Tesis sa Filipino (Thesis in Filipino) - Pagsusuri ng mga Talumpati (Analysis of Speeches)

MGA PILING TALUMPATI NG IBA’T IBANG PANGULO NG PILIPINAS: ISANG PAGSUSURI

Tesis Na Iniharap sa Kaguruan ng Kolehiyo ng Edukasyong Pangguro PAMBANSANG PAMANTASAN NG BATANGAS Lungsod ng Batangas

Inihanda Bilang Bahagi ng Gawaing Kailangan sa Pagtatamo ng Titulong Batsilyer sa Edukasyong Pansekundarya

Nina: Almendral, Rechelle B. Evora, Maria Kristina Cassanda R. Hermoso, Abner S.

Abril 2013

ii

DAHON NG PAGPAPATIBAY Ang tesis na ito na pinamagatang ―MGA PILING TALUMPATI NG IBA’T IBANG PANGULO NG PILIPINAS: ISANG PAGSUSURI‖ na inihanda at iniharap nina Rechelle B. Almendral, Maria Kristina Cassanda R. Evora at Abner S. Hermoso, sinuri at iminungkahi para sa pasalitang pagsusulit. ______________________________

AMELITA M. MADRID, Ph. D. Tagapayo LUPON NG TAGASULIT Tinanggap at sinang-ayunan ng lupon na may markang _________. _______________________________

GLORIA G. MENDOZA, Ph. D. Tagapangulo _____________________________________

______________________________

ROBELYN PENID-CUNANAN, M.A.T. Kasapi

MARIETTA A. BONOT, Ed. D. Kasapi

Tinanggap at pinagtibay bilang bahagi ng gawaing kailangan sa pagtatamo ng titulong Batsilyer sa Edukasyong Pansekundarya. ______________________________

GLORIA G. MENDOZA, Ph. D. Dekana ____________________

Petsa

iii

PASASALAMAT Taos-pusong pasasalamat ang ipinaaabot ng mga mananaliksik sa lahat ng tumulong at naging bahagi sa pagsasakatuparan ng pag-aaral na ito. Sa dekana ng Kolehiyo ng Edukasyong Pangguro ng Pambansang Pamantasan ng Batangas, Dr. Gloria G. Mendoza, sa kanyang pagbibigaypuna at mungkahi para sa ikabubuti ng pag-aaral; Sa aming gurong tagapayo, Dr. Amelita M. Madrid, sa walang sawa niyang pagtulong at pagbabahagi ng mga kaalaman tungo sa ganap na ikagaganda‘t ikatatagumpay ng manuskritong ito; Sa

mga

pinagsaliksikan

tagapangasiwa ng

mga

at

kawani

mananaliksik,

sa

ng

mga

kanilang

silid-aklatang malugod

na

pagpapahiram ng materyales at mga babasahing kailangan; Sa aming mga guro, mga magulang, mga kapatid, mga kaibigan at kapwa namin mananaliksik na nagbigay ng suporta, kalinga at naging inspirasyon sa panahon ng pagsusulat; At higit sa lahat, sa Poong Maykapal, sa pagkakaloob Niya sa amin ng kalakasan ng katawan, tiyaga, talino at karunungan upang maisagawa nang buong husay ang pag-aaral na ito. Mga Mananaliksik

iv

PAGHAHANDOG

Buong pusong iniaalay ng mga mananaliksik ang pag-aaral na ito sa kanilang mga magulang, mga kapatid, mga guro, mga kamagaaral, mga kaibigan, sa susunod pang mga mananaliksik at higit sa lahat...

Sa DAKILANG LUMIKHA.

Chelle KC Abner

v

TALAAN NG MGA NILALAMAN PAMAGAT........................................................................................... i DAHON NG PAGPAPATIBAY............................................................ ii PASASALAMAT.................................................................................. iii PAGHAHANDOG................................................................................ iv TALAAN NG MGA NILALAMAN........................................................ v TALAAN NG MGA TALAHANAYAN.................................................. viii TESIS ABSTRAK................................................................................ ix KABANATA I.

ANG SULIRANIN Panimula............................................................................... 1 Paglalahad ng Suliranin........................................................ 5 Saklaw, Limitasyon at Delimitasyon ng Pag-aaral................ 6 Kahalagahan ng Pag-aaral................................................... 7

II.

MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL Literaturang Konseptwal....................................................... 10 Literaturang Pananaliksik...................................................... 38 Sintesis.................................................................................. 44 Balangkas Konseptwal.......................................................... 49 Konseptwal Paradaym ng Pag-aaral..................................... 54

vi

Katuturan ng mga Katawagang Ginamit............................... 55 III.

PAMAMARAAN NG PANANALIKSIK Disenyo ng Pananaliksik....................................................... 60 Paksa ng Pag-aaral............................................................... 60 Paraan ng Pangangalap ng Datos........................................ 61 Pamamaraan ng Pagsusuri................................................... 62

IV.

TALAMBUHAY NG ILANG PANGULO NG PILIPINAS Corazon C. Aquino................................................................ 64 Fidel V. Ramos...................................................................... 69 Joseph E. Estrada................................................................. 73 Gloria M. Arroyo.................................................................... 77 Benigno Simeon C. Aquino III............................................... 81

V.

PAGLALAHAD NG PAGSUSURI NG MGA PILING TALUMPATI Mga Nilalaman...................................................................... 85 Mga Pamamaraang Ginamit sa Pagtatalumpati....................120 Mga Paksang Karaniwang Binigyang Diin............................ 131 Kaugnayan ng Buhay ng mga Pangulo sa Mga Talumpati... 154 Mga Iminumungkahing Gawain............................................. 163

VI.

PAGLALAGOM, KONGKLUSYON AT REKOMENDASYON Paglalagom........................................................................... 167

vii

Kinalabasan ng Pag-aaral..................................................... 168 Mga Kongklusyon.................................................................. 175 Mga Rekomendasyon........................................................... 176 TALASANGGUNIAN APENDISE CURRICULUM VITAE

viii

TALAAN NG MGA TALAHANAYAN 1

Mga Nilalaman........................................................................... 114

2

Mga Pamamaraang Ginamit...................................................... 128

3

Mga Paksang Karaniwang Binigyang Diin................................. 151

4

Kaugnayan ng Buhay ng mga Pangulo sa Mga Talumpati........ 161

5

Mga Iminumungkahing Gawain ................................................. 166

ix

TESIS ABSTRAK

Pamagat

:

MGA PILING TALUMPATI NG IBA’T IBANG PANGULO NG PILIPINAS: ISANG PAGSUSURI

Mga Mananaliksik

:

Rechelle B. Almendral Maria Kristina Cassanda R. Evora Abner S. Hermoso

Kurso

:

Batsilyer sa Edukasyong Pansekundarya

Dalubhasaan

:

Filipino

Taon

:

2013

Tagapayo

:

Amelita M. Madrid, Ph. D.

PAGLALAGOM Nilalayon ng pag-aaral na mabatid ang mga nilalaman ng mga piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa o State of the Nation Address (pinaikling SONA) nina dating Pangulong Corazon C. Aquino, Fidel V. Ramos, Joseph E. Estrada, Gloria M. Arroyo at kasalukuyang Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III; ito ay ang kani-kanilang saloobin, pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino, pakikipag-ugnayang pangmasa, pagkamakabansa at pamamahala sa ating bansa. Gayundin,

nilalayon

ng

pag-aaral

na

malaman

ang

mga

pamamaraang ginamit ng mga pangulong nabanggit tungo sa iba‘t ibang layunin ng paghahatid ng mensahe, mabatid ang mga paksang

x

karaniwang binigyang diin, matuklasan ang kaugnayan ng buhay ng mga pangulo sa mga talumpating kanilang ipinahayag at makapagmungkahi ng mga gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga magaaral tungo sa pagbabago ng bansa. Gumamit ang mga mananaliksik ng kuwalitatibo o qualitative na palarawan

(descriptive)

at

pasuring

(analytical)

pananaliksik

sa

isinagawang pag-aaral. Sinuri ang mga talumpati batay sa pagsusuring pangnilalaman o content analysis. Kinalabasan ng Pag-aaral 1. Mga Nilalaman ng mga Piling Talumpati 1.1

Saloobin. Corazon C. Aquino: Nagpahayag ng pag-asa‘t

paniniwala na balang araw ay mapagtatagumpayan ng bansa ang mga suliranin nararanasan nito. Fidel V. Ramos: Ibinahagi sa taumbayan ang mga proyektong balak niyang ilunsad at ang kanyang mga pananaw sa mahahalagang pangyayaring naganap sa labas ng bansa. Joseph E. Estrada: Nagpahayag ng determinasyong makapaglingkod nang tapat sa taumbayan. Gloria M. Arroyo: Pinasaringan ang kanyang mga kalaban sa politika. Benigno Simeon C. Aquino III: Nagpahayag ng pagkainis sa mga taong walang napapansin sa mga proyektong isinasagawa ng kanyang administrasyon.

xi

1.2

Kahalagahan ng Pagka-Pilipino. Corazon C. Aquino: Pinuri

ang mga positibong pag-uugaling taglay ng mga Pilipino. Fidel V. Ramos: Hinikayat ang Kongreso na pagtibayin ang isang panukalang batas na mangangalaga sa kultura ng mga kababayan nating Igorot na naninirahan sa Cordillera. Joseph E. Estrada: Pinuri ang mga positibong pag-uugaling taglay ng mga Pilipino. Gloria M. Arroyo: Inihalintulad ang pagkatao ng mga Pilipino sa kabayanihang ipinamalas nina dating Pangulong Cory Aquino at Gat Andres Bonifacio. Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing kung magtutulungan ang bawat Pilipino ay hindi malayong makamtan ng bansa ang minimithing kaunlaran. 1.3

Pakikipag-ugnayang

Pangmasa.

Corazon

C.

Aquino:

Sinabing higit niyang ipinananalangin ang kapakanan ng taumbayan kaysa sa kanyang sarili. Fidel V. Ramos: Nagsalita gamit ang katutubong wika ng mga taga-Cordillera upang madama ng mga kababayan natin doon na sila‘y ‗di pinababayaan ng pamahalaan. Joseph E. Estrada: Ipinabatid sa mga kababayan nating Muslim na naninirahan sa Mindanao ang tulong na kanyang ipinaabot doon. Gloria M. Arroyo: Inanyayahan ang ilang mamamayang natulungan ng kanyang administrasyon na magpunta sa Kongreso‘t makinig sa kanyang SONA. Benigno Simeon C. Aquino III:

xii

Nagpalabas ng video na nagpapakita sa kalagayan ng ilang mamamayang natulungan ng kanyang pamunuan. 1.4

Pagkamakabansa. Corazon C. Aquino: Nagpahayag ng

masidhing mithiing makapaglingkod nang tapat sa taumbayan. Fidel V. Ramos:

Binigyang

diin

ang

pagpapanatili‘t

pagpapayaman

ng

demokrasyang ating tinatamasa. Joseph E. Estrada: Hinikayat ang taumbayan na kumilos kasabay ng pamahalaan upang solusyunan ang mga suliraning panlipunan. Gloria M. Arroyo: Nagpahayag ng masidhing mithiing makapaglingkod nang tapat sa taumbayan. Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing patuloy niyang mamahalin at paglilingkuran ang bansa sa pamamagitan ng paglulunsad ng mga programa at proyektong makatutulong sa bawat Pilipino. 1.5

Pamamahala. Corazon C. Aquino: Tiniyak na paglilingkuran

niya nang tapat ang sambayanang Pilipino hanggang sa siya‘y bumaba sa tungkulin. Fidel V. Ramos: Tiniyak na paglilingkuran niya nang tapat ang sambayanang Pilipino hanggang sa siya‘y bumaba sa tungkulin. Joseph E. Estrada: Hinimok ang Kongreso na ipasa ang ilang panukulang batas na sa palagay niya‘y lubhang kailangan nang ipatupad. Gloria M. Arroyo: Tiniyak na paglilingkuran niya nang tapat ang sambayanang Pilipino hanggang sa siya‘y bumaba sa tungkulin. Benigno Simeon C. Aquino III:

xiii

Sinabing ginagawa lamang niya yaong mga pagbabagong ibig mangyari ng mga Pilipino sa bansa. 2. Mga Pamamaraang Ginamit sa mga Talumpati. Corazon C. Aquino: Nagsimula sa pagbati at binigkas ang isang tulang isinulat ng kanyang asawang si Benigno Simeon ―Ninoy‖ Aquino, Jr. Fidel V. Ramos: Nagsimula sa pagbati at bumanggit ng mga sanggunian upang patotohanan ang ilang paksang kanyang ipinahayag. Joseph E. Estrada: Nagsimula sa pagbati, bumanggit ng mga sanggunian upang patotohanan ang ilang paksang kanyang ipinahayag at binigkas ang kanyang SONA sa wikang Filipino. Gloria M. Arroyo: Nagsimula sa panalangin at nagpalabas ng napakaraming video. Benigno Simeon C. Aquino III: Nagsimula sa pagbati, bumigkas ng isang kasabihan o quotation, nagpalabas ng video at ipinahayag ang kanyang SONA sa wikang Filipino. 3. Mga Paksang Karaniwang Binigyang Diin. Ang mga nagawang pagbabago tungo sa ikauunlad ng ating ekonomiya ang pinakakaraniwang paksang ipinahayag ng mga pangulo sa kani-kanilang SONA. Marami ring mga

usaping

pang-edukasyon,

pang-ekonomiya,

pangkalikasan,

pangkalusugan, pampolitika at panseguridad ang inilahad ng mga pangulo. Ipinahayag nila sa mga paksang nabanggit ang mga suliraning

xiv

nakapaloob dito at ang mga hakbang na kanilang isinagawa‘t isinasagawa upang ito‘y masolusyunan. 4. Kaugnayan ng mga Talumpating Ipinahayag sa Buhay ng mga Pangulo. Corazon C. Aquino: Paulit-ulit na binanggit ang kahalagahan ng demokrasyang

ating

tinatamasa

sapagkat

siya

ang

nanguna

sa

pagpapanumbalik ng demokrasyang ipinagkait noon sa mga Pilipino ng Administrasyong Marcos. Fidel V. Ramos: Nagpahayag ng maraming patakarang panseguridad at pangkapayapaan sapagkat siya‘y isang beteranong sundalo at pulis. Joseph E. Estrada: Binanggit yaong mga programang inilunsad ng kanyang administrasyon upang labanan ang kahirapan sapagkat ipinanganak siya sa Tondo, Maynila na tinitirhan ng mahihirap nating kababayan. Gloria M. Arroyo: Inilahad ang mga programang magpapaunlad sa edukasyon at ekonomiya ng bansa sapagkat siya‘y isang guro‘t ekonomista. Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing ipagtatanggol niya ang mga naaapi, itatama ang bawat kamaliang kanyang nakikita sa pamahalaan at paglilingkuran nang tapat ang sambayanang Pilipino sapagkat nasaksihan niya yaong mga pagmamalabis na ginawa ng Rehimeng Marcos sa taumbayan. 5. Mga Gawaing Makapupukaw sa Kamalayang Panlipunan ng mga Mag-aaral. Una, ito ay ang pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga

xv

documentary film; ikalawa, pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga indie film; ikatlo, maging gawain ang pagsusuri ng iba pang talumpati ng mga pangulo ng bansa bilang isa sa mga paksang tatalakayin sa Filipino at Panitikan; ikaapat, paglulunsad ng mga paligsahan sa pagsulat ng editoryal

bilang isang gawaing kailangan

sa

pag-aaral

ng

mga

asignaturang Filipino at Panitikan; ikalima, pagsasagawa ng panayam o interview bilang isang proyekto sa mga asignaturang may kaugnayan sa pakikipanayam; ikaanim, pagpapatugtog sa klase ng mga makabayang awitin bilang isang

lunsaran ng

pagtuturo

ng

anumang Araling

Pampanitikan at pang-Agham Panlipunan; at ikapito, panghihikayat sa mga mag-aaral na may kakayahan o interes sa mga paksang may kinalaman sa kamalayang panlipunan na lumikha at magsulat ng blog sa Internet. Lumabas sa isinagawang pag-aaral na nagtataglay ng iba‘t ibang saloobin, pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino, pakikipag-ugnayang pangmasa, pagkamakabansa at pamamahala ang mga piling SONA ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa. Napag-alaman ding gumamit ng iba‘t ibang pamamaraan sa paghahatid ng mensahe ang mga pangulo sa kanilang pagtatalumpati.

xvi

Mangyari pa, ang mga paksang kadalasang binigyang diin sa SONA ng mga pangulo ay yaong mga usaping may kinalaman sa ekonomiya, edukasyon, kalikasan, kalusugan, politika at seguridad. Tangi rito, ang ilan sa mga paksang ipinahayag ng mga pangulo sa kani-kanilang SONA ay pawang may kaugnayan sa mga pansarili nilang karanasan na nagsilbing dahilan o inspirasyon upang mahalin nila ang bansa at gampanan nang may buong katapatan ang kanilang tungkulin. At bilang

output

ng pag-aaral, ang

mga mananaliksik

ay

nakapagmungkahi ng pitong gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral tungo sa pagbabago ng bansa. Batay sa kinalabasan ng isinagawang pag-aaral, inirerekomenda ng mga mananaliksik na patuloy na magsagawa ng pagsusuri o analysis ang susunod pang mga mananaliksik; maglaan ng disiplina, tiyaga at buong pag-iingat ang sinumang nagbabalak magsuri ng anumang akdang pampanitikan; magsagawa ang susunod na mga mananaliksik ng mga kaugnay o karagdagang pagsusuri ng iba pang uri ng talumpati bukod sa SONA; magsagawa ng pag-aaral na magsusuri at maghahalintulad sa mga nilalaman ng SONA sa mga kauri nitong talumpati sa ibang bansa; isagawa o gamitin ng mga guro yaong pitong iminumungkahing gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral; isama ang

xvii

pagsusuri ng iba‘t ibang akdang pampanitikan sa pansekundaryang kurikulum ng Agham Panlipunan; at magsagawa ang susunod na mga mananaliksik ng pag-aaral sa mga akdang pampanitikang hindi pa lubusang napag-aaralan.

Kabanata I ANG SULIRANIN Panimula Isa sa dalawang pangkalahatang anyo ng panitikan ang tuluyan. Hindi tulad ng anyong patula na isinasatitik sa taludturan at saknungan, ang anyong tuluyan ay nasusulat sa karaniwang takbo ng pangungusap na isinasaayos sa patalatang paraan. Mayroon itong sapat na kalayaan sa ugnayan ng mga salita, parirala at sugnay upang makabuo ng talata at akda. Gayundin, hindi limitado o pigil ang paggamit ng mga pangungusap sa ganitong anyo ng panitikan. Nagmula ang salitang tuluyan buhat sa Latin na prosa, na nangangahulugang "tuwiran" o "hindi paligoy-ligoy.‖ Ito ang pinakatipikal na anyo ng panitikang pasulat na ginagamitan ng karaniwang estrukturang gramatikal at kinakikitaan ng ordinaryong daloy ng pagpapahayag (Reyes, et al., 2012). Ang panitikang tuluyan ay gumagamit ng payak at tuwirang paglalahad ng kaisipan sapagkat ang sinumang sumusulat ng akdang nasa anyong tuluyan ay parang nakikipag-usap lamang sa mga mambabasa (Aguilar, et al., 2006). Nagpapakita rin ito ng mga karaniwang tagpo o pangyayari sa buhay ng bawat indibidwal, ng mag-anak, ng mga

2

nananahan sa isang pamayanan at sa lahat ng mamamayan mismo (Pineda at Villavicencio, 2010). Gaya ng anyong patula, ang anyong tuluyan ay nahahati rin sa iba‘t ibang uri. Isa sa mga uring ito ng panitikang tuluyan ang talumpati. Ito‘y isang maanyong pagpapahayag sa paraang pasalita na kung mabibigkas ng isang nagtatalumpati sa paraang kawili-wili ay tiyak na kagigiliwan ng mga nakikinig. Nilalayon nitong mapapanig ang madlang tagapakinig sa mga

kaisipang

inilalahad,

pinaniniwalaan

o

ipinaglalaban

ng

mananalumpati. Kung ang mga kakintalang ibig ipaunawa sa isang talumpati ay mahusay na mailalahad, ito‘y maaaring makatalos o makaantig sa damdamin ng isang nakikinig. Isang sangay ng panitikang inihanda ang talumpati na nakatakdang basahin o bigkasin sa harap ng mga taong handang makinig. Ito'y isang sanaysay sapagkat may layong maglahad ng kaisipan at ng pangunahing ideya ng mensahe (Belvez, et al., 2007). Samakatuwid, kung ang isang sanaysay ay ipahahayag nang pasalita sa harap ng mga taong nagnanais makinig, ito‘y nagiging talumpati. Bahagi rin ng panitikang ‗di kathang isip (o non fiction sa Ingles) ang talumpati sapagkat naglalarawan at nagpapakahulugan ito ng mga katotohanan, desisyon at opinyon. Tulad ng artikulo, balita, editoryal,

3

kasaysayan, liham, talambuhay atbp., ang talumpati ay isang panitikang tuluyang ‗di kathang isip (non fiction prose) na naglalayong mag-ulat ng katotohanan at gumamit ng lohikang pangangatuwiran (Patron, 2002). Wika pa nina Kahayon at Zulueta (2000), ang talumpati ay isang pormal na pagtalakay sa isang paksa na sadyang inihahayag sa harap ng maraming tao. Anila, ito ay nakaaakit sa pag-iisip, kagustuhan at damdamin ng mga tagapakinig. Nauuri rin ang talumpati batay sa iba't ibang layunin na naglalayong manghikayat,

magbigay-impormasyon,

magpaliwanag,

mangatuwiran,

maglahad ng opinyon o paniniwala at manlibang (Palazo at Panas, 2001). Katulad din ito ng paliwanag nina Belvez na nagsabing ang tiyak na mga layunin ng alinmang talumpati ay humikayat, pumukaw ng damdamin, tumugon, mangatuwiran at maglahad ng opinyon o kuro-kuro. Dagdag pa nina Belvez, sa pagbabasa o pakikinig ay maaangkin ang bisang pangkaisipan at bisang pandamdamin sapagkat nagkakaroon ng kabatiran ang sinumang nagbabasa o nakikinig sa ilang katotohanang mababanaag sa isang talumpati. Ang pagtataglay ng wastong kaalaman sa pagtatalumpati ay mahalaga sa pagkilala o pagtuklas sa angking kakayahan, pagpapabuti ng pansariling pakikitungo sa kapwa, pagpapayaman ng kakayahang

4

pampropesyon

at

kakayahan

o

pagkakataong

makatulong

sa

pagpapayabong at pagpapaunlad ng mga mamamayan sa isang pamayanan at lipunang ginagalawan. Kaugnay ng mga kaalamang inilahad, isang matiyaga at masigasig na pagsusuri ang kailangang isakatuparan hindi lamang para mabatid ang mga nilalaman ng isang talumpati kundi upang maunawaan din ang kakintalang nais nitong ipabatid sa mga tagapakinig. Ang pangangailangang ito ay ang panunuring pampanitikan. Ito ay isang uri ng pagtalakay na nagbibigay-buhay at diwa sa isang likhang sining (Villafuerte, 2000). Sa ganitong pagsusuri ay inaalam ang kabuuan ng tao, ang kanyang anyo, ugali, kilos, paraan ng pagsasalita, ang kanyang pakikipag-ugnayan sa kapwa at ang lipunang kinabibilangan niya. Kabilang ang talumpati sa mga likhang sining na maaaring suriin. Sa pamamagitan ng gawaing ito, magkakaroon ng mabisang kabatiran at makabuluhang paghatol ang mga mambabasa o tagapakinig sa mga kaisipang matatagpuan sa piyesa ng isang talumpati. Sa puntong ito‘y hindi lamang yaong kahulugan ng isang partikular na salita ang bibigyang linaw ng mga magsusuri kundi maging ang mga pahiwatig, lunggati at mahahalagang kaisipang nais ipabatid.

5

Dahil dito, sa kabila ng munting kakayahang taglay ng mga mananaliksik na kahit wala pang karanasan sa gawaing tulad nito, at sa udyok na rin ng pagmamahal at pagpapahalaga sa mga usaping pambansa, naglakas loob ang mga mananaliksik na suriin ang ilang piling talumpati ng ilang lubhang kilalang tao sa ating lipunan upang lubusang mapahalagahan ang mga mensahe at kakintalang nais nitong ipabatid at ipaunawa sa lahat ng mamamayang Pilipino. Paglalahad ng Suliranin Binigyang diin sa pag-aaral ang pagsusuri sa ilang piling talumpati ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. Nilalayon nitong tugunan ang sumusunod na mga katanungan: 1. Ano ang nilalaman ng mga piling talumpati ng iba‘t ibang naging pangulo ng bansa at ng kasalukuyang pangulo na may kinalaman sa kanilang: 1.1

saloobin;

1.2

pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino;

1.3

pakikipag-ugnayang pangmasa;

1.4

pagkamakabansa; at

1.5

pamamahala?

6

2. Ano‘ng mga pamamaraan ang ginamit sa mga talumpati tungo sa iba‘t ibang layunin ng paghahatid ng mensahe? 3. Ano‘ng paksa ang karaniwang binigyang diin sa bawat talumpati? 4. Ano‘ng kaugnayan ng buhay ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo sa mga talumpating kanilang ipinahayag? 5. Batay sa kinalabasan ng pagsusuri, ano‘ng mga gawaing maaaring imungkahi ng mga mananaliksik upang mapukaw ang kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral tungo sa pagbabago ng bansa. Saklaw, Limitasyon at Delimitasyon ng Pag-aaral Nakatuon ang pag-aaral sa pagsusuri ng mga talumpati nina dating Pangulong Corazon C. Aquino, Fidel V. Ramos, Joseph E. Estrada, Gloria M. Arroyo at ng kasalukuyang Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III. Ito ay ang Talumpati sa Kalagayan ng Bansa o State of the Nation Address (SONA) na kanilang ipinahayag sa Batasang Pambansa, Lungsod ng Quezon. Ang sinuring talumpati ng dating Pangulong Corazon C. Aquino ay iyong kahuli-hulihan niyang SONA na binigkas noong ika-22 ng Hulyo, 1991. Sinuri rin yaong kahuli-hulihang SONA nina dating Pangulong Fidel V. Ramos na ipinahayag noong ika-28 ng Hulyo, 1997 at dating Pangulong Gloria M. Arroyo na ipinahayag noong ika-27 ng Hulyo, 2009. Samantala,

7

sinuri naman yaong kauna-unahang SONA ng dating Pangulong Joseph E. Estrada na binigkas noong ika-27 ng Hulyo, 1998 at ang pinakahuling SONA ng Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III na ipinahayag noong ika-23 ng Hulyo, 2012. Saklaw ng pagsusuring ito ang nilalaman ng mga talumpati ng mga pangulong nabanggit; ito ay ang kani-kanilang saloobin, pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino, pakikipag-ugnayang pangmasa, pagmamahal sa Inang Bayan at ang kanilang pamamahala sa bansa. Nakapaloob din sa pagsusuri ang mga pamamaraang ginamit nila sa pagtatalumpati upang mabisa nilang maihatid ang mensaheng nais nilang iparating sa mamamayang Pilipino. Sinuri rin dito ang mga paksang kanilang binigyang diin maging ang kaugnayan ng nilalaman ng mga talumpating ito sa kanikanilang buhay. Hindi kasama sa isinagawang pag-aaral ang iba pang talumpati ng mga pangulong nabanggit na kanilang ipinahayag o binigkas sa iba‘t ibang pampamahalaang okasyon. Kahalagahan ng Pag-aaral Naniniwala ang mga mananaliksik na makatutulong nang malaki ang pag-aaral na ito hindi lamang para sa kanila, manapa‘y para sa iba pang mga

mananaliksik,

sa

mga

mag-aaral,

sa

mga

guro,

sa

mga

8

nanunungkulan sa pamahalaan at maging sa lahat ng mamamayang may malasakit at matagal nang sumusubaybay sa mga usaping pambansa. Para

sa

kapwa

nila

mga

mananaliksik,

lalo‘t

higit

iyong

kasalukuyang mga nagpapakadalubhasa sa Agham Panlipunan, kanilang malalaman ang katuparan ng mga pangakong binitiwan ng mga pangulong nabanggit noong mga nagdaang halalan na pawang mahalagang lahat sa kanilang pag-aaral; ito‘y walang iba kundi ang mga proyektong kanilang naisakatuparan tungo sa pagpapaunlad ng ating ekonomiya at mga kalutasang kanilang ipinairal upang matuldukan ang iba‘t ibang suliraning pambansa. Para sa mga mag-aaral, partikular na yaong mga nasa antas sekundarya, kanilang matutunghayan ang mga nagawa at ginagawang hakbang o pagbabago sa ating lipunan ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang

pangulo

upang

maibsan ang

lumalalang

krisis

na

nararanasan ng ating bansa. Gayundin, para sa mga gurong nagtuturo ng Agham Panlipunan, makapagtatamo sila ng mas malalim na kabatiran hinggil sa mga nilalaman ng mga talumpating sinuri na tiyak na makadaragdag sa kanilang mabisa at makabuluhang pagtuturo ng kasaysayan, lipunan at pamahalaan ng ating bansa.

9

Makatutulong din ang pag-aaral na ito sa mga gurong nagtuturo ng Filipino at Ingles sapagkat maaari nilang gamitin ang mga piyesang sinuri bilang lunsaran ng kanilang pagtuturo ng talumpati sa panitikan. Samantala,

ang

bawat

pagpapahalagang

matatagpuan

sa

mga

talumpating ito ay maaari ring magamit ng mga guro sa Edukasyong Pagpapahalaga sa kanilang pagtuturo. Para naman sa mga kawani ng pamahalaan na naglilingkod sa mga mamamayan at sa bansa, hindi lamang kabatiran ang kanilang matatamo sa mga nilalaman ng bawat talumpating sinuri manapa‘y mabisa rin nilang maisasakatuparan ang mga simulaing isinasaad nito bilang pagtupad sa sinumpaan nilang tungkulin na maging tapat ang kanilang paglilingkod sa sambayanang Pilipino. At sa lahat ng mga mamamayan, mahirap man o mayaman, na bumubuo sa ating lipunan at may pakialam sa mga usaping pambansa tulad ng mga isyung pang-edukasyon, pang-ekonomiya, pangkalikasan, pangkalusugan, pampolitika at panseguridad, kanilang mapag-iisipan ang kaganapan at kabisaan ng mga paksang inilahad sa mga talumpating sinuri.

Kabanata II MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL Inilalahad

sa

kabanatang

ito

ang

literaturang

konseptwal,

literaturang pananaliksik, sintesis, balangkas konseptwal, konseptwal paradaym at katuturan ng mga katawagang ginamit. Literaturang Konseptwal Ang panitikang tuluyan o prosa ay ang ―wika ng katuwiran‖ sapagkat ito‘y binubuo ng mga pangungusap na walang sukat (Baritugo, et al., 2008). Nag-uugnay ito ng mga pangyayari, nagpapahayag ng mga kaisipan at naglalahad ng mga opinyon. Ito rin ay tumutugon sa pangaraw-araw na mga huwaran ng pagsasalita at ginagamit upang maglaan ng detalyadong paglalarawan sa mga ideya, bagay at sitwasyon (Sialongo, et al., 2007). Ilan sa mga halimbawa ng anyong tuluyan ang nobela o kathambuhay, maikling katha o maikling kuwento, dula, alamat, pabula, parabula, anekdota, sanaysay, talambuhay, balita at talumpati (Villafuerte, et al., 2000). Lahat ng nabanggit ay maaaring ipahayag nang pasalita at ilathala sa mga aklat, magasin at iba pang uri ng babasahin. Ngunit kaiba sa lahat ng mga ito ang talumpati na maaaring nakalimbag nga, subalit

11

hindi ganap na matatawag na talumpati kung hindi bibigkasin sa harap ng balana. Dagdag pa, hindi tulad ng alamat, maikling kuwento, nobela at iba pa na nasusulat ayon sa mga pangyayaring hango sa haraya o imahinasyon ng mga manunulat, ang talumpati gayon din ang balita, talambuhay, at iba pang mga kauri ay ipinahahayag batay sa mga totoong pangyayaring naganap o nagaganap sa paligid ng kapwa awtor at mambabasa. Samakatuwid, ang talumpati ay hindi lamang isang akdang tuluyan manapa‘y isa ring piyesang ‗di kathang isip na may kaugnayan sa tunay na mga pangyayari at umaalinsunod sa mga makatotohanang katangian, tagpuan at aksyon (Vian, 2006). Isa sa makukulay na pasalitang pakikipagtalastasan ang talumpati. Wika ni Arrogante (2000), kung sa pag-ibig ang isang binata ay maakit manligaw

o

sa

pangangalakal

ang

isang

representante

ay

makapanghikayat ng kliyente, maitatangi sa kanila ang ekspresyong ―matamis ang dila.‖ Sa pagtatalumpati, kapag ang isang tagapagsalita ay nagbukas ng bibig at hinangaan ng mga tagapakinig, angkop sa kanyang sabihin na siya‘y ―nagdilang anghel.‖ Kilala sa mga katawagang address, oration, public speaking at speech sa wikang Ingles ang talumpati. Ito ay isang paraan ng

12

pagpapahayag na binibigkas sa harap ng mga taong handang makinig. Nilalayon nitong maghatid ng mahalagang ideya tungkol sa isang paksa upang makaakit (Sauco, et al., 2004). Tuwiran ang paggamit nito ng wika, tinig, kilos o galaw, komposisyon, paraan sa pagpapaunlad ng kaisipan at pag-aangkop ng materyales sa partikular na manonood at sitwasyon (Dayag at Baisa, 2005). Ito rin ay isang komposisyong may tiyak na tema na karaniwang nasa prosa, analitiko at nagpapahayag ng interpretasyon (Almario, 2010). Dagdag pa ni Arrogante (2003), ito‘y isang uri ng komunikasyong

pampubliko

sapagkat

nagpapaliwanag

ng

isang

mahalagang paksa. May

tatlong

pangunahing

magbigay-impormasyon,

layunin

manlibang

at

ang

pagtatalumpati:

manghikayat

(Carpio

ang at

Encarnacion, 2004). Kung nilalayon ng isang talumpati na magbigay ng impormasyon,

ito‘y

maaaring

ipahayag

sa

anyo

ng

paglalahad,

paglalarawan, paglilinaw, pagpapakahulugan, pagpapaliwanag at paguulat. Kung layunin naman ng isang mananalumpati ay mang-aliw, ang paksang

kanyang

isasalaysay

ay

karaniwa‘y

isang

nakatatawang

sitwasyon o nakalilibang na kuwentong kapupulutan ng aral na bibigkasin niya sa paraang kawili-wili sa mga tagapakinig. Kung ibig naman ng isang nagtatalumpati na manghikayat, layon niyang magpahayag ng kanyang

13

saloobin, pananaw o paniniwala sa isang mahalagang isyu o usapin, mangatuwiran,

mang-akit,

makaimpluwensya

sa

paninindigan

at

damdamin ng madlang nakikinig at mag-udyok para kumilos. Isinasagawa o ginaganap ang isang talumpati saanman at sa alinmang uri ng okasyon, pormal man o hindi, pribado man o pampubliko. Maaaring sa isang pulutong ng nagkakatuwaang magkakaibigan ay may magtalumpati nang sa gayo‘y lalo pang mabigyang kasiyahan ang nangaroroong nagsasaya. Ang pag-uulat ng isang empleyado sa mga gastusin, proyekto at kita ng

kompanyang

kanyang

pinagtatrabahunan

sa

isang

pribadong

pagpupulong ay maituturing na pagtatalumpati. Isa ring anyo ng pagtatalumpati ang pagsesermon o pagmimisa ng mga pinunong pansimbahan gaya ng pari, pastor, ministro at imam sa madlang nakikinig. Sinumang panauhing pandangal ng isang partikular na pagdiriwang na nagpapaabot ng kanyang pagbati, pasasalamat o papuri sa balanang dinatnan ay nagtatalumpati. Ang sinumpaang testimonya o pahayag ng isang nasasakdal, saksi o nang-aakusa at ang kaukulang hatol ng huwes sa isang asunto sa hukuman ay mauuri bilang pagtatalumpati. Mangyari pa, pagtatalumpati rin ang tawag sa isinasagawang pagsasalita ng mga politiko sa harap ng taumbayan tuwing may pagpupulong o halalan.

14

Sa mga paaralan, karaniwan nang pinagtatalumpati ang mga magaaral bilang isa sa mga paksang tinatalakay sa Ingles at Filipino, at kasunod nito‘y ang gawaing bumigkas ng talumpati, sinaulo man ito o isinulat ng isang mag-aaral. Ito‘y isinasagawa hindi lamang para papagsalitain ang bawat mag-aaral sa harap ng klase kundi upang matutuhan

din

nilang

magpahayag

nang

malakas

at

malinaw,

mangatuwiran at mahubog ang sariling kakayahan sa pamumuno. Paraan din ito upang makilala nila ang sariling kakayahan sa pagsasalita at upang matuto silang humarap sa madla na kadalasang ikinahihiya‘t ikinakatakot ng marami. Isa pa‘y nakapagpapayaman at napakapagpapaunlad din ito ng

pakikipag-ugnayang

panlipunan

ng

mga

mag-aaral.

Sa

pagtatalumpati‘y binibigyang halaga ang maayos at angkop na pagtindig at paglakad sa entablado. Dito rin itinuturo ang iba‘t ibang galaw ng katawan at kumpas ng kamay batay sa mga pahayag na sinasabi. Para sa marami, ang pagtatalumpati ay isang nakatutuwang karanasan. Ayon naman sa ilan, ito ay isang nakatatakot na gawain (Ulit, 2003). Hindi madaling magtalumpati sa harap ng maraming tao lalong-lalo na para sa mga nininerbiyos, kapos sa kasanayan, kulang sa kahandaan at baguhan pa lamang. Tinatawag na stage fright sa Ingles ang takot sa pagharap sa balana (Mish, 2011). Karaniwan itong nararamdaman ng mga

15

taong may mababang tiwala sa sarili, ng mga wala pang gaanong karanasan at maging ng ilang nakaranas nang magtalumpati. Subalit ang ganitong takot at pangambang mapahiya ay maaaring labanan at iwasan ng isang mananalumpati kung maninindigan at magtitiwala siya sa sarili na kaya niyang magsalita nang maayos, malinaw at mahusay upang matagumpay niyang maipabatid ang mensaheng ibig niyang ipaunawa sa mga nakikinig. Ayon kina Bernales, et al. (2011), marami na‘ng natanyag at nagtagumpay na mga guro, tagapamayapa, rebelde at pinunong bayan dahil sa kanilang katangi-tanging kakayahan sa pagtatalumpati na kinalugdan ng mga tagapakinig. Ilan sa kanila‘y si Demosthenes, isang kilalang orador o mananalumpati ng Sinaunang Atenas, at sina dating Pangulong Abraham Lincoln, Franklin D. Roosevelt at John F. Kennedy ng Estados Unidos. Karamihan sa kanila‘y hindi noon magaling magsalita, ngunit dahil sa paulit-ulit nilang pagsasanay ay natuto silang bumigkas nang mahusay at kalauna‘y natanyag sa daigdig. Sinasabi rin na upang makapagsalita nang mahusay sa harap ng madla, kinakailangang may sapat na kaalaman, kahandaan at kasanayan. Kung ang kaalaman ang pag-uusapan, ang paksa ng isang talumpati ay dapat na maging makabuluhan at kapaki-pakinabang. Kung ang

16

kahandaan

ang

bibigyang

diin,

ang

isang

mananalumpati

ay

kinakailangang handa sa kanyang sasabihin nang sa gayo‘y maging relax siya sa pagbigkas. Dapat ding mabakas sa nagtatalumpati ang pagtitiwala sa sarili upang maging mabisa at kapani-paniwala ang kanyang mga sasabihin o sinasabi. Kung ang kasanayan ang pagtutuunan ng pansin, maisasagawa ito sa pamamagitan ng matiyaga at puspusang pagsasanay. Sa pagsasanay ay dapat bigyang halaga ang ekspresyon ng mukha, galaw ng kamay, lakas at linaw ng tinig upang higit na maging kapanipaniwala at kagalang-galang sa harap ng mga tagapakinig (Dayag, et al., 2005). Bukod sa kaalaman, kasanayan at kahandaan, dapat ding taglayin ng isang mananalumpati ang sumusunod na mga katangian: interes sa kapaligiran,

mapakiramdam

at

may

pandamang

palatawa,

kumbersasyonal sa pagsasalita, mapamaraan at malinis sa pananamit. Ayon kay Arrogante, natural lamang na kalugdan ng isang nagtatalumpati ang lahat sa kanyang kapaligiran sapagkat nakapagbibigay ito ng likas na sigla sa anumang paksang tatalakayin. Kinakailangan ding maging mapagmasid sa magiging reaksyon ng madla sa kanyang mga sinasabi sapagkat

mahalaga

ang

kabatiran

sa

mapamukaw-isip

na

mga

pamamaraan sa pagsasalita lalo na kung ang paksang itinatalumpati ay

17

lubhang napakaseryoso na maaaring kabagutan o kaantukan ng mga tagapakinig. Hindi rin dapat matulad ang pagtatalumpati sa pagsesermon ng pari o pagtula ng isang makata na nagsaulo ng iskrip manapa‘y kailangan makipag-usap nang tuwiran upang mapalagay ang loob ng mga nakikinig. Samantala, ang pagsusuot ng malinis, maayos at angkop na pananamit ay lumilikha ng unang impresyon sa mga tagapakinig kung kawiwilihan nila o hindi ang mananalumpati. Kaugnay ng mga pahayag na nabanggit, sina Tanawan, et al. (2004) ay

nagtala

ng

labing-isang

bagay

na

dapat

taglayin ng

isang

magtatalumpati. Una, may matinding interes o kagustuhang magsalita at magbahagi ng opinyon sa mga nakikinig; ikalawa, may sapat na kahandaan at kaalaman sa paksa; ikatlo, gumagamit ng kawili-wiling mga salita; ikaapat, mayroong malinaw at madaling maunawaang estilo; ikalima, mayaman ang talasalitaan o bokabularyo; ikaanim, nakahahalina ang tinig; ikapito, gumagamit ng voice variation o pag-iiba ng tono o lakas ng boses ayon sa nilalaman ng talumpati; ikawalo, tumitingin sa nakikinig upang ipadamang sila ay mahalaga at bahagi ng talumpati; ikasiyam, umiiwas mapako ang tingin sa itaas o sa isang bahagi lamang; ikasampu, maingat sa pagsasalita at wasto ang balarila o gramatika ng mga pangungusap na ipinahahayag nang sa gayo‘y mabisang maipauunawa

18

ang mensahe ng talumpati; at ikalabing-isa, minamasdang sandali ang mga tagapakinig pagkatapos ng pangwakas na pananalita bago bumalik sa upuan. Kaugnay ng mga bagay na inilahad, nararapat ding isaalang-alang ng isang nagtatalumpati ang wastong tinig, tindig, paraan ng pagbigkas at ang pagtutuunan ng pansin at kumpas (Dayag at Marasigan, 2005). Napakalahaga ng tinig sa isang matagumpay na pagtatalumpati. Kailangang batid ng mananalumpati kung kailan dapat lakasan o hinaan ang kanyang boses ayon sa pangangailangan. Ang tinatawag na voice variation o pag-iiba-iba ng boses ayon sa hinihingi ng sitwasyon ay lalong nagbibigay-buhay sa talumpati at nakaaakit sa mga tagapakinig upang lalong bigyang pansin ang kaisipang inihahatid. Dagdag pa nina Dayag at Marasigan, mahalaga rin sa isang nagtatalumpati ang pagkakaroon ng tinatawag na ―tindig panalo.‖ Ito ang pagtindig sa entablado na kakikitaan ng tikas at tiwala sa sarili. Ang posisyon ng mga paa ay mahalaga rin sa isang mananalumpati. Sa pagkuha ng atensyon ng mga tagapakinig, nararapat na mabigkas nang malinaw at matatas ang isang talumpati. Ang bitaw ng bawat salita ay dapat may wastong diin at may wastong pagkakapantigpantig. Ang pagbuka ng bibig ay lubhang kailangan sa pagbigkas ng bawat

19

pantig. Kung ang bibig ay nakabuka nang ayon sa salita, magiging maliwanag ang mensahe ng bawat linya at maihahatid ito nang malinaw at maayos. Kaugnay pa rin ng mga bagay na inilahad, bago pa man magsimula ang talumpati, ang magtatalumpati ay dapat magkaroon ng ugnayan sa kanyang tagapakinig sa pamamagitan ng panuunan ng paningin o eye contact. Karaniwang nakatuon ito sa gawing likuran, gitna, subalit maaari ring baguhin papuntang kanan o kaliwa na daraan din sa gitna. Mahalagang mapanatili ang pagtutuon ng paningin sa mga tagapakinig upang madama ng mga ito ang sinseridad ng mananalumpati. Ang kumpas ay lubhang kailangan upang mabigyang diin ng nagtatalumpati ang mga bahaging dapat pagtuunan ng pansin. Dito ay higit na nagiging mabisa ang paglalahad sapagkat ang galaw ng mga kamay ay nakatutulong upang lalo pang maihatid ang damdamin ng talumpati sa mga tagapakinig. Mahalaga kung gayon na angkop ang kumpas, hindi biglaang itinataas o ibinababa ang mga kamay, at hindi rin parang nanlalambot sapagkat hindi ito makatutulong sa paghahatid ng diwang nais bigyang halaga. Sina Mendoza at Romero (2007) ay nakapagtala ng mga halimbawa o uri ng kumpas at galaw sa pagtatalumpati na nagpapahayag ng iba‘t

20

ibang kahulugan. Ito ay ang kumpas na pasuntok na nagpapahayag ng pagkapoot, galit o pakikilaban; kumpas na pahawi na nagsasaad ng pagsaklaw ng isang diwa, tao o pook; marahang pagbaba ng dalawang kamay na nagpapahiwatig ng kabiguan o kawalan ng lakas; paturong pagkumpas na nagpapakilala ng panduduro, pagkagalit at panghahamak; nakabukas ang palad at biglang ibababa na nagpapahayag ng galit o marahas na damdamin; nakabukas na palad na magkalayo ang mga daliri at unti-unting ititikom na nagpapahiwatig ng matimping damdamin; palad na itinataas habang nakalahad na nagpapahiwatig ng dakilang damdamin; palad na bukas at marahang ibinababa na nagpapahiwatig ng mababang uri ng kaisipan at damdamin; kumpas na halos pantay-balikat ang dalawang bukas na bisig na sumisimbolo ng kalawakan; at kumpas na pakutya na nilalakipan ng pag-ismid na nagpapahiwatig ng pag-uyam. Dagdag pa nina Sauco, ang kumpas na nakalahad ang palad ay nagpapahayag ng pagtanggap o pagsang-ayon. Nagsasaad naman ng pagtanggi o pagsalungat ang kumpas na nakataob ang palad samantalang ang kumpas na naglalarawan ay nagpapakita o gumagagad ng hugis, laki o kinalalagyan ng isang bagay. Tulad ng liham, sanaysay at iba pa, ang talumpati ay nahahati rin sa tatlong bahagi: ang panimula, katawan at kongklusyon. Ayon kina Igoy at

21

Saymo (2004), ang panimula ng isang talumpati ay nagbibigay-impresyon sa nagtatalumpati batay sa pananaw ng mga tagapakinig. Dito natitiyak ng mananalumpati kung mayroon siyang tiwala sa sarili at kung talagang batid niya ang paksang kanyang ipinahahayag. Ipinahihiwatig ng panimula kung tungkol saan ang talumpati na makatutulong sa madla upang mabigyang diin at masundan nila ito nang madali. Nakapupukaw rin ito ng kuryusidad at interes ng mga nakikinig na nagtutulak sa kanila na makinig nang mabuti. Ayon pa kina Igoy at Saymo, may tatlong pangunahing layunin ang panimula ng anumang talumpati para sa mga tagapakinig: una, panatilihin ang kanilang interes sa paksang ipinahahayag; ikalawa, hayaang makinig sila nang may katalinuhan; at ikatlo, tanggapin nila nang maayos at patas ang mga sinasabi ng talumpati. Ayon naman kina Tanawan, ang panimula ay maaaring simulan ng mananalumpati sa isang quotation o kasabihang natatampok, sa isang salaysay, isang malinis na biro, tanong na panretorika, kawikaan, salawikain, mahalagang balita, saknong ng tula, anekdota o anumang kataga o pahayag na makatatawag-pansin. Maidaragdag pa rito ang pagbabahagi ng pansariling karanasan, pagsasalaysay ng isang nakaaliw

22

na kuwento, pagbanggit sa mga tagapakinig bilang pagkilala at pagbibigay-halaga sa paksang tatalakayin. Ang ikalawa at ang pinakamahalagang bahagi ng talumpati ay ang katawan. Wika nina Tanawan, ito ang pinakakaluluwa ng isang talumpati. Dito

inilalahad

ang

paksang

tatalakayin,

ang

proposisyon

ng

nagtatalumpati at mga ebidensya o patunay sa mga katuwirang nabanggit upang mapaniwala at mahikayat ng mananalumpati ang mga nakikinig. Ang paksa sa konteksto ng kasalukuyang kalagayan, ang pangunahing suliraning kinakaharap at ang argumentong magpapatibay sa proposisyon ng nagtatalumpati ay tinatalakay sa bahaging ito. Nagtala sina Igoy at Saymo ng limang anyo ng kagamitang pansuporta na lubhang makatutulong upang mabisang maipaliwanag at mapagtibay ng isang mananalumpati ang mga kaisipang kanyang ipinahahayag sa katawan ng talumpati; ito ay ang ilustrasyon o larawan bilang

halimbawa,

paliwanag,

muling

pagpapahayag

o

pag-uulit,

testimonya o patotoo at tulong biswal o visual aid. Ang limang ito ay makapagpapahimok sa mga tagapakinig upang paniwalaan nila ang mga argumento. Anumang bagay na ibig ipaliwanag sa katawan ng isang talumpati ay maaaring makuha ng isang magtatalumpati sa mga panayam,

23

imbestigasyon o pagsisiyasat, nalathalang datos at pansilid-aklatang pananaliksik o library research. Mayroon ding mga metodo o pamamaraang makatutulong sa pagpapaunlad ng katawan ng talumpati. Ilan sa mga ito ay ang deduktibong pangangatuwiran, causal o panahilang pangangatuwiran at paggamit ng estadistika. Nagsisimula sa pangunahing ideya papunta sa mga partikular ang deduktibong pangangatuwiran samantalang sinusuri naman sa panahilang pangangatuwiran ang katumpakan o katotohanan ng mga bagay na sinasabi at ang kalinawan ng pag-iisip ng mananalumpati. Ang ikalawang pangangatuwirang nabanggit ay kadalasang mababanaag sa pagpapahayag ng sanhi at bunga, paghihinuha, pagpapakahulugan at panghuhusga. Nagiging mabisa ang isang katawan ng talumpati kung ang estadistikang magpapatunay sa mga

bagay

na itinatalumpati

ay

maipaliliwanag nang maayos sa balana. Ang ikatlo na siyang pinakahuli at nagsisilbing pangwakas na bahagi ng isang talumpati ay ang kongklusyon. Ayon kina Tanawan, sa bahaging ito inilalahad ng nagtatalumpati ang kapasiyahan sa mga katuwirang binanggit upang maikintal sa isipan ng mga tagapakinig ang kabuuang diwa ng talumpati. Dito rin huling nagbibitiw ang mananalumpati ng panawagan, hiling o hamon sa mga nakikinig.

24

Sa kabilang banda, sina Baisa at Lontoc (2005) at sina Sauco ay nagkaroon ng ibang paghahati sa mga bahagi ng talumpati. Ayon sa kanila, ang isang talumpati ay kinapapalooban ng apat na bahagi; ito ay ang panimula, paglalahad, paninindigan at pamimitawan. Wika nila, ang panimula ay ang bahaging naghahanda sa kaisipan ng mga nakikinig upang maakit ang kanilang kawilihan. Dito rin nakasaad ang mga pangganyak na pananalitang pupukaw sa isipan ng mga tagapakinig. Maaaring magsalaysay ang isang mananalumpati ng mga kuwentong sadyang nakatatawa na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. Ang paglalahad ay ang bahagi ng pagpapaliwanag at siyang nagsisilbing pinakakatawan ng talumpati. Ginagamitan ito ng mga pananalitang kaakit-akit at kinapapalooban ng tatlong pangunahing gawain: una, ay ang pag-uulat ng mahahalagang kaisipan hinggil sa paksang tinatalakay; ikalawa, ay ang pagbibigay-liwanag o linaw sa mga kaisipang binanggit; at ikatlo, ay ang pagbibigay-katuwiran sa mga bagaybagay ng mga ideyang ipinahayag. Nagsisilbing

pinakakaluluwa

ng

talumpati

ang

paninindigan

sapagkat sa bahaging ito pinatutunayan ng nagtatalumpati ang mga kaisipang

nauna

na

niyang

sinabi

sa

panimula

at

paglalahad.

25

Ipinahahayag dito ang kanyang mga ebidensya sa mga katuwirang binanggit. Ang pamimitawan ang siyang pangwakas na bahagi ng talumpati. Dito matutunghayan ang kongklusyon ng mananalumpati sa mga katuwirang kanyang inilahad. Dito rin maririnig ang maiindayog o maririkit na pananalita. May apat na anyo o kaparaanan ng pagbigkas ng talumpati. Ayon kina Padilla, et al. (2003), ito ay ang biglaan o impromptu, maluwag o ekstemporanyo, manuskrito at isinaulong talumpati. Isinasagawa ang impromptu o biglaang pagtatalumpati nang walang paghahanda. Ito‘y nangyayari sa panahon ng kagipitan o emergency. Halimbawa, kung ang inaasahang mananalumpati ay hindi nakarating sa isang partikular na pagpupulong at ang isang naroroon ang siyang hinilingang pumalit at magtalumpati. Ayon kay Arrogante, ang ganitong anyo ng talumpati ay angkop lamang sa mga bihasa, sanay at mabilis mag-isip sa paksang sasabihin. Kabaligtaran ng impromptu ang maluwag o ekstemporanyong pagtatalumpati na bagama‘t hindi rin isinaulo ay lubusan namang pinaghandaan ng isang magtatalumpati. Ipinahahayag nang tuwiran ang paraang ito at mabisa kung isasagawa sa mga silid-aralan. Wika nina

26

Carpio at Encarnacion, ang gumagamit ng ganitong anyo ng talumpati ay walang manuksritong binabasa kaya‘t mapagmamasdang mabuti ang mga nakikinig, mapagmumuni-muni ang kanilang presensya o pagdalo at maiaangkop nang mahusay ang kanyang talumpati sa kanila. Binabasa ng isang nagsasalita ang manuskritong pagtatalumpati mula sa isang kodigo o inihandang papel na kinasusulatan ng tekstong ipinahahayag. Angkop na angkop ilathala, pag-aralan at suriin ang ganitong paraan ng pagtatalumpati. Ito rin ang siyang kadalasang ginagamit ng sinumang nagtatalumpati sa harap ng telebisyon at radyo na kalimita‘y mga prominente o kilalang tao sa lipunan tulad ng mga negosyante, pinunong pansimbahan at mga politiko. Dagdag pa nina Baisa at Lontoc, ang manuskritong pagtatalumpati ay ginagamit sa mga kumbensyon, seminar at programa sa pananaliksik. Pinakamahirap sa lahat ng anyong nabanggit ang isinaulong talumpati. Isinasagawa ang ganitong anyo ng pagtatalumpati sa mga paligsahang pang-oratoryo na sinasalihan ng mga mag-aaral at sa ilang pormal na okasyon gaya ng eulohiya o papuri sa isang taong kamamatay pa lamang, mga ritwal pansimbahan at ilang pampolitikang pagdiriwang. Ito ay ―natututuhan sa pamamagitan ng puso.‖ Tangi rito, ang pagsasanay o practice ang siyang kaisa-isang patnubay para sa isinaulong talumpati.

