Statik proje yapmak - Adım adım statik proje nasıl hazırlanır.pdf

Statik proje yapmak - Adım adım statik proje nasıl hazırlanır (Sta4cad)

Bir yapının mimari projesi ortaya çıktığı, ön projenin hazırlandıktan sonra verilen bilgilere ve uyulması gereken şartnamelere göre, İnşaat Mühendisleri yapının, temel, çatı, betonarme, çelik, istinat duvarı vb. gibi elemanların etki eden kuvvetler karşısında nasıl yapılması gerektiğini hesaplayarak ortaya koyar ve bunları usulüne uygun bir şekilde çizer. Yapılan hesaplara ve bu hesaplara dayanarak çizilen resimlere İnşaat Mühendisliği Projeleri ya da Statik Proje denir. İnşaat Mühendisleri yalnız mimarların yaptığı projeleri ayakta tutabilmek için gerekli statikleri hazırlamaz, bunun yanında yol, su, köprü, baraj, hava alanı, çelik inşaat vb işlerin projelerini de hazırlar. Genel görünüm ve oranlar söz konusuyken mimarlardan fikir alabilirler ve gerekiyorsa bazı birimlerin projelerini mimarlara hazırlatırlar. Statik proje hazırlanırken, gerekli görülen yerde mimari proje değiştirilebilir. Mimari bürolarca değişen projeler ile kesin proje elde edilmiş olur. Kesin proje baz alınarak mimari ve statik uygulama projeleri hazırlanır. Gerekli veriler Elektrik ve Makine Mühendislerine de verilerek tesisat projeleri hazırlattırılır. Ayrıca özel yapılar için İç Mimarlara dekorasyon projeleri de hazırlattırılır. STATİK PROJELERİN ÇİZİLMESİNDE UYULMASI GEREKEN KURALLAR • Ön ve kesin projelerin çiziminde 1/100- 1/200, uygulama projelerinde ; temel, kalıp, teçhizat (demir döşeme) planları 1/50, kiriş, kolon, betonarme temel, betonarme çatı, vb tüm detay resimleri çiziminde 1/1,1/5, 1/10, 1/20 ölçek kullanılır. • Projeler hazırlanırken gerekli kısaltmalar yapılır ve bunların açılımı belirli bir paftada yada açıklama ile verilir. Örneğin kolon (S), kiriş (K), döşeme (D) gibi isimler alır. • Kalıp planları, teçhizat planları, kolon aplikasyon planları ve detaylar ayrı ayrı paftalarda toplanır ve gerekli açıklamalar yapılır. • Donatıların boyları en fazla 12 m dir.(Özel siparişler dışında) Bu nedenle eklemeler ile demir boyları uzatılır. Eklemelerde bindirme payı min. demir çapının 45 katı kadardır. • Projelerde herhangi bir elemanın yerinin belirlenebilmesi için, harf ve rakamlarla teşkil

edilecek koordinat sistemi, mimari ve statik projeleri için aynı olmalıdır. • Demir donatıların fiziki etkilerden korunması için beton yüzeyinden 1,5 - 2 cm kadar içeride olması gerekir. Bu orana pas payı adı verilir. Çizimde bu husus dikkate alınmalıdır.Ayrıca pas payları imal edilecek yapı kısmına göre (temellerde 5 cm, döşemede 1,5 cm gibi) ve imal edilen yapının cinsine göre (su yapılarında min.5 cm, fırınlarda kolon için min 5cm gibi) imal edilen yerin konumuna göre (iç kolonlarda 2.5 cm dış kolonlarda 3 cm gibi) DÖŞEME: Yükleri doğrudan alan ve eğilme momentine zorlanan düz ve geniş geometrik kesitli elemanlardır. En ve boylarına nazaran kalınlıkları daha küçüktür bu nedenle plak ismini alırlar. Döşemeler uzun ya da kısa kenarın oranlarına bağlı olarak tek ya da çift yönlü çalışırlar. Açıklığın büyük olması halinde ise nervürlü(dişli) döşemeler yapılmalıdır. Ancak nervürlü döşemenin bina ağırlığını artırıcı etkisi de gözden kaçırılmamalıdır. Döşemeler; ahşap, çelik ve beton döşemeler olmak üzere üç kısma ayrılır. • Ahşap döşemeler; hafif ve estetiktir. Yapımı kısa sürer, işlenmesi kolaydır, eğilmeye karşı mukavemetleri ve ısı yalıtım değerleri yüksektir. Ancak bununla birlikte yangına karşı direnci düşük ve ses geçirgenliği yüksektir. Ahşap döşemelerde taşıyıcı elemanlar kirişler olduğundan düzenlemesinde açıklıklar, aralıklar, ahşap kiriş boyu ve de yüklemeler çok önemlidir. • Çelik döşemeler; ahşaba göre en küçük kesitte maksimum taşıma gücü sağlarlar. Ahşapta olduğu gibi döşemeler küçük açıklık istikametinde kullanılır. Kirişler için normal ve başlıklı profiller kullanıldığı gibi özel kromlu profiller ile kafes şeklinde yapılan kirişlerde kullanılır. Duvara oturtulan bağlanma demirleri üzerine yerleştirilirler. Bu demirlerin görevleri; putrelden gelen yükü duvar sathına yaymak ve binaların duvarlarını boylar istikametinde birbirine bağlamaktır. Çelik profillerde yapılan döşeme türleri dolgu malzemesine göre isimlendirilirler.