Teoryang Humanismo

 

Teoryang Humanismo  Ang layunin ng  Ang layunin  ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.

 Ang pokus ng  Ang pokus  ng teoryanghumanismo ay a y ang tao. Naniniwala ang mga humanista na ang tao ang sukatan ng lahat ngbagay kung kaya't mahalagang maipagkaloob sa kanya ang kalayaan sa pagpapahayag ngsaloobin at kalayaan sa pagpapasya. Gaya ng ipinahahayag ni Protagoras, "Ang tao angsentro ng daigdig, ang sukatan ng lahat ng bagay at ang panginoon ng kanyangkapalaran."Ninanais ng tao na sa kanyang pakikiraan sa daigdig na ito ay may bakas siyangmaiiwan upang ang kanyang k anyang buhay ay magkaroon m agkaroon ng kabuluhan k abuluhan at malinaw malinaw na pagkilala pagkilala saisang di maikukubling kasaysayan. Halimbawa: IAng Pamana ni Jose Corazon de Jesus  Jesus   Isang araw ang ina ko’y nakita kong namamanglawNaglilinis ng marumi’t mga lumang kasangkapan.Sa pilak ng kanyang buhok na hibla na katandaanNabakas ko ang maraming taon niyang kahirapan;Nakita ko ang ina ko’y tila baga nalulumbayAt ang sabi “itong pyano sa iyo ko ibibigay,Ang kubyertos nating pilak ay kay Itang maiiwan,Mga silya’t aparador ay kay Tikong nababagaySa ganyan ko hinahati itong ating munting yaman.”Pinilit kong kon g pasayahin ang lungkot ng aking mukha Tinangka kong magpatawa upang siya ay matuwa,Subalit sa aking mata’y may namuong mga luhaNaisip ko ang ina ko, ang ina ko na kawawa; Tila kami iiwan na’t may yari nang huling nasa atsa halip na magalak sa pamanang mapapala,Sa map apala,Sa puso ko ay dumalaw ang malungkot na gunitaNapaiyak akong tila isang kaawaawang bataNiyakap ko ang ina ko k o at sa kanya ay winika.”Ang ibig ko sana, Ina’y Ina’ y ikaw aking aking pasiyahinat pasiyahinat huwag huwag nang Makita pang ika’y Nalulungkot mandin,O, Ina ko, k o, ano po ba at naisipang hatiinAng lahat ng munting yamang maiiwan sa amin?””Wala naman,” yaong sagot “baka ako ay tawagin ni BathalaMabuti nang malaman mo ang habilin?Iyang pyano, itong silya’t aparador ay alamingPamana ko na sa iyo, bunsong ginigiliw.”“Ngunit Inang,” ang sagot ko, “ang lahat ng kasangkapanAng lahat ng yaman dito ay hindi ko kailanganAng ibig ko’y k o’y ikaw ina, ang ibig ko’y ikaw inangHinihiling ko sa Diyos na ang pamana ko’y ikawAanhin ko iyong pyano kapag k apag ikaw ay mamatayAt hindi ko matutugtog sa tabi ng iyong hukay?Ililimos ko sa iba ang lahat ng ating yaman TEORYANG HUMANISMO  Ang Humanismo ay sumibol sa panahon ng Muling Pagsibol o Renacimiento (Renaissance) Ito ay nagmula sa salitang ingles na Human o tao sa Filipino.  Ano nga ba ang Teoryang Humanismo?  Ang pokus ng teoryang ito ay ang tao.  Ang tao ang sukatan ng lahat ng bagay sa mundo.  Ayon kay PROTAGORAS (Villafuerte, 1988) “Ang tao ang sentro ng daigdig, ang sukatan ng lahat ng bagay at panginoon ng kanyang kapalaran.”   kapalaran.” Humanismo: Dignidad, Pagpapahalaga sa Sarili at Kapwa  Ang teoryang humanismo ay pananaw na nakasentro sa tao sa halip na sa Diyos. Sa pilisopiya, ito ay atityud na nagbibigay diin sa DIGNIDAD at KAHALAGAHAN ng tao. Pinaniniwalaang ang tao ay nilikhang RASYUNAL.

