληε κέξεο πξηλ πάεη ε Σνθία ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν, απηό ην γξαθείν είρε πάξεη ηελ απόθαζε λα κε παξαπέκςεη μαλά ζην 401. Κη όκσο ν γαινλάο θαη θαιά δελ ήμεξε ηίπνηα, πέξα από ην λα απεηιεί ηελ Σνθία όηη ζα ηεο θάλεη κήλπζε, επεηδή απηή επέκελε λα κάζεη ηί είρε γίλεη κε ηελ πεξίπησζή κνπ. Ο γαινλάο απηόο έδεημε κε ηελ ζηάζε ηνπ θαζαξά, όηη απηνί πνπ ειέγρνπλ ην ζηξάηεπκα κε κηζνύλε αθάληαζηα, όπσο κηζνύλε νπνηνλδήπνηε πνπ αληηζηέθεηαη ζηηο εληνιέο ηνπο λα κεηαηξαπεί ζε επαγγεικαηία δνινθόλν, γηα ηα ζπκθέξνληα ηεο πινπηνθξαηίαο θαη ησλ Ακεξηθαλώλ ζπκκάρσλ ηεο. Τέινο πάλησλ, νη ζηξαηνθξάηεο κε ην λα κνπ ζηείινπλ ην ραξηί ζηηο 22 Γεθεκβξίνπ, ελώ κέρξη ηόηε αξληόληνπζαλ ηελ ύπαξμή ηνπ, δείμαλε θαζαξά όηη κε ηνλ ηξόπν απηό ζέιαλε λα κνπ ζηεξήζνπλ ηελ ζύκθσλα κε ηνπο θαλνληζκνύο ηνπο πξνζεζκία, λα εηνηκαζηώ γηα λα παξνπζηαζηώ ζηελ Δπηηξνπή. Δγώ παίξλνληαο απηό ην ραξηί ζηηο 22 Γεθεκβξίνπ αηζζάλζεθα όηη πάιη κε αληηκεησπίδνπλ ζαλ ζθνππίδη, ελώ εγώ ηνπο έρσ αξλεζεί επαλεηιεκκέλα απηό ην δηθαίσκα. Παξ' όια απηά, κέζα ζε κηα κόλν κέξα, εγώ θαηάθεξα λα εηνηκαζηώ θαη ζηηο 23 Γεθεκβξίνπ ην πξσί κεηαθέξζεθα κε ην απηνθίλεην ηνπ θαινύ καο θίινπ ζην 401 γηα επαλεμέηαζε, ζπλνδεπόκελνο από ηνλ ςπρίαηξν Θόδσξν Μεγαιννηθνλόκνπ, από ηνλ εηδηθεπόκελν ςπρίαηξν θίιν ηνπ αδειθνύ κνπ θαη ηελ θίιε ηνπ, από ηνλ αδειθό κνπ θαη από ηελ Σνθία. Τελ ίδηα κέξα ζην 401 βξηζθόηαλ θη ν Μηράιεο Μαξαγθάθεο, θάλνληαο απεξγία πείλαο από ηηο 14 Γεθεκβξίνπ κε αίηεκα λα αλαγλσξηζηεί ζαλ αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο. 'Ιζσο ην γεγνλόο απηό έθαλε ηνπο ζηξαηνθξάηεο ηεο Δπηηξνπήο λα κελ ζέινπλ λα κε θιείζνπλ ζην 401, γηα λα κε βαζαλίζνπλ πξνθαζηδόκελνη ςπρηαηξηθή παξαθνινύζεζή κνπ, κε απνηέιεζκα, όηαλ ν αδειθόο κνπ θαη ε Σνθία πήγαλε ζην γξαθείν ηεο Δπηηξνπήο, γηα λα θαηαζέζνπλ ηελ θιήζε γηα επαλεμέηαζε, εθεί ηνπο είπαλε όηη δελ μέξνπλ ηίπνηα, γηαηί θαη θαιά ηα ραξηηά κνπ δελ είραλ πάεη αθόκα ζηελ Δπηηξνπή! Μάηαηα ν αδειθόο κνπ κε δεθάδεο ηειεθσλήκαηα ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν

πξνζπάζεζε λα βξεη κηα άθξε. Τν ζηξαηνινγηθό γξαθείν επέκελε όηη ηα ραξηηά κνπ ηα είρε ζηείιεη ζηελ Δπηηξνπή από θαηξό. Τν ηί είραλ γίλεη ηα ραξηηά, πξνζπνηνύληνπζαλ όηη θαλέλαο δελ ήμεξε! Μάηαηα ν αδειθόο κνπ, ε Σνθία θαη νη γηαηξνί πνπ κε ζπλνδεύαλε, πξνζπάζεζαλ επί δπν ώξεο λα πείζνπλ ηελ Δπηηξνπή λα κε εμεηάζεη, εμεγώληαο ζηνπο εθπξνζώπνπο ηεο όηη είκαη πνιύ άξξσζηνο γηα λα πεγαηλνέξρνκαη ζην 401 θάζε ηόζν θαη ιηγάθη, θαη δείρλνληαο ηα ζρεηηθά ηαηξηθά πηζηνπνηεηηθά από ηα κεγαιύηεξα δεκόζηα ςπρηαηξεία ηεο Αζήλαο, πνπ επηβεβαηώλαλε ην γεγνλόο απηό. Μάηαηα νη άλζξσπνη πνπ κε ζπλνδεύαλε, πξνζπάζεζαλ επί δπν ώξεο λα πάξνπλ κηα βεβαίσζε από ηελ Δπηηξνπή, πνπ λα πηζηνπνηεί όηη εγώ παξνπζηάζηεθα κέζα ζηελ ηαθηή πξνζεζκία, αιιά απηή δελ ζέιεζε ή δελ κπόξεζε λα κε εμεηάζεη. Mεηά από δπν ώξεο δνύιεκα ςηιό γαδί, καο δηώμαλε θαθήλ θαθώο κε επηθξεκάκελε από πάλσ κνπ ηελ απείζεηα ζηελ θιήζε λα παξνπζηαζηώ. Με ηελ πξνθιεηηθή θαη απαξάδεθηε από θάζε άπνςε ζηάζε ηνπο απηή, δείμαλε όηη έρνπλ ηα όπια, ηα δηθαζηήξηα θαη ηηο θπιαθέο, γηα λα θάλνπλ ό, ηη γνπζηάξνπλ, ρσξίο λα δίλνπλ ζε θαλέλαλ ινγαξηαζκό. Γείμαλε όηη, ηόζν εκέλα όζν θαη ηνπο γηαηξνύο θαη ηνπο ζπγγελείο κνπ, καο ζεσξνύλ ζθνπιήθηα πνπ κπνξνύλ λα ηα παηάλε, όπνηε ηνπο θάλεη επραξίζηεζε. 'Δρνπλ πάλσ από ην θεθάιη καο ηελ Γεληθή Δπηζηξάηεπζε από ην 1974 θαη ν ζηξαηόο θξαηά γηα ηνλ εαπηό ηνπ ην δηθαίσκα λα βηάδεη, όπσο γνπζηάξεη ηνλ Διιεληθό ιαό, όπνηε νη ζηξαηνθξάηεο ην απνθαζίδνπλ. 'Οπσο ζπλήζσο, είθνζη πεξίπνπ κέξεο κεηά από απηήλ ηελ ζιηβεξή ηζηνξία, πνπ κνπ πήξε ηξεηο κέξεο γηα λα ζπλέιζσ, άξρηζαλ πάιη ηα γλσζηά ηειεθσλήκαηα γηα λα πάσ ζηελ Δπηηξνπή, γηαηί "ηώξα" είραλε θηάζεη ηα ραξηηά κνπ. Να πάσ δειαδή λα εμεηαζηώ, έμσ από θάζε πξνζεζκία θαη έμσ από θάζε δηαδηθαζία πνπ ζα κνπ δηαζθάιηδε θάπνηα απόθαζε ηεο Δπηηξνπήο, έηζη ώζηε ε Δπηηξνπή λα κπνξεί λα κε θιείζεη ζηα ππόγεηα ηνπ 401 θαη λα κε βαζαλίδεη, όζν θαηξό θάλεη θέθη. Σηα θνβεξά απηά ππόγεηα ηνπ 401 πνπ ηώξα έρνπλ θιείζεη ηνλ Μαξαγθάθε θαη ηνλ βαζαλίδνπλ, απηόλ θαη άιινπο ζηξαηεπζίκνπο πνπ δελ κπνξνύλ λα "ππεξεηήζνπλ", όπσο θη εγώ. Τελ θνβεξή απηή θαηάζηαζε ησλ ππνγείσλ ηελ θαηήγγεηιε ν Μαξαγθάθεο κε γξάκκαηά ηνπ ζηηο εθεκεξίδεο, γξάκκαηα πνπ θακηά εθεκεξίδα δελ θηινηηκήζεθε λα ηα δεκνζηεύζεη νιόθιεξα. Γξάκκαηα πνπ όπσο θαη άιιεο θαηαγγειίεο γηα ηελ θαηάζηαζε ζην 401, πνπ βιέπνπλ ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο, απνθαιύπηνπλ όηη ην λνζνθνκείν απηό ιεηηνπξγεί ζαλ ηόπνο βαζαληζηεξίσλ ησλ λέσλ πνπ δελ κπνξνύλ λα εθπαηδεπηνύλ δνινθόλνη. Μέρξη θαη δεκνζηνγξάθνη από ηνλ δεκνηηθό ξαδηνθσληθό ζηαζκό ηεο Αζήλαο, πνπ θαηάθεξαλ λα κπνπλ ζην 401, έβγαιαλ "ζηνλ αέξα" ηα καξηύξηα πνπ πθίζηαληαη εθεί νη ζηξαηεύζηκνη θαη νη ζηξαηηώηεο. Μπξνζηά ζηα κάηηα ησλ δεκνζηνγξάθσλ πσξσκέλνη βαζαληζηέο ηεο Σηξαηησηηθήο Αζηπλνκίαο ζαθάηεςαλ ζην μύιν έλαλ ηξαπκαηηζκέλν ζηξαηηώηε, επεηδή δελ ήζειε λα κεηαθεξζεί ζην ζηξαηόπεδν πξηλ λα γίλνπλ θαιά ηα ηξαύκαηά ηνπ. Οη επηθιήζεηο απηνύ ηνπ θαληάξνπ γηα βνήζεηα, όπσο θαη νη θξαπγέο πόλνπ από ηνλ βάξβαξν μπινδαξκό ηνπ, αθνύζηεθαλ από όινπο ηνπο αθξναηέο ηνπ ζηαζκνύ Αζήλα 9,84 θαη ηνπο έθαλαλ λα θξηθηάζνπλ. Βέβαηα ε

"πνιηηηθή" εγεζία ηνπ ζηξαηνύ έγξαςε ζηα παιηά ηεο ηα παπνύηζηα ηελ αλεζπρία πνπ πξνθάιεζαλ απηέο νη απνθαιύςεηο. Η επηβνιή, άιισζηε, ηνπ ζηξαηνύ πάλσ ζηνλ θόζκν ζηεξίδεηαη ζηνλ θόβν πνπ ν πξώηνο θαηαθέξλεη λα θαιιηεξγεί, θαη γη' απηό θάηη ηέηνηεο απνθαιύςεηο, όζν ν θόζκνο "θάζεηαη ζη' απγά ηνπ", ιεηηνπξγνύλ πξνσζεηηθά γηα ηα ζπκθέξνληα ηνπ ζηξαηνύ. Απηόλ ηνλ θόβν πξνζπαζώ θη εγώ κε θάζε ηξόπν λα θαηαπνιεκήζσ θαη γη' απηό δελ βηάζηεθα κέρξη ζήκεξα λα θαηαγξάςσ ηα γεγνλόηα ηεο 23 Γεθεκβξίνπ, ειπίδνληαο όηη, ό, ηη θαη λα γηλόηαλε, εγώ ζα έβγαηλα δσληαλόο λα ηα θαηαγξάςσ εθ ησλ πζηέξσλ. 'Οζνλ αθνξά ηέινο ηνλ Λαδόπνπιν, ζηηο 7 Ιαλνπαξίνπ ηνπ δώζαλε Πξνζσξηλό Απνιπηήξην, αθνύ πξνεγνύκελα ρνξηάζαλε ηηο βξώκηθεο νξέμεηο ηνπο κε ηα καξηύξηα πνπ ηνπ επηβάιαλε. Από ηα δηθά κνπ καξηύξηα δελ έρνπλ ρνξηάζεη αθόκα θαη γη' απηό εγώ αθόκα πεξηκέλσ ην δηθό κνπ κεξίδην από ηέηνηνπ είδνπο "πεξηπνηήζεηο".

ΚΑΘ Η Θ΢ΣΟΡΘΑ ΢ΤΝΕΥΘΖΕΣΑΘ... Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 1988 Σν όηη πέξαζε ηόζνο θαηξόο πξνηνύ λα πξνρσξήζσ ζην γξάςηκν ηνπ δεύηεξνπ απηνύ επηιόγνπ, δελ ζεκαίλεη ζε θακηά πεξίπησζε όηη όιν απηό ην δηάζηεκα δελ ζπλέβεθε ηίπνηα ζεκαληηθό, είηε ζε κέλα είηε ζηελ θνηλσλία πνπ κε πεξηβάιιεη. Αθξηβώο ην αληίζεην: Γίλαλε πάξα πνιιά ρνληξά θξαηηθά εγθιήκαηα, όπσο ζπλήζσο, πνπ αλ ζπλέρηδα όιν απηό ην δηάζηεκα ην εκεξνιόγην απηό, ζα θαηέιεγε ηόζν ρνληξό, όπσο ν ηόκνο κηαο εγθπθινπαίδεηαο. Καη θάηη ηέηνην δελ ην ζέιεζα, γηαηί ην εκεξνιόγην απηό δελ είλαη ζηήιε ζρνιίσλ ζ' εθεκεξίδα, αιιά κηα θξαπγή ελόο από ηα δηζεθαηνκκύξηα ηνπ πιαλήηε πνπ ην θξάηνο, ην θεθάιαην θαη ε θνηλσλία πνπ ζηεξίδεη απηνύο ηνπο δπν εγθιεκαηηθνύο ζεζκνύο, ηνπο έρνπλ ζηεξήζεη ηελ θσλή. Γξάθνληαο απηό ην εκεξνιόγην ππαθνύσ ζηελ πξνηξνπή ελόο αλαξρηθνύ ηνπ 19νπ αηώλα, πνπ είπε ην πεξίθεκν: "'Οηαλ ε θνηλσλία ζνπ ζηεξεί ην δηθαίσκα λα ππάξμεηο, απηό ην δηθαίσκα ην παίξλεηο κόλνο ζνπ". Απηόο ήηαλ ν Κιεκάλ Νηπβάι. Ο Νηπβάι, κνινλόηη είρε θαηαδηθαζηεί ζε ζάλαην, κεηά 15 ρξόληα θπιαθήο βγήθε κε ράξε ην 1901 θαη πέζαλε από θπζηθό ζάλαην 24 ρξόληα αξγόηεξα. Απηό πνπ είπε, ην 'πε θαη ην 'θαλε. Πξηλ πξνρσξήζσ ζ' νηηδήπνηε άιιν ζέισ λα κηιήζσ γηα έλαλ αθόκε ζάλαην. 'Αιιε κηα αλεπηζύκεηε επηβεβαίσζε όηη απηό ην εκεξνιόγην θνληεύεη λα θαηαληήζεη θαηάινγνο ησλ λεθξώλ θίισλ κνπ. Απηή ηε θνξά είρε ζεηξά ν Νηθόιαο 'Αζηκνο. Βξέζεθε θξεκαζκέλνο ζην καγαδάθη πνπ δηαηεξνύζε ηα ηειεπηαία ρξόληα ζηελ νδό Καιιηδξνκίνπ, ζηηο 17 Μαξηίνπ απηνύ ηνπ ρξόλνπ. Με ηνλ ζάλαηό ηνπ έθιεηζε αθόκε κηα πιεπξά ηεο πξνζσπηθήο κνπ ηζηνξίαο. Σνλ 'Αζηκν ηνλ γλώξηζα ην 1977 ζηνπο δξόκνπο ηεο Αζήλαο. Καη ζπγθεθξηκέλα ζηελ Παηεζίσλ. Δθείλε ηελ επνρή πνπινύζε θάζε κέξα βηβιία κπξνζηά ζηελ θύξηα είζνδν ηνπ Πνιπηερλείνπ. 'Ζηαλ ε επνρή πνπ ην κέξνο εθείλν ήηαλ έλα από ηα ειάρηζηα κέξε ηεο Αζήλαο, όπνπ κπνξνύζε θαλείο λα έιζεη ζ' επαθή κε ηνλ θόζκν ρσξίο λα ζπιιεθζεί από ηελ αζηπλνκία, άζρεηα αλ απηά πνπ έιεγε ή απηά πνπ κνίξαδε (πξνθεξύμεηο θιπ.), ήηαλ αξθεηά γηα λα ηνλ ζπιιάβνπλ. ΢ην Πνιπηερλείν κπξνζηά δελ ηελ πέθηαλε εύθνια νη κπάηζνη, γηαηί ηνπο ζπγθξαηνύζε ν ζξύινο ηεο εμέγεξζεο ηνπ 1973. Δγώ βξηζθόκνπλ ηόηε ζπρλά ζ' εθείλν ην ρώξν, δηαλέκνληαο πξνθεξύμεηο ή πνπιώληαο αλαξρηθά έληππα. Ο 'Αζηκνο έπαηξλε πνιιέο θνξέο καδί ηνπ θαη ηελ θηζάξα ηνπ θαη έπαηδε θάηη πνιύ όκνξθα ηξαγνύδηα, πνπ δελ ηα είρε βγάιεη αθόκα νύηε ζε θαζέηα νύηε ζε δίζθν, εθηόο από έλα πνπ ην είρε βγάιεη παιηόηεξα ζε κηθξό δίζθν 45 ζηξνθώλ. Καη γη' απηόλ ηνπ ηνλ δίζθν αηζζαλόηαλ ελνρέο, ιόγσ ηνπ όηη εμαηηίαο ηνπ είρε αλαγθαζηεί λα έξζεη ζε επαθή κε ην εκπνξηθό θύθισκα. Απηό ην ηξαγνύδη ήηαλ ν "Μεραληζκόο". Από ηα ιόγηα ηνπ ηξαγνπδηνύ απηνύ θαίλνληαη νη ελνρέο, γηα ηηο νπνίεο κηιάσ. Καη εθείλε ηελ επνρή, όπσο θάλσ πάληα, πίζηεπα όηη ν ρώξνο ησλ αλαξρηθώλ, γηα λα γίλεη θίλεκα, πξέπεη λα απνθηήζεη ηνπο δηθνύο ηνπ θαιιηηέρλεο. Καη ηνλ 'Αζηκν ηνλ νλεηξεπόκνπλ ζαλ έλαλ απ' απηνύο. Γη' απηό θάζε θνξά

