February 22, 2017 | Author: GüneşeDairNeVarsa | Category: N/A
özelkitapgrubu
> H 2 x
MATRIX
MATRIX Sapkınlığın iki Yüzü
S L A V O J Z IZ E K Çeviren: Bahadır Turan
ENCORE
İngilizce Orijinali Matrix, or the Two Sides of Perversion © Slavoj Zizek Türkçe Çeviri © Encore 2009 İkinci Baskı Şubat 2014 Bu çevirinin yayın haklan Encore Yaymları’na aittir. Encore Yayınları Tekrar Yayıncılık Bilişim ve Tic. Ltd. Şti. Sertifika No: 29423 Zambak Sokak, No: 13/3 34435 Beyoğlu İstanbul iletiş
[email protected] ISBN 978-605-85414-3-6 Kapak Tasarımı: Ahmet Sevgi Kapak Resmi: Matrix film karesi Baskı: Sena Ofset Ltd. Şti Sertifika No: 12064 Litros Yolu 2. Mat. Sit. 4NB7-9-11 Topkapı - İstanbul
İçindekiler
Önsöz Giriş Dünyanın Sonuna Erişmek “Gerçekten Var Olan” Büyük Öteki “Büyük Öteki Yoktur” Gerçek’i Perdelemek Freudcu Dokunuş Malebranche Hollywood’da Temel Fantaziyi Sahnelemek Geri Yüklenen Devrimler Notlar
vii 11 15 25 33 43 57 67 75 87 100
Bilinm eyen Bilinenler
Ö nsöz Zizek’in felsefe, politika, film ve diğer popüler sanat üzerine ayrıntılı Lacancı analizleri ilk kitabı İdeolojinin Yüce Nesnesi’nde başlayarak tüm kitaplarına yayılır. Judith Butler “Slavoj için Lacan ve Hegel tartışm ak adeta nefes alm aktır” der. Özgün bir araç olarak gördüğü Lacancı psikanalizi kullanarak farklı alanlara m üdahaleleri söylenenleri tekrar etm ekten ya da eleştirmekten, hatta yeni bir şeyler bile söyle mekten öte farklı bir boyutla ilişkilenir ve bu da bizi zam an zam an rahatsız eder. Zam an zam an ise söylediklerinin tam da kendi düşüncelerimiz oldu ğunu düşünür ve doğrudan birer Zizekçi olur çıkarız. İşte bu “tuzak” dünyada Zizek takipçilerinin sayısını durmaksızın artırsa da Zizek! adlı filmde kendisi “en büyük endişem önem siz biri olm ak değil kabul görm ektir” der. Zizek’in Encore için seçtiği felsefi/politik m etinler den oluşan “T in K em iktir” ve popüler kültür metinlerini içeren “Bilinm eyen Bilinenler” serisi işte bu farklı boyuta, kabul görmemiş inançlarım ızın
hatta toplumsal değerlerimizin tem elini oluşturan ama yine de görmezlikten geldiğimiz, farkında olm a dığımız alanlara odaklanıyor. H egel’in “T in K em ik tir” form ülündeki kafatası kem iği Zizek’e göre öznedeki temsillenemez bir imkânsızlığı, bir boşluğu işaret eder. O nun D onald Rumsfeld analizinde ileri sürdüğü bildiğim izi bilm ediklerim iz ek önerm esi R um sfeld’in Irak’ta yapılan işkenceleri bildiğini bilm em esine, yani L a ca n ’m söylediği “kendini bilmeyen bilgi’ ye ilişkindir: 2003’te Rum sfeld biraz am atörce, bilinen ve bilin m eyen arasındaki ilişki hakkın da felsefe yapm aya girişti: “Bilinen bilinenler vardır. Bunlar bildiğimizi bildiğimiz şeylerdir. Bilm en bilinm eyenler vardır. Yani, bazı şeyler vardır ki bilm ediğimizi biliriz. Fakat bilin meyen bilinm eyenler de vardır. Bunlar bazı şeyler ki bilm ediğim izi bilm eyiz.” O n u n eklem eyi unuttuğu önem li bir dördüncü tanım var: ‘bilinm eyen bilinen ler’, bildiğimizi bilmediğimiz şeyler ki bu tam anlam ıy la Freudcu bilinçdışıdtr...
Bu m etin ilk olarak 28 Ekim 1999 tarihinde, M atrix’in devam film leri henüz ortad a yokken, Karlsruhe’de yapılan “inside the M atrix" sempozyu m unda sunulmuştur. Elinizdeki kitap, devam film lerinin ardından çeşitli değişiklikleri içeren, geniş letilmiş bir versiyondur. ENCORE YAYINLARI
MATRIX Sapkınlığın İki Yüzü
Matrix’i Slovenya’da bir sinemada seyrederken, filmin ideal seyircisinin -yani bir budalanın- yanında otur mak gibi bir daha ele geçmez bir fırsata sahip oldum. Sağım da oturan, yirmili yaşlarının sonunda bir adam filme kendini kaptırmış, “A m an Tanrım , vay be, demek ki gerçeklik merçeklik yok! . . . ” gibi yüksek sesli nidalarla seyircileri habire rahatsız ediyordu. O kılı kırk yaran felsefi ya da psikanalitik kavramsal ayrımları filmle bağdaştıran sözde-sofistike entelektüel okumalardansa böylesi naif kaptırmaları hiç düşünmeden ter cih ederim. Yine de Matrix’m bu entelektüel cazibesini anlamak zor değildir: Evrensel bir tanınma sürecini tetikleyerek bir tür Rorschach testi işlevi gören filmlerden biri değil mi M atrix1 Bu tanınma süreci, nereden bakarsanız bakın, gözlerini dikmiş sürekli size bakıyor görünen şu meşhur Tanrı resmindeki gibidir - her yönelim pratik olarak onun içinde kendinin farkına varır. Lacancı dostlarımın bana söylediğine göre senaryoyu kaleme
İki Yüzü Sapkınlığın
alanlar kesin Lacan okumuş olmalı; Frankfurt Okulu yandaşları, Kulturirıdustrie’nin cisimleşmiş halini, Ser mayenin doğrudan doğruya bizim iç yaşantımızı sömü rüp enerji kaynağı olarak kullanarak kendine mal eden yabancılaşan-somutlaşan toplumsal Tözünü görüyorlar M atrix’te; New Age taraftarları ise dünyamızın World Wide Web içinde nasıl ete kemiğe bürünmüş bir küre sel Zihnin yarattığı seraptan ibaret olduğuna ilişkin spekülasyonların kaynağını görüyorlar. Bu silsile Pla to n u n Devlet’ine kadar uzar gider: M atrix tam da P latonun mağara düzenini (esir haldeki sıradan insan lar, oturdukları yere çakılı vaziyettedirler ve gerçeklik diye tav oldukları şeyin gölge gösterisini izlemek zorunV
m II
w .4
W .
t
«
fi
*
•
*
■X ■ \
#
'
--
