Tipovi Braka i Porodice Nada

UNIVERZITET NOVI SAD PRAVNI FAKULTET

Seminarski rad iz sociologije TEMA: Tipovi braka i porodice

Student: Trivunović Nadimirka 271-08

Mentor: Prof.dr Miloš Marjanović

Novi Sad, mart 2010.

Sadržaj Uvod...................................................................................................................................... 1. Porodica i brak kao istorijska društvena pojava................................................................ 1.1. Klanska porodica................................................................................................ 1.2. Patrijarhalni tip porodice.................................................................................... 2. Prve porodice i bračne zajednice-razvijanje braka............................................................ 2.1. Grupni brak......................................................................................................... 2.2. Poligamija........................................................................................................... 2.3. Monogamija........................................................................................................ 3. Porodica............................................................................................................................. 3.1. Pojam porodice.................................................................................................... 3.2. Funkcije porodice................................................................................................ 3.3. Biološka veza....................................................................................................... 3.4. Srodnička veza..................................................................................................... 3.5. Socijalna-psihološka veza.................................................................................... 3.6. Ekonomska veza................................................................................................... 4. Brak..................................................................................................................................... 5. Savremena porodica........................................................................................................... Zaključak............................................................................................................................... Literatura................................................................................................................................

Uvod

1 2 3 3 4 4 4 5 5 6 7 7 7 7 7 8 8 10 11

Dugo vremena porodica je u nauci, kao i popularnoj svesti tretirana kao nešto što je zauvek dato, nepromenljivo, savremeni i statičan entitet koji ima jednom zauvek dat identitet u socijalnom prostoru. Ove i slične predstave o porodici dolaze iz teorije o porodici koja je nasleđivala tradicionalne predrasude o porodici. Funkcionalizam, institucionalizam, a donekle i marksizam, daju predstavu o porodici kao o jednoj, u osnovi nepokretnoj monadi. Međutim, teorije koje o porodici proizilaze iz mikro perspektive su zaslužne za postepeno uklanjanje statične slike o porodici. Povezivanje unutrašnje porodične dinamike sa već postojećim insistiranjem na njenoj istorijskoj promenljivosti, stvorilo je krajem prošlog stoleća predstavu o porodici kao izvanredno osetljivoj, pokretljivoj, dinamičnoj, socijalnoj tvorevini i ukazalo na iluzornost društvenog mita o porodici kao “besmrtnoj” instituciji koja traje i koja će večno trajati. Porodica se pokazala kao jedno stalno kretanje u vremenu i prostoru, kroz ukršteno delovanje i veoma osetljiva na nove pozicije i izmene u svom unutrašnjem i spoljašnjem odnošenju. U poslednjih nekoliko decenija, Britanija i ostala zapadna društva doživeli su promene porodičnih obrazaca, što je za prethodne generacije bilo nezamislivo. Velika raznolikost porodičnih modela postala je svakodnevna crta našeg vremena. Ljudi danas verovatno manje stupaju u brak nego što je to ranije bio slučaj, a i kada se na to odluče, onda to najčešće čine u kasnijim godinama. ”Rekonstituisane porodice” obrazuju se kroz stupanje u novi brak ili kroz nove odnose u koje se onda uključuju i deca iz prethodnih brakova. Ukratko, svet porodice se veoma razlikuje od onog pre pedeset godina. I dok institucije porodice i braka još postoje i važne su za naš život, njihov se karakter dramatično promenio. Promene se nisu dogodile samo u porodici već su promenjena i očekivanja ljudi u njihovim odnosima sa drugim ljudima. U ovom istraživanju bavićemo se tipovima porodice i braka. Porodica se u savremenom društvu ne javlja kao jedinstvena kategorija. Tu postoje varijacije između porodičnih odnosa i porodice. Neki tipovi i oblici porodice izumiru dok su drugi u procesu nastajanja. Tipove porodičnih odnosa možemo svesti na dva osnovna tipa: → patrijarhalnu (autoritativnu) i → savremenu (demokratsku, egalitarnu, drugarsku) porodicu. Porodicu čini grupa osoba koje su direktno srodnički povezane, pri čemu odrasli članovi preuzimaju odgovornost za brigu o deci. Taj proces počinje brakom, koji se sklapa između dve osobe suprotnog pola a kada oni dobiju (usvoje) prvo dete prerastaju u porodicu.

