SI 66.pdf

f e n

Ι στο ρία

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΛΕΩΝ' ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΜΗΝΙ ΑΙ Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙΑ ΤΗΝ Ε Λ Λ ΗΝ Ι Κ Η ΚΑΙ ΠΑ Γ Κ ΟΣ ΜΙ Α ΣΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤΟΡΙ Α

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗ

ΤΕΥΧΟΣ

66 · Φ ΕΒΡΟ ΥΑΡΙΟ Σ

2002

· ΔΡΧ. 1000 -€ 2,93

Τ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΤΑ ΧΗΜΙΚΑ ΟΠΛΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

t &■- m-"'Je %*

1

R I S 1 \

X

V \,

Τ Τ ·— ί., -

* f

e

i

3! Jr i

.1

1

a n

Η ΑΜΥΝΑ ΤΩΝ ΙΑΠΩΝΩΝ ΣΤΙΣ ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ (1944) ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΦΑΡΣΑΛΩΝ (23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1897) ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ 1644 ■ ΤΟ ΑΓΓΛΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΥΠΕΡΙΣΧΥΕΙ ΤΟΥ ΣΤΕΜΜΑΤΟΣ

9

771109

051002

ΤΕ Υ Χ Ο Σ 66 Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ ΙΟ Σ 2002

A

Ρ

6 Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗ

16 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ "ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΛΕΩΝ" ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

26 ΤΑ ΧΗΜΙΚΑ ΟΠΛΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 36 ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ 1644 ΤΟ ΑΓΓΛΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΥΠΕΡΙΣΧΥΕΙ ΤΟΥ ΣΤΕΜΜΑΤΟΣ

48 Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΦΑΡΣΑΛΩΝ (23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1897) 58 Η ΑΜΥΝΑ ΤΩΝ ΙΑΠΩΝΩΝ ΣΤΙΣ ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ (1944) ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ

64 Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ ΑΝΖΟΥ Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΩΝ (1265-1282)

Μ Ο Ν Ι Μ Ε Σ Ε Ξ Π Φ Υ Λ Λ Ο

Η π ολιορκία τη ς π όλης τη ς Ρόδου από το ν σ τρ α τό το υ Δ η μ η τρ ίο υ το υ Π ο λ ιο ρ κ η τή (πίν. το υ Θάνου Β ασ ιλικού για τη "ΣΙ").

4 76 78 79 82

ΣΤΗΛΕΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ QUIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

•Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ " Μ η νιαίο π ε ρ ιο δ ικ ό - Κ υ κ λ ο φ ο ρ εί σ τις α ρ χ έ ς κ ά θ ε μ ήνα · Ε Κ Δ Ο Τ Η Σ -Δ ΙΕ Υ 0 Υ Ν Τ Η Σ ; Γ Α Υ Ρ Ο Σ Π Α Ν Ε Λ Η Σ · Α Ρ Χ ΙΣ Υ Ν ΤΑ Κ ΤΗ Σ; Β Α Σ ΙΛ Η Σ Κ Α Μ Π Α Ν Η Σ · Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Τ Ε Σ-ΣΥ Μ Β Ο Υ Α Ο Ι: Μ ΙΧΑΗ Λ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ Α Κ Ο Σ, Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε,α. / ΕΛΕ ΥΘ ΕΡΙΟ Σ ΠΑΠ ΑΓΙΑΝΝ ΑΚΗΣ, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς 8,α, / Κ Ω Ν ΣΤΑΝ ΤΙΝ Ο Σ ΚΑΝ ΑΚΑΡΗΣ, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε,α., τ, Κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ τορία ς Ι , Ι ί Ι Δ Η Μ Η ΤΡ Η Σ ΓΕ ΔΕΩ Ν, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ι , α , τ. Κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ τορία ς Σ,Σ.Ε. / ΙΩ Α Ν Ν Η Σ ΣΤΟΥΡΑΣ, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε,α , / ΔΗ Μ Η ΤΡ ΙΟ Σ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε,α ,/ ΧΑΡΑΛΑΜ ΠΟ Σ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Τ α ξία ρ χ ο ς ε , α , τ, κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ τορ ία ς ΣΣ Ε / ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΝΙΚΟ Λ Ο ΥΔ Η Σ Σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς (ΤΧ) ε,α . / Π Α Ν Ν Η Σ ΡΟΥΣΚΑΣ, Α ρχ ιπ λο ία ρ χος (Δ) ΠΝ ε,α , / ΗΛΙΑΣ Π ΑΠ Α Θ Α Ν Α ΣΗ Σ / Α Ν Α ΡΓΥ ΡΟ Σ Φ ΑΓΚΡ ΙΔ ΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟ Σ ΣΤΕΦ ΑΝΟ Υ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / Δ Η Μ Η ΤΡ Η Σ ΧΡΙΣΤΟΔΟ ΥΛΟ Υ I Δ Η Μ Η ΤΡ ΙΟ Σ ΣΤΑΥΡΟ ΠΟ Υ ΛΟ Σ / ΝΙΚΟ Σ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟ Σ Γ ΙΑ Ν Ν Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ I ΝΙΚΟ Σ ΔΙΑ Β Α Τ Η Σ / ΓΙΑ Ν Ν Η Σ ΒΑΡ ΣΑΜ ΗΣ / Δ Η Μ Η ΤΡ ΙΟ Σ Μ Α ΡΚΑΝ ΤΩ Ν ΑΤΟ Σ / ΙΑΚΩ ΒΟ Σ ΧΟ Ν Δ ΡΟ Μ Α ΤΙΔ Η Σ / ΣΤΕΛΙΟΣ Δ Ε Μ Η Ρ Α Σ / ΓΑ ΒΡΙΗΛ-Μ ΙΧΑΗΛ Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΑ Δ Η Σ IΣ Π Υ Ρ Ο Σ ΚΑΠ ΑΡΗΣ / Π Α Ν Ν Η Σ 0Ε Ο Δ Ω Ρ Α Τ Ο Σ / ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΖΟ ΥΡΙΔ Η Σ / ΛΥΚ Ο ΥΡ ΓΟ Σ ΑΡΕ ΤΑΙΟ Σ / ΝΙΚΟ Σ ΚΑΚΑΒΕΛ ΑΚΗΣ / Κ Ω Ν ΣΤΑΝ ΤΙΝ Ο Σ ΠΑΡ ΑΘ ΥΡΑ Σ / ΣΩ Τ Η Ρ ΙΟ Σ Π ΑΠ ΑΒΑΣΙΑΕΙΟ Υ / ΣΩ Τ Η Ρ Η Σ ΒΟ ΥΡΛΙΩΤΗΣ / Κ Ω Ν ΣΤΑΝ ΤΙΝ Ο Σ ΠΑΠ ΑΔΗ Μ Η ΤΡ ΙΟ Υ / ΙΩ Α Ν Ν Η Σ ΜΑΝΣΟ ΛΑΣ/ Α ΓΓΕ Λ Ο Σ Δ Α Λ Α Σ Σ Η Ν Ο Σ I Δ Η Μ Η ΤΡ Η Σ Μ ΠΕΛΕΖΟ Σ / ΓΙΑ Ν Ν Η Σ ΤΕΡ Ν ΙΩ ΤΗ Σ / ΣΤΑΥΡΟ Σ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ · Ε Π ΙΜ Ε Λ Ε ΙΑ Κ Ε ΙΜ Ε Ν Ω Ν : Χ ΑΡ ΑΛΑΜ Π Ο Σ Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ · ΚΑ ΛΛΙΤΕΧΝ ΙΚ Η ΕΠΙΜ Ε ΛΕΙΑ ! ΓΕ Ω Ρ ΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ · Δ Η Μ Ο Σ ΙΕ Σ ΣΧ ΕΣΕΙΣ· Δ ΙΑ Φ Η Μ ΙΣ Ε ΙΣ : Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ 0 Ε Ο Δ Ω Ρ Α Τ Ο Σ · ΓΡΑ Μ Μ Α ΤΕΙΑ : ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟ ΥΛΟ Υ - Λ ΙΝ Α ΚΑΤΣΑΡΟ Υ · ΓΡΑΦΕΙΑ: Θ ΕΜ ΙΣΤΟ ΚΛ ΕΟ Υ Σ 49, 10683 Α Θ Η Ν Α / ΤΑ Χ Υ Δ Ρ Ο Μ ΙΚ Η Δ ΙΕ Υ Θ Υ Ν ΣΗ : Π ΕΡΙΟ ΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ ,θ , 3951, 10210 Α Θ Η Ν Α t ΤΗΛΕΦ Ω Ν Α: 38.21.985 t e-m ail: p e ris c o p @ o te n e l.g r · FAX: 38.21.985 · Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Ε Σ Ω ΤΕΡΙΚ Ο Υ (Ε ΤΗ ΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 12.000 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟ Θ ΗΚ ΕΣ-ΤΡΑΠ ΕΖΕΣ-Ο ΡΓΑ ΝΙΣΜ Ο Ι ΚΛΠ. 20.000 ΔΡΧ. · Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ Υ: ΕΥΡΩΠΗ 24.0 00 ΔΡΧ. / ΚΥΠ ΡΟ Σ 18.500 ΔΡΧ. / Υ Π Ο Λ Ο ΙΠ Ε Σ Χ Ω Ρ Ε Σ 26.000 ΔΡΧ. · Ε Π ΙΤΑ Γ Ε Σ (ΤΑ Χ Υ Δ Ρ Ο Μ ΙΚ Ε Σ ): ΠΕΡ ΙΟ ΔΙΚ Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ ,θ . 3951, 10210 Α Θ Η Ν Α · ΙΔ ΙΟ Κ ΤΗ ΤΗ Σ -Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Ο Σ ΣΥ Μ Φ Ω Ν Α Μ Ε ΤΟ Ν Ο Μ Ο : ΣΤΑΥΡΟ Σ ΠΑΝ ΕΛΗΣ, Θ ε μ ισ το κ λ έ ο υ ς 49, Α θ ήνα · Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ ΥΠ Ε ΥΘ Υ Ν Ο Σ: ΣΤΑΥΡΟ Σ ΠΑΝ ΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩ ΣΗ : Δ, ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. ΞΥΝΟ Σ Ο Ε · ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΣΙΑ : ΣΠ ΥΡΟ Σ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ TO ΤΡΟΠΑΙΟ ΣΤΟ ΑΚΤΙΟ Ελάχιστοι από τους επισκέ­ πτες των μνημείων της Νικόπολης γνωρίζουν ότι ο αρχαιολογικός της χώρος περιλαμβάνει, μεταξύ άλ­ λων, ένα σημαντικό αλλά άγνωστο μνημείο: το τρόπαιο της νίκης του Οκταβιανού στη ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.). Το μνημείο αυτό ανεγέρθηκε την περίοδο 29-27 π.Χ. στον λόφο επάνω στον οποίο ο 0κταβιανός είχε εγκαταστήσει το στρατηγείο του πριν από τη μάχη και ο οποίος στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε στα όρια της πόλης που ι­ δρύθηκε για να υπενθυμίζει την καθοριστική νίκη του επί του Μ άρ­ κου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Το τρόπαιο στηριζόταν σε δύο άν­ δηρα. Στον αναλημματικό τοίχο του κάτω ανδήρου είχαν τοπ οθε­ τηθεί 36 χάλκινα έμβολα πλοίων του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Στο ανώτερο άνδηρο υπήρχε μία στοά σε σχήμα Π, δύο βάθρα αγαλ­ μάτων και ένας μνημειώ δης επιμή­ κης βωμός διακοσμημένος με ανά­ γλυφη ζωφόρο από πεντελικό μάρ­ μαρο, Η διαμόρφωση του χώρου δεν προσφερόταν για τη μακραίω­ νη επιβίωση του μνημείου. Η σύ­ σταση του υπεδάφους, που επιτρέ­ πει τις συνεχείς κατολισθήσεις (λόγω παρουσίας υπόγειων υδάτων), σε συνδυασμό με την καταστροφή του αποχετευτικού συστήματος που είχαν κατασκευάσει οι Ρωμαί­ οι, αλλά και οι επανειλημμένες λεη­ λασίες του μνημείου κατά την πα­ λαιοχριστιανική περίοδο, είχαν συντελέσ ει στη διάλυσή του. Παρά ταύτα πρόσφατες ανασκαφές στον χώρο έφεραν τους αρχαιολόγους αντιμέτωπους με ευχάριστες εκ­ πλήξεις: την ανακάλυψη μέρους ε­ νός χάλκινου εμβόλου, τμημάτων της ζωφόρου μήκους 3,5 μέτρων και 5.000 θραυσμάτων από γλυπτά, όπλα, κράνη, λόγχες, τρόπαια, πλοία, υδρορροές κλπ. Τα τμήματα της ζωφόρου απεικονίζουν τη σκη­ νή ενός θριάμβου ή κάποιας θυ-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Αναπαράσταση του τροπαίου το υ Ο κταβιανού στη Νικόπολη.

σίας, με επίσημους Ρωμαίους στους οποίους περιλαμβάνεται ο Οκταβιανός ως ηνίοχος, κρατώ­ ντας δάφνη και συνοδευόμενος από δύο παιδιά (πιθανώς τα αιχμα­ λωτισμένα παιδιά της Κλεοπά­ τρας), καθώς και τρεις ιππείς (μάλ­ λον σύμμαχοι Αραβες ηγεμόνες). Την πομπή συμπληρώνουν γενειοφόροι ιππείς και στρατιώτες με α­ θηναϊκά κράνη. Η ανεύρεση των παραπάνω επιτρέπει την έναρξη αναστηλωτικών εργασιών, τις οποί­ ες έχει ήδη εγκρίνει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), για την αποκατάσταση του στυλοβάτη της βόρειας πλευράς, μήκους 40,3 μέτρων και ύψους περίπου 45 εκα­ τοστών. Το συγκεκριμένο τμήμα του μνημείου, όπως και τα βάθρα των αγαλμάτων και ο στυλοβάτης του βωμού, είναι τα μόνα που δεν μετακινήθηκαν από την αρχική τους θέση, με αποτέλεσμα να επι­ τρέπουν βάσιμες ελπίδες για τη σταδιακή αναστήλωση και άλλων τμημάτων του μνημείου.

ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΑΒΡΕΝΤΙ ΜΠΕΡΙΑ Για τους γνώστες της σοβιετι­ κής ιστορίας το όνομα του Λαβρέντι Μπέρια είναι συνώνυμο της φρί­ κης. Επί δεκαετίες ο κοντός Γεωρ­ γιανός ήταν το "δεξί χέρι" του Ιω­ σήφ Στάλιν, ο άνθρωπος ο οποίος, ως αρχηγός της μυστικής αστυνο­ μίας NKVD, εκτελούσε αδίστακτα τις πιο απάνθρωπες εντολές του Σοβιετικού δικτάτορα. Μ εταξύ άλ­ λων στον Μπέρια αποδίδονται οι εκκαθαρίσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Γεωργία το 1937-38, η δολοφονία του εξόριστου Τρότσκυ στο Μεξικό, η εκτέλεση

14.000 αιχμαλώτων Πολωνών αξιω­ ματικών στο Κατύν (1940) και ο υ­ ποχρεωτικός μεταπολεμικός εκπα­ τρισμός των λαών του Καυκάσου που είχαν δ εχθεί φιλικά το υ ς Γερ­ μανούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος ο Στάλιν τον αποκάλεσε κά­ ποτε "Ρώσο Χίμμλερ". Παρά ταύτα οι ιστορικοί εξακολουθούν να ανα­ ρωτιούνται για τον ρόλο που διεδραμάτισε ο Μπέρια στον μυστη­ ριώδη θάνατο του Στάλιν (5 Μ αρτί­ ου 1953), καθώς και για τις συνθή­ κες της ανατροπής του ιδίου 100 η ­ μέρες αργότερα, στην οποία είχε σημαίνοντα ρόλο ο Νικίτα Χρουτσώφ (ο Μπέρια συνελήφθη, κατα­ δικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου). Αρκετά από αυτά τα θ έ ­ ματα εξετάζονται στο βιβλίο του γιού του Μπέρια, Σέργκο Μπέρια, με τίτλο "Beria: My father" ("Μπέρια, ο πατέρας μου", εκδ. Duckworth). Ο συγγραφέας (ο οποίος πέθανε το 2000) δεν κρύβει τη συμπάθειά του για τον πατέρα του αλλά και την έ­ ντονη εχθρότητά του για τον Χρουτσώφ. Κεντρική ιδέα του έρ­ γου, την οποία συμμερίζεται ο Γάλ­ λος επιμελητής του, "κρεμλινολόγος" Φρανσουά Τομ, είναι η αντίλη­ ψη ότι ο Μπέρια υπήρξε ένας κρυ­ φός μεταρρυθμιστής, α ντίθετος με το σταλινικό σύστημα της επι­ βολής συγκεντρωτικού ελέγχου μέσω του φόβου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα κατά τις 100 ημέρες της παντοκρατορίας του ο Μπέρια προσπάθησε να επιβάλει τις με­ ταρρυθμίσεις που επεδίωκε περι­

κόπτοντας τις εξουσίες της αστυ­ νομίας, απελευθερώ νοντας χιλιά­ δες κρατουμένους από τα γκούλαγκ και χαλαρώνοντας τον έλεγχο ε­ πάνω στα δορυφορικά κράτη. Πα­ ράλληλα επιτέθηκε στη μονολιθικότητα του σοβιετικού καθεστώ­ τος και πίεσε τους. συναδέλφους του στο Πολίτμπυρο να λογοδοτή­ σουν δημόσια για το αιματοβαμμέ­ νο παρελθόν τους. Ο ι τελευταίες α υτές πρωτοβουλίες φαίνεται ότι έδωσαν το έναυσμα για την ανα­ τροπή του: ο Μπέρια γνώριζε πολ­ λά για όλα τα σημαίνοντα πρόσωπα του καθεστώτος και είναι βέβαιο ότι δεν θα δίσταζε να προβεί σε ε­ κβιασμούς προκειμένου να πετύχει τους στόχους του. Ορισμένα από τα στοιχεία που παραθέτει ο συγ­ γραφέας (ο οποίος συναναστράφηκε τη σοβιετική ελίτ από τα παιδικά του χρόνια) είναι ιδιαίτερα ενδια­ φέροντα. Για τον Στάλιν γράφει, μεταξύ άλλων: "Είχε στοιχεία αν­ θρωπιάς αλλά ήταν σπάνια. Πί­ στευε στον μαρξισμό με έναν σχε­ δόν ισλαμικό φανατισμό. Γι' αυτόν η ανθρώπινη ζωή δεν σήμαινε τίπο­ τα". Σε κάποιο άλλο σημείο προ­ σθέτει ότι ο Σοβιετικός δικτάτορας προετοίμαζε κατά τη δεκαετία του 1950 μία αιφνιδιαστική επίθεση ε­ ναντίον των Η Π Α που θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε έναν Γ' Παγκό­ σμιο Πόλεμο, Την εξέλιξη αυτή α­ πέτρεψ ε ο Μπέρια. Μ ετά από αυτά είναι σαφές ότι αρκετές πτυχές της ζωής του Μπέρια θα συνεχίσουν να καλύπτονται από την αχλύ του μυστηρίου, δεν συμβαίνει ό-

ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΓΙΑ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΥΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Η τύχη των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων της Κύ­ πρου εξακολουθεί να παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Μ ε την πάροδο του χρόνου όμως εμφανίζονται περισσότερα στοιχεία για πολ­ λούς από αυτούς. Πρόσφατα η μαρτυρία ενός Σουηδού πρώην στρα­ τιώτη της UNFICYP (της μονάδας του ΟΗΕ που σταθμεύει στην "Πρά­ σινη Γραμμή" της Κύπρου) έριξε φως στην τύχη 15 αγνοουμένων. Ο συγκεκριμένος Σουηδός (που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος) δήλω­ σε ότι το 1974 υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της εκτέλεσης 15 ανδρών ηλικίας 25-50 ετών σε συγκεκριμένο σημείο στους πρόποδες του Πε­ νταδάκτυλου. Σύμφωνα με την περιγραφή του οι Τούρκοι στρατιώτες μετέφεραν τους αιχμαλώτους με αυτοκίνητο στο τέρμα ενός δρόμου, απ’ όπου στη συνέχεια ακούστηκαν ριπές αυτομάτων όπλων επί 3-4 λε­ πτά και, στη συνέχεια, δέκα μεμονωμένοι πυροβολισμοί. Ο ίδιος μάρ­ τυρας ανέφερε ότι άκουσε παρόμοιες περιγραφές από άλλους Σουη­ δούς στρατιώτες της UNFICYP για αντίστοιχα περιστατικά σε άλλα ση­ μεία της Κύπρου. Η ύπαρξη ομαδικών τάφων σε διάφορα σημεία της Κύπρου είναι γνωστή από καιρό. Η αμερικανική κυβέρνηση ασκεί πιέ­ σεις στην Τουρκία ώστε να επιτραπεί η εκταφή λειψάνων που βρίσκο­ νται σε ομαδικό τάφο 300 ατόμων στην περιοχή Κυθραίας (στους πρό­ ποδες του Πενταδάκτυλου), μεταξύ των οποίων πιστεύεται ότι βρίσκο­ νται τα λείψανα τριών Αμερικανών πολιτών. Ενας δεύτερος ομαδικός τάφος 20 Ελληνοκυπρίων είναι γνωστό ότι βρίσκεται στο χωριό Κοντε­ μένος, βορειοδυτικά της Λευκωσίας,

ΕΙΔΗΣΕΙΣ μως το ίδω όσον αφορά τα άδυτα του σταλινικού καθεστώτος, για τα οποία διαθέτουμε πλέον περισσό­ τερες πληροφορίες.

··········

ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΗΣ ΓΚΕΣΤΑΠΟ Η τύχη του τελευταίου αρχη­ γού της Γκεστάπο, του διαβόητου Xätvptx Μύλλερ, μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εξακολου­ θ εί να παραμένει άγνωστη. Ομως ο­ ρισμένα στοιχεία που ήλθαν πρό­ σφατα στο φως παρέχουν ενδιαφέ­ ρουσες λεπτομέρειες οι οποίες ε­ πιτρέπουν μια επανεκτίμηση των εικασιών σχετικά με το μυστήριο της εξαφάνισής του κατά την πτώ­ ση του Βερολίνου. Ο Μύλλερ γεννήθηκε στο Μόναχο το 1900. Κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο παρασημοφορήθηκε επανειλημμένα για τη δράση του ως πιλότος καταδιωκτι­ κών, ενώ στη συνέχεια υπηρέτησε στη γερμανική αστυνομία και ειδι­ κεύτηκε στις δραστηριότητες του γερμανικού κομμουνιστικού κόμ­ ματος. Οι εκθέσεις του εντυπώσια­ σαν τον Χίμμλερ, με αποτέλεσμα ο Μ ύλλερ να ενταχθεί στα S S και στη συνέχεια στη Γκεστάπο. Κατά την περίοδο 1942-45 έλαβε μέρος στη σύλληψη χιλιάδων Εβραίων από την Ολλανδία, τη Γερμανία, την Πο­ λωνία και την Τσεχοσλοβακία, κα­ θώς και στην αποστολή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αμερι­ κανικά έγγραφα αναφέρουν μάλι­ στα ότι διέταξε εκτελέσεις φυλακι­ σμένων στο Μπούχενβαλντ. Μ ετά την αποτυχημένη απόπειρα δολο­ φονίας του Χίτλερ έλαβε μέρος στις ανακρίσεις των υπόπτων, είναι δε βέβαιο ότι βρισκόταν στο κατα­ φύγιο του Χίτλερ απ' όπου εκείνος έστειλε την τελευταία του διαταγή ("Υπερασπιστείτε το Βερολίνο ως τον τελευταίο άνδρα, ως την τε ­ λευταία σφαίρα"). Μ έχρι σήμερα ή ­ ταν γνωστό ότι είχε διαφύγει από ε ­ κεί και υπήρχε η εντύπωση ότι είχε σκοτωθεί ή είχε δραπετεύσει (κατ' άλλους στη Μ έση Ανατολή, κατ' άλ­ λους στη Λατινική Αμερική) ή βρι­ σκόταν στη Σοβιετική Ενωση. Ορι­ σμένα έγγραφα που φυλάσσονταν στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία, α­ νακαλύφθηκαν πέρυσι και αποχα­ ρακτηρίστηκαν πρόσφατα στρέ­ φουν τις έρευνες προς νέες κατευ­ θύνσεις. Μια δημοσιογράφος του γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού ZDF επισήμανε μεταξύ τους τρεις μικρές δακτυλογραφημένες καρτέ­

λες, Στην πρώτη, με ημερομηνία 26 Δεκεμβρίου 1945, αναφερόταν ότι κάποιος Χάινριχ Μύλλερ μεταφέρ­ θηκε σε στρατόπεδο της βορειοδυ­ τικής Γερμανίας που βρισκόταν υπό αμερικανικό έλεγχο. Η δεύτερη καρτέλα επισήμαινε ότι ο συγκεκρι­ μένος κρατούμενος κατεζητείτο για εγκλήματα πολέμου από την CIC ("Κεντρική Διοίκηση Πληροφο­ ριών", πρόδρομο της CIA). Στην τρί­ τη, με ημερομηνία 29 Ιανουαρίου 1946, αναφερόταν ότι ο κρατούμε­ νος ανακρίθηκε και ότι “το θ έμ α θ ε ­ ωρείται λήξαν". Παρά την έλλειψη περαιτέρω στοιχείων για την ταυτό­ τητα και την τύχη του συγκεκριμέ­ νου Μύλλερ αρκετοί ερευνητές θ ε ­ ωρούν πλέον ότι ο αρχηγός της Γκεστάπο χρησιμοποιήθηκε από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Ο ραβίνος Μάρτιν Χίερς, από το Λος Αντζελες, πιστεύει ότι ο Μ ύλ­ λερ κρατήθηκε από τους Αμερικα­ νούς ως "κάτι τελείως εκπληκτικό". Εξάλλου ο λόρδος Τζάνερ, ερευνη­ τής εγκλημάτων πολέμου, δήλωσε χαρακτηριστικά: "Αρχίζει να διαφαίνεται ότι (ο Μύλλερ) το υ ς πούλησε μυστικά των Σοβιετικών με αντάλ­ λαγμα την εξασφάλιση της ζωής του".

ΕΚΘΕΣΗ ΜΕ ΤΙΤΛΟ "ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΟ 1821 ΕΩΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ" Πρόσφατα έγινε στη Λέσχη Α­ ξιωματικών Φρουράς Θεσσαλο­ νίκης εκδήλωση με την ευκαιρία του εορτασμού του ενός αιώνα του ΓΕΣ. Αρχικά ο απερχόμενος αρχη­ γός του ΓΕΣ, αντιστράτηγος Γεώρ­ γιος Αντωνακόπουλος, παρουσίασε τη σημερινή σκέψη και την προο­ πτική του ΓΕΣ. Στη συνέχεια ο δι­ ευθ υ ντής της Διεύθυνσης Ιστο­ ρίας Στρατού, αντιστράτηγος Κακουδάκης, παρουσίασε την ιστορία του ΓΕΣ. Ακολούθησε συναυλία από τη μπάντα του Γ Σώματος Στρατού με έργα Μότσαρτ, Μπραμς, Σκαλκώτα, Χατζιδάκη, Θεοδωράκη και Παπαθανασίου. Κατό­ πιν τιμήθηκαν με αναμνηστικό με­ τάλλιο ανώτατοι αξιωματικοί και στη συνέχεια ο Α/ΓΕΣ εγκαινίασε μεγάλη έκθεση που αναφερόταν στη νεώτερη ελληνική ιστορία. Σε 18 προθήκες παρουσιάστηκαν πε­ ρισσότερα από 650 κειμήλια, πίνα­ κες ζωγραφικής, λιθογραφίες και φωτογραφικό υλικό, μέσα από τα ο­ ποία οι επισκέπτες είχαν τη δυνα-

Μ ερική άποψη του εκθεσ ιακού χώρου, μ ε π ροθήκες και φ ω τογραφίες εποχής. τότητα να σχηματίσουν μια ευρύ­ τερη, "πιο απτή" και παραστατική εικόνα της ελληνικής ιστορίας από το 1821 μέχρι και τις σύγχρονες ει­

ρηνευτικές αποστολές του Στρα­ τού. Την έκθεση επισκέφθηκαν πε­ ρισσότερα από 30 σχολεία και πλή­ θ ο ς άλλων επισκεπτών. Την οργά­ νωση της έκθεσης είχε ο αρχιφαρμακοποιός Βασίλειος Νικόλτσιος.

ΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ PANZER! Το περιοδικό για τους λάτρεις των αρμάτων, των όπλων και των πολεμιστών! Ένα νέο πρωτοποριακό περιοδικό θ α κά νει σ ύντο μα τη ν εμφ ά νισ ή το υ από τις εκδόσεις «ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ». Το «PANZER» υπόσχεται να σας μ ε τα φ έ ρ ε ι μέσα από τις σ ελ ίδ ες το υ στο πεδίο της μάχης και να ζή σ ετε μαζί το υ μ ο ν α δ ικ ές α να γνω σ τικές εμ π ειρ ίες. Μ ά θ ε τε για τη δράση των αρμάτων με τη β ο ή θ εια τω ν έγχρω μω ν profiles που οι σ υ ν ερ γ ά τες το υ «PANZER» ετοίμ α σ α ν μόνο για σας. Μ ελ ε­ τήσ τε μαζί μας τα όπλα, τις τα κτικές και τις στολές που χρησ ιμοπ οίησαν οι π ο λ εμ ισ τές από τη ν α ρ χα ιό τη τα μέχρι σ ήμερα, π λαισ ιω μένες μ ε εντυ π ω σ ια κές έγ χ ρ ω μ ες φ ιγού ­ ρ ες που φ ιλ ο τεχ ν ή θ η κ α ν α π οκλεισ τικά για το υ ς αναγνώ ­ σ τες το υ «PANZER». Γνω ρίσ τε από κ ο ν τά τη ν ιστορική λ ε­ πτομέρεια με τρόπ ο που μόνον το «PANZER» μπ ορεί να σας π ροσ φ έρει. Στο πρώτο τεύχος διαβάστε για τη δράση το υ Panzer III, τη ν ιστορία τω ν Γερμανώ ν α λεξιπ τω τισ τώ ν μ έχ ρ ι το 1940, τη ν οργάνωση το υ Ρωμαϊκού Σ τρ α το ύ κα τά τ η ν π ε­ ρίο δο τη ς Δ η μ ο κρ α τία ς, τη σ υ μ μ ετο χ ή το υ 3ου Β ασ ιλικού Σ υ ν τά γ μ α το ς Α ρ μ ά τω ν σ τις επ ιχειρ ή σ εις σ τη ν Ελλάδα, τη γ έν ν η σ η το υ α υ τό μ α το υ π ισ τολιού και π ε ρ ιη γ η θ ε ίτε μαζί μας σ το Μ ουσ είο τω ν β ρ ετα νικ ώ ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν στο Μ π όβ ιγκτον, με α π ο κ λεισ τικ ές φ ω το γ ρ α φ ίες που δ ημ οσ ι­ ε ύ ο ν τα ι για πρώ τη φ ο ρ ά σ το ν ελ λ η ν ικ ό Τύπο. Επίσης ε τ ο ι­ μάσαμε για σας ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ ες μ ό ν ιμ ες σ τή λ ε ς μ ε τα δια ­ κρ ιτικά τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν μ ερα ρχιώ ν το υ Β ’ ΠΠ, 6ιβλιοπαρουσίαση, wargames, κο υ ίζ και μ ο ν τελισ μ ό .

PANZER!

Κάθε δύο μήνες στους εφημεριδοπώλες και ατα περίπτερα μόνο με 4 ευρώ !

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ

Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΣΦΡΑΓΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΜΑΧΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΔΟ ΧΟ ΥΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ. ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΤΙΤΑΝΙΑ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΤΗΝ ΑΧΑΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΔΗ Μ ΙΟ ΥΡΓΗΣΕ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΣΤΑΘΗΚΕ Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗ Μ ΗΤΡΙΟ , ΓΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ. Η ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΗ ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΦΘΑΣΕ ΣΕ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΟ ΗΓΕΜΟΝΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, ΣΕ ΕΝΑΝ ΣΚΛΗΡΟ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟ %

Μ mg

V ;

*ν•f M M k.

a Τ

'" τ η * !

rw ,.

. (νμρ·

ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΜΠΕΛΕΖΟΣ Ισ το ρ ικό ς

ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗ

Η π ολιορκία τη ς π όλης τη ς Ρόδου από το ν σ τρ α τό το υ Δ η μ η τρ ίο υ το υ Π ο λ ιο ρ κ η τή (πίν, το υ Θ άνου Β ασ ιλικού για τη "ΣΙ").