πνπ ηνλ έβιεπα, ηνλ "έςελα" λα βγάιεη δίζθν ή ηνπιάρηζηνλ θαζέηα. Γελ ηνπ άξεζε ε ηδέα ηεο εκπνξίαο ησλ ηξαγνπδηώλ ηνπ θαη νη θηινδνμίεο ηνπ πεξηνξηδόληνπζαλ ζηελ αλεύξεζε ελόο ρώξνπ, όπνπ ζα ηξαγνπδνύζε θαζεκεξηλά, όπσο είρε θάλεη παιηόηεξα ζην "Πνιηηηθό Καθελείν". Γηα κέλα, βέβαηα, απηό ήηαλ θαιύηεξν απ' ην ηίπνηα θαη γη' απηό ζε θάπνηα θάζε είρα εμαπνιπζεί ζηηο δπηηθέο ζπλνηθίεο ηεο Αζήλαο, γηα λα βξσ θαλέλαλ εγθαηαιεηκκέλν παιηό ζεξηλό θηλεκαηνγξάθν. Γελ είρα θαηαθέξεη ηίπνηα. Καη εθείλν ην θαινθαίξη, θαινθαίξη 1977, ν 'Αζηκνο έπαηδε γηα ηνπο ιίγνπο θίινπο ηνπ ή κπξνζηά απ' ην Πνιπηερλείν ή ζηελ πιαηεία Δμαξρείσλ ή ζην πξναύιην ηνπ Μνπζείνπ. Δίρα κάιηζηα θαη κηα θαζέηα πνπ είρα γξάςεη θάπνην απόγεπκα ζην ρνξηάξη κπξνζηά από ην Μνπζείν, όπνπ είρε παίμεη αλεπίζεκα απηόο θαη ν άιινο αλαξρηθόο κνπζηθόο ηεο επνρήο εθείλεο ν Υξήζηνο Επγνκαιάο, κε ηνλ νπνίν ήκνπλα πνιύ πεξηζζόηεξν ζπλδεδεκέλνο. Απηή ε θαζέηα ράζεθε, όηαλ καο ζπλέιαβε ε αζηπλνκία ζηελ Θεζζαινλίθε, ην 1978. Δθείλε ηελ επνρή ν 'Αζηκνο ηα είρε αθόκε κε ηελ Λίιηαλ, ηελ κεηέξα ηνπ παηδηνύ ηνπ, θη έηζη εθείλν ην απόγεπκα είραλ έιζεη όινη ζην Μνπζείν. Σν θνξηηζάθη ηνπ ήηαλ ηόηε δύν-ηξηώλ ρξνλώλ θαη έρσ από ηόηε λα ην δσ. Ζ "ζπλαπιία" εθείλε ζην Μνπζείν ζπγθέληξσζε θακηά πελεληαξηά άηνκα θαη γη' απηό ν Επγνκαιάο ζθέθηεθε ηόηε ηέηνηεο εθδειώζεηο ζην Μνπζείν, ζηελ πιαηεία ή ζηα Πξνπύιαηα, λα ηηο θάλνπκε ζεζκό. Οη επόκελεο πξνζπάζεηεο όκσο είραλ πνιύ ιηγόηεξα άηνκα θαη γη' απηό αηόλεζε θη απηή ε πξνζπάζεηα. 'Αιισζηε πξνο ην ηέινο ηνπ θαινθαηξηνύ ν 'Αζηκνο κε πξσηόγνλα κέζα έβγαιε ηελ πξώηε ηνπ θαζέηα: Σελ "Παξάλνκε θαζέηα Νν 000001". Απηή ε θαζέηα είλαη ό, ηη θαιύηεξν έδσζε ν 'Αζηκνο ζην ρώξν ηνπ ηξαγνπδηνύ. 'Δλα από ηα ηξαγνύδηα ηεο, ην "Γελ παλ' λα καο ρηππάλ", έγηλε ύκλνο γηα ηνπο 'Διιελεο αλαξρηθνύο θαη ηξαγνπδήζεθε θαη πάλσ από ηνλ ηάθν ηνπ Μηράιε Καιηεδά. Ζ θαζέηα απηή ηειεηώλεη κ' έλα ηξαγνύδη πνπ ν 'Αζηκνο έγξαςε εθείλν ην θαινθαίξη, θαη ζπκπύθλσλε ζε ιόγηα απιά ην ηί πξέπεη λα θάλεη έλαο αλαξρηθόο. ΢' απηά ηα ιόγηα πηζηεύακε όινη καο ηόηε θαη πνιινί πξνζπάζεζαλ λα ηα θάλνπλ πξάμε. Σν ηξαγνύδη απηό είλαη ην "Παξάηα ηα". Ο Μηράιεο, έλαο ζεκλόο ζύληξνθνο πνπ γλώξηζα ηελ ίδηα επνρή, θνξώληαο ην ζηξαηησηηθό κπεξέ ηνπ (ηνλ είραλ πάξεη κε ην δόξη ζηξαηηώηε), κε θνύζηα κάμη θαη αλεκίδνληαο ηελ Διιεληθή ζεκαία, ζπλόδεπε ηόηε ηνλ 'Αζηκν ζην "Παξάηα ηα" θαη απνδείθλπε έκπξαθηα ην ηί γλώκε έρνπλ γηα ηνλ ζηξαηό νη αλαξρηθνί. 'Δλα αθόκε αλακλεζηηθό πνπ έρσ από θείλε ηελ επνρή, είλαη κηα πξνθήξπμε πνπ είρε βγάιεη ν 'Αζηκνο καδί κ' εκέλα, ηελ ΢νθία θαη έλαλ άιιν ζύληξνθν, επεηδή είρε πάξεη η' απηί ηνπ όηη ζα ξίμνπλε ηα θάγθεια ηνπ Πνιπηερλείνπ. Κεληξηθό ηεο ζύλζεκα: "'Ορη ζην γθξέκηζκα ησλ θαγθέισλ". Γελ ηελ κνηξάζακε ηόηε απηήλ ηελ πξνθήξπμε εγώ, ε ΢νθία θαη ν άιινο, γηαηί θαη ζ' απηήλ, όπσο γίλεηαη ζπλήζσο, είρε πέζεη θαπέισκα. Σελ κνίξαζε ν 'Αζηκνο θαη δηάθνξνη άιινη πνπ πάληα βξίζθνληαη ζε ηέηνηεο πεξηπηώζεηο. Σειεπηαία θνξά πνπ είρα ζπλεξγαζηεί κε ηνλ 'Αζηκν πξηλ από ηελ ζύιιεςή κνπ ηνλ Μάξηε ηνπ '78, ήηαλ ζε κηα εξγαηηθή ζπγθέληξσζε, 1ε Μάξηε 1978 αλ δελ θάλσ ιάζνο. Σόηε νη Κλίηεο είραλ θαηαιάβεη

ην Πνιπηερλείν, είραλ θιεηδώζεη ηηο πόξηεο θαη δελ άθελαλ θαλέλαλ αλαξρηθό λα κπεη, γηαηί θνβόληνπζαλ θαηάιεςε. Ο 'Αζηκνο πξνζπαζνύζε λα βξεη θάπνηνλ λα ηνλ βνεζήζεη λα αλνίμεη ηελ κπξνζηηλή πόξηα ηνπ Πνιπηερλείνπ. Πξνζθέξζεθα εγώ, ζπάζακε ην ινπθέην ζε κηα πιατλή πόξηα, κπήθακε κέζα, θηάζακε κέρξη ηελ κπξνζηηλή θαη παξά ηελ βίαηε αληίδξαζε ησλ Κληηώλ ν 'Αζηκνο θαηάθεξε λα ηελ παξαβηάζεη κ' έλαλ ινζηό θαη λα ηελ αλνίμεη. Δλλνείηαη όηη ζηελ πξσηνβνπιία καο ζπκπαξαζηάζεθαλ ηειηθά θαη κεξηθνί άιινη αλαξρηθνί, αιιηώο ζα καο είραλε ιηαλίζεη ηα ΚΝΑΣ. Δγώ απ' απηή ηε θάζε έθαγα κόλν θάηη αδέζπνηεο. Κάηη άιιν πνπ ζπκάκαη από ηελ ίδηα πεξίζηαζε, είλαη όηη είρα "ζίμεη" ηνλ πξύηαλε ηνπ Πνιπηερλείνπ πνπ είρε έξζεη γηα λα καο εκπνδίζεη, επεηδή ηνπ είπα: "'Αζε καο ξε κάζηνξα λα θάλνπκε ηελ δνπιεηά καο". Σνλ είρε "ζίμεη" ην "κάζηνξα"! O 'Αζηκνο ηηο κέξεο πνπ καο είραλε ζηελ Αζθάιεηα, είρε ηξαβήγκαηα κε ην ζηξαηό. Σαιαηπσξήζεθε πνιύ εθείλνλ ηνλ θαηξό, όπσο θαη αξγόηεξα πνπ ηνλ είραλε μαλαθαιέζεη. Σηο εκπεηξίεο ηνπ ηηο έθαλε βηβιίν κε ηνλ ηίηιν "Αλαδεηώληαο ηνπο Κξνθαλζξώπνπο", έλα βηβιίν πνπ καο έδσζε κεηά ηελ απνθπιάθηζή καο. Παξ' όια απηά είρε έξζεη, όηαλ καο ηξαβάγαλε ζηνλ αλαθξηηή. Δίρε έξζεη κε ην παηδί ηνπ θη έλα παηδηθό απηόκαην, δήζελ παηρλίδη ηνπ παηδηνύ ηνπ. Κάπνηα ζηηγκή έθαλε ρξήζε ην ζνξπβώδεο απηό παηρλίδη θαη πνιινί από ηνπο παξεπξηζθόκελνπο "ηξνκνθξαηήζεθαλ". Σελ άιιε κέξα θάπνηεο εθεκεξίδεο γξάθαλε "νη ηξνκνθξάηεο ζπκπαξαζηέθνληαη ζηνπο ηξνκνθξάηεο". 'Οηαλ πνιύ αξγόηεξα έκαζα γη' απηό ην επεηζόδην, δπζαξεζηήζεθα γηαηί ιεηηνύξγεζε θη απηό ζαλ επηβεβαίσζε ηεο εηθόλαο πνπ δίλαλε ηόηε γηα καο νη εθεκεξίδεο. 'Οζν εγώ θαη ε ΢νθία είκαζηε ζηελ θπιαθή, ν 'Αζηκνο νξγάλσζε ή ζπκκεηείρε ζε πνιιέο κηθξνεθδειώζεηο ζπκπαξάζηαζεο. 'Ζηαλ ε επνρή πνπ γηα πξώηε θαη ηειεπηαία θνξά ζπλεξγαδόηαλ κε ηνλ Επγνκαιά. Δίρε, κάιηζηα, γξάςεη θη έλα ηξαγνύδη γηα λα δηακαξηπξεζεί γηα ηελ θπιάθηζε καο, ζύκθσλα κε ηα ιεγόκελα ηνπ βηβιίνπ ηνπ, ην "Δίκαζηε ηξνκνθξάηεο". Αιιά όζν πεξλνύζε ν θαηξόο, ν 'Αζηκνο δελ ήηαλ πηα ν ίδηνο. Γελ ήηαλ ν "'Δηζη", όπσο ιέεη θαη ζην βηβιίν ηνπ. Πξηλ αθόκε βγνύκε από ηελ θπιαθή είρε αξρίζεη λα παίξλεη έλαλ δξόκν πνπ δελ κπνξνύζε λα θαηαιήμεη πνπζελά αιινύ παξά ζην ηέινο ηεο θηιίαο καο. ΢πγθεθξηκέλα, ιίγν πξηλ βγεη ε ΢νθία, ζε κηα νηθνινγηθή εθδήισζε ζην γήπεδν ηνπ Παλησλίνπ είρε καδέςεη έλαλ θνπβά κε ιεθηά, πξνθαζηδόκελνο όηη ηα κάδεπε γηα ελίζρπζε ηεο θακπάληαο πνπ γηλόηαλε ηόηε γηα απειεπζέξσζε ηεο ΢νθίαο. Γηα ηα ιεθηά απηά καο είπαλε, όηη ηα έθαγε κε ηνπο θίινπο ηνπ ζε γιέληη ζηα Δμάξρεηα. 'Οηαλ αξγόηεξα ε ΢νθία είρε απνθπιαθηζηεί θη εκείο (εγώ, ν ΢θαλδάιεο θαη ν Μνίξαο) είκαζηε αθόκα κέζα, ε ΢νθία ηνπ δήηεζε λα ηεο πεη ηί αθξηβώο έγηλε κ' απηά ηα ιεθηά. Απηόο όρη κόλν δελ ηεο είπε, αιιά ηεο επηηέζεθε γηα λα ηελ δείξεη. 'Οηαλ βγήθα από ηελ θπιαθή, ήηαλ θπζηθό λα κελ πξνζπαζήζσ λα ηνλ μαλαδώ, κνινλόηη είρε έξζεη θαη είρε ηξαγνπδήζεη, ρσξίο θαλέλαο λα ηνλ θαιέζεη, ζηελ ζπλαπιία πνπ είρε γίλεη ζην ΢πόξηηλγθ, ιίγν πξνηνύ λα απνθπιαθηζηνύκε εγώ, ν ΢θαλδάιεο θαη ν Μνίξαο. 'Οηαλ