1. Porodica i brak kao istorijska društvena pojava Smatra se da porodica kao istorijska društvena pojava je najstarija parcijalna, primarna društvena grupa. Za istorijski razvoj ljudskog društva je postajao promiskuitet kao

prelaz između životinjskih polnih procesa i tih procesa kod vrste ljudi koja je tek nastajala( Dr Dragan Subotić: “Sociologija” , Beograd, 2005. str. 190-197)

Kod ove faze je karakteristično da su polni odnosi bili neregulisani, a u društvu nije bilo zabrane u pogledu “bračnih” veza između članova horde, međutim vremenom je došlo do spoznaja da novorođenče koji je rezultat polnih odnosa između članova porodice (mama-sin, tata-kćer, brat-sestra), dovodi do fizičkih, psihičkih ili psiho-fizičkih poremećaja novorođenčadi. Najverovatnije je to bio prvi korak prema razvoju porodice koji se osniva na krvno-srodničkim odnosima, i gde je postala zabrana polnih odnosa između roditelja i dece, ali su bili dozvoljeni među decom. Drugi korak je bilo zabrana polnih odnosa i između braće i sestara, i taj odnos se zove punalua. Iz ovih brakova se razvijala nacionalnost. Tako možemo da zaključimo da je porodica prošla nekoliko razvojnih faza: 1).porodica krvnog srodstva, 2). porodica punalua, 3). porodica parova, 4). monogamska porodica. Neke teorije o porodici polaze od toga da je porodica nastala kada su ekonomske funkcije prešle sa šre društvene grupe na porodicu (Mile Nenadić: “Sociološki itinere”, Beograd, 1999. str. 258-268) U ovim primitivnim porodičnim društvima je u centru pažnje zajednice nalazi se žena zbog razloga rađanja deteta. U njoj su poštovali majku od dece. Shvatanje u ranijim godinama je bilo da žena treba da se rano uda da bi imala šanse da više rađa jer je žena ta osoba koja treba da obezbedi reprodukciju i porodice i društva. Tako je njena osnovna uloga bila da rađa. Muškarac nije morao da stupi u brak prerano kao žene,jer njegova prokreacijska sposobnost ne opada sa godinama starosti kao što se to dešava kod žene.To su ti faktori koji su odgovorni za razliku u godinama između muškaraca i žena. Međutim u tim pitanjima je došlo do promena sa razlogom pada mortaliteta i povećanjem urbanizacije, što znači da željeni broj dece se ostvario putem manjeg broja rađanja, a pored toga se povećalo srednje trajanje života. Ove činjenice sa aspekta žene su bili značajni jer se ostvario broj dece, tako da nije morala da stupa u brak prerano, zatim u njenom životu ima prilike da uradi i nešto drugo osim rađanja dece.Ovo srednje trajanje života se promenila u zadnjih 50 godina, a samim tim i položaj žene. Istorijski oblici srodstva mogu da budu a).materijalne, odnosno potomstvo se određuje po materinskoj liniji, b).patrilinearno, tj, potomstvo se određuje po očevoj liniji, i c).bilateralno gde se potomstvo određuje i po majci i po ocu. Ima naučnika koji smatraju da ne postoji ni jedno univerzalno obeležje porodice koje bi bilo zajedničko svim njenim istorijskim oblicima, odnosno da nema nijedne funkcije koja pripisuje porodici a da takvu funkciju nije obavljala neka druga društvena grupa(Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str.214) .