Γ

5 a igpf'

J

h

W S

■Bk * '' JL

ijE iS ^ Jf

’'

11

Kg/ M

Μ J T

■■■■

θ ά να τος το υ Μεγάλου Α λεξάνδρου το 323 π.Χ. εν έπ λ εξε το υ ς σ τρα τη­ γούς του σε έναν μακρύ αγώνα για τη ν κυριαρχία στην αχανή αυτοκρατορία που ε.χ ε δημιουργήσει. Μ ετά από 18 χρόνια α ντι­ παράθεσης μ ετα ξύ το υ ς οι όροι διανομής το υ τεράσ τιου κράτους είχαν αρχίσει να ξ ε ­ καθαρίζουν. Οι νόμιμοι διάδοχοι το υ Α λεξά ν­ δρου και η υπόλοιπη οικογένειά του είχαν δ ολοφ ονηθεί. Οι κυ ριό τερ ο ι δ ιεκδ ικ η τές τη ς εξουσίας, αφού είχαν θ έσ ει υπό το ν έ ­ λεγχό το υ ς κάποιες επαρχίες τη ς α υ τοκρα ­ τορίας, προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα εδάφη το υ ς ή να τα επ εκτείνο υν σε βά­ ρος τω ν υπολοίπων. Η Μ ακεδονία βρισκό­ τα ν υπό το ν έλεγχο του Κάσσανδρου, δο­ λοφόνου τω ν κληρονόμω ν του Α λ έξα ν ­ δρου. Η Θράκη ελεγχ ό τα ν από το ν Λυσί­ μαχο. Η Μικρά Ασία και η Συρία, δύο από τις π λουσ ιότερες π εριοχές τη ς α υ τοκρα ­ τορίας, κα τέχοντα ν από το ν Αντίγονο το ν Μ ονόφθαλμο, ο οποίος φ ιλοδ ο ξού ­ σε να εξοντώ σ ει το υ ς υπολοίπους και να ενώσει υπό τη ν κυριαρχία του το κρά­ το ς που δημιούργησ ε ο Αλέξανδρος. Η Μεσοποταμία, η Περσία, η Μηδία και οι υπόλοιπες ανα το λικές επαρχίες ε λ έ γ ­ χονταν από το ν Σ έλευκο, που είχε το ί­ διο όνειρο με το ν Αντίγονο, να ενώσει το κράτος υπό τη δική του εξουσία. Α­ ν τίθ ε τα ο Π τολεμαίος, που έ λ ε γ ­ χε τη ν Αίγυπτο, έδ ειχ ν ε να απο­ δ έχ ετα ι τη διανομή τη ς α υ το ­ κρατορίας και προσπαθούσε να κρατήσει τη ν πλούσια επαρχία που κατείχε χωρίς να διακινδυνεύει επ εκτα τικ ές ε ν έρ γ ειες σε βάρος τω ν υπολοίπων. Σε μια τόσο ταραγ­ μένη πολιτική κατάσταση οι ελλ η ν ι­ κές πόλεις του Αιγαίου προσπαθού­ σαν να κρατήσουν τη ν ελευ θ ερ ία το υς τηρώ ντας αποστάσεις ανάμε­ σα στους αντιπάλους, προσπάθεια που δ εν ήταν καθόλου εύκολη. Ο­ σες από α υ τές πριν από λίγες δ ε ­ κα ετίες συναγωνίζονταν για τη ν η ­ γεμονία τη ς Ελλάδας, η Αθήνα, η Σπάρτη και η Θήβα, είχαν χάσει τη δύναμή το υ ς και αποτελούσαν σκιά του παλαιού το υ ς μ εγα λεί­ ου. Α λλες πόλεις όμως είχαν ανα­ π τυχθ εί και αποτελούσαν σπου­ δαία εμπορικά και πολιτιστικά κέντρα, όπως η Ρόδος.

0

8

Η Ρ Ο Δ Ο Σ ΚΑΙ 01 Δ ΙΑ Δ Ο Χ Ο Ι Η πόλη τη ς Ρόδου είχε δημιο υ ρ γη θ εί στα τέ λ η του 5ου αιώ­ να π.Χ. με το ν συνοικισμό των τριώ ν παλαιότερω ν δωρικών κοινοτήτω ν, τη ς Λίνδου, τη ς Ιαλυσού και τη ς Καμείρου. Το νη ­ σί βρίσκεται σε εξα ιρ ετικά ση­ μαντική θέση και ελ έγ χ ει τις ε ­ π ικοινωνίες ανάμεσα στο ανα­ το λικό Αιγαίο, τη Συρία και την ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Αίγυπτο. Την εποχή εκείνη η εμπορική κίνηση α­ νάμεσα στο Αιγαίο και το πρόσφατα κτισμένο λι­ μάνι τη ς Α λεξά νδ ρεια ς ή τα ν ιδιαίτερα έντο νη. Η Αίγυπτος ή τα ν ο σιτοβολώνας τη ς Μ εσογείου αλλά και ενδιάμεσ ος σταθμός για τη μεταφ ορά πολύτιμων εμπ ορευμάτω ν από τις Ινδίες. Η Ρό­ δος είχε τη ν τύχη να Βρίσκεται στη μέση αυτού του χρυσοφόρου εμπορικού δρόμου. Ο εμπορι­ κός τη ς στόλος είχε α υ ξη θ εί και η πόλη αποτελούσε κέν τρ ο κατασκευής πλοίων. Για να οργα­ νώσουν καλύτερα οι Ρόδιοι τις θαλάσσιες μ ε­ τα φ ο ρ ές δημιούργησαν το ν πρώτο κώδικα να υτικής νομοθεσίας, ο οποίος απ οτέλεσ ε πρότυπο για τη δημιουργία το υ μ ετα γ ενέσ τε­ ρου ναυτικού δικαίου. Οι Ρόδιοι ως έμποροι επιθυμούσαν τη ν ηρεμία στη Μ εσόγειο, η ο ­ ποία το υ ς εξασ φάλιζε τη ν απρόσκοπτη δ ιε­ ξαγωγή τω ν εμπορικών δρασ τηριοτήτω ν το υς. Η διαμάχη ανάμεσα στους Διαδόχους ήτα ν γι1α υτούς μια πολύ δυσάρεστη ε ξέ λ ι­ ξη. Λόγω τω ν ιδιαίτερω ν σχέσεων που είχαν για εμπ ορικούς λόγους με τη ν Αίγυπτο έ ­ τρ εφ α ν συμπάθεια προς το ν Π τολεμαίο, το ν οποίο εφόδιαζαν με υλικά τα οποία η χώρα το υ χρειαζόταν. Α π έφ ευγαν όμως να εκδη λω θ ού ν ανοικτά με το μέρος του για να μη διαταράξουν τις σχέσεις το υ ς με το υ ς υπόλοιπους Διαδόχους. Επίσημα η Ρόδος τηρούσ ε στάση αυστηρής ο υ δ ε τε ­ ρ ότη τα ς και απ έφ ευγε οποιαδήποτε ε ­ νεργό ανάμιξη στον αγώνα για τη ν κυ­ ριαρχία στο κράτος του Α λεξάνδρου. Ο Αντίγονος δ εν εξα π α τή θ η κε από τη ν επίφαση ο υ δ ετερ ό τη τα ς που προ­ σπαθούσαν να καλλιεργήσ ουν οι Ρόδι­ οι. Γνώριζε ό τι για να υπ οτά ξει το ν Π το­ λεμαίο έπρεπε να επ ιτύχει το ν απο­ κλεισμό τη ς Αιγύπτου, επομένω ς χρει­ αζόταν να ε λ έ γ ξει τη Ρόδο. Το 306 π.Χ. ο γιος το υ Δ ημήτριος νίκησε το ν στό­ λο του Π τολεμαίου στη Σαλαμίνα τη ς Κύπρου, όμως η επιτυχία αυτή δ εν ε ­ μπόδισε το υς Ρόδιους να συνεχίσουν τις καλές σχέσεις με τη ν Αίγυπτο. Για να το υ ς τρ ομ οκρα τήσ ει ο Αντίγο­ νος δ ιέτα ξε να αιχμαλω τιστεί μια ο­ μάδα ροδιακών πλοίων τα οποία κατευ θ ύ ν ο ντα ν στην Α λεξάνδρεια. Οι Ρόδιοι απάντησαν σ τέλνοντας ισχυ­ ρό στόλο ο οποίος κατόρθω σε να απ ελευθερώ σ ει τα αιχμαλω τισμέ­ να πλοία. Η ενέρ γεια αυτή δεν μπορούσε παρά να προκαλέσει τη ν άμεση ρήξη με το ν Αντίγονο. Ο Δ ημήτριος ανέλαβε να απειλή­ σει τη Ρόδο με ισχυρό στρατό και στόλο για να επιβάλει στους κα­ το ίκου ς τη ς τη θέλησ η του π ατέ­ ρα του. Οι Ρόδιοι βρ έθ ηκα ν α­ βοήθητοι, καθώς ο πρόσφατα η ττη μ ένο ς σ τόλος το υ Π τολε-

Αναπαράσταση π ο λιο ρ κ η τικ ο ύ π ύργου τη ς ελ λ η ν ισ τικ ή ς επ οχής (A tlas o f the G reek World).

Π ρ ο σ π ά θεια ανα π α ρά σ τα σ ης π ο λιο ρ κ η τικ ο ύ κριού. Είναι ε ν δ εικ τικ ό το μ έ γ ε θ ο ς των σ τρ α τιω τώ ν σ ε σχέση μ ε α υ τό της π ο λιο ρ κ η τικ ή ς μηχα νής (A tlas o f the G reek World).

μαίου δ εν μπορούσε να το υς ενισχύσει ου­ σιαστικά. Οι Ρόδιοι γνώριζαν ό τι θα ήτα ν πολύ δύ­ σκολο να α ντισ ταθούν στον Δ ημήτριο, που είχε πληθώρα μέσων στη διάθεσή του. Ηταν γνωστή η ικανότητά του να καταβάλει οχυ­ ρ ές πόλεις με πολιορκία. Σ την ικανότητα αυ­ τή ό φ ειλε και το προσωνύμιο "Π ολιορκη­ τής". Τα επ ιθετικά μέσα τη ς εποχής, εξά λ ­ λου, παρείχαν στους π ολιορ κη τές σημαντι­ κό π λεονέκτημα. Από τις 21 π ολιορκίες που έγιναν κατά τη ν π εντα ετία 307-303 π.Χ. μόνο μια έ λ η ξε με νίκη των αμυνομένων. Εντρομοι οι Ρόδιοι θεώ ρησαν ως καλύτερη λύση το ν συμβιβασμό. Π ρότειναν στον Δ ημήτριο να γίνουν σύμμαχοι του πατέρα του και να σ τραφούν κατά του Π τολεμαίου. Ο Δημήτρ ιος όμως πίστευε ό τι με τη δύναμη που δ ιέ θ ε τε μπορούσε να κερδίσει περισ σ ότε­ ρα. Απαίτησε να του π αραδοθούν ως όμηροι 100 από το υς σ πουδαιότερους π ολίτες τη ς πόλης και να επιτραπεί η είσοδος του σ τό­ λου το υ στο λιμάνι της. Οι όροι αυτοί σήμαιναν υποταγή τη ς πόλης. Μ ετά τη ν είσοδο του στόλου ήτα ν βέβαιο ό τι ο Δ ημήτριος θα εγκαθισ τούσ ε φρουρά στην ακρόπολη τη ς Ρόδου (μια πρακτική προσφιλής στους η γ ε­ μόνες τη ς ελληνισ τικής περιόδου), οπ ότε η ανεξαρτησ ία τη ς πόλης θα χανόταν. Οι προ­ τάσ εις το υ Δ ημητρίου κρίθηκαν απαράδε­ κτες και οι Ρόδιοι ετοιμάσ τηκα ν να αντισταθ ού ν κατά τη σκληρή πολιορκία που το υς π ερίμενε.

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΠΟ ΛΙΟ ΡΚΙΑΣ Τον Ιούλιο του 305 π.Χ. ο Δ ημήτριος συ­ γκέντρω σ ε στα Λώρυμα, τοποθεσ ία απένα­ ντι από τη Ρόδο, στην ακτή τη ς Καρίας, 200 πολεμικά και 170 μεταγω γικά πλοία. Ο στρα­ τό ς και τα πληρώματα του στόλου έφ θαναν τις 40.000 άνδρες. Τις δυνάμεις του ακολου­ θούσαν και άλλα 1.000 εμπορικά και π ειρατι­ κά σκάφη που κινήθηκαν από το κίνητρο τη ς λαφυραγώ γησης του πλουσιότερου λι­ μανιού του Αιγαίου. Ο Δ ημήτριος δ ιέτα ξε το ν στόλο να περάσει σε παράταξη μπροστά από τη ν πόλη για να π ροκαλέσει το ν τρόμο

Ν όμ ισ μ α μ ε π αράσταση τη ς κ εφ α λ ή ς του Δ η μ η τρ ίο υ το υ Π ο λ ιο ρ κ η τή (Α θή να , Εθνικό Α ρ χα ιο λο γ ικό Μ ο υ σ είο ).

στους κατοίκους με το μ έγ εθ ο ς του. Ο σ τό­ λος κατέπ λευσ ε στον κόλπο τη ς Ιαλυσού, ό­ που αποβιβάστηκε ο στρατός. Ο Δ ημήτριος δ εν δίσταζε κατά τις π ολιορκίες που διηύθ υνε να κατασκευάζει μεγάλα έργα για να διευκολύνει τις επιχειρήσεις. Ο κόλπος ό ­ που αγκυροβόλησ ε ο στόλος του ενισχύθηκε με έναν τε χ ν η τό λιμενοβραχίονα και μ ε­ τα β λή θ η κε σε ασφαλές καταφύγιο για τα πολυάριθμα σκάφη του. Λίγο ανατολικότερα από το ν κόλπο έκτισ ε το σ τρατόπ εδό του. Η θέσ η ήτα ν προσεκτικά επ ιλεγμένη και ε ξα ­ σφάλιζε το ν έλεγχο του δρόμου ο οποίος σ υνέδ εε τη Ρόδο με το υπόλοιπο νησί, κα­ θώ ς δέσποζε σε όλη τη νότια πλευρά των τειχώ ν τη ς πόλης. Αλλα οχυρω ματικά έργα εξασφάλισαν τη ν επικοινωνία το υ στρατοπ έ­ δου με το ν κόλπο τη ς Ιαλυσού και τα ελ λ ιμ ε­ νισμένα πλοία. Το σ τρατόπ εδο και οι υπόλοι­ π ες εγκατασ τάσ εις κατασκευάσ τηκαν με υ­ λικά που σ υγκεντρώ θηκαν από τα ανοχύρω­ τα προάστια τη ς Ρόδου. Κατεδαφίστηκαν πολλά κτίρια και κόπηκαν τα περισσότερα δένδρα από τα περιβόλια και το υ ς κήπους τω ν προαστίων για να κατασκευάσει ο Δημήτρ ιο ς ένα τερά σ τιο στρατόπεδο, το οποίο έ ­ ζωσε με τριπλή τάφρο. Οσο διαρκούσαν οι εργασίες κατασκευής ο Δ η μή τριο ς εξα π έλυ ­ σε το υ ς π ειρα τές που το ν συνόδευαν για να λεη λα τήσ ο υν τη ν ύπαιθρο του νησιού. Οι Ρόδιοι από τη ν πλευρά το υ ς λάμβαναν όλα τα δυνατά μέτρα αντίστασης. Η πό­ λη το υ ς ή τα ν κτισ μένη στο βόρειο άκρο του

νησιού και σ χημάτιζε ακανόνιστο τρίγωνο σ τραμμένο προς Βορρά. Η ανατολική και η δυτική πλευρά τη ς έβλεπ αν τη θάλασσα. Στα ανατολικά υπήρχαν τα τρία ευρύχωρα και οχυρω μένα λιμάνια τη ς, ο μικρός και ο μεγάλος λιμένας και ο λιμένας τη ς Ακανδιάς. Η νότια πλευρά ή τα ν σ τραμμένη στην ξηρά και απ οκλεισμένη από το στρατόπ εδο του Δ ημητρίου. Μπροστά στο μ έγ εθ ο ς τη ς απειλής οι Ρόδιοι έδωσαν κίνητρα στους μετο ίκο υ ς και στους δούλους για να β ο ηθ ή ­ σουν σ την άμυνα τη ς πόλης. Οι δυνάμεις τω ν σ τρατεύσιμω ν Ροδίων ανέρχονταν σε 6.000. Για να αυξήσουν το ν αριθμό τω ν μάχι­ μων αποφάσισαν τη ν παραχώρηση π ολιτι­ κών δικαιωμάτων σε 1.000 μ ετο ίκου ς. Ανάλο­ γα κίνητρα δόθηκαν ακόμα και στους δού ­ λους. Από τη ν πόλη διώ χθηκαν όλοι οι ά ερ ­ γοι και οι τυχοδιώ κτες που συνήθω ς σ υγκε­ ντρώ νονται σε τόσο μεγάλα και πλούσια λι­ μάνια. Το κράτος επίσης ανελάμβανε τη συντήρηση και τη ν αποκατάσταση των οικο­ γενειώ ν τω ν πεσόντων. Ροδιακές π ρεσ βείες σ τάλθηκαν στους αντίπαλους το υ Αντιγό­ νου, το ν Π τολεμαίο, το ν Κάσσανδρο και το ν Λυσίμαχο, ζητώ ντας ενισχύσεις ή έναν α ντι­ περισπασμό ο οποίος θα ανάγκαζε το ν Δημήτριο να εγκα τα λείψ ει τη ν πολιορκία. Πα­ ράλληλα ένα τμήμα το υ στόλου το υ ς ανέλα­ βε να π αρενοχλεί τις ομάδες που λ εη λ α το ύ ­ σαν τη ν ύπαιθρο. Σε διάφ ορες αψιμαχίες σ υνελήφθησαν και οι πρώτοι αιχμάλωτοι, οι οποίοι εξαγοράζοντα ν μ ετά από συμφωνία προς χίλιες δραχμές ο ε λ ε ύ θ ερ ο ς και πε­ ντακόσ ιες ο δούλος. Μέσα στην πόλη κατα­ σκευάζονταν εντα τικά κα τα π έλτες και εκτο ξε υ τ έ ς βελών για να αντιμετω πίσουν τη ν πληθώρα πολιορκητικώ ν μηχανών που είχαν αποβιβάσει τα πλοία του Δ ημητρίου. Ολοι οι κάτοικοι βοηθούσαν στην άμυνα τη ς πόλης ανάλογα με τις δυνάμεις τους. Οι γυναίκες π ροσέφεραν ακόμα και τα μαλλιά το υ ς για να κατασκευασ τούν χορδές για τα τόξα.

■*

ΟΙ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Ο Δ ημήτριος αποφάσισε να αρχίσει τη ν επίθεσή το υ στην ανατολική πλευρά, όπου βρίσκονταν τα τρία λιμάνια. Σ τη ν απόφαση αυτή ο δη γή θη κε από τη ν ανάγκη να απο­ κλείσ ει τη ν πόλη από τη θάλασσα για να σ ταματήσουν οι επ ιδρομές τω ν Ροδίων με τα πλοία τους. Θεωρούσε, εξά λλου, ό τι ο ο ­ χυρω ματικός π ερίβολος τη ς πόλης σε ε κ ε ί­ νη τη ν πλευρά ή τα ν α σ θενέσ τερος. Οι πο­ λιο ρ κη τικές μηχανές που κατασκεύασε ο Δ ημήτριος για να π λήξει τα θαλάσσια τείχη ήτα ν εντυπωσιακές. Εδεσε μ ετα ξύ το υ ς δύο φορτηγά πλοία και πάνω το υ ς το π ο θέτη σ ε μια διπλή "χελώνα" για να καλύπτει το υ ς άν­ δ ρες του. Η θωράκιση τη ς "χελώνας" ή τα ν έ ­ τσι σχεδιασμένη ώστε να απ οκρούει και τα βέλη που είχαν οριζόντια πορεία και το υ ς λί­ θ ο υ ς τω ν καταπελτώ ν οι οποίοι έρχονταν από ψηλά με καμπύλη τροχιά. Την ογκώδη και δυσ κίνητη αυτή κατασκευή φύλασσαν δύο τετρα ώ ρ οφ οι πύργοι που το π ο θ ετή θ η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η α να το λικ ή Μ ε σ ό γ ε ιο ς κ α τά τη ν π ερίοδο τη ς π ολιο ρκία ς τη ς Ρ όδου.

καν σε δύο πλοία ο καθένας, επίσης δ εμ ένα μ ετα ξύ το υς. Για να π ροστατεύσ ει α υ τές τις π ολιορ κητικές μηχανές το π ο θέτη σ ε μπρο­ στά το υ ς ένα πλωτό φράγμα από χοντρά ξύ ­ λα, ενισ χυμένο με σ ιδ ερ ένιες αιχμές. Γύρω από τα πλοία αυτά και το π ροσ τατευτικό φράγμα έπ λεαν μικρά σκάφη με ισχυρή θωράκιση, φ ορτω μένα Κ ρή τες το ξό τες . Οι Ρόδιοι αντέδρασαν στις ενέρ γ ειες το υ Δ ημητρίου αυξάνοντας το ύψος τω ν τ ε ι­ χών ώστε να ξεπ ερνά το υ ς πύργους το υ και

Α ναπαράσταση ο ξυ β ελ ο ύ ς κ α τα π έλ τη (πίν. το υ Θάνου Β ασ ιλικού για τη “Σ Ι"). ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

έστησαν δύο π ολεμ ικές μηχανές σε α τείχι­ στο σημείο το υ λιμενοβραχίονα του μεγά­ λου λιμένα για να απ οτρέψ ουν απόβαση των π ολιορκητώ ν σε εκείνο το σημείο. Τον μικρό λιμένα το ν ασφάλισαν το π ο θετώ ντα ς στην είσοδό του τρία φορτηγά πλοία με ισάριθ­ μες μηχανές. Στα τείχ η είχαν το π ο θετή σ ει π ολλές μ ικ ρ ό τερ ες μηχανές εκτό ξευ σ η ς λί­ θων και βελών. Ανάλογες μηχανές έφ ερα ν και τα πλοία του Δ ημητρίου και σ ύντομα ξ ε ­ κίνησε καταιγισμός βλημάτω ν ανάμεσα στα

τείχη και στα πλοία. Σ την αρχή των επιχειρήσεων ο Δημήτριος, εκμ ετα λ λ ευ ό μ εν ο ς το σκοτάδι, κα­ τόρθω σε να αποβιβάσει 400 σ τρα τιώ τες και α ρ κ ετές μηχανές στη βόρεια άκρη του α τεί­ χιστου λιμενοβραχίονα και να οχυρώσει το ν μικρό αυτό θύλακα. Την επ ομένη ο στόλος του πλησίασε τα τείχη και άρχισε τη ν προ­ σβολή το υ ς με καταπ έλτες. Την καταστρο­ φή τω ν τειχώ ν συμπλήρωναν τα βέλη που ρί­ χνονταν από ειδικούς ε κ το ξε υ τέ ς και εμπό­ διζαν το υ ς Ροδίους να αποκαταστήσουν τις ζημιές. Η επίθεση συνεχίσ τηκε με αυτό το ν τρόπο επί οκτώ μ έρ ες. Τα πλοία του Δ ημη­ τρίου σφυροκοπούσαν τα τείχη με το φως τη ς η μέρα ς και το βράδυ αποσύρονταν ε ­ κτό ς ακτίνας βολής. Το πρώτο βράδυ οι Ρόδιοι προσπάθη­ σαν να πυρπολήσουν το υ ς πλω τούς πύρ­ γους και τη χελώνα τω ν αντιπάλων τους. Α­ κολούθησαν τις π λω τές π ολιορ κητικές μη­ χανές με πολλά μικρά σκάφη τα οποία είχαν φορτώ σει με εύ φ λεκτα υλικά. Τα πυρπολικά το υ ς όμως δ εν μπόρεσαν να ξεπεράσουν το πλωτό φράγμα και να φθάσουν στις μηχα­ νές. Οι π ολιορ κη τές το ύ ς υπ οδέχθηκαν με βροχή από βέλη και οι π ερισσότεροι Ρόδιοι άφησαν τα πυρπολικά το υ ς να καούν πριν φθάσουν στον στόχο τους, επ ισ τρέφοντας στην ακτή κολυμπώντας. Η ένταση των πληγμάτω ν από τα λιθοβόλα δημιούργησε ρήγματα σε κάποια σημεία του τείχ ο υς και οι π ολιορ κη τές προσπάθησαν να αποβιβα­ σ τούν κοντά το υ ς για να τοπ οθετήσ ουν σ κάλες στις επ άλξεις. Η επίθεση όμως απέτυ χ ε εξα ιτία ς τη ς λυσσαλέας αντίστασης τω ν Ροδίων. Δύο φ ο ρ ές οι π ολιορ κη τές απέ­ κτησαν προγεφύρω μα στην ακτή και τις δύο

φ ορές όμως οι Ρόδιοι το υς έριξαν στη θ ά ­ λασσα. Πολλά από τα αποδοτικά σκάφη του Δημητρίου πυρπολήθηκαν και ο στόλος του επ έσ τρεψ ε η ττη μένος και με βαριές απώλει­ ες στο αγκυροβολιό του στον κόλπο τη ς Ιαλυσού. Μ ετά τη ν πρώτη αποτυχία ο Δ ημήτριος π ερίμενε οκτώ η μ έρ ες, κατά τη διάρκεια τω ν οποίων επισκεύασε τα πλοία και τις μη­ χανές που είχαν υποστεί ζημιές. Μ όλις ολο­ κληρώ θηκαν οι επ ισ κευές οι επ ιθέσ εις επαναλήφ θηκαν με μεγαλύτερη σφοδρότητα.

Τ ετρ ά δρ αχμ ο το υ Π το λ εμ α ίο υ A Φ έρ ει σ τη μ ια όψ η τη ν κ εφ α λ ή του Π το λ ε μ α ίο υ και σ τη ν άλλη π αράσταση α ε το ύ μ ε τη ν επ ιγρ α φ ή « Π το λ εμ α ίο υ Β ασιλέω ς» (Α θήνα, Ε θνικ ό Α ρ χα ιο λο γικό Μ ο υ σ είο ).

Οι Ρόδιοι έκριναν ό τι έπρεπε να προσπαθή­ σουν πάλι να κατασ τρέψ ουν τις π λω τές μη­ χανές και το υ ς πύργους του Δ ημητρίου στα πλοία που ήτα ν δ εμ ένα μ ετα ξύ το υ ς πίσω από το πλωτό φράγμα. Οι ά ρ χοντες τη ς πό­ λης εξέδω σαν προκήρυξη και καλούσαν ε ­ θ ε λ ο ν τέ ς γ ι1αυτή τη ν παράτολμη επιχείρη­ ση. Ν έοι από τις κα λύ τερ ες ο ικο γένειες τη ς πόλης επάνδρωσαν τελικ ά τα τρία πλοία που ανέλαβαν το εγχείρημα. Κατόρθωσαν να εξέλ θ ο υ ν από το λιμάνι, να διασπάσουν το πλωτό φράγμα του Δ ημητρίου και να ανα­

τρ έψ ο υ ν δύο από τις τρ εις μηχανές. Κατά τη ν προσπάθεια να αχρησ τεύσ ουν και τη ν τρ ίτη οι Ρόδιοι έχασαν το ένα πλοίο το υ ς και το πλήρωμά του, το οποίο αποτελούσαν μ έ­ λη τω ν εκ λ εκ τό τερ ω ν γενώ ν τη ς πόλης. Ο Ρόδιος ναύαρχος Ε ξήκεσ τος και πολλοί άλ­ λοι αιχμαλω τίστηκαν, ενώ το υπόλοιπο πλή­ ρωμα φ ο νεύ θη κε. Ο Δ ημήτριος απάντησε κατασκευάζο­ ντα ς νέα μηχανή, τριπλάσια σε μ έγ εθ ο ς από τις π ροηγούμενες. Δ εν μπόρεσε, όμως, να τη χρησιμοποιήσει. Μια θ ύ ελλα α νέτρ εψ ε τη

Α ναπαράσταση π ετρ ο β ό λ ο υ κ α τα π έλ τη . Επί επ οχής Δ η μ η τρ ίο υ το υ Π ο λ ιο ρ κ η τή οι ο γ κώ δ εις α υ τέ ς μ η χα νές ή τα ν ικ α ν ές να εξα κ ο ν τίζο υ ν βράχους β ά ρ ους 80 περίπου κιλών. Οι σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο ι κ α τα π έ λ τε ς είχα ν π ιθ α ν ό τα τα β ελ η ν εκ ές 150 π ερίπου μ έτρ ω ν (πίν. το υ Θάνου Β ασ ιλικού για τη "ΣΙ").

μηχανή, που λόγω του όγκου τη ς ή τα ν αστα­ θ ή ς και δυσκίνητη. Η καταιγίδα διέκο ψ ε τη ν επαφή με το ν θ ύλακα στην άκρη του α τείχι­ στου λιμενοβραχίονα και οι Ρόδιοι μπόρεσαν να εξοντώ σ ουν τη φρουρά του και να ανακαταλάΒουν το σημείο. Η επιτυχία αυτή επ έ­ τρ εψ ε στους Ροδίους να επαναλάΒουν τη χρήση του λιμένα, όπου έπλευσαν ενισχύ­ σεις από τη ν Αίγυπτο. Ο Π τολεμαίος το υ ς έ ­ στελνε 500 μισθοφόρους, πολλοί από το υς οποίους ήτα ν Ρόδιοι. Μαζί με α υτούς έφθασαν και 150 άνδρ ες από τη ν Κνωσό.

ΠΡΟ ΕΤΟ ΙΜ ΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΘΕΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΞΗΡΑ Οι απ οτυχίες στη θάλασσα και ο χειμώ ­ νας που πλησίαζε έπεισαν το ν Δ ημήτριο να εγκα τα λείψ ει τα θαλάσσια τείχ η και να επι­ κεντρώ σ ει τις επ ιθέσ εις του στην ξηρά. Για

να π λήξει τα τείχ η τη ς Ρόδου εμπ νεύσ θηκε ένα σχέδιο κατασ κευής γιγαντιαίω ν π ολεμι­ κών μηχανών. Για τη ν κατασκευή το υ ς συ­ γκέντρω σ ε μεγάλο αριθμό εργατώ ν, περί­ που 30.000, και το υ ς σ ημ α ντικότερ ου ς μηχα­ νικούς τη ς εποχής, ανάμεσά το υ ς το ν Επί­ μαχο και το ν Η γήτορα. Το σχέδιο π ροέβλεπ ε τη ν κατασκευή μιας τεράσ τιας ελέπολης, πολιορκητικού πύργου μεγάλων διαστάσε­ ων, δύο χελωνών που θα έφ ερα ν π ολιορκη­ τικο ύ ς κριούς, οκτώ χωστρίδων και πολλών κινητώ ν στοών για να εξασ φ αλίζεται η απρό­ σκοπτη επικοινωνία τω ν ανδρών του με τις π ολιορ κητικές μηχανές και η ασφαλής προ­ σπέλαση στα τείχη. Η ελέπολη είχε τετρ ά γω ­ νη βάση με πλευρά μήκους 23 μέτρω ν και ύ­ ψος 45 μέτρα. Δ ιέ θ ε τε εννέα πατώματα και δύο εσ ω τερικές σκάλες, μια για άνοδο και μια για κάθοδο. Σε κάθε όροφο υπήρχαν α­ νοίγματα για διάφ ορους ε κ το ξε υ τέ ς λίθων και βελών. Τα ανοίγματα ήταν καλυμμένα με δέρματα, που αποσύρονταν με ειδικούς μη­ χανισμούς για να βάλλει η κάθε μηχανή. Οι τρ εις π λευρ ές τη ς ελέπ ολης που ήταν σ τρα μμένες προς το ν εχθ ρ ό καλύπτονταν από σ ιδ ερένιες πλάκες. Η κατασκευή αυτή εκινείτο πάνω σε οκτώ σ ιδηρόφρακτους τροχούς δ ια μέτρου ενός μέτρ ου. Είχε τη δυνα τό τητα να κινείται προς ό λες τις κα­ τευ θ ύ νσ εις σε επίπεδο έδα φ ος και για τη χρήση τη ς απ αιτούντο 3.400 άνδρες. Στις δύο π λευρ ές τη ς ελέπ ο ­ λης το π ο θ ετή θ η κα ν από τέσσ ερις χω στρίδες χελώ νες, κινούμενα οχυ­ ρωμένα υπόστεγα για να καλύπτουν τη μετακίνησ η στρατιωτών. Οι κριοφόροι χελώ νες α π οτελού ντο από ένα κινούμενο πάνω σε ρ όδες υπό­ στεγο το οποίο κάλυπτε το ν π ολιορ­ κητικό κριό. ο οποίος ήταν μια δοκός μήκους 55 μέτρω ν ενισ χυμένη με σίδε­ ρο. Καθεμία από τις δύο χελώ νες χ ρ εια ­ ζόταν 1.000 άνδρ ες για τη λειτο υρ γία της. Ο Δ ημήτριος επ έ λ ε ξε να επικεντρώ σ ει τις επ ιθέσ εις του στο σημείο του τείχο υς που βρισκόταν κοντά στο στρατόπ εδό του. Η περιοχή καλυπτόταν από ε ­ πτά πύργους του τείχο υς με τα μεσοπύργια διαστήματά τους. Τα πληρώ ματα των πλοίων ισοπέδωσαν το ν χώ­ ρο για να προσεγγίσουν οι κριοί και η ελέπολη. Οι Ρόδιοι ενίσχυσαν τη ν οχύρωση στο σ υγκεκριμένο σημείο κα­ τασ κευά ζοντας ένα δ εύ τερ ο Βοηθητικό τείχος πίσω από το κανονικό. Για τη ν κατασκευή αυτή γκρέμισ αν το θ έα τρ ο τη ς πόλης και τα κοντινά σπίτια, ακό­ μα και κάποιους ναούς. Η παύση

Π ρ ο το μ ή το υ Π το λ εμ α ίο υ (Παρίσι, Μ ο υ σ είο Λ ούβ ρ ου). ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

τω ν επιχειρήσεων στη θάλασσα το υ ς είχε δώσει τη δ υ να τό τη τα να διενερ γούν αιφνι­ διασ τικές επ ιθέσ εις με τα πλοία το υ ς και να παρενοχλούν τις προσπάθειες ανεφοδια­ σμού τω ν π ολιορκητώ ν τους. Η αποστολή α­ ν α τέθ η κ ε σε τρ εις μοίρες των τριώ ν πλοίων με αρχηγούς το ν Δαμόφιλο, το ν Μ ενέδημο και το ν Αμύντα. Α υτοί δικαίωσαν τη φήμη τω ν Ροδίων ως σπουδαίων ναυτικών συλλαμβάνοντας και βυθίζοντας πολλά πλοία του Δ ημητρίου. Ανάμεσα στα άλλα κατέλαβαν και μια τετρ ή ρ η με δώρα και. επισ τολές από τη γυναίκα το υ Φίλα.

