Tipitaka: Suttasaar: Vol. 1 Digha Nikaya & Majjhima Nikaya (Hindi)
April 7, 2017 | Author: Singh1430 | Category: N/A
Short Description
Download Tipitaka: Suttasaar: Vol. 1 Digha Nikaya & Majjhima Nikaya (Hindi)...
Description
ivúy-sUcI suHsAr-1 BUimk A
dIGink Ay BAg - 1 1. bRµjAlsuØA . . . . . . . . . . . . . 1 2. sAm²YP lsuØA . . . . . . . . . . . . 2 3. Sýb§suØA . . . . . . . . . . . . . . 4 4. sofd»zsuØA . . . . . . . . . . . . . 7 5. kU xd®tsuØA . . . . . . . . . . . . . 9 6. mhAilsuØA . . . . . . . . . . . . . 11 7. jAilysuØA . . . . . . . . . . . . . 13 8. mhAsIhnAdsuØA . . . . . . . . . . . . 14 9. po§pAdsuØA . . . . . . . . . . . . . 15 10. suBsuØA. . . . . . . . . . . . . . 18 11. ke v¢suØA . . . . . . . . . . . . . 19 12. loihcsuØA . . . . . . . . . . . . 20 13. teivÀjsuØA . . . . . . . . . . . . 21
dIGink Ay BAg - 2 1. 2. 3. 4.
mhApdAnsuØA . . mhAindAnsuØA . . mhApirinbAnsuØA . mhAsudsnsuØA . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
24 27 29 34
5. jnvsBsuØA . . 6. mhAgoiv®dsuØA . . 7. mhAsmysuØA . . 8. sEk p²hsuØA . . 9. mhAsitp§AnsuØA . 10. pAyAisrAj²YsuØA
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
36 39 42 42 44 47
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
48 50 52 55 57 59 61 62 63 64 65
dIGink Ay BAg - 3 1. pAiTk suØA . . 2. wduýbirk suØA . 3. cEk vVØAsuØA . 4. Sg²YsuØA . . 5. sýpsAdnIysuØA 6. pAsAidk suØA . 7. lEKfsuØA . . 8. is½AlsuØA . . 9. SAxAnAixysuØA . 10. sMgIitsuØA . . 11. dsuØArsuØA . .
. . . . . . . . . . .
mVÀJmink Ay BAg - 1 1. mUlpiryAyvg ···································66 1. mUlpiryAysuØA . . . . . . . . . . . . 66 2. sbAsvsuØA. . . . . . . . . . . . . 67 3. DýmdAyAdsuØA . . . . . . . . . . . . 69 4. ByBervsuØA . . . . . . . . . . . . . 70 5. Sn½fsuØA . . . . . . . . . . . . . 72 6. SAk ±eysuØA . . . . . . . . . . . . 74 7. v¥TsuØA . . . . . . . . . . . . . . 74
8. s£leKsuØA . . . . . . . . . . . . . 76 9. sýmAidi§suØA . . . . . . . . . . . . 78 10. sitp§AnsuØA . . . . . . . . . . . . 80 2. sIhnAdvg······································83 1. cULsIhnAdsuØA . . . . . . . . . . . . 83 2. mhAsIhnAdsuØA . . . . . . . . . . . . 84 3. mhAduEKEK®DsuØA. . . . . . . . . . . 86 4. cULduEKEK®DsuØA. . . . . . . . . . . 87 5. SnumAnsuØA . . . . . . . . . . . . . 88 6. cetoiKlsuØA. . . . . . . . . . . . . 90 7. vnp¥TsuØA . . . . . . . . . . . . . 91 8. mDuipV»zk suØA. . . . . . . . . . . . 91 9. «eDAivtEk suØA. . . . . . . . . . . . 94 10. ivtEk s»XAnsuØA . . . . . . . . . . 95 3. Sopýmvg ······································97 1. k k cUpmsuØA . . . . . . . . . . . . 97 2. Slg¡OpmsuØA . . . . . . . . . . . . 98 3. výmIk suØA. . . . . . . . . . . . . 100 4. rTivnItsuØA . . . . . . . . . . . . 100 5. invApsuØA . . . . . . . . . . . . . 101 6. pAsrAissuØA . . . . . . . . . . . . 102 7. cULhV¥TpdopmsuØA . . . . . . . . . . 104 8. mhAhV¥TpdopmsuØA . . . . . . . . . . 106 9. mhAsAropmsuØA . . . . . . . . . . . 107 10. cULsAropmsuØA . . . . . . . . . . . 108 4. mhAymk vg···································109 1. cULgois½suØA. . . . . . . . . . . . 109
2. mhAgois½suØA . . . . . . . . . . . 109 3. mhAgopAlk suØA . . . . . . . . . . . 110 4. cULgopAlk suØA . . . . . . . . . . . 111 5. cULsck suØA . . . . . . . . . . . 112 6. mhAsck suØA . . . . . . . . . . . 114 7. cULt»hAs±ysuØA . . . . . . . . . . 116 8. mhAt»hAs±ysuØA . . . . . . . . . . 117 9. mhASspursuØA . . . . . . . . . . . 118 10. cULSspursuØA . . . . . . . . . . . 119 5. cULymk vg····································121 1. sAleyk suØA . . . . . . . . . . . . 121 2. ver²jk suØA . . . . . . . . . . . . 122 3. mhAved£lsuØA . . . . . . . . . . . . 122 4. cULved£lsuØA . . . . . . . . . . . . 123 5. cULDýmsmAdAnsuØA . . . . . . . . . . 123 6. mhADýmsmAdAnsuØA . . . . . . . . . . 124 7. vImMsk suØA . . . . . . . . . . . . 125 8. k osVýbysuØA. . . . . . . . . . . . 125 9. bRµinm®tink suØA . . . . . . . . . . 126 10. mArtÀjnIysuØA . . . . . . . . . . 128
mVÀJmink Ay BAg - 2 1. ghpitvg ·····································130 1. k ®drk suØA . . . . . . . . . . . . 130 2. S§k nAgrsuØA . . . . . . . . . . . 131 3. seKsuØA . . . . . . . . . . . . . 131 4. potilysuØA . . . . . . . . . . . . 132 5. jIvk suØA. . . . . . . . . . . . . 133
6. wpAilsuØA . . . . . . . . . . . . . 134 7. ku Eku rvitk suØ.A . . . . . . . . . . 135 8. SByrAjku mArsuØA . . . . . . . . . . 136 9. bhuvednIysuØA. . . . . . . . . . . . 137 10. Sp»fk suØA . . . . . . . . . . . 138 2. iBEKuvg······································139 1. Sýbli§k rAhulovAdsuØA . . . . . . . . 139 2. mhArAhulovAdsuØA. . . . . . . . . . . 139 3. cULmAluEysuØA . . . . . . . . . . . 140 4. mhAmAluEysuØA . . . . . . . . . . . 140 5. B¡AilsuØA . . . . . . . . . . . . . 141 6. lxuik k opmsuØA . . . . . . . . . . . 143 7. cAtumsuØA . . . . . . . . . . . . . 144 8. nLk pAnsuØA. . . . . . . . . . . . 144 9. goilyAinsuØA . . . . . . . . . . . . 145 10. k IxAigirsuØA . . . . . . . . . . . 145 3. pirbAjk vg··································147 1. teivÀjvCgoØAsuØA . . . . . . . . . . 147 2. SVgvCsuØA. . . . . . . . . . . . 147 3. mhAvCsuØA . . . . . . . . . . . . 148 4. dIGnKsuØA . . . . . . . . . . . . 149 5. mAgV»zysuØA . . . . . . . . . . . . 150 6. s®dk suØA. . . . . . . . . . . . . 151 7. mhAsku ludAiysuØA . . . . . . . . . . 152 8. smfmuV»zk suØA. . . . . . . . . . . 153 9. cULsku ludAiysuØA . . . . . . . . . . 154 10. veKnssuØA . . . . . . . . . . . . 155
4. rAjvg········································157 1. Gixk ArsuØA . . . . . . . . . . . . 157 2. r§pAlsuØA . . . . . . . . . . . . . 158 3. mGdevsuØA . . . . . . . . . . . . . 159 4. mDursuØA . . . . . . . . . . . . . 160 5. boiDrAjku mArsuØA . . . . . . . . . . 160 6. S½ilmAlsuØA. . . . . . . . . . . . 162 7. ipyjAitk suØA . . . . . . . . . . . 163 8. bAihitk suØA . . . . . . . . . . . . 164 9. DýmceitysuØA . . . . . . . . . . . 165 10. k »fk ¥TlsuØ.A . . . . . . . . . . 166 5. bRAµfvg ·····································167 1. bRµAyusuØA . . . . . . . . . . . . . 167 2. selsuØA. . . . . . . . . . . . . . 168 3. SslAynsuØA . . . . . . . . . . . 169 4. GoxmuKsuØA . . . . . . . . . . . . 170 5. c¸IsuØA . . . . . . . . . . . . . 171 6. asuk ArIsuØA . . . . . . . . . . . . 171 7. Dn²jAinsuØA . . . . . . . . . . . . 172 8. vAse§suØA . . . . . . . . . . . . . 173 9. suBsuØA. . . . . . . . . . . . . . 174 10. s½ArvsuØA . . . . . . . . . . . . 175
mVÀJmink Ay BAg - 3 1. devdhvg ······································176 1. devdhsuØA . . . . . . . . . . . . . 176 2. p²cØAysuØA . . . . . . . . . . . . 177 3. ik V®tsuØA . . . . . . . . . . . . . 178
4. sAmgAmsuØA . . . . . . . . . . . . 179 5. sunEKØAsuØA . . . . . . . . . . . . 180 6. SAne²jsFpAysuØA . . . . . . . . . . 181 7. gfk mog£lAnsuØA . . . . . . . . . . 182 8. gopk mog£lAnsuØA. . . . . . . . . . 183 9. mhApu»fmsuØA. . . . . . . . . . . . 184 10. cULpu»fmsuØA . . . . . . . . . . . 185 2. Snupdvg ·····································186 1. SnupdsuØA. . . . . . . . . . . . . 186 2. CVbsoDnsuØA . . . . . . . . . . . 187 3. sFpuirsDýmsuØA . . . . . . . . . . . 187 4. seivtbAseivtbsuØA . . . . . . . . . 188 5. bhuDAtuk suØA . . . . . . . . . . . . 189 6. qisigilsuØA . . . . . . . . . . . . 190 7. mhAcØAArIsk suØA . . . . . . . . . . 190 8. SAnApAnsitsuØA. . . . . . . . . . . 191 9. k AygtAsitsuØA . . . . . . . . . . . 192 10. s±ArppVØAsuØA. . . . . . . . . . . 193 3. su²Ytvg ·····································194 1. cULsu²YtsuØA . . . . . . . . . . . 194 2. mhAsu²YtsuØA . . . . . . . . . . . 194 3. SCirySButsuØA . . . . . . . . . . 195 4. bAku lsuØA . . . . . . . . . . . . . 196 5. d®tBUimsuØA . . . . . . . . . . . . 196 6. BUimjsuØA . . . . . . . . . . . . . 197 7. SnurÂsuØA . . . . . . . . . . . . 198 8. wpVEk lessuØA . . . . . . . . . . . 199 9. bAlpV»ztsuØA . . . . . . . . . . . 200
10. devdUtsuØA . . . . . . . . . . . . 201 4. ivB½vg ······································203 1. B¡ek rØAsuØA . . . . . . . . . . . . 203 2. SAn®dB¡ek rØAsuØA . . . . . . . . . . 203 3. mhAk cAnB¡ek rØAsuØ.A . . . . . . . . 203 4. lomsk i½yB¡ek rØAsuØA . . . . . . . . 204 5. cULk ýmivB½suØA . . . . . . . . . . 204 6. mhAk ýmivB½suØA . . . . . . . . . . 205 7. sLAytnivB½suØA . . . . . . . . . . 206 8. w¡esivB½suØA . . . . . . . . . . . 208 9. SrfivB½suØA . . . . . . . . . . . 208 10. DAtuivB½suØA . . . . . . . . . . . 209 11. scivB½suØA . . . . . . . . . . . 210 12. dVEKfAivB½suØA . . . . . . . . . . 211 5. sLAytnvg ···································212 1. SnATipV»zk ovAdsuØA . . . . . . . . . 212 2. CÚAovAdsuØA . . . . . . . . . . . . 212 3. pu»fovAdsuØA . . . . . . . . . . . . 214 4. n®dk ovAdsuØA . . . . . . . . . . . 214 5. cULrAhulovAdsuØA. . . . . . . . . . . 215 6. CCEk suØA. . . . . . . . . . . . . 215 7. mhAsLAytnsuØA. . . . . . . . . . . 217 8. ngriv®deysuØA . . . . . . . . . . . 218 9. ip»zpAtpAirsuiÂsuØA . . . . . . . . . 218 10. qV®ªyBAvnAsuØA . . . . . . . . . . 219
BUimk A suØAsAr m suØA ipxk ke suØAA k A sAr hÔ¦ BgvAn bu k IvAfI tIn ipxk A m surVöt hÔ ivny ipxk ,suØA ipxk tTA SiBDým ipxk ¦ivny ipxk m SiDk triBöuSA-iBöuifSA ke ila ivny k AivDAn hÔ, suØA ipxk m sAmA®y sADk A ke ila idye gye wpdeÕA k A sMgRh hÔ SÈr SiBDým ipxk m ivpÎynA sADnA m KUb pke hua sADk A ke ila gUìZ DmoQpdeÕ hÓ¦ buÂ-vAfI m suØA ipxk k AivÕeú mhØv hÔ EyAik sbse SiDk sAmgRI qsI ipxk m hÔ SÈr hr ik sIke ila wpyogI BI¦ ivpÎynA sADnA isKAte smy ivpÎynAcAyQ üI s¥ynArAyf goy®k AjI BI qsI ipxk ke wÂrf de-dek r DmQ smJAte hÓ¦ SiBDým ipxk smJne ke ila BI suØA ipxk k o jAnne k I jÁrt hotI hÔ jÔse Ct pr jAne ke ila sIìZI k I¦ sýyk sMbu k IvAfI k Aak -ak Õd sArgiBQt hotA hÔ¦ wsm se sAr ink AlnA Spne SApk o DoKA denA hÔ¦ St: ik sI BI pAXk ke mn m yh BAv k dAipnh jAgnA cAiha ik sAr k IbAt CAMx-CAMx k ryhAM áAtut k r dI gyI hÓ SÈr bAk I sb ku C in:sAr hÔ¦ yh suØAsAr suØAA k A sAr qs mAyne m hÔ ik suØA ipxk m jo ku C vifQt hÔ wsk A yh TUl Áp m Sivk l (ibnA SpnI Sor se ku C joìze-toìze) áAtutIk rf hÔ¦ qs sAr k I tulnA ws byAr se k I jA sk tI hÔ jo rMg-ibrMge, sugMiDt puÏpA ke bIc m se lAMG k r mA© wnk I sugMD Spne sAT hr le jAtI hÔ¦ yh suØAsAr BI BgvAn ke ic©-ivic©, invAQf k I gMD se suvAist wpdeÕA k A ak h£k A-sApircymA© hÔ¦ vtut: yh gRMT k oqQ nyI kí it nh hÔ¦ ivpÎynA ivÕoDn iv®yAs «ArA mUl Áp m áAk AiÕtsuØA ipxk ke hr gRMT ke sAT wsm sVýmilt suØAA k A sAr wnm idyA gyA hÔ¦ SAcAyQ üI s¥ynArAfjI goy®k A ke SAdeÕAnusAr
yh sAr qsila tÔyAr ik yA gyA TA ik sADk phle q®h pìZ k r iP r suØAA k o pìZ, to qsse suØA SÈr SiDk SCI trh smJ m SAne lgge¦ Sb SAcAyQüI s¥ynArAyfjI goy®k A ne yh wict smJA hÔ ik yid ye sBI suØAsAr vtM© putk ke Áp m áAk AiÕt k r idye jAyÙ to ak SitirEt lAB yh hogA ik sADk gf jnBAúA ke mAym se buÂ-vAfI k o xuk ìzA-xuk ìzAm hI nh, bV£k smgR Áp se BI sugmtApUvQk smJne lgge¦ SAcAyQüI ke qsI ctn ke P lvÁp yh kí it áAtut k I jA rhI hÔ¦ vtQmAn gRMT©y ke vl suØAipxk ke suØAA k A sAr hÓ jo ik pAXk A k I suivDA ke ila tIn BAgA m áAk AiÕt ho rhe hÓ¦ qske phle BAg m dIG avM mVÀJm ink AyA k A, dUsre m sMyuØA ink Ay k A SÈr tIsre m SMguØAr avM Ku¡k ink AyA k A smAveÕ hÔ¦ jb suØAsAr tÔyAr ik ye jA rhe Te, tb ivpÎynA ivÕoDn iv®yAs ke wÞx iv«An zAä. SMgrAj cÈDrI ne qnk A inÁpf k r qnm smuict suDAr ik ye Te¦ qske ila mÓ wnk A S¥yMt SABArI hUM¦ hm ivÎvAs hÔ ik qs kí it se ivpÎyI sADk A k o DmQ ke Snek SnjAne pöA k I jAnk ArI imlne ke SitirEt buÂ-vAfI k o mUl Áp m pìZne k I áAerfA BI imlegI¦ sBI sADk gf ke áAit mMgl BAvA siht, s. nA. xMzn
dIGink Ay BAg - 1 1. bRµjAlsuØA qs suØA k A SArMB rAjgh SÈr nAL®dA ke bIc ke rAte pr iBöu-sMG ke sAT BgvAn bu k I yA©A ke sAT hotA hÔ¦ suVFpy pirvRAjk SÈr wske iÕÏy bRµdØA m buÂ, DmQ SÈr sMG k olek r vAd-ivvAd cl rhA hÔ¦ ak qnk I ndA k rtA hÔ to dUsrA áAÕMsA¦ qs áAsMg k o lek r BgvAn iBöuSA k o smJAte hÓ ik yid k oqQ ¯yVEt buÂ, DmQ SÈr sMG k I ndA k re to wsse n to vÔr, n SsMtoú SÈr n icØA m k op k re¦ aesA k rne se SpnI hI hAin hotI hÔ¦ bV£k scAqQ k A ptA lgAnA cAiha ik jo ku C k hA jA rhA hÔ vh XIk hÔ yA nh¦ aese hI yid k oqQ ¯yVEt buÂ, DmQ SÈr sMG k I áAÕMsA k re to wsse n to SAnMidt, n áAsÚA SÈr n húoQ¥Pu £l honA cAiha¦ aesA k rne se SpnI hI hAin hotI hÔ¦ bV£k scAqQ k A ptA lgAnA cAiha ik jo ku C k hA jA rhA hÔ vh XIk hÔ yA nh¦ tduprAMt BgvAn yh smJAte hÓ ik SôAnI log tTAgt k I áAÕMsA Coxe yA bìze gÈf ÕIlA ke ila k rte hÓ jb ik wnk IáAÕMsA wn gUìZ DmoÜ ke ila k IjAnI cAiha ij®h ve vyM jAn k rSÈr sAöA¥k Ark ráAôðA ik yAk rte hÓ¦ qs áAsMg m ve Spne smy m áAcilt bAsX áAk Ar k I imÉyA DArfASA (dAÕQink mtA) pr áAk AÕ zAlte hÓ¦ qnm se ku C to SA¥mA SÈr lok ke SAid k oSÈr S®y qnke SMt k olek ráAcilt T¦ qnk ow®hAne kR mÕ: pUvAÜtk V£pk SÈr SprAMtk V£pk k I sMôA dI hÔ¦ pUvAÜtk V£pk DArfASA ke SMtgQt aesI mA®ytAaM btlAyI gyI hÓ jÔse SA¥mA SÈr lok in¥y hÓ, SA¥mA SÈr lok SMÕt: in¥y SÈr SMÕt: Sin¥y hÓ, lok SMtvAn STvA SnMt hÔ, SA¥mA SÈr lok ibnA k Arfw¥pÚA hote hÓ, 1. bRµjAlsuØA
1
q¥yAid¦ qn vAdA k o áAôðA k rne vAle log q®h yA to SpnI SDUrI icØA-smAiD ke bl pr STvA ke vltk oÜ ke SADAr pr áAôðA ik yAk rte hÓ¦ SprAMtk V£pk DArfASA ke SMtgQt aesI mA®ytAaM btlAqQ gqQ hÓ jÔse mrne ke bAd BI SA¥mA sMôI (STAQt, hoÕ vA£AI) bnI rhtI hÔ, mrne ke bAd SA¥mA S-sMôI (STAQt, ibnA hoÕ vA£AI) ho jAtI hÔ, mrne ke bAd SA¥mA n sMôI rhtI hÔ n S-sMôI, SA¥mA k A pUfQ wCed ho jAtA hÔ, q¥yAid¦ BgvAn ne pÏx ik yAhÔ ik imÉyA DArfASA k Apoúf k rnevAle ¯yVEt sdA qMiªy-öe© m bne rhte hÓ¦ qnk I ChA qMiªyA pr wnke ivúyA k A pÕQ hote rhne se ve vednASA k oSnuBv k rte rhte hÓ SÈr qn vednASA ke k Arf tíÏfA, tíÏfA ke k Arf SAsVEt, SAsVEt ke k Arf Bv, Bv ke k Arf j®m SÈr j®m ke k ArfbuìZApA, mí¥yu, Õok ,ivlAp, du:K, dÈmQny SÈr öoB k I SvTASA m se gujrte rhte hÓ¦ ye qMiªy-öe© se pre k I bAt nh jAnte¦ ke vl vhI ¯yVEt jo vednASA ke wdy-¯yy, SAvAd, duÏpirfAm SÈr qnke cMgul se bAhr ink lne ke wpAy k o áAôApUvQk yTABUt jAnte hÓ, invAQf-lAB k r imÉyA DArfASA se pre k I bAt k o jAn pAte hÓ¦ yhI k Arf hÔ ik nAnA áAk Ar ke vAd TAipt k rne vAle log vednASA k I yTABUt jAnk ArIn hone se hmeÕA qMiªy-öe© m bne rhne ke k ArftAlAb k I mCilyA ke smAn mAnA ak bíhÀjAl (bRµjAl) m P Ùse rhte hÓ¦
2. sAm²YP lsuØA ak smy BgvAn jIvk k omArBc ke SAmRvn m ak bìze iBöu-sMG ke sAT ivhAr k r rhe Te¦ w®h idnA mgD-nreÕ SjAtsØAu ne vhAM SAk r BgvAn se yh áAÎn ik yA ik jÔse iBÚA-iBÚA k lASA se log qsI jIvn m áA¥yö jIivk Ak mAk rSpne SAp k osuKI k rte hÓ, EyA qsI áAk ArüAm»y (STAQt, iBöu hone) k A P l BI áA¥yö P ldAyk btlAyA jA sk tA hÔ? yh sun k rBgvAn ne svQáATm rAjA se hI pUC ilyA ik yid k oqQ SApke áAjA-jn SpnI pu»y-pArmI bìZAne ke ila Gr se beGr ho pRvRijt ho jAyM to wnke áAit SApk I DArfA kÔ sI hogI? qs pr rAjA ne k hA ik hm wnk A SiBvAdn k rge, wnk I sevA k rge, wnk o SAsn dge¦ 2
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
yh sun k rBgvAn ne k hAik üAm»y k Ayh P lto áA¥yö huSA¦ prMtu qsse BI k hsuMdr SÈr wØAm sAMdíVÏxk (STAQt, SAMKo-deKe) P lhuSA k rte hÓ¦ tb BgvAn ne w®h ivtAr se smJAyA ik sMsAr m jb k BI k oqQ tTAgt w¥pÚA hotA hÔ tb vh SrhMt SvTA pr phuÙcA huSA, sýyk sýbuÂ, iv¬A SÈr SAcrf m sMpÚA, SCI git vAlA, lok A k A jAnk Ar, üeÏX, logA k o rAte pr lAne vAlA, devA SÈr mnuÏyA k A ÕAtA hok r Spne hI áAy¥nA se sAre lok A k AsAöA¥k Ark raese DmQ k AwpdeÕ detA hÔ jo SAid m k £yAfk ArI,my m k £yAfk ArItTA SMt m k £yAfk ArIhotA hÔ¦ aese DmQ k o sun k r k oqQ BI gíhpit üÂAvAn ho Gr-bAr ¥yAg k r pRvRijt ho jAtA hÔ SÈr wnke «ArA wpidÏx bRµcyQ k ApAln k rne m jux jAtA hÔ¦ qsm puÏx hone ke ila vh ÕIl pAln k rtA hÔ, qMiªyA k o vÕ m k rtA hÔ, míit SÈr sMáAôAn bnAye rKtA hÔ SÈr mA© cIvr tTA pzpAt se sMtuÏx rhtA hÔ¦ t¥pÎcAt vh ik sIinjQn TAn pr jA k rpAlTI mAr, ÕrIr k osIDA rK, muK ke qdQ-igdQ jAgÁk ho yAnAvVTt hone k A wpkR m k rtA hÔ SÈr aesA k rtA huSA Spne icØA se pAMcA nIvrfA k o dUr k r letA hÔ¦ yh nIvrf dUr hote hI wse Spne BItr wØAroØAr áAmod, áAIit, áAüVD SÈr suK k ISnuBUit hone lgtI hÔ¦ qske P lvÁp wsk A icØA smAiht hone lgtA hÔ¦ yh VTit SAne pr nAnA áAk Ar ke üAm»y-P l áAk x hone lgte hÓ jo pUvQ m k he ga üAm»y-P l se k h bìZ-cìZ k r hote hÓ¦ qs áAk Ar ümf áATm yAn se lek rctuTQ yAn k o,wØAroØAr, áAAðA k rqnm ivhAr k rne lgtA hÔ¦ qs SvTA pr phuÙc k rwsk AicØA intAMt ÕuÂ, inÏpAp, EleÕ-riht, mídu, mnorm SÈr inÎcl ho jAtA hÔ¦ tb yh iBÚA-iBÚA w¡eÎyA ke ila nvAne yoy ho jAtA hÔ ijsse qn yAnA se BI bìZ k rüAm»y-P lSnuBv m SAne lgte hÓ¦ icØA k o ôAn-dÕQn ke ila nvAne pr áAôApUvQk yh jAnk ArI hone lgtI hÔ ik cAr mhABUtA se bnA huSA yh ÕrIr pUrI trh Sin¥ytA se gRt hÔ, yh ivôAn wsse SAb hÔ¦ aese hI qse mnomy ÕrIr ke inmAQf, å iÂyA k I áAAVðA, id¯y üo©, pricØAôAn, pUvQj®mA k Imíit tTA áAAifyA k Iyuit SÈr w¥pAd k o jAnne ke ila BI nvAyA jA sk tA hÔ¦ prMtu jb qse SAsRvA 2. sAm²YP lsuØA
3
(icØA-mlA) ke öy ke ôAn ke ila nvAyA jAtA hÔ tb ümf yh áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ ik yh du:K hÔ, yh du:K k Asmudy hÔ, yh du:K k AinroD hÔ SÈr yh du:K k A inroD k rAne vAlA mAgQ hÔ¦ vh yh BI áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ ik ye SAsRv hÓ, yh SAsRvA k Asmudy hÔ, yh SAsRvA k AinroD hÔ SÈr yh SAsRvA k A inroD k rvAne vAlA mAgQ hÔ¦ qs áAk Ar jAnte-deKte wsk AicØA k AmAsRvA se BI muEt ho jAtA hÔ, BvAsRvA se BI, Siv¬AsRvA se BI¦ tb wse yh áA¥yö ôAn ho jAtA hÔ mÓ muEt ho gyA! mÓ muEt ho gyA!! vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ BgvAn ne k hA ik qsse bìZ k r SÈr k oqQ üAm»y-P l hotA nh hÔ¦
3. Sýb§suØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT k osl deÕ ke qCAnMgl bRAµfgRAm m ivhAr k rte Te¦ ws smy poEKrsAit nAm ke DnAZÒy bRAµf k o yh jAnne k I qCA huqQ ik wnke bAre m jo yh ¼yAit PÔ l rhI hÔ ik ve SrhMt, sýyk sýbuÂ, iv¬AcrfsMpÚA, SCI git vAle, lok A ke jAnk Ar, svQüeÏX, logA k orAh pr lAne vAle sAriT, devA SÈr mnuÏyA ke ÕAtA, bu BgvAn hÓ, q¥yAid yh k hAM tk shI hÔ¦ qs k AyQ ke ila poEKrsAit ne iv«ØAA m Spne smAn Sýb§ nAm ke Spne iÕÏy k o BejA¦ iÕÏy «ArA yh pUCe jAne pr ik muJe yh kÔ se mAlUm hogA ik BgvAn k I ¼yAit shI hÔ STvA nh, wsne btlAyA ik mM©A ke SnusAr mhApurúA ke bØAIs ÕrIr löf hote hÓ¦ yid ve Gr m rhte hÓ to ckR vtIQ rAjA bnte hÓ SÈr Gr ¥yAg d to sýyk sýbu hote hÓ¦ tb Sýb§ S®y bhut se mAfvk A ke sAT jhAM BgvAn bu Te vhAM gyA SÈr vhAM phuÙc k r wnse SiÕÏxtApUfQ bAt k rne lgA SÈr ÕAEyA pr BI Snuict SAöep k rne lgA¦ jb BgvAn ne wsk A yAn wske SiÕÏx ¯yvhAr k ISor SAk iúQt ik yA,tb vh bolA he gÈtm! jo muMzk ,ümf, qÄy (nIc), k Ale, bRµA ke pÔr k I sMtAn hÓ, wnke sAT aese hI k TA-sMlAp ik yA jAtA hÔ jÔsA ik merA SAp gÈtm ke sAT huSA hÔ¦ 4
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
qs pr BgvAn ne Sýb§ k o wske Spne go© k »hAyn k A qithAs btlAte hua yh is k ridyA ik vh ÕAEyA ke pUvQ-purú rAjA SoEk Ak ke dAsI-pu© k »h k AvMÕj hÔ¦ yh jAn k rSýb§ ke sAT SAa hua mAfvk k olAhl k rne lge Sýb§ dujAQt hÔ, Sku lIn hÔ, ÕAEyA k A dAsI-pu© hÔ, ÕAEy Sýb§ ke SAyQpu© hote hÓ, q¥yAid¦ jb BgvAn ne deKA ik mAfvk Sýb§ k o dAsIpu©, dAsIpu© k h k r bhut ljA rhe hÓ tb w®hAne wsk o qsse CuìzAne ke ila mAfvk A se k hA ik Sýb§ k o SiDk mt ljASo, yh k »h ak å iÂ-sMpÚA mhAn å iú Te¦ w®hAne wnk o qsk I k TA BI sunAyI¦ t¥pÎcAt BgvAn ne Sýb§ k o jAitvAd ke imÉyA SiBmAn k o Coìz dene k A prAmÕQ dete hua k hA Sýb§! jhAM SAvAh-ivvAh hotA hÔ vh pr yh k hA jAtA hÔ tU mere yoy hÔ, tU mere yoy nh hÔ¦ vh yh jAitvAd, go©vAd, mAnvAd BI cltA hÔ tU mere yoy hÔ, tU mere yoy nh hÔ¦ Sýb§! jo k oqQ jAitvAd m P Ùse hÓ, go©vAd m P Ùse hÓ, mAnvAd m P Ùse hÓ, SAvAh-ivvAh m P Ùse hÓ, ve Snupm iv¬A SÈr crf k I sMpdA se dUr hÓ¦ Sýb§! jAitvAd, go©vAd, mAnvAd SÈr SAvAh-ivvAh ke b®Dn Coìz k r hI Snupm iv¬A SÈr crf k I sMpdA k A sAöA¥k Ar ik yA jAtA hÔ¦ Sýb§ «ArA yh pUCe jAne pr ik iv¬A SÈr crf EyA hote hÓ, BgvAn ne wse smJAyA ik sMsAr m jb k BI k oqQ tTAgt w¥pÚA hotA hÔ tb wske «ArA áAitpAidt DmQ k o sun k r k oqQ gíhpit üÂAvAn ho, Gr-bAr ¥yAg, áAvRÀyA gRhf k r, ÕIl-pAln, qMiªyA ke vÕIk rf SÈr míit-sMáAôAn ke stt SÄyAs m lgA rh k rsMtuVÏx k oáAAðA hotA hÔ SÈr t¥pÎcAt nIvrfA k o dUr k r áATm yAn k o áAAðA k r ivhAr k rtA hÔ to yh crf ke SMtgQt SAtA hÔ¦ aese hI i«tIy, títIy tTA ctuTQ yAn¦ qnm se BI áA¥yek crf ke SMtgQt SAtA hÔ¦ iP rjb vh gíhpit smAiht, Õu tTA EleÕ-riht icØA se ivpÎynA k A ôAn áAAðA k rtA hÔ, vh iv¬A ke SMtgQt SAtA hÔ¦ aese hI icØA se mnomy ÕrIr k A inmAQf k rnA, å iÂyA k o SnuBv k rnA, id¯y üo© áAAðA k rnA, pricØAôAn, pUvQj®mA k I míit, áAAifyA k I yuit SÈr w¥pAd k A ôAn tTA 3. Sýb§suØA
5
SAsRvA ke öy k A ôAn ye sb ke sb ak -ak k rke iv¬A ke SMtgQt SAte hÓ¦ aesA iBöu iv¬AsMpÚA BI k hlAtA hÔ, crfsMpÚA BI, SÈr iv¬AcrfsMpÚA BI¦ qs iv¬AsMpdA SÈr crfsMpdA se bìZ k r k oqQ iv¬A-sMpdA STvA crf-sMpdA nh hotI hÔ¦ qDr Sýb§ mAfvk ne BgvAn ke cMkR mf k rte hua wnke ÕrIr pr mhApurúA ke bØAIsA löf deK ilye¦ t¥pÎcAt vh BgvAn k ISnumit áAAðA k r Spne SAcAyQ poEKrsAit ke pAs clA SAyA¦ poEKrsAit k o wsne BgvAn ke sAT hua Spne sMlAp k A yÈrA idyA SÈr yh BI k hAik BgvAn k Ijo ¼yAit PÔ lrhI hÔ vh shI hÔ EyAik mÓne wnke ÕrIr pr iv¬mAn bØAIsA mhApurú-löf deK ilye hÓ¦ poEKrsAit ne Sýb§ mAfvk k o BgvAn ke sAT SBªtApUfQ SAcrf k rne ke ila burA-BlA k hA SÈr wse Spne pAs se dUr hxAyA¦ Sgle idn poEKrsAit vyM BgvAn ke dÕQnATQ gyA SÈr Sýb§ ke bAl-¯yvhAr ke ila wnse ömA-yAcnA k I¦ BgvAn ne Sýb§ ke suKI hone k A SAÕIvQcn k hA¦ poEKrsAit ne BI BgvAn ke ÕrIr pr bØAIsA mhApurú-löf deK ilye¦ t¥pÎcAt wsne iBöu-sMG siht BgvAn k o Bojn ke ila SAmMi©t ik yA¦ Bojn k rvA cuk ne ke pÎcAt vh BgvAn ke pAs ak nIce SAsn pr bÔX gyA¦ tb BgvAn ne wse SAnupUvIQ k TA k hI jÔse ik dAn-k TA, ÕIl-k TA, vgQ-k TA; BogA ke duÏpirfAm; Spk Ar, milnk rf; SÈr gíh ¥yAgne ke mAhA¥ýy k o áAk AiÕt ik yA¦ jb BgvAn ne poEKrsAit k o wpyuEt-icØA, mídu-icØA, SAvrfriht-icØA, wÝt-icØA (áAsÚA-icØA) jAn ilyA tb wse buÂA k A vyM jAnA huSA DmoQpdeÕ du:K-smudy-inroD-mAgQ áAk AiÕt ik yA¦t¥pÎcAt jÔse Dvl, inmQl v© k orMg SCI trh pk ìz letA hÔ, vÔse hI poEKrsAit k owsI SAsn pr bÔXe-bÔXe ivrj, ivml, DmQcöu jo ku C w¥pÚA hone vAlA (smudyDmAQ) hÔ, vh sb ku C nAÕvAn (inroDDmAQ) hÔ w¥pÚA huSA¦ 6
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
tduprAMt poEKrsAit bRAµf ne Spne pu©, BAyAQ, pirúd tTA SmA¥yA ke sAT BgvAn k I Õrf gRhf k I, SÈr DmQ tTA iBöu-sMG k I BI¦
4. sofd»zsuØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT S½ deÕ m ivcrte hua cýpA phuÙce SÈr vhAM ggrA puÏk irfI ke tIr pr ivhAr k rne lge¦ ws smy sofd»z nAm k A bRAµf mgDrAj ibVýbsAr «ArA áAdØA cýpA k AvAmI ho k rrhtA TA¦ S®y bRAµfA ke sAT BgvAn ke dÕQnATQ jAne k A wsk A mn huSA prMtu ku C ak bRAµfA ne wse vhAM jAne ke ila hto¥sAiht ik yA SÈr Snek áAk Ar k I yuVEtyAM dete hua k hA ik ümf gÈtm k o hI wske dÕQnATQ SAnA cAiha¦ qs pr sofd»z ne wnk I yuVEtyA k A KMzn k rte hua, BgvAn ke ik tne hI S®y gufA k A bKAn k rte hua yh BI k hA ik ve SAyQÕIlyuEt, k Am-rAg-riht, mhApurú ke ÕrIr löfA se yuEt, cArA pirúdA se sýmAint, Snupm iv¬A SÈr SAcrf ke k Arf yÕvI SÈr cýpA m SAne ke k Arf hmAre SitiT hÓ¦ wnk I ijtnI áAÕMsA k I jAye, vh k m hÔ¦ St: muJe hI BgvAn ke dÕQnATQ jAnA cAiha¦ t¥pÎcAt vh bRAµf-jn ke sAT ggrA puÏk irfI gyA¦ vhAM BgvAn ne wsse yh áAÎn pUCA ik bRAµf log ik tne SMgA se yuEt purú k o bRAµf k hte hÓ¦ qs pr sofd»z ne wØAr idyA ik bRAµf log pAMc SMgA se yuEt purú k obRAµf k hte hÓ¦ ye SMg hÓ (1) vh mAtA SÈr iptA donA Sor se sujAt, sAt pIìZI tk sMÕuÂ, SÈr jAit ke mAmle m svQTA doúriht ho¦ (2) vh vedpAXI; mM©Dr; inGMxu; kÔ xB,iÕöA, SöráABed avM qithAs-siht tInA vedA m pArMgt; pdk ; vÔyAk rf tTA lok Ayt avM mhApurú-löfA k A jAnk Ar ho¦ (3) gÈr-vfQ, suMdr avM dÕQnIy ho¦ (4) ÕIl m KUb puÏx ho¦ (5) pMizt, meDAvI, yô-dVöfA gRhf k rne vAlA m áATm yA i«tIy ho¦ tb BgvAn «ArA yh pUCA gyA ik EyA qn pAMc SMgA m se ik ®hSMgA k o Coìz dene pr BI k oqQ purú bRAµf k hlA sk tA hÔ? qs pr sofd»z ne ak -ak k rke vfQ, mM© SÈr jAit k o nk Arte hua k hA ik ÕIl SÈr meDA (yAne áAôA) qn do SMgA se yuEt purú k o BI bRAµf k h sk te hÓ¦ Spne qs k Tn k I puVÏx m wsne Spne BAMje SMgk k A wdAhrf dete hua k hA ik 4. sofd»zsuØA
7
vh vfQvAn, mM©Dr SÈr jAit ke mAmle m svQTA doúriht hÔ; prMtu yid vh hsA, corI, pr©Igmn, Ss¥yBAúf SÈr m¬pAn yh sBI ku Ck rtAho to aese m vfQ, mM© SÈr jAit k A EyA mh¥v hÔ? BgvAn «ArA yh pUCe jAne pr ik EyA wproEt do SMgA m se ik sI ak k o Coìz dene pr BI k oqQ purú bRAµf k hlA sk tA hÔ, sofd»z ne k hA nh¦ áAôA ÕIl se áAöAilt hÔ SÈr ÕIl áAôA se¦ jhAM ÕIl hÔ vhAM áAôA hÔ; jhAM áAôA hÔ vhAM ÕIl hÔ¦ ÕIlvAn k o áAôA hotI hÔ, áAôAvAn k o ÕIl¦ ÕIl SÈr áAôA k osMsAr m SguSA btlAyA jAtA hÔ¦ yh aese hI hÔ jÔse k oqQ hAT se hAT Doa, pÔr se pÔr¦ BgvAn ne qsk ASnumodn ik yApr yh pUC ilyA ik ÕIl EyA hotA hÔ SÈr áAôA EyA hotI hÔ¦ qs pr sofd»z ne k hA ik hm to qtnA Br hI jAnte hÓ¦ SCA ho yid BgvAn hI qs pr áAk AÕ zAl¦ tb BgvAn ne k hAik sMsAr m jb k BIk oqQ tTAgt w¥pÚA hotA hÔ SÈr k oqQ ¯yVEt wske «ArA sAöA¥k Arik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn hok rtInA áAk Arke ÕIlA k ApAln k rne lgtA hÔ, tb vh ÕIlsMpÚA ho jAtA hÔ¦ iP r qMiªyA k ovÕ m k r,hr SvTA m míitmAn SÈr sMáAôAnI rh, sMtuÏx huSA huSA, Spne icØA se pAMcA nIvrfA k odUr k rsmAiht icØA se wØAroØAr cArA yAnA k A SÄyAs k r (ivpÎynA) ôAn ke ila Spne icØA k o nvAtA hÔ, to yh áAôA hotI hÔ¦ aese hI jb vh icØA k o SAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAtA hÔ SÈr qske P lvÁp yh jAn letA hÔ ik j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ, to yh áAôA hI hÔ¦ yh sun k r BAv-ivBor ho sofd»z ne BgvAn se k hA ik SAp muJe SpnA SMjilb Õrf m SAyA huSA wpAsk vIk Ar k r SÈr iBöu-sMG siht mere yhAM k l k A Bojn vIk Ar k r¦ Sgle idn Bojn ho cuk ne pr sofd»z ne BgvAn se k hA ik yid mÓ pirúd m bÔXe hua SAsn se wX k r SApk A SiBvAdn k ÁM to pirúd merA itrk Ar k regI ijsse merA yÕ öIf hogA SÈr yÕ öIf hone se Bog öIf hogA¦ hm yÕ se hI Bog imlte hÓ¦ St: yid mÓ pirúd m bÔXe hua hAT joìzUM 8
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
to qse SAp merA KìzA honA jAn¦ yid mÓ pirúd m bÔXA huSA SpnA sAP A hxAWM to wse SAp merA isr se ik yA gyA SiBvAdn mAn¦ aese hI yid yAn m bÔXe hua mÓ k oìzA Wpr wXAWM to wse SAp merA yAn se wtrnA mAn SÈr yid mÓ yAn m bÔXA huSA hAT wXAWM to wse SAp merA isr se ik yA gyA SiBvAdn vIk Ar k r¦
5. kU xd®tsuØA ak smy BgvAn iBöuSA ke ak bìze sMG ke sAT mgD deÕ ke KAfumt bRAµfgRAm m Sýbli§k A m ivhAr k rte Te¦ ws smy kU xd®t nAm k A bRAµf mgDrAj ibVýbsAr «ArA áAdØA KAfumt k A vAmI hok r rhtA TA¦ BgvAn ke pAs jA k r wsne k hA ik mÓ ak mhAyô k rnA cAhtA hUM, mÓ solh pirÏk Ar-siht i©ivD yô-sMpdA k o nh jAntA, muJe qsk A wpdeÕ k r¦ qs pr BgvAn ne k hA ik pUvQk Al m mhAivijt nAm k A ak S¥yMt vÔBvÕAlI rAjA TA¦ vh BI píÉvImMzl k A ÕAsk hok r ak mhAyô k rnA cAhtA TA¦ wsne Spne puroiht bRAµf k o bulAyA SÈr wse qs bAre m sIK dene ke ila k hA¦ puroiht ne rAjA se k hA SApke rAÀy m bhut lUxmAr hotI hÔ¦ phle qse ÕAMt k rnA cAiha¦ qske ila SAp k o kí iú avM go-röA m w¥sAh rKne vAlA k o bIj-Bojn, vAifÀy m w¥sAh rKne vAlA k o pUMjI, rAjk AyQ m w¥sAh rKne vAlA k oBØAA-vetn denA cAiha¦ qsse ye log Spne-Spne k Am m lge hua SApke jnpd k ostAyge nh¦ SApk oBI ivpul rAiÕ áAAðA hogI¦ SApk A deÕ kM xk -rihtSÈr öem-yuEt ho jAyegA¦ rAjA ne aesA hI ik yA SÈr k AlAMtr m puroiht k o bulA k r k hA ik merA deÕ kM xk -rihtSÈr öem-yuEt ho gyA hÔ¦ tb puroiht ne rAjA k oyô-sMpdA ke solh pirÏk ArA ke bAre m btlAyA 1. cAr Snumit-pö : yô k rne ke bAre m rAÀy ke öi©yA, SmA¥yA, bRAµf mhAÕAlA tTA DnI vÔÎyA k I Snumit áAAðA k rnA¦
5. kU xd®tsuØA
9
2. rAjA ke SAX guf : sujAt, SiBÁp, ÕIlvAn, su-sMpÚA, cturMigfI senA se yuEt, dAnpit, bhuüut tTA meDAvI honA¦ 3. puroiht ke cAr guf : sujAt, ©Ôiv¬, ÕIlvAn tTA meDAvI honA¦ t¥pÎcAt puroiht ne rAjA k otIn iviDyA k AwpdeÕ idyA¦ wsne k hAik yô k rne se phle, yô k rte smy SÈr yô k r cuk ne pr yh lAin nh honI cAiha ik ak bìzI DnrAiÕ ¯yy ho jAyegI, ¯yy ho rhI hÔ STvA ¯yy ho gyI¦ tdnMtr puroiht ne yô k rne se pUvQ hI rAjA ke ãdy se dAn lene vAlA ke áAit w¥pÚA hone vAle ds áAk Ar ke icØA-ivk ArA k o dUr ik yA SÈr yô k rte smy wske icØA k A solh áAk Ar se smuØAejn-sMáAhúQf ik yA¦ ws yô m n to gAy mArI gy, n bk re-Beìze, n mugeQ-sUSr, n nAnA áAk Ar ke áAAfI ¦ n yUp ke ila víö k Axe gye, n vedI pr ibCAne ke ila dBQ¦ jo k Am k rne vAle nÈk r-cAk rTe w®hAne BI dMz-tijQt, By-tijQt ho, SAMsU bhAte, rote hua sevA nh k I¦ ijsne jo cAhA vhI ik yA, jo nh cAhA vh nh ik yA¦ GI, tel, mEKn, dhI, mDu, KAMz se vh yô sMpÚA huSA¦ BgvAn ne yh BI btlAyA ik ws yô k AyAjiytA puroiht mÓ hI TA¦ kU xd®t «ArA yh pUCe jAne pr ik EyA qs solh pirÏk Ar vAlI i©ivD yô-sMpdA se k msAmgRI SÈr k mikR yAvAlA, ik ®tu mhAP ldAyI,k oqQ yô hotA hÔ, BgvAn ne k hA hAM¦ t¥pÎcAt w®hAne wse ak -se-ak wØAm, áAfIttr yôA ke bAre m btlAyA 1. dAn-yô ve in¥y-dAn jo áA¥yek ku l m sdAcArI pRvRijtA k o idye jAte hÓ¦ 2. i©Õrf-yô yh jo áAsÚAicØA ho buÂ, DmQ SÈr sMG k IÕrf jAnA hÔ¦ 3. iÕöApd-yô yh jo áAsÚAicØA ho iÕöApdA k A gRhf k rnA hÔ (STAQt, jIvA k I S-hsA, S-tey, S-¯yiBcAr, S-míúAvAd, nÕe-pte se ivrit)¦ 10
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
4. ÕIl-yô jb sMsAr m tTAgt ke w¥pÚA hone pr wnke «ArA sAöA¥k Ar ik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn hok r k oqQ ¯yVEt cUL, mVÀJm SÈr mhA qn tInA áAk Ar ke ÕIlA k A pAln k rke ÕIlsMpÚA ho jAtA hÔ¦ 5. smAiD-yô jb k oqQ ¯yVEt qMiªyA k o vÕ m k r, hr SvTA m míitmAn SÈr sMáAôAnI bnA rh, sMtuÏx huSA, Spne icØA se nIvrfA k o dUr k r,smAiht icØA se wØAroØAr áATm se ctuTQ yAn k oáAAðA k rivhAr k rtA hÔ¦ 6. áAôA-yô jb k oqQ ¯yVEt Spne smAiht hua mídu, inmQl icØA k o (ivpÎynA) ôAn ke ila tTA SAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAtA hÔ ijsse vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m öIf huSA, bRµcyQ pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre k rne k o ku C rhA nh¦ qs yô-sMpdA se bìZ k r k oqQ dUsrI yô-sMpdA nh hÔ¦ yh sun k r kU xd®t bRAµf ne BgvAn se k hA SAp muJe SMjilb Õrf m SAyA huSA wpAsk vIk Ar k r¦ BgvAn ne wse SAnupUvIQ k TA k hI jÔse ik dAn-k TA, ÕIl-k TA, vgQ-k TA; BogA ke duÏpirfAm, Spk Ar, milnk rf; SÈr gíh ¥yAgne ke mAhA¥ýy k o áAk AiÕt ik yA¦ jb w®hAne wse wpyuEt-icØA, mídu-icØA, SAvrfriht-icØA, wÝt-icØA jAnA tb jo buÂA k A vyM SnuBUt DmoQpdeÕ hÔ du:K, smudy, inroD, mAgQ wse áAk AiÕt ik yA¦ jÔse Dvl, inmQl v© k o rMg SCI trh pk ìz letA hÔ vÔse hI kU xd®t bRAµf k o wsI SAsn pr, yh ivrj, ivml DmQcöu áAAðA huSA ik jo ku C w¥pÚA hone vAlA hÔ, vh nAÕvAn hÔ¦
6. mhAilsuØA ak smy vesAlI m mhAvn k I kU xAgArÕAlA m BgvAn ivhAr k rte Te¦ ws smy ilCvI srdAr So§Â ne wnse k hA ik sunEKØA nAm ke ilCiv-pu© ne muJe btlAyA TA ik mÓ lgBg tIn vúQ tk BgvAn ke pAs rhA ijsse mÓ mn k o luBAne vAle id¯y Õd sun pAWM prMtu mÓ q®h nh sun pAyA¦ to EyA ilCiv-pu© ne id¯y ÕdA ke hote hua BI q®h nh sunA STvA qnk A SVt¥v nh hone se q®h nh sunA? 6. mhAilsuØA
11
qs pr BgvAn ne k hA ik id¯y ÕdA ke hote hua BI ilCiv-pu© ne q®h nh sunA ¦ qsk A k Arf yh hÔ ik ik sI-ik sIk o id¯y ÁpA ke dÕQnATQ ak AMÕ (ak trìP A)smAiD áAAðA hotI hÔ, prMtu id¯y ÕdA ke üvfATQ nh¦ aese hI ik sI-ik sIk o id¯y ÕdA ke üvfATQ ak AMÕ smAiD áAAðA hotI hÔ prMtu id¯y ÁpA ke dÕQnATQ nh¦ SÈr ik sI-ik sIk o id¯y ÁpA ke dÕQnATQ SÈr id¯y ÕdA ke üvfATQ wByAMÕ (dotrìP A) smAiD áAAðA ho jAtI hÔ¦ BgvAn ne So§Â ke qs sMÕy k o BI dUr ik yA ik iBöugf wnke pAs qn smAiD-BAvnASA ke sAöA¥k Ar hetu bRµcyQ k A pAln k rte hÓ¦ w®hAne pÏx ik yA ik qnse bìZ-cìZ k r SÈr qnse SiDk wØAm dUsre hI DmQ hÓ ijnke sAöA¥k Arke ila iBöugf wnke pAs bRµcyQ k ApAln k rte hÓ¦ SÈr ve hÓ * tIn sMyojnA (bMDnA) k A smUl nAÕ ho jAne se sotApÚA ho jAnA, ijsse ws ¯yVEt k A SD:ptn nh hotA SÈr wsk A sMboiD (prm ôAn) áAAðA k r lenA suinVÎct ho jAtA hÔ; * tIn sMyojnA (bMDnA) k A smUl nAÕ ho jAne SÈr rAg, «eú tTA moh ke inbQl pìz jAne se sk dAgAmI ho jAnA, ijsse vh ¯yVEt ak hI bAr qs sMsAr m SAk r Spne du:KA k A SMt k r letA hÔ; * pAMc SvrBAgIy (yh SAvAgmn m Svr rKne vAle) sMyojnA k A smUl nAÕ ho jAne se SoppAitk SnAgAmI ho jAnA, ijsse vh ¯yVEt qs lok m lÈx k r nh SAtA SÈr wc lok m hI invAQf-lAB k r letA hÔ; SÈr * SAsRvA (icØA-mlA) k AnAÕ ho jAne se qsI sMsAr m SAsRv-riht icØA k IivmuVEt SÈr áAôA k IivmuVEt k AvyM sAöA¥k Ark rivhAr k rne lgtA hÔ¦ BgvAn ne yh BI dÕAQyA ik qn DmoÜ k AsAöA¥k Ark rne ke ila jo mAgQ hÔ vh yhI hÔ ijse SAyQ SÏxAMigk mAgQ k hte hÓ, STAQt sýyk díVÏx, sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIivk A, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit SÈr sýyk smAiD¦ 12
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
7. jAilysuØA BgvAn ke k osýbIke GoistArAm m ivhAr k rte smy muV»zy pirvRAjk SÈr dArpVØAk ke iÕÏy jAily ne BgvAn se áAÎn ik yA SAvus! gÈtm! jo jIv hÔ vhI ÕrIr hÔ yA jIv dUsrA SÈr ÕrIr dUsrA hÔ? BgvAn ne w®h smJAyA ik sMsAr m jb k oqQ ¯yVEt tTAgt ke btlAye hua mAgQ pr cl k r ÕIl m áAitVÏXt huSA, Spne icØA se pAMcA nIvrfA k o dUr k r áATm yAn k o áAAðA k r ivhAr k rtA hÔ tb wske ila yh áAÎn S-áAAsMigk ho jAtA hÔ jo jIv hÔ vhI ÕrIr hÔ yA jIv dUsrA SÈr ÕrIr dUsrA hÔ? aese hI yh áAÎn ws ¯yVEt ke ila S-áAAsMigk ho jAtA hÔ jo i«tIy, títIy STvA ctuTQ yAn k oáAAðA k rivhAr k rtAhÔ¦ aese hI ws ¯yVEt ke ila jo Spne icØA k o ôAn-dÕQn ke ila, mnomy ÕrIr ke inmAQf ke ila, å iÂyA ke ila, id¯y üo©-DAtu áAAðA k rne ke ila, pricØAôAn ke ila, pUvQj®mA k omrf k rne ke ila, áAAifyA k Iyuit SÈr w¥pAd k ojAnne ke ila STvA SAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAtA hÔ¦ qs SMitm SvTA ke áAAðA hone pr to vh SpnI áAôA se jAnne lgtA hÔ ik yh du:K hÔ, yh du:K k Asmudy hÔ, yh du:K k AinroD hÔ, yh du:K k AinroD k rAne vAlA mAgQ hÔ¦ vh qse BI áAôA se jAnne lgtA hÔ ik ye SAsRv hÓ, yh SAsRvA k Asmudy hÔ, yh SAsRvA k A inroD hÔ, yh SAsRvA k A inroD k rAne vAlA mAgQ hÔ¦ wske qs áAk Ar jAnte, deKte wsk A icØA k AmAsRvA se BI muEt ho jAtA hÔ, BvAsRvA se BI, Siv¬AsRvA se BI¦ tb wse yh ôAn hotA hÔ mÓ muEt ho gyA! mÓ muEt ho gyA!! vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAFt huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ jb k oqQ ¯yVEt qse qs áAk ArjAn letA hÔ, deK letA hÔ tb vh aesA nh k hsk tA jo jIv hÔ vhI ÕrIr hÔ yA jIv dUsrA SÈr ÕrIr dUsrA hÔ¦ BgvAn ne k hA mÓ vyM qse qs áAk Ar jAntA hUM, deKtA hUM SÈr yh nh k htA jo jIv hÔ vhI ÕrIr hÔ yA jIv dUsrA SÈr ÕrIr dUsrA hÔ¦
13
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
8. mhAsIhnAdsuØA ak smy BgvAn wr²YA ke pAs k »fk ¥TlnAm ke mígdAv m ivhAr k rte Te¦ ws smy Scel k sp ne wnke pAs jA k r pUCA EyA yh shI hÔ ik SAp sBI áAk Ar k I tpÎcyAQ k I ndA k rte hÓ SÈr k Xor tpyA k o Snuict btlAte hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hA ik aesA k hne vAle mere bAre m XIk se nh k hte hÓ¦ mÓ k Xor jIvn ibtAne vAle SÈr k m k Xor jIvn ibtAne vAle donA áAk Ar ke tpVvyA k I git k o jAntA hUM¦ ÕrIr Coìzne ke pÎcAt qnm se nrk m BI pÔdA hote hÓ, vgQ m BI¦ St: mÓ sBI k I ndA kÔ se k r sk tA hUM? jo k oqQ SAyQ SÏxAMigk mAgQ k A Snusrf k regA vh k hne hI lgegA ik ümf gÈtm smyoict bAt bolne vAlA, scI bAt bolne vAlA, sATQk bAt bolne vAlA, DmQ k I bAt bolne vAlA SÈr ivny k I bAt bolne vAlA hÔ¦ tb Scel k spne k hAik Snek ümfA SÈr bRAµfA ke tp aese hote hÓ jÔse nn rhnA, SAcAr-ivcAr Coìz denA, vRt k rnA, iBöA vA KAn-pAn ke bAre m trh-trh ke mAp-dMz SpnAnA, bAhrI veúBUúA, wXne-bÔXne-sone ke tÈr-trIke , q¥yAid¦ yh sun k r BgvAn ne k hA ik qs áAk Ar k A tp k rne vAlA ¯yVEt ÕIl-sMpVØA, icØA-sMpVØA SÈr áAôA-sMpVØA k I BAvnA nh k r sk tASÈr n hI qnk AsAöA¥k Ark rsk tAhÔ¦ vh üAm»y SÈr bRAµ»y se dUr rh jAtA hÔ¦ ümf STvA bRAµf to vhI k hlAtA hÔ jo vÔr SÈr ªoh-riht ho k r mÔ©I-BAvnA k rtA hÔ SÈr icØA-mlA k A öy ho jAne se inmQl icØA k I muVEt SÈr áAôA «ArA muVEt k o qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r ivhAr k rtA hÔ¦ t¥pÎcAt Scel k sp «ArA ÕIl-sMpVØA, icØA-sMpVØA SÈr áAôA-sMpVØA ke bAre m jAnk ArI cAhe jAne pr BgvAn ne k hA ik jb sMsAr m k oqQ tTAgt w¥pÚA hotA hÔ SÈr wske «ArA sAöA¥k Ar ik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn ho k rk oqQ ¯yVEt hsA k oCoìz hsA se ivrt rhtA hÔ, dMz SÈr Õ© k oCoìz detA hÔ, sMk oc-ÕIl,dyAvAn SÈr sBI jIvA k AihtAnukM pIho ivhAr k rtA hÔ, yh wsk I ÕIl-sMpVØA hotI hÔ¦ burI SAjIivk A se ivrt rhnA BI 8. mhAsIhnAdsuØA
14
ÕIl-sMpVØA hotI hÔ¦ aesA ÕIl-sMpÚA huSA ¯yVEt k h se By nh deKtA SÈr Spne BItr indoQú suK k oSnuBv k rtAhÔ¦ yh hotI hÔ ÕIl-sMpVØA¦ jb vh ¯yVEt SpnI qMiªyA k o vÕ m k r, hr SvTA m míit SÈr sMáAôAn bnAye hua, sMtuÏx huSA, icØA ke nIvrfA k o dUr k r, smAiht icØA se áATm yAn k o áAAðA k r ivhAr k rtA hÔ, yh wsk I icØA-sMpVØA hotI hÔ¦ qsI áAk Ar jb vh i«tIy, títIy STvA ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhAr k rtA hÔ, yh BI hotI hÔ wsk IicØA-sMpVØA! qsI áAk Ar smAiht-icØA hok r jb vh ¯yVEt (ivpÎynA) ôAn ke ila Spne icØA k o nvAtA hÔ, yh wsk I áAôA-sMpVØA hotI hÔ¦ aese hI jb vh Spne icØA k oSAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAtA hÔ ijske P lvÁpyh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAFt huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k rilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ yh BI hotI hÔ áAôA-sMpVØA! qs ÕIl-sMpVØA, icØA-sMpVØA, áAôA-sMpVØA se bìZ k r k oqQ S®y ÕIl-sMpVØA, icØA-sMpVØA, áAôA-sMpVØA nh hotI hÔ¦ BgvAn ne S®y SAcAyoÜ ke mn m Spne bAre m hone vAlI Snek BRAMityA k oBI yh k hk rdUr ik yAik ümf gÈtm sh-gjQnA k rtAhÔ, pirúdA m gjQnA k rtAhÔ, bìzI ku ÕltAke sAT gjQnA k rtAhÔ, log wsse áAÎn pUCte hÓ, vh logA «ArA pUCe gye áAÎnA k AwØAr detA hÔ, áAÎnA ke wØAr se icØA áAsÚA k rtA hÔ, log qse sunne yoy mAnte hÓ, sun k r áAsÚA hote hÓ, áAsÚAtA áAk x k rte hÓ, scAqQ k A áAitpAdn k rne lgte hÓ SÈr qske áAitpAdn m lge hua wse áAAðA k r lete hÓ¦ k AlAMtr m Scel k sp ne BgvAn ke pAs áAvRÀyA pAyI, wpsMpdA pAyI SÈr sADnAÄyAs k rte hua SrhMtA m se ak huSA¦
9. po§pAdsuØA ak smy sAv¥TI m iBöAxn ke ila jAte-jAte BgvAn it®duk AcIr ke vAd-Bvn pr cle gye¦ vhAM po§pAd nAm k A pirvRAjk tIn sÈ sADuSA k o inrTQk k TA-k hAinyAMsunA rhA TA¦ BgvAn k oSAte deK ve sb cup ho gye¦ 15
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
BgvAn k A vAgt k r po§pAd ne wnse yh jAnnA cAhA ik SiBsMôA-inroD kÔ se hotA hÔ¦ qs pr w®hAne k hA ik purú k I sMôAaM s-k Arf, s-áA¥yy w¥pÚA BI hotI hÓ SÈr inr BI hotI hÓ¦ k oqQ-k oqQsMôA iÕöA se w¥pÚA hotI hÔ, k oqQ-k oqQ iÕöA se inr ho jAtI hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne iÕöA ke bAre m smJAyA ik jb k oqQ ¯yVEt tTAgt «ArA sAöA¥k Ar ik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn ho k r ÕIlA k A pAln k rtA huSA; qMiªy-sMvr, míit-sMáAôAn SÈr sMtoú k A SAüy letA huSA Spne icØA se nIvrfA k o dUr k r, smAiht icØA se, ak se ak WMcA yAn k rtA hÔ tb qn yAnA ke smy iÕöA se w¥pÚA SÈr inr hone vAlI sMôASA k I VTit qs áAk Ar rhtI hÔ cUMik sADk SpnI hI sMôA gRhf k rne vAlA hotA hÔ, St: vh vhAM se vhAM, vhAM se vhAM, kR mÕ:üeÏX se üeÏXtr sMôA k oáAAðA k rtAjAtA hÔ¦ wske ctn n k rne, SiBsMk rf n k rne se sUçm sMôAaM nÏx ho jAtI hÓ SÈr TUl sMôAaM w¥pÚA hotI nh¦ qs áAk Ar, kR mÕ:, SiBsMôA-inroD k I VTit SA jAtI hÔ¦ tb po§pAd ne yh jAnnA cAhA ik sMôA purú k ISA¥mA hotI hÔ, yA sMôA SÈr SA¥mA Slg-Slg hote hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hA ik tum jÔse iBÚA díVÏx vAle, iBÚA cAh vAle, iBÚA ric vAle, iBÚA SAyog vAle, iBÚA SAcAyQ vAle ke ila yh jAn lenA duÏk r hÔ¦ tb po§pAd ne ak -ak k rke yh jAnnA cAhA ik EyA lok ÕAÎvt hÔ; SÕAÎvt hÔ; SMtvAn hÔ; SnMt hÔ; jIv hI ÕrIr hÔ; jIv SÈr ÕrIr Slg-Slg hÓ; mrne ke bAd tTAgt iP r pÔdA hotA hÔ, yA nh hotA hÔ, yA hotA hÔ SÈr nh BI hotA hÔ, yA n hotA hÔ n nh hotA hÔ¦ qn áAÎnA k o BgvAn ne S¯yAkí t (SinvQcnIy) k hA EyAik ye n to STQyuEt hÓ, n DmQyuEt, n SAid-bRµcyQ ke wpyuEt SÈr n hI ye inveQd, ivrAg, inroD, ÕAMit, SiBôA, sMboiD STvA invAQf ke ila wpyogI hÓ¦ tb po§pAd «ArA yh pUCe jAne pr ik BgvAn ne EyA-EyA ¯yAkí t ik yA hÔ, w®hAne k hA
9. po§pAdsuØA
16
yh du:K hÔ; yh du:K k Asmudy hÔ; yh du:K k AinroD hÔ; yh du:K ke inroD k A wpAy hÔ¦ do tIn idn bItne pr icØA hV¥TsAirpuØA SÈr po§pAd BgvAn ke pAs gye¦ ws Svsr pr ccAQ ke dÈrAn BgvAn ne k hA ik k oqQ-k oqQ ümf-bRAµf aesI díVÏx rKte hÓ ik mrne ke bAd SA¥mA S-rog, ak AMt-suKI hotI hÔ¦ yh pUCe jAne pr ye k hte hÓ ik hm n to qs ak AMt suK vAle lok STvA SA¥mA k o jAnte hÓ; n vhAM le jAne vAle mAgQ k o jAnte hÓ SÈr n hI ws lok m w¥pÚA hua devtASA ke Õd sun pAte hÓ ik aese hI mAgQ pr SAÁìZ hok rhm yhAM pr pÔdA hua hÓ¦ qsse wnk Ak TnvÔse hI áAmAfriht ho jAtA hÔ jÔse ik sI jnpdk £yAfI k I k AmnA k rne vAle ¯yVEt ne n to wse deKA ho SÈr n wske bAre m ku CjAntA ho, yA ik sImhl pr cìZne ke ila sIìZI bnAne vAle ¯yVEt ne n to mhl k odeKA ho SÈr n wske bAre m ku CjAntA ho¦ t¥pÎcAt BgvAn ne tIn áAk Ar ke SA¥m-áAitlAB (j®m-gRhf) k I jAnk ArIdI TUl, mnomy tTA S-Áp (S-BÈitk )¦cAr mhABUtA se bnA huSA, gRAs-gRAs k rke SAhAr k rne vAlA TUl j®m-gRhf hotA hÔ¦ ÁpI, mnomy, sb SMg-áA¥yMg vAlA, qMiªyA se pirpUfQ mnomy j®m-gRhf hotA hÔ¦ S-Áp (devlok m) sMôAmy honA S-Áp j®m-gRhf hotA hÔ¦ BgvAn ne k hA mÓ tInA áAk Ar ke j®m-gRhf se CUxne ke ila DmoQpdeÕ k rtA hUM¦ qsse icØA-ml w¥pÚA k rne vAle (sMEleiÕk ) DmQ CUx jAte hÓ, ÕoDk DmQ bìZte hÓ, áAôA k I pirpUfQtA vA ivpultA k o qsI jIvn m SpnI SiBôA se sAöAt jAn k r, áAAðA k r, ivhAr k rne lgte hÓ¦ qsse áAmod BI hotA hÔ SÈr áAIit, áAüVD, míit, sMáAôAn tTA suK-ivhAr BI hotA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne vtQmAn ÕrIr k Is¥ytA k oáAôðA ik yA¦w®hAne k hA ik ijs smy jÔsA j®m-gRhf hotA hÔ TUl, mnomy STvA S-Áp ws smy wsI k ovIk Ark rnAhotA hÔ, S®y k onh¦ jÔse gAy se dUD, dUD se dhI, dhI se mEKn, mEKn se GI, GI se GI k AsAr tÔyAr hotA hÔ pr®tu qn pdAToÜ m se ijs smy jo pdATQ iv¬mAn hotA hÔ, wsI k oyTATQt: vIk Ar k rnA hotA hÔ, S®y k o nh¦ BgvAn ke wpdeÕ se áABAivt ho po§pAd pirvRAjk BgvAn k AÕrfAgt 17
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
wpAsk huSA SÈr icØA hV¥TsAirpuØA BgvAn ke pAs áAvRÀyA, wpsMpdA pA SrhMtA m se ak huSA¦
10. suBsuØA BgvAn bu ke pirinvAQf ke ku C hI idn bAd SAyuÏmAn SAn®d sAv¥TI m SnATipV»zk ke jetvn SArAm m ivhAr k rrhe Te¦ ws smy todeypu© suB nAm ke mAfvk ne w®h Spne Gr pr SAmMi©t k r wnse k hA SAp BgvAn gÈtm ke bhut idnA tk sevk tTA smIpcArI rhe¦ kí pyA yh btlAy ik BgvAn ik n DmoÜ k I áAÕMsA ik yA k rte Te, ik n DmoÜ k o ve jntA k o isKAte SÈr wnm áAveiÕt-áAitVÏXt k rte Te? qs pr SAyuÏmAn SAn®d ne wse BgvAn «ArA áAÕMist tIn kM DA k I jAnk ArI dI (1) SAyQ ÕIl-kM D,(2) SAyQ smAiD-kM D,tTA (3) SAyQ áAôA-kM D¦ t¥pÎcAt qnke bAre m ivtAr se smJAyA ik sMsAr m tTAgt ke w¥pÚA hone pr wnke «ArA sAöA¥k Ar ik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn hok r k oqQ gíhpit kÔ se ivivD áAk Ar ke ÕIlA k A pAln k ÕIlsM r pÚA ho jAtA hÔ¦ iP rqMiªyA k ovÕ m k rtAhuSA, hr SvTA m míit SÈr sMáAôAn bnAye hua, sMtuÏx rh k r,pAMcA nIvrfA k AáAhAf k r,ak -ke -bAd-akcArA yAn k rke smAiDsMpÚA ho jAtA hÔ¦ SÈr tdnMtr Spne icØA m ivpÎynA-ôAn se lek r SAsRvöy-ôAn tk ivivD áAk Ar ke ôAn jgA k r áAôAsMpÚA ho jAtA hÔ¦ SAsRvöy-ôAn hone ke sAT hI ws ¯yVEt k o yh SiBôAn ho jAtA hÔ mÓ muEt ho gyA! mÓ muEt ho gyA! SAyQ áAôA-kM D se pre k rne k o ku C Õeú nh rh jAtA hÔ¦ suB mAfvk ne BI SAyQ áAôA-kM D k I pirpUfQtA k o jAn k r SAÎcyQ ¯yEt ik yA SÈr Õrf-©y gRhf k rte hua SAyuÏmAn SAn®d se yAcnA k I ik ve wse jIvn Br ke ila SpnI Õrf m SAyA huSA wpAsk vIk Ark r¦
10. suBsuØA
18
11. ke v¢suØA ak smy BgvAn nAL®dA ke ink x pAvAirk SAmRvn m ivhAr k r rhe Te¦ ws smy gíhpitpu© ke v¢ ne wnse SnuroD ik yA ik SAp smí avM GnI SAbAdI vAle nAL®dA ngr m Spne ik sI iBöu k o Bej k r vhAM SlÈik k å iÂyA k A áAdÕQn k rAv¦ qsse nAL®dA-vAsI SAp ke áAit SÈr SiDk üÂAlu ho jAyge¦ qs pr BgvAn ne k hA mÓ Spne iBöuSA k o aesA DmoQpdeÕ nh detA ik tum gíhTA k o SpnI å iÂyA k A áAdÕQn k ro¦ å iÂ-bl tIn áAk Ar ke hote hÓ ij®h mÓne vyM jAn k r SÈr sAöA¥k Ar k r btlAyA hÔ¦ ye hÓ (1) å iÂ-áAAithAyQ, (2) SAdeÕnA-áAAithAyQ, tTA (3)SnuÕAsnI-áAAithAyQ¦ tb BgvAn ne qn tInA ke guf-doú btlAye¦ w®hAne k hAå iÂ-áAAithAyQ m iBöu Spne å iÂ-bl se Snek áAk Ar k I SlÈik k ÕVEtyA k A áAdÕQn k rtAhÔ, prMtu g®DArI nAm k Iiv¬A «ArA BI aesA ik yAjA sk tAhÔ¦ aese hI SAdeÕnA-áAAithAyQ m iBöu dUsrA ke icØA k ojAn letA hÔ, prMtu mifk AnAm k Iiv¬A «ArA BI aesA ik yAjAnA sMBv hÔ¦ qn donA ke qn doúA k odeK k r muJe qnke áAdÕQn se sMk oc hotA hÔ¦ SnuÕAsnI-áAAithAyQ m iBöu aesA SnuÕAsn k rtA hÔ aesA ivcAro, aesA mt ivcAro; aesA mn m k ro, aesA mn m mt k ro; qse Coìz do, qse vIk Ark rlo¦ SÈr iP rjb qs sMsAr m k oqQ tTAgt w¥pÚA hotA hÔ SÈr wske «ArA sAöA¥k Ar ik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn ho k r k oqQ gíhpit ÕIlsMpÚA ho jAtA hÔ SÈr tduprAMt qMiªyA k ovÕ m k r,míit SÈr sMáAôAn k ASÄyAsI ho, sMtuÏx huSA, icØA ke nIvrfA k odUr k ráATm yAn k oáAAðA k r ivhrtA hÔ to yh BI SnuÕAsnI-áAAithAyQ hÔ¦ SÈr qsI áAk Ar i«tIy, títIy STvA ctuTQ yAn k oáAAðA hok rivhrnA STvA icØA k o(ivpÎynA) ôAn se lek r SAsRvöy-ôAn tk nvAte jAnA SnuÕAsnI-áAAithAyQ hI hÔ¦ SAsRvöy-ôAn k ISMitm SvTA pr to iBöu áAôApUvQk yh jAn letA hÔ ik j®m smAFt huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ ak bAr ak iBöu ke mn m yh áAÎn w¥pÚA huSA ik ye cAr mhABUt 11. ke v¢suØA
19
píÉvIDAtu, jlDAtu, tejoDAtu tTA vAyuDAtu k hAM jAk r ib£ku l inr ho jAte hÓ¦ tb ws iBöu ne Spne smAiht icØA se phle devlok SÈr iP r bRµlok m jAk r qs áAÎn k A smADAn cAhA prMtu n to k oqQ dev SÈr n hI bRµA vyM qsk A smADAn k r pAye¦ tb ws iBöu ne BgvAn bu se yhI áAÎn ik yA¦ qs pr w®hAne k hA ik yh áAÎn aese pUCnA cAiha k hAM pr jl, píÉvI, tej tTA vAyu VTt nh rhte hÓ? k hAM dIGQ, óv, Sfu, TUl, ÕuB, SÕuB, nAm SÈr Áp ib£ku l smAðA ho jAte hÓ? w®hAne qsk A wØAr qs áAk Ar idyA SindÕQn (STAQt, jhAM w¥pVØA, VTit SÈr ly k IbAt nh hÔ), SnMt SÈr S¥yMt áABAyuEt invAQf jhAM hÔ, vhAM jl, píÉvI, tej SÈr vAyu VTt nh rhte¦ vhAM dIGQ, óv, Sfu, TUl, ÕuB, SÕuB, nAm SÈr Áp ib£ku l smAðA ho jAte hÓ¦ ivôAn ke inroD se vhAM sBI k A SvsAn ho jAtA hÔ¦
12. loihcsuØA ak smy BgvAn k osldeÕ m cAirk Ak rte hua sAlvitk AphuÙce¦ vhAM pr loihc nAm k AbRAµf rhtA TA¦ wske mn m yh pAp-díVÏx pÔdA huqQ ik k oqQ ümf yA bRAµf ku Õl DmQ k o jAn k r qse ik sI dUsre k o n btAye, EyAik k oqQ ik sI dUsre ke ila k r hI EyA sk tA hÔ? BgvAn ne wsk I qs pAp-díVÏx k o dUr k rne ke ila wse k hA ik yid k oqQ ¯yVEt SpnI smUcI SAy k A Ske lA hI wpBog k re, ik sI k o ku C n de, to vh wske SAiütA ke ila hAink Ark hogA, Sihtk Ark hogA, wnke mn m Õ©utA jgAne vAlA hogA ijsse imÉyA-díVÏx pÔdA hogI¦ SÈr imÉyA-díVÏx rKne vAle k Ido hI gityAM hotI hÓ nrk yA nIc yoin m j®m! aesI pAp-díVÏx vAlA ¯yVEt wn ku lpu©A ke ila BI hAink Ark is hogA jo Bv se invíØA hone ke ila tTAgt ke btAye DmQ m SAk r aesI ivdDtA hAisl k r lete hÓ ijsse sotApÚA, sk dAgAmI, SnAgAmI STvA SrhMt ho jAte hÓ STvA id¯ygBQ k A pirpAk k rte hÓ ¦ vh hAink Ark hone se Sihtk Ark , Õ©utA jgAne vAlA SÈr imÉyA-díVÏx pÔdA k rne vAlA hogA ijsk I do hI gityAM hotI hÓ nrk yA nIc yoin m j®m! 20
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