1.1. Klanska porodica Klanska porodica je jedan od najstarijih oblika porodične organizacije koju i danas nalazimo kod nekih australijskih plemena. Klan je prepoznatljiv po zajedničkom imenu koje nose svi članovi klana. To znači da nijedan pripadnik klana nema svoje individualno ime. Ime pripada zajedničkom poretku od koga svi ostali potiču. Suštinu klana čine zajednička krv, zajednički život, zajednička duša i potomstvo. U klanu se potomstvo računalo po majci iako muškarci vladaju plemenom( Rajko Kulić: “Sociologija”, Beograd 1999. str.154-164.)

1.2. Patrijarhalni tip porodice Patrijarhalni tip porodice u njenom čistom obliku nalazimo kod Rimljana. Isti tip porodice nalazimo i na Dalekom istoku. Ovaj tip porodice najviše je podržavala hrišćanska religija, jer je ženu smatrala manje vrednom i “izvorom greha”. Opšte obeležje patrijarhalne porodice je što porodica počiva na privatnoj svojini u okviru koji dominira zemljišni posed. Postoji naglašena nejednakost između polova, utemeljna na ekonomskoj zavisnosti žene od muškarca. Svi odnosi u porodici ovog tipa utemeljeni su na dominaciji muškarca nad ženom i starijih nad mlađima. Otac raspolaže najvećim autoritetom u odnosu prema ženi i deci. U pogledu seksualne slobode, monogamska porodica muškarca stavlja u povoljniji položaj u odnosu na ženu, jer se vrednost traži samo od žene. Porodica je nosilac i čuvar moralnih pravila i tradicije. Najznačajniji oblici patrijarhalne porodice su: zadruga, inoksna poljoprivredna porodica, mešovita porodica, zanatlijska porodica(Rajko Kulić: “Sociologija”, Beograd 1999. str.154-164.)

2. Prve porodice i bračne zajednice-razvijanje braka Još do nedavno brak se nije zasnivao na slobodnom izboru, i dubljoj međusobnoj emotivnoj vezanosti budućih supružnika, već putem dogovora starešine porodice, pri čemu veliku ulogu su igrali imovinsko-materijalni interesi porodice. Osnovni cilj braka bio je kontiunitet porodične loze. Kod ove vrtse braka vlada formalna monogamija, vernost se

zahteva samo od žene, dok muškarac ima veće seksualne slobode i pre braka pa i u njemu. Velikog je značaja prenošenje tradicije, oblika ponašanja i mišljenja oni sačinjavaju glavne mehanizme socijalizacije. Pojedinac ne može opstati van porodice, i veoma su izražene njene ekonomske funkcije, jednako kao i porodična i srodnička solidarnost. Brak je imao različite istorijske oblike, kao što je grupni brak, poligamija, monogamija. 2.1. Grupni brak Grupni brak je kad jedna grupa žena stupa u bračne odnose sa jednom grupom muškaraca. Ovaj slučaj se često javljao u primitivnim društvima. Ovaj oblik obuhvata krvnosrodnički brak gde postoji zabrana polnih odnosa između roditelja i dece, zatim porodica punaluagde gde postoji zabrana između braća i sestara. Ove porodične institucije su kritikovane u XIX veku. Takve primere smo stvarno doživeli, naime najpoznatiji primer jesu SAD sredinom XIX veka, gde su se pratila verska razmišljenja John Humphrey Noyesa. Svi muški članovi zajednice su stupili u brak sa članovima ženskog pola iz zajednice i svi su bili roditelji deci iz zajednice. Ova “porodica” se prosirila na oko trista osoba, i posle trideset godina se raspala. Posle toga su se pojavile različite komunalne grupe, kao i grupe iz 1960-ih godina (hippy). Za njih je bilo karakteristično da su kolektivno odgovorale za odgajanje dece, a polni odnosi su bili slobodni u tim krugovima. Bračne zajednice i danas postoje, naprimer izraelski kibuci. Ova vrsta zajednice kolektivno brine o odgajanju dece, i svaki član zajednice se ponaša kao da je on jedini bračni član. Oni ni danas nisu prestali da prate njihove tradicije, međutim okrenuli su se prema novijim načinima života. 2.2. Poligamija Poligamija je oblik braka sa više partnera,koji ima dve varijante: a).poliginija je jedan muškarac u braku sa više žena i b). poliandrija je jedna žena u braku sa više muškarca. U poliginičnim društvenim grupama muškarci su imali više partnera, ali na to su imali prava samo privilegovani muškarci ( bogati, ugledni itd.). “Zajedničke” žene od muškarca su živele u društvenoj harmoniji, i od zavisnosti od njihove prirode, više puta su se izbijali konflikti među njima, glavni razlozi za to bili su ljubomora, ili takmičenje za prestiž. U poliandrijskim društvenim grupama se često javlja slučaj da biološki otac deteta nije poznat. U južno-Indijskim zajednicama u poliandrijskoj kulturi muževi nisu ni zainteresovani za to ko je biološki otac, već za oca označe jednog od muževa za vreme određenog rituala. Tako se čini da se poliandrija javljala samo u vrlo siromašnim društvenim grupama, gde su novorođene devojčice redovno ubijali.