ηνλ έβιεπα ζην δξόκν δελ ηνπ κηινύζα θη απηόο κε θαηεγνξνύζε όηη δελ αλαγλσξίδσ ηνλ αγώλα πνπ έθαλε γηα λα καο ζπκπαξαζηαζεί. Αλαγθάζηεθα λα ηνπ κηιήζσ μαλά ηελ άλνημε ηνπ 1983, όηαλ γηλόηαλ κηα ζπλαπιία ζπκπαξάζηαζεο ζηα Κ.Α.Σ.Δ. ηνπ Αηγάιεσ γηα ηνπο Κπξηάθν Μνίξα θαη Φώηε Γαλάην πνπ βξηζθόληνπζαλ πάιη ζηελ θπιαθή θάλνληαο απεξγία πείλαο. Σνπ είρα δεηήζεη λα ηξαγνπδήζεη θη απηόο ζηελ ζπλαπιία. ΢ηελ αξρή αξληόηαλε, ζην ηέινο όκσο πείζηεθε. 'Οηαλ βγήθε λα ηξαγνπδήζεη, είπε ζην πιήζνο όηη εγώ ππήξμα ν πξώηνο αλαξρηθόο πνπ αλαγθάζηεθα λα θαηαθύγσ ζ' απεξγία πείλαο κέζα ζηε θπιαθή, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζεί θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο. Σώξα πνπ ζθέπηνκαη θάπνηε-θάπνηε εθείλε ηελ θάζε, δελ κπνξώ παξά λα θαηαιήγσ ζην ζπκπέξαζκα όηη, αθόκα θη ν 'Αζηκνο, ππήξμε πην ηίκηνο απέλαληη ζηελ ηζηνξία, απ' ό, ηη νη πεξηζζόηεξνη από ηνπο ζεκεξηλνύο αλαξρηθνύο πνπ ζαλ ζύκαηα πνιηηηθώλ ζθεπσξηώλ ηνπ παξειζόληνο επηθαινύληαη ηνπο ηόηε θπιαθηζκέλνπο αξηζηεξηζηέο, όπσο ν ΢εξίθεο, ε νκάδα Εεξίλε, ε νκάδα ησλ Υαλίσλ, θαη όρη ηνπο ζπληξόθνπο ηνπο. Γελ επηθαινύληαη, δειαδή, ηνπο αλαξρηθνύο πνπ είρε θηάζεη θάπνηα επνρή πνπ ήηαλ γύξσ ζηνπο πελήληα κέζα ζηηο Διιεληθέο θπιαθέο. Κη όπσο είρε πεη θάπνηνο κεγάινο: "'Οπνηνο μερλάεη ηελ ηζηνξία, ππνρξεώλεηαη λα ηελ μαλαδήζεη". Πξνηειεπηαία θνξά πνπ κίιεζα ζηνλ 'Αζηκν, ήηαλ ζηελ δηάξθεηα κηαο κεγάιεο δηαδήισζεο πνπ είρε γίλεη γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο δηθεγόξνπ Καηεξίλαο Ηαηξνπνύινπ, πνπ ηελ θξαηνύζαλε ζηελ Αζθάιεηα θαηεγνξνύκελε κε κηα ζεηξά ζηεκέλεο θαηεγνξίεο, επεηδή ζπκπαξαζηάζεθε ζηνπο δξαπέηεο αγσληζηέο ηνπ θηλήκαηνο ησλ θπιαθηζκέλσλ Γηάλλε Πεηξόπνπιν θαη Θενράξε Σεκπεξεθίδε. 'Ζηαλε Ηνύλεο ηνπ 1986. ΢ηελ δηάξθεηα ηεο πνξείαο εθείλεο ν 'Αζηκνο πιεζίαζε εκέλα θαη ηελ ΢νθία θαη καο δήηεζε λα ππνγξάςνπκε ζ' έλαλ θαηάινγν κε ππνγξαθέο, πνπ κάδεπε γηα ηελ Καηεξίλα. Αθνύ ππνγξάςακε, καο ράξηζε θαη ηηο ηξεηο ηειεπηαίεο θαζέηεο πνπ είρε βγάιεη εθείλν ην δηάζηεκα, κεηά ηελ απνθπιάθηζή καο. Σηο ηέζζεξηο πξνεγνύκελεο θαη ην βηβιίν ηνπ ηα είρε ζηείιεη ζηελ ΢νθία κε θάπνηνλ θίιν, όηαλ ε ΢νθία είρε βγεη από ηελ θπιαθή. Σνλ κεγάιν δίζθν πνπ είρε βγάιεη κε ηελ Υαξνύια Αιεμίνπ, καο ηνλ είρε δώζεη ε Καηεξίλα Γώγνπ. Σειεπηαία θνξά πνπ ζπκάκαη λα κηιήζακε, ήηαλ ζηελ ζπλαπιία ηνπ Πνπιηθάθνπ ζηνλ Λπθαβεηηό, ζηηο 21 Ηνύιε 1986. Καη ζ' εθείλε ηελ πεξίζηαζε, γηα λα κνπ δείμεη ηελ εθηίκεζε πνπ έηξεθε αθόκα γηα κέλα, κε ζύζηεζε, ρσξίο βέβαηα λα ηνπ ην δεηήζσ, ζηνλ Πνπιηθάθν. Αλ θαη ζ' εθείλε ηελ πεξίπησζε ν Πνπιηθάθνο κνπ κίιεζε κε ηνλ θαιύηεξν ηξόπν, εγώ δελ επεδίσμα πνηέ θακηά άιιε επαθή καδί ηνπ, γηαηί θαη ηνλ Πνπιηθάθν ηνλ βιέπσ ζαλ θίξκα πνπ όπνηνο ηνλ πιεζηάδεη, γίλεηαη απινθόιαθαο. Γπζηπρώο ν θαηήθνξνο ηνπ Νηθόια δελ ζηακάηεζε ζ' απηά πνπ είρε θάλεη ζε κέλα θαη ηελ ΢νθία. 'Οηαλ έκαζα όηη ην θαινθαίξη ηνπ 1987 κπήθε κέζα γηα βηαζκό, θαηεγνξία πνπ απνδερόηαλ θη ν ίδηνο, πείζηεθα όηη όρη κόλν ν παιηόο 'Αζηκνο δελ ππήξρε αιιά θαη όηη ν ησξηλόο 'Αζηκνο έθαλε πεξηζζόηεξν θαθό, παξά θαιό. Κη όκσο, όηαλ έκαζα γηα ηελ απηνθηνλία ηνπ ιππήζεθα εηιηθξηλά. Λππήζεθα, γηαηί

απηόλ ηνλ άλζξσπν θάπνηε ηνλ είρα αγαπήζεη θαη ηνλ είρα ζαπκάζεη. Σξαγνύδηα ηνπ είρα ηξαγνπδήζεη θαη κέζα ζηελ θπιαθή. ΢ηελ θεδεία ηνπ δελ πήγα. Γελ πήγα, γηαηί πίζηεπα θαη πηζηεύσ όηη νη αλαξρηθνί δελ ζα έρνπλ πνηέ ην δηθαίσκα λα δηαπξάηηνπλ αδηθίεο ζε βάξνο ησλ αδπλάησλ. H παξνπζία κνπ ζηελ θεδεία ηνπ ζα είρε αλαγθαζηηθά ην λόεκα όηη, ζε ηειεπηαία αλάιπζε, εκείο νη αλαξρηθνί κπνξνύκε λα θάλνπκε ζε θάπνηα θάζε ό, ηη γνπζηάξνπκε. 'Ορη, ν 'Αζηκνο πνπ θεδεύηεθε δελ ήηαλ ν δηθόο κνπ 'Αζηκνο. Μεηά ηνλ βηαζκό ήηαλ έλαο μέλνο. Θέισ λα πηζηεύσ όηη θαη ν ίδηνο ην θαηάιαβε απηό θαη γη' απηό πξνηίκεζε λα πεζάλεη, παξά λα παξακείλεη πξνδόηεο ηνπ εαπηνύ ηνπ. 'Οπσο θαη λα 'ρεη, ν 'Αζηκνο ππήξμε κεγάινο θαιιηηέρλεο. Με ην νηθηξό ηέινο ηνπ απόδεημε όηη θάπνηε ππήξμε θαη πξαγκαηηθόο αλαξρηθόο. Καη ν "'Δηζη" δελ ηνπ επέηξεςε λα δήζεη άιιν. Απηά πξνο ην παξόλ γηα ηνλ Νηθόια. 'Δλα θνηλό πνπ έρσ κ' απηόλ είλαη όηη, αλ έγξαςε ζηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ έλα βηβιίν, ην κεγαιύηεξν κέξνο απηνύ ηνπ βηβιίνπ ην θαηαιακβάλεη ν αγώλαο πνπ έθαλε ελάληηα ζην ζηξαηό. Καη ην δηθό κνπ βηβιίν ηνλ αγώλα κνπ ελάληηα ζην ζηξαηό έρεη ζαλ θύξην πεξηερόκελν. Μηα κέξα πξηλ απηνθηνλήζεη ν 'Αζηκνο, κεξηθέο ώξεο γηα ηελ αθξίβεηα, απνθπιαθίζηεθε ν Μανπξίηζην Φνιίλη. Λίγν πξηλ απνθπιαθηζηεί, έλαο από κηα νκάδα απεξγώλ πείλαο πνπ θάλαλε απεξγία πείλαο ζηα Πξνπύιαηα γηα ζπκπαξάζηαζε ζηνλ Φνιίλη, είρε θαηαιήμεη ζην λνζνθνκείν από ηελ εμάληιεζε. Μεηά ηελ απνθπιάθηζή ηνπ ν Φνιίλη έδσζε θάηη ζπλεληεύμεηο αξθεηά ελδηαθέξνπζεο, όπνπ παξά ηελ επηκνλή ησλ δεκνζηνγξάθσλ λα δειώζεη κεηάλνηα γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ζην αληάξηηθν πόιεο ηεο Ηηαιίαο, απηόο πνηέ δελ ηνπο έθαλε ηελ ράξε. Με πείξαμε θάπσο ην γεγνλόο, όηη δελ επραξίζηεζε δεκόζηα ηνπο απεξγνύο πείλαο ησλ Πξνππιαίσλ αιιά, απιά, ηνπο αλέθεξε παξεκπηπηόλησο. Ούηε, βέβαηα, θσηνγξαθήζεθε καδί ηνπο, όπσο έθαλε κε άιινπο επώλπκνπο. Λεηηνύξγεζε, δειαδή, ζαλ θίξκα, άζρεηα θαηά πόζν ην επέιεμε απηό. Από ηόηε ν Φνιίλη βξίζθεηαη ζηελ Διιάδα θαη θπθινθνξεί ζρεηηθά ειεύζεξα. Σνλ έρσ δεη θαλαδπό θνξέο ζηνλ δξόκν ή ζε δηθαζηήξην, όπσο ην δηθαζηήξην ηεο Ηαηξνπνύινπ ζηηο 7 Οθηώβξε 1988. Γελ έρνπκε κηιήζεη βέβαηα. 'Αιισζηε απηά έρεη ε πνιηηηθή. Σξέρεηο, ηξέρεηο γηα λα ζπκπαξαζηαζείο ζε θάπνηνλ θαη κεηά δελ έρεηο νύηε έλα γεηα καδί ηνπ. Παξάιιεια ην θξάηνο ζπλέρηζε ην εγθιεκαηηθό ηνπ έξγν κέζα ζηηο θπιαθέο, ζην ζηξαηό θαη ζηα ςπρηαηξεία. ΢ηηο 10 ηνπ Φιεβάξε νη θξαηνύκελνη ηνπ Δπηαππξγίνπ, ζηεξεκέλνη από νπνηνδήπνηε αλζξώπηλν δηθαίσκα πνπ ηνπο εμαζθάιηδε ε παξνπζία ηεο Γηαηαγάλα θαη ηνπ Λνγνζέηε ζηελ εηζαγγειία Θεζζαινλίθεο (ε Γηαηαγάλα κεηαηέζεθε ζηε ΢ύξν θαη ν Λνγνζέηεο ζηα Γηάλλελα), εμεγέξζεθαλ. Ζ απάληεζε ηνπ θξάηνπο ήηαλ άκεζε: Μ.Α.Σ., βάξβαξνη μπινδαξκνί, κεηαγσγέο. Από ηόηε ε θηελσδία θαη ηα βαζαληζηήξηα ζηηο θπιαθέο Δπηαππξγίνπ ζπλερίδνληαη ακείσηα. Δμέγεξζε έγηλε θαη ζηηο θπιαθέο αλειίθσλ ηνπ Κνξπδαιινύ, κεηά ηελ δνινθνλία από ηνπο θύιαθεο ελόο δεθαελληάρξνλνπ ππνδίθνπ γηα κηθξνθινπέο, ηνπ Γηώξγνπ Καιέξε. Ο Καιέξεο δνινθνλήζεθε κέζα ζην πεηζαξρείν, επεηδή απείιεζε ην

θαζεζηώο ηεο ηξνκνθξαηίαο πνπ έρνπλ επηβάιεη νη θύιαθεο ζηηο θπιαθέο αλειίθσλ, κε ην λα ηζαθσζεί κ' έλαλ ξνπθηάλν (πξάθηνξα ησλ θπιάθσλ) ζπγθξαηνύκελό ηνπ. Δλλνείηαη όηη νη θύιαθεο είραλ έηνηκε θαη ηελ αλαθνίλσζε: "Απηνθηόλεζε κέζα ζην πεηζαξρείν κε απαγρνληζκό". Ζ ίδηα ζηεξεόηππε αλαθνίλσζε, όηαλ δελ επηθαινύληαη ηελ ελαιιαθηηθή ηεο: "Πλεπκνληθόλ νίδεκα". Κη όκσο όινη μέξνπλ, θαη πξώηα-πξώηα νη δεκνζηνγξάθνη, όηη όηαλ ζε νδεγνύλ ζην πεηζαξρείν, ζνπ αθαηξνύλ αθόκε θαη ηα θνξδόληα ησλ παπνπηζηώλ ζνπ. 'Αζε πνπ ζηα πεηζαξρεία ηνπ ΢.Κ.Α. (΢σθξνληζηηθό Καηάζηεκα Αλειίθσλ) δελ ρσξάο νύηε λα μαπιώζεηο, όρη λ' απηνθηνλήζεηο. Καη είλαη ειίζηνο ν ηζρπξηζκόο πεξί απηνθηνλίαο, ηδηαίηεξα ζ' απηήλ ηελ πεξίπησζε, πνπ ν Καιέξεο ήηαλ ππόδηθνο θαη ήηαλ ζρεδόλ ζίγνπξνο, όηη κεηά από κεξηθέο κέξεο ζα απνθπιαθηδόηαλ. Oη γνλείο ηνπ, βέβαηα, δελ ην έραςαλ ην παξακύζη θαη έθαλαλ κήλπζε γηα αλζξσπνθηνλία θαηά παληόο ππεπζύλνπ. Εήηεζαλ λα εθηαθεί ην πηώκα θαη λα γίλεη λεθξνςία από ηαηξνδηθαζηή ηεο εκπηζηνζύλεο ηνπο. Δλλνείηαη όηη γηα ηνπο δηθαζηέο απνθιεηόηαλ ην ελδερόκελν εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ θπιάθσλ, αιιά γηα θαιό θαη γηα θαθό, γηα λα κελ αλαγθαζηνύλ θαη δηθάζνπλ δεζκνθύιαθεο, απαγόξεςαλ ηελ εθηαθή ηνπ πηώκαηνο. 'Οζνλ αθνξά ηελ εμέγεξζε ησλ παηδηώλ ηεο θπιαθήο αλειίθσλ, αληηκεησπίζηεθε θαη απηή κε ηελ σκή βία ησλ Μ.Α.Σ. θαη ησλ δαθξπγόλσλ. Από ηόηε ηα βαζαληζηήξηα, νη βηαζκνί θαη ην εκπόξην λαξθσηηθώλ κέζα ζην ΢.Κ.Α. ζπλερίδνληαη απξόζθνπηα. Σέινο, όζνλ αθνξά ηελ άιιε ζηεξεόηππε αλαθνίλσζε, ην "πλεπκνληθόλ νίδεκα", ρξεζηκνπνηήζεθε κεηά από ιίγεο κέξεο γηα λα δηθηνινγεζεί ε δνινθνλία ελόο άιινπ, ελόο Γάιινπ ηνμηθνκαλνύο, ζηα ηξνκεξά ππόγεηα ηνπ Φπρηαηξείνπ Κξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινύ. Δλ ησ κεηαμύ ε δηθαζηηθή "ακεξνιεςία" απμάλεηαη θαη πιεζύλεηαη θαη βξίζθεη πάληα θαηλνύξγηεο επθαηξίεο γηα λα δείμεη ην απνηξόπαην πξόζσπό ηεο. Μηα πνπ νη δηθαζηέο δελ απνιακβάλνπλ αξθεηά ηνλ (παξά θύζεη;) έξσηά ηνπο κε ηελ δηθαηνζύλε, κε ην λα ηηκσξνύλ ζπλέρεηα ηα ίδηα θνηλσληθά ζηξώκαηα, βξίζθνπλ ζπλερώο θαηλνύξγηα γηα λα ηθαλνπνηνύληαη θαιύηεξα. 'Δηζη ζηηο αξρέο ηνπ Μάε βξήθαλε επθαηξία γηα θαηλνύξγηα έκπξαθηε απόδεημε ηνπ έξσηά ηνπο πξνο ηελ δηθαηνζύλε ζην πξόζσπν ηεο 27ρξνλεο Διέλεο Σόιε, πνπ αξλήζεθε λα θαθνπνηεζεί ζεμνπαιηθά ρσξίο λα δηακαξηπξεζεί κέζα ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, ζηέξεζε ηνπο πεξαζηηθνύο από θεη Αζελαίνπο από ην ζέακα ηνπ βηαζκνύ ηεο θαη ρηύπεζε κε καραίξη ηνλ επίδνμν βηαζηή ηεο, κηα πνπ δελ κπνξνύζε λα αληηδξάζεη κ' άιινλ ηξόπν, γηαηί ν επίδνμνο βηαζηήο ηεο ήηαλ εμαηξεηηθά νγθώδεο. Οη δηθαζηέο αληί λ' αζθήζνπλ δίσμε ζηνλ επίδνμν βηαζηή ηεο γηα απόπεηξα βηαζκνύ, αζθήζαλε δίσμε ζην ζύκα θαη θιείζαλε ηελ θνπέια ζηελ θπιαθή, όπνπ ζθνπεύνπλ λα ηελ θξαηήζνπλ πνιιά ρξόληα, ίζσο θαη όιελ ηεο ηελ δσή. Ζ πεξίπησζή ηεο κνπ ζπκίδεη έλα ζύκα ηνπ Ννπαξζέτγ, ελόο ήξσα κπζηζηνξήκαηνο ηνπ Μαξθήζηνπ Νηε ΢αλη, ν νπνίνο αθνύ βίαζε θαη βαζάληζε απάλζξσπα κηα θνπέια, ηελ Γθαλη, ηελ έθιεηζε κεηά ζηελ θπιαθή-ςπρηαηξείν Μπηζέηξ, γηα λα πεξάζεη εθεί ηελ ππόινηπε δσή ηεο, θαηαδηθαζκέλε γηα θινπή πνπ δελ έθαλε. Σέηνηνη δηθαζηέο κπνξνύλ δίθαηα λα θαπρεζνύλ όηη εθθξάδνπλ ην