t¥pÎcAt BgvAn ne wse smJAyA ik tIn áAk Arke gur scmuc SAöep ke yoy hote hÓ: (1) jo ümfBAv k o áAAðA ik ye ibnA hI üAvk A k o DmQ isKAte hÓ SÈr üAvk wnk IbAt sunte nh hÓ¦ (qn gurSA k Ayh kí ¥yaesA lgtA hÔ mAnA muÙh Pe re hua k ASAlgn k rnAcAhte hA¦) (2) jo ümfBAv k oáAAðA ik aibnA hI üAvk A k oDmQ isKAte hÓ SÈr üAvk wnk IbAt sunte hÓ¦ (qn gurSA k Ayh kí ¥yaesA lgtA hÔ mAnA Spne Ket k IsP AqQ k oCoìz k rdUsre ke Ket k IsP AqQ k rnAcAhte hA¦) (3) jo ümfBAv k oáAAðA k r üAvk A k oDmQ isKAte hÓ prMtu üAvk wnk IbAt k onh sunte¦ (qn gurSA k A yh kí ¥y aesA lgtA hÔ mAnA ik sI purAne bMDn k o k Ax k r nyA bMDn KìzA k rnA cAhte hA¦) sMsAr m aese BI gur hote hÓ ijn pr SAöep nh ik yA jA sk tA¦ jb sMsAr m k oqQ tTAgt w¥pÚA hotA hÔ SÈr wske «ArA sAöA¥k Arik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn hok r k oqQ ¯yVEt ÕIlsMpÚA ho, smAiD k A SÄyAs k rtA huSA áATm se lek r ctuTQ yAn k o kR mÕ: áAAðA k r qnm ivhAr k rte hua qsm ivdDtA hAisl k r letA hÔ, aesA gur SAöep ke yoy nh hotA¦ aese hI jb k oqQ ¯yVEt inmQl ik ye hua smAiht icØA k o (ivpÎynA) ôAn ke ila STvA SAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAtA hÔ jbik vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAFt huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnATA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ aesA gur BI SAöep ke yoy nh hotA¦ BgvAn k A yh DmoQpdeÕ sun loihc k o aese lgA mAnA nrk ke g¾e m igrte hua wse Wpr Kc k rDrtI pr rK idyA gyA ho¦ BAv-ivBor hok r wsne BgvAn se yAcnA k I ik SAp muJe jIvn Br ke ila wpAsk vIk Ar k r¦
13. teivÀjsuØA ak smy BgvAn k osl deÕ ke mnsAk x gRAm ke wØAr k I Sor SicrvtI ndI ke tIr pr SAmRvn m ivhAr k rrhe Te¦ ws smy vAse§ SÈr BAr«Aj nAm ke do bRAµf mAfvk wnke pAs gye SÈr wnse SpnA yh ivvAd sulJAne ke ila k hAik bRµA k Islok tAke ila shI vA sIDA mAgQ 13. teivÀjsuØA
21
k Èn sA hÔ¦ ye donA hI Spne-Spne SAcAyQ ke btlAye hua mAgQ k o shI vA sIDA btlA rhe Te¦ qs pr BgvAn «ArA Slg-Slg áAÎn pUCe jAne pr vAse§ mAfvk ne vIk Arik yAik ©Ôiv¬ bRAµfA m ak BI bRAµf aesA nh hÔ ijsne bRµA k o SpnI SAMK se deKA ho, qnke ak BI SAcAyQ-áAAcAyQ ne sAt pIìZI tk bRµA k oSAMK se nh deKA¦ yhI nh, jo ©Ôiv¬ bRAµfA ke pUvQj, mM©A ke áAvEtA å iúTe w®hAne BI k hpr yh nh k hA jhAM bRµA hÔ, ijsse bRµA hÔ, jhAM se bRµA hÔ hm wse jAnte hÓ, hm wse deKte hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hA ik aesA hone pr to ©Ôiv¬ bRAµfA k A yh k Tn svQTA S-áAAmAifk ho jAtA hÔ ik bRµA k Islok tAke ila Smuk mAgQ hÔ EyAik wnm se, phle-pICe, n qse ik sI ne jAnA, n deKA jÔse SMDA k I pMVEt m phle vAlA BI nh deKtA, bIc vAlA BI nh deKtA, pICe vAlA BI nh deKtA¦ qske SitirEt jb bRAµf bnAne vAle DmoÜ k o Coìz k r SÈr S-bRAµf bnAne vAle DmoÜ k oSpnA k r©Ôiv¬ bRAµf bRµA-siht iviBÚA devtASA k A SA¹An k rte hÓ, tb aesA nh ho sk tA ik ve mí¥yu ke pÎcAt bRµA k I slok tAáAAðA k r jÔse ndI ke qs tIr pr Kìze ¯yVEt ke SA¹An k rte rhne se ndI k A dUsrA tIr qs Sor nh SA jAtA¦ aese hI bRAµf bnAne vAle DmoÜ k o Coìz k r SÈr S-bRAµf bnAne vAle DmoÜ k o SpnA k r pAMc k AmBogA m zUbe hua ©Ôiv¬ bRAµf mí¥yu ke pÎcAt bRµA k I slok tA áAAðA k r, aesA nh ho sk tA jÔse ndI ke qs pAr díìZ sAMk l se pICe bAMh k rke mìjbUt bMDn se bÙDA huSA ¯yVEt ndI ke ws pAr jAne k I qCA hone pr BI ws pAr nh jA sk tA¦ (ye pAMc k AmBog SAyQ-ivny m sAMk l STvA bMDn k hlAte hÓ¦) aese hI bRAµf bnAne vAle DmoÜ k o Coìz k r SÈr S-bRAµf bnAne vAle DmoÜ k o SpnA k r pAMc nIvrfA se ZÙke hua ©Ôiv¬ bRAµf mí¥yu ke pÎcAt bRµA k I slok tA áAAðA k r, aesA nh ho sk tA jÔse ndI ke qs pAr Spne SAp k oisr tk ZAMpe huae k oqQ ¯yVEt ndI ke ws pAr jAne k IqCA hone pr BI ws pAr nh jA sk tA¦ (ye pAMc nIvrf SAyQ-ivny m SAvrf STvA SvnAhn, STAQt, bMDn k hlAte hÓ¦) 22
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 1]
tdnMtr BgvAn ne yh BI pÏx ik yAik bRµA SÈr ©Ôiv¬ bRAµfA ke guf ak dUsre ke svQTA ivprIt hÓ¦ bRµA S-pirgRhI, S-vÔrI, S-ªohI, sMEleÕ-riht SÈr pRBAvÕAlI hÔ jbik bRAµf pirgRhI, vÔrI, ªohI, sMEleÕ-yuEt SÈr SpRBAvÕAlI hÓ¦ wpAy SÈr wpAsk ke gufA m qtnA SMtr hone pr ik sI ©Ôiv¬ bRAµf k A mí¥yu ke pÎcAt bRµA k I slok tA áAAðA k rnA sMBv nh ho sk tA¦ tb vAse§ mAfvk ne BgvAn se áAATQnA k Iik SAp hI bRµA k Islok tA ke mAgQ k A wpdeÕ k r¦ qs pr BgvAn ne k hA ik jb sMsAr m k oqQ tTAgt pÔdA hotA hÔ SÈr wske «ArA sAöA¥k Ar ik ye gye DmQ ke áAit üÂAvAn ho k r k oqQ ¯yVEt ÕIlsMpÚA ho jAtA hÔ SÈr Spne icØA se nIvrf dUr k rSpne BItr wØAroØAr áAmod, áAIit, áAüVD SÈr suK SnuBv k rne lgtA hÔ, qsse wsk AicØA KUb smAiht ho jAtA hÔ¦ aese smAiht icØA se jÔse-jÔse mÔ©I, k rfA, muidtA STvA wpeöA k o BAivt ik yA jAtA hÔ vÔse-vÔse bRµA k I slok tA k A mAgQ KultA jAtA hÔ¦ qs áAk Ar bRµ-ivhAr k rne vAlA ¯yVEt S-pirgRhI, S-vÔrI, S-ªohI, sMEleÕ-riht SÈr pRBAvÕAlI hotA hÔ¦ bRµA ke BI yhI guf hÓ¦ St: bRµ-ivhAr k rne vAlA ¯yVEt bRµA ke smAn gufA vAlA ho k rmí¥yu ke wprAMt bRµA k I slok tA áAAðA k r letA hÔ¦
13. teivÀjsuØA
23
dIGink Ay BAg - 2 1. mhApdAnsuØA ak smy sAv¥TI m SnATipV»zk ke jetvn SArAm m ivhAr k rte hua BgvAn ne iBöugf ke SnuroD pr w®h pUvQj®m-sMbMDI DAimQk k TA k hI¦ w®hAne btlAyA ik SAj se qEyAnve k £pphle BgvAn, SrhMt SÈr sýyk sMbu ivpsI sMsAr m w¥pÚA hua Te¦ wnke bAd isKI, vesBU, k ku s®D, k ofAgmn, k sp SÈr ve vyM sýyk sMbu hua hÓ¦ qn sbk A sMVöðA pircy dene ke bAd w®hAne ivpsI BgvAn k I jIvnI k A ivtAr se w£leK k rte hua btlAyA ik wnke iptA rAjA b®DumAn SÈr mAtA devI b®DumtI TI¦ wnk I rAjDAnI k A nAm BI b®DumtI TA¦ ve tuist dev-lok se yut ho k r,míit SÈr sMáAôAn ke sAT, SpnI mAtA k Ik oKm áAivÏx hua Te¦ wnke w¥pÚA hone pr nÔimVØAk bRAµfA ne btlAyA TA ik qnk A ÕrIr mhApurú ke bØAIs löfA se yuEt hÔ¦ yid ye Gr m rhe to ckR vtIQ rAjA hAge SÈr Gr se be-Gr ho pRvRijt hua to sýyk sMbu hAge¦ rAjA b®DumAn ne ivpsI ku mAr ke ila svQ-áAk Ar k I suK-suivDAaM juxAy SÈr pAMcA k AmgufA k AáAb®D k rvAyA¦prMtu Slg-Slg SvsrA pr víÂ, rogI, mít SÈr sM®yAsI k o deK k r wnke mn m inveQd jAgne se ve Spne isr-dAìZI muÙìzvA, k AúAyv© phn, Gr se be-Gr ho pRvRijt ho gye¦ t¥pÎcAt ak AMt m yAn k rte smy wnke mn m yh ivcAr SAyA ik yh sMsAr bhut k Ïx m pìzA hÔ¦ k oqQ j®mtA hÔ, jIfQ hotA hÔ, mr jAtA hÔ¦ ak VTit se yut hotA hÔ SÈr dUsrI m w¥pÚA ho jAtA hÔ¦ qsse bAhr ink lne k A rAtA kÔ se jAnA jAye? tb shI ctn ke «ArA, SpnI áAôA jgA k r, w®hAne yh jAn ilyA ik nAmÁp ke k Arf ivôAn, SÈr ivôAn ke k Arf nAmÁp, nAmÁp ke k Arf Ch qV®ªyAM, Ch qV®ªyA ke k Arf pÕQ, pÕQ ke k Arf vednA, vednA ke k Arf tíÏfA, tíÏfA ke k Arf wpAdAn, wpAdAn ke 24
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
k Arf Bv, Bv ke k Arf j®m SÈr j®m ke k Arf buìZApA, mí¥yu, Õok , ivlAp, du:K, dÈmQny SÈr wpAyAs hote hÓ¦ qs áAk Ar qs ke vl du:K-smUh k I hI w¥pVØA hotI hÔ¦ tdnMtr w®hAne yh BI jAn ilyA ik nAmÁp ke inroD se ivôAn, ivôAn ke inroD se nAmÁp, nAmÁp ke inroD se Ch qV®ªyAM, Ch qV®ªyA ke inroD se pÕQ, pÕQ ke inroD se vednA, vednA ke inroD se tíÏfA, tíÏfA ke inroD se wpAdAn, wpAdAn ke inroD se Bv, Bv ke inroD se j®m SÈr j®m ke inroD se buìZApA, mí¥yu, Õok ,ivlAp, du:K, dÈmQny SÈr wpAyAs sBI inr ho jAte hÓ¦ qs áAk Ar sAre du:KA k A inroD ho jAtA hÔ¦ qs sAre áApMc k Iw¥pVØA SÈr inroD k ojAnk rboiDs¥v ivpsI ke cöu aese DmQ m Kule ijske bAre m phle k BI sunA hI nh TA¦ wnm ôAn jAg wXA SÈr jAg wXe áAôA, iv¬A, SAlok ¦ t¥pÎcAt boiDs¥v ne pAMc wpAdAn-kM DA m wdy-¯yy k odeKA yh Áp hÔ, yh Áp k A smudy hÔ, yh Áp k A St ho jAnA hÔ; yh vednA hÔ, yh vednA k Asmudy hÔ, yh vednA k ASt ho jAnA hÔ; yh sMôA hÔ, yh sMôA k A smudy hÔ, yh sMôA k A St ho jAnA hÔ; yh sMk Ar hÔ, yh sMk Ar k A smudy hÔ, yh sMk Ar k A St ho jAnA hÔ; yh ivôAn hÔ, yh ivôAn k A smudy hÔ, yh ivôAn k ASt ho jAnA hÔ¦ qn pAMcA kM DA ke w¥pVØA-ivnAÕ k o deKk r wnk A icØA ÕIGR hI icØA-mlA se svQTA muEt ho gyA¦ tb sýyk sMbu hua ivpsI BgvAn ne Spne buÂ-cöu se sMsAr k o deKA¦ qske P lvÁp w®hAne ivivD áAk Ar ke áAAifyA k o deKA S£p rj vAle, SiDk rj vAle; tIçf qV®ªy vAle, mídu qV®ªy vAle; SCe SAk Ar vAle, bure SAk Ar vAle; bAt k o j£dI smJne vAle, bAt k o der se smJne vAle; prlok k ABy KAne vAle, prlok k ABy n KAne vAle¦ tb wnke mn m huSA ik jo k oqQ üÂA ke sAT merI bAt sunge wnke ila Smít STAQt moö k A «Ar Kul jAyegA¦ tdnMtr ivpsI BgvAn ne svQáATm meDAvI rAjpu© K»z SÈr puroihtpu© its k o vyM SnuBv ik ye gye DmQ du:K, smudy, inroD tTA mAgQ k A wpdeÕ idyA ijsse q®h BI ivml DmQcöu w¥pÚA huSA jo ku CsmudyDmAQ 1. mhApdAnsuØA
25
hÔ vh sb inroDDmAQ hÔ¦ qs áAk Ar qsI jIvn m DmQ k A sAöA¥k Ar k r, sBI sMÕyA se muEt ho, w®hAne bu SÈr DmQ k I Õrf gRhf k I SÈr ÕnÔ: ÕnÔ: wnke icØA intAMt SAsRv-ivhIn ho gye¦ iP rDmQ ke mh¥v k oBAMp k r bhut bìzI sM¼yA m S®y log BI Gr se be-Gr ho BgvAn ke pAs DmQ sIKne ke ila SAye SÈr qsI áAk Ar SAsRv-ivhIn hua¦ wn idnA rAjDAnI b®DumtI m SìzsX lAK iBöuSA k A mhAsMG invAs k rtA TA¦ BgvAn ne w®h sMboiDt k rte hua k hA iBöuSAe! cAirk A ke ila jASo, bhut logA ke iht ke ila, bhut logA ke suK ke ila, logA pr SnukM pA k rne ke ila, devA SÈr mnuÏyA ke STQ, iht SÈr suK ke ila¦ ak Ak Inh, do-do hok rjASo¦ SAid m k £yAfk ArI,my m k £yAfk ArI, SMt m k £yAfk ArI,STQ-yuEt, ivÕd, ke vl pirpUfQ, pirÕu bRµcyQ k A áAk AÕn k ro¦Toìze se mÔl ke k Arf DUiml díVÏx vAle aese log hÓ jo DmQ k I bAt n sunne ke k Arf hAin wXA rhe hÓ¦ ve DmQ k o smJne vAle ho jAyge¦ SÈr Ch-Ch vúoÜ ke SMtrAl pr áAAitmoö ke vAcn ke ila rAjDAnI b®DumtI m SAte rhnA¦ yh sunk rSiDk AMÕ iBöu ak hI idn m cAirk Ake ila ink lpìze SÈr Ch vúQ bAd rAjDAnI m lÈx SAye¦ ws smy iBöu-sMG ke ila áAAitmoö k A pAX k rte hua ivpsI BgvAn ne k hA öAMit SÈr ititöA prm tp hÓ; pRvRijt ümf dUsrA k o hAin nh phuÙcAtA, n dUsrA k ok ÏxdetA hÔ¦ buÂ-jn invAQf k osbse wØAm btlAte hÓ¦ sb áAk Arke pApA k An k rnA,ku Õlk moÜ k AsMcy k rnA,icØA k oinmQl k rte rhnA yh buÂA k I iÕöA hÔ¦ k Xor vcn, duvQcn n k hnA, dUsrA k I hsA n k rnA, áAAitmoö m sMym brtnA, Bojn k I mA©A k o jAnnA, ak AMt m sonA-bÔXnA, smAiD k A SÄyAs yh buÂA k I iÕöA hÔ¦* SMt m BgvAn ne k hA ak smy muJe suÂAvAs devA ne k hA TA ik SAj se qEyAnve k £p phle ivpsI BgvAn ne sMsAr m j®m lek r sMboiD áAAðA k r DmQckR áAvitQt ik yA TA SÈr hm log w®h ke ÕAsn m bRµcyQ k A pAln k r, sAMsAirk Bog-ivlAsA se ivrEt ho, yhAM w¥pÚA hua hÓ¦ S®y 26
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
dev-lok A ke devA ne BI Spne SAp k o BgvAn ivpsI se lek r wnke wØArvtIQ sýyk -sMbuÂA isKI, vesBU, k ku s®D,k ofAgmn, k sp tTA merA sAöI honA btlAyA TA¦ tTAgt k IDmQ-DAtu qtnI bDne vAlI hotI hÔ ik qsse vh StIt k Alm pirinvAQf áAAðA ik ye hua, sAre áApMc k oiCÚA-iBÚA ik ye hua, sAre du:KA se ivmuEt hua, buÂA k o wnke sAre ivvrf siht w®h jAn lete hÓ¦
2. mhAindAnsuØA ak smy jb BgvAn ku r-deÕ m ku rSA ke ingm k ýmAsDým m ivhAr k r rhe Te, SAyuÏmAn SAn®d ne wnse k hA SAÎcyQ hÔ BMte! SÞt hÔ BMte! ik tnA gMBIr hÔ SÈr gMBIr-sA dIKtA BI hÔ yh áAtI¥ysmu¥pAd, ik ®tu muJe yh sAP -sAP idKlAqQ pìztA hÔ¦ qs pr BgvAn ne w®h smJAyA aesA mt k ho SAn®d! yh áAtI¥ysmu¥pAd gMBIr hÔ SÈr gMBIr-sA idKlAqQ BI detA hÔ¦ SAn®d! qs DmQ ke n jAnne se hI yh áAjA wlJe sUt-sI, gAMX pìzI rsI-sI, mUMj-b£vj-sI, SpAy, dugQit SÈr ptn k oáAAðA hotI hÔ SÈr sMsAr se pAr nh ho pAtI¦ t¥pÎcAt BgvAn ne w®h, k ArfA ke ivÎleúf siht, áAtI¥ysmu¥pAd k A isÂAMt smJAyA nAm-Áp ke k Arf ivôAn hotA hÔ, ivôAn ke k Arf nAm-Áp¦ nAm-Áp ke k Arf pÕQ hotA hÔ, pÕQ ke k Arf vednA, vednA ke k Arf tíÏfA, tíÏfA ke k Arf wpAdAn, wpAdAn ke k Arf Bv, Bv ke k Arf j®m SÈr j®m ke k Arf buìZApA, mí¥yu, Õok , ivlAp, du:K, dÈmQny SÈr wpAyAs hote hÓ¦ qs áAk Ar qs ke vl du:K-puMj k A smudy hotA hÔ ¦ tdnMtr BgvAn ne btlAyA ik SA¥mA k o mAnne vAle SA¥mA k A áAôApn cAr áAk Ar se k rte hÓ 1. yh ÁpvAn SÈr sUçm hÔ; 2. ÁpvAn SÈr SnMt hÔ; 3. Ápriht SÈr sUçm hÔ; 4. Ápriht SÈr SnMt hÔ¦ SA¥mA k o nh mAnne vAle qn áAôVðAyA k o nk Arte hÓ¦ SA¥m-dÕIQ SA¥mA k otIn áAk Arse jAntA hÔ 1. vednA merI SA¥mA hÔ; 2. vednA merI SA¥mA nh, S-áAitsMvedn merI SA¥mA hÔ; STvA 3. n vednA merI
2. mhAindAnsuØA
27
SA¥mA hÔ, n S-áAitsMvedn merI SA¥mA hÔ, merI SA¥mA vednA DmQ vAlI hÔ¦ ye tInA áAk Ar ke ctn XIk nh hÓ¦ phle áAk Ar ke ctn m yh doú hÔ ik vednAaM tIn áAk Ar k I hotI hÓ suKd, du:Kd SÈr Sdu:Kd-SsuKd SÈr qn tInA m se ijs smy jo áAk xhotI hÔ ws smy vhI SnuBv hotI hÔ, S®y do áAk Ark Inh; SÈr ye sb Sin¥yDmAQ BI hÓ; to jo k oqQ ijs ik sI vednA k o SA¥mA mAn letA hÔ vh ToìzI hI der m inr ho jAtI hÔ SÈr tb aese lgne lgtA hÔ ik merI SA¥mA to clI gqQ¦ dUsre áAk Arke ctn m yh doú hÔ ik jhAM S-áAitsMvedn hÔ STAQt, ku C BI SnuBv nh hotA, vhAM mÓ hUM aesA nh k h sk te ¦ tIsre áAk Arke ctn m yh doú hÔ ik yid sArI-k I-sArIvednAaM svQ áAk Ar se svQTA nÏx ho jAaM to vednASA ke svQTA inr ho jAne se mÓ hUM aesA k h pAnA sMBv nh rhtA¦ prMtu jo ¯yVEt n vednA k o SA¥mA smJtA hÔ, n S-áAitsMvedn k o, SÈr n hI qse vednA-DmQ vAlA mAntA hÔ, vh lok m ik sIk omÓ SÈr merA k rke gRhf nh k rtA, gRhf n k rne vAlA hone se ©As nh pAtA, ©As n pAne se vyM pirinvAQf k oáAAðA hotA hÔ¦ tb vh SpnI áAôA se jAn letA hÔ j®m smAFt huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnATA so k rilyA, Sb qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ aesA ¯yVEt sMsAr m ijtne BI SiDvcn, vcn-¯yvhAr, inrVEt, BAúA-¯yvhAr, áAôVðA, áAôVðA-¯yvhAr, ôAn, ôAn ke jo ivúy hote hÓ w®h jAn k r muEt hotA hÔ¦ aese ¯yVEt ke ila yh k hnA S-yuEt hotA hÔ nh jAntA hÔ, nh deKtA hÔ, yh qsk A dÕQn hÔ¦ tdnMtr BgvAn ne yh smJAyA ik áAôA-ivmuEt k Èn k hlAtA hÔ¦ áAôA-ivmuEt vh hotA hÔ jo sAt áAk Ark IivôAn k IVTityA SÈr do áAk Ar ke SAytnA ke smudy, SvsAn, SAvAd, pirfAm tTA insrf k oyTABUt jAn k r wpAdAnA k o gRhf n k rte hua muEt hotA hÔ¦ ivôAn k I sAt VTityAM hÓ 1. nAnA k AyA nAnA sMôA, 2. nAnA k AyA ak sMôA, 3. ak k AyA nAnA sMôA, 4. ak k AyA ak sMôA, 5. SAk AÕ SAytn, 6. ivôAn SAytn, 7. SAk c®y SAytn¦ do SAytn hÓ 1. SsMVô-s¥v-SAytn STAQt, sMôAriht s¥vA k A SAvAs, SÈr 2. 28
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
nÔv-sMôA-n-SsMôA-SAytn STAQt, n to sMôA vAlA SÈr n hI S-sMôA vAlA SAytn¦ BgvAn ne SAX ivmoö BI ignvAye hÓ¦ qnm se SAXv ivmoö ke SMtgQt k oqQ ¯yVEt nÔv-sMôA-n-SsMôA-SAytn k A SitkR mf k r sMôA-vediyt-inroD k I SvTA, ijsm sMôA SÈr vednA k A pUfQtyA inroD ho jAne se svQ áAk Ar k A lok Iy SnuBv BI inr ho jAtA hÔ, áAAðA k r ivhrne lgtA hÔ¦ jb SAXA ivmoöA k o Snulom STAQt, 1 se 8, áAitlom STAQt, 8 se 1, tTA Snulom áAitlom STAQt, 1 se 8, iP r 8 se 1, jhAM cAhtA hÔ, jb cAhtA hÔ, ijtnA cAhtA hÔ wtnI smAiD áAAðA k r wX KìzA hotA hÔ, SÈr SAsRvA ke öy se qsI j®m m SAsRv-riht icØA k I muVEt, áAôA-ivmuVEt k o vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA ho ivhrtA hÔ, tb vh wBytoBAg-ivmuEt k hlAtA hÔ¦
3. mhApirinbAnsuØA ak smy BgvAn rAjgh m igÀJkU xpvQt pr ivhAr k rte Te¦ ws smy mgD k A rAjA SjAtsØAu vÀjI pr SAkR mf k r wse ths-nhs k rnA cAhtA TA¦ qs bAre m BgvAn k Amt jAnne ke ila wsne Spne bRAµf mM©I k o wnke pAs BejA¦ BgvAn ne wse btlAyA ik ak smy mÓne vVÀjyA k o sAt SpirhAfIy DmQ k he Te¦ jb tk ve qn DmoÜ k A pAln k rte rhge tb tk wnk A w¥k úQ hI hogA, Spk úQ nh¦ bRAµf ke cle jAne pr BgvAn ne iBöuSA k o BI áAk Ar áAk Ar se SpirhAfIy DmoÜ k I jAnk ArI dI ijsse wnk A BI w¥k úQ ho, Spk úQ nh¦ ivhAr ke smy BgvAn áAAy: yhI DmQ-k TA k hA k rte Te yh ÕIl hÔ, yh smAiD hÔ, yh áAôA hÔ¦ ÕIl se pirBAivt smAiD mhAP ldAyI hotI hÔ¦ smAiD se pirBAivt áAôA mhAP ldAyI hotI hÔ¦ áAôA se pirBAivt icØA SAsRvA k AmAsRv,BvAsRv, Siv¬AsRv se BlI áAk ArmuEt ho jAtA hÔ¦ ku C smy pÎcAt BgvAn ke jIvn k I SMitm yA©A áAArMB huqQ¦ ve Sýbli§k A hote hua nAL®dA phuÙce jhAM sAirpuØA ne wnke áAit bìzI wdAr vAfI k hIik sMboiD m wnse bìZk rn k oqQ huSA hÔ, n hogA, n hÔ¦ (qs bAre m deiKa sýpsAdnIy-suØA dIG03-5)¦ vhAM se pAxilgAm phuÙc k r 3. mhApirinbAnsuØA
29
BgvAn ne gíhTA k o durAcAr ke pAMc duÏpirfAm SÈr sdAcAr ke pAMc supirfAm ignAye¦ w®h idnA vVÀjSA k I rok -TAm ke ila qs gRAm m ak bìzA ngr bsAne k Ak AmBI cl rhA TA¦ qse deK BgvAn ne k hAik ijtne BI SAyoÜ ke invAs hÓ SÈr ijtne BI ¯yApAirk mAgQ hÓ, wnm yh pAxilpuØA áADAn ngr hogA, pr qske tIn Õ©u hAge SAg, pAnI SÈr SAps k IPU x¦ vhAM se k oixgAm phuÙc BgvAn ne iBöuSA se k hA ik cAr SAyQ-s¥yA k A yTABUt dÕQn n k rne se hI qs sMsAr m SAvAgmn k A kR m cltA SA rhA hÔ¦ jb q®h (ivpÎynA «ArA) deK lete hÓ tb Bv-rÀju (tíÏfA) nÏx ho jAtI hÔ SÈr du:K k I jìz k x jAne se punjQ®m nh hotA¦ iP r nAitk A phuÙc w®hAne DmQ-SAdÕQ nAm k A wpdeÕ idyA ijsse yuEt huSA SAyQüAvk SpnI SAge k I git vyM jAn sk tA hÔ¦ t¥pÎcAt vesAlI phuÙc BgvAn ne iBöuSA se k hA ik míit SÈr sMáAôAn ke sAT ivhAr k ro,yhI hmArA SnuÕAsn hÔ¦ iP ryh BI smJAyA ik míitmAn kÔ se hote hÓ SÈr sMáAôAnI kÔ se? jb k oqQ ¯yVEt rAg SÈr «eú k o dUr k rne ke ila jAgÁk rh, sMáAôAn jgAye hua, w¬ogÕIl ho k AyA m k AyAnupÎynA, vednASA m vednAnupÎynA, icØA m icØAAnupÎynA SÈr DmoÜ m DmAQnupÎynA k rtA hÔ tb vh míitmAn hotA hÔ; SÈr jb vh clte-iP rte, wXte-bÔXte, KAte-pIte, sote-jAgte ÕrIr k I hr SvTA m ik sI BI áAk Ar k I ÕArIirk ikR yA k rte hua Spne bAre m sMpUfQ jAnk ArI bnAye rKtA hÔ tb vh sMáAôAnI hotA hÔ¦ vesAlI m BgvAn ne iBöu-sMG ke sAT SýbpAlI gifk A ke yhAM Bojn pAyA SÈr wske «ArA iBöu-sMG k odAn m idye gye wske wpvn k ovIk Ar ik yA¦ iP r vhAM se cl k r veLuvgAm phuÙce jhAM vúAQvAs ik yA¦ qs k Al m w®h ByAnk bImArI lg gyI SÈr mrfA®tk pIìzA hone lgI prMtu w®hAne wse míit SÈr sMáAôAn ke sAT, ibnA du:K mAnte hua, shn k r ilyA¦ BgvAn ke vT hote hI SAn®d ne BgvAn se k hA ik SApk I bImArI ke smy muJe ku C nh sUJtA TA, ke vl yh ivÎvAs TA ik SAp tb tk pirinvAQf áAAðA nh k rge jb tk iBöu-sMG k oku Ck hn lge¦ yh sun k r BgvAn bole ik mÓne sb trh se KulAsA k rke DmQ dÕAQ idyA hÔ¦ merI k oqQ SAcAyQ-muVÏx nh hÔ¦ aesA nh hÔ ik mÓ iBöu-sMG k o DArf k rtA hUM STvA 30
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
yh mere w¡eÎy se hÔ¦ St: ibnA ik sIdUsre k AshArA ZUMZe SpnA «Ip, SpnA shArA vyM bn k rivhAr k ro¦DmQ k oSpnA «Ip bnA, DmQ ke shAre ivhAr k ro¦ SÈr yh tb hotA hÔ jb k oqQ ¯yVEt míitmAn, sMáAôAnI, w¬ogÕIl ho k AyA, vednASA, icØA tTA DmoÜ k I SnupÎynA k rne lgtA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne vesAlI ke cApAl cÔ¥y m jAk r yh GoúfA k I ik tb se tIn mAh bAd tTAgt pirinvAQf k o áAAðA hAge¦ qske sAT hI w®hAne míit SÈr sMáAôAn ke sAT Spne SAyu sMk Ark oCoìz idyA¦ ws smy bìzA BIúf, lomhúQk BUcAl SAyA SÈr dev-du®duiByAM bj wX¦ SAn®d ke pUCne pr BgvAn ne wse wn SAX áA¥yyA ke bAre m btlAyA ijnk I vjh se aese bìze BUcAl SAte hÓ¦ tduprAMt w®hAne SAX áAk Ar k I pirúdA, SAX áAk Ar ke SiBBU-SAytnA tTA SAX ivmoöA ke bAre m BI SAn®d k osmJAyA¦ w®hAne k hAik SAXvAM ivmoö vh hotA hÔ jb k oqQ ¯yVEt nÔv-sMôA-n-SsMôA SAytn k A svQTA SitkR mf k r sMôA-vediyt-inroD k o áAAðA ho k r ivhAr k rne lge¦ qske bAd BgvAn ne mhAvn k I wpTAnÕAlA m iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hAik mÓne vyM jAn k rjo DmQ wpidÏx ik yAhÔ wse SCI trh sIK k r wsk A sevn, BAvn, sMvDQn k rnA ijsse yh bRµcyQ icrTAyI ho, bhut logA k A ihtk Ark ,bhut logA k A suKk Ark ,lok A k A SnukM pk SÈr devA tTA mnuÏyA ke STQ, iht SÈr suK ke ila ho ¦ ye DmQ hÓ cAr míit-áATAn, cAr sýyk -áADAn,cAr å iÂ-pAd,pAMc qV®ªy, pAMc bl, sAt boyMg SÈr SAyQ SÏxAMigk mAgQ¦ BgvAn ne w®h yh BI k hAik sAre sMk Ar¯yyDmAQ hÓ, áAmAdriht ho qs scAqQ k A sMpAdn k ro¦ w®hAne wnk o tIn mAh bAd SpnA pirinvAQf hone k I sUcnA BI dI¦ iP r vesAlI k o Coìz Bogngr phuÙc k r BgvAn ne iBöuSA k o cAr mhAáAmAfoM k A wpdeÕ idyA¦ qsm w®hAne yh smJAyA ik yid k oqQ ¯yVEt ik sI k A BI hvAlA dek r yh k he ik yh DmQ hÔ, yh ivny hÔ, yh ÕAtA k AwpdeÕ hÔ, to ibnA qs wVEt k ASiBnMdn ik ye, ibnA qsk IndA ik ye
3. mhApirinbAnsuØA
31
qsk I tulnA sU© se k r lenI cAiha SÈr ivny k o deK jAnA cAiha¦ yid yh qnse mel KAye, to qse su-gíhIt jAn, S®yTA dugíQhIt¦ vhAM se BgvAn pAvA phuÙce jhAM pr w®hAne k mAQr-pu© cu®d ke SAmM©f pr wske yhAM Bojn ik yA¦ qs Bojn k o KAk r w®h KUn igrne k I k ìzI bImArI w¥pÚA huqQ SÈr mrfA®tk pIìzA hone lgI¦ wse w®hAne míit SÈr sMáAôAn se yuEt ho, ibnA du:iKt hua, shn k r ilyA¦ vhAM se w®hAne ku isnArAk ISor áATAn ik yA¦mAgQ m k ku DAndI m êAAn k rjhAM SAmRvn TA vhAM gye SÈr yh GoúfA k I ik SAj rAt ke ipCle phr ku isnArA ke wpvØAn nAmk m£lA ke ÕAlvn m juìzvAM ÕAl-víöA ke bIc ve pirinvAQf-lAB k rge¦ vhAM se SAge áATAn k rne se pUvQ BgvAn ne SAn®d se k hAik ÕAyd k oqQ k mAQr-pu© cu®d k o citt k re ik tUne S-lAB k mAyA hÔ jÔsA ik terA pzpAt KA k r tTAgt pirinvAQf k o áAAðA hua hÓ¦ tum wsk I ctA k o yh k h k r dUr k rnA ik mÓne vyM BgvAn ke muK se sunA TA ik do pzpAt smAn P l vAle hÓ, dUsre pzpAtA se bhut hI mhAP láAd hÓ¦ k Èn se do? 1. ijs pzpAt k ABojn k rtTAgt SnuØAr sýyk sMboiD k oáAAðA hua, SÈr 2. ijs pzpAt k A Bojn k r tTAgt SnupAiDÕeú invAQfDAtu k o áAAðA hua¦ qske pÎcAt BgvAn ku isnArA ke m£lA ke ÕAlvn wpvØAn m gye SÈr vhAM juìzv ÕAlA ke bIc mMck ibCvA k rmíit-sMáAôAn ke sAT ivüAm k rne lge¦ ws smy Sk Al hone pr BI vh juìzvAM ÕAl PU lA se ld rhe Te SÈr tTAgt k IpUjA ke ila ve PU lwnke ÕrIr pr ibKrne lge¦ aese hI SAk AÕ se id¯y mMdAr-puÏp, cMdn-cUfQ wnke ÕrIr pr igrne lge¦ id¯y vA¬ bjne lge, id¯y sMgIt hone lge¦ yh deK BgvAn ne SAn®d se k hA ik qnse tTAgt s¥kí t, gurkí t, mAint, pUijt nh hote¦ jo iBöu, iBöufI, wpAsk , wpAisk A DmQ ke mAgQ pr SAÁìZ ho ivhAr k rte hÓ wsI se tTAgt s¥kí t, gurkí t, mAint, pUijt hote hÓ¦ ws smy dsA lok DAtuSA ke bhut se devtA tTAgt ke dÕQnATQ ak i©t hua¦ BgvAn ne deKA ik jo devtA S-vItrAg Te ve burI trh kRM dnk rrhe Te ik sugt bhut j£dI invAQf k oáAAðA k rrhe hÓ, prMtu jo devtA vItrAg Te ve 32
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
míit-sMáAôAn ke sAT, ÕAMt rh k r yh jAn rhe Te sMk Ar (bne hua pdATQ) Sin¥y hÓ, to kÔ se q®h bnAye rK sk te hÓ? t¥pÎcAt BgvAn ne SAn®d k o smJAyA ik üÂAlu ku lpu© ke ila ye cAr TAn dÕQnIy, vÔrAy pÔdA k rne vAle hote hÓ 1. jhAM tTAgt w¥pÚA hua, 2. jhAM sýyk -sMbu bne, 3. jhAM DmQckR áAvtQn ik yA, SÈr 4. jhAM SnupAiDÕeú invAQf-DAtu k o áAAðA hua¦ w®hAne wse yh BI smJAyA ik tum tTAgt k I ÕrIr-pUjA k I trP se beprvAh rhnA SÈr sdTQ ke ila hI w¬ogÕIl rhnA¦ ij®h tTAgt m bhut SnurAg hogA ve hI wnk IÕrIr-pUjA k rge¦ iP r wse yh BI smJAyA ik tTAgt ke mhApirinvAQf ke pÎcAt wnke ÕrIr k A EyA k rnA hotA hÔ SÈr k Èn log tUp bnAye jAne ke yoy hote hÓ¦ tb SAn®d ivhAr m jAk rivlAp k rne lgA ik mÓ SBI ÕÔçy hUM SÈr mere ÕAtA k A pirinvAQf ho rhA hÔ¦ BgvAn ne wse bulvA k r k hA ik tum Õok mt k ro¦mÓne to phle hI k hrKA hÔ ik sBI iáAyA se pATQEy hone vAlA hÔ¦ jo ku Cw¥pÚA huSA hÔ, sMkí thÔ vh nÏx hone vAlA hÔ¦ aesA nh ho sk tAik vh nÏx n ho¦ tUne lMbe smy tk tn, mn, vcn se Spirimt mÔ©I ke sAT tTAgt k IsevA k IhÔ¦ tUne pu»y k mAyAhÔ ¦ tU invAQf-sADn m lg, ÕIGR hI SnAsRv ho jA¦ iP rw®hAne SAn®d ke cAr SÞt gufA k AbKAn BI ik yA¦ SAn®d ne BgvAn se k hAik qs CoxI sI ngrI m pirinvAQf k omt áAAðA hA¦ cýpA, rAjgh SAid ik sImhAngr m pirinvAQf-lAB k r¦ vhAM bhut se log tTAgt ke BEt hÓ¦ qs pr BgvAn ne wse btlAyA ik yhI ku isnArA pUvQk Al m mhAsudsn nAm ke ckR vtIQ rAjA k I ku sAvtI nAm k I rAjDAnI TI jo dUr dUr tk PÔ lI huqQ, jnAk IfQ, smí SÈr vÔBv-sMpÚA TI¦ tb SAn®d ne ku isnArA m jAk r vhAM ke invAisyA k o wnke öe© m tTAgt ke hone vAle mhApirinvAQf k I jAnk ArI dI¦ qs pr bhut se log wnke dÕQnATQ cle SAye SÈr wnk I vMdnA k I¦ qsI bIc suB¡ nAm k A pirvRAjk BI vhAM pr clA SAyA¦ vh DmQ ke bAre m SpnA ku C sMÕy dUr k rnA cAhtA TA¦ pr SAn®d ne yh k h k r wse BgvAn ke smIp jAne se rok idyA ik ve qs smy Tke hua hÓ, w®h k Ïx mt do¦ qn donA k A k TA-sMlApsun BgvAn ne pirvRAjk k oSpne pAs bulA wse DmoQpdeÕ idyA 3. mhApirinbAnsuØA
33
SÈr wske sMÕy k A invArf ik yA¦ BgvAn ne wse btlAyA ik ijs DmQ-ivny m SAyQ SÏxAMigk mAgQ wplD nh hotA, vhAM n sotApÚA hÔ, n sk dAgAmI, n SnAgAmI, n SrhMt¦ ijs DmQ-ivny m SAyQ SÏxAMigk mAgQ wplD hotA hÔ vhAM sotApÚA BI hotA hÔ, sk dAgAmI BI, SnAgAmI BI SÈr SrhMt BI¦ yid iBöu XIk se ivhAr k r to lok SrhMtA se ÕU®y n ho ¦ k AlAMtr m áAvRÀyA, wpsMpdA pA yh pirvRAjk SrhMt huSA¦ yhI suB¡ BgvAn k A SMitm iÕÏy huSA¦ mhApirinvAQf áAAðA k rne se pUvQ BgvAn ne SAn®d se k hA ik ÕAyd tuýh aesA lge ik hmAre ÕAtA cle gye, Sb hmAre ÕAtA nh hÓ aesA mt socnA¦ mÓne jo DmQ SÈr ivny áAôðA ik ye hÓ, ve hI mere bAd tuýhAre ÕAtA hAge¦ iP rw®hAne iBöuSA k oBI SMitm bAr sMboiDt k rte hua k hAik sBI sMk Ar Sin¥y hÓ, S-áAmAd ke sAT qs scAqQ k A sMpAdn k ro STAQt, qse SnuBUit pr wtAro¦ yhI BgvAn k A SMitm vcn TA¦ t¥pÎcAt BgvAn yAnAvVTt ho mhApirinvAQf k oáAAðA hua¦ qske sAT hI BIúf, lomhúQk mhABUcAl huSA¦ devª sEk (ÕkR ) ne gATA k hI sMk Ar(kí tvtuaM) S-in¥y hÓ, w¥pAd-¯yy vBAv vAle hÓ, w¥pÚA ho-hok r nÏx hote rhte hÓ, qnk A intAMt wp-Õmn hI (vAtivk ) suK hÔ¦ tTAgt ke ÕrIr k IdAh-ikR yAke pÎcAt áAdeÕA ke ÕAsk wnk ISVTyA k o bxor w®h tUp-inmAQf ke ila le gye¦
4. mhAsudsnsuØA BgvAn Spne pirinvAQf ke smy ku isnArAke pAs wpvØAn nAm ke m£lA ke ÕAl-vn m do ÕAl-víöA ke bIc ivhAr k r rhe Te¦ ws smy SAn®d ne wnse k hAyid SAp qs CoxI sI ngrI ke TAn pr cýpA, rAjgh, sAv¥TI, sAke t, k osýbI, bArAfsI jÔse ik sI mhAngr m pirinvAQf lAB k r to SCA ho¦ vhAM bhut se log tTAgt ke BEt hÓ jo wnke ÕrIr k I pUjA k rge¦ qs pr BgvAn ne k hA ik pUvQk Al m mhAsudsn nAm k A cArA idÕASA pr ivjy áAAðA k rne vAlA ak mUDAQiBiúEt öi©y rAjA TA¦ yhI ku isnArA 34
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
wsk I ku sAvtI nAm k I rAjDAnI TI jo S¥yMt ivtIfQ, smí tTA vÔBv-sMpÚA TI¦ ws rAjA ke pAs sAt r¥n Te 1. ckR -r¥n,2. hVt-r¥n, 3. SÎv-r¥n, 4. mif-r¥n, 5. ©I-r¥n, 6. gíhpit-r¥n, tTA 7. pirfAyk -r¥n¦wse cAr å iÂyAM BI áAAðA T 1. prm-sAÓdyQ, 2. dIGQ-SAyu, 3. nIrogtA, SÈr 4. bRAµfA tTA gíhTA k A vA¥s£y¦ ak bAr vh rAjA SpnI cturMigfI senA ke sAT w¬AnBUim m gyA¦ vhAM pr wsne bhut sI puÏk irifyAM KudvAqQM SÈr wnke tIr pr ivivD áAk Ar ke dAn TAipt ik ye¦ qDr bRAµf SÈr gíhT BI rAjA k o Bx k rne ke ila bhut sA Dn lek rcle SAye prMtu rAjA ne wse vIk Arnh ik yA,w£xA w®h hI Spne yhAM se SÈr Dn le jAne ke ila k hA¦ wn logA ne Spne sAT lAa hua Dn k oSpne GrA m vAips le jAnA wict nh smJA SÈr rAjA ke ila ak áAAsAd (mhl) tÔyAr k rvAne k AinfQy ilyA¦ rAjA qsse shmt huSA ¦ devpu© ivsk ým ne Dým nAmk áAAsAd tÔyAr k r idyA¦ rAjA ne wske sAmne DmQ-puÏk irfI bnvA dI¦ qn donA ke tÔyAr ho jAne pr rAjA ne ws smy ke SCe-SCe ümfA tTA bRAµfA k osMtuÏx k rDým-áAAsAd m áAveÕ ik yA¦ tb rAjA k o yh BAn huSA ik yh mere dAn, dm, sMym qn tIn k moÜ k A P l hÔ ijsse mÓ qs smy qtnA smíiÂÕAlI avM mhAnuBAv huSA hUM¦ wske muK se áAIit-vAEy ink lA Xhr k Am-ivtkQ ! Xhr ¯yApAd-ivtkQ ! Xhr ivhsA-ivtkQ ! bs k Am-ivtkQ !! bs ¯yApAd-ivtkQ !! bs ivhsA-ivtkQ !! t¥pÎcAt vh kU xAgAr m áAveÕ k r wØAroØAr áATm, i«tIy, títIy tTA ctuTQ yAn k o áAAðA k r qnm ivhAr k rne lgA SÈr qske bAd kR mÕ: mÔ©I, k rfA, muidtA tTA wpeöA-yuEt üeÏX icØA se ak -ak k rke sBI idÕASA k o ¯yAðA k r ivhrne lgA¦ bhut smy bAd suB¡AdevI nAm k I rAjmihúI S®y V©yA ke sAT rAjA k o deKne ke ila gyI¦ wse drvAjA pk ìze KìzA huSA deK rAjA ne wse BItr 4. mhAsudsnsuØA
35
SAne se rok idyA SÈr vyM tAlvn m plMg ibCvA k r dAihnI k rvx ho, pÔr ke Wpr pÔr rK, míit SÈr sMáAôAn ke sAT shÕyA lgA lI¦ qs pr mihúI k o SAÕMk A huqQ ik k h rAjA mrfAsÚA to nh hÔ? mn m yh ivcAr SAte hI wsne rAjA k o wske Dn-vÔBv k I yAd idlAte hua k hA ik SAp qnse áAsÚA ho Spne jIivt rhne k I k AmnA k r¦ qs pr rAjA ne wse k hA, tumne bhut idnA tk mere sAT qÏx avM iáAy SAcrf ik yA hÔ; St: qs SMitm smy m SinÏx avM SiáAy SAcrf k rnA wict nh hÔ¦ qs smy tuýh yh k hnAcAiha dev! sBI iáAy vtuSA se ibCoh hotA hÔ¦ SAp ik sI k AmnA ke sAT áAAf n Coìz¦ k AmnA-yuEt mí¥yu du:KpUfQ hotI hÔ, g´Q hotI hÔ¦ SApk A jo qtnA vÔBv hÔ wsm ilðA n hA¦ jIivt rhne k I k AmnA mn m n k r¦ mihúI ne aesA hI ik yA¦ qske ku C hI der bAd rAjA k I mí¥yu ho gyI¦ cArA bRµivhArA k I BAvnA k rtA huSA vh bRµlok m w¥pÚA huSA¦ SMt m BgvAn ne k hA yh rAjA mhAsudsn mÓ hI TA¦ vh ku sAvtI nAm k I rAjDAnI SÈr vh sArA vÔBv merA hI TA¦ deKo, ye sBI sMk Ar (kí t vtuaM) öIf ho gye, inr ho gye, bdl gye¦ qsI áAk Ar sBI sMk Ar S-in¥y hÓ, S-DRuv hÓ, S-ivÎvsnIy hÓ¦ qsIila sBI sMk ArA se inveQd áAAðA k rnA, ivrEt ho jAnA, ivmuEt ho jAnA wict hÔ¦ BgvAn ne yh BI btlAyA ik phle Ch bAr qsI TAn pr merI mí¥yu ho cuk I hÔ¦ Sb yhAM sAtv bAr merA ÕrIrpAt ho rhA hÔ¦ mÓ sAre lok A m k oqQ S®y TAn nh deKtA jhAM tTAgt k o SAXv bAr ÕrIr ¥yAgnA pìze¦ yh k h k r BgvAn ne yh BI k hA sBI sMk Ar Sin¥y hÓ; w¥pVØA SÈr öy vBAv vAle hÓ; ye w¥pÚA ho-ho k r imx jAte hÓ; qnk A ÕAMt ho jAnA hIsuK hÔ¦
5. jnvsBsuØA ak smy BgvAn nAitk Am ig²jk AvsTm ivhAr k rte hua k AsISÈr k osl, vÀjI SÈr m£l, ceit SÈr vMs, ku r SÈr p²cAl tTA mC SÈr sUrsen nAmk jnpdA m buÂ, DmQ SÈr sMG k I pircyAQ k rne vAle mít 36
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
pircArk A k IpArlÈik k git k AbKAn k rrhe Te¦ SAyuÏmAn SAn®d ke mn m huSA ik BgvAn k o S½ SÈr mgD ke pircArk A k I git k A BI bKAn k rnA cAiha EyAik vhAM pr BI buÂ, DmQ SÈr sMG ke áAit üÂA rKne vAle bhut log Te SÈr mgDrAj ibVýbsAr to mrte dm tk BgvAn k A yÕogAn k rte rhe¦ wpyuEt smy pA k r SAyuÏmAn SAn®d ne BgvAn se qs bAre m invedn k r idyA¦ k AlAMtr m BgvAn ne Spne smAiht icØA se mgD ke pircArk A k I pArlÈik k git k o jAn ilyA SÈr bAd m SAn®d k o btlAyA ik mere aesA jAn lene ke pÎcAt mgDrAj ibVýbsAr mere sAmne jnvsB nAmk yö ke Áp m áAk xhuSA SÈr muJse k hAik mÓ Sb sAtv bAr vesvf mhArAj k A im© ho k rw¥pÚA huSA hUM¦ jb se mÓ SAp ke áAit üÂAvAn huSA hUM tb se merI SpAy git nh huqQ hÔ SÈr mÓ sk dAgAmI hone ke ila SAÕAV®vt hUM¦ jnvsB ne yh BI btlAyA ik ipCle idnA wposT k ovÔÕAK pUifQmA k I rAt k o sBI tAvts devtA suDmAQ sBA m qk §e hok r bÔXe Te¦ cArA Sor devtASA k I bìzI BArI sBA lgI TI¦ cArA idÕASA ke lok pAl cArA mhArAjA BI bÔXe Te¦ ws smy qMª ke sAT-sAT sBI tAvts devtA qs bAt se bhut áAsÚA Te ik sugt ke ÕAsn m bRµcyQ k ApAln k rke hmAre lok m SAye hua nye dev k AMit, SAyu SÈr yÕ m dUsrA se bìZ-cìZ k r hÓ¦ w®h qs bAt se BI áAsÚAtA huqQ ik dev-lok Br rhA hÔ; Ssur-lok öIf ho rhA hÔ ¦ tBI vhAM pr bìze BArI tej-puMj ke sAT sn¸mAr bRµA BI áAk xhua¦ SAX SMgA se yuEt bRµvr m w®hAne tAvts devtASA k osMboDn k rtehua k hA * BgvAn logA ke iht-suK ke ila áAy¥nÕIl hÓ¦ jo k oqQ buÂ, DmQ SÈr sMG k I Õrf m gye hÓ SÈr ij®hAne ÕIlA k o pUrA ik yA hÔ ve ik sI n ik sI devlok m w¥pÚA hote hÓ¦ sb se hIn ÕrIr pAne vAlA BI gMDvQ k A ÕrIr pA letA hÔ¦ * sb ku C jAnnhAr, deKnhAr, SrhMt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbu k o cAr å iÂpAdáAAðA hÓ CMd, vIyQ, icØA avM mImAMsA¦ nAnA áAk Ark Iå iÂyA k I isi q®h cAr å iÂpAdA k oBAivt k rne se hI hotI hÔ¦ mhAbRµA BI q®h cAr å iÂpAdAk oBAivt k rnese mhAn å iÂvAle mhAnuBAv hua hÓ¦ 5. jnvsBsuØA
37
* sb ku C jAnnhAr, deKnhAr, SrhMt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbu k o suK k IáAAVðA ke ila tIn Svk AÕáAAðA hÓ 1. BogA m SÈr S-ku ÕlDmoÜ m n lgne se w¥pÚA hone vAlA suK, SÈr iP r qsse bìZ k r sÈmny; 2. k AyA, vAfI SÈr icØA ke TUl sMk ArA ke ÕAMt ho jAne se w¥pÚA hone vAlA suK, SÈr iP r qsse bìZ k r sÈmny; SÈr 3. Siv¬A ke dUr ho jAne tTA iv¬A ke jAgne se w¥pÚA hone vAlA suK, SÈr iP rqsse bìZ k r sÈmny¦ * sb ku C jAnnhAr, deKnhAr, SrhMt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbu «ArA ku Õl k I áAAVðA ke ila cArA míit-áATAn áAôðA ik ye gye hÓ¦ k Èn se cAr? k AyAm k AyAnupÎyIhok rivhrnA, vednASA m vednAnupÎyI hok r ivhrnA, icØA m icØAAnupÎyI hok r ivhrnA, SÈr DmoÜ m DmAQnupÎyI hok r ivhrnA¦ * sb ku CjAnnhAr, deKnhAr, SrhMt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbu ne sýyk smAiD k IBAvnA SÈr pirÕui ke ila sAt smAiD-pirÏk ArA k oSCI trh áAôðA ik yA hÔ ¦ k Èn se sAt? sýyk díVÏx, sýyk sMk £p, sýyk vAfI, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIv, sýyk ¯yAyAm SÈr sýyk míit¦ sýyk díVÏx vAlA mnuÏy sýyk sMk £p m smTQ hotA hÔ, sýyk sMk £p vAlA sýyk vAfI m, sýyk vAfI vAlA sýyk k mAÜt m, sýyk k mAÜt vAlA sýyk SAjIv m, sýyk SAjIv vAlA sýyk ¯yAyAm m, sýyk ¯yAyAm vAlA sýyk míit m, sýyk míit vAlA sýyk smAiD m, sýyk smAiD vAlA sýyk ôAn m SÈr sýyk ôAn vAlA mnuÏy sýyk ivmuVEt m smTQ hotA hÔ ijse sýyk áAk Ar se k hne vAle mnuÏy k hte hÓ BgvAn k A DmQ vA¼yAt (suMdr áAk Ar se k hA gyA) hÔ, sA®díVÏxk (qsI sMsAr m sAöA¥k Arik ye jAne ke yoy) hÔ, Sk Ailk (s¬: P láAd) hÔ, aih-pVÎyk (SASo, deKo! k A BAv jgAne vAlA) hÔ, SÈpniyk (invAQf ke smIp le jAne vAlA) hÔ, áA¥yek (hr ak ) ke ila ihtk ArI hÔ SÈr ivôA (pMiztA) «ArA ôey hÔ¦ jo k oqQ buÂ, DmQ tTA sMG m VTr Áp se áAsÚA hÓ SÈr wØAm iáAy ÕIl se yuEt hÓ wnke ila Smít (invAQf) k A mAgQ KulA huSA hÔ¦ t¥pÎcAt bRµA ne GoúfA k I ik cÈbIs lAK se BI SiDk mgD ke 38
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
pircArk StIt k Al m mAr ke tIn bMDnA ke k x jAne se sotApÚA ho gye hÓ, ve iP rk BItIn SpAyA m nh igr sk te SÈr inyt Áp se sMboiD áAAðA k rne m lge hÓ¦ SÈr yhAM sk dAgAmI BI hÓ ¦ BgvAn ne yh sArA víØAAMt jnvsB yö se sun k r SÈr vyM SiBôA se jAn k rqse SAyuÏmAn SAn®d k obtAyA¦ SAyuÏmAn SAn®d ne qse iBöuSA, iBöuifyA, wpAsk A,wpAisk ASAk obtlAyA¦ yhI bRµcyQ å iÂyuEt,wÚAt, ivtAirt, iv¼yAt SÈr ivÕAl ho k rdevA tTA mnuÏyA m áAk AiÕthuSA¦
6. mhAgoiv®dsuØA ak smy jb BgvAn rAjgh ke igÀJkU x pvQt pr ivhAr k r rhe Te, p²cisK nAm k AgMDvQpu© ZltI rAt m wnke pAs SAyA SÈr k hne lgA ik mÓne jo tAvts devA ke muÙh se sunA hÔ, wse SApse k hUMgA¦ BgvAn k ISnumit pA k rwsne k hAik bhut idn phle ak wposT k I rAt m sBI tAvts dev suDmAQsBA m bÔXe Te¦ bhut bìzI dev-pirúd cArA Sor bÔXI TI¦ cArA idÕASA ke lok pAlcArA mhArAjA BI bÔXe Te¦ ws smy tAvts dev qs bAt se S¥yMt áAsÚA ho rhe Te ik BgvAn ke yhAM se bRµcyQ k A pAln k r jo log dev-lok m SAye hÓ ve Civ SÈr yÕ m S®y devA se bìZ-cìZ k r hÓ¦ devA ke qMª sEk ne BI qsk A Snumodn ik yA SÈr BgvAn ke gufA k A bKAn ik yA¦qtne m sn¸mAr bRµA BI vhAM pr SA gye¦ w®hAne BI tAvts devA k I SiB¯yVEt k A Snumodn ik yA, devª sEk se BgvAn ke gufA k o sunA SÈr iP r devA k o sMboiDt k rte hua k hA ik BgvAn bhut smy phle BI mhAáAôAvAn Te¦ w®hAne k hA ik bhut phle idsýpit nAm k A rAjA rAÀy k rtA TA¦ goiv®d nAm k AbRAµf wsk Apuroiht TA¦ goiv®d k Apu© joitpAl TA¦ refu rAjpu©, joitpAl SÈr S®y Ch öi©y ye SAXA im© Te¦ goiv®d bRAµf ke mrne pr wsk A TAn joitpAl ne le ilyA jo Spne iptA se BI bìZ-cìZ k r pMizt SÈr STQdÕIQ ink lA¦ qs pr logA ne wsk A nAm mhAgoiv®d rK idyA¦ 6. mhAgoiv®dsuØA
39
k AlAMtr m rAjA k A BI dehAMt ho gyA SÈr rAjpu© refu k A rAÀyAiBúek huSA¦ iP r refu ke SAdeÕ se mhAgoiv®d ne BArtvúQ k o sAt smAn BAgA m bAMx idyA¦ bIc k A BAg refu ne rK ilyA SÈr Õeú Ch BAg Spne öi©y-im©A m bAMx idye¦ qn im©A ne BI mhAgoiv®d k o SpnA puroiht bnA ilyA¦ tb mhAgoiv®d qn sAt mUDAQiBiúEt öi©yA k A SnuÕAsn k rne lgA SÈr sAt bRAµf mhAÕAlA tTA sAt sÈ êAAtk A k o mM© pìZAne lgA¦ ku C smy bAd wsk I aesI ¼yAit PÔ l gyI ik vh bRµA k o sAöAt deKtA hÔ, wnse vAtAQlAp v mM©fA BI k rtA hÔ¦ tb mhAgoiv®d ke mn m SAyA ik merI ¼yAit k Ak oqQ SADAr nh hÔ¦ pr mÓne bìze-bUìZA tTA SAcAyQgf k o yh k hte sunA hÔ ik jo vúAQ-k Al ke cAtumAQs m smAiD lgA k rk rfA-BAvnAk rtAhÔ vh bRµA k osAöAt deK letA hÔ, wnse vAtAQlAp avM mM©fA BI k rne lgtA hÔ¦ St: mÓ BI EyA n vúAQ-k Al ke cAtumAQs m smAiD lgA k r k rfA-BAvnA k ÁM? tb mhAgoiv®d ne refu rAjA ke pAs jAk r yh sArI bAt btlAyI SÈr wsse k hA ik mere smAiD-k Al m Bojn lAne vAle k o Coìz k r k oqQ dUsrA ¯yVEt mere pAs n SAye¦ rAjA qsse shmt huSA¦ iP r ChA öi©yA, bRAµf mhAÕAlA tTA êAAtk A SÈr SpnI V©yA k I BI shmit áAAðA k r vh ak wpyuEt TAn pr smAiD k A SÄyAs k rne lgA¦ ku C smy ke pÎcAt sn¸mAr bRµA mhAgoiv®d ke sAmne áAk x hua¦ mhAgoiv®d ne wnse pUCA k hAM rh k r SÈr EyA SÄyAs k r mnuÏy Smít bRµlok k o áAAðA hotA hÔ? bRµA ne wØAr idyA mnuÏyA m mm¥v k o Coìz k rak AMt m rhnA, k rfABAv-yuEthonA, pApA se Slg rhnA, mÔTun-k mQ se ivrt rhnA q®h k A SÄyAs k r, SÈr q®h k o sIK k r, mnuÏy Smít bRµ-lok k o áAAðA hotA hÔ¦ bRµA ne wse yh BI btlAyA ik kR oD, imÉyA-BAúf, vMcnA, im©-ªoh, kí pftA, SiBmAn, qQÏyAQ, tíÏfA, ivicik ¥sA, pr-pIìzA, rAg, «eú, md SÈr moh qnse yuEt ho k r nArk Iy log bRµlok se igr k r dugÜD k o áAAðA hote hÓ¦ q®hSAmgMD k hte hÓ¦ mhAgoiv®d k o lgA ik SAmgMD gíhT se j£dI dUr nh ik ye jA sk te¦ 40
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
St: muJe Gr se be-Gr ho pRvRijt ho jAnA cAiha¦ tb vh refu rAjA, ChA öi©yA, sAtA bRAµfmhAÕAlA, sAt sÈ êAAtk A tTA SpnI V©yA k o SpnA mMt¯y jtlA k risr SÈr dAìZI muÙzvA k rpRvRijt ho gyA¦ wsk IdeKAdeKI ye sb BI pRvRijt ho gye SÈr qnke SitirEt hjArA S®y logA ne BI áAvRÀyA gRhf k r lI¦ mhAgoiv®d ne ak -ak k rke mÔ©I, k rfA, muidtA tTA wpeöA-yuEt icØA se sBI idÕASA k o SAFlAivt ik yA SÈr Spne üAvk A k o bRµ-lok k A mAgQ btlAyA¦ wnm se ij®hAne DmQ k o jAn ilyA, ve mr k r bRµ-lok m w¥pÚA hua¦ jo DmQ k o pUrI trh nh smJ pAye, ve mr k r prinVýmtvsvØAI, inýmAnrit, tuist, yAmA, tAvts STvA cAtumhArAijk devlok m w¥pÚA hua¦ ij®hAne sb se hIn ÕrIr pAyA, ve g®Db-lok m w¥pÚA hua¦ qs áAk Ar wn sBI ku lpu©A k I áAvRÀyA sATQk huqQ¦ BgvAn ne p²cisK se k hA,mÓ hI ws smy k AmhAgoiv®d bRAµf TA¦ mÓne hI wn üAvk A k o bRµlok k A mAgQ btlAyA TA¦ merA vh bRµcyQ n inveQd ke ila, n ivrAg ke ila, n inroD ke ila, n prm ÕAMit ke ila, n ôAn-áAAVðA ke ila, n sMboiD ke ila SÈr n invAQf ke ila TA¦ vh ke vl bRµ-lok k I áAAVðA ke ila TA¦ prMtu merA yh bRµcyQ inveQd, ivrAg, inroD, prm ÕAMit, ôAn-áAAVðA, sMboiD SÈr invAQf ke ila hÔ¦ SÈr qs bRµcyQ k A SADAr hÔ yhI SAyQ SÏxAMigk mAgQ sýyk díVÏx, sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIv, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit, sýyk smAiD¦ BgvAn ne SAge k hAik jo mere üAvk pUrA-pUrA DmQ jAnte hÓ ve SAsRvA ke öy hone se, SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt, áAôAivmuVEt k o qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, ivhAr k rte hÓ, SÈr jo pUrA-pUrA DmQ nh jAnte ve SÈppAitk , sk dAgAmI STvA sotApÚA ho jAte hÓ¦ aese sBI ku lpu©A k I áAvRÀyA sATQk ho jAtI hÔ¦ t¥pÎcAt p²cisK BgvAn ke k Tn k A SiBnMdn k r SÈr wnk I áAdVöfA k r vhAM se SMtDAQn ho gyA¦ **
6. mhAgoiv®dsuØA
41
7. mhAsmysuØA ak smy BgvAn SrhMt-SvTA-áAAðA pAMc sÈ iBöuSA ke ak bìze sMG ke sAT ÕAEydeÕ m k iplv¥Tu ke mhAvn m ivhAr k rrhe Te¦ ws smy wnk A dÕQn k rne ke ila dsA lok DAtuSA ke bhut se devtA ak © hua¦ yh deK cArA suÂAvAs lok ke devtA BI vhAM pr cle SAye SÈr w®hAne BgvAn ke s®muK SpnI-SpnI gATAaM k h¦ t¥pÎcAt BgvAn ne iBöuSA k o k hA ik qn sb devÕrIrDAiryA k o ivvek pUvQk jAn lo¦ qs pr ik tnA ne sÈ, hjAr STvA sØAr hjAr devtA deKe; ik tnA ne sÈ hjAr devtA deKe SÈr ik tnA ne sBI idÕASA k o SnMt devA se SAk IfQ pAyA¦ tb BgvAn ne yh sb jAn k r üAvk gf k o vhAM pr ak i©t devÕrIrDAiryA ke nAm, q¥yAid k A pircy idyA¦ qMª SÈr bRµA ke sAT sBI devA ke SAgmn pr mAr senA BI vhAM pr SA Dmk I SÈr sbk o rAg se vÕ m k rne k A y¥n k rne lgI¦ qtne m kR oD se SAgbbUlA huSA mAr BI vhAM pr SA phuÙcA¦ yh sb SpnI SiBôA se jAn k r BgvAn ne üAvk A k o scet ik yA mAr-senA SAyI huqQ hÔ¦ qse ivvek pUvQk jAn lo¦ BgvAn k IbAt sun k rsBI üAvk vIyQpUvQk scet ho gye¦ wn vItrAg iBöuSA ke SAge mAr-senA BAg CUxI SÈr ik sI ak k A BI bAl bAMk A nh k r pAyI¦
8. sEk p²hsuØA ak smy BgvAn mgD m veidyk pvQt k I q®dsAl-guhA m ivhAr k r rhe Te¦ ws smy devª sEk tAvts devA ke sAT gMDvQpu© p²cisK k o SAge k r wnke dÕQnATQ gye¦ sEk ne p²cisK se k hA ik yAnmn, smAiDT tTAgt ke pAs mere
42
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
jÔsA k oqQ shsA nh jA sk tA¦St: phle SAp jA k rw®h áAsÚA k r¦ hm SApke pICe wnke dÕQnATQ SAyge¦ qs pr BgvAn se n bhut dUr, n bhut ink x rh k r p²cisK SpnI beluvp»zu vIfA bjAne lgA SÈr buÂ, DmQ, sMG, SrhMt tTA Bog-sMbMDI gATAaM gAne lgA¦ gATASA ke pUrA hone pr BgvAn ne wsse pUCA tumne q®h k b rcA TA¦ p²cisK ne qsk A ivvrf idyA¦ t¥pÎcAt sEk BI tAvts devA ke sAT BgvAn ke smIp cle SAye¦ sEk ne BgvAn se k hAmÓne Spne se phle w¥pÚA hua devA k oyh k hte sunA hÔ ik jb k oqQ tTAgt sMsAr m w¥pÚA hote hÓ tb devlok Brne lgte hÓ SÈr Ssurlok öIf hone lgte hÓ¦ Sb mÓne qse SpnI SAMKA se deK ilyA hÔ¦ w®hAne gopk devpu© ke k Tnk AhvAlA dete hua btlAyA ik kÔ se míit Koye hua ¯yVEt míit-lAB k r devA se BI SAge ink l jAte hÓ¦ tdnMtr sEk ne BgvAn se Snumit áAAðA k rwnse pUCA ik aesA k ÈnsA bMDn hÔ ijske k ArfsBI áAAfI vÔr, dMz, Õ©utA SÈr hsABAv k oCoìz k r vÔr-riht hok r rhnA cAhte hua BI sdA dMz-siht, Õ©utA SÈr hsABAv se yuEt ho k rhI rhte hÓ? BgvAn ne btlAyA ye bMDn hÓ qQÏyAQ SÈr mA¥syQ¦ iP rqQÏyAQ SÈr mA¥syQ ke indAn, smudy ke bAre m pUCe jAne pr BgvAn ne k hA ye iáAy SÈr S-iáAy ke k Arf hote hÓ SÈr qnke nh hone se nh hote¦ iáAy SÈr S-iáAy CMd (cAh) ke k Arf hote hÓ¦ CMd ivtkQ ke k Arf hotA hÔ¦ ivtkQ áApMcsMôAsM¼yA ke k Arf hotA hÔ¦ iP r BgvAn ne sÈmny, dÈmQny SÈr wpeöA-BAv k o lek r áApMcsMôAsM¼yA ke inroD k A mAgQ áAôðA ik yA¦ t¥pÎcAt sEk ke áAÎnA ke wØAr m BgvAn ne áAAitmoö-sMvr, qV®ªy-sMvr ke bAre m btlAyA SÈr yh BI pÏx ik yA ik sBI ümf SÈr bRAµf ak hI isÂAMt k A áAitpAdn k rne vAle, ak hI ÕIl k o mAnne vAle, ak hI SiBáAAy vAle EyA nh hote hÓ? BgvAn ne k hA qsk A k Arf yh hÔ ik sMsAr ke sBI log iBÚA-iBÚA DAtu ke bne hote hÓ, to jo jIv ijs DAtu k A bnA hotA hÔ wsI k o hXpUvQk , díìZtApUvQk gRhf k r letA hÔ ik yhI sc hÔ, bAk I sb JUX¦ qsI k Arf sBI ümf, bRAµf ak Áp nh hote¦ sEk ne BgvAn ke áAit SABAr ¯yEt ik yAik SApne bhut idnA se clI 8. sEk p²hsuØA
43
SA rhI merI ÕMk A SÈr duivDA k o dUr k r idyA hÔ¦ BgvAn ne wsse pUCA ik EyA qsse phle BI tuýh k BI aesA sMtoú, sÈmny áAAðA huSA TA? sEk ne k hA devAsur sMgRAm ke smy devtASA k I jIt hone pr mere mn m jo sMtoú, sÈmny huSA TA vh lìzAqQ-Jgìze ke sMbMD m TA inveQd, ivrAg, inroD, ÕAMit, ôAn, sMboiD, invAQf ke ila nh TA¦ Sb BgvAn k A DmoQpdeÕ sun muJe jo sMtoú, sÈmny áAAðA huSA hÔ, vh lìzAqQ-Jgìze ke sMbMD m nh, bV£k pUfQtyA inveQd, ivrAg, inroD, ÕAMit, ôAn, sMboiD SÈr invAQf ke ila hÔ¦ tb devª sEk ne hAT se píÉvI k o CU k r tIn bAr áAIit-vAEy k he nmo ts Bgvto Srhto sýmAsýbuÂs! sEk ke qs áAk Ar k hte-k htewse ivrj, ivml DmQ-cöu w¥pÚA huSA jo ku C smudyDmAQ hÔ, vh sb inroDDmAQ hÔ¦ SÈr S®y SsI hjAr devtASA k o BI¦
9. mhAsitp§AnsuØA ak smy BgvAn ku r-áAdeÕ m ku rSA ke ingm k ýmAsDým m ivhAr k rte Te¦ ws smy iBöuSA k osMboiDt k rte hua w®hAne k hAik ye jo cAr míit-áATAn hÓ ve s¥vA k I ivÕuiÂ, Õok SÈr kRM dn k A ivnAÕ, du:K SÈr dÈmQny k ASvsAn, s¥y k IáAAVðA, invAQf k AsAöA¥k Ar qn sb ke ila Ske lA mAgQ hÔ¦ cAr míit-áATAn hÓ loluptA SÈr dÈmQny k o dUr k r, míit SÈr sMáAôAn ke sAT, w¬ogÕIl ho, k AyA m k AyAnupÎyI ho k r ivhrnA, SÈr aese hI vednASA m vednAnupÎyI ho k r,icØA m icØAAnupÎyI ho k rSÈr DmoÜ m DmAQnupÎyI ho k r ivhrnA¦ k AyAnupÎynA ke ila iBöu ik sI injQn TAn pr jA k r pAlTI mAr, ÕrIr k o sIDA rK, muK ke qdQ-igdQ jAgÁk tA bnAye rK, nÔsigQk tÈr pr SAne jAne vAle ÎvAs k o jAnne k A k Am ÕuÁ k rtA hÔ¦ iP r sArI k AyA k o SnuBv k rte hua, SÈr tduprAMt k AyApr hone vAle wpªvA ke ÕAMt hone pr, ÎvAs lenA vA CoìznA sIKtA hÔ¦ qs áAk Ar k AyA ke BItrI STvA bAhrI; STvA BItrI SÈr bAhrI donA áAk Ar ke BAgA m k AyAnupÎynA k rtA huSA 44
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
ivhAr k rtA hÔ, k AyA m wdy STvA ¯yy; STvA wdy ke sAT-sAT ¯yy hone vAle DmoÜ k ASnupÎyI ho k rivhAr k rtAhÔ¦ tb yh k AyAhÔ! qs pr jAgÁk tA VTr ho jAtI hÔ¦ ijtnI der tk qs áAk Ar k A ke vl ôAn, ke vldÕQn bnA rhtA hÔ wtnI der tk SnAsEt ho k rivhAr k rtAhÔ SÈr sMsAr m ku CBI gRhf k rne yoy nh rhtA¦ qs áAk Ark AyAm k AyAnupÎyI ho k r ivhAr k rnA hotA hÔ¦ iP r ke vl bÔXe-bÔXe hI nh, clte-iP rte, Kìze rhte, lexe-lexe STvA ÕrIr k I S®y SvTASA m BI, qn SvTASA k o yTABUt jAnte hua, k AyAnupÎynA k I jAtI hÔ¦ SÈr iP r qsse BI SAge bìZ k r hr áAk Ar k I ÕArIirk ikR yAm sMáAôAn bnAye rK k rk AyAnupÎynAk rnIhotI hÔ¦ ÕrIr ke BItr SÕuic yAne áAitkU l ivúyA k o SAlMbn bnA k r wEt áAk Ar se k AyAnupÎynA k rnI hotI hÔ¦ vednAnupÎynA k rte smy jÔsI BI vednA SnuBv ho suKd, du:Kd, Sdu:Kd-SsuKd, sAimú, inrAimú wse áAôApUvQk yTABUt jAnnA hotA hÔ SÈr pUvQvt BItr, bAhr, svQ© wdy-¯yy k I SnuBUit ke sAT ivhAr k rnA hotA hÔ ijsse jAgÁk tA VTr ho k r ke vl qsI bAt k A ôAn STvA dÕQn áAAðA ho yh vednA hÔ! icØAAnupÎynA k rte smy jÔsI BI icØA k I VTit ho rAgyuEt, rAgivhIn; «eúyuEt, «eúivhIn; mohyuEt, mohivhIn; q¥yAid wse áAôApUvQk yTABUt jAnnA hotA hÔ SÈr pUvQvt BItr, bAhr, svQ© wdy-¯yy k I SnuBUit ke sAT ivhAr k rnA hotA hÔ ijsse jAgÁk tA VTr ho k r ke vl qsI bAt k A ôAn, STvA dÕQn, áAAðA ho yh icØA hÔ! DmAQnupÎynA k rte smy BI icØA m jAgne vAle DmoÜ k I jÔsI-jÔsI VTit ho w®h áAôApUvQk yTABUt jAnnA hotA hÔ SÈr pUvQvt BItr, bAhr, svQ© wdy-¯yy k I SnuBUit ke sAT ivhAr k rnA hotA hÔ ijsse jAgÁk tA VTr hok r ke vl qsI bAt k A ôAn, STvA dÕQn, áAAðA ho ye DmQ hÓ! nIvrfA k IDmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik qs smy nIvrf hÔ, STvA nh hÔ, STvA w¥pÚA ho rhA hÔ, STvA qsk AáAhAf ho rhA hÔ STvA áAhAf hua-hua k A Sb pun: wÞv nh hotA hÔ¦ (nIvrf hÓ: 9. mhAsitp§AnsuØA
45
1. k AmCMd = k Amuk tA,2. ¯yApAd = ªoh, 3. ¥yAnmí = tn-mn k A SAls, 4. SÈÂ¥y-k Èkí ¥y = w«eg-Ked, 5. ivicik ¥sA = sMdeh¦) wpAdAn-kM DA k I DmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik qs smy kM Dwdy ho rhA hÔ STvA St ho rhA hÔ¦ (wpAdAn-kM DhÓ: 1. Áp, 2. vednA, 3. sMôA, 4. sMk Ar, 5. ivôAn¦) SAytnA k I DmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik yh BItr k ASAytn hÔ, yh bAhr k ASAytn hÔ, yh donA ke sMsgQ se hone vAlA sMyojn hÔ, yh Siv¬mAn sMyojn k I w¥pVØA hÔ, yh w¥pÚA hua sMyojn k A áAhAf hÔ SÈr yh áAhAf hua-hua sMyojn k A Sb SnuÞv hÔ¦ (SAytn hÓ: 1. bA´-cöu, 2. üo©, 3. GRAf = nAisk A;4. ij¯hA, 5. k Ay = ¥vk ¦ 6. SAÄyMtr mn tTA wnke ivúy¦) boyMgA k IDmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik qs smy boyMg hÔ, STvA nh hÔ, STvA w¥pÚA ho rhA hÔ, STvA BAivt ho k r pirpUfQ ho rhA hÔ¦ (boyMg hÓ: 1. míit, 2. DmQivcy, 3. vIyQ, 4. áAIit, 5. áAüVD, 6. smAiD, 7. wpeöA ¦) SAyQ-s¥yA k I DmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk , yTABUt, yh jAnnA hotA hÔ ik yh du:K hÔ, yh du:K k A smudy hÔ, yh du:K k A inroD hÔ, yh du:K-inroD k A wpAy hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne pÏx ik yA ik du:K, du:K k A smudy, du:K k A inroD SÈr du:K-inroD k A wpAy qnse EyA SiBáAAy hÔ¦ sMöep m pAMcA wpAdAn-kM DhI du:K hÓ; bAr-bAr rAg jgAne vAlI tíÏfA du:K k Asmudy hÔ; qs tíÏfA k AsvQTA inroD du:K k AinroD hÔ; SÈr SAyQ SÏxAMigk mAgQ (sýyk díVÏx, sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIv, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit, sýyk smAiD)du:K-inroD k A wpAy hÔ¦ SMt m BgvAn ne áAôðA ik yA ik jo k oqQ mere btlAye SnusAr qn cAr míit-áATAnA k I sAt vúQ BAvnA k re wse qn do P lA m se ak k I SAÕA rKnI cAiha qsI j®m m ShQ¥v k A sAöA¥k Ar STvA wpAiD Õeú hone pr SnAgAim-BAv¦ BgvAn ne SAge áAôðA ik yAik qsse k hk mSviD m BI qs P l k I SAÕA k I jA sk tI hÔ¦ 46
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 2]
10. pAyAisrAj²YsuØA ak smy SAyuÏmAn ku mArk spak bìze iBöu-sMG ke sAT k osldeÕ m setyA ngr ke wØAr k ISor sspA-vn m ivhAr k rte Te¦ ws smy pAyAis rAj®y k osl-nreÕáAsenid «ArA áAdØA setyA k AvAmI ho k rrhtA TA¦ wn idnA ku mArk spk I aesI k IitQ PÔ l rhI TI ik ve pMizt, meDAvI, bhuüut, mn k IbAt jAnne vAle, SCI áAitBA vAle, SnuBvI tTA SrhMt hÓ¦ yh mAnte hua ik SrhMtA k A dÕQn k rnA SCA hotA hÔ, setyA ke bhut se log sspA-vn jAne lge¦ pAyAis rAj®y BI wnke sAT ho ilyA¦ vhAM phuÙc k rpAyAis rAj®y ne ku mArk spse k hAik mÓ aese isÂAMt k o mAnne vAlA hUM ik n to k oqQ prlok hotA hÔ, n jIv mr k rpÔdA hote hÓ SÈr n hI SCe SÈr bure k moÜ k Ak oqQ P lhotA hÔ¦ qske ila wsne Snek tkQ idye 1. mre huSA k oik sIne lÈx k rSAte nh deKA, 2. DmAQ¥mA SAVtk A k oBI mrne k IqCA nh hotI, 3. jIv ke ink ljAne pr mít ÕrIr k An to vìjn hI k mhotA hÔ SÈr n hI jIv k ok hse ink ltejAte deKA jAtA hÔ¦ ku mArk spne Zer-sArI wpmAaM dek r pAyAis rAj®y k I qs imÉyA-díVÏx k o dUr ik yA¦ qsse BAv-ivBor ho k r pAyAis rAj®y ne k hA mÓ BgvAn gÈtm k I Õrf jAtA hUM, DmQ k I BI, iBöu-sMG k I BI¦ SAj se SAp jIvn Br ke ila muJe SpnA wpAsk vIk Ar k r¦ qs suØA m yh BI smJAyA gyA hÔ ik dAn kÔ se denA cAiha¦ dAn üÂApUvQk , Spne hAT se, wØAm mn se denA cAiha¦
--------
10. pAyAisrAj²YsuØA
47