27

Ayon kina Baisa at Lontoc, ang pangunahing kahinaan ng ganitong pagtatalumpati ay ang pagkalimot sa bagay na sasabihin. Kung may mga anyo o paraan ng pagpapahayag, mayroon ding uri ang talumpati batay sa nilalaman. May kanya-kanyang estilo sa pagpapangkat-pangkat ng mga uri ng talumpati ang iba‘t ibang manunulat. Sina Casanova at Rubin (2001) ay naglathala ng siyam na pangunahing uri ng talumpati. Ilan sa mga ito ay ang talumpating analitikal, talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan, talumpating pumupukaw ng damdamin at talumpating nagbibigay-galang. Ang talumpating analitikal ay yaong mga isinusulat at ipinahahayag ng kapwa guro at mag-aaral. Sa mga guro, ito ay maaaring paghahanda ng anumang talumpating nagsusuri para sa isang seminar palihan, kumperensya, colloquium at lecture sa harap ng publiko. Sa mga magaaral, ito ay maaaring pagsulat at pagbigkas ng talumpati bilang paglalarawan at pagsusuri ng isang paksang mula sa isang larangan ng pinag-aaralan. Bukod diyan, ang isang talumpating analitikal ay maaari ring sumuri ng isang kalagayan o umiiral na sistema. Isa itong kritikal na analisis o pagsusuring kadalasa‘y naglalaan ng mga resulta at mga mungkahing magpapaunlad sa isang kalagayan o sistema.

28

Samantala, yaong mga talumpating natutunghayan sa iba‘t ibang pagtitipon gaya ng kasalan, debut, pagtatapos sa paaralan, pagtanggap ng gawad o parangal, reunion, kumbensyon, pasinaya sa isang opisina o gusali, panimula o pangwakas na seremonya at iba pang tanging pagdiriwang ay nabibilang sa mga talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan. Kadalasan, ang mga ito‘y pamukaw-sigla o panginspirasyon na nag-uudyok ng pagkakaisa ng bawat kasapi ng pangkat, organisasyon, institusyon o lipunan. Maaaring ang paksa ng ganitong uri ng talumpati ay tungkol lamang sa mga indibidwal o institusyong pinararangalan. Ito ay bahagi ng seremonya na nag-uudyok ng mabuting pagsasamahan ng mga kasapi ng pamayanan tulad ng paaralan, organisasyon, konseho, munisipalidad, lungsod o ng bansa. Ang inaasahang bunga ng ganitong uri ng talumpati ay bigyang buhay ang pakikiisa ng mga miyembro o kasapi ng pamayanan at ito‘y nakatutulong sa pagpapanatili ng pinaniniwalaang pagpapahalaga. Nahahati sa apat na sub-uri ang mga talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan. Una rito ay ang talumpating naghuhudyat ng pagpapanimula o pagwawakas na isinasagawa sa mga pagtatapos o graduation sa paaralan, pagbubukas o pagwawakas ng mga pangakademiko‘t pang-isports na paligsahan at ng pagpapanimula ng isang

29

kumperensya o seminar palihan. Ang ganitong mga halimbawa ng talumpati ay kinakailangang nakatuon sa mga karanasang tumutukoy sa bawat kasapi ng samahan o lipunan at higit na nagiging mabisa kung ang mananalumpati ay magsasalaysay ng mga kuwentong naranasan ng bawat isang naroroon sa pagtitipon. Ang ikalawang sub-uri ng mga talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan ay ang eulohiya na nagpupuri sa isang tao. Bagama‘t ang mga eulohiya ay kadalasang binibigkas sa mga lamay o serbisyong pang-alaala sa namatay, ang mga ito ay ipinahahayag din sa seremonya ng palatuntunang may kinalaman sa pagreretiro ng isang tao sa isang trabaho, katungkulan sa opisina o bilang parangal sa hindi matatawarang mga kontribusyon at tulong sa isang organisasyon. Nakatuon ang nilalaman ng isang eulohiya sa mga kahanga-hangang katangian ng isang tao gaya ng kasipagan, katapatan, kagitingan at pagkamalikhain. Ang paghaharap ng isang gawad o parangal ang siyang ikatlong sub-uri ng mga talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan. Ito‘y hawig din sa eulohiya sapagkat naglalaman ng pagkilala‘t papuri. Ang ikinaiiba nito ay ang pagbibigay ng sertipiko, plaque o tropeong kinatititikan

30

ng mga naging ambag ng taong pinararangalan o ng institusyong nakatulong nang malaki sa pamayanan. Ang ikaapat na sub-uri ng mga talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan ay isang tugon sa ikatlong sub-uri. Ito ay ang talumpati sa pagtanggap ng gawad o parangal na binibigkas ng taong pinarangalan bilang pasasalamat, pagtanaw ng utang na loob at papuri. Isa pa sa siyam na uri ng talumpating itinala nina Casanova at Rubin ay ang talumpating pumupukaw ng damdamin na ayon sa kanila‘y mahirap sulatin at bigkasin. Ilan sa mga okasyong nangangailangan ng ganitong uri ng talumpati ay ang sumusunod: kapag may lamay at libing, okasyong kailangang magsagawa ng dedikasyon, mga pampolitikang kumbensyon, mga pangangampanya sa panahon ng eleksyon, mga welga o kilosprotesta at iba pa. Ang mga talumpati sa ganitong okasyon ay may layuning gisingin at antigin ang damdamin ng mga tagapakinig kaya‘t mahihinuhang nanghihikayat. Nangangailangan din ito ng katapatan, integridad at reputasyon ng mananalumpati upang siya‘y paniwalaan ng mga nakikinig. Kabilang din sa siyam na uri ng talumpating nabanggit ang talumpating nagbibigay-galang. Ito‘y ipinahahayag ng sinumang nagnanais magpaabot ng paggalang bilang pasasalamat sa tiwala, pagkakataon at

31

kagandahang loob na inilaan sa kanya. May tatlo itong sub-uri: ang talumpati dahil sa mainit na pagtanggap, talumpati sa pagtanggap ng bagong katungkulan o promosyon at talumpati sa pagtatapos ng katungkulan. Ang ibang pang uri ng talumpati ayon kina Casanova at Rubin ay ang talumpating nagpapasinaya ng isang gusali, talumpating nagbibigayinspirasyon, talumpating nagpapahalaga sa isang mabuting proyekto, talumpating

nagpapakilala

ng

isang

panauhing

tagapagsalita

at

talumpating nagbibigay-impormasyon. Sa kabilang banda, hindi tulad ng isinagawang paggugrupo nina Casanova at Rubin na ang isang uri ng talumpati ay kinapapalooban pa ng iba‘t ibang sub-uri, payak lamang na pinangkat nina Tendero, et al. (2009) ang mga talumpati sa labinlimang uri batay sa okasyong ipinagdiriwang. Ito ay ang talumpati ng pagpapakilala, pampanimulang talumpati, talumpati ng pagtugon sa panimula, talumpati ng paggagawad, talumpati ng pagtanggap, talumpati talumpati

ng

ng pamamaalam, talumpati ng pagreretiro,

pag-alaala,

talumpati

ng

pag-aalay,

talumpati

ng

pagpapasinaya, talumpati ng paghirang, talumpati ng pagtanggap sa pagkakahirang, talumpati ng pagtatapos, talumpating pagkahapunan o after dinner at talumpating pang-wedding toast.

32

Layunin ng pinakaunang uri na ipakilala ang magiging panauhing pandangal ng isang partikular na pagdiriwang. Isinasalaysay rito ng nagpapakilala

ang

katauhan,

mabubuting

katangian

at

paksang

tatalumpatiin ng panauhin. Sa uring ito‘y inihahalintulad din ng nagsasalita ang panauhin sa mga tagapakinig. Ginaganap ang pampanimulang talumpati sa alinmang pagdiriwang. Dito‘y iniuugnay ng mananalumpati ang kanyang sarili sa mga tagapakinig, lumilikha ng kasiglahan para sa okasyong kanyang dinadaluhan at sa organisasyong nangangasiwa sa pagdiriwang at binibigyang inspirasyon ang mga tagapakinig upang sila‘y makilahok sa mga gawaing inihanda. Bilang tugon sa naunang uri, ang talumpati ng pagtugon sa panimula ay naglalayong magpahayag ng pagpapahalaga o appreciation. Ngunit ang pagpapahalaga ay hindi lamang nangangahulugan ng pagpapasalamat manapa‘y pag-unawa rin sa mga bagay na inilahad sa pampanimulang talumpati. Pagkilala, pagpapasalamat at pagpupuri sa mga nagawa ng isang sinuman ang mga nilalayon ng talumpati ng paggagawad. Tulad ng binanggit nina Casanova at Rubin sa mga naunang pahayag, dito ginagawaran ng sertipiko o iba pang uri ng pinararangalan.

token ang isang

33

Binibigkas ang talumpati ng pagtanggap bilang pasasalamat ng pinarangalan sa mga naggawad ng gantimpala, pagkilala sa mga tumulong na makamit ang tagumpay, pagtalakay sa kahalagahan ng gantimpalang tinanggap at pagbabahagi sa iba ng karangalang tinamo. Sinasariwa

naman

ng

isang

bumibigkas

ng

talumpati

ng

pamamaalam ang mga nagdaang karanasan, ipinaliliwanag ang dahilan ng paglisan at inilalarawan ang nararamdaman para sa mga iiwang kasamahan, posisyon, kompanya, lugar at iba pa. Naglalaan din ang nagsasalita ng pagkilala at papuri bilang pagpapahalaga sa mga kasamang maiiwan. Isinasagawa

ng

sinumang

nagnanais

nang

magbitiw

sa

kompanyang kanyang pinapasukan ang talumpati ng pagreretiro. Ito‘y hawig sa talumpati ng pamamaalam sapagkat may himig pamamaalam din ngunit

nakatuon

manggagawang

lamang ibig

nang

sa

pagbibitiw

ng

isang

empleyado

lumipat ng trabaho o tumigil

na

o sa

paghahanapbuhay dala ng katandaan. Nangangahulugan naman ng pag-alaala sa isang dinadakilang bayani, samahan ng tao o mahalagang pangyayari sa kasaysayan ang pagpapahayag ng talumpati ng pag-alaala. Karaniwang itong binibigkas sa isang partikular na seremonya hindi para magbigay-impormasyon kundi

34

upang magbigay-inspirasyon, pag-asa at makaantig sa damdamin ng mga tagapakinig. Karaniwang nang binibigkas ang talumpati ng pag-aalay sa pagbubukas ng isang gusali, establesimiyento, simbahan, pasyalan, tulay o bantayog. Iniaalay ang ganitong uri ng talumpati sa paglilingkod sa Dakilang Lumikha at sa kapakanan ng taumbayan. Isang seremonya ng pormal na pagsisimula ng pagganap sa isang katungkulang lubhang makapangyarihan ang talumpati ng pagpapasinaya. Isa ng halimbawa nito ang pagtatalumpati ng isang kandidatong nahalal na pangulo ng bansa. Isinasagawa ang talumpati ng paghirang bilang pagpapakilala sa balana ng isang nagsasalita sa mga taong nominado o napili para sa isang katungkulang pampolitika, panrelihiyon, pansibiko o pangnegosyo. May malaking pagkakatulad sa isa‘t isa ang talumpati ng pagtanggap at talumpati ng pagtanggap sa pagkakahirang. Naiiba lamang ang una sapagkat isang taong ginagawaran ng sertipiko ang tumatanggap samantalang ang huli‘y para sa tao o samahang hinirang sa isang partikular na katungkulan. Hindi ito sadyang kinakailangan subalit maaaring isagawa ng isang hinirang kung gugustuhin niya.

35

Binibigkas naman sa isang pamantasan o mga paaralan ang talumpati ng pagtatapos. Kadalasa‘y mga kilalang tao sa lipunan gaya ng mga politiko at yaon na ring matagumpay na nangagsipagtapos o alumni ng paaralang iyon ang iniimbitahang magpahayag ng ganitong uri ng talumpati. Dito‘y binabati ng nagtatalumpati ang mga mag-aaral, hinihikayat silang kumilos para sa kinabukasan at itinatanong kung ano ang magagawa‘t maitutulong nila para sa bayan. Ang talumpating pagkahapunan o after dinner, bukod sa pagbibigayimpormasyon at panghihikayat, ay naglalayong manlibang o mang-aliw sa mga tagapakinig. Palaging isinasaalang-alang sa uring ito ng talumpati ang pagpapatawa. Ipinahahayag ang talumpating pang-wedding toast ng sinumang malapit sa babae‘t lalakeng ikinasal bilang pagpapakita ng kanyang kagalakan sa dalawang pinag-isang dibdib ng pag-ibig. Isang kawili-wiling tagpo ang pagbigkas ng ganitong uri ng talumpati sa araw na itinuturing na isa sa pinakamahalagang sandali sa buhay ng dalawang ikinasal. Bagama‘t masasabing napakarami na ng mga uri ng talumpating itinala nina Casanova at Rubin at nina Tendero, hindi rin maikakailang marami pang uri ang kinakailangang ilathala ng iba pang manunulat. Isa na rito ang Talumpati sa Kalagayan ng Bansa na mas kilala sa saling

36

Ingles nitong State of the Nation Address o pinaikling SONA na hinango sa Talumpati sa Kalagayan ng Unyon (State of the Union Address) ng Estados Unidos. Kahalintulad ito ng Talumpati mula sa Trono (Speech from the Throne) na binibigkas naman sa mga bansang pinamamahalaan ng monarka at parlamento. Kaiba ang SONA sa lahat ng mga naunang uri ng talumpating nabanggit dahil sa masaklaw nitong kalikasan na naglalaman ng lubhang napakaraming paksa. Kung pagbabatayan ang isinagawang pagpapangkat nina Casanova at Rubin, ang SONA ay maituturing na isang sub-uri ng mga talumpating nagpapalaganap ng ugnayang panlipunan sapagkat ito‘y nakatalaga hindi lamang para sa isa o iilang tao manapa‘y sadyang nakalaan sa lipunang kinabibilangan ng lahat ng mamamayan ng bansa. Ipinahahayag nang isang beses kada isang taon ng sinumang nanunungkulang pangulo ang Talumpati sa Kalagayan ng Bansa. Ito ay nakatadhana sa dating Konstitusyon ng 1935 hanggang ng kasalukuyang Konstitusyon ng 1987. Nakasaad sa Artikulo VII, Seksyon 23 ng pinakabagong saligang batas ang ganito: ―Dapat magtalumpati ang Pangulo sa Kongreso sa pagbubukas ng regular na sesyon nito. Maaaring humarap din siya rito kahit sa iba pang pagkakataon.‖

Dagdag pa riyan, itinatadhana rin sa Artikulo VI, Seksyon 15 na:

37

―Ang Kongreso ay dapat magsimula ng pulong minsan sa isang taon sa ikaapat na Lunes ng Hulyo ukol sa regular na sesyon nito, matangi kung may ibang petsang itinakda ang batas, at dapat magpatuloy na nagsesesyon sa loob ng tiyak na bilang ng mga araw na maaari nitong itakda hanggang sa tatlumpung araw bago magbukas ang susunod na regular na sesyon nito, hindi kasama ang Sabado, mga Linggo, at mga pista opisyal. Ang Pangulo ay maaaring tumawag ng tanging sesyon sa ano mang oras.‖

Ayon kina H. De Leon at H. De Leon, Jr. (2011), isang oportunidad at pribilehiyo ng pangulo na makapagtalumpati sa harap ng Kongreso upang makapagpahayag ng maraming bagay o usapin hinggil sa kalagayan ng bansa; magtagubilin sa mga mambabatas ng mga bagay na sa palagay niya‘y dapat pag-ukulan ng pansin at aksyunan kaagad; at magpahayag ng mga patnubay sa pambansang patakaran o national policy. Ang SONA ay isang patunay sa sinabi ni Arrogante na ang pagtatalumpati ay hindi isang karapatan manapa‘y isang pribilehiyong may kaugnayan sa mga pananagutan kaya‘t dapat gamiting kasangkapan para sa kapakinabangan ng nakararami. Sa bagay na ito, kung layunin ang pag-uusapan, bagama‘t makasusubaybay rin ang mga nakikinig ng mangilan-ngilang panlilibang at panghihikayat, hindi maitatangging binibigkas ang SONA upang magbigay o magbahagi ng impormasyon sa masang tagapakinig. Iniuulat dito ng pangulo ang mga hakbang na isinagawa at isinasagawa ng kanyang administrasyon alang-alang sa ikabubuti‘t ikauunlad ng bansa. Sa ganito

38

ring uri ng talumpati isinasalaysay ng pangulo ang iba‘t ibang suliraning nararanasan ng bansa at ang kaukulang solusyong nakalaan para sa mga ito. Kung anyo ang titingnan, isa itong talumpating manuskrito o isinulat hindi para sauluhin kundi upang basahin sa balana. Ang alinmang SONA na ipinahayag o ipinahahayag ay totoong napakahaba kaya‘t imposibleng masaulo o maisaisip lahat ng isang pangulo ang mga bagay na gusto niyang sabihin. Isa pa, ito‘y binibigkas humigit-kumulang sa isang oras. At dahil nga sa kahabaang taglay ng ganitong uri ng talumpati, ito‘y angkop ilathala, pag-aralan at suriin ng mga kritiko, manunulat, guro, mag-aaral at mananaliksik. Literaturang Pananaliksik Bagama‘t marami na‘ng mga inilathalang pag-aaral tungkol sa pagsusuri ng dula, kuwentong pambata, maikling kuwento, mito, nobela, sanaysay, tula at maging ng mga programang pantelebisyon ay wala pang isinagawang pagsusuri sa alinmang uri ng talumpati na nasusulat sa wikang Filipino. Sa kabutihang palad, ang mga mananaliksik ay nakakita ng isang pag-aaral tungkol sa pagsusuri ng mga talumpati ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa bagama‘t ito‘y nasusulat sa wikang Ingles.

39

Nagsagawa ng pag-aaral si Arroyo (2006) tungkol sa pagsusuri ng mga dulang ―Pitik Bulag sa Buwan ng Pebrero‖ ni Ricardo A. Lee, ―Anatomiya ng Korapsyon‖ ni Malou Jacob, ―Marissa‖ ni Isagani R. Cruz at ―Las Viajeras‖ ni Joi Barrios sa layong maihambing ang pananaw ng babae at lalakeng dramatista, mailahad ang tema, masuri ang variety ng wikang ginamit at makapagbigay ng implikasyon ng mga dulang nabanggit sa pagtuturo ng asignaturang Filipino. Lumitaw sa kanyang pag-aaral na marginalized ang pagtingin ng lipunan sa kababaihan at ang feminismong namamayani sa mga dulang sinuri ay sumasalamin sa patriyarkal na lipunan at kulturang Pilipino. Pinagsikapang pag-aralan nina Delen at Fuentes (2003) ang paguugali‘t kagandahang asal ng mga tauhan; inalam ang mga aral; tinuklas ang

mga

pagpapahalagang

Pilipino

gaya

ng

pagkamaka-Diyos,

pagkamakatao at pagkamakakalikasan; at pinag-aralan ang implikasyon sa pagtuturo ng panitikan ng mga kuwentong pambata. Lumabas sa kanilang pag-aaral na ang bawat kuwentong pambatang sinuri ay naglalarawan ng iba't ibang ugali at kagandahang asal; nababatay sa pagiging maka-Diyos, makatao at makakalikasan nating mga Pilipino; at may malaking naitutulong sa pagtuturo ng panitikan sapagkat napananatili nitong buhay ang ating mga katutubong pag-uugali at kultura. Iminungkahi

40

nilang isama sa mga babasahin hindi lamang yaong mga sinuri kundi lahat ng napapanahong kuwentong pambatang dapat pag-aralan sa panitikan. Nagsagawa naman ng pagsusuri sina Aspecto, et al. (2007) sa dalawang maikling kuwentong isinulat ni Jose Garcia Villa: ang ―Footnote to Youth‖ at ―The Fence.‖ Natuklasan sa naunang kuwento ang mga suliraning nararanasan ng maagang pag-aasawa at ang kahalagahan ng pagpapasiya o pagdedesisyon sa kinabukasan sapagkat anumang bagay na nagawa na ay hinding-hindi na maibabalik pa ng panahon. Samantala, ipinababatid naman ng ikalawang kuwento kung paano sinisira ng pagkamuhi ang buhay ng isang tao at tanging ang pagpapatawad lamang ang makapagwawakas ng ganitong alimpuyo ng damdamin. Yaon namang mga katutubong mito ng ating bansa na nasusulat sa wikang Ingles ang sinuri nina Andal, et al. (2002). Ito ay ang ―Bisayan Beginnings,‖ ―Malakas and Maganda,‖ ―The Creation of the Earth and the First People,‖ at ―Tungkung Langit and Alunsina.‖ Nabatid nila sa isinagawang pag-aaral na ang mga mitong nabanggit ay kadalasang nagsasalaysay sa paglalang ng sansinukob; paglikha sa unang babae‘t lalake; at ang nakapangingilabot na ibinubunga ng kasalanan sa buhay ng tao. Nalaman din nila yaong mga positibo at negatibong ugaling tinataglay ng mga Pilipino magmula pa noong unang panahon gaya ng kabutihan,

41

pag-ibig, pagkamasunurin, galit, kasuwailan at kawalang kasiyahan. Inirekomenda nila ang pagbabasa ng iba pang uri ng panitikang pambayan at pagsasama ng mga ito sa pansekundaryang kurikulum. Isa namang pag-aaral ang isinagawa nina Corpus, et al. (2004) na may kinalaman sa feminismo. Ito ay ang pagsusuri ng mga nobelang ―Gapo‖ ni Lualhati T. Bautista at ―Canal de la Reina‖ ni Liwayway A. Arceo. Napatunayan nilang ang kababaihan sa dalawang kathambuhay ay may iba't ibang larawan. Lumabas din sa kanilang pag-aaral na tinatanggap ng kababaihan ang kanilang katayuan sa lipunan sa tulong ng mga mahal nila sa buhay; hindi lamang sarili nila ang iniisip manapa‘y ang mga tao ring mahalaga sa kanila; marami ang bumangong muli sa sitwasyong kanilang kinasapitan; nais nilang magbagong buhay kasama ang kanilang pamilya; mababanaag pa rin sa kanila ang magagandang gawi at asal; at may mataas na pagpapahalaga sa sarili ang mga Pilipina upang umunlad. Iminungkahi nila ang karagdagan pang pag-aaral sa mga akdang pangkababaihan. Sa isinagawa namang pag-aaral nina Andal, et al. (2000) ay nagsuri sila ng anim na sanaysay. Kanilang pinaghambing ang tatlong sanaysay ni Ralph Waldo Emerson, isang Amerikanong mananaysay, sa tatlong katutubong sanaysay na nasusulat din sa Ingles. Ito ay ang ―Self-

42

Reliance,‖ ―Friendship‖ at ―The American Scholar‖ ni Ginoong Emerson at ang tatlong lokal na sanaysay na ―Self Reliance and Perseverance‖ ni dating Pangulong Jose Paciano G. Laurel, Sr., ―Neighborliness and Social Responsibility‖ at ―What is an Educated Man?‖ ni Jovito R. Salonga. Lumabas sa kanilang pag-aaral na ang lahat ng mga nabanggit na sanaysay

ay

tahasang

nagpapahayag

ng

mga

pagpapahalagang

panlipunan at pangmoral. Natuklasan din nila na yaong mga isinulat ng nasabing dayuhang mananaysay ay batay sa mga doktrinang panrelihiyon samantalang iyon namang mga inakda nina Ginoong Laurel at Salonga ay kakikitaan ng katutubong husay at talino ng mga Pilipino. Katangi-tangi naman ang isinagawang pag-aaral nina Ilagan at Perez (2006) nang suriin nila ang mga tulang kanila mismong isinatitik upang magamit ang mga ito bilang lunsaran ng pagtuturo ng mga araling pambalarila. Ang mga ito ay ang ―Iba Ako,‖ ―Luha,‖ ―Natatangi,‖ ―Patawad Kaibigan‖ at ―Talagang Ganyan‖ na inakda ni Ilagan at ―Ang Hatid ng Ulan,‖ ―Himutok ng Kalikasan,‖ ―Mahirap Ma‘y Madali Rin,‖ ―Pananalig‖ at ―Tadhana‖ na isinulat naman ni Perez. Napatunayan nilang ang mga tulang kanilang nilikha ay nagtataglay ng iba‘t ibang sangkap at kinapapalooban ng mga paksang pambalarila. Nakapagmungkahi rin sila

43

ng mga estratehiyang magagamit sa mabisang pagtuturo ng mga talakayang pambalarila gamit ang mga tulang kanilang inakda. Isa muli feministang pag-aaral ang isinagawa nina Cepillo, et al. (2003) subalit naiiba sapagkat ang sinuri nila ay yaong mga situation comedy (pinaikling sitcom) na noo‘y ipinapalabas sa mga lokal na network o channel sa telebisyon. Ang mga ito ay ang ―Arriba-Arriba,‖ ―Bida si Mister, Bida si Misis,‖ ―Daboy en Dagirl,‖ ―Home Along Da Riles,‖ ―OK Fine Whatever‖ at ―Whattamen.‖ Ayon sa kinalabasan ng kanilang pag-aaral, napatunayan nilang nangingibabaw pa rin ang mga katangiang Pilipino sa ating kababaihan maliban sa ilan na nababahiran na ng makabagong panahon. Natunghayan din nila ang mga imaheng inilalarawan ng mga Pilipina

gaya

ng

pagiging

ulirang

ina,

mabubuting

anak

at

pagkamakabago. Nabatid din sa kanilang pag-aaral ang mga positibong pagpapahalagang inilalarawan sa mga nabanggit na sitcom tulad ng paggalang, malasakit sa kapwa at mga oryentasyong pampamilya. Ilan sa mga iminungkahi nina Cepillo sa mga kinauukulan at producer ng mga nasabing sitcom ay ang pagpapataas sa kalidad ng ganoong uri ng palabas upang mapanatili ang mataas na antas ng dignidad ng mga Pilipina, pagbibigay diin sa mga pagpapahalagang Pilipino at pagpili ng angkop na aktres na gaganap sa isang tauhan.

44

Isang pag-aaral na may pagka-parallel sa kasalukuyang pag-aaral ang natagpuan ng mga mananaliksik. Ito ay ang isinagawang pagsusuri nina Remo at Villena (2011) sa tatlong piling State of the Nation Address o SONA ng dalawang naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. Nabatid nila sa kanilang pag-aaral ang kahulugan at ang mga bagay na karaniwang ipinahahayag sa isang SONA. Nalaman din nila na ang mga pangunahing paksang tinalakay sa sinuring tatlong SONA ay yaong pamamahala, ekonomiya, edukasyon, kaayusan, kapayapaan at katarungan. Nabatid din nilang napauunlad ng tema, nilalaman, layunin at wika ang alinmang talumpating binibigkas at natuklasang nagsisilbing magandang halimbawa ng isang mabuting talumpati ang alinmang SONA. Iminungkahi nila ang pagtuturo ng ganitong uri ng talumpati sa mga asignaturang Oral Communication at Public Speaking nang sa gayo‘y mapukaw ang kawilihan ng mga mag-aaral na pag-aralan ang mga nilalaman ng SONA. Sintesis Inilalahad at binibigyang diin sa bahaging ito ang mga pagkakatulad at pagkakaiba ng mga nakaraang pag-aaral sa kasalukuyang pag-aaral. May pagkakatulad ang isinagawang pag-aaral ni Arroyo sa kasalukuyang pag-aaral sapagkat ito‘y kapwa pagsusuri ng mga akdang

45

nasa anyong tuluyan at nasusulat sa wikang Filipino. Nagkakaiba ang dalawang pag-aaral sapagkat ang nakaraan ay isang pangfeminismong pagsusuri na nagsuri ng mga dulang isinulat ng apat na kilalang manunulat samantalang ang kasalukuyan ay nagsuri ng limang piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa. Nagkakaiba rin ang dalawang pag-aaral sapagkat pinag-aralan sa nakaraan ang mga pananaw ng mga dramatista, tema, variety ng wika at implikasyon ng mga dula sa pagtuturo ng Filipino samantalang pinagaralan sa kasalukuyan ang mga nilalaman, mga pamamaraang ginamit, mga paksang karaniwang binigyang diin at ang mga bagay na ipinahayag ng mga pangulo sa kanilang talumpati na may kaugnayan sa pansarili nilang buhay. Ang isinagawang pag-aaral nina Delen at Fuentes ay may pagkakahawig

sa

kasalukuyang

pag-aaral

sapagkat

pareho

itong

nasusulat sa wikang Filipino at nagsuri ng mga akdang nasusulat sa anyong tuluyan o binibigkas nang tuwiran. Nagkakaiba ang dalawang pagaaral sapagkat mga kuwentong pambata ang sinuri ng mga nakaraang mananaliksik samantalang mga talumpati ang sinuri ng mga mananaliksik sa kasalukuyan. Sinuri sa nakaraang pag-aaral ang mga ugali‘t kagandahang asal, mga aral, mga pagpapahalagang Pilipino at ang

46

implikasyon ng pagtuturo ng mga kuwentong pambata sa panitikan samantalang pinag-aralan sa kasalukuyang pag-aaral yaong mga nilalaman at iba pang mga bagay na ipinahayag sa mga talumpati. Nagkakatulad ang pag-aaral nina Aspecto sa kasalukuyang pagaaral sapagkat ito‘y parehong pagsusuri ng mga akdang nasa anyong tuluyan. Nagkakaiba ang dalawang pag-aaral sapagkat dalawang maikling kwento ang sinuri ng mga nakaraang manananaliksik samantalang limang talumpati naman ang pinag-aralan ng mga mananaliksik sa kasalukuyan. Nagkakaiba rin ang dalawang pag-aaral sapagkat ang nakaraan ay nasusulat sa wikang Ingles samantalang ang kasalukuyang pag-aaral ay nasusulat sa wikang Filipino. Nagkakapareho ang isinagawang pag-aaral nina Andal (2002) at ang kasalukuyang pag-aaral sapagkat ito‘y nagsuri ng mga akdang nasusulat sa anyong tuluyan. Nagkakaiba ang dalawang pag-aaral sapagkat ang nakaraan ay nasusulat sa wikang Ingles na nagsuri ng mga katutubong mito samantalang ang kasalukuyan ay nasusulat sa wikang Filipino na nagsuri ng mga talumpating binitiwan ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. Pinag-aralan sa nakaraang pagaaral yaong mga pagpapahalagang pantao samantalang pinag-aralan sa kasalukuyang pag-aaral yaong mga paksang may malaking kinalaman sa

47

edukasyon, ekonomiya, kalikasan, kalagayanag pampolitika at seguridad sa bansa. Kapwa pagsusuri ng mga akdang nasusulat sa tuluyan at kapwa rin nasusulat sa wikang Filipino ang pag-aaral na isinagawa nina Corpus at ang kasalukuyang pag-aaral. Nakatuon ang nakaraang pag-aaral sa pagtalakay sa mga katangian, larawan at pagkatao ng mga babaeng tauhan ng dalawang kathambuhay na isinulat ng dalawang babaeng nobelista samantalang nakasentro ang kasalukuyang pag-aaral sa pagtalakay sa mga nilalaman ng limang talumpating binigkas ng lima sa naging labinlimang pangulo ng ating bansa. May kaugnayan ang isinagawang pag-aaral nina Andal (2000) at ang kasalukuyang pag-aaral sa isa‘t isa sapagkat ito‘y kapwa pagsusuri ng mga akdang nasa anyong tuluyan. Nagkakaiba ang dalawa sapagkat nasusulat sa wikang Ingles ang nakaraang pag-aaral na nagsuri ng anim na sanaysay na isinulat ng mga Pilipino at dayuhang manunulat samantalang nasusulat sa wikang Filipino ang kasalukuyang pag-aaral na nagsuri ng limang talumpating binigkas ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa. Inihambing ng nakaraang pag-aaral ang mga nilalaman ng mga sanaysay sa isa‘t isa samantalang inalam sa kasalukuyang pag-aaral ang mga nilalaman ng mga talumpati tulad ng

48

mga saloobin, kahalagahan ng pagka-Pilipino, pakikipag-ugnayang pangmasa, pagkamakabansa at pamamahala ng mga pangulo. Yaong pag-aaral na isinagawa nina Ilagan at Perez ay may pagkakahawig sa kasalukuyang pag-aaral sapagkat ang dalawa‘y kapwa nasusulat sa wikang Filipino. Iyon nga lamang ay mga tula na nasusulat sa saknungan at taludturan ang sinuri sa nakaraang pag-aaral samantalang mga talumpati na binibigkas sa karaniwang daloy ng pagpapahayag ang sinuri sa kasalukuyang pag-aaral. May sampung tula ang sinuri sa nakaraang pag-aaral upang makapagrekomenda ng mga estratehiyang magagamit sa pagtuturo ng balarila samantalang limang talumpati ang sinuri sa kasalukuyang pag-aaral upang makapagmungkahi ng mga gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral. Nagkakatulad ang pag-aaral na isinagawa nina Cepillo at ng kasalukuyang pag-aaral sapagkat ito‘y kapwa pagsusuri at nasusulat sa wikang Filipino. Nagkakaiba ang dalawang pag-aaral sapagkat ang nakaraan ay isang pangkababaihang pagsusuri ng mga situation comedy o sitcom na noo‘y ipinapalabas sa telebisyon samantalang ang kasalukuyan ay isang pagsusuri ng mga piling talumpating binigkas ng apat na sunod-sunod na naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa. Sinuri ng nakaraang pag-aaral ang imahen at mga katangian ng

49

mga babaeng tauhan sa mga piling sitcom samantalang sinuri ng kasalukuyang pag-aaral yaong mga nilalaman ng mga piling talumpati. Malaki naman ang pagkakatulad ng isinagawang pag-aaral nina Remo at Villena sa kasalukuyang pag-aaral. Parehong nakatuon ang dalawang pag-aaral sa pagsusuri ng ilang piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa o State of the Nation Address (SONA) na ipinahayag ng ilang naging pangulo ng ating bansa. Yaong tatlong tig-iisang SONA nina dating Pangulong Joseph E. Estrada, Gloria M. Arroyo at kasalukuyang Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III ang sinuri sa pag-aaral nina Remo at Villena samantalang limang tig-iisang SONA ng mga pangulong nabanggit dagdag pa ang kina dating Pangulong Corazon C. Aquino at Fidel V. Ramos ang sinuri ng kasalukuyang mga mananaliksik. Nagkakaiba ang dalawang pag-aaral sapagkat mas malawak ang naging pagtalakay o pagsusuri ng mga mananaliksik sa kasalukuyan na nakatuon din sa mga pamamaraang ginamit sa pagtatalumpati at sa kaugnayan ng mga bagay na ipinahayag sa personal nilang buhay na wala sa mga sinuri ng mga nakaraang mananaliksik. Balangkas Konseptwal Sa payak nitong kahulugan, ang talumpati ay isang pormal na pagsasalita sa harap ng mga tao (Abueg at Catacataca, 2011). Ito‘y nasa

50

anyong tuluyan na nagtataglay ng isang makabuluhang paksang binibigkas nang maingat upang makaimpluwensya sa madlang nakikinig. Itinuturing itong tugon hindi lamang sa tagapakinig kundi maging sa kapaligiran ng isang nagtatalumpati. Isang pagsisiyasat at pagsusuri sa mga karanasan sa lipunan ang pinakapuso ng paksa ng diskursong ito na sinusundan ng pagpapakilala sa mga kaipala o posibilidad at alternatibong solusyon sa isang partikular na problema (Dayag at Baisa, 2005). Layon nitong magbigay-impormasyon, manghikayat, o mang-aliw sa mga nakikinig. Sinuman ay maaaring magtalumpati basta‘t may sapat na kaalaman sa paksang ilalahad at may kahandaan at kasanayan sa pagharap sa balana upang magsalita. Kadalasang pinapangkat ng mga awtor sa tatlong bahagi ang talumpati. Ito ay ang panimula, katawan at wakas. Ang panimula ay ang bahagi ng pagbati at pagpapahayag ng mananalumpati na makagaganyak sa mga tagapakinig na makinig nang mabuti. Isinasalaysay sa katawan ang mahahalagang ideya o kaisipang nais ipabatid at ipaunawa ng nagtatalumpati.

Binibigyang

diin

sa

wakas

ang

kongklusyon

ng

nagtatalumpati sa mga bagay na kanyang inilahad sa kabuuan ng kanyang pagtatalumpati. Samantala, ayon naman sa ibang manunulat gaya nina Baisa at Lontoc (2005) at Sauco, et al. (2004), ang talumpati ay nahahati

51

pa sa apat na bahagi. Una, ito ay ang panimula na naghahanda sa mga tagapakinig sa diwang ibig talakayin ng mananalumpati; ikalawa ay ang paglalahad na siyang pinakakatawan ng talumpati na nagpapaliwanag ng impormasyong ipinahahayag; ikatlo ay ang paninindigan na nagsisilbing pinakakaluluwa ng talumpati sapagkat dito pinangangatuwiranan ng nagtatalumpati ang mga kaisipang nauna na niyang isinalaysay; at ikaapat ay ang pamimitawan na nagtatapos sa talumpati sa pamamagitan ng paglalaan ng kongklusyon sa mga katuwirang binanggit. Kinapapalooban ng apat na anyo ang talumpati. Ayon kina Tendero, et al. (2009), ito ay ang isinaulo, binabasa sa sipi o manuskrito, ekstemporanyo o ―pinaghandaang on the spot‖ at impromptu o biglaan. Pinakamadali sa apat na ito ang binabasa at ekstemporanyo samantalang pinakamahirap naman ang impromptu at isinaulo. Maraming uri ng talumpati subalit hindi lahat ay itinatala o matatagpuan sa isang partikular na aklat. Ito‘y maaaring pampubliko o pampribado, at pormal o impormal. Isa na rito ang Talumpati sa Kalagayan ng Bansa na mas kilala bilang State of the Nation Address o SONA. Ito‘y isang pormal na talumpating binabasa taon-taon tuwing ikaapat na Lunes ng buwan ng Hulyo ng sinumang nahalal na pangulo ng ating bansa. Isa ito sa napakaraming tadhanang isinasaad ng kasalukuyang saligang

52

batas, ang Konstitusyon ng 1987, na kinakailangang bigkasin sa pinakamataas

na

pulpito

ng

gusaling

pang-Kongreso

ng

ating

pamahalaan. Pinakalayunin ng alinmang SONA na magbigay-impormasyon o mag-ulat sa sangkapilipinuhan ng mga hakbang na isinagawa at isinasagawa ng administrasyon para sa ikabubuti ng bansa. Malawak ang temang saklaw nito

sapagkat lubhang

napakaraming paksa ang

matutunghayan sa SONA ng isang pangulo. Ito‘y naglalaman ng mga usapin at sitwasyong pambansa gaya ng mga isyung pang-edukasyon, pang-ekonomiya,

pangkalikasan,

pangkalusugan,

pampolitika

at

panseguridad. Dito rin natutunghayan ng mga tagapakinig ang damdamin, diwa, lunggati, mga balak, paniniwala at mga pansarili at pambansang pagpapahalaga ng isang pangulong nagtatalumpati. Dagdag pa, ang mga pamamaraan sa pagtatalumpati, gaya ng kilos ng katawan at kumpas ng kamay, na ipinamamalas ng isang pangulong bumibigkas ng ganitong uri ng talumpati, ay dito rin masisilayan ng sinumang nagnanais na makinig at magmasid nang mabuti. Isa rin itong daan upang iugnay ng nagsasalita ang mga paksang ipinahahayag sa personal niyang buhay. Alinmang SONA na ipinahayag ay angkop suriin hindi lamang dahil sa ito‘y inilalathala manapa‘y sa masaklaw nitong kalikasan na

53

tumatalakay sa napakaraming bagay sa ating lipunan. Subalit anumang pagsusuri ng SONA na isasagawa ay kinakailangang maging maingat ang isang magtatangkang mananaliksik na suriin ito. Batay sa mga konsepto o kaisipang tinalakay sa mga naunang talata, nabuo ang konseptwal paradaym ng pag-aaral na matutunghayan sa susunod na pahina.

54

Input

Process

Output

Masusing Pagbabasa at Pag-aanalisa sa Transcript at Panonood ng Video ng Limang SONA

Mga Mungkahing Gawain Upang Mapukaw ang Kamalayang Panlipunan ng mga Mag-aaral Tungo sa Pagbabago ng Bansa

Limang SONA ng mga naging Pangulo at ng Kasalukuyang Pangulo ng Republika ng Pilipinas 1. Mga Nilalaman, 2. Mga Pamamaraang Ginamit sa Pagtatalumpati, 3. Mga Paksang Binigyang Diin, at 4. Kaugnayan ng Buhay ng mga Pangulo sa mga Talumpating Ipinahayag.

Figure 1 Ang Konseptwal Paradaym ng Pag-aaral

55

Sa konseptwal paradaym ng pag-aaral ay may tatlong kahong pinagdurugtong ng dalawang arrow na nagmumula sa kaliwa patungong kanan. Ang unang kahon ay naglalaman ng input ng pag-aaral na tumutukoy sa limang SONA ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. Ipinakikita rin nito yaong mga nilalaman, mga pamamaraang ginamit at mga paksang kadalasang binigyang diin ng mga pangulo sa kani-kanilang SONA. Kasama na rin dito ang kaugnayan ng mga paksang ipinahayag ng mga pangulo sa kani-kanilang buhay. Ang ikalawang kahon ay nagsisilbing proseso ng pag-aaral na ginawa sa pamamagitan ng masusing pagbabasa at pag-aanalisa sa transcript o sipi at panonood ng video ng limang SONA. At ang ikatlong kahon na siyang output ng pag-aaral ay nakatuon sa mga mungkahing gawain ng mga mananaliksik upang mapukaw o magising ang kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral tungo sa pagbabago. Katuturan ng mga Katawagang Ginamit Minarapat ng mga mananaliksik na bigyang kahulugan ang mga katawagang mambabasa.

ginamit

upang

lubusan

itong

maunawaan

ng

mga

56

Kamalayang Panlipunan. Ito ay ang pagtataglay ng kabatiran sa mga

sitwasyong

panlipunan

ng

isang

pamayanan

o

isang

pinagbabahaginang kapaligiran na maaaring pampisikal o pambirtuwal: mga tungkulin ng tao, gawain, aksyon, pananaw, katayuan, lakas, ugnayang panlipunan at mabisang samahan (Leandre, et al., 2011). Sa pag-aaral na ito, ito ay tumutukoy sa kaalaman, pakialam at pakikisangkot ng mga mag-aaral sa mga bagay-bagay, pangyayari, usapin at suliranin sa ating lipunan. Layunin. Ito ay ang anumang ninanais na makuha o marating (Almario, 2010). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang mga lunggati, mithiin, adhikain at hangarin nina dating Pangulong C. Aquino, Ramos, Estrada, Arroyo at ng kasalukuyang Pangulong Aquino III na kanilang ipinahayag sa kani-kanilang mga piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa. Mensahe.

Ito

ay

ang

nakaeengganyo

o

makahulugang

komunikasyon mula sa isang propeta, manunulat, pinuno at katulad (Almario). Sa pag-aaral na ito, ito ang mga bagay o paksang nais ipabatid at ipaunawa ng mga pangulong nabanggit sa kani-kanilang piling mga talumpati. Pagkamakabansa. nasyonalismo, ito

ay

Tinatawag ang

ding

pagpapakasakit

pagkamakabayan sa

kapakanan

ng

at at

57

pagmamahal sa sariling bayan (Abueg at Catacataca, 2011). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang damdaming laan para sa ating bansa ng mga pangulo na kanilang ipinadama sa kanilang pagtatalumpati. Pagsusuri. Ito ay isang masusing pag-aaral, pag-eeksamen, o pagsisiyasat sa anumang ibig malaman o matuklasan (Abueg at Catacataca). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang masusing pagsisiyasat sa ilang piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa ng mga pangulong nabanggit. Pakikipag-ugnayang pamamaraan

ng

mga

pangmasa.

prominenteng

Ito tao

ay ng

ang ating

pansariling lipunan

sa

pakikisalamuha sa karaniwang mamamayan ng ating bansa. Sa pag-aaral na ito, ito naman ang pansariling pakikipag-ugnayan ng mga pangulo, bilang mga politiko at pinuno ng bansa, sa lahat ng mamamayang Pilipino na kanilang ipinamalas sa kanilang pagtatalumpati. Paksa. Ito ay ang bagay na pinag-uusapan o tinatalakay na ibig mangyari ng isang nagsasalita (Abueg at Catacataca). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang mga usaping pang-edukasyon, pang-ekonomiya, pangkalikasan, pampolitika at panseguridad ng bansa na pawang tinalakay ng mga pangulo sa kani-kanilang mga piling talumpati.

58

Pamamahala. Ito ay ang proseso sa pagkontrol at paghawak sa mga bagay o sa mga tao (Almario). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang pagganap ng mga pangulo sa kanilang tungkulin at pagsisilbi sa taumbayan na masasalamin sa kanilang pagtatalumpati. Pamamaraan. Ito ay isang sistema ng mga paraan, tuntunin at simulain sa pagsasaayos ng isang larang (Almario). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang tanging paraang ginamit ng mga pangulo sa kanilang pagtatalumpati. Pangulo ng Pilipinas. Siya ang namumuno sa sangay na ehekutibo ng ating pamahalaan na inihahalal ng taumbayan at maaari lamang manungkulan ng isang termino sa loob ng anim na taon (Oliveros, et al., 2007). Sa pag-aaral na ito, sila ay sina dating Pangulong Corazon C, Aquino, Fidel V. Ramos, Joseph E. Estrada, Gloria M. Arroyo at kasalukuyang Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III na pawang pinagkunan ng mga mananaliksik ng ilan nilang piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa upang suriin. Saloobin. Ito ay ang damdamin o emosyon sa isang katotohanan o kalagayan (Mish, 2011). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang anumang bagay o pangyayari na nasa sa isip ng mga pangulong binanggit na kanilang ipinahayag sa kani-kanilang talumpati.

59

Talumpati. Ito ay ang sining ng maayos na paghahanay ng mahahalagang kaisipan at mabisang paraan ng paghahatid ng mga ito sa mga tagapakinig sa pamamagitan ng pagbigkas sa ibabaw ng entablado (Tanawan, et al., 2004). Sa pag-aaral na ito, ito ay ang anyo ng panitikang pinag-aralan ng mga mananaliksik.

Kabanata III PAMAMARAAN NG PANANALIKSIK Inilalahad sa kabanatang ito ang disenyo ng pananaliksik, paksa ng pag-aaral, paraan ng pangangalap ng datos at pamamaraan ng pagsusuri. Disenyo ng Pananaliksik Sa pag-aaral na ito‘y gumamit ang mga mananaliksik ng kuwalitatibo o

qualitative

na

palarawan

(descriptive)

at

pasuring

(analytical)

pananaliksik upang maipakita at mabatid ang mga katotohanan, nilalaman, pinapaksa at katangian ng mga piling talumpati ng ilang pangulo ng ating bansa. Paksa ng Pag-aaral Ang pangunahing paksa sa pag-aaral na ito ay tumatalakay sa mga piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa o State of the Nation Address (SONA) ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. Una, ito ay ang Ikalimang SONA ng dating Pangulong Corazon C. Aquino na ipinahayag noong ika-22 ng Hulyo, 1991; ikalawa, ito ay ang Ikaanim na SONA ng dating Pangulong Fidel V. Ramos na ipinahayag noong ika-28 ng Hulyo, 1997; ikatlo, ito ay ang Unang SONA ng dating Pangulong Joseph E. Estrada na ipinahayag noong ika-27 ng Hulyo, 1998; Ikaapat, ito ay ang ikasiyam na SONA ng dating Pangulong Gloria M.

61

Arroyo na ipinahayag noong ika-27 ng Hulyo, 2009; at ikalima, ito ay ang Ikatlong SONA ng kasalukuyang Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III na ipinahayag noong ika-23 ng Hulyo, 2012. Paraan ng Pangangalap ng Datos Sinimulan ng mga mananaliksik ang pag-aaral sa pagpili ng mga pangulo ng ating nasyon na mayroon o bumigkas ng kahit isang SONA. Minabuti ng mga mananaliksik na piliin yaong apat na sunod-sunod na naging pangulo at kasalukuyang pangulo ng ating bansa. Matapos nito‘y pumili naman ang mga mananaliksik ng tig-iisa nilang SONA. Lahat ng sipi ng limang SONA na sinuri ay hinango sa opisyal na website o gazette ng ating pamahalaan. Kanilang binasa at sinuri ang nilalaman ng mga talumpating pinili ayon na rin sa kahingian ng pag-aaral. Upang makakalap ng sapat na impormasyon at iba pang detalyeng lubhang makatutulong sa isinagawang pagsusuri sa SONA, nagsagawa ng pananaliksik ang mga mananaliksik sa Silid-Aklatan ng Pambansang Pamantasan ng Batangas, Aklatang Panlungsod ng ating siyudad, Aklatang Panlalawigan ng ating probinsya, Silid-Aklatan ng Pamantasang Normal ng Pilipinas sa Lungsod ng Maynila at sa Pambansang Aklatan o National Library na matatagpuan din sa kabesera ng ating bansa. At bilang

62

bahagi ng makabagong paraan ng pananaliksik, nangalap din ang mga mananaliksik ng karagdagang impormasyon sa Internet. Pamamaraan ng Pagsusuri Sa isinagawang pag-aaral, ang mga piling talumpati o SONA ay sinuri batay sa pagsusuring pangnilalaman (o content analysis) ni Villafuerte (2000). Ang pagsusuring pangnilalaman ay isang sistematikong pag-aanalisa ng mga nilalaman ng isang akdang isinulat, talumpati, pelikula at pag-aaral ng mga tematiko at simbolikong elemento upang mabatid ang layunin o kahulugan ng pakikipagtalastasan (Pickett, 2006). Ginamit itong batayan ng mga mananaliksik upang suriin ang mga nilalaman ng mga piling talumpati ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa; ito ay ang kanilang saloobin, pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino, pakikipag-ugnayang pangmasa, pagkamakabansa

at

pamamahala.

Pinag-aralan

din

yaong

mga

pamamaraang ginamit nila sa pagtatalumpati, mga paksang karaniwang binigyang diin at ang mga bagay na ipinahayag ng mga pangulo sa kanilang SONA na may kaugnayan sa personal nilang buhay. Isang masusing pagbabasa at pag-aanalisa sa sipi at panonood ng video ng mga SONA ang isinagawa ng mga mananaliksik upang mabigyang katuturan ang ginawang pag-aaral. Bilang patunay, ang bawat

63

pahayag sa mga piling SONA na nagbigay-katugunan sa mga nilalamang ibig bigyang linaw sa pagsusuring ito ay sinipi‘t ipinaliwanag nang mabuti ng mga mananaliksik.

Kabanata IV TALAMBUHAY NG ILANG PANGULO NG PILIPINAS Inilalahad sa kabanatang ito ang talambuhay ng ilan sa mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa na bumigkas ng mga piling SONA na sinuri ng mga mananaliksik bilang paksa ng pag-aaral. Corazon C. Aquino Si Corazon ―Cory‖ C. Aquino ang ika-11 pangulo ng bansa, ang kauna-unahang babaeng nanungkulan sa ganoong tungkulin at gayundin ang kauna-unahang babaeng pangulo sa Asya. Itinuturing bilang ―Ina ng Demokrasya,‖ siya ang namuno sa 1986 People Power Revolution o Himagsikang EDSA na nagpabagsak sa dalawampung taong diktaturya ni dating Pangulong Ferdinand E. Marcos. Kilala siya bilang isang napakarelihiyosa at konserbatibong Katoliko. Isinilang noong ika-25 ng Enero, 1993 sa bayan ng Paniqui, Tarlac sa pangalang Maria Corazon S. Cojuangco, si Cory ang bunso sa anim na anak nina Jose Cojuangco, Sr. at Demetria Sumulong. Kapwa nagmula sa prominente o kilalang angkan ang kanyang mga magulang. Isang mangangalakal at politiko sa kanilang lalawigan ang kanyang ama samantalang buhat naman sa isang makapangyarihang angkan sa Rizal ang kanyang ina. Tangi riyan, isang kasapi sa makasaysayang Kongreso

65

ng Malolos ng 1899 ang lolo niyang si Melecio Cojuangco. Tumakbo naman sa pagkapresidente laban kay dating Pangulong Manuel Luis M. Quezon noong Pampanguluhang Halalan ng 1941 ang isa niyang kamaganak na si Juan Sumulong. Nag-aral siya ng elementarya sa Kolehiyo ng Santa Scholastica sa Maynila kung saan siya‘y itinanghal bilang valedictorian ng batch nila. Pumasok siya ng unang taon ng sekundarya sa Kumbento ng Asunsiyon bago nagtungo sa Estados Unidos upang doon ipagtuloy ang kanyang pag-aaral hanggang tersyarya. Nagpadalubhasa siya sa matematika at sa wikang Pranses sa Kolehiyo ng Bundok Santo Vicente sa New York. Bumalik siya sa Pilipinas upang mag-aral ng batas sa Pamantasan ng Malayong Silangan. Napangasawa niya si Benigno Simeon ―Ninoy‖ Aquino, Jr. noong 1954 at silang dalawa‘y biniyayaan ng limang anak. Sila‘y sina Maria Elena, Aurora Corazon, Benigno Simeon III, Victoria Elisa at Kristina Bernadette. Samantalang nanunungkulan bilang gobernador at nang lumaon ay isang senador sa pamahalaan ang kanyang asawang si Ninoy, nanatili sa pagiging maybahay si Cory upang alagaan at palakihin ang kanilang mga anak.