ιατθό αίζζεκα θαη ηελ αληίιεςε πνπ έρεη ν κέζνο 'Διιελαο γηα ηελ δηθαηνζύλε. Απηό απνδείρηεθε από ηηο ζπδεηήζεηο πνπ θάλαλε κεηαμύ ηνπο νη Αζελαίνη, ηηο κέξεο πνπ ην επεηζόδην είδε ην θσο ηεο δεκνζηόηεηαο. Γηα ηνπο πεξηζζόηεξνπο Αζελαίνπο ε Διέλε Σόιε, όπσο θαη όιεο νη γπλαίθεο πνπ αληηζηέθνληαη ζηνλ βηαζκό είλαη πνπηάλεο, θαη γη' απηό θαιά θάλνπλ νη δηθαζηέο πνπ εμαπνιύνπλ ηνλ δνινθνληθό κεραληζκό ηεο αζηπλνκίαο θαη ησλ θπιαθώλ ελαληίνλ ηνπο. Απηέο ηηο ζπδεηήζεηο ηηο άθνπζαλ θαη νη δηθαζηέο θαη ηνπο άξεζαλ ηόζν πνιύ, πνπ ηηο πεξηιάβαλε θαη ζην βνύιεπκα πνπ παξαπέκπεη ηελ αθόκε θαη ζήκεξα θπιαθηζκέλε Σόιε, γηα λα δηθαζηεί γηα απόπεηξα αλζξσπνθηνλίαο. ΢ην βνύιεπκα ε θνπέια αλαθέξεηαη ζαλ πνπηάλα ("ηεξόδνπινο" γηα ηελ αθξίβεηα). Πάξηε ην ρακπάξη, όζνη από ηνπο αλαγλώζηεο απηνύ ηνπ εκεξνινγίνπ είζαζηε γπλαίθεο: 'Οζεο αληηζηέθεζηε ζηνλ βηαζκό είζαζηε πνπηάλεο γηα ηελ δεκνθξαηηθή θνηλσλία ηεο ρώξαο καο. Αλ ζέιεηε λα ππεξαζπίδεζηε ηελ παηξίδα, ηελ ζξεζθεία θαη ηελ νηθνγέλεηα, λα δέρεζηε ηνλ βηαζκό, αθόκα θη αλ πξνζθέξεη ηελ επθαηξία γηα εδνλνβιεςία (θνηλώο κπαληζηήξη). Γηαηί αλ αξλεζείηε θαη θηάζεηε ζηα δηθαζηήξηα, ην ηί ζαο πεξηκέλεη από ηελ πιεπξά ησλ ζπγγελώλ ηνπ βηαζηή, κπνξείηε λα ην δείηε ζηελ ηξαγσδία ηεο Κάηηαο Κνιηηζνπνύινπ πνπ ηελ ιπληζάξαλε κέζα ζην δηθαζηήξην 44 άηνκα, ηνπιάρηζηνλ, θαη όινη αζσσζήθαλ από ηνπο δηθαζηέο, ζηελ δίθε πνπ ηνπο έγηλε γη' απηό. Ζ κόλε πνπ θαηαδηθάζηεθε γη' απηό ην ιπληζάξηζκα ήηαλ ε ίδηα, επεηδή δηακαξηπξήζεθε. Οη δηθαζηέο ηελ θαηαδηθάζαλε ζε 15 εθαηνκκύξηα πξόζηηκν, θαηάζρνληαο έηζη ό, ηη είρε θαη δελ είρε. Καη όπσο πάληα, όιν απηό ην δηάζηεκα ν ζηξαηόο ζπλέρηζε θαη ζπλερίδεη ην εμνλησηηθό ηνπ έξγν. Ζ ηξαγηθή εηξσλεία είλαη όηη αληί λα πνιεκάεη μέλνπο, όπσο ππνηίζεηαη πσο είλαη ν ζθνπόο ηνπ, πνιεκάεη ελάληηα ζε 'Διιελεο. Σνλ Μηράιε Μαξαγθάθε ν ζηξαηόο ζα ήζειε πνιύ λα ηνλ βγάιεη από ηε κέζε αιιά κηα πνπ θάηη ηέηνην δελ ηνλ ζπκθέξεη λα ην θάλεη, πεξηνξίδεηαη ζην λα ηνλ θξαηάεη θπιαθηζκέλν. Eπεηδή όκσο έλαο θπιαθηζκέλνο αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο γηα κε ζξεζθεπηηθνύο ιόγνπο δελ ηνπ αξθεί ηνπ ζηξαηνύ, ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. ηνπ δώξηζε θαη δεύηεξν, γηα λα αηζζαλζνύλ όκνξθα νη θαξαβαλάδεο. 'Δηζη ηώξα ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο βξίζθνληαη δύν αληηξξεζίεο θαη κάιηζηα θαηαδηθαζκέλνη ηειεζίδηθα. Ο έλαο είλαη ν Μηράιεο Μαξαγθάθεο πνπ ζηηο 18 Φιεβάξε θαηαδηθάζηεθε ζε 26 κήλεο θαη ν άιινο ν Θαλάζεο Μαθξήο πνπ πξηλ από ιίγν θαηξό θαηαδηθάζηεθε θη απηόο ηειεζίδηθα ζε 18 κήλεο. Καη ν Μαξαγθάθεο θαη ν Μαθξήο δελ αληηκεηώπηζαλ παζεηηθά ην όξγην αδηθίαο πνπ έγηλε ζε βάξνο ηνπο. Βιέπνληαο όηη ν ζηξαηόο ιίγε ζεκαζία δίλεη ζην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο πνπ ηνπο θαιύπηεη, πξάγκα πνπ νθείιεηαη ζη' όηη απηό ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο είλαη εμαηξεηηθά αλαηκηθό από αξηζκεηηθή άπνςε, αλαγθάζηεθαλ λα παίμνπλ ηελ δσή ηνπο θνξώλα-γξάκκαηα, πξνθεηκέλνπ νη καθξόρξνλεο θπιαθίζεηο ηνπο λα κελ πάλε ρακέλεο. Καη νη δύν θαηεβήθαλε επαλεηιεκκέλα ζε απεξγίεο πείλαο πνπ θξαηήζαλε πάλσ από δύν νιόθιεξνπο κήλεο ε θαζεκηά. Απνηέιεζκα ησλ απεξγηώλ θαη ηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο πξνο ηνπο απεξγνύο ήηαλ, λα δώζεη ε θπβέξλεζε ζηελ δεκνζηόηεηα έλα λνκνζρέδην, πνπ πξνβιέπεη

ελαιιαθηηθή ζεηεία γηα ηνπο αληηξξεζίεο. Πξόθεηηαη γηα έλα θαζηζηηθό λνκνζρέδην, πνπ ρώξηα όηη πξνβιέπεη 4 νιόθιεξα ρξόληα ζεηείαο γηα ηνπο αληηξξεζίεο, ζε ζηξαηησηηθέο ή ζηξαηησηηθνπνιηηηθέο εγθαηαζηάζεηο, όιεο ηηο αξκνδηόηεηεο γηα ηηο ζρεηηθέο απνθάζεηο ζε θάζε πεξίπησζε αληηξξεζία ηηο αλαζέηεη ζηνλ ζηξαηό. 'Δλα λνκνζρέδην πνπ θαη ν Μαξαγθάθεο θαη ν Μαθξήο θαη όιν ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο αληηξξεζίεο ζπκθσλνύλ όηη πξόθεηηαη γηα παγίδα. Αιιά αθόκε θαη απηό ην θαζηζηηθό λνκνζρέδην-παγίδα νη ζηξαηνθξάηεο δελ έρνπλ επηηξέςεη κέρξη ηώξα λα ζπδεηεζεί ζηελ Βνπιή. Παξάιιεια νη απηνθηνλίεο ζην ζηξαηό πιεζαίλνπλ, ελώ ν Θενθάλεο Μνπιάο πνπ πξνηίκεζε λα ζθνηώζεη παξά λα απηνθηνλήζεη, βξίζθεηαη θη απηόο ζηηο ζηξαηησηηθέο θπιαθέο θαηαδηθαζκέλνο ζε 24 ρξόληα θπιαθή. Σέινο, κηα αθόκε απόδεημε ηεο εκπάζεηαο θαη ηεο εκκνλήο ηεο εγεζίαο ηνπ ζηξαηνύ ζηελ εμόλησζε, όζσλ παιεύνπλ γηα ηα δηθαηώκαηά ηνπο, είλαη ε θαηαδίθε ζε θπιάθηζε ηεζζάξσλ ζηξαηησηηθώλ, επεηδή ζεβάζηεθαλ ηνπο λόκνπο θαη ηηο ζρεηηθέο δηαηάμεηο θαη έβγαιαλ ηνλ Λαδόπνπιν αθαηάιιειν γηα ζηξάηεπζε (Η 5). Οη ηέζζεξηο απηνί ζηξαηησηηθνί θαηαδηθάζηεθαλ κόλν θαη κόλν επεηδή δελ παξαλόκεζαλ ζηελ πεξίπησζε Λαδόπνπινπ. Βέβαηα απηνί πνπ κεηά ηελ επέκβαζε ηεο "Απξηαλήο" θαη ηνπ Υαξαιακπόπνπινπ έβγαιαλ ηνλ Λαδόπνπιν ηθαλό (Η 3), ζίγνπξα ζα έρνπλ πάξεη πξναγσγή. 'Δλα επράξηζην γεγνλόο πνπ έιαβε ρώξα πξηλ από ιίγεο κέξεο, είλαη ε απειεπζέξσζε ηεο Βαγγειηώο Βνγηαηδή θαη ηνπ Μάθε Μπνπθνπβάια, κεηά από δεθαηξηζήκηζε κήλεο πνπ ήηαλ ζηελ θπιαθή ζαλ ππόδηθνη. Δλλνείηαη όηη ε απειεπζέξσζε ηνπο ήηαλ απνηέιεζκα ελόο αξθεηά ζεκαληηθνύ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο πνπ θηλεηνπνίεζε όρη κόλν αλαξρηθνύο αιιά θαη ην Κ.Κ.Δ., ην Κ.Κ.Δ. εζσηεξηθνύ-Αλαλεσηηθή Αξηζηεξά, ηελ Δ.ΑΡ. , επηζηεκνληθνύο θαη επαγγεικαηηθνύο ζπιιόγνπο, δεκάξρνπο θιπ. Κηλεηνπνίεζε αθόκε θαη ηελ γπλαίθα ηνπ πξσζππνπξγνύ Μαξγαξίηα Παπαλδξένπ. Γπζηπρώο ε όιε θηλεηνπνίεζε είρε θαη ηα ηξσηά ηεο, κε πην ραξαθηεξηζηηθό ηελ ππεξβνιηθή πξνβνιή ηεο κεηξόηεηαο ηεο Βαγγειηώο. Τπεξβνιηθή πξνβνιή πνπ έθηαζε κέρξη θαη ηελ θπθινθνξία ζε ρηιηάδεο θνκκάηηα αθίζαο κε ην κσξό ηεο γπκλό, λα θνξάεη κόλν κηα πάλα, ιεο θαη ε αθίζα δηαθήκηδε πάλεο-βξαθάθηα. Παξάιιεια νη άιινη δύν αλαξρηθνί θξαηνύκελνη, ν Κιέαξρνο θαη ν Υξηζηόθνξνο, κπήθαλε ιίγν-πνιύ ζην πεξηζώξην θαη κόλν νη αλαξρηθνί δεηνύζαλ ηελ απειεπζέξσζή ηνπο ζηηο ζπγθεληξώζεηο ηνπο. ΢ε θακηά πεξίπησζε όκσο δελ ζάθηεθαλ, όπσο ζάθηεθε ν Γειεγηάλλεο, ν λεαξόο αλαξρηθόο πνπ εθηίεη 11 νιόθιεξα ρξόληα θπιαθή, κόλν θαη κόλν γηαηί βξέζεθε ζηελ θαηνρή ηνπ έλα από ηα ηέζζεξα κπηζηόιηα πνπ πήξαλε νη αλαξρηθνί από ηνπο κπζηηθνύο αζηπλνκηθνύο, πνπ αλαθαηεπόληνπζαλ ζην κπινθ ηνπο ζηελ πνξεία γηα ην Πνιπηερλείν πνπ έγηλε ζηηο 17 Ννέκβξε 1986. Ο Γειεγηάλλεο πιεξώλεη θη απηόο ηα ζπαζκέλα, εμαηηίαο ηνπ παζηαζκέλνπ έξσηα πνπ ηξέθνπλ νη 'Διιελεο δηθαζηέο γηα ηνπο αλαξρηθνύο. 'Δξσηα πνπ ηνλ πιεξώζακε θαη εγώ θαη ε ΢νθία θαη ηόζνη άιινη ζύληξνθνη, από ην 1978 σο ην 1981. Καη απηόλ, ηνλ Γειεγηάλλε, ηνλ ζάβνπλ θαη ηνλ θξύβνπλ νη αλαξρηθνί πνπ νξγάλσζαλ ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο 4, όπσο θξύβνπλ ηελ δηθή