dIGink Ay BAg - 3 1. pAiTk suØA ak smy BgvAn m£l deÕ m Snuipy nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ ak idn iBöAxn ke ila jAne se pUvQ ve BAgQv-go© pirvRAjk ke yhAM cle gye¦ pirvRAjk ne wnse pUCA EyA yh shI hÔ ik ilCiv-pu© sunEKØA ne SApk o Coìz idyA hÔ¦ BgvAn ne k hA sunEKØA ne muJe k hA TA ik mÓ SApk o CoìztA hUM¦ mÓ Sb SAp ke DmQ-ivny yAne SnuÕAsn k o nh mAntA¦ SAp muJe SlÈik k å iÂ-bl nh idKlAte¦ SAp muJe logA m SAge k rke wpdeÕ nh dete¦ yh sun k rmÓne wse hI pUCA TA ik EyA mÓne k BItuJe k hAik SA k rmere DmQ k o vIk Ar k r, mÓ tuJe SlÈik k å iÂ-bl idKlAWMgA, mÓ tuJe logA m SAge k rke wpdeÕ dUMgA ¦ tUne hI vVÀjgAm m Snek áAk Ar se merI, DmQ k I tTA sMG k IáAÕMsA k ITI¦ Sb log tuýh hI doú dge ik tum ümf gÈtm ke ÕAsn m bRµcyQ k A pAln k rne m SsmTQ rhe¦ mere aesA k hne pr vh SApAiyk ke smAn qs DmQ-ivny se clA gyA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne k hA ik sunEKØA ke sAmne Scel k orEKVØAy, Scel k LArm¢k tTA Scel pAiTk ke aese áAsMg BI wpVTt hua ijnm qn logA ke bAre m mÓne jo-jo BivÏyvAfI k ITI vh vÔsI-k I-vÔsIshI ink lI¦ yh SlÈik k å iÂ-bl hI Te, iP r BI vh yhI k htA rhA ik BgvAn muJe SlÈik k å iÂ-bl nh idKlAte SÈr vh qs DmQ-ivny se clA gyA¦ tdnMtr BgvAn ne logA k I qs mA®ytA ke bAre m áAk AÕ zAlA ik síVÏx qQÎvr STvA bRµA k I bnAyI huqQ hÔ¦ w®hAne btlAyA ik k oqQ smy aesA SAtA hÔ jb qs lok k AáAly ho jAtA hÔ¦ ws k Alm BI SABsr yoin m j®me hua áAAfI mnomy, áAIit-BojI, vyM-áAB, SMtirö-gAmI SÈr yÕvI hok ricrk Altk bne rhte hÓ¦ bhut smy ke bAd iP rlok k Iw¥pVØA hotI 48
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
hÔ¦ ws smy ÕU®y bRµ-ivmAn áAk x hotA hÔ¦ tb SABsr lok k A k oqQ áAAfI ws lok se yut ho k r qs ivmAn m w¥pÚA hotA hÔ¦ vh mnomy, áAIit-BojI, vyM-áAB, SMtirö-gAmI SÈr yÕvI bnA rh k r, bhut idnA tk qsm rhtA hÔ¦ iP rSke le rh, jI Wb jAne se dUsre áAAifyA ke SAne k I k AmnA k rtA hÔ¦ tb SAyu STvA pu»y ke öy hone se dUsre áAAfI BI ws ivmAn m w¥pÚA hote hÓ SÈr mnomy, áAIit-BojI, vyM-áAB, SMtirö-gAmI SÈr yÕvI bne rh k r, bhut idnA tk vhAM ixk te hÓ¦ tb ÕU®y bRµ-ivmAn m phle w¥pÚA huSA áAAfI soctA hÔ ik mÓ hI bRµA, qQÎvr, k tAQ, inmAQtA hUM¦ mere cAhne se hI ye dUsre áAAfI w¥pÚA hua hÓ¦ bAd m w¥pÚA hua áAAfI BI socte hÓ ik yhI bRµA, qQÎvr, k tAQ, inmAQtA hÔ EyAik hmne qse yhAM pr phle se hI iv¬mAn pAyA TA¦ wn bAd m w¥pÚA hua áAAifyA m se jb k oqQ áAAfI qs lok m j®m lek r, smAiD k A SÄyAs k r, Spne ws pUvQj®m-ivÕeú k o mrf k rtA hÔ, prMtu wsse phle ke j®m k omrf nh k rtA,tb aesA k hne lgtA hÔ ik jo vh bRµA, qQÎvr, k tAQ, inmAQtA hÔ; ijsne hm w¥pÚA ik yA, vh in¥y, DRuv, ÕAÎvt, S-ivpirfAmDmAQ hÔ SÈr hm log, jo wnse w¥pÚA hua; S-in¥y, S-DRuv, S£pAyu avM mrfDmAQ hÓ¦ qsI áAk Ar ik tne hI log iKApdoisk , mnopdoisk STvA SiDcsmuFpÚA devtA ke SAidpurú hone ke mt k o mAnte hÓ¦ ye devtA BI SpnI-SpnI devk AyACoìzk rqs lok m w¥pÚA ho, smAiD ke SÄyAs «ArA, Spne pUvQj®m-ivÕeú k o mrf k r, prMtu wsse phle ke j®m k o mrf n k r, glt DArfA ke iÕk Ar ho jAte hÓ¦ prMtu mÓ lok A k I SgR SvTA k o áAôA se jAntA hUM¦ mÓ qse to áAôA se jAntA hI hUM, qsse pre BI áAôA se jAntA hUM, SÈr ws áAôA se jAne hua ke áAit SAsVEt nh k rtA hUM, SÈr SnAsEt rh mÓ Spne BItr muVEt k A SnuBv k rtAhUM, ijse hr áAk Arse jAn k rtTAgt k BIdu:K nh pAte hÓ¦ yh k hne ke wprAMt BgvAn ne k hA ik k qQ log muJ pr yh k hne k A JUXA doú lgAte hÓ ik ijs smy ÕuB ivmoö w¥pÚA k rke yogI ivhAr k rtA hÔ ws smy vh áAôA se sb ku C SÕuB hI SÕuB deKtA hÔ¦ vtut: mÓ aesA 1. pAiTk suØA
49
nh k htA¦ merA k hnA to yh hÔ ik ijs smy ÕuB ivmoö w¥pÚA k rke yogI ivhAr k rtAhÔ ws smy vh áAôA se sb ku CÕuB hI ÕuB deKtA hÔ¦ qs pr pirvRAjk ne BgvAn se áAATQnA k I ik SAp muJe ws DmQ k A wpdeÕ k r ijsse mÓ ÕuB-ivmoö k ow¥pÚA k rivhAr k rskUM ¦prMtu BgvAn ne k hAik dUsre mt vAle, dUsre ivcAr vAle, dUsrI ric vAle, dUsre ÕAsn k A Snugmn k rnee vAle, dUsre SAcAyQ vAle logA ke ilye ÕuB-ivmoö k o w¥pÚA k r ivhAr k rnA duÏk r hÔ¦
2. wduýbirk suØA ak smy BgvAn rAjgh ke igÀJkU x pvQt pr ivhAr k rte Te¦ ws smy ingRoD nAm k ApirvRAjk tIn hjAr pirvRAjk A k Iak bìzI mMzlI ke sAT wduýbirk A nAmk SArAm m vAs k rtA TA¦ ak idn ingRoD nAnA áAk Ar k I inrTQk k TA-k hAinyAM k htI, Õor mcAtI, SpnI mMzlI ke sAT bÔXA TA¦ qtne m BgvAn ke s®DAn nAm ke üAvk gíhpit vhAM SA phuÙce¦ gíhpit ke sAT sMlAp k rte hua ingRoD ne BgvAn ke bAre m SpÕd k he ik wnk I bui mArI gyI hÔ, ve sBA se muÙh curAte hÓ, sMvAd k rne m SsmTQ hÓ, q¥yAid¦ qtne m BgvAn BI vhAM pr SA gye¦ ingRoD ne wnk A vAgt k r wnse pUCA ik vh k Èn sA DmQ hÔ ijsse SAp Spne üAvk A k o ivnIt k rte hÓ, ijsse ivnIt hua-hua ve SAid-bRµcyQ ke pAln m SAÎvAsn pAte hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hAik S®y mt vAle, S®y isÂAMt vAle, S®y ric vAle, S®y ÕAsn k ASnugmn k rnee vAle, S®y SAcAyQ vAle tum logA k oyh smJAnA bhut k iXn hÔ, St: tum Spne mt ke bAre m hI áAÎn pUCo¦ qs pr ingRoD ne pUCA ik EyA hone se tp-juguFsA pUrI hotI hÔ SÈr EyA hone se pUrI nh hotI¦ BgvAn ne k hA yid k oqQ tpvI Spne tp ke k Arf Spne mn m ShMk Ar, qQÏyAQ, mA¥syAQid ivkí ityAM jgAtA hÔ STvA SpnI mA®ytA ke áAit icpk AvpÔdA k rletA hÔ to ye ws tpvI ke wpEleÕ hote hÓ SÈr yid vh aesA nh k rtAhÔ to vh qn mAmlA m pirÕu bnA rhtA hÔ¦
50
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
iP r BgvAn ne qsse SAge-se-SAge áAÕMsnIy SÈr sATQk tpA k I jAnk ArI dI¦ jÔse * k oqQ ¯yVEt cAr sMymA (cAtuyAQm sMvr) se surVöt ho jAy STAQt, n jIv-hsA k re, n k rvAye, n qsm shmt ho; SÈr qsI áAk Ar corI n k rne, JUX n bolne SÈr pAMc k AmgufA m áAvíØA n hone ke bAre m sjg rhe¦ iP r áAvRÀyA k o inBAtA huSA, bRµcyQ k A pAln k rtA huSA, ak AMt m míit SÈr sMáAôAn ke sAT pAMcA nIvrfA k odUr k ricØA ke wpEleÕA k oáAôA se dubQl k rne ke ila mÔ©I, k rfA,muidtA tTA wpeöA-yuEt icØA se sBI idÕASA m ivhAr k re¦ * wEt áAk Ar se bRµivhAr k rne ke bAd Spne pUvQ-j®mA k o mrf k rne m lge¦ * wEt áAk Ar se Spne pUvQ-j®mA k o mrf k rne ke SnMtr Spne id¯y-cöu se s¥vA k I yuit SÈr w¥pAd k o jAnne lge¦ yhAM pr BgvAn ne k hA ik qtne se hI tp-juguFsA üeÏX SÈr sATQk ho jAtI hÔ prMtu ijs DmQ m mÓ Spne üAvk A k o ivnIt k rtA hUM vh qsse bìZ-cìZ k r hÔ¦ yh sun k rpirvRAjk bhut h£lA k rne lge ik hm to SAcAyQ-siht mAre gye EyAik hm log qsse SiDk ku C jAnte nh¦ qs Svsr k o wict jAn gíhpit s®DAn ne ingRoD k o yAd idlAyA ik tum to k hte Te ik BgvAn k I bui mArI gyI hÔ, ve sBA se muÙh curAte hÓ, sMvAd k rne m SsmTQ hÓ, q¥yAid¦ Sb tum EyA nh áAÎn k rke wnk o cEk r iKlAte? yh sun k ringRoD k oSpne k he pr bhut pÎcAØAAp huSA SÈr qske ila BgvAn se k hAik sMym n rKne ke mere SprAD k oömA k r¦ BgvAn ne wse ömA k rte hua k hA ik SAyQ-ivny m yh buiÂmAnI hI smJI jAtI hÔ ik ¯yVEt BivÏy m sMym rKne ke ila Spne SprAD k o vyM vIk Ar k r DmAQnukU l áAitk Ar k re¦ w®hAne wse yh BI smJAyA ik BgvAn bu ho boD ke ila, dAMt ho dmn ke ila, ÕAMt ho Õmn ke ila, tIfQ ho trf ke ila SÈr pirinvíØA ho pirinvAQf ke ila DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ 2. wduýbirk suØA
51
BgvAn ne yh BI k hA ik yid k oqQ sÀjn, inÎCl, srl vBAv vAlA, buiÂmAn mere pAs SAye, mÓ wse DmQ isKAWM SÈr vh merI iÕöA ke SnusAr k Am k re, to ijs w¡eÎy ke ila ku lpu© Gr se beGr ho Snupm bRµcyQ ke SMitm lçy k osAt vúQ m hI vyM jAn k r,sAöA¥k Ark r,áAAðA k rivhAr k rne lgte hÓ vh ws lçy k o áAAðA k r legA¦ SÈr sAt vúQ hI EyA, qsse k h k m smy m BI áAAðA k r sk tA hÔ¦ BgvAn ne ingRoD k oSÈr BI smJAyA ik tum aesA mt socnA ik mÓ jo ku Ck hrhA hUM vh Spne celA k IsM¼yA bìZAne ke ila, tuýh Spne w¡eÎy se izgAne ke ila, tumse SpnI SAjIivk ACuìzvAne ke ila, tuýhAre mtAcAyoÜ k I burAqyA k o díìZ k rne ke ila STvA wnk I SCAqyA se tuýh Slg k rne ke ila hÔ¦ mÓ to cAhtA hUM ik SBI jo tuýhArA SAcAyQ hÔ, vhI tuýhArA SAcAyQ rhe, SBI jo tuýhArA w¡eÎy hÔ, vhI tuýhArA w¡eÎy rhe, SBI jo tuýhArI SAjIivk A hÔ, vhI tuýhArI SAjIivk A rhe, SBI jo Spne SAcAyoÜ ke sAT tuýhAre Sku ÕlSTvA ku ÕlDmQ hÓ, ve vÔse ke vÔse bne rh¦ merA DmoQpdeÕ to qsila hÔ ik jo S-nÏx burAqyAM EleÕA k ow¥pÚA k rne vAlI, SAvAgmn k I k ArfBUt, sBI áAk Ar k I pIìzASA k o dene vAlI, du:K-pirfAm vAlI, j®m, jrA SÈr mí¥yu k I k Arf hÓ, wnk A nAÕ ho jAye ijsse ik tuýhAre EleÕ dene vAle DmQ nÏx ho jAaM SÈr Õu DmQ bìZ, SÈr tum áAôA k I pUfQtA SÈr ivpultA k o áAAðA ho, wse qsI sMsAr m jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhAr k rne lgo¦
3. cEk vVØAsuØA ak smy BgvAn mgD ke mAtulA nAmk TAn pr ivhAr k rrhe Te¦ vhAM pr w®hAne iBöuSA k osMboiDt k rte hua k hAik Spne SApk oSpnA «Ip, SpnA SAüy, bnA k rivhAr k ro;DmQ k oSpnA «Ip, SpnA SAüy, bnA k r ivhAr k ro; k oqQ S®y SAüy mt deKo¦ SÈr yh tb sMBv ho pAtA hÔ jb k oqQ ¯yVEt míit SÈr sMáAôAn bnAye hua, w¬ogÕIl ho, k AyA m k AyAnupÎynA,vednASA m vednAnupÎynA, icØA m icØAAnupÎynA SÈr DmoÜ m DmAQnupÎynA k rne vAlA ho¦ t¥pÎcAt BgvAn ne wnk o d¨hneim nAmk ckR vtIQ rAjA k A víØAAMt 52
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
sunAyA¦ sAt r¥nA se yuEt vh qs píÉvI k odMz SÈr Õ© ke ibnA hI DmQ se jIt k r qs pr rAÀy k rtA TA¦ smy SAne pr vh Spne ÀyeÏX pu© ku mAr k orAÀy-BAr sAÓp k rpRvRijt ho gyA ¦ ku mArne BI DmAQnusAr ÕAsn ik yA SÈr ckR vtIQ rAjA huSA¦ qske bAd ke Ch ÕAsk BI ckR vtIQ rAjA hua¦ ye sBI DmQ k I röA k rne vAle hok r ckR vtIQ-vRt k A pAln ik yA k rte Te¦ qnm se SMitm rAjA ne bAk I sb ku C to ik yA prMtu inDQnA k o Dn nh idyA ijsse inDQntA bhut bìZ gyI SÈr log ak dUsre k IvtuaM curAne lge¦ jb cetAvnI dene pr BI log qsse ivrt nh hua tb rAjA ne tej hiTyArA se wnk A isr k xvAnA ÕuÁ ik yA¦ iP r rAjA k I deKA-deKI log BI tej-tej hiTyAr bnvAne lge ijsse KUn-KrAbA bìZne lgA¦ qsse wnk I SAyu BI Gxne lgI, vfQ BI Gxne lgA¦ ÕnÔ: ÕnÔ: JUX bolnA, cuglI KAnA, V©yA se durAcAr, k Xor vcn, inrTQk áAlAp, Snuict loB, hsABAv, imÉyAdíVÏx, mAtA-iptA ke áAit gÈrv k A SBAv, ümfA-bRAµfA SÈr pirvAr ke bìze-bUìZA ke áAit üÂA k ASBAv qn bAtA k oáAo¥sAhn imlne lgA¦ qnse SAyu SÈr vfQ k A BI, wØAroØAr óAs hone lgA¦ Sb ak aesA smy SAyegA jb sdAcAr pUrI trh luðA ho jAyegA SÈr k dAcArKUb bìZ jAyegA¦ mAtA-iptA k AsýmAn n k rne vAlA k IáAÕMsA hone lgegI¦ mAtA, mÈsI, mAmI, gurp¥nI yA bìze logA k IV©yA k Aku CivcAr n rhegA¦ logA m ak dUsre ke áAit bìzA tIvR kR oD,áAithsA, duBAQvnA pÔdA hogI SÈr ve tIçf Õ©A se yh míg hÔ, yh míg hÔ qs BAv se ak dUsre ke áAAf-levA ho jAyge¦ aesI SvTA SA jAne pr ku ClogA ke mn m yh hogA ik pAp-k mQk rne se hm qs áAk Ar ke Gor jAit-ivnAÕ k o áAAðA hua hÓ, St: pu»y k rnA cAiha¦ hm log jIv-hsA se ivrt hA¦ qsse wnk I SAyu BI bìZne lgegI, vfQ BI¦ qsse ve SÈr ku Õl k mQ k rne ke ila áAo¥sAiht hAge, yTA corI se ivrt rhnA, ¯yiBcAr se ivrt rhnA, JUX bolne se ivrt rhnA, cuglI KAne se ivrt rhnA, k Xor vcn se ivrt rhnA, inrTQk áAlAp se ivrt rhnA, Snuict loB, hsABAv SÈr imÉyAdíVÏx k oCoìz denA SÈr mAtA-iptA ke áAit gÈrv k A BAv tTA ümfA-bRAµfA SÈr pirvAr ke bìze-bUìZA ke áAit üÂA k A 3. cEk vVØAsuØA
53
BAv SpnAnA¦ qsse wnk I SAyu SÈr vfQ k I BI, wØAroØAr víi hotI clI jAyegI¦ ws smy jýbu-«Ip S¥yMt smí SÈr sMpÚA hogA¦ wsm s± nAm k A ckR vtIQ rAjA w¥pÚA hogA jo qs píÉvI k o dMz SÈr Õ© ke ibnA hI DmQ se jIt k r qs pr SiDVÏXt hogA¦ ws smy meØAey nAm ke BgvAn, SrhMt, sýyk sMbu sMsAr m w¥pÚA hAge¦ ve BI dev, mAr, bRµA, ümf-bRAµf siht, dev-mnuÏy-yuEt qs lok k ovyM jAn SÈr sAöA¥k Ark rwpdeÕ dge SÈr STQpUfQ, ivÕd, ke vl pirpUfQ SÈr pirÕu bRµcyQ k o áAôðA k rge¦ rAjA s± BI Gr-bAr Coìz k r,wnke pAs pRvRijt hua, S-áAmØA, sMymI SÈr SA¥m-ingRhI ho, ivhAr k rte-k rte,wsI j®m m bRµcyQ k I crm wplVD k r lge¦ qske pÎcAt BgvAn ne iP r ak bAr iBöuSA k o vAvlMbI bnne k A wpdeÕ idyA, SÈr yh BI smJAyA ik * iBöu, qCA hone pr, cAr å iÂpAdA (CMd, vIyQ, icØA, mImAMsA) k IBAvnA k rne se SpnI SAyu k £p Br yA qsse ku C SiDk , k r sk tA hÔ yhI iBöu k I SAyu hotI hÔ¦ * jb iBöu ÕIlvAn hotA hÔ, áAAitmoö ke sMym se sMyt hok rivhAr k rtA hÔ, SAcAr-ivcAr se yuEt hotA hÔ, Toìze BI bure k mQ se By KAtA hÔ, inymA (iÕöApdA) ke SnusAr SAcrf k rtAhÔ yhI wsk AvfQ hotA hÔ¦ * jb iBöu áATm, i«tIy, títIy STvA ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhAr k rtA hÔ yhI wsk AsuK hotA hÔ¦ * jb iBöu mÔ©I, k rfA, muidtA, wpeöA-Bre icØA se sBI idÕASA m ivhAr k rtA hÔ yhI wsk ABog hotA hÔ¦ * jb iBöu SAsRvA (icØA-mlA) ke öy ho jAne se SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt, áAôA «ArA ivmuVEt k o qsI j®m m jAn k r, sAöA¥k Ar k r ivhAr k rtA hÔ yhI wsk Abl hotA hÔ¦
54
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
4. Sg²YsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m pubArAm m ivhAr k rte Te¦ ws smy vAse§ SÈr BAr«Aj nAm ke do bRAµf áAvRÀyA lene k I díVÏx se iBöuSA ke sAT pirvAs k rte Te¦ ak idn BgvAn ne vAse§ se pUCA ik tum bRAµf ku l se áAvRÀyA lene ke ila SAye ho¦ EyA qs k Arf bRAµf log tuýhArI ndA STvA pirhAs nh k rte hÓ? vAse§ ne k hAye log k hte hÓ ik bRAµf hI üeÏX vfQ hÔ, dUsre vfQ hIn hÓ; bRAµf hI ÕuEl vfQ hÓ, dUsre vfQ kí Ïf hÓ; bRAµf hI Õu hote hÓ, S-bRAµf nh; bRAµf hI bRµA ke muK se w¥pÚA hua pu©, bRµjAt, bRµinimQt tTA bRµdAyAd hÓ¦ ye muMze ümf nIc, kí Ïf,BRÏx SÈr bRµA ke pÔr se w¥pÚA hua hÓ¦ yh wict nh hÔ ik tum log üeÏX vfQ k o Coìz k r nIc vfQ ke ho jASo¦ qs áAk Ar ye bRAµf log hmArI ndA STvA pirhAs k rte rhte hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hAye log purAnI bAtA k oBUl jAne ke k ArfhI aesA k hte hÓ ¦ öi©y, bRAµf, vÔÎy SÈr ÕUª cAr vfQ hÓ¦ qn sBI m kí Ïf SÈr ÕuEl DmoÜ k o k rne vAle donA áAk Ar ke log pAye jAte hÓ¦ to bRAµf yh kÔ se k h sk te hÓ ik bRAµf hI üeÏX vfQ hÓ? iv«An log aesA nh mAnte, EyAik q®h cAr vfoÜ m jo iBöu SrhMt, öIfAüv, bRµcArI, kí tkí ¥y, BArmuEt, prmATQ-áAAðA, iÕiTl Bv-bMDn vAlA SÈr svoQ¥kí ÏxôAn ke k Arf ivmuEt ho jAtA hÔ, vh sBI se SAge bìZ jAtA hÔ¦ BgvAn ne SAge smJAyA ik DmQ hI mnuÏy m üeÏX hÔ¦ ijs ik sI k I tTAgt m SxUx üÂA hotI hÔ, vh ik sI BI ümf, bRAµf, dev, mAr, bRµA yA sMsAr m S®y ik sI se BI izgAyA nh jA sk tA SÈr wsk A yh k hnA XIk hotA hÔ ik mÓ BgvAn ke muK se w¥pÚA, DmQ se w¥pÚA, DmQ-inimQt SÈr DmQ-dAyAd pu© hUM¦ yh qsila, EyAik DmQ-k Ay, bRµ-k Ay, DmQ-BUt, bRµ-BUt ye tTAgt ke hI nAm hÓ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne áAly ke bAd síVÏx ke kR imk ivk AsSÈr áAAifyA k I kR imk Svnit k A ivtArpUvQk vfQn ik yA¦ áAAifyA ke nÔitk ptn k A 4. Sg²YsuØA
55
w£leK k rte hua w®hAne k hA ik jb VTit yhAM tk ibgìz gyI ik logA ne DAn ke KetA k A bÙxvArA k r qnke qdQ-igdQ meìz bAMD dI, tb k oqQ k oqQ loBI s¥v Spne BAg k o bcA k r dUsre ke BAg k o curAne lge¦ k qQ bAr cetAvnI dene pr BI jb qs áAvíVØA m k oqQ suDAr nh huSA tb logA ne hAT se, Zele se, lAXI se mArAmArI ÕuÁ k rdI¦ wsI ke bAd se corI, ndA, imÉyA-BAúf SÈr dMz-k mQ hone lge¦ tb áAAifyA k o ShsAs huSA ik hm m pAp jAgA hÔ jÔsA ik hm corI, ndA, imÉyA-BAúf SÈr dMz-k mQ k rte hÓ¦ St: hm EyA n ak aese áAAfI k A cyn k r jo scmuc kR oD k rne yoy bAt pr kR oD k re, ndnIy k moÜ k I ndA k re SÈr ink Alne yoy k oink Alde¦ qske ila hm wse Spne DAn m se ihsA d¦ t¥pÎcAt wn áAAifyA ne qs k Am ke ila Spne m se suMdr, suÁp, áAAsAidk SÈr mhAÕVEtÕAlI ¯yVEt k A cyn k r ilyA jo XIk se wictAnuict k A SnuÕAsn k rne lgA SÈr log wse DAn k A SMÕ dene lge¦ mhAjnA «ArA sýmt hone se wsk A nAm mhAsýmt pìzA, öe©A k A SiDpit hone se wsk A nAm öi©y pìzA SÈr DmQ se dUsrA k A rMjn k rne se wsk A nAm rAjA pìzA¦ tb w®h áAAifyA m se ik ®h-ik ®hke mn m yh huSA ik hm m pAp jAgA hÔ jÔsA ik hm corI, ndA, imÉyA-BAúf SÈr dMz-k mQ k rte hÓ¦ St: hm pAp k rnACoìz d¦ wn logA ne pAp k rnACoìz (bAh) idyA, qsse wnk A nAm bRAµf pìzA¦ ve jMgl m pfQku xI bnA k r vhAM yAn k rte rhte Te, qsse wnk A nAm yAyk pìzA¦ q®h m se ku C log yAn pUrA n k r sk ne ke k Arf gRAm yA ingm ke pAs SAk r gRMT bnAte hua rhne lge¦ yAn n k rne ke k Arf qnk A nAm S-yAyk pìzA¦ ws smy aesA ¯yVEt hIn smJA jAtA TA, SAj vh üeÏX smJA jAtA hÔ¦ w®h áAAifyA m se ik tne hI mÔTun-k mQ k rke Slg-Slg k AmA (ivÏvkÒ-k mAÜt) m lg ga¦ qsse wnk A nAm vÔÎy pìzA¦ bce hua jo áAAfI öuª SAcAr vAle Te, ve ÕUª k hlAa¦
56
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
öi©y, bRAµf, vÔÎy, ÕUª qn cAr mMzlA se hI ümf-mMzl k I w¥pVØA huqQ¦ prMtu qhlok tTA prlok m mnuÏyA m DmQ hI üeÏX hÔ¦ Ble hI k oqQ öi©y ho yA bRAµf, yA vÔÎy, yA ÕUª, yA ümf, vh k AyA, vAfI SÈr mn se durAcAr k r, imÉyA-díVÏx vAlA ho, mí¥yu ke wprAMt nrk m pÔdA hotA hÔ; k AyA, vAfI SÈr mn se sdAcAr k r, sýyk díVÏx vAlA ho, mí¥yu ke wprAMt vgQ m pÔdA hotA hÔ; k AyA, vAfI SÈr mn se donA áAk Ar ke k mQ k r, imiüt díVÏx vAlA ho, mí¥yu ke wprAMt suK-du:K donA BogtA hÔ¦ SÈr yid vh sÓtIs boiDpöIy DmoÜ k I BAvnA k re to qsI lok m invAQf áAAðA k r letA hÔ¦ cArA vfoÜ m jo iBöu SrhMt, öIfAüv, bRµcArI, kí tkí ¥y,BArmuEt, prmATQ-áAAðA, iÕiTl Bv-b®Dn vAlA SÈr svoQ¥kí Ïx ôAn ke k Arf muEt ho jAtA hÔ, vhI wnm üeÏX k hlAtAhÔ¦ DmQ hI mnuÏyA m üeÏX hotA hÔ qhlok m BI, prlok m BI¦ go© lek rclne vAle logA m öi©y üeÏX hotA hÔ; iv¬A SÈr SAcrf se yuEt, devA vA mnuÏyA m üeÏX hotA hÔ¦
5. sýpsAdnIysuØA ak smy nAL®dA ke pAvAirk SAmRvn m BgvAn ke ivhAr k rte smy sAirpuØA ne wnse k hA ik sMboiD (prm ôAn) m SAp se bìZ k r n k oqQ huSA hÔ, n hogA, n hÔ¦ qske ila BgvAn ne w®h tAìznA dI ik jb tuýh n to StIt ke buÂA k A ôAn hÔ, n SnAgt buÂA k A SÈr n tum vtQmAn bu ke bAre m hI pUrI trh jAnte ho to iP r mere bAre m aesA prm wdAr shnAd EyA? qs pr sAirpuØA ne SpnA pÏxIk rf áAtut ik yA ik Ble sBI buÂA k A muJe cet:pirôAn nh hÔ, ik ®tu sBI k I DmQ-smAntA muJe ividt hÔ¦ StIt k Al ke buÂA ne pAMcA nIvrfA k o dUr k r, áAôA «ArA icØA ke mÔl hxA, cArA míit-áATAnA m icØA k o su-áAitVÏXt k r, sAt boyMgA k I yTATQ se BAvnA k r, svQüeÏX sýyk sMboiD k o áAAðA ik yA TA¦ BivÏy k Al m BI bu aese 5. sýpsAdnIysuØA
57
hI sýyk sMboiD áAAðA k rge¦ SÈr SAp BgvAn ne BI qse qsI trh áAAðA ik yA hÔ¦ tdnMtr sAirpuØA ne bu k I ivÕeútASA k A w£leK ik yA * yh BgvAn sýyk sMbu hÓ, qnk A DmQ SCI trh SA¼yAt ik yA huSA hÔ, qnk A üAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ * ye cAr míit-áATAn, cAr sýyk áADAn, cAr å iÂpAd, pAMc qMiªy, pAMc bl, sAt boyMg, SAyQ SÏxAMigk mAgQ qn ku Õl DmoÜ k A wpdeÕ dete hÓ¦ * ye cöu avM Áp, üo© avM Õd, GRAf avM gMD, rsnA avM rs, k AyA avM pÕQ, SÈr mn avM DmQ qn SAytn-áAôVðAyA k A wpdeÕ k rte hÓ¦ * ye cAr áAk Ar se áAAifyA ke gBQ-áAveÕ ke bAre m wpdeÕ k rte hÓ¦ * ye cAr áAk Ar k ISAdeÕnA-iviD k A DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ * ye cAr áAk Ar k I dÕQn-smApVØAyA ke bAre m btlAte hÓ¦ * ye puÝláAôVðA-ivúyk wpdeÕ k rte hÓ¦ * ye áADAnA ke bAre m wpdeÕ k rte hÓ¦ * ye cAr áAk Ar k I áAitpdA ke bAre m wpdeÕ k rte hÓ¦ * ye vAick SAcrf ke bAre m DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ * ye ÕIl-sMbMDI SAcrf ke bAre m DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ * ye sotApÚA, sk dAgAmI, SnAgAmI tTA SrhMt qnse sMbMiDt SnuÕAsn-iviD k A wpdeÕ k rte hÓ¦ * ye prpuÝlivmuVEtôAn k o wpdeÕte hÓ¦ * ye tIn áAk Ar ke ÕAÎvt-vAdA k o lek r DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ * ye Snek áAk Ar ke pUvQ-j®mA k o SAk Ar SÈr nAm ke sAT mrf k rte hÓ SÈr s¥vA k I yuit tTA w¥pVØA ke bAre m BI DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ * ye å iÂivD (id¯y ÕVEtyA) ke bAre m DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ 58
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
t¥pÎcAt BgvAn ne sAirpuØA ke qs k Tn k o DmAQnukU l btlAyA ik StIt k Al m jo SrhMt sýyk sMbu Te ve sMboiD m BgvAn ke brAbr Te SÈr jo SnAgt k Al m hAge ve BI wnke brAbr hAge¦ w®hAne yh BI áAôðA ik yA ik ak hI lok DAtu m ak hI smy do SrhMt sýyk sMbu nh ho sk te¦ BgvAn ne sAirpuØA se k hA tum iBöu-iBöuifyA tTA wpAsk -wpAisk ASA k oyh DmoQpdeÕ dete rho¦ qsse ijn SjAn ¯yVEtyA k otTAgt ke bAre m k oqQ sMÕy STvA sMdeh hogA vh dUr ho jAyegA¦ sAirpuØA «ArA qs áAk Ar BgvAn ke sýmuK SpnA sMáAsAd (üÂABAv) ¯yEt k rne ke k Arf qs wpdeÕ k A nAmsýpsAdnIy pìzA¦
6. pAsAidk suØA ak smy BgvAn ÕAEy-deÕ m veD²YA nAmk ÕAEyA ke Sýbvn áAAsAd m ivhAr k rte Te¦ ws smy ingRÜT nAxpuØA k IpAvA m hAl hI m mí¥yu huqQ TI¦ wnke mrne pr ingRÜTA m PU xpìz gyI SÈr DmQ-ivny k olek rSAps m vAyu hone lgA¦ wnke gíhT iÕÏy BI DmQ m S®ymnk ho iKÚA SÈr ivrEt rhne lge¦ cu®d nAm ke ¯yVEt se yh smAcAr jAn k r SAyuÏmAn SAn®d wse Spne sAT le k rBgvAn ke pAs gye SÈr w®h BI qsk IjAnk ArIdI¦ BgvAn ne k hA jhAM ÕAtA sýyk sMbu nh hotA, DmQ durA¼yAt, duÏáAveidt, pAr n lgAne vAlA, ÕAMit n phuÙcAne vAlA hotA hÔ SÈr ws DmQ m üAvk DmAQnusAr mAgAQÁìZ hok rivhAr nh k rte, vhAM ÕAtA k IBI ndA hotI hÔ, DmQ k IBI, üAvk k I BI¦ qs smy lok m mÓ SrhMt, sýyk sMbuÂ, ÕAtA w¥pÚA huSA hUM, DmQ vA¼yAt, suáAveidt, pAr lgAne vAlA, ÕAMit phuÙcAne vAlA hÔ; SÈr mere üAvk sÂmQ k A SAÕy smJte hÓ SÈr wnk A bRµcyQ sAMgopAMg tTA sb trh se pirpUfQ hÔ¦ merA yh bRµcyQ smíÂ, wÚAt, ivtAirt, áAisÂ, ivÕAl SÈr devA tTA mnuÏyA m su-áAk AiÕt hÔ¦ mÓne vyM jAn k r ijn DmoÜ k A wpdeÕ ik yA hÔ wnk A sBI k o imljul 6. pAsAidk suØA
59
k r sMgAyn k rnA cAiha¦ wnm ivvAd nh k rnA cAiha¦ ye DmQ hÓ cAr míit-áATAn, cAr sýyk áADAn, cAr å iÂpAd, pAMc qMiªy, pAMc bl, sAt boyMg SÈr SAyQ SÏxAMigk mAgQ¦ merA DmoQpdeÕ aehlÈik k SÈr pArlÈik k donA hI SAsRvA ke sMvr SÈr nAÕ ke ila hotA hÔ¦ suKopBog do áAk Ar ke hote hÓ ak ve jo inkí Ïx, mUZA «ArA seivt, SnTQyuEt hote hÓ ijnk A áAyojn n inveQd, n ivrAg, n inroD, n ÕAMit, n SiBôA, n sMboiD SÈr n invAQf hotA hÔ; dUsre ve jo ak AMt-inveQd, ivrAg, inroD, ÕAMit, SiBôA, sMboiD SÈr invAQf ke ila hote hÓ¦ phlI áAk Ar ke suKopBog hÓ jIvA k A vD k r, corI k r, JUX bol, pAMc k AmgufA se seivt ho SAnMd mnAnA¦ dUsrI áAk Ar ke suKopBog hÓ cArA yAnA k o áAAðA k r ivhAr k rnA¦ qske cAr P l ho sk te hÓ 1. tIn sMyojnA ke nAÕ se SivinpAtDmAQ, inyt sMboiD-prAyf sotApÚA honA; 2. tIn sMyojnA ke nAÕ ke SitirEt rAg, «eú SÈr moh ke dubQl ho jAne se sk dAgAmI honA; 3. pAMc SvrBAgIy sMyojnA ke nÏx ho jAne se SÈppAitk devtA ho vh invAQf pA lenA; SÈr 4. SAsRvA ke öy se SAsRv-riht cetoivmuVEt, áAôAivmuVEt k oyh vyM jAn k r,sAöA¥k Ark r,áAAðA k r,ivhAr k rnA¦ jAnn-hAr, deKn-hAr, SrhMt, sýyk sMbu Spne üAvk A k o jo DmQ-deÕnA dete hÓ vh yAvÀjIvn Snu£lMGnIy rhtI hÔ, jÔse nIce tk SCI trh gìzA huSA qMªk IlScl SÈr díìZ hotA hÔ¦ jo iBöu bRµcyQ k opUrA k r, kí tkí ¥y,BArmuEt, prmATQ-áAAðA, sAMsAirk bMDnA se muEt, öIfAüv, SrhMt ho jAte hÓ ve nÈ bAtA ke S-yoy ho jAte hÓ 1. jAn bUJ k r jIv-hsA k rnA; 2. corI k rnA; 3. mÔTun-sevn; 4. jAn bUJ k r JUX bolnA; 5. gíhT-k Alke sAMsAirk BogA k ojoìznA-bxornA; 6. rAg k AmAgQ SpnAnA; 7. «eú k A mAgQ SpnAnA; 8. moh k A mAgQ SpnAnA; 9. By k A mAgQ SpnAnA¦ tTAgt StIt, SnAgt SÈr áA¥yu¥pÚA DmoÜ ke ivúy m k Aloict vEtA, s¥y-vEtA, STQvAdI, DmQvAdI, ivnyvAdI hote hÓ¦ wnk o vh sb mAlUm rhtA hÔ jo devtASA, mAr, bRµA siht lok k I dev-mnuÏy-ümf-bRAµf-siht jntA ne deKA, sunA, pAyA, jAnA, KojA, mn se ivcArA hotA hÔ¦ ijs rAi© k otTAgt Snupm sýyk sMboiD áAAðA k rte hÓ 60
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
SÈr ijs rAi© k o wpAiD-riht pirinvAQf áAAðA k rte hÓ, qn do GxnASA ke bIc m jo ku C k hte hÓ, jo indeQÕ dete hÓ, vh sb vÔsA hI hotA hÔ, S®yTA nh¦ qsIila tTAgt yTAvAdI tTAk ArI SÈr yTAk ArI tTAvAdI hote hÓ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne S¯yAkí t SÈr ¯yAkí t ivúyA k I ccAQ k rte hua k hA ik vhI ivúy ¯yAk rfIy (ivvecn-yoy) hote hÓ jo SToQpyogI, DmoQpyogI, bRµcyoQpyogI STvA ak AMt-inveQd, ivrAg, inroD, ÕAMit, ôAn, sMboiD, invAQf ke ila hA, jÔse yh du:K hÔ, yh du:K k A smudy hÔ, yh du:K k A inroD hÔ, yh du:K-inroD k A wpAy hÔ¦ tduprAMt w®hAne pUvAÜt SÈr SprAMt díVÏxyA k IccAQ k rte hua k hAik jo log ke vl SpnI díVÏx k o sc SÈr bAk I sb k o JUX btlAte hÓ, mÓ wnse shmt nh hUM EyAik aese mAmlA m Slg áAk Ar se socne vAle log BI hote hÓ¦ qs áAôVðA m mÓ ik sI k o Spne smAn BI nh deKtA, Spne se bìZ k r k hAM? bV£k áAôVðA m mÓ hI bìZ-cìZ k rhUM¦ qn sBI díVÏxyA k odUr k rneke ila mÓne cAr míit-áATAn áAôðA ik ye hÓ míit SÈr sMáAôAn bnAye hua, w¬ogÕIl ho, k AyA m k AyAnupÎynA k rnA, vednASA m vednAnupÎynA k rnA, icØA m icØAAnupÎynA k rnA, DmoÜ m DmAQnupÎynA k rnA¦
7. lEKfsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke jetvn SArAm m ivhAr k r rhe Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ik mhApurú ke bØAIs ÕrIr löf hote hÓ¦ qn löfA se yuEt ¯yVEt k I do hI gityAM hotI hÓ, k oqQ S®y nh¦ yid vh Gr m rhtA hÔ to DAimQk , DmQ-rAjA, cArA Sor ivjy pAne vAlA, logA k I BlAqQ k A sMrök , sAt r¥nA se yuEt ckR vtIQ rAjA hotA hÔ¦ vh sAgr-pyÜt qs píÉvI k odMz SÈr Õ© ke ibnA hI DmQ se jIt k rqs pr áAitVÏXt hotA hÔ¦ yid vh Gr se be-Gr ho k rpRvRijt hotA hÔ to sMsAr ke SAvrf k o hxAne vAlA SrhMt, sýyk sMbu hotA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne bØAIs mhApurú-löfA k A ivvrf dete hua k hA ik qn löfA k o bAhr ke å iú BI jAnte hÓ, ik ®tu ve yh nh jAnte ik ik s-ik s k mQ ke k rne se ik s-ik s löf k A lAB hotA hÔ¦ 7. lEKfsuØA
61
tdnMtr BgvAn ne yh pÏx ik yAik tTAgt «ArA Spne pUvQ ke j®mA m mnuÏy k A jIvn ibtAte hua ik s-ik sáAk Ar ke wØAm k mQ ik ye jAte hÓ ijnke P lvÁpvtQmAn jIvn m mhApurú-löf áAk xho jAte hÓ, SÈr aese löfA vAlA ¯yVEt yid ckR vtIQ rAjA bne to wse ik s-ik s bAt k I wplVD hotI hÔ SÈr yid vh sýyk sMbu bne to wse EyA-EyA wplVD hotI hÔ¦ tTAgt «ArA Spne pUvQ-j®mA m ik ye jAne vAle k mQ aese hote hÓ, jÔse sdAcAr k A jIvn jInA, bhut logA k o suK phuÙcAnA, jIv-hsA se ivrt rhnA, wØAm Bojn k AdAn, logA k Aprpr mel k rAnA,STQ-DmQ-yut vAfI, üÂApUvQk k lAaM sIKnA, iht-ijôAsA, SkR oD, v©-dAn, ibCuìze huSA k A mel k rAnA, yoy-Syoy purú k A ivcAr, priht-SAk AMöA, dUsrA k o n stAnA, iáAy-díVÏx, ku Õl k moÜ m SguSApn, scI áAitôA k rnA, k lh imxAnA, mIXA bolnA, BAvpUfQ vcn, sýyk SAjIivk A¦
8. is½AlsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn ke k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ wn idnA ak trf gíhT is½Al ne wnse yh jAnnA cAhA ik SAyQ-ivny m Ch idÕASA k o nmk Ar kÔ se ik yA jAtA hÔ¦ qs pr BgvAn ne k hA jb SAyQ-üAvk ke cAr k mQ-EleÕ nÏx ho gye hote hÓ, vh cAr TAnA se pAp-k mQ nh k rtASÈr Ch SpAy-muKA k Asevn nh k rtA tb vh cÈdh pApA se dUr ho, Ch idÕASA k o áAitCAidt k r donA lok A k I ivjy m lg jAtA hÔ SÈr mrne pr vgQ-lAB k rtA hÔ¦ cAr k mQ-EleÕ hÓ jIv-hsA, corI, ¯yiBcAr SÈr Ss¥y-BAúf¦ pAp-k mQ n k rne vAle cAr TAn hÓ CMd, «eú, moh SÈr By ke rAte n jAnA¦ Ch SpAy-muK (ivnAÕ ke hetu) hÓ nÕe k Asevn, sMyA-smy cÈrte k I sÔr, nAc-tmAÕe m lgnA, juSA SÈr dUsrI mVtÏk ibgAìzne vAlI áAvíVØAyA m lgnA, bure im© k I imtAqQ SÈr SAly m P ÙsnA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne btlAyA ik qn cAr k o im© ke Áp m S-im© 62
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
jAnnA cAiha prDnhArk ,bAtUnI, KuÕAmdI tTA ivnAÕ m shAyk ¦SÈr qn cAr im©A se suãd jAnnA cAiha wpk Ar k rne vAlA, suK-du:K m smAn BAv rKne vAlA, STQ k I áAAVðA k A wpAy btlAne vAlA SÈr SnukM pA k rne vAlA¦ tduprAMt BgvAn ne Ch idÕASA ke áAitCAdn ke bAre m smJAyA mAtA-iptA k opUvQ-idÕA, SAcAyoÜ k odVöf-idÕA, pu©-©I k opVÎcm-idÕA, im©-SmA¥yA k o wØAr-idÕA, dAs-k mQk rA k o nIce k I idÕA SÈr ümf-bRAµfA k o Wpr k I idÕA jAnnA cAiha¦ BgvAn ne yh BI áAôðA ik yAik qn logA k IsevA ik tne-ik tneáAk Arse k IjAnI cAiha SÈr sevA pA k rye log sevA k rne vAle pr ik s-ik sáAk Ar se SnukM pA k rne lgte hÓ¦ aesA hone pr iviBÚA idÕAaÙ áACÚA (ZÙk I huqQ), öemyuEt SÈr inrApd ho jAtI hÓ¦
9. SAxAnAixysuØA ak smy BgvAn rAjgh ke igÀJkU x pvQt pr ivhAr k rte Te¦ ws smy cArA idÕASA ke SiBpAlk mhArAjA (vesvf, Dtr§, ivr¨hk SÈr ivrpEK) Spne yöA, gMDvoÜ, kU ÏmAMzA tTA nAgA k I ivÕAl senA ke sAT wnke pAs gye¦ vhAM pr vesvf mhArAj ne BgvAn se k hAik bhut se yö SApse áAsÚA hÓ SÈr bhut se S-áAsÚA¦ SAp jIv-hsA, corI, ¯yiBcAr, JUX bolne SÈr nÕe k A sevn k rne se ivrt rhne k A DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ jo-jo yö qnse ivrt nh rhte hÓ, wnk o SApk A DmoQpdeÕ suhAtA nh hÔ¦ SApke üAvk jMglA m ak AMtvAs k rte hÓ¦ vhAM pr bìze-bìze yö BI invAs k rte hÓ, jo SApke qs áAvcn se S-áAsÚA hÓ¦ wnk o áAsÚA rKne ke ila iBöuSA, iBöuifSA, wpAsk A, wpAisk ASA k I röA, S-ivhsA SÈr suK-ivhAr ke ila SAxAnAixy röA (SnumodnATQ) gRhf k r¦ BgvAn k I mÈn-vIkí it pA k r vesvf mhArAj ne SAxAnAixy röA k hI¦ qske SMtgQt w®hAne svQáATm BgvAn ivpsI se lek r ÕAEypu© gotm 9. SAxAnAixysuØA
63
tk sAtA buÂA k o nmk Ar ik yA¦ t¥pÎcAt cArA mhArAjASA SÈr wnke áABu¥v k AvfQn ik yA¦tduprAMt röA n mAnne vAle yöA k oáAAðA hone vAle dMz k Aw£leK ik yASÈr SMtt: yh BI btlAyA ik yid k oqQ S-mnuÏy «eúyuEt icØA se üAvk A ke pICe lg jAye to ws smy ik n yöA, mhAyöA, senApityA, mhAsenApityA k o xer denI cAiha¦ t¥pÎcAt cArA mhArAjA SÈr qsI áAk Ar yö BI Spne-Spne SAsn se wX k r SÈr BgvAn k A SiBvAdn k r vhAM se SMtDAQn ho gye¦ rAt bIt jAne pr BgvAn ne iBöuSA k o BI wproEt áAsMg k I jAnk ArI dI SÈr wnse k hA SAxAnAixy röA k o sIKo, qsm ku Õl ho jASo, qse DArf k ro¦SAxAnAixy röA iBöuSA, iBöuifyA, wpAsk ASÈr wpAisk ASA ke bcAv, SiBröf, SivhsA avM suK-ivhAr ke ila sATQk hÔ¦
10. sMgIitsuØA ak smy BgvAn iBöuSA ke mhAsMG ke sAT m£l-deÕ m cAirk A k rte hua pAvA-nAmk ngr m phuÙce¦ vhAM pr ngrvAisyA ke SnuroD pr BgvAn ne wnke «ArA hAl hI m bnAye gye s®TAgAr (áAjAtM© Bvn) m SAk r DAimQk k TA sunA k r w®h sMáAhiúQt ik yA¦ ngrvAisyA ke cle jAne ke pÎcAt BgvAn ne iBöu-sMG k o DAimQk k TA k hne ke ila SAyuÏmAn sAirpuØA se k hA SÈr vyM ivüAm k rne ke ila lex gye¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ik ingRÜT nAxpuØA ne pAvA m SBI-SBI áAAf Coìze hÓ SÈr tBI se ingRÜTA m PU xpìz gyI hÔ¦ ve ak dUsre pr SArop-áA¥yArop lgA rhe hÓ ik tum DmQ-ivny k o nh jAnte, tum imÉyAÁìZ ho, tuýhArA k TnSTQvAn nh hÔ, tum phle k hne vAlI bAt k opICe k hte ho SÈr pICe k hne vAlI bAt k ophle, tuýhArA vAd w£xA hÔ, q¥yAid-q¥yAid¦ qsk A k Arf yh hÔ ik nAxpuØA «ArA áAitpAidt DmQ durA¼yAt, duÏáAveidt, S-nÔyAQifk , SnupÕm-sMvtQink , S-sýyk -sMbuÂ-áAveidt, áAitÏXA-riht SÈr SAüy-riht TA¦ prMtu hmAre BgvAn «ArA áAitpAidt DmQ vA¼yAt (SCI áAk Ar btlAyA gyA), 64
suØAsAr [dIGink Ay BAg - 3]
su-áAveidt (XIk áAk Ar se áAk x ik yA gyA), nÔyAQifk (du:K se pAr le jAne vAlA), wpÕm-sMvtQink (ÕAMit-dAyk ),sýyk -sMbuÂ-áAveidt(sýyk sMbu «ArA áAk x ik yA gyA) hÔ¦ qse sBI k o smAn Áp se sMgAyn k rnA cAiha, ivvAd nh k rnA cAiha, ijsse yh bRµcyQ icrTAyI ho, bhut logA ke iht-suK ke ila ho, lok pr SnukM pA k rne vAlA ho, devtASA tTA mnuÏyA ke Ble SÈr iht-suK ke ila ho¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn sAirpuØA ne BgvAn bu «ArA áAitpAidt DmoÜ k oak se lek r ds tk k I sM¼yA m vgIQkí t k rte hua iBöuSA k o wnk A sMgAyn k rte rhne SÈr wnm ivvAd n k rne ke ila k hA ijsse bRµcyQ icrTAyI ho¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne bAr-bAr qs bAt k o dohrAyA hÔ ik qn DmoÜ k A BlI áAk Ar SA¼yAn qnke jAnn-hAr, deKn-hAr, SrhMt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbu ne ik yA hÔ¦
11. dsuØArsuØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT cýpA m ggrA puÏk irfI ke tIr pr ivhAr k r rhe Te¦ vhAM pr SAyuÏmAn sAirpuØA ne wn iBöuSA k o SAmMi©t k rw®h sb gRMiTyA k Aivmocn k rne vAle dsuØAr DmQ k AbKAn ik yA ijsse ik ve Spne-Spne du:KA k A SMt k r invAQf-lAB k r sk ¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne áAôðA ik yA hÔ ik dsuØAr DmoÜ m k Èn-k Ènse DmQ wpk Ark , BAvnIy, pirôey, áAhAt¯y, hAnBAgIy, ivÕeúBAgIy, duÏáAitvey, w¥pAdnIy, SiBôey STvA sAöA¥k Ar ik ye jAne ke yoy hÓ¦ ye sBI DmQ vAtivk tA pr SADAirt, tÉypUfQ, yTATQ SÈr BgvAn tTAgt «ArA sýyk áAk Ar se SpnI boiD «ArA jAne gye hÓ¦
--------
11. dsuØArsuØA
65
mVÀJmink Ay BAg - 1 1. mUlpiryAyvg 1. mUlpiryAysuØA ak smy BgvAn wEk §A ke suBgvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o smt DmoÜ ke mUl k A wpdeÕ idyA¦ w®hAne k hA qs sMsAr m píTjn píÉvI k opíÉvI ke tÈr pr jAntA hÔ, SÈr qse aesA jAnk rqsk omAntA hÔ, qsm mAntA hÔ, qsse mAntA hÔ, yh merI hÔ aesA mAntA hÔ SÈr qsk A SiBnMdn k rtA hÔ¦ vh aesA qsila k rtA hÔ EyAik wse pUrI scAqQ ôAt nh hÔ¦ aesA ¯yVEt jÔsA píÉvI ke bAre m jAntA hÔ, vÔsA hI jl, SVn, vAyu, BUt (áAAfI), dev, áAjApit, bRµA, SABAvr, ÕuBkí ¥êA, vehFP l, SiBBU, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAtn, SAk c®yAytn, nÔvsMôAnAsMôAytn, díÏx, üut, mut (GAiyt, sAiyt, Pu ist), ivôAt, ak ¥v, nAnA¥v, svQ SÈr invAQf ke bAre m jAntA hÔ¦ aese hI vh iBöu BI jo SBI ÕÔçy hÔ, ShÜt nh huSA hÔ, svoQ¥kí Ïx yogöem k I tlAÕ m ivhrtA hÔ, píÉvI, jl, SVn SAid k o wEt áAk Ar se s®deh ke sAT jAntA hÔ¦ wske aesA jAnne k A k Arf yh hÔ ik wse SBI sIKnA hÔ¦ jo iBöu ShÜt ho gyA hÔ, SAsRv-riht ho gyA hÔ, bRµcyQvAs pUrA k r cuk A hÔ, jo k rnA TA so k r cuk A hÔ, ijsne SpnA boJ wtAr idyA hÔ, ijsne sdTQ (invAQf) áAAðA k r ilyA hÔ, ijske sAMsAirk bMDn nÏx ho cuke hÓ, jo sýyk ôAn ke SADAr pr ivmuEt ho cuk A hÔ, vh píÉvI k o píÉvI ke tÈr pr jAntA hÔ, SÈr qse aesA jAn k rqsk on mAntA hÔ, n qsm mAntA 66
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
hÔ, n qsse mAntA hÔ, n píÉvI merI hÔ aesA mAntA hÔ, SÈr n qsk A SiBnMdn k rtA hÔ¦ vh aesA qsila k rtA hÔ EyAik wse pUrI scAqQ ôAt rhtI hÔ¦ aese hI wse jl, SVn, vAyu SAid ke bAre m pUrI scAqQ ôAt rhtI hÔ¦ ShÜt-SvTA-áAAðA, SAsRv-riht ¯yVEt ke smAn hI vItrAg, vIt«eú, vItmoh ¯yVEt k o qnke bAre m pUrI scAqQ ôAt rhtI hÔ¦ ShÜt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbuÂ,tTAgt k oBI píÉvI, jl, SVn, vAyu SAid ke bAre m pUrI scAqQ ôAt rhtI hÔ¦ ShÜt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbuÂ, tTAgt píÉvI k o píÉvI ke tÈr pr jAntA hÔ, SÈr qse aesA jAn k r n qsk o mAntA hÔ, n qsm mAntA hÔ, n qsse mAntA hÔ, n píÉvI merI hÔ aesA mAntA hÔ, SÈr n qsk A SiBnMdn k rtAhÔ¦ aesA qsila hÔ EyAik yh jAnk rik n®dI (tíÏfA) du:K k AmUl hÔ, vh jAn letA hÔ ik Bv se j®m SÈr j®me hua k o buìZApA SÈr mí¥yu SvÎyMBAvI hÔ¦ qsila vh sArI tíÏfASA ke öy, ivrAg, inroD, ¥yAg, áAitin:sgQ se svoQ¥kí Ïx sýyk sMboiD (yTATQ prmôAn) k o áAAðA hÔ¦ sunne vAle iBöuSA ne BgvAn ke BAúf k A SiBnMdn nh ik yA (EyAik ve qsk A SAÕy nh smJ pAa)¦
2. sbAsvsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sAre SAsRvA ke sMvr se sMbMiDt wpdeÕ idyA¦ BgvAn ne SArMB m hI pÏx k r idyA ik mÓ SAsRvA (icØA-mlA) ke öy ke bAre m vyM jAnte hua, deKte hua wpdeÕ detA hUM; ibnA jAne, ibnA deKe nh¦ w®hAne btlAyA ik mn k A ctn-mnn do áAk Ar k A hotA hÔ yTATQ SÈr S-yTATQ¦ S-yTATQ ctn-mnn se Snu¥pÚA SAsRv w¥pÚA hote hÓ SÈr w¥pÚA hua SAsRv KUb bìZte hÓ¦ yTATQ ctn-mnn se Snu¥pÚA SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ SÈr w¥pÚA hua SAsRv nÏx hote hÓ¦ w®hAne SAsRvA se Cuxk ArA pAne k A wpAy btAyA 2. sbAsvsuØA
67
1. dÕQn: S-mnisk rfIy DmoÜ k o mn m n k rne SÈr mnisk rfIy DmoÜ k o mn m k rne se iBöu yTATQ ctn-mnn k rtA hÔ yh du:K hÔ, yh du:K k A smudy hÔ, yh du:K k A inroD hÔ, yh du:K k A inroD k rAne vAlA mAgQ (wpAy) hÔ¦ qsse tIn sMyojn (bMDn) nÏx ho jAte hÓ (1) s¥k AydíVÏx (k AyA ke BItr ik sI in¥y SA¥mA k A SVt¥v vIk Ar k rnA); (2) ivicik ¥sA (sMÕy); (3) ÕIlvRt-prAmÕQ (ÕIl avM vRt se ÕuiË áAAðA k rnA)¦ qse k hte hÓdÕQn se SAsRvA k A áAhAf¦ 2. sMvr: XIk se jAn k r, cöu, üo©, GRAf, ij¹A, k AyA avM mn qn C: qMiªyA m sMvr k rne vAle k o pIìzAjnk SÈr sMtðA k rne vAle SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ¦ qse k hte hÓ sMvr se SAsRvA k A áAhAf¦ 3. áAitsevn: XIk se jAn k r, iBöu «ArA cIvr k A qtnA mA© sevn k rne se ijsse sdIQ, gmIQ, zMs-mCr-hvA-DUp-srIsíp k A áAitGAt SÈr ÕrIr k AZMk nA-mA©hotA ho; SÈr qsI áAk ArpzpAt (iBöAÚA), ÕynAsn, SÈúD k A qtnA mA© wpyog k rne se ijsse iBöu k I SpirhAyQ BÈitk SAvÎyk tASA k I hI pUitQ hotI ho, pIìzAjnk SÈr sMtðA k rne vAle SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ¦ qse k hte hÓ áAitsevn se SAsRvA k A áAhAf¦ 4. SiDvAsn: XIk se jAn k r, iBöu «ArA sdIQ, gmIQ, BUK, FyAs, zMs-mCr- hvA-DUp-srIsíp ke SAGAt k o, SÈr ÕrIr pr w¥pÚA hone vAlI iviBÚA áAk Ar k I du:Kd sMvednASA k o shn k rne k A vBAv ho jAne pr pIìzAjnk SÈr sMtðA k rne vAle SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ¦ qse k hte hÓ SiDvAsn se SAsRvA k A áAhAf¦ 5. pirvjQn: XIk se jAn k r, Snuict SAsn, Snuict ivcrf-TAn, bure im©A ke sevn k o¥yAgne se pIìzAjnk SÈr sMtðA k rne vAle SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ¦ qse k hte hÔ pirvjQn se SAsRvA k A áAhAf¦ 6. ivnodn: XIk se jAn k r, w¥pÚA hua k AmivtkQ , ¯yApAdivtkQ , ivhsAivtkQ k o dUr k rne se pIìzAjnk SÈr sMtðA k rne vAle SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ¦ qse k hte hÓ ivnodn se SAsRvA k A áAhAf¦ 7. BAvnA: XIk se jAn k r, ivvek -yuEt, ivrAg-yuEt, inroD-yuEt, muVEt-pirfAm vAle míit, DmQivcy, vIyQ, áAIit, áAüVD, smAiD avM wpeöA 68
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
sMboyMgA k I BAvnA k rne se pIìzAjnk SÈr sMtðA k rne vAle SAsRv w¥pÚA nh hote hÓ¦ qse k hte hÓ BAvnA se SAsRvA k A áAhAf¦ SMt m BgvAn ne k hA ik qn wpAyA k A SAüy lene se ijs iBöu ke SAsRv nÏx ho jAte hÓ, wske bAre m k hA jAtA hÔ yh iBöu sAre SAsRvA (sbAsv) ke sMvr se yuEt ho ivhrtA hÔ; qsne tíÏfA k o k Ax idyA hÔ; sMyojn (bMDn) k o hxA idyA hÔ; mAnAiBsmy (SiBmAn ke pÏx ôAn) se du:K k A SMt k r idyA hÔ¦
3. DýmdAyAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o wpdeÕ idyA ik tum mere DmQ-dAyAd (DmQ k I ivrAst pAne vAle) hoSo, SAimú-dAyAd (BÈitk vtuSA k I ivrAst pAne vAle) mt bno¦ bAd m SAyuÏmAn sAirpuØA ne iBöuSA k o smJAyA ik ik n k ArfA se üAvk ÕAtA se Slg hok r ivhrte hua ivvek (ak AMtctn) k I iÕöA gRhf nh k rte SÈr ik n k ArfA se gRhf k rte hÓ¦ ivvek k IiÕöA gRhf n k rne vAle iBöu tIn k ArfA se ndA ke pA© hote hÓ: (1) ÕAtA se Slg hok r ivhrte hua ivvek k I iÕöA gRhf nh k rte; (2) ijn bAtA k o Coìzne ke ila ÕAtA k hte hÓ w®h nh Coìzte; (3) sMgRh k rne k I áAvíVØA vAle, ZIle-ZAle, BAgne m SAge SÈr ak AMtctn m iP sl jAne vAle hote hÓ¦ ivvek k I iÕöA gRhf k rne vAle iBöu tIn k ArfA se áAÕMsA ke pA© hote hÓ: (1) ÕAtA se Slg hok rivhrte hua ivvek k IiÕöA gRhf k rte hÓ; (2) ijn bAtA k oCoìzne ke ila ÕAtA k hte hÓ w®h Coìz dete hÓ; (3) n to sMgRh k rne k IáAvíVØA vAle, n hI ZIle-ZAle, n BAgne m SAge SÈr n ak AMtctnm iP sl jAne vAle hote hÓ¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne yh BI smJAyA ik bure hÓ loB, «eú, kR oD, vÔr, pAKMz, duBAQvnA, qQÏyAQ, mA¥syQ, mAyA, XgI, jìztA, wØAejnA, mAn, SitmAn, md tTA áAmAd¦ qnke ivnAÕ ke ila hÔ mym mAgQ, jo yhI hÔ SAyQ 3. DýmdAyAdsuØA
69
SÏxAMigk mAgQ, STAQt sýyk dÕQn, sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIv, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit tTA sýyk smAiD¦
4. ByBervsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM jAnusoif nAm k AbRAµf wnke pAs gyA SÈr wnse vAtAQlAp k rte smy wnse k hne lgA he gÈtm! k iXn hÓ dUrT vnKMz, ak AMt ÕynAsn; duÏk r hÔ ak AMt-rmf (áAivvek ); Ske le ivhrnA k iXn hÔ; smAiD áAAðA n hone vAle iBöu ke mn k o vn mAno hr lete hÓ¦ BgvAn ne qsk A smTQn ik yA SÈr k hA mÓ BI jb tk sýyk sMbu nh huSA TA, muJe BI aesA hI lgtA TA¦ prMtu tb mere mn m aesA huSA ik ijs ik sIümf STvA bRAµf ke k Aiyk ,vAick STvA mAnisk k mQ avM SAjIivk ASpirÕu hote hÓ, jo loBI avM k Am-vAsnASA m tIvR rAg rKne vAle, hsAyuEt icØA vAle, mn m duÏx sMk £p rKne vAle, ÕArIirk SÈr mAnisk SAly se áAeirt, wÂt SÈr SÕAMt icØA vAle, sMÕyAlu, sMdeh-gRt, SpnA w¥k úQ cAhne vAle pr dUsre k I ndA k rne vAle, jìz SÈr BIr áAkí it vAle, lAB, s¥k Ar tTA áAisi cAhne vAle, SAlsI, w¬oghIn, nÏx huqQ míit vAle, SsMáAôAnI, SsmAiht, ivBRAMticØA, duÏáAô, bhre SÈr gUMge hote hÓ ve dUrT vnKMz avM ak AMt ÕynAsn k A sevn k rte hua Spne qn doúA ke k Arfbure By-BÔrv (By SÈr ©As k A)SA¹An k rte hÓ, k tu mÓ wn logA m se ak hUM ijnm ye doú nh hÓ¦ mÓ qn doúA ke ivprIt sÝfA se sMpÚA huSA dUrT vnKMz avM ak AMt ÕynAsn k Asevn k rtAhUM¦ he bRAµf! Spne BItr Snv¬tA k odeKk rmuJm Sr»y-ivhAr k rne k ASÈr SiDk w¥sAh huSA¦ mÓne BI ByáAd, romAMck ArI vAsTAnA m ivhAr ik yA ijsse ku C By-BÔrv deK skUM ¦jb mere pAs k oqQ míg SAtA, yA mor k AXigrAtA STvA pvn p£lvA k o P rP rAtA,tb muJe aese lgtA mAnA By-BÔrv SA rhA hÔ¦ tb mÓ soctA ik mÓ EyA dUsre m By k I SAk AMöA se ivhrtA hUM? EyA n mÓ ijs-ijs SvTA m rhte By-BÔrv mere pAs SAtA hÔ ws-ws SvTA m rhte wse hxAWM? tb mere xhlte smy By-BÔrv SAtA to mÓ wse xhlte hua hxAtA¦ aese hI Kìze-Kìze, bÔXe-bÔXe, lexe-lexe BI hxAtA¦ 70
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
k oqQ-k oqQümf STvA bRAµf rAt k o idn SÈr idn k o rAt ke smAn jAnte hÓ¦ mÓ qse sýmoh-ivhAr k htA hUM¦ mÓ rAt k o rAt SÈr idn k o idn ke smAn jAntA hUM¦ he bRAµf! mÓne n dbne vAlA vIyQ (w¬og) SArMB ik yA TA¦ ws smy merI Smuiút míit jAgít TI, áAüD k AyA wØAejnA-riht TI, smAiDinÏX icØA ak AgR TA¦ iP r mÓ, kR mÕ:, áATm yAn se ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhrne lgA¦ qs áAk Ar icØA ke ak AgR, pirÕuÂ, SMgf-riht, wpEleÕ-riht, k oml, k AyoQpyogI, VTr avM Scl ho jAne pr mÓne pUvQj®mA k I míit ke ôAn ke ila icØA k o nvAyA¦ qs áAk Ar mÓ SAk Ar avM w¡eÎy siht Snek áAk Ar ke pUvQ-invAsA k o mrf k rne lgA¦ qs trh rAi© ke áATm phr m muJe yh phlI iv¬A áAAðA huqQ¦ iP r mÓne icØA k o áAAifyA k I yuit SÈr w¥pVØA ke ôAn ke ila nvAyA¦ tb mÓ SmAnuú, ivÕuÂ, id¯y cöu se SCe-bure, suvfQ-duvQfQ, sugit vAle, dugQit vAle áAAifyA k o mrte-j®mte deKne lgA; k mAQnusAr git k o áAAðA hote áAAifyA k ophcAnne lgA¦ qs trh rAi© ke dUsre phr m muJe yh dUsrI iv¬A áAAðA huqQ¦ iP r mÓne icØA k o SAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAyA¦ tb mÓne pUrI trh yTATQt: jAn ilyA yh du:K hÔ; yh du:K k Asmudy hÔ; yh du:K k A inroD hÔ; yh du:K ke inroD k A mAgQ (wpAy) hÔ¦ mÓne pUrI trh yTATQt: yh BI jAn ilyA yh SAsRv hÔ; yh SAsRvA k A smudy hÔ; yh SAsRvA k A inroD hÔ; yh SAsRvA ke inroD k A mAgQ (wpAy) hÔ¦ qs áAk Ar deKte, jAnte merA icØA k Am (k Am-vAsnA-ÁpI) SAsRvA se muEt ho gyA, Bv (j®m lene ke loB ÁpI) SAsRvA se muEt ho gyA, Siv¬A-SAsRvA se muEt ho gyA¦ ivmuEt hone pr ivmuEt ho gyA! aesA ôAn huSA¦ mÓne pUrI trh jAn ilyA j®m smAðA huSA, bRµcyQ-vAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k rilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qs trh rAi© ke tIsre phr m yh tIsrI iv¬A áAAðA huqQ¦ SMt m BgvAn ne pÏx ik yAik vIt-rAg, vIt-«eú, vIt-moh hone pr BI 4. ByBervsuØA
71
mÓ dUrT vnKMz avM ak AMt ÕynAsn k A sevn do k ArfA se k rtA hUM (1) qsI ÕrIr m Spne suKivhAr ke ila; SÈr (2) SAne vAlI jntA pr SnukM pA k rne ke ila (ijsse vh BI merA Snugmn k r suP lBAgI ho)¦
5. Sn½fsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn sAirpuØA ne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA SAvus! sMsAr m cAr áAk Ar ke ¯yVEt hote hÓ¦ k Èn se cAr? (1) k oqQ ¯yVEt SMgf(icØAml)-siht hotA huSA mere BItr SMgf hÔ qse yTATQt: nh jAntA hÔ¦ (2) k oqQ SMgf-siht hotA huSA mere BItr SMgf hÔ qse yTATQt: jAntA hÔ¦ (3) k oqQ SMgf-riht rhtA huSA mere BItr SMgf nh hÔ qse yTATQt: nh jAntA hÔ¦ (4) k oqQ SMgf-riht rhtA huSA mere BItr SMgf nh hÔ qse yTATQt: jAntA hÔ ¦ qn ¯yVEtyA m se ijnk o Spne BItr SMgf hone STvA n hone k I yTATQt: jAnk ArI rhtI hÔ ve üeÏX, SÈr ij®h aesI jAnk ArI nh rhtI hÔ ve hIn, k hlAte hÓ ¦ SAyuÏmAn mhAmog£lAn «ArA SAyuÏmAn sAirpuØA se qsk A k Arf pUCe jAne pr w®hAne btlAyA ik jo Spne BItr SMgf ke hone k I yTATQt: jAnk ArI nh rKte hÓ, ve wse dUr k rne ke ila w¬m nh k rte SÈr SMgf-yuEt, miln icØA se hI mí¥yu k o áAAðA ho jAte hÓ ¦ jo yTATQt: jAnk ArI rKte hÓ, ve wse dUr k rne ke ila w¬m k rte hÓ SÈr SMgf-riht, inmQl icØA se mí¥yu k o áAAðA hote hÓ¦ jo Spne BItr SMgf ke n hone k I yTATQt: jAnk ArI nh rKte hÓ, ve mn m ÕuB-inimØA k o k rte hÓ ijsse wnke mn m rAg icpxtA hÔ SÈr ve SMgf-siht, miln icØA se mí¥yu k oáAAðA hote hÓ¦ jo yTATQt: jAnk ArI rKte hÓ, ve mn m ÕuB-inimØA k o nh k rte hÓ, ijsse wnke mn m rAg nh icpxtA hÔ SÈr ve SMgf-riht, inmQl icØA 72
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
se mí¥yu k o áAAðA hote hÓ¦ SMgf-yuEt, miln icØA se mí¥yu k o áAAðA hone vAle hIn, SÈr SMgf-riht, inmQl icØA se mí¥yu k o áAAðA hone vAle üeÏX, k hlAte hÓ ¦ tdnMtr yh pUCe jAne pr ik SMgf se EyA SiBáAAy hotA hÔ, w®hAne btlAyA ik pAppUfQ, Sku Õl, qCASA se gRt honA SMgf k hlAtA hÔ¦ qse pÏx k rne ke ila w®hAne Snek wdAhrf ida¦ jÔse ik sI iBöu ke mn m yh qCA w¥pÚA ho ik mÓ SprAD k ÁM pr dUsre iBöu n jAn pAaM ik mÓne SprAD ik yA hÔ¦ yid ws iBöu k o ptA cl jAa ik dUsre iBöu wske SprAD k o jAn jAte hÓ to vh ku ipt avM SáAsÚA hotA hÔ¦ yh k op, yh SáAsÚAtA donA hI SMgf hÓ¦ ijs ik sI iBöu k I pAppUfQ, Sku Õl qCAaM ivnÏx nh hotI hÓ, sbRµcArI wsk A s¥k Ar nh k rte hÓ, Ble hI vh vnvAsI ho¦ aese iBöu ke bAre m aesI k £pnAk IjA sk tIhÔ mAnA do cmcmAtI huqQ k AMse k ITAilyA ke bIc mudAQ sAMp, ku ØAe STvA mnuÏy k A mAMs ZÙk A huSA rKA ho¦ ijs iBöu k I pAppUfQ, Sku Õl qCAaM nÏx ho jAtI hÓ, sbRµcArI wsk A s¥k Ar k rte hÓ, Ble hI vh gRAmvAsI ho¦ aese iBöu ke bAre m aesI k £pnAk IjA sk tIhÔ mAnA do cmcmAtI huqQ k AMse k I TAilyA ke bIc sAP ÕAil ke cAvl k o Snek áAk Ar ke sUp avM ¯yMjn ke sAT sjA k r rKA ho¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn mhAmog£lAn ne k hAik ak smy ak yAnk ArrT ke cEke k I pu§I k o gìZ rhA TA jb ik wske pAs bÔXA huSA ak S®y yAnk Armn-hI -mncAh rhA TA ik vh yAnk Arws pu§I ke bAMke pnk odUr k r wse gìZ pAa SÈr vh doú-riht ho jAa¦ scmuc aesA hote deK dUsrA yAnk Ar áAsÚAicØA ho bol wXA mAnA ãdy se mere ãdy k I bAt jAn k r gìZ rhA hÔ¦ aese hI qs smy SAyuÏmAn sAirpuØA qs wpdeÕ «ArA Spne ãdy se aese iBöuSA ke ãdy k o jAn k r jo üÂA-riht, ÕX, mAyAvI, pAKMzI, wÂt, SiBmAnI, cpl, muKr, SsMyteV®ªy avM S®y duguQfA se yuEt hÓ, gìZ rhe hÓ¦ SÈr jo iBöu üÂAlu, S-ÕX, S-mAyAvI, pAKMz-riht, SnuÂt, SniBmAnI, S-cpl, S-muKr, sMyteV®ªy avM S®y sÝfA se yuEt hÓ, ve qs DmoQpdeÕ k o sun k r mAnA vcn SÈr mn se pAn k r rhe hÓ, SAhAr k r rhe 5. Sn½fsuØA
73
hÓ¦ SAyuÏmAn sAirpuØA sbRµcAiryA k o burAqyA se wXA k r SCAqyA m TAipt k r rhe hÓ¦ qs áAk Ar donA mhAnAgA ne ak dUsre ke suBAiút k A Snumodn ik yA¦
6. SAk ±eysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ÕIl avM áAAitmoö se yuEt hok r ivhAr k ro¦ SAcAr tTA gocr se sMpÚA hua, CoxI-se-CoxI burAqyA m BI By deKte hua, áAAitmoö ke sMvr se sMvít hua ivhAr k ro¦ iÕöApdA k o gRhf k r wnk A SÄyAs k ro¦ tdnMtr BgvAn ne iBöuSA k I iviBÚA SAk AMöASA k A w£leK k rte hua btlAyA ik q®h pUrA k rne ke ila w®h ÕIlA k o pirpUfQ k rne vAlA, BItr se ÕAMticØA, SKMz-yAnI, ivpÎyI tTA ÕU®yAgArA k A SiDk AiDk sevn k rne vAlA honA cAiha¦ iBöuSA k I SAk AMöAaM qs áAk Ar k I ho sk tI hÓ jÔse sbRµcAiryA (gurBAqyA) k A iáAy, vAMCnIy, SAdít avM sýmAn-BAjn honA; cIvr, pzpAt, ÕynAsn SÈr lAn-áA¥yy BÔúÀy-pirÏk Ar k A lABI honA; By-BÔrv k o prAt k rne vAlA honA; qsI j®m m suK-ivhAr k rAne vAle cArA yAnA k o ibnA ik sI k iXnAqQ ke áAAðA k rne vAlA honA; sMyojnA ke öy ho jAne se sotApÚA, sk dAgAmI, SnAgAmI ho jAnA; Snek áAk Ar k I å iÂyA k A SnuBv k rnA; id¯y üo©, pricØAôAn, pUvQ-invAs-Snumíit, id¯y cöu áAAðA k rnA; SAsRvA ke öy se qsI jIvn m vyM k I SiBôA se SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt SÈr áAôA «ArA SMitm muVEt áAAðA k rnA, q¥yAid¦
7. v¥TsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA mÔle-ku cÔle v© k o ik sI BI rMg m zAlA jAa to vh bdrMg hI rhegA 74
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
v© ke mÔlA hone se¦ aese hI icØA ke miln hone se dugQit hI ho sk tI hÔ¦ prMtu yid wjle v© k o ik sI rMg m zAlA jAa to vh XIk se rMg k o pk ìztAhÔ v© ke Dvl hone se ¦ aese hI icØA ke inmQl hone se sugit hI ho sk tI hÔ¦ icØA ke wpEleÕ (ml) hÓ (1) SiByA (ivúm loB); (2) ¯yApAd (ªoh); (3) kR oD; (4) wpnAh (vÔrBAv); (5) mRö (dUsre ke gufA k A SvmU£yn k rnA); (6) áAdAÕ (inÏXurtA); (7) qQÏyAQ; (8) mA¥syQ; (9) mAyA; (10) ÕXtA; (11) tMB (jìztA); (12) sArMB (wØAejnA); (13) mAn; (14) SitmAn; (15) md; tTA (16) áAmAd¦ jb k oqQ iBöu qn wpEleÕA k oqs áAk ArjAn k rq®h ¥yAg detA hÔ, tb vh bu m áAgAìZ üÂA vAlA ho jAtA hÔ, SÈr ctn k rtA hÔ vh BgvAn ShÜt, sýyk -sMbuÂ, iv¬AcrfsMpÚA, sugt, lok A ke jAnk Ar, purúA k o dmn k rne (s®mAgQ pr lAne) ke ila Snupm sArTI, devA SÈr mnuÏyA ke ÕAtA, bu BgvAn hÓ¦ vh DmQ m áAgAìZ üÂA vAlA ho jAtA hÔ SÈr ctn k rtA hÔ BgvAn k A DmQ su-SA¼yAt (suMdr Áp se k hA gyA), sAMdíVÏxk (qsI jIvn m P l dene vAlA), Sk Ailk (s¬:P láAd), aihpVÎyk (SASo deKo k A BAv jgAne vAlA), SÈpneVyk (invAQf k I Sor le jAne vAlA) SÈr iv«AnA «ArA áA¥yA¥m Áp se jAnne yoy hÔ¦ vh sMG m áAgAìZ üÂA vAlA ho jAtA hÔ SÈr ctn k rtA hÔ BgvAn k A üAvk -sMG su-áAitpÚA (sumAgQ pr SAÁìZ), å ju-áAitpÚA (srl mAgQ pr SAÁìZ), ®yAy-áAitpÚA (®yAy ke mAgQ pr SAÁìZ), sAmIic-áAitpÚA (XIk mAgQ pr SAÁìZ) hÔ¦ yh jo cAr purú-yugl (sotApÚA, sk dAgAmI, SnAgAmI, ShÜt), SAX purú-puÝl (mAgQ avM P l ke Bed se cAr purú-yugl) hÓ, yh BgvAn k A üAvk -sMG hÔ, jo ik SA¹An k rne yoy hÔ, pAhunA bnAne yoy hÔ, dVöfA dene yoy hÔ, hAT joìzne yoy hÔ, SÈr lok ke ila pu»y bone k A Snupm öe© hÔ¦ jb iBöu ke ml nÏx ho jAte hÓ SÈr vh buÂ, DmQ SÈr sMG m áAgAìZ üÂA vAlA ho jAtA hÔ tb vh STQved, DmQved SÈr DmoQpsMiht áAmod áAAðA k rtA hÔ¦ áAmod-áAAðA ¯yVEt k o áAIit w¥pÚA hotI hÔ, áAIitmnk k I k AyA 7. v¥TsuØA
