Strug i rad na njemu

Strug i rad na njemu

1. Strug i rad na njemu

Opis i sastavni delovi Strug je mašina alatka kod koje predmet za obrađivanje vrši glavno obrtanje, a alat za rezanje vrši pravolinijsko kretanje pomeranja. Na strugu se obrađuju predmeti čiji je oblik krug – to su tzv.rotaciona tela. Standardni oblik struga i njegovih glavnih delova prikazan je slici 1.

Slici 1. Standardni oblik struga.

2

Strug i rad na njemu

Slika 1b. Strug i njegovi glavni sastavni delovi.

Predmet koji se obrađuje učvršćuje se na ploču radnog (glavnog ) vretena struga (1) dok se njegov drugi, desni kraj pridržava pomoću šiljka konjića (2). Nož leži na suportu struga i to bilo za uzdužno pravolinijsko kretanje (3) bilo za poprečno (4) pravolinijsko pomeranja. Uzdužno pomeranje suporta vrši se pomoću uzdužnog zavojnog vretena (5), pomoću uzdužnog vučnog vretena (6) ili pomoću ozubljene letve (7). Svi strugovi ne moraju imati sva tri elementa za pomeranje suporta dok prva dva vretena mogu biti i kombinovana. Pogon radnog vretena dolaz od el. Otora ili od transmisije preko menjača brzina sa zupčanicima (8) a pogon uzdužnih vretena od radnog vretena prenosnih zupčanika (9) i preko menjača brzina (10). Na prikazanoj slici nacrtan je ovaj menjač brzina kao Nortonov menjač. Svi opisani sastavni delovi leže na postolju struga (11) koji se od dobro odležanog liva.

Slika 2. WELIER Univerzalni strug DA 260.

3

Strug i rad na njemu Tehničke karakteristike (WELIER Univerzalni strug DA 260) kao primer univerzalnog struga: Radne mere Širina između šiljaka mm 1000/1500/2000 Visina šiljaka mm 260 Maks. prečnik obrade Ř mm 530 Maks. prečnik obrade Ř iznad poprečnog klizača mm 345 Hod poprečnog klizača mm 330 Hod gornjeg suporta mm 130 Širina vođica mm 330 Poprečni presek noža (visina x širina) mm 25 x 25 Glavno vreteno Glava vretena prema DIN 55027 Veličina 6 Vreteno Ř u prednjem ležaju mm 100 Otvor vretena mm 71 Unutrašnja kugla glavne osovine metr. 76 Glavni pogon Trofazni pogon: zajedno sa 12-stepenim prenosnikom Pogonska snaga 100 % ED kW 7,5 Broj obrtaja vretena 1/min 33-1500 Broj brojeva obrtaja 12 Maks. obrtni moment na vretenu 100 % ED Nm 1100 Opseg koraka Uzdužni mm/obrtaju 0,07-4 Čeoni mm/obrtaju 0,035-2 Oblast ureznica Broj navoja 66 Metrički navoj mm 0,5-28 Colovni navoj Broj obrtaja/inč 1-56 Modul-Navoj Mod koraka 0,25-14

4

Strug i rad na njemu DP-navoj Korak navoja 0,2-112 Postolje - Ležište od Meehanite-liva, otporno na uvijanje sa induktivno kaljenim, najfinije brušenim vođicama i suženjem ispred kućišta vretena. Kućišta vretena - Visoka preciznost i krutost glavnog vretena zbog preciznog kugličnog kotrljajnog ležaja: - Kaljeni i brušeni zupčanici. - Cirkularno podmazivanje pomoću uljne pumpe. - Glava vretena prema DIN 55027, kaljena i brušena. Suport - Vođice u obliku lastinog repa za poprečni i gornji klizač: - Naknadno podešavanje vođica uz pomoć klinaste letve. - Pomeranje rezača postolja pomoću ručnog točka sa prstenastom skalom na prednjoj ploči. - Uzdužno i čeono pomeranje kao i dvodelna matica se mogu menjati preko dve međusobno povezane ručice. - Klizna spojnica za pomak se podešava pomoću ručne poluge. - Svi zupčanici su u prednjem delu i puž na vučnom vretenu radi u uljnoj kupki. - Centralno podmazivanje vođica preko ručne pumpe za podmazivanje.