66

Hindi nagtagal ay naging isa sa nangungunang kritiko ni dating Pangulong Marcos ang kanyang asawa. Nang idineklara ang Batas Militar noong 1972, isa si Ninoy sa mga politikong ipinaaresto‘t ikinulong. Naging dahilan ito upang sumama nang lubusan ang kalagayan ng kalusugan ng kanyang asawa. Pagsapit ng 1980 ay pinayagan ni Marcos si Ninoy, kasama si Cory at ng kanilang mga anak, na magpagamot sa Estados Unidos. Makalipas ang tatlong taon ay bumalik nang mag-isa ang kanyang asawa sa Pilipinas na kagyat namang pinaslang sa Pandaigdigang Paliparan ng Maynila noong ika-21 ng Agosto. Matapos nito‘y ipinagpatuloy ni Cory ang pakikipaglaban ng kanyang asawa sa Rehimeng Marcos. Kasama ng kanyang bise presidente na si Salvador Roman H. Laurel, tumakbo siya sa pagkapangulo laban kay Marcos sa isang dagliang halalan noong 1986. Nang ipinahayag ng Batasang Pambansa na si Marcos ang nagwagi sa naturang halalan, naglunsad si Cory ng civil disobedience sa buong bansa. Bumaligtad naman kay Marcos ang noo‘y ministro ng depensa na si Juan Ponce Enrile at Heneral Fidel V. Ramos. Ang dalawa‘y humimpil sa Kampo Aguinaldo at Kampo Crame. Sila‘y binarikadahan doon ng milyong-milyong Pilipino sa tagubilin na rin ng noo‘y arsobispo ng Maynila, si Jaime Kardinal Sin. Personal namang pinangunahan ni Cory ang ―walang dugong himagsikan.‖

67

Noong ika-25 ng Pebrero nang taon ding iyon ay nilisan ni Marcos ang Malacañang patungong Hawaii at nanumpa sa pagkapangulo si Cory. Dahil dito‘y kinilala siya ng Time Magazine bilang ―Babae ng Taon ng 1987.‖ Tangi riyan ay tumanggap din siya ng mga parangal mula sa iba‘t ibang pandaigdigang samahan gaya ng United Nations Silver Medal atbp. Kaagad na ipinawalang bisa ng dating Pangulong Cory ang Konstitusyon ng 1973 na nilikha sa pangunguna ni Marcos noong panahon ng Batas Militar. Kanyang ipinatupad ang pansamantalang Malayang Konstitusyon ng 1986. Nang sumunod na taon ay ipinahayag sa ilalim ng kanyang pamumuno ang kasalukuyang saligang batas, ang Konstitusyon ng 1987. Sa ilalim din ng kanyang pamamahala‘y ipinatupad ang binagong mga batas pansibil gaya ng mga Kodigong Pampamamahala, Pampamilya at Panlokal na Pamahalaan. Bilang tugon sa lumalalang krisis sa agrikultura,

sa

pagtataguyod

niya‘y

ipinasa

ng

Kongreso

ang

Comprehensive Agrarian Reform Law o CARP. Sinimulan ding bayaran ng kanyang administrasyon ang panlabas na mga utang na iniwan ng diktaturya. Pinangunahan din niya ang pagpapaalis sa base militar ng Estados Unidos sa Subic, Zambales. Sa panahon ng kanyang panunungkulan ay maraming kudeta na nagtangkang ibagsak ang kanyang pamahalaan ang napipilan. Marami

68

ring natural disaster na kumitil ng libo-libong buhay ang nangyari sa kanyang termino gaya ng pagputok ng Bulkang Pinatubo, ang 1991 Luzon earthquake, ang Ormoc flood at ang paglubog ng barkong MV Doña Paz. Natapos ang kanyang panunungkulan pagsapit ng ika-30 ng Hunyo, 1992 at muli siyang nagbalik sa pribadong pamumuhay. Paminsan-minsan ay nagpapakita siya sa taumbayan para magpahayag ng mga pansariling saloobin sa estado ng demokrasya sa bansa at sa pamumuno ng mga pangulong sumunod sa kanya. Makailang beses niyang tinutulan sina dating Pangulong Ramos, Estrada at Arroyo sa balak nilang susugan ang kasalukuyang saligang batas. Noong 2007 ay kanyang sinuportahan ang pagtakbo ng anak niyang si Benigno Simeon III sa senado. Na-diagnose siyang may kanser nang sumunod na taon. Lumala ito nang lumala hanggang sa binawian siya ng buhay noong ika-1 ng Agosto, 2009 sa Sentrong Medikal ng Makati. Libo-libong Pilipino ang nakiramay sa burol niya at sumama sa kanyang libing noong ika-5 ng Agosto. Nagpahayag din ang iba‘t ibang lider ng pandaigdigang pamayanan ng pakikiramay sa kanyang kamatayan. Inilagak ang kanyang labi sa tabi ng kanyang asawang si Ninoy sa Liwasang Memoryal ng Maynila sa Lungsod ng Parañaque.

69

Fidel V. Ramos Ipinanganak si Fidel ―Eddie‖ V. Ramos, noong ika-18 ng Marso, 1928 sa Lingayen, Pangasinan. Isang abogado, mamamahayag at mambabatas ang ama niyang si Narciso Ramos samantalang isang namang guro at suprahista ang ina niyang si Angela Valdez. Isang siyang beteranong sundalo na nakipaglaban sa Hukbalahap, sa mga rebeldeng Muslim, at maging sa mga digmaang sumiklab sa Korea at Biyetnam. Sa kasalukuyan ay siya pa lamang ang nag-iisang Protestanteng naging pangulo ng bansa at ang pinakamatandang nanungkulan sa ganoong posisyon. Sa kasaysayan naman ng hukbong sandatahan ng Pilipinas ay siya pa rin lamang ang kaisa-isang militar na nagsilbi sa lahat ng ranggong pang-opisyal mula sa pagiging pangalawang tenyente hanggang sa pagkakahirang sa kanya bilang commander-in-chief. Nagtapos siya ng sekundarya sa Pamantasang Centro Escolar sa Maynila.

Matapos

nito‘y

nagtungo

siya

Amerika

at

nag-aral

sa

Akademiyang Militar ng Estados Unidos. Doo‘y nagtapos din siya ng master‘s degree sa inhinyeriyang sibil sa Pamantasan ng Illinois. Nang bumalik sa bansa‘y pumasok naman siya sa Kolehiyo ng Pambansang Tanggulan ng Pilipinas. Nang lumaon ay kumuha siya ng master‘s degree in business administration sa Ateneo de Manila.

70

Napangasawa niya si Amelita Martinez noong 1954 at silang dalawa‘y nagkaroon ng limang babaeng anak. Sila‘y sina Angelita, Josephine, Carolina, Cristina at Gloria. Nauna rito, nang makapagtapos sa Akademiyang Militar ng Estados Unidos noong 1950 ay nakipaglaban siya sa Digmaang Koreano. Itinanghal siya bilang isa sa mga bayani ng Labanan ng Burol ng Eerie. Makalipas ang isang dekada‘y nagtungo naman siya sa Biyetnam at nagsilbing pinuno roon ng Philippine Civil Action Group. Itinatag niya ang Philippine Army Special Forces at naging pinuno ng dating konstabularya (pulisya sa kasalukuyan). Tumanggap siya ng napakaraming medalya at iba pang pangmilitar na mga parangal buhat sa ating hukbong sandatahan at maging sa ibang bansa. Isang malayong pinsan ng dating Pangulong Marcos si Ramos. Nang ipinahayag ang batas militar noong 1972, bilang pinuno ng konstabularya ay pinangunahan niya ang pagpapaaresto sa mga kalaban ni Marcos. Makalipas ang sampung taon ay hinirang siya ni Marcos bilang vice chief of staff ng hukbong sandatahan. Sa loob ng maikling panahon ay pansamantala siyang naging chief of staff noong 1985. Kasama ng noo‘y ministro ng depensa na si Juan Ponce Enrile, si Ramos na noo‘y isa ng heneral ay tumiwalag sa Rehimeng Marcos.

71

Kanilang ipinayahag na si Corazon Aquino ang tunay na nagwagi sa isinagawang dagliang halalan noong ika-7 ng Pebrero, 1986. Humimpil si Ramos sa Kampo Crame samantalang si Enrile naman ay nanatili sa Kampo Aguinaldo na kapwa matatagpuan sa kahabaan ng EDSA, isang malaki at mahabang lansangan sa Lungsod ng Quezon. Iniutos ni Marcos sa hukbong sandatahan na dakpin silang dalawa ni Enrile subalit hindi ito naisakatuparan dahil nagbarikada at hinarangan ng milyong-milyong katao ang dalawang kampo. Pagsapit nang ika-25 ng Pebrero ay tuluyan nang napababa sa puwesto si Marcos at idineklarang pangulo si Aquino. Sa ilalim ng Administrasyong Aquino, si Ramos ay naging ganap na chief of staff ng hukbong sandatahan at nang lumaon ay sekretaryo ng depensa. Personal niyang pinangunahan ang pakikihamok sa siyam na kudetang nagtangkang magpabagsak sa administrasyon ng dating Pangulong Aquino. Noong 1992 ay tumakbo siya sa pagkapangulo at nagwagi laban sa kasalukuyang Senadora Miriam D. Santiago. Sa ilalim ng kanyang pamumuno‘y lumago ang ekonomiya, umunlad ang teknolohiya at tumibay ang kalagayang pampolitika sa bansa. Dahil dito‘y itinanghal ang Pilipinas bilang isang newly industrialized country at tinagurian noong ―Asia‘s Next Economic Tiger.‖

72

Sa ilalim ng kanyang administrasyon ay sinolusyunan ng gobyerno ang malawakang brownout na noo‘y nagaganap sa bansa at ibinalik ang parusang kamatayan na nauna nang ipinawalang bisa noong 1987. Pinangunahan niya sa panig ng pamahalaan ang paglagda ng isang kasunduang pangkapayapaan sa Moro National Liberation Front o MNLF na pinamumunuan ni Nur Misuari. Sa pagtataguyod niya‘y ipinasa ng Kongreso ang Migrant Workers Act upang pangalagaan ang mga karapatan ng mga Overseas Filipino Worker o OFW. Ang masiglang ekonomiya sa ilalim ng dating Pangulong Ramos ay lubos na naapektuhan at napinsala ng Krisis Pampinansyal sa Asya noong 1997. Ito‘y naging dahilan para malugi ang ilang negosyo sa bansa, dumami ang mga walang trabaho at bumaba ang bilang ng mga produktong iniluluwas. Bago bumaba sa tungkulin ay pinangasiwaan niya ang pagdiriwang ng ika-100 taong kalayaan ng ating bansa noong ika-12 ng Hunyo, 1998. Sa ngayon ay pinuno o kasapi siya ng iba‘t ibang lokal at pandaigdigang samahan tulad ng Ramos Peace and Development Foundation, ASEAN Eminent Persons Group, Boao Forum for Asia, Emerging Markets Forum, Club de Madrid, International Crisis Group, UN University for Peace at chairman emeritus ng Partidong Lakas-CMD.

73

Joseph E. Estrada Si Jose Marcelo Ejercito na mas kilala sa pangalang Joseph Ejercito Estrada o ―Erap‖ ang ika-13 pangulo ng bansa. Isinilang siya noong ika-19 ng Abril, 1937 sa Tondo, Maynila. Ang kanyang mga magulang ay sina Emilio Ejercito, Sr., isang inhinyero, at Maria Marcelo, isang maybahay. Siya ang bunso sa walong magkakapatid na sina Antonio, Emilio, Jr., Pilarica, Paulino, Petrocinia, Marita at Jesse. Napangasawa niya si Luisa Pimentel, isang dating doktora at senadora ng bansa. Silang dalawa‘y nagkaroon ng tatlong anak. Ito‘y sina Senador Jose ―Jinggoy" (na dating alkalde ng Lungsod ng San Juan), Jackie at Jude. Siya rin ay may limang anak sa labas ng matrimonyo ng kasal. Sila‘y sina JV (ang kasalukuyang alkalde ng Lungsod ng San Juan), Jojo, Jerika, Jake at Jacob. Nagtapos siya ng edukasyong primarya at sekundarya sa Ateneo de Manila. Nag-aral naman siya ng inhinyeriya sa Suriang Mapúa ng Teknolohiya ngunit ‗di niya ito tinapos nang siya‘y maging aktor at direktor ng mga pelikulang aksyon-komedya sa edad na 21, bagay na tinutulan ng kanyang mga magulang. Gayumpaman ay naging mahusay siyang artista at humigit kumulang 120 pelikula ang kanyang ginanapan at pinagbidahan. Nakapagtamo siya ng ilan sa pinakamatataas na gantimpala sa pag-arte at pagiging direktor ng pelikula.

74

Pagsapit ng 1967 ay pinasok naman niya ang larangan ng politika. Nabawi niya ang simpatya at kalooban ng kanyang mga magulang nang mahalal siyang alkalde ng San Juan, Rizal. Taong 1971 nang pinarangalan siya bilang ―Katangi-tanging Alkalde at Pangunahing Makabansa‖ ng Inter-Provincial Information Service at "Pinakakatangitanging Alkalde ng Kamaynilaan" ng Philippines Princetone Poll ng sumunod na taon. Subalit matapos ang Himagsikang EDSA ng 1986 ay napabilang siya sa mga alkaldeng sapilitang pinaalis sa katungkulan sa kadahilanang kaalyado niya ang dating Pangulong Marcos. Magkagayon pa man ay nanatili sa politika si Erap nang tumakbo siya sa ilalim ng partidong Grand Alliance for Democracy at matagumpay na nahalal bilang senador ng ating bansa. Nahirang siyang chairman ng Mga Lupon sa Pangkultura, Kaunlarang Panrural at Pagawaing Bayan. Itinalaga din siya bilang vice chairman ng Mga Lupon sa Kalusugan, Likas na Yaman at Pagpaplanong Pang-urban. Ilan sa mga panukalang batas na isinulong niya ay yaong ukol sa agrikultura, mga proyektong pang-irigasyon sa pagsasaka, at pangangalaga sa mga kalabaw. Noong 1989, ay itinanghal siya ng Philippine Free Press bilang isa sa ―Tatlong Katangi-tanging Senador ng Taon.‖

75

Nahalal siyang bise presidente ng bansa noong Pampanguluhang Halalan ng 1992. Sa buong panahon ng kanyang panunungkulan bilang pangalawang pangulo‘y pinamahalaan niya Komisyon Laban sa Krimen. Makalipas ang walong taon ay nahalal siyang pangulo ng bansa sa isang eleksyong napanalunan niya ng may napakaraming bilang ng boto. Kinilala siya bilang ―The Centennial President‖ nang manumpa siya sa pagkapresidente, tulad ni dating Pangulong Emilio F. Aguinaldo, sa Simbahan ng Barasoain sa Malolos, Bulacan noong ika-30 ng Hunyo. Samantalang nasa posisyon ay inilunsad niya ang programang ―Angat Pinoy 2004‖ na naglayong tumugon sa mga pangunahing pangangailangan ng mga Pilipino gaya ng edukasyon, kalusugan at seguridad.

Ipinag-utos

niya

ang

Asset

Privatization

Trust

o

pagsasapribado ng mga kompanyang pag-aari ng pamahalaan upang makalikom ng salaping gagamitin para sa pangangailangan ng bansa. Inilunsad din niya ang programang Enhanced Retail Access for the Poor o ERAP. Sa ilalim ng programang nabanggit ay nagpatayo ang pamahalaan ng mga rolling stores na nagbebenta ng murang bigas, asukal at iba pang basikong pangangailangan ng taumbayan. Sa pagpasok ng ika-21 siglo ay idineklara niya ang all-out war laban sa Moro Islamic Liberation Front o MILF na noo‘y pinamumunuan ni Hashim Salamat.

76

Sa kasamaang palad ay nasangkot si Erap sa mga anomalya sa jueteng, pandarambong o plunder at sa tatlong bilyong pisong back account na nasa ilalim daw ng alyas niyang ―Jose Velarde.‖ Sa pagtatapos ng taong 2000 ay sumailalim siya sa isang impeachment trial. Nang tumutol ang labing-isang senador na pawang mga kapanalig ni Erap na buksan sa paglilitis ang ikalawang sobre na naglalaman daw ng mga ebidensya laban sa kanya, nag-walkout ang mga tagapag-usig. Nang sumunod na mga araw ay muling napuno ng tao ang kahabaan ng EDSA na nanawagan sa pagbibitiw ni Erap. Noong ika-20 ng Enero, 2001 ay napilitang siyang bumaba sa tungkulin matapos mawalan ng suporta mula sa hukbong sandatahan, kapulisan at ilang miyembro ng kanyang gabinete. Siya‘y ipinaaresto‘t ikinulong ng sumunod na administrasyon at pagsapit ng 2007 ay hinatulan ng Sandiganbayan na nagkasala o guilty. Subalit kaagad din siyang nakalaya nang bigyan ng executive pardon ng dating Pangulong Arroyo. Bilang pasasalamat ay naglakbay siya sa iba‘t ibang panig ng bansa habang namamahagi ng tulong sa mga mahihirap. Muli siyang tumakbo sa pagkapresidente noong Pampanguluhang Halalan ng 2010 subalit natalo. Sa kasalukuyan ay kumakandidato siyang alkalde ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Partidong United Nationalist Alliance o UNA.

77

Gloria M. Arroyo Si Gloria M. Arroyo ang ika-14 na pangulo ng bansa. Siya ang ikalawang babaeng nagsilbi sa ganoong posisyon. Siya pa rin lamang ang kauna-unahan at tanging babaeng naging pangalawang pangulo ng bansa mula 1998 hanggang sa araw na maluklok siya sa pagkapresidente. Siya ang bunso sa tatlong anak ng dating Pangulong Diosdado Macapagal at ng asawa nitong si Evangelina Macaraeg. Isang bayan sa Lalawigan ng Oriental Mindoro ang ipinangalan sa kanya noong nanunungkulan pa sa pagkapangulo ang kanyang ama. Bukod sa Filipino at Ingles, matatas din siyang magsalita ng mga wikang Cebuano, Ilocano, Kapampangan at Espanyol. Isinilang siya sa pangalang Maria Gloria Macaraeg Macapagal noong ika-5 ng Abril, 1947 sa San Juan, Rizal. Sina Diosdado, Jr. at Cielo ang dalawa niyang nakatatandang kapatid. Nagtapos siya ng primarya‘t sekundarya sa Kumbento ng Asunsiyon bilang valedictorian. Matapos nito‘y nagtungo siya sa kabesera ng Estados Unidos at nanatili roon ng dalawang taon para mag-aral sa Pamantasan ng Georgetown kung saan niya naging kaklase si Bill Clinton na kalauna‘y naging pangulo ng Amerika. Bumalik siya ng Pilipinas at nagtapos bilang magna cum laude sa kursong Batsilyer ng mga Sining sa Ekonomiks sa Kolehiyo ng

78

Asunsiyon noong 1968. Noong taon ding iyon ay ikinasal siya kay Jose Miguel Arroyo. Silang dalawa‘y biniyayaan ng tatlong anak. Ito‘y sina Juan Miguel, Evangelina Lourdes at Diosdado Ignacio Jose Maria. Muli niyang ipinagpatuloy ang kanyang pag-aaral nang kumuha siya ng master‘s degree sa ekonomiks sa Pamantasan ng Ateneo de Manila noong 1978 at doctorate degree sa ganoon ding larangan sa Pamantasan ng Pilipinas – Diliman noong 1985. Noong mga panahong iyon ay nagtuturo na siya ng ekonomiks sa dalawang paaralang nabanggit at isa sa mga mag-aaral na kanyang tinuruan ay ang kasalukuyang pangulo ng bansa. Nahirang din siyang chairperson ng Departamento ng Ekonomiks ng kolehiyong pinagtapusan niya ng tersyarya. Nagsimula siyang pumasok sa larangan ng politika nang hirangin siya ng dating Pangulong C. Aquino bilang assistant secretary at kalauna‘y undersecretary ng Kagawaran ng Kalakalan at Industriya. Taong 1992 nang kumandidato‘t nahalal siyang senadora. Muli siyang nahalal sa ikalawang pagkakataon makalipas ang tatlong taon. Sa buong panahon ng panunungkulan niya sa Senado‘y umakda siya ng mahigit 400 panukalang batas at nakapagpasa ng 55 rito. Ilan sa mga ito‘y ang Anti-Sexual Harrassment Law, Indigenous People‘s Rights Law at Export Development Act.

79

Nahalal

siyang

bise

presidente

ng

bansa

matapos

ang

Pampanguluhang Halalan ng 1998. Hinirang siya ng dating Pangulong Estrada bilang kalihim ng Kagawaran ng Kagalingang Panlipunan at Pagpapaunlad. Nagbitiw siya sa ganoong katungkulan nang masangkot sa iba‘t ibang anomalya ang dating Pangulong Erap. Sa pagtatapos ng Ikalawang Himagsikang EDSA noong ika-20 ng Enero, 2001 ay nanumpa siya bilang pangulo ng bansa. Muli siyang nahalal sa katungkulan matapos ang isang kontrobersyal na pampanguluhang halalan noong 2004. Sa ilalim ng kanyang pamamahala‘y lumago ang ekonomiya nang mas mataas sa naunang mga pangulo sa kanya. Dahil dito‘y hindi gaanong naapektuhan ang ekonomiya ng bansa nang mangyari ang isang pandaigdigang krisis pampinansyal noong 2008. Sa panahon din ng kanyang pamumuno‘y isinabatas ang Expanded Value Added Tax na bagama‘t umani ng napakaraming batikos ay ‗di naman maikakailang nakapagpalakas sa halaga ng piso. Ang parusang kamatayan na muling ipinagtibay sa administrasyon ng dating Pangulong Ramos ay muli rin niyang

ipinawalang

bisa.

Sa

buong

panahon

din

ng

kanyang

panunungkula‘y ipinatupad ng pamahalaan ang paglilipat ng mga pambansang pagdiriwang o holiday upang makalikha ng mas mahabang weekend sa layong pasiglahin ang turismo ng bansa at bigyan ng mas

80

mahabang pagkakataon ang bawat pamilyang Pilipino na magsama-sama. Gaya ng mga naunang pangulo sa kanya, isinulong din niyang susugan ang kasalukuyang saligang batas at ilipat mula pampresidente patungong parlamentaryo ang uri ng pamahalaan subalit nabigo dahil na rin sa mahigpit na pagtutol ng taumbayan. Samantala, tatlong kudeta ang nagtangkang magpabagsak sa kanyang administrasyon. Una na rito ang Pag-aalsa sa Oakwood noong 2004. Ang ikalawa na natuklasan noong Pebrero 2006 ay naging dahilan para magdeklara siya ng state of emergency. Nang sumunod na taon ay naganap naman ang isang pag-aalsa sa Otel ng Manila Peninsula sa Lungsod ng Makati. Si dating Pangulong Arroyo ay nasangkot din sa iba‘t ibang anomalya na labis na nakapagpababa sa kanyang popularidad. Ilan sa mga ito‘y ang Hello Garci, Fertilizer Fund Scam, NBN-ZTE Deal at mga paratang ng korapsyon at pandaraya sa mga halalan noong 2004 at 2007. Nang bumaba sa tungkulin ay kumandidato‘t naluklok siyang kongresista ng ikalawang distrito ng Pampanga. Noong ika-18 ng Nobyembre, 2011 ay ipinaaresto siya ng kasalukuyang administrasyon sa salang korapsyon at pandaraya sa halalan. Siya ngayo‘y naka-hospital arrest dahil sa bone mineral disorder at iba pang karamdaman.

81

Benigno Simeon C. Aquino III Si Benigno Simeon ―Noynoy‖ C. Aquino III o ―PNoy‖ (pinaikling Pangulong Noynoy) ang ika-15 at kasalukuyang pangulo ng bansa. Ipinanganak sa Lungsod ng Maynila noong ika-8 ng Pebrero, 1960, siya ang ikatlo at nag-iisang lalake sa limang anak ng kanyang amang si Benigno S. Aquino, Jr., dating senador, at ng dating Pangulong Corazon C. Aquino na ina niya. Sa ngayon ay siya pa lamang ang kaisa-isang pangulo ng bansa na walang asawa nang maluklok sa katungkulan Nag-aral ng primarya, sekundarya at tersyarya si Noynoy sa Ateneo de Manila. Nagtapos siya sa kursong Batsilyer ng mga Sining sa Ekonomiks noong 1981, ang kursong tinapos din ng dating Pangulong Arroyo. Naging guro niya ang naunang pangulo sa kanya sa kurso ring nabanggit. Kasama ang ina‘t mga kapatid ay sinamahan nila ang kanilang ama sa pagpapagamot nito sa Estados Unidos noong 1980. Makalipas ang tatlong taon, nang mapaslang ang kanyang ama pagbalik nito sa Pilipinas ay kasama niyang umuwi sa bansa ang ina‘t mga kapatid. Habang ipinagpapatuloy ng mag-anak niya ang naunsyaming pakikipaglaban ng kanyang ama kay dating Pangulong Marcos, naging kasapi siya ng Philippine Business for Social Progress sa loob ng maikling panahon,

82

assistant retail sales supervisor ng Mondragon Industries Philippines, Inc. at assistant promotion manager ng Nike Philippines, Inc. Nang maluklok sa pagkapangulo ang kanyang ina, mula 1986 hanggang 1992 ay nagsilbi siyang pangalawang pangulo ng Intra-Strata Assurance Corporation, isang kompanyang pagmamay-ari ng tiyo niyang si Antolin Oreta, Jr. Noong ika-28 ng Agosto, 1987 ay nabaril siya nang limang beses ngunit mahimalang nakaligtas sa isang kudetang pinangunahan ng koronel at kasalukuyang Senador Gregorio B. Honasan II. Tatlo sa apat niyang security escort ang namatay samantalang nasugatan naman ang isa sa pagpoprotekta sa kanya. Hanggang sa ngayon ay nakatatak pa rin sa leeg niya ang isa sa limang balang tumama sa kanya. Nang matapos ang panunungkulan ng kanyang ina‘y nagtrabaho siya bilang executive assistant for administration at kalauna‘y manager for field services ng Central Azucarera de Tarlac ng Hacienda Luisita, isang kompanya ng asukal, mula 1993 hanggang 1998. Pumasok siya sa politika noong 1998 at matagumpay na nahalal bilang kongresista ng ikalawang distrito ng Tarlac. Pitong batas ang kanyang ipinasa sa Kongreso. Ang pinakahuli‘y lumikha ng isang Congressional Oversight Committee na nangangasiwa‘t tumitiyak na ang bawat pondo ng mga ahensya ng gobyerno ay ginagamit nang tama at

83

napupunta sa mga proyektong sadyang inilaan para rito. Sa buong panahon ng panunungkulan niya bilang kongresista‘y nagsilbi siyang kasapi ng iba‘t ibang komite ng Mababang Kapulungan. Bago niya nilisan ang Kongreso‘y nahirang siyang deputy speaker mula 2004 hanggang sa magbitiw siya sa nasabing posisyon noong 2006. Tumakbo siya sa pagkasenador noong 2007 sa ilalim ng Genuine Opposition at matagumpay na naluklok sa puwesto. Ilan sa mga batas na ipinasa niya sa Senado ay ang Budget Impoundment and Control Act, Preservation of Public Infrastractures Act at Amending the Government Procurement Act. Matapos pumanaw ang dating Pangulong Corazon Aquino noong 2009 ay maraming Pilipino ang nag-udyok sa kanyang tumakbo sa pagkapresidente sa nakaraang Pampanguluhang Halalan ng 2010. Ang panawagang ito‘y pinaunlakan at inanunsyo niya sa madla makalipas ang ilang buwan ng pagkamatay ng kanyang ina. Ipinahayag siyang nagwagi sa naturang halalan at nanumpa sa tungkulin bilang pangulo ng bansa noong ika-30 ng Hunyo, 2010. Nang araw na iyon habang siya‘y nagtatalumpati‘y ipinatupad niya ang patakarang ―walang wang-wang‖ na nagbabawal sa walang habas na pagpapatunog ng sirena ng mga sasakyang pag-aari ng pamahalaan.

84

Sa bisa ng isang kautusang tagapagpaganap ay nilikha niya ang Truth Commission na naglalayong papanagutin sa salang korapsyon ang mga politikong kabilang sa nakaraang administrasyon, pangunahin na ang dating Pangulong Arroyo. Sinimulang ipatupad sa kanyang panunungkulan ang K-12 na nagdaragdag ng dalawang taon sa sekundarya nang sa gayo‘y makasabay ang bansa sa pandaigdigang kalakaran sa pagtuturo sapagkat ang Pilipinas na lamang ang may sampung taon ng basikong edukasyon. Kanya ring isinulong ang pagtatamo ng Philhealth ng nakararaming Pilipino lalo na ng mahihirap. Isinulong din ng kanyang administrasyon ang pagpapa-impeach sa dating Punong Mahistrado Renato C. Corona ng Kataas-taasang Hukuman. Nang mapatalsik si Corona‘y hinirang niyang bagong punong hukom si Maria Lourdes Sereno. Sa pagtataguyod din niya‘y isinabatas ng pamahalaan ang matagal na‘t kontrobersyal na RH Bill sa kabila ng mahigpit na pagtutol ng maraming Pilipino pangunahin na ng Simbahang Katoliko. Tulad ng mga naunang pangulo sa kanya, tumanggap din siya ng mga batikos sa mga kritiko nang pirmahan niya ang kontrobersyal na Cybercrime Prevention Act at ang nangyaring hostage crisis sa Maynila na ikinamatay ng ilang turistang taga-Hong Kong noong Agosto, 2010.

Kabanata V PAGLALAHAD NG PAGSUSURI NG MGA PILING TALUMPATI Inilalahad sa kabanatang ito ang isinagawang pagsusuri ng mga mananaliksik sa limang piling SONA na binigkas ng ilan sa mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. 1.

Mga Nilalaman ng mga Piling Talumpati ng iba’t ibang naging Pangulo ng Bansa at ng Kasalukuyang Pangulo na may kinalaman sa kanilang: Bilang mga Pilipino, ating maririnig sa alinmang SONA yaong mga

paksang ipinahahayag ng sinumang nahalal na pangulo ng bansa na may kinalaman sa kanilang damdamin, diwa, lunggati, mga balak, paniniwala at mga pansarili at pambansang pagpapahalaga. 1.1 Saloobin 1.1.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Lubos na naniwala‘t umasa ang dating Pangulong Cory Aquino na makakamtan ng bansa ang minimithing pagbabago sa pamamagitan ng pagpapahayag ng isang mala-idyomatikong salaysay: ―From Ninoy‘s burnt-out candle, and thousands like it in cells throughout the garrison state, we gathered the melted wax and made more candles. To burn – not as long in such loneliness – but much more brightly altogether, as to banish the darkness, and light us to a new day.‖

Buong pagmamalaki niyang ibinalita sa taumbayan ang pag-unlad ng ating ekonomiya mula nang siya‘y maluklok bilang pangulo ng bansa:

86

―By 1985, the economy has contracted considerably, its rate of growth had been negative for two consecutive years. The country was at a standstill, as if waiting only for the last rites to be performed. By 1986, we had turned the economy around – in less that a year. We improved on that performance the year after.‖

Nagpahayag din ang dating pangulo ng kanyang pakikihamok laban sa mga kalaban niya sa politika. Ito‘y kanyang ipinahayag sa paraang hindi tuwiran: ―The politics of revenge has had its day.‖

Makailang beses niyang binanggit sa kanyang SONA ang asawang si Benigno Simeon ―Ninoy‖ Aquino, Jr. bilang pag-alaala at pagtanaw ng utang na loob sa ginawa nitong kabayanihan alang-alang sa ikabubuti ng bansa. Tunghayan natin ang naging pahayag ni Ginang Aquino hinggil sa bagay na ito: ―Five years have passed. My term is ending. And so is yours. As we came, so should we go. With grateful acknowledgement to the man who made it possible for us to be here. A man who discovered hope in the starkest despair, and has something yet to teach a country facing adversity again.‖

1.1.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Sa simula pa lamang ng kanyang pagtatalumpati‘y nagpahayag na nang pamamaalam sa Ikasampung Kongreso ang dating Pangulong Ramos. Sinabi niyang iyon na rin marahil ang huling pagkakataon ng maraming kongresista na makinig ng ganitong uri ng talumpati sa Kongreso. Bakit? Sapagkat ayon kina Oliveros, nakatadhana sa

87

Konstitusyon ng 1987 na sinumang mahalal na pangulo ng bansa ay maaari lamang manungkulan ng isang termino sa loob ng anim na taon. Si Ginoong Ramos ay nahalal sa katungkulan noong 1992; siya‘y nakatakda nang bumaba sa posisyon pagsapit ng 1998. Ganoon din ang magiging kapalaran ng mga mambabatas na naroroon sapagkat maaaring nakatakda na rin silang bumaba sa tungkulin o hindi na sila kakandidatong muli sa susunod na halalan. Tunghayan natin sa ibaba ang kanyang winika hinggil dito: ―Mga mahal na kapatid at mga kababayan, mga kagalanggalang na bumubuo sa Ikasampung Kongreso: Ito na po ang aking huling pagkakataon na mag-uulat sa kapulungang ito hinggil sa kalagayan ng ating bansa. Mga kasama, maaari ring ito na ang huling pagkakataon para sa maraming kagawad ng Ikasampung Kongreso na makinig sa ganitong pag-uulat.‖

Inihayag din ng dating pangulo ang kanyang saloobin sa mahahalagang pangyayaring naganap o nagaganap sa labas ng bansa. Ito ay ang pagkabuwag ng dating Unyong Sobyet, ang patuloy na pamamayagpag ng kapangyarihan at impluwensya ng Estados Unidos sa buong mundo, ang ‗di matapos-tapos na sigalot sa Korea at ang paglakas ng ekonomiya‘t hukbong sandatahan ng Tsina na sa palagay niya‘y makaaapektong lahat sa ekonomiya, politika at seguridad ng bansa: ―Just now, no new superpower is likely to challenge the United States... How a new Russia will evolve from the ideological ruins of the Soviet Union; how peace can be organized once and for all on the Korean peninsula... China‘s rapidly expanding economy will unavoidably press politically and militarily on East

88

Asia. And in the not-too-distant future, China will once again become a great power... How China exercises its potential political, economic, and military clout must concern all countries of the Asia Pacific – and none more so than we who are closest among its neighbors especially the Philippines.‖

Matibay ang paniniwala ni Ginoong Ramos na kailangang manatili ang demokrasya sa bansa upang patuloy na umunlad ang ating pamumuhay at ekonomiya. Ito‘y mapatutunayan sa sumusunod niyang pahayag: ―And we cannot allow our democracy to wither — because Philippine democracy is our unique comparative advantage in the new global order. Only democracy can release the spirit of enterprise and creativity among our people, and without freedom, economic growth is meaningless. And so, freedom — markets — and progress — go together.‖

Naniniwala ang dating Pangulong Ramos na ang demokrasya sa bansa ay isang unique na bentaha ng mga Pilipino sa bagong pandaigdigang kaayusan. Ayon sa kanya, ang demokrasya lamang ang makapagbibigay-pag-asa sa mga mamamayan. Kung walang kalayaan, walang kabuluhan ang paglago ng ekonomiya kaya‘t ang kalayaan, ang mga pamilihan at ang pag-unlad ay dapat magsama-sama. 1.1.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Ayon kina Palazo at Panas, ang talumpati ay may iba‘t ibang layunin. Isa na rito ay ang pagpapahayag ng pansariling saloobin, pananaw o paniniwala hinggil sa isang mahalagang isyu o usapin.

89

Kaugnay nito, ang dating Pangulong Estrada ay nagpahayag ng ganitong bagay sa kanyang SONA: "Kung babalewalain natin ang kinalalagyan natin ngayon, tiyak na lulubog ang ating bansa sa bigat ng ganap na recession."

Kapansin-pansin ang kalayaan at katapatan ni Ginoong Estrada sa pagpapahayag niya ng kanyang saloobin tungkol sa naranasang resesyon ng ekonomiya ng bansa. Hindi siya nagdalawang isip sa naging pahayag hinggil sa posibleng krisis na nararanasan ng mga Pilipino na aniya, kapag hindi tayo gumawa ng mga hakbang ay baka tuluyang hindi na makaahon ang bansa sa kahirapan. Gayundin, ang bawat isyung napakinggan sa SONA ng dating pangulo ay hindi lamang mga usapin na sinadyang tinipon upang ipabatid nang basta-basta sa mamamayang matamang nakinig sa kanya sapagkat ayon kina Carpio at Encarnacion, isa sa tatlong pangunahing layunin ng isang talumpati ay ang makaimpluwensya sa damdamin ng madlang nakikinig at mag-udyok sa mga ito upang kumilos. Tunghayan natin sa ibaba ang naging pahayag ng dating Pangulong Estrada hinggil dito: "Ngunit hindi nangangahulugan na walang magagawa ang pamahalaan. At lalong hindi nangangahulugan na walang magagawa ang ating sambayanan.‖

Pinatutunayan sa pahayag na ito na siya bilang isang pinuno ay nagtataglay ng mga positibong katangian at pananaw sa buhay na nag-

90

udyok sa kanya upang magkaroon ng determinasyong makapaglingkod sa bansa nang may kahusayan at katapatan. Naniniwala siyang may magagawa ang pamahalaan, maging ang pakikiisa at pakikipagtulungan ng bawat mamamayang Pilipino, na tumugon sa hamon ng kahirapan. Bahagi ng paglilingkod niya sa bansa ang pagkakaroon ng kapangyarihan at impluwensya sa kanyang nasasakupan. Sa panahon ng kanyang panunungkulan, naipabatid niya sa sambayanang Pilipino na lahat ng mga mamamayan ay may mahalagang tungkuling kailangang gampanan upang umunlad ang bansa. Wika niya‘y hindi dapat tumigil at makuntento na lamang sa uri ng buhay na kinalalagyan bagkus kailangan tayong hikayating kumilos upang bumangon. 1.1.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Sa huling SONA ni Ginang Arroyo, maraming siyang pasaring o patutsadang inihayag laban sa kanyang mga kritiko. Ginawa niya ito upang ipagtanggol ang kanyang sarili at ang kanyang administrasyon. Tunghayan natin ang sumusunod niyang mga pahayag hinggil dito: (1) ―Good news for our people, bad news for our critics.‖ (2) ―The noisiest critics of constitutional reform tirelessly and shamelessly attempted Cha-Cha when they thought they could take advantage of a shift in the form of government. Now that they feel they cannot benefit from it, they oppose it.‖ (3) ―In the face of attempted coups, I issued emergency proclamations just in case. But I was able to resolve these military crises with the ordinary powers of my office. My critics call it dictatorship. I call it determination.‖

91

Sa puntong ito‘y hinamon niya ang kanyang mga kritiko na sa halip na kalabanin ang kani-kanilang mga kaaway sa politika at mangako ng sari-saring bagay sa noo‘y paparating na Pampanguluhang Halalan ng 2010, aniya ay kumilos na lamang upang paglingkuran nang buong husay ang bansa at ang mga mamamayan: ―As the campaign unfolds and the candidates take to the airwaves, I ask them to talk more about how they will build up the nation rather than tear down their opponents. Give the electorate real choices and not just sweet talk.‖

Gayundin, ipinahayag ng nakaraang pangulo na tapat at mahusay niyang paglilingkuran ang masang Pilipino hanggang sa huling araw ng kanyang panunungkulan bilang pangulo ng bansa: ―At the end of this speech I shall step down from this stage, but not from the Presidency. My term does not end until next year. Until then, I will fight for the ordinary Filipino. The nation comes first. There is much to do as Head of State—to the very last day.‖

1.1.5 Benigno Simeon C. Aquino III – SONA 2012 Sa bungad pa lamang ng kanyang pagtatalumpati ay nagpahayag na kaagad ng pagbabalik-tanaw ang kasalukuyang pangulo sa mga pagbabagong ginawa ng kanyang pamunuan katuwang ang sambayanang Pilipino: ―Ito po ang aking ikatlong SONA, at parang kailan lang nang nagsimula tayong mangarap. Parang kailan lang nang sabay-sabay tayong nagpasyang tahakin ang tuwid na daan. Parang kailan lang nang sinimulan nating iwaksi ang wang-wang, hindi lamang sa kalsada kundi sa sistemang panlipunan.‖

92

Kaugnay ng pahayag na nasa itaas, masaya niyang ipinabatid na ang mapang-api at mapagsamantalang pamahalaan noon ay siya na ngayong nangangalaga sa kapakanan ng taumbayan tungo sa mas maayos na kalagayan ng ating lipunan: ―Ang wang-wang sa lansangan, galing na lang sa pulis, ambulansya, o bumbero–hindi sa opisyal ng gobyerno... Ang gobyernong dating nang-aabuso, ngayon, tunay na nakakampi na ng Pilipino.‖

Sa kabilang banda, nagpahayag naman ng pangamba o pag-aalala ang Pangulong Aquino III para sa mga Pilipinong hindi o bihirang nakatatanggap ng mga serbisyong pangkalusugang ipinaaabot ng pamahalaan: ―Sabi nga po sa isa sa mga briefing na dinaluhan natin, apat sa sampung Pilipino, hindi man lamang nakakakita ng health professional sa tanang buhay nila. Sa iba po, mas malaki pa: may nagsasabing anim sa bawat sampung Pilipino ang pumapanaw nang malayo sa kalinga ng health professional. Anuman ang ating pagbatayan, hindi po maikakaila: nakakabahala ang bilang ng mga Pilipinong hindi naaabot ang serbisyong pangkalusugan ng pamahalaan.‖

At sa panahon ngayong parami na nang parami yaong mga taong walang nakikita o napapansin kundi ang kamalian ng kanyang kapwa, si Ginoong Aquino III ay pinagharian ng pagkainis sa mga indibidwal na wala nang nakita o pinahalagahan sa mga pagbabagong isinasagawa ng kanyang administrasyon. Ito‘y matutunghayan sa sumusunod niyang pahayag:

93

"Nang maupo tayo, at masimulan ang makabuluhang reporma, minaliit ng ilan ang pagpapakitang-gilas ng pamahalaan. Kundi raw buwenas, ningas-kugon lang itong mauupos din paglaon. May ilan pa rin pong ayaw magretiro sa paghahasik ng negatibismo; silang mga tikom ang bibig sa good news, at ginawang industriya na ang kritisismo.‖

1.2 Pagpapahalaga sa ating Pagka-Pilipino 1.2.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Lubos na pinahahalagahan ng dating Pangulong Cory Aquino ang kanyang pagka-Pilipino nang ipinagmalaki niya sa mga dayuhan ang demokrasya sa bansa. Dito‘y ikinuwento niya ang naging usapan nila ng mga

Alemang

naparito

sa

Pilipinas

hinggil

sa

mga

salik

na

nakapagpapatibay sa demokrasya. Wika niya, ang mga Pilipino mismo ang naging daan upang makamtan ng bansa ang demokrasyang sa kasalukuyan ay ating tinatamasa: ―Visitors from the new Germany asked me what things strengthen democracy. Economic progress, naturally, I said. But the attainment of that depends on external factors more than on the will of a developing country. But there is a way to strengthen democracy that is within any country‘s reach. That is through the empowerment of the people. This is obvious to a government like ours that came to power by its means, as well as to a people like the Germans who attained complete freedom in the same way.‖

Umasa si Ginang Aquino na yaong susunod sa kanya na mamamahala sa bansa ay higit pang makapaglilingkod nang mahusay at tapat sa sambayanang Pilipino sapagkat naniniwala siya sa angking kakayahan ng ating lahi:

94

―Someone who will do better may stand in this place next year - for I believe in the inexhaustible giftedness of the Filipino people. I only hope that he will be someone who will sincerely mean you well.‖

1.2.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Ipinakita ng dating Pangulong Ramos ang kanyang pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino sa pamamagitan nang pagmamalasakit sa mayamang kultura ng ating bansa. Ipinagtanggol niya at sinabing hindi ang mayamang kultura ng bansa ang sanhi ng iba‘t ibang suliraning panlipunang naranasan noon at magpahanggang ngayon, manapa‘y bunga ito ng mga maling patakarang ipinatupad ng pamahalaan: ―In their totality, they tell us the Philippines is no longer trapped in its old cycle of boom and bust. And best of all, they prove to us our problems do not arise out of some deeply rooted cultural flaw — not out of a so-called ―damaged culture‖ — but from policy mistakes that our due diligence during the last five years and from here on as well as political will can correct. That past is now over; and a great era dawns upon us and a greater Filipino future beacons.‖

Bilang pagpapanatili sa kultura ng mga katutubong naninirahan sa Cordillera ay inudyukan ng dating pangulo ang Kongreso na isabatas ang Cordillera Organic Act: ―Likewise, Ladies and Gentlemen, this Congress must now pass the Cordillera Organic Act, which will enable — sige alsipat kayo, kakabsat ken gagayyem — the indigenous peoples of Northern Luzon to develop more speedily, while preserving their native culture and their environment.‖

95

Sa pagtatapos ng kanyang SONA ay sinabi ni Ginoong Ramos na ang mga Pilipino ay may kakayahang mamuhay nang payapa, sagana, malaya at may dignidad sa ilalim ng pamamatnubay ng Poong Maykapal: ―...a Philippines that will endure through the new century dawning upon us — a Philippines where our people, under God, can live together in freedom, dignity, and prosperity — at peace with themselves and with all humankind.‖

1.2.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Ayon kina Dayag at Marasigan, mahalaga sa isang mananalumpati ang pagkakaroon ng ―tindig panalo.‖ Sa sandaling iyon ng pagtatalumpati ng dating Pangulong Estrada sa harap ng sambayanang Pilipino, kapansin-pansin ang pagtataglay niya ng tindig panalo, kumpiyansa sa sarili at maging ang kawastuhan ng daloy at diin ng mga salitang lumalabas sa kanyang mga labi. Ang ganitong katangia‘y lubos na matutunghayan sa sumusunod niyang pahayag: ―Ang sinumang bagong Pangulo ay may pangarap at minimithi para sa bansa lalong-lalo na sa akin, na malaki ang inaasahan ng masang Pilipino.‖

Ang kahusayang ipinamalas ng dating pangulo sa harap ng kanyang mga tagapakinig ay hindi lamang isang katangian o posturang dapat panatilihin ng isang mananalumpati sa ibabaw ng entablado bagkus ay larawan ng isang huwarang pinunong Pilipino na maipagmamalaki sa buong mundo.

96

Sa kanyang naging pahayag, ang pagiging isang pinuno ng bansa ay karangalan ng sinumang Pilipinong nabigyan ng ganitong oportunidad na pangunahan ang pagpapaunlad ng ating bansa. Gayumpaman, ipinahiwatig din nito na ang pagkakahirang sa kanya bilang pinuno ay hindi lamang basta-basta maihahalintulad sa isang patimpalak ng popularidad manapa‘y isang pagkakataong ipinagkaloob sa kanya upang patunayang may magagawa siya bilang pinuno na iangat ang bansa mula sa unti-unti nitong pagkalugmok sa kahirapan. 1.2.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Ipinamalas

ng

dating

Pangulong

Arroyo

ang

kanyang

pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino nang purihin niya ang kasipagan at pagiging maka-Diyos ng ating lahi sa katauhan ni Manny Pacquiao na sa kasalukuyan ay isa ng mambabatas sa Kongreso: ―Ang ating taong bayan ay masipag at maka-Diyos. These qualities are epitomized in someone like Manny Pacquiao. Manny trained tirelessly, by the book, with iron discipline, with the certain knowledge that he had to fight himself, his weaknesses first, before he could beat his opponent. That was the way to clinch his victories and his ultimate title: ang pinakadakilang boksingero sa kasaysayan. Mabuhay ka, Manny!‖

Sa pagtatapos ng kanyang SONA ay ipinahayag ng dating pangulo ang sumusunod bilang pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino: ―From Bonifacio at Balintawak to Cory Aquino at EDSA and up to today, we have struggled to bring power to the people, and this country to the eminence it deserves.

97

Today the Philippines is weathering well the storm that is raging around the world. It is growing stronger with the challenge. When the weather clears, as it will, there is no telling how much farther forward it can go. Believe in it. I believe. We can and we must march forward with hope, optimism and determination. We must come together, work together and walk together toward the future.‖ Bagama‘t malaking hamon ang nasa ating harapan, nasa kamay natin ang malaking kakayahan. Halina‘t pagtulungan nating tiyakin ang karapat-dapat na kinabukasan ng ating Inang Bayan.‖

Sa mga pahayag na ito‘y muling nagbalik-tanaw si Ginang Arroyo sa mga kabayanihang ipinamalas nina Gat Andres Bonifacio at dating Pangulong Cory Aquino; dalawang dakilang Pilipino na nag-iwan ng mahahalagang pamana sa ating pagka-Pilipino. Sinabi rin niya na bagama‘t maraming suliranin ang ating lipunan, kung magtutulong-tulong ang bawat Pilipino ay hindi malayong makamit ng bansa ang minimithing kaunlaran. 1.2.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Bilang

pagpapahalaga

sa

ating

pagka-Pilipino,

buong

pagmamalaking ipinahayag ng kasalukuyang pangulo sa ikatlo niyang SONA na anumang bagay ay kayang gawin ng mga Pilipino basta‘t may pagkakaisa. Narito ang kanyang pahayag: "Subalit kung may isang bagay mang nakatatak na sa ating lahi, at makailang ulit na nating pinatunayan sa buong mundo: Walang hindi makakaya ang nagkakaisang Pilipino. Nangarap po tayo ng pagbabago; nakamit natin ang pagbabago; at ngayon, karaniwan na ito.‖

98

Hindi mapasusubalian ang katotohanan ng pahayag na nasa itaas sapagkat marami ng ganitong sitwasyon ang naganap sa ating kasaysayan tulad ng Himagsikang EDSA ng 1986. Sa pagtatapos ng kanyang talumpati‘y muli niyang pinahalagahan ang mga Pilipino na itinuturing niyang boss. Ito ang kanyang naging pahayag: ―Sa tuwing haharap ako sa isang ina na nagsasabing, ―Salamat at nabakunahan na ang aking sanggol,‖ ang tugon ko: Ikaw ang gumawa nito. Sa tuwing haharap ako sa isang bata na nagsasabing, ―Salamat sa papel at lapis sa pagkakataong makapag-aral,‖ ang tugon ko: Kasama ka sa gumawa nito. Sa tuwing haharap ako sa isang OFW na nagsasabing, ―Salamat at puwede ko na muling pangaraping tumanda sa Pilipinas,‖ ang tugon ko: Ikaw ang gumawa nito.‖

Ipinababatid ng mga pahayag sa itaas na hindi siya kundi tayo na rin mismong mga Pilipino ang gumagawa ng pagbabago para sa bansa. Ipinahihiwatig din ng nasabing pahayag na kanyang pinahahalagahan yaong mga taong naging katuwang niya upang makamit ng ating lipunan ang inaasam na pagbabago. 1.3 Pakikipag-ugnayang Pangmasa 1.3.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Likas na kay Ginang Aquino ang pagiging matulungin at ang pagsasaalang-alang sa kabutihan ng taumbayan bago ang sarili niyang kapakanan. Tunghayan natin ang kanyang sinabi hinggil dito:

99

―As President, I have never prayed for anything for myself; only for our people... I could have kept my pride and held aloof, but that would not have helped our people. And it is for them that I was placed in this office.‖

Masasalamin sa pahayag na nasa itaas ang kababaang loob ng dating Pangulong Cory Aquino. Ipinabatid niya na tayong mga Pilipino ang dahilan kung bakit siya nanglilingkod sa bansa nang may buong pagmamahal at katapatan. 1.3.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Nagsalita ang dating Pangulong Ramos gamit ang wika ng mga katutubong naninirahan sa Cordillera upang maging daan ng kanyang pakikipag-ugnayan sa mga taong naninirahan doon. Nanawagan din siya sa Kongreso na ipasa ang isang batas na mangangalaga sa kultura‘t kapaligiran ng mga katutubong naroroon. Wika niya: ―Likewise, Ladies and Gentlemen, this Congress must now pass the Cordillera Organic Act, which will enable — sige alsipat kayo, kakabsat ken gagayyem — the indigenous peoples of Northern Luzon to develop more speedily, while preserving their native culture and their environment.‖

Ipinahayag niya sa sambayanang Pilipino na yaong mga walang kakayahan, kasanayan, ‗di produktibo, mahiyain at iba pang nagtataglay ng

mga

negatibong

pag-uugali

ay

mapag-iiwanan

ng

pag-unlad

samantalang naghihintay yaong mga dakilang oportunidad para sa matatalino, disiplinado, makabago, matatapang at iba pang may mga katangi-tangi at maipagmamalaking katangian:

100

―This ―survival-of-the-fittest‖ socio-economic and political order imposes severe penalties on the inefficient, the unskilled, the non-productive, the timid, and the disunited and the lame ducks. But great opportunities await the intelligent, the self-disciplined, the innovative, and the daring, the young bulls and the tiger cubs.‖

1.3.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Nakasentro sa buhay ng bawat mamamayang Pilipino ang mga paksang tinalakay sa unang SONA ng dating Pangulong Estrada. Patunay lamang na kanyang binigyang halaga ang kalagayan ng pamumuhay ng bawat mamamayan. Naniniwala siya na hindi kailanman magiging buo at matatag ang isang bansa kung wala ang isang maliit na mamamayang bumubuo rito. Tulad nang nabanggit nina Casanova at Rubin, ang isang talumpati ay dapat kumiliti sa puso‘t damdamin ng mga tagapakinig kung kaya‘t kailangang sikapin ng isang mananalumpati na maipadama sa mga ito ang kanilang katauhan. Ang bagay na Ito‘y masasalamin sa pahayag ng dating pangulo: ―Sa mga kapatid nating Muslim, hinihiling ko ang pagkakataon na mabigyan ng katarungan ang napakaraming taon ng kapabayaan. Tigilan natin ang dahas at pag-ibayuhin ang sandugong kapatiran.‖

Sa puntong ito‘y hangarin ni Ginoong Estrada na mas palawigin pa ang kanyang pakikipag-ugnayang

pangmasa sa pamamagitan ng

101

paghahatid ng isang madamdaming pahayag sa bawat Pilipinong nagkakaiba sa paniniwala at tradisyong kinamulatan. Hangarin niyang maiparating sa bawat mamamayan ang kanyang pagmamahal at pagmamalasakit sa pamamagitan ng taos-pusong pananawagan sa mga ito, maging Kristiyano man o Muslim, na magkasundo‘t magkaisa alang-alang sa ikabubuti ng bansa. Naniniwala ang dating pangulo na hindi hadlang ang pagkakaiba ng relihiyon at paniniwala upang makamit ang minimithing kapayapaan. 1.3.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Katangi-tangi ang ipinamalas na pakikipag-ugnayang pangmasa ng dating Pangulong Arroyo sapagkat ang ilan sa karaniwang mamamayan ng ating bansa na natulungan ng kanyang administrasyon ay inanyayahan niyang pumunta sa Kongreso upang makinig ng kanyang SONA. Sila‘y ipinakilala‘t pinapurihan ng dating pangulo bilang pagpapahalaga sa kanilang katauhan at propesyong pinanghahawakan: (1) ―We have provided college and post-graduate education for over 600,000 scholars. One of them, Mylene Amerol-Macumbal, finished Accounting at MSU-IIT , then she went to law school, and placed second in the last bar exams – the first Muslim woman bar topnotcher. Congratulations!‖ (2) ―In technical education and skills training, we have invested three times that of three previous administrations combined. Narito si Jennifer Silbor, isa sa sampung milyong trainee. Natuto siya ng medical transcription. Now, as an independent contractor and lecturer for transcriptions in Davao, kumikita siya ng P18,000 bawat buwan. Good job, Jennifer.‖

102

(3) ―Si Leah de la Cruz isa sa labindalawang libong rebel returnee. Sixteen pa lang siya nang sumali sa NPA. Naging kasapi sa regional White Area Committee, napromote sa Leyte Party Committee Secretary. Nahuli noong 2006. She is now involved in an LGU-supported handicraft livelihood training of former rebels. We love you, Leah!‖

1.3.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Sa ikatlong SONA ng kasalukuyang pangulo‘y nagpalabas siya ng isang video bilang isang paraan ng pakikipag-ugnayan niya sa taumbayan. Ipinakita ng naturang video yaong ilang mamamayan ng ating lipunan na natulungan ng kanyang administrasyon. Isinalaysay ng mga taong ito kung paano tinulungan at tinutulungan ng Administrasyong Aquino III ang kanikanilang pamilya. Narito ang kanilang mga pahayag: (1) ―Nagpapasalamat sa Poong Maykapal. Binigyan kami ng ganitong pagkakataon—binigyan ng blessing na ganito. Pangalawa, ‗yong pagkakaroon natin ng mabait na pangulo. Itong proyekto na ito ay hindi niya kami pinababayaan—mga kapulisan at mga sundalo—sandatahan ng ating Pilipinas.‖ - SPO1 Domingo Medalla [Benepisyaryo ng PNP Housing Beneficiary] (2) ―Kinakaya namin, Ma‘am. Pero ginagawan ko talaga ng paraan na makapasok sila [sa eskuwela]. ‗Yon lang talaga, Ma‘am, ang misyon ko sa buhay na mapaaral sila, maibigay ko ‗yong tamang edukasyon, na hindi maging gusgusin ang anak ko, hindi kaawa-awa[an] ng mga tao, may magulang na dapat magtaguyod. At, napapasalamat ako sa Pantawid [Pamilya Program], Ma‘am, dahil may natutunan ako ditong malaki.‖ - Eva Neri [Benepisyaryo ng CCT] (3) ―Malaking tulong na isa kami—ang alam ko kaunaunahan na nakinabang at nakikinabang pa sa package na ‗to na Category Z Package ng PhilHealth. Nagpapasalamat kami nang sobra at hindi man maganda na nagkaroon ng sakit ang anak ko, pero mayroong PhilHealth na tutulong at handang tumulong sa mga gastusin namin.‖ - Kristine Tatualla [Benepisyaryo ng PhilHealth]

103

(4) ―Noong araw na nasama ako sa isang Oakwood Mutiny—‗yong pinaglalaban namin, ito na po ‗yong hinihintay namin para sa pagbabago at ito na po ang pagkakataon natin para magkaroon tayo ng sariling bahay lalong lalo na sa programa ng ating presidente na si Benigno Aquino III.‖ - PFC Rolly Bernal [Benepisyaryo ng AFP Housing]

1.4 Pagkamakabansa 1.4.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Sa sumusunod na pahayag ay ipinabatid ng dating pangulo ang pagmamahal niya sa bansa: ―I mention these calamities not to excuse the perceived shortcomings of my administration nor to brag about my indestructibility. I mention them so that we know where we are, and why we are here, and the exact requirements of the task to build up this country yet again.‖

Pangunahing layon ng dating Pangulong Cory Aquino na paunlarin ang bansa. Ang pagkakaroon ng ganitong mithiin ay totoong nagpapakita ng pagmamahal at pagmamalasakit niya para sa bayan. Ninais niya na makamtan ng bansa ang pagbabago at kaunlaran na sana‘y noon pa natamasa ng bawat Pilipino kung sa simula pa lamang ay nagpakita na nang pagmamahal sa bayan ang mga dating namumuno. Sa pamumuno‘y kinakailangang unahin ang pagmamahal sa bansa bago pa ang pagmamahal sa sarili na tunay na ipinakita ni Ginang Aquino noong siya‘y nanunungkulan bilang pinuno ng bansa.