75
áAÕAMt hotI hÔ, áAÕAMt k AyA vAlA suK SnuBv k rtA hÔ, suKI k A icØA smAiht ho jAtA hÔ¦ vh iBöu, kR mÕ:, mÔ©I, k rfA, muidtA avM wpeöA yuEt icØA se áA¥yek idÕA k o ¯yAðA k r ivhrtA hÔ¦ vh jAntA hÔ ik yh inkí ÏxhÔ, yh wØAm hÔ qn lÈik k sMôASA se Wpr insrf (ink As) hÔ¦ aesA jAnte, deKte wsk A icØA k AmAsRvA, BvAsRvA tTA Siv¬AsRvA qn sBI se ivmuEt ho jAtA hÔ¦ ivmuEt ho jAne pr ivmuEt ho gyA yh ôAn hotA hÔ¦ vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnATA so k rilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ aese ¯yVEt ke ila k hAjAtA hÔ iBöu BItr k AêAAn ik a hua hÔ¦ ws smy su®dirk BAr«Aj bRAµf BgvAn ke pAs bÔXA TA¦ wsne wnse êAAn k rne ke ila bAhuk A ndI clne ke ila k hA¦ wsk A k hnA TA ik yh ndI piv© mAnI jAtI hÔ SÈr bhut se log qsm Spne ik a pApA k o bhAte hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hA bAhuk A, SiDk Ek ,gyA, su®dirk A, srstI, pyAg tTA bAhumtI m Sku Õl k moÜ vAlA mUìZ cAhe in¥y nhAye, k tu Õu nh hogA¦ yid tU JUX nh boltA, hsA nh k rtA, corI nh k rtA, üÂAvAn SÈr mA¥syQ-riht hÔ to gyA jAk r EyA k regA, ku SAM BI tere ilye gyA hÔ¦ aesA k hAjAne pr su®dirk BAr«Aj SAÎcyQcik thok rbuÂ, DmQ SÈr sMG k I Õrf clA gyA SÈr BgvAn se áAvRÀyA, wpsMpdA pAk r ak AMt m áAmAdriht, w¬ogyuEt, SA¥mingRhI ho ivhrte hua Toìze hI smy m invAQf-lABI huSA¦
8. s£leKsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne SAyuÏmAn mhAcu®d ke ak áAÎn k A smADAn k rte hua k hA sMsAr m SA¥mvAd STvA lok vAdk olek rjo Snek áAk Ark IdíVÏxyAM w¥pÚA hotI hÓ, wnk o jhAM ye díVÏxyAM w¥pÚA hotI hÓ, jhAM ye SAüy gRhf 76
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
k rtI hÓ, jhAM ye ¯yvãt hotI hÓ, vhAM yh merA nh, n yh mÓ hUM, n yh merI SA¥mA hÔ qs áAk Ar qse yTATQ tÈr pr sýyk áAôA se deK k r qn díVÏxyA k A áAhAf, pir¥yAg hotA hÔ¦ yid áATm yAn k rte hua k oqQ iBöu smJe ik mÓ k ìzAtp (s£leK) k rte hua ivhr rhA hUM, to yh aesA nh hÔ¦ SAyQivny m qse díÏxDmQ suKivhAr (qsI j®m m suKpUvQk ivhAr k rnA) k hte hÓ¦ yhI bAt i«tIy, títIy tTA ctuTQ yAn ke bAre m BI cirtATQ hotI hÔ¦ yid k oqQ iBöu SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn SÈr nÔvsMôAnAsMôAytn k o áAAðA hok r ivhrte smy aesA smJe ik mÓ k ìzA tp k rrhA hUM, to yh aesA nh hÔ¦ SAyQivny m q®h ÕAMtivhAr k hte hÓ¦ k ìzA tp aese áAsMgA m k rnA cAiha dUsre hsk hAge, hm Shsk rhge; dUsre áAAf lene vAle hAge, hm qsse ivrt rhge; dUsre ibnA idyA lene vAle (tk r)hAge, hm qsse ivrt rhge; dUsre S-bRµcArI hAge, hm bRµcArI rhge; dUsre JUX bolne vAle hAge, hm qsse ivrt rhge; dUsre cuglI KAne vAle hAge, hm qsse ivrt rhge; dUsre k Xorvcn k hne vAle hAge, hm qsse ivrt rhge; dUsre ¯yTQ áAlAp k rne vAle hAge, hm qsse ivrt rhge; q¥yAid¦ ku Õl DmoÜ (SCI bAtA) ke bAre m ivcAr w¥pÚA honA hI bìzA ihtk r hotA hÔ, k AyA SÈr vAfI se wske SnuÏXAn k A to k hnA hI EyA? qsila qn bAtA ke bAre m ivcAr k rnA cAiha dUsre hsk hAge, hm Shsk rhge; q¥yAid¦ jÔse k oqQ ivúm (WbìzKAbìz) mAgQ ho SÈr wsk IpirkR mAk rne ke ila dUsrA smtl mAgQ ho, STvA jÔse k oqQ ivúm (dutr) tITQ (nAv k AGAx) ho SÈr wsk I pirkR mA k rne ke ila dUsrA sm-tITQ ho, aese hI hsk ¯yVEt k I pirkR mA k rne ke ila ShsA hotI hÔ; q¥yAid¦ jÔse Sku Õl DmQ nIce igrAne vAle hote hÓ SÈr ku Õl DmQ Wpr wXAne vAle, vÔse hI hsk ¯yVEt k o ShsA Wpr wXAne vAlI hotI hÔ; q¥yAid¦ jo vyM igrA huSA hÔ, vh dUsre igre hua k o wXA pAyegA, yh sMBv nh hÔ¦ jo vyM igrA huSA nh hÔ, vh dUsre igre hua k owXA pAyegA, yh sMBv hÔ¦ jo vyM SdA®t (sMym-riht), SivnIt, SpirinvíØA (pirinvAQf n pAyA 8. s£leKsuØA
77
huSA) hÔ, vh dUsre k o dA®t, ivnIt, pirinvíØA k regA, yh sMBv nh hÔ¦ jo vyM dA®t, ivnIt, pirinvíØA hÔ, vh dUsre k odA®t, ivnIt, pirinvíØA k regA, yh sMBv hÔ¦ hsk ¯yVEt ke ila ShsA pirinvAQf ke ila hotI hÔ; q¥yAid¦ SMt m BgvAn ne SAyuÏmAn cu®d k o k hA üAvk A ke ihtÔúI, SnukM pk ,ÕAtA ne SnukM pA k rke jo ku C k rnA cAiha TA, vh k r idyA hÔ¦ Sb yh rhe víömUl, yh rhe ÕU®yAgAr! yAnrt ho jASo, áAmAd mt k ro, bAd m pCtAvA mt k rnA¦ yh tuýhAre ila hmArA SnuÕAsn hÔ¦
9. sýmAidi§suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM iBöuSA «ArA pUCe jAne pr SAyuÏmAn sAirpuØA ne w®h btlAyA jb SAyQüAvk Sku Õl (burAqQ) k o jAntA hÔ, Sku Õl-mUl k o jAntA hÔ, ku Õl (BlAqQ) k o jAntA hÔ, ku Õl-mUl k o jAntA hÔ qtne se vh sýyk díVÏx vAlA hotA hÔ¦ wsk I díVÏx sIDI hotI hÔ, vh DmQ m áAgAìZ üÂA vAlA hotA hÔ SÈr sÂmQ k o áAAðA hotA hÔ ¦ Sku Õl hote hÓ áAAifyA k I hsA, corI, ¯yiBcAr, JUX bolnA, cuglI k rnA, k Xor vcn bolnA, ¯yTQ áAlAp k rnA, loluptA, áAithsA SÈr imÉyAdíVÏx (glt DArfA)¦ Sku Õl-mUl hÓ loB, «eú tTA moh¦ ku Õl hote hÓ áAAifyA k I hsA n k rnA, corI n k rnA, ¯yiBcAr n k rnA, JUX n bolnA, cuglI n k rnA, k Xor vcn n bolnA, ¯yTQ áAlAp n k rnA, loluptA k A SBAv, áAithsA k A SBAv SÈr sýyk díVÏx (shI DArfA)¦ ku Õl-mUl hÓ S-loB, S-«eú tTA S-moh¦ jb SAyQüAvk qs áAk Ar Sku Õl, Sku Õl-mUl, ku Õl tTA ku Õl-mUl k o jAntA hÔ tb vh rAgAnuÕy k A áAhAf k r, áAitG(áAithsA)-SnuÕy k o dUr k r, SVm (mÓ hUM) qs díVÏxmAn-SnuÕy k A smuCed k r, Siv¬A k o nÏx k r, iv¬A k o w¥pÚA k r, qsI jIvn m du:KA k A SMt k rne vAlA hotA hÔ qtne se BI SAyQüAvk sýyk díVÏxvAlA hotA hÔ¦ wsk IdíVÏx sIDI hotI hÔ, vh áAgAìZ üÂA vAlA hotA hÔ SÈr sÂmQ k o áAAðA hotA hÔ¦ tdnMtr 78
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
SAyuÏmAn sAirpuØA ne iBöuSA ke ila S®y DmQ-pyAQy BI áAtut ik a ijnse SAyQüAvk sýyk díVÏx vAlA hotA hÔ¦ ye pyAQy hÓ * jb vh áAôApUvQk SAhAr, SAhAr k A smudy, SAhAr k A inroD, tTA SAhAr k A inroD k rAne vAle mAgQ (wpAy) k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk du:K, du:K k Asmudy, du:K k AinroD tTA du:K k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk jrA-mrf, jrA-mrf k A smudy, jrA-mrf k A inroD tTA jrA-mrf k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk jAit (j®m), jAit k Asmudy, jAit k AinroD tTA jAit k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk Bv, Bv k A smudy, Bv k A inroD tTA Bv k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk wpAdAn, wpAdAn k Asmudy, wpAdAn k AinroD tTA wpAdAn k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk tíÏfA, tíÏfA k A smudy, tíÏfA k A inroD tTA tíÏfA k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk vednA, vednA k Asmudy, vednA k AinroD tTA vednA k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk pÕQ, pÕQ k Asmudy, pÕQ k AinroD tTA pÕQ k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk úìzAytn (Ch qV®ªyAM), úìzAytn k A smudy, úìzAytn k AinroD tTA úìzAytn k AinroD k rAne vAle mAgQ k ojAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk nAmÁp, nAmÁp k Asmudy, nAmÁp k AinroD tTA nAmÁp k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk ivôAn, ivôAn k A smudy, ivôAn k A inroD tTA ivôAn k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦
9. sýmAidi§suØA
79
* jb vh áAôApUvQk sMk Ar, sMk Ar k A smudy, sMk Ar k A inroD tTA sMk Ar k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk Siv¬A, Siv¬A k A smudy, Siv¬A k A inroD tTA Siv¬A k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ * jb vh áAôApUvQk SAsRv, SAsRv k A smudy, SAsRv k A inroD tTA SAsRv k A inroD k rAne vAle mAgQ k o jAntA hÔ¦ SÈr yh jo sAre mAgQ btlAa ga hÓ, yh SAyQ SÏxAMigk mAgQ hI hÔ, STAQt sýyk díVÏx, sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIv, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit, sýyk smAiD¦
10. sitp§AnsuØA ak smy BgvAn ku r-áAdeÕ m ku rSA ke ingm k ýmAsDým m ivhAr k rte Te¦ ws smy iBöuSA k osMboiDt k rte hua w®hAne k hAik ye jo cAr míit-áATAn hÓ ve s¥vA k I ivÕuiÂ, Õok SÈr kRM dn k A ivnAÕ, du:K SÈr dÈmQny k ASvsAn, s¥y k IáAAVðA, invAQf k AsAöA¥k Ar qn sb ke ila Ske lA mAgQ hÔ¦ cAr míit-áATAn hÓ loluptA SÈr dÈmQny k o dUr k r, míit SÈr sMáAôAn ke sAT, w¬ogÕIl ho, k AyA m k AyAnupÎyI ho k r ivhrnA, SÈr aese hI vednASA m vednAnupÎyI ho k r,icØA m icØAAnupÎyI ho k rSÈr DmoÜ m DmAQnupÎyI ho k r ivhrnA¦ k AyAnupÎynA ke ila iBöu ik sI injQn TAn pr jA k r pAlTI mAr, ÕrIr k o sIDA rK, muK ke qdQ-igdQ jAgÁk tA bnAye rK, nÔsigQk tÈr pr SAne jAne vAle ÎvAs k o jAnne k A k Am ÕuÁ k rtA hÔ¦ iP r sArI k AyA k o SnuBv k rte hua, SÈr tduprAMt k AyApr hone vAle wpªvA ke ÕAMt hone pr, ÎvAs lenA vA CoìznA sIKtA hÔ¦ qs áAk Ar k AyA ke BItrI STvA bAhrI; STvA BItrI SÈr bAhrI donA áAk Ar ke BAgA m k AyAnupÎynA k rtA huSA ivhAr k rtA hÔ, k AyA m wdy STvA ¯yy; STvA wdy ke sAT-sAT ¯yy hone vAle DmoÜ k ASnupÎyI ho k rivhAr k rtAhÔ¦ tb yh k AyAhÔ! qs pr jAgÁk tA VTr ho jAtI hÔ¦ ijtnI der tk qs áAk Ar k A ke vl ôAn, 80
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
ke vldÕQn bnA rhtA hÔ wtnI der tk SnAsEt ho k rivhAr k rtAhÔ SÈr sMsAr m ku CBI gRhf k rne yoy nh rhtA¦ qs áAk Ark AyAm k AyAnupÎyI ho k r ivhAr k rnA hotA hÔ ¦ iP r ke vl bÔXe-bÔXe hI nh, clte-iP rte, Kìze rhte, lexe-lexe STvA ÕrIr k I S®y SvTASA m BI, qn SvTASA k o yTABUt jAnte hua, k AyAnupÎynA k I jAtI hÔ¦ SÈr iP r qsse BI SAge bìZ k r hr áAk Ar k I ÕArIirk ikR yAm sMáAôAn bnAye rK k rk AyAnupÎynAk rnIhotI hÔ¦ ÕrIr ke BItr SÕuic yAne áAitkU l ivúyA k o SAlMbn bnA k r wEt áAk Ar se k AyAnupÎynA k rnI hotI hÔ¦ vednAnupÎynA k rte smy jÔsI BI vednA SnuBv ho suKd, du:Kd, Sdu:Kd-SsuKd, sAimú, inrAimú wse áAôApUvQk yTABUt jAnnA hotA hÔ SÈr pUvQvt BItr, bAhr, svQ© wdy-¯yy k I SnuBUit ke sAT ivhAr k rnA hotA hÔ ijsse jAgÁk tA VTr ho k r ke vl qsI bAt k A ôAn STvA dÕQn áAAðA ho yh vednA hÔ¦ icØAAnupÎynA k rte smy jÔsI BI icØA k I VTit ho rAgyuEt, rAgivhIn; «eúyuEt, «eúivhIn; mohyuEt, mohivhIn; q¥yAid wse áAôApUvQk yTABUt jAnnA hotA hÔ SÈr pUvQvt BItr, bAhr, svQ© wdy-¯yy k I SnuBUit ke sAT ivhAr k rnA hotA hÔ ijsse jAgÁk tA VTr ho k r ke vl qsI bAt k A ôAn, STvA dÕQn, áAAðA ho yh icØA hÔ! DmAQnupÎynA k rte smy BI icØA m jAgne vAle DmoÜ k I jÔsI-jÔsI VTit ho w®h áAôApUvQk yTABUt jAnnA hotA hÔ SÈr pUvQvt BItr, bAhr, svQ© wdy-¯yy k I SnuBUit ke sAT ivhAr k rnA hotA hÔ ijsse jAgÁk tA VTr hok r ke vl qsI bAt k A ôAn, STvA dÕQn, áAAðA ho ye DmQ hÓ! nIvrfA k IDmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik qs smy nIvrf hÔ, STvA nh hÔ, STvA w¥pÚA ho rhA hÔ, STvA qsk AáAhAf ho rhA hÔ STvA áAhAf hua-hua k A Sb pun: wÞv nh hotA hÔ¦ nIvrf hÓ (1) k AmCMd = k Amuk tA,(2) ¯yApAd = ªoh, (3) ¥yAnmí = tn-mn k A SAls, (4) SÈÂ¥y-k Èkí ¥y = w«eg-Ked, (5) ivicik ¥sA = sMdeh¦ wpAdAn-kM DA k I DmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ 10. sitp§AnsuØA
81
ik qs smy kM D k A wdy ho rhA hÔ STvA St ho rhA hÔ¦ wpAdAn-kM D hÓ (1) Áp, (2) vednA, (3) sMôA, (4) sMk Ar, (5) ivôAn¦ SAytnA k I DmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik yh BItr k ASAytn hÔ, yh bAhr k ASAytn hÔ, yh donA ke sMsgQ se hone vAlA sMyojn hÔ, yh Siv¬mAn sMyojn k I w¥pVØA hÔ, yh w¥pÚA hua sMyojn k A áAhAf hÔ SÈr yh áAhAf hua-hua sMyojn k A Sb SnuÞv hÔ¦ SAytn hÓ: bA´- (1) cöu, (2) üo©, (3) GRAf = nAisk A; (4) ij¹A, (5) k Ay (=¥vk )¦ SAÄyMtr (6) mn tTA wnke ivúy¦ boyMgA k IDmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk yh jAnnA hotA hÔ ik qs smy boyMg hÔ, STvA nh hÔ, STvA w¥pÚA ho rhA hÔ, STvA BAivt ho k r pirpUfQ ho rhA hÔ¦ boyMg hÓ (1) míit, (2) DmQivcy, (3) vIyQ, (4) áAIit, (5) áAüVD, (6) smAiD, (7) wpeöA¦ SAyQ-s¥yA k I DmAQnupÎynA k rte smy áAôApUvQk , yTABUt, yh jAnnA hotA hÔ ik yh du:K hÔ, yh du:K k A smudy hÔ, yh du:K k A inroD hÔ, yh du:K-inroD k A wpAy hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne pÏx ik yA ik du:K, du:K k A smudy, du:K k A inroD SÈr du:K-inroD k A wpAy qnse EyA SiBáAAy hÔ¦ sMöep m pAMcA wpAdAn-kM DhI du:K hÓ; bAr-bAr rAg jgAne vAlI tíÏfA du:K k Asmudy hÔ; qs tíÏfA k AsvQTA inroD du:K k AinroD hÔ; SÈr SAyQ SÏxAMigk mAgQ (sýyk díVÏx, sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIv, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit, sýyk smAiD)du:K-inroD k A wpAy hÔ¦ SMt m BgvAn ne áAôðA ik yA ik jo k oqQ mere btlAye SnusAr qn cAr míit-áATAnA k I sAt vúQ BAvnA k re wse qn do P lA m se ak k I SAÕA rKnI cAiha qsI j®m m ShQ¥v k A sAöA¥k Ar STvA wpAiD Õeú hone pr SnAgAim-BAv¦ BgvAn ne SAge áAôðA ik yAik qsse k hk mSviD m BI qs P l k I SAÕA k I jA sk tI hÔ¦
----------
82
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
2. sIhnAdvg 1. cULsIhnAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM iBöuSA k o sMboiDt k rte hua w®hAne k hA iBöuSo! yhAM hI ümf hÔ, yhAM i«tIy ümf hÔ, yhAM títIy ümf hÔ, yhAM ctuTQ ümf hÔ, S®y mt (áAvAd) ümfA se ÕU®y hÓ¦ qs áAk Arsýyk Áp se shnAd k ro¦ yid S®y mtAvlMbI k h ik SApke pAs yh k hne ke ila EyA áAmAf hÔ, to w®h k hnA cAiha ik wn BgvAn jAnnhAr, deKnhAr, ShÜt, sýyk sMbu ne hm cAr bAt btlAqQ hÓ, ijnk o hm Spne BItr BlI áAk Ar deKte hua aesA k htehÓ¦ ye cAr bAt hÓ ÕAtA m üÂA, DmQ m üÂA, ÕIlA k o pirpUfQ k rne vAlA honA SÈr gíhTA avM áAvRijtA k A shDmIQ, iáAy tTA mnonukU l honA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne iBöuSA k obtlAyA ik yid S®y mtAvlMbI k h ik hmArI BI yhI VTit hÔ, St: SAp m SÈr hm m EyA SMtr hÔ, to wnse wnk I inÏXA ke bAre m áAÎnoØAr k rnA cAiha¦ tdnMtr BgvAn ne do áAk Ar k I díVÏxyA (Bv-díVÏx tTA ivBv-díVÏx), SÈr cAr áAk Arke wpAdAnA (k Am-wpAdAn,díVÏx-wpAdAn, ÕIl-vRt-wpAdAn, SA¥mvAd-wpAdAn) k I ccAQ k rte hua btlAyA ik Snek ümf STvA bRAµf Spne SAp k o sAre wpAdAnA k A pir¥yAg k rne vAlA bKAnte to hÓ prMtu qnk I yTATQ Áp se jAnk ArI n hone ke k Arf ve q®h sýyk Áp se áAôðA nh k r pAte hÓ¦ qs áAk Ar ke DmQivny m ÕAtA vA DmQ ke bAre m üÂA, ÕIlA m pirpUfQ k rne vAlA honA SÈr shDimQyA ke sAT iáAy avM mnonukU lhonA ye sb sýyk áAk Arke nh hote¦ qsk Ak Arfyh hotA hÔ ik qnk AsMbMD aese DmQivny se hotA hÔ jo durA¼yAt (XIk áAk Arse ¯yA¼yA n ik yA huSA), duÏáAveidt (XIk áAk Ar se n jAnA gyA), SnÔyAQifk (pAr n le jAne vAlA), SnupÕm-sMvtQink (ÕAMit k o áAAðA n k rAne vAlA) SÈr S-sýyk sMbuÂ-áAveidt (S-sýyk sMbu «ArA jAnA gyA) hotA hÔ¦ tTAgt 1. cULsIhnAdsuØA
83
ShÜt sýyk sMbu Spne SAp k osAre wpAdAnA k Apir¥yAg k rne vAlA k hte hÓ SÈr qnk I yTATQ Áp se jAnk ArI hone ke k Arf q®h sýyk Áp se áAôðA k rte hÓ¦ qs áAk Ar ke DmQ-ivny m ÕAtA vA DmQ ke bAre m üÂA vA S®y bAt sýyk áAk Ar k I hotI hÓ¦ qnk A sMbMD aese DmQivny se hotA hÔ jo su-SA¼yAt, su-áAveidt, nÔyAQifk , wpÕm-sMvtQink tTA sýyk sMbuÂ-áAveidt hotA hÔ¦ SMt m BgvAn ne smJAyA ik pUvQ-vifQt cArA wpAdAnA k A indAn, smudy, jAit, áABv tíÏfA hÔ¦ tíÏfA k A indAn, smudy, jAit, áABv vednA hÔ¦ aese hI vednA k A pÕQ; pÕQ k A úìzAytn; úìzAytn k A nAmÁp; nAmÁp k A ivôAn; ivôAn k A sMk Ar; SÈr sMk Ar k A Siv¬A¦ jb iBöu k ISiv¬A nÏx ho jAtI hÔ SÈr iv¬A w¥pÚA ho jAtI hÔ, tb yh ik sI BI wpAdAn k o gRhf nh k rtA hÔ; gRhf n k rne se wØAeijt nh hotA hÔ; SÈr wØAeijt nh hone se qsI ÕrIr se invAQf pA letA hÔ¦ vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦
2. mhAsIhnAdsuØA ak smy BgvAn vesAlI ngr ke bAhr pVÎcm idÕA ke vnKMz m ivhAr k rte Te¦ ws smy sunEKØA nAm k A ilCivpu©, ijsne hAl hI m BgvAn ke DmQivny k o Coìz idyA TA, vesAlI k I pirúd m k htA iP rtA TA ümf gÈtm ke pAs wØArmnuÏyDmQ (id¯yÕVEt) SÈr SAyQôAndÕQnivÕeú k I prAk AÏXA nh hÔ¦ vh tkQ se áAAðA, ivmÕQ pr SADAirt, vyM k I áAitBA se jAne hua DmQ k AwpdeÕ detA hÔ¦ vh ijs ik sIk oDmoÜpdeÕ detA hÔ, vh pUrI trh se Spne du:K ke ivnAÕ k o áAAðA hotA hÔ¦ SAyuÏmAn sAirpuØA k o qsk I jAnk ArI imlne pr w®hAne qs bAre m BgvAn se k hA ¦ qs pr BgvAn bole sunEKØA kR oDI ¯yVEt hÔ¦ wsne kR oD m hI yh k hA hogA¦ ndA k rne ke ivcAr se bolte hua BI wsne yh k h k r tTAgt k I áAÕMsA hI k I hÔ vh ijs ik sI k o DmoQpdeÕ detA hÔ, vh pUrI trh se Spne du:K ke ivnAÕ k o áAAðA hotA hÔ¦ tdnMtr BgvAn ne 84
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
tTAgt ke ds blA SÈr cAr vÔÕAr¬A k A vfQn k rte hua btlAyA ik qnse yuEt ho tTAgt wc (SAúQB) TAn k o jAnte hÓ, pirúd m shnAd k rte hÓ, bRµckR (DmQckR ) k o clAte hÓ¦ BgvAn ne SAX pirúdA, cAr yoinyA SÈr pAMc gityA k IBI ivtít jAnk ArIdI SÈr bAr bAr jtlAyA ik qnke qs áAk ArjAnnhAr, deKnhAr mere bAre m yid k oqQ aesA k he ik ümf gÈtm ke pAs wØArmnuÏyDmQ SÈr SAyQôAndÕQnivÕeú k IprAk AÏXAnh hÔ, q¥yAid SÈr Spne qs ctn k o n Coìze SÈr qs pr SìzA rhe, to vh nrk m zAlA huSA jÔsA hogA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne k hA ik mÓ cAr SMgA se yuEt bRµcyQ k A pUfQ Áp se pAln k rnA jAntA hUM (1) tpVvyA m mÓ prm tpvI TA; (2) ÁöAcAiryA m mÓ prm ÁöAcArI TA; (3) juguFsA k rne vAlA m mÓ prm juguFsu TA; (4) ak AMtseivyA m mÓ prm ak AMtsevI TA¦ qnke Snek Anek wdAhrf dete hua w®hAne btlAyA ik mÓ Spne ÕrIr k o trh trh k I BIúf yAtnAaM detA TA, Spne ÕrIr pr vúoÜ k A mÔl cìZAa rKtA TA, öuª se öuª áAAifyA ke áAit dyABAv bnAa rKtA TA, hemMt k I bP IQlIrAtA m rAt rAt Br Kule mÔdAn m ivhrtA TA¦ mÓ ÎmÕAn m mudoÜ k I hiyA k A tik yA bnAk r sotA TA¦ ws smy crvAhe mere pAs SAk r muJ pr TUk te Te, mU© k rte Te, DUl P k teTe, k AnA m sk BI zAlte Te, pr mÓ SpnA wpeöA-BAv bnAa rKtA TA¦ BgvAn ne SAge k hA ik k oqQ k oqQ ümf-bRAµf aesI díVÏx rKte hÓ SAhAr se Õui hotI hÔ¦ tb ve ber, mUMg, itl STvA tMzul se bne SAhAr k A hI sevn k rte Te¦ mÓ BI ak smy m qnm se ak hI vtu ke brAbr SAhAr k o k Am m letA TA¦ qske P lvÁp merA ÕrIr S¥yMt kí Õ ho gyA¦ mere SMg-áA¥yMg aese ho ga mAnA ik sI SsI vúQ ke bUìZe ¯yVEt ke hA¦ mere kU £he WMx ke pAMv ke smAn, merI pIX ke k AMxe rsI k I aeMXn jÔse, merI psilyAM purAnI qmArt k I iKsk I huqQ k ìizyA k I ®AAqQÜ ho gqÜ ¦ mÓ pex k A cmìzA pk ìzne lgtA to pIX k A k AMxA hAT m SAtA SÈr pIX k A k AMxA pk ìzne 2. mhAsIhnAdsuØA
85
lgtA to pex k A cmìzA hAT m SA jAtA¦ mere pex k A cmìzA pIX ke k AMxA se sx gyA TA¦ BgvAn ne k hA ik aesI k Xor cyAQ ke bAvjUd mÓ wØArmnuÏyDmQ tTA SAyQôAndÕQnivÕeú k IprAk AÏXAk onh pA sk A¦qsk Ak ArfyhI TA ik mere pAs invAQf k I Sor le jAne vAlI, du:KA k A smUl nAÕ k rAne vAlI yh SAyQáAôA nh TI¦ BgvAn ne Spne injI SnuBv ke SADAr pr k itpyS®y díVÏxyA k oBI SsATQk btlAyA, jÔse sMsrf k rne se Õui hotI hÔ; wppVØA (punjQ®m) se Õui hotI hÔ; SAvAs se Õui hotI hÔ; yô se Õui hotI hÔ; hvn se Õui hotI hÔ¦ BgvAn ne qs DmQpyAQy k olomhMsnpiryAy BI k hAEyAik qse suntesunte BgvAn k I pircyAQ m juxe hua SAyuÏmAn nAgsmAl k o lomhúQf (romAMc) ho SAyA TA¦
3. mhAduEKEK®DsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ak idn iBöuSA ne wnse k hA SAj hm sAv¥TI m iBöAxn ke ila jAne se pUvQ S®ytÔiTQk (dUsre mt vAle) pirvRAjk A ke SArAm m cle ga¦ vhAM pr w®hAne hmse pUCA ik hmAre SÈr ümf gÈtm ke DmoQpdeÕ m EyA SMtr hÔ jbik hm BI ümf gÈtm ke smAn k AmA (k AmBogA), ÁpA tTA vednASA ke pir¥yAg k o áAôðA k rte hÓ¦ qs pr hm yh soc k r ibnA SiBnMdn, ibnA áAitvAd ik a vhAM se cle SAa ik qs bAre m BgvAn se hI pUCge¦ yh sunk rBgvAn ne k hA aese logA se k AmA, ÁpA tTA vednASA ke SAvAd (Bog), SAdInv (duÏpirfAm) tTA insrf (ink AsI) ke bAre m pUCnA cAiha¦ cUMik yh wnk A ivúy nh hÔ, qsila ve qsk A wØAr nh de pAaMge¦ tdnMtr BgvAn ne wnk o k AmA, ÁpA tTA vednASA ke SAvAd, SAdInv tTA insrf ke bAre m ivtAr se smJAyA¦ vednASA k I ccAQ k rte smy w®hAne ¯yEt ik yA ik jb k oqQ iBöu áATm yAn se lek r ctuTQ yAn tk 86
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
ik sIBI yAn k oáAAðA k rivhrtA hÔ, ws smy vh n to Spne SAp k o,n ik sI dUsre k o, n donA k o pIìzA phuÙcAne k o soctA hÔ¦ ws smy vednA pIìzA-riht hotI hÔ SÈr pIìzA-rihttA vednASA k AüeÏX (wHm) SAvAdhÔ ¦ vednASA k I Sin¥ytA, du:KtA tTA ivpirfAmDmQtA (bdlte rhne k A vBAv) wnk ASAdInv hÔ¦ vednASA se C®d-rAg k odUr k rnA,C®d-rAg k A pir¥yAg wnk A insrf hÔ ¦ jo k oqQ ümf STvA bRAµf k AmA, ÁpA tTA vednASA ke SAvAd k o SAvAd ke smAn, SAdInv k oSAdInv ke smAn SÈr insrf k oinsrf ke smAn yTABUt jAnte hÓ, ve vyM BI vednASA k opUrI trh jAn lete hÓ SÈr dUsre k oBI aese hI iÕVöt k rpAte hÓ¦ jo qs bAre m vyM SôAnI hote hÓ, ve aesA nh k r pAte¦
4. cULduEKEK®DsuØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m k iplv¥Tu ke ingRoD SArAm m ivhAr k rte Te¦ ws smy mhAnAm ÕAEy wnke pAs SAk r k hne lgA BMte! lMbe smy se mÓ BgvAn «ArA wpidÏx DmQ k o aese smJtA hUM loB icØA k A wpEleÕ hÔ, «eú icØA k A wpEleÕ hÔ, moh icØA k A wpEleÕ hÔ¦ pr k BI mere icØA se loB vAle, k BI «eú vAle SÈr k BI moh vAle DmQ icpxe rhte hÓ¦ tb muJe aesA hotA hÔ ik k Èn-sADmQ mere BItr se CUxA nh hÔ ijsse k BI icØA se loB vAle, k BI «eú vAle SÈr k BI moh vAle DmQ icpxe rhte hÓ? yh sunk r BgvAn ne k hA mhAnAm! vhI DmQ tere BItr se CUxA huSA nh hÔ ijsse k BI loB vAle, k BI «eú vAle SÈr k BI moh vAle DmQ tere icØA se icpxe rhte hÓ¦ yid vh tere BItr se CUxA huSA hotA, to tU Gr m n rhtA, n k AmopBogk rtA¦cUMik vh DmQ tere BItr se CUxA nh hÔ, qsila tU gíhT hÔ, k AmopBog k rtA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne mhAnAm k o k AmBogA ke SAvAd avM SAdInv (duÏpirfAm) ke bAre m ivtít jAnk ArI dI¦ qske wprAMt BgvAn ne rAjgh m igÀJkU x pvQt pr Spne ivhAr k rne 4. cULduEKEK®DsuØA
87
ke smy k I ak GxnA k A w£leK ik yA¦ ws smy bhut se ingRÜT qisigil ke pAs k ALislA pr Kìze hua, SAsn Coìz, wpkR m k rte hua du:KpUfQ, tIvR vednAaM SnuBv k rrhe Te¦ BgvAn «ArA yh pUCe jAne pr ik ve aesA EyA k r rhe hÓ, w®hAne k hA ik ingMX nAtpuØA svQô hÓ SÈr wnk A yh k Tn hÔ phle ke ik a hua duÏk moÜ k I injQrA qs k Xor tpyA se k ro SÈr jo qs smy yhAM k AyA,vAfI SÈr mn k AsMvr hÔ, wsse BivÏy ke duÏk moÜ se bco¦ qs áAk AricØA SAsRv-riht ho jAagA ijsse ÕnÔ: ÕnÔ: k moÜk Aöy, du:K k A öy SÈr vednA k A öy ho jAagA¦ vednA k A öy ho jAne se sAre du:KA k IinjQrA ho jAagI¦ hm yh k TnSCA lgtA hÔ¦ hm qsse sMtuÏx hÓ¦ tb BgvAn «ArA pUCe ga iviBÚA áAÎnA ke wØAr m ingRÜTA ne vIk Arik yA ik hm yh nh mAlUm ik hm phle Te BI yA nh; hmne pUvQ m duÏk mQ ik ye BI hÓ yA nh; hmne Smuk -Smuk duÏk mQ ik ahÓ; qtne du:K k IinjQrA ho gqQ hÔ, qtne k I honI hÔ SÈr qtne du:K k I injQrA hone pr sAre du:K k I injQrA ho jAagI; qsI j®m m Sku Õl DmoÜ k A ivnAÕ SÈr ku Õl DmoÜ k A lAB honA hÔ¦ BgvAn ne k hA ik yid aesA hI ho to indQyI, kRU r avM lhU se rMge hATA vAle nIc jAit ke log hI áAvRijt hAge¦ tdnMtr ccAQ ke dÈrAn ingRÜTA ke muMh se yh bAt ink l gqQ ik mgD ke rAjA seiny ibVýbsAr BgvAn se SiDk suK-ivhArI hÓ¦ qs sMdBQ m BgvAn ne wnse pUCA ik EyA rAjA ibVýbsAr ibnA ÕrIr k oihlAa zulAa, mÈn rhte hua sAt rAt-idn ak AMt-suK SnuBv k rte hua ivhAr k r sk tA hÔ? ingRÜTA ne wØAr idyA nh¦ tduprAMt w®hAne yhAM tk vIk Ar k r ilyA ik rAjA ibVýbsAr ak rAt-idn BI qs áAk ArivhAr nh k rsk tA¦BgvAn ne k hA ik mÓ qs áAk ArsAt rAt-idn tk ivhAr k rsk tAhUM¦ aesA hone pr SiDk suK-ivhArI k ÈnhuSA mgDrAj seiny ibVýbsAr STvA mÓ? qs pr ingRÜTA ne SMgIk Arik yA aesA hone pr to mgDrAj se SAyuÏmAn gÈtm hI SiDk suK-ivhArI hÓ¦ mhAnAm ÕAEy ne sMtuÏx hok r BgvAn ke BAúf k A SiBnMdn ik yA¦
5. SnumAnsuØA ak smy SAyuÏmAn mhAmog£lAn Bg jnpd m susumArigir ke 88
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
Besk LAvn mígdAv m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA cAhe k oqQ iBöu SA¹An k re SAp muJ se sMBAúf k r, mÓ SAp ke «ArA sMBAúf ke yoy hUM¦ k tu yid vh duvQcn k hne vAle, duvQcn pÔdA k rne vAle DmoÜ se yuEt hÔ, SÈr iÕöA gRhf k rne m SsmTQ, w¥sAhhIn hÔ to iP r sbRµcArI wse sMBAúf ke yoy nh mAnte SÈr n ws ¯yVEt m ivÎvAs w¥pÚA k rnA wict smJte hÓ¦ prMtu yid vh suvcn k hne vAle, suvcn pÔdA k rne vAle DmoÜ se yuEt hÔ, SÈr iÕöA gRhf k rne m smTQ, w¥sAhI hÔ to iP rsbRµcArI wse sMBAúf ke yoy mAnte hÓ SÈr ws ¯yVEt m ivÎvAs w¥pÚA k rnA wict smJte hÓ¦ SAyuÏmAn mog£lAn ne ivtAr se yh BI smJAyA ik duvQcn pÔdA k rne vAle SÈr suvcn pÔdA k rne vAle DmQ k Èn se hote hÓ¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn mog£lAn ne k hA iBöuSpne SAp k o qs áAk Ar smJAa ik jo ¯yVEt pAp k IqCA k rne vAlA hÔ, pAppUfQ qCA ke vÕIBUt hÔ, vh muJe SiáAy, Srick r hotA hÔ¦ mÓ BI pAp k I qCA k rne vAlA hUM, pAppUfQ qCA ke vÕIBUt hUM¦ St: mÓ BI dUsrA k oSiáAy, Srick rhoWMgA¦ yh jAnte hua iBöu k o aesA icØA w¥pÚA k rnA cAiha ik mÓ pAp k I qCA k rne vAlA nh hoWMgA, mÓ pAppUfQ qCASA ke vÕIBUt nh hoWMgA¦ iBöu k oSpne SAp k oqs áAk ArprKnA cAiha EyA mÓ pAp k IqCA k rne vAlA hUM, pAppUfQ qCASA ke vÕIBUt hUM? yid wse áAtIt ho ik mÓ pAp k IqCA k rne vAlA hUM, pAppUfQ qCASA ke vÕIBUt hUM, to wse Sku ÕlDmoÜ ke pir¥yAg ke ila y¥n k rnAcAiha¦ prMtu yid wse aesA lge ik mÓ pAp k I qCA k rne vAlA nh hUM, pAppUfQ qCASA ke vÕIBUt nh hUM, to wse wsI áAsÚAtA avM SAnMd ke sAT rAt-idn ku Õl DmoÜ k o sIKte ivhAr k rnA cAiha¦ SAyuÏmAn mog£lAn ne S®y Snek Sku Õl DmoÜ k I BI ccAQ k rte hua Spne SAÕy k o supÏx ik yA SÈr SMt m k hA jÔse k oqQ cmk dmk iáAyyuvtI STvA yuvk ak dm vC dpQf STvA jl-pA© m Spne muK ke áAitbb k o deKte hua yid vhAM pr mÔl idKe to 5. SnumAnsuØA
89
wse dUr k rne k A áAy¥n k rte hÓ, SÈr vhAM pr mÔl nh idKe to wsse sMtuÏx rhte hÓ Sho! lAB hÔ hm! intAMt vC hÔ hmArA muK! aese hI yid iBöu SpnI prK k rte smy Spne SAp m Sku ÕlDmoÜ k o SivnÏx pAa, to wse qnke ivnAÕ ke ila y¥n k rnAcAiha¦ prMtu yid vh q®h ivnÏx pAa, to wse wsI áAsÚAtA avM SAnMd ke sAT rAt-idn ku ÕlDmoÜ k o sIKte ivhAr k rnA cAiha ¦
6. cetoiKlsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA iBöuSo! ijs ik sI iBöu ke icØA ke pAMc cetoiKl (kM xk )nÏx nh hua, icØA ke pAMc bMDn BlI áAk Ar ivVCÚA nh hua, vh qs DmQivny m víiÂ, w¥k úQ, ivpultA k o áAAðA ho pAyegA, yh sMBv nh hÔ¦ icØA ke nÏx n hua pAMc cetoiKl (kM xk )hÓ (1) ÕAtA ke bAre m sMdeh; (2)DmQ ke bAre m sMdeh; (3) sMG ke bAre m sMdeh; (4) iÕöA ke bAre m sMdeh; tTA (5) sbRµcAiryA ke bAre m ku ipt,SsMtuÏx avM roúpUfQ mAns¦ icØA ke SivVCÚA pAMc bMDn hÓ (1) k AmBogA m rAg, «eú, áAem, ippAsA, pirdAh (jln) tTA tíÏfA k ASBAv n honA; (2) aese hI k AyAm; (3) aese hI Áp m; (4) qCAnusAr pex Br Bojn k rke ÕyA-suK, k rvx k A suK tTA SAly k A suK Bogte hua ivhAr k rnA; tTA (5) ik sI dev-ink Ay devyoin k A áAifDAn k rke bRµcyQ k A pAln k rnA¦ jb tk icØA ke ye pAMc kM xk tTA pAMc bMDn k Aym rhte hÓ, tb tk vh iBöu k A icØA SAtFy (k Xor pirüm), Snuyog (sADnA), sAt¥y (inrMtr SÄyAs) tTA áADAn (díìZ w¬og) ke ila nh Juk tA hÔ¦ ijs ik sIiBöu ke icØA ke pAMc kM xk dUr ho jAte hÓ, icØA ke pAMc bMDn BlI áAk Ar k x jAte hÓ, vh qs DmQivny m víiÂ, w¥k úQ, ivpultA k o áAAðA k r ske gA, yh sMBv hÔ¦ aesA iBöu CMd-smAiD-áADAn-sMk Ar se yuEt å iÂpAd k I BAvnA k rtA hÔ; vIyQ-smAiD-áADAn-sMk Ar se yuEt å iÂpAd k I BAvnA k rtA hÔ; icØA-smAiD-áADAn-sMk Ar se yuEt å iÂpAd k I BAvnA 90
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
k rtAhÔ; mImAMsA-smAiD-áADAn-sMk Arse yuEt å iÂpAdk IBAvnA k rtAhÔ; SÈr pAMcvAM hÔ w¥sAh¦ qs áAk Ar w¥sAh-siht pMªh SMgA se yuEt iBöu inveQd (vÔrAy), sMboiD (prmôAn) tTA svoQØAm yogöem (invAQf) k I áAAVðA ke yoy hotA hÔ¦
7. vnp¥TsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA yid k oqQ iBöu vnáAdeÕ, gRAm, ngr, jnpd STvA ¯yVEt k ASAüy lek rivhre prMtu wsk I SnupVTt míit wpVTt n ho, SsmAiht icØA smAiht n ho, SpiröIf SAsRv piröIf n hA, SlD SnuØAr yogöem (invAQf) wplD n ho, SÈr áAvRVjt ke ila SpeVöt cIvr, pzpAt SAid BI k iXnAqQ se imlte hA, to vhAM nh rhnA cAiha, vhAM se rAt ho yA idn cle jAnA cAiha¦ yid cIvr, pzpAt SAid SAsAnI se iml jAte hA, to BI vhAM nh rhnA cAiha, vhAM se cle jAnA cAiha¦ prMtu yid SnupVTt míit wpVTt hotI ho, SsmAiht icØA smAiht hotA ho, SpiröIf SAsRv piröIf hote hA, SlD SnuØAr yogöem (invAQf) wplD hotA ho, SÈr áAvRijt ke ila SpeVöt cIvr, pzpAt SAid k iXnAqQ se imlte hA, to vh rhnA cAiha, vhAM se cle nh jAnA cAiha SÈr yid cIvr, pzpAt SAid SAsAnI se iml jAte hA, tb to yAvÀjIvn vh bne rhnA cAiha, vhAM se cle nh jAnA cAiha¦ [qs suØA k A SAÕy yh hÔ ik jhAM rhne se SAyAV¥mk wÚAit hotI ho, Ble hI BÈitk suivDAaM juxAnA srl ho STvA k iXn,vhAM bne rhnA cAiha, vhAM se cle nh jAnA cAiha¦]
8. mDuipV»zk suØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m k iplv¥Tu ke ingRoD SArAm m ivhAr k rte smy mhAvn m idvA-ivhAr ke ila cle ga¦ vhAM pr d»zpAif ÕAEy ne wnse pUCA SAp ümf ik s vAd, ik s isÂAMt vAle hÓ? 8. mDuipV»zk suØA
91
BgvAn ne k hA SAvus! ijs vAd vAlA dev-mAr-bRµAsiht sAre lok m, ümf-bRAµf-dev-mnuÏy sArI áAjA m, lok m ik sI ke sAT JgìzA nh k rtA; k Amuk tAse riht ivhrte hua sMdehriht, k Èkí ¥yk o ths-nhs ik a hua, Bv-SBv m tíÏfAriht bRAµf k o jÔse sMôAaM nh stAt yh hÔ merA vAd, yh hÔ merA isÂAMt¦ aesA k hne pr d»zpAif isr ihlA k r clA gyA¦ bAd m BgvAn ne ingRoDArAm m iBöuSA k o qs GxnA k I jAnk ArI dI¦ qs pr ak iBöu ne BgvAn «ArA d»zpAif k o ida ga wØAr ke bAre m pÏxIk rf cAhA, ijs pr w®hAne k hA iBöuSo! ijske k Arf purú k o áApMcsMôA k A ôAn SAtA hÔ, jhAM SiBnMdn, SiBvAdn avM gveúfA k rne yoy nh hÔ, yhI hÔ SMt iBÚA iBÚA áAk Ar ke SnuÕyA k A, cAhe vh rAg-sMbMDI hA STvA «eú, díVÏx, ivicik ¥sA, mAn, BvrAg STvA Siv¬A-sMbMDI¦ yhI hÔ SMt dMzgRhf, Õ©gRhf, k lh, ivgRh, ivvAd, tU-tU-mÓ-mÓ, ipÕuntA (cuglI) SÈr míúAvAd (JUX) k A¦ yhAM ye pAppUfQ Sku Õl DmQ pUfQtyA nÏx ho jAte hÓ ¦ yh k h k r BgvAn vhAM se wX k r ivhAr m cle ga¦ BgvAn ke cle jAne ke ToìzI hI der bAd iBöuSA k oyh huSA ik BgvAn Spne áAvcn k AivtAr se STQ btAa ibnA ivhAr m áAveÕ k rga hÓ, St: EyA n BgvAn «ArA áAÕMist SÈr ivô sbRµcAiryA «ArA sýmAint SAyuÏmAn mhAk cAn se qsk A ivtAr se STQ jAn ilyA jAa¦ iBöuSA ke SnuroD pr SAyuÏmAn mhAk cAn ne w®h btlAyA SAvus! cöu SÈr Áp ke k Arf cöuivQôAn w¥pÚA hotA hÔ, tInA (cöu-qV®ªy, Áp-ivúy, SÈr ivôAn) k Amel pÕQ k hlAtAhÔ, pÕQ ke k ArfvednA hotI hÔ, ijsk A vedn (SnuBv) k rtA hÔ, wsk A sMôAn (phcAn) k rtA hÔ, ijsk A sMôAn k rtA hÔ wske bAre m ivtkQ k rtA hÔ, ijske bAre m ivtkQ k rtAhÔ, wsk AáApMc k rtAhÔ¦ ijsk AáApMc k rtAhÔ wske k Arfpurú k o BUt, BivÏy avM vtQmAn se sMbMiDt cöu «ArA ivôey ÁpA m áApMc-sMôA k A sM¼yAn SAtA hÔ¦ aese hI üo© tTA Õd ke k Arf üo©ivôAn; GRAf tTA gMD ke k Arf 92
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
GRAfivôAn; ij¹A tTA rs ke k Arf ij¹AivôAn; k AyA tTA áAÏx¯y ke k Arf k AyivôAn; SÈr mn tTA wske DmQ ke k Arf mnoivôAn w¥pÚA hote hÓ; SÈr iP r pUvQvt SAge k I áAikR yA cltI jAtI hÔ¦ cöu, Áp tTA cöuivQôAn ke hone pr hI pÕQ k A áAôApn sMBv hotA hÔ, pÕQ ke áAôApn se vednA k A, vednA ke áAôApn se sMôA k A, sMôA ke áAôApn se ivtkQ k A SÈr ivtkQ ke áAôApn se áApMc-sMôA-sM¼yA-smudAcrf (ôAn ke wpcAr k A jAnnA) sMBv ho pAtA hÔ¦ aese hI üo©, Õd tTA üo©ivôAn; GRAf, gMD tTA GRAfivôAn; ij¹A, rs tTA ij¹AivôAn; k AyA,áAÏx¯y tTA k AyivôAn; SÈr mn, wske DmQ tTA mnoivôAn ke hone pr hI pÕQ k A áAôApn sMBv hotA hÔ SÈr pUvQvt SAge k A kR m cltA jAtA hÔ¦ cöu, Áp tTA cöuivQôAn ke n hone pr pÕQ k AáAôApn sMBv nh hotA hÔ ijsse pUvQ m w£leK-áAAðA SAge k I áAikR yA nh cl pAtI¦ aesA hI üo©, Õd tTA üo©ivôAn; GRAf, gMD tTA GRAfivôAn; ij¹A, rs tTA ij¹AivôAn; k AyA, áAÏx¯y tTA k AyivôAn; SÈr mn, wske DmQ tTA mnoivôAn ke sMdBQ m jAnne yoy hÔ¦ SMt m SAyuÏmAn mhAk cAn ne iBöuSA se k hA ik mÓne SpnI smJ se BgvAn «ArA ¯yA¼yA n ik a ga wpdeÕ k A STQ btlAyA hÔ, yid SAp cAh to BgvAn se BI STQ pUC l SÈr vh jÔsA ¯yA¼yAn k r, vÔsA DArf k r¦ qske bAre m iBöuSA «ArA BgvAn se pUCe jAne pr w®hAne wØAr idyA iBöuSo, pMizt hÔ mhAk cAn; mhAáAôAvAn hÔ mhAk cAn! yid tumne yh STQ muJ se pUCA hotA, to mÓ BI qsk A aese hI ¯yA¼yAn k rtA jÔsA mhAk cAn ne ik yA hÔ¦ qsk o aese hI DArf k ro¦ tdnMtr SAyuÏmAn SAn®d ne k hA BMte! jÔse ik sIbhut BUKe ¯yVEt k o k oqQ mDupz (lO) iml jAa SÈr vh qse jhAM-jhAM se KAa, vh -vh se tíVðAk Ark vAdu rs pAa; aese hI k oqQ ku ÕAgRbuiÂiBöu qs DmQpyAQy ke STQ k oSpnI áAôA se jhAM k hse prKe, vh-vh se SA¥mivBortA SÈr icØA k I áAsÚAtA áAAðA k regA¦ BMte! EyA nAm hÔ qs DmQpyAQy k A? qs pr BgvAn ne k hA to SAn®d! qse mDuipV»zk -DmQpyAQy ke nAm se DArf k r¦ 8. mDuipV»zk suØA
93
9. «eDAivtEk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr iBöuSA k o sMboiDt k rte hua w®hAne k hA iBöuSo! sMboiD áAAðA k rne se phle BI mere mn m aesA hotA TA EyA n mÓ ivtk oÜ k o do xUk k rke ivhAr k ÁM? tb mÓ k AmivtkQ ,¯yApAdivtkQ SÈr ivhsAivtkQ k o ak BAg bnAtA TA SÈr nÔÏkR ýyivtkQ , SyApAdivtkQ SÈr SivhsAivtkQ k o dUsrA BAg ¦ SáAmØA, w¬ogÕIl tTA SA¥msMymI hok r ivhrte smy BI muJe k AmivtkQ w¥pÚA hotA TA¦ tb mÓ áAôApUvQk jAntA TA muJe yh k AmivtkQ w¥pÚA huSA hÔ¦ yh mere ila, dUsre ke ila, hm donA ke ila bADAjnk hÔ¦ yh áAôA-inroDk , ivnAÕ pö vAlA SÈr invAQf tk n le jAne vAlA hÔ¦ jÔse- jÔse mÓ qn bAtA k Amnn k rtA,vÔse-vÔse k AmivtkQ smAðA hotA jAtA¦ qs áAk ArmÓ bAr-bAr w¥pÚA hone vAle k Amivtk oÜk odUr k rtArhtA TA¦ aese hI ¯yApAdivtkQ STvA ivhsAivtkQ ke w¥pÚA hone pr mÓ w®h BI dUr ik yA k rtA TA¦ iBöu jÔse-jÔse SiDk SnuivtkQ , SnuivcAr k rtA hÔ, vÔse-vÔse icØA k o Juk nA hotA hÔ¦ yid k AmivtkQ ke bAre m SiDk SnuivtkQ , SnuivcAr k rtA hÔ, to vh nÔÏkR ýyivtkQ k o CoìztA hÔ SÈr k AmivtkQ k o bìZAtA hÔ ijsse wsk A icØA k AmivtkQ k I Sor Juk tA hÔ ¦ aese hI ¯yApAdivtkQ avM ivhsAivtkQ ke bAre m BI hone se icØA qnk I Sor Juk tA hÔ ¦ SáAmØA, w¬ogÕIl tTA SA¥msMymI hok r ivhrte smy muJe jb nÔÏkR ýyivtkQ w¥pÚA hotA TA, tb mÓ áAôApUvQk jAntA TA muJe yh nÔÏkR ýyivtkQ w¥pÚA huSA hÔ¦ yh n mere ila, n dUsre ke ila, n hm donA ke ila bADAjnk hÔ¦ yh áAôApUvQk ,SivnAÕ-pö vAlA SÈr invAQf k ISor le jAne vAlA hÔ¦ mÓ k BI BI qs bAre m SnuivtkQ , SnuivcAr k rtA to qs k Arf se By nh deKtA¦ pr bhut der tk SnuivtkQ , SnuivcAr k rne se merA ÕrIr Tk jAtA, ijsse icØA BI iÕiTl hok r smAiD se pre hx jAtA TA¦ so mÓ Spne BItr hI icØA k oTAipt k rtATA, ijsse yh iÕiTl n ho 94
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
jAy ¦ aese hI mÓ S¯yApAdivtkQ STvA SivhsAivtkQ ke w¥pÚA hone pr BI ik yA k rtA TA¦ yid iBöu nÔÏkR ýyivtkQ ke bAre m SiDk SnuivtkQ ,SnuivcAr k rtAhÔ to vh k AmivtkQ k o CoìztA hÔ SÈr nÔÏkR ýy ivtkQ k o bìZAtA hÔ, ijsse wsk A icØA nÔÏkR ýyivtkQ k I Sor Juk tA hÔ¦ aese hI S¯yApAdivtkQ avM SivhsAivtkQ ke bAre m BI hone se icØA qnk I Sor Juk tA hÔ¦ mÔne n dbne vAlA vIyQ SArMB k r rKA TA, n BUlne vAlI míit mere sýmuK TI, merA ÕrIr áAÕAMt SÈr icØA ak AgR TA¦ ÕnÔ:ÕnÔ: mÓ áATm, i«tIy, títIy tTA ctuTQ yAn k o áAAðA ho ivhrne lgA¦ ak AgR hua, intAMt ÕuÂ, wpEleÕriht, mídu, SAne²jáAAðA icØA k o iviBÚA w¡eÎyA ke ila nvAne pr muJe pUvQinvAsA k I míit wBr SAqQ, k mAQnusAr áAAifyA k I yuit avM w¥pVØA k AôAn hone lgA SÈr SAsRvA ke öy k AôAn hone se pÏx ho gyA ik j®m smAðA ho gyA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qs áAk Ar áAmAdriht, w¬ogÕIl tTA SA¥msMymI hok r ivhAr k rte hua merI Siv¬A nÏx huqQ, iv¬A w¥pÚA huqQ; SMDk Ar nÏx huSA, áAk AÕ w¥pÚA huSA¦ SMt m BgvAn ne ak wpmA dÕAQne ke pÎcAt iBöuSA k o k hA iBöuSo! üAvk A ke ihtÔúI, SnukM pk ,ÕAtA ne SnukM pA k rke jo ku C k rnA TA vh k r idyA hÔ¦ yh rhe víö-mUl, yh rhe ÕU®yAgAr! yAnrt ho jASo, mt áAmAd k ro, mt pICe pÎcAHAp k rnA yh tuýhAre ila hmArA SnuÕAsn hÔ¦
10. ivtEk s»XAnsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua btlAyA ik w®h smy smy pr inýnAMik t pAMc inimØAA k A ctn k rnA cAiha (1) ijs inimØA k o lek r mn m rAg, «eú SÈr moh vAle Sku Õl ivtkQ w¥pÚA hote hA, w®h Coìz ku Õl inimØA k o mn m lAnA cAiha¦ aesA k rne se Sku Õl ivtkQ nÏx ho jAte hÓ SÈr mn ak AgR ho jAtA hÔ¦ 10. ivtEk s»XAnsuØA
95
(2) yid aesA k rne pr BI Sku Õl ivtkQ w¥pÚA hote hA, to wn ivtk oÜ ke duÏpirfAm k I jAMc k rnI cAiha¦ (3) yid iP rBI Sku ÕlivtkQ w¥pÚA hA, to wn ivtk oÜ k omn m nh lAnA cAiha¦ (4) yid Sku Õl ivtkQ iP r BI w¥pÚA hote hI hA, to qn ivtk oÜ ke sMk Ar k A sMTAn (SAk Ar) mn m lAnA cAiha¦ (5) yid aesA k rne pr BI VTit pUvQvt bnI rhe, to dAMtA k o dAMtA pr rK k r, ij¹A k o tAlu se icpxAk r, icØA se icØA k A ingRh k rnA cAiha¦ aesA k rne se Sku Õl ivtkQ nÏx ho jAte hÓ SÈr mn ak AgR ho jAtA hÔ¦ aesA iBöu ivtkQ ke tÈr-trIk A k o vÕ m k rne vAlA k hlAtA hÔ¦ vh ijs ivtkQ k o cAhtA hÔ, wse mn m lAtA hÔ; ijs ivtkQ k o nh cAhtA, wse mn m nh lAtA ¦ vh tíÏfA k A wCed k r, bMDn-muEt ho, ShMk Ar k o sýyk Áp se jAn k r du:K k A SMt k r zAltA hÔ¦
----------
96
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
3. Sopýmvg 1. k k cUpmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy moiLyP gun nAm k A iBöu iBöuifyA se S¥yiDk meljol rKtA TA¦ BgvAn ne wse smJAyA ik tere smAn üÂApUvQk Gr se beGr ho áAvRijt hua ku lpu© ke ila yh XIk nh hÔ ik tU iBöuifyA se S¥yiDk meljol rKe¦ tuýh to yh sIKnA cAiha ik n to mere icØA m ivk Ar jAgge, n mÓ muÙh se bure vcn bolUMgA SÈr mÓ «eúriht ho, mÔ©I-pUfQ icØA se ihtctk avM SnukM pk hok r ivhÁMgA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne iBöuSA k osMboiDt k rte hua k hAik tum BI burAqQ k o Coìzo SÈr SCAqQ m lgo¦ qsse tum qs DmQivny m pirpuÏx hoge¦ tdnMtr BgvAn ne BUtk Al k I vedeihk A nAm k I gíhp¥nI k I bAt btAqQ ijske bAre m yh áAis TA ik vh ivnmR, JgìzA n k rne vAlI SÈr ÕAMt hÔ¦ pr®tu jb k ALInAm k Iwsk IdAsI ne ku CZAg rc k rwsk IprIöA lI to ptA clA ik wske BItr to bhut kR oD smAyA huSA hÔ¦ iBöuSA k o qsse iÕöA gRhf k rnIcAiha SÈr ke vlDmQ k AhI s¥k Ar,pUjn avM SiBvÂQn k rte hua ivnmRtA hAisl k rnI cAiha¦ qske bAd BgvAn ne btlAyA ik log ak dUsre se pAMc trh se bAt k rte hÓ (1)smyAnusAr STvA ibnA smy deKe; (2)sc STvA JUX; (3)k oml STvA k Xor; (4)sATQk STvA inrTQk ; SÈr (5)mÔ©IpUfQ icØA se STvA «eúyuEt icØA se¦ qs bAre m iBöuSA k o to yhI sIKnA cAiha ik n to hmAre icØA m ivk Ar jAgge, n hm muÙh se bure vcn bolge SÈr hm «eúriht ho, mÔ©IpUfQ icØA se ihtctk avM SnukM pk hok r ivhAr k rge¦ ivroDI ¯yVEt k o BI mÔ©IpUfQ icØA se SAFlAivt k r ivhrge¦ wse SAlMbn bnA k r sAre sMsAr k oivpul, ivtIfQ, SáAmey mÔ©IpUfQ, vÔrriht icØA se srAbor k r ivhAr k rge¦ SMt m BgvAn ne iBöuSA k o k hA ik yid k oqQ cor-wcEke SAre se 1. k k cUpmsuØA
97
tuýhAre SMg-SMg k o cIre SÈr aesA hone pr tumm se k oqQ SpnA icØA dUiút k r bÔXe, to vh merI iÕöA ke SnusAr clne vAlA nh hogA¦ kR k c(SAre) ke díÏxAMt vAlA yh wpdeÕ inrMtr mn m bnAa rKne se icrk Al tk iht-suK ke ila hotA hÔ¦
2. Slg¡OpmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy Sir§ nAm ke iBöu k oaesI pAppUfQ díVÏx w¥pÚA huqQ mÓ BgvAn «ArA wpidÏx DmQ k o aese jAntA hUM ij®h BgvAn ne ivÐnk Ark DmQ btlAyA hÔ, ve sevn ik a jAne pr ivÐn nh k r sk te¦ qs glt DArfA ke ila BgvAn ne wsk IB¥sQnA k ISÈr k hA mÓne to Snek áAk Ar se ivÐnk Ark DmoÜ k o ivÐnk Ark btlAyA hÔ SÈr sevn ik a jAne pr ve ivÐn hI k rte hÓ¦ mÓne k AmBogA k o SVT-kM k Al,mAMs-peÕI, tíf-w£k A, sulgte SMgAr, vFn, vD-ÕAlA, ÕVEt-ÕUl, spQ-iÕr SAid k I wpmA dete hua q®h S¥yMt du:KdAyI, bhut preÕAnI pÔdA k rne vAlA SÈr duÏpirfAmI bKAnA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne k hA ik k oqQ-k oqQmoGpurú DmQ k o DArf k rte hua BI wske STQ k oáAôA se nh prKte, ijsse ve qsk ISnuBUit se vMict rh jAte hÓ¦ jÔse Slg¡ (sAMp) k ItlAÕ m GUmtA huSA ¯yVEt ak bìze sAMp k o pA le, prMtu wse glt TAn se pk ìze ijsse sAMp wse zs le SÈr vh mí¥yu STvA mí¥yu-smAn du:K k o áAAðA ho jAa, vÔse hI moGpurú «ArA dugíQhIt DmQ icrk Al tk wske Siht avM du:K k A k Arf bnA rhtA hÔ¦ qske ivprIt k oqQ-k oqQku lpu© DmQ k o DArf k rte hua wske STQ k o áAôA se prKte hÓ ijsse ve qse SnuBUit pr wtAr lete hÓ¦ jÔse Slg¡ k I tlAÕ m GUmtA huSA ¯yVEt ak bìze sAMp k o pA le SÈr wse shI áAk Ar se pk ìze ijsse sAMp Ble wsse ilpx jAa prMtu vh wsk I k oqQ hAin n k r ske , vÔse hI ku lpu© «ArA sugíhIt DmQ icrk Al tk wske iht avM suK k A k Arf bnA rhtA hÔ¦
98
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
tdnMtr BgvAn ne k hA mÓ ak beìze ke smAn (BvsAgr se) pAr jAne ke ila DmQ k A wpdeÕ k rtA hUM, wse pk ìz rKne ke ila nh¦ qske bAd BgvAn ne C: díVÏx-TAnA pr áAk AÕzAlA¦ k oqQ SnAyQ ¯yVEt Áp, vednA, sMôA, sMk Ar,ivôAn SÈr díÏx, üut, mut, ivôAt, áAAðA, pyeQiút SÈr mn «ArA SnuivcAirt pdAToÜ k o yh merA hÔ, yh mÓ hUM, yh merI SA¥mA hÔ aesA smJtA hÔ¦ prMtu SAyQ-üAvk q®h aesA nh smJtA ijsse vh SÕin©As (By) k o áAAðA nh hotA hÔ ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne yh BI smJAyA ik bAhr ik s áAk Ar SÕin©As hotA hÔ SÈr kÔ se SÕin©As nh hotA hÔ¦ aese hI BItr ik s áAk Ar SÕin©As hotA hÔ SÈr kÔ se SÕin©As nh hotA hÔ¦ BgvAn ne SAge smJAyA ik (ÕrIr ke ) BItr STvA bAhr, TUl STvA sUçm, inkí Ïx STvA w¥kí Ïx, dUr STvA ink x, jo ku C BI BUt-BivÏy-vtQmAn k A Áp hÔ, vh sb - yh merA nh hÔ, yh mÓ nh hUM, yh merI SA¥mA nh hÔ aese qse yTATQt: XIk se jAnk r deKnA cAiha¦ aesA hI vednA, sMôA, sMk Ar tTA ivôAn ke bAre m BI k rnA cAiha¦ qsse SAyQ-üAvk Áp, vednA, sMôA, sMk Ar tTA ivôAn se inveQd áAAðA k r letA hÔ ¦ inveQd se ivrAg k o áAAðA hotA hÔ¦ ivrAg áAAðA hone pr ivmuEt ho jAtA hÔ¦ ivmuEt hone pr mÓ ivmuEt ho gyA! yh jAn letA hÔ¦ iP r vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m öIf huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qsI k o k hte hÓ wV¥öðA-pirG, sMk IfQ-pirK, vIttíÏf, inrgQl, SAyQ, pÚA-vj, pÚA-BAr, iv-sMyuEt¦ (BgvAn ne qnk A SAÕy BI pÏx ik yA)¦ SMt m BgvAn ne iBöuSA se k hA Áp, vednA, sMôA, sMk Ar, ivôAn tuýhAre nh hÓ¦ q®h (STAQt, qnke áAit SAsVEt) Coìz do¦ yh CoìznA icrk Al tk tuýhAre iht-suK ke ila hogA¦ qs áAk Ar mÓne DmQ k o Kol k r BlI áAk Ar smJA idyA hÔ¦ aese su-SA¼yAt DmQ m wn iBöuSA k o ku C BI wpdeÕ dene k I SAvÎyk tA nh rhI hÔ jo ShÜt, SÈppAitk (SnAgAmI), sk dAgAmI,sotApÚA ho cuke hÓ¦ aese su-SA¼yAt DmQ m jo iBöu üÂAnusArI, DmAQnusArI hÓ ve BI sMboiDprAyf hÓ¦ ijnk ImuJ m mA© üÂA STvA áAem hÔ, ve vgQprAyf hÓ STAQt, wnk A vgQ-lAB k rnA suinVÎct hÔ¦ 2. Slg¡OpmsuØA
99
3. výmIk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy SAyuÏmAn ku mArk sp S®Dvn m ivhrte Te¦ ik sIÕuBR rAi© m ak ÕuBR devtA ne SAyuÏmAn ku mArk spke pAs SAk r wnse phelI ke Áp m ku CáAÎn ik a¦rAt bIt jAne pr SAyuÏmAn ne BgvAn ke pAs jAk r qnk A STQ jAnnA cAhA¦ BgvAn ne sBI áAÎnA k AsmADAn ik yA¦qnk AsAr yh ink lAik ÕÔçy (invAQf k I Sor SgRsr) ¯yVEt k o SAyQ áAôA se Siv¬A k A nAÕ k rnA cAiha SÈr nIvrfA, wpAdAn-kM DA STAQt k MDA m ¯yAðA wpAdAn, k AmgufA tTA nMdIrAg (tíÏfA) k o BlI áAk Ar Coìz denA cAiha¦
4. rTivnItsuØA ak smy m®tAif-pu© SAyuÏmAn pu»f SMDvn m idvA-ivhAr ke ila ga¦ vhAM SAyuÏmAn sAirpuØA BI jA phuÙce¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne SAyuÏmAn pu»f se yh jAnnA cAhA ik vh ik s ila BgvAn ke pAs bRµcyQvAs k rte hÓ EyA ÕIl-ivÕui ke ila? icØA-ivÕui ke ila? díVÏx-ivÕui ke ila? k AMöAivtrf-ivÕui (STAQt, sMÕy dUr k rne) ke ila? mAgAQmAgQôAndÕQn-ivÕui ke ila? áAitpd-ôAndÕQn-ivÕui ke ila? ôAndÕQn-ivÕui ke ila? SAyuÏmAn pu»f «ArA hr bAr nk ArA¥mk wØAr ida jAne pr SAyuÏmAn sAirpuØA ne wnse k hA ik SAp hI btAqa ik ik sila SAp BgvAn ke pAs bRµcyQvAs k rte hÓ¦ qs pr w®hAne k hA ik mÓ wpAdAn-riht pirinvAQf ke ila BgvAn ke pAs bRµcyQvAs k rtA hUM ¦ tb SAyuÏmAn sAirpuØA ne SAyuÏmAn pu»f se iP r pUC ilyA ik EyA ÕIl-ivÕui wpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? icØA-ivÕui wpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? díVÏx-ivÕui wpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? k AMöAivtrf-ivÕuiÂwpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? mAgAQmAgQôAndÕQn-ivÕui 100
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
wpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? áAitpd-ôAndÕQn-ivÕui wpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? ôAndÕQn-ivÕui wpAdAn-riht pirinvAQf hÔ? qs bAr BI SAyuÏmAn pu»f «ArA hr bAr nk ArA¥mk wØAr hI idyA gyA¦ SÈr yh pUCe jAne pr ik EyA wpAdAn-riht pirinvAQf wproEt DmoÜ se Slg hotA hÔ, w®hAne nk ArA¥mk wØAr hI idyA¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn pu»f ne ak díÏxAMt dek rSpne k Tnk opÏx ik yA¦ w®hAne k hA ik jÔse k oslnreÕ psenid k o sAv¥TI m rhte hua sAke t m S¥yAvÎyk k AyQ ho jAa SÈr vh qn donA ngrA ke bIc sAt rTivnIt TAipt k re SÈr iP r, kR mÕ:, phle se dUsre, dUsre se tIsre, tIsre se cÈTe, cÈTe se pAMcv, pAMcv se CXe SÈr CXe se sAtv rTivnIt se yA©A k r Spne gMt¯y TAn pr jA phuÙce, aese hI ÕIl-ivÕuiÂ, icØA-ivÕuiÂ, díVÏx-ivÕuiÂ, k AMöAivtrf-ivÕuiÂ, mAgAQmAgQôAndÕQn-ivÕuiÂ, áAitpd-ôAndÕQn-ivÕuiÂ, ôAndÕQn-ivÕui m se hr k oqQ Spne se SglI SvTA tk phuÙcAne ke ila hÔ¦ ôAndÕQn- ivÕui BI tBI tk hÔ jb tk k oqQ wpAdAn-riht pirinvAQf k o áAAðA nh ho jAtA¦ SAyuÏmAn pu»f ne iP r dohrAyA ik mÓ wpAdAn-riht pirinvAQf ke ila BgvAn ke pAs bRµcyQvAs k rtA hUM¦ tdnMtr donA SAyuÏmAnA ne ak dUsre k Apircy áAAðA ik yASÈr ak dUsre ke suBAiút k A smnumodn ik yA¦
5. invApsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne invAp (mígA k oPÙ sAne ke ilye tÔyAr ik aga Ket) se sMbMiDt díÏxAMt dete hua iBöuSA k o btAyA ik invAp se SiBáAAy pAMc k AmgufA se hÔ, invAp k o bone vAlA nÔvAipk pApI mAr hÔ, nÔvAipk pirúd mAr k I pirúd hÔ SÈr míg-smUh ümf-bRAµfA k A nAm hÔ¦ jÔse míg SiDk trnÔvAipk tTA wsk Ipirúd ke cMgul m PÙ sjAte hÓ prMtu k oqQ-k oqQ wnk I pk ìz m nh SAte, vÔse hI ümf-bRAµf SiDk tr pApI mAr tTA wsk Ipirúd ke vÕIBUt ho jAte hÓ, prMtu k oqQ-k oqQwnke vÕ m nh SAte¦ 5. invApsuØA
101
mAr ke vÕ m SAne vAle ümf-bRAµf tIn áAk Ar ke hote hÓ jo lok AimúA (sAMsAirk ivúyA) k o Bogte hua mdmt, áAmAdI avM veCAcArI ho jAte hÓ; jo lok AimúA se ByBIt hok r jMgl m invAs k rne lgte hÓ prMtu vhAM k Ïx SAne pr wse n Jel sk ne ke k Arf lok AimúA k o Bogne ke ila cle SAte hÓ ijsse mdmt, áAmAdI avM veCAcArI ho jAte hÓ; jo SmUiCQt rh k r lok AimúA k o Bogte hÓ prMtu Snek áAk Ar k I imÉyA díVÏxyA k AiÕk Arho jAte hÓ, yTA lok in¥y hÔ, lok Sin¥y hÔ, lok S®tvAn hÔ, lok S®triht hÔ, jo jIv hÔ vhI ÕrIr hÔ, jIv S®y SÈr ÕrIr S®y hÔ, q¥yAid¦ cÈTe áAk Ar ke ümf-bRAµf vhAM SAüy gRhf k rte hÓ jhAM mAr SÈr mAr pirúd k I phuÙc nh hotI¦ yh tb hotA hÔ jb k oqQ iBöu áATm yAn k o áAAðA ho ivhrtA hÔ¦ qse k hte hÓ iBöu ne mAr k oSMDA k ridyA hÔ, mAr k I díVÏx se Sgýy hok r vh pApI ke ila SdíÎy ho gyA hÔ¦ aese hI iP r i«tIy, títIy SÈr ctuTQ yAn, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn, nÔvsMôAnAsMôAytn k o áAAðA ho ivhrne pr¦ SÈr tb nÔvsMôAnAsMôAytn k ASitkR mfk rsMôAvediytinroD k oáAAðA k rivhrne pr¦ áAôA se deKne ke k Arf wske SAsRvA (icØAmlA) k A pUfQ öy ho jAtA hÔ¦ qs SMitm SvTA ke ila to yh SÈr BI k hA jAtA hÔ wsne lok m tíÏfA k o pAr k r ilyA hÔ¦
6. pAsrAissuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte hua rýmk bRAµf ke SAüm m cle ga¦ vhAM pr ak © hua iBöuSA k o w®hAne k hA iBöuSo! ak ©hone pr tuýhAre ila do hI k Amk rne yoy hote hÓ DAimQk k TA k rnA STvA SAyQ mÈn k A pAln¦ t¥pÎcAt BgvAn ne k hA ik pyeQúfA (gveúfA) do áAk Ar k I hotI hÔ SAyQ tTA SnAyQ¦ SnAyQ pyeQúfA k rne vAlA ¯yVEt vyM j®m, jrA, ¯yAiD, mrf, Õok , sMEleÕ DmoÜ vAlA hok r q®h DmoÜ k I Koj k rtA hÔ¦ SAyQ pyeQúfA k rne vAlA ¯yVEt vyM qn DmoÜ vAlA hok r qnke duÏpirfAmA k o deKk r qnke ivprIt SnuØAr, yogöem, invAQf k I Koj k rtA hÔ¦ 102
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