( Adi Volta Döşeme, Volta Döşeme, Beton Dolgulu Çelik Döşeme, Betonarme Dolgu Çelik Döşeme) • Betonarme döşemeler; yapının katlarını ayırır, genellikle altları boş ama bazen de dolu olan döşemelerdir. Betonarme döşemenin içerisindeki donatı şekil ve miktarı döşeme açıklığına göre yapılan donatı hesaplarıyla elde edilir. Betonarmede demir çekmeye ve beton basınca çalışır. Mesnetlere yakın yerlerde döşemedeki çatlamalara karşı pilye demiri kullanılır. Donatı planında her döşemede kullanılacak olan demir tipi, adedi ve şekli gösterilir. Demir çapları Ф ile gösterilir. İşaretin önündeki sayı demir adedini, ardındaki sayı ise demir çapını ifade eder. (16 Ф 8/25 L=365 → 16 adet 8mm çapında 25 cm aralıklarla 365 cm boyunda kullanılacak donatıyı ifade eden bir gösterim şeklidir.) Döşeme kalınlıkları açıklığın büyüklüğüne, çelik ve betonun kalitesine ve taşıdığı yüke göre değişiklik gösterir. Ancak en az 8 cm, hatta deprem bölgelerinde minimum 10 cm kalınlığında olmalıdır. Plaklar uzunluk/genişlik oranına göre tek ya da çift doğrultuda çalıştırılır. Normal kat döşeme kalınlığı minimum 10 cm, çatı döşemeleri ise 8 cm olmalıdır. Dikdörtgen kesitli döşemenin uzun kenarının kısa kenarına oranı 2 ya da daha fazla ise bu döşemeler kısa kenar doğrultusunda çalışır ve “ hurdi döşeme” adını alır. Tek yönlü döşemeler de denilir. Kısa doğrultuda pilye ve düz, uzun doğrultuda düz donatı kullanılır. Döşeme alanı kare ya da kenarlar arası oran çok az ise bu tarz döşemeler “dal döşemeler” adını alır. Çift yönlü çalışan döşemelerdir. Her iki doğrultuda pilye ve düz donatı kullanılır. Plak kalınlığı en az 7 cm olmalıdır. Temel üstü yüksekliği; 1. derece deprem bölgesinde 12,00 m 2. derece deprem bölgesinde 15,00 m

3. derece deprem bölgesinde 18,00 m 4. derece deprem bölgesinde 21,00 m olmalıdır. Bu yükseklikleri aşan yapılarda yatay yükleri emniyetle temele aktarmak üzere temele kadar devam eden ve planda rijitlik merkezi kütle merkezine mümkün olduğunca çakışan deprem perdeleri düzenlenmelidir. Basınç başlığı en az, serbest dış aralıkların 1/10 u kadar kalınlıkta olmalı ve 5 cm den ince olmamalıdır. Basınç başlığında yük dağılımını sağlamak için dişlere dik doğrultuda ve diş uzunluğunun her 1 m si için donatı çubuk aralığı 20cm yi ve1,5 d yi geçmemelidir. Dişler arasındaki plağa en az 30 cm ara ile 1 Ф 16 lık dişlere paralel olarak konulmalıdır. Dişler arası uzaklık en az 10 cm olmalıdır. Kalıbı eğik ya da köşeli yapmak mümkündür ancak ahşap işçiliği zor olduğundan metal kalıp kullanılır. Dişli döşeme tek yönde çalıştırılacaksa nervürler enlemesine tanzim edilir. Esas çelikler nervür içine yerleştirilir ve dağıtma çelikleri esas çeliklere dik ve döşemenin uzun kenarı doğrultusunda konur. Çift yönlü çalıştırılacak olan dişli döşemelerde nervürler her iki doğrultuda yapılır. Bu döşemede iki defa kısa kenar doğrultusundaki dişlerin çelik donatısı alta konur ve uzun kenar doğrultusundaki dişlerin çelik donatısı da üste konur. Dağıtma çelikleri ise her iki doğrultuda konur ve bağlanır. KİRİŞLER: Döşemelerden gelen yükü kolonlara, perdelere ya da başka kirişe aktaran dikdörtgen ya da tablalı kesitlerdir. Kirişler eğilme momenti ve kesme kuvvetine maruz kalırlar. Bununla birlikte bazı kenar kirişleri, balkon kirişleri ve plandaki eğri eksenli kirişler ayrıca burulma etkisi altında da kalırlar. Kirişler mesnet durumlarına ve donatı şekillerine göre isimlendirilirler. • Hatıllar • Lentolar • Basit kirişler • Konsol ve konsollu kirişler • Devam eden kirişler • Ters kirişler • Tablalı kirişler Betonarme kirişler üzerlerine gelen yükü kolonlara aktarırlarken eğilmeye maruz kalırlar. Bu durumda kiriş yüksekliğinin yarısından geçtiği varsayılan tarafsız eksenin üst