καο ηζηνξία θαη ηελ ηζηνξία ηόζσλ αλαξρηθώλ θπιαθηζκέλσλ ηνπ παξειζόληνο. 'Δηζη νη αλαξρηθνί απηνί, νη νξγαλσηέο δει. ηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο, θαηαιήγνπλ εθ ησλ πξαγκάησλ λα ππεξαζπίδνληαη ην θαηαξξαθσκέλν θύξνο ηεο Διιεληθήο Γηθαηνζύλεο. Δίλαη πξάγκαηη ζιηβεξό λα βιέπεηο λα απνδίδνπλ ζηελ αλεμαξηεζία ηεο Γηθαηνζύλεο ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βαγγειηώο θαη ηνπ Μπνπθνπβάια, όηαλ δελ έρνπλ πεξάζεη νύηε δπν κήλεο από ηελ νπζηαζηηθή αζώσζε ηνπ δνινθόλνπ ηνπ Μηράιε Καιηεδά κπάηζνπ Μειίζηα. Ο Μειίζηαο θαηαδηθάζηεθε πξσηόδηθα ζε δπόκηζε ρξόληα θπιαθή. Γηα ηα κάηηα, βέβαηα, γηαηί ζην Δθεηείν ζα κεησζεί ε πνηλή ηνπ ώζηε λα γίλεη εμαγνξάζηκε, αλ δελ αζσσζεί ηειείσο. Σν όηη ηελ πνηλή απηήλ ηνπ ηελ έδσζαλ γηα ηα κάηηα, απνδεηθλύεηαη από ην όηη ηνπ αλαγλσξίζαλε αλαζηαιηηθό απνηέιεζκα ζηελ έθεζε θαη δελ ηνλ θιείζαλε νύηε κέξα ζηελ θπιαθή, κνινλόηη ν λόκνο απαγνξεύεη ξεηά θάηη ηέηνην γηα απνθάζεηο πνπ αθνξνύλ θαθνπξγήκαηα. Πάλησο, όπσο ήηαλ άιισζηε αλακελόκελν, κεηά ηελ απόθαζε ηνπ δηθαζηεξίνπ γηα ηνλ Μειίζηα γίλαλε ηα ζρεηηθά επεηζόδηα. Καηαιήθζεθε κάιηζηα θαη ην Πνιπηερλείν γηα δπν κέξεο. 'Οκσο απηνί πνπ ζπκκεηείραλ ζηα επεηζόδηα πεξίκελαλ πξώηα ηελ απόθαζε ηνπ δηθαζηεξίνπ γηα λα θηλεζνύλ, ελώ πξνεγνύκελα δελ θάλαλε ηίπνηα γηα λα εκπνδίζνπλ απηήλ ηελ απόθαζε. 'Οπσο δελ θάλνπλ ηίπνηα θαη ηώξα πνπ αλακέλεηαη ε εθδίθαζε ηεο έθεζεο. 'Δλα είλαη βέβαην: Ζ Γηθαηνζύλε πνπ αζώσζε ηνπο Βνγηαηδή-Μπνπθνπβάια είλαη ηόζν αλεμάξηεηε, ώζηε ν Μειίζηαο δελ πξόθεηηαη λα κπεη νύηε κέξα θπιαθή γηα ηελ δσή πνπ αθαίξεζε. Καη θάηη ηειεπηαίν πνπ πξέπεη λα αλαθεξζεί γηα ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηνπο 4, είλαη ε ζρέζε ηεο ΢νθίαο κ' απηό ην θίλεκα. Μηα ζρέζε πνπ απνδείρηεθε θαζνξηζηηθή, αιιά δπζηπρώο ζα θξπθηεί θη απηή, όπσο θξύβνληαη όια ηα ζνβαξά δεηήκαηα ζηελ Διιάδα. ΢ηελ ΢νθία, ινηπόλ, νθείιεηαη θαηά κεγάιν κέξνο ε ηδηαίηεξε πξνζνρή πνπ δόζεθε από ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ζηελ Βαγγειηώ. Μέρξη ηηο 18 Μάξηε ε Βαγγειηώ αληηκεησπηδόηαλ απ' όζνπο ηεο ζπκπαξαζηέθνληαλ, απιά ζαλ κηα θξαηνύκελε γηα πνιηηηθνύο ιόγνπο. 'Οκσο ζηηο 18 Μάξηε ε ΢νθία, κεηά από πξόζθιεζε πνπ ηεο έθαλε ην "Βηβιηνπσιείν ησλ Γπλαηθώλ", κίιεζε ζε κηα εθδήισζε πνπ έγηλε κέζα ζην βηβιηνπσιείν απηό θαη έβαιε ζέκα ζπκκεηνρήο ηνπ γπλαηθείνπ θηλήκαηνο ζηνλ αγώλα γηα ζπκπαξάζηαζε ζηνπο 4 θαη ηδηαίηεξα ζηελ Βαγγειηώ. Ζ εθδήισζε απηή είρε κεγάιε επηηπρία από πιεπξάο πξνζέιεπζεο θόζκνπ θαη κεηά ηελ εθδήισζε, κε πξνηξνπή ηεο ΢νθίαο, νξγαλώζεθε κηα "Γπλαηθεία Πξσηνβνπιία ΢πκπαξάζηαζεο ζηελ Βαγγειηώ Βνγηαηδή". Οη δξαζηεξηόηεηεο απηήο ηεο νκάδαο θαηάθεξαλ λα θηλήζνπλ ην ελδηαθέξνλ θαη ησλ θεκηληζηξηώλ θη έηζη έζπαζε ε απνκόλσζε ηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο κόλν ζε αλαξρηθνύο θαη ζ' απηνύο πνπ θηλνύληαη γύξσ από ηνπο αξηζηεξηζηέο ηεο "Δπηηξνπήο γηα ηα Πνιηηηθά θαη Κνηλσληθά Γηθαηώκαηα". Δμαηηίαο απηώλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ε Βαγγειηώ αλαδείρηεθε ζε θπξίαξρν αληηθείκελν ελδηαθέξνληνο ηνπ θηλήκαηνο ζπκπαξάζηαζεο θαη, όηαλ αξγόηεξα ε εθεκεξίδα "Πξώηε" ρξεζηκνπνίεζε ην παηδί ηεο γηα λα αγγίμεη ηα θηιάλζξσπα αηζζήκαηα ησλ αλαγλσζηώλ ηεο, ην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο εμειίρηεθε ζε ρηνλνζηηβάδα πνπ έθεξε ηα γλσζηά

απνηειέζκαηα. Λίγν δηάζηεκα ε ΢νθία κπόξεζε λα ζπκκεηάζρεη ζηηο δξαζηεξηόηεηεο απηήο ηεο πξσηνβνπιίαο, γηαηί, σο ζπλήζσο, ηα νξγαλσκέλα θπθιώκαηα πνπ ιπκαίλνληαη ηνπο ρώξνπο ησλ θεκηληζηξηώλ, όπσο θαη θάζε άιιν πνιηηηθνθνηλσληθό ρώξν, θαηάθεξαλ λα ηελ εθδηώμνπλ. Παξ' όια απηά είρε ήδε πξνιάβεη θαη είρε γίλεη ην κεγάιν άικα πνπ έδσζε ζην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο ηελ ζσζηή θαηεύζπλζε. Απ' ό, ηη θαίλεηαη, θάηη μέξεη ην θξάηνο πνπ εκέλα θαη ηελ ΢νθία καο αληηκεησπίδεη κε ηέηνηα εκπάζεηα θαη εθδηθεηηθόηεηα. Κη αο έξζνπκε ηώξα θαη ζηελ δηθή κνπ, πξνζσπηθή ηζηνξία, πνπ ηελ άθεζα ηειεπηαία, γηαηί από ηελ κηα κεξηά κε πνλάεη λα κηιάσ γη' απηά πνπ ηξαβάσ, επεηδή δελ έρνπλ ηέινο, θαη από ηελ άιιε ζέισ λα πξνεηνηκάδνπλ γηα ηνλ ηξίην επίινγν, αλ πνηέ γξαθηεί. To 1988, ινηπόλ, ππήξμε γηα κέλα κηα από ηηο ρεηξόηεξεο ρξνληέο ηεο δσήο κνπ. Κη απηό γηαηί θαη ηα ρξόληα πξνβιήκαηα, κε θπξίαξρν ην πξόβιεκα ηνπ ζηξαηνύ, εληαζήθαλε εμαηξεηηθά, θαη πξνζηεζήθαλε θη άιια ην ίδην ή θαη πεξηζζόηεξν ζνβαξά, όπσο είλαη ηα πξνβιήκαηα πγείαο. Καη γηα λα πάξνπκε ηα πξάγκαηα κε ηε ζεηξά, ζηηο 9 ηνπ Μάε κνπ ήξζε ραξηί λα παξνπζηαζηώ ζην 401 Γ.΢.Ν. κέρξη ηηο 15 ηνπ κήλα. Σελ ίδηα κέξα ε κάλα κνπ έθαλε κηα ηαηξηθή εμέηαζε πνπ εθ πξώηεο όςεσο έδεημε αλεζπρεηηθά απνηειέζκαηα. ΢ηηο 13 ηνπ Μάε πήγα ζην 401 καδί κε ηελ ΢νθία, ηνλ αδειθό κνπ, ηνλ θαιό καο θίιν, ηνλ γηαηξό θίιν ηνπ αδειθνύ κνπ θαη ηνλ Θόδσξν Μεγαιννηθνλόκνπ. Καη πάιη, σο ζπλήζσο, πέζακε ζ' νξγαλσκέλε πιεθηάλε γηα ηελ εμόλησζή κνπ. Πάιη "δελ είραλ έξζεη ηα ραξηηά κνπ" από ην ζηξαηνινγηθό γξαθείν ζηελ Δπηηξνπή, πάιη δελ καο δίλαλε βεβαίσζε όηη παξνπζηαζηήθακε θαλνληθά, θαη ζαλ λα κελ έθηαλαλ όια απηά, κηα επηινρίαο (κε ην όλνκα Αιεμάλδξα Δπηαμία) πνπ έθαλε ρξέε γξακκαηέα ηεο Δπηηξνπήο, άξρηζε λα νπξιηάδεη θαη λα σξύεηαη, όηαλ ε ΢νθία θαη ν αδειθόο κνπ ηεο δήηεζαλ λα παξνπζηαζηώ ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ, όπσο κνπ επέβαιιε ην ραξηί πνπ κνπ είραλε ζηείιεη. Μάιηζηα ζε θάπνηα θάζε άξπαμε ην ραξηί ηεο πξόζθιεζεο από ηα ρέξηα ηνπ αδειθνύ κνπ θαη πήγε λα ην ζθίζεη αιιά ν αδειθόο κνπ ηελ πξόιαβε. Σειηθά ν αδειθόο κνπ πήγε ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν θαη πήξε θαηλνύξγηα ραξηηά, ζε αληηθαηάζηαζε απηώλ πνπ "ραζήθαλε" θαζ' νδόλ πξνο ηελ Δπηηξνπή, θη έηζη πέξαζα απ' ηελ Δπηηξνπή. Απηή, όπσο αλακελόηαλ, κε παξέπεκςε πάιη ζηνλ ςπρίαηξν ηνπ 401, αγλνώληαο ηηο δηακαξηπξίεο κνπ πνπ έθηαλαλ κέρξη λα ηνπο θσλάδσ όηη είλαη γνπξνύληα θαη δνινθόλνη. Ο ςπρίαηξνο θξόληηζαλ λα είλαη ν γλσζηόο από ηελ ππόζεζε Λαδόπνπινπ Σαξαζίδεο. Απηόο ρσξίο λα κε εμεηάζεη θαζόινπ θαη ρσξίο λα θνηηάμεη θαλέλα από ηα ηαηξηθά πηζηνπνηεηηθά πνπ ηνπ πξνζθνκίζηεθαλ, ρσξίο θαλ λα επηηξέςεη ζηνλ ςπρίαηξν Θόδσξν Μεγαιννηθνλόκνπ πνπ κε παξαθνινπζεί ηόζα ρξόληα, λα ηνπ κηιήζεη, έδσζε εληνιή λα κε θιείζνπλ ζηελ ςπρηαηξηθή θιηληθή ηνπ 401. Δλλνείηαη όηη ε Δπηηξνπή ζπκθώλεζε κε ηνλ Σαξαζίδε θαη δήηεζε από ηνλ αδειθό κνπ λα κε νδεγήζεη ζην άληξν απηό εμόλησζεο ησλ ζηξαηεπζίκσλ πνπ δελ κπνξνύλ λα "ππεξεηήζνπλ". Σηο πξνζέζεηο ηεο επηηξνπήο κνπ ηηο αλαθνίλσζε ν αδειθόο κνπ ηελ ίδηα κέξα πνπ κνπ αλαθνίλσζε όηη ηα ηειηθά

απνηειέζκαηα από ηελ ηαηξηθή εμέηαζε ηεο κάλαο κνπ δείμαλε πσο ε κάλα κνπ είλαη πνιύ ζνβαξά άξξσζηε θαη πξέπεη λα θάλεη εγρείξεζε. Δγώ, βέβαηα, αξλήζεθα λα θιεηζηώ ζην 401 ρσξίο λα κνπ ην δεηήζεη θαλείο επίζεκα κε θάπνην ραξηί, θαη γηα άιινπο ιόγνπο θαη γηαηί ν αλεπίζεκνο εγθιεηζκόο κνπ ζην 401 ζα έδηλε ζηνπο επίδνμνπο δνινθόλνπο κνπ ην δηθαίσκα λα κε θξαηήζνπλ, όζν ήζειαλ, ζην 401, ρσξίο λα είκαη νπζηαζηηθά νύηε ζηξαηηώηεο νύηε πνιίηεο. Καη θάησ απ' απηήλ ηελ θαηάζηαζε λα βξίζθνκαη θαη ζηα ρέξηα ηνπ Σαξαζίδε θαη ηεο Δπηαμίαο. Βιέπνληαο ην αδηέμνδν θαηέιεμα ζ' έλαλ δηθεγόξν, ηνλ Ζιία Παπατσάλλνπ, ν νπνίνο κε δηαβεβαίσζε όηη ζ' αλαιάβεη ηελ ππόζεζή κνπ θαη ζαλ πξώην βήκα ζα έζηειλε ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ έλα εμώδηθν. Καη ππήξραλ πνιιά λα θαηαγγείιεη κε ην εμώδηθν, γηαηί κεηαμύ ησλ ραξηηώλ πνπ έδσζε ην ζηξαηνινγηθό γξαθείν, θαη ζπγθεθξηκέλα ν ινραγόο Μάλνο, ζηνλ αδειθό κνπ, ήηαλ θαη θσηνηππία ηνπ θύιινπ κεηξώνπ κνπ, όπνπ αλαθεξόηαλ όηη ε Δπηηξνπή Απαιιαγώλ είρε ζπλεδξηάζεη ηνλ Φιεβάξε ηνπ 1988 ρσξίο λα καο θαιέζεη λα ηεο πξνζθνκίζνπκε ηα ζρεηηθά πηζηνπνηεηηθά, θαη άιιαμε ηελ λόκηκε δηαδηθαζία πνπ αθνινπζεί ηελ δηαδηθαζία ηνπ θξνπξαξρείνπ, δειαδή ηελ ιήςε απόθαζεο ρσξίο απηνπξόζσπε παξνπζία κνπ, ζε απηνπξόζσπε παξνπζία. Δκείο ηνλ Γεθέκβξε δελ μέξακε όηη ε Δπηηξνπή Απαιιαγώλ ήηαλ ππνρξεσκέλε λα απνθαζίζεη ρσξίο απηνπξόζσπε παξνπζία κνπ, δηαθνξεηηθά ζα θάλακε θαζαξία γηα ηηο θιήζεηο πνπ κνπ έζηειλαλ λα παξνπζηαζηώ απηνπξνζώπσο. Καη ζαλ λα κελ έθηαλε νύηε απηό, ζην θύιιν κεηξώνπ είραλε γξάςεη όηη κε θαιέζαλε λα παξνπζηαζηώ ζηελ Δπηηξνπή ζηηο 10 Μάξηε θαη εγώ δελ παξνπζηάζηεθα, θάηη πνπ ήηαλε νινθάλεξα ςέκα. Σν εμώδηθν, ινηπόλ, ζηάιζεθε κε θιεηήξα ζηελ Δπηηξνπή αιιά ε Δπηαμία αξλήζεθε λα ην παξαιάβεη, ιέγνληαο ζηνλ δηθαζηηθό θιεηήξα όηη δελ ππάξρεη Δπηηξνπή Απαιιαγώλ Αζελώλ. Ο θιεηήξαο, γηα λα θάλεη ηελ δνπιεηά ηνπ, αλαγθάζηεθε λα πάεη θαη δεύηεξε κέξα ζην 401 θαη λα θηάζεη κέρξη ηνλ δηνηθεηή ηνπ 401. Μόλν έηζη ε Δπηαμία αλαγθάζηεθε λα παξαιάβεη ην εμώδηθν. Σν επόκελν βήκα ησλ δησθηώλ κνπ ήηαλ λα κε θαιέζνπλ λα παξνπζηαζηώ ζηηο 11 Ηνύιε ζην Ρέζπκλν. Απηή ε αηζρξή θαη πξνθιεηηθά άδηθε ζπκπεξηθνξά ηεο ΢ηξαηνινγίαο κ' νδήγεζε λα θιεηζηώ ζην Γξνκνθατηεην Φπρηαηξείν, πνπ πεξηιακβάλεηαη θη απηό ζην Δζληθό ΢ύζηεκα Τγείαο (θξαηηθό λνζνθνκείν). Κιείζηεθα ζηηο 8 ηνπ Ηνύιε θαη κνπ δώζαλε εμηηήξην ζηηο 21, επεηδή ε αξξώζηηα κνπ παξνπζίαζε "αηειή ύθεζε". Ζ δηάγλσζε ηνπ ηκήκαηνο, όπνπ λνζειεύηεθα ήηαλ: "Φπρνπαζεηηθή δηαηαξαρή ηεο πξνζσπηθόηεηαο θαηαζιηπηηθή αληίδξαζε". Πξνηνύ λα πξνρσξήζσ ζηελ πεξηγξαθή ησλ ζπλζεθώλ λνζειείαο ζην Γξνκνθατηεην, ζέισ λ' αλαθεξζώ ζην πώο αληηκεησπίζηεθε ε ΢νθία, όηαλ πήγε ζην θξνπξαξρείν γηα λα ηνπο ελεκεξώζεη όηη αδπλαηώ λα παξνπζηαζηώ ζην ζηξαηόπεδν, επεηδή λνζειεύνκαη θαη κάιηζηα λνζειεύνκαη ζε θξαηηθό λνζνθνκείν. Ζ ΢νθία, ινηπόλ, έθαλε νιόθιεξε θαζαξία ζηελ γξακκαηεία ηνπ Γξνκνθατηείνπ, πξνθεηκέλνπ λα ηεο δώζνπλε βεβαίσζε λνζειείαο κέζα ζε κηα κέξα, γηαηί, όπσο ηζρπξηδόληνπζαλ νη γξαθεηνθξάηεο, γηα λα ζνπ βγάινπλ κηα βεβαίσζε θάλνπλ 15 κέξεο ην ιηγόηεξν. 'Οηαλ πήξε ηελ βεβαίσζε θαη ηελ πήγε ζην θξνπξαξρείν, όπσο