BgvAn ne btlAyA bu bnne se phle mÓ BI SnAyQ pyeQúfA k rtATA¦ iP r muJe huSA ik mÓ EyA n SAyQ pyeQúfA k ÁM? tb mÓ trf SvTA m hI Gr bAr Coìzk r wØAm ÕAMitpd k I tlAÕ m ink l pìzA¦ SAcAyQ SAlAr k AlAm ne muJe SAk c®yAytn tk iv¬A isKAqQ SÈr SAcAyQ w¡k rAmpu© ne wsse SAge nÔvsMôAnAsMôAytn tk iv¬A isKAqQ SÈr Spne brAbr ke pdA pr TAipt ik yA¦ prMtu, cUMik qnke «ArA isKAa ga DmQ n to inveQd, n ivrAg, n inroD, n wpÕm, n SiBôA, n sMboD SÈr n invAQf ke ila Te, St: mÓ q®h SpyAQðA jAnk riP rwØAm ÕAMitpd k IKoj m ink lgyA¦ vhAM se cAirk A k rte hua mÓ mgG m wrvelA senAingm m phuÙcA jo S¥yMt rmfIy SÈr yAn ke ila S¥yMt wpyuEt TAn TA¦ vhAM pr muJe invAQf k A sAöA¥k Ar huSA SÈr yh ôAn w¥pÚA huSA merI ivmuVEt Scl ho gqQ hÔ, yh SV®tm j®m hÔ, Sb nyA j®m nh ho sk tA¦ tb muJe aese lgA ik muJe jo gMBIr, dudQÕQ, duôeQy, ÕAMt, wØAm, tkQ se SáAAFy, inpuf tTA pMiztA «ArA jAnne yoy DmQ áAAðA huSA hÔ, yid mÓ k AmBogAm rt logA k oqsk AwpdeÕ k ÁMto ve qse smJ nh pAaMge SÈr qsse ke vl preÕAnI hI hogI¦ St: merA mn DmQ-áAcAr k I Sor n Juk S£p-w¥suk tA k I Sor Juk gyA¦ tb shýpit bRµA ne áAk xhok rmuJse k hA BMte! SAp DmoQpdeÕ k r¦ S£p ml vAle áAAfI BI hÓ, DmQ n sunne se ve nÏx ho jAaMge¦ (wpdeÕ sunk r) ve DmQ ke ôAtA ho jAaMge¦ tb mÓ buÂ-ne© se lok k oinhArne lgA¦ mÓne pAyA ik qsm donA trh ke áAAfI hÓ k m mÔl vAle; SiDk mÔl vAle; tIçf-qV®ªy, mMd-qV®ªy; suMdr vBAv vAle, bure vBAv vAle; sugmtA se isKAa jAne yoy, k iXntA se isKAa jAne yoy; q¥yAid¦ yh deK mÓne bRµA se k hA ijnke üo© hÓ wnke ila Smít ke «Ar Kul ga hÓ¦ ve üÂA se muEt hov¦ tb svQáATm mÓne Spne SAcAyQ SAlAr k AlAm k o DmoQpdeÕ denA cAhA prMtu ve ak sðAAh pUvQ hI áAAf ¥yAg cuke Te¦ iP r mÓne SAcAyQ w¡k rAmpuØA k o DmoQpdeÕ denA cAhA prMtu ve BI ipClI rAt áAAf Coìz cuke Te¦ tb mÓne
6. pAsrAissuØA
103
Spne purAne sAiTyA pMcvgIQy iBöuSA k oDmoÜpdeÕ dene k AsocA jo ws smy vArAfsI ke qisptn imgdAy m ivhAr k r rhe Te¦ mÔne vhAM phuÙc k rw®h DmQ isKAyA ijske P lvÁpw®hAne j®m, jrA, ¯yAiD, mrf, Õok ,sMEleÕ DmoÜ ke duÏpirfAmA k ojAnk r,SnuØAr yogöem invAQf k A sAöA¥k Ar k r ilyA SÈr w®h BI yh ôAn w¥pÚA huSA hmArI ivmuVEt Scl ho gqQ hÔ, yh SV®tm j®m hÔ, Sb nyA j®m nh ho sk tA¦ qske wprAMt BgvAn ne iBöuSA k o pAMc k AmgufA ke bAre m smJAyA¦ w®hAne k hA jÔse pAÕ-rAiÕ (jAl ke Zer) m bÙDA huSA jMglI míg musIbt m pìzA hotA hÔ, vÔsI hI dÕA wn ümf-bRAµfA k IhotI hÔ jo pAMc k AmgufA m ilðA rhte hÓ¦ bMDn-áAAðA míg iÕk ArI ke vÕ m hotA hÔ SÈr k AmgufA m ilðA ümf-bRAµf mAr ke vÕ m¦ jo ümf-bRAµf pAMc k AmgufA se S-ilðA rhte hÓ ve mAr k I phuÙc se bAhr cle jAte hÓ¦ mAr k I phuÙc se bAhr rhne k A wpAy hÔ áATm yAn, i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn, nÔvsMôAnAsMôAytn SÈr sMôAvediytinroD k ISvTA k oáAAðA k rivhrnA¦ qs SMitm SvTA m to icØA svQTA SAsRv-ivhIn ho jAtA hÔ¦
7. cULhV¥TpdopmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy vCAyn go© ke iploitk pirvRAjk ne jAfusoif bRAµf ke smö BgvAn ke áAôA-pAMiz¥y k I bhut srAhnA k I¦ jAfusoif «ArA qsk A k Arf pUCe jAne pr vCAyn ne k hA jÔse k oqQ ctur nAg-vink nAg-vn m lMbe-cÈìze hATI ke pÔr k o deK k r ivÎvAs k rne lge Sre, mhAnAg hÔ, vÔse hI muJe ümf gÈtm ke cAr pd deKne pr yh ivÎvAs ho gyA ik ve sýyk -sMbu hÓ, wnk ADmQ su-SA¼yAt hÔ SÈr wnk A üAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ mÓne phlA pd yh deKA ik bAl k I KAl ink Alne vAle k oqQ-k oqQöi©y pMizt ümf gÈtm se ÕA©ATQ k rne k I tÔyArI k rte hÓ prMtu jb vh wnk o 104
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
Spne DAimQk wpdeÕ se smuØAeijt, sMáAhiúQt k rte hÓ tb ve w®h ke iÕÏy ho jAte hÓ¦ dUsrA pd yh deKA ik bRAµf pMizt BI yhI k rte hÓ¦ tIsrA pd yh deKA ik gíhpit pMizt BI yhI k rte hÓ¦ SÈr cÈTA pd yh deKA ik ümf pMizt BI ümf gÈtm se ÕA©ATQ k rne ke TAn pr gíh¥yAgI bn wnse áAvRÀyA k ImAMg k rne lgte hÓ¦ qs pr ümf gÈtm w®h áAvRijt avM wpsMpÚA k rte hÓ¦ tb ve log ak AMt sevn k rte hua, áAmAdriht ho, SA¥msMymI bn, ws Snupm bRµcyQ-P l k o ÕIGR hI, qsI j®m m vyM jAnk r, sAöA¥k Ar k r,áAAðA k r,ivhrne lgte hÓ ijske ila ku lpu© Gr se beGr hok ráAvRijt hote hÓ¦ yh sunk r jAfusoif bRAµf ne hAT joìz k r tIn bAr yh wdAn k hA nmk Ar hÔ wn BgvAn, ShÜt, sýyk sMbu k o! nmk Ar hÔ wn BgvAn, ShÜt, sýyk sMbu k o!! nmk ArhÔ wn BgvAn ShÜt, sýyk sMbu k o!!! tdnMtr jAfusoif bRAµf BgvAn ke pAs gyA SÈr w®h iploitk pirvRAjk ke sAT hua k TA-sMlAp k o k h sunAyA¦ qs pr w®hAne k hA ik qtne mA© se hVtpd-wpmA pirpUfQ nh hotI¦ tb BgvAn ne wpmA k oivtAr se smJAyA jÔse k oqQ ctur nAg-vink nAg-vn m lMbe-cÈìze hATI ke pÔr k o deK k r BI yh ivÎvAs nh k rtA Sre, mhAnAg hÔ, EyAik nAg-vn m vAmink A nAm k I hiTinyA ke BI bìze pÔr hote hÓ¦ vh lMbe-cÈìze pÔr SÈr WMce zIl k odeK k rBI aesA ivÎvAs nh k rtA,EyAik k ALAirk AnAm k IhiTinyAM BI aesI hI hotI hÓ¦ vh lMbe-cÈìze hATI ke pÔr, WMce zIl SÈr WMce dAMtA se suÕoiBt áAAfI k odeK k rBI aesA ivÎvAs nh jmAtA EyAik k refuk AnAm k I hiTinyAM BI aesI hI hotI hÓ¦ prMtu jb vh lMbe-cÈìze hATI ke pÔr, WMce zIl, WMce dAMtA se suÕoiBt SÈr WMce se ÕAKA k o xUxte hua deKtA hÔ SÈr ws víö ke tle, STvA Kule TAn pr clte hua, Kìze hua, bÔXe hua yA lexe hua nAg k o deKtA hÔ, tb ivÎvAs k rne lgtA hÔ yhI vh mhAnAg hÔ¦ jb qs lok m tTAgt ke áAit üÂAvAn hok rk oqQ gíhpit Gr se beGr ho áAvRijt ho jAtA hÔ SÈr SAyQ ÕIl-kM D, SAyQ qV®ªy-sMvr, SAyQ míit-sMáAôAn se yuEt ho, nIvrfA k o ¥yAg, áATm yAn k o áAAðA ho ivhrtA hÔ, to Ble hI yh tTAgt se seivt, tTAgt se rMijt, tTAgt k A pd 7. cULhV¥TpdopmsuØA
105
k hlAtAhÔ, SAyQ-üAvk qtne se hI ivÎvAs nh k rletA ik BgvAn sýyk sMbu hÓ, wnk A DmQ su-SA¼yAt hÔ SÈr wnk A üAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ aese hI i«tIy yAn, títIy yAn tTA ctuTQ yAn, pUvQinvAsAnumíit-ôAn SÈr yuit-w¥pAd-ôAn BI tTAgt ke pd k hlAte hÓ prMtu SAyQ-üAvk qnse ivÎvAs nh k r letA ik BgvAn sýyk -sMbu hÓ, wnk A DmQ su-SA¼yAt hÔ SÈr wnk A üAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ jb pirÕu hua smAiht icØA k oSAsRvA ke öy ke ôAn ke ila nvAyA jAtA hÔ, tb cArA SAyQ s¥yA k I áAôApUvQk yTABUt jAnk ArI hone lgtI hÔ¦ qs bAt k I BI áAôApUvQk jAnk ArI hotI hÔ ik ye SAsRv hÓ, yh SAsRvA k A smudy hÔ, yh SAsRvA k A inroD hÔ, yh SAsRvA ke inroD k A wpAy hÔ¦ yh BI tTAgt k Apd k hlAtAhÔ prMtu SAyQ-üAvk qsse BI ivÎvAs nh k rtA ik BgvAn sýyk -sMbu hÓ, wnk ADmQ su-SA¼yAt hÔ SÈr wnk AüAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ jb qs áAk Ar jAnte, deKte icØA k AmAsRvA, BvAsRvA tTA Siv¬AsRvA se ivmuEt ho jAtA hÔ tb yh ôAn w¥pÚA hotA hÔ mÓ CUx gyA! tb iBöu yh BI áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ j®m öIf huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ yh BI tTAgt k A pd hÔ¦ qsse SAyQ-üAvk k o ivÎvAs jmtA hÔ BgvAn sýyk -sMbu hÓ, wnk ADmQ su-SA¼yAt hÔ, wnk AüAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ qsse hVtpd k I wpmA BI ivtAr se pirpUfQ ho jAtI hÔ¦ yh sunk r jAfusoif bRAµf SAÎcyQ ¯yEt k rte hua BgvAn k I Õrf m clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
8. mhAhV¥TpdopmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn sAirpuØA ne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA jMgm áAAifyA ke ijtne pd hÓ, ve sBI hATI ke pÔr m smA jAte hÓ¦ mhAntA m hATI k ApÔr wnm SgR(üeÏX) k hlAtAhÔ¦ aese hI ijtne ku ÕlDmQ hote hÓ, ve sBI cAr SAyQ-s¥yA m smAa hote hÓ¦ SAyQ-s¥y hÓ du:K, du:K-smudy, du:K-inroD tTA du:K-inroD-gAimnI áAitpdA¦ 106
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
qske pÎcAt SAyuÏmAn sAirpuØA ne pÏx ik yA ik du:K SAyQ-s¥y EyA hotA hÔ? sMöep m pAMc wpAdAn-kM D hI du:K hÓ¦ ye pAMc wpAdAn-kM D hÓ Áp-wpAdAnkM D, vednA-wpAdAnkM D, sMôA-wpAdAnkM D, sMk Ar-wpAdAnkM D tTA ivôAn-wpAdAnkM D¦ tdnMtr w®hAne áA¥yek wpAdAnkM D k A KulAsA k rne ke pÎcAt btlAyA ik qn pAMc wpAdAnkM DA m jo CMd-rAg jAgtA hÔ, vhI du:K-smudy hÔ SÈr qnm jo CMd-rAg k A ¥yAgnA hÔ, vhI du:K-inroD hÔ¦
9. mhAsAropmsuØA ak smy BgvAn rAjgh m igÀJkU x pvQt pr ivhAr k rte Te¦ vhAM pr w®hAne devdØA k o lek r iBöuSA k o smJAyA ik yid k oqQ ku lpu© Spne du:KA k A SMt k rne ke ila Gr se beGr ho áAvRijt ho jAa, prMtu áAvRÀyA ke P lvÁplAB-s¥k Ar-áAÕMsApA k ryh socne lge ik merA sMk £ppUrA huSA, SÈr qs bAt k o lek r SiBmAn k rne lge SÈr áAmAdI ho jAa, to vh du:K m hI pìzA rhegA¦ aese hI vh ¯yVEt BI du:K m hI pìzA rhegA jo ÕIl-sMpdA, STvA smAiD-sMpdA, STvA ôAndÕQn ke SArADn se Spne sMk £p k I pUitQ honA mAn letA hÔ, SÈr qs bAt k o lek r SiBmAn k rtA hÔ SÈr áAmAdI ho jAtA hÔ¦ qske ivprIt yid k oqQ ku lpu© ôAndÕQn se BI Spne SAp k o pirpUfQ-sMk £pn mAne SÈr n qs bAt k ASiBmAn k re, n áAmAd k re to vh Sk Al ivmoö k A SArADk ho jAtA hÔ¦ aesA ¯yVEt Sk Al ivmoö se yut ho jAa, qsk I sMBAvnA nh hotI hÔ¦ qs sMdBQ m BgvAn ne víö k AdíÏxAMt dete hua k hAik k oqQsAr (hIr) cAhne vAlA purú k BI xhnI vA pØAe k o, k BI ppìzI k o, k BI CAl k o SÈr k BI P £gu k osAr mAn w®h k Axk rle jAtA hÔ¦ prMtu jo k AmsAr se lenA hotA hÔ, vh qnse le nh pAtA¦ yid vh purú scmuc sAr k osAr mAn wse k Axk rle jAa, to jo k AmsAr se lenA hotA hÔ, vh wske ila smTQ ho jAtA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA yh bRµcyQ lAB-s¥k Ar-áAÕMsApAne ke ila nh hÔ, n ÕIl-sMpdA, n smAiD-sMpdA, n ôAndÕQn pAne ke ila¦ yh jo yut n hone vAlI icØA k IivmuVEt hÔ, wsI ke ila yh bRµcyQ hÔ, yhI sAr hÔ, yhI qsk A SMt hÔ¦ 9. mhAsAropmsuØA
107
10. cULsAropmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne ip½lk oC nAmk bRAµf k o k hA yid k oqQ sAr cAhne vAlA purú víö ke sAr (hIr) k o Coìz qsk I xhnI vA pØAe, STvA ppìzI, STvA CAl, STvA P £gu k o sAr mAn q®h k Ax k r le jAa, to jo k Am sAr se lene yoy hotA hÔ vh wsm ivP l rhtA hÔ¦ aese hI yid k oqQ purú Spne du:KA k A SMt k rne ke ila Gr se beGr ho áAvRijt ho jAa, prMtu áAvRÀyA ke P lvÁp lAB-s¥k Ar-áAÕMsA pAk r yh socne lge ik merA sMk £p pUrA huSA, SÈr qs bAt k o lek r SiBmAn k rne lge, to vh qsse wØAm DmQ k AsAöA¥k Ark rne ke ila n to ric pÔdA k rtA hÔ SÈr n w¬og hI k rtA hÔ¦ yhI dÕA wn purúA k I BI hotI hÔ jo ÕIl-sMpdA, STvA smAiD-sMpdA, STvA ôAndÕQn k A SArADn k r Spne SAp k o pirpUfQ-sMk £p mAn lete hÓ¦ prMtu k oqQ purú aesA BI hotA hÔ jo ôAndÕQn k A SArADn k rke BI Spne SAp k o pirpUfQ-sMk £p nh mAntA, n qs bAt k o lek r SiBmAn k rtAhÔ, bV£k qsse wØAm DmQ k AsAöA¥k Ark rne ke ila ric w¥pÚA k rtA hÔ SÈr w¬og k rtA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne btlAyA ik ôAndÕQn se wØAm DmQ hote hÓ áATm yAn, i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn, nÔvsMôAnAsMôAytn tTA sMôAvediytinroD¦ qs SMitm SvTA pr áAôA se deK k r purú ke SAsRv pUfQtyA nÏx ho jAte hÓ¦ BgvAn ne SAge k hA yid k oqQ purú víö ke sAr k o hI sAr mAn qse k Axk rle jAa, to wse sAr se jo k Amk rnATA vh wsse k rpAyegA¦ yh bRµcyQ lAB-s¥k Ar-áAÕMsA pAne ke ila nh hÔ, n ÕIl-sMpdA, n smAiD-sMpdA, n ôAndÕQn pAne ke ila¦ yh jo yut n hone vAlI icØA k I ivmuVEt hÔ, wsI ke ila yh bRµcyQ hÔ, yhI sAr hÔ, yhI qsk ASMt hÔ¦ yh sun k rip½lk oCbRAµf SAÎcyQ ¯yEt k rte hua BgvAn k IÕrf m clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ ---------108 suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
4. mhAymk vg 1. cULgois½suØA ak smy BgvAn nAitk A ke ig²jk AvsT m ivhAr k rte hua gois½-sAlvndAy m jA phuÙce jhAM SAyuÏmAn SnurÂ, SAyuÏmAn nV®dy tTA SAyuÏmAn ik Výbl ivhrte Te¦ vhAM pr BgvAn «ArA wnk A ku Õl-öem, SAid pUCe jAne pr w®hAne btlAyA hm ak jux hok r, áAmuidt mn se, ibnA ivvAd ik a, dUD vA pAnI ke imüf ke smAn, ak -dUsre k o FyAr-BrI díVÏx se deKte hua ivhrte hÓ¦ hmAre ÕrIr nAnA hÓ, prMtu icØA ak hÔ¦ hm áAmAd-riht, SAly-riht, sMymI ho ivhAr k rte hÓ¦ hr pAMcv roj rAt-Br DAimQk ccAQ k rte hÓ¦ hm wØAr-mnuÏy-DmQ SlmAyQôAndÕQn-ivÕeú áAAðA huSA hÔ¦ qCA hone pr hm áATm yAn k o áAAðA ho ivhrte hÓ¦ aese hI i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn, nÔvsMôAnAsMôAytn, sMôAvediytinroD k o áAAðA ho ivhrte hÓ¦ qs SMitm SvTA pr áAôA se deK k r hmAre SAsRvA k A pUfQtyA öy ho gyA hÔ¦ qsse pre vA qsse wØAm k oqQ suKivhAr hm idKlAqQ nh detA hÔ¦ BgvAn ne qsk A Snumodn ik yA SÈr tb ve tInA SAyuÏmAnA k o DAimQk k TA «ArA smuØAeijt, sMáAhiúQt k r vhAM se cle ga¦ dIG prjn yö k oBgvAn ne k hA ye tInA ku lpu© bhut logA ke suK ke ila, bhut logA ke iht ke ila, lok pr SnukM pAk rne ke ila t¥pr hÓ¦
2. mhAgois½suØA ak smy BgvAn gois½-sAlvndAy m Snek áAisÂ-áAis Tivr iÕÏyA ke sAT ivhAr k rte Te¦ vhAM pr ak idn sAyMk Al ke wprAMt SAyuÏmAn mhAmog£lAn, SAyuÏmAn 2. mhAgois½suØA
109
mhAk sp, SAyuÏmAn SnurÂ, SAyuÏmAn revt tTA SAyuÏmAn SAn®d, SAyuÏmAn sAirpuØA ke pAs DmQ sunne ke ila jA phuÙce¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne bArI-bArI se q®h se pUC ilyA ik rmfIy gois½-sAlvn ik s áAk Ar ke iBöu se ÕoBAymAn ho sk tA hÔ? qs pr qn sBI ne, SÈr SMt m vyM sAirpuØA ne BI, qs bAre m Spne-Spne ivcAr áAk x ik a¦ t¥pÎcAt ve sBI BgvAn ke pAs cle ga SÈr w®h sArA víØAAMt k h sunAyA¦ tb SAyuÏmAn sAirpuØA ne BgvAn se pUCA ik hmm se ik sk Ak Tn suBAiút hÔ? qs pr BgvAn ne sBI ke k Tnk osuBAiút btlAyA SÈr SpnI Sor se k hA ik sáAk Arke iBöu se gois½-sAlvn ÕoBAymAn ho sk tAhÔ? yhAM, sAirpuØA, k oqQ iBöu Bojn ke wprAMt iBöA se invíØA ho, SAsn mAr, ÕrIr k o sIDA rK, míit k o muK ke qdQ-igdQ áATAipt k r yh sMk £p k re mÓ tb tk qs SAsn k o nh CoìzUMgA jb tk mere icØA se pUfQtyA SAsRv CUx n jAaM¦ sAirpuØA! aese iBöu se gois½-sAlvn ÕoBAymAn hogA¦
3. mhAgopAlk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ik yArh SMgA (bAtA) se yuEt vAlA goyUT k I röA k rne ke S-yoy hotA hÔ¦ ye SMg hÓ (1) Áp k A jAnk Ar nh hotA; (2) löf-ku Õl nh hotA; (3) k AlI mVEKyA k A invArk nh hotA; (4) vRf k o ZMk ne vAlA nh hotA; (5) DuSAM k rne vAlA nh hotA; (6) tITQ (GAx) k AjAnk Arnh hotA; (7) pAn k o nh jAntA; (8) vITI (mAgQ) k o nh jAntA; (9) gocr (crAgAh) k A jAnk Ar nh hotA; (10) ibnA Coìze (SÕeú) duh lene vAlA hotA hÔ; (11) go-iptrA, go-pirfAyk A (víúBA) k I SitirEt sevA nh k rtA¦ tdnMtr BgvAn ne k hA ik yArhv SMg ke SMtgQt go-iptrA, go-pirfAyk A ke TAn pr sMG-iptrA, sMG-pirfAyk A k ASyAhAr k rne pr q®h yArh SMgA se yuEt iBöu BI qs DmQ-ivny m víi pAne ke S-yoy hotA hÔ¦ 110
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
BgvAn ne yh BI btlAyA ik qn SMgA ke ivprIt yArh SMgA se yuEt vAlA goyUT k I röA k rne ke yoy ho jAtA hÔ SÈr iBöu BI qs DmQ-ivny m víi pAne ke yoy ho jAtA hÔ¦ BgvAn ne iBöu ke sMdBQ m qn SMgA k I¯yA¼yA k rtehua pÏx ik yAik cAr mhABUtA k I yTATQt: jAnk ArI honA Áp k o jAnnA hÔ; k mQ-löf se k oqQ bAl hotA hÔ SÈr k oqQ pMizt qsk I yTATQt: jAnk ArI hone se löf-ku Õl hotA hÔ; w¥pÚA hua Sku Õl DmoÜ k A vAgt n k rne vAlA k AlI mVEKyA k AinvArk hotA hÔ; qMiªyA k AsMvr k rne vAlA vRf k oZMk ne vAlA hotA hÔ; sune, jAne SnusAr dUsrA k o ivtAr se DmQ k A wpdeÕ k rne vAlA DuSAM k rne vAlA k hlAtA hÔ; bhuüut iBöuSA ke pAs smy-smy pr jAk r áAÎn pUCne vAlA tITQ k A jAnk Ar hotA hÔ; DmQ-ivny ke wpdeÕ ke smy STQ-ved, DmQ-ved DmQ-áAmod k o pAne vAlA pAn k A jAnk Ar hotA hÔ; SAyQ SÏxAMigk mAgQ k o yTATQt: jAnne vAlA vITI k A jAnk Ar hotA hÔ; cArA míit-áATAnA k A yTABUt ôAtA gocr-ku Õl hotA hÔ; üÂAlu gíhpityA se cIvr, pzpAt, BÔúÀy SAid imlne pr wnse gRhf k rne yoy mA©A k o jAnne vAlA s-Õeú duhne vAlA hotA hÔ; SÈr Tivr iBöuSA ke ila guðA avM áAk x Áp se mÔ©IyuEt k Aiyk , vAick tTA mAnisk k mQ k rne vAlA sMG-iptrA, sMG-pirfAyk A k I SitirEt sevA k rne vAlA hotA hÔ¦
4. cULgopAlk suØA ak smy BgvAn vÀjI deÕ ke wEk celA m gMgA ndI ke tIr pr ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k oak vAle k ImUKQtA SÈr dUsre k IbuiÂmØAA se sMbMiDt díÏxAMt dek r smJAyA ik jo k oqQ ümf STvA bRAµf qhlok tTA prlok se Spirict hÓ, mAr ke lçyAlçy se Spirict hÓ, mí¥yu ke lçyAlçy se Spirict hÓ, wnke wpdeÕ k o üÂA-yoy mAnnA icrk Al tk Sihtk r, du:Kk r hotA hÔ¦ qske ivprIt jo k oqQ ümf STvA bRAµf qhlok tTA prlok se pirict hÓ, mAr ke lçyAlçy se pirict hÓ, mí¥yu ke lçyAlçy se pirict hÓ, wnke wpdeÕ k o üÂA-yoy mAnnA icrk Al tk ihtk r, suKk r hotA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA mÓ qhlok tTA prlok k A jAnk Ar hUM, mAr ke 4. cULgopAlk suØA
111
lçyAlçy k A jAnk Ar hUM, mí¥yu ke lçyAlçy k A jAnk Ar hUM¦ jo k oqQ mere wpdeÕ k o üÂA-yoy mAnge wnke ila yh icrk Al tk ihtk r, suKk r hogA¦ jAnk Ar sMbu ne invAQf k I áAAVðA ke ila k £yAfk ArISmít-«Ar Kol idyA hÔ¦ pApI mAr ke sRot k o iCÚA-iBÚA, ivvt SÈr ivòAíMKilt k r idyA hÔ¦ iBöuSo! KUb áAmuidt ho, mMglk AmI ho¦
5. cULsck suØA ak smy BgvAn vesAlI m mhAvn m áAivÏx ho ak víö ke tle idvAivhAr ke ila bÔXe Te¦ ws smy sck nAm k A ingRÜTpu© bìzI BArI ilCvI-pirúd ke sAT vhAM jA phuÙcA¦ vhAM sck ne BgvAn se yh jAnnA cAhA ik SAp Spne iÕÏyA k o kÔ se iÕöA dete hÓ¦ qs pr w®hAne k hA mÓ qs áAk Ar iÕöA detA hUM iBöuSo! Áp Sin¥y hÔ, vednA Sin¥y hÔ, sMôA Sin¥y hÔ, sMk Ar Sin¥y hÔ, ivôAn Sin¥y hÔ¦ iBöuSo! Áp SnA¥m hÔ, vednA SnA¥m hÔ, sMôA SnA¥m hÔ, sMk Ar SnA¥m hÔ, ivôAn SnA¥m hÔ¦ sAre sMk ArSin¥y hÓ, sAre DmQ Sin¥y hÓ¦ sck ne qsk A áAitvAd k rte hua k hA jÔse bIj tTA áAAfI píÉvI k A SAüy lek r víi k o áAAðA hote hÓ; jÔse bl se ik a jAne vAle k Am píÉvI k A SAüy lek r sMpÚA ik a jAte hÓ; aese hI purú BI Áp, vednA, sMôA, sMk Ar tTA ivôAn k A SAüy lek r pu»yApu»y k A síjn k rtA hÔ¦ sck ne SAge k hA mere ivcAr m Áp, vednA, sMôA, sMk Ar, ivôAn meerI SA¥mA hÓ¦ tb BgvAn ne sck se pUCA ik EyA k oqQ rAjA Spne rAÀy m ik sI k o mrvA sk tA hÔ, jlvA sk tA hÔ, deÕ se ink lvA sk tA hÔ? sck ne qse sMBv btlAyA¦ tb BgvAn ne wsse pUC ilyA ik jo tum yh k hte ho ik Áp merI SA¥mA hÔ, to EyA yh Áp tuýhAre vÕ m hÔ merA Áp aesA hove, merA Áp aesA n hove? qs pr sck phle to cup ho gyA prMtu jb BgvAn «ArA tIsrI bAr yhI áAÎn pUCA gyA, to k hA nh, Bo gÈtm! 112
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
iP r ÕnÔ: ÕnÔ: BgvAn ke S®y áAÎnA ke wØAr k o sck vIk Ar k rtA clA gyA * vednA, sMôA, sMk Ar, ivôAn BI mere vÕ m nh hÓ¦ * Áp Sin¥y hÔ¦ * jo Sin¥y hÔ, vh du:K hÔ¦ * jo Sin¥y, du:K, pirvtQnÕIl hÔ, wske bAre m yh socnA wict nh hÔ yh merA hÔ, yh mÓ hUM, yh merI SA¥mA hÔ¦ * jo VTit Áp k I hÔ, vhI vednA, sMôA, sMk Ar, ivôAn k I BI hÔ¦ * jo k oqQ du:K m pìzA hÔ, du:K k o yh merA hÔ, yh mÓ hUM, yh merI SA¥mA hÔ aesA smJtA hÔ, vh du:K k odUr k rske ,yh sMBv nh hÔ¦ qske wprAMt BgvAn ne k hA ik yid k oqQ sAr cAhne vAlA purú sAr (hIr) k I Koj m tIçf ku £hAìze ke sAT vn m áAveÕ k re SÈr vhAM ak bìze BArI ke le ke tne k odeKe SÈr wse vh jìz se k Axe, isr se BI k Axe SÈr iP r pØAA k Ilpexn k owDeìztA clA jAa to aesA k rne pr BI P £gu tk nh pA sk tA, sAr k hAM se pAyegA? tb sck ne BgvAn se pUCA ik SApke üAvk kÔ se sMdehriht, SA¥mivÎvAsI avM SA¥minBQr hok r SApke ÕAsn m ivhrte hÓ? qs pr BgvAn ne k hA mere üAvk BUt, BivÏy, vtQmAn k A, ÕrIr ke BItr yA bAhr k A, TUl yA sUçm, dUr yA ink x jo k oqQ Áp, vednA, sMôA, sMk Ar STvA ivôAn hotA hÔ, wse n yh merA hÔ, n yh mÓ hUM, n yh merI SA¥mA hÔ qs áAk Ar yTABUt áAôA se deKte hÓ¦ qske bAd sck ne iP r pUC ilyA Bo gÈtm! iBöu ik s áAk Ar ShÜt, öIfAsRv, bRµcyQvAs pUrA k rne vAlA, kí t-kí ¥y, BAr-muEt, sdTQ-áAAðA, BvbMDn-riht tTA sýyk ôAn se ivmuEt hotA hÔ? BgvAn ne qsk A wØAr BI phle smAn hI idyA¦ t¥pÎcAt sck ne BgvAn k oiBöu-sMG siht Sgle idn Bojn ke ila SAmMi©t ik yA tTA Spne yhAM wØAm Bojn k rA sMtíðA ik yA¦ 5. cULsck suØA
113
6. mhAsck suØA ak smy jb BgvAn vesAlI m mhAvn k I kU xAgArÕAlA m ivhAr k rte Te, sck nAm k A ingRÜTpu© xhltA huSA vhAM clA SAyA¦ sck ne BgvAn se k hA jo ümf-bRAµf k AyAk IBAvnA m lge hua icØA k I BAvnA nh k rte, ve ÕArIirk du:K vednA pAte hÓ¦ jo icØA k I BAvnA m lge hua k AyAk IBAvnA nh k rte, ve cÔtisk du:K vednA pAte hÓ¦ muJe lgtA hÔ SApke iÕÏy icØA k IBAvnA k rte hÓ, k AyAk IBAvnA nh¦ BgvAn k o wse smJAnA pìzA ik SAyQivny m k oqQ ¯yVEt kÔ se SBAivtk Ay vA SBAivticØA hotA hÔ SÈr kÔ se BAivtk Ay vA BAivticØA¦ mUìZ ¯yVEt k o suK vednA w¥pÚA hone pr vh qsm rAg k rtA hÔ, jb yh vednA inr hok r du:K vednA w¥pÚA hotI hÔ tb iblKtA hÔ¦ SBAivtk Ay hone se suK vednA wske icØA se icpxtI hÔ SÈr SBAivticØA hone se du:K-vednA¦ SAyQ-üAvk k o suK vednA w¥pÚA hone pr vh qsm rAg nh k rtA, jb vh vednA inr hok r du:K vednA w¥pÚA hotI hÔ tb iblKtA nh¦ BAivtk Ay hone se suK vednA wske icØA se icpxtI nh SÈr n hI BAivticØA hone se du:K vednA¦ tb sck ne BgvAn se pUCA ik EyA SApk o icØA se icpxne vAlI suK vednA STvA du:K vednA w¥pÚA hotI hÔ? qs pr BgvAn ne wse btlAyA mÓ trf SvTA m hI GrbAr Coìzk r wØAm ÕAMitpd k I tlAÕ m ink l gyA TA¦ SAcAyQ SAlAr k AlAm ne muJe SAk c®yAytn tk SÈr SAcAyQ w¡k rAmpuØA ne muJe wsse SAge nÔvsMôAnAsMôAytn tk iv¬A isKAqQ SÈr Spne brAbr ke pdA pr TAipt ik yA¦ prMtu, cUMik qnke «ArA isKAa ga DmQ n to inveQd, n ivrAg, n inroD, n wpÕm, n SiBôA, n sMboD, SÈr n invAQf ke ila Te, St: mÓ q®h SpyAQðA jAnk riP rwØAm ÕAMitpd k IKoj m ink l gyA¦ vhAM se cAirk A k rte hua mÓ mgD m wrvelA senAingm m phuÙcA jo S¥yMt rmfIy SÈr yAn ke ila S¥yMt wpyuEt TAn TA¦ vhAM mÓne dAMtA pr dAMt rK k r, ij¯hA «ArA tAlu k o dbAk r, icØA k A icØA se ingRh ik yA¦ 114
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
qsse merI k AMK se psInA CUxtA TA¦ iP r mÓne ÎvAsriht yAn k rnA ÕuÁ ik yA¦ qsse ÕrIr pr Snek áAk Ar ke wpªv áAk x hone lge SÈr mÓ mít-smAn ho gyA¦ prMtu hr SvTA m merA vIyQ dbne vAlA n TA, merI míit Smuiút TI, SÈr k AyAt¥pr TI prMtu sADnA se pIiìzt hone ke k ArfSÕAMt ho jAtI TI¦ aese m BI w¥pÚA huqQ du:K vednA mere icØA se nh icpxtI TI¦ tb ak bAr mÓne SAhAr k o ib£ku l Coìz dene k o socA, iP r ToìzA-ToìzA SAhAr lenA SArMB k ridyA¦ ws smy merA ÕrIr dubQltA k Icrm sImA tk phuMc cuk ATA¦ merI pIX ke k AMxe SÈr pex k IKAl SAps m sx ga Te¦ ws smy muJe lgtA TA ik jo k oqQ ümf STvA bRAµf tp k rke du:KpUfQ, tIvR, k Xor, k xu vednA SnuBv k rte rhe hÓ, k r rhe hÓ STvA k rge, ve qsse SiDk nh ho sk t¦ prMtu qs duÏk r k Airk Ase BI muJe wØAr-mnuÏy-DmQ SlmAyQôAndÕQnivÕeú k I wplVD nh huqQ¦ tb mÓne socA ik EyA boiD áAAðA k rne k A k oqQ S®y wpAy BI ho sk tA hÔ? tb mÓne TUl SAhAr gRhf k r, sbl ho, áATm yAn m ivhrne k A wpkR m ik yA ¦ iP r i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhrne lgA¦ qn yAnA ke smy w¥pÚA huqQ suK vednA mere icØA se nh icpxtI TI¦ iP rak AgR hua, intAMt ÕuÂ, wpEleÕ-riht, mídu, Szol icØA k oiviBÚA w¡eÎyA ke ila nvAne pr muJe pUvQinvAsA k I míit wBr SAqQ, k mAQnusAr áAAifyA k I yuit avM w¥pVØA k A ôAn hone lgA SÈr SAsRvA ke öy k A ôAn hone se pÏx ho gyA ik j®m smAðA ho gyA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qs áAk Ar áAmAdriht, w¬ogÕIl tTA SA¥msMymI hok rivhAr k rte hua merI Siv¬A nÏx huqQ, iv¬A w¥pÚA huqQ, SMDk Ar nÏx huSA, áAk AÕ w¥pÚA huSA¦ aese m w¥pÚA huqQ suK vednA BI mere icØA se nh icpxtI TI¦ qske wprAMt sck ne iP r BgvAn se pUC ilyA ik EyA SAp idn k o sote hÓ? qs pr BgvAn ne k hA ik mÓ gRIÏm ke SMitm mAs m Bojn ke pÎcAt iBöA se inpx k r ctuguQf sMGAxI k o ibCA k r dAihnI k rvx míit-sMáAôAn se yuEt ho sotA hUM¦ 6. mhAsck suØA
115
sck ne ixFpfI k Iik qse to k oqQ-k oqQsýmoh (mUìZtA) k AivhAr k hte hÓ¦ BgvAn ne pÏx ik yAik qtne se hI sýmUìZ yA S-sýmUìZ nh hotA¦ ijs ik sIke sMEleiÕk ,punjQ®m dene vAle, k Ïxk Ark d, u:K-pirfAmI SAsRv nÏx nh hote vh sýmUìZ hotA hÔ¦ SAsRvA ke nÏx ho jAne se S-sýmUìZ hotA hÔ¦ tTAgt ke SAsRv wVCÚA-mUl, SBAv k oáAAðA, BivÏy m w¥pÚA n hone yoy isr-k xe tAìz jÔse ho jAte hÓ¦
7. cULt»hAs±ysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m imgArmAtA ke áAAsAd pubArAm m ivhAr k rte Te¦ devª sEk (ÕkR ) ne vhAM jAk r BgvAn se pUCA BMte! iBöu kÔ se sMöep m tíÏfA ke öy ho jAne se ivmuEt ho, S¥yMt inÏXAvAn, S¥yMt bRµcArI, prAk AÏXApr phuMcA huSA, devA SÈr mnuÏyA m üeÏX ho jAtA hÔ? BgvAn ne áA¥yuØAr idyA devª! iBöu yh sunA hotA hÔ sBI DmoÜ m SiBinveÕ (rAg) nh k rnA cAiha¦ qsse vh sAre DmoÜ k o BlI-BAMit, pirpUfQtA se jAn letA hÔ SÈr tb suKd, du:Kd STvA Sdu:Kd-SsuKd ijs ik sI vednA k o SnuBv k rtA hÔ, wsm Sin¥yAnudÕIQ, ivrAgAnudÕIQ, inroDAnudÕIQ, áAitinsgAQnudÕIQ hok rivhAr k rtAhÔ¦ aesA k rte hua vh lok (qMiªyjgt) m ku CBI gRhf nh k rtA¦ku CBI gRhf nh k rne se wØAeijt nh hotA¦ wØAeijt nh hone se qsI ÕrIr m pirinvAQf k oáAAðA ho jAtA hÔ SÈr áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k rilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qs áAk AriBöu sMöep m tíÏfA ke öy ho jAne se ivmuEt ho, S¥yMt inÏXAvAn, S¥yMt yogöem vAlA, S¥yMt bRµcArI, prAk AÏXApr phuMcA huSA, devA SÈr mnuÏyA m üeÏX ho jAtA hÔ¦ t¥pÎcAt devª BgvAn ke BAúf k A Snumodn k r, w®h áAfAm k r, áAdVöfA k rte hua vhAM se SMtDAQn ho gyA¦ ws smy SAyuÏmAn mhAmog£lAn BgvAn ke pAs hI bÔXe Te¦ w®h yh jAnne k I qCA huqQ ik EyA ws yö ne BgvAn ke BAúf k o smJ k r wsk ASnumodn ik yAhÔ STvA ibnA smJe hI? tb vh vhAM se SMtDAQn ho k r tAvts devlok m áAk x hua SÈr vhAM devª se BgvAn ke BAiút k o sunk r vAps lÈxe¦ 116
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
8. mhAt»hAs±ysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy sAit nAm ke iBöu k o yh pAppUfQ díVÏx w¥pÚA huqQ mÓ BgvAn «ArA wpidÏx DmQ k oaese jAntA hUM ik vhI ivôAn sMDAvn, sMsrf k rtA hÔ, k oqQ dUsrA nh¦ BgvAn k o yh mAlUm hone pr w®hAne wse bulvA k r k hA moGpurú! tumne ik sk omuJe aesA wpdeÕ k rte hua sunA hÔ? mÓne to Snek áAk Ar se ivôAn k o áAtI¥y-smu¥pÚA (áA¥yy, STAQt k Arf se w¥pÚA huSA) k hA hÔ; áA¥yy ke ibnA ivôAn w¥pÚA nh ho sk tA¦ tU bAt k o XIk se n smJ k r hm pr lAMCn lgA rhA hÔ SÈr pAp k mArhA hÔ¦ yh dIGQk Altk tere Siht avM du:K ke ila hogA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne S®y iBöuSA k o smJAyA ik ijs-ijs áA¥yy se ivôAn w¥pÚA hotA hÔ, vhI-vhI wsk I sMôA hotI hÔ¦ jÔse cöu ke áA¥yy se Áp m w¥pÚA hone vAlA ivôAn cöuivQôAn k hlAtA hÔ¦ aese hI üo©Aid ke SyAhAr se üo©-ivôAn, GRAf-ivôAn, ij¹A-ivôAn, k Ay-ivôAn tTA mno-ivôAn SpnI-SpnI sMôA pAte hÓ¦ tdnMtr BgvAn ne pAMc kM DA SÈr cAr áAk Ar ke SAhArA k A ivÎleúf k rne ke bAd k hA iBöuSo! Siv¬A ke k Arf sMk Ar hotA hÔ, sMk Ar ke k Arf ivôAn, ivôAn ke k Arf nAm-Áp, nAm-Áp ke k Arf úzAytn, úzAytn ke k Arf pÕQ, pÕQ ke k Arf vednA, vednA ke k Arf tíÏfA, tíÏfA ke k ArfwpAdAn, wpAdAn ke k ArfBv, Bv ke k Arfj®m, j®m ke k Arf jrA-mrf, Õok ,ivlAp, du:K, dÈmQny tTA wpAyAs (preÕAnI) hote hÓ¦ qs áAk Ar qs inre du:K-kM D k I w¥pVØA hotI hÔ¦ prMtu Siv¬A ke pUrI trh ivrAg, inroD se sMk Ar k A inroD hotA hÔ, sMk Arke inroD se ivôAn, ivôAn ke inroD se nAm-Áp, nAm-Áp ke inroD se úzAytn, úzAytn ke inroD se pÕQ, pÕQ ke inroD se vednA, vednA ke inroD se tíÏfA, tíÏfA ke inroD se wpAdAn, wpAdAn ke inroD se Bv, Bv ke inroD se jAit (j®m), jAit ke inroD se jrA-mrf, Õok , ivlAp, du:K, 8. mhAt»hAs±ysuØA
117
dÈmQny tTA wpAyAs k A inroD hotA hÔ¦ qs áAk Ar qs inre du:K-kM D k A inroD ho jAtA hÔ¦ BgvAn ne áAÎnoØAr ke mAym se iBöuSA k oyh ãdyMgm k rAyA qske hone pr yh hotA hÔ; qske w¥pÚA hone se yh w¥pÚA hotA hÔ, SÈr qsI áAk Ar qske n hone pr yh nh hotA; qsk AinroD hone pr qsk AinroD hotA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne btlAyA ik kÔ se k oqQ ku mAr qV®ªyA ke pirpEv ho jAne pr phle iKlÈnA se KeltA hÔ SÈr iP r bìzA hok r pAMc áAk Ar ke k AmgufA k Asevn k rtAhuSA rAg SÈr «eú k rne lgtA hÔ¦ vh vednASA k A SiBnMdn k r tíÏfA-jint wpAdAn se gRt ho jAtA hÔ ijsse, kR mÕ:, inre du:K-kM D k I w¥pVØA hotI hÔ¦ iP r jb k BI sMsAr m k oqQ tTAgt w¥pÚA hote hÓ SÈr k oqQ gíhpit wnke «ArA sAöA¥k Arik aga DmQ ke áAit üÂAvAn hok r SAyQ ÕIl-kM D, SAyQ qMiªy-sMvr, SAyQ míit-sMáAôAn se yuEt ho, yAn ke ila bÔX, pAMcA nIvrfA k o icØA se hxA, kR mÕ:, áATm yAn se ctuTQ yAn k oáAAðA ho ivhrtA hÔ, tb vh cöu se Áp k odeK k riáAy Áp m rAgyuEt nh hotA, n SiáAy Áp m «eúyuEt hotA hÔ, bV£k áAmAfriht icØA ke sAT k Aiyk míit k obnAa rKtA hÔ¦ vh ws icØA k IivmuVEt, áAôA k I ivmuVEt k o yTATQt: jAn letA hÔ ijsm wske sAre Sku Õl DmQ inr ho jAte hÓ¦ vh vednASA k A SiBnMdn nh k rtA ijsse tíÏfA-jint wpAdAn k AinroD ho jAtA hÔ¦ wpAdAn k AinroD ho jAne se, kR mÕ:,inre du:K-kM D k A inroD ho jAtA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA iBöuSo! mere «ArA sMöep m k hI gqQ qs tíÏfA-sMöy-ivmuVEt k o DArf k ro SÈr sAit k o tíÏfA ke mhAjAl m PÙ sA huSA jAno¦
9. mhASspursuØA ak smy BgvAn S½ deÕ m Sspur nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k osmJAyA ik ve shI STQ m ümf kÔ se k hlAsk te hÓ¦ BgvAn ne k hA ik ümf-BAv ke ila ke vl lÀjAÕIl SÈr sMk ocÕIl 118
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
honA hI pyAQðA nh hÔ¦ qsse SAge BI sIKnA hotA hÔ k Aiyk SAcrf k I pirÕuÂtA; vAick SAcrf k I pirÕuÂtA; mAnisk SAcrf k I pirÕuÂtA; SAjIivk A k I pirÕuÂtA; qV®ªy-sMvr; Bojn k I mA©ôtA; jAgrf m t¥prtA; míit-sMáAôAn se yuEttA¦ BgvAn ne SAge k hA ik qske pÎcAt iBöu ak AMt-vAs k rtA huSA yAn k rne ke ila bÔXtA hÔ SÈr pAMcA nIvrfA se icØA k A pirÕoDn k rtA hÔ¦ iP r áATm yAn se lek r ctuTQ yAn k o áAAðA ho ivhrtA hÔ¦ tdnMtr ak AgR hua, intAMt ÕuÂ, wpEleÕ-riht, mídu, Szol icØA k oiviBÚA w¡eÎyA ke ila nvAne pr pUvQinvAsA k o mrf k rtA hÔ, k mAQnusAr áAAifyA k I yuit avM w¥pVØA k ojAnne lgtA hÔ SÈr SAsRvA ke öy k AyTATQ ôAn ho jAne se vh áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ j®m öIf huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hAik aesA iBöu ümf BI k hlAtAhÔ, bRAµf BI, êAAtk BI, vedgU BI, üoi©y BI, SAyQ BI, ShÜt BI¦ w®hAne yh BI pÏx ik yA ik iBöu k o aesA k hne ke EyA k Arf hÓ¦
10. cULSspursuØA ak smy BgvAn S½ deÕ m Sspur nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o smJAyA ik k oqQ iBöu kÔ se ümfA ke wpyuEt áAitpd pr SAÁìZ nh hotA hÔ SÈr kÔ se SAÁìZ hotA hÔ¦ ümfA ke wpyuEt áAitpd pr SnAÁìZ iBöu ke rAg, «eú, kR oD, vÔr, pAKMz, itrk Ar, qQÏyAQ, mA¥syQ, ÕXtA, mAyA, pApeCA yA imÉyA díVÏx nÏx nh hua hote¦ wske ik sI bA´AcAr ke k Arf BI wsm ümf-BAv nh SA jAtA¦ yid aesA hotA to wsk oim©-SmA¥y, jAit-bMDu pÔdA hote hI wse vÔsA bA´AcArI bnA dete SÈr k hte ik qs bA´AcAr ke k Arf tuýhAre rAg, «eú, kR oDAid nÏx ho jAyge¦ ümfA ke wpyuEt áAitpdA pr SAÁìZ iBöu ke rAg, «eú, kR oD, vÔr, pAKMz, itrk Ar, qQÏyAQ, mA¥syQ, ÕXtA, mAyA, pApeCA yA imÉyA díVÏx nÏx hua hote hÓ¦ vh qn pApk ArI, Sku Õl DmoÜ se Spne SAp k o ivmuEt deKtA 10. cULSspursuØA
119
hÔ¦ qsse wsm áAmod jAgtA hÔ, áAmod se áAIit hotI hÔ, áAIit hone se k AyA áAüD hotI hÔ, k AyA áAüD hone se suK k A SnuBv hotA hÔ SÈr suKI hone se icØA smAiht ho jAtA hÔ¦ tb vh kR mÕ: mÔ©I, k rfA, muidtA avM wpeöA-yuEt icØA se, ak -ak k rke sBI, idÕASA k oSAFlAivt k rivhrtA hÔ¦ qsk I inrMtr BAvnA k rne se BItr ÕAMit áAAðA hotI hÔ¦ BItr ÕAMit áAAðA hone se iBöu ümfA ke wpyuEt áAitpdA pr SAÁìZ huSA hotA hÔ¦ öi©y, bRAµf, vÔÎy, ÕUª qnm se ik sIBI ku lk A¯yVEt ho, vh SAsRvA k Aöy ho jAne se ümf k hlAne lgtA hÔ¦
----------
120
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
5. cULymk vg 1. sAleyk suØA ak smy BgvAn k osl deÕ m cAirk A k rte hua sAlA nAmk bRAµf-gRAm m phuÙce¦ ws smy ws gRAm ke bRAµf-gíhpit BgvAn ke dÕQnATQ ga¦ tb wnk I ijôAsA ÕAMt k rne ke ila BgvAn ne w®h btlAyA ik k oqQ-k oqQ áAAfI SDmAQcrf, ivúm-SAcrf ke k Arf ÕrIr Coìzne pr SpAy-git k o áAAðA hote hÓ SÈr k oqQ-k oqQDmAQcrf, smtApUfQ SAcrf ke k Arf su-git k o¦ tduprAMt BgvAn ne w®h btlAyA ik k AyA, vAfI tTA mn se sMbMiDt SDmAQcrf, ivúm SAcrf inýn áAk Ar ke hote hÓ * k Aiyk (1) áAAifyA ke áAit indQytA, (2) SidÚAAdAn (n dI huqQ vtu hr lenA), (3) k AmA m imÉyAcAr¦ * vAick (1) imÉyAvAidtA, (2) cuglKorI, (3) k Xor BAúf, (4) áAlAp¦ * mAnisk (1) loB, (2) yApAd, (3) imÉyA díVÏx¦ iP ryh BI btlAyA ik DmAQcrf, smtApUfQ SAcrf inýn áAk Arke hote hÓ * k Aiyk (1) áAAifyA ke áAit dyAlutA, (2) SidÚAAdAn se ivrit, (3) k AmA m imÉyAcAr se ivrit¦ * vAick (1) imÉyAvAidtA se ivrit, (2) cuglKorI se ivrit, (3) k Xor BAúf se ivrit, (4) áAlAp se ivrit¦ * mAnisk (1) loB k A SBAv, (2) SyApAd, (3) sýyk díVÏx¦ SMt m BgvAn ne btlAyA ik yid DmAQcrf, smtApUfQ SAcrf k rne vAlA ¯yVEt yh SAk AMöA k re ik mÓ ÕrIr Coìzne pr vÔBv-sMpÚA öi©yA, STvA bRAµfA, STvA vÔÎyA, STvA Smuk -Smuk devtASA ke bIc w¥pÚA hoWM, to ho sk tAhÔ wsk ISAk AMöApUrI ho jAa ¦ qsk Ak Arfyh hotA hÔ 1. sAleyk suØA
121
ik vh vÔsA hI DmAQcrf, smtApUfQ SAcrf k rne vAlA hotA hÔ ¦ vh to yid cAhe ik mÓ SAsRvA ke öy se SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt, áAôA k I ivmuVEt k o qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhÁM to, qsI k ArfvÕ, yh BI sMBv ho sk tA hÔ¦ BgvAn ke vcn sunk rgíhpityA ne SAÎcyQ ¯yEt ik yASÈr ve BgvAn k I Õrf cle ga, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
2. ver²jk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy ver²jA-invAsI bRAµf-gíhpit BI ik sIk AyQvÕsAv¥TI m invAs k rte Te¦ ak bAr ve BgvAn ke dÕQnATQ wnke pAs ga¦ vhAM wnk I ijôAsA ÕAMt k rne ke ila BgvAn ne w®h btlAyA ik k oqQ-k oqQ áAAfI SDmAQcrf, ivúm-SAcrf ke k Arf ÕrIr Coìzne pr SpAy git k o áAAðA hote hÓ SÈr k oqQ-k oqQ DmAQcrf, smtApUfQ SAcrf ke k Arf su-git k o¦ (Õeú sAleyk suØA ke smAn)
3. mhAved£lsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn mhAk oi§k ne SAyuÏmAn sAirpuØA se áAôA, ivôAn, vednA, sMôA, sýyk díVÏx,Bv-punBQv, áATm yAn, pAMc qV®ªyAM, SAyu sMk Ar tTA vednIy DmQ, sMôAvediytinroD SAid se sMbMiDt Snek áAÎn pUCk r qnk A smADAn áAAðA ik yA¦ SMt m SAyuÏmAn mhAk oi§k ne cetoivmuVEt se sMbMiDt BI Snek áAÎn pUCe ijnk A smADAn k rte hua SAyuÏmAn sAirpuØA ne k hA ik yh jo SáAmAfA, SAk c®yA tTA SinimØA cetoivmuVEtyAM hÓ, wnm Sk oFyA cetoivmuVEt sbse üeÏX hÔ EyAik yh rAg, «eú SÈr moh se ÕU®y hotI hÔ¦
122
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
4. cULved£lsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn ke k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ ws smy ivsAK nAm ke wpAsk ne DýmidÚAA iBöufI se s¥k Ay, SAyQ SÏxAMigk mAgQ, smAiD, sMk Ar, sMôAvediytinroD, vednA SAid se sMbMiDt Snek áAÎn pUCe ijnk A wsne sMtoújnk ZMg se wØAr idyA¦ iP r BI wsne k hA ik yid cAho to BgvAn se BI q®h áAÎnA k o pUCo SÈr jÔsA vh k h vÔse hI DArf k ro¦ wpAsk ivsAK «ArA BgvAn k o DýmidÚAA iBöufI ke sAT hua Spne k TA-sMlAp k A yÈrA ida jAne pr w®hAne k hA DýmidÚAA pMiztA hÔ, mhAáAAôA hÔ¦ yid tum muJse BI yhI bAt pUCte, to mÓ BI aese hI wØAr detA jÔsA DýmidÚAA ne idyA hÔ¦ St: qse qsI trh DArf k ro¦
5. cULDýmsmAdAnsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o cAr áAk Ar keDmQsmAdAn btlAa (1) vtQmAn m suKd prMtu SAge ke ila du:K-pirfAmI; SÈr (2) vtQmAn m BI du:Kd SÈr SAge ke ila BI du:K-pirfAmI; (3) vtQmAn m du:Kd prMtu SAge ke ila suK-pirfAmI; SÈr (4) vtQmAn m BI suKd SÈr SAge ke ila BI suK-pirfAmI¦ tdnMtr BgvAn ne smJAyA ik phle DmQsmAdAn ke SMtgQt ¯yVEt k AmBogA m zUbe rhte hÓ SÈr ÕrIr Coìzne ke bAd SpAy git pAte hÓ¦ dUsre DmQsmAdAn ke SMtgQt ve k AyAke SAtApn-sMtApn m lge rhte hÓ SÈr ÕrIr Coìzne ke bAd SpAy git pAte hÓ¦ tIsre DmQsmAdAn ke SMtgQt ve vBAv se hI tIvR rAg, «eú avM moh vAle hok r du:K-dÈmQny k o Jelte hua BI pirpUfQ pirÕu bRµcyQ k ASAcrf k rte hÓ SÈr ÕrIr Coìzne pr sugit pAte hÓ¦ cÈTe DmQsmAdAn ke SMtgQt ve vBAv se hI tIvR rAg, «eú avM moh vAle n hok r
5. cULDýmsmAdAnsuØA
123
du:KdÈmQny k oSnuBv n k rte hua áATm yAn, i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn k o áAAðA ho ivhrte hÓ SÈr ÕrIr Coìzne pr sugit pAte hÓ¦
6. mhADýmsmAdAnsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o smJAyA ik SnAìzI ¯yVEt n to sevn k rne yoy DmoÜ k o jAntA hÔ, n S-sevn k rne yoy DmoÜ k o¦ St: vh S-sevnIy DmoÜ ke sevn m lg jAtA hÔ, sevnIy DmoÜ ke nh¦ qsse wske SinÏx DmQ bìZne lgte hÓ SÈr qÏx DmQ öIf hone lgte hÓ¦ qske ivprIt SAyQ üAvk sevn k rne yoy DmoÜ k oBI jAntA hÔ SÈr S-sevn k rne yoy DmoÜ k o BI¦ St: vh S-sevnIy DmoÜ k A sevn nh k rtA, bV£k sevnIy DmoÜ ke sevn m lgtA hÔ¦ qsse wske SinÏx DmQ öIf hote hÓ SÈr qÏx DmQ bìZte hÓ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne w®h btlAyA ik cAr DmQsmAdAn hote hÓ (1) vtQmAn m du:Kd SÈr BivÏy m BI du:K-pirfAmI, (2) vtQmAn m suKd prMtu BivÏy m du:K-pirfAmI, (3) vtQmAn m du:Kd prMtu BivÏy m suK-pirfAmI, SÈr (4) vtQmAn m suKd SÈr BivÏy m BI suK-pirfAmI¦ Siv¬A-gRt ¯yVEt qn DmQsmAdAnA k o yTATQt: nh jAntA¦ vh BivÏy m du:KpirfAmI DmQsmAdAnA k A sevn SÈr suKpirfAmI DmQsmAdAnA k A S-sevn k rtA hÔ¦ qske P lvÁp wske SinÏx DmQ bìZte SÈr qÏx DmQ öIf hone lgte hÓ¦ qske ivprIt, iv¬A k o áAAðA huSA ¯yVEt qn DmQsmAdAnA k o yTATQt: jAntA hÔ¦ vh BivÏy m du:K-pirfAmI DmQsmAdAnA k A S-sevn SÈr suKpirfAmI DmQsmAdAnA k A sevn k rtA hÔ¦ qske P lvÁp wske SinÏx DmQ öIf hote hÓ SÈr qÏx DmQ bìZte hÓ¦ qske SnMtr BgvAn ne qn DmQsmAdAnA ke wdAhrf BI ida SÈr q®h pÏx k rne ke ila wpmAaM BI k h¦
124
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
7. vImMsk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o btAyA ik dUsre ke mn k I bAt n jAnne vAle mImAMsk iBöu k o tTAgt ke bAre m jAMc k rnI cAihye ik vh sýyk sMbu hÓ STvA nh¦ qske ila mImAMsk k o SpnI jAMc ke P lvÁp, kR mÕ:, qn infQyA pr phuMcnA cAiha * SAMK SÈr k An se jAnne yoy miln DmQ (pAp) tTAgt m nh hÓ¦ * SAMK SÈr k Anse jAnne yoy pAp-pu»y-imiüt DmQ tTAgt m nh hÓ¦ * SAMK SÈr k An se jAnne yoy SvdAt DmQ (pu»y) tTAgt m hÓ¦ * yh dIGQk Alse qs ku ÕlDmQ se yuEt hÓ, hAl hI m yuEt nh hua hÓ¦ * yh ¼yAit-áAAðA, yÕ-áAAðA hÓ SÈr qnm k oqQ doú nh SAa hÓ¦ * yh By se nh, ibnA By ke ivrEt hua hÓ; SÈr rAg ke öy ke k Arf vItrAg hone se k Am-BogA k Asevn nh k rte hÓ¦ qske pÎcAt mImAMsk k o tTAgt se BI pUCnA cAiha ik wnm SAMK SÈr k An se jAnne yoy miln DmQ (pAp), pAp-pu»y-imiüt DmQ, SvdAt DmQ (pu»y) EyA hÓ? wnke wØAr se BI pUvoQEt infQyA k I puVÏx hI hogI¦ aese ÕAtA ke pAs DmQ sunne ke ila jAnA cAiha¦ wnke wØAmoØAm DmoQpdeÕ sunk r wnke áAit üÂA jAgtI hÔ BgvAn sýyk sMbu hÓ, wnk A DmQ su-SA¼yAt hÔ, wnk A üAvk -sMG su-áAitpÚA hÔ¦ jb ik sI ¯yVEt m tTAgt ke áAit qn ¯y²jnA se dÕQn-mUlk díìZ üÂA w¥pÚA hotI hÔ, tb vh ik sI BI ümf, bRAµf, dev, mAr, bRµA STvA lok m ik sI BI ¯yVEt «ArA hxAqQ nh jA sk tI hÔ¦
8. k osVýbysuØA ak smy BgvAn ke k osýbI ke GoistArAm m ivhrte smy k osýbI m iBöu prpr k lh avM ivvAd k rte Te¦ BgvAn ne w®h bulA k r k hA iBöuSo! ijs smy tum prpr k lh avM ivvAd k rte ho, ws smy Spne 8. k osVýbysuØA
125
sbRµcAiryA ke áAit tuýhArA áACÚA STvA áAk x,mÔ©IpUfQ, n to k Aiyk k mQ wpVTt rhtA hÔ, n vAick k mQ, n mAnisk k mQ¦ yh icrk Al tk tuýhAre Siht avM du:K ke ila hogA¦ t¥pÎcAt w®hAne sBI iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ye C: DmQ SApsI meljol, S-ivvAd tTA ak IBAv ke ila hote hÓ (1) sbRµcAiryA ke áAit áACÚA STvA áAk x, mÔ©IpUfQ, k Aiyk k mQ k A wpVTt honA; (2) aese hI vAick k mQ k A; (3) aese hI mAnisk k mQ k A; (4) DmQ se áAAðA hone vAle lABA k o ÕIlvAn sbRµcAiryA ke sAT iml-bAMx k r wpBog k rnA; (5) smAiD k o áAAðA k rAne vAle inÏk lMk ÕIlA se yuEt hok r áACÚA avM áAk xÁp se sbRµcAiryA ke sAT ivhAr k rnA;SÈr (6) sýyk Áp se du:K k A nAÕ k rAne vAlI SAyQ díVÏx se yuEt hok r áACÚA avM áAk x Áp se sbRµcAiryA ke sAT ivhrnA¦ tdnMtr BgvAn ne k hA qn C: DmoÜ m jo sýyk Áp se du:K k AnAÕ k rAne vAlI SAyQ díVÏx hÔ, vh kU xAgAr ke kU x (iÕKr) ke smAn sb m SgR (üeÏX) hotI hÔ¦ qs díVÏx se sAt lok oØAr SAyQ-ôAn áAAðA hote hÓ (1) scAqQyA k o jAnne ke ila mAns k A VTr-sMk £p honA; (2) BItr ÕAMit avM suK SnuBv k rnA; (3) S®y prMprA vAlA k A aesI díVÏx se sMpÚA n honA; (4) doú ho jAne pr Spne ÕAtA STvA ivô sbRµcAiryA ke sAmne wse áAk x k r denA SÈr BivÏy ke ila stkQ rhnA; (5) sbRµcAiryA ke Coxe-bìze k rfIyA k o yAn m rKnA; (6) tTAgt «ArA wpidÏx DmQ-ivny k o mn lgA k r sunnA; SÈr (7) qs DmQ-ivny ke wpdeÕ ke smy STQ-ved, DmQ-ved tTA DmQ se sMisEt áAmod áAAðA k rnA¦ SMt m BgvAn ne k hA ik qn sAt SMgA se yuEt SAyQ-üAvk sotApÚA ho jAtA hÔ¦
9. bRµinm®tink suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA iBöuSo! ak 126
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
smy mere wEk §A ke suBgvn m ivhrte smy bk nAmk bRµA k o yh pAppUfQ díVÏx w¥pÚA huqQ yh (bRµlok ) in¥y, DRuv, ÕAÎvt, ke vl, SyvnDmAQ hÔ; yh n j®mtA hÔ, n jIfQ hotA hÔ, n mrtA hÔ, n yut hotA hÔ, n wpjtA hÔ¦ qsse SAge k oqQ dUsrA insrf (ink As) nh hÔ¦ tb mÓ Spne icØA se bk bRµA ke icØA k I bAt jAnk r, vh SMtDAQn hok r,ws bRµlok m jA áAk xhuSA SÈr wse k hAik tum Siv¬A m pìze ho jo S-in¥y k o in¥y, S-DRuv k o DRuv, S-ÕAÎvt k o ÕAÎvt, S-ke vl k o ke vl, yvnDmAQ k o S-yvnDmAQ k hte ho SÈr jo j®mtA hÔ, jIfQ hotA hÔ, mrtA hÔ, yut hotA hÔ, wpjtA hÔ, wse k hte ho yh n j®mtA hÔ, n jIfQ hotA hÔ, n mrtA hÔ, n yut hotA hÔ, n wpjtA hÔ; SÈr SAge insrf (ink As)hone pr BI yh k hte ho qsse SAge k oqQ dUsrA insrf nh hÔ¦ bRµA! mÓ tuýhArI git SÈr áABAv k o jAntA hUM ik tum kÔ se mhAn å i vAle, mhAnuBAv tTA mhAÕVEtÕAlI ho¦ pr dUsre BI k Ay (lok smUh) hÓ ij®h tum n jAnte ho, n deKte ho, k tu mÓ w®h jAntA-deKtA hUM¦ tum SABsr nAmk lok se yut hok ryhAM w¥pÚA hua ho¦ yhAM bhut lMbA invAs k rne se tuýh wsk I míit nh hÔ, pr mÓ wse jAntA-deKtA hUM¦ aese hI suBik »h, vehFP l, SiBBU nAm ke lok hÓ ij®h tum n jAnte ho, n deKte ho, pr mÓ w®h jAntA-deKtA hUM¦ qs áAk ArmÓ SiBôA (ôAn) m tuýhAre se bìZ k r hUM¦ bRµA! mÓne píÉvI, jl, SVn, vAyu SAid k oqnke shI vÁp m jAnk r qnse SAsVEt nh k I SÈr qnse pre k I scAqQ (invAQf) k o BI jAnA¦ qsse BI mÓ SiBôA m tuýhAre se bìZ k r hUM¦ tb bk bRµA ne muJe SMtDAQn k rne k I ceÏxA k I prMtu vh qsm sP l nh ho pAyA¦ qs pr mÓne bk se k hA ik yid tum cAho to mÓ tuýhe SMtDAQn k ÁM¦ wsk I vIkí it imlne pr mÓne qs áAk Ar k A å iÂ-bl áAyog ik yA ijsse bRµA, bRµ-pirúd SÈr bRµ-pAúQd mere Õd sunte Te, pr muJe deK nh pAte Te¦ ws smy mÓne yh gATA k hI Bv m By k o deK, SÈr Bv k o iv-Bv k A qCuk deK, mÓne Bv k A vAgt nh ik yA, SÈr nMdI (tíÏfA) k o vIk Ar nh ik yA¦ 9. bRµinm®tink suØA
127
merI mhAn å iÂmØAASÈr mhAnuBAvtA k odeKk rbRµA, bRµ-pirúd tTA bRµ pAúQd SAÎcyQcik t ho ga SÈr k hne lge ik ÕAEyku l se áAvRijt ümf gÈtm ke smAn k oqQ dUsrA ümf STvA bRAµf hmne qsse phle nh deKA¦ tb pApI mAr ne ak bRµ pAúQd m SAivÏx ho muJe dUsrA k oDmoQpdeÕ dene se hto¥sAiht ik yA¦ qs pr mÓne wsse k hA ik mÓ tuJe phcAntA hUM, tU pApI mAr hÔ¦ tuJe lgtA hÔ ik ümf gÈtm ke DmoQpdeÕ se log tere cMgul se bAhr ink l jAaMge, qsIila muJe hto¥sAiht k rtA hÔ¦ yh suØA mAr ke áAloBn m n pìzne SÈr bRµA ke inmM©f se k hA gyA, St: qsk A nAm bRµinm®tink pìzA¦
10. mArtÀjnIysuØA ak smy SAyuÏmAn mhAmog£lAn Bg deÕ m susumArigir ke Besk LAvn mígdAy m ivhAr k rte smy xhl rhe Te¦ ws smy pApI mAr wnke pex m GusA TA¦ SAyuÏmAn mhAmog£lAn k o aesA huSA ik EyA merA pex guìzguìzA rhA hÔ? tb vh ivhAr m áAveÕ k r, ibCe SAsn pr bÔX Spne mn m qsk A k Arf Kojne lge¦ w®hAne pApI mAr k o phcAn ilyA SÈr wse k hA ink l, pApI! mt tTAgt yA wske üAvk k o stA, mt yh icrk Al-pyÜt tere ila Sihtk r, du:KáAd ho¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn mhAmog£lAn ne mAr k o btlAyA BUtk Al m mÓ dUsI nAm k A mAr TA SÈr tU merA BAMjA TA¦ ws smy BgvAn k ku s®D ShQt, sýyk -sMbu lok m w¥pÚA hua Te¦ ivDur SÈr s²jIv wnke mu¼y üAvk -yugl Te¦ dUsI mAr ÕIlvAn, k £yAfDmAQ iBöuSA k I git-Sgit k o nh jAntA TA, St: bRAµf-gíhpityA k o hI wk sAtA rhtA TA ijsse wnke mAym se wse wn iBöuSA k o igrAne k A Svsr imltA rhe¦ ak bAr BgvAn k ku s®DSAyuÏmAn ivDur k o pICe le gRAm m iBöA ke ila áAivÏx hua¦ tb dUsI mAr ne ak bAlk m SAivÏx ho ak kM k ìzle, wse 128
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 1]
SAyuÏmAn ivDur ke isr pr de mArA ijsse wnk A isr P x gyA¦ iP r BI SAyuÏmAn ivDur BgvAn k A Snugmn k rte rhe¦ tb BgvAn ne nAgAvlok n ik yA¦ qs Svlok n mA© se dUsI mAr Spne TAn se yut ho mhAnrk m w¥pÚA huSA SÈr vhAM shsRA vúoÜ tk pk tA rhA¦ SAg nh cAhtI ik mÓ mUKQ k o jlAWM, mUKQ hI jltI SAg se iBìz k r jltA hÔ ¦ aese hI mAr! tU BI tTAgt se iBìz k rSAg pk ìzte mUKQ ke smAn vyM jlegA¦ mAr ! tU bu se pre hx SÈr iBöuSA se igrne k I SAÕA mt k r¦ qs áAk Ar Besk LAvn m iBöu ne mAr k o P xk ArAijsse vh iKÚA ho, vh SMtDAQn ho gyA¦
----------
10. mArtÀjnIysuØA
129
mVÀJmink Ay BAg - 2 1. ghpitvg 1. k ®drk suØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT cýpA m ggrA puÏk irfI ke tIr pr ivhAr k rte Te¦ hATIvAn ke pu© pes SÈr k ®drk pirvRAjk vhAM jA phuMce¦ ak dm mÈn DArf ik a iBöu-sMG k o deK k r k ®drk k o bìzA SAÎcyQ huSA SÈr wsne BgvAn se k hA ik jÔse SApne iBöu-sMG k o suáAitpÚA ik yA hÔ, vÔse hI BUtk Al m sýyk sMbuÂA ne ik yA hogA SÈr aese hI BivÏy m sýyk sMbu k rge¦ BgvAn ne qsk IpuVÏx k ISÈr wse btlAyA ik qs iBöu-sMG m öIfAsRv ShÜt BI hÓ SÈr cArA míit-áATAnA m VTricØA ho ivhrne vAle ÕÔçy BI¦ iP r w®hAne pes se ccAQ ke dÈrAn wse cAr áAk Ar ke puÝlA k I jAnk ArI dI (1) SA¥mMtp, (2) prMtp, (3) SA¥mMtp-prMtp, tTA (4) n-SA¥mMtp-n-prMtp¦ qnm se phle áAk Ark A¯yVEt Spne SAp k osMtAipt k rne vAle k AmA m lgA hotA hÔ, dUsre áAk Ar k A ¯yVEt dUsrA k o sMtAipt k rnevAle k AmAm, tIsre áAk Ark A¯yVEt Spne SAp k oBI SÈr dUsrA k o BI sMtAipt k rne vAle k AmA m, SÈr cÈTe áAk Ark A¯yVEt n Spne SAp k o SÈr n dUsrA k o sMtAipt k rne vAle k AmA m ¯yApít hotA hÔ¦ pes tTA k ®drk ke cle jAne ke pÎcAt BgvAn ne iBöuSA k o cArA áAk Arke puÝlA k IsodAhrf ivtít jAnk ArIdI¦ n-SA¥mMtp-n-prMtp puÝl k I ccAQ k rte hua w®hAne k hA ik aese ¯yVEt k A icØA pUrI trh se SAsRv-ivhIn ho jAne se wsm ôAn jAgtA hÔ mÓ ivmuEt ho gyA! mÓ 130
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
ivmuEt ho gyA! SÈr vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQ-vAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ vh qsI jIvn m ivtíÏf, ÕAMt, ÕItl, suK k ASnuBv k rne vAlA SÈr vyM bRµBUt hok r ivhAr k rne lgtA hÔ¦
2. S§k nAgrsuØA ak smy SAyuÏmAn SAn®d vesAlI ke veLuvgAmk m ivhAr k rte Te¦ vhAM S§k ngr ke dsm gíhpit ne wnse pUCA BMte! EyA jAnnhAr, deKnhAr, ShÜt-SvTA-áAAðA, sýyk sMbu BgvAn ne k oqQ aesA ak DmoQpdeÕ ik yA hÔ ijsm áAmAdriht, w¬ogÕIl, t¥pr hok r ivhrte hua, ivmuEt n huSA icØA ivmuEt ho jAa, pUrI trh öIf n hua SAsRv pUrI trh öIf ho jAy, áAAðA n huSA Snupm yogöem (invAQf) áAAðA ho jAy? qs pr SAyuÏmAn SAn®d ne gíhpit k oqs DmoQpdeÕ ke bAre m smJAyA¦ w®hAne k hA ik jb k oqQ iBöu áATm yAn k o áAAðA hok r ivhrtA hÔ tb vh qse SiBsMkí t (kí t) smJtA huSA qse SpnI áAôA se Sin¥y avM inroD vBAv vAlA jAntA hÔ¦ qs yAn m SvVTt ho vh SAsRvA ke öy k oáAAðA hotA hÔ, STvA pAMcA SvrBAgIy sMyojnA ke öy se SÈppAitk , SnAgAmI ho jAtA hÔ¦ SAyuÏmAn SAn®d ne aese hI i«tIy yAn, títIy yAn avM ctuTQ yAn, cArA bRµivhArA, SAk AÕAn®¥yAytn,ivôAnAn®¥yAytn avM SAk c®yAytn k o lek r BI gíhpit k o smJAyA¦ tb gíhpit ne k hA BMte! jÔse k oqQ purú ak iniD-muK (KjAne ke muÙh) k o Kojte hua ak hI bAr yArh iniDmuKA k o pA jAa, aese hI mÓne ak Smít-«Ar k o Kojte hua ak hI bAr yArh Smít-«Ar pA ilyA hÔ¦
3. seKsuØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m k iplv¥Tu ke ingRoDArAm m ivhAr k rte Te ¦ ws smy k iplv¥Tu ke ÕAEyA ne hAl hI m ak nyA sMTAgAr bnvAyA TA¦ w®hAne BgvAn ke pAs jAk r SÄyTQnA k I ik áATm 3. seKsuØA
131
bAr SAp hI qsk Awpyog k r¦ qske bAd jb hm qsk Awpyog k rge, tb vh icrk Al tk hmAre iht-suK ke ila hogA¦ qs pr BgvAn ne sMTAgAr m jAk r ÕAEyA k o bhut rAt tk DAimQk k TA k h k r smuØAeijt, sMáAhiúQt ik yA SÈr iP r SAyuÏmAn SAn®d k o bAk I wpdeÕ dene ke ila k h k r vyM míit-sMáAôAn ke sAT ivüAm k rne lge¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn SAn®d ne mhAnAm ÕAEy k o sMboiDt k rte hua k hA mhAnAm ! SAyQüAvk ÕIl-sdAcAr se yuEt, qMiªyA m sMym rKne vAlA, Bojn k ImA©A k AjAnk Ar,jAgrf m t¥pr, sAt sÂmoÜ siht qsI j®m m suK-ivhAr ke ila wpyogI cArA cÔtisk yAnA k A qCAnusAr avM ibnA ik sI k iXnAqQ ke áAAðA k rne vAlA hotA hÔ¦ iP rSAyuÏmAn SAn®d ne qs pr ivtAr se áAk AÕzAlte hua k hAik aesA SAyQüAvk ÕÔçy-áAAitpd (invAQf-áAAVðA ke ila mAgAQÁìZ) k hlAtA hÔ¦ vh inBeQdn k rne, sMboiD áAAðA k rne tTA Snupm yogöem SiDgt k rne ke yoy hotA hÔ¦ vh wpeöA SÈr jAgÁk tA k I pirÕuÂtA k o áAAðA k r Snek áAk Ar ke pUvQj®mA k o mrf k rne lgtA hÔ, id¯y cöu se k mAQnusAr git k o áAAðA hote áAAifyA k o áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ, SAsRvA ke öy se SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt SÈr áAôA «ArA ivmuVEt qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhrne lgtA hÔ¦ aesA SAyQüAvk iv¬AsMpÚA k hlAtA hÔ, crfsMpÚA BI, SÈr iv¬AcrfsMpÚA BI¦ tdnMtr BgvAn wX Kìze hua SÈr w®hAne SAyuÏmAn SAn®d k I wnke BAúf ke ila srAhnA k I¦
4. potilysuØA ak smy BgvAn S½ØArAp jnpd m SApf nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ ws k Alm potily gíhpit ne wnke pAs jAk rwnse k hAik mÓne sArA k Am-DMDA Coìz idyA hÔ, sMpVØA pu©A k o de dI hÔ, ke vl KAne-phnne Br se merA vAtA rhA hÔ qs áAk Armere sAre ¯yvhArA k ApUfQtyA wCed ho gyA hÔ¦ 132
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