2.3. Monogamija Monogamija je oblik braka savremenog civilizovanog društva, tj. brak u parovima između jednog mučkarca i jedne žene. U svetu postoji 565 društvenih grupa, a od toga je samo 20 posto živi u monogamiji. 3. Porodica Porodica je jedna od najznačajnijih, najkompleksinijih i najpoznatijih društvenih grupa i ujednom i kamen temeljac društva, ona je vrlo složena društvena grupa i primarna bio-psihosocijalna zajednica. Njena svojevrsnost ne ogleda se samo u posebnom mestu koje zauzima u okviru društvene strukture, već i po značaju koji ima za razvoj čovekove ličnosti.(Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.)

Najadekvatnija definicija bila bi za porodicu sledeća: „Porodica je osnovna društvena grupa, koja zavisno od istorijskog i društveno-ekonomskog razvitka okuplja lica vezana brakom i njihovim potomstvom, a eventualno još i širi ili uži krug krvnih i drugih srodnika, koji se udružuju radi zadovoljenja raznovrsnih bioloških potreba (zadovoljenje polnog nagona, rađanja i podizanje dece), ekonomskih potreba (proizvodnja, potrošnja, razmena), socijalnih (zaštita članove porodice), vaspitnih, emotovnih i drugih potreba”.(Dr Dragan Subotić: “Sociologija” , Beograd, 2005. str. 190-197)