5

Strug i rad na njemu Radno vreteno struga jeste njegova glavna osovina čiji je zadatak da pokreće predmet koji se obrađuje određenom brzinom rezanja. Radno vreteno nosi glavno opterećenje za vreme rada struga pa zato mora biti izrađeno vrlo tačno, jako i masivno. Ležajevi radnog vretena opterećeni su kako u uzdužno tako i u poprečnom smeru.

Slika 3. Dvostruki ležaj radnog vretena.

Prednji deo zove se glavni ležaj (1) a drugi ležaj se zove zadnji ležaj (2). Podešavanje istrošenog glavnog ležaja pomoću matica(4) i (5). (Slika 29.)

Slika 4. Valjkasti ležaj radnog vretena.

Konjić (slika 31) predstavlja vrstu malog fiksnog suporta čiji je zadatak da pridržava desnu stranu predmeta za vreme njegovog obrađivanja. Šiljak konjica (1) o koji se odupire predmet, usađen je u cilindričnu čauru (2) na čijoj je drugoj strani postavljena matica (3). Obrtanjem točka (4) pomera se zavrtanj (5) koji se nalazi u čauri sam šiljak konjica. Kad je šiljak podešen prema dužini predmeta koji se obrađuje,on se učvšćuje u tom svom položaju pritezanjem rascepa (6) pomoću ručica (7). Konjić leži na istim vođicama postolju (8) kao i suport struga i po njima sepomera u smeru uzdužne ose struga za veličinu koja odgovara dužini predmeta u 6

Strug i rad na njemu radu. Učvršćivnje konjica na određenom mestu postolja postiže se zaokretanjem ručice (9) kojom se pomoću ekscentrične poluge (10) priteže poprečna greda (11). Poprečno podešavanje položajašiljka vrši se pomeranjem celog gornjeg dela konjićapomoću zavrtnja (12).

Slika 5. Konjić struga.

Slika 6. Šiljak konjica.

7

Strug i rad na njemu Telo suporta se sastoji od iz dva dela: od glavnog (1) i od pomoćnog suporta (2). Glavni suport obavlja uzdužno kretanje po vođicama postolja suporta a sporedni suport vrši kretanje po vođicama glavnog suporta. Za obavljanje glavnog uzdužnog kretanja suporta služe: zavojno vreteno (3), vučno vreteno (4) i ozubljena letva (5). Uzdužno pomeranje suporta prilikom rezanja navoja postiže se ukopčavanjem matice (6) specijalne konstrukcije. Kojom se obrtanje zavojnog vretena (3) prenosi i pretvara u pravolinijsko kretanje suporta (1). Ukopčavanjem te matice vrši se zaokretanjem ručice (1). Kretanje suporta kod ostalih radova prenosi se sa vučnog vretena (4) pomoću puža (7) i pužnog kola (8) koji sedi na istoj osnovini sa cilindričnim zupčanikom (9). Dvokraka poluga (rimsko 2) nosi na jednom svom kraju cilindrični zupčanik (9). Postavljanjem dvokrake poluge upoložaju koji je prikazan na slici, zupčanik (10) dolazi u vezu sa zupčanikom (11) i obrće ga oko iste osovine zajedno sa zupčanikom (12) koji zahvat i zupce ozubljene letve (5) i tako pokreće suport. Puž (7) je učvršćen na vučnom vretenu pomoću klina koji zadire u žljeb vretena sa jedne i u glavčinu puža sa druge strane. Postavljanjem dvokrake poluge u crtkani položaj (rimsko 2) zupčani (10) dolazi u vezu sa gornjim zupčanikom (13) koji preko zupčanka (14) pokreće poprečno vreteno (15) od kojeg pomoću suporta (2) i dobija svoje poprečno kretanje. To je poprečno kretanje pomoćnog suporta može se postići i ručno i to obrtanjem poluge (16). Ručno uzdužno pomeranje glavnog suporta pomoću ozubljene letve vrši se obrtanjem ručice (rimsko 3) koja pokreće zupčanik (17) a sa njima spomenute zupčanike (11) i (12).