 

Sa paglakad ng panahon, lumitaw ang bagong humanismo ayon sa mga tagasunod nito, hindi daw dapat ipaliwanag ang kahalagahan ng tao sa pamamagitan ng HEREDITI at KAPALIGIRAN. Hindi dapat kilalanin ang isang tao sa pamamagitan nito.

Panitikan Karaniwang ginagamit ang humanismo para ilarawan ang kilusang panitikan at kultura sa kanlurang Europa noong ika-14 hanggang ika-15 siglo. Nagbigay ng bagong sigla ang humanismo ang pagkakatuklas ng paglilimbag noong ika-15 siglo sa pamamagitan ng pagpapalaganap ng mga klasikong edisyon. Sa pagsusuri ng panitikan ayon sa pananaw na humanistiko, mainam na tingnan ang sumusunod: Pagkatao Tema ng kwento Mga pagpapahalagang pantao: moral at etikal ba? Mga bagay na nakaiinfluwensya sa pagkatao ng tauhan; at Pamamaraan ng pagbibigay solusyon sa problema. TEORYANG ROMANTISISMO Sumibol ang romantisismo noong huling bahagi ng siglo 1800 at pagpasok ng 1900  Ang teoryang romantisismo na nakabatay sa kasaysayan at paghanga sa kagandahan ay ay nagpapakita ng napakaraming pagbabago na naganap sa panitikan.Ito ay makikita sa mga akdang tumatalakay sa mga paksang pag-ibig, mga awit at korido na ang pinaka paksa ay buhay-buhay ng mga prinsesa at prinsipe. Tumatalakay rin ito sa mga katutubong buhay sa malalayong nayon. Lagi itong nagbibigay aral at itinatanim sa isipan na ang mga nagkakasala at masama ay parurusahan.  Ang terminong romantiko (“maromantiko”) ay unang lumitaw noong ika-18 ika -18 siglo na ang ibig sabihin ay nahahawig sa malafantasyang katangian ng midyeval na romansa Romantiko ang itinawag sa paraan ng pagsulat ng mga akdang pampanitikan sa panahon ng Romantisismo dahil ang mga sanaysay, tula, maikling kwento na naisulat sa panahong iyon ay may pagkaromantiko ang paksa,tema at istilo. Naniniwala Nan iniwala ang mga romantisista sa lipunan na makatao, demokratiko at patuloy sa pag-unlad. Inspirasyon ang tanging kasangkapan ng mga romantisista para mabatid ang nakakubling katotohanan, kabutihan at kagandahan. Pinaniniwalaan din nilang inspirasyon at imahinasyon ang tanging bumubuo sa pagiging totoo at maganda ng isang akda. Sa pamamagitan nito, nabubuhay nang akda sapagkat nabibigyan ng bagong sigla ang mga mambabasa sa akdang pinagtutuunan nila ng pansin. Dalawang uri ng Romantisismo: 1.)tradisyunal na romantisismo -humihilig sa makasaysayan at nagpapanatili o pagbabalik sa mga katutubo at tradisyunal na pagpapahalaga tulad ng nasyunalismo, pagkamaginoo at pagkakristyano. 2.)revolusyunayong romantisismo

 

 –  – Ito  Ito ay bumabaling sa pagtatatag ng bagong kultura na may pagpupumiglas, kapusukan at pagkamakasarili. Halimbawa ng suri  Ang bubungang latani: Agapito M. Joaquin

Uri ng panitikan = Ang akda ay isang dula. Dula sapagkat ito’y nagsasaad ng isa o higit pang pangyayari na ginampanan ng isa o higit pang tauhan at ito ay karaniwang itinatanghal sa dulaan o entablado. Paglalahad: = tradisyunal ang naging paraan ng paglalahad ng kwento. Sinimulan ito sa karaniwang panimula at sinundan ng mga pangyayaring komplikado. Mabilis at kapana-panabik ang daloy ng istorya, kaya’t walang puwang na kababagutan ang mga bahagi  bahagi   Teorya: =Romantisismo-pananalig na ang higit na pinahahalagahan ay ang damdamin kaysa sa pag-iisip. Tauhan: = Maayos ang pagkakaganap ng mga tauhan. Nagampanan nila ito nang mabuti at ayon sa papel na dapat nilang gampanan. Galaw ng pangyayari: =Kronolohikal ang presentasyon ng mga pangyayari. Gayong tradisyunal ito ay kapanapanabik at nakapupukaw ng interes ng simulaing makapapanood nito. Bisa sa isip Ikinintal ng dula sa aking isipan ang laging pag-alala pag-alala sa kasabihang.”Ang pag-aasawa pag-aasawa ay di gaya ng kaning mainit na maaaring iluwa kapag napaso”. Bukod pa rito, lalo pang pinatibay ng akda na sinumang nilalang ay kailangang mag-isip muna ng makailang beses upang maging tiyak sa anumang landasing tatahakin. Bisa sa damdamin