kısmı basınca alt kısmı ise çekmeye çalışır. Betonarme kirişin oturduğu mesnetler arasındaki açıklık “serbest açıklık” olarak isimlendirilir. Kirişlerde hesap açıklığı 35cm ya da daha az olan mesnetlerde mesnet eksenleri arasındaki uzaklık olarak alınır. Mesnet kalınlığı 35 cm den fazla ise hesap açıklığı serbest açıklığın %5 artırılmasıyla belirlenir. Betonarmede çelik çubuklar çekmeye çalıştığından, kirişlerde esas çelikler alta, montaj donatıları da üste konur. Kirişin yapılacağı yerin sınırlı olması durumunda kiriş basınç gerilmelerini karşılamada yetersiz kalır bu durumda beton alanını desteklemek için çelik donatı konur ve “çift donatılı betonarme kirişi” olarak adlandırılır. Çerçeve kirişleri en az 25x50 cm kesitinde olur. Gövde genişliği kirişin oturduğu kolonun genişliğine kiriş yüksekliğini 1,5 katını eklemekle bulunan değeri geçemez. Açıklıklarda kirişler mümkün olduğunca tek donatılı olarak boyutlandırılmalıdır. Zorunlu olduğu durumlarda basınç donatısı kullanılabilir. Ancak basınç donatısı yüzdesi 0,01 den ve çekme donatısının %50 sinden fazla olamaz. Tek donatılı boyutlandırılan kirişlerde basınç yüzünde

minimum 2Ф12 donatı bulunmalıdır. Mesnetlerdeki donatının en az 1/3 ü moment sıfır noktasından ankraj boyu kadar uzatılmalıdır. Bu uzunluk kiriş serbest açıklığının ¼ ünden az olamaz. Kolona saplanan kirişlerin kolonun diğer yüzünde devam etmediği durumlarda kirişlerdeki alt ve üst donatı, kolonun karşı yüzüne kadar uzatılıp 90 º büküldükten sonra ankraj uzunluğu kadar düşey yönde devam ettirilmelidir. Her iki taraftan kiriş saplanan kolonlarda basınç donatıları sürekli olmalıdır. ETRİYE Etriye genişliği ve yüksekliği, kirişin genişliği ve yüksekliğinden pas payının çıkarılması ile bulunur. Etriyede minimum donatı çapı 8 mm olmalıdır ancak çok özel durumlarda 6 mm kullanılabilir. Etriye sayısı, etriye konacak kiriş boyu etriye aralığına bölünüp çıkan sayıya 1 ilave edilmesiyle bulunur. Etriye aralığı genelde 20 cm dir. Kiriş başka kirişe saplanıyorsa saplandığı ucunun saplandığı kiriş genişliği kadar kısmına etriye konmaz. Etriye üzerine kıvrım ölçüleri, kanca boyları, etriye sayısı, etriye çapı ve toplam boyu yazılır. HATILLAR Kagir yığma yapılarda taş, tuğla ve bloklarla inşa edilen duvarların bağlantısını sağlamak, üzerlerine gelen yükleri düzgün bir şekilde nakletmek üzere yapılır. Betonarme hatılın alt kısmı tamamen dolu olduğundan pilye konulmaz. Hatıl kesitinde dört esas çelik ve 30-50 cm ana etriyeler konur. Kiriş boyutu 50 cm den az olamayacağından, kısa kiriş görevi görmek için kullanılır. Pencere ve kapı boşluklarında görülür. LENTOLAR Kagir yapılarda kapı ve pencere boşluklarının üzerini kapatmak ve üstlerine gelen yükü nakletmek için betonarmeden yapılan elemanlardır. Lentoların genişlikleri yan duvarların kalınlıkları kadar olup yüksekliği en az 20 cm alınırsa da açıklık ve üzerine gelen yüke göre değişir. Lento boyunca esas Pilye ve montaj çelikleri konur. Etriyeler en çok 20 cm ara ile bağlanır. Kapı ve pencere kenarları dişli ise lentolar da dişli yapılır. BASİT KİRİŞLER Kagir yığma yapılarda iki ucu serbest istinatlı olarak yapılan betonarme kirişlerde kiriş uçları en az 20 cm uzunluğunda mesnetler üzerine oturtulur. Bu kirişler üzerine gelen döşeme veya duvar yüklerini taşır ve yanlardaki mesnetlere iletirler. TERS KİRİŞLER Binalarda döşemenin yükünü taşıyan kirişin döşeme altından sarkması istenmiyorsa kiriş döşemenin üzerinde tertiplenir. Bu kirişlerin üzerine gelen duvarda kapı açılamaz. Ancak zorunluysa açılır ve bu durumda da eşik yapılır. Çelik donatımı normal kiriş gibidir. TABLALI KİRİŞLER Betonarme yapılarda döşeme altlarına konan ve betonu döşeme ile birlikte dökülen kirişler tablalı yapılabilir. Kirişin basınca çalışan alanını genişletmek amacıyla döşemenin bir kısmı kiriş ile birlikte çalıştırılır. Döşeme açıklığı basit formüllerle hesaplanır ve açıklığın yarısından fazla olamaz. Ayrıca zımbalama etkisine karşın kiriş guseli de yapılabilir.