Posle ove definicije trebamo dodati da pojam porodica kao društvena grupa širi se sklapanjem braka. Tipovi porodice koji još dan danas postoje su: totemski klan, patrijarhlana kućna zajednica, patrijarhalna porodica i induvidualna (konjugalna) porodica. Porodica se zasniva na vezi i brizi roditelja o njihovoj rođenoj ili usvojenoj deci, tako je povezana sa svim oblicima društvenog života i razvitka čovekove ličnosti. Teško je zamisliti kako bi ljudsko društvo moglo funkcionisati bez porodice, jer je ona neizbežan deo ljudskog društva, osnovna jedinica društvene organizacije i univerzalna društvena institucija. Ona je prva, najvažnija i najprisnija ljudska skupina. Između članova se uspostavljaju: trajne, emotivne, prisne, solidarne i svestrane veze, pa zbog toga, zatim i zbog višestrukih (bioloških, psihičkih i društvenih) funkcija, porodicu mnogi smatraju osnovnom ćelijom svakog društva svojevrsnim “društvom u malom ”. Između ostalog, porodica je oduvek bila škola poslušnosti i pripremala pre podanike nego slobodne i kritički orijentisane ličnosti. Vrlina discipline, solidarnosti, požrtvovanje, plemenitost i sl., koje bi trebalo da krase svaku “zdravu” porodicu, bile su vešto stavljene u funkciju služenja “opštem dobru” i “opštim interesima”( Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.) Nažalost one su oduvek bile nečiji interes, tj. služili su za nečije dobro, a to znači da su ove vrednosti iskorišćavane i zloupotrebljavane. Čak su i neke porodice koje nisu srodno vezane ali su bili povezane mestom stanovanja ili drugim razlozima, bile su upućene jedna na drugu i međusobno vezane. Specifičnost porodice je time da ona sociologiju svrstava u takozvane primarne društvene grupe. Primarne su jer su univerzalne i najvažnije su za formiranje društvene prirode i ideala pojedinaca. Porodica nastaje putem braka između muškarca i žene u kojem se rađaju deca. Brak je osnova porodice. Porodica je primarna grupa i intimna zajednica, a brak je društvena priznata veza između muškarca i žene. Svako društvo je zainteresovano da uređuje odnos muškarca i žene, jer iz tih odnosa se rađaju deca, bez kojih ne bi moglo opstati društvo. Kod nas sve češći je primer za industrijski tip porodice. To je mala takozvana nuklearna porodica, sastavljena od jezgra ili nukleusa, koga čine roditelji i njihova deca koji još nisu stupili u brak, odnosno članovi koji su uključeni u rad i proizvodnju izvan porodice. U teoriji u porodici bi trebalo da vlada sklad i poštovanje i duboke emotivne veze, mada u praksi to često nije tako. Nuklearna porodica je u glavnom dvogeneracijska, mada u savremenom društvu se često javlja trogeneracijski sastav porodice, koju sačinjavaju baba, deda, mama, tata i deca, čak se u nekim slučajevima javlja i četvrta generacija. U slučajevima kad više generacija živi pod istim krovom zajedno, između njih se često javljaju konflikti zbog različitih shvatanja i razmišljanja. Sa aspekta strukturalnog i funkcionalnog, normalna porodica bi bila potpuna porodica. Nepotpuna porodica bi bila ona gde su supružnici razvedeni. Sa strukturalnog aspekta porodica može da bude potpuna i kad se pojavi očuh ili maćeha, međutim ovako tretiranu činjenicu socio- antropološko stanovištvo ne priznaje. Sociolog Zagorka Golubović prema srodničkom sastavu razlikuje proširenu porodicu. Nuklearna porodica, tj. porodica koju sačinjava samo porodično jezgro, može imati različitu strukturu, u zavisnosti od toga: dali se sastoji od oba supružnika i dece- to je potpuna porodica, ili nedostaje jedan supružnik- roditelj je kada se javlja u obliku nepotpune porodice;

ili se sastoji samo od supružnika bez dece (što može biti mladi bračni par koji još nema dece ili bračni par koji nemože da ima decu; statistika u ovu grupu ubraja i one starije bračne parove koji imaju odraslu decu koja ne žive sa njima, što je sa sociološkog stanovišta pogrešna kategorizacija)(Dr Dragan Subotić: “Sociologija” , Beograd, 2005. str. 190-197) Proširenu porodicu sačinjava porodično jezgro prošireno bližim i daljim srodnicima u porodičnu grupu koja stanuje zajedno i živi kao jedna celina. Postoje različiti vidovi tog oblika porodice: bilo da oženjeni sin (ili sinovi) nastavlja da živi zajedno sa roditeljima, ili njihova udata kćerka; ili da se udružuje više porodica, najčešće su to oženjena braća; ili da uz porodično jezgro živi jedan roditelj (najčešće kao udovac- udovica) ili neki drugi rođak( Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.)