104

1.4.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Ipinamalas ni Ginoong Ramos sa kanyang SONA ang pagmamahal sa ating bansa nang ipahayag niyang ang kalayaang ating tinatamasa‘y dapat pagyamanin at pag-ingatan sapagkat hindi natin makakamtan ang minimithing kaunlaran kung ito‘y mawawala. Ito‘y makikita sa kanyang pahayag na nasa ibaba: ―And we cannot allow our democracy to wither — because Philippine democracy is our unique comparative advantage in the new global order. Only democracy can release the spirit of enterprise and creativity among our people, and without freedom, economic growth is meaningless. And so, freedom — markets — and progress — go together.‖

Hindi maikakailang pinaunlad ng dating Pangulong Ramos ang ekonomiya ng ating bansa sa buong panahon ng kanyang panunungkulan. Subalit sa huli niyang SONA ay itinanggi niyang iyon ang pinakabantog na nagawa ng kanyang administrasyon para sa sambayanang Pilipino. Wika niya, ang pinakadakilang nagawa ng pamahalaan noong panahong iyon ay ang pagpapanumbalik ng respeto, kapurihan at tiwala ng mga Pilipino sa sarili at sa hinaharap. Narito ang bahagi ng kanyang talumpati na binigkas niya sa wikang Filipino at Ingles na nagpapatunay sa pahayag na nabanggit sa itaas: (1) ―Ito ang masasabi ko mga mahal na kapatid at mga kababayan — ang pinakamahalagang bagay na ating nagawa ay hindi lamang ang pagbalik ng ating ekonomiya tungo sa pag-unlad. Higit pa rito, ang pinakamahalagang bagay na ating nagawa ay ang pagbalik sa bawat Pilipino ng ating paggalang sa sarili, paniniwala

105

sa ating kakayahan, at pagtitiwala sa ating magandang kinabukasan.‖ (2) ―I would say this — the best thing we did has not merely been to restore the economy to the path of growth. I would say our greatest accomplishment has been to bring back the Filipino‘s sense of self-respect and pride — of faith in ourselves and of confidence in the future.‖

1.4.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Hindi nakaligtaan ng dating Pangulong Estrada sa kanyang SONA na magpahayag ng iba‘t ibang paksang may malaking kinalaman sa kahirapan o kaunlarang nararanasan ng bansa. Nabanggit ni Arrogante na ang pagtatalumpati ay hindi isang karapatan manapa‘y isang pribilehiyong may kaugnayan sa mga pananagutan kaya‘t dapat gamiting kasangkapan para sa kapakinabangan ng nakararami. Ito‘y ipinamalas ng dating pangulo sa sumusunod niyang pahayag: ―Ipinamalas din ng kasalukuyang krisis ang peligro ng labis na pag-asa sa mga pondong nagmumula sa labas, kaya‘t kailangan nating pag-ibayuhin ang sarili nating pag-iipon, nang may sarili tayong pampuhunan sa ating mga proyekto.‖

Hinikayat ni Ginoong Estrada ang taumbayan na magtipid at magimpok para sa kinabukasan. Nais din niyang maging maingat at masinop ang pamahalaan sa paggasta ng pondo nito upang hindi malubog ang bansa sa pagkakautang sa World Bank at sa iba pang banyagang institusyong nagpapautang ng mga salapi.

106

1.4.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Ipinahayag ni Ginang Arroyo ang kanyang pagkamakabansa sa bahaging ito ng kanyang talumpati: ―I did not become President to be popular. To work, to lead, to protect and preserve our country, our people, that is why I became President. When my father left the Presidency, we were second to Japan. I want our Republic to be ready for the first world in 20 years.‖

Sinabi ng dating pangulo na hindi siya nanungkulan para maging popular manapa‘y upang paglingkuran ang Inang Bayan tulad ng ginawang paglilingkod ng kanyang ama, ang dating Pangulong Diosdado P. Macapagal. Nang matapos ang panunungkulan ng kanyang ama, ang Pilipinas ay pangalawa lamang sa bansang Hapon. Umaasa siyang mapabibilang ang Pilipinas sa mga first world country sa hinaharap at nais niyang paghandaan ito ng mga Pilipino. Sa pagtatapos ng kanyang SONA, binigyang diin ng dating Pangulong Arroyo na ipaglalaban niya ang mga karaniwang Pilipino at pangungunahan ang bansa bilang pinuno ng estado hanggang sa huling araw ng kanyang panunungkulan. Tunghayan natin ito sa sumusunod niyang pahayag: ―At the end of this speech I shall step down from this stage, but not from the Presidency. My term does not end until next year. Until then, I will fight for the ordinary Filipino. The nation comes first. There is much to do as Head of State—to the very last day.‖

107

1.4.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Bilang pagmamahal sa ating bansa, maraming isinagawang pagbabago ang kasalukuyang pangulo simula nang siya‘y mahalal sa tungkulin. Naglunsad siya ng mga proyektong makatutulong sa bawat Pilipino, inalis yaong mga gastusing hindi kailangan, hinabol ang mga tiwali sa pamahalaan at binuksan ang bansa para sa mga dayuhang mangangalakal: "Nagpatupad po tayo ng reporma: tinanggal ang gastusing hindi kailangan, hinabol ang mga tiwali, at ipinakita sa mundong open for business under new management na ang Pilipinas‖."Sa bawat sulok ng mundo, nagpapakita ng paghanga ang mga komentarista.‖

Dagdag pa rito‘y ipinagmalaki rin ng Pangulong Aquino III ang bansa nang ibalita niya sa taumbayang nakikinig ng kanyang SONA na maraming banyagang indibidwal at institusyon gaya ni Ruchir Sharma, ng Bloomberg Businessweek at Foreign Policy magazine ang nagagalak at nagbibigaypuri sa pag-unlad ng ekonomiya ng bansa: ―Ayon sa Bloomberg Businessweek, and I quote: 'Keep an eye on the Philippines.' Ang Foreign Policy magazine, pati isa sa mga pinuno ng ASEAN 100, nagsabing maaari raw tayong maging, and I quote, 'Asia‘s Next Tiger.' Sabi ni Ruchir Sharma, pinuno ng Emerging Market Equities and Global Macro ng Morgan Stanley, I quote: 'The Philippines is no longer a joke.‖

108

1.5 Pamamahala 1.5.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Naging maganda ang idinulot na pamamahala ng dating pangulo sa bansa sapagkat pinahalagahan niya ang mga karapatan ng bawat Pilipino at pinangunahan ang pagpapanumbalik at pagtataguyod ng demokrasya sa bansa. Ito‘y mapatutunayan sa sumusunod niyang pahayag: ―Ngunit ang pagkaloob ng kapangyarihan sa mamamayan ay nangangahulugan hindi lamang ng pagdaraos ng halalan tuwing ikatlong taon. Kailangan pagyamanin ang kanilang pagkakadiit sa pamahalaan – sa araw-araw na gawain ng pamahalaan – upang ang malawak na kayamanan ng isa ay makatulong sa mga pagkukusa ng kabila at ang mga patakaran ng pamahalaan ay paglinangin ng mga mamamayan. This means the lives of the people shall be constantly improved and the people themselves empowered by the habit of directing their own government. The constant revision of flawed policies and the wider application of good ones are possible only by bringing together the people and the government. People empowerment, through people‘s organizations, NGOs, foundations and cooperatives, is the surest means we know to make government mirror the aspirations of the people.‖

Ipinahihiwatig ng pahayag sa itaas na ang kapangyarihan ay wala sa pamahalaan kundi nasa taumbayan. Ayon kay Ginang Aquino, kailangang magkaroon ng mabuting samahan o interaksyon ang pamahalaan at ang taumbayan sa isa‘t isa nang sa gayo‘y masolusyunan ang iba‘t ibang suliraning panlipunan at makamtan ng bansa ang minimithing pagbabago at kaunlaran.

109

1.5.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Sa simula‘y nagbigay ng dalawang tanong ang dating Pangulong Ramos kung ano na ang mga nagawa ng kanyang administrasyon tungo sa ikauunlad ng bansa. Nais niyang balikan o alalahanin ng bawat politiko ang kanilang mga ginawa habang sila‘y nanunungkulan upang malaman kung may nagbago sa buhay ng mga Pilipino. Ganito ang kanyang sinabi: ―Have we improved the lives of our people during our terms? Are our people better off today than they were five years ago?‖

Kaagad din niyang binigyang kasagutan ang mga katanungan sa itaas sa pagsasabing siya‘y kampante o nakatitiyak na maraming proyekto ang naisakatuparan ng kanyang administrasyon batay na rin sa mga pangekonomiya‘t panlipunang indikador, sa testimonya ng mga eksperto at hatol ng ordinaryong mamamayan: ―As for my administration, we are content — in any judgment of its record so far — to stand on the evidence of the economic and social indicators, the testimony of the experts, and best of all, the verdict of ordinary people.‖

Sa bandang huli‘y tiniyak ni Ginoong Ramos na patuloy niyang gagampanan nang maayos ang kanyang tungkulin hanggang sa siya‘y bumaba sa posisyon: ―For my part, let me assure you — for my part the work of government will never slacken during this final year of my watch. I will not be a lame-duck President for two reasons: First, because that is not my nature, and you know that very well. And second, the times call for vigorous tigers and not enfeebled fowls. I will be working and governing — you will all feel and hear and see me

110

working and governing as your President — until I turn over the Presidency to the 13th President of the Republic at high noon on 30 June, 1998.‖

1.5.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Bilang hinirang na pinuno ng sambayanang Pilipino, taglay ng dating Pangulong Estrada ang kapangyarihang pamahalaan ang bansa. Sa pamamagitan ng SONA ay kanyang ipinahayag yaong mga ninanais niyang patakaran at mga panukalang makapagpapabuti sa kanyang pamamahala. Tulad ng nabanggit nina H. De Leon at H. De Leon, Jr., isang oportunidad at pribilehiyo ng pangulo na makapagtalumpati sa harap ng Kongreso upang makapagpahayag ng napakaraming usapin hinggil sa kalagayan ng bansa; magtagubilin sa mga mambabatas ng mga bagay na sa palagay niya‘y dapat pag-ukulan ng pansin at aksyunan kaagad; at magpahayag ng mga pambansang patakaran. Sa kanyang SONA ay pinakiusapan ng dating pangulo ang Kongreso na pahintulutan siyang gawing matipid at masinop ang pamahalaan: ―Pakikiusapan ko ang Kongreso na bigyan ako ng kapangyarihan para reorganisahin ang gobyerno upang ito ay maging matipid at masinop. The aim is not to change the officials but to rationalize goverment operations. We are a small country, we should have only a small goverment. Not only on the nationality but also on the local level.‖

111

Masasalamin sa naturang pahayag na masidhi ang hangarin ni Ginoong Estrada na magkaroon ng pagbabago sa ilalim ng kanyang administrasyon. Nais niyang pangunahang baguhin ang takbo ng pamamahala sa gobyerno at mabigyang solusyon ang mga problema na siyang sanhi ng kahirapang nararanasan ng bansa. Naniniwala siyang higit pang

mapabubuti

ang

serbisyong

naibibigay

sa

bansa

kung

magtutulungan ang pamahalaang nasyonal at pamahalaang lokal sa paglilingkod sa taumbayan. Hangad din niya ang higit pang dedikasyon at pagiging responsable ng mga taong nanunungkulan sa gobyerno. 1.5.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Ibinahagi ng dating pangulo sa huli niyang SONA kung paano dapat gampanan ng isang pangulo ang kanyang tungkulin bilang punong tagapagpaganap ng bansa: ―A President must be on the job 24/7 ready for any contingency, any crisis, anywhere, anytime.‖

Wika niya, kinakailangang gampanan ng isang pangulo ang kanyang tungkulin nang naaayon sa oras at maging handa sa anumang bagay na maaaring makasagabal sa kanyang pagtatrabaho. Gayundin,

ipinahayag

ni

Ginang

Arroyo

pagpapakahulugan sa salitang ―pamamahala‖:

ang

sarili

niyang

112

―Governance, however, is not about looking back and getting even. It is about looking forward and giving more—to the people who gave us the greatest, hardest gift of all: the care of a country.‖

Sinabi ng dating pangulo na ang pamamahala‘y hindi natatapos sa pag-alaala sa mga bagay na nagawa na manapa‘y dapat magpatuloy sa paglilingkod sa taumbayang siyang nagkakaloob ng kapangyarihan sa sinumang mahalal na pinuno ng bansa. Dagdag pa rito, ipinagtanggol ng dating Pangulong Arroyo ang kanyang sarili laban sa mga bumabatikos sa diumano‘y sinasabing pangaabuso niya sa kapangyarihan. Pinasaringan din niya ang kanyang mga kalaban sa politika sa pagsasabing siya pa mismo ang nagtuwid sa mali nilang pamamahala: ―I am accused of misgovernance. Many of those who accuse me of it left me the problem of their misgovernance to solve. And we did it.‖

1.5.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Madalas banggitin ng kasalukuyang pangulo ang pariralang ―tuwid na daan‖ sa tuwing siya‘y magtatalumpati sa harap ng sambayanang Pilipino. Ito‘y tumutukoy hindi lamang sa minimithing pagbabago at kaunlaran kundi maging sa tapat na pamamahala sa taumbayan. Kaugnay nito, ibinahagi ni Ginoong Aquino III kung paano niya ginagampanan ang kanyang tungkulin bilang pangulo ng bansa:

113

―Humaharap po ako sa inyo bilang mukha ng isang gobyernong kayo ang boss at kayo pa rin ang lakas. Inuulat ko lamang ang mga pagbabagong ginawa ninyong posible.‖

Ipinakikita sa pahayag niya sa itaas na ang kanyang pamamahala ay bukas sa lahat ng mamamayan. Ang itinuturing niyang boss ay ang mga Pilipino at sa pahayag na ito‘y ipinakita niya ang bagong mukha ng pamahalaang

ang

mga

mamamayan

mismo

ang

gumagawa

ng

pagbabago. Itinuturing niyang boss ang mga mamamayan at siya‘y tumatayong tagapamuno lamang sa kung ano‘ng ibig mangyari ng mga Pilipino para sa ikabubuti‘t ikauunlad ng bansa. Hindi maikakailang ang pamamahala ng kasalukuyang pangulo ay katulad din ng pamamahalang ipinamalas ng kanyang ina na ang kapakanan ng bawat Pilipino ang kanilang pangunahing pinahahalagahan.

114

Talahanayan 1 MGA NILALAMAN NG MGA PILING TALUMPATI

Mga Pangulo

Saloobin

Corazon Pagpapahayag C. Aquino ng pag-asa‘t paniniwalang mapagtatagumpayan ng bansa ang mga suliraning kinakaharap Pagpapatuloy sa mga proyektong isinagawa ng kanyang administrasyon Pasasalamat sa suportang ibinigay ng Lehislatibo at ng

Kahalagahan ng PagkaPilipino

Pagbibigay-puri sa mga positibong paguugaling taglay ng mga Pilipino

Pakikipagugnayang Pangmasa

Pagkamakabansa

Pagsasabing Paglilingkod nang higit niyang tapat sa ipinagdarasal sangkapilipinuhan ang kapakanan ng bansa kaysa sa kanyang sarili

Pamamahala

Paglilingkod nang tapat sa taumbayan hanggang sa sumapit ang araw nang pagbaba niya sa tungkulin Pagbabaliktanaw sa mga nagawang proyekto ng kanyang administrasyon Pagpasa ng mga panukalang

115

taumbayan

batas na sa palagay niya‘y lubhang kailangan

Pamamaalam sapagkat nakatakda na siyang bumaba sa tungkulin at nais niyang ipagpatuloy ng susunod na pangulo ang kanyang mga nasimulan

Fidel V. Ramos

Pagsasabi ng mga proyektong isasakatuparan ng kanyang pamunuan Paglalahad ng mga pansariling pananaw sa mahahalagang pangyayaring naganap sa labas ng bansa

Panghihikayat sa Kongreso na ipasa ang isang espesipikong panukalang batas Pagbibigay-puri sa mga positibong paguugaling taglay ng mga Pilipino

Paggamit ng katutubong wika ng mga nananahan sa Cordillera

Pagpapahalaga sa demokrasya sa bansa

Paglilingkod nang tapat sa taumbayan hanggang sa sumapit ang araw nang pagbaba niya sa tungkulin Pagpasa ng mga panukalang batas na sa

116

Pagpapatuloy sa mga proyekto inilunsad ng kanyang administrasyon Pasasalamat sa suportang ibinigay ng Lehislatibo at ng taumbayan Pamamaalam sapagkat nakatakda na siyang bumaba sa tungkulin at nais niyang ipagpatuloy ng susunod na pangulo ang kanyang mga nasimulan

palagay niya‘y lubhang kailangan

117

Joseph E. Pagpapahayag Estrada ng determinasyong makapaglingkod nang tapat sa taumbayan

Pagbibigay-puri sa mga positibong paguugaling taglay ng mga Pilipino

Pagpapaabot ng tulong sa mga kababayan nating Muslim na naninirahan sa Mindanao

Pagpapatuloy sa mga proyektong inilunsad ng kanyang administrasyon

Panghihikayat sa taumbayan na kumilos kasabay ng pamahalaan upang masolusyunan ang mga suliranin ng bansa

Pagbabaliktanaw sa mga nagawang proyekto ng kanyang administrasyon

Paglilingkod nang tapat sa sangkapilipinuhan

Pagtatanggol sa kanyang pamunuan laban sa mga bumabatikos

Pasasalamat sa suportang ibinigay ng Lehislatibo at ng taumbayan

Gloria M. Arroyo

‗Di magandang saloobin sa mga kalaban niya sa politika kung kaya‘t mga pasaring at patutsada ang

Paghahalintulad sa mga kapuripuring katangian nina Gat Andres Bonifacio at dating Pangulong Cory

Pag-anyaya sa ilang mamamayang natulungan ng kanyang administrasyon na dumalo‘t

Pagpapahalaga sa demokrasya sa bansa

Pagpasa ng mga panukalang batas na sa palagay niya‘y lubhang kailangan

Paglilingkod

118

ipinarinig niya sa mga ito Pagpapatuloy sa mga proyektong inilunsad ng kanyang administrasyon Pasasalamat sa suportang ibinigay ng Lehislatibo at ng taumbayan Pamamaalam sapagkat nakatakda na siyang bumaba sa tungkulin at nais niyang ipagpatuloy ng susunod na pangulo ang kanyang mga nasimulan

Aquino sa pagkatao ng mga Pilipino Panghihikayat sa mga Pilipino na magtulungan upang makamit ang minimithing kaunlaran Pagbibigay-puri sa mga positibong paguugaling taglay ng mga Pilipino

makinig sa kanyang SONA

nang tapat sa taumbayan hanggang sa sumapit ang araw nang pagbaba niya sa tungkulin Pagbabaliktanaw sa mga nagawang proyekto ng kanyang administrasyon Pagpasa ng mga panukalang batas na sa palagay niya‘y lubhang kailangan

119

Benigno Simeon C. Aquino III

Pagkainis sa mga taong hindi pinahahalagahan yaong mga proyektong isinasagawa ng kanyang pamunuan Pagpapatuloy sa mga proyektong inilunsad ng kanyang administrasyon Pasasalamat sa suportang ibinigay ng Lehislatibo at ng taumbayan

Panghihikayat sa mga Pilipino na magtulungan upang makamit ang minimithing kaunlaran Pagpapahalaga sa mga Pilipino na itinuturing niyang boss

Pagpapalabas ng video na nagpapakita sa ilang mamamayang natulungan ng kanyang pamunuan

Patuloy niyang mamahalin ang bansa sa pamamagitan ng paglulunsad ng mga programang makatutulong sa taumbayan

Pagsasabing ginagawa lamang niya yaong mga pagbabagong nais mangyari ng taumbayan sa bansa Pagbabaliktanaw sa mga nagawang proyekto ng kanyang administrasyon Pagpasa ng mga panukalang batas na sa palagay niya‘y lubhang kailangan

120

2. Mga Pamamaraang Ginamit sa mga Talumpati tungo sa Iba’t Ibang Layunin ng Paghahatid ng Mensahe Gumagamit ng iba‘t ibang pamamaraan ang isang huwarang mananalumpati upang mabisa niyang maipahayag ang mensaheng ibig niyang ipabatid at ipaunawa sa mga nakikinig. Gayundin sa kanilang SONA, gumamit ang mga pangulo ng iba‘t ibang pamamaraan upang makapagtalumpati sila nang mahusay sa harap ng taumbayan. 2.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Sinimulan ng dating pangulo ang kanyang SONA sa pamamagitan ng pagbigkas ng isang tulang isinulat mismo ng kanyang asawang si Benigno Simeon ―Ninoy‖ Aquino, Jr: ―I am the burning candle of my Life in the dark With no one to benefit From the light. The candle slowly melts away; Soon its wick will be burned out And the light is gone. If someone will only gather The melted wax, re-shape it, Give it a new wick – For another fleeting moment My candle can once again Light the dark, Be of service One more time, And then…goodbye.‖

Dahil sa labis na kalungkutan at pangungulila sa kanyang asawa‘t mga anak, isinulat ng dating Senador Ninoy Aquino ang maikling tulang ito

121

noong ikatlong taon ng kanyang pagkabilanggo. Ang tulang ito‘y nagsilbing inspirasyon ni Ginang Aquino upang ipaglaban at ibalik ang demokrasyang ipinagkait ng Diktaturyang Marcos sa sambayanang Pilipino. Kung panonoorin ang video ng SONA na ito ng dating pangulo, mapapansing hindi siya gumamit ng kahit anong kumpas ng kamay. Gayumpaman, nakatindig siya nang may buong pamimitagan at iginagala ang kanyang paningin sa mga mambabatas na nanonood at nakikinig sa kanya sa Batasang Pambansa. Ayon kina Tanawan, isa itong magandang katangiang dapat taglayin ng isang mahusay na mananalumpati nang sa gayo‘y madama ng mga nakikinig na sila‘y pinahahalagahan ng nagsasalita. 2.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Noong mga panahong iyo‘y hindi pa uso sa bansa ang Microsoft Powerpoint at sa kanyang SONA ay hindi gumamit o nagpalabas ng kahit isang video ang dating Pangulong Ramos. Bilang patotoo sa mga bagay na inilahad niya sa kanyang talumpati, lalo na iyong paksang maaaring batikusin ng kanyang mga kritiko kung mapatutunayang kasinungalingan lamang, bumanggit siya ng mga espesipikong sanggunian o sources na makapagpapatotoo sa mga bagay na kanyang ipinahayag. Ito‘y ibinatay ni Ginoong Ramos sa mga panayam, imbestigasyon o pagsisiyasat at

122

nalathalang datos na pawang mga kagamitang pansuportang itinala nina Igoy at Saymo na lubhang makatutulong upang mabisang maipaliwanag at mapagtibay ng isang mananalumpati ang mga kaisipang nais niyang ipahayag: (1) ―The growth of our Gross National Product (GNP) is perhaps the best-known indicator. And the record shows that GNP growth accelerated from 1.5% in fiscal year 1991-92 to 6.8% in 1996.‖ (2) ―The prestigious International Retirement Global Index based in Geneva named the Philippines in 1996 as the number one retirement destination in the world.‖ (3) ―And top executives in ten Asian countries — responding to a recent survey by the Far Eastern Economic Review, said they expect the Philippines to be the third best-performing East Asian Economy in East Asia in 1997 — after China and Malaysia.‖

Ipinakikita sa video ng SONA na ito ng dating pangulo na hindi sa tuwina‘y iisa ang kanyang tono o lakas ng boses habang siya‘y nagtatalumpati. Ayon kina Tanawan at Dayag at Marasigan, ito ang tinatawag na voice variation. Paminsan-minsan ay lumalakas ang kanyang boses upang bigyang diin ang paksang ipinahahayag niya sa mga nakikinig. Dagdag pa riyan, sa kanyang pagtatalumpati‘y kapuna-punang may sapat siyang kahandaan at kaalaman sa mga paksang ipinahahayag, mayaman ang kanyang talasalitaan o bokabularyo, hindi napapako ang kanyang tingin sa isang bahagi lamang at nakatindig siya nang may buong

123

pamimitagan. Ang mga nabanggit ay kabilang sa mga bagay na dapat makita sa isang nagtatalumpati na itinala nina Tanawan. 2.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Sa

kanyang

SONA

ay

gumamit

ang

dating

pangulo

ng

pamamaraang maluwag o ekstemporanyong pagtatalumpati. Batay na rin sa nabanggit nina Carpio at Encarnacion, naging napakadali para kay Ginoong Estrada na ipahayag yaong mga bagay na nais niyang sabihin sapagkat wala siyang anumang manuskrito o siping binabasa. Ayon pa kina Carpio at Encarnacion, may kabutihang dulot ang pagtatalumpati nang walang manuskritong binabasa lalo‘t higit para sa SONA ng isang pangulo sapagkat mapagmamasdan niyang mabuti ang kanyang mga tagapakinig, mapagmumuni-muni ang kanilang presensya at maiaangkop nang mahusay ang kanyang talumpati sa mga tagapakinig. Kung panonoorin ang video ng SONA na ito ng dating Pangulong Estrada, ang mga katangiang dapat taglayin ng isang huwarang mananalumpati na itinala nina Dayag at Marasigan ay makikita sa kanyang pagtatalumpati. Nararapat lamang ang lakas ng tinig at diin ng mga salitang lumalabas sa kanyang bibig. Taglay din niya ang tamang tindig, kumpas, kilos at galaw ng isang mahusay na mananalumpati. Nasa wasto

124

ring pagkakasunod-sunod at pagkakaugnay-ugnay ang mga paksang binigyang diin niya sa kanyang SONA. Gayundin, naging mapagmasid si Ginoong Estrada sa reaksyon ng madla sa kanyang mga sinasabi sapagkat nang sandaling iyon ng kanyang pagtatalumpati‘y nagpahayag siya ng ilang kakatwang salita na pumukaw sa pananahimik at pagkaseryoso ng mga nakikinig. Ayon kay Arrogante, isa itong magandang katangiang dapat taglayin ng isang nagtatalumpati nang sa gayo‘y mapanatili ang kawilihan o interes ng mga nakikinig. Gaya ng mga nabanggit nina Dayag, ang dating pangulo ay may sapat na kaalaman, kahandaan at kasanayan sa pagtatalumpati. Naglalaman ng makabuluhan at kapaki-pakinabang na mga detalye at impormasyong nakatawag-pansin sa mga nakikinig ang mga paksang kanyang ipinahayag. Bukod sa pagkakaroon ng sapat na kasanayan, mababanaag din ang kanyang tiwala sa sarili na naging sandigan niya upang higit na maging mabisa at kapani-paniwala ang mga paksang kanyang ipinahahayag sa madlang tagapakinig. Tangi rito, ipinahayag ng dating Pangulong Estrada ang kanyang SONA sa wikang Filipino nang sa gayo‘y lubos itong maunawaan ng nakararaming Pilipinong hindi gaanong nakauunawa ng Ingles.

125

2.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Bago binati ng dating Pangulong Arroyo ang mga mambabatas at iba pang kilalang personalidad na naroroon sa Kongreso, sinimulan niya ang kanyang SONA sa pag-aalay ng isang panalangin para kay dating Pangulong Corazon Aquino na noo‘y nararatay sa sakit na colon cancer. Ang pagdarasal at pagbati ay dalawa sa sampung pamamaraang magagamit sa pagpapanimula ng isang talumpati na itinala nina Tanawan: ―Ladies and gentlemen, good afternoon. Before I begin my report to the nation, please join me first in a moment of prayer for President Aquino.‖

Sa buong SONA ng dating pangulo ay gumamit o nagpalabas siya ng maraming video upang ipakita sa mga nakikinig o nanonood yaong mga proyektong inilunsad ng kanyang pamunuan. Ang pamamaraang ito‘y lubhang mabisa sapagkat nababatid ‗di lamang ng mga mambabatas na naroroon sa Batasang Pambansa kundi maging ng taumbayan na nanonood sa telebisyon sa kani-kanilang mga tahanan ang kaganapan ng mga proyektong inilunsad ng Administrasyong Arroyo. Ipinakikita sa video ng SONA na ito ni Ginang Arroyo ang pagiging isang mahusay niyang mananalumpati. Ang mga bagay na itinala nina Tanawan at nina Dayag at Marasigan hinggil sa mga katangiang dapat taglayin ng isang huwarang mananalumpati ay makikita sa pagtatalumpati ng dating pangulo: nakatindig siya nang buong pamimitagan, hindi

126

napapako ang kanyang tingin sa isang bahagi, gumagamit siya ng voice variation o pag-iiba ng tono o lakas ng boses batay sa hinihingi ng sitwasyon o paksa at mayaman ang kanyang talasalitaan o bokabularyo. 2.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Ayon kina Tanawan, ang panimula ay maaaring simulan sa isang quotation o kasabihang natatampok. Kaugnay nito, sinimulan ng kasalakuyang pangulo ang kanyang SONA sa pagpapahayag ng isang kasabihan: ―Dalawang taon na ang nakalipas mula nang sinabi ninyo, ―Sawa na kami sa korapsyon; sawa na kami sa kahirapan.‖ Oras na para ibalik ang isang pamahalaang tunay na kakampi ng taumbayan.‖

Ayon kina Dayag at Marasigan, ang isang nagtatalumpati ay dapat magkaroon ng ugnayan sa kanyang tagapakinig sa pamamagitan ng pagtutuon ng atensyon sa mga ito. Kung panonoorin ang video ng SONA na ito ng Pangulong Aquino III, mapapansing hindi napapako ang kanyang paningin sa iisang direksyon lamang sapagkat ang lahat ng nakikinig sa kanya‘y tinitingnan niya na parang siya‘y nakikipag-usap sa mga ito. Ipinagmalaki rin ng kasalukuyang pangulo yaong mga isinagawa at isinasagawang proyekto ng kanyang pamunuan. Nagpalabas din siya ng video na nagpapakita sa kalagayan ng ilang mamamayang natulungan ng kanyang administrasyon.

127

Walang

anumang

pagkumpas

o

paggalaw

ng

kamay

ang

mapapansin sa kabuuan ng SONA ni Ginoong Aquino III. Gayumpaman, siya‘y nakatindig nang may buong pamimitagan at ang kanyang tinig ay buong-buo at malinaw kung kaya‘t mabisa niyang naipahayag ang mga mensaheng nais niyang ipaabot at ipaunawa sa mga tagapakinig. Tangi rito, ipinahayag niya ang kanyang SONA sa wikang Filipino upang ito‘y ganap na maunawaan ng nakararaming Pilipinong hindi gaanong nakauunawa ng Ingles.

128

Talahanayan 2 MGA PAMAMARAANG GINAMIT SA PAGTATALUMPATI

Mga Pangulo

Corazon C. Aquino

Mga Pamamaraan

Sinimulan ang kanyang SONA sa pagbati Bumigkas ng isang tulang inakda ng kanyang asawang si Benigno Simeon ―Ninoy‖ Aquino, Jr. bilang panimula ng kanyang talumpati Hindi iisa ang tono ng boses at paminsan-minsan ay tumataas upang bigyang diin ang isang mahalagang paksang ipinahahayag Nakatindig nang may buong pamimitagan May panuunan ng paningin na parang nakikipag-usap sa kanyang mga tagapakinig

Fidel V. Ramos

Sinimulan ang kanyang SONA sa pagbati Bumanggit ng mga sanggunian bilang patotoo sa ilang paksang kanyang ipinahayag Hindi iisa ang tono ng boses at paminsan-minsan ay tumataas upang bigyang diin ang isang mahalagang paksang ipinahahayag

129

Nakatindig nang may buong pamimitagan May panuunan ng paningin na parang nakikipag-usap sa kanyang mga tagapakinig

Joseph E. Estrada

Sinimulan ang kanyang SONA sa pagbati Bumanggit ng mga sanggunian bilang patotoo sa ilang paksang kanyang ipinahayag Hindi iisa ang tono ng boses at paminsan-minsan ay tumataas upang bigyang diin ang isang mahalagang paksang ipinahahayag Nakatindig nang may buong pamimitagan May panuunan ng paningin na parang nakikipag-usap sa kanyang mga tagapakinig Ipinahayag ang kanyang SONA sa wikang Filipino

Gloria M. Arroyo

Sinimulan ang kanyang SONA sa panalangin Nagpalabas ng napakaraming video na nagpapakita ng kaganapan ng mga proyektong kanyang inilunsad

130

Hindi iisa ang tono ng boses at paminsan-minsan ay tumataas upang bigyang diin ang isang mahalagang paksang ipinahahayag Nakatindig nang may buong pamimitagan May panuunan ng paningin na parang nakikipag-usap sa kanyang mga tagapakinig

Benigno Simeon C. Aquino III

Sinimulan ang kanyang SONA sa pagbati Bumigkas ng isang kasabihan sa panimula ng kanyang pagtatalumpati Nagpalabas ng video na nagpapakita sa kalagayan ng ilang mamamayang natulungan ng kanyang pamunuan Hindi iisa ang tono ng boses at paminsan-minsan ay tumataas upang bigyang diin ang isang mahalagang paksang ipinahahayag Nakatindig nang may buong pamimitagan May panuunan ng paningin na parang nakikipag-usap sa kanyang mga tagapakinig Ipinahayag ang kanyang SONA sa wikang Filipino

131

3. Mga Paksang Karaniwang Binigyang Diin sa Bawat Talumpati Alinmang SONA na ipinahayag o ipinahahayag ay naglalaman ng napakaraming paksang tumatalakay sa mga bagay-bagay na may kaugnayan sa nagdaan at kasalukuyang kalagayan ng ating lipunan. Ito‘y maaaring mga isyu o usaping may kinalaman sa edukasyon, ekonomiya, kalikasan, kalusugan, politika at seguridad sa bansa. 3.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Isa sa mga paksang tinalakay ni Ginang Aquino sa kanyang SONA ay ang mga kalamidad na naranasan ng mga Pilipino sa panahon ng kanyang pamumuno. Ilan sa mga ito ay ang paghagupit ng malalakas na bagyo, ang 1991 Luzon earthquake at ang pagsabog ng Bulkang Pinatubo. Lubos siyang nagpakita ng pag-aalala para sa mga Pilipinong naapektuhan ng mga nasabing kalamidad: ―The eruption of Mount Pinatubo is the biggest in this century. Abroad, its effect is so far-reaching as to lower the temperature of the earth. At home, it is so devastating it knocked off 80,000 productive hectares from our agriculture, and destroyed the commerce of at least three provinces. Hundreds of thousands were driven from their homes and livelihoods, and thrown on the kindness of relatives and countrymen, and on the solicitude of the state... Before Pinatubo, there was the typhoon that cut a wide swathe of destruction across the southern regions. And before that was the killer quake that cut off the northern parts of the country, destroying billions of pesos in infrastructure...‖

Ibinalita rin niya ang pagbaba ng unemployment rate at iba pang proyektong makapagpapaunlad sa ekonomiya ng bansa.

132

Bilang patunay ay narito ang kanyang pahayag: ―The rate of unemployment was reduced, the volume of new investments significantly increased. New industrial projects were introduced, hitherto idle industrial capacity was fully utilized. The foundation of new regional industrial zones was laid. Public infrastructure and services strained under the load of expanding economic activity.‖

Sinabi niya na nabawasan na ang bilang ng mga Pilipinong walang trabaho at dahil dito‘y unti-unti nang natatanaw ng bansa ang kaunlarang ating ninanais. Sinabi rin niyang maraming proyektong pang-industriya ang inilunsad ng kanyang administrasyon. Paksa rin sa kanyang SONA ang paglalahad ng mga nagawa niya tungo sa ikabubuti ng serbisyong pangkalusugan, pabahay at serbisyong pang-edukasyon: ―Improved health care, increased housing, and – one of the proudest achievements we share with the legislature – free secondary education. 660,000 youth immediately availed themselves of it; another 200,000 private school students received scholarship grants under another recent law. 80,000 new classrooms have been built: the first preparation of the nation for the future of economic competition, which will take place in the highly educated minds of the youth.‖

Ang paglalaan ng gamot para sa mga maysakit, pabahay para sa mahihirap at edukasyon para sa kabataan ay ilan lamang sa maraming pangangailangan ng taumbayan. Sa isinagawang pananaliksik ng mga mananaliksik ay napag-alaman nilang nagawa naman ito at naipatupad ng dating pangulo.

133

Ipinababatid naman ng pahayag na nasa ibaba ang mga hakbang o programang inilunsad upang pangalagaan ang kalikasan at paunlarin ang agrikultura sa bansa: ―We have made the first serious effort to arrest environmental degradation – already so far advanced in the previous regime that it set up an agency that did nothing about it, anyway. We have pushed agrarian reform beyond the point of no return, almost completing its coverage of rice and corn.‖

Kaugnay nito, sa ilalim ng kanyang pamunuan sinimulang ipatupad ng pamahalaan ang Comprehensive Agrarian Reform Law o CARP na magpahanggang ngayon ay labis na nakatutulong sa mga magsasaka. Inilahad din ni Ginang Aquino sa huli niyang SONA ang kahalagahan ng matalinong pagpili ng ibobotong kandidato tuwing sasapit ang halalan: ―In the past, the idea was to give the people just enough power to elect their mistakes and suffer the consequences until the next election. Elections were a safety valve. We want elections to be just one of other more effective means to bring the people into government and government to the people, to make it truly a participatory democracy.‖

Dahil ang dating Pangulong Cory Aquino ang nanguna sa pagpapanumbalik

ng

demokrasya

sa

bansa,

tinalakay

niya

ang

kahalagahan ng pagboto bilang isang karapatang dapat gamitin at isagawa ng mamamayang Pilipino.

134

3.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Ekonomiya ang pinakakaraniwang paksang binigyang diin ng dating Pangulong Ramos sa kahuli-hulihan niyang SONA. Sinimulan niya ito sa pagbabalita na ang GNP, per capita income, mga produktong iniluluwas at bilang ng mga Pilipinong may trabaho ay pawang tumaas: (1) ―The growth of our Gross National Product (GNP) is perhaps the best-known indicator. And the record shows that GNP growth accelerated from 1.5% in fiscal year 1991-92 to 6.8% in 1996.‖ (2) ―Over the same period Filipino per capita income grew from US$840 to US$1,250 per head.‖ (3) ―In 1992 our exports increased by only 4.3% compared to their value in 1991. By 1996 our exports were expanding by 23.9% over those of the previous year.‖ (4) ―In 1992, 781,000 new jobs were created. In 1996, almost double that number was generated — close to 1.5 million jobs — reducing the national unemployment rate from 9.8% to 8.6%.‖

Isa itong magandang balita para sa isang bansang matagal nang nalugmok sa kahirapan. Pinatutunayan ng mga pahayag sa itaas na ang Pilipinas ay patuloy na umuunlad sa kabila ng mga resesyong nagaganap sa ekonomiya ng iba‘t ibang bansa sa mundo. Ang ikalawang paksang karaniwan ding binigyang diin ni Ginoong Ramos ay ang seguridad. Sa larangang ito‘y inilahad niya ang apat na patakarang maggagarantiya ng kapayapaan at kaayusan sa buong bansa: ―First — to strengthen our bilateral relations with every friendly country...

135

Second — to join with the so-called ―middle forces‖ in the Asia-Pacific... in moderating and calming the regional security environment; Third — to support the continued presence of the United States in Asia-Pacific as a force for stabilizing the regional power balance; and, Fourth — to shift our Armed Forces of the Philippines from counterinsurgency to external defense and to develop a credible air and maritime capability to the fullest extent that our resources will allow.‖

Ipinahihiwatig ng mga nabanggit na pahayag na nais ng dating Pangulong Ramos na palakasin ang pakikipag-ugnayan ng Pilipinas sa mga karatig-bansa, mapanatili ang kapayapaan sa Rehiyong AsyaPasipiko, suportahan ang Estados Unidos sa pagpapairal ng kaayusan sa nasabing rehiyon at palakasin ang hukbong sandatahan ng bansa. Kaugnay nito, isinulong din ng Administrasyong Ramos ang kampanya laban sa krimen, korapsyon at ilegal na droga. Matutunghayan ito sa sumusunod niyang pahayag: ―We will pursue our fight against heinous crimes with greater vigor — even as we continue to cleanse government of the scalawags and grafters within its ranks... And we will employ the full force of government against the criminals, the outlaws, especially their masterminds, the drug lords, and the financiers...‖

Ipinababatid ng pahayag niyang ito na matapang at buo ang kanyang determinasyong labanan yaong masasamang elementong nakasisira sa lipunang Pilipino.

136

Ang pagpapabuti sa kalidad ng edukasyon na siyang solusyon sa kahirapan ay binigyang diin din ng dating Pangulong Ramos sa kanyang SONA: ―And we must make more intensive investments in basic education, for basic education can unlock the intelligence hidden in every young mind. The same is true for our ―dual-training‖ systems, ―remote‖ educational institutions and ―open‖ universities.‖

Wika niya, dapat mamuhunan ang bansa upang pagyamanin ang serbisyong pang-edukasyon nang sa gayo‘y mapanday ang isipan ng kabataang matagal nang itinuturing bilang pag-asa ng bayan. Kaugnay nito, kinakailangang ipagpatuloy ng pamahalaan ang paglinang sa mga proyekto o programang nakapagpapaunlad sa kalidad ng edukasyon sa bansa gaya ng dual training system, remote educational institution at open university. Tinalakay rin sa SONA ng dating pangulo ang mga hakbang na isinagawa ng kanyang pamunuan upang pangalagaan ang Inang Kalikasan

nang

pangunahan

ng

Pilipinas

ang

pagpapatupad

at

pagpapairal ng Agenda 21 ng Mga Nagkakaisang Bansa o United Nations: ―The Ramos Administration has led in the global effort to implement the U.N.‘s so-called ―Agenda 21″ being the first country in our part of the world... This agenda of the United Nations on Sustainable Development requires specific executive actions to help nurture and preserve Mother Earth.‖

Anupa‘t sa pagtatapos ng kanyang pagtatalumpati‘y inilahad ni Ginoong Ramos ang katangi-tanging bagay na maipamamana niya sa

137

susunod na mga mamumuno; ito ay ang pole vaulting strategy na lubhang makatutulong sa patuloy na pagpapaunlad ng ating ekonomiya at makapagpapabuti sa ugnayan ng pamahalaan at ng lipunang sibil sa isa‘t isa: ―The pole-vaulting strategy I have articulated is the Ramos Administration‘s legacy to future administrations. The tasks it sets for both government and civil society may take not just years but decades to realize in their fullness.‖

3.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Maraming paksang inilahad si Ginoong Estrada sa kauna-unahan niyang SONA. Karamihan sa mga ito‘y tumatalakay sa mga suliraning pang-ekonomiya ng bansa. Tunghayan natin ang isa niyang pahayag hinggil dito: ―Bumaba ng labing-apat na porsyento ang ani ng palay, at bumaba din ng dalawampu‘t apat na porsyento ang ani ng mais.‖

Para sa dating pangulo, malaki ang epektong idinulot ng nasabing problema dahil sa kakulangan ng suplay ng pagkain. Siya‘y nabahala sapagkat malaking bahagdan nang ikinabubuhay ng mamamayang Pilipino ay nagmumula sa pagsasaka at ang isa sa pangunahing pinagkukunan ng kita ng bansa ay nagmumula mismo sa mga produktong pang-agrikultura. Sinabi rin niya na:

138

―Underemployment is now 13.3 percent and growing underemployment 20 percent and also growing 4.3 million Filipinos need a job. Twice that number wish they had a real full-time job.‖

Sa pahayag niyang ito, nangamba si Ginoong Estrada sa namimiligrong kakulangan ng sapat na hanapbuhay para sa mga mamamayan. Mababakas din ang kanyang sinseridad sa pagsasabi ng katotohanang naganap sa bansa pagdating sa usapin sa kalagayan ng hanapbuhay ng mga Pilipino. Sinabi niyang pansamantala lamang muna ang lahat sapagkat maaari pa niyang palaguin at iangat ang antas ng hanapbuhay ng ating mga kababayan. Ipinahayag naman niya na: ―Ngunit limitado ang pondo na maaari nating ilaan para sa edukasyon, may kakulangan tayong dalawampu‘t apat na libong silid-aralan, at labing-apat na libong guro.‖

Naniniwala ang dating Pangulong Estrada na mahalaga ang magagawa ng pagkakaroon ng sapat at maayos na edukasyon upang mapaunlad ng bawat mamamayan ang kanilang sarili at ang bansa. Sinabi niyang malaki ang kinalaman ng kakulangan ng sapat na kaalaman sa kahirapang nararanasan ng bansa. Labis siyang nanghihinayang sapagkat hindi lubusang masolusyunan ng pamahalaan ang suliranin sa kakulangan ng wastong edukasyon sa bansa lalo pa‘t ito ang kailangan upang magkaroon ng pagbabago sa pamumuhay ng bawat Pilipino.

139

Binigyang diin din ng dating pangulo ang isa sa mga dahilan ng kahirapan; ito ay ang katiwaliang nangyayari sa pamahalaan. Sinabi niyang hindi lingid sa kanyang kaalaman ang walang awang pagwawaldas sa kaban ng bayan ng mga namumuno na siyang lalong humihigit pababa sa ekonomiya ng bansa: ―Bilyon-bilyong piso ang nawawala sa mga proyektong maaksaya at kulang sa silbi, at lalong malaki pa ang nawawalang parang bula dahil sa patuloy na kurakot.‖

Narito pa ang isang pahayag ni Ginoong Estrada na may malaking kaugnayan sa pahayag na nasa itaas: ―Business pays taxes, but mostly into the pockets of BIR agents or customs examiners instead of the National Treasury.‖

Mahirap mang tanggapin ngunit lubos na ikinalungkot ng dating Pangulong

Estrada

ang

talamak

na

pangungurakot

ng

mga

nanunungkulan sa pamahalaan na siya pa namang pinagkakatiwalaan ng taumbayan. Para sa kanya, ito ang pinakamahirap na supilin sa panahon ng kanyang panunungkulan; ang alisin ang pagkagahaman sa salapi at kapangyarihan ng mga namumuno na siyang sanhi ng lumalalang kahirapan. Naniniwala siyang patuloy lamang na lulubog sa pagkakautang ang bansa kapag nagpatuloy pa ang korapsyon. Marami rin sa mga paksang tinalakay ng dating pangulo sa kanyang SONA ay nakatuon sa iba pang problemang nararanasan ng bansa.

140

Kaugnay nito, ipinahayag niya yaong mga panukalang nais niyang ipatupad upang masolusyunan ang mga suliraning ito. Ito ay ang sumusunod: (1) ―Kakatigan ko ang pagbaba ng interest at ang pagpapabilis sa daloy ng pananalapi, lalo na sa maliliit na negosyo. Gayumpaman, titiyakin kong ang salapi ng mga Government Financial Institution ay hindi sosolohin ng ilang korporasyon.‖ (2) ―Tungkol naman sa ating kapaligiran, ipapairal natin ang ganap na pagbabawal sa pagtotroso o total log ban.‖ (3) ―We will give education subsidies straight to deserving students without passing through the schools.‖ (4) ―I propose to that congress amends the dangerous drug act to eliminate the possibility probation for all offenders. Even, if they say they are sorry. The only place for a drug dealer and the addict is together in jail.‖

Pinatutunayan ng mga pahayag sa itaas ang hangarin ni Ginoong Estrada na magkaroon ng ganap na pagbabago sa ating pamahalaan. Para sa kanya, ang mga panukalang nabanggit ay lubos na makatutulong upang maihanda at makasabay ang bansa sa hamon ng pagbabago at kaunlaran. Hindi madali ang gagawin niyang pagbabago ngunit naniniwala siyang ang mga nasabing suliranin ang higit na dapat bigyang pansin para sa pag-oorganisa sa bansa at masang Pilipino. Buo ang kanyang loob na panghawakan ang mga hangarin niya sapagkat bilang pangulo ng bansa, nasa kanyang mga kamay ang lakas at kakayahang manguna tungo sa landas ng pagbabago.

141

3.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Tulad ng mga naunang pangulo, yaong mga bagay na may kaugnayan sa ekonomiya ng bansa ang pinakakaraniwang paksang binigyang diin ng dating Pangulong Arroyo sa kahuli-hulihan niyang SONA. Sinimulan niya ito sa pagsasabi na ang ating bansa ay hindi gaanong naapektuhan ng nangyaring pandaigdigang krisis pampinansyal: ―Financial meltdown in the West spread throughout the world. Tens of millions lost their jobs... No one was spared. It has affected us already. But the story of the Philippines in 2008 is that the country weathered a succession of global crises in fuel, in food, then in finance and finally, economy in a global recession...‖

Magandang balita ito para sa sambayanang Pilipino sapagkat kung naapektuhan ang Pilipinas ng nasabing resesyon, tiyak na lalo pang malulugmok ang bansa sa kahirapan at maraming mamamayan ang mawawalan ng trabaho. Kaya nga buong galak niyang sinabi na ang kalagayan ng ating bansa ay isang matatag na ekonomiya: ―The state of our nation is a strong economy.‖

Kaugnay nito, ipinaliwanag ni Ginang Arroyo yaong apat na pangunahing dahilan kung bakit nanatiling matatag ang ekonomiya ng bansa sa kabila ng nangyaring malawakang krisis pampinansyal. Tunghayan natin ang naging pahayag niya hinggil dito: ―First, we have a strong economy and a strong fiscal position to withstand political shocks.