Slika 7.Suport struga.

8

Strug i rad na njemu Rad uklopne matrice prikazan je na slici 34.Sastoji se od: Zavojno vreteno (1), zakretanjem ručice (2) obrće se i mala osovinica (3) koja na jednom svom kraju ima levi (4) a na drugom desni (5) navoj za uključivanje odnosno za isključivanje desne (6) i leve (7)polutke uklopljene matice.

Slika 8. Uklopna matrica struga.

Na slici 35 prikazana je ručica za uključivanje pogona (rimsko 1) zavojnog vretena (1) spojena je preko motke osigurača (2) sa dvokrakom polugom (rimsko 2) za uključivanje poprečnog i uzdužnog pomeranja vučnim vretenom tako da uključenom položaju uklpone matice (3) zavojnog vretena (1) mora odgovarati potpuno isključeni položaj dvokrake poluge.

9

Strug i rad na njemu

Slika 9. Šema osiguranja protiv pogrešnog uključivanja vretena.

Motka osigurača (1) pričvršćuje se na suportu i sa njim se zajedno pomera i levo i desno, sve dok ne udarna uporište na levoj (2) ili desnoj strani (3) koja su postavljena na određena mesta. Utom momentu čaura osigurača (4) podigne jedan krak pouge (5) dok njen drugi krak uključujući spojku (6) koja rastavi zupčanike (7) i (8) prekine vezu pogona suporta sa vučnim vretenom (9) srtuga. Kada se suport u vezu u svoj normalni položaj, spiralna opruga (10) ponovo ukopča spojku (6) a opruge (11) i (12) uključe čauru osigurača (4) i polugu (5).

Slika11. Ograničenje pomeranje suporta.

10

Strug i rad na njemu Na slici 37 je prikazano uzdužno pomeranje suporta u desno (1) postiže obrtanjem točka u istiu stranu (1). Isto je i sa obrtanjem ručice za poprečno pomeranje suporta (2). Pokretanje gornjeg nosača noža postiže se obrtanjem odgovarajuće ručice u desno (3). Stezanje predmeta koji se obrađuje obavlja kjluča za čeljusti u desno (4). Ipridržavanje predmeta pomoću šiljka konjica postiže se obrtanjem njegovog točka udesno (5).

Slika 12. Smer pomeranja glavnih organa struga.

Nosač noža struga (1) na slici 38, leži na na pomoćnom suportu (2) bilo direktno bilo posredstvom naročitog klizača (3) čiji je zadatak da olakša završno i fino pomeranje odnodsno podešavanje noža. Pmoću nosača, nož se lako, brzo i tačno postavlja u određeni položaj u odnosu na predmet koji se obrađuje a pored toga nosač učvršćuje za vreme rada i prenosi opterećenje usled sile rezanja na postolje struga. Pomeranjem glavng suporta (4) po vođicama postolčja (5) postiže se pralelan radsa osom struga.

Slika 13. Nosač noža kod struga.

11

Strug i rad na njemu Za manja opterećenja noža upotreblčjava se nosač prema slici 39. Zavrtanj za pritezanje noža (1) zakačen je svojom glavom u žljeb suporta (2) i uklješten klinom (3) tako da se ne može da obrće. Sferična podloška (4) omogućava da se položaj ploče držača (5) podesi prema nožu . Visinko podešavanje noža je na osnovnoj pločici (1) leži podloška u obliku klina (2) pomoću koje se može menjati visina oštrice noža koji je pritegnut u ovom položaju zavrtanjem za stezanje (3).

. Slika 14. Manji nosač noža i visinsko podešavanje noža.

Lineta (1) na vođicama struga (2) kao suport a kroz njen centar prolazi šopka – predmet koji se obrađuje, poduprta ležanjemčiji se položaj može da podešava pomoću držača (3) već premaveličini prečnika šipke – predmeta. Radi lakšeg postavljanja šipke – predmeta u centar linete, njen gornji deo (4) se otvara preklapanjem oko zgloba (5). (Slika 40).

Slika 15. Lineta za strug.

12

Strug i rad na njemu

Slika 16. Poprečni profili postolja struga.

Slika 17. Uzdužni profili postolja struga.