qs pr BgvAn ne k hAik SAyQ-ivny m qse ¯yvhAr-wCed nh k hte¦ tb gíhpit ke SnuroD pr BgvAn ne wse smJAyA ik ¯yvhAr-wCed ke ilye ye SAX DmQ hote hÓ (1) ShsA k A shArA le, hsA k o CoìznA; (2) S-cÈyQ k A shArA le, corI k o CoìznA; (3) sc k A shArA le, JUX k o CoìznA; (4) S-ipÕuntA k A shArA le, ipÕuntA (cuglI) k o CoìznA; (5) S-loB k A shArA le, loB k o CoìznA; (6) S-ndAdoú k A shArA le, ndAdoú k o CoìznA; (7) SkR oD-wpAyAs k A shArA le, kR oD-wpAyAs k o CoìznA; SÈr (8) SnÒ-SitmAn k A shArA le, SitmAn k o CoìznA¦ iP r BgvAn ne k hA ik qnse BI pUrI trh se ¯yvhAr-wCed nh hotA¦ pUrI trh se ¯yvhAr-wCed tb hotA hÔ jb k oqQ SAyQ-üAvk Snupm wpeöA avM míit k I pirÕuÂtA k o áAAðA k r * Snek áAk Ar ke pUvQ-invAsA k o SAk Ar avM nAm siht mrf k rne lgtA hÔ; * ivÕuÂ, SmAnuú, id¯y cöu se mrte-j®mte, k mAQnusAr git áAAðA k rte áAAifyA k o jAnne lgtA hÔ; SÈr * qsI j®m m SAsRvA ke öy se, SAsRv-riht icØA k IivmuVEt SÈr áAôA «ArA pUfQ ivmuVEt k o vyM SiBôA se jAn k r ivhrne lgtA hÔ¦ yh sun k r BAv-ivBor hok r gíhpit BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
5. jIvk suØA ak smy jb BgvAn rAjgh m jIvk k omArBc ke SAmRvn m ivhAr k rte Te, tb jIvk ne wnke pAs jAk r k hA BMte! mÓne sunA hÔ ik log ümf gÈtm ke w¡eÎy se jIv k o mArte hÓ, SÈr vh jAnte hua Spne w¡eÎy 5. jIvk suØA
133
se bnAa, Spne w¡eÎy se ik ye k mQ vAle mAMs k o KAte hÓ¦ EyA aesA k hne vAle BgvAn ke ivúy m sc k hte hÓ? wn pr JUXA doú to nh lgAte? qs pr BgvAn ne k hA aesA k hne vAle mere ivúy m sc nh k hte hÓ¦ ve muJ pr JUXA doú lgAte hÓ¦ vtut: jo k oqQ tTAgt yA wnke üAvk ke w¡eÎy se jIv k o mArtA hÔ, vh pAMc TAnA se bhut pAp k mAtA hÔ¦ ye pAMc TAn hÓ : (1) yh k hnA jASo, Smuk jIv k o le SASo; (2) gle m PM dAzAl jIv k oKc k rlAte deK du:K, dÈmQny SnuBv k rnA;(3) yh k hnA jASo, qs jIv k omAro; (4) jIv k omArte smy du:K, dÈmQny SnuBv k rnA; SÈr (5) tTAgt yA wske üAvk k o Snuict pdATQ iKlAnA¦ yh sun k r S¥yMt BAv-ivBor ho jIvk k omArBc BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
6. wpAilsuØA ak smy BgvAn nAL®dA m pAvAirk -SAmRvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m ingRÜT nAxpuØA BI ingRÜTA k I ak bìzI pirúd ke sAT wsI ngr m ivhrte Te¦ ak idn ingRÜT dIGtpsI BgvAn ke pAs clA gyA¦ vhAM wsne wnk o btlAyA ik ingRÜT nAxpuØA pApk mQ k rne ke ila, pApk mQ k I áAvíVØA ke ila k moÜ k A ivDAn nh k rte, ke vl dMz k A ivDAn k rte hÓ, SÈr k Ay-dMz, vcn-dMz, mn-dMz m se k Ay-dMz k o mhAdoúyuEt btlAte hÓ¦ BgvAn ne k hA ik tTAgt dMz k A nh, k moÜ k A ivDAn k rte hÓ, SÈr k Ay-k mQ, vcn-k mQ, mn-k mQ m semn-k mQ k o mhAdoúyuEt btlAte hÓ¦ ingRÜT nAxpuØA k o qsk A ptA clne pr wnk I Snumit áAAðA k r wnk A iÕÏy wpAil gíhpit BgvAn se qs bAre m vAd ropne ke ila wnke pAs gyA¦ prMtu vhAM vh wnk I yuVEtyA se qtnA áABAivt huSA ik vh wnk I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ qs pr BgvAn ne wsse k hA gíhpit! soc smJ k r k ro¦ yh sun 134
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
k rwpAil SÈr SiDk áABAivt huSA, SÈr dUsrI bAr BgvAn k IÕrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ BgvAn iP r bole gíhpit! lMbe smy se tuýhArA ku l ingRÜTA ke ila FyAW k I trh rhA hÔ, wnke SAne pr pz nh denA cAiha yh mt smJnA¦ yh sun k rwpAil SÈr BI SiDk áABAivt huSA SÈr tIsrI bAr BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ tduprAMt BgvAn ne wse SAnupUvIQ k TA k hI, jÔse ik dAn-k TA, ÕIl-k TA, vgQ-k TA, BogA ke duÏpirfAm, Spk Ar, milnk rf, SÈr gíh ¥yAgne ke mAhA¥ýy k o áAk AiÕt ik yA¦ jb BgvAn ne wse wpyuEt-icØA, mídu-icØA, SAvrfriht-icØA, wÝt-icØA (áAsÚA-icØA) jAn ilyA tb wse buÂA k A vyM jAnA huSA DmoQpdeÕ du:K, smudy, inroD tTA mAgQ áAk AiÕt ik yA¦ t¥pÎcAt jÔse Dvl, inmQl v© k o rMg SCI trh pk ìz letA hÔ, vÔse hI wpAil k o wsI SAsn pr bÔXe-bÔXe ivrj, ivml, DmQcöu jo ku C w¥pÚA hone vAlA (smudyDmAQ) hÔ, vh sb ku C nAÕvAn (inroDDmAQ) hÔ w¥pÚA huSA¦ tb se wpAil ne ingRÜTA, ingRÜiTinyA ke ila Spne Gr ke k pAx bMd k r ida SÈr iBöuSA-iBöuifyA tTA wpAsk A-wpAisk ASA ke ila Kol ida¦ yh jAnk ArIimlne pr ik wpAil gíhpit ümf gÈtm k AüAvk ho gyA hÔ, phle dIGtpsI SÈr bAd m ingRÜT nAxpuØA vyM wske Gr ga SÈr qs bAt k oshI pAyA¦ wpAil ne BgvAn ke Snek Anek gufA k AbKAn k rte hua supÏx ik yA ik vh BgvAn k A hI üAvk hÔ¦
7. ku Eku rvitk suØA ak smy BgvAn k oily jnpd m hil¡vsn nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m go¯ARitk (gAy ke smAn SAcrf k rne k A vRt ilye hua) pu»f SÈr ku Eku r¯ARitk(ku ØAeke smAn SAcrf k rnek AvRt ilye hua) Scel seiny vhAM SAk r wnse mí¥yu ke wprAMt ak dUsre k I git ke bAre m pUCne lge¦ BgvAn ne k hA ik go¯ARitk SÈr ku Eku r¯ARitk imÉyA díVÏx vAle hote hÓ, 7. ku Eku rvitk suØA
135
SÈr imÉyA díVÏx vAlA k I qn do m se ak hI git hotI hÔ nrk yA pÕu-yoin m j®m¦ yh sun k rpu»f SÈr Scel seiny donA rone lge¦ iP rpu»f ne BgvAn se yAcnA k I ik hm aesA DmoQpdeÕ k r ijsse hm ye donA áAk Ar ke vRt Coìz d¦ tduprAMt BgvAn ne w®h btlAyA ik mÓne cAr áAk Arke k moÜ k ovyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, SnuBv ik yA hÔ¦ ye k mQ hÓ (1) kí Ïf SÈr kí Ïf-ivpAk (bure SÈr bure pirfAm vAle); (2) ÕuEl SÈr ÕuEl-ivpAk (SCe SÈr SCe pirfAm vAle); (3) kí Ïf-ÕuEl SÈr kí Ïf-ÕuEl-ivpAk ; SÈr (4) Skí Ïf-SÕuEl SÈr Skí Ïf-SÕuEl-ivpAk ¦ iP r w®hAne qnk A KulAsA k rte hua btlAyA ik jo jÔsA k rtA hÔ, vÔsI hI wsk I w¥pVØA hotI hÔ¦ k AyA, vAfI SÈr mn se ¯yApAd ke sMk Ar bnAne vAlA ke vldu:Kmy vednA SnuBv k rte hua ¯yApAd-yuEt lok m w¥pÚA hotA hÔ, jÔse inrylok ¦ ¯yApAd-riht sMk Ar bnAne vAlA ke vl suKmy vednA SnuBv k rte hua ¯yApAd-riht lok m w¥pÚA hotA hÔ, jÔse devlok ¦ ¯yApAd-yuEt tTA ¯yApAd-riht sMk Ar bnAne vAlA du:Kd-suKd vednA k o SnuBv k rtA huSA mnuÏy-lok m, STvA devlok m STvA ivinpAitk ho j®m letA hÔ¦ pUvoQEt tInA áAk Arke sMk ArA ke öy ke ila wpyogI mAnisk cetnA k hlAtI hÔ Skí Ïf-SÕuEl, Skí Ïf-SÕuEl-ivpAk ¦ yh sun k rpu»f S¥yMt BAv-ivBor ho BgvAn k IÕrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ Scel seiny ne BgvAn se áAvRÀyA, wpsMpdA pAqQ SÈr ku C hI k Al ke pÎcAt ak AMtvAs k rte hua, áAmAd-riht avM SA¥msMymI ho ShÜt SvTA k o áAAðA huSA¦
8. SByrAjku mArsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ ws k Al m SBy rAjku mAr ke SAmM©f pr ve wske Gr ga jhAM w®hAne wsk o 136
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
btlAyA ik tTAgt ik sáAk Arke vcn bolte hÓ, SÈr ik sáAk Arke vcn nh bolte hÓ¦ BgvAn ne k hA ik tTAgt qs áAk Ar ke vcn nh bolte hÓ (1) SyTATQ, Ss¥y, SnTQyuEt SÈr dUsrA ke ilye SiáAy, SmnAp; (2) yTATQ, s¥y, SnTQyuEt SÈr dUsrA ke ilye SiáAy, SmnAp; (3) SyTATQ, Ss¥y, SnTQyuEt pr dUsrA ke ilye iáAy, mnAp; (4) yTATQ, s¥y, SnTQyuEt SÈr dUsrA ke ilye iáAy, mnAp¦ vh smy deKk r qs áAk Ar ke vcn bolte hÓ (1) yTATQ, s¥y, STQyuEt pr dUsrA ke ilye SiáAy, SmnAp; SÈr (2) yTATQ, s¥y, STQyuEt SÈr dUsrA ke ilye iáAy, mnAp¦
9. bhuvednIysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m p²ck ½ Tpit tTA SAyuÏmAn wdAyI m qs bAt pr mtBed TA ik BgvAn ne ik tne áAk Ark IvednAaM k hIhÓ¦ ak k htATA tIn áAk Ar k I suKd, du:Kd avM Sdu:Kd-SsuKd¦ dUsrA k htA TA do áAk Ar k I suKd avM du:Kd¦ jb yh bAt BgvAn tk phuÙcI, tb w®hAne pÏx ik yA ik mÓne pyAQy se do vednAaM BI k hIhÓ, tIn BI, pAMc BI, C: BI, SXArh BI, CØAIs BI, ak sÈ SAX BI¦ tdnMtr w®hAne yh BI pÏx ik yA ik pAMc k AmgufA ke SAüy se jo suK, sÈmny w¥pÚA hotA hÔ, vh k Am-suK k hlAtA hÔ¦ qs suK se bìZk r, wØAroØAr, dUsre suK BI hote hÓ, jÔse áATm yAn, i«tIy yAn, títIy yAn tTA ctuTQ yAn, SÈr iP r SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn tTA nÔvsMôAnAsMôAytn k o áAAðA ho ivhrnA, SÈr iP r qsk A BI svQTA SitkR mf k r sMôAvediytinroD k o áAAðA ho ivhrnA¦
9. bhuvednIysuØA
137
10. Sp»fk suØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT k osl (jnpd) m cAirk A k rte hua sAlA nAmk bRAµf-gRAm m phuÙce¦ wnk ImMgl-k IitQ sunk rvhAM ke bRAµf-gíhpit dÕQnATQ wnke pAs cle SAa¦ BgvAn ne wnse pUCA gíhpityo! EyA tuýhAre mnonukU l k oqQ ÕAtA hÔ ijsm tuýhArI ghrI üÂA ho? gíhpityA se nk ArA¥mk wØAr imlne pr BgvAn ne wnse k hA ik tb to tuýh SpfQk (i«ivDA-riht) DmQ gRhf k rnA cAiha¦ t¥pÎcAt BgvAn ne prpr-ivroDI vAd TAipt k rne vAlA k I imÉyA-díVÏx k ItulnA bu «ArA áAitpAidt sýyk díVÏx se k ISÈr w®h qske lABA se Svgt k rAyA¦ SMt m w®hAne w®h sMsAr m iv¬mAn cAr áAk Ar ke puÝlA k I jAnk ArI dI (1) SA¥mMtp, (2) prMtp, (3) SA¥mMtp-prMtp, tTA (4) n-SA¥mMtp-n-prMtp¦ (ivtAr ke ila deiKa k ®drk suØA, píÏX sM. 131) n-SA¥mMtp-n-prMtp puÝl k I ccAQ k rte hua w®hAne k hA ik aese ¯yVEt k A icØA pUrI trh se SAsRv-ivhIn ho jAne se wsm ôAn jAgtA hÔ mÓ ivmuEt ho gyA! mÓ ivmuEt ho gyA! SÈr vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQ-vAs pUrA huSA, jo k rnATA so k rilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ vh qsI jIvn m ivtíÏf, ÕAMt, ÕItl, suK k ASnuBv k rne vAlA SÈr vyM bRµBUt huSA ivhAr k rne lgtA hÔ¦ yh sun k r, SAÎcyQ-cik t ho, sAlA-invAsI bRAµf gíhpit BgvAn k I Õrf cle ga, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
----------
138
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
2. iBEKuvg 1. Sýbli§k rAhulovAdsuØA ak smy jb BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te, tb SAyuÏmAn rAhul Sýbli§k A m ivhrte Te¦ ak idn BgvAn sAyMk Al yAn se wX Sýbli§k A cle ga SÈr vhAM SAyuÏmAn rAhul k o wpdeÕ dete hua yh sIKne ke ila k hA * mÓ hÙsI m BI JUX nh bolUMgA¦ * mÓ bAr-bAr ivvecn k rke k AyA, vAfI tTA mn ke k moÜ k o pUfQ Áp se suDAÁMgA¦
2. mhArAhulovAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m w®hAne SAyuÏmAn rAhul k o smJAyA ik Áp, vednA, sMôA, sMk Ar tTA ivôAn k o qs áAk Ar yTABUt, sýyk áAk Ar se jAnnA cAiha n yh merA hÔ, n mÓ yh hUM, n yh merI SA¥mA hÔ¦ w®hAne wse yh BI smJAyA ik ik sáAk ArSAnApAnsit k IBAvnA ik ye jAne pr vh mhAP ldAiyk A,bìze mAhA¥ýy vAlI hotI hÔ¦ w®hAne k hA ik BItrI SÈr bAhrI pAMcA mhABUtA (píÉvI, jl, SVn, vAyu, SAk AÕ) m se áA¥yek k o qs áAk Ar yTABUt, sýyk áAk Ar se jAnnA cAihye n yh merA hÔ, n mÓ yh hUM, n yh merI SA¥mA hÔ¦ qnke smAn BAvnA k rne se icØA k o SCe yA bure lgne vAle pÕQ qsse icpxte nh¦ aese hI mÔ©I, k rfA,muidtA avM wpeöA k I BAvnA k rne se «eú, ivhsA, Srit tTA áAithsA, kR mÕ:, CUx jAte hÓ¦ SÕuB k I BAvnA k rne se rAg SÈr Sin¥y-sMôA k I BAvnA k rne se ShMk Ar CUx jAtA hÔ¦ SMt m BgvAn ne iBöu k I iviBÚA SvTASA m wske «ArA Spne SAÎvAs-áAÎvAs k I jAnk ArI bnAye rKne ke bAre m sArI áAikR yA k o 2. mhArAhulovAdsuØA
139
smJAyA¦ w®hAne k hA ik qs áAk Ar BAivt k I gqQ SAnApAnsit se SMitm ÎvAs BI jAnk ArI m hI CUxte hÓ, ibnA jAnk ArI ke nh¦
3. cULmAluEysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ mAluEy-pu© ne vhAM jAk r wnse jAnnA cAhA ik ijn bAtA k o w®hAne S-¯yAkí t k hA hÔ (jÔse ik lok in¥y hÔ,lok Sin¥y hÔ, lok SMtvAn hÔ, lok SnMt hÔ, q¥yAid) qnke bAre m vh wse sAP -sAP btlAaM ik vh qnke ivúy m jAnte BI hÓ, STvA nh¦ BgvAn ne k hA ik cAhe lok in¥y ho STvA Sin¥y, lok SMtvAn ho STvA SnMt, j®m, buìZApA, mí¥yu, Õok , ronA-pIxnA, du:K, dÈmQny, preÕAnI ye sb to hÓ hI¦ mÓ qsI j®m m qnke ivnAÕ k AwpAy btlAtA hUM¦ w®hAne SAge k hA ik mere «ArA S-¯yAkí t DmQ sATQk avM SAid-bRµcyQ ke ilye wpyogI nh hÓ; ye n to inveQd, n ivrAg, n inroD, n wpÕm, n SiBôA, n sMboiD, n invAQf ke ilye hÓ¦ mere «ArA ¯yAkí t DmQ hÓ (1) yh du:K hÔ; (2) yh du:K k A smudy hÔ; (3) yh du:K k A inroD hÔ; (4) yh du:K k A inroD k rAne vAlI áAitpdA hÔ¦ ye sATQk avM SAid-bRµcyQ ke ilye wpyogI hÓ; ye inveQd, ivrAg, inroD, wpÕm, SiBôA, sMboiD, invAQf ke ilye hÓ¦ St: mere «ArA S-¯yAkí t k o S-¯yAkí t ke tÈr pr SÈr ¯yAkí t k o ¯yAkí t ke tÈr pr gRhf k rnA cAiha¦
4. mhAmAluEysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM mAluEy-pu© BgvAn «ArA wpidÏx pAMc SvrBAgIy sMyojnA ke sýb®D m yTATQ wØAr nh de pAyA¦ St: BgvAn ne qse iP rse smJAyA¦ 140
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
w®hAne k hA ik pAMc SvrBAgIy sMyojn hÓ (1) s¥k Ay-díVÏx; (2) ivicik ¥sA; (3) ÕIlvRtprAmÕQ; (4) k Am-rAg; SÈr (5) ¯yApAd¦ qnke ivnAÕ ke ilye wpAy hÔ, wpiD k o ¥yAg k r, Sku Õl DmoÜ k o dUr k r, k Aiyk cMcltA k o ÕAMt k r, k AmA se ivriht ho, áATm yAn k o áAAðA ho ivhrnA; pAMc kM DA se sMbMD rKne vAle DmoÜ k oSin¥y, du:K avM SnA¥m ke tÈr pr deK, wn DmoÜ se icØA k ohxA, invAQf-DAtu k ISor icØA lgAnA¦ qsm VTt hone se SAsRvA ke öy k o áAAðA honA SÈr yid aesA n ho, to wsI DmQ-SnurAg se, pAMcA SvrBAgIy sMyojnA ke öy se, SÈppAitk , SnAgAmI ho jAnA¦ q®h pAMc SvrBAgIy sMyojnA ke ivnAÕ ke ilye S®y wpAy hÓ i«tIy yAn, títIy yAn tTA ctuTQ yAn k o áAAðA ho ivhrnA; iP r Áp-sMôA k o svQTA Coìzne ke wprAMt, kR mÕ:, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn k o áAAðA ho ivhrnA SÈr pUvQvt invAQf-DAtu m VTt ho SAsRvA ke öy k o áAAðA honA, STvA SÈppAitk , SnAgAmI ho jAnA¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn SAn®d ne BgvAn se pUC ilyA ik yid pAMc SvrBAgIy sMyojnA ke ivnAÕ ke ila yhI wpAy hÔ, to k oqQ iBöu icØA k I ivmuVEt vAle SÈr k oqQ áAôA se pUfQ ivmuVEt vAle EyA hote hÓ? BgvAn ne pÏx ik yA ik qMiªy(mn:ÕVEt)-Bed ke k Arf aesA hotA hÔ¦
5. B¡AilsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA iBöuSo! mÓ ak SAsn-Bojn k A sevn k rtA hUM¦ qsse mÓ SAroy, w¥sAh, bl SÈr suK-ivhAr SnuBv k rtA hUM¦ tum BI aesA hI k ro¦ 5. B¡AilsuØA
141
qs pr SAyuÏmAn B¡Ail ne k hA BMte! mÓ aesA nh k r sk tA, EyAik qsse muJe ctA SÈr wdAsI hogI¦ prMtu lgBg tIn mAh pÎcAt w®hAne BivÏy m sMvr rKne k AsMk £pjtlAte hua, qs SprAD ke ila BgvAn se ömA-yAcnA k I¦BgvAn ne yh k hte hua w®h ömA k ridyA ik SAyQ-ivny m yh víi hI k hlAtI hÔ jb k oqQ ¯yVEt SprAD k o SprAD ke tÈr pr deKk r BivÏy m sMvr rKne ke ila wsk A DmAQnusAr áAitk Ar k r de¦ t¥pÎcAt BgvAn ne w®h smJAyA ik * ÕAtA k IiÕöA k ApUrI trh pAln k rne se kÔ se, wØAroØAr, SAyAV¥mk lAB hotA jAtA hÔ¦ * vh k Èn sA hetu hÔ ijske k Arf k oqQ iBöu bAr bAr SprAD k rtA hÔ SÈr k oqQ iBöu nh k rtA hÔ¦ * vh k Èn sA hetu hÔ ijske k Arf pUvQk Al m iÕöApd k m hote Te pr bhut se iBöu wØAm ôAn m SvVTt Te, prMtu Sb iÕöApd bhut hÓ pr k m iBöu hI wØAm ôAn m SvVTt hÓ¦ tdnMtr BgvAn ne w®h SAjAnIysusUpm DmQpyAQy k A wpdeÕ idyA¦ qsm w®hAne yh btlAyA ik jÔse k oqQ ctur sArTI ik sI SCI nsl ke Goìze k opAk rwse ds áAk Arse, kR mvAr,inrMtr iÕöA dete hua qs yoy bnA detA hÔ, ijsse vh rAjA k ASMg k hlAne lge; vÔse hI ds SMgA se yuEt iBöu BI SAvAhn-yoy, pAhunA bnAne yoy, dVöfA ida jAne yoy, hAT joìze jAne yoy, lok ke pu»y bone k ASnupm öe© ho jAtA hÔ¦ iBöu ke sMdBQ m ye ds SMg hÓ (1) SÕeú sýyk díVÏx, (2) SÕeú sýyk sMk £p, (3) SÕeú sýyk vcn, (4) SÕeú sýyk k mAÜt (5) SÕeú sýyk SAjIivk A, (6) SÕeú sýyk ¯yAyAm, (7) SÕeú sýyk míit, 142
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
(8) SÕeú sýyk smAiD, (9) SÕeú sýyk ôAn, tTA (10) SÕeú sýyk ivmuVEt¦
6. lxuik k opmsuØA ak smy BgvAn S½ØArAp (jnpd) m SApf nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn wdAyI «ArA ccAQ Ceìzne pr BgvAn ne k hAik mÓ jb ik sI bAt k o Coìzne ke ila k htA hUM, tb k oqQ-k oqQ moGpurú wse nh Coìzte, prMtu sIK cAhne vAle iBöu wse Spne ila díìZ bMDn mAnte hua wse Coìz dete hÓ¦ pUit-ltA ke bMDn se bMDI huqQ lxuik k A(goryA) vh vD, bMDn STvA mrf k IáAtIöA k rtIhuqQ díìZ bMDn se bMDI huqQ hI mAnI jA sk tIhÔ, ik sI dubQl bMDn se nh¦ BgvAn ne SAge k hA ik sMsAr m cAr áAk Ar ke ¯yVEtyA m se jo ¯yVEt wpiD (SAsVEt) k o du:KA k A mUl jAnk r, wpiD-riht ho jAtA hÔ, vhI iv-sMyogI k hlAtA hÔ; S®y áAk Ar ke ¯yVEt nh¦ iv-sMyogI ke mn k A Juk Av Slg áAk Ar k A hotA hÔ¦ t¥pÎcAt w®hAne pAMc k Am-gufA k I ccAQ k rte hua qnse w¥pÚA hone vAle suK k o SnAyQ suK k hA, ijsse By KAnA cAiha¦ prMtu cAr yAnA k o áAAðA ho wnm ivhrne se hone vAle suK k o nÔÏkR ýy suK k hA, ijsse By k rne k A k oqQ k Arf nh¦ yAnA k IccAQ k rte hua w®hAne k hAik qnm se phle tIn áAk Arke yAn qMigt (SVTr) k hlAte hÓ EyAik qnm se áA¥yek m ku C-n-ku CS-inr rh jAtA hÔ¦ ctuTQ yAn Snigt (VTr) k hlAtA hÔ¦ iP r w®hAne k hA ik mÓ áATm yAn se lek r nÔvsMôAnAsMôAytn tk k I áA¥yek SvTA k o SpyAQðA btlAte hua wsk A SitkR mf k rne ke ila k htA hUM¦ nÔvsMôAnAsMôAytn k A svQTA SitkR mf sMôAvediytinroDk I SvTA hÔ¦ SMt m BgvAn ne SAyuÏmAn wdAyI se pUCA ik EyA k oqQ aesA CoxA-bìzA sMyojn (bMDn) deKte ho ijse dUr k rne ke ila mÓ nh k htA? 6. lxuik k opmsuØA
143
SAyuÏmAn wdAyI ne k hA nh, BMte!
7. cAtumsuØA ak smy jb BgvAn cAtumA ke SAmlk Ivn m ivhAr k rte Te, tb sAirpuØA, mog£lAn SAid pAMc sÈ iBöu wnke dÕQnATQ vhAM cle SAa¦ cUMik ye SAgMtuk iBöu k qQ k ArfA se bhut k olAhl k r rhe Te, St: BgvAn ne w®h vhAM se cle jAne ke ilye k hA, prMtu bAd m wn pr SnukM pA k rte hua w®h DmoQpdeÕ idyA¦ w®hAne iBöuSA k o k hA ik pAnI m wtrne vAle k o cAr áAk Ar ke By ho sk te hÓ (1) WimQ-By; (2) kuM BIl-By; (3) SAvtQ-By; tTA (4) susuk A-By¦ yhI cAr By ws ¯yVEt k o BI ho sk te hÓ, jo qs DmQ-ivny m Gr se beGr ho áA¯ARijt huSA ho¦ t¥pÎcAt BgvAn ne qn cAr áAk Ar ke ByA ke bAre m ivtAr se smJAte hua btlAyA ik SnuÕAsn k rne vAle ke áAit kR oD, duÎctA k A honA WimQ-By hÔ; XUMs-XUMs k r pex BrnA kuM BIl-By hÔ; pAMc k AmgufA k A honA SAvtQ-By hÔ; SÈr V©yA k A hI nAm hÔ susuk A-By¦
8. nLk pAnsuØA ak smy BgvAn k osljnpd m nLk pAnke plAsvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Alm bhut se áAisÂ-áAis ku lpu© BgvAn ke pAs Gr se beGr ho áA¯RAijt hua Te¦ w®hAne wnk osmJAyA ik áA¯RAijt ho, ku lpu© k oEyA k rnA cAihye¦ w®hAne wnk o yh BI pÏx ik yA ik yh jo tTAgt mre hua üAvk A k I w¥pVØA btlAte hÓ vh vhAM pÔdA huSA hÔ, vh vhAM pÔdA huSA hÔ yh 144
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
ik sila hÔ¦ yh n logA k o Xgne ke ila, n logA k o bAtcIt m lgAa rKne ke ila, n lAB-s¥k Ar-áAÕMsA pAne ke ila, SÈr n qsila hÔ ik log tTAgt k oaesA jAn¦ yh qsila hÔ ik KUb w¥sAh vAle, áAmod-áAAðA, üÂAlu ku lpu© wse sunk rwske ilye icØA lgAaM¦ yh dIGQ k Altk wnke iht-suK ke ila hotA hÔ¦
9. goilyAinsuØA ak smy jb BgvAn rAjgh m veLuvn-k l®dk invApm ivhAr k rte Te tb SAyuÏmAn sAirpuØA ne goilyAin nAmk iBöu k o vnvAsI iBöuSA «ArA pAln k rne yoy SXArh DmoÜ ke bAre m wpdeÕ idyA¦ w®hAne k hA ik sMG m SAye, sMG m rhte vnvAsI iBöu k o sbRµcAiryA ke áAit sýmAn-BAv rKnA cAiha; SAsn-ku ÕlhonA cAiha (STAQt TivrA ke bÔXne se pUvQ vyM n bÔXnA SÈr nye iBöuSA k o SAsn se n hxAnA yh jAnnA cAiha); Spne Coxe-moxe k tQ¯yA k ojAnnA cAiha; Ssmy m gRAm m áAveÕ nh k rnA cAiha; q¥yAid¦ qske SitirEt wse qMiªyA pr sMym rKne vAlA, Bojn k I mA©A k A jAnk Ar, jAgrf m t¥pr, w¬ogÕIl, míitmAn, ak AARicØA avM áAôAvAn honA cAiha¦ wse SiBDmQ, Áp-riht lok A se sMbMiDt ÕAMt ivmoöA tTA wØAr-mnuÏyDmoÜ m BI mn lgAnA cAiha¦
10. k IxAigirsuØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT k AsI [jnpd] m cAirk A k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o SAmMi©t k r k hA iBöuSo! mÓ rAi©-Bojn se ivrt ho Bojn k rtA hUM¦ qsse mÓ SAroy, w¥sAh, bl SÈr suK-ivhAr SnuBv k rtA hUM¦ tum BI aesA hI k ro¦ iBöuSA ne k hA SCA, BMte! jb cAirk A k rte hua BgvAn wsI jnpd ke k IxAigir ingm m phuÙce, tb qn iBöuSA ne vhAM ke invAsI iBöuSA Ssij SÈr punbsu k o BI rAi©-Bojn se ivrt ho Bojn k rne ke ila k hA, prMtu ve nh mAne¦ ve qsI bAt pr Sìze rhe ik hm sAyMk AlBI Bojn k rge, áAAt:k AlBI, idn m BI, 10. k IxAigirsuØA
145
ivk Alm BI¦ wnk Ak hnATA ik jb hm qsse áA¥yö SAroy, w¥sAh, bl SÈr suK-ivhAr SnuBv hotA hÔ, tb hm BivÏy ke pICe EyA dÈìz? qs pr BgvAn ne w®h Spne pAs bulAk r BAMit-BAMit se smJAyA ik mÓ wsI k A wpdeÕ k rtA hUM jo muJe ôAt, díÏx, ividt, sAöA¥kí t SÈr áAôA se SnuBUt hotA hÔ¦ qs sMdBQ m w®hAne yh BI smJAyA ik mÓ ShQt-SvTA-áAAðA iBöuSA k o áAmAd-riht ho k ro aesA nh k htA, EyAik ve to k rfIy k o k r cuke hote hÓ¦ áAmAd-riht ho k ro merA yh wpdeÕ ÕÔçyA ke ila hotA hÔ, ij®h SBI invAQf k AsAöA¥k Ark rnAhotA hÔ¦ aese hI mÓ sAt áAk Arke puÝlA m se wBytoBAg-ivmuEt SÈr áAôA-ivmuEt qn do áAk Ar ke puÝlA k o áAmAd-riht ho k ro aesA nh k htA¦ aesA k rne ke ila mÓ S®y pAMc áAk Ar ke puÝlA k o k htA hUM¦ ye puÝl k hlAte hÓ k Ay-sAöI, díVÏx-áAAðA, üÂA-ivmuEt, DmAQnusArI tTA üÂAnusArI¦ qske SitirEt mÓ SArMB se hI prm ôAn k ISArADnA ke ila nh k htA; prm ôAn k ISArADnA, kR mÕ:, iÕöA, ikR yA tTA áAitpdA se hotI hÔ¦ SMt m BgvAn ne ctuÏpd ¯yAk rfk IjAnk ArIBI dI, ijsk ASTQ k rne pr buiÂmAn ¯yVEt wse j£dI hI áAôA se jAn letA hÔ¦
----------
146
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
3. pirbAjk vg 1. teivÀjvCgoØAsuØA ak smy BgvAn vesAlI m mhAvn k IkU xAgArÕAlA m ivhAr k rte Te¦ ve ak pu»zrIk pirvRAjk ArAm m vAs k rne vAle vCgoØA pirvRAjk ke yhAM cle ga¦ vhAM w®hAne vCgoØA k I qs BRAMit k o dUr ik yA ik ümf gÈtm svQô hÓ SÈr clte, Xhrte, sote, jAgte w®h hr smy ôAn-dÕQn wpVTt rhtA hÔ¦ w®hAne pÏx ik yAik vAtivk tAto yh hÔ ik mÓ tIn iv¬ASA k AveØAA hUM (1) mÓ jb cAhUM, Spne Snek pUvQinvAsA (pUvQj®mA) k omrf k rsk tA hUM; (2) mÓ jb cAhUM, S-mAnuú ivÕu id¯y cöu se Spne-Spne k mAQnusAr git k o áAAðA k rne vAle áAAifyA k o jAn letA hUM; SÈr (3) mÓ SAsRvA ke öy se SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt SÈr áAôA «ArA ivmuVEt k o qsI j®m m vyM sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhrtA hUM¦
2. SVgvCsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m vCgoØA pirvRAjk ne vhAM jAk r BgvAn se lok , jIv tTA tTAgt k o lek r ws smy áAcilt iviBÚA díVÏxyA k I ccAQ k rte hua wnse pUCA ik qnm EyA doú deKk r SAp q®h gRhf nh k rte? BgvAn ne k hA ik qnm se áA¥yek díVÏx cMcl vA bAMDne vAlI hÔ; du:K, ivGAt, preÕAnI avM jln pÔdA k rne vAlI hÔ; n inveQd, n ivrAg, n inroD, n wpÕm, n SiBôA, n sMboiD SÈr n invAQf ke ilye hÔ¦ qnm yhI doú deK k r mÓ q®h gRhf nh k rtA¦ tb vCgoØA «ArA yh pUCe jAne pr ik SApk I EyA díVÏx hÔ, BgvAn ne k hA ik tTAgt k I díVÏx dUr ho gqQ hÔ¦ Sb to tTAgt k A díÏx (sAöA¥k Ar ik yAhuSA) yhI hÔ yh Áp hÔ, yh Áp k Asmudy hÔ, yh Áp k AinroD hÔ; 2. SVgvCsuØA
147
SÈr aese hI vednA, sMôA, sMk Ar tTA ivôAn ke bAre m¦ k oqQ BI sArI mA®ytASA, sAre mMTnA, sAre ShMk Ar-mmk Ar-mAnÁpI SnuÕyA ke öy, ivrAg, inroD, ¥yAg SÈr Snu¥pAd se ivmuEt ho jAtA hÔ mÓ yh k htAhUM¦ iP r yh pUCe jAne pr ik aesA ivmuEt-icØA ¯yVEt k hAM pÔdA hotA hÔ, BgvAn ne k hA ik yh áAÎn aese hI hÔ jÔse jltI huqQ SAg ke buJ jAne pr k oqQ yh jAnnA cAhe ik vh SAg ik s idÕA k o gqQ pUvQ k o, pVÎcm k o, wØAr k o yA dVöf k o? aesA hI tTAgt ke bAre m hotA hÔ¦ áAAf Coìzne pr vh ivôAn sMôA se muEt ho, mhAsAgr ke smAn gMBIr, SáAmey, SvgAhn ke Syoy ho jAtA hÔ¦ qsila wske bAre m yh nh k hA jAtA w¥pÚA hotA hÔ; w¥pÚA nh hotA hÔ; w¥pÚA hotA BI hÔ SÈr nh BI hotA hÔ; n w¥pÚA hotA hÔ, n nh w¥pÚA hotA hÔ¦ yh sunk r vCgoØA pirvRAjk SAÎcyQcik t ho BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
3. mhAvCsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne vCgoØA pirvRAjk k o wske cAhne pr ku Õl-Sku Õl (BlAqQ-burAqQ) k AwpdeÕ idyA¦ iP ryh BI smJAyA ik iBöu tíÏfA ke smUl nÏx ho jAne se ShQt, öIfAsRv, bRµcyQvAs pUrA ik yA huSA, kí tkí ¥y, BArmuEt, sdTQ-áAAðA, Bn-BvsMyojn SÈr sýyk ôAn «ArA ivmuVEt pAne vAlA ho jAtA hÔ¦ t¥pÎcAt pirvRAjk ke Snek áAÎnA ke wØAr m BgvAn ne wse btlAyA ik SAsRvA ke öy se SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt avM áAôA-ivmuVEt k o qsI j®m m sAöA¥k Ark r,áAAðA k rivhrne vAle; SvrBAgIy sMyojnA ke öy se SÈppAitk , SnAgAmI hua; SÈr wnke ÕAsn m SitüÂAvAn hok r ivhrne vAle ¯yVEtyA k I sM¼yA k AP I bìzI hÔ¦ qs pr pirvRAjk k olgA ik BgvAn k AbRµcyQ pUfQ hÔ, EyAik vh vyM ijs DmQ k I SArADnA k rte hÓ, wnse iÕöA gRhf k rne vAle BI wsI ke SArADk hÓ¦ jÔse gMgA ndI sAgro®muK hotI hÔ, vÔse hI BgvAn k I pirúd 148
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
invAQfo®muK hÔ¦ tb vh SAÎcyQcik tho, BgvAn k IÕrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ smy SAne pr vCgoØA pirvRAjk ne BgvAn ke pAs áAvRÀyA, wpsMpdA pAqQ SÈr k AlAMtr m ÕmT SÈr ivpÎynA k A ghrA SÄyAs k r vh ShÜt SvTA k o áAAðA huSA¦
4. dIGnKsuØA ak smy BgvAn rAjgh m igÀJkU x pvQt pr sUk rKt m ivhAr k rte Te¦ dIGnK pirvRAjk ne vhAM SAk r wnse k hA mÓ qs vAd, díVÏx k o mAnne vAlA hUM sBI (mt) muJe SCe nh lgte¦ qs pr BgvAn ne wse btlAyA ik ümf-bRAµf SpnI-SpnI psMd ke SnusAr qn díVÏxyA k o mAnte hÓ (1) hm sBI mt SCe lgte hÓ; (2) hm sBI mt SCe nh lgte; SÈr (3) hm k oqQ-k oqQmt SCe lgte hÓ, k oqQ-k oqQ nh¦ qnm se phlI díVÏx S-srAg, S-sMyog, SnÒ-wpAdAn ke smIp hotI hÔ; dUsrI díVÏx srAg, sMyog, wpAdAn ke smIp; SÈr tIsrI díVÏx m donA k A sMimüf rhtA hÔ¦ iP r w®hAne btlAyA ik qn díVÏxyA k o kÔ se CoìzA jAtA hÔ¦ tduprAMt w®hAne yh BI btlAyA ik * cAr mhABUtA se bnI qs k AyAk ISin¥ytA, du:KtA tTA SnA¥mtA k o sýyk áAk Ar se deKne se qske áAit SAsVEt jAtI rhtI hÔ¦ * suKd, du:Kd tTA Sdu:Kd-SsuKd vednASA k o Sin¥y, sMkí t, áAtI¥y-smu¥pÚA, öy-DmAQ, ivrAg-DmAQ, inroD-DmAQ jAnne se SAyQ üAvk qnse inveQd k oáAAðA hotA hÔ, inveQd k oáAAðA ho ivrEt hotA hÔ, ivrAg k oáAAðA ho ivmuEt hotA hÔ, ivmuEt hone pr mÓ ivmuEt hUM! yh ôAn jAgtA hÔ, SÈr vh áAôApUvQk jAnne lgtA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh¦ qs áAk Ar ivmuEt-icØA iBöu n ik sI ke sAT sMvAd k rtA hÔ, n ivvAd¦ BgvAn ke BAiút k o sun k r vhAM pr iv¬mAn SAyuÏmAn sAirpuØA k A icØA SAsRvA se Slg ho muEt ho gyA, EyAik w®h lgA ik BgvAn w®h 4. dIGnKsuØA
149
wn-wn DmoÜ k o Coìzne ke ila k h rhe hÓ¦ wDr dIGnK pirvRAjk k o BI yh ivrj, ivml DmQ-cöu w¥pÚA huSA jo ku Cw¥pVØA vBAv vAlA hÔ, vh inroD vBAv vAlA BI hÔ hI¦
5. mAgV»zysuØA ak smy BgvAn ku r (jnpd) ke k ýmAsDým nAmk ingm m BAr«Aj-go© bRAµf k I SVnÕAlA m tíf ke SAsn pr ivhrte Te¦ vhAM mAgV»zy pirvRAjk ne ws SAsn k o BUnhu (Svnitk Ark )gÈtm k I ÕyA k hA¦ qs pr BgvAn ne wse phle qMiªyA ke sMvr SÈr iP rqn qMiªyA ke ivúyA ke smudy, inroD, SAvAd, SAdInv (doú), tTA insrf (qnse bAhr ink lne ke wpAy) ke bAre m btlAyA¦ iP r yh BI btlAyA ik phle gíhT jIvn m mÓ BI pAMc k AmgufA se yuEt TA, prMtu gíh ¥yAgne ke pÎcAt mÓ k AmBogA ke smudy, inroD, SAvAd, SAdInv, insrf k o yTATQt: jAn k r,qnk Ijln k odUr k r,ÕAMticØA ho ivhrne lgA hUM¦ id¯y suKA k oBI mAt k rne vAlI qs rit m rmte hua mÓ pUvQk AlInk AmBogA se hone vAlI rit k I píhA nh k rtA¦ yh aese hI hÔ jÔse k oqQ rogI ¯yVEt SÈúD ke sevn se rog-riht ho jAne pr SÈúD-sevn k I píhA k rnA Coìz de¦ iP r BgvAn ne yh wdAn k hA SAroy prm lAB hÔ, invAQf prm suK hÔ¦ Smít k I Sor le jAne vAle mAgoÜ m SÏxAMigk mAgQ mMglk ArI hÔ¦ yh sunk rmAgV»zy pirvRAjk k obhut SAÎcyQ huSA SÈr k hne lgA ik SAroy prm lAB hÔ, invAQf prm suK hÔ yh k Tn to hmAre SAcAyQ-áAAcAyoÜ ke k Tn se mel KAtA hÔ¦ jb BgvAn ne wse qsk A SAÕy smJAne ke ila k hA to vh qsk A shI SAÕy smJAne m SsmTQ rhA¦ qs pr BgvAn ne k hAik pUvQ ke ShQt sýyk sMbuÂA ne qs gATA k ok hATA jo DIre-DIre SnAiìzyA m clI gqQ SÈr ve qsk A shI SAÕy BUl ga¦ BgvAn ne mAgV»zy se k hA ik tuýh SAyQ-cöu nh hone se tuýhAre ila SAroy k ojAn lenA, invAQf k odeK pAnA sMBv nh hÔ¦ prMtu jb mAgV»zy ne BgvAn m SpnI S¥yiDk üÂA ¯yEt k I tb w®hAne wse s¥purúA k A 150
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
sevn k rne ke ila k hA ijsse vh sÂmQ k o sun, SÈr tdnusAr SAcrf k r, vyM hI jAn le, deK le yh rog, gMz, Õ£y hÔ; yhAM sAre rog, gMz, Õ£y inr ho jAte hÓ¦ k AlAMtr m SAyuÏmAn mAgV»zy ne BgvAn ke pAs áAvRÀyA, wpsMpdA pAqQ SÈr wske Toìze hI smy pÎcAt ak Ak I,ak AMtvAsI, áAmAdriht, w¬ogI SÈr SA¥m-sMymI ho, ivhrte hua w®hAne qsI j®m m Snupm bRµcyQ-P lk A sAöA¥k Ar k r ilyA, SÈr vh ShÜtA m se ak huSA¦
6. s®dk suØA ak smy jb BgvAn k osýbI ke GoistArAm m ivhAr k rte Te, tb SAyuÏmAn SAn®d iBöuSA k odevk tsoBk IguìP AdeKne ke ila le ga¦ vhAM s®dk pirvRAjk ne pirvRAjk A k I ak bìzI pirúd ke smö SAyuÏmAn SAn®d k o DAimQk k TA k hne ke ila SnuroD ik yA¦ qs pr SAyuÏmAn SAn®d ne w®h btlAyA ik jAnnhAr, deKnhAr sýyk sMbu BgvAn ne cAr S-bRµcyQvAs k he hÓ, SÈr cAr SAÎvAsn n dene vAle bRµcyQvAs¦ qnk AvAs k rne pr k oqQ sýyk mAgQ, DmQ SÈr ku Õlk o nh pA sk tA¦ iP r w®hAne qnm se áA¥yek k I ivtít jAnk ArI dI¦ tdnMtr s®dk ne sýyk mAgQ, DmQ SÈr ku Õl k o áAAðA k rAne vAle bRµcyQvAs ke bAre m pUCA¦ qs pr SAyuÏmAn SAn®d ne btAyA ik jb k oqQ tTAgt sMsAr m w¥pÚA hotA hÔ SÈr wske «ArA sAöA¥k Ar ik a ga DmQ k o sun k r k oqQ gíhpit wske áAit üÂAvAn ho SAyQ ÕIl, SAyQ qMiªy-sMvr, SAyQ míit-sMáAôAn k A SÄyAsI ho, Spne icØA se pAMcA nIvrfA k o dUrk r, áATm yAn áAAðAk r ivhrne lge, tb vh üAvk ÕAtA ke pAs SpnI pUrI ÕVEt lgAk r bRµcyQvAs k rtAhuSA sýyk mAgQ, DmQ SÈr ku Õlk opA sk tAhÔ¦ aese hI i«tIy yAn, títIy yAn tTA ctuTQ yAn k oáAAðAk rivhrte hua; SÈr iP r icØA ke smAiht, pirÕuÂ, wpEleÕ-riht, mídu avM Szol hone pr qse iBÚA-iBÚA w¡eÎyA ke ila nvAne pr pUvQ-invAsA k I míit wBrne, STvA k mAQnusAr áAAifyA k I yuit avM w¥pAd, STvA SAsRvA ke öy k A ôAn hone 6. s®dk suØA
151
pr BI ÕAtA ke pAs SpnI pUrI ÕVEt lgA k r bRµcyQvAs k rtA huSA sýyk mAgQ, DmQ SÈr ku Õl k o pA sk tA hÔ¦ tb s®dk «ArA yh pUCe jAne pr ik qs DmQ-ivny m ik tne DmQnAyk hÓ, SAyuÏmAn SAn®d ne wnk IsM¼yA pAMc sÈ se BI SiDk btlAqQ¦ qsse s®dk k o bhut SAÎcyQ huSA ik qtne SiDk DmQnAyk hone pr BI n Spne DmQ k IbìzAqQ k rte hÓ, n pr-DmQ k IndA, bV£k XIk jgh pr DmQ wpdeÕte hÓ¦ SMtt: s®dk pirvRAjk ne SpnI pirúd k o BgvAn ke pAs bRµcyQvAs k rne ke ila áAeirt ik yA¦
7. mhAsku ludAiysuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk -invApm ivhAr k rte Te¦ ws k Al m mor-invAp pirvRAjk ArAm m sku ludAyI jÔse áAis pirvRAjk vAs k rte Te¦ ak idn BgvAn bhut svere mor-invAp pirvRAjk ArAm cle ga¦ vhAM sku ludAyI pirvRAjk ne wnse k hA ik ipCle idnA ümf-bRAµf yh ccAQ k rte pAa ga ik pUrf k sp, mEKil gosAl SAid SAcAyQ Spne üAvk A se n s¥kí t hÓ, n pUijt¦ ke vl ümf gÈtm hI Spne üAvk A se s¥kí t, pUijt hÓ¦ BgvAn «ArA yh pUCe jAne pr ik muJ m aese k Ènse DmQ hÓ ijnke k Arf mÓ üAvk A se s¥kí t, pUijt hUM, wdAyI ne ye pAMc DmQ btAa (1) S£pAhArI honA, (2) jÔse-tÔse cIvr se sMtuÏx rhnA, (3) jÔse-tÔse pzpAt se sMtuÏx rhnA, (4) jÔse-tÔse ÕynAsn me sMtuÏx rhnA, SÈr (5) ak AMtvAsIhonA¦ qs pr BgvAn ne k hA ik qn DmoÜ ke k Arf mÓ üAvk A se s¥kí t, pUijt nh hUM¦ ijn DmoQ ke k Arf mÓ s¥kí t, pUijt hUM, ve hÓ (1) wØAm ÕIl-kM D, (2) suMdr ôAn-dÕQn, (3) wØAm áAôA-kM D, (4) cAr SAyQ s¥yA k A ¯yA¼yAn, SÈr 152
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
(5) üAvk A k o aesA mAgQ btlAnA ijs pr SAÁìZ ho ve cArA míit-áATAnA, cArA sýyk -áADAnA, cArA å iÂpAdA, pAMc qMiªyA, pAMc blA, sAt boyMgA, SAyQ SÏxAMigk mAgQ, SAX ivmoöA, SAX SiBBU-SAytnA, ds kí ¥êA-SAytnA SÈr cAr yAnA k IBAvnA k rne lgte hÓ¦ qs mAgQ pr SAÁìZ ho üAvk jAn lete hÓ ik cAr mhABUtA se bnA huSA yh ÕrIr pUrI trh Sin¥ytA se gRt hÔ, yh ivôAn wsse SAb hÔ¦ ve qs k AyAse S®y k AyA k AinmAQf k rne m söm ho jAte hÓ, Snek áAk Arke å iÂivDSnuBv k rte hÓ, id¯y üo© avM pricØAôAn ke lABI ho jAte hÓ, pUvQ-invAsA SÈr k mAQnusAr áAAifyA k I yuit avM w¥pAd ke jAnk Ar ho jAte hÓ, SÈr SAsRvA ke öy se icØA k I ivmuVEt, áAôA-ivmuVEt k o qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhrne lgte hÓ¦
8. smfmuV»zk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM p²ck ½ Tpit ne wnse k hA ik muJe wgAhmAn pirvRAjk ne btlAyA hÔ ik k AyAse pAp-k mQ n k rne vAlA, bure vcn n bolne vAlA, duÏx sMk £pn k rne vAlA SÈr dUiút SAjIivk An k mAne vAlA qn cAr SMgA se yuEt ¯yVEt ku ÕlsMpÚA,prm ku Õl,wØAmtA k oáAAðA, Syoy (ijsse lìzA n jA ske ) ümf k hlAtA hÔ¦ BgvAn ne k hA ik aesA hone pr to wHAn sone vAlA SboD CoxA bcA hI ku ÕlsMpÚA, prm ku Õl wØAmtA k o áAAðA Syoy ümf hogA, EyAik wske SMg S-pirpEv hone ke k Arfvh pApAcAr m áAvíØA hI nh ho sk tA¦ w®hAne k hA ik mÓ ds DmoÜ se yuEt ¯yVEt k o ku ÕlsMpÚA, prm ku Õl, wØAmtA k o áAAðA, Syoy ümf k htA hUM¦ ye DmQ hÓ (1) SÕÔçy (invAQfáAAðA) k I sýyk díVÏx, (2) SÕÔçy k A sýyk sMk £p, (3) SÕÔçy k I sýyk vAfI, (4) SÕÔçy k A sýyk k mAÜt, (5) SÕÔçy k I sýyk SAjIivk A, (6) SÕÔçy k A sýyk ¯yAyAm, (7) SÕÔçy k I sýyk míit, (8) SÕÔçy k I sýyk smAiD, (9) SÕÔçy k A sýyk ôAn, SÈr (10) SÕÔçy k I sýyk ivmuVEt¦ 8. smfmuV»zk suØA
153
9. cULsku ludAiysuØA ak smy jb BgvAn rAjgh m veLuvn-k l®dk invApm ivhAr k rte Te, tb vh ak idn pirvRAjk ArAm m ak bìzI pirúd ke sAT vAs k rne vAle sku ludAyI pirvRAjk ke yhAM cle ga¦ vhAM áAArMiBk ccAQ ke wprAMt BgvAn ne wse DmQ k A bKAn ik yA aesA hone pr yh hotA hÔ, qske w¥pÚA hone se yh w¥pÚA hotA hÔ¦ aesA nh hone pr yh nh hotA hÔ, qsk A inroD hone se yh inr ho jAtA hÔ¦ wdAyI pirvRAjk k o DmQ k A yh vfQn bhut SCA lgA¦ t¥pÎcAt wsne BgvAn se k hA BMte! hmArI prMprA m yh k hA jAtA hÔ yh prm vfQ hÔ, yh prm vfQ hÔ¦ BgvAn «ArA prm vfQ k o pÏx k rne ke ila k he jAne pr wdAyI ne k hA jÔse ÕuBR, wØAm jAit k I SXk ofI, pAilÕ k I huqQ vÔdUyQ-mif pIle doÕAle m rKI huqQ BAist hotI hÔ, mí¥yu ke wprAMt SA¥mA BI qsI áAk Ar ke vfQ vAlI hok r inrog hotI hÔ¦ iP r BgvAn «ArA pUCe jAne pr wdAyI ne vIk Ar ik yA ik qs vÔdUyQ-mif ke vfQ se SiDk cmk IlA to rAi© ke SMDk Ar m cmk ne vAlA jugnU k IìzA hI hotA hÔ¦ qs pr BgvAn ne wse k hA ik jo vfQ jugnU k Iìze se BI gyA-bItA hÔ, tum qsI k oprm vfQ btlAk rwsI k IáAÕMsA k rrhe ho? tduprAMt wdAyI ne SpnI prMprA k I S®y bAt btAqQ ak AMt suK vAlA lok hÔ, wsk A sAöA¥k Ar k rne ke ila tkQ sMgt mAgQ BI hÔ¦ prMtu qs bAre m BgvAn «ArA áAÎn ik a jAne pr vh qse pÏx nh k r pAyA¦ qs pr BgvAn ne vyM qs pr áAk AÕ zAlte hua wse btlAyA ik ak AMt suK vAle lok k A sAöA¥k Ar k rne ke ila jo áAitpdA hÔ wsm hotA hÔ áATm yAn se lek r ctuTQ yAn k o, kR mÕ:, áAAðA k r qnm ivhrnA; SÈr ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhrte smy ak AMt suK vAle lok m w¥pÚA hua devtASA ke sAT XhrnA, sMlAp k rnA SÈr wnk A sAöA¥k Ar k rnA¦ iP rBgvAn ne k hAik ke vlqsI ke ila iBöu mere pAs bRµcyQ k ApAln 154
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
nh k rte¦ qsse wØAm dUsre hI DmQ hÓ ijnk AsAöA¥k Ark rne ke ila ve mere pAs bRµcyQ k A pAln k rte hÓ¦ w®hAne pÏx ik yA ik qske SMtgQt pUvQ-invAsA k I Snumíit, áAAifyA k I k mAQnusAr yuit SÈr w¥pAd SÈr SAsRvA ke öy k AôAn ho jAtA hÔ¦ SAsRvA ke öy se iBöu k oyh boD hotA hÔ mÓ ivmuEt ho gyA, mÓ ivmuEt ho gyA! SÈr vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ yh sunk r,SAÎcyQ-cik tho, sku ludAyIpirvRAjk ne BgvAn, SÈr DmQ tTA sMG k IBI, Õrf jAne k ASpnA mMt¯y áAk xik yA,prMtu wsk Ipirúd ne wsk o BgvAn ke pAs bRµcyQ pAln k rne m ivÐn zAlA¦
10. veKnssuØA ak smy jb BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te, tb veKns pirvRAjk ne wnke pAs SAk r yh wdAn k hA yh prm vfQ hÔ! yh prm vfQ hÔ!! BgvAn «ArA prm vfQ k opÏx k rne ke ilye k he jAne pr pAirvRAjk ne k hA jÔse ÕuBR, wØAm jAit k I SXk ofI, pAilÕ k I huqQ vÔdUyQ-mif pIle doÕAle m rKI huqQ BAist hotI hÔ, mí¥yu ke wprAMt SA¥mA BI qsI áAk Ar ke vfQ vAlI hok r inrog hotI hÔ¦ tb BgvAn «ArA pUCe jAne pr pirvRAjk ne vIk Ar ik yA ik qs vÔdUyQ-mif ke vfQ se SiDk cmk IlA to rAi© ke SMDk Ar m cmk ne vAlA jugnU k IìzAhI hotA hÔ¦ qs pr BgvAn ne wse k hAik jo vfQ jugnU k Iìze se BI gyA-bItA hÔ, tum wsI k o prm vfQ btlAk r wsI k I áAÕMsA k r rhe ho¦ tdnMtr BgvAn ne wse yh BI k hAik k AmA se k Am-suK,SÈr k Am-suK se k AmAgR-suK üeÏX k hlAtA hÔ, prMtu dUsrI díVÏx SÈr S®y áAk Ar k I ric rKne ke k Arf tuýhAre ilye qse smJ pAnA duÏk r hÔ¦ qse to vhI iBöu jAn sk te hÓ jo ShÜt, öIfAsRv, bRµcyQvAs pUrA ik ye hua, kí tk rfIy,
10. veKnssuØA
155
BArmuEt, sdTQ-áAAðA, öIf-BvsMyojn SÈr sýyk áAk Ar se ivmuEt ho invAQf áAAðA ik a hua hA¦ BgvAn ne yh BI k hA ik yid k oqQ DoKADìzI, XgI n k rne vAlA, srl áAkí it k A ivô purú mere pAs SAa SÈr mÓ wse SnuÕAist k r DmQ isKAWM, SÈr vh mere SnuÕAsn m rhte hua qsk ASÄyAs k re, to vh ÕIGR hI, vyM hI jAn legA, deK legA ik kÔ se sýyk áAk Ar se Siv¬A-ÁpI bMDn se muVEt hotI hÔ¦
-----------
156
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
4. rAjvg 1. Gixk ArsuØA ak smy ak bìze iBöu-sMG ke sAT k osl jnpd m cAirk A k rte hua BgvAn ak TAn pr muk rA wXe¦ jb SAyuÏmAn SAn®d ne qsk A k Arf jAnnA cAhA, tb w®hAne btlAyA ik pUvQk Alm qs áAdeÕ m vegil½ nAm k A gRAmingm TA jo S¥yMt smí SÈr GnI SAbAdI vAlA TA¦ qske smIp sýyk sMbu BgvAn k sp k A SArAm TA, jhAM vh iBöu-sMG k o wpdeÕ idyA k rte Te¦ tdnMtr w®hAne btlAyA ik qsI gRAmingm m Gixk Ar nAm k A ku ýhAr rhtA TA, jo BgvAn k sp k A wpTAk (áADAn sevk ) TA¦ joitpAl nAm k A mAfv wsk A iáAy im© TA¦ Gixk Ar ke bAr-bAr SAgRh k rne pr joitpAl BgvAn ke dÕQn k rne clA gyA, jhAM w®hAne wsk o DAimQk k TA k hk r smuØAeijt, sMáAhiúQt ik yA¦ bAd m iP r BgvAn ke pAs jAk r joitpAl ne wnse áAvRÀyA, wpsMpdA gRhf k I¦ qske Toìze hI idn bAd BgvAn vhAM se vArAfsI jAk r qisptn imgdAy m ivhAr k rne lge¦ k Ais-nreÕ ik k Ine BgvAn se SnuroD ik yAik vh vArAfsI m vúAQvAs k rnA vIk Ar k r, prMtu w®hAne yh k hte hua ik merA vúAQvAs ho cuk A hÔ, wske áAtAv k o vIk Ar nh ik yA¦ qsse wse du:K, dÈmQny huSA¦ tdnMtr k Ais-nreÕ ne BgvAn se pUCA ik EyA muJse SCA SApk A k oqQ wpTAk hÔ ? qs pr w®hAne k hA ik Gixk Ar ku ýhAr merA SgR-wpTAk hÔ¦ jÔse tuýh mere «ArA vúAQvAs vIk Ar n k rne se du:K, dÈmQny huSA hÔ, vÔsA Gixk Ar k o n hotA, n hogA¦ Gixk Ar buÂ, DmQ SÈr sMG m S¥yMt üÂA-BAv rKtA hÔ¦ vh SAyQ ÕIlA se yuEt hÔ¦ vh cArA SAyQ s¥yA m sMÕy-riht hÔ¦ vh SMDe mAtA-iptA k Apoúf k rtAhÔ¦ vh pAMc SvrBAgIy sMyojnA ke öy se SÈppAitk , SnAgAmI ho, invAQf áAAðA k rne vAlA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA ik ws smy k A joitpAl mAfv mÓ hI TA¦
1. Gixk ArsuØA
157
2. r§pAlsuØA ak smy BgvAn ku r(jnpd) m ak bìze iBöusMG ke sAT cAirk Ak rte hua Tu£lk oi§k nAm ke ingm m phuÙce¦ ShQtA k A dÕQn k rnA SCA hotA hÔ yh soc k ringm ke bRAµf-gíhpit wnke pAs cle SAa¦ vhAM BgvAn ne DAimQk k TA k h wnk o smuØAeijt-sMáAhiúQt ik yA¦ ws pirúd m vhAM ke SgR-ku ilk k Apu© r§pAl BI bÔXA TA¦ vh BgvAn k IvAfI se qtnA áABAivt huSA ik wsne Gr se beGr ho áA¯ARijt hone k IXAn lI¦ jb wsne BgvAn ke pAs áAvRÀyA, wpsMpdA pAne ke ila yAcnA k I to w®hAne qske ila wske mAtA-iptA k I pUvAQnumit k A honA SAvÎyk btlAyA¦ mAtA-iptA ne qs ÕtQ pr Snumit dI ik áA¯ARijt hone ke wprAMt vh wnk o dÕQn degA¦ t¥pÎcAt BgvAn se áAvRÀyA, wpsMpdA pA k r SA¥m-sMymI ho ivhrte SAyuÏmAn r§pAl ne j£dI hI ShQt SvTA k A sAöA¥k Ar k r ilyA¦ tdnMtr BgvAn k I Snumit áAAðA k r SAyuÏmAn r§pAl mAtA-iptA k o dÕQn dene ke ila Spne iptA ke Gr ga¦ vhAM pr wnke iptA ne w®h SpAr Dn k AlAlc dek rgíhT bn, BogA k oBogne SÈr pu»y k rne ke ila k hA¦ SAyuÏmAn r§pAl ne vh Dn gMgA ndI m bhA dene k A suJAv idyA¦ w®hAne jAte-jAte yh BI k hAik muJ míg ke ila jo jAl PÔ lAyAgyA TA, mÓ wsm nh PÙ sA¦ vhAM se SAyuÏmAn r§pAl rAjA k or¯yke imgcIr w¬An m cle ga¦ rAjA k or¯y BI vhAM SA phuMcA SÈr wnse Gr se beGr ho, áA¯ARijt hone k A k Arf pUCA¦ qs pr w®hAne k hA ik jAnnhAr, deKnhAr BgvAn bu ne cAr DmQ-w¡eÕ k he hÓ ijnk o jAn k r, deK k r, sun k r mÓne aesA ik yA hÔ¦ ye DmQ-w¡eÕ hÓ (1) yh nÎvr sMsAr le jAyA jA rhA hÔ; (2) yh lok ©Af-riht, SAÎvAsn-riht hÔ; (3) lok SpnA nh hÔ, sb ku C Coìz k r jAnA hotA hÔ; SÈr (4) lok k imyA vAlA, tíVðA-riht SÈr tíÏfA k A dAs hÔ¦ 158
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
SAyuÏmAn r§pAl ne qn DmQ-w¡eÕA k A SAÕy BI ivtAr se smJAyA, SÈr SMt m k hA ik k AmBogA ke duÏpirfAm k o deK k r mÓ áA¯ARijt huSA hUM; doú-riht hone se üAm»y hI üeÏX hÔ¦
3. mGdevsuØA ak smy BgvAn imiTlA m mGdev-SAmRvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne SAyuÏmAn SAn®d k o btlAyA ik pUvQk Al m qsI imiTlA m mGdev nAm k Aak DAimQk rAjA huSA TA¦ Spne isr m pke ke ÕdeKk rwsne socA ik mÓne mAnuú-k Am Bog ilyA hÔ, Sb id¯y BogA ke Kojne k A smy hÔ¦ St: vh dAìZI-mUMC muMìzvA, k AúAyv© phn, Gr se beGr ho áA¯ARijt ho gyA¦ jAte smy wsne Spne üeÏX pu© ku mArk oBI smy SAne pr aesA hI k rne ke ila k hA, ijsse yh k £yAfk ArImAgQ SnuáAvitQt rhe¦ wsne wse qs bAt ke ila BI scet ik yAik k hvh qs wØAm prMprA k AsmuCedk bn qsk A SMitm purú n ho jAa¦ k AlAMtrm áA¯ARijt huSA rAjA mGdev cAr bRµivhArA k IBAvnA k rÕrIr Coìzne pr bRµlok k o áAAðA huSA¦ rAjA mGdev ke pu©, pÈ©Aid qsI mGdev SAmRvn m qsI áAk Ar áA¯ARijt hua¦ qs prMprA k A invAQh k rne vAlA SMitm rAjA inim huSA¦ qs rAjA ke pu© k LArjnk ne Gr-bAr nh CoìzA, ijsse vh qs k £yAfk ArImAgQ k A smuCedk SÈr qs prMprA k A SMitm purú huSA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne áAk x ik yA ik ws smy k A rAjA mGdev mÓ hI TA¦ ws smy k A k £yAfk ArImAgQ n to inveQd, n ivrAg, n inroD, n wpÕm, n SiBôA, n sMboiD, n invAQf ke ila TA; yh ke vlbRµlok pAne tk TA¦ prMtu Sb jo SAX SMgA vAlA mAgQ mere «ArA áAôðA ik yA gyA hÔ vh ak AMt inveQd, ivrAg, inroD, wpÕm, SiBôA, sMboiD tTA invAQf ke ila hÔ¦ BgvAn ne SAyuÏmAn SAn®d k oscet ik yAik k htum mere «ArA áAvitQt qs k £yAfk ArI mAgQ ke SMitm purú mt ho jAnA¦
3. mGdevsuØA
159
4. mDursuØA ak smy SAyuÏmAn mhAk cAn mDurA m gu®dAvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m mADur rAjA SvV®tpuØA ne vhAM SAk r wnse pUCA Bo k cAn! bRAµf aesA k hte hÓ bRAµf hI üeÏX vfQ hÔ, dUsre vfQ hIn hÓ; bRAµf hI ÕuEl vfQ hÓ, dUsre vfQ kí Ïf hÓ; bRAµf hI Õu hote hÓ, S-bRAµf nh; bRAµf hI bRµA ke SÈrs pu© hÓ, muK se w¥pÚA, bRµj, bRµ-inimQt, bRµA ke wØArAiDk ArI hÓ¦ qs bAre m SApk o EyA k hnA hÔ? qs pr SAyuÏmAn mhAk cAn ne Snek wdAhrf áAtut k r yh is k r idyA ik bRAµf-smet ik sI BI vfQ k A ¯yVEt duÏk mQ k rne pr SpAygit SÈr s¥k mQ k rne pr sÝit k ABAgI ho sk tAhÔ¦ vtut: cArA vfQ smAn hÓ, SÈr lok m yh áAlAp hI hÔ ik bRAµf hI üeÏX vfQ hÔ, dUsre vfQ hIn hÓ; q¥yAid¦ tdnMtr S¥yMt BAvivBor ho mADur rAjA bu k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
5. boiDrAjku mArsuØA ak smy BgvAn Bg (jnpd) m susumArigir ke Besk LAvnmígdAy m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m boiD rAjku mAr ne w®h nv-inimQt k ok ndnAm ke áAAsAd pr SAmMi©t k r iBöusMG siht Bojn k rvAne ke pÎcAt k hA BMte! muJe aesA hotA hÔ ik suK se suK nh áAAðA k rnAcAihye, bV£k du:K se suK áAAðA k rnA cAihye¦ qs pr BgvAn ne k hA bu bnne se phle muJe BI aesA hI hotA TA¦ tb mÓ trf SvTA m hI GrbAr Coìzk rwØAm ÕAMitpd k ItlAÕ m ink l pìzA¦ SAcAyQ SALAr k AlAm ne muJe SAk c®yAytn tk SÈr SAcAyQ w¡k rAmpuØA ne qsse SAge nÔvsMôAnAsMôAytn tk iv¬A isKAqQ SÈr Spne brAbr ke pdA pr TAipt ik yA¦prMtu cUMik qnke «ArA isKAa ga DmQ n to inveQd, n ivrAg, n inroD, n wpÕm, n SiBôA, n sMboD SÈr n invAQf ke ila Te, St: mÓ q®h SpyAQðA jAnk riP rwØAm ÕAMitpd k IKoj m ink lgyA¦ 160
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
vhAM se cAirk A k rte hua mÓ mgD m wrvelA senAingm m phuÙcA jo S¥yMt rmfIy SÈr yAn ke ila S¥yMt wpyuEt TAn TA¦ vhAM mÓne dAMtA pr dAMt rK k r, ijóA «ArA tAlu k o dbA k r, icØA k A icØA se ingRh ik yA¦ qsse merI k AMK se psInA CUxtA TA¦ iP r mÓne ÎvAsriht yAn k rnA ÕuÁ ik yA¦ qsse ÕrIr pr Snek áAk Ar ke wpªv áAk x hone lge SÈr mÓ mít-smAn ho gyA¦ prMtu hr SvTA m merA vIyQ n dbne vAlA TA, merI míit Smuiút TI, merI k AyAt¥pr TI, Ble sADnA se pIiìzt hone ke k ArfSÕAMt ho jAtI TI¦ tb ak bAr mÓne SAhAr k o ib£ku l Coìz dene k I socI, prMtu bAd m ToìzA-ToìzA SAhAr lenA SArMB k r idyA¦ ws smy merA ÕrIr dubQltA k I crm sImA pr phuÙc gyA TA¦ merI pIX ke k AMxe SÈr pex k I KAl SAps m sx ga Te¦ ws smy muJe lgtA TA ik jo k oqQ ümf STvA bRAµf tp k rke du:KpUfQ, tIvR, k Xor,k xu vednA SnuBv k rte rhe Te, k rrhe hÓ STvA k rge, ve qsse SiDk nh ho sk tI¦ prMtu qs duÏk r k Airk Ase BI muJe wØAr-mnuÏyDmQ SlmAyQôAn-dÕQnivÕeú k IwplVD nh huqQ¦ tb mÓne socA ik EyA boiD áAAðA k rne k A k oqQ S®y wpAy BI ho sk tA hÔ? tb mÓne TUl SAhAr gRhf k r, sbl ho, áATm yAn m ivhrne k A wpkR m ik yA ¦ iP r i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhrne lgA¦ iP rak AgR hua, intAMt ÕuÂ, wpEleÕ-riht, mídu, Szol icØA k oiviBÚA w¡eÎyA ke ila nvAne pr muJe pUvQinvAsA k I míit wBr SAqQ, k mAQnusAr áAAifyA k I yuit avM w¥pVØA k A ôAn hone lgA SÈr SAsRvA ke öy k A ôAn hone se pÏx ho gyA ik j®m smAðA ho gyA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre k rne k o ku C rhA nh¦ qs áAk Ar áAmAdriht, w¬ogÕIl tTA SA¥msMymI hok r ivhAr k rte hua merI Siv¬A nÏx huqQ, iv¬A w¥pÚA huqQ, SMDk Ar nÏx huSA, áAk AÕ w¥pÚA huSA¦ tb shýpit bRµA ke suJAv pr áAAðA iv¬A k o mÓne logA m bAMxne k A infQy ilyA ¦ Spne SAcAyoÜ SALAr k AlAm tTA w¡k rAmpuØA k AdehAMt ho cuk ne ke k Arf mÓ w®h yh iv¬A nh isKlA pAyA¦ tb mÓne Spne purAne sAiTyA pMcvgIQy iBöuSA k o DmoQpdeÕ idyA, ijske P lvÁp ve BI 5. boiDrAjku mArsuØA
161
wØAm bRµcyQ-P l k o qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhrne lge¦ boiD rAjku mAr ke ak áAÎn ke wØAr m BgvAn ne wse pAMc SAyAi¥mk áAyAs ke SMgA k I jAnk ArI BI dI¦ ye SMg hÓ (1) tTAgt k I boiD ke áAit üÂA k A BAv, (2) nIrogtA avM Pu tIQlApn, (3) SÕXtA, (4) díìZ prAkR m, tTA (5) bDne vAlI SAyQ áAôA¦ iP r w®hAne k hA ik qn SMgA se yuEt iBöu tTAgt k o ivnAyk pAk r SnuØAr bRµcyQ-P l k o qsI j®m m sAt vúoÜ m vyM jAnk r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhAr k r sk tA hÔ¦ iP r w®hAne sAt vúQ k I SviD k o ÕnÔ: ÕnÔ: k mk rte hua yhAM tk k hidyA ik qn SMgA se yuEt iBöu sAyMk Alk o SnuÕAist ik yAjAne pr áAAt:k AlSÈr áAAt:k AlSnuÕAist ik yAjAne pr sAyMk Al (ivÕeú) invAQfpd áAAðA k r sk tA hÔ¦
6. S½ilmAlsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Alm rAjA psenid ke k oslrAÀy m S½ilmAl nAm k Aak indQyI zAkU rhtA TA¦ vh mnuÏyA k o jAn se mAr k r wnk I SMguilyA k I mAlA DArf k rtA TA¦ wske SAtMk se gRAm S-gRAm, ingm S-ingm SÈr jnpd S-jnpd ho ga Te¦ ak bAr BgvAn wsI rAte se jA rhe Te jhAM S½ilmAl rhtA TA¦ qs pr S½ilmAl Spne hiTyAr le wnke pICe ho ilyA, prMtu vh bìze veg se dÈìzk r BI wnk opk ìz nh pAyA¦ tb KìzA hok rvh BgvAn se bolA Xhr jA, ümf! BgvAn ne k hA mÓ to XhrA huSA hUM, S½ilmAl! tU cl rhA hÔ¦ S½ilmAl k o yh smJ m nh SAyA ik yh ümf vyM clte hua k o 162
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
XhrA huSA SÈr muJ Xhre hua k oclAymAn kÔ se btA rhA hÔ¦ St: wsne qs bAre m wnse pUCA¦ BgvAn ne k hA S½ilmAl! sAre áAAifyA ke áAit dMz Coìz dene se mÓ sdA VTr hUM, SÈr tU áAAifyA m S-sMymI hone se S-VTr hÔ¦ BgvAn ke DAimQk vcn sunk r S½ilmAl ne Spne hiTyAr P k idye, SÈr wnse vh pr áAvRÀyA mAMgI¦ BgvAn ne wse k hA SASo, iBöu! yhI wsk I áAvRÀyA huqQ¦ tb BgvAn SAyuÏmAn S½ilmAl k o SnugAmI-ümf bnA, cAirk A k rte hua, sAv¥TI le ga¦ vhAM pr w®h iBöu ke Áp m yAn k rte hua deKk rrAjA psenid k o bìzA SAÎcyQ huSA ik ijse hm dMz se BI, Õ© se BI dA®t nh bnA ske , wse BgvAn ne ibnA d»z, ibnA Õ© dA®t bnA idyA hÔ¦ k AlAMtr m SAyuÏmAn S½ilmAl ShÜt SvTA k o áAAðA hua¦ ivmuVEt k A suK SnuBv k rte hua w®hAne yh wdAn k hA jo phle áAmAd k rke pICe áAmAd nh k rtA, vh meG se muEt hua cMªmA ke smAn qhlok k o áAk AiÕt k rtA hÔ¦ k oqQ dMz se dmn k rte hÓ, k oqQ SMku ÕSÈr k oìze se¦ tTAgt «ArA mÓ ibnA dMz, ibnA Õ© hI dimt ik yA gyA hUM¦ hsk hone se phle merA nAm Shsk TA¦ SAj m yTATQ nAm vAlA ho gyA hUM, EyAik mÓ ik sI k I hsA nh k rtA¦ mÓne tInA iv¬ASA k o pA ilyA hÔ, bu k A ÕAsn k r ilyA hÔ¦
7. ipyjAitk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Alm ak gíhpit k A iáAy, ak lÈtA pu© mr gyA¦ qsse wse n to k oqQ k Am SCA lgtA, n Bojn, SÈr vh ÎmÕAn m jAk r ivlAp k rtA rhtA¦ vh BgvAn ke pAs gyA, to w®hAne k hAik iáAyjAitk se w¥pÚA hote hI 7. ipyjAitk suØA
163
hÓ Õok , ivlAp, du:K, dÈmQny, wpAyAs (preÕAnI)¦ wse BgvAn k A yh k Tn SCA nh lgA SÈr vh vhAM se clA gyA¦ ws smy ToìzI hI dUr pr bhut se juSArI juSA Kel rhe Te¦ gíhpit ne w®h yh sArI bAt btlAqQ, to w®hAne k hA ik iáAyjAitk se w¥pÚA hote hÓ SAnMd, sÈmny¦ wse wnk A k Tn SCA lgA Spne ctn ke SnuÁp¦ yh ccAQ, kR mÕ:, rAjA ke rinvAs m BI phuÙc gyI¦ vhAM k osl-nreÕ psenid ne rAnI mV£lk A k o BgvAn ke k he k o SnAdr ke BAv se k hA¦ tb rAnI ne nAiLj³ nAm ke bRAµf k o BgvAn ke pAs wnke k Tn k I puVÏx k rvAne ke ilye BejA¦ BgvAn ne Snek wdAhrf dek r Spne k Tn k I puVÏx k I¦ tb rAnI ne rAjA k o ak -ak k rke pUCA ik EyA w®h ku mArI vijrI, öi©yA vAsBA, senApit ivxxUB SÈr vh vyM iáAy hÓ¦ rAjA ne qn sbk A iáAy honA btlAyA¦ iP r rAnI ne pUC ilyA ik yid qn pr k oqQ sMk x SA jAye, STvA S®yTA¥v ho, to EyA SApk o Õok , ivlAp, du:K, dÈmQny, wpAyAs hAge yA nh? rAjA ne k hAik qsse to mere jIvn k ABI S®yTA¥v ho sk tAhÔ, Õok Aidw¥pÚA hone k Ato k hnAhI EyA hÔ¦ iP rrAnI ne k hA mhArAj! qsIilye jAnnhAr, deKnhAr, ShÜt, sýyk sMbu BgvAn ne k hA TA ik iáAyjAitk se w¥pÚA hote hI hÓ Õok , ivlAp, du:K, dÈmQny, wpAyAs¦ tb rAjA ne k hA SAÎcyQ! mV£lke !! SAÎcyQ! mV£lke !! muJe lgtA hÔ BgvAn áAôA se KUb bD-bD k r deKte hÓ¦ iP r wsne ijDr BgvAn Te, wDr hAT joìzk r tIn bAr yh wdAn k hA nmk Ar hÔ wn BgvAn, ShÜt, sýyk sMbu k o!