142

Second, we built new and modern infrastructure and completed unfinished ones. Third, the economy is more fair to the poor than ever before.‖

Sinabi niyang naging matatag ang fiscal position ng bansa, nagpagawa ang pamahalaan ng mga makabagong imprastruktura‘t tinapos yaong mga naantalang proyekto at naging patas ang ekonomiya para sa mahihirap. Ang pagpapabuti sa kalidad ng edukasyon sa bansa ay isa rin sa mga pangunahing paksang tinalakay ng dating pangulo sa kanyang SONA. Wika niya: ―Ang magandang edukasyon ay susi sa mas magandang buhay, the great equalizer that allows every young Filipino a chance to realize their dreams.‖

Tulad ng mga naunang pangulo sa kanya, naniniwala si Ginang Arroyo na edukasyon ang siyang daan upang makamtan ng kabataan ang kanilang mga pangarap at magkaroon sila ng mas magandang buhay sa hinaharap. Kaugnay nito, naglunsad ang kanyang administrasyon ng mga proyektong pang-edukasyong makatutulong nang lubusan sa mga magaaral upang makapag-aral sila nang mabuti, maayos at maginhawa. Narito ang kanyang mga pahayag: (1) ―Nagtayo tayo ng 95,000 na silid-aralan, nagdagdag ng 60,000 na guro, naglaan ng P1.5 billion para sa teacher training, especially for 100,000 English teachers.‖ (2) ―Nagtayo tayo ng mga paaralan sa higit sanlibong barangay na dati walang eskwelahan upang makatipid ng gastos

143

sa pasahe ang mga bata. Tinanggal natin ang miscellaneous fees para sa primary school. Hindi na kailangan ang uniporme sa estudyante sa public school.‖

Ibinalita niyang nagpatayo ang pamahalaan ng mga silid-aralan at paaralan, nagdagdag ng mga guro, naglunsad ng mga pagsasanay o training para sa mga gurong nagtuturo ng Ingles, tinanggal yaong mga samu‘t saring bayarin at ipinatigil ang pagpapasuot ng uniporme sa mga estudyante ng mga pampublikong paaralan nang sa gayo‘y mabawasan ang gastusin ng mga magulang na nagpapaaral. Tinalakay

rin

ng

dating

Pangulong

Arroyo

ang

mga

pagsasakripisyong ginagawa ng mga Pilipinong naghahanapbuhay sa ibang bansa o mga OFW: ―I know that this is not a sacrifice joyfully borne. This is work where it can be found—in faraway places, among strangers with different cultures. It is lonely work, it is hard work.‖

Batid ng dating pangulo ang mga paghihirap na nararanasan ng mga kababayan nating nangingibang bansa. Sa sumusunod na pahayag ay sinabi niyang ginagawa ng kanyang pamunuan ang lahat nang makakaya nito upang makalikha‘t makapaglaan ng mga trabahong may malaking suweldo sa bansa: ―Kaya nagsisikap tayong lumikha dito sa atin ng mga trabahong maganda ang sahod, so that overseas work will just be a career choice, not the only option for a hard-working Filipino.‖

144

Ang mga hakbang na isinagawa‘t nakatakdang isakatuparan ng pamahalaan tuwing magkakaroon ng mga natural disaster gaya ng paghagupit ng mga bagyo, lindol at iba pa ay isa rin sa mga paksang binigyang diin ng dating pangulo: ―As a country in the path of typhoons and in the Pacific Ring of Fire, we must be prepared as the latest technology permits to anticipate natural calamities when that is possible... The mapping of flood- and landslide-prone areas is almost complete. Early warning, forecasting and monitoring systems have been improved...‖

Wika niya, dapat tayong maging handa sa anumang kalamidad na maaaring mangyari sapagkat ang bansa‘y madalas daanan ng bagyo at matatagpuan sa Pacific Ring of Fire. Sa tulong ng makabagong teknolohiya, naniniwala siyang mababawasan ang pinsalang maaaring idulot ng mga sakunang ito sa bansa. Sa huli‘y tinalakay ni Ginang Arroyo ang pagpapatupad ng kaayusan at kapayapaan sa bansa: ―There is now a good prospect for peace talks with both the Communist Party of the Philippines and the MILF, with whom we are now on ceasefire.‖

Ipinababatid ng pahayag sa itaas ang pakikipagnegosasyon ng pamahalaan sa mga rebeldeng komunista‘t Muslim upang matigil na ang mga digmaang matagal nang pumipinsala sa pamumuhay ng mga Pilipino.

145

3.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Mababakas sa mga pahayag na sinipi kung paano nagsisikap ang Pangulong Aquino III na paunlarin ang ekonomiya ng bansa sa pamamagitan ng paglulunsad ng iba‘t ibang programa‘t proyekto na nakatulong nang malaki sa mga Pilipino at nagbunga ng magagandang resulta. Ito‘y mapatutunayan sa sumusunod niyang pahayag: ―Nito pong first quarter ng 2012, ang GDP growth natin, 6.4 percent; milya-milya ang layo niyan sa mga prediksyon, at pinakamataas sa buong Southeast Asian region; pangalawa po ito sa Asya, sunod lang tayo sa Tsina. Kung dati po, tayo ang laging nangungutang, ngayon, hindi po birong tayo na ang nagpapautang.‖

Ayon sa pahayag na nasa itaas, ibinalita niyang ang GDP ng Pilipinas ang ikalawa sa pinakamataas sa buong Timog-silangang Asya. Sinabi rin niyang kung dati‘y ang bansa ang nangungutang, ngayon ang bansa na mismo ang nagpapautang. Sa serbisyong pangkalusugan, sinabi niyang dumami na ang bilang ng mga mamamayang saklaw ng PhilHealth: ―Ngayon po, 85 percent ng lahat ng mamamayan, miyembro na nito. Ang ibig pong sabihin, 23.31 million na Pilipino ang naidagdag sa mga saklaw ng PhilHealth mula nang bigyan tayo ng mandato.‖

Batid nating sa pamamagitan ng PhilHealth ay nababawasan ang halagang binabayaran sa ospital ng mahihirap nating kababayang nagkakasakit.

Magandang

balita

ito

sapagkat

kahit

papaano‘y

146

mababawasan ang paghihirap ng ating mga nagdarahop na kababayan na humanap ng perang ipambabayad sa mga pagamutan. Hindi rin kinaligtaan ng kasalukuyang pangulo na tulungan yaong mga pangunahing paaralan sa bansa. Hindi niya tinitipid ang paglalaan ng pondo sa mga pambansang kolehiyo‘t pamantasan sapagkat batid niyang sa mga ganitong uri ng institusyon hinuhubog ang kabataan upang maging mga produktibong mamamayan ng bansa sa hinaharap. Tunghayan natin ang naging pahayag niya hinggil dito: ―At para naman po hindi mapag-iwanan ang ating mga State Universities and Colleges, mayroon tayong panukalang 43.61 percent na pag-angat sa kanilang budget para sa susunod na taon... Kailangang ipatupad ang napagkasunduang SUC Reform Roadmap ng CHED at ng kaukulang state colleges and universities, upang siguruhing dekalidad ang magiging produkto ng mga pamantasang pinopondohan ng estado.‖

Sa

larangan

naman

ng

paghahanapbuhay,

sinabi

niyang

mapatataas ang bilang ng mga Pilipinong may trabaho. Isa sa magagandang ginawa ng pangulo ay ang pagtatakda ng bilang ng mga Pilipino na kailangang magkaroon ng trabaho sa loob ng isang taon: ―Alalahanin po natin, para tumabla lang, kailangang makalikha taon-taon ng isang milyong bagong trabaho para sa mga new entrants. Ang nalikha po natin sa loob ng dalawang taon: halos 3.1 million na bagong trabaho.‖

Sa ganitong paraan, masusukat niya kung nakamtan o hindi ang itinakda niyang bilang. Batid niyang isa itong malaking tulong sa mga

147

Pilipinong matagal nang naghahangad na magkaroon ng isang marangal at magandang hanapbuhay. Malaki na rin ang nagawa ng pangulo kung imprastruktura ang paguusapan. Maraming paliparan o airport ang naipagawa‘t naipaayos ng kanyang pamunuan. Sinabi niyang: ―...nakatayo na ang New Bohol Airport sa Panglao, New Legaspi Airport sa Daraga, at Laguindingan Airport sa Misamis Oriental. Ia-upgrade na rin po natin ang ating international airports sa Mactan, Puerto Princesa, at Tacloban. Dagdag pa po diyan ang pagpapaganda ng mga airport sa Butuan, Cotabato, Dipolog, Pagadian, Tawi-Tawi, Southern Leyte, at San Vicente sa Palawan.‖

Umaasa siyang magtutuloy-tuloy pa ang mga ganitong proyekto nang sa gayo‘y lubusan nang maayos at mapaganda ang mga panlokal at pandaigdigang paliparan sa bansa. Isa pa sa mga paksang binigyang diin ni Ginoong Aquino III sa ikatlo niyang SONA ay ang pagpapaunlad o pagpapalakas sa industriya ng turismo sa bansa. Buong pagmamalaki niyang sinabi na tumaas ang bilang ng mga turistang nagbabakasyon sa bansa mula nang siya‘y manungkulan bilang pangulo: ―Noong 2001, ang tourist arrivals sa ating bansa, 1.8 million. Nang dumating po tayo noong 2010, naglalaro ito sa 3.1 million.‖

Ang Administrasyong Aquino III ay namumuhunan din upang palaguin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Kaugnay nito, patuloy na

148

pinatataas ng kasalukuyang pangulo ang produksyon ng cocowater at coco coir na labis na pinagkakakitaan ng pamahalaan sapagkat ito‘y iniluluwas sa iba‘t ibang bansa: ―Noong 2009—483,862 liters ng cocowater ang iniluwas natin. Umangat po ito ng 1,807,583 liters noong 2010. Huwag po kayong magugulat: noong 2011: 16,756,498 liters—puwede ho bang ulitin iyon?—16,756,498 liters ng cocowater ang in-export ng Pilipinas... Ang coco coir naman, kung dati walang pumapansin, ngayon may shortage na dahil pinapakyaw ng mga exporter. Hindi natin sasayangin ang pagkakataong ito: bibili pa tayo ng mga bagong makinang magpoproseso ng bunot para makuha ang mga hiblang ginagawa mula sa coco coir.‖

Wika niya, hindi palalampasin ng kanyang pamunuan ang ganitong bentaha kaya‘t bibili pa ng mga karagdagang makina ang pamahalaan upang lalo pang maparami ang produksyon ng dalawang nasabing produktong galing sa puno ng niyog. Binigyang diin din ng Pangulong Aquino III ang paghahatid ng elektrisidad sa mga lugar na walang suplay ng koryente. Dahil sa pagpupunyaging

isinagawa

ng

kanyang

pamunuan

ay

halos

dalawanlibong sitio ang nabiyayaan ng koryente nitong nakaraang taon. Narito ang naging pahayag niya hinggil sa bagay na ito: ―Kaya nga po, para subukan ang kakayahan ng DOE at NEA, naglaan tayo ng 1.3 billion pesos para pailawan ang unang target na 1,300 sitios, sa presyong isang milyong piso bawat isa. Nang matapos sila, ang napailawan sa inilaan nating pondo: 1,520 sitios...‖

149

Isa sa pinakamamahalagang tungkulin ng ating pangulo ang pagpapairal ng kapayapaan at kaayusan sa bansa. Ibinalita niya ang patuloy na pagbaba ng bilang ng krimen at kaso ng carnapping sa bansa: ―Patuloy po ang pagbaba ng crime volume sa buong bansa. Ang mahigit limandaan libong krimen na naitala noong 2009, mahigit kalahati po ang nabawas: 246,958 na lamang iyan nitong 2011. Dagdag pa rito: ang dating dalawanlibo‘t dalawandaang kaso ng carnapping noong 2010, lampas kalahati rin ang ibinaba: 966 na lang po iyan pagdating ng 2011.‖

Kaugnay nito, patuloy na naglalaan ng bilyong-bilyong pisong pondo ang pamahalaan para sa pagpapalakas ng hukbong sandatahan ng bansa. Sinabi ng pangulo na kung maisasabatas na sa Kongreso ang AFP modernization bill, patuloy pang tataas ang halaga ng pondong ilalaan upang palakasin ang ating sandatahang lakas: "Makalipas nga lang po ang isang taon at pitong buwan, nakapaglaan na tayo ng mahigit dalawampu‘t walong bilyong piso para sa AFP... kapag naipasa na ang panukala nating AFP modernization bill sa Kongreso, makakapaglaan tayo ng pitumpu‘t limang bilyong piso para sa susunod na limang taon.‖

Pinatutunayan ng pahayag na nasa itaas na nais ng pangulo na huwag maiwanan ang AFP sa larangan ng umuunlad na teknolohiya ng makabagong pakikidigma. Bagama‘t hindi layunin ng bansa na makadigma, isa namang magandang bentaha kung mananatiling malakas ang hukbong sandatahan sakaling may magbanta man sa seguridad ng bansa.

150

Tinalakay rin ng Pangulong Aquino III ang paghahanda sa anumang kalamidad na maaaring mangyari sa bansa. Tunghayan natin ang naging pahayag niya hinggil sa bagay na ito: ―Sa ilalim ng bagong-lunsad na Project NOAH, isinakay natin sa iisang bangka ang mga inisyatiba kontra-sakuna, at hindi na rin po idinadaan sa tsamba ang paglilikas sa mga pamilya. Gamit ang teknolohiya, nabibigyan na ng wastong babala ang Pilipino upang makapaghanda at makaiwas sa disgrasya.‖

Ayon sa pangulo, sa pamamagitan ng Project NOAH ay lubusan nang mapaghahandaan ng pamahalaan ang mga sakunang matagal nang nagdudulot ng kapahamakan at kasawian sa sambayanang Pilipino.

151

Talahanayan 3 MGA PAKSANG KARANIWANG BINIGYANG DIIN

Mga Pangulo

Corazon C. Aquino

Mga Paksa

Mga pinsalang idinulot ng mga bagyo, 1991 Luzon earthquake at pagsabog ng Bulkang Pinatubo Pagbaba ng unemployment rate at pagtatatag ng mga proyektong pang-industriya Pagpapaunlad ng serbisyong pangkalusugan, pabahay at serbisyong pang-edukasyon Pangangalaga sa Inang Kalikasan at pagpapatupad ng mga repormang pang-agraryo Pagpapahalaga sa pakikilahok o pagboto sa halalan

Fidel V. Ramos

Pagtaas ng GNP, per capita income, mga produktong iniluluwas at bilang ng mga mamamayang may hanapbuhay Pagpapanatili ng kaayusan at kapayapaan ng Pilipinas at mga karatigbansa

152

Pagsugpo sa krimen, korapsyon at ilegal na droga Pagpapataas sa kalidad ng edukasyon Pangangalaga sa Inang Kalikasan Pagtalakay sa pole-vaulting strategy

Joseph E. Estrada

Pagbaba ng bahagdan ng ani ng mais at palay Kakulangan nang sapat at maayos na hanapbuhay Limitadong pondo para sa ikauunlad ng edukasyon Pagkaubos ng kaban ng bayan dahil sa korapsyon Pagpapababa ng interest at pagpapabilis sa daloy ng pananalapi sa pagnenegosyo Pagpapatupad ng total log ban Pagkakaloob ng scholarship sa mga piling mag-aaral Pagsugpo sa krimen at ilegal na droga

Gloria M. Arroyo

Katatagan ng ating ekonomiya sa kabila ng resesyong naganap sa

153

ibang bansa Pagpapataas sa kalidad ng edukasyon Pagpapahalaga sa kabayanihang ipinamamalas ng mga OFW Pagkakaloob ng trabaho sa mga Pilipino Paghahanda sa anumang natural disaster na maaaring mangyari Pagpapairal ng kaayusan at kapayapaan sa bansa

Benigno Simeon C. Aquino III

Pagpapaunlad ng ating ekonomiya Pagkakaloob ng pondo para sa mga pambansang kolehiyo at pamantasan Pagkakaloob ng trabaho sa mga Pilipino Pagpapaunlad ng imprastruktura at agrikultura Paglakas ng turismo at pagpapalawak ng suplay ng koryente sa bansa Pagsugpo sa krimen at pagpapalakas ng hukbong sandatahan Paghahanda sa anumang natural disaster na maaaring mangyari

154

4. Kaugnayan ng Buhay ng mga naging Pangulo at ng Kasalukuyang Pangulo sa mga Talumpating Kanilang Ipinahayag Ang pagbigkas ng anumang uri o anyo ng talumpati ay isang daan upang iugnay ng nagsasalita ang mga paksang kanyang ipinahahayag sa personal niyang buhay. Ganito rin ang mapakikinggan sa SONA ng mga pangulo ng bansa. 4.1 Corazon C. Aquino – 1991 SONA Pinangunahan

ni

Ginang

Aquino

ang

pagpapanumbalik

ng

demokrasyang ipinagkait noon ng Rehimeng Marcos sa mga Pilipino sa Himagsikang EDSA ng 1986. Wika niya: ―But in one thing we grew from strength to strength – in the enlargement of our democratic space and the strengthening of our democracy.‖

Ipinabatid ng dating Pangulong Cory Aquino sa kanyang pahayag sa itaas ang mithiin niyang mapanatili ang demokrasya sa bansa. Naniniwala siyang magagamit at maisasagawa ng taumbayan ang kanilang mga karapatan kung mananatili bilang isang demokratikong bansa ang Pilipinas. 4.2 Fidel V. Ramos – 1997 SONA Isang sundalo ng hukbong sandatahan ang dating Pangulong Ramos. Nakipaglaban siya sa Rebelyong Hukbalahap (1946-1954), Digmaang Koreano (1950-1953) at Digmaang Biyetnam (1955-1975).

155

Gayumpaman ay hindi niya isinantabi ang pagpapanatili ng kaayusan at seguridad sa bansa. Kaugnay nito, ibinalita niya na noong minsang nagpulong ang ASEAN‘s Regional Forum, iminungkahi niya ang desmilitarisasyon

ng

Dagat

Timog

Tsina

upang

mapanatili

ang

kapayapaan doon: ―ASEAN‘s Regional Forum (ARF) has drawn the great powers with interests in East Asia in a continuing dialogue to deal with regional security concerns, and among the most critical being — that the South strategic sea-lanes of the China Sea should remain an international freeway, open to all innocent passage. Toward this goal, I officially proposed in 1994 the demilitarization of the South China Islets claimed by six littoral states, and the cooperative development of their resources.‖

Bilang

isang

sundalo

at

mamamayang

may

pakialam

sa

mahahalagang pangyayaring nagaganap sa labas ng bansa, batid ni Ginoong Ramos ang pagtatapos ng Digmaang Malamig (1947-1991); ang kapangyarihang taglay ng Estados Unidos; ang pagwawakas ng Unyong Sobyet at pagsisimula ng bagong Rusya; ang ‗di matapos-tapos na tensyon sa Tangway ng Korea; at ang paglakas ng ekonomiya‘t militar ng Tsina. Wika niya, lahat ng mga nabanggit ay tiyak na makaaapekto sa kalagayang pang-ekonomiya, pampolitika, at panseguridad ng bansa: ―Just now, no new superpower is likely to challenge the United States... How a new Russia will evolve from the ideological ruins of the Soviet Union; how peace can be organized once and for all on the Korean peninsula... China‘s rapidly expanding economy will unavoidably press politically and militarily on East Asia. And in the not-too-distant future, China will once again become a great power... How China exercises its potential political,

156

economic, and military clout must concern all countries of the Asia Pacific – and none more so than we who are closest among its neighbors especially the Philippines.‖

Dagdag pa riyan, ang dating Pangulong Ramos ay naging chief of staff ng dating konstabularya (ang pulisya ngayon) mula 1980 hanggang 1986. Muli niyang ipinatupad ang parusang kamatayan na nauna nang ipinawalang bisa ng nakaraang administrasyon nang siya‘y manungkulan bilang pangulo ng bansa. Kanya ring ipinag-ibayo ang kampanya laban sa korapsyon at ilegal na droga. Bukod dito‘y itinayugod din niya ang pangangalaga sa kaligtasan ng kabataan at kababaihan: ―Law enforcement agencies we should reform, reorganize, and modernize — to raise their level of competence and their standard of dedication to their duties. We will pursue our fight against heinous crimes with greater vigor — even as we continue to cleanse government of the scalawags and grafters within its ranks — whether in the Executive, the Legislative, or Judicial Branch.‖

Sa buong panahon ng kanyang panunungkulan at magpahanggang ngayon ay ibig o sang-ayon siyang susugan ang kasalukuyang Konstitusyon ng 1987. Bagama‘t nabigo dahil na rin sa mahigpit na pagtutol ng dating Pangulong Cory Aquino at ng taumbayan, muli niyang ipinagdiinan ang bagay na ito sa kanyang SONA: ―The entire political system we must make more responsive to the challenges — and the opportunities — that the new century will bring. We must reexamine the Constitution as thoroughly as the Japanese, the South Koreans, the Thais, among others, are reexamining theirs — to improve qualitatively the state‘s capacity to promote the interests of the national community, even as we

157

recognize the people‘s right — enshrined in the same Constitution — to seek its improvement.‖

4.3 Joseph E. Estrada – 1998 SONA Mapapansin sa mga paksang tinalakay ng dating pangulo ang palagiang pangingibabaw ng salitang ―pag-asa.‖ Makikita ito sa binitiwan niyang pahayag: ―Mga kagalang-galang na kinatawan ng sambayanang Pilipino: Hayaan ninyong wakasan ko ang mensaheng ito sa pagsambit ng isang taimtim na pag-asa. Ngayong taon-sa kabila ng mga mabibigat na suliraninsusulong pa rin ang ating ekonomiya.‖

Para kay Ginoong Estrada, ang pag-asa ay isang napakahalagang salitang hindi kailanman dapat mawala sa isang bansang nakararanas ng matinding kahirapan. Mararamdaman sa kanyang pahayag na hindi dapat sumuko ang sambayanang Pilipino sa pag-asam at paniniwalang may magaganap pang pagbabago sa bansa sapagkat isa ito sa mga bagay na ginawa niya noong mga panahong siya‘y nasa ganoong kalagayan. Isinilang ang dating Pangulong Estrada sa Tondo, isang lugar sa Maynila na masasabing talamak ang krimen at kahirapan. Sa panahong iyon, ang salitang pag-asa ay nanatili sa kanyang isipan sapagkat hindi siya tumigil sa pagsusumikap na baguhin ang takbo ng kanyang kapalaran. Dahil sa payak niyang pamumuhay ay napalapit ang kanyang

158

puso sa mahihirap nating kababayan kaya‘t hinangad niyang maglingkod sa bayan. Ang kanyang dedikasyon at walang kamatayang pag-asa ang nagbigay-katuparan sa kanyang hangarin na makapaglingkod, dagdag pa ang tiwalang ipinagkaloob sa kanya ng mga Pilipino. Bilang sukli, naging huwaran siyang pinuno na may malaking naiambag sa pagpapaunlad ng bansa. Kaya‘t noong siya‘y naging pangulo ng bansa, ninais niyang ipakilala sa taumbayan ang salitang ―pag-asa‖ na magpapaalalang hindi pa huli ang lahat para sa pagbabago. Naniniwala siya na kung nagawa niyang paunlarin ang kanyang sinilangang bayan, kaya rin niyang paunlarin ang sarili niyang bansa. Tunghayan naman natin ang isa pa niyang pahayag: ―I have neither pretension nor further ambition, only the sincere desire to serve. Only the desire to help the least of our people.‖

Ipinahihiwatig nito na handang gawin ni Ginoong Estrada ang lahat ng kanyang makakaya upang makapaglingkod sa bansa lalo‘t higit sa mahihirap na mamamayan. Inukit niya ang kasabihang ―Erap para sa Mahirap‖ sa puso‘t isipan ng mamamayang Pilipino hindi lamang para labanan ang kahirapan manapa‘y upang maniwala‘t umasang may pagbabagong magaganap sa bansa.

159

4.4 Gloria M. Arroyo – 2009 SONA Sa simula pa lamang ng kanyang SONA ay ibinalita ng dating Pangulong Arroyo sa madlang tagapakinig ang pandaigdigang krisis pampinansyal na lubos na nakaapekto sa ekonomiya ng mga bansa sa daigdig: ―Financial meltdown in the West spread throughout the world. Tens of millions lost their jobs... No one was spared. It has affected us already. But the story of the Philippines in 2008 is that the country weathered a succession of global crises in fuel, in food, then in finance and finally, economy in a global recession...‖

Mababatid sa naturang pahayag na mahimalang hindi gaanong naapektuhan ng nasabing krisis ang bansa. Ito‘y sapagkat isang mahusay na ekonomista si Ginang Arroyo na nagtapos bilang magna cum laude at may master at doctorate degree sa kursong Batsilyer ng mga Sining sa Ekonomiks. Tangi nakapagturo

rito,

nang

siya

ng

makapagtapos ekonomiks

sa

sa mga

kursong kolehiyo‘t

nabanggit

ay

pamantasan.

Samakatuwid, isa ring guro ang dating pangulo. Sa kanyang SONA ay ipinahayag niyang dapat mamuhunan nang malaki ang pamahalaan sa edukasyon at skills training: ―Pardon my partiality for the teaching profession. I was a teacher, kaya namuhunan tayo ng malaki sa education at skills training.‖

160

4.5 Benigno Simeon C. Aquino III – 2012 SONA Bata pa lamang noon ang kasalukuyang Pangulong Aquino III nang idineklara ng dating Pangulong Ferdinand E. Marcos ang Batas-Militar. Nasaksihan niya ang pang-aabusong ginawa ng diktaturya hindi lamang sa kanyang pamilya kundi maging sa taumbayan na naging dahilan upang mapanday ang mga prinsipyo niya sa buhay: ―Gaya ng marami sa inyo namulat ako sa panggigipit ng makapangyarihan. Labindalawang taong gulang po ako nang idineklara ang Batas Militar. Bumaliktad ang aming mundo: Pitong taon at pitong buwang ipiniit ang aking ama; tatlong taong napilitang mangibang-bansa ang aking pamilya; naging saksi ako sa bawat pagdurusa ng marami dahil sa diktadurya. Dito napanday ang aking prinsipyo: kung may inaagrabyado‘t ninanakawan ng karapatan, siya ang kakampihan ko. Kung may abusadong mapang-api, siya ay lalabanan ko. Kung may makikita akong mali sa sistema, tungkulin kong itama ito.‖

Ngayong siya‘y isa ng pangulo ng bansa, masidhi niyang ipinahayag sa ikatlo niyang SONA na ipagtatanggol niya ang mga naaapi, itatama ang bawat kamaliang kanyang makikita sa pamahalaan at paglilingkuran nang tapat ang sambayanang Pilipino.

161

Talahanayan 4 KAUGNAYAN NG BUHAY NG MGA PANGULO SA TALUMPATING KANILANG IPINAHAYAG

Mga Pangulo

Kaugnayan ng Buhay ng mga Pangulo

Corazon C. Aquino

Pagpapanatili ng demokrasya sa ating lipunan sapagkat siya ang nanguna sa pagpapanumbalik nito noong 1986, ang Himagsikang EDSA

Fidel V. Ramos

Pagpapalakas ng hukbong sandatahan at pagbabahagi ng mga pansariling pananaw hinggil sa mahahalagang pangyayaring naganap sa labas ng bansa na may kinalaman sa seguridad sapagkat siya‘y isang sundalo Pagsugpo sa krimen at muling pagpapataw ng parusang kamatayan sapagkat dati na niyang pinamunuan ang kapulisan Pagsusulong ng charter change o pag-enmiyenda sa kasalukuyang saligang batas na bagama‘t nabigo ay muli niyang ipinagdiinan

Joseph E. Estrada

Pagbibigay ng pag-asa sa sambayanang Pilipino na makaaahon din ang bansa mula sa kahirapan sapagkat siya‘y ipinanganak sa Tondo, Maynila na tirahan ng maraming mahirap na mga mamamayan

162

Gloria M. Arroyo

Pagpapalakas ng ating ekonomiya sapagkat siya‘y nagtapos ng kursong Batsilyer ng mga Sining sa Ekonomiks Paglulunsad ng mga proyektong pang-edukasyon sapagkat siya‘y isang guro na nagturo ng kursong kanyang tinapos at pinagkadalubhasaan Pag-alaala sa kanyang amang si Diosdado P. Macapagal na dating pangulo ng bansa

Benigno Simeon C. Aquino III

Pagpapahayag ng masidhing kagustuhang ipagtanggol ang mga naaapi, itama ang bawat kamaliang kanyang makikita sa pamahalaan at paglingkuran nang tapat ang sangkapilipinuhan sapagkat nasaksihan niya ang pang-aabusong ginawa ng Rehimeng Marcos noong panahon ng Batas Militar

163

5. Mga Iminumungkahing Gawaing Makapupukaw sa Kamalayang Panlipunan ng mga Mag-aaral tungo sa Pagbabago ng Bansa Batay sa kinalabasan ng isinagawang pagsusuri, inilalahad ng mga mananaliksik ang sumusunod na mga gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral: Gawain Blg. 1: Pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga documentary film ng mga napapanahong isyu at iba pang larangang may kaugnayan sa mga pagbabago o inobasyon sa agham, edukasyon, ekonomiya, kalusugan, kalikasan, kasaysayan, kultura, politika, relihiyon at seguridad. Tangi rito, ang pagpapanood ng ganitong uri ng pelikula ay inirerekomendang isagawa ng mga gurong nagtuturo ng Agham Panlipunan. Gawain Blg. 2: Pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga indie film sapagkat hayagang ipinakikita sa ganitong uri ng pelikula ang mga suliraning panlipunang nararanasan ng mga ordinaryong mamamayan ng bansa partikular na yaong mahihirap nating kababayan. Gawain Blg. 3: Maging gawain ang pagsusuri ng iba pang talumpati ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa bilang isa sa mga paksang tatalakayin sa Filipino at Panitikan nang sa gayo‘y palagiang nababatid,

164

napag-iisipan at napahahalagahan ng mga mag-aaral ang mga patakarang ipinatupad o ipinatutupad at proyektong inilunsad o inilulunsad ng sinumang mahalal na pangulo ng ating nasyon. Gawain Blg. 4: Paglulunsad ng mga paligsahan sa pagsulat ng editoryal bilang isang gawaing kailangan sa pag-aaral ng mga asignaturang Filipino at Panitikan sapagkat batid nating ang ganoong uri ng sulatin ay naglalaman ng mga napapanahong isyu o usapin sa bansa. Gawain Blg. 5: Pagsasagawa ng panayam o interview bilang isang proyekto sa mga asignaturang may kaugnayan sa pakikipanayam upang makakalap ng mga paksang may kinalaman sa pagpapaunlad o

pagpapayaman

ng

kamalayang panlipunan. Gawain Blg. 6: Pagpapatugtog sa klase ng mga makabayang awitin bilang isang lunsaran ng pagtuturo ng anumang araling pampanitikan at pang-agham panlipunan nang sa gayo‘y mabatid ng mga mag-aaral ang mga pambansang pagpapahalagang mapakikinggan dito.

165

Gawain Blg. 7: Panghihikayat sa mga mag-aaral na may kakayahan o interes sa mga paksang may kaugnayan sa kamalayang panlipunan na lumikha at magsulat ng blog sa Internet nang sa gayo‘y makapagbabahagi sila ng kanilang kuru-kuro at paniniwala hinggil sa isang espesipikong paksang panlipunan.

166

Talahanayan 5 MGA IMINUMUNGKAHING GAWAING MAKAPUPUKAW SA KAMALAYANG PANLIPUNAN NG MGA MAG-AARAL Gawain Blg. 1

Pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga documentary film

Gawain Blg. 2

Pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga indie film

Gawain Blg. 3

Maging gawain ang pagsusuri ng iba pang talumpati ng mga pangulo ng bansa bilang isa sa mga paksang tatalakayin sa Filipino at Panitikan

Gawain Blg. 4

Paglulunsad ng mga paligsahan sa pagsulat ng editoryal bilang isang gawaing kailangan sa pag-aaral ng mga asignaturang Filipino at Panitikan

Gawain Blg. 5

Pagsasagawa ng panayam o interview bilang isang proyekto sa mga asignaturang may kaugnayan sa pakikipanayam

Gawain Blg. 6

Pagpapatugtog sa klase ng mga makabayang awitin bilang isang lunsaran ng pagtuturo ng anumang araling pampanitikan at pang-agham panlipunan

Gawain Blg. 7

Panghihikayat sa mga mag-aaral na may kakayahan o interes sa mga paksang may kinalaman sa kamalayang panlipunan na lumikha at magsulat ng blog sa Internet

Kabanata VI PAGLALAGOM, KONGKLUSYON AT REKOMENDASYON Inilalahad sa kabanatang ito ang paglalagom, kinalabasan ng pagaaral, mga kongklusyon at mga rekomendasyon sa isinagawang pagsusuri. Paglalagom Ang pag-aaral na ito na pinamagatang ―Mga Piling Talumpati ng Iba‘t Ibang Pangulo ng Pilipinas: Isang Pagsusuri‖ ay naglalayong bigyang kasagutan ang sumusunod na mga katanungan: 1. Ano ang nilalaman ng mga piling talumpati ng iba‘t ibang naging pangulo ng bansa at ng kasalukuyang pangulo na may kinalaman sa kanilang: 1.1

saloobin;

1.2

pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino;

1.3

pakikipag-ugnayang pangmasa;

1.4

pagkamakabansa; at

1.5

pamamahala?

2. Ano‘ng mga pamamaraan ang ginamit sa mga talumpati tungo sa iba‘t ibang layunin ng paghahatid ng mensahe? 3. Ano‘ng paksa ang karaniwang binigyang diin sa bawat talumpati?

168

4. Ano‘ng kaugnayan ng buhay ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo sa mga talumpating kanilang ipinahayag? 5. Batay sa kinalabasan ng pagsusuri, ano‘ng mga gawaing maaaring imungkahi ng mga mananaliksik upang mapukaw ang kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral tungo sa pagbabago ng bansa. Gumamit ang mga mananaliksik ng kuwalitatibo o qualitative na palarawan

(descriptive)

at

pasuring

(analytical)

pananaliksik

sa

isinagawang pag-aaral. Sinuri ang mga talumpati batay sa pagsusuring pangnilalaman o content analysis. Kinalabasan ng Pag-aaral Inilalahad sa bahaging ito ang mga kinalabasan ng isinagawang pagsusuri ng mga mananaliksik sa mga piling Talumpati sa Kalagayan ng Bansa o State of the Nation Address (SONA) ng ilan sa mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng ating bansa. 1. Mga Nilalaman ng mga Piling Talumpati 1.1

Saloobin

Corazon C. Aquino: Nagpahayag ng pag-asa‘t paniniwala na balang araw ay mapagtatagumpayan ng bansa ang mga suliranin nararanasan nito.

169

Fidel V. Ramos: Ibinahagi sa taumbayan ang mga proyektong balak niyang ilunsad at ang kanyang mga pananaw sa mahahalagang pangyayaring naganap sa labas ng bansa. Joseph

E.

Estrada:

Nagpahayag

ng

determinasyong

makapaglingkod nang tapat sa taumbayan. Gloria M. Arroyo: Pinasaringan ang kanyang mga kalaban sa politika. Benigno Simeon C. Aquino III: Nagpahayag ng pagkainis sa mga taong hindi pinahahalagahan yaong mga proyektong isinasagawa ng kanyang administrasyon. 1.2

Pagpapahalaga sa ating Pagka-Pilipino

Corazon C. Aquino: Pinuri ang mga positibong pag-uugaling taglay ng mga Pilipino. Fidel V. Ramos: Hinikayat ang Kongreso na pagtibayin ang isang panukalang batas na mangangalaga sa kultura ng mga kababayan nating Igorot na naninirahan sa Cordillera. Joseph E. Estrada: Pinuri ang mga positibong pag-uugaling taglay ng mga Pilipino.

170

Gloria M. Arroyo: Inihalintulad ang pagkatao ng mga Pilipino sa kabayanihang ipinamalas nina dating Pangulong Cory Aquino at Gat Andres Bonifacio. Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing kung magtutulungan ang bawat Pilipino ay hindi malayong makamtan ng bansa ang minimithing kaunlaran. 1.3

Pakikipag-ugnayang Pangmasa

Corazon C. Aquino: Sinabing higit niyang ipinananalangin ang kapakanan ng taumbayan kaysa sa kanyang sarili. Fidel V. Ramos: Nagsalita gamit ang katutubong wika ng mga tagaCordillera upang madama ng mga kababayan natin doon na sila‘y ‗di pinababayaan ng pamahalaan. Joseph E. Estrada: Ipinabatid sa mga kababayan nating Muslim na naninirahan sa Mindanao ang tulong na kanyang ipinaabot doon. Gloria M. Arroyo: Inanyayahan ang ilang mamamayang natulungan ng kanyang administrasyon na magpunta sa Kongreso‘t makinig sa kanyang SONA. Benigno Simeon C. Aquino III: Nagpalabas ng video na nagpapakita sa kalagayan ng ilang mamamayang natulungan ng kanyang pamunuan.

171

1.4

Pagkamakabansa

Corazon

C.

Aquino:

Nagpahayag

ng

masidhing

mithiing

makapaglingkod nang tapat sa taumbayan. Fidel V. Ramos: Binigyang diin ang pagpapanatili‘t pagpapayaman ng demokrasyang ating tinatamasa. Joseph E. Estrada: Hinikayat ang taumbayan na kumilos kasabay ng pamahalaan upang solusyunan ang mga suliraning panlipunan. Gloria

M.

Arroyo:

Nagpahayag

ng

masidhing

mithiing

makapaglingkod nang tapat sa taumbayan. Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing patuloy niyang mamahalin at paglilingkuran ang bansa sa pamamagitan ng paglulunsad ng mga programa at proyektong makatutulong sa bawat Pilipino. 1.5

Pamamahala

Corazon C. Aquino: Tiniyak na paglilingkuran niya nang tapat ang sambayanang Pilipino hanggang sa siya‘y bumaba sa tungkulin. Fidel V. Ramos: Tiniyak na paglilingkuran niya nang tapat ang sambayanang Pilipino hanggang sa siya‘y bumaba sa tungkulin. Joseph E. Estrada: Hinimok ang Kongreso na ipasa ang ilang panukalang batas na sa palagay niya‘y lubhang kailangan nang ipatupad.

172

Gloria M. Arroyo: Tiniyak na paglilingkuran niya nang tapat ang sambayanang Pilipino hanggang sa siya‘y bumaba sa tungkulin. Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing ginagawa lamang niya yaong mga pagbabagong ibig mangyari ng mga Pilipino sa bansa. 2. Mga Pamamaraang Ginamit sa mga Talumpati Corazon C. Aquino: Nagsimula sa pagbati at binigkas ang isang tulang isinulat ng kanyang asawang si Benigno Simeon ―Ninoy‖ Aquino, Jr. Fidel V. Ramos: Nagsimula sa pagbati at bumanggit ng mga sanggunian upang patotohanan ang ilang paksang kanyang ipinahayag. Joseph E. Estrada: Nagsimula sa pagbati, bumanggit ng mga sanggunian upang patotohanan ang ilang paksang kanyang ipinahayag at binigkas ang kanyang SONA sa wikang Filipino. Gloria M. Arroyo: Nagsimula sa panalangin at nagpalabas ng napakaraming video. Benigno Simeon C. Aquino III: Nagsimula sa pagbati, bumigkas ng isang kasabihan o quotation, nagpalabas ng video at ipinahayag ang kanyang SONA sa wikang Filipino. 3. Mga Paksang Karaniwang Binigyang Diin Ang mga nagawang pagbabago tungo sa ikauunlad ng ating ekonomiya ang pinakakaraniwang paksang ipinahayag ng mga pangulo sa

173

kanilang SONA. Marami ring mga usaping pang-edukasyon, pangekonomiya, pangkalikasan, pangkalusugan, pampolitika at panseguridad ang inilahad ng mga pangulo. Ipinahayag nila sa mga paksang nabanggit ang mga suliraning nakapaloob dito at ang mga hakbang na kanilang isinagawa‘t isinasagawa upang ito‘y masolusyunan. 4. Kaugnayan ng mga Talumpating Ipinahayag sa Buhay ng mga Pangulo Corazon C. Aquino: Paulit-ulit na binanggit ang kahalagahan ng demokrasyang

ating

tinatamasa

sapagkat

siya

ang

nanguna

sa

pagpapanumbalik ng demokrasyang ipinagkait noon sa mga Pilipino ng Administrasyong Marcos. Fidel

V.

Ramos:

Nagpahayag

ng

maraming

patakarang

panseguridad at pangkapayapaan sapagkat siya‘y isang beteranong sundalo at pulis. Joseph E. Estrada: Binanggit yaong mga programang inilunsad ng kanyang

administrasyon

upang

labanan

ang

kahirapan

sapagkat

ipinanganak siya sa Tondo, Maynila na tinitirhan ng mahihirap nating kababayan. Gloria M. Arroyo: Inilahad ang mga programang magpapaunlad sa edukasyon at ekonomiya ng bansa sapagkat siya‘y isang guro‘t ekonomista.

174

Benigno Simeon C. Aquino III: Sinabing ipagtatanggol niya ang mga naaapi, itatama ang bawat kamaliang kanyang nakikita sa pamahalaan at paglilingkuran nang tapat ang sambayanang Pilipino sapagkat nasaksihan niya yaong mga pagmamalabis na ginawa ng Rehimeng Marcos sa taumbayan. 5. Mga Gawaing Makapupukaw sa Kamalayang Panlipunan ng mga Mag-aaral Una, ito ay ang pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga documentary film; Ikalawa, pagpapanood sa mga mag-aaral ng mga indie film; Ikatlo, maging gawain ang pagsusuri ng iba pang talumpati ng mga pangulo ng bansa bilang isa sa mga paksang tatalakayin sa Filipino at Panitikan; Ikaapat, paglulunsad ng mga paligsahan sa pagsulat ng editoryal bilang isang gawaing kailangan sa pag-aaral ng mga asignaturang Filipino at Panitikan; Ikalima, pagsasagawa ng panayam o interview bilang isang proyekto sa mga asignaturang may kaugnayan sa pakikipanayam; Ikaanim, pagpapatugtog sa klase ng mga makabayang awitin bilang isang lunsaran ng pagtuturo ng anumang Araling Pampanitikan at pangAgham Panlipunan; at

175

Ikapito, panghihikayat sa mga mag-aaral na may kakayahan o interes sa mga paksang may kinalaman sa kamalayang panlipunan na lumikha at magsulat ng blog sa Internet. Mga Kongklusyon Batay sa kinalabasan ng isinagawang pag-aaral, inilalahad ng mga mananaliksik ang sumusunod na mga kongklusyon: 1. Lumabas sa isinagawang pag-aaral na nagtataglay ng iba‘t ibang saloobin, pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino, pakikipag-ugnayang pangmasa, pagkamakabansa at pamamahala ang mga piling SONA ng mga naging pangulo at ng kasalukuyang pangulo ng bansa. 2. Gumamit ng iba‘t ibang pamamaraan sa paghahatid ng mensahe ang mga pangulo sa kanilang pagtatalumpati. Silang lahat ay nagsilbi o naging huwaran ng isang mahusay na mananalumpati. 3. Ang mga paksang kadalasang binigyang diin sa SONA ng mga pangulo ay yaong mga usapin o isyung may kinalaman sa ekonomiya, edukasyon, kalikasan, kalusugan, politika at seguridad. 4. Ang ilan sa mga paksang ipinahayag ng mga pangulo sa kanikanilang SONA ay pawang may kaugnayan sa mga pansarili nilang karanasan na nagsilbing dahilan o inspirasyon upang mahalin nila ang bansa at gampanan nang may buong katapatan ang kanilang tungkulin.

176

5. Nakapagmungkahi ang mga mananaliksik ng pitong gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral tungo sa pagbabago ng bansa. Mga Rekomendasyon Batay sa kinalabasan ng isinagawang pag-aaral, inilalahad ng mga mananaliksik ang sumusunod na mga rekomendasyon: 1. Patuloy na magsagawa ng pagsusuri o analysis ang susunod pang mga mananaliksik upang lalong pahalagahan, paunlarin at pagyamanin ang ganitong uri ng pag-aaral. 2. Maglaan ng disiplina, tiyaga at buong pag-iingat ang sinumang nagbabalak magsuri ng anumang akdang pampanitikan sapagkat hindi madali ang ganitong gawain. 3. Magsagawa ang susunod na mga mananaliksik ng mga kaugnay o karagdagang pagsusuri ng iba pang uri ng talumpati bukod sa SONA. 4. Magsagawa ng pag-aaral na magsusuri at maghahalintulad sa mga nilalaman ng SONA sa mga kauri nitong talumpati sa ibang bansa gaya ng Talumpati sa Kalagayan ng Unyon ng Estados Unidos at Talumpati mula sa Trono ng mga bansang pinamamahalaan ng monarka‘t parlamento. 5. Isagawa o gamitin ng mga guro yaong pitong iminumungkahing gawaing makapupukaw sa kamalayang panlipunan ng mga mag-aaral.

177

6. Isama ang pagsusuri ng iba‘t ibang akdang pampanitikan sa pansekundaryang kurikulum ng Agham Panlipunan upang magkaroon ng paunang kaalaman at karanasan ang mga mag-aaral hinggil sa ganitong uri ng pag-aaral na maaari nilang mapakinabangan sakaling magsuri sila ng mga akdang pampanitikan sa antas tersyarya. 7. Magsagawa ang susunod na mga mananaliksik ng katulad na pagaaral sa mga akdang pampanitikang hindi pa lubusang napag-aaralan tulad ng mga alamat, anekdota, artikulo, editoryal, kuwentong bayan, mito, pabula at mga programang pantelebisyon.

TALASANGGUNIAN

A. Mga Aklat Aguilar, Reynaldo L., et al. (2006) Panitikan ng Pilipinas (Rehiyunal na Pagdulog). Lungsod ng Makati: Grandwater Publications. Arrogante, Jose A. (2000) Filipino: Pangkolehiyo (Kasiningan, Kakayahan at Kasanayan sa Komunikasyon). Lungsod ng Mandaluyong: National Book Store. Arrogante, Jose A. (2003) Retorika sa Mabisang Pagpapahayag. Lungsod ng Mandaluyong: National Book Store. Baisa, Ailene G. at Nestor S. Lontoc (2005) PLUMA II (Wika at Panitikan Para sa Mataas na Paaralan). Lungsod ng Quezon: Phoenix Publishing House. Baritugo, Mercedita R., et al. (2008) Philippine Literature: An Introduction to Poetry, Fiction and Drama. Lungsod ng Caloocan: MMRC Press. Belvez, Paz M., et al. (2007) Panitikan ng Lahi: Pangkolehiyo. Lungsod ng Maynila: REX Book Store, Inc. Bernales, Rolando A., et al. (2011) Akademikong Filipino Tungo sa Epektibong Komunikasyon. Lungsod ng Malabon: MUTYA Publishing House, Inc. Carpio, Rustica C. at Anacleta M. Encarnacion (2004) Private and Public Speaking. Lungsod ng Maynila: REX Book Store, Inc. Casanova, Arthur P. at Ligaya T. Rubin (2001) Retorikang Pangkolehiyo. Lungsod ng Maynila: REX Book Store, Inc. Dayag, Alma M. at Ailene G. Baisa (2005) PLUMA I (Wika at Panitikan Para sa Mataas na Paaralan). Lungsod ng Quezon: Phoenix Publishing House.

179

Dayag, Alma M. at Emily V. Marasigan (2005) PLUMA IV (Wika at Panitikan Para sa Mataas na Paaralan). Lungsod ng Quezon: Phoenix Publishing House. Dayag, Alma M., et al. (2005) PLUMA III (Wika at Panitikan Para sa Mataas na Paaralan). Lungsod ng Quezon: Phoenix Publishing House. De Leon, Hector S. at Hector M. De Leon, Jr. (2011) Textbook on the Philippine Constitution. Lungsod ng Maynila: REX Book Store, Inc. Igoy, Judy Imelda L. at Apolinario S. Saymo (2004) Effective Speech Communication in Various Situation. Meycauayan, Bulacan: Trinitas Publishing, Inc. Kahayon, Alicia H. at Celia A. Zulueta (2000) Philippine Literature: Through the Years. Lungsod ng Mandaluyong: National Book Store. Leandre, Remi, et al. (2011) Proceedings of the European Computing Conference. Stevens Point, Wisconsin, Estados Unidos: WSEAS Press. Mendoza, Zenaida M. at Marcela L. Romero (2007) Pagbasa at Pagsulat sa Iba't Ibang Disiplina sa Antas Tersarya. Lungsod ng Maynila: REX Book Store, Inc. Oliveros, Reynaldo D., et al. (2007) Ang Kasaysayan at Pamahalaan ng Pilipinas. Lungsod ng Quezon: IBON Foundation, Inc. Padilla, Mely M., et al. (2003) Speech For Effective Communication. Meycauayan, Bulacan: Trinitas Publishing, Inc. Palazo, Maribel Z. at Felina A. Panas (2001) Manwal sa Panitikang Filipino. La Trinidad, Benguet: Pambansang Pamantasan ng Benguet.

180

Patron, Ida. Y. (2002) Interactive Reading – Responding to and Writing about Philippine Literature. Lungsod ng Quezon: Great Books Trading. Pineda, Florentino G. at Yolanda B. Villavicencio (2010) Compilation of Literary Works of Filipino Literati: A Life Expression. Plaridel, Bulacan: TCS – Pub. House. Reyes, Yolanda D., et al. (2012) Philippine Literature. Plaridel, Bulacan: St. Andrew Publishing House. Sauco, Consolacion P., et al. (2004) Retorika Para sa Antas Tersyaryo. Lungsod ng Makati: Katha Publishing Co. Inc. Sialongo, Erlinda B., et al. (2007) Literatures of the World. Lungsod ng Maynila: REX Book Store, Inc. Tanawan, Dolores S., et al. (2004) Sining ng Mabisang Komunikasyon. Meycauayan, Bulacan: Trinitas Publishing, Inc. Tendero, Edwin V., et al. (2009) Fundamentals of Effective Speech & Oral Communication. Lungsod ng Malabon: MUTYA Publishing House, Inc. Ulit, Perla G. (2003) Sining ng Komunikasyon sa Kolehyo (Filipino 1). Lungsod ng Makati: Grandwater Publications and Research Corporation. Vian, Orlando M. (2006) Treasures of Philippine Regional Literatures. Lungsod ng Quezon: REX Book Store, Inc. Villafuerte, Patrocinio V. (2000) Panunuring Pampanitikan (Teorya at Pagsasanay). Lungsod ng Valenzuela: Mutya Publishing House. Villafuerte, Patrocinio V., et al. (2000) Panitikang Panrehiyon sa Pilipinas. Lungsod ng Valenzuela: Mutya Publishing House.

181

B. Mga Tesis Andal, Annaliza D., et al. (Marso, 2002) Analysis of Creation Myths and Human Values Embedded in Selected Filipino Myths. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. Andal, Raquel A., et al. (Marso, 2000) Social and Moral Values Revealed in the Essays of Ralph Waldo Emerson and Their Three Filipino Essay Counterparts. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. Arroyo, Jennifer T. (Marso, 2006) Isang Feminismong Pagsusuri ng Apat na Piling Dulang Pilipino. Lungsod ng Maynila: Pamantasang Normal ng Pilipinas. Aspecto, Suzette M., et al. (Oktubre, 2007) Analysis of Two Selected Short Stories of Jose Garcia Villa. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. Cepillo, Marilou A., et al. (Abril, 2003) Pagsusuri sa mga Babaing Tauhan sa Anim na Piling Sitcom sa Telebisyon. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. Corpus, Mari Joy P., et al. (Abril, 2004) Iba't Ibang Imahen ng mga Kababaihan sa Dalawang Nobela: Ang Gapo at Canal de la Reina. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. Delen, Marissa D. at Jeannette M. Fuentes (Abril, 2003) Ilang Piling Kuwentong Pambata: Isang Pagsusuri. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. Ilagan, Lalaine J. at Marites U. Perez (Marso, 2006) Mga Likhang Tula Bilang Lunsaran sa Pagtuturo ng mga Araling Pambalarila. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas.

182

Remo, April Ann M. at Glenda G. Villena (Marso, 2011) Analysis of the State of the Nation Address of Three Presidents of the Republic of the Philippines. Lungsod ng Batangas: Pambansang Pamantasan ng Batangas. C. Mga Diksiyonaryo Abueg, Efren R. at Pamfilo D. Catacataca (2011) Diksiyonaryong Sentinyal ng Wikang Filipino. Unang edisyon. Lungsod ng Maynila: Komisyon sa Wikang Filipino. Almario, Virgilio S. (2010) U.P. Diksiyonaryong Filipino. Ikalawang edisyon. Lungsod ng Quezon: University of the Philippines Press at Anvil Publishing. Mish, Frederick C. (2011) Merriam-Webster‘s Collegiate Dictionary. Ikalabing-isang edisyon. Springfield, Massachussets, Estados Unidos: Merriam-Webster, Inc. Pickett, Joseph P. (2006) The American Heritage Dictionary of English Language. Ikalimang edisyon. Boston, Massachussets, Estados Unidos: Houghton Mifflin Harcourt.

D. Mga Elektronikong Sanggunian http://www.gov.ph/1991/07/22/corazon-c-aquino-fifth-state-of-the-nationaddress-july-22-1991/ http://www.gov.ph/1997/07/28/fidel-v-ramos-sixth-state-of-the-nationaddress-july-28-1997/ http://www.gov.ph/1998/07/27/joseph-ejercito-estrada-first-state-of-thenation-address-july-27-1998/ http://www.gov.ph/2009/07/27/gloria-macapagal-arroyo-ninth-state-of-thenation-address-july-27-2009/ http://www.gov.ph/2012/07/23/benigno-s-aquino-iii-third-state-of-thenation-address-july-23-2012/#

APENDISE

IKALIMANG TALUMPATI SA KALAGAYAN NG BANSA Ng dating Pangulong Corazon C. Aquino (Ipinahayag noong Ika-22 ng Hulyo, 1991 sa Batasang Pambansa, Lungsod ng Quezon)

Senate President Jovito Salonga, Speaker Ramon Mitra, Chief Justice Marcelo Fernan, Hon. Diosdado Macapagal, Distinguished members of the Senate and the House of Representatives, Your excellencies of the diplomatic corps, Fellow workers in government, honored guests, minamahal kong mga kababayan: In March 1973, six months after the declaration of martial law, Ninoy Aquino was taken blindfolded from Fort Bonifacio and brought to a place he did not know. He was stripped naked and thrown into a cell. His only human contact was a jailer. The immediate prospect, in such a place, was a midnight execution in front of a grave dug by himself. The purpose was clear as it was diabolical. It was not to kill him yet, but to break him first – and with him break the compelling proof that men can stand up to a dictatorship. He came close to giving up, he told me; he slipped in and out of despair. But a power that must have been God held him together. He remembered the words of the epistle; God chose the weak to confound the strong. On the third anniversary of his incarceration in Laur, the recollection of his pain gave birth to a poem of hope. This is the poem he wrote: I am the burning candle of my Life in the dark With no one to benefit From the light. The candle slowly melts away; Soon its wick will be burned out And the light is gone. If someone will only gather The melted wax, re-shape it, Give it a new wick – For another fleeting moment My candle can once again Light the dark, Be of service One more time, And then…goodbye.