KOLONLAR: Yük taşıyıcı bazen süsleyici bazen hem taşıyıcı hem süsleyici olarak yapılan betonarme elamanlardır. Yük taşıyıcı olması durumunda sütunun dar kenarı veya çapı yüksekliğinin 1/20 den az olamaz. Betonarme kolonlarda genel olarak beton basınca, çelikler burkulmaya ancak özel durumlarda basınca da çalışırlar. Kolon kesitleri kare, dikdörtgen, yamuk, köşeli haç, düzgün çokgen ve daire şeklinde olabilir. Betonarme çelik donatımında, kolon esas boylama çelikleri kolon boyunca ve uçlarına kanca yapılarak konur. Kolonlarda esas çelikler eklenmez. Kolon esas çelikleri altındaki ve üstündeki betonarme yapı elemanı için gömülür. Beton bir betonarme temel üzerine yapılacaksa kolonların oturtulacağı yerlerde filizler bırakılır. Aynı şekilde kolon betonu kat döşeme betonunun üst seviyesinde kesildiğinde yine filizler bırakılmalıdır. Filizlerin uçlarına kanca yapılır. Kolon için gerekli çelik fazla ve sık ise filiz uzunluğu artırılır ve kancasız konur. Filiz çapları ve sayısı devam edecek kolonlardaki çeliklere eşit ve filiz boyu en az 40 Ф kadar alınır. Üstteki kolon kesit alanı küçülüyorsa kolon esas çelikleri kiriş içinde kalacak şekilde kıvrılarak devam ettirilir. Taşıyıcı kolonlarda minimum donatı çapı Ф14 alınır. Minimum kolon en kesit boyu 25 cm olmalıdır. Ancak I,T,L kesitli kolonlarda 20 cm e izin verilebilir. Kutu kesitli kolonlarda minimum beton kalınlığı 12 cm dir. Beton örtü kalınlığı ise içteki elemanlarda 2 cm ve dıştaki elemanlarda 2,5 cm den az olmamalıdır. Kat yüksekliğinin 1/20 sinden küçük kesitli ya da geniş kenarının dar kenara oranın 3 den büyük olduğu kesitler uygun değildir. TEMELLER: Düşey taşıyıcılardan gelen yükleri emniyetle zemine aktaran yapılardır. Sağlam zemin tabakasının çok derinde olması durumunda derin temeller uygulanır. Aksi durumda ise yüzeysel temeller kullanılır. Yani temeller genel manada iki grupta incelenir. Ancak bu iki grup kendi içlerinde de gruplara ayrılır. YÜZEYSEL TEMELLER Üst yapıyı etkileyen, sabit ve hareketli, yatay ve düşey yükleri taşıyan kolon ve taşıyıcı duvarların altına inşa edilen ve bu yükleri emniyetle taşıyarak uniform bir şekilde zemine aktaran yapı elemanlarına “temel” denir. Üzerine gelen yükleri kendi ağırlığıyla birlikte güvenli bir şekilde taşır ve bu yükleri yapıya zarar vermeyecek oturmalarla temel zeminine aktarır. Temelin oturacağı tabi zemin “ temel yatağı” olarak adlandırılır. Yüzeysel temeller zemin yüzüne yakın yerlerde kabul edilen oturmalar aşılmadan yapı yüklerinin güvenli aktarılmasının mümkün olmadığı durumlarda yapılır. Zemin suyu olması ya da olmaması durumunda yüzeysel temeller iki gruba ayrılır. • Kuru zeminde yapılan yüzeysel temeller • Su içinde yapılan yüzeysel temeller Temellerin projelendirilmesinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus zeminle ilgili tanelerin doğru tespit edilmesidir. Bu nedenle arazide çukurlar açılıp zemin incelenir. Bununla birlikte komşu araziler de araştırılıp laboratuar incelemeleri yapılır. Sonuçta zemin cinsi, zemin taşıma gücü temel derinlikleri, hesaplarda kullanılacak zemin emniyet gerilmesi, zeminde betonarmeye zarar verebilecek madde olup olmadığı ve bunların önemi vb konular tespit edilir.