8. bAihitk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m ak bAr k osl ke rAjA psenid ne SicrvtI ndI ke tIr pr SAyuÏmAn SAn®d se k TA-sMlAp k rte hua pUCA ik EyA BgvAn 164
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
ümfA, bRAµfA tTA ivôA se nidt k Aiyk , vAick STvA mAnisk SAcrf k r sk te hÓ? SAyuÏmAn SAn®d ne k hA nh, mhArAj¦ tdnMtr rAjA psenid ke S®y áAÎnA ke wØAr m SAyuÏmAn SAn®d ne btlAyA * Sku Õl SAcrf s-doú hotA hÔ¦ * s-doú SAcrf hsA-yuEt hotA hÔ¦ * hsA-yuEt SAcrf du:K-pirfAmI hotA hÔ¦ * du:K-pirfAmI SAcrf vh hotA hÔ jo SpnI pIìzA, pr-pIìzA, donA k I pIìzA ke ilye hotA hÔ¦ iP r yh BI btlAyA * ku Õl SAcrf S-doú hotA hÔ¦ * S-doú SAcrf hsA-riht hotA hÔ¦ * hsA-riht SAcrf suK-pirfAmI hotA hÔ¦ * suK-pirfAmI SAcrf vh hotA hÔ jo n SpnI pIìzA, n pr-pIìzA, n donA k I pIìzA ke ilye hotA hÔ¦ w®hAne yh BI k hA ik BgvAn sBI Sku Õl DmoÜ se riht SÈr sBI ku Õl DmoÜ se yuEt hÓ¦ SAyuÏmAn SAn®d ke k TA-sMlAp se S¥yMt áAsÚA ho k r rAjA psenid ne w®h ak solh hAT lMbA, SAX hAT cÈìzA bAihitk (v©-ivÕeú) Bx ik yA, jo w®hAne bAd m BgvAn k o smipQt k r idyA¦
9. DýmceitysuØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m medALup nAmk ingm m ivhAr k rte Te¦ k oslke rAjA psenid ne vhAM jAk rwnse k hAik BgvAn m muJe DmQ-dÕQn hotA hÔ BgvAn sýyk sMbu hÓ, wnk A DmQ su-SA¼yAt hÔ, sMG sumAgQ pr SAÁìZ hÔ¦ Spne qs k Tn k I puVÏx m wsne k hA 9. DýmceitysuØA
165
* k oqQ-k oqQümf-bRAµf ku C smy tk hI bRµcyQ k A pAln k rte hÓ SÈr iP r pAMc k AmgufA ke sevn m lg jAte hÓ¦ prMtu yhAM iBöu jIvnBr pirpUfQ, pirÕu bRµcyQ k A pAln k rte hÓ¦ * bAhr ivvAd hI ivvAd clte rhte hÓ, prMtu yhAM iBöu ivvAd-riht ho, dUD-jl ke imüf ke smAn, ak jux hok r ivhrte hÓ¦ * k oqQ-k oqQümf-bRAµf kí Õ, duvQfQ, rogI idKlAqQ dete hÓ, pr yhAM iBöu ãÏx-puÏx, wdgR (SAnMidt) avM áAsÚAeV®ªy idKlAqQ dete hÓ¦ * bAhr k I pirúd m k Am ke smy log bIc-bIc m SpnI bAt zAlte rhte hÓ, pr yhAM pirúd aesI ivny-sMpÚA hotI hÔ ik BgvAn ke DmoQpdeÕ k rte hua üAvk A ke TUk ne, KAMsne tk k A BI Õd sunAqQ nh detA¦ * k qQ ÕA©ATQ k rne vAle BgvAn ke sAT vAd ropne k I tÔyArI k rte hÓ, prMtu wnke sAmne SAne pr wnk I DAimQk k TA se áAeirt ho, vAd ropnA BUl, w£xe w®h ke üAvk bn, wnse áAvRÀyA k I mAMg k rne lgte hÓ¦ * mÓ ijnk Ae SAjIivk AdetA hUÙ, yÕ lAtA hUM, ve BI merA wtnA sýmAn nh k rte, ijtnA BgvAn k Ak rte hÓ¦ ye BgvAn ke ÕAsn m SvÎy k oqQ ivÕeú bAt deKte hAge¦ jb rAjA psenid DmQ-cÔ¥yA k A bKAn k r clA gyA, tb BgvAn ne iBöuSA k o k hA iBöuSo! DmQ-cÔ¥yA k o sIKo, DmQ-cÔ¥yA k o pUrA k ro, DmQ-cÔ¥yA k o DArf k ro¦ DmQ-cÔ¥y sATQk avM bRµcyQ ke mUl hÓ¦
10. k »fk ¥TlsuØA ak smy BgvAn wr²YA m k »fk ¥TlimgdAy m ivhAr k rte Te¦ ws smy ak bAr k osl-nreÕ psenid ne vhAM SAk r wnse svQôtA, cArA vfoÜ k IÕuiÂ, devA tTA bRµA ke bAre m pUCA¦ BgvAn ne wske áAÎnA k AyToict wØAr idyA¦ lÈxte smy k osl-nreÕ ne k hA BMte! jo-jo hmne BgvAn se pUCA, vhI-vhI w®hAne btlAyA¦ vh hmk o rctA hÔ, SCA lgtA hÔ, wsse hm sMtuÏx hÓ¦ ----------166
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
5. bRAµfvg 1. bRµAyusuØA ak smy BgvAn pAMc sÈ iBöuSA ke mhA-iBöusMG ke sAT ivdeh (jnpd) m cAirk Ak rrhe Te¦ ws smy imiTlA-invAsI 120-vúIQy bRµAyu nAm ke mhAiv«An bRAµf k o yh jAnne k I qCA huqQ ik BgvAn ke bAre m jo yh ¼yAit PÔ l rhI hÔ ik vh SrhMt, sýyk sMbuÂ, iv¬AcrfsMpÚA, SCI git vAle, lok A ke jAnk Ar, svQüeÏX, logA k o rAh pr lAne vAle sAriT, devA SÈr mnuÏyA ke ÕAtA, bu BgvAn hÓ, q¥yAid yh k hAM tk s¥y hÔ¦ qs k AyQ ke ilye bRµAyu ne wØAr nAm ke Spne iÕÏy k oBejA¦ iÕÏy «ArA yh pUCe jAne pr ik muJe yh kÔ se mAlUm hogA ik BgvAn k I ¼yAit shI hÔ STvA nh, wsne btlAyA ik mM©A ke SnusAr mhApurúA ke bØAIs ÕrIr löf hote hÓ¦ yid ve Gr m rhte hÓ to ckR vtIQ rAjA bnte hÓ SÈr Gr ¥yAg d to sýyk sMbu hote hÓ¦ tdnMtr wØAr ne BgvAn ke pAs jAk r wnke ÕrIr m bØAIsA mhApurú-löfA k oKoj ilyA SÈr C: mAh tk CAyA ke smAn wnk ApICA k rte hua wnk IcAl-ZAl k oBI deKA¦ tb pUfQtyA sMtuÏx hok rwsne Spne SAcAyQ se BgvAn k I ¼yAit shI hone ke bAre m invedn k r idyA¦ k AlAMtr m jb cAirk A k rte hua BgvAn imiTlA phuÙce, tb bRµAyu vyM dÕQnATQ wnke pAs clA gyA SÈr wsne BI wnke ÕrIr pr bØAIsA mhApurú-löfA k o jAn ilyA¦ BgvAn ne BI wse qs bAre m SpnA sMÕy dUr k rne ke ilye k hA¦ w®hAne yh BI k hA ik muJe SiBôey SiBôAt ho gyA hÔ, mÓne BAvnIy k oBAivt k rilyA hÔ SÈr áAhAt¯y k oáAhIf k ridyA hÔ, qsIila mÓ bu hUM¦ tdnMtr bRµAyu k I ijôAsA ÕAMt k rne ke ilye BgvAn ne wse bRAµf, vedgU, ©Ôiv¬, üoi©y, ShQt, ke vlI, muin tTA bu qn ÕdA k AshI SAÕy BI smJAyA¦ yh sunte hI bRµAyu BgvAn ke pAMv cUmne SÈr 1. bRµAyusuØA
167
shlAne lgA SÈr qs áAk Arwnke áAit S¥yMt ivnmRtA k ABAv áAdiÕQt k rne m lg gyA¦ tb BgvAn ne wse rok k rwsk oSAnupUvIQ k TAk hIjÔse ik dAn-k TA, ÕIl-k TA, vgQ-k TA, BogA ke duÏpirfAm, Spk Ar, mlIntA, SÈr gíh ¥yAgne ke mAhA¥ýy k o áAk AiÕt ik yA¦ jb w®hAne bRµAyu k o wpyuEt-icØA, mídu-icØA, SAvrfriht-icØA, wÝt-icØA (áAsÚA-icØA) jAn ilyA tb wse buÂA k A vyM jAnA huSA DmoQpdeÕ du:K, smudy, inroD, mAgQ áAk AiÕt ik yA¦t¥pÎcAt jÔse Dvl, inmQl v© rMg k oSCI trh pk ìz letA hÔ, vÔse hI bRµAyu k owsI SAsn pr bÔXe-bÔXe ivrj, ivml, DmQcöu jo ku Cw¥pÚA hone vAlA (smudyDmAQ) hÔ, vh sb ku C nAÕvAn (inroDDmAQ) hÔ w¥pÚA huSA¦ qs pr SAÎcyQcik t, avM BAvivBor ho, bRµAyu BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ qske ku ChI idn bAd bRµAyu k AdehAMt ho gyA¦ iBöuSA «ArA wsk Igit ke bAre m pUCe jAne pr BgvAn ne btlAyA ik bRµAyu pAMc SvrBAgIy sMyojnA ke öy se SÈppAitk (devtA) ho, vh invAQf áAAðA k rne vAlA hÔ, ws lok se lÈx k r SAne vAlA nh hÔ¦
2. selsuØA ak smy BgvAn sAìZe bArh sÈ iBöuSA ke ak bìze iBöu-sMG ke sAT S½ØArAp jnpd m cAirk A k rte hua SApf nAm ke ingm m phuÙce¦ vhAM ke ify jixl wnse imlne ke ilye SAyA, SÈr wnke DmoQpdeÕ se smuØAeijt, sMáAhiúQt ho wsne w®h iBöu-sMG siht Sgle idn Spne yhAM Bojn k rne ke ilye SAmMi©t ik yA¦ jb Spne SAüm pr phuÙc k r ke ify jixl ¯yvTA m jux gyA, tb tIn sÈ iv¬AiTQyA k oved pìZAne vAle sel nAmk bRAµf k oBI wsse yh ptA cl gyA ik Sgle idn iBöu-sMG siht bu vhAM SA rhe hÓ¦ yh sock rik bu aesA Goú BI sMsAr m dulQB hÔ, SÈr sýyk sMbu m mhApurúA ke
168
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
bØAIs ÕrIr-löf hote hÓ, vh Spne tIn sÈ mAfvk A ke sAT BgvAn ke pAs imlne ke ilye clA gyA¦ vhAM phuÙc k r sel ne BgvAn ke ÕrIr pr bØAIsA mhApurú-löf deK ilye, SÈr SpnA yh sMÕy BI dUr ik yA ik vh scmuc sýyk sMbu hÓ¦ tduprAMt wsne SpnI pirúd ke sAT BgvAn ke pAs áAvRÀyA avM wpsMpdA pAqQ¦ k AlAMtr m vh SÈr wsk I pirúd ShÜt SvTA k o áAAðA hua¦
3. SslAynsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy SslAyn bRAµf ne wnke pAs jAk rk hA Bo gotm! bRAµf aesA k hte hÓ bRAµf hI üeÏX vfQ hÔ, dUsre vfQ hIn hÓ¦ bRAµf hI ÕuEl vfQ hÔ, dUsre vfQ kí Ïf hÓ¦ bRAµf hI Õu hote hÓ, S-bRAµf nh¦ bRAµf hI bRµA ke SÈrs pu© hÓ, muK se w¥pÚA, bRµj, bRµ-inimQt, bRµA ke dAyAd hÓ¦ qs ivúy m SApk A EyA k hnA hÔ? qs pr BgvAn ne SslAyn se hI ak -ak k r k qQ áAÎn pUCe ijnk A wØAr dete hua wsne vIk Ar ik yA ik bRAµf-öi©y-vÔÎy-ÕUª m se k oqQ BI áAAif-hsk , cor, durAcArI, JUXA, cuglKor, k xuBAúI, bk vAdI, loBI, «eúI, imÉyA díVÏx vAlA ho, k AyA Coìz, mí¥yu ke wprAMt dugQit k o áAAðA hogA, SÈr yid vh qnse ivrt rhegA, to sÝit k o áAAðA hogA¦ SslAyn ne yh BI vIk Ar ik yA ik cArA vfoÜ m se ik sI BI vfQ k A ¯yVEt vÔr-riht, «eú-riht, mÔ©I-icØA k IBAvnA k rsk tAhÔ, ke vlbRAµf hI nh¦ ik sI BI vfQ k A ¯yVEt ÕuVEt (sutuhI, istuSA) SÈr êAAn-cUfQ lek r ndI pr jAk r mÔl Do sk tA hÔ, ke vl bRAµf hI nh ¦ ik sI BI vfQ k A¯yVEt SAg jlAa, vh jAÀv£ymAn hogI SÈr wsse SAg k Ak AmilyA jA ske gA¦ SMt m BgvAn ne SslAyn k o pUvQ-k Al k I bAt btAqQ jbik sAt bRAµf-å iúyA k o BI aesI hI pAppUfQ díVÏx w¥pÚA huqQ TI ik bRAµf hI üeÏX vfQ hÔ, q¥yAid¦ prMtu ve Sist devl nAm ke ak S®y å iú ke smö SpnI DArfA k o is nh k r pAa¦ 3. SslAynsuØA
169
yh sun k r, SAÎcyQ-cik t ho, SslAyn BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
4. GoxmuKsuØA ak smy SAyuÏmAn wden vArAfsI m Keimy SMbvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM DAimQk áAvRÀyA k o lek r wnk A GoxmuK bRAµf ke sAT k TA-sMlAp SArMB huSA¦ qs k TA-sMlAp ke dÈrAn SAyuÏmAn wden ne GoxmuK k o cAr áAk Ar ke puÝlA k I jAnk ArI dI (1) SA¥mMtp, (2) prMtp, (3) SA¥mMtp-prMtp, tTA (4) n-SA¥mMtp-n-prMtp¦ (ivtAr ke ila deiKa k ®drk suØA píÏX sM. [131]) GoxmuK bRAµf ne k hAik qnm se muJe cÈTe áAk Ark ApuÝl rctA hÔ¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn wden ne wse do áAk Ar k I pirúdA k I jAnk ArI dI (1) mif-kuM zl, pu©-BAyAQ, dAs-dAsI, Ket-mk An, sonA-cAMdI m SnurEt; SÈr (2) mif-kuM zl,pu©-BAyAQ, dAs-dAsI, Ket-mk An,sonA-cAMdI k oCoìz, Gr se beGr ho, áAvRÀyA-áAAðA¦ GoxmuK bRAµf ne vIk Ar ik yA ik cÈTe áAk Ar ke puÝl SiDk tr dUsrI áAk Ar k I pirúd m imlte hÓ¦ qske sAT hI DAimQk áAvRÀyA ke bAre m jo wsk I gltP hmI TI, vh BI dUr ho gyI¦ tdnMtr SAyuÏmAn wden ne GoxmuK ke cAhne pr wse cAr áAk Ar ke puÝlA ke bAre m bìze ivtAr se jAnk ArI dI¦ qs pr SAÎcyQ-cik t ho GoxmuK ne k hA ik mÓ SAyuÏmAn wden k I Õrf jAtA hUM, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ pr SAyuÏmAn wden ne wse SpnI bjAy BgvAn k I Õrf jAne ke ilye áAeirt ik yA¦ GoxmuK bRAµf ne pAxilpuØA m sMG ke ilye wpTAn-ÕAlA BI bnvAqQ, jo GoxmuKI k hlAqQ¦
170
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
5. c¸IsuØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT k osl m cAirk A k rte hua SopAsAd nAm ke bRAµf-gRAm m jA phuÙce¦ ws smy c¸I nAm k A bRAµf k osl-nreÕ psenid «ArA áAdØA SopAsAd k A vAmI ho k r rhtA TA¦ c¸I bRAµf k A mn huSA ik vh BI S®y bRAµfA ke sAT BgvAn ke dÕQnATQ jAa prMtu ku C logA ne wse vhAM jAne ke ila hto¥sAiht ik yA SÈr Snek áAk Ar k I yuVEtyAM dete hua k hA ik ümf gÈtm k o hI wske dÕQnATQ SAnA cAiha¦ qs pr wsne wnk IsBI yuVEtyA k AKMzn k rte hua, BgvAn ke ik tne hI S®y gufA k A bKAn k rte hua, k hA ik SopAsAd m SAne ke k Arf vh hmAre SitiT hÓ¦ St: muJe hI wnke dÕQnATQ jAnA cAiha¦ tb vh S®y bRAµfA ke sAT BgvAn ke ivhAr k rne ke TAn pr jA phuÙcA¦ vhAM k Apixk nAm ke trf bRAµf ne BgvAn se Snek áAk Ar ke áAÎn ik a ijnk Aw®hAne smuict smADAn ik yA¦qske pÎcAt k Apixk k hnelgA s¥y-Snuröf k ohmne SAp gÈtm se pUCA¦ SApne wse hm btlAyA¦ vh hm rctA hÔ¦ hm wsse sMtuÏx hÓ¦ aese hI s¥y-SnuboD, s¥y-áAAVðA, s¥y-áAAVðA ke bhuk ArI DmQ SÈr S®y bAtA ke bAre m BI jo ku C hmne pUCA, vh sb SApne hm btlAyA¦ vh hm rctA hÔ¦ hm wsse sMtuÏx hÓ¦ he gÈtm! phle hm aesA jAnte Te ik k hAM nIc, k Ale, bRµA ke pAMv se w¥pÚA, muMzk -ümf SÈr k hAM DmQ k A ôAn! prMtu Sb SAp gÈtm ne muJ m ümfA ke áAit áAem, üÂA avM sýmAn k A BAv pÔdA k r idyA hÔ¦ t¥pÎcAt SAÎcyQ-cik t ho k Apixk BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
6. asuk ArIsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM jAk rasuk ArIbRAµf ne wnse k hAik bRAµf log cArA vfoÜ k o lek r cAr áAk Ar k I pircyAQ áAôðA k rte hÓ qs bAre m SApk A EyA k Tn hÔ? 6. asuk ArIsuØA
171
BgvAn ne wsI se pUCA ik EyA sMsAr ke logA ne bRAµfA k o k oqQ aesA SiDk Arde rKA hÔ ik ve dUsrA ke ilye BI pircyAQ k AáAôApn k r? iP rBI mÓ wse pircyAQ ke yoy mAntA hUM ijsk I pircyAQ k rne se üÂA, ÕIl-sdAcAr, üut, ¥yAg tTA áAôA m víi hotI ho¦ iP r asuk ArI ne wnse pUCA ik bRAµf log hr vfQ ke ilye ik sI-n-ik sI injI sMpVØA k A áAôApn k rte hÓ, jÔse bRAµf ke ilye iBöAcAr, öi©y ke ilye Dnuú-k lAp, vÔÎy ke ilye kí iú avM goröA, SÈr ÕUª ke ilye lk ìzI k AxnA, ZonA, SAid qs bAre m SApk A EyA k Tn hÔ? BgvAn ne iP rwsI se pUCA ik EyA sMsAr ke logA ne bRAµfA k oSiDkí t k r rKA hÔ ik ve dUsrA ke ilye injI sMpVØA k A áAôApn k r! iP r BI mÓ lok oØAr SAyQ DmQ k o purú k I injI sMpVØA áAôðA k rtA hUM¦ mAtA-iptA ke purAne ku l-vMÕ ke k Arf, j®m lene pr, k oqQ ¯yVEt öi©y, bRAµf, vÔÎy STvA ÕUª k hlAtA hÔ, prMtu jb qnm se k oqQ BI Gr se beGr ho áA¯ARijt ho jAtA hÔ SÈr tTAgt «ArA vyM jAne ga DmQ-ivny k o pAk r, ÕIl-sdAcAr m puÏx hok r,icØA se rAg-«eú k odUr k r,sýyk díVÏx vAlA ho jAtA hÔ, tb vh ®yAy pr SADAirt ku Õl DmQ k A SArADk ho jAtA hÔ¦ yh sunk r SAÎcyQ ¯yEt k rte hua, BAvivBor ho, asuk ArI bRAµf BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
7. Dn²jAinsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ ws k Al m SAyuÏmAn sAirpuØA k o yh ptA clne pr ik Dn²jAin nAm k A bRAµf Sb DmQ m áAmAd k rne lgA hÔ, w®hAne wsse qsk A k Arf jAnnA cAhA¦ Dn²jAin ne btlAyA ik mAtA-iptA, pu©-BAyAQ, nÈk r-cAk rSAid ke pAln-poúf m lge rhne se aesA hone lgA hÔ¦ qs pr SAyuÏmAn sAirpuØA ne wse smJAyA ik dUsre BI DAimQk k mAÜt hote hÓ ijnse qn sbk A pAln-poúf ik yA jA sk tA hÔ, k tu pAp-k mQ k o n k rte hua, SpnAnA to pu»y-mAgQ k o hI cAiha¦ k AlAMtr m Dn²jAin bhut bImAr ho gyA SÈr wsne SAyuÏmAn sAirpuØA 172
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
k o Spne Gr bulvA BejA¦ wnke vhAM phuÙcne pr Dn²jAin ne w®h SpnI Ss´, mrfAMtk vednA se Svgt k rAyA¦ yh jAnk r SAyuÏmAn sAirpuØA k o lgA ik mÓ EyA n qse bRµASA k I sAyuÀytA k A mAgQ wpdeÕUM, jÔsA ik bRAµf log bRµlok ke áAit üÂABAv rKte hÓ¦ tdnMtr w®hAne wse qs mAgQ ke bAre m btlAyA ik kÔ se k oqQ iBöu mÔ©I-Bre, ivpul, áAmAd-riht, vÔr-riht, «eú-riht icØA se ak -ak k rke sBI idÕASA k o ¯yAðA k rke ivhrtA hÔ, SÈr iP r qsI áAk Ar, kR mÕ:, k rfA, muidtA avM wpeöA-Bre icØA se ivhrtA hÔ¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn sAirpuØA Dn²jAin bRAµf k o,s-k rfIyhote hua BI (jhAM phuÙc k r SAge BI k rne k o ku C Õeú rhtA hÔ), hIn bRµlok m áAitVÏXt k r vhAM se cl ida¦ qske ku C hI smy pÎcAt bRAµf ne Spne áAAf Coìz ida¦ SAyuÏmAn sAirpuØA ne BgvAn ke pAs jAk rw®h sArA víØAAMt k hsunAyA¦ qs pr w®hAne pUCA ik tum s-k rfIyhote hua wse hIn bRµlok m áAitVÏXt k r vhAM se EyA cle SAa? SAyuÏmAn sAirpuØA ne wØAr idyA ik bRAµf log bRµ-lok ke áAit bhut üÂA-BAv rKte hÓ, qsIila mÓne Dn²jAin k o bRµASA k I sAyuÀytA k A mAgQ wpdeiÕt ik yA¦ BgvAn ne k hA ik Dn²jAin mrk r bRµlok m w¥pÚA huSA hÔ¦
8. vAse§suØA ak smy BgvAn qCAn½l ke vnKMz m ivhAr k rte Te¦ ws k Al m vAse§ SÈr BAr«Aj mAfvA ne wnke pAs jAk r yh jAnnA cAhA ik k oqQ ¯yVEt j®m se bRAµf hotA hÔ, STvA k mQ se¦ BgvAn ne w®h smJAyA ik j®m se n bRAµf hotA hÔ, n S-bRAµf¦ k mQ se bRAµf hotA hÔ, SÈr S-bRAµf BI¦ clte hua rT ke cEke k I meK ke smAn áAAfI k mQ m bMDe hÓ ¦ tp, bRµcyQ, sMym SÈr dm qnse hI bRAµf hotA hÔ¦ jo pUvQj®m k o jAntA hÔ, vgQ SÈr SpAy git k o jAntA hÔ, ijsk A punjQ®m öIf ho gyA hÔ wse mÓ bRAµf k htA hUM¦ 8. vAse§suØA
173
yh sunk r donA mAfv BAv-ivBor ho, BgvAn k I Õrf cle gye, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
9. suBsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne todey-pu© suB mAfvk k I qn BRAMityA k o dUr ik yA ik gíhT hI ®yAy-ku Õl-DmQ (invAQf) k ASArADk hotA hÔ, áA¯ARijt nh; Gr m rh k rik yAjAne vAlA k mQ bìzA P láAdhotA hÔ, áAvRÀyA vAlA nh¦ t¥pÎcAt suB mAfvk ne btlAyA ik bRAµf pu»y k rne tTA ku Õl k I SArADnA ke ila qn pAMc DmoÜ k A áAôApn k rte hÓ (1) s¥y, (2) tp, (3) bRµcyQ, (4) Syyn, tTA (5) ¥yAg¦ prMtu BgvAn «ArA pUCe jAne pr wsne vIk Ar ik yA ik k oqQ BI bRAµf, wnk ASAcAyQ, SAcAyQ-áAAcAyQ, mM©A ke áAvEtA å iúaese nh hÓ jo yh k hte hA ik hm qn pAMc DmoÜ k o vyM jAnk r, sAöA¥k Ar k r, qnke ivpAk k o btlAte hÓ¦ qsse bRAµfA k A k Tn SMD-vefI-prMprA-smAn ho jAtA hÔ¦ suB mAfvk ne k hA ik poEKrsAit bRAµf k A k Tn hÔ ik jo k oqQ ümf-bRAµf wØAr-mnuÏyDmQ SlmAyQôAndÕQn-ivÕeú k I wplVD k A dm Brte hÓ vh wphAsApd hÔ, EyAik mnuÏy hok r k oqQ kÔ se qsk A sAöA¥k Ar k r sk tA hÔ? qs pr BgvAn ne k hA ik poEKrsAit k A yh díVÏxk of qsila hÔ EyAik vh vyM pAMc nIvrfA (rAg, «eú, tn-mn k A SAly, wÂtpn-sMk oc, tTA sMÕy) se gRt hÔ¦ tduprAMt suB mAfvk ke cAhne pr BgvAn ne wse bRµASA k Islok tAke mAgQ k A wpdeÕ idyA, ijse sun k r SAÎcyQcik t ho vh mAfvk BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦ 174
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 2]
10. s½ArvsuØA ak smy BgvAn ak bìze iBöu-sMG ke sAT k osl jnpd m cAirk A k rte hua c²cilk Fp gRAm m phuÙce¦ vhAM s½Arv nAm ke mAfv ne wnse pUCA Bo gÈtm! k oqQ-k oqQümf-bRAµf SAid-bRµcyQ ke bAre m yh dAvA k rte hÓ ik w®hAne qsI j®m m invAQf k AsAöA¥k Ark rilyA hÔ¦ qnm SAp k Èn hÓ? qs pr BgvAn ne k hA BAr«Aj! k oqQ-k oqQümf-bRAµf ke vl sunk r hI SAid-bRµcyQ k A dAvA k rte hÓ, jÔse ©Ôiv¬ bRAµf; k oqQ-k oqQ ümf-bRAµf üÂA-mA© se aesA dAvA k rte hÓ, jÔse tAik Qk -ivmÕIQ; SÈr k oqQ-k oqQümf-bRAµf phle n sune ga DmoÜ m se DmQ k ovyM jAnk raesA dAvA k rte hÓ mÓ qnm se hUM¦ tdnMtr BgvAn ne bu bnne se phle Gr-bAr Coìzne se lek rivmuEt hone tk SpnI jIvnI k A pircy idyA¦ yh jAnk r s½Arv mAfv ne k hA SAp gÈtm k A pDAn (áAyAs) üeÏX TA, s¥purú ke SnuÁp TA ShÜt, sýyk sMbu jÔsA TA¦ SMtt: s½Arv mAfv BgvAn k I Õrf clA gyA, SÈr DmQ tTA sMG k I BI¦
----------
10. s½ArvsuØA
175
mVÀJmink Ay BAg - 3 1. devdhvg 1. devdhsuØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m devdh nAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua btlAyA ik ingRÜT qs mA®ytA vAle hÓ ik jo ku C BI yh purú-puÝl suK, du:K STvA Sdu:K-SsuK SnuBv k rtA hÔ, vh sb phle ik ye gye k moÜ ke k Arf hotA hÔ¦ purAne k moÜk AtpyA «ArA SMt k rnese, nye k moÜke n k rnese, BivÏy m ivpAk nh hotA¦ BivÏy m ivpAk nh hone se k mQ-öy, k mQ-öy se du:K-öy, du:K-öy se vednA-öy SÈr vednA-öy se sBI du:K jIfQ ho jAte hÓ¦ w®hAne k hA ik ingÜRTA se pUCe jAne pr ve yh nh btlA pAte ik ve phle Te BI yA nh; w®hAne pUvQ m pAp-k mQ ik yA BI hÔ yA nh; w®hAne aesA-aesA pAp-k mQ k r rKA hÔ; qtnA du:K nÏx ho gyA hÔ, qtnA SBI nÏx k rnA hÔ, qtnA du:K nÏx hone pr sArA du:K nÏx ho jAyegA; q¥yAid¦ wnk I qs SniBôtA se wnk I mA®ytA sMgt nh XhrtI¦ iP r BgvAn ne ivtAr se smJAyA ik ingRÜTA k A wpkR m, áAyAs EyAk r inÏP l hotA hÔ, SÈr vtut: sP l wpkR m, áAyAs EyA hotA hÔ¦ sP l wpkR m, áAyAs k A ivtít ivvrf dete hua BgvAn ne SMt m k hA ik jb k oqQ ¯yVEt tTAgt «ArA wpidÏx DmQ ke áAit üÂAvAn hok r Gr-bAr Coìz SAyQ ÕIl-kM D, SAyQ qMiªy-sMvr, SAyQ míit-sMáAôAn se yuEt ho, nIvrfA k oicØA se dUr k ráATm yAn k oáAAðA k rivhrne lgtA hÔ, tb wsk AwpkR m,áAyAs sP lhotA hÔ¦ aese hI wsk AwpkR m,áAyAs tb sP l hotA hÔ jb vh, kR mÕ:, i«tIy yAn, títIy yAn vA ctuTQ yAn k o áAAðA 176
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
k r ivhrne lgtA hÔ, Spne Snek áAk Ar ke pUvQ-invAsA k A Snumrf k rne lgtA hÔ, ivÕu id¯y cöu se áAAifyA k I yuit avM w¥pVØA k o jAnne lgtA hÔ, SÈr SMtt: SAsRvA ke öy se wse yh boD hotA hÔ mÓ ivmuEt ho gyA! SÈr vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦
2. p²cØAysuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua btlAyA ik k oqQ-k oqQ ümf-bRAµf SprAMt díVÏx vAle SÈr k oqQ-k oqQ pUvAÜt díVÏx vAle hote hÓ¦ SprAMt díVÏx vAle aese mt áAitpAidt k rte hÓ jÔse ik mrne ke bAd SA¥mA sMôI (hoÕ vAlI) SÈr nIrog hotI hÔ; mrne ke bAd SA¥mA S-sMôI SÈr nIrog hotI hÔ; mrne ke bAd SA¥mA n-sMôI-n-SsMôI SÈr nIrog hotI hÔ; q¥yAid¦ pUvAÜt díVÏx vAle aese mtA k A áAitpAdn k rte hÓ jÔse ik lok SÈr SA¥mA ÕAÎvt hÓ yhI sc hÔ, bAk I sb JUX hÔ; lok SÈr SA¥mA S-ÕAÎvt hÓ yhI sc hÔ, bAk I sb JUX hÔ; lok SÈr SA¥mA ÕAÎvt BI hÓ SÈr S-ÕAÎvt BI yhI sc hÔ, bAk I sb JUX hÔ; q¥yAid¦ BgvAn ne k hA ik tTAgt qn sBI vAdA, mtA k o SiBôA ke tr pr jAnte hÓ¦ ve jAnte hÓ ik yh sMkí t (bne hua) hone se TUl hÓ SÈr jo ku C sMkí t hÔ wsk A inroD hotA hI hÔ St: qnse ink lne k A mAgQ deK k r, vh qnse pre cle jAte hÓ¦ w®hAne SAge k hA ik k oqQ-k oqQümf-bRAµf SprAMt tTA pUvAÜt donA áAk Ar k I díVÏxyA k o Coìz, k Am-sMyojnA se pre hx, ak AMt yAn se hone vAlI áAIit, inrAimú suK, Sdu:Kd-SsuKd vednA k I SvTA k o áAAðA k r ivhrte hÓ, SÈr k oqQ-k oqQto qsse BI SAge bìZk r k hne lgte hÓ mÓ ÕAMt hUM, wpAdAn-riht hUM, invAQf-áAAðA hUM¦ tTAgt qn SvTASA ke bAre m BI jAnte hÓ ik ye sMkí t (bnI huqÜ) hone se TUl hÓ, SÈr jo ku C sMkí t hÔ wsk A inroD hotA hI hÔ St: qnse ink lne k A mAgQ deK k r, vh qnse pre cle jAte hÓ¦ SMt m BgvAn ne k hAik tTAgt ne SnuØAr, üeÏX ÕAMit-pd k AôAn áAAðA 2. p²cØAysuØA
177
k r ilyA hÔ, jo ik yh C: pÕAQytnA (cöu, üo©, GRAf, ij¹A, k AyA SÈr mn tTA qnke ivúyA) ke smudy, Stgmn, SAvAd, duÏpirfAm SÈr insrf (bAhr ink lne ke mAgQ) k o jAnk r, ibnA wpAdAn ik a, ivmuiEt (Cuxk ArA) hÔ¦
3. ik V®tsuØA ak smy BgvAn ku isnArA m bilhrf vnKMz m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA se pUCA ik EyA ümf gÈtm cIvr, pzpAt, ÕynAsn STvA Smuk BvABv ke ila DmoQpdeÕ k rte hÓ? iBöuSA ne k hA nh; ve SnukM pk avM ihtÔúI hÓ, SnukM pA k r DmoQpdeÕ k rte hÓ¦ qs pr BgvAn ne k hA ik yid aesA hÔ, to mere «ArA jAn k r wpdeÕ ik a ga DmoÜ k A sBI ak jux hok r,áAsÚAicØA se, ibnA ivvAd ik ye SÄyAs k ro¦ye DmQ hÓ cAr míitáATAn, cAr sýyk áADAn, cAr å iÂpAd, pAMc qMiªyAM, pAMc bl, sAt boyMg SÈr SAyQ SÏxAMigk mAgQ¦ BgvAn ne SAge k hA ik ibnA ivvAd ik ye, iml-jul k r rhne pr BI iBöuSA m DmQ ke ivúy m ik ®hSAyuÏmAnA ke k Tnk olek rcAr áAk Arke mt ho sk te hÓ STQ m iBÚAtA, Õd m BI iBÚAtA; STQ m iBÚAtA, Õd m smAntA; STQ m smAntA, yMjn m iBÚAtA; STQ m smAntA, Õd m BI smAntA¦ aesI dÕA m suvctr iBöu k o sArI bAt btA k r dugíQhIt k o dugíQhIt SÈr sugíhIt k o sugíhIt jAn k r, DmQ SÈr ivny k o hI bolnA cAiha¦ tduprAMt BgvAn ne k hA ik yid ik sI iBöu se k oqQ SprAD ho jAa, to wske áAit SiByog lAne k Ij£dI nh k rnIcAihye, bV£k yh jAMc k rnI cAihye ik EyA SiByog lAne se (1) muJe preÕAnI hogI, wsk o cox phuÙcegI; (2) muJe preÕAnI nh hogI, pr wsk o cox phuÙcegI; (3) muJe preÕAnI hogI, pr wsk o cox nh phuÙcegI; (4) muJe BI preÕAnI hogI SÈr wsk o BI preÕAnI hogI? yid scmuc 178
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
ws iBöu k oburAqQ se hxA k rBlAqQ m áAitVÏXt ik yAjA sk tAho, to doú k h denA cAiha, S®yTA wpeöA k rnI cAiha¦ aese hI k BI prpr vcn k A SMtr pìz jAa, STvA icØA m duBAQvnA, SivÎvAs, SsMtoú jAg jAa, tb BI suvctr iBöu ke pAs jAk r wse yh bAt btAnI cAiha¦ vh yhI k hegA SAvuso! qs bAt k oCoìze ibnA invAQf k A sAöA¥k Ar nh ik yA jA sk tA hÔ ¦
4. sAmgAmsuØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m sAmgAm m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn SAn®d ne üAmfer cu®d «ArA dI gqQ jAnk ArI ke SADAr pr wnse k hA ik pAvA m hAl hI m ingRÜT nAtpuØA ke áAAf Coìzne ke pÎcAt ingRÜTA m ivBAjn hok rwnm SAps m k lh,vAd-ivvAd hone lgA hÔ¦ iP r w®hAne SAÕMk A ¯yEt k I ik k h BgvAn ke mhApirinvAQf ke bAd BI sMG m aesA ku C n hone lge, jo bhutA ke Siht, SsuK ke ila hogA¦ qs pr BgvAn ne k hA SAn®d! mÓne sAöA¥k Ar k r ijn DmoÜ k A wpdeÕ ik yA hÔ, ve hÓ cAr míit-áATAn, cAr sýyk áADAn, cAr å iÂpAd, pAMc qMiªyAM, pAMc bl, sAt boyMg SÈr SAyQ SÏxAMigk mAgQ¦ EyA qnke bAre m k oqQ do iBöu Slg-Slg mt rKte hÓ ? SAyuÏmAn SAn®d ne áA¥yuØAr idyA nh¦ leik n jo BgvAn ke shAre ivhrte hÓ, ve BgvAn ke n rhne pr, sMG m SAjIivk ASTvA iBöu-inymA ke bAre m ivvAd KìzA k r sk te hÓ¦ yh ivvAd bhutA ke Siht, SsuK ke ilye hogA¦ tb BgvAn bole sMG m SAjIivk A STvA iBöu-inymA ke bAre m ivvAd sAmA®y bAt hÔ¦ mAgQ STvA áAitpdA ke bAre m yid sMG m ivvAd wX KìzA ho, to vh bhutA ke Siht, SsuK ke ila hogA¦ t¥pÎcAt w®hAne ivvAd ke C: k ArfA pr áAk AÕ zAlA¦ iP r w®hAne cAr SiDk rf SÈr sAt SiDk rf-ÕmT btlAyA¦ iP r yh smJAyA ik smy-smy pr w¥pÚA hone vAle SiDk rfA (JgìzA) k o ÕAMt k rne ke ilye SiDk rf-ÕmT k o kÔ se k Am m lenA cAiha¦ 4. sAmgAmsuØA
179
SMt m BgvAn ne ivvAdriht ho, ak jux bne rhne ke ila yAd rKne yoy C: DmQ btlAa¦
5. sunEKØAsuØA ak smy BgvAn vesAlI m mhAvn k I kU xAgArÕAlA m ivhAr k rte Te¦ ws smy bhut se iBöuSA ne wnke sAmne SpnI invAQf-áAAVðA k A qs áAk Ar bKAn ik yA hm áAôApUvQk jAn ga hÓ ik j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ ilCiv-pu© sunEKØA ne BgvAn se yh jAnnA cAhA ik ijn iBöuSA ne SpnI invAQf-áAAVðA k A bKAn ik yA hÔ, vh XIk bKAn ik yA hÔ, yA ik ®h-ik ®hI M ne SiBmAnvÕ aesA ik yA hÔ? BgvAn ne btlAyA ik qnm donA hI áAk Arke iBöu hÓ XIk bKAn k rne vAle SÈr SiBmAnvÕ aesA k rne vAle¦ tduprAMt BgvAn ne k hAik sAMsAirk lAB cAhne vAlA ¯yVEt Spne jÔse ¯yVEt k IhI sMgit k rtAhÔ, wsI se áAIit k rtAhÔ; SAne²j (VTr) smAiD k I bAt k rne pr ws pr k An nh detA, SÈr n aesI bAt k hne vAle k I sMgit k rtAhÔ, n wsse áAIit k rtAhÔ¦ vh SAne²j ke sMyojn se iv-sMyuEt hotA hÔ¦ aese hI SAne²j k A SnurAgI sAMsAirk lAB ke sMyojn se, SAk c®yAytn k A SnurAgI SAne²j ke sMyojn se, nÔvsMôAnAsMôAytn k A SnurAgI SAk c®yAytn ke sMyojn se, sýyk invAQf k A SnurAgI nÔvsMôAnAsMôAytn ke sMyojn se iv-sMyuEt hotA hÔ¦ BgvAn ne SAge k hAik yid k oqQ iBöu yh smJe ik mÓne tíÏfA-ÁpI Õ£y k o P k idyA hÔ SÈr Siv¬A-ÁpI ivú-doú k o dUr k r idyA hÔ, SÈr qs áAk Ar Spne SAp k o sýyk invAQf k A SnurAgI smJe, prMtu jo bAt aese ¯yVEt ke ila S-ihtk r hA wnm lgA rhe, to wsk A icØA rAg se vt hogA, SÈr vh aese hI icØA se mí¥yu STvA mí¥yu-smAn du:K k o áAAðA hogA¦ prMtu yid vh S-ihtk r bAtA m n lge to wsk A icØA rAg se vt nh hogA, SÈr vh aese icØA se n mí¥yu, n mí¥yu-smAn du:K k o áAAðA hogA¦ BgvAn ne SÈr SAge k hAik jo iBöu C: pÕAQytnA m sMymI ho, wpiD 180
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
(SAsVEt) du:K k AmUl hÔ qse jAn wpiD-riht ho, wpiD ke öy se muEt ho gyA ho, vh wpiD m k AyA k o lgAa, yA icØA k o de aesA nh ho sk tA¦
6. SAne²jsFpAysuØA ak smy BgvAn ku rjnpd m k ýmAsDýmnAm ke ingm m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ik k Am (ivúy-Bog) Sin¥y, tuC, Ss¥y avM nAÕvAn hÔ¦ aeihk SÈr pArlÈik k k Am tTA k Am-sMôAaM mAr k A PM dA hÓ¦ yhAM pAppUfQ, Sku Õl mn loB, «eú SAid ke BAv k o jgAtA hÔ jo SÄyAs k rne vAle SAyQ-üAvk k A SMtrAy (ivÐn) hotA hÔ¦ iP r BgvAn ne k hA ik SAyQ-üAvk ivpul, ivÕAl icØA se lok k o SiBBUt k r, mn se SiDVÏXt k r, ivhrtA hÔ, ijsse wsk I mAnisk burAqyAM dUr ho, icØA áAsÚAtA se Br jAtA hÔ, SÈr vh SAne²j (ScMcltA) k oáAAðA hotA hÔ, yA áAôA «ArA muEt hotA hÔ¦ qs bAt k IsMBAvnA rhtI hÔ ik k AyA Coìzne ke pÎcAt wsk A ivôAn SAne²j k o áAAðA hove¦ yh SAne²j-sFpAy (ScMcltA ke ila lABáAd) áAitpdA k hlAtI hÔ, jo tIn áAk Ar k I hotI hÔ¦ qske pÎcAt BgvAn ne qsse áAfIttr SAk c®yAytn-sFpAy k ItIn áAitpdASA, SÈr iP r nÔvsMôAnAsMôAytn k I tIn áAitpdASA ke bAre m btlAyA¦ tdnMtr SAyuÏmAn SAn®d ne BgvAn se pUCA ik yid k oqQ iBöu aese mAgAQÁìZ ho yh n hotA, yh merA n hotA; nh hogA, n merA hogA; jo hÔ, jo ho gyA hÔ wse mÓ áAôApUvQk CoìztA hUM qs áAk Ar wpeöABAv jgA le, to EyA vh pirinvAQf-lAB k r pAyegA STvA nh? BgvAn ne k hAik jo k oqQ wpeöA-BAv k ASiBnMdn k r,wsse icpk Av k r legA, vh pirinvíØA nh hogA, SÈr jo qsk A SiBnMdn n k r, wsse icpk Av pÔdA nh k regA, vh pirinvíØA hogA¦ t¥pÎcAt SAyQ ivmoö ke bAre m pUCe jAne pr BgvAn ne k hAik aeihk 6. SAne²jsFpAysuØA
181
tTA pArlÈik k k Am, k Am-sMôA, Áp, Áp-sMôA, SAne²j-sMôA, SAk c®yAytn-sMôA, nÔvsMôAnAsMôAytn-sMôA yhAM tk s¥k Ay hotA hÔ¦ qsse icpk Avn k rjo icØA k Aivmoö (CUxnA) hÔ, vh Smít (invAQf) hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA SAn®d! jo ku C SnukM pA k rke ,SnukM pk , ihtctk ÕAtA k ok rnAcAihye, vh sb mÓne tuýhAre ilye k ridyA hÔ¦ Sb ye rhe víö-mUl, ye rhe ÕU®yAgAr! qnm bÔX k ryAn k ro,mt áAmAd k ro,mt pICe pCtAvA k rnA tuýhAre ilye yh hmArI sIK hÔ¦
7. gfk mog£lAnsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m imgArmAtA ke áAAsAd pubArAm m ivhAr k rte Te¦ vhAM gfk mog£lAn ne wnse pUCA ik jÔse lok m kR imk iÕöA, kR imk ikR yA, kR imk áAitpdA k A ivDAn deKne m SAtA hÔ, EyA SApke DmQ-ivny m BI qsI áAk Ar kR imk iÕöA, kR imk ikR yA, kR imk áAitpdA btlAqQ jA sk tI hÔ? qs pr BgvAn ne k hA jÔse k oqQ ctur sArTI wØAm Goìze k opAk rwse phle muÙh m lgAm pk ìzAne k I ikR yA isKlAtA hÔ SÈr iP r SAge k I ikR yA btlAtA hÔ, aese hI tTAgt sMyt ik a jAne yoy purú k o pAk r phle wse ÕIlvAn, áAAitmoösMvr-sMvít, SAcArgocr-sMpÚA, SfumA© doúA m BI By deKne vAlA, iÕöApdA k ogRhf k rwnk ASÄyAsI hone ke ilye ivnIt k rte hÓ¦ wske qs áAk Ar ivny-sMpÚA ho jAne pr wse SAge k A ivny dete hÓ qMiªyA k A sMym; iP r Bojn m mA©ôtA; iP r jAgrf m t¥prtA; iP r míit-sMáAôAn se yuEttA¦ tduprAMt pAMc nIvrfA se icØA k A ÕoDn hone pr, kR mÕ:, áATm yAn se ctuTQ yAn k A ivhAr¦ iP r BgvAn ne k hA ik merI yh iÕöA ÕÔçyA ke ilye hÔ, jo SBI invAQf k o áAAðA nh hua hÓ¦ öIfAsRv ShÜtA ke ilye ye DmQ qsI ÕrIr m suKpUvQk ivhAr k rne tTA míit-sMáAôAn ke ilye hote hÓ¦ qske pÎcAt gfk mog£lAn ne BgvAn se áAÎn ik yA ik EyA SApke wpdeÕ sunne pr sBI invAQflAB k r lete hÓ, yA k oqQ-k oqQnh k r pAte hÓ? 182
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
BgvAn ne wØAr idyA ik k oqQ-k oqQinvAQflAB k rlete hÓ, SÈr k oqQ-k oqQnh k r pAte hÓ¦ gfk mog£lAn «ArA qsk A k Arf pUCe jAne pr BgvAn ne ak wpmA dete hua k hA mere «ArA áAeirt ku Cto invAQf áAAVðA m lg jAte hÓ, ku C nh lgte hÓ, qsm mÓ EyA k r sk tA hUM, mÓ to ke vl mAgQ k A SA¼yAn k r sk tA hUM¦
8. gopk mog£lAnsuØA ak smy BgvAn ke pirinvAQf ke Toìze hI smy pÎcAt, SAyuÏmAn SAn®d rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ ak idn áAAt: iBöAcAr se pUvQ ve gopk mog£lAn bRAµf ke yhAM cle ga¦ vhAM bRAµf ne wnse pUCA ik EyA ak BI iBöu aesA hÔ jo sAre ke sAre, SÈr svQ áAk Ar se, wn DmoÜ se yuEt ho ijnse gÈtm ShQt sýyk sMbu yuEt Te? SAyuÏmAn SAn®d ne wØAr idyA nh¦ aesA ak BI iBöu nh hÔ¦ BgvAn Snu¥pÚA mAgQ ke w¥pAdk , SsMjAt mAgQ ke sMôApk , SnA¼yAt mAgQ ke SA¼yAtA, mAgQô, mAgQivdU, mAgQk oivd Te; pICe se SAa qs smy ke üAvk wnke mAgQ pr clne vAle hÓ¦ qsI smy mgD k A mhAmA¥y vsk Ar bRAµf BI vhAM SA phuÙcA¦ wsne BI SAyuÏmAn SAn®d se k qQ áAÎn pUCe ijnk AwØAr dete hua w®hAne k hAik *BgvAn ne ak BI aese iBöu TAipt nh ik ye hÔ jo wnke bAd hmArA áAitÕrf ho¦ *sMG-sýmt ak BI iBöu aesA nh hÔ jo BgvAn ke bAd hmArA áAitÕrf ho¦ *aesA hone pr BI hm áAitÕrf-riht nh hÓ; hm DmQ-áAitÕrf hÓ¦ * DmQ-áAitÕrf hone se tA¥pyQ hÔ wposT ke idn ak TAn pr ak i©t ho, BgvAn «ArA wi¡Ïx áAAitmoö k AvAcn k rte smy, doú ik aiBöu «ArA wsk A DmAQnusAr áAitk Ar k rnA¦ * BgvAn «ArA k he ga ds áAsAdnIy (üÂo¥pAdk ) DmoÜ ke DArk iBöu k A S®y iBöu s¥k Ar, gurk Ar, mAnn, pUjn k rte hÓ SÈr wske smIp ivhrte hÓ¦ 8. gopk mog£lAnsuØA
183
* BgvAn rAg, «eú, ¥yAnmíÂ, SÈÂ¥y-k Èkí ¥ytTA sMÕy se yuEt yAn k IáAÕMsA nh k rteTe¦ ve áATm yAn se lek rctuTQ yAn k IáAÕMsA k rteTe¦
9. mhApu»fmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m imgArmAtA ke áAAsAd pubArAm m ivhAr k rte Te¦ ak pUifQmA k I rAt k o ve iBöu-sMG se iGre hua Kule TAn pr bÔXe Te¦ ws smy wnk ISnumit áAAðA k rak iBöu ne wnse k qQ áAÎn pUCe, jÔse * pAMc wpAdAn-kM DA(Áp, vednA, sMôA, sMk Ar,ivôAn) k AEyA mUl hÔ? * wpAdAn SÈr pAMc wpAdAn-kM D ak hI hÓ, yA Slg-Slg? * EyA pAMc wpAdAn-kM DA m CMd, rAg k I iviBÚAtA ho sk tI hÔ? * kM DA m ik tne tk k A nAmkM D hotA hÔ? * wpAdAn-kM DA ke áAôApn m EyA hetu hÔ? * wpAdAn-kM DA ke SAvAd, SAdInv tTA insrf EyA hÓ? * s¥k Ay-díVÏx kÔ se hotI hÔ? kÔ se nh hotI hÔ? BgvAn ne qn áAÎnA k A yToict smADAn ik yA¦ tBI ak iBöu ke mn m aesA ivtkQ w¥pÚA huSA ik jb Áp, vednA, sMôA, sMk Ar, ivôAn ye sBI SnA¥m hÓ, to SnA¥m ke ik ye k mQ ik s SA¥mA m sMyuEt hAge? qs sMdBQ m BgvAn ne iBöuSA k o smJAyA ik jo k oqQ Áp, vednA, sMôA, sMk Ar,ivôAn, StIt, SnAgt STvA áA¥yu¥pÚA, BItrI STvA bAhrI, TUl STvA sUçm, inkí Ïx STvA w¥kí Ïx, dUrT STvA ink xT hA, ve sb yh merA nh hÔ, yh mÓ nh hUM, yh merI SA¥mA nh hÔ qs áAk Ar yTATQt: sýyk Áp se áAôApUvQk deKnA cAiha¦ aesA k rne se SAyQüAvk ÁpAid se inveQd k o áAAðA hotA hÔ, inveQd k o áAAðA ho ivrEt hotA hÔ, ivrAg ke k Arf ivmuEt hotA hÔ¦ ivmuEt hone pr mÓ ivmuEt ho gyA! yh ôAn jAgtA hÔ SÈr vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qs áAvcn ke k he jAte smy sAX iBöuSA ke icØA wpAdAn-riht ho, SAsRvA se ivmuEt ho gye¦ 184
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
10. cULpu»fmsuØA ak smy jb BgvAn sAv¥TI m imgArmAtA ke áAAsAd pubArAm m ivhAr k r rhe Te tb ak pUifQmA k I rAt k o w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hAik qs bAt k IsMBAvnA nh hotI hÔ ik k oqQ S-s¥purú S-s¥purú k o jAn ske yh SAp S-s¥purú hÓ, STvA s¥purú k o jAn ske yh SAp s¥purú hÓ¦ yh qsila hotA hÔ EyAik S-s¥purú SsÂmQ-yuEt, Ss¥purú-BEt, Ss¥purú-ctI, Ss¥purú-mM©I, Ss¥purú-BAúI, Ss¥purú-k mAÜt, Ss¥purú-díVÏx SÈr Ss¥purú-dAnI hotA hÔ¦ tduprAMt BgvAn ne smJAyA ik S-s¥purú kÔ se SsÂmQ-yuEt, Ss¥purú-BEt (Ss¥purúA k A BEt), Ss¥purú-ctI, Ss¥purú-mM©I, Ss¥purú-BAúI, Ss¥purú-k mAÜt, Ss¥purú-díVÏx SÈr Ss¥purú-dAnI (Ss¥purúA k odAn dene vAlA) hotA hÔ, SÈr yh BI btlAyA ik ÕrIr Coìzne ke pÎcAt S-s¥purú nrk STvA pÕuyoin k o áAAðA hote hÓ¦ iP r BgvAn ne k hA ik qs bAt k I sMBAvnA rhtI hÔ ik k oqQ s¥purú s¥purú k o jAn ske yh SAp s¥purú hÓ, STvA S-s¥purú k o jAn ske yh SAp S-s¥purú hÓ¦ yh qsila hotA hÔ EyAik s¥purú sÂmQ-yuEt, s¥purú-BEt (s¥purúA k ABEt), s¥purú-ctI, s¥purú-mM©I, s¥purú-BAúI, s¥purú-k mAÜt, s¥purú-díVÏx SÈr s¥purú-dAnI (s¥purúA k o dAn dene vAlA) hotA hÔ¦ tdnMtr BgvAn ne smJAyA ik s¥purú kÔ se sÂmQ-yuEt, s¥purú-BEt, s¥purú-ctI, s¥purú-mM©I, s¥purú-BAúI, s¥purú-k mAÜt, s¥purú-díVÏx SÈr s¥purú-dAnI hotA hÔ, SÈr yh BI btlAyA ik ÕrIr Coìzne ke pÎcAt s¥purú devtA hok r STvA üeÏX mnuÏy-ku l m j®m pAte hÓ¦
----------
10. cULpu»fmsuØA
185
2. Snupdvg 1. SnupdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua sAirpuØA k o pMizt, ivivD áAk Ar se áAôA-sMpÚA SÈr SDQ-mAs tk Snupd-DmQ ivpÎynA k rne vAlA btlAyA¦ iP r w®hAne yh BI btlAyA ik sAirpuØA k I Snupd-DmQ ivpÎynA EyA hotI hÔ¦ qske SMtgQt sAirpuØA áATm yAn k o áAAðA ho ivhrte hÓ¦ ws smy qske áATm yAn ke DmQ ak -ke -pICe-ak ¯yvVTt hote hÓ¦ ye DmQ qnk I jAnk ArI m w¥pÚA hote hÓ, qnk I jAnk ArI m iv¬mAn rhte hÓ, SÈr qnk I jAnk ArI m luðA ho jAte hÓ¦ ve qn DmoÜ m SAsEt nh hote, SÈr áAôApUvQk jAnte hÓ qsse SAge BI insrf (ink lne k A mAgQ) hÔ ¦ iP r ve qsI áAk Ar, kR mÕ:, i«tIy yAn, títIy yAn, ctuTQ yAn, SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn tTA SAk c®yAytn k o áAAðA k r ivhrte hÓ¦ jb ve SAk c®yAytnk ASitkR mfk rnÔvsMôAnAsMôAytn k I SvTA k o áAAðA k r ivhrte hÓ SÈr qsk I smApVØA lAB k r míit-siht wXte hÓ, to phle ke inr hua DmoÜ k osýyk áAk Arse deKte hÓ¦ ve qn DmoÜ m SAsEt nh hote, SÈr áAôApUvQk jAnte hÓ qsse SAge BI insrf (ink lne k A mAgQ) hÔ¦ prMtu jb ve nÔvsMôAnAsMôAytn k A SitkR mf k r sMôAvediytinroD k I SvTA k o áAAðA k r ivhrte hÓ, tb áAôA se deK k r wnke SAsRv pUfQtyA öIf ho jAte hÓ¦ jb ve qsk I smApVØA lAB k r míit-siht wXte hÓ, tb phle ke inr hua DmoÜ k osýyk áAk Arse deKte hÓ¦ ve qn DmoÜ m SAsEt nh hote, SÈr áAôApUvQk jAn lete hÓ qsse SAge insrf (ink lne k A mAgQ) nh hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hAik sAirpuØA tTAgt «ArA áAvitQt Si«tIy DmQckR k o sýyk Áp se Snu-áAvitQt k r rhe hÓ¦ 186
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
2. CVbsoDnsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA yid k oqQ iBöu ShQ¥pd-áAAVðA k A aese bKAn k re mÓ áAôApUvQk jAntA hUM ik j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ to n to qs k he k A SiBnMdn k rnA cAiha, n KMzn, bV£k yh áAÎn pUCnA cAiha ik jAnnhAr, deKnhAr, ShÜt, sýyk sMbu BgvAn ne jo cAr ¯yvhAr SCI trh btlAye hÓ, qnm jAnte, deKte, SApk AicØA kÔ se SAsRv-riht ho gyA? wsse sMtoújnk wØAr imlne pr, sADuk Ar k r, wsse SglA áAÎn pUCnA cAiha BgvAn «ArA áAôðA pAMc wpAdAn-k DA se SApk A icØA kÔ se SAsRv-riht huSA? sMtoúáAd wØAr imlne pr, sADuk Ar k r, SglA áAÎn pUCnA cAiha BgvAn «ArA áAôðA C: DAtuSA se SApk A icØA kÔ se SAsRv-riht huSA? aese hI SglA áAÎn BgvAn «ArA áAôðA C: BItrI SÈr bAhrI SAytnA se SApk A icØA kÔ se SAsRv-riht huSA? iP r SAge k A áAÎn ivôAn se sMyuEt qs k AyA m SÈr bAhr ke sAre inimØAA m jAnte, deKte ShMk Ar, mmk Ar, mAn, SnuÕy kÔ se sýyk Áp se nÏx hua? qs áAÎn k A BI sMtoúáAd wØAr imlne pr, sADuk Ar k r, ws iBöu k o k hnAcAihye lAB hÔ hm SAvus! sulAB imlA hm SAvus! jo ik hm SAp jÔse sbRµcArI k o áA¥yö deKte hÓ¦
3. sFpuirsDýmsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o s¥purú-DmQ SÈr Ss¥purú-DmQ ke bAre m wpdeÕ idyA¦ 3. sFpuirsDýmsuØA
187
w®hAne k hA ik jo ¯yVEt SpnI wcku lIntA, áAitÏXA, BÈitk wplVDyA, iv«ØAA, rhn-shn SAid ke k Arf Spne SAp k o WMcA SÈr dUsre k o nIcA mAntA hÔ, vh Ss¥purú hotA hÔ¦ s¥purú smJtA hÔ ik wcku lIntA,SAid ke k ArfrAg, «eú, moh nÏx nh huSA k rte¦ jo sýyk mAgQ pr SAÁìZ ho DmAQcrf k re, vhI pUÀy, áAÕMsnIy honA cAihye¦ St: s¥purú vh hotA hÔ jo yh smJdArI rKte hua wcku lIntASAid ke k Arf Spne SAp k o WMcA SÈr dUsre k o nIcA nh mAntA hÔ¦ BgvAn ne SAge k hA ik jo ¯yVEt áATm yAn se lek r nÔvsMôAnAsMôAytn tk ik sI BI smApVØA k o áAAðA k r ivhrtA hÔ, SÈr SpnI qs smApVØA ke k ArfSpne SAp k oWMcA SÈr dUsre k onIcA mAntA hÔ, vh Ss¥purú hotA hÔ¦ s¥purú soctA hÔ ik BgvAn ne qn smApVØAyA ke wprAMt BI tíÏfA ke nh hone k I bAt k hI hÔ¦ St: s¥purú vh hotA hÔ jo qs tíÏfA ke nh hone k IbAt k odíVÏx m rKte hua SpnI yAn-smApVØA ke k Arf Spne SAp k o WMcA SÈr dUsre k o nIcA nh mAntA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA ik s¥purú nÔvsMôAnAsMôAytn k A svQTA SitkR mfk rsMôAvediytinroD k ISvTA k oáAAðA k rivhrtA hÔ¦ áAôA se qse deKk r wske SAsRv pUfQtyA öIf ho jAte hÓ¦ aesA ¯yVEt n ku C mAn k rtA hÔ, n k h mAn k rtA hÔ, n ik sI ke sAT mAn k rtA hÔ¦
4. seivtbAseivtbsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sevnIy, SsevnIy DmQ-pyAQy k I deÕnA dI¦ BgvAn ne k hA mÓ q®h sevnIy, SsevnIy do áAk Ar k A k htA hUM * k Aiyk SAcrf¦ vAick SAcrf¦ mAnisk SAcrf¦ icØA-w¥pAd¦ sMôA-lAB ¦ díVÏx-lAB¦ ÕrIr-lAB¦ * cöuivQôey Áp¦ üo©ivôey Õd¦ GRAfivôey gMD¦ ij¹Aivôey rs¦ k Ayivôey áAÏx¯y¦ mnoivôey DmQ¦ *cIvr¦ pzpAt¦ ÕynAsn¦ gRAm¦ ingm¦ ngr¦ jnpd¦ puÝl (¯yVEt)¦ 188
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
SAyuÏmAn sAirpuØA ne sMöep m k IgqQ BgvAn k IdeÕnA k AivtAr se STQ btlAyA ¦ wnk Ak hnATA ik ijske sevn se Sku ÕlDmQ bìZte hA, ku Õl DmQ öIf hote hA wsk A sevn nh k rnA cAiha, SÈr ijske sevn se Sku ÕlDmQ öIf hote hA, ku ÕlDmQ bìZte hA wsk Asevn k rnAcAiha¦ BgvAn ne qsk A Snumodn ik yA SÈr vyM BI wske ¯yA¼yAn k o dohrAyA¦ w®hAne yh BI k hA ik mere sMVöðA BAúf k A qs áAk Ar ivtAr se ik yA gyA STQ ik sI BI vfQ k A ¯yVEt jAn le, to vh dIGQk Al tk wske iht-suK ke ila hogA¦
5. bhuDAtuk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ik jo k oqQ By, wpªv, wpsgQ w¥pÚA hote hÓ, ve mUKQ se w¥pÚA hote hÓ, pMizt se nh¦ St: tuýh sIKnA cAiha hm pMizt, mImAMsk bnge¦ tb SAyuÏmAn SAn®d «ArA yh pUCe jAne pr ik ik tne se iBöu k opMizt, mImAMsk k hA jA sk tA hÔ, BgvAn ne k hA ik jb vh DAtu-ku Õl, SAytn-ku Õl,áAtI¥ysmu¥pAd-ku ÕltTA TAnATAn-ku ÕlhotA hÔ, tb vh vÔsA k he jAne k A SiDk ArI hotA hÔ¦ t¥pÎcAt BgvAn ne qnm se ak -ak pr áAk AÕ zAlA¦ w®hAne k hA ik DAtuku Õl vh hotA hÔ jo pyAQyAnusAr DAtuSA k o jAntA-deKtA hÔ; SAytnku Õl vh hotA hÔ jo BItr SÈr bAhr ke Ch SAytnA k o jAntA-deKtA hÔ; áAtI¥ysmu¥pAd-ku Õl vh hotA hÔ jo yh áAôApUvQk jAntA hÔ qske hone se yh hotA hÔ, qske w¥pÚA hone se yh w¥pÚA hotA hÔ; qske n hone se yh nh hotA hÔ, qske inroD se yh inr ho jAtA hÔ; SÈr TAnATAn-ku Õl vh hotA hÔ jo yuEtAyuEt ke bAre m áAôApUvQk jAnk ArI rKtA hÔ¦ BgvAn ne yh BI btlAyA ik qs DmQ-pyAQy k o bhuDAtuk , ctupirv¢, DýmAdAs, Smtdu®duiB, STvA SnuØAr s½Amivjy BI jAnA jA sk tA hÔ¦ 5. bhuDAtuk suØA
189
6. qisigilsuØA ak smy BgvAn rAjgh m qisigil pvQt pr ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o btlAyA ik pUvQk Al m qs pvQt pr pAMc sÈ áA¥yek bu lMbe smy se rh rhe Te¦ ve qs pvQt m áAveÕ k rte hua to idKlAqQ idye Te, pr áAivÏx ho jAne ke pÎcAt idKlAqQ nh idye¦ yh deK, log k hne lge yh pvQt qn å iúyA k o ingltA hÔ¦ qsse qsk A nAm qisigil (å iúyA k o inglne vAlA) ho gyA¦ t¥pÎcAt BgvAn ne áA¥yek buÂA ke nAm btlAa SÈr iBöuSA se k hA ik pirinvAQf-áAAðA mhiúQyA k I vMdnA k ro¦
7. mhAcØAArIsk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o áA¥yy-siht, pirÏk Ar-siht SAyQ sýyk smAiD k AwpdeÕ idyA¦ w®hAne k hAqsk ASAÕy hotA hÔ sýyk díVÏx, sýyk sMk £p,sýyk vcn, sýyk k mAÜt,sýyk SAjIivk A,sýyk ¯yAyAm tTA sýyk míit qn sAt SMgA se icØA k Iak AgRtAk ApirÏkí thonA¦ t¥pÎcAt w®hAne smJAyA ik pUvQ-vifQt SMgA m sýyk díVÏx pUvQgAmI hotI hÔ EyAik k oqQ qsI se imÉyA díVÏx k oimÉyA díVÏx, sýyk díVÏx k o sýyk díVÏx; imÉyA sMk £p k o imÉyA sMk £p, sýyk sMk £p k o sýyk sMk £p; imÉyA vcn k oimÉyA vcn, sýyk vcn k osýyk vcn; imÉyA k mAÜt k o imÉyA k mAÜt, sýyk k mAÜt k o sýyk k mAÜt; SÈr imÉyA SAjIivk A k o imÉyA SAjIivk A, sýyk SAjIivk A k o sýyk SAjIivk A qs áAk Ar áAôApUvQk jAn pAtA hÔ¦ sýyk díVÏx qsilye BI pUvQgAmI hotI hÔ EyAik sýyk díVÏx vAle k o sýyk sMk £p hotA hÔ, sýyk sMk £p vAle k o sýyk vcn, sýyk vcn vAle k o sýyk k mAÜt, sýyk k mAÜt vAle k o sýyk SAjIivk A, sýyk SAjIivk A vAle k o sýyk ¯yAyAm, sýyk ¯yAyAm vAle k o sýyk míit, sýyk míit vAle k o sýyk smAiD, sýyk smAiD vAle k o sýyk ôAn 190
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
SÈr sýyk ôAn vAle k o sýyk ivmuVEt hotI hÔ¦ ÕÔçy (invAQf-pT pr SAÁìZ ¯yVEt) SAX SMgA se yuEt hotA hÔ, SÈr ShÜt ds SMgA se¦ sýyk díVÏx qsila BI pUvQgAmI hotI hÔ EyAik qsse imÉyA díVÏx óAs k o áAAðA hotI hÔ, ijsse imÉyA díVÏx ke k Arf hone vAle Snek Sku Õl DmQ nÏx ho jAte hÓ, SÈr sýyk díVÏx ke k Arf Snek ku Õl DmQ BAvnA k I pirpUfQtA k o áAAðA hote hÓ¦ aese hI sýyk sMk £p, sýyk vcn, sýyk k mAÜt, sýyk SAjIivk A, sýyk ¯yAyAm, sýyk míit, sýyk smAiD, sýyk ôAn tTA sýyk ivmuVEt Spne-Spne öe© m áABAvI hote hÓ¦ SMt m BgvAn ne k hAik qs áAk Arku Õlpö ke bIs SÈr Sku Õlpö ke bIs (donA imlA k r cAlIs DmoÜ vAle) mhAcØAArIsk DmQ-pyAQy k A áAvtQn ik yA gyA hÔ ijsk A k oqQ BI ümf, bRAµf, dev, mAr, bRµA yA lok m S®y k oqQ S-áAvtQn nh k r sk tA¦
8. SAnApAnsitsuØA ak smy BgvAn ne sAv¥TI m imgArmAtA ke áAAsAd pubArAm m ivhAr k rte hua iBöuSA k o k hA ik SAnApAnsit k I BAvnA k rne se vh mhAP láAd, mhAlABáAd hotI hÔ¦ qsk I BAvnA se cAr míit-áATAn pirpUfQ hote hÓ, cAr míit-áATAnA k I BAvnA se sAt boyMg pirpUfQ hote hÓ, sAt boyMgA k I BAvnA se iv¬A SÈr ivmuVEt pirpUfQ hotI hÓ¦ qske pÎcAt w®hAne svQáATm yh btlAyA ik ik s áAk Ar SAnApAnsit k I BAvnA k rne se vh mhAP láAd, mhAlABáAd hotI hÔ¦ qske ilye iBöu ak AMt TAn m pAlTI mAr, ÕrIr k o sIDA rK, muK ke qdQ-igdQ míitmAn ho, nÔsigQk tÈr pr SAne-jAne vAle ÎvAs-áAÎvAs k o áAôApUvQk jAnne se k Am áAArýB k rtA hÔ SÈr ÕnÔ:-ÕnÔ: ws SvTA pr jA phuÙctA hÔ jhAM vh Sin¥ytA, ivrAg, inroD, áAitinsgQ k A SnupÎyI hok r ÎvAs-áAÎvAs k o jAnne lgtA hÔ¦ SAnApAnsit k I BAvnA cAr míit-áATAnA k o tb pirpUfQ k rtI hÔ jb iBöu SAnApAnsit k A SÄyAs k rtA huSA lok m SiByA (loB) SÈr dÈmQny k o dUr k r, míitmAn SÈr sMáAôAnI hok r, k AyA m k AyAnupÎynA, 8. SAnApAnsitsuØA
191
vednA m vednAnupÎynA, icØA m icØAAnupÎynA SÈr DmoÜ m DmAQnupÎynA k rne lgtA hÔ¦ iP r BgvAn ne yh BI btlAyA ik cAr míit-áATAnA k I BAvnA se sAt boyMg, SÈr sAt boyMgA k IBAvnA se iv¬A SÈr ivmuVEt kÔ se pirpUfQ hotI hÓ¦
9. k AygtAsitsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o smJAyA ik kÔ se BAivt ik ye jAne pr k AygtA míit bhut P láAd, bhut lABáAd hotI hÔ¦ svQáATm BgvAn ne yh btlAyA ik k AygtA míit k o kÔ se BAivt ik yA jAtA hÔ¦ qske ilye SáAmØA avM sMymÕIl ho SAnApAn (ÎvAs-áAÎvAs), qQyAQpT (SMg-sMcAln), ÕrIr ke BItr k I bØAIs áAk Ar k I gMdgI, cAr DAtuSA, STvA k ce ÎmÕAn m Coìze hua mít ÕrIr ke áAit jAgÁk rhne k A díìZ SÄyAs k rnA hotA hÔ¦ qsse sADk kI sAMsAirk míityAÙ SÈr mhØvAk AMöAaM (sMk £p) nÏx ho jAtI hÓ SÈr icØA ak AgR hok r ismx jAtA hÔ¦ aesA hI áATm yAn, i«tIy yAn, títIy yAn STvA ctuTQ yAn k o áAAðA k r ivhrne pr BI hotA hÔ¦ BgvAn ne SAge k hA ik jo k AygtA míit k o BAivt k r letA hÔ, wske BItr sBI iv¬ABAgIy ku ÕlDmQ smA jAte hÓ¦ jo qse BAivt nh k rtAhÔ, ws pr mAr CA jAtA hÔ¦ k AygtA míit k o BAivt ik a ¯yVEt k o ye ds lAB hone cAihaM (1) S-rit SÈr rit ke áAit shnÕIltA; (2) By-BÔrv ke áAit shnÕIltA; (3) sdIQ, gmIQ, BUK, FyAs, zMk , duvQcn SAid tTA du:Kd se du:Kd ÕArIirk vednASA ke áAit shnÕIltA; (4) cArA yAnA k o qCAnusAr SAsAnI se áAAðA k rne k A sAmÉyQ; (5) Snek áAk Ar k I å iÂyA k A SnuBv; 192
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
(6) id¯y üo©; (7) pr-icØA-ôAn; (8) pUvQ-invAsA k I Snumíit; (9) id¯y cöu; (10) SAsRvA ke öy ho jAne se jo SAsRv-riht icØA k I ivmuVEt hÔ, áAôA «ArA ivmuVEt hÔ, wse qsI j®m m vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhrnA¦
10. s±ArppVØAsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMk Ar-w¥pVØA ke bAre m wpdeÕ idyA¦ w®hAne k hA k oqQ iBöu üÂA, ÕIl, üut, ¥yAg avM áAôA se yuEt hotA hÔ¦ wsk o aesA hotA hÔ Sho! ÕrIr Coìzne pr mÓ mhADnI öi©yA ke bIc j®m lUM¦ vh qs pr mn lgAtA hÔ, XhrAtA hÔ, BAivt k rtA hÔ¦ wske ve sMk Ar tTA ivhAr qs áAk Ar BAivt, bhulIkí t hok r wsk I vhAM w¥pVØA ke ilye hI hote hÓ¦ vhAM w¥pÚA hone ke ilye yh mAgQ hÔ¦ mhADnI bRAµfA, vÔÎyA, iviBÚA devlok A m w¥pÚA hone ke ilye BI yhI mAgQ hÔ; ke vl vÔsA-vÔsA sMk £p k r ws pr mn lgAnA, XhrAnA, BAivt k rnA SBIÏx hotA hÔ¦ yid ik sI k o aesA hotA hÔ Sho! mÓ SAsRvA ke öy se SAsRv-riht icØA k IivmuVEt, áAôA k IivmuVEt k oqsI j®m m vyM jAn k r,sAöA¥k Ar k r,áAAðA k rivhÁM, to vh vÔse hI ivhrtA hÔ, SÈr k hw¥pÚA nh hotA¦
----------
10. s±ArppVØAsuØA
193
3. su²Ytvg 1. cULsu²YtsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m imgArmAtA ke áAAsAd pubArAm m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne SAyuÏmAn SAn®d k obtlAyA ik mÓ phle BI SiDk tr ÕU®ytA-ivhAr se ivhrtA TA, SÈr Sb BI aese hI ivhrtA hUM¦ iP rw®hAne yh BI pÏx ik yA ik kÔ se, kR mÕ:, TUl sMôASA k o mn m n lAne se ve ÕU®y hotI jAtI hÓ SÈr wnk I pIìzAaM smAðA hotI jAtI hÓ, SÈr SpeöAkí t sUçm sMôASA k o mn m lAne se mn vhAM-vhAM ixk ne lgtA hÔ SÈr ke vl w®h k I pIìzAaM Õeú rhtI jAtI hÓ¦ qs áAk Ar iBöu k A yTATQ avM pirÕu ÕU®ytA m áAveÕ hotA hÔ¦ BgvAn ne k hA ik jb SAk c®yAytn sMôA k o, SÈr nÔvsMôAnAsMôAytn sMôA k oBI, mn m n lAk r,ke vlSinimØA cet:smAiD k o lek r mn m SÄyAs ik yA jAtA hÔ, tb iBöu k A icØA SinimØA cet:smAiD m XhrtA hÔ¦ vh aesA jAntA hÔ ik yh cet:smAiD SiBsMkí t hÔ, SÈr SiBsMkí t hone se Sin¥y hÔ¦ qs áAk Ar jAnte-deKte wsk A icØA k AmAsRvA, BvAsRvA, Siv¬AsRvA se muEt ho jAtA hÔ¦ mÓ muEt ho gyA! wsm yh ôAn jAgtA hÔ¦ vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ aesI SvTA m k AmAsRvA, BvAsRvA, Siv¬AsRvA k o lek r hone vAlI pIìzAaM nh rhtI hÓ, prMtu jIvn ke k Arf, qs Ch SAytn vAlI k AyA k o lek r to pIìzAaM rhtI hI hÓ¦ aesI SvTA m iBöu yTATQ, pirÕu avM prm SnuØAr ÕU®ytA m áAivÏx hotA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA ik tInA k AlA m ümfA STvA bRAµfA ke ila yhI prm SnuØAr ÕU®ytA-ivhAr hÔ, St: pirÕuÂ, prm SnuØAr ÕU®ytA k o áAAðA k r ivhÁMgA yh sIKnA cAiha¦
2. mhAsu²YtsuØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m k iplv¥Tu ke ingRoDArAm m 194
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
ivhAr k rte Te ¦ ak bAr ve idvA-ivhAr ke ila k AlKemk ÕAEy ke ivhAr m cle ga, jhAM w®hAne bhut se ÕynAsn lge hua deKe¦ qsse w®h ôAt huSA ik vhAM bhut se iBöu ivhrte hAge¦ sAyMk Al ve GxAy ÕAEy ke ivhAr m ga jhAM SAyuÏmAn SAn®d iBöuSA ke sAT cIvrk mQ k r rhe Te¦ vhAM SAyuÏmAn SAn®d ne qs bAt k I puVÏx k I ik k AlKemk ÕAEy ke ivhAr m bhut se iBöu ivhrte hÓ¦ yh jAn k r BgvAn ne SAyuÏmAn SAn®d k o k hA ik jmAtbMdI m rhtA huSA iBöu ÕoBA nh detA¦ aesA iBöu nÔÏkR ýy, ak AMt, wpÕm, sMboiD tTA icØA k I ak AgRtA se hone vAle suK k A qCAnusAr lABI ho ske qsk I sMBAvnA nh hotI hÔ¦ n hI qs bAt k IsMBAvnA hotI hÔ ik vh ik sIáAk Ar k I icØA k I ivmuVEt áAAðA k r ske gA¦ BgvAn ne SAge k hA ik tTAgt ne sBI inimØAA k o mn m n lA k r BItrI ÕU®ytA k o áAAðA k r ivhrne k I sMboiD áAAðA k I TI¦ St: yid k oqQ iBöu cAhe ik mÓ BItrI ÕU®ytA k o áAAðA k r ivhÁM, to wse BItr hI Spne icØA k o sMTAipt k rnA cAiha¦ aesA k rte smy vh cAhe kÔ sI BI pirVTit m se gujre, sMáAôAn bnA hI rhnA cAiha¦ SMt m BgvAn ne k hA ik ihtÔúI ÕAtA SnukM pA k rke üAvk A k o DmoQpdeÕ k rte hÓ yh tuýhAre iht ke ila hÔ, yh tuýhAre suK ke ila hÔ¦ prMtu k oqQ-k oqQüAvk wse sunnA nh cAhte, ws pr yAn nh dete SÈr wpdeÕ k Aw£lMGn k rte hÓ¦ qs áAk Arve ÕAtA k oÕ©uvt mAnte hÓ, im©vt nh¦ pr k oqQ-k oqQüAvk DmoQpdeÕ k o sunnA cAhte hÓ, ws pr yAn dete hÓ SÈr wsk A w£lMGn nh k rte¦ aese üAvk ÕAtA k o im©vt mAnte hÓ, Õ©uvt nh¦ tuýheM muJe BI im©vt bnAnA cAihye, Õ©uvt nh¦ yh dIGQ k Al tk tuýhAre iht-suK ke ila hogA¦
3. SCirySButsuØA ak smy BgvAn SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn SAn®d ne BgvAn ke sýmuK tTAgt ke SAÎcyQ, SÞt DmQ k A bKAn ik yA¦ 3. SCirySButsuØA
195
w®hAne k hA ik BgvAn ke muK se q®h sunk r mÓ q®h DArf ik ye huye hUM, jÔse ik boiDsØv míit SÈr sMáAôAn ke sAT tuist lok m w¥pÚA hua Te; míit SÈr sMáAôAn ke sAT vhAM rhe; SAyu-pyÜt tuist lok m rhe; tuist lok se yut hok r míit SÈr sMáAôAn ke sAT mAtA k I k oK m áAivÏx hua; q¥yAid¦ SMt m BgvAn ne k hA ik tum qse BI tTAgt k A SAÎcyQ, SÞtDmQ jAno tTAgt k I jAnk ArI m vednAaM w¥pÚA hotI hÓ, jAnk ArI m VTt rhtI hÓ SÈr jAnk ArIm St ho jAtI hÓ¦ aese hI sMôAaM, SÈr aese hI ivtkQ BI!