1

This is the anguish of good men: that the good they do will come to nothing. That pains suffered in obscurity or sacrifices made away from the sight of men, amount to shame, and mock the man or woman who bears them. Mr. Senate President, Mr. Speaker, members of the Congress, distinguished guests, my countrymen: That is not true. None of the good that we do is ever lost; not even the light in an empty room is wasted. From Ninoy‘s burnt-out candle, and thousands like it in cells throughout the garrison state, we gathered the melted wax and made more candles. To burn – not as long in such loneliness – but much more brightly altogether, as to banish the darkness, and light us to a new day. You might ask: When will the president stop invoking Ninoy‘s name? My answer is: When a president stands here other than by Ninoy‘s grace. And not while gratitude is nourished by memory. Not while we acknowledge that it was his sacrifice that gave us back our freedom. And restored the freely elected office whose incumbent must stand every year in this place. Five years have passed. My term is ending. And so is yours. As we came, so should we go. With grateful acknowledgement to the man who made it possible for us to be here. A man who discovered hope in the starkest despair, and has something yet to teach a country facing adversity again. It would be foolish to ignore what is staring us in the face: Our march of progress brought us far, but such misfortunes have come upon us to make us feel that we are not much farther from where we started. The eruption of Mount Pinatubo is the biggest in this century. Abroad, its effect is so far-reaching as to lower the temperature of the earth. At home, it is so devastating it knocked off 80,000 productive hectares from our agriculture, and destroyed the commerce of at least three provinces. Hundreds of thousands were driven from their homes and livelihoods, and thrown on the kindness of relatives and countrymen, and on the solicitude of the state. It was an event so powerful it wiped out the largest military base in the Pacific, and changed the nature of our relationship with an old ally. In the wake of the volcanic eruption, more has been revealed about that relationship than was covered by its ash. Before Pinatubo, there was the typhoon that cut a wide swath of destruction across the southern regions. And before that was the killer quake that cut off the northern parts of the country, destroying billions of pesos in infrastructure, causing the loss of billions more in foregone economic activities. It leveled the City of Pines and buried children in the rubble of yet another city.

2

But those natural calamities were preceded by another entirely the work of human hands: the massive December 1989 military revolt that cut short a second economic recovery, after the dislocation caused by the earlier August 1987 coup attempt. That one strangled the powerful rebound of the Philippine economy after the EDSA Revolution. I mention these calamities not to excuse the perceived shortcomings of my administration nor to brag about my indestructibility. I mention them so that we know where we are, and why we are here, and the exact requirements of the task to build up this country yet again. I mention them because I will compare them with what we had and lost, and then I will ask, Was it all in vain? And I will answer, it was not; no more than a hero‘s life is wasted. By 1985, the economy has contracted considerably, its rate of growth had been negative for two consecutive years. The country was at a standstill, as if waiting only for the last rites to be performed. By 1986, we had turned the economy around – in less than a year. We improved on that performance the year after. The rate of unemployment was reduced, the volume of new investments significantly increased. New industrial projects were introduced, hitherto idle industrial capacity was fully utilized. The foundation of new regional industrial zones was laid. Public infrastructure and services strained under the load of expanding economic activity. I mention this, not to offset the shortcomings of the present with the achievements of the past. I mention it to show what can be done in such a short time, and how much improvement was made from conditions far worse that what we have today – the dictator‘s apologists notwithstanding, that the country is worse off now than when he and his wife were stealing the country blind. This progress was cut off by the August ‘87 coup attempt. But the economy quickly rallied, and in two years recovered a great deal of the ground we had lost. We were on the verge of a second take-off when the December 1989 coup broke out. It drained the last drop of confidence in our future from all but the hardiest spirits, and shattered our image abroad. Still we persevered, achieving gains that, admittedly, continue to fall short of the galloping needs of a fast growing population, but real gains nonetheless: Improved health care, increased housing, and – one of the proudest achievements we share with the legislature – free secondary education. 660,000 youth immediately availed themselves of it; another 200,000 private school students received scholarship grants under another recent law. 80,000 new classrooms have been built: the first preparation of the nation for the future of economic competition, which will take place in the highly educated minds of the youth.

3

We have made the first serious effort to arrest environmental degradation – already so far advanced in the previous regime that it set up an agency that did nothing about it, anyway. We have pushed agrarian reform beyond the point of no return, almost completing its coverage of rice and corn. Its extension to other agricultural activities is proceeding at a pace consistent without resolve to achieve for the farmer the prosperity promised by agrarian reform, and not just its bare legal implementation. Indeed, we started to make up our losses, and kept on going through the Gulf crisis which doubled the price of energy and introduced the element of a tremendous uncertainty, not only about our economy, but that of the world as well. You might ask: having lost so much easily, what was the worth of all that effort? With such reversals of fortune, is progress for our country a hope in vain? Paul says that suffering produces perseverance, perseverance, character; and character, hope. The good we do is never lost. Some of it remains, if not in material goods, then in a deeper experience, a more practiced hand, and a spirit made stronger by that which failed to break it – stronger to meet greater challenges ahead. But in one thing we grew from strength to strength – in the enlargement of our democratic space and the strengthening of our democracy. Every calamity tested the capacity of democracy to absorb distress, find relief, and meet the absolute necessities of the people without the least curtailment of freedom or compromise of rights. Against our economic gains that are ever hostages to fortune, stands on steadfast, unalloyed achievement: our democracy. Destined, I believe, to outlive our problems and deck with the graces of liberty the material progress of our future. That achievement is better seen from the disinterested distance of foreign admirers, than from the myopic view of those at home who wish to destroy it. It is an achievement entirely in our power to preserve and enhance. Visitors from the new Germany asked me what things strengthen democracy. Economic progress, naturally, I said. But the attainment of that depends on external factors more than on the will of a developing country. But there is a way to strengthen democracy that is within any country‘s reach. That is through the empowerment of the people. This is obvious to a government like ours that came to power by its means, as well as to a people like the Germans who attained complete freedom in the same way. But empowering the people means more than just giving them elections of every three years. It means enlarging their contact with government beyond elections to its daily workings – so that the vast resources of one support the initiatives of the other, and the policies of government are refined by the insights of the people. Ngunit ang pagkaloob ng kapangyarihan sa mamamayan ay nangangahulugan hindi lamang ng pagdaraos ng halalan tuwing ikatlong taon. Kailangan pagyamanin ang kanilang pagkakadiit sa pamahalaan – sa araw-araw na gawain ng pamahalaan – upang ang

4

malawak na kayamanan ng isa ay makatulong sa mga pagkukusa ng kabila at ang mga patakaran ng pamahalaan ay paglinangin ng mga mamamayan. This means the lives of the people shall be constantly improved and the people themselves empowered by the habit of directing their own government. The constant revision of flawed policies and the wider application of good ones are possible only by bringing together the people and the government. People empowerment, through people‘s organizations, NGOs, foundations and cooperatives, is the surest means we know to make government mirror the aspirations of the people. In the past, the idea was to give the people just enough power to elect their mistakes and suffer the consequences until the next election. Elections were a safety valve. We want elections to be just one of other more effective means to bring the people into government and government to the people, to make it truly a participatory democracy. This is the only way to end the character of total war that elections have assumed, where the aim is the division of spoils and the victims are not just the losers but those who voted for them, too. Such elections are like Russian roulette where your chances are five to one your life will not improve, and one to five you will blow out your brains. Participatory democracy will end the practice of punishing provinces and municipalities for the wrong vote in the last poll. It will separate elections, where the people vote for their favorites, from the provision of public service which every Filipino has a right to expect from the government, regardless how he voted. This administration has made large steps in that direction. To the disappointment of those who marched with me against the Marcos regime, my administration has plowed resources into regions and provinces where I was cheated in the Snap Elections. The politics of revenge has had its day. The organized participation of the people in daily government may provide the stabilizing element that government has always lacked. Policies have radically changed with each administration, yet the basic needs of its unchanging constituencies have not been met: less bureaucracy for business, more public services and infrastructure support for agriculture and industry, an economic safety net for the common man. The active participation of the people in government will lend proper direction and continuity to policy. This is what I wish for most. That after me, the continuity of our work is not broken. So that things well done shall be completed, and the same mistakes avoided by succeeding administrations. In this way, nothing done shall go to waste, and the light of a misplaced candle shall still be valued for the light it sheds on the things to avoid. I am not asking that all my programs be blindly followed by my successor. God knows, we have made mistakes. But surely, our objective is right – the improvement of

5

our people‘s lives. And the new way is much better than those before. To give the people greater power over their lives is the essence of democracy that we must strive to bring out completely. These ideas, articulated in the Kabisig movement, may not have been well received by this body. It was wrongly projected. I should make it clear that the Kabisig, and the whole movement of people‘s organizations that I have tried to encourage, will be campaigning hard for one candidate only – the Filipino people and no one else. Give the People Power movement another chance, for it will go on regardless. I ask you to consider that we have tried the politics of spoils and patronage for half a century, with no better result than the stagnation of the country in a region where everyone else is racing ahead. The formula for success is said to be dictatorial government. But we tried that already, with worse results than the most irresponsible democracy can produce. Besides, the spirit of our race will not accept a dictatorship; and memories, fresh as the scars it left, will not let us consider that option again. Democracy is the only way for us. We must therefore find the ways by which the pitfalls that go with its blessings are reduced, while its inherent strengths are brought to the fore. Of those strengths, the most promising is people power, a reserve for nation-building we tapped only once in our history with such marvelous result. A detailed report of the performance of government is before you; the legislative agenda – principally the Local Government Code, the Civil Service Code, revenue enhancement measures, and electoral reforms – has been communicated to the Senate President and to the Speaker of the House. This is the last time I shall address you on such an occasion as this. Let us clear the air between us. I could have made things easier for myself if I had opted for the ―popular.‖ I could have repudiated the foreign debt, won the passing praise of a greatly relieved people, and the lasting contempt of a devastated country. I could have opted for outright hostility towards the international banking system and invited its retaliation. But the only result would have been to weaken the present democracy against the conspiracies of the former government with contracted the miserable debt in the first place. I would have taken the chance, if I were the only one at risk, but I had a country to take care of. I could have called for an elected constitutional convention. Surveys showed that an elected convention was the popular choice to draft a new constitution. But I believed it was more important to draft a constitution and submit it for ratification in the shortest time possible, and hold elections immediately. The people and the army needed a full elected government and a constitution around which to rally in defense of freedom.

6

I could not afford the luxury of the popular by waiting out the endless deliberations of an elected convention, like the 1971 Constitutional Convention. And besides, what was so great about that experience? After a year of talk and scandal, the final draft was prepared in Malacañang, approved by the frightened Convention, and ratified in a fraudulent plebiscite. I could have made things easier for myself if I had allowed the Executive to influence the decisions of constitutional commissions. I might have spared myself deep embarrassments by interfering with the judgments of the courts. But I uphold the independence of these bodies. I am convinced it is in all our best interest to respect an independence that may thwart the government‘s will from time to time – but is yet our best assurance of justice when we will need justice most. I firmly believe in the freedom of the press. And I accept the criticisms poured on me, painful as they are, as part and parcel of the hazards of public service, and conducive to its honest performance. True, I have sued for libel, but I did not use the power of the Presidency to advance my cause. And this is shown by the fact that four years later my case continues to drag on. I have not forgotten that what my husband wanted most in prison was for the public to hear the side of freedom, and no newspaper would print it. I submitted myself to the judicial process as an ordinary citizen, and exposed myself to indignities a president should not endure. But I want to encourage people to seek redress in the law, despite the inconvenience, rather than in vindictiveness, which has no end. I want them to make the cause of justice for one, the cause of justice for all. I have consoled myself that great men like Gandhi were not spared criticism either, but – regardless of it – he pursued the path he believed was true, mindful only of harmful effects on the people, but not of the consequences to him. He believed that God demands no less of us than that we follow our conscience. God will take care of the rest. I could have done the popular thing in the last administration, and arranged a nicer retirement for myself. But my instructions to PNB, DBP, GSIS, SSS and Landbank were explicit: no behest loans, and no special favors whether to relative, friend or political supporter. This accounts for their sterling performance, for the unprecedented public faith in their competence and integrity, and for the incalculable contribution, particularly of PNB and the Landbank, to the development of cooperatives and the financing of small and medium enterprises, wherein lies the strongest hope of progress in these times. We can roll back prices at the drop of a hat and spare ourselves al the aggravation, but we learned that hasty rollbacks exacted a heavier, long-term cost on the economy, and, ultimately, on the people, than they had saved. I could have done any of the things calculated to win a passing popularity at home. I could have thrown away by so-called popular solutions the goodwill we have built up in financial circles by the strict performance of our obligations. This is the goodwill that accounts for the continued support extended to the Philippine Assistance

7

Program. Anyway, most of the pledges to the PAP are redeemable in the next administration. I could have said, ―Let my successor be presented with the bill for my popularity today.‖ But it is the people who would pay the price, and I am not made that way. I did not always adopt the ideal solutions proposed by those who have the luxury of contemplation. Government often had to do what pressing realities compelled it. And if the government sometimes lacked better choices, it never lacked the sincere desire to do good. I could have promoted only military officers popular with the press, and ignored the experience of a democratic government that has been the principal military objective of the rebel forces and an insurgency that just doesn‘t know when to quit. But I chose instead commanders of proven courage, leadership, and fidelity to the Constitution. I could do the smart thing still, and do the things my opponents unfairly charge me of preparing – rigging the elections in 1992, the way I did not rig the ratification of the Constitution, the national elections, and the local elections. They way they rigged elections from 1969 to 1986. But my instructions to the military and police are explicit. Let them hear it again: The right of the soldier and the policeman is merely to cast his vote; his greater and solemn obligation is to assure the right of others to cast their votes and get them honestly counted. No soldier has the right to combine with his comrades to campaign for a person or party and deliver to them a block of the military vote. No member of the military shall lend his name, prestige, and the influence of his position to anyone‘s campaign. The same holds true for the police. The military has earned the people‘s trust as the spearhead of their liberation and the constant defender of their democracy. To these honors it is my aim to add the distinction of shepherding our democracy through its first political succession, by clean and peaceful elections. I will not preside as Commander-in-Chief over the kind of military that cheated the opposition in 1978, and me in 1986. That would insult the memory of the man to whom I dedicate this last address to the joint houses of Congress, and stain the proud achievement of this nation in 1986. I specifically charge AFP Chief of Staff General Lisandro Abadia and PNP Director General Cesar Nazareno with the responsibility to assure clean and honest elections. While they may not fear my displeasure because I will not be president then, they will face the judgement of the disappointed country. Yes, I could have done all those things that win wide acclaim, exiting as grandly as any president could wish. But while my power as president ends in 1992, my responsibility as a Filipino for the well-being of my country goes beyond it to my grave. A

8

great part of that responsibility is to do the best I can today, according to my best lights, while I have the power to do it. As President, I have never prayed for anything for myself; only for our people. I have been called an international beggar by the military rebels. Begging does not become me, yet – perhaps – it is what I had to do. I could have kept my pride and held aloof, but that would not have helped our people. And it is for them that I was placed in this office. Someone who will do better may stand in this place next year - for I believe in the inexhaustible giftedness of the Filipino people. I only hope that he will be someone who will sincerely mean you well. I hope that history will judge me as favorably as our people still regard me, because, as God is my witness, I honestly did the best I could. No more can be asked of any man. On June 30, 1992, the traditional ceremony of political succession will unfold at the Luneta. The last time it was done that way was in 1965. I shall be there with you to proudly witness the event. This is the glory of democracy, that it‘s most solemn moment should be the peaceful transfer of power. Maraming salamat sa inyong lahat at paalam.

Hinango sa: http://www.gov.ph/1991/07/22/corazon-c-aquino-fifth-state-of-the-nation-address-july-22-1991/

9

IKAANIM NA TALUMPATI SA KALAGAYAN NG BANSA Ng dating Pangulong Fidel V. Ramos (Ipinahayag noong Ika-28 ng Hulyo, 1997 sa Batasang Pambansa, Lungsod ng Quezon)

Thank you, Mr. Speaker. Vice President Joseph Estrada, Senate President Ernesto Maceda and Speaker Jose de Venecia, the distinguished members of the Senate and of the House of Representatives, Honorable members of the Supreme Court and of the Judiciary, Your Excellency Archbishop Gian Vincenso Moreni, Dean and Their Excellencies of the Diplomatic Corps and the Heads of International Organizations, the ladies of the Tenth Congress of the Office of the President and of the Office of the Vice President, my colleagues in the Cabinet, leaders and representatives of NonGovernment Organizations and of the basic sectors of our civil society, the leaders of business, local government executives, the Chief-of-Staff of the Armed Forces of the Philippines and the major service commanders, the Chief of the Philippine National Police, fellow workers in government, Ladies and Gentlemen: Mga mahal na kapatid at mga kababayan, mga kagalang-galang na bumubuo sa Ika-Sampung Kongreso: Ito na po ang aking huling pagkakataon na mag-uulat sa kapulungang ito hinggil sa kalagayan ng ating bansa. Mga kasama, maaari ring ito na ang huling pagkakataon para sa maraming kagawad ng Ika-Sampung Kongreso na makinig sa ganitong pag-uulat. This is the last time I shall be reporting to this legislature on the state of the nation. It may also be the last time many of you in the Tenth Congress will listen to a State of the Nation Address from within these sacred halls. As we wind up, it is time we examine our political consciences by asking ourselves the bottom-line questions: Have we improved the lives of our people during our terms? Are our people better off today than they were five years ago? To these questions, self-serving answers will never be acceptable to political opinion. As for my administration, we are content — in any judgment of its record so far — to stand on the evidence of the economic and social indicators, the testimony of the experts, and best of all, the verdict of ordinary people. Let us look at the key indicators over these past five years. The growth of our Gross National Product (GNP) is perhaps the best-known indicator. And the record shows that GNP growth accelerated from 1.5% in fiscal year 1991-92 to 6.8% in 1996. Over the same period Filipino per capita income grew from US$840 to US$1,250 per head. We have come a long way in stabilizing prices. Inflation is down, from 18.7% in 1991 to 4.6% this June. And this rate is well within the ASEAN norm, and We will remain well within single-digit in 1997. In 1992 our exports increased by only 4.3% compared to

10

their value in 1991. By 1996 our exports were expanding by 23.9% over those of the previous year. Investment approvals in 1996 reached some P490 billion — increasing by 20.2% over the investments generated in 1995. In my much-criticized foreign trips — apart from their other benefits to our foreign relations — by themselves have generated an estimated US$21 billion worth of investments from 36 countries according to our board of investments. Foreign tourist arrivals grew by 16% yearly over the last five years — the highest growth in the Asia-Pacific region, while domestic tourism grew from 2.7 million in 1991 to close to 10 million in 1995. The prestigious International Retirement Global Index based in Geneva named the Philippines in 1996 as the number one retirement destination in the world. In 1992, 781,000 new jobs were created. In 1996, almost double that number was generated — close to 1.5 million jobs — reducing the national unemployment rate from 9.8% to 8.6%. From 1993 to 1996, we helped 763,000 families own their homes. And by June 1998, we shall have provided housing assistance to our targeted 1.2 million families including those in Smokey Mountain, those along ―da riles‖ and those on top of the Pasig River. Over the same period, we shall have distributed lands to 1.5 million farmers under our Agrarian Reform Program. In health, life expectancy increased from 62.5 years in 1992 to 69.5 years in 1997. And over the same period, the infant mortality rate declined from 53.6 to 45.8 for every one thousand live births. And functional literacy increased from 75.2% in 1989 to 83.8% in 1994. The sum of all of these indicators of development is that, over these past five years, poverty has declined — from 40% of all Filipino families in 1991 to 35% in 1994; And this targeted to go further down to 30 percent by next year when the next universal measurement shall be made. The results of the administration‘s liberalization and deregulation program have been particularly gratifying. For example, in place of a monopoly in the telecommunications, we now have nine major players with more wanting to come in. This has improved the national telephone density from 79 persons per telephone line 1992 to 19 per one line as of June 1997 or a 450 % increase. In interisland shipping, we have many new routes and 556 new vessels. In civil aviation, we have more airlines, more flights, more routes, better service and lower fares. And, two years ago, we had all of 5 Internet-service providers. Now we have 115. Let us now turn to the judgment of the experts. The International Monetary Fund (IMF) pronounces our country‘s macroeconomic situation to be ―very sound‖ — except for the lack of a few but critical components in the legislative program — specifically, the completion of the Comprehensive Tax Reform Package (CTRP), which we urgently need in order to exit from the IMF umbrella. The Organization for Economic Cooperation and Development (OECD), the exclusive club of 29 rich countries, last February invited the Philippines to take part regularly in the group‘s dialogue with the so-called Dynamic NonMember Economies. And the major International Rating Agencies are expected to upgrade the Philippines to investment grade over the next 12 months. And top executives in ten Asian countries — responding to a recent survey by the Far Eastern Economic Review, said they expect the Philippines to be the third best-performing East

11

Asian Economy in East Asia in 1997 — after China and Malaysia. Yet the ultimate judge of how well a pair of shoes is made is not the shoemaker‘s opinion, but the customer whose feet will hurt — if the shoe pinches. And the ultimate measure of how well government works is in ordinary people‘s own judgment of how its workings have affected their daily lives. And so how many Filipinos have benefited personally from the programs of the Ramos Administration? The prestigious survey institution, the Social Weather Stations (SWS) which all Presidentiables for 1998 want to quote — asking its respondents this key question — got this short answer: SWS says, two-thirds (65%) of Filipinos testified that they have benefited personally from this administration‘s policies. Reporting on the survey results on July 7, 1997, SWS summarized the significance of these findings in three points: One — a clear majority of Filipinos feel they have benefited from the administration‘s programs; Two — for quite a number of them, the scale of benefits has been large; and, Three — all areas of the country and all social classes have benefited more or less in a measurable way. So, as we can see, all three: the socio-economic indicators, the testimony of the experts, and the verdict of ordinary Filipinos agree that these past five years have made a difference in the lives of our people. But to me, these indicators signify not just incremental changes but a qualitative transformation of our and of our people country. In their totality, they tell us the Philippines is no longer trapped in its old cycle of boom and bust. And best of all, they prove to us our problems do not arise out of some deeply rooted cultural flaw — not out of a so-called ―damaged culture‖ — but from policy mistakes that our due diligence during the last five years and from here on as well as political will can correct. That past is now over; and a great era dawns upon us and a greater Filipino future beacons. Kaya mga mahal kong kapatid at kababayan: Marami na tayong nagawa subalit higit pang marami ang kailangan nating gawin. May kasiyahang dulot ang mga tagumpay na ating natamo nitong nakaraang limang taon. Ngunit, ang hamon ng kaunlaran ay naghihintay pa rin sa atin lahat mga Pilipino. At ang darating na Siglo ay magiging kakaiba kaysa panahon natin ngayon. We can take satisfaction in what we have accomplished these past five years. But the challenge of development still lies ahead of us. And this coming century will be far different from the one about to end. The future world will be shaped by at least two revolutionary changes. One is the adoption — on a global scale — of market-oriented strategies of industrialization. And the other is the phenomenal spread of Information Technology. Our reforms these past five years have moved our country into the mainstream of global commerce — into the middle of the profound changes taking place in the world. The opportunities — and the dangers — inherent in this new situation are many; and one of these contingencies hit the economy three weeks ago. Together with other ASEAN currencies, the Peso came under intense speculative attack, forcing its

12

depreciation. The Peso-Dollar rate has, however, largely stabilized if we look at the market today as of noon time, the Peso-Dollar rate stabilized and the PHISIX index went up — and why, because our economic fundamentals are sound and strong. But there is no telling when another disturbance will occur. Let us be clear about what we should not do. We must reject all calls for a return to the closed, stagnant and inward-looking economics of the last 40-45 years. Ladies and Gentlemen of the Tenth Congress: The answer is not to retreat from the challenge of globalization. Let us not delude ourselves. Global economic integration is here to stay. The answer is to ensure our economy remains vigorous and sustainable — and resilient enough to resist outside manipulations and strong enough to compete in the world. At the same time, we must reinforce the safety nets that we have put in place for our disadvantaged sectors, our poorest classes. We must work hard to win our place in the world — because the world will not stop for those who stand idly by on the roadside of development. Now that we can afford to think beyond our people‘s immediate needs, we as national leaders must learn to look beyond the politician‘s perspective. We must learn to plan and prepare — not just for the next election, but for the next generation. We must learn to look to what the world — the region — and the Philippines — would be like — not just over the next Presidential term but over the next 10-15 years. These years that I mentioned will be crucial. Because they may turn out to be the last years of the post-cold war era — the last years of the superiority which America and her allies enjoy. Just now, no new superpower is likely to challenge the United States. But this period of stability underwritten by America‘s economic and military strength would not last forever. The future simply holds too many uncertainties. China‘s intentions in the South China Sea; How a new Russia will evolve from the ideological ruins of the Soviet Union; how peace can be organized once and for all on the Korean peninsula; and how Japan will respond to the challenge of helping ensure peace and stability in our region — all these remain unclear. China‘s rapidly expanding economy will unavoidably press politically and militarily on East Asia. And in the not-too-distant future, China will once again become a great power — and it is unrealistic for anyone to think that outsiders can prevent this from taking place. How china exercises its potential political, economic, and military clout must concern all countries of the Asia Pacific — and none more so than we who are closest among its neighbors especially the Philippines. With our partners in ASEAN, we agree that our best approach to China is to draw her into the network of economic and diplomatic collaboration with us — for our mutual benefit. The organization of an ASEAN-10 has been set back by recent events in Cambodia. But Southeast Asia‘s compulsion to unity is so strong that it cannot be stopped. ASEAN‘s Regional Forum (ARF) has drawn the great powers with interests in East Asia in a continuing dialogue to deal with regional security concerns, and among the most critical being — that the South strategic sea-lanes of the China Sea should remain an international freeway, open to all innocent passage. Toward this goal, I officially proposed in 1994 the demilitarization of the South China Islets claimed by six littoral states, and the cooperative development of their resources. In the face of this uncertain security environment, the wisest course for us to follow in our foreign relations is:

13

First — to strengthen our bilateral relations with every friendly country; and our commitment to ASEAN, the United Nations, the Asia-Pacific Economic Cooperation or APEC and other international fora; Second — to join with the so-called ―middle forces‖ in the Asia-Pacific — our ASEAN partners and Australia and New Zealand — in moderating and calming the regional security environment; Third — to support the continued presence of the United States in Asia-Pacific as a force for stabilizing the regional power balance; and, Fourth — to shift our Armed Forces of the Philippines from counterinsurgency to external defense and to develop a credible air and maritime capability to the fullest extent that our resources will allow. Ladies and Gentlemen of the Tenth Congress: We must take every advantage of these next 10-15 years to complete modernizing our beloved Philippines — to pull out by the roots the causes of internal dissidence — to shore up our external defenses — and to consolidate our unity with our neighbors in Southeast Asia. Only by so doing can we hope to assure the safety, the freedom and the prosperity of those who will come after us. And how do we assure for ourselves the place we want to have in the future world? How can we find our competitive niche — and then defend it? The 1997 survey of the Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP), a United Nations agency, forecasts the region‘s gross domestic product (GDP) to grow within the range between 5.1% and 6.7% over the next 20 years. This is at least double the world‘s average GDP growth over the same period. We were at 5.5% by last we report. Our economy must at least match this growth rate. If our country is to become a significant player in the Asia-Pacific, then we must now prepare the place we want to have in this future world. We must find our competitive niche — and nurture it. What are our basic strengths and distinct disadvantages? They lie in our democratic and open society; our archipelagic setting; our strategic location astride the Great Oceans of Commerce and South China Sea; and in our talented managers and our adaptable workpeople. These are our advantages. We must build in this country the constellation of skills — the education, research and development, the work ethic, and the entire infrastructure of knowledge — that will enable us to develop technological leadership. To achieve these basic goals, I am submitting to this Legislature, today, an updated technical report containing, among other things, our list of priority bills that we ask you, the distinguished Ladies and Gentlemen of the Tenth Congress, to consider during this last session. The first thing we must do is to ensure that development spreads beyond the National Capital Region and our other metropolitan centers. We must awaken and energize all our regions — all our islands — all our provinces and cities and municipalities — to the possibilities of modernization. And we must tap the talent pool that still lies dormant in our 69 million people, the majority of whom are under 40 years of age. We must break the remaining concentration of economic and political power in a few — so that we can unleash the creativity, the resourcefulness and the entrepreneurship in the many.

14

We have incorporated our peace initiative in the Southern Philippines into a larger integrative process — to make our Muslim and indigenous communities an autonomous part of a plural national society. The Southern Philippines Council for Peace and Development (SPCPD) and its consultative assembly are now working in conjunction with the Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM) — helping build political consensus, coordinating development projects and aiding in law enforcement. In this spirit of unifying the national community and in furtherance of the peace process, I urge the passage of a bill to amend the Organic Act of the ARMM (Republic Act 6734) to enable our people in the Zone of Peace and Development (ZOPAD) in Southern Philippines to fast-track their development within the realm of an expanded regional autonomy. And in this connection, let me acknowledge the great contribution done by some of you in the House of Representatives led by the Speaker of the House himself, together with the chairman of our Government of the Republic of the Philippines panel, Ambassador Fortunato Abat, and the administrator of the National Irrigation Administration Retired General Orlando Soriano, and the Congressman who represents the particular district in which this breakthrough happen deputy Speaker Simeon Datumanong, for now moving us one further but giant step into the final realization of peace and development in Mindanao. Likewise, Ladies and Gentlemen, this Congress must now pass the Cordillera Organic Act, which will enable — sige alsipat kayo, kakabsat ken gagayyem — the indigenous peoples of Northern Luzon to develop more speedily, while preserving their native culture and their environment. To make certain that development springs freely from the rice-roots, we also must speed up the devolution of authority to provinces, cities and municipalities. We must remove the web of laws and regulations — administered at the national level — that restrains regions from developing each in its own way. And we must restore to local communities control over the political decisions that influence the way they live their daily lives. And, whatever we do, we must not allow growth to slow down — because only sustained development will enable us to finally wipe out Filipino poverty. And we cannot allow our democracy to wither — because Philippine democracy is our unique comparative advantage in the new global order. Only democracy can release the spirit of enterprise and creativity among our people, and without freedom, economic growth is meaningless. And so, freedom — markets — and progress — go together. Over these next 10-15 years, we must complete government‘s unfinished business — the most urgent of which is to modernize Philippine agriculture. We will never achieve a generalized increase in living standards without transforming our farming communities. But we must complete other reforms — like the liberalization of retail trade and the Anti-trust/Anti-monopoly Act — because this will make the market system work more effectively. And we must continue to lay the infrastructure of facilities, services and equipment that will allow national society to function more efficiently. Today, we are building infrastructure at a pace the country has not seen in 20 years. For example, we have tripled over the last five years the budget for roads and bridges alone. This pace must not slacken. For example, we have completed the road from this Batasan Complex coming from your backdoor going to the other side — with a bridge over the Marikina River — to San Mateo, Rizal, providing an alternate connection between here and there — just in case. In social reform, we have addressed the concerns of the basic sectors and improved the quality of life in the 20 poorest provinces, and in the poorest municipalities, the fifth and the sixth class municipalities in

15

all of our 78 provinces. an experimental program we call the Comprehensive and Integrated Delivery of Social Services (CIDSS) has made a significant impact on the condition of 856 pilot barangays — and so, as our national response mechanism, the CIDSS, we are applying this program to deal with People‘s Minimum Basic Needs (MBN) in all of our poorest communities. The task remains unfinished; but I assure our basic sectors who are our poorest, that the executive commitment that we made in last year‘s anti-poverty summit will be substantively finished by the end of this year. And this we reviewed together in our eight social reform council meeting only three days ago. Thus, I strongly urge this Legislature to pass the bills in our Social Reform Agenda (SRA) that remain in your hands, and have long been awaited by our basic sectors namely — the Fisheries Code, the Ancestral Domain Bill, the Land-Use Code, and the repeal of the Anti-Squatting law otherwise known as PD 772. We have reduced the population growth rate marginally — from 2.35% in 1990 to 2.32% in 1995. But this still means our population will double — over the next 31 years — from today‘s near 70 million to 138 million. This press of sheer numbers will have a tremendous impact on poverty and on the degradation of our environment — unless we do something, and unless we start now. And that Population Management Bill is now here in the Tenth Congress. The plain truth is that we can no longer make do with economic leapfrogging — because other countries are leapfrogging, too. Our aim should be rather to pole-vault into the Twenty-First Century. Ladies and Gentlemen of the Tenth Congress: Every cloud is said to have a silver lining and I agree. The recent speculative attack on the peso may have been a blessing in disguise — because it gave us Filipinos the opportunity to enhance the competitiveness of the Philippine Peso. We paid a small price for the long-term stability and resilience of our economy. Not only has allowing the peso‘s depreciation conserved our foreign-exchange reserves. It should increase the real incomes of our exporters; tourism-related industries; our farmers and fisher folks; our heroic overseas workers and their families, and other dollar-earners. It should also reduce our trade deficit; and complete the transformation of our economy from an inward to an outward orientation. Most important of all, it enables us to continue creating more and better jobs for our work-people. Depreciation, of course, has raised some fears of inflation. But we are confident that it will remain well within single-digit levels, with corresponding price stability because, I repeat our macroeconomic fundamentals are solid and strong. Financial-sector reforms must focus on the need to keep our current-account deficit at manageable levels. It is important that government now rationalize incentives to business to keep inefficient enterprises from proliferating. To promote efficiency and productivity in the financial sector, this Congress must now pass the remaining component measures of the Comprehensive Tax Reform Program — both to simplify taxation and to increase revenue generation. We must also nurture a stable capital market — one that will encourage long-term investment confidence; mobilize efficiently domestic savings and foreign investments for our social and physical infrastructure; and work in conformity with international standards. Development of this capital market will require the passage of the Securities Regulation and Enforcement Act, and the Revised Investment Company Act — both of which are already with this Congress. And as practiced during the past five SONAs, I shall today — 30 days ahead of schedule — also

16

submit the President‘s budget for 1998 — all in the interest of sound financial management and the cost-effective utilization of public funds. In industry, we must press on with the reforms that have already brought about profound changes in our industrial capabilities. We must nurture especially Small and Medium Enterprises, our SMEs — which generate the most jobs at the smallest capitalcost. Already SMEs make up 90 percent of our enterprises and employ 40 percent of our workers in manufacturing. We are starting with the private sector a common program for creating one million new Filipino entrepreneurs by the year 2000. The Magna Carta for Small Enterprises has increased the loanable funds set aside by the banking sector for SMEs from some P6 billion in 1992 to over P110 billion over these past five years. In agriculture, we have the natural resources and we have the manpower — not only to feed our own people, but to export to the world. What is lacking is a concerted and determined push to bring our agriculture into modernization. To spur the development of agriculture and industry, this Congress must now pass bills pending since 1995 such as the Agricultural Productivity and Irrigation Enhancement Act of 1995 which became the Propose Act of 1996, it is now 1997 which that provide more funds for irrigation, also agrarian reform and more electric power from renewable indigenous resources — hydro, geothermal, riptide, wind, solar, and ocean; etcetera. This would also support the fisheries sector; mandate the efficient allocation of land for agriculture and industry, and encourage the development of appropriate technology. We must continue to promote labor-friendly legislation that leads to worker productivity and support the initiatives and programs of the cooperative development authority. We also propose the creation of a Water Resources Authority — to integrate the 25 separate agencies now involved in various aspects of water management throughout the archipelago. This will enable us to unify policy and program development; and to cope with the nationwide droughts expected to happen because of the warm pacific sea-currents phenomenon known as EL NIÑO. And we must be mindful of the need to ―keep things clean and green as we grow.‖ The Ramos Administration has led in the global effort to implement the U.N.‘s socalled ―Agenda 21″ being the first country in our part of the world to put out its own National Council for Sustainable Development and putting out its implementing Philippine Agenda 21 (PA-21). This agenda of the United Nations on Sustainable Development requires specific executive actions to help nurture and preserve Mother Earth. We have taken cognizance of the fact that as we take an aggressive development agenda, we must match it with an updated, much stronger environmental management capability. That Congress has until now not passed any Environmental Act does not speak well of the Philippine state‘s commitment to the global ideal of sustainable development. Deregulation and privatization have worked particularly well in transportation and communications and energy. These policies have encouraged a rapid growth in demand — enabling the private sector to offer more and varied transport services — like the supercat ferries in the Visayas; the new airlines; and even big-ticket items like EDSA‘s MRT 3; the Metro Manila Skyway; the expressway extending to Clark, Subic and Batangas port; and Terminals II and III at the Ninoy Aquino International Airport (NAIA). Business response to our deregulation of the communications industry has even been more enthusiastic. And this has allowed the government to concentrate on completing our alternate long-distance telecommunications backbone — securing satellite slots for

17

the private sector; and on dealing with high-tech crimes such as cell phone cloning and billing fraud — for which we will be needing legislation. Over these next few months, beloved countrymen, Ladies and Gentlemen, we will have two Philippine satellites launched; and we shall be accelerating the development of our information infrastructure. From this Congress, We, therefore, seek passage of the Public Transportation Services Act — which should broaden and enhance our initiatives in deregulation. I also commend to this Congress the Shipping and Shipbuilding Incentives Bills; as well as the corporatization of the Air Transportation Office and the merger of the Land Transport Office and the Land Transportation Franchising and Regulatory board into one National Land Transportation Authority. We are also working on the privatization of the National Power Corporation and the Philippine Postal Corporation as key elements in our effort to pole-vault into the information age. We must continually move our energy development and supply well ahead of electric power demand. If we get these things done, the distances separating our 7,107 islands will compress dramatically — as well as build virtual bridges over the waters, across the air and into cyber-space. Since 1992, we have worked to integrate our Science community‘s activities with agricultural and industrial production. Among other things, this made possible the operation of the PH-net in 1994 — which set off a boom in Electronic Networking. Science and Technology scholarships granted by Congress have also widened our Scientific and Engineering manpower base. We have also established a network of institutes of molecular biology and biotechnology — to study biotech‘s applications in agriculture, industry, medicine and the environment. And under our pole-vaulting strategy, we aim to turn the Philippines into an Asian hub for Software Development and Training. We have several bills relating to Science and Technology pending in this Congress. The highest priority we assign to the proposed ―Magna Carta for Science and Technology Personnel‖ — which awards various incentives to our people engaged in Science and Technology. I commend to this Congress the proposal to establish a National Program for Gifted Filipino Children in Science and Technology; and the enactment of a law establishing a nationwide system of High Schools specializing in the Sciences and in Engineering. And we must make more intensive investments in basic education, for basic education can unlock the intelligence hidden in every young mind. The same is true for our ―dual-training‖ systems, ―remote‖ educational institutions and ―open‖ universities. We must make our schools not only communities of learners — where our children learn to read, write, and compute. We must make them schools of the future — which nurture young Filipinos to become responsible citizens and enlightened leaders of our country. We must now move aggressively to bring our people up to speed with the global economy. To create high-wage jobs in the future, humancapital investments are the key. And in this spirit, I commend to this Congress — as a Priority Administration Bill — the Magna Carta for Students endorsed by our Social Reform Council. We must improve government‘s capacity and efficiency across the board — in its every aspect from top to bottom. The bureaucracy, the civil service we must further professionalize and Local Government Units we must begin to use as strategic partners in development. The administration of justice we must make impartial, swift, thorough, unsparing. Law enforcement agencies we should reform, reorganize, and modernize — to raise their level of competence and their standard of dedication to their duties. We will

18

pursue our fight against heinous crimes with greater vigor — even as we continue to cleanse government of the scalawags and grafters within its ranks — whether in the Executive, the Legislative, or Judicial Branch. And I ask all of you to join me in a crusade against dangerous drugs — which threaten particularly our young people. And for this crusade, we need to amend the Dangerous Drugs Law and the passage of the AntiRacketeering Bill. And we will employ the full force of government against the criminals, the outlaws, especially their masterminds, the drug lords, and the financiers who persist in challenging the rule of law and undermining the moral fabric of our society. We will hit them hard, again and again. Social protection we must assure particularly for women and children, who are the most vulnerable sectors of our population. In this work, thankfully, the justice system has recently brought to bar high-profile pedophiles and abusers of children. But we do need the enactment of the Anti-Rape Bill which could have been done in your previous session. The entire political system we must make more responsive to the challenges — and the opportunities — that the new century will bring. We must reexamine the Constitution as thoroughly as the Japanese, the South Koreans, the Thais, among others, are reexamining theirs — to improve qualitatively the state‘s capacity to promote the interests of the national community, even as we recognize the people‘s right — enshrined in the same Constitution — to seek its improvement. And of the political reforms we must undertake, the most important include promoting a strong and responsible party system. We must encourage the radical left as well as the conservative right to take a healthy role in electoral politics as former military rebels and Muslim separatist have already done. And we must strengthen the institutions of direct democracy installed in the 1987 Constitution — because accountability is the very essence of representative government. We must now pursue the electoral reforms still remaining — particularly in regard to computerization and absentee voting — this are still undone which we shall need them for next year‘s crucial elections. Every successful election helps to consolidate democracy in our country. Mga kagalang-galang na bumubuo sa Ika-Sampung Kongreso: ang ating ―polevaulting strategy‖ ang pamana ng pangasiwaang Ramos sa mga darating pang panguluhan. Ang mga adhikain nito para sa pamahalaan at pribadong sektor ay hindi lamang taon kundi dekada ang bibilangin bago lubusang maging katuparan. The pole-vaulting strategy I have articulated is the Ramos Administration‘s legacy to future administrations. The tasks it sets for both government and civil society may take not just years but decades to realize in their fullness. Carrying out the polevaulting strategy is inherently the shared responsibility of all levels of government and of all sectors of society. Hence, we should continue to draw on the spirit of unity, solidarity and teamwork that has energized our efforts these five years. Those of us who will be graduating can continue to help and to guide. For my part, let me assure you — for my part the work of government will never slacken during this final year of my watch. I will not be a lame-duck President for two reasons: First, because that is not my nature, and you know that very well. And second, the times call for vigorous tigers and not enfeebled fowls. I will be working and governing — you will all feel and hear and see me working and governing as your President — until I turn over the Presidency to the 13th President of the Republic at high noon on 30 June, 1998.

19

Ladies and Gentlemen of the Tenth Congress: Now to sum up and conclude. On this my last State of the Nation report, my message to this distinguished legislature is as urgent as it is simple: we cannot afford to think only in terms of the next election; our people will no longer allow an attitude of ―business-as-usual‖ in government. We must use these next 10-15 years — during which we may expect regional stability to continue — to prepare our people and our economy for the intensely competitive world of the 21st century. this ―survival-of-the-fittest‖ socio-economic and political order imposes severe penalties on the inefficient, the unskilled, the non-productive, the timid, and the disunited and the lame ducks. But great opportunities await the intelligent, the self-disciplined, the innovative, and the daring, the young bulls and the tiger cubs. This is what we must resolve to make our beloved Philippines these next 10-15 years. We must complete the reforms that will make our economy. Our society a more efficient creator of wealth; our social structure a more equitable distributor of benefits; and our political system the guardian of our democracy. We have restored people‘s faith in themselves finally — How should I like history to sum up these years during which this country‘s political affairs have been entrusted to the Ramos presidency? Ito ang masasabi ko mga mahal na kapatid at mga kababayan — ang pinakamahalagang bagay na ating nagawa ay hindi lamang ang pagbalik ng ating ekonomiya tungo sa pag-unlad. Higit pa rito, ang pinakamahalagang bagay na ating nagawa ay ang pagbalik sa bawat Pilipino ng ating paggalang sa sarili, paniniwala sa ating kakayahan, at pagtitiwala sa ating magandang kinabukasan. I would say this — the best thing we did has not merely been to restore the economy to the path of growth. I would say our greatest accomplishment has been to bring back the Filipino‘s sense of self-respect and pride — of faith in ourselves and of confidence in the future. And in all of these, let me as your President and in behalf of our people and government acknowledge from the depths of my heart the invaluable cooperation, goodwill and support of the Ninth and Tenth Congress as political institution and, likewise, to the great majority of the individual members of the Senate and of the House of Representatives, regardless of political affiliation. Together, we have labored hard and unceasingly to restore our nation to stability, Growth, equity and optimism, and for this, the present and future generations will be grateful. When that graduation day comes, we will have the honor to hand over to our successors, to the 13th President, in my case, and to the Eleventh Congress in yours, a new kind of Philippines that our heroes of our Centennial period envisioned — a Philippines that will endure through the new century dawning upon us — a Philippines where our people, under God, can live together in freedom, dignity, and prosperity — at peace with themselves and with all humankind. To all of you of the Tenth Congress, and to all our people, I say: Let us go! Go!! Go, go, go!!! Mabuhay ang Pilipinas! Salamat po sa inyong lahat. Hinango sa: http://www.gov.ph/1997/07/28/fidel-v-ramos-sixth-state-of-the-nation-address-july-28-1997/

20

UNANG TALUMPATI SA KALAGAYAN NG BANSA Ng dating Pangulong Joseph E. Estrada (Ipinahayag noong Ika-27 ng Hulyo, 1998 sa Batasang Pambansa, Lungsod ng Quezon)

Kagalang-galang na Pangalawang Pangulo. Kagalang-galang na Pangulo ng Senado. Kagalang-galang na Speaker ng Mababang Kapulungan. Kagalang-galang na Punong Hukom ng Korte Suprema. Kagalang-galang na mga miyembro ng Kongreso. Their Excellencies of the Diplomatic Corps. Mga piling panauhin. Mga minamahal kong kababayan: Noong Mayo onse, mahigit na sampung milyong Pilipino ang nagdesisyon na pamunuan natin ang bansa, patungo sa bagong milenyo. Ngayon, sila ang nagtatanong, ano ba ang gagawin ng bagong pamunuang ito upang ihatid ang ating bayan sa bagong siglo? Today, I stand before you with an accounting of the present and with a road map for our future. Paano ba tayo itatawid sa krisis na bumabalot sa ating ekonomiya? Nasaan na ba tayo ngayon? Saan ba tayo nanggaling? At saan ba tayo patutungo? Hindi na ako magpapaligoy-ligoy pa. Nasa harap tayo ngayon ng matinding krisis na gumugulo sa buong Asya. Ayon sa mga eksperto, wala pa tayo sa pinakamalubhang yugto ng krisis. Kung babalewalain natin ang kinalalagyan natin ngayon, tiyak na lulubog ang ating bansa sa bigat ng ganap na recession. Kaya pa ba nating iwasan ito? O hihintayin na lang ba nating tamaan tayo nang lalong matinding dagok sa ating kabuhayan? Malubha ang lagay ng ating ekonomiya, at namimiligro ang kabang-yaman ng bansa. Hindi kayang pamunuan ng pamahalaan ang kakulangan ng ekonomiya. Sa madaling salita, bangkarote ang gobyerno.

21

Ngunit hindi nangangahulugan na walang magagawa ang pamahalaan. At lalong hindi nangangahulugan na walang magagawa ang ating sambayanan. Sawa na ang taumbayan sa mga walang-kabuluhang pangako‘t palabas. Sa harap ng matinding krisis na ating pinagdaanan nitong nakaraang taon, ang kailangan nati‘y mga mabilis at mabisang lunas. Ito ang matinding hamon na dapat nating tugunan–tayong lahat: ang panguluhan, ang Kongreso, ang pribadong sektor, ang mamamayan. Mabigat ang hamon na ito–subalit buo ang tiwala kong mas matimbang ang pinagsamam nating talino, sipag, kakayahan. But let us first make an accounting of the present. A true accounting that is perhaps long overdue. Nitong unang bahagi ng 1998, ang paglago ng Gross Domestic Product (GDP) ay katumbas lamang sa dalawangpung porsiyento (20 percent) ng antas na naitala noong 1997. Nangalahati ang produksyon ng mga pabrika natin. Pawang pagbabawas ng imbentaryo–at hindi ang paglikha ng mga produkto–ang ginawa ng mga industriya natin. Sa kanilang pangangamba sa recession, lalo lamang pinalala ang problema. Bumagsak ang ating produksyong pang-agrikultura. Bumaba nang labing-apat na porsiyento (14 percent) ang ani ng palay, at bumaba din nang dalawampu‘t apat na porsiyento (24 percent) ang ani ng mais. Malimit nating tukuyin ang phenomenon ng El Niño, subalit ang tunay na ugat ng suliranin ay ang pangkalahatang kaguluhan sa sektor na agrikultura. Halos double-digit na ang ating inflation rate. Napakataas ang interes na sinisingil ng mga bangko kaya naman hindi makautang ang maraming negosyante. At lalo namang hinigpitan ng mga bangko ang kanilang pagpapautang, kaya‘t maraming kalakal ang nagsasara. Dahil sa debalwasyon at sa El Niño, tuloy-tuloy ang pagbagsak ng ating piso. Ito ay lubhang mabigat para sa mga kababayan natin na isang kahig, isang tuka ang kinagisnang pamumuhay. Unemployment is now 13.3 percent and growing; underemployment, 20 percent and also growing. 4.3 million Filipinos need a job. Twice that number wish they had a real, full-time job. Maaaring sabihing ito ay maliit pa. Subali‘t paano mo sasabihin sa pamilyang gutom na mas masama ang kalagayan ng ibang pamilya sa ibang bansa? Paano mo sasabihin sa inang hindi makabili ng gamot para sa anak na malubha, na sa ibang panig ng daigdig, nangamatay na nga ang mga bata? One lost job is one hungry family, and one cold statistic I cannot accept.

22

Statistics claim that the number of poor people has gone down in the past decade. I wonder if the people believe these statistics. Wala sa akin ang mga statistics na iyan. Poor is poor–walang pera, walang pagkain, walang bubong, walang dignidad, at lalung-lalo na, walang pag-asa. Hindi lang iyan. ‗Yung mayaman ay higit pang yumaman, at ang mahihirap lalo pang humirap. I wish that I could say that we shall set up a job security fund soon. But I don‘t want to add to the inventory of unfunded laws and bills that now amount to four hundred billion pesos ((₱400 billion) worth of promises that will never be fulfilled. According to statistics, in the past six years, as the Philippine economy grew, the richest 10 percent got 40 percent of the national income. And the poorest 10 percent? Wala pang dalawang porsiyento. It is worse in the countryside, where 40 percent of Filipinos still work for one third of wages in the city. That is why they come here. But only to find that there are no jobs, or none for which they qualify. Noong araw, inakala ng marami na kusang darating sa ating bansa ang mga banyagang negosyante dahil ang mga manggagawa natin ay mahuhusay at handang tumanggap ng mababang sahod. Hindi na ito totoo. Napakababa ang productivity ng karaniwang manggagawang Pilipino dahil kalahati lang sa kanila ay nakapagtapos sa mababang paaralan samantalang tatlumpo‘t tatlong porsiyento lang ang nakaabot ng high school. Nguni‘t limitado ang pondo na maari nating ilaan para sa edukasyon, may kakulangan tayong dalawampu‘t apat na libong silid-aralang, at labing-apat na libong guro. Iisang aklat ang nakalaan para sa bawa‘t apat na mag-aaral. Malimit, walang kuwenta pa ang librong iyan–kaya marahil umiiwas sa pag-aaral ang marami sa mga kabataan. Hindi lamang sa larangan ng edukasyon–hanggang ngayon, mahigit sa tatlumpung porsiyento ng tahanan sa bansa ay wala pa ring kuryente. At sa boung Asya, sunod lamang sa bansang Hapon ang taas ng singil natin sa kuryente. Sa larangan ng agrarian reform, na ngayon an ika-dalawampu‘t anim na taon na. Only 57 percent of target areas have been distributed, while productivity has become lower.

23

This does not mean that the land should have been left with the landlords, but that the farmers should not have been left to fend for themselves. This is where we are now. Add anarchy on the peace and order front, where the only thing organized is crime, and the only thing systematic is kidnapping. The result: capital flight, yet some officials think they can attract foreign funds with tax incentives for potential kidnap victim. Ang sinumang bagong Pangulo ay may pangarap at minimithi para sa bansa lalung-lalo na sa akin, na malaki ang inaasahan ng masang Pilipino. Ngunit gustuhin ko man na maibigay ang kanilang inaasahan, paano ko ibibigay kung wala tayong sapat na pananalapi na igugugol para mai-angat ang kanilang kabuhayan? We have a seventy-billion peso budget deficit and a consolidated public sector deficit that could go as high as ninety billion pesos. Collection on taxes and duties are down, even as more and more tax exemptions and incentives cut deep into government revenues. Government could borrow more. But that will only raise interest rates and worsen the economic slowdown. The result: less taxes and fewer jobs. If high interest rates squeeze GNP by just two percent more, there will be half a million more jobless. But if we pressure the Bangko Sentral to print more money, inflation will shoot up. Kaliwa‘t kanan, may latay, napakahirap tumimbang, at sadyang malala ang problema natin. Gayunpaman, nasa ugat ng problema and nakikita kong solusyon. The problems we face are of such magnitude as to require nothing less than heroic and concerted action. We must move upon them as a single community, bound together by common rules that we all agree to respect and obey. To begin with, we have to reduce the cost of governance, costs that go higher and higher with each corrupt act, with each wasteful project. Bilyun-bilyong piso ang nawawala sa mga proyektong maaksaya at kulang sa silbi, at lalong malaki pa ang nawawalang parang bula dahil sa patuloy na kurakot. Business pays taxes, but mostly into the pockets of BIR agents or customs examiners instead of the national treasury. In 1998 alone, we can save as much as thirty four billion pesos from pork barrel. 4.6 billion pesos went to the centennial celebration, but the Department of Social Welfare had to beg for one hundred million pesos in emergency food aid to drought victims in Mindanao, and did not get it.

24

The 1997 World Development Report ranks the Philippine Civil Service as among the most politicized in the world, with politics deciding appointments down to janitor. The 1992 Corruption Index ranked the Philippines as the second most corrupt country in the region. Debt service took 27 percent of the national budget last year. 26.4 billion pesos in the first semester of 1998 alone. The total external debt, including the private sector, is 45.4 billion dollars or 1.9 trillion pesos. Nang ako‘y maupo bilang Pangulo, nagulat ako nang ipaalam sa akin na umabot na pala sa 2.3 trillion pesos ang kabuuang utang ng pampublikong sektor. Hindi na bilyun-bilyon ang usapan ngayon, kundi trilyun-trilyon. We know where we are: in an economic slowdown, deep in the Asian crisis. We know that we don‘t have much to work with. Previous leaders have laid down both political and economic reforms that make up an enduring framework from which we can further build. But we race against time, as an impatient public ask us: When will those reforms pay dividends for the common man? Well, we just have to begin now. With honesty, with thrift, with efficiency. Tama na ang pagpapasasa. Tama na ang nakawan. Tama na ang aksaya. Tama na ang mga palabas. Pagbabanat ng buto, at tunay na serbisyo ang siyang dapat na maging balangkas ng haharapin nating mga solusyon. Bilang panimula, inatasan ko ang Gabinete na magbuo ng isang malawakang programa upang bawasan ang public sector deficit ngayon taon, mula sa inaasahang siyamnapu‘t tatlong bilyong piso, pababa sa anim na pung bilyong piso lamang. Kailangang magsagawa ng mga kaukulang pagbabago at pagtitipid ang pamahalaan upang lalo pang paliitin ang inaasahang kakulangan nito sa apat na pung bilyong piso lamang. In order to achieve these targets, we will resolutely pursue several major cutbacks in expenditure programs.