Yüksek yapılarda bir temel tasarımına gidilmeden önce yapının yapılacağı zemin iyi araştırılmalı ve incelenmelidir. Üst yapının hafif beton kulanı vb. ile hafifleştirilmesi ile özellikle komşu parsellerde yapılacak oturmalar azaltılabilir. Temel derinliğinin fazla seçilmesi ile temelde suya karşı yalıtım ve bodrum çukurunun rijitleştirilmesinden kurtarılabilir. Özellikle kohezyonlu zeminlerde ağırlık merkezi ile üst yapıdan temele aktarılan yüklerin bileşkesi çakışmamalıdır. Yapının toplam maliyetinin yaklaşık %4-6 sını temeller alır. Ekonomiklik ve yük aktarımının önemi nedeniyle temel seçimi ve dizaynı dikkat gerektirmektedir. Temeller taşıdıkları yükün büyüklüklerine, yükün duvar ya da kolonlar aracılığıyla gelmesine ve zemin türü ile taşıma gücüne göre değişik şekillerde yapılabilir. Temel tipi seçimine etki eden nedenleri sıralayacak olursak; • Üst yapıdan gelen yükün nitelik ve niceliği • İmalat zorlukları • Yapının önemi • Zemin özelliği Zemin özelliklerinin, yapının önem derecesine göre, belirlenmesinde kullanılan metodlar aşağıda sıralanmıştır. • Gözlem • Basit deneyler • Detaylı sondaj ile laboratuar deneyleri • Kişisel deneyim Tek tip seçim ve projelendirme hatalarının sonradan düzeltilmesi çok zor olmaktadır. Bazen çok zor durumlarda emniyetli tarafta kalacak şekilde seçim ve hesap yapılır. Üst yapıdan gelen yüklerin nakledilmesine ve temellerin plandaki şekillerine göre yüzeysel temeller aşağıdaki gibi sıralanabilir; • Tekil- ayrık temeller • Sürekli temeller • Radye temeller TEKİL (AYRIK-MÜNFERİT) TEMELLER Temel zemini orta sertlikteyse ve bina ağırlığı az ise tekil temel uygulanabilir. Betonarme yapıda yükleri taşıyan kolonların altına tekil sömel olarak yapılırlar. Tekil temel sömelleri düz, ampartmanlı yada eğimli yapılır. SÜREKLİ (ŞERİT-MÜTEMADİ) TEMELLER Sürekli temeller üç nedenle yapılır. 1. Yapı alanındaki toprak zemin emniyet gerilmesinin küçük olması nedeniyle toplam yükü zemine aktarmakta tekil temel yetersiz kalmaktadır. 2. Taşıyıcı akslar birbirine çok yakın olduğu için tekil sömeller iç içe girer. Bu durumda iki temel kullanmak yerine sürekli temel uygulanır. Kiriş konsolları son açıklığın yaklaşık ¼ ü kadar uzatılarak dengeli ve küçük bir moment elde edilir.

3. Bitişik nizam yapılacak bir yapının temelleri komşu yapı arsasını yahut o yöreye ait imar planları (kaldırım vb) sınırlarını aşmamalıdır. Bu durumda uygulanan tekil temelin bir kısmı komşu arsayı işgal edeceğinden yapılamayacaktır. Bu cins temellere “dış merkezli (eksantrik) temeller” denir. Genel bir hüküm verecek olursak ;temel zemininin sağlam olduğu yerlerde bina yükünü temel oturumunda zemine aktarmak amacıyla uygulanır. Temel duvarı yada doğrudan temel tabanı üzerine veya temel zemini üzerine dökülen betonarme sömel hatılı yada taştan yapılan ampartmanlı sömel üzerine oturtulur. Her iki durumda da temel yatağı üzerine grobeton dökülmesi gerekir. Böylece yapıdan gelen yük daha uniform olarak zemine aktarılır. Sömeller plak, kiriş, tablalı kiriş olarak betonarmeden imal edilirler. RADYE (PLAK) TEMELLER Bu tip temeller dolma zeminlerde yada emniyet gerilmesinin çok küçük olduğu zeminlerde ve zeminin fazlaca sıkışabilme özelliği olduğu zeminlerde kullanılırlar. Bununla birlikte kolonların birbirine çok yakın olması söz konusu ise sürekli temel ekonomikliğini kaybedeceği için radye temel uygulaması yapılır. Bina, zemini tamamen örten ve tersine çalışan bir döşeme üzerine oturtulur. Plak temellerin yapılma nedenlerini sıralayalım; 1. Yapının bir bölümünün toprak katmanları arasında bulunan ve zemin suyu adı verilen suyu ihtiva etmesinden kaynaklanan, su basıncından yapıyı korur. 2. Yapının çok ağır olması veya zemin emniyet gerilmesinin çok düşük olması nedeniyle iki yönlü sürekli temelin taban alanı yetersiz kalması durumunda kullanılır. Yapının tüm tabanını kaplayan kirişli yahut kirişsiz bir plağa oturtarak yükleri bu plak aracılığıyla zemine iletirler. Kolonlar doğrudan doğruya plağa oturtulabilirler. Ancak bina ağırlığının fazla olması nedeniyle kolonlar zımba etkisi gösterir. Bunu önlemek için kolonlar arasına ters kiriş atılır. Bu önlem yeterli gelmezse kirişler plaklara guseli şekilde oturtulur. DERİN TEMELLER Sağlam zemin çok derinlerdeyse hem taşıma gücü fazla olan zemin tabakalarından yararlanmak hem de zemin içinde kullanılabilir hacimler oluşturmak amacıyla yapılırlar. Derin temeller ayak temel, kazık temel ve keson temel olmak üzere üç kısımda incelenir. MERDİVENLER Farklı iki seviye arasında bağlantı sağlayan, muntazam aralıklı yatay kademelerden oluşan düşey sirkülasyon aracıdır. Diğer sirkülasyon araçlarına göre daha ekonomik ve güvenlidir. Rampa çok yer işgal ettiğinden ekonomik değildir. Yürüyen merdiven ve asansör sistemler de bozulmalara maruz kaldığından işlevlerini istikrarla yürütemezler ve aynı derecede emniyetli değildir. MERDİVENİ OLUŞTURAN ELEMANLAR Rıht: Merdivenler düzgün aralıklı düşey ve yatay yüzeylerden meydana gelirler. Merdivenlerde basamaklar arasındaki dik yüzeye rıht (alın) yüzeyi denir. En az 12 cm ve en fazla 22 cm olur. Rıht yüksekliği arttıkça basamak genişliği azalır. Normal bir adım boyu 62-64 cm kabul edilir ve rıht yüksekliği aşağıdaki gibi hesaplanır.