4. bAku lsuØA ak smy SAyuÏmAn bAku l rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne Scel k spke pUCne pr wse btlAyA ik muJe áAvRijt hua SsI vúQ ho ga hÓ SÈr qs k Al m muJe k Am-sMôA k A w¥pÚA honA mÓ nh jAntA¦ (SAyuÏmAn bAku l k A SAÎcyQ-SÞtDmQ!) qsI áAk Ar SAyuÏmAn bAku l ne qn SsI vúoÜ m ¯yApAd-sMôA, ivhsA-sMôA; k Am-ivtkQ ,¯yApAd-ivtkQ , ivhsA-ivtkQ ; SAid w¥pÚA hone k I BI SniBôtA áAk x k I¦ (SAyuÏmAn bAku l k A SAÎcyQ-SÞtDmQ!) SMt m SAyuÏmAn bAku l ne btlAyA ik mÓne sAt idn hI s-rf (icØAml-yuEt) ho rAÏxà k ASÚA KAyA, iP rSAXv idn ShQ¥v k IáAAVðA k I¦ (SAyuÏmAn bAku l k A SAÎcyQ-SÞtDmQ!) iP r Scel k sp ne qs DmQ-ivny m áAvRÀyA, wpsMpdA pAne k I k AmnA ¯yEt k I SÈr q®h pAk r Toìze hI smy bAd ve ShÜt ho ga¦ ak idn SAyuÏmAn bAku l ne GoúfA k I ik SAj merA pirinvAQf hogA¦ (SAyuÏmAn bAku lk ASAÎcyQ-SÞtDmQ!) SAyuÏmAn bAku liBöu-sMG ke bIc bÔXe-bÔXe pirinvAQf k o áAAðA huye! (SAyuÏmAn k A SAÎcyQ-SÞtDmQ!)
5. d®tBUimsuØA ak smy jb BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te, 196
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
ws smy Sicrvt nAm k A üAmfer Sr»y-ku xI m ivhrtA TA¦ ws smy jysen rAjku mAr ne üAmfer ke pAs jA wse qs ivúy pr DmoQpdeÕ dene ke ilye k hA ik iBöu áAmAdriht, w¬ogI, sMymI ho ivhrte icØA k I ak AgRtA k o kÔ se áAAðA hotA hÔ¦ üAmfer ne DmoQpdeÕ idyA, prMtu rAjku mAr aesA nh ho sk tA yh k h k r vhAM se clA gyA¦ tb üAmfer ne BgvAn ke pAs jAk r w®h yh bAt btlAqQ¦ qs pr w®hAne k hA ik jo nÔÏkR ýy se ôAt¯y, ªÏx¯y, áAAðA¯y SÈr sAöA¥k Ar ke yoy hÔ, wse k AmBogA ke my bstA, k AmA k o BogtA, k Am-ivtk oÜ se KAyA jAtA huSA, k Am-dAh se jlAyA jAtA huSA, k AmA k I Koj ke ilye w¥suk rAjku mAr jAn pAye, deK pAye aesA nh ho sk tA¦ iP r BgvAn ne hVt-dmk «ArA rAjA ke k hne pr jMglI hATI k o dA®t, ivnIt bnAa jAne k I wpmA dete hua yh btlAyA ik kÔ se pAMc k Am-gufA m SAsEt ¯yVEt k o tTAgt dA®t, ivnIt bnAte hÓ ijsse vh ÕnÔ:-ÕnÔ: ws SvTA pr jA phuÙctA hÔ jhAM wse yh ôAn jAgtA hÔ mÓ muEt ho gyA! SÈr vh áAôApUvQk yh jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ ¦ BgvAn ne SAge k hA ik ik sI BI wmR k A hATI S-dA®t ho mre, to yhI k hA jAtA hÔ hATI S-dA®t hI mrA; SÈr yid vh dA®t ho mre, to k hA jAtA hÔ hATI dA®t ho mrA¦ aese hI ik sI BI wmR k A iBöu öIfAsRv (ShQt) huye ibnA mre, to yhI k hAjAtA hÔ iBöu ne S-dA®t ho mí¥yu pAqQ; SÈr yid vh öIfAsRv hok r áAAf Coìze, to k hA jAtA hÔ iBöu ne dA®t ho áAAf Coìze¦
6. BUimjsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ ws smy SAyuÏmAn BUimj jysen rAjku mAr ke Gr ga¦ vhAM rAjku mAr ne SAyuÏmAn BUimj se k hA k oqQ-k oqQümf-bRAµf yh mAnte hÓ ik yid k oqQ SAÕA k rke ,STvA SnAÕA k rke ,STvA SAÕA-SnAÕA k rke ,STvA n-SAÕA-n-SnAÕA k rke bRµcyQvAs k rtA hÔ, to BI vh P l pAne ke Syoy hotA hÔ¦ qs bAre m SApke ÕAtA k A EyA k hnA hÔ? 6. BUimjsuØA
197
qs pr SAyuÏmAn BUimj ne k hA mÓne BgvAn ke muK se yh nh sunA, pr yh sMBv hÔ ik vh aese ¯yA¼yAn k r ik SAÕA k rke ,STvA SnAÕA k rke ,STvA SAÕA-SnAÕA k rke ,STvA n-SAÕA-n-SnAÕA k rke BI yid k oqQ S-yoinÕ: (k AyQ-k Arfk Amn m yAn n rKte hua) bRµcyQvAs k rtA hÔ, to vh P lpAne ke Syoy hotA hÔ¦ pr yid yoinÕ: bRµcyQvAs k rtAhÔ, to vh P l pAne ke yoy ho jAtA hÔ¦ yh sunk r jysen rAjku mAr k hne lge yid SApke ÕAtA k A yh SA¼yAn hÔ, to vh sBI ümfA-bRAµfA k o mAt dene vAlA hÔ¦ bAd m SAyuÏmAn BUimj ne BgvAn k o yh sArA víØAAMt k h sunAyA SÈr pUCA ik EyA vÔsA wØAr dek rmÓne BgvAn pr Ss¥y k hne k ASArop to nh lgAyA? BgvAn ne wnke k Tn k o yuEt XhrAyA SÈr yh BI k hA ik jo ümf-bRAµf imÉyA díVÏx, imÉyA sMk £p, imÉyA vcn, imÉyA k mAÜt, imÉyA SAjIv, imÉyA ¯yAyAm, imÉyA míit, imÉyA smAiD vAle hÓ ve SAÕA k rke , STvA SnAÕA k rke ,STvA SAÕA-SnAÕA k rke ,STvA n-SAÕA-n-SnAÕA k rke yid bRµcyQvAs k rte hÓ, to BI ve P l pAne ke Syoy hote hÓ¦ aesA qsila hÔ EyAik yh P l áAAðA k rne k I iviD nh hÔ¦ Spne k he k A SAÕy pÏx k rne ke ilye BgvAn ne cAr suMdr wpmAaM BI sunAqܦ
7. SnurÂsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy p²c½ Tpit ne SAyuÏmAn Snur k o Spne yhAM SAmMi©t k r wnse SáAmAfA cetoivmuVEt tTA mhÝtA cetoivmuVEt ke bAre m yh jAnnA cAhA ik ye do DmQ iBÚA STQ vAle, iBÚA ¯yMjn vAle hÓ, yA ak STQ vAle hÓ SÈr ke vl ¯yMjn hI nAnA hÓ¦ qs pr SAyuÏmAn Snur ne k hA ik ye donA DmQ nAnA STQ vAle SÈr nAnA ¯yMjn vAle hÓ¦ SáAmAfA cetoivmuVEt tb hotI hÔ jb k oqQ iBöu mÔ©IyuEt icØA se ak -ak k rke sArI idÕASA k o pirpUfQ k r, ivpul, 198
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
áAmAf-riht, vÔr-riht, «eú-riht icØA se sAre lok k o ¯yAðA k r ivhrtA hÔ, SÈr iP r aese hI, kR mÕ:, k rfA, muidtA tTA wpeöA yuEt icØA se ivhrtA hÔ¦ mhÝtA cetoivmuVEt tb hotI hÔ jb iBöu ak víömUl ke brAbr mhÝt k o ¯yAðA k r, SiDmuEt hok r ivhrtA hÔ, SÈr iP r aese hI do yA tIn víömUl, STvA ak gRAmöe©, STvA do yA tIn gRAmöe©, STvA ak sAmRAÀy, STvA do yA tIn sAmRAÀy, STvA smuªpyÜt píÉvI ke brAbr mhÝt k o ¯yAðA k r, SiDmuEt hok r ivhrtA hÔ¦ qs pyAQy se BI smJnA cAiha ik ye DmQ nAnATQ BI hÓ SÈr nAnA-¯yMjn BI¦ qske pÎcAt SAyuÏmAn Snur ne Tpit k o cAr Bv-wppVØAyA ke bAre m btlAyA ik k oqQ ¯yVEt kÔ se ÕrIr Coìzne pr pirØA (S£p), SáAmAf, sMVElÏx STvA pirÕu SABA vAle devtASA ke bIc jA w¥pÚA hotA hÔ¦ aesA k he jAne pr SAyuÏmAn siBy k cAn ne qsse SAge ke áAÎn BI pUCe ijnk A SAyuÏmAn Snur ne yToict wØAr idyA, SÈr yh BI áAk x ik yA ik mÓ jAn k raesA k htAhUM EyAik mÓ dIGQk Altk devtASA ke sAT rhA hUM, wnse mÓne sMlAp ik yA hÔ, SÈr wnk A sAöA¥k Ar ik yA hÔ¦
8. wpVEk lessuØA ak smy BgvAn k osýbI ke GoistArAm m ivhAr k rte Te¦ ws smy k osýbI m iBöu SAps m k lh avM ivvAd k rte Te¦ BgvAn ne w®h aesA n k rne k I sIK dI, prMtu yh bAt wnk I smJ m nh SAqQ¦ qs pr BgvAn k osýbI se bAlk lofk Ar gRAm hote hua pAcInvMsdAy cle ga, jhAM SAyuÏmAn SnurÂ, SAyuÏmAn nV®dy SÈr SAyuÏmAn ik imlivhAr k rte Te¦ vhAM BgvAn «ArA SAyuÏmAnA k A ku Õlöem SAid pUCe jAne pr w®hAne btlAyA ik hmArA invAQh BlI áAk Ar ho rhA hÔ¦ hm ak jux hok r, mod-Bre icØA se, ibnA ivvAd ik a, dUD-pAnI ke imüf ke smAn, ak -dUsre k o FyAr-BrI díVÏx se deKte hua ivhAr k rte hÓ¦ hmAre ÕrIr Slg-Slg hÓ, pr icØA ak hÔ¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAnA ne BgvAn se yh jAnnA cAhA ik hm yAn k rte
8. wpVEk lessuØA
199
smy SvBAs SÈr ÁpA ke dÕQn hote hÓ, prMtu ye j£dI hI SMtDAQn ho jAte hÓ qsk A EyA k Arf hÔ? qs pr BgvAn ne k hAik sMboiD áAAðA k rne se phle muJe BI aesA hI hotA TA, prMtu qsk A k Arf Kojne pr muJe mAlUm huSA ik qske hetu hÓ (1) ivicik ¥sA; (2) Smnisk Ar; (3) ¥yAnmíÂ; (4) tMiBtØv (By se jìzIBUt honA); (5) w¥pIìzA; (6) du:TÈ£y (PU hìzpnA); (7) S¥yiDk SÄyAs; (8) S¥y£p SÄyAs; (9) SiBj£p; (10) nAnA¥v-sMôA; tTA (11) SitinyAiytØv (S¥yiDk yAn lgAnA)¦ tb mÓne q®h icØA ke wpEleÕ jAn k r qnk o Coìz idyA¦ qske bAd áAmAdriht, inrAls, sMymI ho ivhAr k rne pr mÓ SvBAs k ojAntA, SÈr ÁpA k onh deKtA TA; ÁpA k o deKtA, SÈr SvBAs k o nh phcAntA TA ik ke vl rAt hÔ, yA ke vl idn, yA ke vl rAt-idn¦ iP r mÓne qsk A BI k Arf Koj ilyA¦ BgvAn ne SAge k hA ik mere icØA ke wpEleÕ CUx jAne pr mÓ ijs áAk Ar se smAiD BAvnA k rne lgA wsse muJe ôAn-dÕQn huSA, SÈr merI icØA k I ivmuVEt Scl ho gqQ yh SMitm j®m hÔ, Sb k oqQ nyA Bv nh hÔ¦
9. bAlpV»ztsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k omUKQ ke tIn löf btlAa (1) duÏcitt k IctA k rne vAlA, (2) duBAQiút k obolne vAlA, (3) duÏkí tk mQ k ok rne vAlA¦ iP r yh btlAyA ik vh qsI j®m m ik tne áAk Ar ke du:K-dÈmQny SnuBv k rtAhÔ, SÈr ÕrIr Coìzne pr nrk m w¥pÚA hotA hÔ¦ nrk m ijtnA du:K hÔ wsk I wpmA denA SAsAn nh hÔ¦ gMdgI m hI j®mne, bUìZe hone SÈr mrne vAle ityQyoin ke áAAifyA k IccAQ k rte smy BgvAn ne k hA ik yid ak Ced vAle jua k o mhAsmuª m P k idyA jAa SÈr wse pvn Slg-Slg idÕASA m bhAtI rhe, SÈr vhAM ak k AnA k CuvA ho jo sÈ-sÈ vúQ bAd wtrAtA ho, to vh ÕAyd k BI ik sI smy dIGQk Al ke pÎcAt ws Ced vAle jua m SpnI gdQn GusA ske ¦ qsm ijtnA smy lgtA ho, wsse k h SiDk smy ak bAr pitt hua mUKQ k o iP r mnuÏy¥v k I áAAVðA m lgegA¦ k Arf? ityQyoin m DmQcyAQ, smcyAQ, 200
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
ku ÕlikR yA,pu»yikR yA k A SBAv rhtA hÔ¦ yhAM ak dUsre ke Bök hI rhte hÓ¦ iP rBI qs yoin k AáAAfI jb k BImnuÏy¥v-lAB k rtAhÔ, tb nIc ku l m hI, duvQfQ, dudQÕQn, ivpÚAtA-gRt ho w¥pÚA hotA hÔ¦ qske pÎcAt BgvAn ne pMizt ke tIn löf btlAa (1) sucitt k I ctA k rne vAlA, (2) suBAiút k o bolne vAlA, (3) sukí t k mQ k A k rne vAlA¦ iP r yh btlAyA ik vh qsI j®m m ik tne áAk Ar ke suK-sÈmny k A SnuBv k rtA hÔ, SÈr ÕrIr Coìzne pr vgQ m w¥pÚA hotA hÔ¦ SÈr vgQ m ijtnA suK hÔ wsk IwpmA denA SAsAn nh hÔ¦ aesA ¯yVEt jb mnuÏy-yoin m SAtA hÔ, tb wcku lm hI, vfQvAn, dÕQnIy, vÔBv-sMpÚA ho, w¥pÚA hotA hÔ¦
10. devdUtsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k osMboiDt k rte hua btlAyA ik mÓ SmAnuú, ivÕuÂ, id¯ycöu se SCe-bure, suvfQ-duvQfQ, sugit vAle, dugQit vAle áAAifyA k o mrte-j®mte jAntA hUM¦ qnm se k AyA, vAfI tTA mn se durAcAr k rne vAle, SAyoÜ ke ndk , imÉyA-díVÏx vAle nrk m w¥pÚA hote hÓ¦ tduprAMt BgvAn ne k hA ik nrk m w¥pÚA hua k o ymrAj bArI-bArI se qn pAMc devdUtA ke bAre m pUCte hÓ (1) wØAAn sone vAlA, ml-mU© m ilpxA, SboD CoxA bAlk ; (2) zMze ke shAre cltA huSA, kM pAymAn, gt-yÈvn, xUxe dAMt avM sPe d bAlA vAlA jIfQ ¯yVEt; (3) dUsrA «ArA sevA ik yA jAtA S¥yMt rf ¯yVEt; (4) SnAcAr ke k Arf ÕAsk «ArA dMizt ik yAjAtA ¯yVEt; SÈr (5) PU lAhuSA, ivvfQ, pIb se BrA mít ¯yVEt¦ jb vh ¯yVEt qnk IjAnk ArIhonA SMgIk Ark rtAhÔ, tb ymrAj wse k hte hÓ ik q®h deK k r to tuýh hoÕ jAgnA cAiha TA ik mÓ BI jAitDmAQ, jrADmAQ, ¯yAiDDmAQ, duÏk moÜ ke k Arf dMz Bogne vAlA SÈr mrfDmAQ hUM, SÈr mÓ k AyA,vAfI tTA mn se SCA k Amk ÁM¦ jb vh ¯yVEt SpnI BUl 10. devdUtsuØA
201
vIk Ark rtAhÔ, tb ymrAj wse k hte hÓ ik pAp-k mQ tUne hI ik yAhÔ, ik sI dUsre ne nh, St: qsk A P l tuJe hI BugtnA hogA¦ t¥pÎcAt ymdUt ws ¯yVEt k o pMcivDbMDn nAm k I yAtnA dete hÓ, ijsse wse Sit-du:Kd vednA SnuBv hotI hÔ¦ iP r nrk SÈr nArk Iy yAtnASA k A ivÕd vfQn imltA hÔ¦ SMt m BgvAn ne SpnI vyM k IjAnk ArIke SADAr pr k hAik pUvQk Al m ymrAj k oaesA huSA TA ik sMsAr m Sku Õlk mQ k rne vAle qs áAk Ark I yAtnAaM pAte hÓ¦ Sho ! mÓ mnuÏy¥v k o áAAðA hoWM SÈr lok m tTAgt ShQt sýyk sMbu w¥pÚA hov, mÓ wnk I pyuQpAsnA k ÁM, vh muJe DmQ isKAaM SÈr mÓ DmQ k o BlI áAk Ar smJUM¦ qske wprAMt BgvAn ne yh BI k hAik devdUt se áAeirt hok rBI jo log áAmAd k rte hÓ, ve nIcI yoin áAAðA k r lMbe smy tk Õok k rte hÓ, SÈr jo SAyQ-DmQ m k BI áAmAd nh k rte, ve j®m-mrf ke öy se wpAdAn-riht ho ivmuEt ho jAte hÓ¦
----------
202
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
4. ivB½vg 1. B¡ek rØAsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k osMboiDt k rte hua k hA StIt ke pICe n pìze, BivÏy k I ctA n k re¦ StIt to nÏx ho cuk A hÔ SÈr BivÏy SBI SAyA nh hÔ¦ jo áA¥yu¥pÚA (qs smy áAk xhuSA) DmQ hÔ, wse jhAM-thAM ivcy (xuk ìze-xuk ìze) k rte hua deK¦ jo SivnAÕI, Scl hÔ wsk A bìZAvA k r¦ SAj hI se w¬og SArMB k r denA cAiha, k Èn jAne k l mrnA ho jAa! bìzI senA vAle mí¥yurAj ke sAT hmArA k oqQ qk rAr nh hÔ¦ rAt-idn, ibnA SAls ik a, w¬ogI ho, qs áAk Ar ivhAr k rne vAle k o ÕAMt muin-jn BªÔk rt k hte hÓ¦ qske bAd BgvAn ne smJAyA ik k oqQ ¯yVEt kÔ se StIt ke pICe pìztA hÔ SÈr kÔ se qske pICe nh pìztA hÔ; kÔ se BivÏy k I ctA k rtA hÔ SÈr kÔ se ctA nh k rtA hÔ; kÔ se áA¥yu¥pÚA DmoÜ m SAsEt hotA hÔ SÈr kÔ se SAsEt nh hotA hÔ¦
2. SAn®dB¡ek rØAsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws k Alm SAyuÏmAn SAn®d ne iBöuSA k oB¡ek rØAke w¡eÕ SÈr ivBMg k ok hA¦BgvAn ne qsk An ke vlSnumodn hI ik yA,bV£k vyM BI qsk o dohrAyA¦
3. mhAk cAnB¡ek rØAsuØA ak smy BgvAn rAjgh m tpodArAm m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn simi ne ak devtA se áAerfA pAk r w®h B¡ek rØA ke w¡eÕ SÈr ivBMg k A wpdeÕ k rne ke ila invedn ik yA¦
3. mhAk cAnB¡ek rØAsuØA
203
qs pr BgvAn ne yh wpdeÕ ik yA (deiKa B¡ek rØAsuØA suØA sM. 131) SÈr qske bAd ivhAr m cle ga¦ wnke cle jAne ke Toìze hI smy pÎcAt iBöuSA k o huSA ik BgvAn sMöep se w¡eÕ k h k r, ibnA ivtAr se ivBAg ik a, ivhAr m cle ga hÓ¦ St: w®hAne ÕAtA se áAÕMist, SÈr ivô sbRµcAiryA se sMBAivt (s¥kí t), SAyuÏmAn mhAk cAn k o BgvAn ke k he k o ivtAr se STQ-ivBAg k rne ke ila SnuroD ik yA¦ SAyuÏmAn mhAk cAn ne iBöuSA k o smJAyA ik k oqQ kÔ se StIt k A Snugmn k rtAhÔ, kÔ se Snugmn nh k rtAhÔ; kÔ se SnAgt k IctA k rtA hÔ, kÔ se ctA nh k rtA hÔ; kÔ se áA¥yu¥pÚA DmoÜ m SAsEt hotA hÔ, kÔ se SAsEt nh hotA hÔ¦ SAyuÏmAn mhAk cAn ne k hA ik BgvAn ke sMöep m k he BAúf k A STQ mÓ qs áAk Ar ivtAr se jAntA hUM¦ yid SAp cAho to BgvAn se BI qs bAre m pUC lo, SÈr jÔsA ve k h vÔsA DArf k ro¦ ve iBöu BgvAn ke pAs ga SÈr w®h sArA víØAAMt k hsunAyA¦ BgvAn ne w®h k hA ik mhAk cAn pMizt hÔ, mhAáAôAvAn hÔ¦ yid tum muJse yhI bAt pUCte, to mÓ BI qsk A qsI áAk Ar ¯yA¼yAn k rtA, jÔsA ik mhAk cAn ne ik yA hÔ¦ yhI qsk A STQ hÔ, qse qsI áAk Ar DArf k ro¦
4. lomsk i½yB¡ek rØAsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne SAyuÏmAn lomsk i½y ke SnuroD pr w®h B¡ek rØA ke w¡eÕ SÈr ivBMg k o k hA¦
5. cULk ýmivB½suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM todey-pu© suB nAm ke trf ne wnse yh jAnnA cAhA ik ik sk Arfse mnuÏyA m S£pAyu, dIGAQyu; bhurogI, S£progI; duvQfQ, vfQvAn; 204
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
S£p-sAmÉyQvAn, mhA-sAmÉyQvAn; S£pBog vAle, mhABog vAle; nIc ku l vAle, WMce ku l vAle; duÏáAô, áAôAvAn hote hÓ¦ BgvAn ne k hA ik áAAfI k mQ-vk (k mQ hI Dn hÔ ijnk A), k mQ-dAyAd, k mQ-yoin, k mQ-bMDu, k mQ-áAitÕrf hote hÓ¦ k mQ hI áAAifyA k o qs hIntA-áAfIttA m ivBEt k rtA hÔ ¦ iP r w®hAne ivtAr se yh BI smJAyA ik kÔ se-kÔ sek moÜ se mnuÏyA m hIntA STvA áAfIttA SAtI hÔ¦
6. mhAk ýmivB½suØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk -invApm ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne SAyuÏmAn SAn®d k omhAk mQivBMg k AivBAjn k rke sunAyA¦ w®hAne k hA ik sMsAr m cAr áAk Ar ke ¯yVEt hote hÓ (1) du:ÕIl, loBI, «eúyuEt icØA avM imÉyA díVÏx vAlA, jo ÕrIr Coìzne pr nrk m w¥pÚA hotA hÔ; (2) aesA hI, jo ÕrIr Coìzne pr vgQ m w¥pÚA hotA hÔ; (3) ÕIlvAn, inloQBI, «eúriht icØA avM sýyk díVÏx vAlA, jo ÕrIr Coìzne pr vgQ m w¥pÚA hotA hÔ; SÈr (4) aesA hI, jo ÕrIr Coìzne pr nrk m w¥pÚA hotA hÔ¦ jo k oqQ ümf STvA bRAµf SpnI smAiD ke bl pr id¯y cöu se du:ÕIl ¯yVEt k o nrk m j®mA deKte hÓ, w®h lgtA hÔ ik pAp k mQ hotA hÔ SÈr wsk AP lBI hotA hÔ; aese ¯yVEt k ovgQ m j®mA deK k rw®h lgtA hÔ ik k oqQ pAp-k mQ nh hotA, n qsk A P l hotA hÔ¦ ÕIlvAn ¯yVEt k o vgQ m j®mA deK k rw®h lgtA hÔ ik pu»y k mQ hotA hÔ SÈr wsk AP lBI hotA hÔ; pr aese ¯yVEt k onrk m j®mA deK k rw®h lgtA hÔ ik k oqQ pu»y k mQ nh hotA, n qsk A P l hI hotA hÔ¦ BgvAn ne k hA * phle áAk Ark A¯yVEt du:KvednIy pAp k mQ k ophle hI k rilyA hotA hÔ, yA pICe k r ilyA hotA hÔ, yA wsne mí¥yu ke smy imÉyA díVÏx gRhf k I 6. mhAk ýmivB½suØA
205
hotI hÔ¦ vh yhAM Spne ik ye k A P l yA to qsI j®m m Bog letA hÔ, yA w¥pÚA hok r dUsrI bAr¦ * dUsre áAk Ark A¯yVEt suKvednIy pu»y k mQ k ophle hI k rilyA hotA hÔ, yA pICe k r ilyA hotA hÔ; yA wsne mí¥yu ke smy sýyk díVÏx gRhf k I hotI hÔ¦ vh yhAM Spne ik ye k A P l yA to qsI j®m m Bog letA hÔ, yA w¥pÚA hok r dUsrI bAr¦ * tIsre áAk Ark A¯yVEt pu»y k mQ k ophle hI k rilyA hotA hÔ, yA pICe k r ilyA hotA hÔ, yA wsne mí¥yu ke smy sýyk díVÏx gRhf k I hotI hÔ¦ vh yhAM Spne ik a k A P l yA to qsI j®m m BogtA hÔ, yA w¥pÚA hok r dUsrI bAr¦ * cÈTe áAk Ar k A ¯yVEt pAp k mQ k o phle hI k r ilyA hotA hÔ, yA pICe k r ilyA hotA hÔ, yA wsne mí¥yu ke smy imÉyA díVÏx gRhf k I hotI hÔ¦ vh yhAM Spne ik a k A P l yA to qsI j®m m Bog letA hÔ, yA w¥pÚA hok r dUsrI bAr¦ qs áAk ArSB¯y áAtIt hone vAle SB¯y k mQ hote hÓ; B¯y áAtIt hone vAle SB¯y k mQ hote hÓ; B¯y áAtIt hone vAle B¯y k mQ BI hote hÓ; SÈr SB¯y áAtIt hone vAle B¯y k mQ BI hote hÓ¦
7. sLAytnivB½suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sLAytnivB½ k A wpdeÕ dete hua k hA qn-qn k ojAnnA cAiha C: BItr ke SAytn, C: bAhr ke SAytn, C: ivôAn-k Ay, C: pÕQ-k Ay, SXArh mnopivcAr tTA CØAIs sØvpd¦ vhAM (k rnA hotA hÔ) qske «ArA qse Coìzo¦ tIn míit-áATAn hÓ, ij®h SAyQ sevn k rte hÓ¦ q®h sevn k rne vAlA SAyQ ÕAtA, gf (SnuyAyI-vgQ) k A SnuÕAsn k r sk tA hÔ¦ aesA ÕAtA áAiÕöf dene vAle SAcAyoÜ m Snupm purú-dýy-sArTI (purúA k o ivny isKlAne vAlA cAbuk -svAr) k hlAtA hÔ¦ tduprAMt BgvAn ne smJAyA 206
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
* C: BItr ke SAytn hÓ cöu, üo©, GRAf, ij¹A, k AyA, mn¦ * C: bAhr ke SAytn hÓ Áp, Õd, gMD, rs, áAÏx¯y, DmQ¦ * C: ivôAn-k Ay hÓ cöuivQôAn, üo©ivôAn, GRAfivôAn, ij¹AivôAn, k AyivôAn, mnoivôAn¦ * C: pÕQ-k Ay hÓ cöu:sMpÕQ, üo©sMpÕQ, GRAfsMpÕQ, ij¹AsMpÕQ, k AysMpÕQ, mn:sMpÕQ¦ * SXArh mnopivcAr hÓ C: BItr ke SAytnA «ArA Spne se sMb bAhr ke SAytnA k ogRhf k rne se sÈmny, dÈmQny STvA wpeöABAv k A wp-ivcAr SAnA¦ * CØAIs sØvpd hÓ C: geD (loB) sMbMDI sÈmny, C: nÔÏkR ýy-sMbMDI sÈmny, C: geD-sMbMDI dÈmQny, C: nÔÏkR ýy-sMbMDIdÈmQny, C: geD-sMbMDI wpeöABAv, C: nÔÏkR ýy-sMbMDI wpeöABAv¦ * qske «ArA qse Coìzo qsse tA¥pyQ hÔ nÔÏkR ýy se sMb sÈmny, dÈmQny STvA wpeöA k A SAüy lek r, kR mÕ:, geD (loB) se sMb sÈmny, dÈmQny, STvA wpeöA k o Coìz denA; SÈr qsI áAk Ar nÔÏkR ýy se sMb sÈmny STvA wpeöA k A SAüy lek r, kR mÕ:, nÔÏkR ýy se sMb dÈmQny STvA sÈmny k o Coìz denA¦ * tIn míit-áATAn ijnke sevn se SAyQ ÕAtA, gf (SnuyAyIvgQ) k A SnuÕAsn k rsk tAhÔ qsk ASAÕy hÔ ik ihtÔúI ÕAtA «ArA üAvk A k o DmoQpdeÕ k rne pr yid üAvk yAn n d, STvA k oqQ-k oqQyAn d SÈr k oqQ-k oqQyAn n d, STvA sBI yAn d, to tTAgt phlI do pirVTityA m n to SsMtuÏx hote hÓ, n sMtuÏx; SÈr ke vl tIsrI pirVTit m sMtoú SnuBv k rte hÓ; pr tInA pirVTityA m wpeöABAv bnAa hua míit SÈr sMáAôAn ke sAT ivhrte hÓ¦ ye hI hÓ tIn míit-áATAn¦ * Snupm purú-dýy-sArTI qsk A SAÕy hÔ ik Spne-Spne áAiÕök A «ArA dA®t (ivnIt) ik ahua hATI, Goìze, bÔl ak hI idÕA m BAgte hÓ, prMtu tTAgt purúA k o dA®t k rne vAle aese sArTI hÓ ijnke «ArA ivnIt ik yA huSA SAXA idÕASA m BAgtA hÔ¦ (BgvAn ne ak -ak k rke qn SAXA idÕASA k A vfQn k rte hua smJAyA ik jb k oqQ nÔvsMôAnAsMôAytn k A 7. sLAytnivB½suØA
207
svQTA SitkR mf k r sMôAvediytinroD k I SvTA k o áAAðA k r ivhrtA hÔ, tb vh hotI hÔ SAXv idÕA¦)
8. w¡esivB½suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k ow¡es-ivBMg k AwpdeÕ dete hua k hA iBöu k o vÔse-vÔse wpprIöf k rnA cAihye ijsse wsk A ivôAn (icØA) bAhr S-ivVöðA rhe, SÈr BItr BI S-sMVTt ho, wpAdAn n k rne ke k Arf, wØAejnA k o áAAðA n ho¦ aesA hone se SAge ke ilye j®m-jrA-mrf ÁpI du:K pÔdA hone k I sMBAvnA nh rh jAtI hÔ¦ yh k h k r BgvAn SAsn se wX k r ivhAr m cle ga¦ wnke cle jAne ke pÎcAt iBöuSA k olgA ik BgvAn sMöep m wpdeÕ dek r,ibnA ivtAr se STQ k AivBAjn ik a,ivhAr m cle ga hÓ¦ St: w®hAne ÕAtA se áAÕMist, SÈr ivô sbRµcAiryA «ArA sMBAivt (s¥kí t), SAyuÏmAn mhAk cAn k o BgvAn ke k he k A ivtAr se STQ-ivBAg k rne ke ila SnuroD ik yA¦ SAyuÏmAn mhAk cAn ne iBöuSA k o ivtAr se smJAyA ik kÔ se ivôAn k obAhr ivVöðA STvA S-ivVöðA, SÈr BItr sMVTt STvA S-sMVTt k hA jAtA hÔ, SÈr kÔ se wpAdAn n k rne se wØAejnA hotI hÔ STvA nh hotI hÔ¦ SAyuÏmAn mhAk cAn ne k hA ik BgvAn ke sMöep m k he BAúf k A STQ mÓ qs áAk Ar ivtAr se jAntA hUM¦ yid SAp cAho to BgvAn se BI qs bAre m pUC lo, SÈr jÔsA ve k h vÔsA DArf k ro¦ ve iBöu BgvAn ke pAs ga SÈr w®h sArA víØAAMt k hsunAyA¦ BgvAn ne w®h k hA ik mhAk cAn pMizt hÔ, mhAáAôAvAn hÔ¦ yid tum muJse yhI bAt pUCte, to mÓ BI qsk A qsI áAk Ar ¯yA¼yAn k rtA, jÔsA ik mhAk cAn ne ik yA hÔ¦ yhI qsk A STQ hÔ, qse qsI áAk Ar DArf k ro¦
9. SrfivB½suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA 208
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
(1) n to hIn, gMvAr, píTjnA «ArA seivt, SnAyQ, SnTQyuEt k Am ke suK m lgnA cAihye, SÈr n hI Spne SAp k o k Ïx dene vAle du:KpUfQ, SnAyQ, SnTQyuEt SÄyAs m¦ (2) qn donA SityA k oCoìz, tTAgt ne mym mAgQ k AáAôApn ik yAhÔ, jo wpÕm-SiBôA-sMboiD-invAQf ke ila hÔ¦ (3) wsAdn (pRsÚA k rne) k o BI jAne, SpsAdn (SpRsÚA, nArAj k rne) k o BI jAne¦ qn donA k o jAnk r n pRsÚA k re, n nArAj; DmQ k A hI wpdeÕ k re¦ (4) suKivinÎcy k ojAne, SÈr qse jAn k rSAMtirk suK m mn ho¦ (5) rhymy ZMg se bAt n k re, muMh sAmne GixyA bAt n bole¦ (6) DIre-DIre bole, j£dI-j£dI nh¦ (7) jnpd k I inrVEt bIc m n zAle, sm²YA ke pICe SitDAvn n k re¦ yh Srf-ivBMg k A w¡eÕ hÔ¦ tduprAMt BgvAn ne Spne k he k o ivtAr se smJAyA SÈr yh BI btlAyA ik qnm se k Èn se DmQ wpGAt-wpAyAs-pirdAh se yuEt hone ke k Arf s-rf, SÈr k Èn se DmQ wpGAt-wpAyAs-pirdAh se riht hone ke k Arf S-rf hÓ¦ DmoÜ k A s-rf honA imÉyA mAgQ hÔ, SÈr DmoÜ k A S-rf honA sýyk mAgQ¦ SMt m BgvAn ne k hA iBöuSo! s-rf SÈr S-rf DmoÜ k o jAno¦ s-rf DmQ k o jAn k r, S-rf DmQ k o jAn k r, hm S-rf (du:K-riht) mAgQ pr clge qs áAk Ar tuýh sIKnA cAiha¦
10. DAtuivB½suØA ak smy BgvAn mgD deÕ m cAirk A k rte hua rAjgh jA phuÙce SÈr vhAM rAi©-invAs k rne ke ila BAgQv kuM Bk Arke Gr rk ga¦ vhAM phle se hI puEku sAitnAm k Aku lpu© XhrA huSA TA jo BgvAn ke hI nAm pr Gr se beGr ho áAvRijt huSA TA¦ 10. DAtuivB½suØA
209
SAyuÏmAn puEku sAit ne BgvAn k o phle k BI deKA nh TA, St: w®h phcAn nh pAyA¦ BgvAn k ohuSA ik yh ku lpu© mere hI nAm pr áAvRijt huSA hÔ, St: EyA n mÓ qse DmoQpdeÕ k ÁM? tb w®hAne wse yh wpdeÕ idyA iBöu! yh purú C: DAtuSA, C: pÕAQytnA, SXArh mnopivcArA, cAr SiDÏXAnA vAlA hÔ, jhAM VTt qske mAn áAvíØA nh hote¦ mAn áAvíØA n hone pr muin ÕAMt k hlAtA hÔ¦ áAôA ke sýb®D m áAmAd n k re, s¥y k I röA k re, ¥yAg k o bìZAa, wpÕm k A hI SÄyAs k re¦ yh DAtuivBMg k A w¡eÕ hÔ¦ qske bAd BgvAn ne qsk A SAge ivvecn k rte hua iBöu k o qse DArf k rne ke ila k hA¦ tb SAyuÏmAn puEku sAit bol wXe Sho! muJe ÕAtA iml ga, sugt iml ga, sýyk sMbu iml ga¦ iP r w®hAne BgvAn ke pAs wpsMpdA pAne ke ila wnse yAcnA k I SÈr qs áAyojn ke ila pA©, cIvr k I tlAÕ m ink l ga¦ ws k Al m ik sI pAgl gAy ne w®h mAr zAlA¦ tb bhut se iBöu BgvAn ke pAs ga SÈr w®h yh smAcAr k h sunAyA, SÈr yh BI pUC ilyA ik ws iBöu k I EyA git hogI¦ qs pr BgvAn ne k hA iBöuSo! puEku sAit ku lpu© pMizt, s¥yvAdI, ghrAqQyA tk DmQ k A SAcrf k rne vAlA TA, wsne muJe DmQ ke ivúy m k oqQ k Ïx nh idyA¦ vh pAMcA SvrBAgIy sMyojnA ke öy se SÈppAitk ho, vhAM devlok m invAQf pAne vAlA hÔ, ws lok se lÈxne vAlA nh hÔ¦
11. scivB½suØA ak smy BgvAn bArAfsI m qisptn-imgdAy m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o sMboiDt k rte hua k hA ik tTAgt ne qsI TAn pr cAr SAyQ s¥yA k I deÕnA-ÁpI DmQckR k o áAvitQt ik yA TA jo ümf, dev, mAr, bRµA, STvA lok m ik sIse BI S-áAvitQt nh ik yAjA sk tA¦cAr SAyQ s¥y hÓ du:K, du:K-smudy, du:K-inroD tTA du:KinroDgAimnI áAitpdA¦ iP r w®hAne k hA ik sAirpuØA tTA mog£lAn k I sMgit k ro¦ ye pMizt hÓ SÈr s-bRµcAiryA pr SnugRh k rne vAle hÓ¦ sAirpuØA j®m-dAtA ke smAn hÔ 210
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
SÈr mog£lAn j®me hua k IdeKBAl k rne vAle ke smAn¦ sAirpuØA sotApVØA k A P l áAAðA k rAtA hÔ SÈr mog£lAn wØAm-STQ (invAQf) tk le jAtA hÔ¦ sAirpuØA cAr SAyQ s¥yA k I ivtArpUvQk deÕnA k rne m smTQ hÔ¦ BgvAn ke cle jAne ke wprAMt SAyuÏmAn sAirpuØA ne iBöuSA k ocAr SAyQ s¥yA ke bAre m ivtAr se smJAyA¦
12. dVEKfAivB½suØA ak smy BgvAn sEk (ÕAEy) jnpd m k iplv¥Tu ke ingRoDArAm m ivhAr k rte Te ¦ vhAM mhApjApit gotmI ne w®h Spne «ArA k AtA, bunA ak nyA DusA-joìzA vIk Ar k rne ke ilye invedn ik yA, prMtu w®hAne k hA gotmI! qse sMG k ode de, sMG k odene se mÓ BI pUijt hoWÙgA SÈr sMG BI¦ tb SAyuÏmAn SAn®d ne BgvAn se k hA ik SApk I mÈsI mhApjApit gotmI SApk I öIr-dAiyk A rhI hÓ, SÈr SApk A BI qn pr bìzA wpk Ar rhA hÔ, jÔsA ik SApke k Arf hI yh du:K, du:K-smudy, du:K-inroD tTA du:KinroDgAimnI áAitpdA ke ivúy m sMÕy-riht huqQ hÓ¦ St: SAp qnk I Bx vIk Ar k r l¦ qs pr BgvAn ne k hA SAn®d! k oqQ ¯yVEt ik sI ¯yVEt ke shAre buÂ, DmQ, sMG k A ÕrfAgt hotA hÔ¦ prMtu SAdr-s¥k Ar, Bx-sevA, k dAcAr se ivrt honA, SAyQ s¥yA ke ivúy m sMÕy-riht honA ak ¯yVEt k A dUsre ke áAit áA¥yupk Ar nh k hlAtA¦ tduprAMt BgvAn ne cÈdh áAk Ark I¯yVEtgt dVöfASA (dAn) SÈr sAt áAk Ar k I sMG-gt dVöfASA ke bAre m btlAyA¦ w®hAne cAr áAk Ar k I dVöfA-ivÕuiÂyA k I jAnk ArI BI dI¦
----------
12. dVEKfAivB½suØA
211
5. sLAytnvg 1. SnATipV»zk ovAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy SnATipV»zk gíhpit bhut bImAr SÈr du:KI TA¦ wsne yh sUcnA BgvAn k o iBjvAqQ SÈr SAyuÏmAn sAirpuØA k o BI sUict k rte hua Spne yhAM SAne ke ila k hlA BejA ¦ SAyuÏmAn sAirpuØA SAyuÏmAn SAn®d k o SnugAmI bnA SnATipV»zk ke Gr ga SÈr wsk A ku Õlöem pUCA¦ qs pr SnATipV»zk ne k hA muJe XIk nh hÔ, bìzI du:Kmy vednAaM SA rhI hÓ jo jAne k AnAm nh let, isr m jorA k IpIìzA hÔ, tej vAyu pex k ok AxrhI hÔ SÈr ÕrIr KUb jl rhA hÔ¦ yh sun k r SAyuÏmAn sAirpuØA ne SnATipV»zk k o cöu, üo©, GRAf, ij¹A, k AyA avM mn qn C: qMiªyA, qnke ivúyA, qnke ivôAn, qnke sMpÕQ, qnke sMpÕQ se hone vAlI vednASA; (SAk AÕ-DAtu avM ivôAn-DAtu siht) C: DAtuSA; pAMc kM DA; SAk AÕAn®¥yAytn, ivôAnAn®¥yAytn, SAk c®yAytn, nÔvsMôAnAsMôAytn; qhlok , prlok ; díÏx, üut, GRAf, ij¹A tTA pÕeQV®ªy «ArA SnuBUt, ivôAt, áAAðA, pyeQiút, SnupyeQiút tTA mn «ArA SnuivcAirt ke áAit wpAdAn n k rne SÈr qnm ivôAn (icØA) k o n XhrAne k A SÄyAs k rne ke ila k hA¦ aesA k he jAne pr SnATipV»zk ro pìzA SÈr k hne lgA ik mÓne aesI DAimQk k TA phle k BI nh sunI¦ SAyuÏmAn sAirpuØA tTA SAyuÏmAn SAn®d ke cle jAne ke Toìze hI smy ke bAd SnATipV»zk gíhpit ne ÕrIr Coìz idyA SÈr vh tuist devlok m w¥pÚA huSA¦
2. CÚAovAdsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ tb
212
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
SAyuÏmAn sAirpuØA, SAyuÏmAn mhAcu®d tTA SAyuÏmAn CÚA igÀJkU x pvQt pr ivhrte Te¦ ws smy SAyuÏmAn CÚA bhut bImAr SÈr du:KI Te¦ SAyuÏmAn sAirpuØA SÈr SAyuÏmAn mhAcu®d SAyuÏmAn CÚA k A ku Õlöem pUCne ke ila ga¦ vhAM SAyuÏmAn CÚA ne k hA muJe XIk nh hÔ, bìzI du:Kmy vednAaM SA rhI hÓ jo jAne k A nAm nh let, isr m jorA k I pIìzA hÔ, tej vAyu pex k ok AxrhI hÔ SÈr ÕrIr KUb jl rhA hÔ¦ mÓ Spne SAp k o Õ© mAr lUMgA, mÓ jInA nh cAhtA¦ yh sunk rSAyuÏmAn sAirpuØA ne SAyuÏmAn CÚA k oSpne SAp k oÕ© n mArne ke ila k hA, prMtu SAyuÏmAn CÚA bole CÚA iBöu indoQú (punjQ®m-riht) Õ©GAt k rge SAp qse aese DArf k r¦ t¥pÎcAt SAyuÏmAn sAirpuØA «ArA pUCe ga áAÎnA ke wØAr m SAyuÏmAn CÚA ne k hA mÓ cöu, cöuivQôAn SÈr cöuivQôAn «ArA jAnne yoy DmoÜ k o yh merA nh hÔ, yh mÓ nh hUM,yh merI SA¥mA nh hÔ aesA smJtA hUM¦ SÈr aese hI üo©, GRAf, ij¹A, k AyA SÈr mn, qnke Spne-Spne ivôAnA SÈr qn ivôAnA «ArA jAnne yoy DmoÜ ke bAre m BI¦ SÈr aesA smJne k A k Arf yh hÔ ik mÓ qn qV®ªyA, qnke Spne-Spne ivôAnA SÈr qn ivôAnA «ArA jAnne yoy DmoÜ m inroD k o deKtA hUM¦ tdnMtr SAyuÏmAn mhAcu®d ne SAyuÏmAn CÚA k o BgvAn ke ws snAtn wpdeÕ k o BI mn m k rne ke ila k hA ijsm btlAyA gyA hÔ ik du:K k A SMt EyA SÈr kÔ se hotA hÔ¦ iP r SAyuÏmAn sAirpuØA avM SAyuÏmAn mhAcu®d vhAM se cle SAa¦ qske Toìze hI smy pÎcAt SAyuÏmAn CÚA ne Spne SAp k o Õ© mAr ilyA¦ SAyuÏmAn sAirpuØA «ArA BgvAn se SAyuÏmAn CÚA k I git ke bAre m pUCe jAne pr w®hAne k hA jo qs k AyAk oCoìz dUsrI k AyAk ogRhf k rtAhÔ, wse mÓ s-wpvÀyQ k htA hUM¦ vh CÚA iBöu k o nh TA¦ Sn-wpvÀyQ (punjQ®m-riht) ho CÚA iBöu ne Spne SAp k o Õ© mArA qs áAk Ar qse DArf k ro¦
2. CÚAovAdsuØA
213
3. pu»fovAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM SAyuÏmAn pu»f ne wnse áAATQnA k I ik muJe sMöep m DmoQpdeÕ k r ijse sun k r mÓ ak Ak I,ak AMt-sevI, SáAmAdI, w¬ogI, sMymI hok r ivhAr k ÁM¦ qs pr BgvAn ne w®h k hA ik qMiªyA se jAnne yoy ivúyA k A SiBnMdn k rne se nMdI (tíÏfA) w¥pÚA hotI hÔ¦ nMdI ke smudy se du:K k A smudy hotA hÔ¦ qMiªyA se jAnne yoy ivúyA k A SiBnMdn n k rne se nMdI inr ho jAtI hÔ¦ nMdI ke inroD se du:K k A inroD ho jAtA hÔ¦ iP rBgvAn ne wnse pUCA ik mere qs sMVöðA DmoQpdeÕ k osun k rk Ènse jnpd m ivhAr k roge? SAyuÏmAn pu»f ne sunAprAMt jnpd k AnAm ilyA¦ BgvAn ne jtlAyA ik vhAM ke log to bhut cMz vBAv ke hote hÓ¦ prMtu jb SAyuÏmAn pu»f ne SpnI sihÏfutA k I prAk AÏXA k A pircy idyA, tb BgvAn ne w®h wproEt jnpd m vAs k rne ke yoy btlAyA¦ sunAprAMt jnpd m ivhAr k rte hua SAyuÏmAn pu»f ne tInA iv¬ASA k A sAöA¥k Ar ik yA SÈr bAd m pirinvAQf-lAB ik yA¦
4. n®dk ovAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ ws smy Tivr iBöu bArI-bArI se pAMc sÈ iBöuifyA k o wpdeÕ idyA k rte Te¦ SpnI bArI SAne pr SAyuÏmAn n®dk ne rAjk ArAm jA k r iBöuifyA k o áAÎnoØAr ke mAym se wpdeÕ idyA¦ w®hAne BItr-bAhr ke C:-C: SAytnA tTA C: áAk Ark IivôAnk AyAk ISin¥ytA, du:KtA tTA SnA¥mtA ke bAre m ccAQ k I¦ w®hAne yh BI btlAyA ik sAt boyMgA k I BAvnA k rne se iBöu qsI j®m m SAsRvA ke öy se SAsRv-riht ceto-ivmuVEt, áAôA-ivmuVEt k o vyM jAn k r, sAöA¥k Ar k r, áAAðA k r ivhrtA hÔ ¦ 214
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
BgvAn ne SAyuÏmAn n®dk k oSgle idn BI iBöuifyA k owpdeÕ dene ke ila k hA ¦ qs pr w®hAne vÔsA hI ik yA¦ bAd m BgvAn ne iBöuSA se k hA ik n®dk ke DmoQpdeÕ se iBöuifyAM sMtuÏx huqQ hÓ, SÈr pirpUfQ-sMk £pBI¦ w®hAne yh BI ¯yEt ik yAik wn pAMc sÈ iBöuifyA m jo sbse pICe hÓ ve BI sotApÚA hÓ; muVEt ke mAgQ pr Sizg SÈr inVÎct Áp se sMboiD áAAðA k rne vAlI hÓ¦
5. cULrAhulovAdsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne rAhul k oSAsRvA ke öy k ISor le clne k osoc, wse idvAivhAr ke ilye S®Dvn clne ke ila k hA¦ SAj BgvAn SAyuÏmAn rAhul k oSAsRvA ke öy k ISor le clge yh soc, k qQ lAK devtA BI BgvAn ke pICe-pICe ho ilye¦ S®Dvn m BgvAn ne rAhul k o qMiªyA, wnke ivúyA, wnke Spne-Spne ivôAnA, wnke sMpÕoÜ, qn sMpÕoÜ ke k Arf w¥pÚA vednA-sMôA-sMk Ar-ivôAn-ivúyk ôAn k ISin¥ytA, du:KtA tTA SnA¥mtA ke bAre m smJAyA¦ iP r yh k hA ik qs áAk Ar deKte üutvAn SAyQ-üAvk qn sBI se inveQd k o áAAðA hotA hÔ¦ inveQd k o áAAðA ho ivrEt hotA hÔ¦ ivrAg hone se ivmuEt hotA hÔ¦ ivmuEt hone pr ivmuEt hUM! yh ôAn hotA hÔ¦ iP r yh jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnATA so k r ilyA, qsse pre SAnA nh hÔ¦ tBI SAyuÏmAn rAhul k A icØA wpAdAn n k r, SAsRvA se muEt ho gyA¦ SÈr wn k qQ lAK devtASA k oivrj, ivml DmQ-cöu w¥pÚA huSA jo ku C w¥pVØA vBAv vAlA hÔ, vh sb inroD vBAv vAlA BI hÔ¦
6. CCEk suØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k oC: CEk A k AwpdeÕ idyA (1) C: BItrI 6. CCEk suØA
215
SAytn, (2) C: bAhrI SAytn, (3) C: ivôAn-k Ay, (4) C: pÕQ-k Ay, (5) C: vednA-k Ay, (6) tíÏfA-k Ay¦ iP r BgvAn ne qnm se áA¥yek k A ivvrf idyA * BItrI SAytn hÓ cöu, üo©, GRAf, ij¹A, k AyA tTA mn¦ * bAhrI SAytn hÓ Áp, Õd, gMD, rs, áAÏx¯y tTA DmQ¦ * ivôAn-k AyhÓ cöu «ArA Áp m w¥pÚA hone vAlA cöuivQôAn; SÈr iP r qsI áAk Ar üo©ivôAn, GRAfivôAn, ij¹AivôAn, k AyivôAn tTA mnoivôAn¦ * pÕQ-k Ay hÓ cöu, Áp SÈr cöuivQôAn k I sMgit se hone vAlA pÕQ; SÈr iP r qsI áAk Ar S®y SAytnA tTA t¥sMbMDI ivôAnA k I sMgit se hone vAle pÕQ¦ * vednA-k AyhÓ wEt áAk Arse jint pÕQ ke k Arfhone vAlI vednAaM¦ * tíÏfA-k Ay hÓ wEt áAk Ar se jint vednASA ke k Arf jAgne vAlI tíÏfAaM¦ t¥pÎcAt BgvAn ne btlAyA ik qn sBI CEk A k A wdy¯yy mAlUm hone se ye hÓ¦ jb k BI k oqQ qnk o mÓ, mere SÈr SA¥m-BAv se jAntA hÔ, tb vh s¥k Ay ke smudy k I Sor le jAne vAlI áAitpdA hotI hÔ¦ jb k oqQ qnk oqs BAv se nh jAntA hÔ, tb vh s¥k Ayke inroD k ISor le jAne vAlI áAitpdA hotI hÔ¦ tdnMtr BgvAn ne smJAyA ik suKd vednASA k ASiBnMdn k rne, wnm SAsEt hone se rAg-SnuÕy icpxtA hÔ; du:Kd vednASA se sMyuEt ho kRM dn k rne se áAitG-SnuÕy icpxtA hÔ¦ aesA ¯yVEt qn vednASA ke smudy, SvsAn, SAvAd, duÏpirfAm, insrf k o yTATQt: nh jAntA hÔ, ijsse wsm Siv¬A-SnuÕy icpxtA hÔ¦ qn SnuÕyA k o dUr ik a ibnA SÈr iv¬A k o jgAa ibnA, qsI j®m m k oqQ Spne du:KA k A SMt k r ske , yh sMBv nh hÔ¦ prMtu suKd vednASA k A SiBnMdn n k rne, qnm SAsEt n hone se rAg-SnuÕy nh icpxtA hÔ; du:Kd vednASA se sMyuEt ho kRM dn n k rne se áAitG-SnuÕy nh icpxtA hÔ¦ aesA ¯yVEt qn vednASA ke smudy, SAvAd, duÏpirfAm, insrf k o yTATQt: jAntA hÔ, ijsse wsm Siv¬A-SnuÕy 216
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
nh icpxtA hÔ¦ qn SnuÕyA k o Coìz SÈr iv¬A k o jgA, qsI j®m m k oqQ Spne du:KA k A SMt k r ske , yh sMBv hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA ik qs áAk Ar deKte hua üutvAn SAyQüAvk ChA CEk A m ivrAg k oáAAðA hotA hÔ¦ wse yh boD hone lgtA hÔ mÓ ivmuEt ho gyA! vh áAôApUvQk jAn letA hÔ j®m smAðA huSA, bRµcyQvAs pUrA huSA, jo k rnA TA so k r ilyA, qsse pre yhAM SAnA nh hÔ¦ qs áAvcn ke k he jAte smy sAX iBöuSA k A icØA SAsRvA se wpAdAn-riht ho ivmuEt ho gyA¦
7. mhAsLAytnsuØA ak smy BgvAn sAv¥TI m SnATipV»zk ke SArAm jetvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne iBöuSA k o btlAyA ik qMiªyA, wnke ivúyA, wnke Spne-Spne ivôAnA, wnke sMpÕoÜ SÈr tÀjint vednASA k o yTATQt: n jAnne, n deKne se qnm SAsVEt ho jAtI hÔ, SAsVEt-áAAðA ke ilye BivÏy m pAMc wpAdAn-kM D sMict ho jAte hÓ¦ qsse nyA j®m dene vAlI tíÏfA bìZtI hÔ SÈr k Aiyk avM cÔtisk pIìzA, sMtAp, pirdAh bìZne lgte hÓ SÈr vh ¯yVEt k Aiyk avM cÔtisk du:K SnuBv k rtA hÔ¦ BgvAn ne SAge btlAyA ik qMiªyA, wnke ivúyA, wnke Spne-Spne ivôAnA, wnke sMpÕoÜ SÈr tÀjint vednASA k o yTATQt: jAnne, deKne se qnm SAsVEt nh hotI hÔ, SAsVEt-riht ke ila BivÏy m pAMc wpAdAn-kM D Spcy (ivGxn) k o áAAðA hote hÓ¦ qsse nyA j®m dene vAlI tíÏfA nÏx hotI hÔ SÈr k Aiyk avM cÔtisk pIìzA, sMtAp, pirdAh jAne lgte hÓ SÈr vh ¯yVEt k Aiyk avM cÔtisk suK SnuBv k rtA hÔ¦ BgvAn ne SAge k hA ik aese ¯yVEt ke ila SAyQ SÏxAMigk mAgQ BAvnA ke tr pr pirpUfQ ho jAtA hÔ¦ qsse cArA míitáATAn, cArA sýyk áADAn, cArA å iÂpAd, pAMcA qMiªyAM, pAMcA bl tTA sAtA boyMg BI BAvnA ke tr pr pirpUfQtA k o áAAðA ho jAte hÓ¦ aese ¯yVEt ke donA DmQ ÕmT SÈr ivpÎynA juìze rhte hÓ¦ yh ¯yVEt SiBôA «ArA jAnne yoy DmoÜ k o
7. mhAsLAytnsuØA
217
jAntA, Coìzne yoy DmoÜ k o CoìztA, BAvnA yoy DmoÜ k o BAivt k rtA SÈr sAöA¥k Ar k rne yoy DmoÜ k A sAöA¥k Ar k rtA hÔ¦
8. ngriv®deysuØA ak smy BgvAn k osl jnpd m cAirk A k rte hua ngriv®d nAm ke bRAµf-gRAm m phuÙce¦ vhAM ke gRAmvAsI BgvAn k I mMgl-k IitQ se Kce hua wnke pAs cle SAa¦ vhAM BgvAn ne w®h smJAyA ik ik nümf-bRAµfA k As¥k Arnh k rnA cAiha SÈr ik nk Ak rnAcAiha¦ s¥k Arn k rne yoy ümf-bRAµf ve hote hÓ jo qMiªyA «ArA ivôey ivúyA m S-vItrAg, S-vIt«eú, S-vItmoh hote hÓ, ijnk A icØA BItr se ÕAMt nh hotA hÔ SÈr jo k AyA, vAfI tTA mn se sm-ivúm SAcrf k rte hÓ¦ s¥k Ar k rne yoy ümf-bRAµf ve hote hÓ jo qMiªyA «ArA ivôey ivúyA m vIt-rAg, vIt-«eú, vIt-moh hote hÓ, ijnk A icØA BItr se ÕAMt hotA hÔ SÈr jo k AyA,vAfI tTA mn se smcyAQ k rte hÓ¦ BgvAn ne ümf-bRAµfA k As¥k Arn k rne STvA k rne ke k ArfA pr BI áAk AÕ zAlA¦
9. ip»zpAtpAirsuiÂsuØA ak smy BgvAn rAjgh m veLuvn k l®dk invApm ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne SAyuÏmAn sAirpuØA k I qMiªyA k o S¥yMt inmQl SÈr wnk I Civ k o intAMt ÕuBR deK k r pUCA ik SAjk l SiDk tr ve k Èn se ivhAr se ivhrte hÓ? w®hAne wØAr idyA ÕU®ytA-ivhAr se¦ qs pr BgvAn ne k hA ik ÕU®ytA-ivhAr mhApurú-ivhAr hotA hÔ, SÈr iP r smJAyA ik jo iBöu qs ivhAr se SiDk tr ivhrnA cAhe, wse qs áAk Ar socnA cAiha ijs mAgQ se mÓ iBöA ke ila gAMv m áAivÏx huSA, ijs áAdeÕ m iBöA ke ila GUmA, SÈr ijs mAgQ se iBöA lek rgAMv se bAhr ink lA EyA vhAM qMiªyA «ArA ivôey ivúyA m mere mn m CMd, rAg, «eú, moh STvA áAithsA k ABAv jAgA? yid Spne k oprKne pr mAlUm ho ik aesA hÔ, to wn Sku ÕlDmoÜ k odUr k rne ke ila áAy¥n k rnAcAiha¦ yid mAlUm 218
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
ho ik aesA nh hÔ, to ws iBöu k o wsI áAIit, áAmod ke sAT, rAt-idn, ku Õl DmoÜ k A pirÕIln k rte, ivhAr k rnA cAiha¦ tdnMtr BgvAn ne aesI hI áAikR yA pAMc k AmgufA, pAMc nIvrfA, pAMc wpAdAn-kM DA, q¥yAid ke bAre m BI suJAqQ¦ SMt m BgvAn ne k hA ik ümf-bRAµf StIt k Al m aese hI pzpAt (iBöAÚA) k o pirÕu k rte Te, Sb BI aese hI k rte hÓ, SÈr BivÏy m BI aese hI k rge¦
10. qV®ªyBAvnAsuØA ak smy BgvAn gj½lA m suveLuvn m ivhAr k rte Te¦ vhAM w®hAne SAyuÏmAn SAn®d k o btlAyA ik SAyQ-ivny m SnuØAr qMiªy-BAvnA kÔ sI hotI hÔ¦ w®hAne k hA qMiªyA «ArA Spne-Spne ivúyA k o gRhf k rne se iBöu k o iáAy, SiáAy, iáAy-SiáAy w¥pÚA hotA hÔ¦ tb vh áAôApUvQk jAntA hÔ muJe yh iáAy, SiáAy, iáAy-SiáAy w¥pÚA huSA hÔ¦ yh sMkí t, TUl tTA áAtI¥y-smu¥pÚA (k Arfse w¥pÚA huSA) hÔ¦ wØAm to yhI hÔ jo ivúyA ke áAit wpeöABAv hÔ¦ tb wsk o w¥pÚA huSA iáAy, SiáAy, iáAy-SiáAy inr ho jAtA hÔ, SÈr wpeöABAv ixk A rhtA hÔ¦ iP r BgvAn ne ÕÔçy (ijse SBI sIKnA hÔ, jo SBI ShÜt nh huSA) áAitpdA k I jAnk ArI dI¦ qsm ÕÔçy qMiªyA «ArA Spne-Spne ivúyA k o gRhf k rne se w¥pÚA hone vAle iáAy, SiáAy, iáAy-SiáAy se du:KI hotA hÔ, GbrAtA hÔ, GífA k rtA hÔ¦ tdnMtr BgvAn ne btlAyA ik k oqQ SAyQ (ShÜt) kÔ se BAivtiªy hotA hÔ¦ aesA ¯yVEt SpnI qCAnusAr áAitkU l m S-áAitkU l-sMôI, S-áAitkU l m áAitkU l-sMôI, áAitkU l avM S-áAitkU l m S-áAitkU l-sMôI, S-áAitkU l avM áAitkU l m áAitkU l-sMôI, SÈr áAitkU l avM S-áAitkU l donA k o Coìz míitmAn tTA sMáAôAnI hok r, wpeöAvAn ho ivhAr k rtA hÔ¦ SMt m BgvAn ne k hA ÕAtA ne SnukM pA k rke qs DmoQpdeÕ «ArA 10. qV®ªyBAvnAsuØA
219
üAvk A ke iht ke ila jo k rnATA, so k ridyA hÔ¦ Sb ye rhe víö-mUl, ye rhe ÕU®yAgAr! yAn k ro, SAn®d! mt áAmAd k ro; mt pICe pCtAne vAle hoSo; tuýhAre ilye yh hmArI sIK hÔ¦
----------
220
suØAsAr [mVÀJmink Ay BAg - 3]
View more...
Comments