πξνβιέπεη ε ζρεηηθή δηαδηθαζία, νη ζηξαηνθξάηεο ηνπ θξνπξαξρείνπ αξλήζεθαλ λα ηελ παξαιάβνπλ παξαβηάδνληαο έηζη αλνηρηά ηνλ λόκν, θαη ηελ παξαπέκςαλε ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν. Καη εθεί αξλήζεθαλ λα παξαιάβνπλ ηελ βεβαίσζε θαη ηεο είπαλ λα ηνπο πάεη άιιε, κεηά από 10 κέξεο, ηνπιάρηζηνλ, λνζειείαο κνπ ζην λνζνθνκείν. Γελ καο έκελε, ινηπόλ, ηίπνηα άιιν παξά λα ηελ ζηείινπκε κε ζπζηεκέλε επηζηνιή. Αλ είρε ε ΢νθία δηθεγόξν καδί ηεο, δελ ζα ηελ αληηκεησπίδαλε κ' απηόλ ηνλ αηζρξό ηξόπν. Αιιά ν δηθεγόξνο καο θξόληηζε λα καο "πνπιήζεη" ηελ ηειεπηαία ζηηγκή, ιέγνληαο όηη ηελ εκέξα πνπ έπξεπε λα παξνπζηαζηώ, απηόο είρε δηθαζηήξην ζηελ Υαιθίδα. 'Οηαλ ηνπ είπα όηη ηνλ είρα πξνεηδνπνηήζεη, ηνπιάρηζηνλ έλα κήλα λσξίηεξα, όηη ζα ηνλ ρξεηαδόκνπλ απηήλ ηελ ζπγθεθξηκέλε κέξα, θαη όηη δελ είλαη ζσζηό απηό πνπ θάλεη, ην κόλν πνπ θαηάθεξα, ήηαλ λα κνπ θιείζεη ην ηειέθσλν. Σέινο πάλησλ, ζην Γξνκνθατηεην λνζειεύηεθα ζ' έλα πακπάιαην θηίξην ηνπ 19νπ αηώλα ή ησλ αξρώλ ηνπ 20νπ, ην νπνίν είρε αξρίζεη λα θαηαξξέεη. ΢ηνλ ζάιακν πνπ ήκνπλα ήηαλ άιια νρηώ θξεβάηηα, ζρεδόλ θνιιεκέλα ην έλα κε ην άιιν. Κνκνδίλα, ληνπιάπεο, θξεκάζηξεο θιπ. ήηαλ εληειώο αλύπαξθηα. Οη άλζξσπνη πνπ λνζειεύνληαλ εθεί, ήηαλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο εγθαηαιεηκκέλνη, όρη κόλν από ηνπο ζπγγελείο ηνπο, αιιά θαη από ηνλ ίδην ην Θεό αθόκε, ζα κπνξνύζακε λα πνύκε. Πνιινί δελ είραλ, όρη κόλν ξνύρα αλζξσπηλά λα θνξέζνπλε, αιιά νύηε ηζηγάξν λα θαπλίζνπλε. Κη όκσο πνιινί από απηνύο παίξλνπλε ζπληάμεηο, νη νπνίεο όκσο δελ θηάλνπλε πνηέ ζηα ρέξηα ηνπο, γηαηί είηε ηηο θξαηάλε νη ζπγγελείο ηνπο, είηε ηηο θξαηάεη ην ινγηζηήξην ηνπ ςπρηαηξείνπ. Σώξα ην ηί γίλνληαη απηά ηα ιεθηά, δελ ρξεηάδεηαη θηινζνθία γηα λα ην θαηαιάβεη θαλείο. Μάιηζηα εθείλεο ηηο κέξεο πνπ λνζειεπόκνπλα, απνθαιύθηεθε έλα ζθάλδαιν κε ην ςπρηαηξείν Υαλίσλ, όπνπ νη ππάιιεινη ηνπ ςπρηαηξείνπ είραλ θαηαρξαζηεί εθαηνκκύξηα δξαρκέο από ηα ρξήκαηα ησλ λνζειεπνκέλσλ. ΢' έλαλ λνζειεπόκελν όρη κόλν δελ αλαγλσξίδνπλ ην δηθαίσκα λα εηζπξάηηεη ηα ρξήκαηά ηνπ, αιιά θαη νπνηαδήπνηε δηακαξηπξία ηνπ αληηκεησπίδεηαη ζαλ ζύκπησκα θαη γη' απηό επηζύξεη, ζπλήζσο, από αύμεζε ησλ δόζεσλ ησλ θαξκάθσλ κέρξη πην βίαηεο θαηαζηαιηηθέο κεζόδνπο. Αιιά δελ είλαη κόλν ε έζραηε θηώρεηα ην πξόβιεκα ησλ εγθιείζησλ. Γεληθά αληηκεησπίδνληαη όρη ζαλ άλζξσπνη αιιά ζαλ ζηξαηηώηεο πνπ πξέπεη λα ππαθνύνπλ ζ' νπνηαδήπνηε δηαηαγή, ρσξίο δεύηεξε θνπβέληα. Κη ελώ νη δηαηαγέο είλαη πνιιέο θαη πξνέξρνληαη απ' νπνηνλδήπνηε ηνπ λνζειεπηηθνύ πξνζσπηθνύ πνπ ζέιεη λα ην παίμεη αθέληεο, θαη απηό γίλεηαη κέξα-λύρηα, ζηνπο έγθιεηζηνπο δελ δίλεηαη νύηε ε δπλαηόηεηα λα ηηο εθηεινύλ απηνζηηγκεί, γηαηί όιε ηελ εκέξα ηνπο θνξηώλνπλ κε δεθάδεο ράπηα ηνλ θαζέλα. 'Δηζη θαη ζηνπο έγθιεηζηνπο θαιιηεξγείηαη κόληκα ε ηδέα ηεο ελνρήο θαη νη λνζνθόκνη βξίζθνπλ επθαηξία λα ηνπο βάδνπλ ηηο θσλέο θαη λα ηνπο βξίδνπλ, όπνηε θάλνπλ θέθη. Σν κόλν πνπ δελ γίλεηαη ζ' απηνύο ηνπο ρώξνπο είλαη λνζειεία. Δηθνζηηέζζεξηο ώξεο ην 24σξν ην θηίξην ηξαληάδεηαη από ηηο αγξηνθσλάξεο ησλ λνζειεπηώλ, ελώ ε παξακνλή ζηα θξεβάηηα γηα ηνλ βξαδηλό ύπλν επηηξέπεηαη κόλν κέρξη ηηο 6 ην πξσί. Οη έγθιεηζηνη όκσο πνπ ππνρξεώλνληαη λα

θαηαλαιώλνπλ δεθάδεο βαξηά ςπρνθάξκαθα θαζεκεξηλά, όρη κόλν δελ κπνξνύλ λα ζεθώλνληαη από ηηο 6 ην πξσί, αιιά νύηε ηα πόδηα ηνπο δελ κπνξνύλ λα πάξνπλ. 'Οκσο νη θαζαξίζηξηεο πνπ έξρνληαη απηήλ ηελ ώξα, δελ ζεθώλνπλ αληηξξήζεηο. ΢πκπεξηθέξνληαη κε κεγαιύηεξν απηαξρηζκό θαη αιαδνλεία θαη από ζηξαηεγό θαη κε ηελ βνήζεηα ησλ λνζνθόκσλ βγάδνπλ θαθήλ θαθώο ηνπο λνζειεπόκελνπο από ηα θηίξηα θαη θιεηδώλνπλ ηηο πόξηεο. 'Δηζη θάζε πξσί βιέπεη θαλέλαο ην ζιηβεξό θαηλόκελν, αλζξώπηλα ξάθε λα θνηκνύληαη κέζα ζην θξύν πάλσ ζε παγθάθηα ή ζηα ρέξζα ρσξάθηα πνπ πεξηζηνηρίδνπλ ηα θηίξηα, ή λ' απνπαηνύλ ζ' νπνηαδήπνηε γσληά βξνπλ, γηαηί ε πξόζβαζε ζηηο ηνπαιέηεο ησλ θηηξίσλ απαγνξεύεηαη γηα ώξεο. 'Αζρεηα αλ ν ραξαθηεξηζκόο "ηνπαιέηεο" είλαη ηηκεηηθόο γη' απηνύο ηνπο απαίζηνπο θακπηλέδεο, πνπ ηνπο έρνπλ αθαηξέζεη ηηο πόξηεο θαη ππνρξεώλνπλ ηνπο λνζειεπόκελνπο λα θάλνπλ ηηο πην απόθξπθεο θπζηθέο ηνπο αλάγθεο κπξνζηά ζηα κάηηα όισλ. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηα κπάληα. Δλλνείηαη όηη νη λνζνθόκνη, νη θαζαξίζηξηεο θιπ., ζαλ αθεληηθά πνπ αηζζάλνληαη απέλαληη ζηνπο θπηνπνηεκέλνπο έγθιεηζηνπο, δελ θαηαδέρνληαη ηηο ηνπαιέηεο απηέο. Γηα ηνλ εαπηό ηνπο δηαηεξνύλ ηδηαίηεξε ηνπαιέηα πνπ είλαη θαλνληθή ηνπαιέηα. ΢ηελ ηνπαιέηα απηή απαγνξεύνπλ λα πεγαίλεη νπνηνζδήπνηε λνζειεπόκελνο. Δλλνείηαη, επίζεο, όηη νπνηαδήπνηε αληίξξεζε από κέξνπο λνζειεπόκελνπ αληηκεησπίδεηαη ζαλ ζύκπησκα κε ηηο γλσζηέο θαηαζηαιηηθέο κεζόδνπο. Δγώ έθαλα πέληε νιόθιεξεο κέξεο λα απνπαηήζσ εμαηηίαο απηήο ηεο θνβεξήο θαηάζηαζεο. 'Οζνλ αθνξά ηέινο ηνπο γηαηξνύο, ε παξνπζία ηνπο είλαη ζηελ θαιύηεξε πεξίπησζε δηαθνζκεηηθή. Απηνί δελ θαηαδέρνληαη νύηε ζηνπο ζαιάκνπο λα κπνύλε θαη λα δνύλε ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί. 'Δξρνληαη γηα δπν-ηξεηο ώξεο ηελ εκέξα, θάζνληαη ζηα γξαθεία ηνπο θαη ζπδεηάλε κεηαμύ ηνπο, ζπλήζσο γηα πξάγκαηα άζρεηα πξνο ην επάγγεικά ηνπο. ΢ηελ θαιύηεξε πεξίπησζε ζα δερηνύλ γηα νιηγόιεπηε ζπλνκηιία θαλέλαλ λνζειεπόκελν πνπ ζα ηνπο ηνλ ζηείινπλ νη λνζνθόκνη, ή θαλέλαλ πνπ είλαη ηδηαίηεξα επίκνλνο θαη ζέιεη λα ηνπο δεηήζεη κείσζε ή αύμεζε ησλ ραπηώλ ηνπ. Δλλνείηαη όηη ζηα αλάινγα αηηήκαηα ππόζρνληαη όηη ζα κεξηκλήζνπλ, ρσξίο όκσο πνηέ λα δίλνπλ ηηο θαηάιιειεο εληνιέο. Γηα ην ηί ζα γίλεη κ' απηόλ απνθαζίδνπλ νη λνζνθόκνη. Γεληθά γηα λα κπνξέζεη λα επηβηώζεη θαλείο ζαλ λνζειεπόκελνο κέζα ζ' απηήλ ηελ θξηθηή θαηάζηαζε, πξέπεη λα γίλεη ξάθνο. Καη ξάθε έρνπλ γίλεη ε πιεηνςεθία ησλ λνζειεπόκελσλ. 'Αλζξσπνη ξαθέλδπηνη, κε πεζκέλα ζρεδόλ όια ηνπο ηα δόληηα, ώζηε δύζθνια ηνπο θαηαιαβαίλεηο όηαλ ζνπ κηιάλε, πνπ ζπλήζσο δελ κπνξνύλ λα πεξπαηήζνπλ θαη απιά ζέξλνπλ ηα πόδηα ηνπο. Πνιιέο θνξέο ζθέθηεθα όηη είλαη θαιύηεξα λα είλαη θαλείο θπιαθηζκέλνο θαη ζηα ρέξηα ησλ δεζκνθπιάθσλ, παξά έγθιεηζηνο ζε δεκόζην ςπρηαηξείν θαη ζηα ρέξηα ησλ λνζνθόκσλ. 'Αζρεηα αλ νη λνζνθόκνη δελ είλαη απηνί πνπ έρνπλ ηελ θύξηα επζύλε γη' απηήλ ηελ θαηάζηαζε, γηαηί απηνί θηλνύληαη θαηά ην κεγαιύηεξν κέξνο κέζα ζηα πιαίζηα πνπ ηνπο θαζνξίδεη ε δηνίθεζε ηνπ λνζνθνκείνπ. Καη όηαλ ιέσ δηνίθεζε ελλνώ όρη ηόζν ηνπο γηαηξνύο όζν ην γξαθεηνθξαηηθό πξνζσπηθό. Υσξίο βέβαηα απηό λα ζεκαίλεη όηη νη γηαηξνί είλαη άκνηξνη επζπλώλ. Πώο λα κελ