Profili vođica imaju razne oblike slika 43. Simetrični oblik prizmatične vođice (rimsko 1) omogućava da se u slučaju povećanog habanja između nosećih površina postolja (1) i pokretnog suporta (2) njihov međusobni položaj automatski ponovo uspostavi prileganjem pomičnog dela. Profil vođica u obliku lastinog repa (rimsko 2) ima prednost manje visine što povećava stabilnost mašine ali mu je slaba strana u tome štose u slučaju povećanog habanja između postolčja (1) i suporta (2) ovaj može da odigne i da se pri pomeranju uklješti.

13

Strug i rad na njemu

Slika 18. Vođica postolja.

Vođica sa pravougaonim profilom ima naročite podmetače (1) sa zadatkom da onemogući odizanje pokrtenog dela mašine (2) od njenog postolja. Podešavanje boljeg prileganja kao i smanjivanje nastalog zazora kod povećanog habanja postiže se priteznjem umetnutog bočnog dela (4) čije se pritezanje vrši pomoću zavrtnja (5).

Slika 19. Vođica sa pravougaonim profilom.

14

Strug i rad na njemu

Slika 20. Puno postolje struga.

Slika 21. Postolje sa usekom.

Menjač brzina sa zupčanicima, slika 47. On se sastoji od: četiri zupčana prenosa (rimsko 1-4) koji imaju ulogu stepenaste remenice. Dva dodtna zupčanika prenos a (rimsko 5-6) na pomoćnoj osovini broj radnog vrtene struga (1). Glavni pogon dolazi preko remenice (2) te se prensi na radno vreteno bilo direktnobilo preko pomoćne osovine (3). Ukopčavanje prvih prenosnika vrši se spojkom (4) dok spojke (5) i (6) igraju ulogu remena sa jednog stepena na drugi kod stepenaste remenice. Ceo menjač je zatvoren u kućici od livenog gvožđa (7) tako da zupčanici rade pod veoma povoljnim uslovima sa obilnim podmazivanjem. Puštanje struga u pogon kao i njegovo isključivanje obavlja se polugom (8) koja spaja pogonsku remenicu sa osovinom menjača (9). Menjač je tako konstruisan da se istovremeno ne mogu uključiti zupčanici koji ne treba da rade zahedno.Menjanje brzina treba obavljati po mogućnosti u mirnom stanju mašine pošto udarci moguda oštete tvrdo kaljene zupčanike.

15

Strug i rad na njemu

Slika 22. Menjač brzina sa zupčanicima.

Pogon vretena za uzdužno pomeranje suporta struga dolazi od radnog vretena i sa njim je vezan nizom zupčanih prenosa koji su smešteni u proširenom delu leve strane postolja struga. Ima veoma veliki broj raznih konstrukcija tih zupčanih prenosa među njima je najpoznatiji Nortonovprenosnik slika 48. Pgon dolazi preko zupčanika (1) i prelazi na pomoćnu osovinu (2) po kojoj klizi manji pomoćni zupčanik (3). Tj se zupčanik pomera po raznim žljebovima duž pomoćne osovine i celo vreme rada ostaje u vezi sa prenosnim zupčanikom (4) čija osovina (5) leži na poluzi kulise (6) tako da se može zakretati u krugu oko pomoćne osovine (2) kao centar. Na taj način može se zupčanika gornjeg reda prenosnika (7-12) koji leže na zajedničkom vretenu menjača (13). Svi zupčanici su zatvoreni u kućici od livenog gvožđa (14). Na slici je kulisa (6) prikazana u uključenom položaju prenosnog zupčanika (4) ali je ucrtana i njena osa kod isključenog položaja tog zupčanika. Promena brzine zaokretanjem kulise oko pomoćne osovine i istovremenim uzdužnim pomeranjem kulise po toj osovini u levo za vezu sa najvećim zupčanikom prenosnika (12) odnosno u desno za vezu sa najmanjim zupčanikom (7). U odabranom položaju kulisa se učršćuje tako što njen pomoćni palac upada u rupukoja se nalazi ispred odgovarajućeg zupčanika prenosnika.

16

Strug i rad na njemu

Slika 23. Nortonov prenosnik.

17