Η ΕΠ ΙΘΕΣΗ ΣΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΞΗΡΑΣ Ο ερχομός τη ς άνοιξης το υ 304 π.Χ. Βρή­ κε το ν Δ ημήτριο να ολοκληρώ νει τις προε­ τοιμασ ίες για επίθεση στο έδαφ ος μπροστά

Τ ετρ ά δρ αχμ ο το υ Α ντίγονου του Μ ο ν ό φ θ α λ μ ο υ . Φ έρ ει σ τη μια όψη τη ν κ εφ α λ ή το υ Α λεξά ν δ ρ ο υ και σ τη ν ά λλη τον Δ ία έν θ ρ ο ν ο και την επ ιγρ α φ ή «Β ασιλέω ς Α ντιγόνου» (Α θήνα, Ε θνικό Α ρ χαιο λογικό Μ ο υ σ είο )

στη Ρόδο. Οι κάτοικοι τη ς πόλης όμως δεν γνώριζαν ότι τα π ολιορκητικά σχέδια του ε ­ χθρού το υς επ εκτείνο ντα ν και κάτω από το έδαφ ος. Ο Δ ημήτριος είχε δια τά ξει τη ν κα­ τασ κευή μιας σήραγγας η οποία θα έφ θ α νε μέχρι τα θ εμ έλ ια το υ τείχ ο υ ς και θα τα υπο­ νόμευε. Οι Ρόδιοι π ληροφορήθηκαν εγκα ί­ ρως τη ν κατασκευή από έναν αυτόμολο και έσκαψαν τά φ ρο στο σημείο όπου π ερίμεναν να είναι η έξο δ ό ς της. Παράλληλα άρχισαν και τη ν κατασκευή μιας άλλης σήραγγας με σκοπό να συναντήσουν αυτή το υ Δ ημητρίου και τελικ ά το πέτυχαν. Οι δύο αντίπαλοι βρέ-

θηκα ν σε λίγο αντιμέτω ποι πάνω και κάτω από το έδαφ ος. Ο Δ ημήτριος επιχείρησε να ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ε ί το γεγονός. Αν οι Ρόδιοι από μόνοι το υ ς έσκαβαν τη ν υπόλοιπη διαδρομή ως τη ν πόλη το υ ς θα το ν απάλλασσαν από αρ κετό κόπο. Χρειαζόταν μόνο τη συνεργα­ σία κάποιου μέσα στην πόλη για να εξασ φ α­ λίσει τη μυστική είσοδο τω ν στρατιωτώ ν του σε αυτή μέσα από τις σήραγγες. Ο Αθηναγόρας, Μιλήσιος μισθοφόρος και αρχηγός των αιγυπτιακών ενισχύσεων, προσποιήθηκε ότι δ έχ ετα ι να σ υνεργαστεί με το υ ς π ολιορκη­ τέ ς . Συμφώ νησε να φ έρ ει κρυφά στην πόλη έναν στρατηγό του Δ ημητρίου για να του δ είξε ι πώς θα μπορούσε να εισχωρήσει, χω­ ρίς να γίνει αντιληπ τή, μια ομάδα στρατιω ­ τών. Ο Δ ημήτριος ενθουσ ιάσ τηκε με τη ν πρόταση και έσ τειλ ε το ν φίλο το υ Α λ έξα ν ­ δρο να σ υνεννοη θ εί με το ν Αθηναγόρα. Οι Ρόδιοι όμως, ενη μερω μ ένοι για τις σ υνεν­ νοήσεις, συνέλαβαν το ν Α λέξανδρο και τ ί­ μησαν το ν Αθηναγόρα που το υ ς βοήθησ ε να αποφύγουν μια αιφνιδιαστική επίθεση και παγίδευσε ένα τόσο σημαντικό πρόσωπο. Μ ετά τη ν αποτυχία αυτού το υ σχεδίου ο Δ ημήτριος αποφάσισε να αρχίσει τη ν επ ίθ ε­ ση στα τείχη τη ς ξηράς. Τις επιχειρήσεις ό ­ μως διέκοψ ε προσωρινά η άφιξη Κνιδίων πρέσβεων. Οταν η μεσολάβησή το υ ς απέτυχε οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν. Ο Δημήτρ ιο ς κατόρθω σε να δημιουργήσ ει ρήγμα στο εξω τερ ικό τείχος, β ρ έθ η κ ε όμως μπρο­ στά στο εφ εδ ρ ικό τείχος που είχαν κατα­ σκευάσει οι Ρόδιοι και η επίθεσή το υ αναχαι­ τίσ τηκε. Σ το μ ετα ξύ οι τε λ ευ τα ίο ι π έτυχαν το ν ανεφοδιασμό το υ ς από πλοία των εχθρώ ν του, του Κάσσανδρου, το υ Π το λε­ μαίου και του Λυσίμαχου. Η ύπαρξη του ρήγ­ ματος όμως καθιστούσε ευάλω τη τη ν άμυνα τη ς πόλης. Οι Ρόδιοι αποφάσισαν να κατα­ σ τρέψ ουν τις μηχανές του Δ ημητρίου πριν α υ τές διευρύνουν περισσότερο το ρήγμα. Κατά τη διάρκεια μιας νύκτας τα λιθοβόλα των Ροδίων άρχισαν ξαφ νικά να κτυπ ούν τις μηχανές. Οι λίθοι αποσπούσαν τη σιδερένια θωράκιση τω ν μηχανών και τις καθιστούσαν ευά λω τες στα φ λεγό μ ενα βέλη που ε κ το ­ ξεύ ο ν τα ν στη συνέχεια. Οι άνδρ ες το υ Δ η­ μητρίου που έσπευσαν στον χώρο και επιχεί­ ρησαν να σβήσουν τις φ ω τιές δέχθη κα ν κα­ ταιγισμό βλημάτω ν από το υ ς π ολιορκημένους. Είχαν π ροβλέψ ει όμως οι μηχανές να είναι εφ οδια σ μένες στο εσω τερικό το υ ς με νερό και υλικά πυρόσβεσης. Οι π ολιορ κητές με κόπο και βαριές θυσ ίες κατόρθω σαν να σώσουν τις μηχανές το υ ς και τις τρ ά βηξα ν εκ τό ς ακτίνας βολής. Ο Δ ημήτριος υποχρε­ ώ θηκε να ανασ τείλει για ένα διάστημα τις ε ­ πιθέσ εις για να επισκευάσει τις μηχανές που είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές. Οι Ρόδιοι εκ μ ετα λ λ εύ θ η κα ν το χρονικό διάστημα ηρεμίας που κέρδισαν για να καλύψουν το ρήγμα σκάβοντας βαθιά τάφ ρο μπροστά του και κτίζοντας τρ ίτο τείχο ς στο σημείο όπου επ ικεντρώ νονταν οι εχθ ρ ικές επιθέσ εις. Παράλληλα έφθασαν και ά λλες ε ­ νισχύσεις από το ν Π τολεμαίο: 1.500 άνδρες και τρόφιμα. Ενας ροδιακός στόλος υπό το ν Α μύντα κατόρθω σε να αιχμαλωτίσει πολλά

σιταγωγό πλοία του Δ ημητρίου και μαζί με αυτά και μια πειρατική μοίρα που οδηγούσε ο Τιμοκλής. Στο μ ετα ξύ έφθασαν στο στρα­ τόπ εδο του Δ ημητρίου πάνω από π ενήντα π ρέσβεις από διάφ ορες ελλ η ν ικές πόλεις και π ροσφ έρθηκαν να μεσολαβήσουν. Οι διαπ ραγματεύσ εις το υ ς όμως υπήρξαν ά­ καρπες και οι εχθροπ ρ α ξίες συνεχίστηκαν. Ο Δ η μή τριο ς σ κέφ θ ηκε να ε κ μ ε τα λ λ ευ ­ τε ί το ρήγμα, που εξα κο λου θο ύσ ε (παρά τα έργα τω ν Ροδίων), να είναι προσπελάσιμο, με ένα τέχνασμα. Χίλιοι πεντακόσ ιοι επ ίλεκτοι άνδρ ες υπό τη ν ηγεσία του Μ αντία και του Αλκιμου θα εισ έρχονταν στη Ρόδο από το ρήγμα. Μόλις βρίσκονταν μέσα σ την πόλη θα προκαλούσαν αναστάτωση και οι υπερασπιστές τω ν τειχώ ν θα σ τρ έ­ φ ο ντα ν ενα ντίο ν το υ ς εγκαταλείπ οντα ς τις θ έσ εις το υς. Ο ταν γινόταν α υτό οι δυνά­ μεις του Δ ημητρίου έξω από τα τείχη θα ε ­ ξαπέλυαν τη ν επίθεσή το υ ς από ξηρά και θάλασσα. Οι 1.500 επ ιτέθη κα ν τη νύκτα στους φ ύ λα κες του ρ ήγματος και αφού το υ ς εξου δετέρ ω σ α ν εισ έβαλαν στην πόλη και οχυρώ θηκαν στο θ έα τρ ο που βρισκό­ ταν ε κ εί κοντά, το οποίο έβ λεπ ε όλη τη ν πόλη και όπου μπορούσαν εύκολα να οχυ­ ρωθούν. Η Ρόδος σώθηκε χάρη στην ικα­ νότη τα τω ν στρατιω τι­ κών ηγετώ ν τη ς και στην πειθαρχία τω ν οπλιτών τη ς. Οι υπερα­ σπιστές των τειχώ ν έλαβαν εντο λή να παρα­ μείνουν στις θ έσ εις το υ ς «έως θανάτου», αδιαφορώ ντας για τη συμπλοκή σ την περιοχή το υ θ εά τρ ου . Οι πολιορκημένοι υπάκουσαν στις ε ν το λ ές που το υ ς δ ό θ η ­ καν, δ εν εγκα τέλειψ α ν τις θ έσ εις το υ ς και απέκρουσαν τη ν επίθεση που εξα π έ­ λυσε τη ν αυγή ο Δ ημήτριος από ξηρά και θάλασσα. Τη μι­ κρή δύναμη που εισ έβαλε στην

Χάλκινο α γα λ μ α τίδ ιο του Δ η μ η τρ ίο υ του Π ο λιο ρ κ η τή (Νάπολη, Εθνικό Μ ο υ σ είο ).

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗ Σ ΡΟΔΟΥ 30S π.Χ. Λ ' φάση

Qöö wXote Τθ0 στόλου

τοΟ Δημητρίου

ο β ο Ροδί αχώ ττλοΐα Ρ

ιτλω τέί ττολιμίκΗ μη χα νή

0 0

Αχατόιάζ

14

Σ χ έδ ιο τη ς α ρχα ία ς Ρ όδ ο υ (Ισ το ρ ία το υ Ε λληνικού Ε 9ν ο υ ς, τό μ ο ς Δ ).

πόλη τη ν εξόντω σ αν οι εφ εδ ρ είες και οι μι­ σθοφόροι του Π τολεμαίου. Και οι δύο π λευ­ ρές πολέμησαν με πάθος και είχαν βαριές α­ πώλειες. Οι Ρόδιοι έχασαν, ανάμεσα σε πολ­ λούς άλλους, το ν Δ αμοτέλη ενώ από τη ν ο­ μάδα τω ν εισβολέω ν σ κοτώ θηκαν ο Αλκιμος, ο Μ αντίας και πολλοί από το υ ς υπόλοι­ πους οπλίτες. Α ρ κ ετο ί αιχμαλω τίστηκαν και ελάχιστοι κατόρθω σαν να περάσουν τις ροδιακές γραμμές και να επ ισ τρέφ ουν στο στρατόπ εδό τους.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟ ΛΙΟ ΡΚΙΑΣ Οι σ υνεχόμενες απ οτυχίες οδήγησαν το ν Δ ημήτριο στο σχέδιο να καταβάλει τη ν πόλη με αποκλεισμό, π ερ ιμ ένο ντα ς να εξα ­ ντλ η θ ο ύ ν τα τρ όφ ιμα και τα εφ όδια τω ν πολιορκημένων. Οι Ρόδιοι όμως είχαν λάβει ε ­ π ανειλημμένα ενισχύσεις από το υ ς αντιπά­ λους του χωρίς ο στόλος του να κατορθώ σει να το υ ς εμποδίσει. Μια τέτο ια πολιορκία θα χ ρειαζόταν μεγάλα απ οθέματα χρόνου και σύντομα ο Δ ημήτριος π ληροφ ορήθηκε ό τι ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

π ατέρας του το ν χρειαζόταν αλλού. Ο Κάσσανδρος το ν π ίεζε και κινδύ νευ ε να χάσει τις βάσεις και το υ ς συμμάχους του στην Ελ­ λάδα. Οι Ρόδιοι από τη ν πλευρά το υ ς βιάζο­ νταν να τελειώ σ ουν τις εχθ ρο π ρ α ξίες για να ξεκινήσ ο υν και πάλι τις επ ικερδ είς εμπ ορι­ κές δ ρ α σ τη ριότητες. Είχαν αρχίσει να ε ξα ­ ντλούνται. Ο σύμμαχός το υ ς Π τολεμαίος το ύ ς είχε υποσχεθεί τρ όφ ιμα και 3.000 μι­ σ θοφόρους ακόμα, με ά λλες επ ισ τολές ό­ μως αργότερα το υ ς σ υμβούλευε να δ ε ­ χθο ύν τη ν ειρήνη αν ο Δ ημήτριος προσέφερε ευνοϊκούς όρους. Μ ετά από μεσολάβηση των Αθηναίων και τω ν Αιτωλών οι δύο π λευ­ ρές οδη γή θη κα ν σε συμβιβασμό το καλοκαί­ ρι του 304. Οι Ρόδιοι συμφώνησαν να είναι σύμμαχοι το υ Αντιγόνου, δ εν θα είχαν όμως υποχρέωση να το ν ενισχύουν σε επιχειρή­ σεις κατά το υ Π τολεμαίου. Θα παρέδιδαν 100 ομήρους το υ ς οποίους θα επ έλεγ ε ο Δημήτριος μ ετα ξύ τω ν πολιτών, όχι όμως από το υς άρχοντες. Θα ή τα ν απαλλαγμένοι από τη ν παρουσία φρουράς στην πόλη το υς. Οι όροι ήτα ν εξα ιρ ετικά ευνοϊκοί για το υς Ρόδιους και πολύ χ ειρ ό τερ ο ι από αυτούς που ο Δ ημήτριος θα μπορούσε να αποσπάσει αν δεχότα ν έναν συμβιβασμό σ την αρχή τη ς πολιορκίας. Η υπερβολική πίστη στις δυ-

ν α τό τη τές το υ και η υποτίμηση τω ν αντιπά­ λων το ν οδήγησαν να δ εχ θ ε ί τελικ ά με ανα­ κούφιση αυτό το ν συμβιβασμό. Παρά τη σ κληρότητα τω ν συγκρούσεων κατά τη διάρκεια τη ς πολιορκίας οι δύο αντί­ παλοι φ έρ θ η κα ν με ευγένεια και διπλωματι­ κότητα. Στη συνέλευση των Ροδίων κα τα τέ­ θ η κ ε πρόταση να καταστραφούν όλοι οι αν­ δρ ιά ντες και οι π ρο τομ ές το υ Αντιγόνου και το υ Δ ημητρίου που βρίσκονταν στην πόλη. Η σ υνέλευση τη ν απέρριψε με το σκεπτικό ότι αν νικούσαν θα αποκαθιστούσαν σ ύντο­ μα τις σχέσεις το υς με το υ ς αντιπάλους το υς. Αν πάλι έχαναν θα ή τα ν καλύτερο να μη το υ ς έχουν προσβάλει με α νόη τες και ά­ χρ η σ τες για τη ν άμυνα τη ς πόλης ενέρ γειες. Ο Δ η μή τριο ς από τη ν πλευρά το υ ανεχόταν να ζει και να εργά ζεται μέσα στο σ τρατόπ ε­ δό το υ ο Ρόδιος ζωγράφος Π ρω τογένης. Το σπίτι το υ τελ ευ τα ίο υ βρισκόταν από πριν στην περιοχή και ή τα ν το μόνο που ο Δημήτρ ιο ς δ ιέ τα ξε να αφήσουν άθικτο. Ο ταν μά­ λιστα ρώτησε το ν Π ρω τογένη αν φ οβάται ο ζωγράφος το υ απάντησε: «Γνωρίζω πως πο­ λεμ ά ς τη Ρόδο και όχι τις Τέχνες». Φ εύγοντας ο Δ ημήτριος άφησε στους Ρόδιους τις π ολεμ ικές του μηχανές. Οι Ρόδι­ οι τις συγκέντρω σαν και με τα υλικά τους

Αναπαράσταση π ο λιο ρ κ η τικ ο ύ κριού. Η σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η π ο λιο ρ κ η τικ ή μηχανή ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε τα χ ύ τα τα το ν 4ο αι. π.Χ. Την εποχή τω ν επιγόνω ν του Μ ε γ ά λ ο υ Α λεξά ν δ ρ ο υ είχαν δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί τε ρ ά σ τια κ ρ ιο φ ό ρ α ο χή μ α τα , γνω σ τά μ ε το όνομα "χελώ νες" Ο κριός τη ς “χ ε λ ώ ν α ς " βρ ισ κότα ν μ έσ α σ 'έ ν α όχημα μ ή κ ο υ ς 16 μ έτρ ω ν κα ι ύψ ους 10 μέτρω ν. Μ έσ α σ το σ τέ γ α σ τρ ό το υ ο κριός σ τη ρ ιζ ό τα ν πάνω σε τρ ο χίσ κ ο υ ς και σ υρόταν εμπ ρός-π ίσω μ ε σχοινιά. Η σ τέ γ η ή τα ν κ α τα σ κ ευ α σ μ έν η από ξύ λο δρ υ ό ς, που κ α ίγ ε τα ι δύσ κολα . Πάνω από α υ τή το π ο θ ετο ύ σ α ν ένα στρώ μα από χλω ρά καλάμια . Η ε ξω τερ ικ ή επ ιφ ά νεια κ α λ υ π τό τα ν από φ ύκια ή άχυρα β ο υ τη γ μ έν α σ το νερό ή σ το ξίδ ι και το π ο θ ε τη μ έ ν α ανά μεσ α σε δύο σ τρ ώ μ α τα από δ έρ μ α τα βοδιώ ν (πίν. το υ Θ άνου Β ασ ιλικού για τη "ΣΙ"),

κατασκεύασαν το άγαλμα το υ προστάτη το υ ς Ηλιου, το ν π ερίφ ημο Κολοσσό, που επί δ εκ α ετίες δέσποζε στην πόλη τους. Το ά­ γαλμα κατασκεύασε ο γλύπ της Χάρης από τη Λίνδο, μ α θη τής το υ Λύσιππου. Είχε ύψος τρ ιά ντα μ έτρ α και η κατασκευή το υ κράτησε δώ δεκα χρόνια. Το 225 π.Χ. γ κρ εμ ίσ τη κε από σεισμό και τα υπολείμματά το υ έμ εινα ν εκ εί μέχρι το 657 μ.Χ„ οπ ότε Σαρακηνοί π ειρατές τα σ υ νέλεξα ν και τα πούλησαν (για να τα μ ε­ τα φ έρ ο υ ν χρειάστηκαν 900 καμήλες). Τους συμμάχους το υ ς Λυσίμαχο και Κάσσανδρο οι Ρόδιοι το υ ς τίμησαν σ τήνοντας το υ ς αν­ δ ριά ντες τους. Σ το ν Π τολεμαίο επιφύλαξαν θ εϊκ έ ς τιμ ές και το υ απένειμαν το προσωνύμιο Σωτήρ. Ο βασιλιάς τη ς Αιγύπτου τιμ ήθ ηκε με τέμ εν ο ς που π εριβαλλόταν από σ τοές μήκους 200 μέτρω ν σε κάθε πλευρά του. Η πολιορκία τη ς Ρόδου ήτα ν μια από τις κορυφαίες σ τιγμές στην π εριπετειώ δη ζωή του Δ ημητρίου του Π ολιορκητή, Παρά τη ν α­ ποτυχία το υ το σ θένος και η ευρ ημ α τικό τητα που επ έδ ειξε δικαίωσαν το προσωνύμιο

του. Η σύγκρουση των Διαδόχων συνεχίστη­ κε και κατά τη διάρκεια τη ς ο Δ ημήτριος γνώρισε τη ν ή ττα και το ν θάνατο στην αιχ­ μαλωσία. Ο γιος του όμως, Αντίγονος Γονατάς, κατόρθω σε να κερδίσ ει το ν θ ρόνο της Μ ακεδονίας και οι απόγονοι το υ Π ολιορκητή π ερ έμ εινα ν στον θρόνο το υ Μ εγάλου Α λ ε­ ξάνδρου μέχρι τη ν κατάκτηση τη ς π εριοχής από το υ ς Ρωμαίους. Επρόκειτο για ένα Βασί­ λ ειο πολύ μ ικρό τερ ο από α υτό που είχε ονει­ ρ ευ τεί ο ιδρυτής τη ς δυνασ τείας Αντίγονος ο Μ ονόφθαλμος, αλλά ένδ ο ξο και αντάξιο μιας τόσο σ ημαντικής γενιάς ηγεμόνων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

15

Α θή ν α , 1993. (4) P ete r G reen: ALEXANDER TO ACTIUM, THE H ELLENIST/CAG E, Tham es an d Hudson, London, 1993. (5) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ TOY Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Ε κ δ ο τικ ή Α θηνώ ν, Α θή να , 1973. (6) Π α ν α γ ιώ τη Κ ανελλόπ ο υλου: ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ Α Ρ Χ Α ΙΑ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ , Ε κδόσ εις Διον. Γ ια λέλ η ς, Α θή να , 1982. (7) Γεώ ργιος Σ τα ϊν χ ά ο υ ερ : Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ Σ Τ Η Ν ΑΡΧΑ ΙΑ Ε Λ Λ Α Δ Α , Ε κδόσ εις Π απ αδήμα, Α θή να , 2000. (8) Frank W allbank: Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΣΤ ΙΚ Ο Σ Κ Ο Σ Μ Ο Σ , Ε κ δ ό σ εις Β άνια ς, Θ εσσαλονίκη, 1993. (9) Ulrich Wllcken: ΑΡΧΑΙΑ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ , Ε κ δ ό σ εις Π απ αζήση, Α θή να , 1976.

(1) Π λο ύ τα ρ χ ο ς : Β ΙΟ Ι Π Α Ρ Α Λ Λ Η Λ Ο Ι, Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ . (2) Δ ιό δ ω ρ ο ς Σ ικ ελ ιώ τη ς : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Η Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η . (3) Johann G ustav Droysen: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΩΝ Δ ΙΑ Δ Ο Χ Ω Ν ΤΟΥ Μ ΕΓΑ ΛΟ Υ Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Υ , μ ετά φ ρ α σ η Ρ Α π ο σ το λίδ η , "Ε λ ευ θ ερ ο τυ π ία ", ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

"ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΛΕΩΝ" ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ Β Α ΓΓΕ Λ Η Σ ΚΟ Ν ΤΟ Π Α Ν ΤΕΛΗ Σ

ΤΟ Κ Α Λ Ο Κ Α ΙΡ Ι ΤΟΥ 1940 0 Π Ε ΙΘ Α Ρ Χ Η Μ Ε Ν Ο Σ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ

Γ

ΡΑΙΧ, ΥΠΟ ΤΗΝ ΤΟ ΛΜ Η Ρ Η Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η

Κ Α ΙΝ Ο Τ Ο Μ Ω Ν ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ, ΕΙΧΕ ΠΕΤΥΧΕI ΣΕ Λ ΙΓ Ε Σ Μ Ε Ρ Ε Σ Ο,ΤΙ Δ Ε Ν ΕΙΧΕ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ 0 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΣ Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΚ Ο Σ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ Σ Κ Λ Η Ρ Ω Ν Μ Α Χ Ω Ν ΚΑΤΑ ΤΗ Δ ΕΥ ΤΕΡ Η Δ Ε Κ Α Ε Τ ΙΑ ΤΟΥ 20ού Α ΙΩ Ν Α : ΤΗ ΣΥ Ν Τ Ρ ΙΒ Η ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩ Ν Σ Υ Μ Μ Α Χ ΙΚ Ω Ν Δ Υ Ν Α Μ Ε Ω Ν Κ Α Ι ΤΗ ΣΥ Ν Θ Η Κ Ο Λ Ο ΓΗ Σ Η ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ. ΤΟ Μ Ο Ν Ο Ε Μ Π Ο Δ ΙΟ ΣΤΗ Ν ΑΠ Ο ΛΥΤΗ Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΚ Η Ν ΙΚ Η ΗΤΑΝ Μ ΙΑ Κ Λ Ο Ν ΙΣ Μ Ε Ν Η , ΛΟ ΓΩ ΤΗΣ Α Π Ο Σ Υ Ν Θ Ε Σ Η Σ ΤΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΣΩ Μ ΑΤΟ Σ, ΒΡ ΕΤΑ Ν ΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Η Ο Π Ο ΙΑ, Ο Π Ω Σ ΠΑΝΤΑ, Α Π Ο Λ Α Μ Β Α Ν Ε ΤΗΝ ΑΣΦ Α ΛΕ ΙΑ Π Ο Υ ΤΗΣ Π Ρ Ο ΣΕΦ ΕΡΕ Η Θ ΑΛΑ ΣΣΑ ΤΗΣ Μ ΑΓΧΗΣ. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ

16 **

Π Ο ΛΕ Μ Ο Υ, ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΓΕ Ρ Μ Α Ν Ο Υ Σ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥΣ, ΘΑ ΗΤΑΝ Η Α Π Ο Β Α Σ Η ΣΤΟ Ν Η ΣΙ, ΓΙΑ ΤΗΝ Ο ΠΟ ΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΩΘΗΚΕ ΤΟ Σ Χ Ε Δ ΙΟ "Θ Α Λ Α ΣΣΙΟ Σ ΛΕ Ω Ν ".

Β ρ ετα ν ικ ό π α ρ ά κτιο φυλάκιο.

ο κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 1940 η κ α τ ά ­ σ τα σ η γ ια τη Β ρ ε τα ν ικ ή Α υ ­ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία φ ά ν τ α ζ ε τ ρ α γ ι­ κή: η τ τ η μ έ ν η σ τη ν η π ε ιρ ω τικ ή Ε υ ρ ώ ­ πη, χ ω ρ ίς σ υ μ μ ά χ ο υ ς , μ ε τ ο ν σ τό λ ο τ η ς δ ιε σ π α ρ μ έ ν ο σ τα π έ ρ α τα τ η ς γ η ς γ ια να π ρ ο α σ π ίσ ει τ α α π ο ικ ια κ ά τ η ς σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α κα ι μ ε έ ν α ν α ν τίπ α λ ο π ου δ έσ π ο ζε σ τη ν ή π ε ιρ ο , δ ε ν ε ίχ ε τίπ ο τα ά λ λ ο να α ν α μ έ ν ε ι ε κ τ ό ς από τ η β έ β α ιη κα ι κ α τά πάσα π ιθ α ν ό τη τα ε π ιτ υ χ η μ έ ν η α π όβ α σ η τω ν ν ικ η φ ό ­ ρω ν κα ι ε μ π ε ιρ ο π ό λ ε μ ω ν γ ε ρ μ α ν ι­ κώ ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν σ τα π α ρ ά λ ιά τη ς . Η α π όβ α σ η δ ε ν π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε π ο τέ , κ α θ ώ ς σ ε κα μ ία χ ρ ο ν ικ ή σ τιγ μ ή δ ε ν ε κ π λ η ρ ώ θ η κ α ν οι π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις ο ι ο π ο ίε ς θ α σ υ ν η γ ο ρ ο ύ σ α ν σ τη ν ε υ ­ ν ο ϊκή τ η ς ε ξ έ λ ιξ η . Ο ι σ υ ν ε χ ό μ ε ν ε ς α ­ ν α β ο λ έ ς και η τ ε λ ικ ή μ α τα ίω σ η τ η ς ε ­ π ιχ είρ η σ η ς "Θ α λά σ σ ιο ς Λ έω ν " σ η μ α ­ τ ο δ ό τ η σ α ν τ η ν α ρ χ ή τ η ς α ν τ ίσ τ ρ ο ­ φ η ς μ έ τ ρ η σ η ς γ ια τ ο Γ' Ράιχ.

Τ

Α σκηση π ρ ο ετο ιμ α σ ία ς για το ν "Θαλάσσιο Λ έ ο ν τ α ", κ οντά σ το Καλαί.