b=basamak genişliği, h=rıht yüksekliği b=54.5-1,5h Basamak: İki rıht arası yatay mesafedir. Genişliği 26-32 cm arasında değişir. Basamak önündeki çıkıntı 2-4 cm arasında olmalıdır. Basamak genişiğini hesaplarsak: AB=adım boyu(62-64 cm), H=rıht yüksekliği, b=basamak genişliği B=AB-2H Merdiven kovası: planda birbirinin yanında geçen iki merdiven kolu arasındaki boşluktur. Merdiven şekline bağlı olsa da en az 20 cm genişliğinde olmalıdır. Korkuluk ve küpeşte: emniyet sağlamak için merdiven boşluğu tarafına yapılan metal, cam, mermer vb gereçlerle yapılan elemandır. Statik projelendirmede; Merdiven donatılandırılması yapılır. Mimari projeden alınan merdiven detayının kesiti alınır ve donatı hesabı yapılır. Merdiven detayı 1/20 ölçekle çizilir. Merdiven ilk basamakta, sahanlıklarda ve son basamakta kirişlere basması en sağlıklısıdır. Ayrıca betonarme perde varsa kirişe gerek yoktur. Hareketli yükün fazla olduğuna dikkat edilerek hesaplamalar yapılır. Aşağıda merdiven detayına ait plan örneği verilmiştir. Onaylı mimari proje alındıktan sonra ilk iş olarak kalıp planı çıkarılır. Bu işlem öncelikle kağıt üzerinde renkli kalemlerle hazırlanarak işlem kolaylaştırılır. Kalıp planı taslağı belirlendikten sonra sta4 cad programı açılır ve ilk iş olarak bina bilgileri girilir. Kat sayısı mimari projeye uygun olur. Deprem bölge kat sayısı yapının bulunduğu deprem kuşağına göre belirlenir. Deprem yapı tipi katsayısı çerçeveli, perdeli, boşluklu çerçeveli yada tümü boşluklu yapı olup olmadığıyla ilintilidir. Zemin peryodu zemin etüt raporundan alınır. Hareketli yük katsayısı binanın kullanım amacına göre belirlenir. Deprem yükü alt yüksekliği bodrum kat varsa kat adedi ve yüksekliği kadar girilir yoksa “0” alınır. Zemin yatak katsayısı binanın oturduğu zeminin özelikleriyle alakalıdır. Zemin emniyet gerilmesi geoteknik rapordan alınır. Zemin yük azaltma katsayısı yapının tipine göre belirlenir. Modal analiz minimum yük oranı yapı düzenliyse 0.9 alınır. Düzensiz ise, ki genellikle düzensizdir, 1.0 alınır. Aplikasyon kot farkı; bodrum alt yüksekliğini ifade eder. Yapı bilgileri girildikten sonra yapı kat bilgileri işlenir. Bütün bu işlemler tamamlandıktan sonra statik hesaplama kısmına geçilir. Bina bilgileri doğru bir şekilde girildikten sonra ilk iş olarak mimari projeye uygun olmak

şartıyla akslar yerleştirilir. Aks isimleri de mimariye uygun olarak değiştirilir. Öncelikle mimari projedeki yer ve ebatlarda kolonlar yerleştirilir. Yapılan hesaplamalar sonucunda yetersiz bulunduğu takdirde kolon ilaveleri ya da kesit büyütmeleri yapılır. Kolonlar yerleştirildikten uygun şekilde kirişler yerleştirilmeye başlanır. Mümkün olduğunca oda ortasından kiriş geçirilmez ve her bir kolonun bir kirişle bağlanılması istenir. Çok zor durumlarda kalmadıkça saplama kiriş yapılmaz ancak gerekli hallerde kullanılır. Kiriş tasarımı yapılırken teknik kurallar dikkate alınır. Perde duvar çizimi de kiriş bilgisiyle işlenir. Aşağı solda bulunan Panel yazılı kutucuk işaretlenerek perde tasarımı yapılmış olur. Kirişler de işlendikten sonra döşemelerin tanımlanmasına