θαηαινγίδεηο επζύλεο θαη ζηνπο γηαηξνύο, όηαλ ν κόλνο ιόγνο πνπ ηνπο θάλεη θαη θηλεηνπνηνύληαη θαηά θαηξνύο, είλαη νη απαηηήζεηο ηνπο γηα κεγαιύηεξνπο κηζζνύο; Καη λα θαληαζηεί θαλείο όηη παίξλνπλ από 110.000 δξρ. ην κήλα θαη πάλσ, ρώξηα ηηο εθεκεξίεο, γηα ειάρηζηεο ώξεο παξνπζίαο ηνπο ζην λνζνθνκείν. Παξνπζίαο δηαθνζκεηηθήο, όπσο είπα θαη πξνεγνύκελα. Τπάξρνπλ βέβαηα θαη θσηεηλέο εμαηξέζεηο, όπσο ν επηκειεηήο Α' Θόδσξνο Μεγαιννηθνλόκνπ. Απηόο έρεη αλαιάβεη ην ρεηξόηεξν ηκήκα ηνπ Γξνκνθατηείνπ, ην ηκήκα ησλ "βαξέσλ θαη ρξνλίσλ πεξηζηαηηθώλ", ην νπνίν πξνηνύ ην αλαιάβεη νηθεηνζειώο ν Θόδσξνο, ιεηηνπξγνύζε ρσξίο θαζόινπ γηαηξό. Ο Θόδσξνο όρη κόλν έρεη εμαηξεηηθέο ηθαλόηεηεο, επηζηεκνληθέο, ζπγγξαθηθέο, ζπλδηθαιηζηηθέο θ.ν.θ., αιιά έρεη αθηεξώζεη έλα κεγάιν κέξνο ηνπ ρξόλνπ ηνπ ζηελ λνζειεία ησλ αλαμηνπαζνύλησλ εγθιείζησλ. Απηόο, όρη κόλν βξίζθεηαη ζην λνζνθνκείν όιεο ηηο ώξεο πνπ πξνβιέπεη ην σξαξηό ηνπ, αιιά θαη πνιιέο ώξεο γηα ηηο νπνίεο δελ πιεξώλεηαη. Με πξόρεηξα κέζα νξγαλώλεη αθόκα θαη ςπραγσγηθέο εθδειώζεηο ζην ηκήκα ηνπ. Πνιιέο θνξέο έρσ αλαξσηεζεί πνπ βξίζθεη ηνλ θαηξό θαη θάλεη όια απηά ηα πξάγκαηα. Πξέπεη λα θνηκάηαη πνιύ ιίγεο ώξεο θη απηνί πνπ ηνλ βιέπνπλ ιηγόηεξν, πξέπεη λα είλαη ε νηθνγέλεηά ηνπ. Αο κελ λνκίδεη θαλείο, βέβαηα, όηη νη παξάγνληεο ηνπ λνζνθνκείνπ αλαγλσξίδνπλ θαη επηβξαβεύνπλ ηνλ αγώλα ηνπ. Αθξηβώο ην αληίζεην ζπκβαίλεη. Βξίζθνληαη δηαξθώο ζε ζύγθξνπζε καδί ηνπ, ζύγθξνπζε πνπ έρεη θηάζεη κέρξη θαη ζε κελύζεηο. Μεηά απ' όια απηά ζ' αλαξσηηέηαη θαλείο πώο άληεμα εγώ ζ' απηήλ ηελ θαηάζηαζε. 'Άληεμα γηαηί από ηελ κηα κεξηά ε όιε εκθάληζε θαη ζπκπεξηθνξά κνπ έθαλε ην λνζειεπηηθό πξνζσπηθό λα είλαη ζπγθξαηεκέλν απέλαληί κνπ, θαη από ηελ άιιε ζην ηκήκα κνπ βξήθα έλα γηαηξό πνπ είρε πάξεη κέξνο ζην θίλεκα ζπκπαξάζηαζεο, όηαλ εγώ θαη ε ΢νθία βξηζθόκαζηαλ ζηελ θπιαθή. Απηόο κνινλόηη ήηαλ αξθεηά θνβηζκέλνο, ζπλέβαιε ζηελ δεκηνπξγία θάπνηαο ηζνξξνπίαο κεηαμύ εκέλα θαη ησλ πην βάξβαξσλ κειώλ ηνπ λνζειεπηηθνύ πξνζσπηθνύ, όπσο κηα πξντζηακέλε πνπ κε είρε βάιεη ζην κάηη, γηαηί από ηελ πξώηε ζηηγκή πνπ κνπ δήηεζε λα ηεο πσ ηελ ηζηνξία ηεο δσήο κνπ, εγώ ηεο αξλήζεθα ππνζηεξίδνληαο όηη απηή ε ηζηνξία αθνξά κόλν ηνπο γηαηξνύο. Καηά η' άιια, σο ζπλήζσο, ε ΢νθία ήηαλ ν κόλνο επηζθέπηεο κνπ ζ' όιν απηό ην δηάζηεκα ηεο λνζειείαο κνπ. Δξρόηαλ θάζε κέξα πξσί-απόγεπκα θαη δελ έθεπγε παξά κόλν κεηά από επίκνλεο πηέζεηο κνπ. Πάλησο δελ θαηεγνξώ νύηε ηελ κάλα κνπ, νύηε ηνλ αδειθό κνπ, γηαηί απηνί εθείλε ηελ επνρή πεγαίλαλε θάζε κέξα ζην "Αιεμάλδξα", όπνπ ε κάλα κνπ ππνβαιιόηαλ ζε αθηηλνβνιίεο. Καη δελ έρεη θαη κεηαθνξηθό κέζν ν αδειθόο κνπ, άζε πνπ θαη νη δύν ηνπο κέλνπλ ζηελ άιιε πιεπξά ηνπ ιεθαλνπεδίνπ από απηήλ πνπ είλαη ην Γξνκνθατηεην. Kάπνπ είθνζη κέξεο κεηά ην εμηηήξηό κνπ από ην Γξνκνθατηεην θαηαθέξακε θαη πήξακε από ηελ γξαθεηνθξαηία ηνπ λνζνθνκείνπ ηελ βεβαίσζε, πνπ είρε δεηήζεη από ηελ ΢νθία ην ζηξαηνινγηθό γξαθείν. Σελ πήγε, ινηπόλ, ε ΢νθία ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν θαη πεξηκέλακε λα κε θαιέζνπλ ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ. Γελ μέξακε ηόηε όηη θαλνληθά, κεηά απ' όια απηά, ε ΢ηξαηνινγία έπξεπε λα δεηήζεη από

ηελ Δπηηξνπή ηελ ζπλεδξίαζή ηεο ρσξίο απηνπξόζσπε παξνπζία κνπ. Σν δηάζηεκα απηό ηεο αλακνλήο ππήξμε έλα από ηα πην επώδπλα ηεο δσήο κνπ. Κη απηό, όρη κόλν επεηδή έβιεπα όηη ε ΢ηξαηνινγία ιεηηνπξγνύζε απέλαληί κνπ κ' έλαλ ηξόπν πνπ πξνκήλπε θαθά μεκπεξδέκαηα αιιά, θπξίσο, γηαηί είρα παξάιιεια πξνζβιεζεί από κηα επίκνλε πξνζηαηίηηδα πνπ κε ηαιαηπώξεζε πέληε κήλεο πεξίπνπ. Πξνηνύ ηειεηώζεη ε ζεξαπεία, ν ζηξαηόο είρε πξνιάβεη λα κνπ δείμεη γηα κηα αθόκε θνξά ην απνηξόπαην πξόζσπό ηνπ. ΢ηα κέζα ΢επηεκβξίνπ κνπ ζηείιαλε θαηλνύξγηα πξόζθιεζε, όρη γηα ηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ, όπσο ήηαλ ππνρξεσκέλνη, αιιά γηα ηα Γηάλλελα. Καη κάιηζηα είραλ ην ζξάζνο λα κε ραξαθηεξίδνπλ αλππόηαθην. Σν λα δεηάλε λα ππεξεηήζεη έλαο άλζξσπνο, πνπ πξηλ δπν κήλεο λνζειεπόηαλ ζε δεκόζην ςπρηαηξείν θαη βγήθε κε δηάγλσζε "ςπρνπαζεηηθή δηαηαξαρή ηεο πξνζσπηθόηεηαο - θαηαζιηπηηθή αληίδξαζε", ρσξίο θαλ λα ηνλ εμεηάζεη πξνεγνύκελα ζηξαηησηηθόο ςπρίαηξνο, έδεηρλε νινθάλεξα όηη ζθνπόο ησλ ζηξαηνθξαηώλ θαη ηεο θπβέξλεζεο ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. πνπ ήηαλ πίζσ από απηνύο, παξέκελε ε ςπρνζσκαηηθή κνπ εμόλησζε. Καη όηη πξνθεηκέλνπ λα πεηύρνπλ απηόλ ηνλ ζθνπό δελ δίζηαδαλ λα παξαβηάδνπλ ηνπο ίδηνπο ηνπο ηνύο λόκνπο θαη ηηο εγθπθιίνπο. 'Αιισζηε ηελ ηειεπηαία θνξά πνπ είρε πάεη ε ΢νθία ζην αξκόδην ζηξαηνινγηθό γξαθείν, ν πξνζσπηθόο κνπ δηώθηεο ινραγόο Βαζίιεηνο Μάλνο, ν ίδηνο πνπ παιηόηεξα έπαηξλε ηειέθσλν θαη απεηινύζε ηελ κάλα κνπ θαη ηνλ αδειθό κνπ όηη ζα κε θιείζεη θπιαθή, αληηκεηώπηζε ηελ ΢νθία πβξηζηηθά θαη απεηιεηηθά, θαη ηεο δήισζε όηη ηηο λνζειείεο ηηο γξάθεη ζηα παιηά ηνπ ηα παπνύηζηα θαη όηη, ή ζα πήγαηλα λα "ππεξεηήζσ" ή ζα έζηειλε ηνπο κπάηζνπο λα κε θιείζνπλ θπιαθή. Πάλησο κέρξη ηώξα δελ έρεη θαηαθέξεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ απεηιή ηνπ, κνινλόηη ζηελ δηάξθεηα πξνρώξεζε θαη ζ' άιιεο παξαβηάζεηο ησλ λόκσλ, γηα ηηο νπνίεο ζα κηιήζσ παξαθάησ. Δγώ ηελ εκέξα πνπ κνπ δεηνύζαλ λα παξνπζηαζηώ, δειαδή ζηηο 19 ΢επηεκβξίνπ, λνζειεπόκνπλα ζε άιιν δεκόζην ςπρηαηξείν: ΢ην Γαθλί απηή ηε θνξά. Σα ζρεηηθά πηζηνπνηεηηθά ηα πήγε ζην θξνπξαξρείν ε ΢νθία καδί κε θαηλνύξγην δηθεγόξν, ηνλ Γεκήηξε Φίιε, θη έηζη ηα δέρηεθε ην θξνπξαξρείν. Μάιηζηα ν ίδηνο ν αξκόδηνο ηνπ θξνπξαξρείνπ "εμεπιάγε" γηα ηελ ηξνπή πνπ είραλ πάξεη ηα πξάγκαηα, θαη έθαλε ν ίδηνο αίηεζε πξνο ην ζηξαηνινγηθό γξαθείν, γηα λα πεξάζσ από ηελ Δπηηξνπή. 'Οκσο θη απηόο παξαβίαζε ηελ λόκηκε δηαδηθαζία, γηαηί δήηεζε λα παξνπζηαζηώ απηνπξνζώπσο ζηελ Δπηηξνπή θη όρη ε Δπηηξνπή λα ζπλεδξηάζεη ρσξίο απηνπξόζσπε παξνπζία κνπ. Αξγόηεξα ν δηθεγόξνο καο επηδόζεθε ζ' έλα καξαζώλην επηζθέςεσλ ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν θαη ζην ππνπξγείν Δζληθήο 'Ακπλαο, πξνθεηκέλνπ λα κάζεη γηαηί κε είραλ βγάιεη αλππόηαθην θαη γηαηί δελ κε ζηέιλαλε ζηελ Δπηηξνπή. Σν κόλν πνπ θαηάθεξε, ήηαλ λα ηνπ πνπλ όηη κε είραλε βγάιεη αλαδξνκηθά αλππόηαθην, γηαηί δελ είρα παξνπζηαζηεί ζηελ Σξίπνιε ζηηο 10 Απγνύζηνπ 1987, θαη όηη ζα κε μαλαθαινύζαλ ζηελ Δπηηξνπή Απαιιαγώλ. Σα ζρεηηθά ραξηηά ηνπ Φξνπξαξρείνπ Αζελώλ θαη ηνπ 401 Γ.΢.Ν. πνπ ηνπο πξνζθόκηζε γηα λα ηνπο απνδείμεη, όηη λόκηκα εμαηξέζεθα από ηελ πξόζθιεζε εθείλε ηελ επνρή, ηα γξάςαλε όινη ζηα παιηά ηνπο ηα παπνύηζηα. Σα

πξσηόηππα ησλ ραξηηώλ απηώλ (απηά ήηαλ θσηναληίγξαθα) ηα είραλε, δήζελ, ράζεη. Ζ πξνθιεηηθόηεηα κε ηελ νπνία θαηαπαηνύλ ηνπο λόκνπο ηνπο, ηνπο είρε θάλεη ηόζν αδίζηαθηνπο, ώζηε θηάζαλε λα ηζρπξηζηνύλ όηη ράζαλε κέρξη θαη ην βηβιίν πξσηνθόιινπ ηνπ ΢ηξαηνινγηθνύ Γξαθείνπ Αηηηθήο, καδί κε ηελ αίηεζε πνπ ζπλόδεπε ηα ραξηηά πνπ ηνπο είρακε ππνβάιεη. Ζ γεινηόηεηα ηεο θηελσδίαο ηνπο ζην απόγεηό ηεο. Πξάγκαηη κε μαλαθαιέζαλε ζηελ Δπηηξνπή ζηέιλνληάο κνπ ραξηί, γηα λα παξνπζηαζηώ εληόο πέληε εκεξώλ από ηελ εκέξα πνπ κνπ ζηείιαλε ην ραξηί. Ο δηθεγόξνο είρε πξνεγνύκελα αξλεζεί λα παξαιάβεη ην ίδην απηό ραξηί δηεθδηθώληαο κεγαιύηεξε πξνζεζκία, όπσο ηζρύεη γηα όινπο ηνπο ζηξαηεύζηκνπο πνπ πξνζθαινύλ ζηελ Δπηηξνπή (ηνπο δίλνπλ πάληα πξνζεζκία έλα κήλα). Απηνί όρη κόλν δελ κνπ δώζαλε ηελ ζσζηή πξνζεζκία, γηαηί μέξαλε εθ ησλ πξνηέξσλ ηελ απόθαζε ηεο Δπηηξνπήο, πνπ ζα ήηαλ λα παξνπζηαζηώ ζε ζηξαηόπεδν (θαη ε εκεξνκελία παξνπζηάζεσο ηεο θαηλνύξγηαο θιάζεο ήηαλ πέληε κέξεο κεηά ηελ ιήμε ηεο πξνζεζκίαο λα παξνπζηαζηώ ζηελ Δπηηξνπή), αιιά θαη λνζεύζαλε ην ζρεηηθό έληππν ηεο πξόζθιεζεο, κεηαηξέπνληαο ηελ κε απηνπξόζσπε παξνπζία κνπ ζε απηνπξόζσπε. Σειηθά ηα πξάγκαηα εμειηρηήθαλε, όπσο ηα είραλε νξγαλώζεη νη δηώθηεο κνπ. Παξνπζηάζηεθα ζηηο 9 Ννεκβξίνπ ζην 401 Γ.΢.Ν. ζπλνδεπόκελνο από ην δηθεγόξν, ηελ ΢νθία θαη κηα θίιε καο θαη ε Δπηηξνπή κε παξέπεκςε ζηνλ ζηξαηησηηθό ςπρίαηξν πνπ "έηπρε" λα είλαη πάιη ν Σαξαζίδεο. 'Οκσο ν Σαξαζίδεο, ελ γλώζεη ηνπ αίζρνπο πνπ γίλεηαη ζε βάξνο κνπ, δελ ζέιεζε λ' αλαιάβεη άκεζα ηελ επζύλε γηα ηελ πξνεηνηκαδόκελε εμόλησζή κνπ, αιιά θαη νύηε θαη ζέιεζε λα ηα ραιάζεη ηειείσο κε ηνπο δηώθηεο κνπ. Γη' απηό θαη εθείλελ εηδηθά ηελ εκέξα θξόληηζε λα παξνπζηαζηεί ζην ηαηξείν ηνπ ηέζζεξηο ώξεο αξγόηεξα από ην θαλνληθό θαη λα εμεηάζεη κόλν εκέλα, δηώρλνληαο ηνπο άιινπο εθαηό θαη πιένλ θαληάξνπο ή ζηξαηεύζηκνπο πνπ ηνλ πεξίκελαλ γηα λα ηνπο εμεηάζεη. Με θξάηεζε κέζα ζην ηαηξείν ηνπ κέρξη λα θύγεη ε Δπηηξνπή, πνπ θαίλεηαη εθείλελ ηελ εκέξα απαξηηδόηαλ από ζπλέδξνπο πνπ δελ ειεγρόληνπζαλ απόιπηα, ώζηε λα κε βγάινπλ ηθαλό λα ππεξεηήζσ. Παξάιιεια, γηα λα θαζαξίζεη θάπσο ηελ ζέζε ηνπ, κεηά από 35ιεπηε εμέηαζε θαη αθνύ κειέηεζε όια ηα ζρεηηθά πηζηνπνηεηηθά, γλσκάηεπζε "παξαλντθνύ ηύπνπ ςπρνπαζνινγηθή εθδήισζε ζε κεζνξηαθή πξνζσπηθόηεηα, αθαηάιιεινο Η 5, άξζξν 132". Σελ άιιε κέξα παξνπζηάζηεθα ζηελ Δπηηξνπή, ε νπνία απαξηηδόηαλε ηώξα από ζπλέδξνπο πνπ ήηαλε ζην θόιπν θαη ε νπνία ρσξίο λα δερηεί λα κειεηήζεη θαλέλα πξόζθαην πηζηνπνηεηηθό, νύηε λα αθνύζεη ηελ ΢νθία ή ηνλ δηθεγόξν πνπ κε ζπλόδεπαλ, κ' έδησμε κεηά δπν ιεπηά "εμέηαζε", ιέγνληαο ζ' απηνύο πνπ κε ζπλνδεύαλε όηη ηελ απόθαζε ζα ηελ κάζαηλαλ κεηά από 10 κέξεο από ην ζηξαηνινγηθό γξαθείν. Κάηη πνπ είρε μαλαγίλεη ζηηο 20 Μάε 1987 θαη γη' απηό ήμεξα όηη κε ζηέιλαλε λα "ππεξεηήζσ". Σνπιάρηζηνλ έθπγα από ηελ Δπηηξνπή κε ηελ εζηθή ηθαλνπνίεζε όηη, ζην δηάζηεκα ηεο δίιεπηεο παξακνλήο κνπ ζην γξαθείν ηεο, έθαλα ηνπο επίηξνπνπο λα παξαδερηνύλ πσο ακείβνληαη γηα λα κε εμνληώζνπλ. Σν κόλν πξάγκα πνπ έθαλα απηά ηα δπν ιεπηά ήηαλ λα ηνπο ξσηήζσ πόζα αξγύξηα πήξαλε γηα λα κε αλεβάζνπλ ζηνλ ζηαπξό.