ΑΝΕΛΠΙΣΤΗ ΝΙΚΗ Τ η ν α υ γ ή τ η ς 10ης Μ α ϊο υ 1940 ο Γ ε ρ μ α ν ικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς ά ρ χ ισ ε τ η ν επ ί­ θ ε σ ή τ ο υ ε ν α ν τ ίο ν το υ Β ελ γ ίο υ , τ η ς Ο λ λ α ν δ ία ς κα ι τ η ς Γα λλίας. Η τ α χ ύ τ α ­ τ η π ρ ό ο δ ο ς τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν , σ τη ν ο π ο ία σ υ ν ε τ έ λ ε σ ε και η α π ου σ ία α ­ ξ ιό μ α χ η ς γ α λ λ ικ ή ς ε φ ε δ ρ ε ία ς , ξ ά φ ­ ν ια σ ε ακόμα κα ι τη ν O KW (O berkom m ando der W ehrm acht: Ανώ ­ τ α τ η Δ ιο ίκ η σ η Ε νόπ λω ν Δ υ ν ά μ εω ν ). Μ έ χ ρ ι τ ις 19 Μ α ϊο υ η κ α τά σ τα σ η γ ια τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς έ μ ο ια ζ ε α π ελ π ισ τι­ κή, κ α θ ώ ς τρ ία γ ε ρ μ α ν ικ ά τ ε θ ω ρ α κ ι­ σ μ έ ν α σ ώ μ α τα σ τρ α το ύ ε ίχ α ν κ α τ α ­ φ έ ρ ε ι να εισ χ ω ρ ή σ ο υ ν β α θ ιά σ το γ α λ λ ικ ό έ δ α φ ο ς , δ ια σ π ώ ν τα ς τ ο μ έ ­ τω π ο κα ι κ ό β ο ν τ α ς τ ο ν σ υ μ μ α χ ικ ό σ τρ α τό σ τα δ ύ ο . Η κ α τε π ε ίγ ο υ σ α σ υ μ μ α χ ικ ή σ ύ μ π τυ ξη π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε μ ε κ α θ υ σ τέ ρ η σ η τρ ιώ ν η μ ε ­ ρώ ν, δ ίν ο ν τ α ς χ ρ ό ν ο σ τα ά ρ μ α τα τω ν Γ κ ο υ ν τέ ρ ια ν , Χ ο θ κα ι Ρ ά ινχα ρ τ, μ ε τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη ε ν ισ χ ύ σ εω ν π εζικ ο ύ , να δ ιε υ ρ ύ ν ο υ ν τ ο ρ ή γ μ α κα ι να α π ο ­ κ ό ψ ο υ ν π λή ρ ω ς τ ις π ρ ο ω θ η μ έ ν ε ς σ το Β έ λ γ ιο γ α λ λ ικ έ ς και α γ γ λ ικ έ ς δ υ ­ ν ά μ ε ις . Η μ ά χ η τ η ς Γα λλίας ε ίχ ε κ ρ ιθ ε ί και τ ο μ ό ν ο π ου μ π ο ρ ο ύ σ α ν να π ράξ ο υ ν οι σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς τ η ς Κ ο ιν ο π ο λ ιτε ί­ α ς ή τ α ν να σ π εύ σ ο υ ν σ τα λ ιμ ά ν ια τ η ς Μ ά γ χ η ς γ ια να δ ια φ ύ γ ο υ ν σ τη ν π α­ τρ ίδ α τ ο υ ς . Ο μ ω ς μ έ χ ρ ι τ ις 24 Μ α ϊο υ ο Γ κ ο υ ν τ έ ρ ια ν ε ίχ ε κ α τ α λ ά β ε ι τη Β ο υ λ ώ ν η κα ι ε ίχ ε π ε ρ ικ υ κ λ ώ σ ε ι τ ο Κ αλαί, τ α δ ύ ο κ ύ ρ ια λ ιμ ά ν ια σ τα σ τ ε ­ νά. Π α ρ ά λ λ η λ α ε ίχ ε φ τ ά σ ε ι σ ε α π ό ­ σ τα σ η 32 χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν απ ό τ η ν α κ τή τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς , σ τη ν π ό λ η Γ κ ρ α β ελέν. Τη σ τιγ μ ή π ου φ α ιν ό τα ν ό τ ι μ ό ν ο

Δ ο κ ιμ ή ενός "υ π ο β ρ υ χ ίο υ "ά ρ μ α το ς ε ν 'ό ψ ε ι τη ς απόβασης. Τελικά τα τε& ω ρ α κ ιμ ένα α υ τά φάνηκαν χρ ήσιμα σ το υ ς Γερ μ ανούς ό τα ν χ ρ ειά σ τη κ ε να διασχίσουν τα ρω σικά π οτά μια.

Εκπ αίδευση για την απόβαση, μ έσ α σε γαλλικό λιμάνι. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

lg ■■

_ ε έ ν α θ α ύ μ α θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να δ ια φ ύ γ ε ι τ ο Β ρ ε τ α ν ικ ό Ε κ σ τ ρ α τ ε υ τ ικ ό Σ ώ μα 5EF British E xpe ditio na ry Force), α υ τό σ υ ν τ ε λ έ σ τ η κ ε : Η α ν ώ τα τη γ ε ρ μ α ν ικ ή δ ι­ ο ίκ η σ η δ ιέ τ α ξ ε να σ τα μ α τή σ ε ι η π ρ ο έ ­ λα σ η τω ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν ε π ε ιδ ή τ η ν ε ξ ο λ ό θ ρ ε υ σ η τω ν Β ρ ε τα ν ώ ν θ α α ν ελ ά μ β α ν ε η L uftw a ffe (1). Η υ π ε ρ ε κ τίμ η σ η τω ν δ υ ν α τ ο τ ή τ ω ν τ η ς Γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Α ε ρ ο ­ π ο ρ ία ς κα ι η υ π ο τίμ η σ η τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς ν α υ τ ο σ ύ ν η ς κ α τ έ σ τη σ α ν δ υ ν α τό τ ο ν ά­ θ λ ο τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς . Ο τα ν κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς "D ynam o" η O K W α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε τ ι σ υ ν έ β α ιν ε "κ ά τω απ ό τη μ ύ τη " τω ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν τ η ς σ τρ α τιώ ν , ή τ α ν π ολύ α ρ γά . Α π ό τ ις 27 Μ α ϊο υ μ έ χ ρ ι τ ις 4 Ιο υ ν ίο υ ε ίχ α ν α π ο μ α ­ κ ρ υ ν θ ε ί, μ ε κ ά θ ε π λ ω τό μ έσ ο , 338.226 Β ρ ε τα ν ο ί κα ι Γά λλοι σ τρ α τιώ τε ς . Τ η ν 21η Ιο υ ν ίο υ ή λ θ ε η ώ ρα τ η ς σ υ ν ­ θ η κ ο λ ό γ η σ η ς γ ια τη Γαλλία. Σ το δ ά σ ο ς τ η ς Κ ο μ π ιέ ν η ς , σ το β α γ ό ν ι ό π ο υ ε ίχ ε υ ­ π ο γ ρ ά φ ει η π α ρ ά δ ο σ η τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς κ α τά τ ο ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο π ό λ ε μ ο , ο Α δ ό λ φ ο ς Χ ίτ λ ε ρ π ή ρ ε τ η ν π ο λ υ π ό θ η τη ε κ δ ί­ κη σ ή το υ . Ο Γ ε ρ μ α ν ό ς π ο λ έ μ α ρ χ ο ς ε ίχ ε κ ά θ ε λ ό γ ο να ε ίν α ι π ε ρ ή φ α ν ο ς : Α υ ­ σ τρ ία , Τ σ εχ ο σ λο β α κία , Π ο λ ω νία , Δ α νία , Φ ιν λ α ν δ ία , Ν ο ρ β η γ ία , Β έλ γ ιο , Ο λ λ α ν δ ία και Γαλλία ε ίχ α ν ε ν σ ω μ α τ ω θ ε ί σ το «χι­ λ ιό χ ρ ο ν ο » Γ' Ράιχ, ε ί τ ε μ ε π ο λ ιτ ικ έ ς μ η ­ χ α ν ο ρ ρ α φ ίε ς κα ι ε κ β ια σ μ ο ύ ς , ε ί τ ε μ ε τ η ν α ξιο π ο ίη σ η τ η ς υ π ε ρ ο χ ή ς τ η ς W ehrm acht. Η Β ρ ε τα ν ικ ή Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία έ μ ε ιν ε ο λ ο μ ό ν α χ η να α ν τιμ ε τω π ίσ ε ι τ η γ ε ρ μ α ­ ν ικ ή σ τρ α τιω τικ ή μ η χ α ν ή . Για τ η ν τρ ο π ή τω ν π ρ α γ μ ά τω ν μ ε γ ά λ ο μ ε ρ ίδ ιο ε υ θ ύ ­ ν η ς ε ίχ ε η ίδια η β ρ ε τ α ν ικ ή η γ εσ ία , κ α ­ θ ώ ς « έσ τρ ω σ ε τ ο χ α λί» σ τις δ ιπ λ ω μ α τικ έ ς ε π ιτ υ χ ίε ς τ ο υ Χ ίτ λ ε ρ μ ε τ ις ο π ο ίε ς π ρ ο σ α ρ τή θ η κ α ν σ το Ράιχ η Α υ σ τρ ία κα ι η Τ σ εχ ο σ λ ο β α κ ία . Μ π ο ρ ο ύ σ ε να α ν τισ τρ α φ ε ί η ε ξ α ιρ ε τ ικ ά δ υ σ χ ε ρ ή ς , γ ια τ η Β ρ ε τα ν ία , κ α τά σ τα σ η ; Η π ίσ τη σ τη ν τ ε ­ λ ικ ή β ρ ε τ α ν ικ ή ε π ικ ρ ά τη σ η π ρ έ π ε ι να φ ά ν τ α ζ ε τ ο λ ιγ ό τ ε ρ ο ο υ το π ικ ή ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χ ή γ ια ό λ ο υ ς , ε κ τ ό ς ίσω ς από τ ο υ ς θ α ρ ρ α λ έ ο υ ς κα ι « ξ ε ρ ο κ έ φ α λ ο υ ς » Β ρ ε τ α ν ο ύ ς κα ι τ ο ν α ν τ ά ξ ιο η γ έ τ η τ ο υ ς , Ο υ ίν σ το ν Τσ ώ ρτσ ιλ. Ο Α δ ό λ φ ο ς Χ ίτλ ε ρ , α γ ν ο ώ ν τα ς τ η β ρ ε τ α ν ικ ή ιδ ιο σ υ γ κ ρ α ­ σία, θ ε ώ ρ η σ ε ω ς δ ε δ ο μ έ ν η τ η ν ε π ιθ υ ­ μία τω ν ν η σ ιω τώ ν να σ υ ν ά ψ ο υ ν ε ιρ ή ν η χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό είν α ι τ ο ό τ ι δ ια τ ά χ θ η κ ε μ ε ρ ικ ή α π ο σ τρ ά τε υ σ η κα ι μ έ ρ ο ς τ η ς β ιο μ η χ α ν ία ς ε π έ σ τ ρ ε ψ ε σ τη ν π α ρ α γω ­ γ ή ε μ π ο ρ ικ ώ ν αγα θώ ν. Τ η ν ά π οψ η τ ο υ φ ύ ρ ε ρ σ υ μ μ ε ρ ίζ ο ν τα ν , ο ύ τ ε λ ίγ ο ο ύ τ ε π ολύ, ό λ ο ι σ χ ε δ ό ν ο ι Ε υρ ω π α ίο ι, π ο λ λ ο ί απ ό τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς δ ε ν είχ α ν π ρ ο β ά λ ε ι τ η ν π α ρ α μ ικ ρ ή α ν τίσ τα σ η σ τη γ ε ρ μ α ν ι­ κή ε π ε κ τ α τ ικ ό τ η τ α , ο ύ τ ε ό τα ν α π ειλ ή θ η κ ε η ίδια τ ο υ ς η ε λ ε υ θ ε ρ ία . Ο τα ν λ ο ι­ π ό ν η μ ε γ α λ ό ψ υ χ η , γ ια τα γ ε ρ μ α ν ικ ά δ ε δ ο μ έ ν α , π ρ ό τα σ η ε ιρ ή ν η ς τ ο υ Χ ίτ λ ε ρ π ρ ο ς τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς έ π ε σ ε σ το κ ε ν ό , η ο ρ γ ή κα ι η έ κ π λ η ξ η τ ο υ δ ικ τ ά τ ο ρ α κα ι τω ν σ τρ α τη γ ώ ν τ ο υ ή τ α ν μ ε γ ά λ η : ο ι ν η -

Σ τ ΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σ ιώ τε ς ή τ α ν π ρ ό θ υ μ ο ι να π ο λ ε μ ή σ ο υ ν ό χ ι γ ια τη δ ικ ή τ ο υ ς ε λ ε υ θ ε ρ ία (α υ τή τ ο ύ ς τ η χ ά ρ ιζ ε ο « γ ε ν ν α ιό δ ω ρ ο ς » α λ λ ά σ υ χ νά ψ ε υ δ ό μ ε ν ο ς ν ικ η τ ή ς ), α λ λ ά γ ια τ η ν ε λ ε υ θ ε ρ ία τω ν λ α ώ ν τ η ς Ε υρ ώ π η ς κα ι ε ιδ ικ ά τω ν Γά λλω ν (2). Η έ κ π λ η ξ η τ ο υ Χ ίτ λ ε ρ ή τ α ν τό σ ο μ ε ­ γ ά λ η ώ σ τε α ρ ν ή θ η κ ε να π ισ τέ ψ ε ι τ η θ έ ­ λ η σ η τω ν Β ρ ε τα ν ώ ν να α ν τισ τα θ ο ύ ν : ν ό μ ιζ ε ό τ ι μ π λ ό φ α ρ α ν και α ρ γ ά ή γ ρ ή γ ο ­ ρα θ α « σ υ ν ε τίζ ο ν τα ν » . Τ ελικ ά σ τις 16 Ιο υ λ ίο υ , α φ ο ύ ε ίχ α ν σ π α τ α λ η θ ε ί π ο λ ύ τ ι­ μ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς , έ λ α β ε τ η ν α π ό φ α σ η να εκ δ ώ σ ε ι τ η ν Ο δ η γ ία Αρ. 16 γ ια τ η ν π ρ ο ε ­ το ιμ α σ ία τ η ς α π ο β α τικ ή ς ε π ιχ είρ η σ η ς ε ν α ν τ ίο ν τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς : "Ε φ ό σ ο ν η Α γ ­ γλία , π α ρ ά τ η σ τρ α τιω τικ ά α ν έλ π ιδ η κ α ­ τά σ τα σ ή τ η ς , α κ ό μ α δ ε ν δ ε ίχ ν ε ι σ η μ ά ­ δ ια ε π ιθ υ μ ία ς να σ υ μ β ιβ α σ τε ί, α π ο φ ά σ ι­ σα να ε το ιμ ά σ ω μ ια α π ο β α τικ ή ε π ιχ ε ίρ η ­ ση ε ν α ν τ ίο ν τ η ς κα ι α ν κ α τ α σ τ ε ί α π α­ ρ α ίτ η τ ο να τ η ν ε κ τ ε λ έ σ ω . Σ τό χ ο ς τ η ς ε ­ π ιχ είρ η σ η ς είν α ι να κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί η α γ γ λ ικ ή γ η ω ς βά σ η γ ια τ η δ ιε ξα γ ω γ ή π ο λ έ μ ο υ κ α τ ά τ η ς Γ ε ρ μ α ν ία ς κα ι α ν ε ί­ να ι α π α ρ α ίτη το να κ α τ α λ η φ θ ε ί ο λ ο κ λ η ­ ρ ω τικ ά ". Η ο δ η γ ία μ α ρ τ υ ρ ε ί τ η ν π ίσ τη τ ο υ Χ ίτ λ ε ρ ό τ ι ο φ ό β ο ς τ η ς α π ό β α σ η ς ή τ α ν α ρ κ ε τ ό ς γ ια να π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ η β ρ ε τ α ν ι­ κ ή π α ρ ά δ ο σ η . Ο π ω ς κα ι α ν ε ίχ α ν τα π ρ ά γ μ α τα , η ε π ιχ είρ η σ η έ λ α β ε τ ο κ ω δ ι­ κ ό ό ν ο μ α « Θ α λά σ σ ιο ς Λ έω ν » κα ι ο ι π ρ ο ­ ε τ ο ιμ α σ ίε ς γ ι1α υ τ ή ν θ α έ π ρ ε π ε να ε ίχ α ν ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί μ έ χ ρ ι τ α μ έσ α τ ο υ Α υ γ ο ύ σ το υ .

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΚΑΙ Ο ΣΧΕΔ ΙΑΣΜ Ο Σ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Σ τις 23 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ 1939, λ ίγ ε ς μ έ ­ ρ ε ς μ ε τ ά τ η ν κ ή ρ υ ξη τ ο υ π ο λ έ μ ο υ , ο Α ­ δ ό λ φ ο ς Χ ίτ λ ε ρ ε ίχ ε μ ια σ υ ν ά ν τη σ η μ ε τ ο ν α ρ χ η γ ό το υ S eekrie gsleitu ng (Α νώ τα ­ τ η Ν α υ τικ ή Δ ιο ίκ η σ η - κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά : Α ρ ­ χ η γ ία Θ α λά σ σ ιο υ Π ο λ έ μ ο υ ), α ρ χ ιν α ύ α ρ χο Ρ α ίν τερ , σ το π α ρ α θ α λ ά σ σ ιο θ έ ρ ε τ ρ ο Ζ ό π ο τ κ ο ν τ ά σ το Ν τά ν τσ ιχ . Ο Ρ α ίν τε ρ α ­ φ ο ύ α ν έ φ ε ρ ε τ η ν κ α τά σ τα σ η σ τη Β α λ τι­ κή, σ τη Β ό ρ ε ια θ ά λ α σ σ α κα ι σ το ν Α τ λ α ­ ν τ ικ ό , ρ ώ τη σ ε τ ο ν Χ ίτ λ ε ρ τ ι μ έ τ ρ α θ α έ ­ π ρ επ ε να λ η φ θ ο ύ ν κ α τά τ η ς Α γ γ λ ία ς κα ι τ η ς Γα λλία ς σ ε π ερ ίπ τω σ η π ου θ α κ α θ ί­ σ τα το α ν α γ κ α ία η σ υ ν έχ ισ η τ ο υ π ο λ έ ­ μ ο υ ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς . Ε κ ε ίν ο ς α π ά ν τη σ ε ό τι μ έσ α σ ε δ ύ ο ε β δ ο μ ά δ ε ς θ α ε ίχ ε π ρ ο χ ω ρ ή σ ει σ τη ν π α ρ ο υ σ ία σ η τ η ς π ο λ ι­ τ ικ ή ς κ α τά σ τα σ η ς σ το υ ς α ν ώ τα το υ ς δ ι­ ο ικ η τ έ ς τ ο υ κα ι τ ό τ ε θ α α ν α κ ο ίν ω ν ε τ η ν π ο λ ιο ρ κ ία τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς , η ο π ο ία θ α υ ­ λ ο π ο ιε ίτ ο απ ό τ ο K riegsm arine (Π ο λ ε μ ι­ κό Ν α υ τικ ό ) σ ε σ υ ν ερ γ α σ ία μ ε τη Luftw affe. Α π ό τ ο ν φ ύ ρ ε ρ δ ε ν έ γ ιν ε κ α ­ μία ν ύ ξ η γ ια τ ο ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α π ό β α σ η ς σ τα β ρ ε τ α ν ικ ά νη σ ιά , ο ύ τ ε τ ό τ ε , ο ύ τ ε α ρ γ ό τε ρ α . Η ιδ έ α τ η ς ε κ π ό ν η σ η ς ε ν ό ς σ χ εδ ίο υ

α π ό β α σ η ς α ν ή κ ε ι α π ο κ λ ε ισ τικ ά σ το ν Ρ α ίν τερ . Π α ρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι το K riegsm arine ε ίχ ε ε ιδ ο π ο ιη θ ε ί απ ό τ ο ν Σ τ ρ α τ ό (H eer) ό τι, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ις ε κ τ ι ­ μ ή σ ε ις το υ , ο π ό λ ε μ ο ς σ τη Δ ύσ η θ α ή ­ τ α ν μ α κ ρ ο χ ρ ό ν ιο ς , σ κ λ η ρ ό ς κα ι α ιμ α τ η ­ ρ ό ς, ο ν α ύ α ρ χ ο ς δ ε ν ή θ ε λ ε να β ρ ε θ ε ί α ­ π ρ ο ε τ ο ίμ α σ τ ο ς μ π ρ ο σ τά σ το ε ν δ ε χ ό μ ε ­ ν ο σ υ ν έχ ισ η ς τ ο υ π ο λ έ μ ο υ , μ ε τ ά απ ό πι­ θ α ν ή ή τ τ α τ η ς Γαλλίας. Α λ λ ω σ τε η μ ε ­ τ α φ ο ρ ά τω ν α π α ρ α ίτη τω ν σ τρ α τιω τικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ τη β ρ ε τ α ν ικ ή γ η θ α ή τα ν ε υ θ ύ ν η τ ο υ Ν α υ τικ ο ύ . Σ τ ις 15 Ν ο ε μ β ρ ί­ ου ο Ρ α ίν τε ρ δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε μ ια μ ικ ρ ή ο ­ μ ά δ α υπό τ ο ν α ρ χ η γ ό τ ο υ ν α υ τ ικ ο ύ επ ι­ τ ε λ ε ίο υ , α ν τιν α ύ α ρ χ ο Σ ν ίβ ιν τ, η οπ οία κ α λ ε ίτ ο να μ ε λ ε τ ή σ ε ι μ ια π ιθ α ν ή α π ό ­ βα σ η σ τη Β ρ ε τα ν ία , απ ό κ ά θ ε π λ ευ ρ ά . Τα μ έ λ η τ η ς τ ρ ιμ ε λ ο ύ ς ο μ ά δ α ς ο ρ κ ίσ τη ­ κα ν α π ό λ υ τη μ υ σ τ ικ ό τ η τ α κα ι ο ι υ φ ι­ σ τά μ ε ν ο ι τ ο υ α ν τιν α υ ά ρ χ ο υ , υ π ο ν α ύ α ρ ­ χ ο ς Φ ρ ίκ ε κα ι π λ ο ία ρ χ ο ς Ρ ά ιν ικ ε, έπιασ αν α μ έσ ω ς δ ο υ λ ε ιά . Το π ρ ό β λ η μ α σ το ο π ο ίο κ α λ ο ύ ν τ ο να δ ώ σ ο υ ν λύσ η ή τα ν ε ν τ ε λ ώ ς ν έ ο γ ι1 α υ τ ο ύ ς κ α θ ώ ς , ε ν ώ ε ί­ χ α ν γ ίν ε ι κ α τά κ α ιρ ο ύ ς μ ε τ α φ ο ρ έ ς σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν σ ε μ ε γ ά λ η κ λ ίμ α κ α , π ο τέ κ α τά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν δ ε ν ε ίχ ε σ χ ε δ ια σ τε ί απ ό τ ο γ ε ρ μ α ν ικ ό ν α υ τ ικ ό ε π ιτ ε λ ε ίο ε ­ π ιθ ε τ ικ ή α π ο β α τικ ή ε ν έ ρ γ ε ια (δ ε ν ε ίχ ε π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί α κ ό μ α η α π ό β α σ η σ τη Ν ο ρ β η γ ία ), ο ύ τ ε είχ α ν π ο τ έ σ υ μ π ερ ιλ η φ θ ε ί ο ι ά λ λ ο ι Κ λ ά δ ο ι τω ν Ε νό π λω ν Δ υ ­ ν ά μ ε ω ν σ ε μια ν α υ τ ικ ή ε π ιχ είρ η σ η . Μ ε τ ά απ ό π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς ο ι δ ύ ο α ξιω ­ μ α τικ ο ί π α ρ ο υ σ ία σ α ν σ το ν Ρ α ίν τε ρ μια α ν α φ ο ρ ά δ ω δ εκ ά μ ισ ι σ ελ ίδ ω ν , τ η ν αποκ α λ ο ύ μ ε ν η « Κ ό κ κ ιν η Μ ε λ έ τ η » . Ε ίχαν επ ιλ έ ξ ε ι έ ν α ν τ ο μ έ α 100 π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιο μ έ ­ τρ ω ν σ τη ν ό τια α κ τ ή τ η ς Α γ γ λ ία ς μ ε τ α ­ ξύ τω ν Π ό ρ τ λ α ν τ κα ι Γ ιά ρ μ ο υ θ ω ς τ ο κ α τ α λ λ η λ ό τ ε ρ ο γ ια τ η ν α π όβ α σ η σ η­ μ είο . Ε π ιπ λ έο ν δ ια τύ π ω σ α ν τέ σ σ ε ρ ις π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις , σ τη ν ε π ίτ ε υ ξ η τω ν ο π ο ί­ ω ν β α σ ιζό τα ν η ε υ ν ο ϊκ ή έ κ β α σ η τ η ς επ ι­ χ ε ίρ η σ η ς : • Ο ι ε χ θ ρ ικ έ ς ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις έ π ρ ε ­ π ε να κ ρ α τ η θ ο ύ ν μ α κρ ιά απ ό τ η ν π ε ρ ιο ­ χ ή τ η ς α π ό β α σ η ς ή να κ α τ α σ τ ρ α φ ο ύ ν α ν ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ν σ ε α υ τή ν . • Η ε χ θ ρ ικ ή α ε ρ ο π ο ρ ία έ π ρ ε π ε να κα ­ τ α σ τ ρ α φ ε ί ο λ ο σ χ ερ ώ ς . • Η ε χ θ ρ ικ ή π α ρ ά κ τια ά μ υ ν α έ π ρ ε π ε να ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω θ ε ί. • Ο ι ε π ιθ έ σ ε ις ε χ θ ρ ικ ώ ν υ π ο β ρ υ χ ίω ν έ ­ π ρ ε π ε να εμ π ο δ ισ το ύ ν . Ο α π ο β α τικ ό ς σ τό λ ο ς θ α ξ ε κ ιν ο ύ σ ε απ ό γ ε ρ μ α ν ικ ά λ ιμ ά ν ια , εν ώ ω ς σ η μ εία σ υ γ κ έ ν τρ ω σ η ς θ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν το β ε λ γ ικ ά κα ι γ α λ λ ικ ά , α ν α υ τά κ α τ α λ α μ ­ β ά ν ο ν τα ν . Π α ρά τ ο υ ς κ ιν δ ύ ν ο υ ς τ η ς ε ­ π ιχ ε ίρ η σ η ς η μ ε λ έ τ η κ α τ έ λ η γ ε σ το ε ξ ή ς δ ια τ α κ τ ικ ό σ υ μ π έρ α σ μ α : «Αν μ ια ν ίκ η ή σ τα θ ε ρ ο π ο ίη σ η σ τη Δ ύσ η ε π ιτ ρ έ ψ ε ι τ η ν α π εμ π λ ο κ ή δ υ ν ά μ ε ω ν , μια α π ο β α τική επ ιχ είρ η σ η μ έσ ω τ η ς Β ό ρ ε ια ς θ ά ­ λα σ σ α ς, μ ε τ η ν π ρ ο ϋ π ό θ εσ η ό τ ι έ χ ο υ ν ικ α ν ο π ο ιη θ ε ί τα π α ρα π ά νω κ ρ ιτή ρ ια , φ α ίν ε τ α ι ω ς έ ν α ς π ιθ α ν ό ς τ ρ ό π ο ς επ ί-

τ ε υ ξ η ς τη ς σ υ νθ η κο λό γη σ η ς το υ ε ­ χθρού». Η ε λ λ ιπ ή ς μ ε λ έ τ η , κ α τά τ η ν οπ ο ία δ ό θ η κ ε ε λ ά χ ισ τη π ρ ο σ ο χ ή σ ε α υ τό κ α θ εα υ τό το π ρόβλημα τη ς μ ετα φ ο ­ ρ ά ς, π ρ ιν ξ ε χ α σ τ ε ί σε έ ν α σ υ ρ τά ρ ι το υ R eichsm arineam t (ν α υ τικ ό γ ρ α ­ φ ε ίο το υ Ράιχ) ε σ τά λ η σ τα O K W και ΟΚΗ (O berkom m ando der H eeres: Ανώ ­ τ α τ η Δ ιο ίκ η σ η Σ τρ α το ύ ). Ενώ σ τη ν π ρ ώ τη δ ιο ίκ η σ η απ λά α ρ χ ε ιο θ ε τ ή θ η κε, σ τη δ ε ύ τ ε ρ η π ρ ο κ ά λ ε σ ε έ ν τ ο ν ο εν δ ια φ έ ρ ο ν . Ο σ τρ α τη γ ό ς Β ά λ τε ρ φ ο ν Μ π ράο υ χ ιτς , π α ρ α κ ιν η μ έ ν ο ς απ ό τ η ν α ν α ­ φ ο ρ ά π ου έ φ θ α σ ε σ τα χ έ ρ ια το υ , ξ ε ­ κ ίν η σ ε μια έ ρ ε υ ν α σ τις 13 Δ ε κ ε μ β ρ ί­ ου γ ια λ ο γ α ρ ια σ μ ό το υ Σ τρ α το ύ , μ ε τ ο κω δ ικ ό ό ν ο μ α « Β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ή Μ ε ­ λ έ τ η » . Υ π ε ύ θ υ ν ο ς το υ π ρ ο γ ρ ά μ μ α ­ τ ο ς τ έ θ η κ ε ο τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Σ τίε φ . Α πό τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ ο Σ τ ρ α τ ό ς δ ε ν π ρ ο β λ η μ α τίσ τη κ ε , κ α τά τ ο ν σ χ εδ ία ­ σ μά τ η ς επ ιχ είρ η σ η ς , απ ό τ α α ν υ π έ ρ ­ β λ η τα ε μ π ό δ ια π ου τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ο ύ σ α ν τ ο K riegsm arine: τα π λο ία το υ Β α σ ιλι­ κο ύ Ν α υ τικ ο ύ . Η μ ε λ έ τ η υ π έ θ ε τ ε ό τι γ α λ λ ικ ά , β ε λ γ ικ ά κα ι ο λ λ α ν δ ικ ά λ ιμ ά ­ νια β ρ ίσ κ ο ν τα ν υπ ό γ ε ρ μ α ν ικ ή κ α τ ο ­ χ ή κα ι ό τ ι ο κ ύ ρ ιο ς ό γ κ ο ς το υ Β ρ ε τ α ­ ν ικ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ θ α π ο λ ε μ ο ύ σ ε σ τη Γαλλία, όπ ω ς κ α τά τ ο ν Α 1 Π α γ κ ό σ μ ιο Π ό λ ε μ ο . Η το π ο θ ε σ ία τ η ς α π ό β α σ η ς μ ε τ α κ ιν ή θ η κ ε β ό ρ ε ια απ ό τ ις ε κ β ο ­ λ έ ς τ ο υ Τ άμεσ η σ τη ν α ν α το λ ικ ή Α γ­ γλία . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο σ χ έδ ιο η 7η Α ερ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η Μ ερ α ρ χ ία , εν ισ χ υ μ έ ν η απ ό τ ο 16ο Σ ύ ν τα γ μ α Π εζ ικ ο ύ , θ α κ α τ ε λ ά μ β α ν ε τα λ ιμ ά ν ια Μ ε γ ά λ ο Γ ιά ρ μ ο υ θ κα ι Λ ό ο υ ε ρ σ τ ο φ μ ε μια α ε ­ ρ ο ν α υ τ ικ ή ε π ιχ είρ η σ η , ενώ μ ια μ ε ­ ρ α ρ χ ία π εζ ικ ο ύ κα ι μια τ α ξ ια ρ χ ία μοτ ο σ ικ λ ε τ ισ τ ώ ν θ α α π ο β ιβ ά ζ ο ν τα ν σ τα λ ιμ ά ν ια απ ό τη θ ά λα σ σ α . Ν ο τιό ­ τ ε ρ α μ ια ε π ιπ λ έ ο ν μ ερ α ρ χ ία π εζικ ο ύ θ α α π ο β ιβ α ζ ό τα ν σ τη ν α ν ο ικ τή α κ τή κ ο ν τά σ το Ν τά ν ο υ ιτ ς κα ι σ το ν κ ό λ π ο τ ο υ Χ ό λ ε σ λ ε ϋ μ π ρ ο σ τά απ ό τ ο Ιπ σ ο υ ιτς, ώ σ τε να α ν α χ α ιτίσ ε ι π ιθ α ­ ν έ ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς α ν τ ε π ίθ ε σ η ς π ρ ο ­ ε ρ χ ό μ ε ν ε ς απ ό ε κ ε ί. Θ α α κ ο λ ο υ θ ο ύ ­ σ αν τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο α π ο β α τικ ό κ ύ μ α απ οτ ε λ ο ύ μ ε ν ο απ ό δ ύ ο τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς , μια μ η χ α ν ο κ ίν η τη κα ι μια ε ν ισ χ υ μ έ ν η μ ε ρ α ρ χ ία π εζικ ο ύ κα ι τ ο τ ρ ίτ ο κα ι τ ε λ ε υ τ α ίο τ ο ο π ο ίο θ α π ερ ιε λ ά μ β α ν ε σ υ ν ο λ ικ ά έ ξ ι μ ε ρ α ρ χ ίε ς τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν κα ι π εζικ ο ύ . Π α ρ ά λ ­ λ η λ α θ α δ ιε ξ α γ ό τ α ν μια α π ο β α τικ ή ε ­ ν έ ρ γ ε ια α ν τιπ ερ ισ π α σ μ ο ύ β ό ρ ε ια τ ο υ π ο τα μ ο ύ Χ ά μ π ερ . Α ν τ ικ ε ιμ ε ν ι­ κ ό ς σ κο π ό ς τ η ς ό λ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς θ α ή τ α ν η π ερ ιο χ ή β ό ρ ε ια τ ο υ Λ ο ν δ ίν ο υ : α π ο κ ό π το ν τα ς τ η ν π ρ ω τε ύ ο υ σ α από τ ο ν Β ο ρ ρ ά ο ι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς θ α είχ α ν τη δ υ ν α τ ό τ η τ α να τ η ν κ α τ α ­ λά βο υν. Ο Σ τ ρ α τ ό ς γ ια τ η ν ο μ α λ ή ο λ ο κ λ ή ­ ρω ση τ η ς ε π ιχ είρ η σ η ς α ν έ θ ε σ ε π ολ-

Χ ά ρ τη ς τη ς ν ο τιο α να το λ ικ ή ς Α γγλία ς και των πιθανώ ν ακτώ ν απόβασης.