Ilang bahagi ng akda ang kaiinisan ang sitwasyon gaya ga ya ng pagkakaroon ng mataas na pride ni Maldo at ayaw tumanggap ng tulong kahit pa magutom. Gayunpaman, nayural na maganda ang istorya ng dula sapagkat madadala ang damdamin sa mga sitwasyong kahit nakalulungkot ay tunay na nagpapakita ng katotohanan ng buhay. Bisa sa kaasalan  Ang kahirapan ay hindi matutugunan ng imoralidad. Kahit pa mahirap ang isang tao ngunit may dangal, yaman itong maipagmamalaki at di makukuha ninuman. Sa pagkakasala ni Toying, masasabing mali ang kanyang naging desisyon upang kumita lamang ng salaping ipangtutustos sa gutom na anak. Subalit, labis ang pagkadakila ng pag-ibig ni Maldo sa pagpapatawad at pagbabagong landasin upang maitaguyod ang pamilya. Wagi ang pagpapakumbaba at pag-ibig sa anumang laban ng buhay. Ibong ADARNA

 

TEORYANG IMAHISMO layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-adka na higit na madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan. Sa unang dalawang dekada ng ika-20 siglo lumalaganap ang imahismo bilang isang kilusang panulaan sa Estados Unidos at Ingletera. Nagbibigay-pansin sa hanay ng mga salita at simbolismo ang nasabing kilusan. Ilan sa mga prominenteng pangalan sa kilusang ito ay ang mga makatang Amerikanong sina Ezra Pound, Amy Loswell, John Gould Fletcher at Hilda Doolittle. Samantala, sa Ingletera naman ay nakilala ang mga manunulat na sina D.H. Lawrence at Richard Aldington. Kasabay ng kanilang paglikha ng mga obra sa ganitong lapit, nagpalaganap din ang kanilang hanay ng mga manifesto at sanaysay na kumakatawan sa kanilang teorya. Biniigyang diin ng imahismo ang pagpili ng tiyak na salita, kalayaan sa pagpili ng mga paksa at forma at ang paggamit ng mga salitang karaniwang ginagamit sa araw-araw. Karamihan sa mga imahismo ng manunulat ay nagsusulat sa malayang verso kaysa sa formal na may sukat na Paraan para magkaroon ng istraktura ang tula.  Ang mga sikat na koleksyon ng mga tula sa imahismo ay ang Des Imagistes: An Anthology (1914) Poets. at ang tatlong antolohiya na binubuo ni Amy Lowell, sa ilalim ng titulong Some Imagist HALIMBAWA NG TEORYANG IMAHISMO PANAMBITAN ni Myrna Prad Bakit kaya rito sa mundong ibabaw Marami sa tao’y sa salapi silaw?  silaw?   Kaya kung isa kang kapus-kapalaran Wala kang pag-asang umakyat sa lipunan. Mga mahirap lalong nasasadlak Mga mayayaman lalong umuunlad Maykapangyarihan, hindi sumusulyap Mga utang na loob mula sa mahirap. Kung may mga taong sadyang nadarapa Sa halip tulungan, tinutulak pa nga; Buong lakas silang dinudusta-dusta Upang itong hapdi’y lalong managana.  managana.  Nasaan, Diyos ko, ang sinasabi Mo Tao’y pantay-pantay pantay-pantay sa bala ng mundo? Kaming mga api ngayo’y naririto  naririto  Dinggin Mo, Poon ko, panambitang ito.