25

First, I have instructed the secretary of the budget to continue to withhold 25 percent of budget allocation, excluding salaries and wages, from the various national agencies, including the Office of the President. Second, we will continue to withhold 10 percent from the internal revenue allotment of the Local Government Units (LGUs). Third, I believe that congress shares my conviction that we have to abolish the pork barrel. In the face of our fiscal position, our people ask no less. Lastly, I will postpone the implementation this year of various programs earmarked for funding from the military camp sale proceeds, including the AFP modernization program. We will also move quickly to dispose of the burden of government-owned corporations. I urge Congress to prioritize the bill privatizing the Napocor within the first three months of the 11th session. Privatization of government shares in Pasar, Philphos, Petron, FTI, PNB, PNOC-EDC, PNCC, Meralco and the two government-owned television stations will commence this year. The Department of Finance will put in place, within the next 100 days, a program to spin off or restructure the rest of the government corporations. All dealings, contracts and negotiations will be done with complete transparency and integrity, every step of the way. Any indication of anomaly I will immediately cancel the sale. Uulitin ko, isang balita lang tungkol sa katiwalian, ipatitigil ko ang subasta. I have ordered an inventory of all government lands titled to departments and bureaus and their transfer to the national government. I want my officials to keep out of the real estate business and stick to public service. But let us not forget that privatization is mainly an emergency response to an emergency situation. Panandalian at pansamantalang solusyon lamang ito. Higit na mahalaga, sa pangmatagalan, dapat tayong magsagawa ng mga bago at mas masinop na patakaran ng pamamahala. It is therefore my intention to initiate institutional reform of the entire budget process. My administration has just completed its first three-year budget framework, which the national government will soon propose to Congress as our budget accord. In contrast to the current practice where only the executive decides on the initial list of programs and projects, the budget accord will involve both Congress and the executive in the selection of projects to be approved by the President. The total of these expenditures cannot exceed pre-determined, irrevocable ceilings over the three-year period.

26

Sa panig naman ng pananalapi, umaasa akong magtatagumpay ang action plan ng Department of Finance upang maging effective at efficient ang pangongolekta ng buwis. The action plan of the Department of Finance will start with an asset census, intended to establish an up-to-date and reliable data base on the net worth of all taxpaying Filipinos. We will push for a tax amnesty that will give peace of mind to delinquent taxpayers and tax credits to honest ones. Pagkatapos ng tax amnesty, I will assure you that we will apply the full force of the law against tax evaders. Tinitiyak ko sa inyo na hindi lamang natin hahabulin ang mga tax evaders na ito kundi siguradong mapaparusahan, sino man sila. We will establish a large taxpayers unit at the BIR. We will suspend the implementation of certain BOI exemptions granted to companies under laws and executive orders that expired in 1997. The fiscal reforms forced upon us by the economic crisis will continue to serve us well even after the crisis is over. I will take this opportunity to establish fiscal discipline in the spending habits of government. Although we have to tolerate a certain amount of deficit this year, we will try as best as possible to pursue a balanced budget for the National Government in the coming years. The consolidated deficit for the entire public sector will be limited to no more than one percent of the country‘s GNP. Makikinabang ang lahat sa mga gagawin nating ito: Hindi lamang ang pamahalaan, kundi ang karaniwang mamamayan na rin. Sa larangan ng ating Financial System, patuloy na igagalang ng aking Administrasyon ang Kasarinlan ng Monetary Board at ng Bangko Sentral ng Pilipinas. Subali‘t hindi kailangang magdusa ng lubos ang kalakalan sa patuloy na pagtaas ng interest rates. Kakatigan ko ang pagbaba ng interest at ang pagpapabilis sa daloy ng pananalapi, lalo na sa mga maliliit na negosyo. Gayunpaman, titiyakin kong ang salapi ng mga Government Financial Institution ay hindi sosolohin ng ilang korporasyon. Giant corporations and powerful groups have cornered a huge chunk of the resources of government banks, whose mandate is principally to help agriculture and small medium enterprises. This practice we will reverse. Sobra na ang kanilang pagsasamantala. These billionaires have pushed small borrowers to lending windows that charge much higher interest rates. From this time on, GFIs will truly, sincerely, service the common people‘s needs.

27

Ipinamalas din ng kasalukuyang krisis ang peligro ng labis na pag-asa sa mga pondong nagmumula sa labas, kaya‘t kailangan nating pag-ibayuhin ang sarili nating pag-iipon, nang may sarili tayong pampuhunan sa ating mga proyekto. Dumako naman tayo sa Agrikultura, na lubhang napabayaan, kaya‘t ang Food Security ng pitumpong milyong Pilipino ay nasa bingit ng alanganin. The monopoly of rice importation by the National Food Authority has not stabilized prices, nor has it broken the cartels. Two administrations have declared sugar a sunset industry, doomed to die. Maybe. All I know is that, sunset industry or not, I cannot leave three million families who depend on sugar in the dark, with nothing to eat after the sun goes down. Marahil ang paglubog ng ating agrikultura ay dulot ng kulang na imprastruktura. Hindi sapat ang bilang ng mga daanan na nag-uugnay sa mga bukid at mga pamilihan. Bakit nga ba magtatanim kung hindi mo naman maibebenta ang iyong ani? We are condoning irrigation fees while at the same time launching a full-scale program, based on cost-effective irrigation technologies. Kailangan nating gumawa ng sandaan apatapung libong kilometro ng mga bagong daan. Magkakahalaga ito ng four hundred eighty four billion pesos. Without graft and corruption, this will be money well spent. It could also jump start the economy. Tungkol naman sa ating kapaligiran, ipapairal natin ang ganap na pagbabawal sa pagtotroso o total log ban. But not like in the past when massive reforestation was another excuse for massive corruption. Traffic tells us that we need more roads and we need to finish them faster. One reason for delay are TROs. I will not interfere with the judiciary, but I urge the supreme court to remind judges of the lawyer‘s oath to delay no man for money. Masyado ng garapal ang bentahan ng temporary restraining order o TRO. Walang lakas ang mahihirap upang tulungan ang kanilang sarili ngunit ngayon, kahit ang gobyerno ay kapos sa pondo. So we must straategize to maximize. Dole-outs are out, but basic social services are only just and right. That means basic health care, basic nutrition, and useful education for those who want it, but cannot afford it. We will speed up the program to establish one Science high school in every province. We will give education subsidies straight to deserving students and teachers without passing through the schools. That way they can choose where to study and where to teach.

28

Ang lahat ng mga ito ay nangangailangan ng salapi. Sa mga susunod na hakbangin, kailangan lamang natin ang tapang at political will. Nilagdaan ko na ang executive order na lumikha sa tinaguriang presidential task force against organized crime. Bunga nito, katakot-takot na batikos ang ipinukol sa akin. Isang tanong, isang sagot: Kontra ba tayo sa krimen, o sa mga lulmalaban sa krimen? The task force is what I think is needed to hit crime, and hit it hard so as to put it out–decisively. Maybe there is a better way, but no one has shown me this. They only say that I am wrong but not how I can do it right and effectively. Sawa na ako sa kanila. Pati ang mga mamamayan, sawa na rin. Sawa na sa puro pamumulitika. Sawa na sa puro salita, ngunit wala namang nagagawa kundi laitin ang mga lumalaban sa krimen. Buo na ang aking pasiya. Tuloy ang task force. I propose that congress amends the dangerous drug act to eliminate the possibility of probation for all offenders. Even if they say they are sorry. The only place for a drug dealer and the addict is together in jail. I shall propose another controversial measure. I want to devolve greater administrative control over the Philippine National Police to the local government units. I am sure I will get hit for this also. Perhaps there is a constitutional question here. But one thing is sure, I am not abusing power. What I am doing is sharing some of my power with the local executives over the National Police. Ang pulis na baon sa hirap ay hindi nalalayo sa tukso na mag-abuso. Pero hindi ako nagdududa na gagampanan nang tapat ng mga alagad ng batas ang kanilang tungkulin kahit na gaano pa silang kahirap. Ngunit bakit pa natin pabibigatin ang kaniyang kalagayan? Naniniwala ako na kapag sapat ang sahod ng ating mga alagad ng batas, higit na magiging propesyonal ang ating pulisya. Sa krimen, ang sagot natin ay kaparusahan. Sa rebelyon, ang tugon natin ay negosasyon. Sa mga nagsisialsa, na tapat lamang ang pagnanasa na makamit ang pagbabago sa lipunan, tayo ay handang makipa-negosasyon. Subalit sa mga terorista, wala tayong panahon o pakikisama. Sa mga kapatid nating Muslim, hinihiling ko ang pagkakataon na mabigyan ng katarungan ang napakaraming taon ng kapabayaan. Tigilan natin ang dahas, at pagibayuhin ang sandugong kapatiran. As President, I inherit not only the problems but the responsibility to finish what my predecessors have started. That includes the resolution of ill-gotten wealth cases from the Marcos era. I will do so. We have talked of settlements but we have not precluded continuing prosecution.

29

Yet these cases have gone on long enough. Therefore, I order the Presidential Commission on Good Government to go forward on all ill-gotten wealth cases with all the evidence it has taken 12 long years to collect. No more delays. One way or another, I want these cases to end in one year, in final judgments or acceptable settlements. Pagkatapos ng labindalawang taon, siguro naman may katibayan na upang mabigyan ng katarungan ang sambayanang Pilipino. Ito ang maliwanag na halimbawa ng justice delayed, justice denied. Sa dakong external security naman. Effective National Defense requires not just modern weaponry but better fighting men. Before we spend on expensive hardware, let us have the right kind of soldiers. It is not weapons that win wars but the men who fight them. Until we develop a credible military deterrent, we must depend on the goodwill of our neighbors, on our treaty commitments with the United States, and on the skills of our diplomats in conveying to everyone that we want only peace, stability, and a shared prosperity. It is said that my stand as a senator against the US bases treaty, in the face of strong public opinion and superpower pressure, disqualifies me as President from endorsing the visiting forces agreement with the United States. the contrary, because I stood up for the Philippine sovereignty in 1991, now as your President, I have the moral right to stand up for Philippine security today. Sa bahagi naman ng pamamahala, itinatag ang pamahalaan upang paglingkuran ang mga mamamayan–at hindi ang kanyang sarili. Kung tutuusin kailangan natin ng higit pang pamamahala–lalo na upang itaguyod ang kapakanan ng mga maralita. Sa ngayon, labis-labis ang ating pamamahala, subalit kulang na kulang naman ang mga serbisyong pampubliko. Pakikiusapan ko ang Kongreso na bigyan ako ng kapangyarihan para reorganisahin ang gobyerno upang ito ay maging matipid at masinop. The aim is not to change officials but to rationalize government operations. We are a small country, we should have only a small government. Not only on the nationality but also on the local level. Tungkol naman sa ating electoral reforms hindi lamang halalang mapayapa ang ating kailangan, kundi kampanya ng hindi lubhang magastos. Hindi lamang karapatan ng mga mamamayang bumoto ang dapat natin tiyakin, dapat siguruhin natin na ang mga boto nila ay mabibilang.

30

Upang makamit ito, kailangan bigyan ang komisyon sa halalan ng higit pang kapangyarihan upang harangin at parusahan ang lahat ng uri ng pandaraya. Hinihiling ko sa Kongreso ang magpatibay ng batas upang gawing heinous crime ang anumang election fraud. Kailangan matapos ang computerization program bago sumapit ang susunod na eleksiyon. Natitiyak kong marami pa tayong magagawa sa ikabubuti ng pangangasiwa ng pamahalaan–ngunit maaring kailangan pang baguhin ang ilang mga alituntunin ng saligang batas. Darating ang panahon ng pagbabago. Mga kagalang-galang ng kinatawan ng sambayanang Pilipino: Hayaan ninyong wakasan ko ang mensaheng ito sa pagsambit ng isang taimtim na pag-asa. Ngayong taon–sa kabila ng mga mabibigat na suliranin–susulong pa rin ang ating ekonomiya. This year, despite formidable odds, we still expect some economic growth. Our gross national product is targetted to expand this year by 2 to 3 percent. We believe we can keep inflation based on 1998 prices in the single digit, at around 9.5 percent. To conclude, my aim is to help our country escape the recession. My solutions are obvious, my proposals may be common place, but they were never adpted before. In sum, they are to spend wisely and less. And, by austerity and hard work generate the means to cover the shortfalls of the past, so we can have a smooth runway for a final take-off. Perhaps by then, six years will have passed, and someone else will take over as pilot. I am honored enough to be elected to the position of the highest responsibility, power and trust in the land. I have neither pretension nor further ambition, only the sincere desire to serve. Only the desire to help the least of our people. Kaya ako humihingi sa inyo ng kaunting pag-unawa, kaunting panahon, kaunting pagtitiis alang-alang sa ating bayan, at higit sa lahat para sa ating nakararaming naghihirap na mamamayan. Naniniwala ako na kapag nagawa natin ito, tayo‘y nagkaisa, tayo ay nagsamasama, lahat ng klaseng pagsubok ay kakayanin natin. Nandiyan ang hamon ng ating panahon; nandiyan din ang ating tagumpay. Salamat po at magandang hapon sa inyong lahat.

Hinango sa: http://www.gov.ph/1998/07/27/joseph-ejercito-estrada-first-state-of-the-nation-address-july-27-1998/

31

IKASIYAM NA TALUMPATI SA KALAGAYAN NG BANSA Ng dating Pangulong Gloria M. Arroyo (Ipinahayag noong Ika-27 ng Hulyo, 2009 sa Batasang Pambansa, Lungsod ng Quezon)

Thank you. Ladies and gentlemen, good afternoon. Before I begin my report to the nation, please join me first in a moment of prayer for President Aquino. Senate President Enrile, Speaker Nograles, Senators, Representatives, Vice President de Castro, former President Ramos, Chief Justice Puno, Ambassadors, friends: The past twelve months have been a year for the history books. Financial meltdown in the West spread throughout the world. Tens of millions lost their jobs; billions across the globe have been hurt—the poor always harder than the rich. No one was spared. It has affected us already. But the story of the Philippines in 2008 is that the country weathered a succession of global crises in fuel, in food, then in finance and finally, economy in a global recession, never losing focus and with economic fundamentals intact. A few days ago, Moody‘s upgraded our credit rating, citing the resilience of our economy. The state of our nation is a strong economy. Good news for our people, bad news for our critics. I did not become President to be popular. To work, to lead, to protect and preserve our country, our people, that is why I became President. When my father left the Presidency, we were second to Japan. I want our Republic to be ready for the first world in 20 years. Towards that vision, we made key reforms. Our economic plan centers on putting people first. Higit sa lahat, ang layunin ng ating patakaran ay tulungan ang masisipag na karaniwang Pilipino. New tax revenues were put in place to help pay for better healthcare, more roads, and a strong education system. Housing policies were designed to lift up our poorer citizens so they can live and raise a family with dignity. Ang ating mga puhunan sa agrikultura ay naglalayong kilalanin ang ating mga magsasaka bilang backbone ng ating bansa, at bigyan sila ng mga modernong kagamitan to feed our nation and feed their own family. Had we listened to the critics of those policies, had we not braced ourselves for the crisis that came, had we taken the easy road much preferred by politicians eyeing elections, this country would be flat on its back. It would take twice the effort just to get it

32

back again on its feet—to where we are now because we took the responsibility and paid the political price of doing the right thing. For standing with me and doing the right thing, thank you, Congress. The strong, bitter and unpopular revenue measures of the past few years have spared our country the worst of the global financial shocks. They gave us the resources to stimulate the economy. Nabigyan nila ang pinakamalaking pagtaas ng IRA ng mga LGU na P40 billion itong taon, imparting strength throughout the country at every level of government. Compared to the past, we have built more and better infrastructure, including those started by others but left unfinished. The Subic-Clark-Tarlac Expressway is a prime example of building better roads. It creates wealth as the flagship of the SubicClark corridor. We have built airports of international standard, upgraded domestic airports, built seaports and the Roll On/Roll Off system. I ask Congress for a Philippine Transport Security Law. Some say that after this SONA, it will be all politics. Sorry, but there‘s more homework. Sa telecommunications naman, inatasan ko ang Telecommunications Commission na kumilos na tungkol sa mga sumbong na dropped calls at mga nawawalang load sa cell phone. We need to amend the Commonwealth-era Public Service Law. And we need to do it now. Kung noong nakaraan, lumakas ang electronics, today we are creating wealth by developing the BPO and tourism sectors as additional engines of growth. Electronics and other manufactured exports rise and fall in accordance with the state of the world economy. But BPO remains resilient. With earnings of $6 billion and employment of 600,000, the BPO phenomenon speaks eloquently of our competitiveness and productivity. Let us have a Department of ICT. In the last four years, tourism almost doubled. It is now a $59 billion industry. Our reforms gave us the resources to protect our people, our financial system and our economy from the worst of shocks that the best in the West failed to anticipate. They gave us the resources to extend welfare support and enhance spending power. For helping me raise government salaries through Joint Resolution 4, thank you, Congress. Cash handouts give the most immediate relief and produce the widest stimulating effect. Nakikinabang ang 700,000 na pinakamahihirap na pamilya sa programang Pantawid Pamilya.

33

We prioritize projects with the same stimulus effects plus long-term contributions to progress. Sa pagpapamahagi ng milyun-milyong ektaryang lupa, 700,000 na katutubo at mahigit isang milyong benepisyaryo ng CARP ay taas-noong may-ari na ng sariling lupa. Hinihiling ko sa Kongreso na ipasa agad ang pagpapalawig ng CARP, at dapat macondone ang P42 billion na land reform liabilities dahil 18% lamang ang nabayaran mula 1972. Napapanahon, because it will unfreeze the rural property market. Ang mahal kong ama ang nag-emancipate ng mga magsasaka. Ii-mancipate naman natin ngayon ang titulo. Nakinabang ang pitong milyong entrepreneurs sa P165 billion in microfinance loans. Nakinabang ang sandaan libo sa Emergency Employment ng ating Economic Resiliency Plan. Kasama natin ngayon ang isa sa kanila, si Gigi Gabiola. Dating household service worker sa Dubai, ngayon siya ay nagtatrabaho sa DOLENG. Good luck, Gigi. Nakinabang ang isang milyong pamilya sa programang pabahay at palupa, mula Pag-Ibig, NHA, Community Mortgage Program, Certificates of Lot Award, at saka yung inyong Loan Condonation and Restructuring Act. Salamat. Our average inflation is the lowest since 1966. Last June, it dropped to 1.5%. Paano? Proper policies lowered interest rates, which lowered costs to business and consumers. Dahil sa ating mga reporma, nakaya nating ibenta ang bigas NFA sa P18.25 per kilo, kahit tumaas ang presyo sa labas mula P17.50 hanggang P30 dahil sa kakulangan sa supply sa mundo. Habang, sa unang pagkakataon, naitaas ang pamimili ng palay sa mga magsasaka, P17 mula sa P11. Dahil sa ating mga reporma, nakaya nating mamuhunan sa pagkain— anticipating an unexpected global food crisis. Nakagawa tayo ng libu-libong kilometro ng farm-to-market roads at, kasama ng pribadong sector, natubigan ang dalawang milyong ektarya. Mga Badjao gaya ni Tarnati Dannawi ay tinuruan ng modernong mariculture. Umabot na sa P 180,000 ang kinita niya mula noong nakaraang taon. Congratulations, Tarnati. We will help more fisherfolk shift to fish farming with a budget of P1 billion. Dahil dumarami na naman daw ang pamilyang nagugutom, mamumuhunan tayo ng panibago sa ating Hunger Mitigation Program na sa nakaraan ay napatunayang mabisa. Tulungan ninyo ako dito, Kongreso. Mula pa noong 2001, nanawagan na tayo ng mas murang gamot. Nagbebenta tayo ng gamot na kalahating presyo sa libu-libong Botika ng Bayan at Botika ng Barangay sa maraming dako ng bansa. Our efforts prodded the pharmaceutical

34

companies to come up with low-cost generics and brands like RiteMed. I supported the tough version of the House of the Cheaper Medicine law. I supported it over the weak version of my critics. The result: the drug companies volunteered to bring down drug prices, slashing by half the prices of 16 drugs. Thank you, Congressmen Cua, Alvarez, Biron, Locsin. Pursuant to law, we are placing other drugs under a maximum retail price. To those who want to be President, this advice: If you really want something done, just do it. Do it hard, do it well. Don‘t pussyfoot. Don‘t pander. And don‘t say bad words in public. Sa health insurance, sakop na ng 86% ang ating populasyon. Sa Rent Control Law ng 2005 hanggang 2008, di pwedeng lumampas ng 10% ang pagtaas ng upa taun-taon. Ayon sa kapipirma nating batas, may isang taong moratorium, tapos hanggang 7% lamang ang maaaring pagtaas. Salamat, Kongreso. Noong isang taon, nabiyayaan ng tig-P500 ang mahigit pitong milyong tahanan bilang Pantawid Koryente sa mga small electricity users. Yung presyo ng kuryente, ang EPIRA natin ang pangmatagalang sagot. EPIRA dismantled monopoly. Ngunit minana natin ang Power Purchase Agreements, kaya hindi pa natin nakakamtan yung buong intended effect. Pero happy na rin tayo, dahil isang taon na lamang iyan. The next generation will benefit from low prices from our EPIRA. Thank you. Samantala, umabot na sa halos lahat ng barangay ang elektrisidad. We increased indigenous energy from 48% to 58%. Nakatipid tayo ng dollars tapos malaki pa ang na-reduce na oil consumption. The huge reduction in fossil fuel is the biggest proof of energy independence and environmental responsibility. Further reduction will come with the implementation of the Renewable Energy Act, and the Biofuels Act. Again, thank you. The next generation will also benefit from our lower public debt to GDP ratio. It declined from 78% in 2000 to 55% in 2008. We cut in half the debt of government corporations from 15% to 7%; likewise foreign debt from 73% to 32%. Kung meron man tayong malaking kaaway na tinalo, walang iba kundi ang utang, iyong foreign debt. Those in the past conjured the demon of foreign debt. We exorcised it. The market grows economies. A free market, not a free-for-all. To that end, we improved our banking system to complement its inherent conservatism. The Bangko Sentral has been prudent. Thank you, Governor Tetangco, for being so effective. The BSP will be even more effective if Congress will amend its Charter. We worked on the Special Purpose Vehicle Act, reducing non-performing loans from 18% to 4% and improving loan-deposit ratios.

35

Our new Securitization Law did not encourage the recklessness that brought down giant banks and insurance companies elsewhere and laid their economies to waste. In fact, it monitors and regulates the new-fangled financial schemes. Thank you, Congress. We will work to increase tax effort through improved collections and new sin taxes to further our capacity to reduce poverty and pursue growth. Revenue enhancement must come from the Department of Finance plugging leaks and catching tax and customs cheats. I call on tax-paying citizens and tax-paying businesses: help the BIR and customs stop those cheats. Taxes should come from alcohol and tobacco, and not from books. Tax hazards to lungs and livers, do not tax minds. Ang kita mula sa buwis sa alak at sigarilyo ay dapat gamitin sa kalusugan at edukasyon. Pondohan ang Philhealth premiums ng pinakamahihirap. Pondohan ang mas maraming classroom at computers. Pardon my partiality for the teaching profession. I was a teacher, kaya namuhunan tayo ng malaki sa education at skills training. Ang magandang edukasyon ay susi sa mas magandang buhay, the great equalizer that allows every young Filipino a chance to realize their dreams. Nagtayo tayo ng 95,000 na silid-aralan, nagdagdag ng 60,000 na guro, naglaan ng P1.5 billion para sa teacher training, especially for 100,000 English teachers. Isa sa pinakamahirap sa Millennium Development Goals ay iyong education para sa lahat pagdating ng 2015. Ibig sabihin, lahat ng nasa tamang edad ay dapat nasa primary school. Halos walang bansang nakakatupad nito, ngunit nagsisikap pa rin tayo. Nagtayo tayo ng mga paaralan sa higit sanlibong barangay na dati walang eskwelahan upang makatipid ng gastos sa pasahe ang mga bata. Tinanggal natin ang miscellaneous fees para sa primary school. Hindi na kailangan ang uniporme sa estudyante sa public school. In private high schools, we finance half of the students. We have provided college and post-graduate education for over 600,000 scholars. One of them, Mylene Amerol-Macumbal, finished Accounting at MSU-IIT , then she went to law school, and placed second in the last bar exams – the first Muslim woman bar topnotcher. Congratulations! In technical education and skills training, we have invested three times that of three previous administrations combined. Narito si Jennifer Silbor, isa sa sampung milyong trainee. Natuto siya ng medical transcription. Now, as an independent contractor and lecturer for transcriptions in Davao, kumikita siya ng P18,000 bawat buwan. Good job, Jennifer. The Presidential Task Force on Education, headed by Jesuit educator Father Bienvenido Nebres, has come out with the Main Education Highway towards a

36

Knowledge-Based Economy. It envisions seamless education from basic to vocational school or college. It seeks to mainstream early childhood development in basic education. Our children are our most cherished possession. In their early years we must make sure they get a healthy start in life. They must receive the right food for a healthy body, the right education for a bright and inquiring mind—and the equal opportunity for a meaningful job. For college admission, the Task Force recommends mandatory Scholastic Aptitude Tests. It also recommends that higher private education institutions and state universities and colleges should be harmonized, and also that CHED should oversee local universities and colleges. For professions seeking international recognition— engineering, architecture, accountancy, pharmacy and physical therapy— the Task Force recommends radical reform: 10 years of basic education, two years of preuniversity, before three years of university. Our educational system should make the Filipino fit not just for whatever jobs happen to be on offer today, but also for whatever economic challenge life will throw in their way. Sa hirap at ginhawa, pinapatatag 36 gating36 bansa 36 gating Overseas Filipinos. Iyong padala nilang $16 billion noong isang taon ay record. Itong taon, mas mataas pa. I know that this is not a sacrifice joyfully borne. This is work where it can be found—in faraway places, among strangers with different cultures. It is lonely work, it is hard work. Kaya nagsisikap tayong lumikha dito sa atin ng mga trabahong maganda ang sahod, so that overseas work will just be a career choice, not the only option for a hardworking Filipino. Meanwhile, we should make their sacrifices worthwhile. Dapat gumawa tayo ng mas epektibong proteksyon at pagpapalawak ng halaga ng kanilang pinagsikapang suweldo. That means stronger consumer protection for overseas Filipinos investing in property and products back home. Para sa kanila, pinapakilos natin ang Investors Protection Task Force. Hindi ako nag-aatubiling bisitahin 36 gating36 taong bayan at kanilang mga host sa buong mundo – mula Hapon hanggang Brazil, mula Europa at Middle East hanggang sa American Midwest, nakikinig sa kanilang mga problema at pangangailangan, inaalam kung paano sila matutulungan 36 gating pamahalaan— by working out better policies on migrant labor, or by saving lives and restoring liberty. Pagpunta ko sa Saudi, pinatawad ni Haring Abdullah ang pitong daang OFW na nasa preso. Pinuno nila ang isang buong eroplano at umuwi kasama ko.

37

Mula sa ating State Visit sa Espanya, it has become our biggest European donor. At si Haring Juan Carlos ay nakikipag-usap sa ibang mga bansa para sa ating mga namomroblemang OFW. Ganoon din si Sheikh Khalifa, ang Prime Minister ng Bahrain. Pagpunta ko sa Kuwait, Emir Al-Sabah commuted death sentences. We thank all our leaders, all the world leaders, who have shown compassion for our Overseas Filipino Workers. Maraming salamat. Our vigorous international engagement has helped bring in foreign investment. Net foreign direct investments multiplied 15 times during our administration. Kasama 37 gating mga OFWs, they more than doubled our foreign exchange reserves. Pinalakas 37 gating37 piso at naiwasan ang lubhang pagtaas ng presyo. They upgraded our credit because while the reserves of our peers have shrunk this past year, ours reserves grew by $3 billion. Our international engagement has also corrected historical injustice. The day we visited Washington, Senator Daniel Inouye successfully sponsored benefits for our veterans as part of America‘s stimulus package. I have accepted the invitation of President Obama to be the first Southeast Asian leader to meet him at the White House, later this week. That he sought out the Philippines testifies to our strong and deep ties. High on our agenda will be peace and security issues. Terrorism: how to meet it, how to end it, how to address its roots in injustice and prejudice—and first and always how to protect lives. We will discuss nuclear non-proliferation. The Philippines will chair the review of the Nuclear Weapons Non-proliferation Treaty in New York in May 2010. The success of the talks will be a major diplomatic achievement for us. There is a range of other issues we will discuss, including the global challenge of climate change, especially the threat to countries with long coastlines. And there is the global recession, its worse impact on poor people, and the options that can spare them from the worst. In 2008 up to the first quarter of 2009, we stood among only a few economies in Asia Pacific that did not shrink. Compare this to 2001, when some of my current critics were driven out by People Power. Asia was surging but our country was on the brink of bankruptcy. Since then, our economy posted uninterrupted growth for 33 quarters; more than doubled its size from $76 billion to $186 billion. The average GDP growth from 2001 to the first quarter of 2009 is the highest in 43 years. Bumaba ang bilang ng mga nagsasabing mahirap sila sa 47% mula 59%. Maski lumaki 37 gating37 populasyon, nabawasan ng dalawang milyon ang bilang ng

38

mahihirap. GNP per capita rose from a Third World $967 to $2,000. Lumikha tayo ng walong milyong trabaho, an average of a million a year – much, much more than at any other time. In sum: First, we have a strong economy and a strong fiscal position to withstand political shocks. Second, we built new and modern infrastructure and completed unfinished ones. Third, the economy is more fair to the poor than ever before. Fourth, we are building a sound base for the next generation. Fifth, international authorities have taken notice that we are safer from environmental degradation and man-made disasters. As a country in the path of typhoons and in the Pacific Rim of Fire, we must be prepared as the latest technology permits to anticipate natural calamities when that is possible; to extend immediate and effective relief when it is not. The mapping of floodand landslide-prone areas is almost complete. Early warning, forecasting and monitoring systems have been improved, with weather tracking facilities in Subic, Tagaytay, Mactan, Mindanao, Pampanga. We have worked on flood control infrastructure like those for Pinatubo, Agno, Laoag, and Abucay, which will pump the run off waters from Quezon City and Tondo flooding Sampaloc. This will help relieve hundreds of hectares in this old city of its ageold woe. Patuloy naman iyong sa Camanava, dagdag sa Pinatubo, Iloilo, Pasig-Marikina, Bicol River Basin, at mga river basin ng Mindanao. The victims of typhoon Frank in Panay should receive their long-overdue assistance package. I ask Congress to pass the SNITS Law. Namana natin ang pinakamatagal na rebelyon ng Komunista sa buong mundo. Si Leah de la Cruz isa sa labindalawang libong rebel returnee. Sixteen pa lang siya nang sumali sa NPA. Naging kasapi sa regional White Area Committee, napromote sa Leyte Party Committee Secretary. Nahuli noong 2006. She is now involved in an LGU-supported handicraft livelihood training of former rebels. We love you, Leah! There is now a good prospect for peace talks with both the Communist Party of the Philippines and the MILF, with whom we are now on ceasefire. We inherited an age-old conflict in Mindanao, exacerbated by a politically popular but near-sighted policy of massive retaliation. This only provoked the other side to continue the war.

39

In these two internal conflicts, ang tanong ay hindi, ―Sino ang mananalo?‖ kundi, ―bakit pa ba kailangang mag-laban ang kapwa Pilipino tungkol sa mga isyu na alam naman nating lahat na di malulutas sa dahas, at mareresolba lang sa paraang demokratiko?‖ There is nothing more that I would wish for than peace in Mindanao. It will be a blessing for all its people: Muslim, Christian and Lumads. It will show other religiouslydivided communities that there can be common ground on which to live together in peace, harmony and cooperation that respects each other‘s religious beliefs. Sa lahat ng dako ng bansa, kailangan nating protektahan 39 gating39 mga mamamayan kontra sa krimen — in their homes, in their neighborhoods, in their communities. How shall crime be fought? With the five pillars of justice, including crime fighters; we call on Congress to fund more policemen on the streets. Real government is about looking beyond the vested to the national interest, setting up the necessary conditions to enable the next, more enabled and more empowered generation to achieve a country as prosperous, a people as content, as ours deserve to be. The noisiest critics of constitutional reform tirelessly and shamelessly attempted Cha-Cha when they thought they could take advantage of a shift in the form of government. Now that they feel they cannot benefit from it, they oppose it. As the seeds of fundamental political reform are planted, let us address the highest exercise of democracy – voting! In 2001, I said we would finance fully-automated elections. We got it, thanks to Congress. At the end of this speech I shall step down from this stage, but not from the Presidency. My term does not end until next year. Until then, I will fight for the ordinary Filipino. The nation comes first. There is much to do as Head of State—to the very last day. A year is a long time. Patuloy ang pamumuhunan sa tinatawag na three E‘s ng ekonomiya, environment at edukasyon. There are many perils that we must still guard against. A man-made calamity is already upon us, global in scale. As I said earlier, so far we have been spared its worst effects but we cannot be complacent. We only know that we have generated more resources on which to draw, and thereby created options we could take. Thank God we did not let our critics stop us. As the campaign unfolds and the candidates take to the airwaves, I ask them to talk more about how they will build up the nation rather than tear down their opponents. Give the electorate real choices and not just sweet talk.

40

Meanwhile, I will keep a steady hand on the tiller, keeping the ship of state away from the shallows some prefer, and steering it straight on the course we set in 2001. Ang ating taong bayan ay masipag at maka-Diyos. These qualities are epitomized in someone like Manny Pacquiao. Manny trained tirelessly, by the book, with iron discipline, with the certain knowledge that he had to fight himself, his weaknesses first, before he could beat his opponent. That was the way to clinch his victories and his ultimate title: ang pinakadakilang boksingero sa kasaysayan. Mabuhay ka, Manny! However much a President wishes it, a national problem cannot be knocked out with a single punch. A president must work with the problem as much as against it, turn it into a solution if she can. There isn‘t a day I do not work at my job, or a waking moment when I do not think through a work-related problem. Even my critics cannot begrudge the long hours I put in. Our people deserve a government that works just as hard as they do. A President must be on the job 24/7, ready for any contingency, any crisis, anywhere, anytime. Everything right can be undone by even a single wrong. Every step forward must be taken in the teeth of political pressures and economic constraints that could push you two steps back – if you flinch and falter. I have not flinched, I have not faltered. Hindi ako umatras sa hamon. And I have never done any of the things that scared my worst critics so much. They are frightened by their own shadows. In the face of attempted coups, I issued emergency proclamations just in case. But I was able to resolve these military crises with the ordinary powers of my office. My critics call it dictatorship. I call it determination. We know it as strong government, but I never declared martial law, though they are running scared as if I did. In truth, what they are really afraid of is their weakness in the face of this self-imagined threat. I say to them: do not tell us what we all know, that democracy can be threatened. Tell us what you will do when it is attacked. I know what to do: As I have shown, I will defend democracy with arms when it is threatened by violence; with firmness when it is weakened by division; with law and order when it is subverted by anarchy; and always, I will try to sustain it by wise policies of economic progress, so that a democracy means not just an empty liberty but a full life for all. I have never expressed the desire to extend myself beyond my term. Many of those who accuse me of it tried to cling like nails to their posts.

41

I am accused of misgovernance. Many of those who accuse me of it left me the problem of their misgovernance to solve. And we did it. I am falsely accused, without proof, of using my position for personal profit. Many who accuse me have lifestyles and spending habits that make them walking proofs of that crime. We can read their frustrations. They had the chance to serve this good country and they blew it by serving themselves. Those who live in glass houses should cast no stones. Those who should be in jail should not threaten it, especially if they have been there. Our administration, with the highest average rate of growth, recording multiple increases in investments, with the largest job creation in history, and which gets a credit upgrade at the height of a world recession, must be doing something right , even if some of those cocooned in corporate privilege refuse to recognize it. Governance, however, is not about looking back and getting even. It is about looking forward and giving more—to the people who gave us the greatest, hardest gift of all: the care of a country. From Bonifacio at Balintawak to Cory Aquino at EDSA and up to today, we have struggled to bring power to the people, and this country to the eminence it deserves. Today the Philippines is weathering well the storm that is raging around the world. It is growing stronger with the challenge. When the weather clears, as it will, there is no telling how much farther forward it can go. Believe in it. I believe. We can and we must march forward with hope, optimism and determination. We must come together, work together and walk together toward the future. Bagamat malaking hamon ang nasa ating harapan, nasa kamay natin ang malaking kakayahan. Halina‘t pagtulungan nating tiyakin ang karapat-dapat na kinabukasan 41 gating Inang Bayan. And to the people of our good country, for allowing me to serve as your President: maraming salamat. Mabuhay ang Pilipinas

Hinango sa: http://www.gov.ph/2009/07/27/gloria-macapagal-arroyo-ninth-state-of-the-nation-address-july-27-2009/

42

IKATLONG TALUMPATI SA KALAGAYAN NG BANSA Ng Pangulong Benigno Simeon C. Aquino III (Ipinahayag noong Ika-23 ng Hulyo, 2012 sa Batasang Pambansa, Lungsod ng Quezon)

Maraming salamat po. Maupo ho tayong lahat. Senate President Juan Ponce Enrile; Speaker Feliciano Belmonte; Bise Presidente Jejomar Binay; mga dating Pangulong Fidel Valdez Ramos at Joseph Ejercito Estrada; ang ating mga kagalang-galang na mahistrado ng Korte Suprema; mga kagalang-galang na kagawad ng kalipunang diplomatiko; mga kagalang-galang na miyembro ng Kamara de Representante at ng Senado; mga pinuno ng pamahalaang lokal; mga miyembro ng ating Gabinete; mga unipormadong kasapi ng militar at kapulisan; mga kapwa kong nagseserbisyo sa taumbayan; at, siyempre, sa akin pong mga boss, magandang hapon po sa inyong lahat. Ito po ang aking ikatlong SONA, at parang kailan lang nang nagsimula tayong mangarap. Parang kailan lang nang sabay-sabay tayong nagpasyang tahakin ang tuwid na daan. Parang kailan lang nang sinimulan nating iwaksi ang wang-wang, hindi lamang sa kalsada kundi sa sistemang panlipunan. Dalawang taon na ang nakalipas mula nang sinabi ninyo, ―Sawa na kami sa korupsyon; sawa na kami sa kahirapan.‖ Oras na upang ibalik ang isang pamahalaang tunay na kakampi ng taumbayan. Gaya ng marami sa inyo, namulat ako sa panggigipit ng makapangyarihan. Labindalawang-taong gulang po ako nang idineklara ang Batas Militar. Bumaliktad ang aming mundo: Pitong taon at pitong buwang ipiniit ang aking ama; tatlong taong napilitang mangibang-bansa ang aking pamilya; naging saksi ako sa pagdurusa ng marami dahil sa diktadurya. Dito napanday ang aking prinsipyo: Kung may inaagrabyado‘t ninanakawan ng karapatan, siya ang kakampihan ko. Kung may abusadong mapang-api, siya ang lalabanan ko. Kung may makita akong mali sa sistema, tungkulin kong itama ito. Matagal nang tapos ang Batas Militar. Tinanong tayo noon, ―Kung hindi tayo, sino pa?‖ at ―Kung hindi ngayon, kailan pa?‖ Ang nagkakaisang tugon natin: tayo at ngayon na. Ang demokrasyang ninakaw gamit ang paniniil at karahasan, nabawi natin sa mapayapang paraan; matagumpay nating pinag-alab ang liwanag mula sa pinakamadilim na kabanata ng ating kasaysayan. Ngunit huwag po nating kalimutan ang pinag-ugatan ng Batas Militar: Kinasangkapan ng diktador ang Saligang Batas upang manatili sa kapangyarihan. At

43

hanggang ngayon, tuloy pa rin ang banggaan sa pagitan ng gusto ng sistemang parehas, laban sa mga nagnanais magpatuloy ng panlalamang. Mula sa unang araw ng ating panunungkulan, walang ibang sumalubong sa atin kundi ang mga bangungot ng nawalang dekada. Nariyan po ang kaso ng North Rail. Pagkamahal-mahal na nga nito, matapos ulitin ang negosasyon, nagmahal pa lalo. Sa kabila nito, binawasan ang benepisyo. Ang labingsiyam na train sets naging tatlo, at sa mga estasyon, mula lima, naging dalawa. Ang masaklap pa po, pinapabayaran na sa atin ang utang nito, now na. Nariyan ang walang pakundangang bonus sa ilang GOCC, sa kabila ng pagkalugi ng kanilang mga ahensya. Nariyan ang isang bilyong pisong pinasingaw ng PAGCOR para sa kape. Nariyan ang sistemang pamamahala sa PNP na isinantabi ang pangangailangan sa armas ng 45 porsiyento ng kapulisan, para lang kumita mula sa lumang helicopter na binili sa presyong brand new. Wala na ngang iniwang panggastos, patung-patong at sabay-sabay pa ang mga utang na kailangang bayaran na. Mahaba ang iniwang listahan na tungkulin nating punuan: Ang 66,800 na backlog sa classrooms, na nagkakahalaga ng tinatayang 53.44 billion pesos; ang 2,573,212 na backlog sa mga upuan, na nagkakahalaga naman ng 2.31 billion pesos. Nang dumating tayo, may halos tatlumpu‘t anim na milyong Pilipinong hindi pa miyembro ng PhilHealth. Ang kailangan para makasali sila: maaaring umabot sa 42 billion pesos. Idagdag pa po natin sa lahat ng iyan ang 103 billion pesos na kailangan para sa modernisasyon ng Hukbong Sandatahan. Sa harap ng lahat ng ito, ang iniwan sa ating pondo na malaya nating magagamit: 6.5 percent ng kabuuang budget para sa natitirang anim na buwan ng 2010. Para po tayong boksingerong isinabak sa laban nang nakagapos na nga ang mga kamay at paa, nakapiring pa ang mga mata, at kakampi pa ng kalaban ang referee at ang mga judge. Kaya nga sa unang tatlong buwan ng aming panunungkulan, inaabangan namin ang pagdating ng Linggo para maidulog sa Panginoon ang mga bangungot na humaharap sa amin. Inasahan naming mangangailangan ng ‗di bababa sa dalawang taon bago magkaroon ng makabuluhang pagbabago. Bibigyan kaya tayo ng sapat na pag-unawa ng taumbayan? Subalit kung may isang bagay mang nakatatak na sa ating lahi, at makailang ulit na nating pinatunayan sa buong mundo: Walang hindi makakaya ang nagkakaisang Pilipino. Nangarap po tayo ng pagbabago; nakamit natin ang pagbabago; at ngayon, karaniwan na ito. Ang kalsadang pinondohan ninyo ay tuwid, patag, at walang bukol; ang tanging tongpats ay aspalto o semento. Karaniwan na po ito. Ang sitwasyon kung paparating ang bagyo: nakaabang na ang relief, at hindi ang tao ang nag-aabang ng relief. Nag-aabang na ring umalalay ang rescue services sa

44

taumbayan, at hindi tayo-tayo lang din ang sumasaklolo sa isa‘t isa. Karaniwan na po ito. Ang wang-wang sa lansangan, galing na lang sa pulis, ambulansya, o bumbero—hindi sa opisyal ng gobyerno. Karaniwan na rin po ito. Ang gobyernong dating nang-aabuso, ngayon, tunay na kakampi na ng Pilipino. Nagpatupad po tayo ng reporma: tinanggal ang gastusing hindi kailangan, hinabol ang mga tiwali, at ipinakita sa mundong open for business under new management na ang Pilipinas. Ang dating sick man of Asia, ngayon, punung-puno na ng sigla. Nang nagkaroon tayo ng positive credit rating action, ang sabi ng iba, tsamba. Ngayong walo na po sila, tsamba pa rin kaya? Sa Philippine Stock Exchange index, nang una nating nahigitan ang 4,000 na index, may mga nagduda. Ngayon, sa dami ng all-time high, pati economic managers, nahirapan yata sa pagbilang, at ako rin po ay nagulat: nakakaapatnapu‘t apat na pala tayo, at bihira nang bumaba sa 5,000 ang index. Nito pong first quarter ng 2012, ang GDP growth natin, 6.4 percent; milya-milya ang layo niyan sa mga prediksyon, at pinakamataas sa buong Southeast Asian region; pangalawa po ito sa Asya, sunod lang tayo sa Tsina. Kung dati po, tayo ang laging nangungutang, ngayon, hindi po birong tayo na ang nagpapautang. Dati po‘y namamalimos tayo ng investments; ngayon, sila na ang dumadagsa. Ang mga kumpanyang Hapon, sa isang pagpupulong po namin, ang sabi ay, ―Baka gusto n‘yo kaming silipin. Hindi nga kami ang pinakamura, pero una naman kami sa teknolohiya.‖ Pati pinuno ng isa pong malaking bangko sa Inglatera, kamakailan nakipag-usap sa atin, ang sinabi, maisali sana sila sa ating kinukunsulta sa usapang pinansyal. Sa bawat sulok ng mundo, nagpapakita ng paghanga ang mga komentarista. Ayon sa Bloomberg Businessweek, and I quote: ―Keep an eye on the Philippines.‖ Ang Foreign Policy magazine, pati isa sa mga pinuno ng ASEAN 100, nagsabing maaari daw tayong maging, and I quote, ―Asia‘s Next Tiger.‖ Sabi ni Ruchir Sharma, pinuno ng Emerging Market Equities and Global Macro ng Morgan Stanley, I quote: ―The Philippines is no longer a joke.‖ At mukha naman pong hindi siya nambobola, dahil tinatayang isang bilyong dolyar ang ipinasok ng kanyang kumpanya sa atin pong bansa. Sana nga po, ang kaliwa‘t kanang paghanga ng taga-ibang bansa, masundan na rin ng lokal na tagapagbalita. Sinisiguro po nating umaabot ang kaunlaran sa mas nakakarami. Alalahanin po natin: Nang mag-umpisa tayo, may 760,357 na kabahayang benepisyaryo ang Pantawid Pamilyang Pilipino Program. Tinarget [target] natin itong paabutin sa 3.1 million sa loob ng dalawang taon. Pebrero pa lang po ng taong ito, naiparehistro na ang ikatlong milyong kabahayang benepisyaryo ng Pantawid Pamilya. Sa susunod na taon naman, palalawakin pa natin ang sakop nito sa 3.8 milyong bahay; limang beses po ang laki niyan sa dinatnan natin. Pangmatagalan po ang impact ng proyektong ito. Hindi pa kumpleto ang mga pag-aaral, pero ngayon pa lang, maganda na ang ipinapakita ng numero. Base sa

45

listahan ng DSWD: may 1,672,977 na mga inang regular nang nagpapacheck-up. Idagdag pa natin, 1,672,814 na mga batang napabakunahan laban sa diarrhea, polio, tigdas, at iba pa. 4.57 million na estudyanteng hindi na napipilitang mag-absent dahil sa kahirapan. Sa kalusugan naman po: Nang dumating tayo, animnapu‘t dalawang porsiyento lamang ng mga Pilipino ang naka-enrol sa PhilHealth. Ang masaklap, hindi pa masiguro kung lahat sila ay kabilang sa mga totoong nangangailangan ng kalinga ng estado, o buwenas lang na malapit sa politiko. Ngayon po, 85 percent ng lahat ng mamamayan, miyembro na nito. Ang ibig pong sabihin, 23.31 million na Pilipino ang naidagdag sa mga saklaw ng PhilHealth mula nang bigyan tayo ng mandato. Ang maganda pa rito: ang 5.2 million na pinakamahirap na kabahayang tinukoy ng National Household Targeting System, buong-buo at walang-bayad nang makikinabang sa benepisyo ng PhilHealth. Dahil po sa No Balance Billing policy ng Department of Health, ang lunas para sa dengue, pneumonia, asthma, katarata, gayundin ang pagpapagamot sa mga catastrophic disease tulad ng breast cancer, prostate cancer, at acute leukemia, makukuha na nang libre ng mga pinakamahirap nating kababayan. Ito po ang proseso ng pagpapagamot para sa kanila: Papasok ka sa alinmang ospital ng gobyerno. Ipapakita mo ang iyong PhilHealth card. Magpapagamot ka. At uuwi kang maginhawa nang walang inilabas ni isang kusing. Sabi nga po sa isa sa mga briefing na dinaluhan natin, apat sa sampung Pilipino, hindi man lamang nakakakita ng health professional sa tanang buhay nila. Sa iba po, mas malaki pa: may nagsasabing anim sa bawat sampung Pilipino ang pumapanaw nang malayo sa kalinga ng health professional. Anuman ang ating pagbatayan, hindi po maikakaila: nakakabahala ang bilang ng mga Pilipinong hindi naaabot ang serbisyong pangkalusugan ng pamahalaan. Tinutugunan na po natin ito. Mula sa sampung libo noong dumating tayo, umabot na sa 30,801 ang mga nurse at midwife na ating naideploy sa ilalim ng RNHeals Program. Idagdag pa po natin sa kanila ang mahigit labingisang libong Community Health Teams na nagsisilbing tulay upang higit na mapatibay ang ugnayan ng mga doktor at nurse sa komunidad. At kung dati tutungo lamang ang mga nurse kung saan makursunadahan ng kanilang hepe, ngayon, dahil sa tamang targeting, kung saan sila kailangan, doon sila ipinapadala: sa mga lugar na matagal nang naiwan sa laylayan ng lipunan. Ipinadala po natin ang ating mga health professional sa 1,021 na pook na saklaw ng Pantawid Pamilya, at sa 609 na pinakamahihirap na lungsod at munisipyo, ayon sa pag-aaral ng National Anti-Poverty Commission. Dalawang problema po ang natutugunan nito: bukod sa nagkakatrabaho at nabibigyan ng work experience ang libu-libong nurse at midwife na dati ay walang mapaglalaanan ng kanilang kaalaman, nagiging abot-kamay din ang dekalidad na kalinga para sa milyun-milyon nating kababayan.

46

Subalit hindi pa po tayo makukuntento rito, dahil ang hangad natin: kalusugang pangkalahatan. Nagsisimula ito hindi sa mga pagamutan, kundi sa loob mismo ng kanya-kanya nating tahanan. Ibayong kaalaman, bakuna, at checkup ang kailangan upang mailayo tayo sa karamdaman. Dagdag pa po diyan ang pagsisikap nating iwasan ang mga sakit na puwede namang iwasan. Halimbawa: Nabanggit ko ang mosquito traps kontra dengue noong nakaraang taon. Alam naman po ninyo, ang mga siyentipiko mahigpit sa pagsisiyasat. Kaya maaga pa para sabihing siguradong-sigurado na tayo, pero nakakaengganyo po ang mga paunang resulta nitong programang ito. Sinubok natin ang bisa ng mosquito traps sa mga lugar kung saan naitala ang pinakamataas na insidente ng dengue. Sa buong probinsya ng Bukidnon noong 2010, may 1,216 na kaso. Nang inilagay ang mga mosquito trap noong 2011: mukhang nakatulong dahil bumaba ito sa tatlumpu‘t pito; 97 percent raw po ang reduction nito. Sa mga bayan ng Ballesteros at Claveria sa Cagayan, may 228 na kaso ng dengue noong 2010. Pagdating ng 2011, walo na lang ang naitala. Sa Catarman, Northern Samar: 434 na kaso ng dengue noong 2010, naging apat na lang noong 2011. Panimulang pag-aaral pa lamang po ito. Pero ngayon pa lang, marapat na yata nating pasalamatan sina Secretary Ike Ona ng DOH at Secretary Mario Montejo ng DOST, Wala ho tayong masyadong umento, baka sa palakpak n‘yo‘y ganahan silang lalong magsaliksik at mag-ugnayan. Marami pa po tayong kailangang solusyonan. Nakakabahala ang mataas pa ring maternal mortality ratio ng bansa. Kaya nga po gumagawa tayo ng mga hakbang upang tugunan ang pangangailangan sa kalusugan ng kababaihan. Nais din nating makamit ang Universal Health Care, at magkaroon ng sapat na kagamitan, pasilidad, at tauhan ang ating mga institusyong pangkalusugan. Sa pagtugon natin sa mga ito, malaki ang maiaambag ng Sin Tax Bill. Maipasa na po sana ito sa lalong madaling panahon. Mababawasan na ang bisyo, madadagdagan pa ang pondo para sa kalusugan. Ano naman kaya ang sasalubong sa kabataan pagpasok sa paaralan? Sa lilim ng puno pa rin kaya sila unang matututo ng abakada? Nakasalampak pa rin kaya sila sa sahig habang nakikipag-agawan ng textbook sa kaklase nila? Matibay po ang pananalig natin kay Secretary Luistro: Bago matapos ang susunod na taon, ubos na ang minana nating 66,800 na kakulangan sa silid-aralan. Uulitin ko lang po, next year po ‗yan; 40,000 pa lang ho this year. Ang minana po nating 2,573,212 na backlog sa upuan, tuluyan na rin nating matutugunan bago matapos ang 2012. Sa taon din pong ito, masisimot na rin ang 61.7 million na backlog sa textbook upang maabot na, sa wakas, ang one is to one ratio ng aklat sa mag-aaral. Sana nga po, ngayong paubos na ang backlog sa edukasyon, sikapin nating huwag uling magkabacklog dahil sa dami ng estudyante. Sa tingin ko po, Responsible Parenthood ang sagot dito.