Ε κπ αίδευση Β ρ ετα νώ ν σε ο ρ ισ μ έν ες γερ μ α νικ ές φ ρ ά σ εις.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λά κα ι ε ξ α ιρ ε τ ικ ά δ ύ σ κ ο λ α κ α θ ή κ ο ν τ α

20 w *

σ το Ν α υ τικ ό κα ι σ τη ν Α ερ ο π ο ρ ία . Από τ ο K riegsm arine α ν έ μ ε ν ε : • Κ λ είσ ιμ ο τω ν σ τε ν ώ ν τ ο υ Ν τ ό β ε ρ γ ια ε χ θ ρ ικ έ ς ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις π ρ ο ε ρ χ ό ­ μ ε ν ε ς απ ό τ ο ν Ν ό το . • Α π ο τρ ο π ή ε ν ε ρ γ ε ιώ ν ε ν α ν τ ίο ν τ η ς απ ο β α τικ ή ς ε π ιχ είρ η σ η ς κα ι τ η ς ε ν ίσ χ υ ­ σ ής τ η ς από ε χ θ ρ ικ ά π λο ία ε π ιφ α ν ε ία ς κα ι υ π ο β ρ ύ χ ια σ τη Β ό ρ ε ια θά λα σ σ α . • Κ α θ α ρ ισ μ ό τω ν δ ια δ ρ ο μ ώ ν κα ι τω ν σ η μ είω ν α π ό β α σ η ς από ν ά ρ κ ε ς . • Θ α λάσ σ ια μ ε τ α φ ο ρ ά τω ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά ­ των. • Π α ρ ο χ ή το υ κ α τ ά λ λ η λ ο υ , γ ια τ η ν α π ό ­ βασ η, υ λ ικ ο ύ . • Υ π ο σ τή ρ ιξη τω ν α π ο β α τικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ­ ω ν απ ό τη θ ά λα σ σ α . • Ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ η ς α π ό β α σ η ς - ε ν έ ρ γ ε ι­ α ς α ν τιπ ερ ισ π α σ μ ο ύ β ό ρ ε ια τ ο υ Χάμ π ερ, • Π α ρ εμ π ό δ ισ η τ η ς ε π ισ τρ ο φ ή ς το υ BEF απ ό τ η ν η π ε ιρ ω τικ ή Ευρώ πη. Π α ρ ά λ λ η λ α η L u ftw a ffe κ α λ ε ίτ ο να ε γ γ υ η θ ε ί: • Κ υ ρ ια ρ χ ία σ το ν ε ν α έ ρ ιο χώ ρο τω ν π ε ­ ρ ιο χ ώ ν α π ό β α σ η ς. • Υ π ο σ τή ρ ιξη τ ο υ Kriegsm arine α π έ ν α ν τι σ ε ε χ θ ρ ικ έ ς ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . • Α ε ρ α π ο β ά σ ε ις σ το Μ ε γ ά λ ο Γ ιά ρ μ ο υ θ , σ το Λ ό ο υ ε ρ σ τ ο φ κα ι κ ο ν τ ά σ το Κ έμ π ρ ιτζ· • Υ π ο σ τή ρ ιξη τω ν τ ε λ ικ ώ ν χ ερ σ α ίω ν ε ­ π ιχειρ ήσ εω ν. • Π α ρ εμ π ό δ ισ η τ η ς ε π ισ τρ ο φ ή ς το υ BEF απ ό τ η ν η π ε ιρ ω τικ ή Ε υρώ π η. Η μ ε λ έ τ η π ρ ο ω θ ή θ η κ ε σ τη ν Α ν ώ τα ­ τ η Ν α υ τικ ή Δ ιο ίκ η σ η κα ι σ το ν α ρ χ η γ ό τ η ς Luftw affe. Ο α ν τ ίκ τ υ π ο ς π ου π ρ ο κά λ ε σ ε είν α ι χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ς τ η ς έ λ λ ε ιψ η ς κ α τα ν ό η σ η ς κα ι σ υ ν το ν ισ μ ο ύ ανάμ εσ α σ το υ ς τ ρ ε ις Κ λ ά δ ο υ ς . Το ε π ιτ ε λ ε ίο τ η ς L uftw a ffe απ λά α ν α ­ κο ίνω σ ε ό τι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να α ν τ ε π ε ξ έ λ θ ε ι σ τις α π α ιτή σ εις το υ Σ τρ α το ύ . Π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α υ π ο σ τ η ρ ίχ θ η κ ε , ο ρ ­ θ ά , ό τι ο ι π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις τ ις ο π ο ίε ς έ θ ε ­ σ ε ο Σ τ ρ α τ ό ς μ π ο ρ ο ύ σ α ν να ικ α ν ο π ο ιη ­ θ ο ύ ν μ ό ν ο ν α ν η Γ ε ρ μ α ν ικ ή Α ερ ο π ο ρ ία ε ίχ ε α π ό λ υ τη υ π ε ρ ο χ ή . Κ ά τι τ έ τ ο ι ο τ ό ­ σο κ ο ν τά σ τις α γ γ λ ικ έ ς α ε ρ ο π ο ρ ικ έ ς β ά σ ε ις ή τα ν π ρ α κ τικ ά α δ ύ ν α το . Η Α ν ώ τα τη Ν α υ τικ ή Δ ιο ίκ η σ η ή τ α ν π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο δ ια λ λ α κ τ ικ ή κα ι δ ε ν α π έρ ρ ιψ ε τ η ν π ρ ό τα σ η ε ξ α ρ χ ή ς . Ο μ ω ς ο ι ε ­ π ιτ ε λ ε ίς τ η ς έ μ ε ιν α ν ά φ ω ν ο ι απ ό τ η ν α ­ φ έ λ ε ια και τ η ν α υ τ ικ ή ά γ ν ο ια τω ν σ υ ν α ­ δ έ λ φ ω ν το υ ς . Κ ά λ εσ α ν τ ο υ ς ε μ π ν ε υ σ τ έ ς τ η ς « Β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ή ς Μ ε λ έ τ η ς » να ε σ τιά σ ο υ ν τ η ν π ρ ο σ ο χ ή τ ο υ ς σ το γ ε γ ο ­ ν ό ς ό τ ι τα β ρ ε τ α ν ικ ά λ ιμ ά ν ια δ ε ν θ α π ρ ο σ τ α τ ε ύ ο ν τ α ν απ ό α σ θ ε ν ε ίς ν α υ τ ι­ κ έ ς δ υ ν ά μ ε ις α λ λ ά απ ό έ ν α σ η μ α ν τικ ό μ έ ρ ο ς το υ π α ν ίσ χ υ ρ ο υ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ σ τό ­ λ ο υ . Ενώ σ τη ν « Κ ό κ κ ιν η Μ ε λ έ τ η » οι ν α υ τ ικ ο ί δ η μ ιο υ ρ γ ο ί τ η ς ε ξ έ τ α σ α ν τ ις π ερ ιπ τώ σ εις και τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς υπό τ ις ο ­ π ο ίε ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να α π ο φ ε υ χ θ ε ί η ε ­ π έμ β α σ η τ ο υ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ σ τό λ ο υ κ α ι ε ­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

π ο μ έν ω ς να γ ίν ε ι ε φ ικ τ ή η α π όβασ η, σ τη ν έ ρ ε υ ν α το υ Σ τρ α το ύ η επ ιχ είρ η σ η ε ξ ε τ α ζ ό τ α ν απ ό τη σ τιγ μ ή τ η ς α π ό β α ­ σ η ς και έ π ε ιτ α , λ α μ β ά ν ο ν τα ς υ π όψ η μ ό ­ νο τ ις α ν ά γ κ ε ς τω ν χ ερ σ α ίω ν δ υ ν ά μ ε ω ν κα ι θ ε ω ρ ώ ν τα ς ω ς δ ε δ ο μ έ ν η τ η ν κ υ ­ ρ ια ρ χ ία το υ K riegsm arine σ τη θά λα σ σ α . Το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο ι ε π ιτ ε λ ε ίς τ ο υ Σ τ ρ α το ύ π ρ ο χώ ρ η σ α ν σ το ν σ χ εδ ία σ μ ά τ η ς ε π ι­ χ ε ίρ η σ η ς μ ε τ η ν π α ρ α δ ο χ ή ό τ ι τ ο Γερ ­ μ α ν ικ ό Ν α υ τικ ό θ α ε ίχ ε κ α τα τρ ο π ώ σ ε ι τ ο δ εκ α π λ ά σ ιο Β ρ ε τ α ν ικ ό φ α ν τ ά ζ ε ι σαν υ π έ ρ τ α τ ο ς σ τρ ο υ θ ο κ α μ η λ ισ μ ό ς . Επι­ π λ έ ο ν ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς τω ν λ ιμ α ν ιώ ν π ου ε ί ­ χ α ν ε π ιλ ε γ ε ί ω ς π ρ ώ το ι σ τό χ ο ι τ η ς ε ι­ σ β ο λ ή ς ή τ α ν τό σ ο π ε ρ ιο ρ ισ τικ έ ς ώ σ τε η α π όβ α σ η θ α έ β ρ ισ κ ε μ π ρ ο σ τά τη ς , ο ύ τ ε λ ίγ ο ο ύ τ ε π ολύ, τ α ίδια π ρ ο β λ ή μ α ­ τ α π ου θ α α ν τιμ ε τώ π ιζ ε α ν κ α τ ε υ θ υ ν ό τα ν α ε κά π ο ια π α ρα λία . Οι ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ Ν α υ τικ ο ύ τ ρ ό μ α ξ α ν μ ε τ ο μ έ γ ε θ ο ς τ η ς π ρ ο τ ε ιν ό μ ε ν η ς απ ό τ ο ν Σ τ ρ α τ ό α ­ π ό β α σ η ς, Σ τη ν έ ρ ε υ ν α τω ν Φ ρ ίκ ε και Ρ ά ιν ικ ε η α π όβ α σ η π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε 15 π λο ία κα ι 7.500 ά ν δ ρ ε ς , εν ώ σ τη ν π ρ ό ­ τα σ η π ου ε ίχ α ν σ τα χ έρ ια τ ο υ ς θ α μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ν , μ ε ε ξ α ιρ ε τ ικ ή ε υ κ ο λ ία , 100.000 ά ν δ ρ ε ς κα ι β α ρ ύ π ο λ ε μ ικ ό υ λ ι­ κό. Για τη μ ε τ α φ ο ρ ά α υ τή χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ν 400 μ εσ α ίο υ μ ε γ έ θ ο υ ς ω κ ε α ν ο π ό ρ α π λο ία κα ι α ν ά λ ο γ ο π λ ή θ ο ς ρ υ μ ο υ λ κ ώ ν , φ ο ρ τη γ ίδ ω ν κλπ . Τα π λο ία θ α έ π ρ ε π ε να τρ ο π ο π ο ιη θ ο ύ ν γ ια τ η μ ε τ α φ ο ρ ά σ τρ α ­ τιω τώ ν κα ι π ο λ ε μ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ , μ ια δ ια δ ι­ κα σ ία η οπ οία, λ ό γ ω το υ π λ ή θ ο υ ς τ ο υ ς , θ α δ ια ρ κ ο ύ σ ε τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν έ ν α ν χ ρ ό ν ο . Το π ρ ό β λ η μ α τ η ς τρ ο π ο π ο ίη σ η ς ή τ α ν τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο π ου θ α κ α λ ε ίτ ο να α ν τ ιμ ε ­ τω π ίσ ει η ν α υ τ ικ ή δ ιο ίκ η σ η , κ α θ ώ ς ο ύ ­ τω ς ή ά λ λ ω ς τ ο π λ ή θ ο ς τω ν δ ια θ έ σ ιμ ω ν π λο ίω ν ή τ α ν π ολύ μ ικ ρ ό τ ε ρ ο απ ό τ ο απ α ιτ ο ύ μ ε ν ο κα ι δ ε ν υ π ή ρ χ ε α π ο β α τικ ό υ λ ικ ό σ ε ικ α ν ο π ο ιη τικ ό β α θ μ ό . Ο υ σ ια σ τικ ά δ ύ ο απ ό τ ο υ ς τ ρ ε ις Κ λά ­ δ ο υ ς τ η ς W ehrm acht δ ε ν π ίσ τε υ α ν σ το ε φ ικ τ ό τ η ς α π ό β α σ η ς, το υ λ ά χ ισ τ ο ν μ ε τ ο ν τρ ό π ο π ου π ρ ό τ ε ιν ε ο Σ τ ρ α τ ό ς . Ο ­ μ ω ς ό λ ο ι ό σ ο ι α σ χ ο λ ή θ η κ α ν μ ε τ ις μ ε ­ λ έ τ ε ς σ υ μ φ ώ ν η σ α ν σ ε έ ν α σ η μ είο : η α­ π όβα σ η θ α ε ίχ ε π ιθ α ν ό τ η τ ε ς ε π ιτυ χ ία ς μ ό ν ο ν α ν η L u ftw a ffe ε ίχ ε κ α τα τρ ο π ώ σ ε ι τ η R AF κα ι έ λ ε γ χ ε α π ό λ υ τα τ ο ν β ρ ε τ α ­ ν ικ ό ε ν α έ ρ ιο χώ ρ ο . Το μ ό ν ο π ου μ π ο ­ ρ ο ύ σ ε να π ρ ά ξ ε ι ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ Γ εν ικ ο ύ Ε π ιτε λ ε ίο υ Σ τρ α τ ο ύ , σ τρ α τη γ ό ς Χ ά λν τ ε ρ , υπ ό α υ τ έ ς τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς ή τ α ν να τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι τ η « Β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ή Μ ε λ έ ­ τη » σ ε κ ά π ο ιο σ υ ρ τά ρ ι. Ε κ ε ί έ μ ε ιν ε ξ ε ­ χ α σ μ έ ν η μ έ χ ρ ι τ η σ τιγ μ ή κ α τά τ η ν ο ­ π οία τα τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α το υ Γ κ ο υ ν τ έ ­ ρ ια ν έ φ θ α σ α ν , α π ρ ό σ μ εν α , σ τα σ τε ν ά τη ς Μ άγχης.

BLITZKRIEG ΚΑΙ ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑ Η τα χ ε ία κ α τά ρ ρ ε υ σ η τ η ς Γα λλίας φ ό β ισ ε τ ο ν Ρ α ίν τερ , κ α θ ώ ς ο ι σ υ ν θ ή ­ κ ε ς γ ια τ η ν α π όβ α σ η έ γ ιν α ν ιδ α ν ικ ό τ ε ­ ρ ε ς από π ο τέ , κα ι α ν έ θ ε σ ε σ το ν Φ ρ ίκε

να ε π α ν ε ξ ε τ ά σ ε ι τ ο ζ ή τ η μ α λ α μ β ά ν ο ­ ν τ α ς υπ όψ η τα ν έ α δ ε δ ο μ έ ν α κα ι δ ίν ο ­ ν τ α ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η βάσ η σ τις λ ε π τ ο μ έ ­ ρ ε ιε ς . Η α ν η σ υ χ ία τ ο υ ν α υ ά ρ χ ο υ ο φ ε ιλ ό τα ν σ το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η τ α χ ύ τ α τ η νίκ η το υ Σ τρ α το ύ δ ε ν έ δ ω σ ε χ ρ ό ν ο σ το Ν α υ ­ τ ικ ό να ο λ ο κ λ η ρ ώ σ ε ι τ ο π ρ ό γ ρ α μ μ α ε ­ ξο π λ ισ μ ο ύ το υ , τ ο ο π ο ίο θ ε ω ρ η τ ικ ά θ α ο λ ο κ λ η ρ ω ν ό τα ν κ α τά τ η ν π ε ρ ίο δ ο 194345, κα ι σ το ό τ ι τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο ε ίχ ε υποσ τ ε ί σ η μ α ν τ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς , κ υ ρ ίω ς ε ξα ιτ ία ς τ ο υ ν ο ρ β η γ ικ ο ύ ε γ χ ε ιρ ή μ α τ ο ς . Εν ο λ ίγ ο ις τ ο Ν α υ τικ ό ε ίχ ε σ τη δ ιά θ εσ ή τ ο υ τ ις ιδ α ν ικ έ ς β ά σ εις ε ξ ό ρ μ η σ η ς για τ ο ν α π ο β α τικ ό σ τό λ ο α λ λ ά δ ε ν δ ιέ θ ε τ ε α ρ κ ε τ ά π ο λ ε μ ικ ά π λο ία γ ια να α π ο τε λ έ σ ει σ ο β α ρ ό α ν τίπ α λ ο γ ια τ ο Β α σ ιλικό Ν α υ τικ ό . Α π ό τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ ο Φ ρ ίκ ε ε ­ το ίμ α σ ε μ ια ν έ α μ ε λ έ τ η μ ε τ ο ό ν ο μ α « Μ ε λ έ τ η Α γ γλ ία » , β α σ ισ μ έ ν η (σε μ ε γ ά ­ λ ο β α θ μ ό ) σ τη ν π α λ α ιό τε ρ η « Κ ό κ κ ιν η Μ ε λ έ τ η » , τ η ν οπ ο ία π α ρ ο υ σ ία σ ε σ το ν δ ιο ικ η τή το υ σ τις 27 Μ α ϊο υ . Η κ ύ ρ ια δ ια ­ φ ο ρ ά μ ε τ α ξ ύ τω ν δ ύ ο σ χ εδ ίω ν ή τ α ν ό τι τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο λ ά μ β α ν ε υ π όψ η τ ις απ αι­ τ ή σ ε ις κα ι τ ις ε π ιθ υ μ ίε ς το υ Σ τρ α το ύ , όπ ω ς α υ τ έ ς δ ια τυ π ώ θ η κ α ν σ τη « Β ο ρ ε ι­ ο δ υ τ ικ ή Μ ε λ έ τ η » , και έ τσ ι π ρ ο έ β λ ε π ε α π ο β α τικ έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς ό χ ι μ ό ν ο σ τη ν π ερ ιο χ ή Π ό ρ τ λ α ν τ -Γ ιά ρ μ ο υ θ α λ λ ά και σ ε κά π ο ιο σ η μ ε ίο μ ε τ α ξ ύ τω ν ε κ β ο λ ώ ν το υ Τά μ εσ η κα ι το υ Ν ιο ύ κ α σ τλ . Η α π ό ­ βασ η, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Φ ρ ίκε, θ α δ ια χ ω ­ ρ ιζ ό τα ν σ ε δ ύ ο τ μ ή μ α τ α : το π ρ ώ το θ α ε ίχ ε ω ς σ τό χ ο τ ο ν ό τιο τ μ ή μ α τ η ς Β ρ ε ­ τα ν ία ς κα ι ω ς α φ ε τ η ρ ία τ α γ α λ λ ικ ά π α­ ρ ά λια , εν ώ τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο θ α κ α τ ε υ θ υ ν ό τα ν σ τη β ο ρ ε ιο α ν α το λ ικ ή Α γ γ λ ία ε ξ ο ρ μ ώ ν τα ς απ ό λ ιμ ά ν ια τ η ς Δ α ν ία ς . Ω σ τό ­ σο τ ο K riegsm arine ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε , γ ια λ ό γ ο υ ς τ α κ τ ικ ή ς κα ι ν α υ σ ιπ λ ο ΐα ς, να π ρ ο τιμ ά μ ια ε ν έ ρ γ ε ια δ υ τ ικ ά τω ν σ τ ε ­ ν ώ ν τ ο υ Ν τό β ε ρ , η ο π ο ία θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π ρ ο σ τ α τ ε υ θ ε ί ε υ κ ο λ ό τ ε ρ α απ ό τ ο ν α έ ρ α κα ι τ η θ ά λα σ σ α . Η ε κ τίμ η σ η α υ τή ο φ ε ιλ ό τ α ν σ το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι τ ο Ν α υ τικ ό ε ίχ ε ή δ η α ν α λ ά β ε ι τ ο ν έ λ ε γ χ ο τω ν κ α τα λ η φ θ έ ν τ ω ν γ α λ λ ικ ώ ν , β ε λ γ ικ ώ ν κα ι ο λ ­ λ α ν δ ικ ώ ν λ ιμ α ν ιώ ν κα ι απ ό τ ις 31 Μ α ϊο υ ε ίχ α ν ξ ε κ ιν ή σ ε ι ο ι α π α ρ α ίτη τε ς επ ι­ σ κ ε υ έ ς κα ι β ε λ τιώ σ ε ις τ ο υ ς ώ σ τε α υ τά να ε ίν α ι σ ε θ έ σ η να φ ιλ ο ξ ε ν ή σ ο υ ν τ ο ν α π ο β α τικ ό σ τό λ ο . Ο Γ ε ρ μ α ν ό ς ν α ύ α ρ χ ο ς δ ιέ τ α ξ ε τ ο ν ν α ύ α ρ χ ο Σ ο ύ σ τε ρ , ε π ικ ε φ α λ ή ς το υ K riegsm arine σ τη Γαλλία, κα ι τ ο ν π λ ο ία ρ ­ χο Ν τ έ γ κ ε ν χ α ρ ν τ , α ρ χ η γ ό τω ν ειδ ικ ώ ν θα λά σ σ ιω ν μ ε τα φ ο ρ ώ ν , να ε το ιμ ά σ ο υ ν έ ν α ν κ α τ ά λ ο γ ο μ ε τ α δ ια θ έ σ ιμ α π ρ ο ς χ ρ ή σ η π λο ία κα ι τ ις μ ε τ α φ ο ρ ικ έ ς τ ο υ ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς . Ε π ίσ ης ζ ή τη σ ε απ ό το ν α υ τ ικ ό ε π ιτ ε λ ε ίο να ε ξ ε τ ά σ ε ι π ιθ α ν ο ύ ς τρ ό π ο υ ς μ ε τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς θ α μ π ο ρ ο ύ ­ σαν να κ α τ α σ τ ο ύ ν « α π α γ ο ρ ε υ μ έν α » τα σ τε ν ά τ ο υ Ν τ ό β ε ρ γ ια τ ο Β α σ ιλ ικ ό Ν α υ ­ τ ικ ό κα ι να κ α θ α ρ ισ το ύ ν απ ό τ ις β ρ ε τ α ­ ν ικ έ ς ν ά ρ κ ε ς . Ισω ς η π ιο σ η μ α ν τικ ή ε ρ ­ γα σ ία ή τ α ν ε κ ε ίν η π ου α ν α τ έ θ η κ ε σ το Τ μ ή μ α 3 τ ο υ ν α υ τικ ο ύ ε π ιτ ε λ ε ίο υ . Σ τ ις 7

Ιο υ ν ίο υ π α ρ α δ ό θ η κ ε σ το ν Ρ α ίν τερ η ε ικ ο σ α ο έ λ ιδ η α ν α φ ο ρ ά τ ο υ τ μ ή μ α ­ τ ο ς , η ο π ο ία ε ξ έ τ α ζ ε τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς π λ ο ή γ η σ η ς σ τα Β ρ ε τα ν ικ ά π α ρ ά κ τια ν ε ρ ά κα ι τ ις α π ο β α τικ έ ς δ υ ν α τ ό τ η ­ τ ε ς μ ε τ α ξ ύ τ η ς ν ή σ ο υ Γ ο υ ά ιτ και το υ κό λ π ο υ Ο υ ό ς. Κ ά θ ε λ ιμ ά ν ι, σ ε α υ τή τη μ ε γ ά λ η π ερ ιο χ ή , ε ξ ε τ ά σ τ η κ ε ε ξ ο ­ ν υ χ ισ τικ ά ω ς π ρ ο ς τη σ υ ν ο λ ικ ή κ α τ ά ­ σ τα σ η, τ ις λ ιμ ε ν ικ έ ς ε γ κ α τα σ τά σ ε ις , τ ο ε π ίπ ε δ ο και τ ο 6 ά θ ο ς τ η ς θ ά λ α σ ­ σας, α λ λ ά κα ι τ ις α π ο σ τά σ εις απ ό τ ις β ά σ εις τ ο υ Β α σ ιλικο ύ Ν α υ τικ ο ύ . Σ τη ν α ν α φ ο ρ ά ε ίχ ε δ ο θ ε ί βάσ η α κ ό ­ μ α κα ι σ τις α π ο β α τικ έ ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς π ου π ρ ο σ έ φ ε ρ α ν σι α ν ο ικ τ έ ς α κ τ έ ς . Ο κ α τ ά λ ο γ ο ς μ ε τ ις π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς γ ια τα δ ια θ έ σ ιμ α π λο ία θ α χ ρ ε ια ζ ό ­ τ α ν ε β δ ο μ ά δ ε ς γ ια να ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί, ενώ ο α π ο κ λ ε ισ μ ό ς τω ν σ τεν ώ ν κα ι η ν α ρ κ α λ ιε ία ε ξ α ρ τ ώ ν τ ο απ ό τ έ τ ο ια π λ η θ ώ ρ α π α ρ α μ έ τρ ω ν ώ σ τε η ε ξ έ τ α ­ σή τ ο υ ς α ν α β λ ή θ η κ ε μ έ χ ρ ι τ η ν τ ε ­ λ ε υ τ α ία σ τιγ μ ή π ρ ιν απ ό τ η ν α π ό β α ­ ση. Μ ό ν ο ο ι έ ρ ε υ ν ε ς σ τις α κ τ έ ς και σ τα λ ιμ ά ν ια έδ ω σ α ν κά π ο ια χ ε ιρ ο π ια ­ σ τά α π ο τε λ έ σ μ α τ α . Ο κ ό λ π ο ς Ο υ ό ς, γ ια π α ρ ά δ ειγ μ α , κ ρ ίθ η κ ε ε ν τ ε λ ώ ς α ­ κ α τ ά λ λ η λ ο ς γ ια να φ ιλ ο ξ ε ν ή σ ε ι τ ο ε γ χ ε ίρ η μ α ; ε π ικ ίν δ υ ν ε ς α μ μ ο υ δ ιέ ς , δ υ ν α τά ρ ε ύ μ α τ α κα ι υ ψ η λή π α λ ίρ ­ ρ ο ια θ α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ α ν σ ο β α ρ ά π ρ ο ­ β λ ή μ α τα σ το ν σ τό λ ο . Η α κ τ ή ή τ α ν κ α ­ τ α λ λ η λ ό τ ε ρ η π ρ ο ς τ ο ν Ν ό το , μ έ χ ρ ι τ ις ε κ β ο λ έ ς τ ο υ Τάμεσ η, όπ ο υ τα ι­ σ χ υρ ά ρ ε ύ μ α τ α κα ι τ α π ο λ λ ά ν α υ ά γ ια θ α έ θ ε τ α ν σ ε σ ο β α ρ ό κ ίν δ υ ν ο τ η ν ε ­ ν έ ρ γ ε ια . Ο μ ω ς σ τη ν ό τια π λ ε υ ρ ά τω ν ε κ β ο λ ώ ν ε κ τ ιμ ή θ η κ ε ό τ ι υ π ή ρ χ α ν π ο λλά κ α τ ά λ λ η λ α α γ κ υ ρ ο β ό λ ια . Επι­ κ ίν δ υ ν η θ ε ω ρ ή θ η κ ε η π ερ ιο χ ή γ ύ ρ ω απ ό τ ο Ν τ ό β ε ρ , η ο π ο ία α π είχ ε μ ε ν λ ιγ ό τ ε ρ ο απ ό τ ις γ α λ λ ικ έ ς α κ τ έ ς , α λ ­ λ ά χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι από π ολύ υ ψ η ­ λ ο ύ ς β ρ ά χ ο υ ς κα ι α π ό τ ο μ ε ς π λ α γ ιές , ο ι π α ρ α λ ίες τ η ς ε ίν α ι λ ίγ ε ς κα ι α μ μ ώ ­ δ ε ις κα ι τα ρ ε ύ μ α τ α σ ε ε κ ε ίν α τα ν ε ­ ρά ε ίν α ι τ α ισ χ υ ρ ό τε ρ α π ο υ σ υ ν α ν τώ ν τα ι σ τα σ τεν ά . Μ ό ν η ε ξα ίρ ε σ η ή τα ν η π ερ ιο χ ή μ ε τ α ξ ύ Φ ό λ κ σ το ο υ ν και Ν τ ά ν τ ζ ε ν ς , σ τη ν ο π ο ία τ ο K rie gsm a ­ rine δ ια π ίσ τω σ ε ό τ ι η α π όβ α σ η ή τα ν θ ε ω ρ η τ ικ ά ε φ ικ τ ή . Τα σ υ μ π ε ρ ά σ μ α τα δ ε ν ή τ α ν δ ιό ­ λ ο υ ε ν θ α ρ ρ υ ν τ ικ ά γ ια τ ο ν α υ τ ικ ό ε π ι­ τ ε λ ε ίο , εν ώ ε ξίσ ο υ α π ο θ α ρ ρ υ ν τικ ό ς ή τα ν ο ε κ τ ιμ ώ μ ε ν ο ς χ ρ ό ν ο ς α ν τ ίδ ρ α ­ σ ης τ ο υ Β α σ ιλ ικ ο ύ Ν α υ τικ ο ύ : ο ι α ­ γ κ υ ρ ο β ο λ η μ έ ν ε ς σ το μ α κ ρ ιν ό Σκά π α Φ λό ου ο μ ά δ ε ς α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ώ ν θ α χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ν μ ό λ ις 24 ώ ρ ε ς γ ια να κατα π λ ε ύ σ ο υ ν σ το Ν τό β ε ρ . Π ρ ο φ α ν ώ ς ο ι ε λ λ ιμ ε ν ισ μ έ ν ε ς σ ε κ ο ν τ ιν ό τ ε ρ ε ς β ά σ εις β ρ ε τ α ν ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς θ α έ ­ σ π ευ δ α ν τ α χ ύ τ ε ρ α σ το σ η μ ε ίο α π ό ­ β α σ η ς. Το π α ρ ά ξε ν ο ε ίν α ι ό τ ι η π ρο σ π ά ­ θ ε ια τ ο υ K riegsm arine, γ ια τ η ν κ α τ ά ­ σ τρω σ η ε ν ό ς ε φ ικ τ ο ύ κα ι μ ε ικα νο -

Οι π ινακίδες α φ α ιρ έ& η κ α ν από ό λ ες τις δια σ τα υ ρ ώ σ εις. Οι Β ρ ε τα ν ο ί δ εν είχα ν σκοπό να δ ιευκολύνουν κ α θ ό λ ο υ το υ ς εισ β ο λ είς.