3.1 Pojam porodice Kako pojam tako i funkcije porodice je malo teže odrediti, jer se ona često poistovećuje sa a)brakom, b)srodstvom i c)domaćinstvom. Ove društvene grupe su jako bliske, ali u istovremenu su i jako različite. Srodstvo je istorijski promenljiva biološko-društvena povezanost ljudi. Između biološko i društveno bliskih srodnika osnovna funkcija je stvaranje polnih tabua, zatim međusobna prava, dužnost je onemogućiti vršenje polnih odnosa. Pored toga je važna činjenica međusobno potpomaganje i poštovanje. Domaćinstvo je socio-ekonomska zajednica ljudi, čiji pripadnici zajedno stanuju i privređuju. Domaćinstvo je specifičan izraz za ekonomske aspekte porodičnog života, pa je zbog toga teško razlikovati porodicu i domaćinstvo. Ako bi hteli ipak da nađemo razliku među njima, onda možemo reći da je domaćinstvo više veštačka kategorija, dok je porodica društvena grupa sa više kompleksnih funkcija i odnosa. Prema tome, porodica je specifična društvena grupa koja se istorijski menjala i razvijala i u kojoj u kojoj se prepliću biološki, društveno-ekonomski, i psihički činioci. U pojam porodice spadaju i grupe koje nisu obavezno osnovane na braku i krvno srodničkim vezama, već porodice kao što su: grupe vršnjaka, susedske grupe, verske zajednice, školska odeljenja i zajednica starijih. (Marko Mladenović:Uvod u sociologiju porodice, Beograd, 1969)

3.2. Funkcije porodice Porodica je posrednik između društva i pojedinaca, i specifična je u tome što zadovoljava više broj funkcija. To su takve funkcije i potrebe koje se mogu zadovoljiti isključivo unutar porodice, pre svega zbog dugotrajne bio-socijalne i psihičke nezrelosti i zavisnosti dece od roditelja, pa i zbog specifične potrebe odraslih, i tako se porodica može se može odrediti kao istorijski promenljiva primarna društvena grupa, čija su opšta obeležja: da je zasnovana na društveno sankcionisanim biološkim vezama ( hetero-seksualni odnosi, biološka reprodukcija, emocionalno-duhovna vezanost ); da je zasnovana na bio-socijalnim vezama i odnosima (srodnički odnosi i srodničke grupe, polni tabui, podela porodičnih uloga); da je zasnovano na socijalnim vezama (primarna socijalizacija, razvoj ličnosti, zadovoljenje različitih psiho-socijalnih potreba); da je zasnovana na ekonomskim vezama (proizvođačka-potrošačka zajednica). Iz toga sledi da su osnovne funkcije porodice biološke, bio-socijalne, socijalno-psihološke, i ekonomske(Marko Mladenović: “Uvod u sociologiju porodice ”, RAD, Beograd, 1969. str.11-17)

Porodica ima i zaštitnu funkciju članova, jer ona je u stanju da pruža raznovrsne zaštite članovima porodice, naime izdržavanje dece, zdravstvene zaštite, zatim ima funkciju i

socijalnog staranja, zbrinjavanja ostarelih i članovama porodice koji su naslonjeni na socijalne potrebe. 3.3. Biološka veza Osnovna obeležja porodice je biološki karakter, koji obuhvata odnose u kojima se prožimaju biološki, psihološki i društveni elementi, odnosno zadovoljenje polnog nagona i emotivnih potreba ljudi, rađanje i podizanje dece. Rađanje dece je vrsta reprodukcije, koji nije uvek vezan za porodicu, tj. deca se ili rađaju u porodici, ili porodica nastaje zbog rođenja deteta. 3.4. Srodnička veza Porodica je takvo okruženje gde se pojavljuje čitav niz srodničkih veza koji mogu biti: a) krvno srodstvo, b) tazbinsko srodstvo, c) adoptivno srodstvo, d) duhovno srodstvo. Najvažnije srodstvo je krvno srodstvo ( prirodno). Ono se zasniva rođenjem. Tazbinsko se stvara ženidbom ili udajom, adoptivno nastaje usvojenjem, a duhovno je kumstvo, pobratimstvo itd. 3.5. Socijalno-psihološka veza Socijalno-psihološke veze su takve porodične veze pod kojima se podrazumeva briga o podizanju deteta, vaspitanje i zaštita dece, i socijalno formiranje ličnosti, a to nije sve, jer pored ovih pojmova postoji čitav niz drugih emotivno-psiholoških potreba koji su vezani za zadovoljstva porodice. 3.6. Ekonomska veza Ekonomske funkcije porodice su se istorijski menjale, ali se sve do danas nisu izgubili. Ima više autora koji smatraju da je porodica nastala upravo onda kada su ekonomske funkcije sa šire društvene grupe prešle na porodicu. Savremena porodica od proizvođačko- potrošačke prerasla u potrošačku zajednicu, ona je još uvek u velikoj meri ekonomska jedinica društva.