sıra gelir. Sırasıyla döşeme tipi belirlendikten sonra, döşeme kalınlığı, hareketli ve sabit yükler işlenir. Oda döşemesinde döşeme kalınlığı minimum 15 cm ve hareketli yük 0,2 t/m2 alınır. Balkon gibi konsol çıkmaların olduğu yerlerde ve koridorlarda hareketli yük 0,35 t/m2 alınır ve döşeme kalınlığının da 17-20 olması sağlıklı bir çözümdür. Balkonlar 1,5 m den fazla açıklığa sahipse minimum döşeme kalınlığı 17 cm alınır. Döşeme donatılarında Ф 10, Ф 12, Ф 14 lük donatılar kullanılır 15 cm ve ya 20 cm arayla atılır. Ф 16 lik donatı 15 cm arayla atılır ve büyük konsollarda kullanılır. Plak döşemelerde konsollarda çapraz olarak aynı çapa sahip ışın donatısı atılır böylece kırılma önlenmiş olur. Ancak bu çizimde gösterilecek bir uygulamadır. Programa işlenememektedir. Bina bilgileri doğru bir şekilde girildikten sonra ilk iş olarak mimari projeye uygun olmak şartıyla akslar yerleştirilir. Aks isimleri de mimariye uygun olarak değiştirilir. Öncelikle mimari projedeki yer ve ebatlarda kolonlar yerleştirilir. Yapılan hesaplamalar sonucunda yetersiz bulunduğu takdirde kolon ilaveleri ya da kesit büyütmeleri yapılır. Kolonlar yerleştirildikten uygun şekilde kirişler yerleştirilmeye başlanır. Mümkün olduğunca oda ortasından kiriş geçirilmez ve her bir kolonun bir kirişle bağlanılması istenir. Çok zor durumlarda kalmadıkça saplama kiriş yapılmaz ancak gerekli hallerde kullanılır. Kiriş tasarımı yapılırken teknik kurallar dikkate alınır. Perde duvar çizimi de kiriş bilgisiyle işlenir. Aşağı solda bulunan Panel yazılı kutucuk işaretlenerek perde tasarımı yapılmış olur. Kirişler de işlendikten sonra döşemelerin tanımlanmasına sıra gelir. Sırasıyla döşeme tipi belirlendikten sonra, döşeme kalınlığı, hareketli ve sabit yükler işlenir. Oda döşemesinde döşeme kalınlığı minimum 15 cm ve hareketli yük 0,2 t/m2 alınır. Balkon gibi konsol çıkmaların olduğu yerlerde ve koridorlarda hareketli yük 0,35 t/m2 alınır ve döşeme kalınlığının da 17-20 olması sağlıklı bir çözümdür. Balkonlar 1,5 m den fazla açıklığa sahipse minimum döşeme kalınlığı 17 cm alınır. Döşeme donatılarında Ф 10, Ф 12, Ф 14 lük donatılar kullanılır 15 cm ve ya 20 cm arayla atılır. Ф 16 lik donatı 15 cm arayla atılır ve büyük konsollarda kullanılır. Plak döşemelerde konsollarda çapraz olarak aynı çapa sahip ışın donatısı atılır böylece kırılma önlenmiş olur. Ancak bu çizimde gösterilecek bir uygulamadır. Programa işlenememektedir. Eğer yapılacak döşeme tipi asmolen döşeme ise; 7/35 lik asmolen tipi en çok tercih edilenidir. Bunun anlamı 7 cm beton ve 28 cm tuğla derinlikleridir. G ölü yükü kaplama tipine göre seçilir. Hareketli yük ise döşemenin kullanım amacına göre belirlenir. Merdiven döşemeleri gerekli eğim ve mimari çizimi doğrultusunda yapılır. Baca ve şaft boşlukları döşemelerde yırtık olarak bırakılır Döşemelerin hangi doğrultuda çalıştırılması gerekiyorsa proje bilgilerine işlenir. Döşeme bilgileri de girildikten sonra yapının temeli tasarlanır. Aşağıdaki örnek sürekli temele aittir. Temel kalınlığı, ampartmanlı olup olmadığı, temel kirişlerinin konsol boyları tanımlanır.