O πξόεδξνο ηεο Δπηηξνπήο ΢ηκηηδήο κνπ απάληεζε μεξά όηη πήξαλε 30 αξγύξηα ν θαζέλαο θαη αθνύ ήηαλε ηξεηο, πήξαλε ζπλνιηθά ηξεηο θνξέο ην ηξηάληα, δει. 90 αξγύξηα. Μεηά ηελ έμνδό κνπ από ηελ Δπηηξνπή ε Δπηηξνπή έθπγε, παξόιν πνπ θαλνληθά έπξεπε λα εμεηάζεη άιινπο θακηά δεθαξηά θνπθαξάδεο πνπ κάιηζηα είραλ έξζεη λα εμεηαζηνύλ πξηλ από κέλα. O δηθεγόξνο ην κόλν πνπ θαηάθεξε ζ' απηήλ ηελ πεξίπησζε, ήηαλ λα πάξεη κηα βεβαίσζε όηη παξνπζηάζηεθα ζηελ Δπηηξνπή. Καη απηήλ ιεηςή, γηαηί ηα ζεκεία ηνπ εληύπνπ ηεο βεβαίσζεο, όπνπ έπξεπε λα αλαγξάθεηαη ε γλσκάηεπζε ηεο Δπηηξνπήο, ηα αθήζαλε θελά. Σέηνηα βεβαίσζε, πάλησο, παιηά αξληόληνπζαλ λα κνπ δώζνπλ κε ην έηζη ζέισ. Ούηε ζηηο 23 Γεθέκβξε 1987 καο δώζαλε, παξά ηελ επηκνλή ησλ ζπλνδώλ κνπ, νύηε ζηηο 13 Μάε πνπ πάιη ηνπο ην είρακε δεηήζεη. Δκείο, κεηά ηελ έμνδν από ηελ Δπηηξνπή πνπ πάιη κ' έβγαδε ηθαλό λα "ππεξεηήζσ", κνινλόηη ήηαλ ε ηξίηε θνξά πνπ ζηξαηησηηθόο ςπρίαηξνο ηνπ 401 είρε θάλεη εηζήγεζε λ' απαιιαγώ ζαλ αθαηάιιεινο, πάλσ ζηελ απειπηζία καο θαιέζακε γηα πξώηε θνξά κεηά ην 1982, νπόηε είρακε θαηαγγείιεη ηελ απαγόξεπζε εμόδνπ ηεο ΢νθίαο από ηελ Διιάδα, δεκνζηνγξάθν γηα λα θαηαγγείινπκε ηα όζα θνβεξά ζπκβαίλνπλ ζε βάξνο κνπ, όια απηά ηα ρξόληα. Καιέζακε ηνλ Γηώξγν Γηνπθάθε ηεο εθεκεξίδαο "Πξώηε", έλαλ δεκνζηνγξάθν πνπ ζπλεζίδεη λ' αζρνιείηαη κε ηνπο αλαξρηθνύο. Απηόο, αθνύ ήιζε ζην 401 κε η' απηνθίλεηό ηνπ, άθνπζε όιε ηελ ηζηνξία από κέλα θη από ηνλ δηθεγόξν, θξάηεζε ζεκεηώζεηο, πήξε καδί ηνπ θη όια ηα ζρεηηθά πηζηνπνηεηηθά θαη, πξάγκα πνπ έπξεπε λα ην πεξηκέλνπκε, ΓΔΝ ΓΖΜΟ΢ΗΔΤ΢Δ ΣΗΠΟΣΑ. Ζ απνζηώπεζε απηή ηεο ππόζεζήο κνπ απόδεημε όηη εκέλα θαη ηελ ΢νθία καο ζεσξεί ελνριεηηθνύο θη επηθίλδπλνπο, όρη κόλν ην θξάηνο, αιιά θαη ν Σύπνο, ε "ηέηαξηε εμνπζία" πνπ ην ζηεξίδεη. 'Οπσο ήηαλ αλακελόκελν, κεηά από δπν εξγάζηκεο κέξεο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηηο 15 Ννέκβξε κνπ ζηείιαλε κε ηελ αζηπλνκία ραξηί λα παξνπζηαζηώ ζε ζηξαηόπεδν ζην Υατδάξη από 15 σο 17 Ννέκβξε. Καη γηα λα θάλνπλ επίδεημε ηεο δύλακήο ηνπο, γξάςαλε πάλσ ζηελ πξόζθιεζε όηη ε Δπηηξνπή έθξηλε πσο πάζρσ από "παξαλντθνύ ηύπνπ ςπρνπαζνινγηθή εθδήισζε ζε κεζνξηαθή πξνζσπηθόηεηα" θαη όηη κε βάζε απηήλ ηελ θξίζε κ' επηιέμαλε γηα ηηο Γηαβηβάζεηο. Πώο κεηά λα κελ απηνθηνλνύλ νη θαληάξνη, όηαλ κεηά από λνζειείεο ζε δεκόζηα ςπρηαηξεία θαη κεηά από γλσκαηεύζεηο ζηξαηησηηθώλ ςπρηάηξσλ θαη επηηξνπώλ πνπ ηνπο βγάδνπλ παξαλντθνύο, ην ζηξαηνινγηθό γξαθείν ηνπο ζηέιλεη λα "ππεξεηήζνπλ", θαη κάιηζηα ζε ζηξαηησηηθά ζώκαηα πνπ απαηηείηαη θάπνηα εηδίθεπζε, όπσο είλαη νη Γηαβηβάζεηο; Σαπηόρξνλα κε ην δειηίν θαηαηάμεσο, ζηείιαλε ζην αζηπλνκηθό ηκήκα ηεο πεξηνρήο κνπ παξαγγειία λ' αξρίζεη αλαθξίζεηο γηα αλππνηαμία κνπ, ιόγσ κε θαηαηάμεώο κνπ ζηηο 10 Απγνύζηνπ 1987. Ζ αζηπλνκία, θαηά ηα θαηλόκελα, πήξε εληνιή λα κελ αξρίζεη ηηο αλαθξίζεηο πξηλ πεξάζεη ε πξνζεζκία λα θαηαηαρηώ ζην Υατδάξη. 'Ηζσο εάλ θαηαηαζζόκνπλα, λα κε πξνθπιαθίδαλε ζαλ αλππόηαθην θαη ηηο αλαθξίζεηο λα ηηο θάλαλε απ' επζείαο ζηξαηνθξάηεο θαη όρη κέζσ κπάηζσλ. Με ιίγα-ιόγηα νη ζπλσκόηεο, πνπ ηόζα ρξόληα εξσηνηξνπνύλ κε ηελ ηδέα ηεο λόκηκεο εμόλησζήο κνπ, ζεσξήζαλε όηη απηή ε ζηηγκή ήηαλ θαηάιιειε γηα λα πέζσ ζηα

ρέξηα ηνπο, πάζε ζπζία. Γελ ηνπο έθαλα ην ραηίξη. Σελ παξακνλή ηεο εθπλνήο ηεο πξνζεζκίαο κειεηώληαο ηνλ θαηλνύξγην ζηξαηνινγηθό λόκν αλαθάιπςα όηη: "'Οζνη θαηαδηθάδνληαη ακεηάθιεηα από νπνηνδήπνηε δηθαζηήξην ζε θαζαίξεζε ή ζε πνηλή πνπ γηα ηνπο ζηξαηησηηθνύο ζπλεπάγεηαη θαζαίξεζε, απαιιάζζνληαη από ηελ ππνρξέσζε ζηξάηεπζεο θαη εθ' όζνλ ππεξεηνύλ απνιύνληαη" ('Αξζξν 6, παξάγξαθνο 1, εδάθην β). 'Δκαζα επίζεο όηη ζύκθσλα κε ην άξζξν 7 ηνπ ΢ηξαηησηηθνύ Πνηληθνύ Κώδηθα: "Ζ πνηλή ηεο θαζείξμεσο, παξ' νηνπδήπνηε δηθαζηεξίνπ επηβαιινκέλε, ζπλεπηθέξεη πιελ ησλ ελ ησ θνηλώ δηθαίσ πξνβιεπνκέλσλ απνηειεζκάησλ θαη θαζαίξεζηλ" ('Αξζξν 7, παξάγξαθνο 2). Καη εγώ έρσ θαηαδηθαζηεί ακεηάθιεηα ζε 9 ρξόληα θάζεηξμε. Σελ άιιε κέξα, ινηπόλ, ν Φίιεο έζηεηιε δηθαζηηθό θιεηήξα ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν κε πξνζθπγή θαηά ηνπ δειηίνπ θαηαηάμεσο, γηαηί ζύκθσλα κε ηνλ ηζρύνληα ζηξαηνινγηθό λόκν έπξεπε λα έρσ απαιιαγεί από ηελ ππνρξέσζε ζηξάηεπζεο. Σελ ίδηα κέξα, 17 Ννέκβξε, ε Καηεξίλα Ηαηξνπνύινπ θαηέζεζε ζην ζηξαηνινγηθό γξαθείν αίηεζε απαιιαγήο κνπ γηα ηνπο ίδηνπο ιόγνπο θαη ηελ επόκελε κέξα ηνπο θαηέζεζε θαη ην ζρεηηθό έγγξαθν από ηνλ 'Αξεην Πάγν, πνπ πηζηνπνηεί όηη ε απόθαζε πνπ κε θαηαδίθαζε έρεη γίλεη ακεηάθιεηε. Καηέζεζε επίζεο θαη ην βηβιίν "Ζ ππόζεζε ηνπ Φίιηππα θαη ηεο ΢νθίαο Κπξίηζε", πνπ θη απηό πεξηέρεη ηελ απόθαζε, θαη όπσο είπε ε ίδηα ζηνλ Μάλν, απηή ην έρεη βγάιεη. Δλ ησ κεηαμύ ηελ ίδηα κέξα, 18 Ννέκβξε, νη κπάηζνη θέξαλε ζην ζπίηη πξόζθιεζε γηα παξνπζίαζε ζην αζηπλνκηθό ηκήκα εληόο 48 σξώλ. Ζ πξόζθιεζε είρε εκεξνκελία 15 Ννέκβξε θαη είρε βγεη ζην όλνκα Κσλζηαληίλνο Κπξίηζεο. Διπίδαλε όηη ζα καζήζσ, θαη όηαλ ζα πήγαηλα λα ηνπο πσ όηη ν παηέξαο κνπ είλαη 8 ρξόληα πεζακέλνο, λα κε πηάλαλε. Βέβαηα έληαικα ζύιιεςεο δελ ππήξρε αιιά απηνί δελ έρνπλ αλάγθε από εληάικαηα πξνθεηκέλνπ λα ζε θξαηήζνπλ. Σειηθά πήγε ε κάλα κνπ θαη απνθαιύθηεθε ε θνκπίλα. Σν κόλν πνπ θαηαθέξαλε, ήηαλ λα πάξνπλ θαηάζεζε από ηελ κάλα κνπ θαη κεηά από δπν-ηξεηο κέξεο από ηνλ αδειθό κνπ, πνπ ηνπο θαηέζεζε θαη επηθπξσκέλα αληίγξαθα ησλ εγγξάθσλ ηνπ θξνπξαξρείνπ θαη ηνπ 401, πνπ απνδεηθλύνπλ όηη όιε ε ηζηνξία ηεο αλππνηαμίαο είλαη κηα αθόκε θαθνζηεκέλε παγίδα ζε βάξνο κνπ. Παξάιιεια ν βνεζόο ηεο Καηεξίλαο, δηθεγόξνο θη απηόο, θαηέζεζε ηα ίδηα ραξηηά ζηνλ 4ν αλαθξηηή ηνπ ΢ηξαηνδηθείνπ Αζήλαο πνπ έρεη αλαιάβεη ηελ δίσμή κνπ γηα ηελ αλππόζηαηε αλππνηαμία. Καη ηώξα ινηπόλ βξίζθνκαη πάιη ζε θαηάζηαζε αλακνλήο, αθνύ ελ ησ κεηαμύ ν δηθεγόξνο Γεκήηξεο Φίιεο κ' έρεη θη απηόο "πνπιήζεη", παξόιν όηη έρεη πιεξσζεί αδξά κέρξη ηώξα, κε αθνξκή ην όηη "κπιέμακε ζηα πόδηα ηνπ" ηελ Καηεξίλα. Σν όηη ζην δήηεκα ηεο αλππνηαμίαο δελ θαηάθεξε λα κάζεη νύηε ην πνηόο αλαθξηηήο έρεη αλαιάβεη ηελ ππόζεζε, όπσο θαη ην όηη ηνλ λόκν πνπ κε απαιιάζζεη, ηνλ βξήθα εγώ θαη όρη απηόο, δελ ηνπ ιέλε ηίπνηα. Δίρε ηελ αμίσζε λα ελαπνζέζνπκε (καδί κε ηα ζρεηηθά πνζά, βέβαηα) όιεο ηηο ειπίδεο καο ζ' απηόλ, θη αο κελ έθαλε ηίπνηα. Σν όηη ηελ Καηεξίλα ηελ μέξνπκε από ην 1977 θαη είλαη θίιε καο δελ ηνπ ιέεη επίζεο ηίπνηα, όπσο δελ ηνπ ιέεη ην όηη ε Καηεξίλα έθαλε ελέξγεηεο γηα ηελ ππόζεζή καο πνπ δελ έθαλε απηόο. Μα ηί άλζξσπνη είλαη απηνί,

ηέινο πάλησλ, πνπ παίδνπλ ηόζν αλεύζπλα κε δεηήκαηα πνπ είλαη γηα ζέλα δεηήκαηα δσήο θαη ζαλάηνπ;