47

At para naman po hindi mapag-iwanan ang ating mga State Universities and Colleges, mayroon tayong panukalang 43.61 percent na pag-angat sa kanilang budget para sa susunod na taon. Paalala lang po: lahat ng ginagawa natin, may direksyon; may kaakibat na kondisyon ang dagdag-budget na ito. Kailangang ipatupad ang napagkasunduang SUC Reform Roadmap ng CHED at ng kaukulang mga state universities and colleges, upang siguruhing dekalidad ang magiging produkto ng mga pamantasang pinopondohan ng estado. Kung mataas ang grado ninyo sa assignment na ito, asahan naman ninyong dodoblehin din namin ang kayod para matugunan ang mga natitirang pangangailangan po ninyo. Panay addition po ang nagaganap sa ating budget sa edukasyon. Isipin po ninyo: ang budget ng DepEd na ipinamana sa atin noong 2010, 177 billion pesos. Ang panukala natin para sa 2013: 292.7 billion pesos. Noong 2010, 21.03 billion pesos ang budget para sa SUCs. Taunan po iyang dinagdagan upang umabot na sa 37.13 billion pesos na panukala natin para sa 2013. Pero sa kabila nito, ngayon pa lang, may nagpaplano nang magcut-classes para mag-piket sa Mendiola. Ganito po kasimple: ang 292.7 ay mas malaki sa 177, at ang 37.13 ay mas malaki sa 21.03. Kaya kung may nagsasabi o magsasabi pa ring binawasan natin ang budget ng edukasyon, kukumbinsihin na lang namin ang inyong mga paaralan na maghandog ng remedial math class para sa inyo. At sana naman po, sa mga klaseng ‗to, pakiusap po namin, sana itong klaseng remedial na nga eh pasukan naman po ninyo. Nang maupo tayo, at masimulan ang makabuluhang reporma, minaliit ng ilan ang pagpapakitang-gilas ng pamahalaan. Kundi raw buwenas, ningas-kugon lang itong mauupos rin paglaon. May ilan pa rin pong ayaw magretiro sa paghahasik ng negatibismo; silang mga tikom ang bibig sa good news, at ginawang industriya na ang kritisismo. Kung may problema kayo na bago matapos ang taon, bawat bata ay may sarili nang upuan at aklat, tingnan ninyo sila, mata sa mata, at sabihin ninyong, ―Ayaw kong makapag-aral ka.‖ Kung masama ang loob ninyo na ang 5.2 million na pinakamahihirap na kabahayang Pilipino ay maaari nang pumasok sa ospital nang hindi iniintindi ang gastos sa pagpapagamot, tingnan ninyo sila ulit, mata sa mata, at sabihin ninyong, ―Ayaw kong gumaling ka.‖ Kung nagagalit kayo na may tatlong milyong pamilyang Pilipino nang tumutungo sa katuparan ng kanilang mga pangarap dahil sa Pantawid Pamilya, tingnan ninyo sila, mata sa mata, at sabihin ninyong, ―Ibabalik ko kayo sa kawalan ng pag-asa.‖ Tapos na ang panahon kung kailan choice lang ng makapangyarihan ang mahalaga. Halimbawa, ang dating namumuno sa TESDA, nagpamudmod ng mga scholarship voucher; ang problema, wala palang nakalaang pondo para rito. Natural, tatalbog ang voucher. Ang napala: 2.4 billion pesos ang sinisingil ng mahigit isanlibong eskwelahan mula sa pamahalaan. Nagpapapogi ang isang tao‘t isang administrasyon; sambayanang Pilipino naman ang pinagbabayad ngayon.

48

Pumasok si Secretary Joel Villanueva; hindi siya nagpasindak sa tila imposibleng pagbabagong dapat ipatupad sa kanyang ahensya. Sa kabila ng malaking utang na minana ng TESDA, 434,676 na indibidwal pa rin ang kanilang hinasa sa ilalim ng Training for Work Scholarship Program. Kongkretong tagumpay din po ang hatid ng TESDA Specialista Technopreneurship Program (mas mahirap pong bigkasin kaysa sa resulta). Biruin po ninyo, bawat isa sa 5,240 na sertipikadong Specialistas, kumikita na ngayon ng 562 pesos kada araw o 11,240 pesos kada buwan. Mas malaki pa po ito sa minimum wage. Mula sa pagkasanggol, hanggang sa pagkabinata, gumagana na ang sistema para sa mamamayan. Sinisiguro nating manganganak ng trabaho ang pagsigla ng ating ekonomiya. Alalahanin po natin, para tumabla lang, kailangang makalikha taun-taon ng isang milyong bagong trabaho para sa mga new entrants. Ang nalikha po natin sa loob ng dalawang taon: halos 3.1 million na bagong trabaho. Ito po ang dahilan kung bakit pababa nang pababa ang unemployment rate sa bansa. Nang dumating tayo, eight percent ang unemployment rate. Naging 7.2 ito noong Abril ng 2011, at bumaba pa lalo sa 6.9 ngayong taon, sa buwan rin ng Abril. ‗Di po ba makatwirang mangarap na balang araw, bawat Pilipinong handang magbanat ng buto, may mapapasukang trabaho? Tingnan na lamang po natin ang BPO sector. Noong taong 2000, limanlibo katao lang ang naempleyo sa industriyang ito. Fast forward po tayo ngayon: 638,000 katao na ang nabibigyang trabaho ng mga BPO, at labing-isang bilyong dolyar ang ipinasok nito sa ating ekonomiya noong taong 2011. Ang projection nga po ng industriya, pagdating ng 2016, kung saan ako po ay magpapaalam na sa inyo, 25 billion dollars na ang maipapasok nito, at makakapag-empleyo ng 1.3 million na mga Pilipino. Hindi pa po kasama rito ang tinatayang aabot sa 3.2 million na mga taxi driver, barista, mga sari-sari store, karinderya, at marami pang ibang makikinabang sa mga indirect jobs na malilikha dahil sa BPO industry. Malaking bahagi din po ng ating job-generation strategy ang pagpapatayo ng sapat na imprastruktura. Sa mga nakapagbakasyon na sa Boracay, nakita na naman ninyo ang bagong-binyag nating terminal sa Caticlan. Nakalatag na rin po ang plano upang palawakin ang runway nito. Magkakaroon pa po ‗yan ng mga kapatid. Bago matapos ang aking termino, nakatayo na ang New Bohol Airport sa Panglao, New Legaspi Airport sa Daraga, at Laguindingan Airport sa Misamis Oriental. Ia-upgrade na rin po natin ang ating international airports sa Mactan, Puerto Princesa, at Tacloban. Dagdag pa po diyan ang pagpapaganda ng mga airport sa Butuan, Cotabato, Dipolog, Pagadian, Tawi-Tawi, Southern Leyte, at San Vicente sa Palawan. Kami po sa Tarlac ay maghihintay na lang. Pang-apat na Pangulo na po akong sasalo sa problema ng NAIA 3. Hindi lang po eroplano ang nag-take off at nag-landing dito: maging mga problema‘t anomalya,

49

lumapag din. Nagbitiw na po ng salita si Secretary Mar Roxas: bago tayo magkita sa susunod na SONA, maisasaayos na ang mga structural defects na minana natin sa NAIA 3. Nitong Hunyo po, nagsimula na ring umusad ang proseso para sa LRT Line 1 Cavite Extension project, na magpapaluwag sa trapik ng Las Piñas, Parañaque, at Cavite. Dagdag pa diyan, para lalong mapaluwag ang traffic sa Kamaynilaan at mapabilis ang pagtawid mula North Luzon hanggang South Luzon Expressway, magkakaroon ng dalawang elevated NLEX–SLEX connector. Matatapos po ang mga ito sa 2015. Magiging one hour and 40 minutes na lang ang biyaheng Clark papuntang Calamba oras na makumpleto ang mga ito. Bago po tayo bumaba sa puwesto, nakatayo na rin ang mga dekalidad na terminal sa Taguig, Quezon City, at Parañaque na paparadahan ng bus biyaheng probinsya, upang hindi na sila makisiksik pa sa EDSA. Nagbago na po ang takbo ng usapan tungkol sa ahensyang dati‘y itinuturing na pugad ng kapalpakan. Naalala ko po dati: Kapag tag-ulan at umapaw ang Tarlac River, nalulunod ang MacArthur Highway. Tutunawin nito ang aspalto; magbabaku-bako ang kalsada hanggang sa tuluyan na nga itong mawawala. Bilang kinatawan noon ng aking distrito, inireklamo ko po ito. Ang tugon ng DPWH: alam namin ang problema, alam namin ang solusyon, pero wala kaming pera. Kinailangan ko pong makiusap sa aking mga barangay, at ang sabi ko po sa kanila ay ―Kung hindi natin ito uunahin, walang gagawa nito, at tayo rin ang mapeperhuwisyo.‖ Dati, panay ang ―hoy, gising!‖ sa gobyerno, bakit wala daw kasing ginagawa. Ngayon ang reklamo, ―Sobra namang trapik, ang dami kasing ginagawa.‖ Paalala lang din po: naisasaayos na natin ang mga kalsadang ito nang hindi nagtataas ng buwis. Bubuo tayo ng mga daanan, hindi ayon sa kickback o kursonada, pero ayon sa isang malinaw na sistema. Dahil hindi na bara-bara ang paglalagak natin ng pondo para sa mga proyekto, hindi na ito mapapako sa plano, totoong kalsada na ang pakikinabangan ng Pilipino. Nang maupo po tayo sa puwesto, 7,239 kilometers sa ating national road network ang hindi pa naisasaayos. One thousand five hundred sixty-nine kilometers na nito ang naipaayos natin sa ilalim ng pamamahala ni Secretary Babes Singson; sa 2012, 2,275 kilometers pa ang maidadagdag na natapos na rin po. Pati po ang mga kalsada at kurbadang mapanganib, tinutukoy at inaayos na gamit ang pinakabagong teknolohiya. Taun-taon po nating bubunuin ito, upang bago matapos ang aking termino, bawat pulgada ng ating national road network, maayos na po. Siyempre ‗wag lang po n‘yo dagdagan ang national road network. Hindi lang kalsada, kundi pati sistema, isinasaayos sa DPWH. Dahil sa pagsunod sa tamang proseso ng bidding at procurement, 10.6 billion pesos na ang natipid ng kanilang ahensya mula 2011 hanggang nitong Hunyo. Maging mga kontratista, batid ang positibong bunga ng reporma sa DPWH. Sabi nga po nila, ―Ang top 40 na kontratista, fully booked na raw po.‖ Sana po hindi maantala ang pagpapatayo natin ng iba pang imprastruktura para hindi rin mapurnada ang paglago ng ibang industriya.

50

Kaakibat ng pagpapaunlad ng imprastruktura ang paglago ng turismo. Isipin po ninyo: Noong 2001, ang tourist arrivals sa ating bansa, 1.8 million. Nang dumating po tayo noong 2010, naglalaro ito sa 3.1 million. Mantakin po ninyo: sa hinaba-haba ng kanilang administrasyon, ang naidagdag nilang tourist arrivals, 1.3 million lamang; may ambag pa kaming kalahating taon diyan. Tayo naman po, Hunyo pa lang ng 2012, 2.1 million na turista na ang napalapag. Mas marami pang dadagsa sa peak season bago matapos ang taon, kaya hindi ako nagdududang maaabot natin ang quota na 4.6 million na turista para sa 2012. Ibig sabihin po, 1.5 million na turista ang ating maidadagdag. Samakatuwid, sa dalawang taon, mas malaki ang magiging paglago ng ating tourist arrivals, kumpara sa naidagdag ng pinalitan natin sa loob ng siyam at kalahating taon. Hindi po tayo nagtataas ng bangko; nagsasabi lang po tayo ng totoo. Pero hindi nakuntento rito si Secretary Mon Jimenez. Sabi niya, kung sa Malaysia may bumisitang 24.7 million na turista noong 2011, at kung sa Thailand naman tinatayang 17 million, sa dinami-dami ng magagandang tanawin sa ating bansa, hindi naman siguro suntok sa buwan kung mangarap tayong pagdating ng 2016, sampung milyong turista na ang bibisita sa Pilipinas kada taon. Kung patuloy na magkakaisa ang sambayanang Pilipino, gaya ng ipinamalas nating hirangin ang Puerto Princesa Underground River bilang isa sa New Seven Wonders of Nature, walang dudang makakamtan natin ito. Ang pahayag nga po natin sa daigdig: ―It‘s more fun in the Philippines.‖ Kahit wala pang isang taon sa puwesto si Secretary Mon Jimenez, nagagapas na natin ang positibong bunga ng ating mga naipunlang reporma. Masasabi nga po nating pagdating sa turismo, ―It‘s really fun—to have Secretary Mon Jimenez as our Secretary.‖ Kung paglago po ang usapan, nasa tuktok ng listahan ang agrikultura. Kayodkalabaw po si Secretary Alcala upang makapaghatid ng mabubuting balita. Binisita po niya ang lahat ng probinsya hindi para mangampanya sa sarili pero para ikampanya ang programa ng Department of Agriculture. Dati, para bang ang pinapalago ng mga namumuno sa Department of Agriculture ay ang utang ng NFA. Twelve billion pesos ang minana nilang utang; ang ipinamana naman nila sa atin, 177 billion pesos. Hindi po ba‘t noon, pinaniwala tayo na 1.3 million metric tons ang kakulangan sa bigas, at para tugunan ito, ‗di bababa sa two million metric tons ang kanilang inangkat noong 2010. Parang unlimited rice sila kung maka-order ng bigas, pero dahil sobrasobra, nabubulok lang naman ito sa mga bodega. Ang 1.3 million metric tons, unang taon pa lang, napababa na natin sa 860,000 metric tons. Ngayong taon, 500,000 na lang, kasama pa ang buffer sakaling abutin tayo ng bagyo. Huwag lang po tayong pagsungitan ng panahon, harinawa, sa susunod na taon ay puwede na tayong magexport ng bigas. Ang sabi po ni Secretary Alcala: ang susi dito, makatotohanang programa sa irigasyon at masigasig na implementasyon ng certified seeds program. Ang masakit po, hindi bagong kaalaman ito; hindi lang ipinapatupad. Kung dati pa sila nagtrabaho nang matino, nasaan na kaya tayo ngayon?

51

Tingnan rin po natin ang industriya ng niyog at ang cocowater na dati tinatapon lang, ngayon, napapakinabangan na ng magsasaka. Noong 2009, 483,862 liters ng cocowater ang iniluwas natin. Umangat po ito ng 1,807,583 liters noong 2010. Huwag po kayong magugulat, noong 2011, 16,756,498 liters — puwede ho bang ulitin iyon? — 16,756,498 liters ng cocowater ang in-export ng Pilipinas. Ang coco coir naman, kung dati walang pumapansin, ngayon may shortage na dahil pinapakyaw ng mga exporter. Hindi natin sasayangin ang pagkakataong ito. Bibili pa tayo ng mga bagong makinang magpoproseso ng bunot para makuha ang mga hiblang ginagawa mula sa coco coir. Sa susunod na taon, lalo nating mapapakinabangan ang industriya ng niyog. Naglaan na tayo ng 1.75 billion pesos upang mamuhunan at palaguin ito. Sinimulan po ng aking ina ang Comprehensive Agrarian Reform Program. Nararapat lamang na matapos ang programang ito sa panahon ng aking panunungkulan. Isinasaayos na po ang sistema upang mapabilis ang pagpapatupad ng repormang agraryo. Ginagawa ng pamahalaan ang lahat ng hakbang upang maipamahagi sa ating magsasaka ang mga lupaing diniligan at pinagyaman ng kanilang pawis. Subalit mayroon pa rin pong ayaw paawat sa pagtatanim ng mga balakid. Ang tugon ko sa kanila: susunod tayo sa batas. Ang atas ng batas, ang atas ng taumbayan, at ang atas ko: Bago ako bumaba sa puwesto, naipamigay na dapat ang lahat ng lupaing sakop ng CARP. Liwanagin naman po natin ang nangyayari sa sektor ng enerhiya. Mantakin po ninyo: Dati po, umabot lang ang kawad ng kuryente sa barangay hall, ―energized‖ na raw ang buong barangay. Kaya ganoon na lang kung ipagmalaki nilang 99.98 percent na raw ng mga barangay sa bansa ang may kuryente. Pati ba naman sa serbisyong dapat ay matagal nang napapakinabangan ng Pilipino, nagkakagulangan pa? Kaya nga po, para subukan ang kakayahan ng DOE at NEA, naglaan tayo ng 1.3 billion pesos para pailawan ang unang target na 1,300 sitios, sa presyong isang milyong piso bawat isa. Nang matapos sila, ang napailawan sa inilaan nating pondo: 1,520 sitios, at gumastos lamang sila ng 814 million pesos. Nagawa nila ito sa loob lamang ng tatlong buwan, at mas marami pa pong gagawin sa taong ito hanggang maubos ‗yang 36,000 na sitiong walang kuryente. Kay Secretary Rene Almendras, bilib talaga ako sa iyo; parang hindi ka nauubusan ng enerhiya. Sa paghahatid-serbisyo, hindi ka lang everready, nagmistulang energizer bunny ka pa—you keep on going, and going, and going. Nangingibabaw na nga po ang liwanag sa ating bayan—liwanag na nagsiwalat sa krimeng nagaganap sa madidilim na sulok ng lipunan. Ang pinagsisikapang kitain ng Pilipino, hindi na magagantso. Patuloy po ang pagbaba ng crime volume sa buong bansa. Ang mahigit limandaan libong krimen na naitala noong 2009, mahigit kalahati po ang nabawas: 246,958 na lamang iyan nitong 2011. Dagdag pa rito, ang dating dalawanlibo‘t dalawandaang kaso ng carnapping noong 2010, lampas kalahati rin ang ibinaba; 966 na lang po iyan pagdating ng 2011. Ito nga po sana ang dalhin ng ating mga headline. Hindi po natin sinasabing wala nang krimeng nagaganap, pero palagay ko naman po, wala dapat magalit na

52

nangalahati na ito. Si Raymond Dominguez na matagal nang labas-masok sa kulungan, hindi ba‘t sa loob lamang ng mahigit isang taon, nasentensyahan at naipakulong na? Ang dalawa pa niyang kapatid ay sinampahan na rin natin ng kaso at kasalukuyan na ring nakabilanggo. May dalawang suspect sa bus bombing sa Makati noong nakaraang taon, ang isa po‘y pumanaw na; ‗yung isa, humihimas na ng rehas. Kakosa niya ang mahigit sampung libong sangkot sa ilegal na droga na inaresto ng PDEA nitong 2011. Alam po nating hindi araw-araw ang laban ni Pacman, at hindi puwedeng iasa dito ang pagbaba ng krimen. Kaya nga po pinalalakas natin ang puwersa ng kapulisan. ‗Di po ba, nang dumating tayo, apatnapu‘t limang porsyento ng ating kapulisan ang walang baril at umaasa sa anting-anting habang tumutugis ng masasamang-loob? Mayroon pong nanalo na sa bidding, tinitiyak na lamang nating dekalidad ang kanilang mga produkto. Pagkatapos ng proseso, at itong taon po nating inaasahan ito, maipagkakaloob na ang 74,600 na baril na magagamit nila upang ipagtanggol at alagaan ang bayan, lipunan, at sarili. Dumako naman po tayo sa usapin ng pambansang tanggulan. May mga nagsabi na po na ang ating Air Force, ―all air, at no force.‖ Imbes na alagaan ng estado, para bang sinasadyang ilagay sa alanganin ang ating mga sundalo. Hindi po tayo makakapayag na manatiling ganito. Makalipas nga lang po ang isang taon at pitong buwan, nakapaglaan na tayo ng mahigit dalawampu‘t walong bilyong piso para sa AFP Modernization Program. Aabutan na nito ang tatlumpu‘t tatlong bilyong pisong pondo na ipinagkaloob sa nasabing programa sa nakalipas na labinlimang taon. Bumubuwelo pa lang po tayo sa lagay na ‗yan. Kapag naipasa na ang panukala nating AFP modernization bill sa Kongreso, makakapaglaan tayo ng pitumpu‘t limang bilyong piso para sa susunod na limang taon. Kasado na rin po ang tatlumpung milyong dolyar na pondong kaloob ng Estados Unidos para sa Defense Capability Upgrade and Sustainment of Equipment Program ng AFP. Bukod pa po ito sa tulong nila upang pahusayin pa ang pagmanman sa ating mga baybayin sa ilalim ng itatayong Coast Watch Center ng Pilipinas. Nagka-canvass na rin po ang Sandatahang Lakas ng mga kagamitan tulad ng mga kanyon, armored personnel carrier, at frigates. Hindi magtatagal, dadaong na ang karelyebo ng BRP Gregorio del Pilar sa ating pampang. Sa Enero, aangkla na po sa Pilipinas ang BRP Ramon Alcaraz, ang pangalawa nating Hamilton class cutter. ‗Di na po bangkang papel ang ating ipapalaot; ngayon, mga hi-tech at dekalidad na barko na ang tatanod sa 36,000 kilometers nating coastline. Mainam na rin po siguro kung maglilinis-linis na ng mga hangar ang ating Sandatahang Lakas, dahil darating na ang mga kagamitang lalong magpapatikas sa ating tanggulan. Sa wakas, may katuwang na po ang kaisa-isa nating C-130 na tatlumpu‘t anim na taon nang rumoronda sa himpapawid. Dalawa pang C-130 ang magiging operational ulit sa taong ito. Bago matapos ang taong ito, inaasahan nating maide-deliver na ang binili nating dalawampu‘t isang refurbished UH-1H Helicopter, apat na combat utility helicopters, mga radyo‘t iba pang communication equipment, rifles,

53

mortars, mobile diagnostic laboratories, kasama na ang bullet station assembly para sa arsenal. Pagdating naman po ng 2013, lalapag na ang sampung attack helicopters, dalawang naval helicopters, dalawang light lift aircraft, isang frigate, at mga force protection equipment. At hindi lang po natin sa armas ipinaparamdam ang pagkalinga sa ating pulis at kasundaluhan. Nabawasan na rin po ang mga pasanin nila sa pamumuhay dahil sa mahigit dalawampu‘t dalawang libong bahay ang naipatayo na sa ilalim ng AFP–PNP housing program. Hindi po ito tungkol sa pakikipaggirian o pakikipagmatigasan. Hindi ito tungkol sa pagsisiga-sigaan. Tungkol ito sa pagkamit ng kapayapaan. Tungkol ito sa kakayahan nating ipagtanggol ang ating sarili—isang bagay na kay tagal nating inisip na imposible. Tungkol po ito sa buhay ng isang sundalong araw-araw sumasabak sa peligro; tungkol ito sa pamilya niyang nag-aabang na makabalik siyang ligtas, ano man ang kanyang makaharap. Hayaan nating ang ilang mga benipisyaryo ang magsabi sa pagbabago ng buhay po nila: [Pagsisimula ng video] ―Nagpapasalamat sa Poong Maykapal. Binigyan kami ng ganitong pagkakataon—binigyan ng blessing na ganito. Pangalawa, ‗yong pagkakaroon natin ng mabait na pangulo. Itong proyekto na ito ay hindi niya kami pinababayaan—mga kapulisan at mga sundalo—sandatahan ng ating Pilipinas.‖ - SPO1 Domingo Medalla [Benepisyaryo ng PNP Housing Beneficiary] ―Kinakaya namin, Ma‘am. Pero ginagawan ko talaga ng paraan na makapasok sila [sa eskuwela]. ‗Yun lang talaga, ma‘am, ang misyon ko sa buhay na mapaaral sila, maibigay ko ‗yung tamang edukasyon, na hindi maging gusgusin ang anak ko, hindi kaawa-awa[an] ng mga tao, may magulang na dapat magtaguyod. At, napapasalamat ako sa Pantawid [Pamilya Program], ma‘am, dahil may natutunan ako ditong malaki.‖ Eva Neri [Benepisyaryo ng CCT] ―Malaking tulong na isa kami—ang alam ko kauna-unahan na nakinabang at nakikinabang pa sa package na ‗to na Category Z Package ng PhilHealth. Nagpapasalamat kami nang sobra at hindi man maganda na nagkaroon ng sakit ang anak ko, pero mayroong PhilHealth na tutulong at handang tumulong sa mga gastusin namin.‖ - Kristine Tatualla [Benepisyaryo ng PhilHealth] ―Noong araw na nasama ako sa isang Oakwood Mutiny—‗yung pinaglalaban namin, ito na po ‗yung hinihintay namin para sa pagbabago at ito na po ang pagkakataon natin para magkaroon tayo ng sariling bahay lalong lalo na sa programa ng ating presidente na si Benigno Aquino III.‖ - PFC Rolly Bernal [Benepisyaryo ng AFP Housing] [Pagtatapos ng video]

54

At ngayon ngang inaaruga na sila ng taumbayan, lalo namang ginaganahan ang ating kasundaluhan na makamtan ang kapayapaan. Tagumpay pong maituturing ang dalawandaan at tatlong rebeldeng sumuko at nagbabalik-loob na sa lipunan, at ang 1,772 na bandidong nawakasan na ang karahasan. Halimbawa po, ang kilabot na teroristang si Doctor Abu, na hindi na makakapaghasik ng kaniyang lagim. Nagpupugay rin po tayo sa panunumbalik sa katahimikan sa mga lugar na matagal nang biningi ng putukan. Ang resulta nga po ng bayanihan: 365 na barangay ang naagaw sa kamay ng kaaway, 270 na gusali‘t paaralan ang naipaayos, at 74 health centers ang naipagawa. Kung kapayapaan na lang din po ang usapan, dumako naman tayo sa lugar na matagal naging mukha ng mga mithiing ‗di makamtan-kamtan. Bago po magsimula ang mga reporma natin sa ARMM, at alam naman po n‘yo, may mga ghost students doon, na naglalakad sa isang ghost road, tungo sa isang ghost school, para magpaturo sa isang ghost teacher. Ang mga aparisyon pong gumulantang kay OIC Governor Mujiv Hataman: Apat na eskuwelahan na natagpuang may ghost students; iniimbestigahan na rin ang mga teacher na hindi lumilitaw ang pangalan sa talaan ng Professional Regulation Commission, gayundin ang mga tauhan ng gobyernong hindi nakalista sa plantilya. Limampu‘t limang ghost entry ang tinanggal sa payroll. Ang dating paulit-ulit na pagsasaboy ng graba sa kalsada para lang pagkakitaan ng pera, bawal na. Wala nang cash advance sa mga ahensya, para maiwasan ang pagsasamantala. Ang mga multo sa voters list, mapapatahimik na ang kaluluwa. Kaya nga po kay OIC Gov. Mujiv Hataman, ang masasabi natin: talaga namang isa ka nang certified ghost buster. Ang pumalit po, at pinapalit na: pabahay, tulay, at learning center para sa mga Badjao sa Basilan. Mga community-based hatchery, lambat, materyales para maglinang ng seaweeds, at punlang napakinabangan ng 2,588 na mangingisda. Certified seeds, punla ng gabi, cassava, goma, at mga punong namumunga para sa 145,121 na magsasaka. Simula pa lang po iyan; nakalaan na ang 183 million pesos para sa mga municipal fishing port projects sa ARMM; 310.4 million pesos para sa mga istasyon ng bumbero; 515 million pesos para sa malinis na inuming tubig; 551.9 million pesos para sa mga kagamitang pangkalusugan; 691.9 million pesos para sa daycare centers; at 2.85 billion pesos para sa mga kalsada at tulay na babagtas sa rehiyon. Ilan lang po iyan sa patutunguhan ng kabuuang 8.59 billion pesos na ipinagkaloob ng pambansang gobyerno para isakatuparan ang mga reporma sa ARMM. Lilinawin ko rin po, hindi pa kasama rito ang taunang suportang natatanggap nila, na ngayong 2012 ay umabot sa 11.7 billion pesos. Miski po ang mga dating gustong tumiwalag, nakikita na ang epekto ng reporma. Kinikilala natin bilang pahiwatig ng kanilang tiwala ang nakaraang pitong buwan, kung kailan walang nangyaring sagupaan sa pagitan ng militar at ng MILF. Sa peace process naman po, hayag at lantaran ang usapan. Nagpapamalas ang magkabilang panig ng tiwala sa isa‘t isa. Maaaring minsan, magiging masalimuot ang proseso; signos lang po ito na malapit na nating makamit ang nag-iisa nating mithiin: Kapayapaan. Mapayapang pag-uusap rin po ang prinsipyong isinulong natin upang mabuo ang ating Executive Order ukol sa pagmimina. Ang kaisipan sa likod ng nabuong consensus: mapakinabangan ang ating likas na yaman upang iangat ang buhay ng Pilipino, hindi

55

lamang ngayon kundi pati na rin sa susunod na salinlahi. Hindi natin pipitasin ang ginintuang bunga ng industriyang ito, kung ang magiging kabayaran ay ang pagkasira ng kalikasan. Ngunit unang hakbang lamang ito. Isipin po ninyo, noong 2010, 145 billion pesos ang kabuuang halaga na nakuha mula sa pagmimina, subalit 13.4 billion pesos lamang o siyam na porsyento ang napunta sa kaban ng bayan. Ang likas na yaman, pag-aari ninyo; hindi tayo papayag na balato lang ang mapupunta sa Pilipino. Umaasa po tayo sa pakikiisa ng Kongreso upang makapagpasa ng batas na sisigurong napapangalagaan ang kalikasan at matitiyak na makatarungan ang magiging pakinabang ng publiko at pribadong sektor sa mga biyayang makukuha natin mula sa industriyang ito. Pag-usapan po natin ang situwasyon sa Disaster Risk Reduction and Management. Dati, ang gobyernong dapat tumutulong, nanghihingi rin ng tulong. Ngayon, nasa Pasipiko pa lang ang bagyo, alam na kung saan idedestino ang ayuda, at may malinaw nang plano upang maiwasan ang peligro. Tuwing pag-uusapan nga po ang sakuna, lagi kong naaalala ang nangyari po sa amin sa Tarlac noong minsang bumagyo. Sa lakas ng ulan, bumigay ang isang dike. Nang nagising ang atin pong barangay captain, tinangay na ng baha ang kanyang bahay at mga kagamitang pangsaka. Buti nga po‘t nailigtas ang buong mag-anak. Malas lang po ng kalabaw nilang naiwang nakatali sa puno; nabigti ito sa lakas ng ragasa. Walang kalaban-laban din po ang marami sa tinamaan ng bagyong Ondoy, Pepeng, at Sendong. Napakarami pong nasawi sa paghagupit ng mga delubyong ito. Sa ilalim ng bagong-lunsad na Project NOAH, isinakay natin sa iisang bangka ang mga inisyatiba kontra-sakuna, at hindi na rin po idinadaan sa tsamba ang paglilikas sa mga pamilya. Gamit ang teknolohiya, nabibigyan na ng wastong babala ang Pilipino upang makapaghanda at makaiwas sa disgrasya. Real-time at direkta na ang pakinabang ng walumpu‘t anim na automated rain gauges at dalawampu‘t walong water level monitoring sensors natin sa iba‘t ibang rehiyon. Bago matapos ang 2013, ang target natin: animnaraang automated rain gauges at apatnaraan at dalawampu‘t dalawang water level sensors. Ipapakabit po natin ang mga ito sa labingwalong pangunahing river basins sa buong bansa. Isa pa pong pagbabago: Dati, ang mga ahensya‘y kanya-kanyang habulan ng numero, kanya-kanyang agenda, kanya-kanyang pasikatan. Ngayon, ang kultura sa gobyerno: bayanihan para sa kapakanan ng taumbayan. Convergence po ang tawag natin dito. Dati pa naman po naglipana ang mga programa sa tree planting. Pero matapos magtanim, pababayaan na lang ang mga ito. Kapag nakita ng mga komunidad na naghahanap din ng kabuhayan, puputulin ang mga ito para gawing uling. May solusyon na po rito. Mayroon na pong 128,558 hectares ng kagubatang naitanim sa buong bansa; bahagi lang po iyan ng kabuuang 1.5 million na ektaryang

56

matatamnan bago tayo bumaba sa puwesto. Nakapaloob po rito ang mga komunidad na nasa ilalim ng National Convergence Initiative. Ang proseso: pagkatanim ng puno, makikipag-ugnayan ang DSWD sa mga komunidad. Kapalit ng conditional cash transfer, aalagaan ang mga puno; mayroon ding mga magpapalago ng bagong punla sa nursery. Three hundred thirty-five thousand seventy-eight na po ang mga Pilipinong nakakakuha ng kabuhayan mula dito. Sa isa nga pong programa, nakiambag din ang pribadong sektor, na nagbibigay ng espesyal na binhi ng kape at cacao sa komunidad, at tinuturuan silang alagaan at siguruhing mataas ang ani. Itinatanim ang kape sa ilalim ng mga puno, na habang nakatayo ay masisigurong hihigop ng baha at tutulong makaiwas tayo sa pinsala. Ang kumpanyang nagbigay ng binhi, sure buyer na rin ng ani. Panalo po ang mga komunidad na may dagdag kita, panalo ang pribadong sektor, panalo pa ang susunod na salinlahing makikinabang sa matatayog na puno. Matagal na pong problema ang illegal logging. Mula nga po nang lumapag ang EO 23, nakasabat na si Mayor Jun Amante ng mahigit anim na milyong pisong halaga ng troso. Nagpapasalamat tayo sa kanya. Sa Butuan pa lang ito; paano pa kung magpapakita ng ganitong political will ang lahat ng mga LGU? Ang mga trosong nakukumpiska ng DENR, lalapag sa mga komunidad na naturuan na ng TESDA ng pagkakarpintero. Ang resulta: upuan para sa mga pampublikong paaralan na hawak naman ng DepEd. Isipin po ninyo, ang dating pinagmumulan ng pinsala, ngayon, tulay na para sa mas mabuting kinabukasan. Dati, imposible nga ito; imposible kung nagbubulag-bulagan ang pamahalaan sa ilegal na gawain. Kaya kayong mga walang konsensya; kayong mga paulit-ulit isinusugal ang buhay ng kapwa Pilipino: maghanda na kayo. Tapos na ang maliligayang araw po ninyo. Sinampolan na natin ang tatlumpu‘t apat na kawani ng DENR, isang PNP provincial director, at pitong chiefs of police. Pinagpapaliwanag na rin po natin ang isang regional director ng PNP na nagbingi-bingihan sa aking utos at nagbulag-bulagan sa mga dambuhalang trosong dumaan sa kanilang tanawin. Kung hindi kayo umayos, isusunod namin kayo. Magkubli man kayo sa ilalim ng inyong mga padrino, aabutan namin kayo. Isasama na rin namin ang mga padrino ninyo. Kaya bago pa magkasalubong ang ating landas, ako po‘y muling makikiusap, mas maganda sigurong tumino na kayo. Mula sa sinapupunan, sa pag-aaral at pagtatrabaho, may pagbabago nang haharap sa Pilipino. At sakaling piliin niyang magserbisyo sa gobyerno, tuloy pa rin ang pag-aaruga ng estado hanggang sa kanyang pagreretiro. Tatanawin ng pamahalaan ang kanyang ambag bilang lingkod-bayan, at hindi ipagdadamot sa kanya ang pensiyong siya rin naman ang nagpuhunan. Isipin po ninyo, at ako po‘y nagulat dito: may mga pensyonado tayong tumatanggap ng 500 pesos lamang kada buwan. Paano kaya niya ito pagkakasiyahin sa tubig, kuryente, at pagkain araw-araw? Ang atin pong tugon: Pagsapit ng bagong taon, hindi na bababa sa limanlibong piso ang matatanggap na buwanang pensyon ng ating

57

old-age and disability pensioners. Masaya tayong matutugunan natin ang pangangailangan nila ngayon, nang hindi isinusugal ang kapakanan ng mga pensyonado bukas. Iba na po talaga ang mukha ng gobyerno. Sumasabay na po sa pribadong sektor ang ating pasahod para sa entry level. Pero kapag sabay kayong na-promote ng kaklase mong piniling mag-pribado, nagkakaiwanan na. Mahahabol din po natin iyan; pero sa ngayon po, ang good news natin sa mga nagtatrabaho sa pamahalaan: Performance-Based Incentives. Dati, miski palpak ang palakad ng isang ahensya, very satisfactory pa rin ang pinakamababang rating ng empleyado. Dahil sa pakikisama, nahihirapan ang bisor na bigyan ng makatarungang rating ang mga tauhan niya. Nakakawawa tuloy ang mga mahusay magtrabaho. Nawawalan sila ng dahilan para galingan dahil parehas lang naman ang insentibo ng mga tamad at pursigido. Heto po ang isa lamang sa mga hakbang natin upang tugunan ito. Simula ngayong taon, magpapatupad tayo ng sistema kung saan ang bonus ay nakabase sa pagtupad ng mga ahensya sa kanilang mga target para sa taon. Nasa kamay na ng empleyado ang susi sa kanyang pag-angat. Ang insentibo, maaaring umabot ng tatlumpu‘t limang libong piso, depende sa pagpapakitang-gilas mo sa iyong trabaho. Dagdag pa ito sa across-the-board na Christmas bonus na matatanggap mo. Ginagawa natin ito, hindi lamang para itaas ang kumpiyansa at ipakita ang pagtitiwala natin sa ating mga lingkod-bayan. Higit sa lahat, para ito sa Pilipinong umaasa sa tapat at mahusay na serbisyo mula sa lingkod-bayan, at umaasang sila at sila lamang ang itinuturing na boss ng kanilang pamahalaan. Alam po niyo, sa simula pa lang mayroon nang mga kumukuwestiyon sa sinasabi nating, ―Kung walang corrupt, walang mahirap.‖ Hanggang ngayon mayroon pa rin pong mangilan-ngilang nagtatanong: nakakain ba ang mabuting pamamahala? Ang simpleng sagot, ―Siyempre.‖ Isipin po natin ang ating pinanggalingan: Dati, parang ―Wild West‖ ang pamumuhunan sa Pilipinas. May peligro na nga ang negosyo, sinagad pa ang risko dahil sa ‗di tiyak at nakalihim na patakaran. Kakamayan ka gamit ang kanan, kokotongan ka naman na gamit ang kaliwa. Ngayon, dahil patas na ang laban, at may hayag at hindi pabagu-bagong mga patakaran, patuloy ang pagtaas ng kumpiyansa sa ating ekonomiya. Patuloy ang pagpasok ng puhunan; patuloy ang pagdami ng trabaho; patuloy ang positibong siklo ng pagkonsumo, paglago ng negosyo, at pagdami ng mamamayang naeempleyo. Dahil maayos ang paggugol ng gobyerno, walang tagas sa sistema. Dahil maayos ang pangkolekta ng buwis, lumalago ang kaban ng bayan. Bawat pisong nakokolekta, tiyak ang pupuntahan: Piso itong diretso sa kalsada, piso para sa bakuna, piso para sa classroom at upuan, piso para sa ating kinabukasan.

58

Dahil maayos ang paggawa ng tulay, kalsada, at gusali, itinatayo ang mga ito kung saan kailangan. Maayos ang daanan, mas mabilis ang takbo ng produkto, serbisyo, at mamamayan. Dahil maayos ang pamamahala sa agrikultura, tumataas ang produksyon ng pagkain, at hindi pumapalo ang presyo nito. Stable ang pasahod, at mas malakas ang pambansang ekonomiya. Tunay nga po, ang matatag at malakas na ekonomiyang pinanday ng mabuting pamamahala ang pinakamabisang kalasag laban sa mga hamon na kinakaharap ng daigdig. Dalawang taon po nating binaklas ang mga balakid sa pag-unlad, at ngayon, tayo na lang mismo ang makakapigil sa ating sariling pag-angat. Ginawa po natin ang lahat ng ito habang binubuno rin ng bawat bansa sa iba‘t ibang sulok ng daigdig ang kani-kanilang problema‘t pagsubok. Hindi po tayo nag-iisa sa mundo, kaya‘t habang tinutugunan natin ang sarili nating mga suliranin, angkop lamang na bantayan din ang ilang pangyayaring maaaring makaapekto sa atin. Naging maugong ang mga kaganapan sa Bajo de Masinloc. May mga mangingisdang Tsinong pumasok sa ating teritoryo. Nasabat ng barko natin at nasabat sa kanilang mga barko ang endangered species. Bilang pinuno, kailangan kong ipatupad ang batas na umiiral sa ating bansa. Sa pagsulong nito, nagbungguan ang Nine-Dash Line Theory ng mga Tsino, na umaangkin sa halos buong West Philippine Sea, at ang karapatan natin at ng marami pang ibang bansa, kasama na ang Tsina, na pinagtibay naman ng United Nations Convention on the Laws of the Sea. Ibayong hinahon ang ipinamalas natin. Ang barko ng Hukbong Dagat, bilang tanda ng ating malinis na hangarin, ay agad nating pinalitan ng barkong sibilyan. Hindi tayo nakipagsagutan sa mga banat ng kanilang media sa atin. Hindi naman po siguro kalabisan na hilingin sa kabilang panig na galangin ang ating karapatan, gaya ng paggalang sa kanilang mga karapatan bilang kapwa bansang nasa iisang mundong kailangang pagsaluhan. Mayroon po tayong mga miron na nagsasabing hayaan na lang ang Bajo de Masinloc; umiwas na lang tayo. Pero kung may pumasok sa inyong bakuran at sinabing sa kanya na ang kanyang kinatatayuan ay sa kanya na, papayag ba kayo? Hindi naman po yata tamang ipamigay na lang natin sa iba ang sadyang atin talaga. Kaya nga po hinihiling ko sa sambayanan ang pakikiisa sa isyung ito. Iisa lang po dapat ang kumpas natin. Tulungan ninyo akong iparinig sa kabilang panig ang katuwiran ng ating mga paninindigan. Hindi po simple ang sitwasyon, at hindi magiging simple ang solusyon. Magtiwala po kayo, kumokonsulta tayo sa mga eksperto, at sa lahat ng pinuno ng ating bansa, pati

59

na sa mga kaalyado natin—gayundin sa mga nasa kabilang panig ng usaping ito— upang makahanap ng solusyon na katanggap-tanggap sa lahat. Sa bawat hakbang sa tuwid na daan, nagpunla tayo ng pagbabago. Ngunit may mangilan-ngilan pa ring pilit na bubunot nito. Habang nagtatalumpati ako ngayon, may mga nagbubulung-bulungan sa isang silid at hinihimay ang aking mga sinasabi; naghahanap ng butas na ipambabatikos bukas. Sasabihin nila, ―Salita lang ito, at hindi totoo ang tuwid na landas.‖ Sila rin po ang magsasabing hayaan na, magkaisa na; forgive and forget na lang para makausad na tayo. Hindi ko po matatanggap ito. Forgive and forget na lang ang sampung taon na nawala sa atin? Forgive and forget na lang para sa magsasakang nabaon sa utang dahil sa kakaangkat natin ng bigas, gayong puwede naman palang pagyamanin ang ating sariling lupa? Forgive and forget na lang ba para sa pamilya ng isang pulis na namatay nang walang kalaban-laban, dahil batuta lang ang hawak niya habang hinahabol ang armadong masasamang-loob? Forgive and forget na lang ba para sa mga naulila ng limampu‘t pitong biktima ng masaker sa Maguindanao? Maibabalik ba sila ng ―forgive and forget?‖ Forgive and forget ang lahat ng atraso ng mga naglubog sa atin sa bulok na estado? Forgive and forget para maibalik ang lumang status quo? Ang tugon ko, ―Ang magpatawad, maaari; ang makalimot, hindi.‖ Kung ang nagkasala ay hindi mananagot, gagarantiyahan mo ang pagpapahirap muli sa sambayanan. Ang tunay na pagkakaisa at pagkakasunduan ay magmumula lamang sa tunay at ganap na katarungan. Katarungan ang tawag sa plunder case na isinampa laban sa dating pangulo. Katarungan na bigyan siya ng pagkakataong harapin ang mga akusasyon at ipagtanggol ang kanyang sarili. Katarungan ang nasaksihan natin noong ikadalawampu‘t siyam ng Mayo. Noong araw na iyon, pinatunayan natin: Posibleng mangibabaw ang katarungan kahit na ang kabangga mo ay may mataas na katungkulan. Noong araw na iyon, may isang Delsa Flores sa Panabo, Davao del Norte, na nagsabing, ―Posible palang iisang batas lang ang kailangang sundin ng court interpreter na tulad ko, at ng Punong Mahistrado.‖ Posible palang maging patas ang timbangan; maaaring isakdal at panagutin miski ang mayaman at makapangyarihan. Kaya po sa susunod na magiging Punong Mahistrado, malaki ang inaasahan sa inyo ng sambayanan. Napatunayan na po nating posible ang imposible; ang trabaho natin ngayon, siguruhing magpapatuloy ang pagbabago tungo sa tunay na katarungan, matapos man ang ating termino. Marami pong sira sa sistemang kailangan ninyong kumpunihin, at alam kong hindi magiging madali ito. Alam ko po kung gaano kabigat ang pasanin ng isang malinaw na mandato; ngunit ito ang atas sa atin ng taumbayan; ito ang tungkuling ating sinumpaan; ito ang kailangan nating gampanan. Simple lang ang hangad natin: Kung inosente ka, buong-loob kang haharap sa korte, dahil kampante kang mapapawalang-sala ka. Kung ikaw ang salarin, anuman ang

60

apelyido mo, o gaano man karami ang titulong nakakabit sa iyong pangalan, may katiyakan din na pananagutan mo ang ginawa mong kasalanan. Salamat din po kay Ombudsman Conchita Carpio-Morales, sa pagtanggap ng hamon na maging tunay na tanod-bayan. Kung tutuusin, puwede na niyang tanggihan ang responsibilidad at sabihing, ―Retirado na ako, puwede bang ‗yung iba na lang?‖ Subalit nangibabaw ang kaniyang malasakit sa bayan. Sa kabila nito, may nagregalo pa rin sa kanya ng granada sa bahay. Ma‘am, may mga darating pa pong pagsubok; baka po paglaon, magaya na kayo sa akin na tinatawag, sabay-sabay pang tinatawag, na ganid na kapitalistang kakuntsaba o komunista din patungong diktador dahil sa masigasig na mga repormang ipinapatupad natin. Bilib po ako sa inyong pagpapakitang-gilas at maraming salamat sa pagiging instrumento ng katarungan, lalo na noong kasagsagan ng impeachment trial. Salamat din po sa dalawang institusyong bumubuo ng Kongreso: Sa Senado at Kamara de Representante, na tinimbang ng taumbayan at nakitang sapat na sapat. Sa lahat po ng tumulong sa pagpapagana ng mga prosesong pangkatarungan: Dumaan kayo sa matinding pagsubok, batikos, at agam-agam; kasama pa ang kaba na kung natalo tayo, kayo ang unang pupuntiryahin ng kalaban. Pero ‗di kayo natinag. Umasa sa inyo ang Pilipino, at pinatunayan ninyong tama ang pag-asa sa inyo. Hindi ninyo binigo ang sambayanan; ipinaliwanag ninyo lalo ang ating kinabukasan. Paalala lang po: Hindi natatapos ang laban sa isang tiwaling opisyal na natanggal sa puwesto, sa isang maanomalyang kontratang napigil ipatupad, o sa isang opisinang naituwid ang pamamalakad. Kaya naman nananawagan po tayo sa Kongreso na ipasa ang panukala nating sa pag-amyenda sa Anti-Money Laundering Act, upang mas mapaigting pa natin ang pagpapanagot sa mga tiwali. Itong tinatamasa natin ngayon: ang bawat nailawan at iilawan pang sitio; ang bawat daan, tulay, paliparan, tren, at daungan; ang bawat kontratang walang bukol; ang kaligtasan at kapayapaan mula lungsod hanggang nayon; ang pagbalik ng piring sa sistemang pangkatarungan; ang bawat classroom, upuan, at aklat na napasakamay ng kabataan; ang bawat Pilipinong nahahandugan ng bagong kinabukasan—ang lahat ng ito, naabot natin sa loob lamang ng dalawang taon. Pagtabihin po natin ang dalawang taon na ito, at ang nakaraang siyam at kalahating taon na ating pinagdusahan. ‗Di po ba‘t sumusulong na ang agenda ng pagbabago? Ang kapareho namin ng adhikain, malamang, kasama namin sa agendang ito. At kung kontra ka sa amin, siguro kontra ka rin sa ginagawa namin. Kung kumukontra sila sa agenda ng pagbabago, masasabi ba niyang sila‘y nasa panig ninyo? Paparating na naman po ang halalan. Kayo po, ang aming mga boss, ang tangi naming susundan. Ang tanong ko sa inyo, ―Boss, saan tayo tatahak? Tuloy ba ang biyahe natin sa tuwid na landas, o magmamane-obra ba tayo paatras, pabalik sa daan na baluktot at walang patutunguhan?‖

61

Naalala ko pa po noong nagsimula tayo. Mulat na mulat ako sa bigat ng pasaning sasalubong sa atin. Kabilang ako sa mga nag-isip: Kaya pa bang ituwid ang ganito kabaluktot na sistema? Heto po ang aking natutuhan sa dalawampu‘t limang buwan ng pagkapinuno: Walang pong imposible. Walang imposible dahil kung nakikita ng taumbayan na sila ang tanging boss ng kanilang pamahalaan, bubuhatin ka nila, gagabayan ka nila, sila mismo ang mamumuno tungo sa makabuluhang pagbabago. Hindi imposible na ang Pilipinas ang maging kauna-unahang bansa sa Timog-Silangang Asya na magbibigay at nagbibigay ng libreng bakuna laban sa rotavirus. Hindi imposible para sa Pilipinas na tumindig at sabihing, ―Ang Pilipinas ay sa Pilipino—at handa kaming ipagtanggol ito.‖ Hindi imposible na ang Pilipinong kay tagal nang yumuyuko tuwing may nakakasalubong na dayuhan—ang Pilipino, ngayon, taas-noong tinitingala ng buong mundo. Talaga naman pong ang sarap maging Pilipino sa mga panahong ito. Noon pong nakaraang taon, hiniling ko sa taumbayan, magpasalamat sa mga nakikiambag sa positibong pagbabago sa lipunan. Hindi po biro ang mga pagsubok na dinaanan natin, kaya angkop lamang na pasalamatan ang mga taong nakibalikat, sa pagkukumpuni sa mga maling idinulot ng masamang pamamahala. Sa lahat ng miyembro ng aking Gabinete: Maraming, maraming salamat. Mapalad po ang sambayanan at may mga tulad ninyong handang isuko ang pribado at mas tahimik na pamumuhay para maghatid ng serbisyo-publiko, kahit pa batid ninyong ang kapalit nito ay mas maliit na sweldo, panganib, at pambabatikos. Kaya maraming salamat muli. Huwag din po sana nilang masamain dahil personal ko silang pangangalanan: Kina Father Catalino Arevalo, at Sister Agnes Guillen, na dumidilig at nagpapalago sa aking buhay spirituwal, lalo na sa mga panahong sukdulan ang pagsubok sa amin, maraming, maraming salamat din po. Ito po ang aking ikatlong SONA, tatlo na lamang din po ang natitira. Papasok na po tayo sa kalagitnaan ng ating liderato. Noong nakaraang taon, ang hamon ko sa inyo: iwaksi ang kultura ng negatibismo; sa bawat pagkakataon, iangat ang kapwa-Pilipino. Batid po sa tinatamasa natin ngayon: hindi kayo nabigo. Sa inyo nagmula ang pagbabago. Ang sabi ninyo: posible. Humaharap po ako sa inyo bilang mukha ng isang gobyernong kayo ang boss at kayo pa rin ang lakas. Inuulat ko lamang ang mga pagbabagong ginawa ninyong posible. Kaya nga po sa lahat ng nurse, midwife, o doktor na piniling magsilbi sa mga baryo; sa bawat bagong graduate na piniling magtrabaho sa gobyerno; sa bawat atletang Pilipinong bitbit ang watawat saan mang panig ng mundo; sa bawat kawani ng pamahalaan na tapat na nagseserbisyo: Kayo po ang gumawa ng pagbabago.

62

Sa tuwing haharap ako sa isang ina na nagsasabing, ―Salamat at nabakunahan na ang aking sanggol,‖ ang tugon ko: Ikaw ang gumawa nito. Sa tuwing haharap ako sa isang bata na nagsasabing, ―Salamat sa papel at lapis, sa pagkakataong makapag-aral,‖ ang tugon ko: Kasama ka sa gumawa nito. Sa tuwing haharap ako sa isang OFW na nagsasabing, ―Salamat at puwede ko na muling pangaraping tumanda sa Pilipinas,‖ ang tugon ko: Ikaw ang gumawa nito. Sa tuwing haharap ako sa isang Pilipinong nagsasabing, ―Salamat, akala ko hindi na magkakakuryente sa aming sitio. Akala ko hindi ko na aabuting buhay ang liwanag na ganito,‖ ang tugon ko: Ikaw ang gumawa nito. Sa bawat pagkakataon na haharap ako sa isang magsasaka, guro, piloto, inhinyero, tsuper, ahente sa call center, karaniwang Pilipino; sa bawat Juan at Juana dela Cruz na nagsasabing ―Salamat sa pagbabago,‖ ang tugon ko sa inyo: Kayo ang gumawa nito.

Hinango sa: http://www.gov.ph/2012/07/23/benigno-s-aquino-iii-third-state-of-the-nation-address-july-23-2012/#

CURRICULUM VITAE

248

ALMENDRAL, RECHELLE B. ________________Batangas Mobile No.: ___________ E-mail Address: ______________________ PANSARILING DATOS Edad

__

Petsa ng Kapanganakan

___________________

Lugar ng Kapanganakan

_____________________

Kasarian

Babae

Taas

___

Timbang

____

Katayuang Sibil

___________

Kabansaan

Pilipino

Relihiyon

Romanong Katoliko

Ina

______________

Ama

_________________

EDUKASYONG NATAMO TERSYARYA

Pambansang Pamantasan ng Batangas BATSILYER SA EDUKASYONG PANSEKUNDARYA Nagpapakadalubhasa sa FILIPINO

SEKUNDARYA

__________________ _____________________

PRIMARYA

_____________________ ______

249

EVORA, MARIA KRISTINA CASSANDA R. ________________________________________Batangas Mobile No.: ___________ E-mail Address: ____________________ PANSARILING DATOS Edad

__

Petsa ng Kapanganakan

______________________

Lugar ng Kapanganakan

__________________ ______________

Kasarian

Babae

Taas

___

Timbang

____

Katayuang Sibil

___________

Kabansaan

Pilipino

Relihiyon

Romanong Katoliko

Ina

_____________

Ama

____________

EDUKASYONG NATAMO TERSYARYA

Pambansang Pamantasan ng Batangas BATSILYER SA EDUKASYONG PANSEKUNDARYA Nagpapakadalubhasa sa FILIPINO

SEKUNDARYA

__________________ _____________________

PRIMARYA

_________________ ____________

250

HERMOSO, ABNER S. _______________________Batangas Mobile No.: ____________ E-mail Address: ______________________ PANSARILING DATOS Edad

__

Petsa ng Kapanganakan

__________________

Lugar ng Kapanganakan

______________ _________________

Kasarian

Lalake

Taas

___

Timbang

_____

Katayuang Sibil

___________

Kabansaan

Pilipino

Relihiyon

Romanong Katoliko

Ina:

___________________

Ama:

__________________

EDUKASYONG NATAMO TERSYARYA

Pambansang Pamantasan ng Batangas BATSILYER SA EDUKASYONG PANSEKUNDARYA Nagpapakadalubhasa sa FILIPINO

SEKUNDARYA

_______________________ _________ ________________

PRIMARYA

_____________________ _______