4. Brak Brak je emotivno-polna i društvena veza, po pravilu trajne prirode, između lica suprotnih polova, koja može imati različite načine zasnivanja, naime običajni, crkveni, građanski, faktički. 1.Običajni je karakterističan za predcivilizacijska društva. 2.Crkveni brak nastaje u verničkim institucijama, pred crkvenim organima. 3.Građanski brak nastaje u modernim građanskim društvima, a sklapa se pred državnim organima. 4.Faktički je vrsta braka koji nije dokumentovan, mogli bi ga nazvati kao“divlji brak”, odnosno vanbračna zajednica. Faktički brak je u današnje vreme najzastupljeniji. I ako brak najčešće predstavlja osnovu za formiranje porodice, između njih postoje kako formalne tako i sadržinske razlike. Formalne razlike se odnose na veličinu i strukturu bračne grupe, a sadržinske na suštinsku stranu bračnih i porodičnih odnosa(Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.)

U braku se vrši proses polnog opštenja iz koga nastaju rađanja dece, ali brak sam po sebi na čini porodicu, već se to proširuje rađanjem dece. Razumno je da je brak sastavni deo porodice, ali se brak ne utapa, već ostaje jasno odvojena posebna društvena skupina. Rađanje dece predstavlja formiranje porodice, i među njima postoje formalne i sadržinske razlike.