S p itfire α π ογειώ νονται για να α ντιμ ετω π ίσ ο υ ν τη Lu ftw affe .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

~ ο ιη τ ικ έ ς π ιθ α ν ό τ η τ ε ς ε π ιτυ χ ία ς σ χ εδ ί­ ο υ. ε κ π ο ν ή θ η κ ε κ α θ α ρ ά μ ε π ρ ω το β ο υ ­ λ ία τ ο υ Ρ α ίν τερ , γ ια ά λ λ η μια φ ο ρ ά . Η W ehrm acht, μ ε τ ά τ η ν ίκ η τη ς , ό χ ι μ ό νο δ ε ν ε ίχ ε έ τ ο ιμ ο έ ν α σ χ έδ ιο α π ό β α σ η ς τ ο ο π ο ίο θ α α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε , α λ λ ά ε π ιπ λ έ ­ ο ν η O K W δ ε ν φ ά ν η κ ε δ ια τ ε θ ε ιμ έ ν η να κ α λ ύ ψ ε ι τ η σ ο β α ρ ή σ τρ α τη γ ικ ή τ η ς έ λ ­ λ ειψ η , α ν α θ έ τ ο ν τ α ς σ τα ε π ιτ ε λ ε ία Σ τρ α το ύ , Ν α υ τικ ο ύ και Α ε ρ ο π ο ρ ία ς τ η ν τ α χ ε ία δ ιεκ π ερ α ίω σ η μ ια ς ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ­ ν η ς κα ι τ ε λ ε σ ίδ ικ η ς έ ρ ε υ ν α ς . Τα α ίτια α υ τ ή ς τ η ς φ α ιν ο μ ε ν ικ ά ο λ ό τ ε λ α π α ρ ά ­ λ ο γ η ς ε θ ε λ ο τ υ φ λ ία ς θ α π α ρ ο υ σ ια ­ σ το ύ ν σ τη σ υ ν έχ εια . Ε υ τυ χ ώ ς ή δ υ σ τυ χ ώ ς τη σ το ιχ ε ιώ δ η λ ο γ ικ ή και τ η δ ιο ρ α τ ικ ό τ η τ α π ου α ρ ν ο ύ ν τ ο να δ ε ίξ ο υ ν σ τη ν O K W δ ιέ θ ε τ ε , ε ­ κ τ ό ς τ ο υ Ρ α ίν τερ , ο σ τρ α τη γ ό ς Χ ά λν τ ε ρ , ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ Ε π ιτε λ ε ίο υ Σ τ ρ α ­ το ύ . Ο σ τρ α τη γ ό ς , σ υ ν ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ο ς σ τε ν ά μ ε τ ο ν α ν τιν α ύ α ρ χ ο Σ ν ίβ ιν τ - τ ο ν ε π ικ ε φ α λ ή ς τ η ς « Κ ό κ κ ιν η ς Μ ε λ έ τ η ς » ά ρ χ ιζε να ε ξ ε τ ά ζ ε ι, σ α φ ώ ς σ ο β α ρ ό τε ρ α απ ό τ ο υ ς α ν ω τέ ρ ο υ ς το υ , τ ο ε ν δ ε χ ό μ ε ­ νο τ η ς α π ό β α σ η ς. Κ α τ έ λ η ξ ε σ το ό τ ι τα λ ιμ ά ν ια μ ε τ α ξ ύ Χ ά β ρ η ς κα ι Ο σ τά ν δ η ς ή τ α ν τα κ α τ α λ λ η λ ό τ ε ρ α γ ια τ η ν α π ό β α ­ ση ο ρ μ η τή ρ ια , εν ώ ε ξ ε τ ά σ τ η κ α ν ο ι δ υ ­ ν α τ ό τ η τ ε ς τ ις ο π ο ίε ς π ρ ο σ έ φ ε ρ α ν ο ι α ­ κ τ έ ς , η π α λίρ ρ ο ια , τ α επ ίπ εδ α τ η ς θ ά ­ λα σ σ α ς, α κ ό μ α κα ι η ν υ κ τ ε ρ ιν ή π λ ο ή γ η ­ ση. Οι δ ύ ο α ξιω μ α τικ ο ί π ίσ τε ψ α ν ό τι τ ο μ ό ν ο π ου χ ρ ε ια ζ ό τ α ν η W ehrm acht γ ια να π ρ ο χ ω ρ ή σ ει σ το ε γ χ ε ίρ η μ α ή τ α ν κ α ­ λή ο ρ α τ ό τ η τ α - ιδ α ν ικ ή θ ε ω ρ ή θ η κ ε ε ­ κ ε ίν η π ου θ α π ρ ο σ έ φ ε ρ ε η η μ ισ έ λ η ν ο ς - κα ι ή σ υ χ η θ ά λα σ σ α . Η π ρ ο ϋ π ό θ εσ η σ χ ε τικ ά μ ε τ η ν ο ρ α τ ό τ η τ α π ε ρ ιό ρ ιζ ε τ ις υ π ο ψ ή φ ιες μ έ ρ ε ς σ ε ε π τά , σ ε κ ά θ ε κ ύ ­ κ λ ο τ η ς σ ε λ ή ν η ς . Ε π ο μ έν ω ς τ ρ ε ις π ε ­ ρ ίο δ ο ι ή τ α ν κ α τ ά λ λ η λ ε ς γ ια τ η ν α π ό β α ­ ση, μ έσ α σ το 1940, μ έ χ ρ ι τ ις ο μ ίχ λ ε ς και τ ις θ α λ α σ σ ο τα ρ α χ έ ς τ ο υ Ο κ τω β ρ ίο υ : μια ε β δ ο μ ά δ α σ ε κ α θ έ ν α ν απ ό τ ο υ ς μ ή ­ ν ε ς Ιο ύ λ ιο , Α ύ γ ο υ σ το κα ι Σ ε π τέ μ β ρ ιο . Ο Χ ά λ ν τε ρ σ το υ ς υ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ ς το υ ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ισ ιό δ ο ξο ς : κ α ν έ ν α π ρ ό β λ η μ α δ ε ν τ ο θ ε ώ ρ η σ ε ά λ υ τ ο και κ ά θ ε π ρ ό β λ εψ ή τ ο υ β α σ ιζό τα ν σ ε υ π ε ρ ­ β ο λ ικ ά ε υ ν ο ϊκ έ ς π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις . Ενώ σ ε ό λ η τ η ν Ε υρ ώ π η υ π ή ρ χ α ν 300 κ α τ ά λ λ η ­ λ α π λοία, ε κ ε ίν ο ς υ π ο λ ό γ ισ ε ό τι θ α μ ετ α φ έ ρ ο ν τ α ν 100.000 ά ν δ ρ ε ς , μ ε τ ο π ρώ ­ τ ο κύ μ α , μ ε 1.000 π λοία. Η L uftw a ffe , τ η ς ο π ο ία ς τ η ν ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ή ν ίκ η α π έ ν α ν τι σ τη R AF έ λ α β ε ω ς δ ε δ ο μ έ ν η , θ α δ ιε δ ρ α μ ά τιζ ε τ ο ν γ ν ω σ τό ρ ό λ ο τ ο υ ε ν α έ ρ ι­ ου π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , π α ρ έ χ ο ν τα ς κά λ υ ψ η σ τις α κ τ έ ς , ό π ο υ ο ι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις θ α ή τ α ν ιδ ια ίτε ρ α ε υ ά λ ω τ ε ς . Α ν θ υ ­ π ο β ρ υ χ ια κ ά δ ίχ τ υ α θ α κ ρ α το ύ σ α ν μ α ­ κρ ιά τ α β ρ ε τ α ν ικ ά υ π ο β ρ ύ χ ια , ε ν ώ τα α ­ ν τίσ τ ο ιχ α γ ε ρ μ α ν ικ ά κα ι ο ι ν ά ρ κ ε ς θ α κ α τα τρ ό π ω ν α ν τ ο Β α σ ιλικό Ν α υ τικ ό . Ο ­ π ου υ π ή ρ χ α ν ν α ρ κ ο π έ δ ια α υ τά θ α ε ­ ξ ο υ δ ε τ ε ρ ώ ν ο ν τ α ν απ ό τ ο υ ς μ η χ α ν ι­ κ ο ύ ς το υ Σ τρ α τ ο ύ . Ο υ σ ια σ τικ ά γ ια τ ο ν σ τρ α τη γ ό , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε μια έ τ ο ιμ η λ ύ ­ ’ΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ση γ ια κ ά θ ε π ρ ό β λ η μ α κα ι ή τ α ν υ π ε ρ ­ β ο λ ικ ά α ισ ιό δ ο ξο ς σ τις π ρ ο β λ έ ψ ε ις το υ , η γ ε ρ μ α ν ικ ή ν ίκ η ή τ α ν β έ β α ιη . Σ ύ μ ­ φ ω να μ ε τ ο τ ε λ ικ ό το υ σ χ έδ ιο τ ο π ρ ώ το κύ μα , τ ο ο π ο ίο θ α α π ο τε λ ο ύ σ α ν έ ξ ι μ ε ­ ρ α ρ χ ίε ς μ ε ισ χυ ρ ή υ π ο σ τή ρ ιξη τ ε θ ω ρ α ­ κ ισ μ έν ω ν , ε ίχ ε π ρ ο γ ρ α μ μ α τισ τε ί να ξ ε ­ χ υ θ ε ί σ τη β ρ ε τ α ν ικ ή ε ν δ ο χ ώ ρ α σ τις 15 Α υ γ ο ύ σ το υ , μ ε τ ά τ η ν α π ο β ίβ α σ ή το υ σε κά π ο ιο σ η μ είο τ η ς α κ τ ο γ ρ α μ μ ή ς μ ε τ α ­ ξύ το υ Μ ά ρ γ κ ε ϊτ και τ η ς ν ή σ ο υ Γουάιτ. Α κ ό μ α κα ι α υ τή η α σ ά φ εια , ω ς π ρ ο ς το σ η μ είο α π ό β α σ η ς, ε ίν α ι ε ν δ ε ικ τ ικ ή τ η ς π ρ ο χ ε ιρ ό τ η τ α ς τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν σ χ ε­ δ ίω ν κα ι τ η ς υ π ε ρ ο π τικ ή ς ν ο ο τρ ο π ία ς το υ Σ τρ α το ύ : ο υ σ ια σ τικ ά η σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ­ ν η π ερ ιο χ ή α π ο τ ε λ ε ί τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ­ ρ ο ς τω ν ν ό τιω ν α γ γ λ ικ ώ ν ακτώ ν. Η μ ε λ έ τ η τ ο υ Χ ά λ ν τερ , όπ ω ς κα ι η « Μ ε λ έ τ η : Α γ γλ ία » , μ α ρ τ υ ρ ε ί ό τ ι ο ι επ ι­ τ ε λ ε ί ς τ η ς O K W δ ε ν ε ίχ α ν π ο τ έ σ τα χ έ ­ ρια τ ο υ ς , ο ύ τ ε τη σ τιγ μ ή τ η ς υ π ο γρ α ­ φ ή ς τ η ς Ο δ η γ ία ς Α ρ,16 απ ό τ ο ν Χ ίτλ ε ρ , έ ν α ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν ο κα ι σ α φ έ ς σ χ έδ ιο α­ π ό β α σ η ς, π αρά μ ό ν ο α σ υ μ β ίβ α σ τε ς , μ ο ­ ν ό π λ ε υ ρ ε ς κα ι κ ο ν τ ό φ θ α λ μ ε ς μ ε λ έ τ ε ς απ ό τ ο ν Σ τ ρ α τ ό κα ι τ ο Ν α υ τικ ό . Ο μ ω ς τ ο κ α θ ή κ ο ν τ ο υ ς ή τ α ν να α ν α λ ά β ο υ ν το ο ρ γ α ν ω τικ ό έ ρ γ ο τ η ς α π ό β α σ η ς κα ι να ε π ιτύ χ ο υ ν τ η ν ο μ α λ ή σ υ ν ερ γ α σ ία τω ν τρ ιώ ν Κ λά δ ω ν τ η ς W ehrm acht, έ ν α κ α θ ή ­ κ ο ν τ ο ο π ο ίο π α ρ α μ έλ η σ α ν ε ν τ ε λ ώ ς .

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΡΜ Α Ν ΙΚΗ ΝΙΚΗ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ Βρετανία Η σ τρ α τιω τικ ή κ α τά σ τα σ η τ η ς α π οι­ κ ια κ ή ς υ π ε ρ δ ύ ν α μ η ς μ ε τ ά τ η ν ή τ τ α σ τη Γαλλία ή τ α ν μ ά λ λ ο ν τρ α γ ικ ή . Η ε κ κ έ ν ω ­ ση τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς έσ ω σ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ­ ρ ο υ ς απ ό 300.000 ά ν δ ρ ε ς , α λ λ ά ό λ ο ι τ ο υ ς ή τ α ν ε ξ ο υ θ ε ν ω μ έ ν ο ι, ά ο π λ ο ι και α ν ίκα ν ο ι, σ ε α υ τή τη φ ά σ η , να α ν τιτα χ θ ο ύ ν σ το υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς ο ι ο π ο ίο ι τ ο υ ς ε ίχ α ν κ α τ α ν ικ ή σ ε ι λ ίγ ε ς μ έ ρ ε ς πριν. Ο ι Β ρ ε τα ν ο ί σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ν ό χι μ ό ν ο ο π λ ισ μ ό α λ λ ά κα ι χ ρ ό ν ο γ ια να επ α ν ε κ π α ιδ έ υ το ύ ν κα ι να ε π ο υ λ ώ σ ο υ ν τ ις η θ ικ έ ς π λ η γ έ ς τ η ς σ υ ν τρ ιβ ή ς τ ο υ ς , ώ σ τε να ε ίν α ι α π ό λ υ τα έ τ ο ιμ ο ι. Η τ α χ ύ ­ τ α τ η π ρ ο έλ α σ η τω ν Γ ερ μ α ν ώ ν σ τη Γαλ­ λία κα ι τ ο ν έ ο δ ό γ μ α τ ο υ ς δ ε ν έ δ ιν ε ε λ ­ π ίδ ες σ το υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς ό τ ι θ α ε ίχ α ν σ τη δ ιά θ ε σ ή τ ο υ ς α υ τ ό ν το ν , π ο λ ύ τιμ ο γ ια τ η ν επ ιβ ίω σ ή τ ο υ ς , χ ρ ό ν ο . Π α ρ ά λ λ η λ α ο Β ρ ε τ α ν ικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς π α ρ ο υ σ ία ζε τ ε ρ ά σ τ ιε ς ε λ λ ε ίψ ε ις σ ε π ο ­ λ ε μ ικ ό υ λ ικ ό . Μ ό ν ο ε ν ν έ α ά ρ μ α τα από τα 600 το υ ε κ σ τ ρ α τ ε υ τ ικ ο ύ σ ώ μ α το ς ε ­ π έ σ τρ ε ψ α ν σ το ν η σ ί, α ν ε β ά ζ ο ν τ α ς τ ο ν σ υ ν ο λ ικ ό α ρ ιθ μ ό τω ν δ ια θ έ σ ιμ ω ν α ρ μ ά ­ τω ν σ ε 178, απ ό τ α ο π ο ία τ α 81 ή τ α ν μ ε ­

σαία. Σ ε ό λ ο τ ο Η νω μ έν ο Β α σ ίλ ειο υ ­ π ή ρ χ α ν 167 α ν τια ρ μ α τικ ά π υ ρ ο β ό λ α για να κ α λ ύ ψ ο υ ν τ ις υ π ο ψ ή φ ιες γ ια α π ό β α ­ ση α κ τ έ ς , ο ι ο π ο ίε ς ξ ε π ε ρ ν ο ύ σ α ν σ ε μ ή ­ κ ο ς τα 800 km. Ο Σ τ ρ α τ ό ς ε ίχ ε σ τη δ ιά ­ θ ε σ ή τ ο υ 24 μ ε ρ α ρ χ ίε ς , απ ό τ ις ο π ο ίε ς μ ό ν ο ο ι μ ισ έ ς ή τ α ν ε ξ ο π λ ισ μ έ ν ε ς εν ώ οι υ π ό λ ο ιπ ε ς σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ α ν τα χ ύ τ α τ α απ ό τ ο υ ς ε ξ α ν τ λ η μ έ ν ο υ ς και ά ο π λ ο υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς τ ο υ BEF. Α κ ό μ α κα ι ο ι ε ξ ο ­ π λ ισ μ έ ν ε ς και ξ ε κ ο ύ ρ α σ τ ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς δ ε ν ή τ α ν π λή ρ ω ς ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ε ς , ο ύ τ ε α ρ ιθ μ η τ ικ ά π λ ή ρ ε ις . Η « α ν έλ π ιδ η σ τρ α ­ τιω τικ ή κ α τά σ τα σ η τ η ς Α γ γ λ ία ς » σ τη ν ο π ο ία α ν α φ έ ρ θ η κ ε ο Χ ίτ λ ε ρ ή τ α ν π έρ α ω ς π έρ α α λ η θ ιν ή . Α π ό τ η ν κ α τά σ τα σ η α υ τή π ή γ α ζε και η σ ιγ ο υ ρ ιά τω ν Β ρ ε τα ν ώ ν γ ια τ η ν π ρ α γ ­ μ α το π ο ίη σ η τ η ς α π ό β α σ η ς, π ου η α ν α ­ μ ο ν ή τ η ς , όπ ω ς κ ά θ ε α ν α μ ο ν ή μ ια ς κ α ­ τα σ τ ρ ο φ ή ς , ή τ α ν β α σ α ν ισ τικ ή κα ι ο δ ή ­ γ η σ ε σ ε π α ρ ο ξυ σ μ ό . Κ ά θ ε Β ρ ε τ α ν ό ς ε ί­ χ ε τ ο β λ έ μ μ α σ τρ α μ μ έ ν ο π ρ ο ς τ ο ν ο υ ­ ρ α νό α ν α μ έ ν ο ν τ α ς τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς α­ λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς , ο φ ό β ο ς γ ια τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς ή τ α ν τ ο λ ιγ ό τ ε ρ ο υ π ε ρ β ο λ ικ ό ς . Το ε π ιτ ε λ ε ίο τ η ς R AF α ν α γ κ ά σ τη κ ε να ε κ δ ώ σ ε ι μια ο δ η γ ία π ρ ο ς τ η ν Ε θ ν ο ­ φ ρ ο υ ρ ά , σ τη ν ο π ο ία σ η μ είω ν ε να μ η ν α ­ ν ο ίγ ε τ α ι π υρ ε ν α ν τ ίο ν α λ ε ξ ιπ τω τισ τώ ν α ν α υ τ ο ί δ ε ν ή τ α ν π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι απ ό έ ξ ι - έ ξ ι ά ν δ ρ ε ς ή τ α ν τ ο π λή ρ ω μ α τ ο υ μ ε γ α ­ λ ύ τ ε ρ ο υ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ α ε ρ ο π λ ά ν ο υ ε κ ε ί ­ ν η τ η ν π ερ ίο δ ο . Ε π ιπ λ έο ν ο κ α θ έ ν α ς υ ­ π ο π τ ε υ ό τ α ν τ ο ν δ ιπ λ α νό το υ γ ια κ α τ α ­ σ κο π εία , δ ίν ο ν τα ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η α ξία από τ η ν π ρ έπ ο υ σ α σ τις α δ ύ ν α μ ε ς γ ε ρ μ α ν ι­ κ έ ς μ υ σ τ ικ έ ς υ π η ρ ε σ ίε ς , γ ε γ ο ν ό ς που ο δ ή γ η σ ε σ ε α ρ κ ε τ έ ς τ ρ α γ ε λ α φ ικ έ ς κ α ­ τα σ τά σ ε ις . Π α ρ ό λ α α υ τά ο β ρ ε τ α ν ικ ό ς λ α ό ς επ έ λ ε ξ ε να π ο λ ε μ ή σ ε ι και, α ν α υ τό γ ιν ό ­ τ α ν α π α ρ α ίτη το , να χ α θ ε ί μ α χ ό μ ε ν ο ς . Σ ίγ ο υ ρ α σ ε α υ τή τ η ν α π όφ α σ η β ο ή θ η σ ε κα ι η η θ ικ ή ν ίκ η τ η ς ε π ισ τρ ο φ ή ς το υ BEF - α ν δ ε ν ε ίχ ε ε π ιτ ε υ χ θ ε ί ο ά θ λ ο ς τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς ίσως τ α π ρ ά γ μ α τα να ή τ α ν π ολύ δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά . Η Ε θ ν ο φ ρ ο υ ρ ά τ ο ν Ιο ύ ν ιο ξε π έ ρ α σ ε τ ο 1.000.000 ε θ ε ­ λ ο ν τ έ ς , α λ λ ά τ η ς έ λ ε ιπ α ν π α ν τ ε λ ώ ς τα ό π λ α - όσα υ π ή ρ χ α ν δ ια τ έ θ η κ α ν σ το ν τ α κ τ ικ ό σ τρ α τό . Ο ε ξο π λ ισ μ ό ς τω ν ε θ ε ­ λ ο ν τ ώ ν μ ε κ ά θ ε τ ι π ου μ π ο ρ ο ύ σ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί σ αν ό π λο, α κ ό μ α κα ι μ ε ξ ιφ ο λ ό γ χ ε ς απ ό σ κ ο υ π ό ξυ λ α , τ ο υ ς χά ­ ρ ισ ε τ ο π ρ ο σ ω ν ύ μ ιο «ο Σ τ ρ α τ ό ς μ ε τ α σ κ ο υ π ό ξυ λ α » (B room stick Arm y). Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο π α νίσ χ υ ρ ο Β α σ ιλικό Ν α υ τικ ό , α υ τό μ π ο ρ ο ύ σ ε να δ ια θ έ σ ε ι γ ια τ η ν ά μ υ ν α τ ο υ ν η σ ιο ύ έ ν α α ε ρ ο π λ α ­ ν ο φ ό ρ ο , τρ ία θ ω ρ η κ τά , δ ύ ο κ α τ α δ ρ ο μ ι­ κά μ ά χ η ς , 10 κ α τ α δ ρ ο μ ικ ά κα ι 50 α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά . Αν κα ι ο Μ η τρ ο π ο λ ιτ ικ ό ς Σ τό λ ο ς δ ι έ θ ε τ ε ε π ιπ λ έ ο ν δ ύ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ α , έ ν α θ ω ρ η κ τ ό , τρ ία κ α τ α δ ρ ο μ ικ ά και 30 α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά , τ α π λο ία α υ τά δ ε ν μ π ο ­ ρ ο ύ σ α ν να α π ο σ υ ρ θ ο ύ ν απ ό τ ο ν ρ ό λ ο τ η ς σ υ ν ο δ ε ία ς εμ π ο ρ ικ ώ ν π λο ίω ν σ το ν

Α τλ α ν τικ ό : η β ο ή θ ε ια απ ό τ ις Η Π Α ή ­ τα ν π ο λ ύ τιμ η γ ια να σ π α τα λ η θ ε ί κα τ' α υ τό ν τ ο ν τρ ό π ο . Α ρ κ ε τ ά ή τ α ν κα ι τα π λοία π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη Μ ε σ ό γ ε ιο και σ το ν Ιν δ ικ ό ω κ ε α ν ό γ ια να π ρ ο α ­ σ π ίσ ουν τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τ η ς Α υ τ ο ­ κ ρ α το ρ ία ς σ τη Μ έσ η Α ν α το λ ή και σ τη ν Ινδ ία α ν τίσ το ιχ α . Α κ ό μ α ό μ ω ς και α υ τό τ ο τ μ ή μ α τ ο υ Β α σ ιλικο ύ Ν α υ τικ ο ύ ή τα ν π ολλές φ ο ρ ές ισ χ υ ρ ό τε ρ ο απ ό ο ,τ ιδ ή π ο τ ε ε ίχ ε να αν τιπ α ρ α θ έ σ ε ι τ ο Kriegsm arine. Δ υ ­ σ τυ χ ώ ς γ ια τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς , απ ό τ η ν π λ ε ιο ψ η φ ία τω ν π ο λ ε μ ικ ώ ν τ ο υ ς π λο ίω ν έ λ ε ιπ α ν π υ ρ ο β ό λ α π ου θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να β ά λ λ ο υ ν σ ε υ ψ η λ έ ς γ ω ν ίε ς (α ν τια ε ρ ο π ο ρ ικ ά ), γ ε γ ο ν ό ς τ ο ο π ο ίο τ α κ α θ ισ τ ο ύ σ ε ιδ ια ίτε ρ α ε υ ά ­ λ ω τα σ ε α ε ρ ο π ο ρ ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις . Ο Τσ ώ ρτσ ιλ α ν α γ ν ω ρ ίζ ο ν τα ς ό τι τ ο "κ λ ε ιδ ί" γ ια τ η ν επ ιβίω σ η τ η ς Β ρ ε ­ τα ν ία ς ή τ α ν η RAF, κ α θ ώ ς τ ο λ ιγ ό τ ε ρο π ου ε ίχ ε να α ν α μ έ ν ε ι η χ ώ ρα τ ο υ ή τα ν η ε π ίθ ε σ η τ η ς L u ftw a ffe ( ε ίτ ε ω ς μ εμ ονω μένη α π ό π ειρ α « σ υ ν ετισ μο ύ» , ε ίτ ε ω ς π ρ ο ά γ γ ε λ ο τ η ς ε π ιχ εί­ ρ η σ η ς α π ό β α σ η ς), π ρ ο σ π ά θ η σ ε να δ ώ σ ει ώ θ η σ η σ τη ν α ν ά π τυ ξή τ η ς μ ε κ ά θ ε μ έσ ο : π ερ ίπ ο υ τα 450 έ φ θ α ν α ν τ α μ η ν ια ίω ς π α ρ α γ ό μ ε ν α β ρ ε τ α ν ικ ά κ α τα δ ιω κ τικ ά , από τ ο ν Ιο ύ ν ιο κα ι μ ε ­ τά , ε ν ώ λ ίγ α π ε ρ ισ σ ό τε ρ α απ ό 150 μ ο ­ ν ο κ ιν η τ ή ρ ια κ α τ α δ ιω κ τικ ά ά φ η ν α ν τ ις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς π α ρ α γ ω γή ς σ ε έ ν α ν μ ή να .

Γερμανία Η ε υ φ ο ρ ία π ου ε π ικ ρ α το ύ σ ε σ τη Γ ερ μ α ν ία μ ε τ ά τ η ν ίκ η επ ί τ η ς μ ισ η ­ τ ή ς Γα λλία ς ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο να π ε ρ ι­ γ ρ ά φ ει. Η τα π είν ω σ η κα ι η π ίκ ρ α π ου έ ν ιω θ α ν ό λ ο ι ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί γ ια τ η ν - ά ­ δ ικ η κα ι π ρ ο δ ο τικ ή κ α τά ε κ ε ίν ο υ ς π α ρ ά δ ο σ η τ ο υ 1918, τα σ υ ν α ισ θ ή μ α ­ τα π ου ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ θ η κ ε ιδ ιο φ υ ώ ς ο Χ ίτ λ ε ρ γ ια να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι τ ο Γ' Ράιχ, έδ ω σ α ν τ η θ έ σ η τ ο υ ς σ τη χ α ρ ά κα ι σ το ν ε κ σ τα σ ια σ μ ό . Το η θ ικ ό σ τη W ehrm acht ή τ α ν α κ μ α ιό τ α το , ενώ ο Δ ρ Γ κ α ίμ π ελ ς , ο υ π ο υ ρ γ ό ς Π ρ ο π α ­ γ ά ν δ α ς τ ο υ Γ' Ράιχ, ε ίχ ε ε π ιμ ε λ ώ ς π λ έ ξ ε ι τ ο ε γ κ ώ μ ιό τ η ς π α ρ ο υ σ ιά ζο ν τ ά ς τ η ν ω ς μια α ν ίκ η τη σ τρ α τιω τικ ή μ η χ α ν ή μ ε υ π ε ρ φ υ σ ικ έ ς ιδ ιό τ η τ ε ς . Η υ π ε ρ β ο λ ικ ή σ ιγ ο υ ρ ιά - το υ Χ ίτ λ ε ρ κ υ ­ ρίω ς κα ι τω ν σ τρ α τη γ ώ ν τ ο υ κ α τά δ ε ύ τ ε ρ ο λ ό γ ο - έ φ ε ρ ε τ η ν υ π ερ ο ψ ία κα ι ε κ ε ίν η τ α π ρ ώ τα σ η μ α ν τικ ά σ τρ α ­ τη γ ικ ά λ ά θ η .Ό π ω ς α ν α φ έ ρ θ η κ ε ό λ ο ι ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί π ε ρ ίμ ε ν α ν τ η ν π α ρ ά δ ο σ η τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς , ε ιδ ικ ά μ ε τ ά τ η ν π ρ ό ­ τα σ η ε ιρ ή ν η ς απ ό τ ο ν φ ύ ρ ε ρ , κα ι α­ κ ό μ α κα ι τ η ν ύ σ τα τη ώ ρα δ ε ν υ π ή ρ χ ε έ ν α σ χ έδ ιο δ ρ ά σ η ς , π α ρά μ ό ν ο οι π ρ ο τά σ ε ις τ ο υ Ν α υ τικ ο ύ κα ι το υ Σ τρ α το ύ . Μ έ ρ ο ς τ η ς β ιο μ η χ α ν ία ς σ τα μ ά τη σ ε να π α ρ ά γ ει π ο λ ε μ ικ ό υ λ ι­ κό κα ι ε π έ σ τ ρ ε ψ ε σ τη ν π α ρ α γω γή

Η μόνη φορά που Γζρ μα νοί π αρ έλα οα ν σ ε β ρ ετα ν ικ ό έδ α φ ο ς , σ το Τσίπσαϊντ το υ νησιού Τζέρ σ εϋ .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