Bodrum kat olup olmadığı göz önüne alınarak kiriş alt kotu yazılır. Sırasıyla, aks girdisi, kolon işleme, kiriş tasarlama, döşeme tanımlama ve temel tasarlama işlemleri yapıldıktan sonra kat adedi birden fazlaysa kat kopyalama isimli buton ile bu işlemi kolayca gerçekleştirebiliriz. Eğer katlar aynı değilse bile, kişinin bilgi ve becerisi doğrultusunda, kat kopyalama işleminden sonra gerekli değişiklikler yapılarak zamandan tasarruf edilebilir. Ancak her kat için ayrı kalıp planlarının işlenmesi de söz konusudur. Proje bilgilerini doğru girip girmediğimizi kontrol ettiğimizde genel hatalar fark etmemiz durumunda genel kat düzenleme ile tek seferde tüm değişiklikleri gerçekleştirebiliriz. Proje kontrol edilirken projenin 3 boyutlu gösteriminden yararlanabiliriz. Projemizin doğru olduğundan eminsek, son olarak plak sürekliliklerini tanımlarız ve program ile çözdürme işlemini başlatabiliriz. Menü kısmında sol üst köşede bulunan buton ile yapı analizine başlarız. Yapı analizi tamamlandıktan sonra projedeki eksik ve hataları gösteren bir kutucuk çıkar ve biz de gerekli düzeltmeleri yaparak projemizi sağlıklı bir şekilde tamamlamış oluruz. Bununla birlikte programların %100 doğru sonuç vermedikleri de göz önünde bulundurularak programın hata vermesi halinde bile, mühendislik bilgilerimize dayanarak projeye dışarıdan müdahale etmemiz de söz konusudur. Yani gerekli gördüğümüz yerlerde, yönetmelikler doğrultusunda programların dışına çıkan çözüm ve çizimler yapabiliriz. Kuşatılmış kolon yetersiz bulunan elemanın detaylı bilgileri; Onaylı mimari projenin statik hesaplarını yaptıktan sonra, projenin odaya gönderilip onay alınması ve gerekli birimlerce anlaşılır bir hale gelmesi için paftalar hazırlanır. Bu paftalarda projenin gerekli olan çizim ve detayları bulunmaktadır. Statik projenin en başında firma ve yapıya ait bilgilerin bulunduğu kapak konulur. Bununla birlikte projeye ait özel kısaltmalar yapıldıysa bu kısma ilave edilebilir. Kapaktan sonra, statik proje temel gösterimiyle başlar. Temel aplikasyon planının paftasında temel ile ilgili gereken detaylandırmalar ve açılımlar verilir. 1/50 ölçeğinde çizilir. Her bir eleman isimlendirilir. Donatılandırılması gösterilir. X ve Y yönlerine ait en az birer kesit alınır. Donatılar pozlu olarak alınır ve yapı sahibinin isteğine bağlı olarak metraj ilave edilir. Sürekli temel kullanılmış ise temel kirişleri ilave bir paftaya hazırlanır. Kirişler 1/33 ölçeğiyle çizilir. Temel aplikasyon planından sonra kolon aplikasyon planı hazırlanır. 1/25 ölçeklidir. Kolonların donatıları, ebatları, yerleri ve detaylarının verildiği plandır. Kolon aplikasyon planının hemen ardından kolon düşey açılımına ait bir pafta verilir ve böylece boyuna ve enine donatının yerleşimi, kiriş kolon birleşim yerleri rahatlıkla görülür. Kolon sarılma bölgesi ve etriye sıklaştırılmalarının nerelerde olduğu gösterilir. Ölçülendirmeleri yapılır. Ayrıca kolon kesitinin üstten görünüşü de verilir. Kolon aplikasyon planının ardından 1/50 yada 1/100 ölçekli kalıp aplikasyon planının paftası yer alır. Kirişler ve kolonların yerleri, isimleri, şekilleri ve ölçüleri verilir. Döşemeler isimlendirilip kalınlıkları gösterilir. Her katın ayrı ayrı kalıp aplikasyon planı varsa bu planlar teker teker gösterilir. Donatıları çizilir. Hangi aralıklarla ve ne çeşit kullanılacağı planda verilir. Merdiven ve şaftlar gösterilir. X ve Y yönlerine ait en az birer kesit alınır.

Kalıp planına ait kirişler 1/33 ölçeğinde kalıp aplikasyon planlarının hemen ardından verilir. Son olarak merdiven detayı çizilir ve proje onaylanmak üzere İnşaat Mühendisleri Odasına götürülür. Projeler onaylandıktan sonra sıra imalat aşamasına geçer. Öncelikle projenin yapılacağı arsada aplikasyon yapılır ve hafriyata başlanır. Temel kotundan 10 cm daha fazla kazılır ve buraya grobeton dökülür. Grobeton ile zemin ve temel arasındaki bağ kesilir böylece temel çalışması düz ve kuru ortamda yapılmış olur ve donatılar kısmen olumsuzluklardan korunmuş olur. Ayrıca temel donatısının yerleştirilmesi için düzgün yüzey yaratır. ardından kolon aplikasyonu yapılır. Temel betonunu dökmeden önce temeli ve bodrum katı su ve nemden korumak için yalıtım yapılır. Bunun için temel boyunca, çift kat membran ile kaplanır. Uygulama öncesi yüzey toz ve pislikten arındırılır. Köşelere harç perdahlanır ki köşelerden membran açılma yapmasın. Uygulama sonrasında yalıtım üzerine koruyucu şap atılarak delinmeler engellenir. Bodrum kat boyunca yalıtım devam etmelidir. Böylece korozyon etkilerine karşı önlem alınmış olur. Temel alt ve üst boyu belirlendikten ve kolon aksları iplerle belirlendikten sonra alt ve üst donatılar yerleştirilmeye başlanır. Kolonları, akslar dahilinde, aplikasyonu yapılır. Planlara uygun olarak donatı yerleri ve sayılarına uyularak yerleştirilir. Temelden itibaren kolon filizleri bırakılmaya başlanır. Kolonların olduğu bölgelerde etriye sıkılaştırılması yapılır. Donatılar yerleştirilirken pas paylarının bırakılması unutulmamalıdır. Temelde minimum 5 cm iken normalde minimum 2,5 cm pas payı bırakılmalıdır. Donatılar yerleştikten sonra projeye uygun olarak kalıp çakılmaya başlanır ve ardından beton dökümüne geçilir.