Formalne se odnose na veličinu strukture bračne grupe, a sadržinske na suštinsku stranu bračnih i porodičnih odnosa. Supružnici dobijaju novu društvenu ulogu kad im se rode deca i kad u porodici postanu roditelji. Kako je za svako društvo roditeljska uloga veoma važna, tako je ona uvek i društveno uređena- moralno, običajno, pa i pravno. Preko ispunjenja ljubavi nastaje brak, tj. brakom čovek dokumentira ispunjenje ljubavi. Romantične ljubavi su sigurno postajale u starijoj porodici, mada se o njoj obično govori retorički naduvano. Danas je romantična ljubav, manje ili više naduvana, shvata se kao jedina zadovoljavajuća osnova braka, i bračnog života. Romantična ljubav je slobodan izbor, jer se bira žena ili muškarac, međutim ne bira se njihova rodbina. Tako je nova ključna implikacija: muškarac i žena nisu slobodni, nego jednako slobodni, i osećanje mora biti uzajamno. 5. Savremena porodica Ljudska porodica se može definisati kao jedna institucionalizovana biosocijalna grupa sastavljena od roditelja koje čine najmanje dvoje u braku i dece, oni su dužni da obezbeđuju i zadovolje neke uslove koje su: obezbeđenje socio-kulturnih uslova za rekreaciju, negu i socializaciju potomstva. Pored toga se smatra da savremena porodica ima sledeće funkcije: stvaranje i podizanje potomstva, zadovoljenje polnog nagona, zadovoljenje emotivnih i drugih potreba. Mada između pojedinih savremenih društava postoje velike razlike, za sve njih su karakteristične, intenzivne i značajne promene da one dovode u pitanje mesto i ulogu mnogih bitnih institucija, grupa i organizacija, među njima i porodice. To iziskuje i redefinisanje celokupne pojmove aparature i metodoloških pristupa da bi se te promene mogle pratiti i iskazati(Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.) Zato i kažemo da savremena porodica se sve više transformiše od patrijarhalne u demokratsku. Sve veća je ravnopravnost između njenih članova i emancipacija žena. Postoje različite kvalifikacije savremene porodice, naime postoji poljoprivredna, zanatlijska, industrijska i prelazni oblik između njih. Prema socijalnoj stratifikaciji porodica se deli na radničku, buržoasku i seljačku. Prema veličini članova, porodica se klasifikuje na nuklearnu, proširenu i veliku porodicu. U savremenoj porodici se pre svega misli na redukciju njenih funkcija, pa i unutargeneracijske i međugeneracijske sukobe, a pored toga i uticaj,tj porodice na druge društvene grupe, što dovodi do sve češćih rađanja izvan braka i porodice, pa i do sve nižeg nataliteta, sve masovnije razvode itd. U porodici nema promene bez promena u društvu i obrnuto, i to je najbolji pokazatelj da pojedinac u trenutku induvidualne krize ili problema se vraća porodici tražeći u njoj utehu i sigurnost. Bilo kako da je, porodica će uvek ostati privatno područje, bilo kako uticalo društvo na nju. Savremena porodica često postaje “ugovorna stranka” sa članovima porodice, jer sve češće članovi pređu u dogovornu grupu. Veliki broj pojedinaca doživljava porodicu kao pobežište i utočište, ali i kao teret i obavezu, pa se u tom protivrečuju, ako ne i u raskolu, formiraju i oni i porodica i društvo(Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.) Za današnje vreme karakterističnije su nepodpune i vanbračne porodice, pa porodice sa jednim detetom, zatim samačko domaćinstvo (najčešće se javlja u velikim gradovima), potencirajući usamljenost modernog čoveka. Porodica na našem “tržištu” se deli na dva tipa, na patrijarhalnu, pa nju kako prerasta u modernu porodicu. Patrijarhalna počiva na privatnoj svojini i agrarnom načinu proizvodnje,

sa čvrstom srodničkom strukturom. U patrijarhalnoj porodici se dominacija muškarca nad ženom i starijih nad mlađima smatraju podpuno prirodnim(Milan Tripković: “ Sociologija”, Novi Sad, 1998. str. 213.)

Zaključak Iako nam se čini da sve znamo o porodici, to je možda tako u praksi, ali njeno naučno proučavanje ni malo nije lako, tako će ostati još niz neraščišćenih pitanja i problema počevši od istorijskog razvoja preko njene strukture i funkcije do budućnosti. Često se čuje da će porodica nestati sa vremenom. Činjenica da su velike promene u braku i porodici u današnje vreme, ali možemo biti sigurni da porodica neće i ne može nestati, jer će ona uvek biti tu u nekom obliku. Mogli bi zaključiti da bez porodične podrške, ili bez harmonične atmosfere u porodici ni jedan pojedinac koji je član porodice ne može uspeti u njegovim ambicioznim planovima gledajući u budućnost, jer zdrava i potpuna porodica je ono što pruža zaštitu, utehu i podršku pojedincu u trenucima teškoće i problema, porodica je ono društvo što nas “gura” napred u teškim životnim putevima. Da ima više potpunih harmoničnih porodica, to bi delovalo i na društvo u celini sasvim drugačije, odnosno na pozitivniji način, i smanjio bi se broj konfliktnih osoba na svetu.

Literatura 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Anthony Giddeus: Sociologija, Budapest, 1997. Dr Dragan Subotić: Sociologija, Beograd, 2005. Dušan Došić: Demografija sa statistikom, Novi Sad, 1996. Majkl Volcer: Pordučja pravde, Beograd, 2000. Marko Mladenović: Uvod u sociologiju porodice, Beograd, 1969. Milan Mitrović i Sreten Petrović: Sociologija, Beograd, 2004. Mile Nenadić: Socioliški itiner, Beograd, 1999. Rajko Kuljić: Sociologija, Beograd, 1999.