- ο λ ιτ ικ ώ ν α γ α θ ώ ν γ ια τ η β ε λ τίω σ η το υ ε π ιπ έ δ ο υ δ ια β ίω σ η ς τω ν π ο λ ιτώ ν το υ Ράιχ. ο ι ο π ο ίο ι είχ α ν δ ο κ ιμ α σ τε ί σ κ λ η ρ ά κ α τ ά τα χ ρ ό ν ια τ η ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς ύ φ ε ­ σ ης. Ε π ιπ λέο ν δ ια τ ά χ θ η κ ε η α π ο σ τρ ά ­ τ ε υ σ η 35 μ ερ α ρ χ ιώ ν ώ σ τε να ε ν ισ χ υ θ ε ί η ε ξ α ιρ ε τ ικ ά π ρ ο β λ η μ α τικ ή , γ ια τ η ν ό χι π λο ύ σ ια Γερ μ α ν ία , π α ρ α γ ω γικ ή δ ια δ ικ α ­ σία. Γι' α υ τ έ ς τ ις , ε ίτ ε γ ε μ ά τ ε ς π α ρ α λ ε ί­ ψ εις , ε ίτ ε ο λ ό τ ε λ α λ α ν θ α σ μ έ ν ε ς κ ιν ή ­ σ εις δ ε ν μ π ο ρ ε ί να κ α τ η γ ο ρ η θ ε ί μ ό ν ο η γ ε ρ μ α ν ικ ή σ τρ α τιω τικ ή υ π ερ ο ψ ία . Οι λ ό γ ο ι ε ίν α ι π ερ ισ σ ό τ ε ρ ο π ερ ίπ λ ο κ ο ι και μ α ρ τ υ ρ ο ύ ν ό τι τα γ ε ρ μ α ν ικ ά α το π ή μ α ­ τ α α ν τ ικ α τ ο π τ ρ ίζ ο υ ν τ α α ν τ ιφ α τ ικ ά σ υ­ ν α ισ θ ή μ α τα τ ο υ ίδ ιο υ τ ο υ φ ύ ρ ε ρ γ ια τη Β ρ ε τα ν ία κα ι τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς τ η ς . Η ιδ ε ο λ ο γ ία τ ο υ Γ 1 Ράιχ - κ α τά μ ε γ ά ­ λ ο μ έ ρ ο ς ε π η ρ ε α σ μ έ ν η από τ α ρ α τσ ι­ σ τικ ά δ ιδ ά γ μ α τα ε ν ό ς Α γ γ λ ο υ , τ ο υ Χ ι­ ο ύ σ το ν Τ σ ά μ π ερ λ εη ν , και ε ν ό ς Γάλλου, το υ κ ό μ η Ιω σ ήφ ν τ ε Γκομ π ινώ - α π ο δ ε ­ χ ό τ α ν ό τι οι Α γ γ λ ο ι ή τ α ν Α ρ ιο ι, α ν και ό χ ι τό σ ο φ υ λ ε τ ικ ά « κ α θ α ρ ο ί» όσ ο οι Γερ μ α ν ο ί. Η Γ ερ μ α ν ία ε ίχ ε « ξεπ λ η ρ ώ σ ε ι τ ο χ ρ έ ο ς τη ς » π ρ ο ς τη Γαλλία, τα π ειν ώ ν ο ν τά ς τ η ν ο ικ τρ ά , ε ν ώ η Β ρ ε τα ν ία δ ε ν έ δ ε ιχ ν ε κ α θ ό λ ο υ ε π ικ ίν δ υ ν η γ ια τ η ν η ­ π ειρ ω τικ ή Ε υρώ π η. Π ο ιο ς ή τ α ν λ ο ιπ ό ν ο λ ό γ ο ς να σ υ ν ε χ ισ τε ί να χ ύ ν ε τ α ι τ ο α ίμ α Α ρίω ν; Ο φ ύ ρ ε ρ ε ίχ ε π ε τ ύ χ ε ι σ χ εδ ό ν ό ­ λ ο υ ς τ ο υ ς σ τό χ ο υ ς τ ο υ , τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς ε ίχ ε φ α ν ε ρ ώ σ ε ι σ το β ιβ λ ίο το υ «Ο α γώ ν μ ο υ » : π ρ ο σ ά ρ τη σ η τ η ς Α υ σ τρ ία ς , δ ιά λ υ ­ ση τ η ς Τ σ εχ ο σ λ ο β α κ ία ς, κ α τά λ η ψ η τ η ς Π ο λ ω ν ία ς κα ι ν ίκ η α π έ ν α ν τι σ τη Γαλλία σ ε π ερ ίπ τω σ η π ου ε κ ε ίν η α π ο φ ά σ ιζε να ε π έ μ β ε ι. Το μ ό ν ο π ου δ ε ν ε ίχ ε α κ ό μ α π ρ ο σ π α θ ή σ ει, α ν κα ι τ ο ε ίχ ε δ ια κ η ρ ύ ξ ε ι σ το β ιβ λ ίο το υ , ή τ α ν να α π ο κ τή σ ε ι τ ις ε ύ φ ο ρ ε ς π ε δ ιά δ ε ς τ η ς Ε Σ ΣΔ απ ό τ ο υ ς « υ π α ν θ ρ ώ π ο υ ς » (είν α ι π α σ ιφ α ν ή ς η ε ­ π ή ρ ε ια τ ο υ ρ α τσ ισ τή Ν ίτσ ε) π ου τ ις ε κ ­ μ ε τ α λ λ ε ύ ο ν τ α ν , ο ι ο π ο ίο ι ε κ τ ό ς απ ό τη μ ιζέ ρ ια τ η ς φ υ λ ε τ ικ ή ς τ ο υ ς κ α τα γ ω γ ή ς είχ α ν φ ο ρ τ ω θ ε ί κα ι τ η ν η θ ικ ή τ ε λ μ ά τ ω ­ ση π ου ε π έ φ ε ρ ε - α ν α π ό φ ε υ κ τα κ α τά τ ο ν Χ ίτ λ ε ρ - η κ ο μ μ ο υ ν ισ τικ ή ιδ ε ο λ ο γ ία . Το ε π ό μ ε ν ο β ή μ α δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε ί­ ν α ι η Β ρ ε τα ν ία . Η Γ ερ μ α ν ία , κ α τά τ ο ν φ ύ ρ ε ρ , δ ε ν ε ίχ ε να κ ε ρ δ ίσ ε ι τ ίπ ο τα από τ η δ ιά λ υ σ ή τ η ς . Α ν τ ίθ ε τ α η Ιαπω νία, οι Η Π Α κα ι η Ρωσία θ α κ α ρ π ώ ν ο ν τα ν τ α ο ­ φ έ λ η τ η ς ν ίκ η ς χ ω ρ ίς να χ ύ σ ο υ ν σ τα γ ό ­ να α ίμ α τ ο ς κα ι ιδ ρ ώ τα . Τις α π ό ψ εις το υ α υ τ έ ς τ ις ε ίχ ε δ ια τυ π ώ σ ε ι ο Χ ίτ λ ε ρ π ριν απ ό τ ο ν π ό λ ε μ ο , ό τ α ν ε ίχ ε ε π α ν ε ιλ η μ ­ μ έ ν α α ν α γ ν ω ρ ίσ ε ι τ η ν τ ε ρ ά σ τ ια ο ικ ο ν ο ­ μ ικ ή ισχύ τ η ς Β ρ ε τ α ν ία ς και τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι π ιθ α ν ή σ ύ γ κ ρ ο υ σ η μ ε ε κ ε ίν η ε ν ε ίχ ε μ ε γ ά λ ο κ ίν δ υ ν ο χ ω ρ ίς ο υ σ ια σ τικ ά κ έ ρ ­ δη. Η α π όβ α σ η , λο ιπ ό ν , ή τ α ν γ ια τ ο ν Χ ίτ ­ λ ε ρ έ ν α ς α δ ικ α ιο λ ό γ η το ς κ ίν δ υ ν ο ς . Δ ε ν υ π ή ρ χ ε λ ό γ ο ς να δ ια κ ιν δ υ ν ε ύ σ ε ι να χ ά ­ σ ει ό ,τ ι ε ίχ ε κ ε ρ δ ίσ ε ι γ ια τ ο ν γ ε ρ μ α ν ικ ό λα ό . Για ε κ ε ίν ο ν η επ ιχ είρ η σ η ή τ α ν μ ά λ ­ λ ο ν μια μ π λ ό φ α η ο π ο ία θ α έ π ε ιθ ε τ ο υ ς ΡΑΠΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Β ρ ε τ α ν ο ύ ς να α π ο δ ε χ θ ο ύ ν τ η ν κ υ ρ ια ρ ­ χία τ ο υ Ράιχ σ τη ν η π ε ιρ ω τικ ή Ε υρώ πη. Σ ε α υ τό τ ο σ υ μ π έρ α σ μ α σ υ ν η γ ο ρ ε ί και τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι ενώ ο φ ύ ρ ε ρ π έρ α σ ε α­ τ έ λ ε ιω τ α β ρ ά δ ια ε ξ ε τ ά ζ ο ν τ α ς τ α σ χ έδ ια τω ν ε π ιθ έ σ ε ω ν σ τη ν Π ο λω νία , τη Γαλλία και τη Ν ο ρ β η γ ία , δ ε ν έ δ ε ιξ ε τ ο π α ρ α μ ι­ κ ρ ό ε ν δ ια φ έ ρ ο ν γ ια τ η ν ε π ιχ είρ η σ η "Θ α λά σ σ ιο ς Λ έω ν ". Σ τρ α τιω τικ ά η Γ ερ μ α ν ία δ ε ν θ α ή τα ν π ο τέ τό σ ο έ τ ο ιμ η όσ ο ε κ ε ίν ο υ ς τ ο υ ς κ α λ ο κ α ιρ ιν ο ύ ς μ ή ν ε ς τ ο υ 1940. Δ ε κ α ­ τ ρ ε ίς μ ε ρ α ρ χ ίε ς τ η ς Σ τρ α το ύ , σ υ ν ο λ ικ ά 260.400 ά ν δ ρ ε ς , π ε ρ ίμ ε ν α ν σ τα σ τεν ά τ η ς Μ ά γ χ η ς τ η ν ώ ρα τ η ν α π ό β α σ η ς. Ε­ κ ε ίν ο ι θ α ε ίχ α ν σ τη δ ιά θ ε σ ή τ ο υ ς 38.800 ο χ ή μ α τα , 62.000 ά λ ο γ α κα ι π λ η θ ώ ρ α ό ­ π λω ν, ό λ μ ω ν , τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν κα ι π υ ­ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Α ρ ω γ ο ί τ ο υ ς σ τη ν π ρο σ π ά ­ θ ε ια ε κ π ό ρ θ η σ η ς τ η ς Β ρ ε τ α ν ία ς θ α ή ­ τ α ν 25.000 α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν ο ι σ τρ α ­ τ ιώ τ ε ς τ η ς Luftw affe, απ ό τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς 7.000 ή τ α ν ε π ίλ ε κ τ ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς . Σ τη ν ξη ρ ά η W ehrm acht, ε κ τ ό ς α π ό τ η ν υ λ ικ ή τ η ς υ π ε ρ ο χ ή , ε ίχ ε α κ ό μ α δ ύ ο π λ ε ­ ο ν ε κ τ ή μ α τ α α π έ ν α ν τι σ το υ ς Β ρ ε τ α ­ ν ο ύ ς : σ η μ α ν τικ ή π ο λ ε μ ικ ή ε μ π ε ιρ ία και υ ψ η λό η θ ικ ό . Α ν τ ίθ ε τ α τ ο K riegsm arine δ ε ν ε ίχ ε κα μ ιά π ιθ α ν ό τη τα ε π ικ ρ ά τη σ η ς α π έν α ­ ν τ ι σ το Β α σ ιλικό Ν α υ τικ ό χ ω ρ ίς τ η ν α ­ π ό λ υ τη κ υ ρ ια ρ χ ία τ η ς L u ftw a ffe σ το υ ς α ιθ έ ρ ε ς . Η α π όβ α σ η σ τη Ν ο ρ β η γ ία κ ό ­ σ τισ ε α κ ρ ιβ ά σ το Γ ε ρ μ α ν ικ ό Ν α υ τικ ό : χ ά θ η κ α ν 10 απ ό τ α 20 α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά , τρ ία απ ό τα ο κ τώ κ α τα δ ρ ο μ ικ ά , ενώ τα κ α τ α δ ρ ο μ ικ ά μ ά χ η ς "S charnhorst" και "G neisenau" κα ι τ α θ ω ρ η κ τ ά τσ έ π η ς "Luetzow “ (π ρώ η ν "D eutschland") και "Scheer" δ ε ν ή τ α ν σ τη δ ιά θ ε σ η τ ο υ ν α υ ­ α ρ χ ε ίο υ , κ α τά τ ο κ ρ ίσ ιμ ο ε κ ε ίν ο κ α λ ο ­ κα ίρ ι, κ α θ ώ ς χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ν π ο λ ύ μ η ν ε ς ε ­ π ισ κ ε υ έ ς . Το α δ ε λ φ ό π λο ίο το υ “Luetzow ” , τ ο "Graf S pee", ε ίχ ε α υ τ ο β υ θ ισ τε ί λ ίγ ο υ ς μ ή ν ε ς π ρ ιν έ ξω απ ό το λ ιμ ά ν ι τ ο υ Μ ο ν τ ε β ιδ έ ο , μ ε τ ά απ ό μ ά χη μ ε β ρ ε τ α ν ικ ή μ ο ίρ α κ α τά τ η ν ο π ο ία ε ίχ ε υ π ο σ τεί σ ο β α ρ έ ς ζ η μ ιέ ς . Ε π ο μ έν ω ς ό λ ο τ ο β ά ρ ο ς τ η ς ε ξ α ­ σ φ ά λ ισ η ς τω ν σ υ ν θ η κ ώ ν α π ό β α σ η ς έ ­ π ε φ τ ε σ τη L uftw a ffe . Α π ο σ το λ ή τ η ς ή τα ν ο υ σ ια σ τικ ά να κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι ο λ ο κ λ η ρ ω ­ τικ ά τ η R AF γ ια να μ π ο ρ έ σ ε ι να κ α λ ύ ψ ε ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά τ ις α π ο β α τικ έ ς ε ν έ ρ ­ γ ε ιε ς π ρ ώ τα απ ό τ ο Β α σ ιλικό Ν α υ τικ ό κα ι έ π ε ιτ α απ ό τ ο ν Β ρ ε τ α ν ικ ό Σ τρ α τό . Για τ η ν εκ π λ ή ρ ω σ η το υ σ κο π ο ύ α υ το ύ ε ίχ ε σ τη δ ιά θ ε σ ή τ η ς 824 μ α χ η τικ ά κα ι 1.144 β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά , α π έ ν α ν τι σ ε 591 β ρ ε τ α ν ικ ά μ α χ η τικ ά . Η β ρ ε τ α ν ικ ή π α ρ α ­ γ ω γ ή α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν ή τ α ν σ χ ε δ ό ν τρ ιπ λ ά ­ σια απ ό τ η γ ε ρ μ α ν ικ ή , α λ λ ά η L uftw a ffe κ ά θ ε μ ή ν α ε ίχ ε σ τη δ ιά θ ε σ ή τ η ς 800 π ε ­ ρ ίπ ου ν έ ο υ ς π ιλ ό το υ ς , εν ώ ή R AF μ ό ν ο 200. Οι δ ύ ο α ν τίπ α λ ε ς α ε ρ ο π ο ρ ίε ς αναμ ε τ ρ ή θ η κ α ν επ ί α ρ κ ε τ ο ύ ς μ ή ν ε ς πάνω απ ό τ η ν Α γ γ λ ία κα ι τη Μ ά γ χ η , σ ε μ ια σ ύ­ γ κ ρ ο υ σ η π ου έ μ ε ιν ε γ ν ω σ τή σ τη ν ισ το ­ ρ ία ω ς η « Μ ά χ η τ η ς Α γ γ λ ία ς » .

Η ΑΠΟ ΒΑΣΗ «ΑΝΑΒΑΛΛΕΤΑΙ» Κ α τά τ η ν κ ρ ισ ιμ ό τα τη Μ ά χ η τ η ς Α γ­ γ λ ία ς η ν ίκ η ά λ λ α ξ ε π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς σ τρ α τό π ε δ ο . Τ ελικ ά η L uftw a ffe δ ε ν π έ­ τ υ χ ε τ ο ν σ τό χ ο τ η ς και α ν α γ κ ά σ τη κ ε να α π ο σ υ ρ θ ε ί ο υ σ ια σ τικ ά απ ό τ η σ ύ γ κ ρ ο υ ­ ση σ τα τ έ λ η το υ Σ ε π τε μ β ρ ίο υ . Οι π α ρ α ­ τ ά σ ε ις π ου λ ά μ β α ν ε απ ό τ η ν O KW , σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ειά τ η ς να κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι τη RAF, ο δ ή γ η σ α ν τ η ν α π όβ α σ η απ ό α ν α ­ β ο λ ή σ ε α ν α β ο λ ή μ έ χ ρ ι τ η ν ο υ σ ια σ τικ ή μ α τα ίω σ ή τ η ς (τυ π ικ ά α ν α β λ ή θ η κ ε μ έ ­ χ ρ ι τ ο ν Μ ά ιο τ ο υ 1941). Τα α ίτια τ η ς α ­ π ο τυ χ ία ς τ η ς Γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Α ερ ο π ο ρ ία ς ή τα ν , σ ε σ υ ν το μ ία , τ α ε ξ ή ς : • Η α κ α τ α λ λ η λ ό τ η τ α τ ο υ Γ κ α ίρ ιν γ κ για τη γ ε μ ά τ η ε υ θ ύ ν ε ς θ έ σ η τ ο υ α ρ χ η γ ο ύ τ η ς L uftw a ffe . Ο ιδ ιό ρ ρ υ θ μ ο ς π ροσ ω π ι­ κ ό ς φ ίλ ο ς το υ Α δ ό λ φ ο υ Χ ίτ λ ε ρ π ρ ο τι­ μ ο ύ σ ε να σ π α τα λά τ ο ν χ ρ ό ν ο τ ο υ σε δ ια σ κ ε δ ά σ ε ις απ ό τ ο να α ν τιμ ε τω π ίσ ε ι τα σ ο β α ρ ά π ρ ο β λ ή μ α τα π ου β ρ ή κ α ν μ π ρ ο σ τά τ ο υ ς τ α γ ε ν ν α ία π λ η ρ ώ μ α τα τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν κ α τά τη Μ ά χ η τ η ς Α γ γ λ ία ς . Η δ ιο ικ η τ ικ ή α ν ικ α ­ ν ό τ η τ α τ ο υ Γ ερ μ α ν ο ύ ά σ σ ου το υ Α 1 ΠΠ τ ο ν ίσ τ η κ ε κα ι απ ό τ ις ε ξ α ιρ ε τ ικ έ ς α ρ ε ­ τ έ ς π ου ε π έ δ ε ιξ ε ο α ν τίπ α λ ό ς το υ , π τ έ ­ ρ α ρ χ ο ς Χ ιο ύ Ν τά ο υ ν τιν γ κ . • Η έ λ λ ε ιψ η α ρ κ ε τ ώ ν μ ο ν ο θ έ σ ιω ν κ α τα ­ δ ιω κ τικ ώ ν όπ ω ς ή τα ν τ ο M e sse rsch m itt B f 109. Η π α ρ α γω γή τ ο υ ς δ ε ν επ λ ή γ η μ ό ν ο απ ό τη μ ε ρ ικ ή α π ο σ τρ α τιω τικ ο π ο ί­ ησ η τ η ς β ιο μ η χ α ν ία ς , α λ λ ά κα ι απ ό τ η ν υ π ο τίμ η σ η τ η ς σ η μ α σ ία ς τ ο υ ς - σ ε σ χ έ­ ση μ ε τ α β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά - απ ό τ ο υ ς Γ κ α ίρ ιν γ κ κα ι Χ ίτλ ε ρ . • Η α π ου σ ία ε π α ρ κ ο ύ ς γ ε ρ μ α ν ικ ο ύ κ α ­ τα σ κ ο π ε υ τικ ο ύ δ ικ τ ύ ο υ σ τη ν Α γγλία , Σ τη L uftw a ffe π ο τέ δ ε ν α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν τ η ν τ ε ρ ά σ τ ια σ η μ α σ ία π ου ε ίχ α ν γ ια το α γ γ λ ικ ό σ ύ σ τη μ α έ γ κ α ιρ η ς π ρ ο ε ιδ ο π ο ί­ η σ η ς ο ι σ τα θ μ ο ί RDF (R adio D irection Finding ή ρ α ν τά ρ ), ώ σ τε να π λ η γ ο ύ ν επ α ­ ν ε ιλ η μ μ έ ν α . • Η ε υ φ υ ή ς ιδ έ α το υ Τσ ώ ρτσ ιλ ν α β ο μ ­ β α ρ δ ίσ ει τ ο Β ερ ο λ ίν ο . Μ έ χ ρ ι τ ό τ ε α π ο ­ κ λ ε ισ τ ικ ό ς σ τό χ ο ς τ η ς L u ftw a ffe ή τ α ν οι β ά σ εις τ η ς R A F κα ι τ α ε ρ γ ο σ τά σ ια π α­ ρ α γ ω γ ή ς α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α η Β α σ ιλική Α ερ ο π ο ρ ία να έ χ ε ι φ θ ά σ ε ι σ το χ ε ίλ ο ς τ η ς κ α τ ά ρ ρ ε υ σ η ς . Ο ε ξ ο ρ γ ι­ σ μ έ ν ο ς Χ ίτλ ε ρ , ω ς α ν τίπ ο ιν α , δ ιέ τ α ξ ε ν α ισ ο π εδ ω θ εί το Λ ο ν δ ίν ο , δ ίν ο ν τα ς τ η ν ε υ κ α ιρ ία σ τη R AF να α ν α σ υ γ κ ρ ο τ η ­ θ ε ί κα ι να ν ικ ή σ ε ι. Αν ε ίχ α ν α π ο φ ε υ χ θ ε ί τ α μ ε γ ά λ α α υ ­ τά σ φ ά λ μ α τα ή μ ε ρ ικ ά απ ό α υ τά , τ ο πι­ θ α ν ό τ ε ρ ο ε ίν α ι η υ π ερ ο π λ ία τ η ς L u ftw a ffe σ ε α ερ ο π λ ά ν α κα ι έ μ π ε ιρ ο υ ς π ιλ ό το υ ς να ε ίχ ε σ υ ν τρ ίψ ε ι τ η RAF. Σ ε α υ τή τ η ν π ερ ίπ τω σ η η κ ά λ υ ψ η π ου θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π ρ ο σ φ έ ρ ε ι πια η L uftw a ffe σ το K riegsm arine θ α έ δ ιν ε σ τη ν α π ό β α ­ ση α ρ κ ε τ έ ς π ιθ α ν ό τ η τ ε ς ε π ιτυ χ ία ς , κ α ­ θ ώ ς θ α ε κ π λ η ρ ώ ν ο ν τα ν ή θ α ή τ α ν ε ύ ­ κ ο λ ο να ε κ π λ η ρ ω θ ο ύ ν ό λ ε ς ο ι π ρ ο ϋ π ο ­

θ έ σ ε ις γ ια τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ η ς ε π ιχ ε ί­ ρ η σ η ς (μ ά λ ισ τα ο ι π ιθ α ν ό τ η τ ε ς α υ τ έ ς θ α ή τ α ν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς , α ν δ ε ν ε ίχ ε απ οτ ο λ μ η θ ε ί η α κ ρ ιβ ο π λ η ρ ω μ έ ν η απ ό τ ο K riegsm arine α π όβ α σ η σ τη Ν ο ρ β η γ ία ).

ΕΠ ΙΛΟ ΓΟ Σ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ε π ιχ είρ η σ η « Θ α λά σ σ ιο ς Λ έω ν» ξ ε κ ίν η σ ε σ αν μια μ π λό φ α το υ Α δ ό λ φ ο υ Χ ίτλ ε ρ , σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ειά το υ να π είσ ει τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς να σ υ ν θ η κ ο λ ο ­ γ ή σ ο υ ν - π α ρ ό λο π ου υ π ή ρ χ α ν σ χ έδ ια γ ια τ η ν α π όβ α σ η , ε ίδ α μ ε ο τ ι ή τ α ν α π ο ­ τ έ λ ε σ μ α α υ σ τη ρ ά α το μ ικ ώ ν π ρ ω το ­ βο υλιώ ν. Για τ ο ν δ ικ τ ά τ ο ρ α δ ε ν ή τ α ν οι Β ρ ε τα ν ο ί ε κ ε ίν ο ι π ου σ υ ν ισ το ύ σ α ν α ­ π ειλή γ ια τ ο Ράιχ, α λ λ ά ο ι « σ ύ μ μ α χ ο ι» Σ ο β ιε τικ ο ί. Ο Σ τά λ ιν ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό μ ε ­ ν ο ς τ η ν ε μ π λ ο κ ή τ η ς Γ ε ρ μ α ν ία ς σ τη Δ ύση ε ίχ ε α υ ξή σ ε ι τ ις α π α ιτή σ εις το υ , π ρ ο κ α λ ώ ν τα ς τ η ν ο ρ γ ή το υ Χ ίτλ ε ρ . Οι μ έ ρ ε ς ζω ή ς τ η ς π α ρ ά τα ιρ η ς α υ τ ή ς σ υ μ μ α χ ία ς ή τ α ν μ ε τ ρ η μ έ ν ε ς . Η γ ε ρ μ α ­ ν ικ ή ν ίκ η α π έ ν α ν τι σ τη ν Ε Σ Σ Δ έ μ ο ια ζ ε β έ β α ιη : ό τα ν η σ τρ α τιω τικ ή α φ ρ ό κ ρ ε ­ μα τ η ς Δ ύ σ η ς σ υ ν ε τ ρ ίβ η μ έσ α σ ε λ ίγ ε ς μ έ ρ ε ς απ ό τη W ehrm acht, ή τ α ν δ υ ν α τ ό να α π ο τ ε λ έ σ ε ι ε μ π ό δ ιο ο α π ο κ ε φ α λ ι­ σ μ έ ν ο ς κα ι « μ ο λ υ σ μ έ ν ο ς » απ ό τ ο ν κ ο μ μ ο υ ν ισ μ ό Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τ ρ α τ ό ς ; Υ π ή ρ ξα ν , ό μ ω ς , μ ε ρ ικ ο ί Γ ερ μ α ν ο ί α ξιω μ α τικ ο ί ο ι ο π ο ίο ι π ή ρ α ν σ τα σ ο β α ­ ρά τ ο ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α π ό β α σ η ς σ τη Β ρ ε ­ τα ν ία και κ α τ έ β α λ α ν π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς ε κ ­ π ό ν η σ η ς μ ε λ ε τ ώ ν κα ι σ χεδίω ν. Ο μ ω ς α κ ό μ α και ο ε μ π ν ε υ σ τ ή ς τ η ς ε π ιχ ε ίρ η ­ σ ης, ο ν α ύ α ρ χ ο ς Ρ α ίν τερ , ή τ α ν τό σ ο α ρ ν η τ ικ ό ς α π έ ν α ν τι σ τη ν α π όβ α σ η ώ ­ σ τε η α π α ισ ιο δ ο ξία το υ σ η μ ά δ ε ψ ε α ν ε ­ ξ ίτ η λ α τ η ν επ ιχ είρ η σ η - π ιθ α ν ό τα τ α ε ί ­ χ ε π είσ ει τ ο ν Χ ίτ λ ε ρ γ ια τ ο α ν έ φ ικ τ ο τ η ς α π ό β α σ η ς. Φ υσ ικά ο φ ύ ρ ε ρ , όπ ω ς α ν έ φ ε ρ ε π α ρ α ξ ε ν ε μ έ ν ο ς ο ίδ ιο ς ο Ραί­ ν τ ε ρ , δ ε ν έ δ ε ιξ ε να ε ν ο χ λ ε ίτ α ι κ α θ ό ­ λ ο υ απ ό α υ τή τη δ ια π ίσ τω σ η τ ο υ ν α υ ­ ά ρ χο υ . Η ε ξ α ρ χ ή ς μ ε γ ά λ η δ υ σ κ ο λ ία το υ ε γ χ ε ιρ ή μ α τ ο ς ε ν ισ χ ύ θ η κ ε απ ό π λ η θ ώ ρ α λ α θ ώ ν : σ χ εδ ό ν α ν ύ π α ρ κ τη ο ρ γά νω σ η σ το ν σ χ εδ ία σ μ ά τ η ς ε π ιχ ε ί­ ρ η σ η ς, έ λ λ ε ιψ η σ α φ ο ύ ς τρ ό π ο υ δ ρ ά ­ σ η ς μ ε τ ά τη ν ίκ η σ τη ν η π ε ιρ ω τικ ή Ε υ­ ρώπη, λα νθα σ μένη τ α κ τ ικ ή τη ς L u ftw a ffe κ α τά τ η ν Μ ά χ η τ η ς Α γ γ λ ία ς , κα ι κ υ ρ ίω ς μη κ α τά λ η ψ η τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς ό τα ν α υ τή ή τ α ν ε φ ι­ κ τή . Τ ελικ ά τ ο ν γ ε ρ μ α ν ικ ό ζυ γ ό υ π έ μ ε ιν α ν μ ό ν ο τα β ρ ε τ α ν ικ ά ν η σ ιά Τ ζ έ ρ σ ε ϋ , Γ κ έρ ν σ ε ϋ , Σ α ρ κ κα ι Α λ ν τ ε ρ ν ε ϋ τω ν σ τεν ώ ν τ η ς Μ ά γ χ η ς , τ α ο π ο ία κ α τ α λ ή ­ φ θ η κ α ν σ το π λαίσ ιο μ ια ς α ν ε ξ ά ρ τ η τ η ς απ ό τ ο ν "Θ α λά σ σ ιο Λ έ ο ν τ α " ε π ιχ ε ίρ η ­ σ ης. Η Β ρ ε τ α ν ία α φ έ θ η κ ε σ τη ν τ ύ χ η τ η ς , ε ν μ έ ρ ε ι ε π ε ιδ ή κ ρ ίθ η κ ε α κ ίν δ υ ν η κα ι α ν ίκ α ν η να α ν τ ισ τ ρ έ φ ε ι τ η ν κ α τ ά ­ σ τα σ η σ τη ν Ε υρώ π η. Το τίμ η μ α π ου θ α π λή ρ ω ν ε η Γ ερ μ α ν ία γ ια τ η ν ε κ τίμ η σ η

Ο Γ καίρ ινγκ και άλλο ι α ξιω μ α τικ ο ί π α ρ α τη ρ ο ύ ν το υ ς βράχους το υ Ν τό β ερ .

α υ τή ή τ α ν μ εγ ά λ ο : λ ίγ α χ ρ ό ν ια μ ε τ ά ή ­ τ α ν η σ ειρ ά τω ν Β ρ ε τα ν ώ ν κα ι τω ν Α ­ μ ερ ικ α ν ώ ν να ο ρ γ α ν ώ σ ο υ ν μ ια α π ό β α ­ ση, ε κ ε ίν η τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς , η οπ οία, σ ε α ν τ ίθ ε σ η μ ε ό ,τ ι σ υ ν έ β η μ ε τ ο ν "Θ α ­ λά σ σ ιο Λ έ ο ν τα ", ή τα ν α π ο τέ λ ε σ μ α λ ε ­ π τ ο μ ε ρ ο ύ ς σ χ εδ ία σ η ς, ά ρ ισ τη ς ο ρ γ ά ­ νω σ η ς κα ι α ξιο π ο ίη σ η ς κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς κα ι α π ο τ έ λ ε σ ε τ η ν α ρ χή το υ τ έ λ ο υ ς γ ια τ ο Γ 1Ράιχ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Ρ Κ α ρ τιέ : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ ΔΕ ΥΤΕΡΟ Υ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ , Π άπ υρος, Α 9ή ν α , 1995. (2) L. D eighton & M .H a stin g s: BATTLE O F BRITAIN, W ordsw orth Editions, H ertfo rd sh ire, 1999. (3 )E . K ieser: O PERATION SEA LIO N , Cassell, London, 1999. (4) W. Lord: THE M IRACLE O F DUNKIRK, Penguin, London, 1984. (5) H . G uderian: PANZER LEADER, Penguin, London, 2000. (6) W.L. Shirer: THE R ISE A N D FALL O F THE THIRD REICH, A rro w Books, London, 1998. (7) K. M acksey: THE HITLER O PTIONS, G reenhill Books, London, 1998.

τ α ν ικ α ν ή να σ υ ν τρ ίψ ε ι τ α α π ο μ ειν ά ρ ια τ ο υ BEF κα ι α φ ε τ έ ρ ο υ ό τ ι α ν ο ι σ τρ α ­ τη γ ο ί κ α ρ π ώ ν ο ν τα ν ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ά τ η δ ό ξ α απ ό τ η ν ίκ η σ τη Γαλλία θ α κ λ ο ν ι­ ζ ό τ α ν τ ο κ ύ ρ ο ς το υ φ ύ ρ ε ρ σ τη ν π α τρ ί­ δα. β) Ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ Γ' Ράιχ δ ε ν ή θ ε λ ε η τ ε λ ικ ή μ ά χη , η ο π ο ία θ α ε π έ φ ε ρ ε δ ε ιν ά σ το ν το π ικ ό π λ η θ υ σ μ ό , να δ ιε ξ α χ θ ε ί σ ε φ λ α μ α ν δ ικ ό έ δ α φ ο ς , κ α θ ώ ς ε ί ­ χ ε σ υ ν τ ά ξ ε ι σ χ έδ ια π ερ ί δ η μ ιο υ ρ γ ία ς « α υ τό ν ο μ ο υ » κ ρ ά τ ο υ ς γ ια τ ο υ ς γ ε ρ μ α ­ ν ικ ή ς κ α τα γ ω γ ή ς Φ λ α μ α ν δ ο ύ ς ! (2) Α π ό τη π λ ε υ ρ ά τ ο υ ς ο ι Γάλλοι δ ε ν ε ίχ α ν μ ε γ ά λ η π ίσ τη σ τη ν ν ίκ η τω ν σ υ μ μ ά χ ω ν τ ο υ ς . Σ τη σ υ ν θ η κ ο λ ό γ η σ ή τ ο υ ς δ έ χ θ η κ α ν να δ ια τ η ρ η θ ο ύ ν ό λ ο ι ο ι α ιχ μ ά λ ω το ι π ο λ έ μ ο υ μ έ χ ρ ι τ ο ο ρ ι­ σ τικ ό τ έ λ ο ς τω ν ε χ θ ρ ο π ρ α ξιώ ν : υ π ο ­ λ ό γ ιζα ν ό τι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί θ α είχ α ν η τ τ η θ ε ί ή σ υ ν θ η κ ο λ ο γ ή σ ε ι μ έσ α σ ε τ ρ ε ις ε ­ β δ ο μ ά δ ες.

ΣΗ Μ ΕΙΩ ΣΕΙΣ (1) Η α π ό φ α σ η ο φ ε ίλ ε τ α ι σ το ν ίδιο τ ο ν Χ ίτ λ ε ρ κα ι ο ι λ ό γ ο ι π ου τ ο ν ο δ ή γ η ­ σ αν σ ε α υ τ ή ν ε ίν α ι π ρο σ ω π ικο ί κα ι π ο ­ λ ιτ ικ ο ί: α) Ο υ π ε ρ φ ία λ ο ς κα ι π ο μ π ώ δ η ς Γ κ α ίρ ιν γ κ , θ έ λ ο ν τ α ς να δ ιε κ δ ικ ή σ ε ι έ ν α μ ε ρ ίδ ιο τ η ς δ ό ξα ς , έ π ε ισ ε τ ο ν π α­ λ ιό τ ο υ φ ίλ ο α φ ε ν ό ς ό τι η L uftw a ffe ή ­ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Β ρ ε τα ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς ο δ η γ ο υ ν τα ι για παροχή πρώ τω ν β ο η θ ειώ ν ύ σ τερ α από π ροσβ ολή α ερίω ν υ π ερ ίτη , το ν Α π ρίλιο το υ 1918.

ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ

ΠΟΛΕΜΟ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ε. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ ΚΑΤΑ TON A ' Π Α ΓΚ Ο Σ Μ ΙΟ Π Ο Λ Ε Μ Ο Χ Ρ Η Σ ΙΜ Ο Π Ο ΙΗ Θ Η Κ Α Ν 113.000 Τ Ο Ν Ν Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Ω Ν Χ Η Μ ΙΚ Ω Ν Ο ΥΣΙΩ Ν , 01 Ο Π Ο ΙΕ Σ Π Ρ Ο Σ Ε Β Α Λ Α Ν 1.300.000 Α Ν Δ Ρ Ε Σ . Α Π Ο ΑΥΤΟΥΣ 01 91.000 Π Ε Ο Α Ν Α Ν Α Μ Ε Σ Ω Σ. ΕΝ Ω Α Π Ο ΤΟΥΣ Υ Π Ο Λ Ο ΙΠ Ο ΥΣ 01 Π Ε Ρ ΙΣΣ Ο Τ Ε Ρ Ο Ι ΠΗΡΑΝ Α Ν Α Π Η Ρ ΙΚ Η ΣΥΝΤΑΞΗ. ΤΗΝ ΠΡΩ ΤΗ ΧΡ Η ΣΗ ΤΗΝ Ε Κ Α Ν Α Ν 01 Γ Ε Ρ Μ Α Ν Ο Ι ΕΞΑΠΟΛΥΟ ΝΤΑΣ Σ Τ ΙΣ 22 Α Π Ρ ΙΛ ΙΟ Υ 1915 ΤΟ ΑΣΦ ΥΚΤΙΚΟ Α Ε Ρ ΙΟ ΧΛΩ ΡΙΟ .

Α ντια σ φ υ ξιο γ ό ν ες μ ά σ κ ες α μ ερ ικ α νικ ο ύ τύπ ου, κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ A ' Π α γ κο σ μ ίο υ Π ο λέμ ο υ .

λύτερη ταχύτητα. Ολοι έδειχναν το ν λαιμό το υς ως τη μόνη ε ξή ­ γηση τη ς ά τα κτης φ υγής τους. Σ τις έ ξι σε απόσταση 15 χιλιο­ μέτρω ν από τη ν πρώτη γραμ­ μή οι σ τρατιώ τες έβηχαν έ ­ ντονα και τα μάτια το υ ς δά­ κρυζαν. Στις επτά σίγησαν και τα γαλλικά πυροβόλα, που μέχρι τό τε έδειχναν κάποια δρασ τηριότητα. Μια μεγάλη περιοχή πίσω από τις συμμαχικές γραμμές έγινε πραγματικά δακρύ­ βρεχτη! Τη φρίκη τη ς ό ­ λης κατάστασης ή λ θ ε να συμπληρώσει και η αλ­ λαγή τη ς εικόνας του τοπίου. Τα περισσότερα πράσινα φύλλα των δένδρω ν και γ εν ικ ό τε ­ ρα των φυτώ ν έγιναν λευκά και πολλά λουλού­ δια άλλαξαν χρώμα, διότι το πρασινοκίτρινο σύννεφο είχε και λ ευ κα ν τικές ιδιότη­ τες . Το τοπίο έδ ειχ νε απόκοσμο. Η επίσημη πρεμιέρα του χημικού π ολέ­ μου είχε γίνει. Ολα αυτά συνέβησμν διότι οι Γερμανοί ε ­ Αι Παγκόσμιος Π όλεμος βρισκό­ ξαπέλυσαν αέριο χλώριο από έ ξι χιλιάδες κυ­ ταν στον δ εύ τερ ο χρόνο του. Στην πρώτη γραμμή του μετώπου, λίνδρους. Η τεράσ τια αυτή ποσότητα σχημά­ τισε υ­ τα πυκνά πρασινοκίτρινο σύννεφα, τα ο ­ στο Υπρ του Βελγίου, από τη μία πλευρά ποία, πήρχαν τα συμμαχικά σ τρα τεύματα και απόλόγω τη ς ευνοϊκής κατεύθυνσ ης του τη ν άλλη τα γερμανικά. Και οι δύο αντίπαλοι ανέμου, κατέκλυσαν τις σ υμμαχικές γραμ­ μές. Επειδή το χλώριο είναι δυόμισι περίπου ή τα ν κρυμμένοι μέσα στα χαρακώματά τους. Κανένας δ εν το λμούσ ε να ξεμυτίσ ει. Η κατά­ φ ο ρ ές πιο βαρύ από το ν αέρα, γρήγορα τα συμμαχικά χαρακώματα γέμισαν με χλώριο. σταση αυτή διαρκούσε μήνες. Στις π έντε το απόγευμα τη ς 22ας Απριλί­ Σε αντίθεσ η με τη σύγχυση που επικρα­ ου 1915 οι Γάλλοι σ τρατιώ τες είδαν έκπ λη­ τούσ ε στο συμμαχικό στρατόπεδο, στις γ ερ ­ κτοι ένα τεράσ τιο πρασινοκίτρινο παχύ μανικές γραμμές τα πράγματα ήτα ν ήρεμα. στρώμα «ομίχλης» να εμφ α νίζετα ι στις γ ερ ­ Δ εν υπήρχε το στοιχείο του αιφνιδιασμού μανικές γραμμές, να σ έρνεται προς το μ έ­ και οι Γερμανοί σ τρατιώ τες, τουλάχιστον ε ­ κείνοι που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή, ρος το υς και σε λίγο να το υς περιτυλίγει. Σχεδόν αμέσως άρχισαν να νιώ θουν δύ­ φορούσαν π ρόχειρες αντιασ φυξιογόνες μά­ σπνοια και έντο νο τσ ούξιμο στα μάτια, που σκες, γεγονός που το υ ς έδινε αρ κετή σιγου­ προκαλούσε πολλά δάκρυα. Στη συνέχεια οι ριά. Τις μάσκες α υ τές - οι οποίες ουσιαστικά περισσότεροι από α υτούς έκαναν απεγνω­ ήταν γάζες και βαμβάκι διαποτισμένο με ν ε­ σ μένες προσπάθειες να αναπνεύσουν, πη­ ρό - τις έδεναν στο κάτω μέρος του προσώ­ δούσαν ενστικτωδώ ς έξω από τα χαρακώμα­ που κατά τέτο ιο ν τρόπο ώστε ο εισπνεόμετα και πάσχιζαν με κάθε θυσία να διαφύγουν νος αέρας να π ερνάει μέσα από το υγρό βαμ­ τρ έχο ντα ς μακριά από τη ν κόλαση που δημι- βάκι και να απαλλάσσεται από το χλώριο - το ουργήθηκε. Το τρ έξιμ ο αυτό είχε ως απ οτέ­ χλώριο διαλύεται στο νερό. λεσμα να χρειάζεται να αναπνέουν πολύ πιο έντο να και, φυσικά, να εισπνέουν π ερισσότε­ ΟΙ ΑΜ ΕΣΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ρο χλώριο, διότι το πρασινοκίτρινο αέριο ή­ ΤΙΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ταν χλώριο. Είχαν, δηλαδή, εμπ λακεί σε έναν Με τη βοήθεια το υ χλωρίου οι Γερμανοί φαύλο κύκλο. μπόρεσαν να διασπάσουν το μέτωπο των Πολύ σ ύντομα οι γ έφ υ ρ ες και οι δρόμοι στα μετόπ ισ θεν γέμισαν από σ τρατιώ τες οι Συμμάχων σε μήκος έ ξι περίπου χιλιομέ­ οποίοι, αλλόφρονες, έσπευδαν να απομα­ τρων, πράγμα που δ εν είχαν κα τα φ έρει επί κρυνθούν από τη ν πρώτη γραμμή το υ μετώ ­ α ρ κετού ς μήνες με συνεχείς επ ιθέσ εις με που. δηλαδή από το χλώριο. Το χλώριο όμως σ υμβατικά όπλα. Η επιτυχία αυτή αιφνιδίασε κατά κάποιον τρόπο και το υ ς ίδιους το υς το υ ς κατεδίω κε, διότι «έτρεχε» και αυτό προς τη ν ίδια κατεύθυνση και ίσως με μεγα- Γερμανούς. Ο Γερμανός αρχηγός του Γενι­

Ο

28

Ι ~ ΒΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

κού Επιτελείου, σ τρατηγός Φάλκενχάιν, δεν ήτα ν π ροετοιμασ μένος να εκμ ετα λ λ ευ θ εί τη ν επιτυχία που είχε το χλώριο. Υ π έθετε πως η χρησιμοποίησή του θα ήταν κάποια ε ­ πικουρική ενέργεια στο πλαίσιο τη ς κανονι­ κής επίθεσης. Δ εν πίστεψε στον πρωταγω­ νιστικό ρόλο του χλωρίου και δ εν αξιοποίησε όπως έπρεπε τη μεγάλη ευκαιρία που του δ όθ ηκε. Μέσα στη σύγχυση που επικρατού­ σε στις συμμαχικές γραμμές θα ήταν εύκολο να οδηγήσ ει τα γερμανικά σ τρατεύματα, μέ­ σα από' το ρήγμα του μετώπου, μέχρι τη Μάγχη και να κυκλώσει το μεγα λύτερο μέ­ ρος των συμμαχικών στρατευμάτων. Η μάχη αυτή θ α μπορούσε να απ οδειχθεί αποφασι­ στικής σημασίας προς ένα νικηφόρο, για το υ ς Γερμανούς, τέλ ο ς του πολέμου. Κάτι τέτο ιο , όμως, δ εν έγινε και η επιτυχία του χλωρίου π εριορίστηκε στον πανικό που δη­ μιούργησε και στα θύμα τα στο στρατόπεδο τω ν Συμμάχων. Ο αριθμός των θυμάτω ν από τη ν επίθεση αυτή ήταν περίπου 5.000 νεκροί σ τρα τιώ τες και περίπου 100.000 που τέ θ η ­ καν εκ τό ς μάχης. Τριάντα έ ξι ώρες αργότερα, ενώ οι Βρε­ τανοί και οι Γάλλοι προσπαθούσαν ακόμα να συνέλθουν, να ομαλοποιήσουν τη ν αναπνοή τους, οι Γερμανοί χτύπησαν πάλι. Σε κάποιο άλλο μέρος το υ μετώπου ένας Καναδός λο­ χαγός με το όνομα Μ π έρτραντ παρατήρησε να αναδύεται από τις γερ μα νικές γραμμές έ ­ νας πρασινωπός καπνός. Αμέσως σ υνειδητο­ ποίησε ό τι επ ρόκειτο για χλώριο, διότι κατά σύμπτωση ήτα ν χημικός. Σε λίγο (το β α ρ ύτε­ ρο του αέρα) σύννεφο του χλωρίου κυλούσε κυ ριολεκτικά επάνω από τα καναδικά στρα­ τεύμ α τα . Ο λοχαγόςχημικός δ ιέτα ξε αμέσως το υ ς άνδρες του να βρ έξο υ ν με ούρα μαντί­ λια, κασκόλ, ακόμα και κάλτσ ες και να τα προσαρμόσουν στο πρόσωπό το υ ς κατά τ έ ­ τοιο τρόπο ώστε ο αέρας που εισέπνεαν να περνάει μέσα από το διαποτισμένο ύφασμα. Γνώριζε ό τι η ουρία που περιέχουν τα ούρα μπορούσε να συγκροτήσει, να δεσμεύσει, το χλώριο πολύ καλύτερα από το σ κέτο νερό. Η ενέρ γεια αυτή το ν ανακούφισε, για μικρό ό­ μως χρονικό διάστημα, διότι το σύννεφο του χλωρίου ήτα ν τόσο πυκνό ώστε η ουρία ε ­ ξο υ δ ετερ ώ θ η κε σύντομα και δ εν μπορούσε πλέον να δεσ μεύσ ει άλλη ποσότητα αερίου. Ακόμα και ο ίδιος ο λοχαγός δ εν απέφυγε το ν ε μ ε τό και τη δύσπνοια. Η μεγάλη π υκνότητα του σύννεφου του χλωρίου το ύ ς π εριόριζε πολύ και τη ν ορατό­ τητα. Σε ορισ μένες όμως στιγμές, όταν αραί­ ωνε, μπορούσαν να διακρίνουν μέσα από το πρασινοκίτρινο σύννεφο τις σ ιλο υέτες των Γερμανών στρατιωτών, με τις μάσκες, να κι­ νούνται σαν εξω γήινα όντα. Σ την περίπτωση αυτή επικράτησε ο πανικός που σημειώ θηκε και κατά τη ν πρώτη επίθεση. Μέσα στον πα­ νικό οι στρατιω τικοί για τροί δ εν ή ξερ α ν τι να κάνουν. Προωθούσαν τα θύματα στην περιο­ χή τη ς Βουλόνης, όπου υπήρχαν οργανω μέ­ νες υγειονομικές υπηρεσίες, και αναζητού­ σαν ειδικούς στα νοσοκομεία και στα πανεπι­ στήμια για να το υ ς σ υμβουλεύσουν με ποιον τρόπο έπρεπε να αντιμετω πίσουν τη ν κατά­ σταση.

Οπως γίνετα ι σε τέ το ιε ς περιπτώσεις, ε ­ πειδή τα υπάρχοντα νοσοκομεία δ εν επαρκούσαν, μ ετέτρ εψ α ν σε νοσοκομεία διάφ ο­ ρους άλλους δημόσιους χώρους. Από τη ν τύχη αυτή δ εν ξέφ υ γ ε και το περίφημο καζί­ νο «Le Touquet», σύμβολο τη ς χρυσής επο­ χής του Παρισιού. Στις αίθουσες του καζί­ νου, εκ εί όπου ά λλοτε ηχούσαν οι ρ ου λέτες, ακούγονταν τα βογκητά των θυμάτω ν του χλωρίου. Ομως και στους χώρους αυτούς εί­ χε δ ημ ιο υρ γηθ εί το αδιαχώρητο. Είχαν κατα­ λ η φ θ εί με κρεβάτια ακόμα και οι διάδρομοι.

ΟΙ ΕΠ Ο Μ ΕΝ ΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ Η τελευ τα ία και μεγαλύτερη επίθεση των Γερμανών με χλώριο ενα ντίον τω ν Συμ­ μάχων τη ν περίοδο εκείνη έγινε το καλοκαί­ ρι του 1915, ύστερα από κάποιο καταιγισμό του γερμανικού πυροβολικού. Κράτησε τέσ ­ σερις ώ ρες και είχε ως απ οτέλεσ μα να τ ε ­ θ ού ν εκ τό ς μάχης μ ερ ικές χιλιάδες στρατιώ ­ τες. Παραδόξως οι Σύμμαχοι αιφνιδιάστηκαν και πάλι. Κανονικά δ εν θα έπρεπε να είναι τόσο απροετοίμαστοι. Επρεπε να είχαν υποπ τευ θ εί κάτι, δ ιότι μια γαλλική περίπολος εί­ χε συλλάβει έναν Γερμανό στρατιώτη με το όνομα Ζάγκερ, που είχε μαζί του ένα είδος μάσκας. Ο σ τρατιώ της αποκάλυψε τα σχέδια που είχαν οι συμπατριώ τες του να εξαπ ολύ­ σουν κάποιο δηλητηριώ δες αέριο από κυλίνδρους. Μάλιστα είχε αποκαλύψει και τις θ έσ εις των κυλίνδρων, πράγμα που είχε επιβεβαιω θεί και από αεροπορικές αναγνω­ ρίσεις. Οι π ληροφορίες του Ζάγκερ διαβιβά­ στηκαν στον Γάλλο σ τρατηγό Φερύ, διοικητή τη ς περιοχής, ο οποίος με τη σειρά του τις διαβίβασε στους Γάλλους και στους Β ρετα ­ νούς επ ιτελείς, π ροσ θέτοντας και τις δικές του απόψεις. Οι επ ιτελείς αυτοί δ εν αξιοποίησαν σωστά τα στοιχεία. Ο Ζάγκερ δικάστη­ κε από σ τρα τοδικείο το 1932 στη Λειψία και καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκιση για τις π ληροφορίες που είχε δώσει στον εχθρό.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΘ ΕΣΕΩ Ν Τη θλίψη και τη ν απόγνωση που προκάλεσαν στους Συμμάχους οι επ ιθέσ εις των Γερμανών με το χλώριο τις δ ια δ έχθ ηκε η α­ γανάκτηση, διότι η Γερμανία είχε υπογράψει τη Διακήρυξη τη ς Χάγης, το 1899, στην ο­ ποία, εκ τό ς τω ν άλλων, είχε σ υμφω νηθεί η α­ ποφυγή τη ς χρήσης δηλητηριω δών αερίων. Οι Γερμανοί δήλωσαν πολύ κυνικά ό τι επειδή διοχέτευσ αν τα αέρια από κυλίνδρους και δεν τα έριξαν με βλήματα δ εν παραβίασαν τη Διακήρυξη τη ς Χάγης. Χαρακτηριστικό εί­ ναι ένα άρθρο που δημοσ ιεύθηκε στην εφ η ­ μερίδα «Κέλνισε Τσάιτουγκ» στις 26 Σ επ τεμ ­ βρίου 1915, που έλ ε γ ε ό τι οι Γερμανοί όχι μό­ νο δ εν παραβίασαν τη Διακήρυξη τη ς Χάγης, αλλά η διοχέτευσ η των αερίων στις εχθ ρ ι­ κές, γι' αυτούς, γραμμές, με τη βοήθεια του ανέμου και όχι με όπλα, είναι ένας πολύ ή ­ πιος και θ εμ ιτό ς τρόπ ος πολέμου. Βέβαια η γνώμη τω ν συμμαχικών κυ βερ ­ νήσεων ή τα ν διαφ ορετική. Αρχισαν εκσ τρα­

τεία για να καταγγείλουν διεθνώ ς τη ν παραβίαση τη ς Διακήρυξης. Ολόκλη­ ρος ο κόσμος π ληροφ ορήθηκε, από τα δημοσ ιεύματα τω ν εφημερίδω ν, όλη τη ν έκταση τη ς καταστροφής. Ηταν τέτο ια η ευαισθητοποίηση και η ανησυχία του κοινού ώστε κάποια έκκληση που έγινε στον γυναικείο πληθυσμό τη ς Β ρετανίας, μέσω τη ς εφ η μερίδα ς «Ντέιλυ Μέιλ», είχε ως απ οτέλεσ μα να κατασκευ­ αστούν μέσα σε λίγες μ έρ ες ένα εκα τομμύρ ιο πρόχειρες μάσκες από γάζα και βαμβάκι. Δυστυχώς όλη αυτή η προσπάθεια πήγε χαμένη. Διαπιστώθηκε στην πράξη πως οι μάσκες ήταν ε ­ ντελώ ς αναπ οτελεσ ματικές διότι το διάλυμα τη ς σόδας, με το οποίο τις διαπότιζαν πριν τις φορέσουν, γρήγορα το εξο υ δ ετέρ ω ν ε το χλώριο. Επρεπε κατά τη ν ώρα τη ς μάχης να πραγματοποιούν σ υχνές αλλαγές στο διαποτισ μένο με διάλυμα σόδας βαμβάκι. Κατά το διάστημα που μεσολα­ βούσε εισέπνεαν α ρ κετό χλώριο, που τους προκαλούσε έντο νο 6ήχα.

0 ΙΘΥΝΩΝ ΝΟΥΣ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ Μ Ε ΤΟ ΧΛΩ ΡΙΟ Η χημική βιομηχανία στη Γερμανία αν­ θούσ ε ανέκα θεν, ενώ η βιομηχανία τη ς Β ρε­ τανίας κάλυπτε μόνο ένα μ έρ ος τω ν ανα­ γκώ ν τη ς σε χημικά προϊόντα. Μ ε τη ν έναρ­ ξη το υ π ολέμου, εξα ιτία ς το υ ναυτικού απο­ κλεισμού τη ς Γερμανίας από το ν αγγλικό στόλο, η γερμανική χημική βιομηχανία στερ ήθ ηκε βασικών πρώτων υλών. Ετσι ένα μ ε­ γάλο τμ ήμ α τη ς π ολεμικής χημικής βιομηχα­ νίας τη ς Γερμανίας σ τράφηκε στην παραγω­ γή το ξικώ ν αερίω ν με εγχώ ριες π ρώ τες ύ­ λες. Το βάρος τη ς παραγωγής πολεμικώ ν α ε­ ρίων έπεσε κυρίως στο σ υγκρότημα τω ν χη ­ μικών βιομηχανιών το υ Ρούρ. Την ευθ ύνη τη ς παραγωγής τη ν ανέθεσ αν σε δ ιακεκρι­ μένους επιστήμονες, που δ ιέθ ετα ν α ρ κετό ενθουσιασμό για τη ν εργασία αυτή. Ψυχή τη ς όλης προσπάθειας του χημικού π ολέ­ μου θα μπορούσαμε να π ούμε πως ή τα ν ο ε ­ πικεφαλής το υ Ινσ τιτούτου Κάιζερ Βίλχελμ του Βερολίνου, κα θ η γη τή ς Φ ριτς Χάμπερ (1868-1934), ένας τα λα ντούχος χημικός. Σε α υ τόν είχε αναθέσ ει η γερμανική κυ β έρ ν η ­ ση να παρασκευάσει μια χημική ουσία που θ α μπορούσε να επ ιφ έρει σοβαρά πλήγματα στα εχθρικά σ τρατεύματα, δηλαδή μια π ολε­ μική χημική ουσία. Ο Χάμπερ και το επ ιτελείο του εργάζο­ νταν νυχθ ημ ερ όν για να φ έρ ου ν σε πέρας τη ν αποστολή τους. Τον Ιανουάριο το υ 1915 ο κα θ η γη τή ς ανακοίνωσε πως ή τα ν έτο ιμ ο ς να επ ιδ είξει ένα χημικό αέριο, ένα χημικό ό ­ πλο, η χρήση του οποίου δ εν απαιτούσε ε ­ κρηκτικά, επειδή θα μπορούσε να εξαπ ολυ­ θ ε ί από κυλίνδρους (οβίδες) αερίων. Το αέ-

Α θ η ν α ίες ασκούντα ι στην α ίθο υ σ α κάποιου σχολείου, για να μπ ορούν να αντιμετω π ίσ ουν τα χημ ικά όπλα το υ ε χ θ ρ ο ύ (1938).

ριο α υτό δ εν ήταν άλλο από το γνωστό χλώ­ ριο, ισχυρότατο ασφυξιογόνο. Οπως έλ ε γ ε ο Χάμπερ, το χλώριο με ευνοϊκή κατεύθυνση ανέμου θα μπορούσε να β ρ εθ εί στην καρδιά τω ν εχθρικώ ν θέσ εω ν, να γεμ ίσ ει κυ ριο λε­ κτικά τα εχθρικά χαρακώματα και να αχρη­ σ τεύσ ει το υ ς στρατιώ τες. Οι Γερμανοί ήλπιζαν πως η υπεροχή το υ ς στον το μ έα αυτο θα οδηγούσε στην κατάρρευση του εχθρικού μετώ που και στη νίκη το υς. Ο ίδιος ο Χάμπερ πήγε στο Υπρ για να εποπτεύσ ει τη ν όλη επιχείρηση. Κατά τη ν επίθεση αυτή εξαπ ολύθηκαν, από έ ξι χι­ λιά δες κυλίνδρους, πολύ μ εγά λες ποσότη­ τε ς χλωρίου. Ομως το μέτωπο δ εν κατέρρευσε, διότι οι στρατιω τικοί, όπως αναφέρ­ θ η κε, δ εν πολυπίστευαν στον χημικό π όλε­ μο και δ εν ήταν έτο ιμ ο ι να δώσουν τη ν απα­ ραίτητη χαριστική Θολή με συμβατικά όπλα. Ο Χάμπερ επ έσ τρ εψ ε απ ογοητευμένος στο Βερολίνο και, παρά τις α ν τίθ ε τε ς π ροτρο­ πές τη ς γυναίκας του, μ ε τέ φ ε ρ ε τις δραστηρ ιό τη τές το υ στο ανατολικό μέτωπο. Και ε ­ κεί τα θ ύμ α τα το υ χημικού π ολέμου ή τα ν πάρα πολλά. Μόνο σε ένα ρωσικό σύνταγμα ήτα ν περίπου τέσ σ ερις χιλιάδες. Οι ανθρω ποθόρες δ ρα σ τη ριότητες το υ Χάμπερ οδήγησαν τη γυναίκα το υ στην αυ­ τοκτονία, ενώ ο βο ηθ ός του. Ζαχούρ. επίσης κα θ η γη τή ς τη ς Χημείας, σ κοτώ θηκε από έ ­ κρηξη σε κάποιο πείραμα. Ο ίδιος ο Χάμπερ, φ ο βούμενος μήπως δικασ τεί ως εγκλη μα ­ τίας π ολέμου, κα τέφ υ γ ε μ ετά το ν π όλεμο στην Ελβετία. Τελικά όχι μόνο δ εν κατηγορ ήθ ηκε ως εγκλη μα τία ς π ολέμου, αλλά το 1919 τιμ ή θ η κ ε με το βραβείο Νόμπελ Χημεί-

29

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Π ρ ο σ τα τ ε υ τικ έ ς μ ά σ κ ες και σ το λ ές (ανθρώ πω ν και ζώων) κ ατά τη δ ιά ρ κεια το υ A ' Π αγ κο σ μ ίο υ Π ο λέμ ο υ .

Σ υ ν έπ ειες από τη χ ρ ή σ η ε λ α ττω μ α τικ ή ς α ντια σ ψ υ ξιο γό ν α ς μ άσ κα ς.

ας για τη μ έθ οδ ο που α­ νακάλυψε να παρασκευάζει αμμωνία από ά­ ζω το και υδρογόνο.

Η ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΩΝ Το Υπουργείο Στρατιω τικώ ν τη ς Β ρετα ­ νίας α νέθεσ ε σε έναν ικανό αξιω ματικό, το ν ταγματάρχη Φούλκς, να φ ροντίσ ει ώστε κα­ τά τη μεγάλη φθινοπωρινή επίθεση που ε ­ τοίμαζαν να γίνει συστηματική χρήση χημι­ κών αερίων. Ο Φ ούλκς είχε στη διάθεσή του π έντε μήνες για να βρει κάποια αέρια, να φ ροντίσ ει να παραχθούν σε επαρκείς ποσό­ τη τε ς και να εκπαιδεύσει προσωπικό στον ΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

χειρισμό το υς. Το πρώτο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετώ πισε ήτα ν η αδυναμία τη ς βρ ετα νικής βιομηχα­ νίας να παρασκευάσει τις μεγάλες π οσ ότητες χημικών ουσιών που α­ παιτούσε μια ε κ τετα μ έν η και απο­ τελεσ μα τική επίθεση. Δ εν υπήρ­ χαν μεγάλα εργοστάσια παραγω­ γ ή ς χημικώ ν ουσιών τα οποία θα μπορούσαν να ανταγω νιστούν τα τεράσ τια βιομηχανικά συ­ γκρ οτή μα τα τη ς Γερμανίας. Ο ταγμα τάρχης κα τέβ α λε υπεράνθρωπες προσπάθειες. Επιστράτευσε όλη τη ν ελ ίτ τω ν χημικών τη ς Β ρετανίας και τελικά κατόρθω σε να ε ­ τοιμάσ ει 5.500 κυλίνδρους χλωρίου και να το υς μ ετα ­ φ έρ ει με μεγάλη μυσ τικό­ τη τα στο μέτωπο. Π ίστευε πως το στοιχείο το υ αιφνιδιασμού σε μια μάχη είναι ό,τι καλύτερο για τη ν επιτυχή έ ­ κβασή τη ς. Σ τις συνομιλίες που αφορούσαν τις π ολεμικές χημ ικές ουσίες δ εν ανέφ εραν π οτέ τις λ έ ξε ις «χημικές ουσίες». Το ψευδώ ­ νυμό το υ ς ήτα ν «the accessory» (το εξά ρ τη ­ μα). Το ίδιο ψευδώ νυμο χρησιμοποιούσαν στα έγγραφα και στα κιβώτια. Ο Φ ούλκς είχε αποφασίσει μαζί με το ν δι­ οικητή τη ς 1ης βρ ετα νικής Στρατιάς, στρα­ τηγό σερ Ντάγκλας Χέιγκ, να αρχίσει τη ν επί­ θεση στο Βέλγιο. Οταν έφ θασ ε η ώρα τη ς ε ­ πίθεσης ζήτησ ε από έναν αξιω ματικό να ανά­ ψει ένα τσιγάρο για να διαπιστώσουν από τη ν κίνηση του καπνού τη ν κατεύθυνση του ανέμου. Εκείνο το απόγευμα το αεράκι ήταν τόσο α σ θενές ώστε μόλις και μ ετά βίας πα­ ρέσυρε το ν καπνό το υ τσιγάρου, γεγονός

που έκανε όλους να διερω τη θο ύν αν θα έπρεπε τη ν ώρα αυτή να αρχίσει η εξαπόλυση το υ χλωρίου. Παρά τις επ ιφυλάξεις δόθηκε τελικ ά η εντο λή να ανοίξουν το υ ς κυλίν­ δρους. Σε λίγα λεπ τά διαπίστωσαν με φρίκη πως το σύννεφο του χλωρίου επ έσ τρεφ ε στις γραμμές τω ν βρετανικώ ν σ τρα τευμά­ των. Ε κτός όμως από α υτό υπήρξε και πολύ κακή οργάνωση. Χαρακτηριστικό είναι το γ ε­ γονός πως σε ορισμένα τμ ήμ α τα δ εν είχαν δ ο θ εί εργαλεία (κλειδιά) σωστού μ εγέθ ου ς και έτσ ι δ εν μπορούσαν να ανοίξουν τους κυλίνδρους. Οι σ τρατιώ τες έτρεχα ν πανικό­ β λη τοι τη ν τελ ευ τα ία στιγμή να π ρομηθευ­ το ύ ν τα κατάλληλα κλειδιά. Στο μ ετα ξύ οι Γερμανοί άρχισαν καταιγιστικά πυρά, με απο­ τέλεσ μ α όχι μόνο να υπάρξουν πολλά θύμα ­ τα απ ευθεία ς από τα πυρά τους, αλλά να διαρραγούν και πολλοί κύλινδροι χλωρίου σε μεγάλο τμ ήμ α τω ν συμμαχικών γραμμμών. Ο­ πως ήτα ν επόμενο, δ ημιουρ γήθηκε πανικός. Σε άλλα σημεία του μετώπου τα πράγμα­ τα εξελίχ θ η κα ν πιο ομαλά. Το χλώριο κατευθ ύ ν θ η κ ε προς τις γερ μα νικές γραμμές κανο­ νικά. Ετσι οι σκηνές του Υπρ τη ς 22ας Απριλί­ ου επαναλήφθηκαν, αυτή τη φορά στις γ ερ ­ μανικές γραμμές του μετώπου. Παραδόξως και οι Γερμανοί φ ά νηκε πως ή τα ν α ρ κετά α­ προετοίμαστοι. Δ εν ή ξερ α ν πού υπήρχαν οι αντιασ φ υξιογόνες μάσκες. Α κολούθησε με­ γάλη επίθεση του βρετανικού πεζικού, που είχε ως απ οτέλεσ μα να σπάσει το μέτωπο σε μήκος περίπου δύο χιλιομέτρων. Πολύ χαρα­ κτηριστική τη ς όλης εικόνας είναι μια αντα­ πόκριση από το μέτωπο, που δημοσ ιεύθηκε τη ν εποχή εκείν η στην εφ ημερίδα «Μπερλίνερ Ταγκμπλάτ». Στην ανταπόκριση αυτή αναφ έρονταν οι εντυπώσεις Γερμανών στρα­ τιω τώ ν τη ς πρώ της γραμμής, που εμφάνιζαν τη ν όλη κατάσταση που επικρατούσε σαν π ραγματική κόλαση. Ε κτός τω ν άλλων ανέ­ φεραν ό τι είδαν π εθαμένους σ τρα τιώ τες α­ γκαλιασ μένους δύο-δύο ή τρ εις -τρ εις μαζί, στην προσπάθεια που έκαναν, πριν πεθάνουν, να π ροφυλαχθούν από το κρύο. Υπήρ­ χαν πολλά θ ύματα από το χλώριο και στη δ εύ τερ η γραμμή, αλλά και πέρα από αυτή. Στη μάχη εκείν η οι Β ρετανοί συνέλαβαν 3.000 αιχμαλώ τους. Παρόλα αυτά δεν θα μπορούσε να πει κάποιος πως τα απ οτελέ­ σματα τη ς χρήσης του χλωρίου ήτα ν αποφα­ σιστικής σημασίας για τη ν τελική νίκη. Θα ή­ ταν πιο εντυπωσιακά αν στην επίθεση αυτή, όπως και στο Υπρ, το αεράκι ή τα ν πιο δυνα­ τό, δηλαδή οι καιρικές σ υνθήκες πιο ευνοϊ­ κές. Τρεις εβδο μά δες μετά τη ν επίθεση των Βρετανώ ν στις ίδιες το υ ς τις γραμμές συνέβησαν 2.000 ατυχήματα, από τα οποία τα δ έ­ κα ήταν θανατηφόρα. Αυτά ο φ είλο ντα ν σε διαρροές χλωρίου από το υ ς δικούς το υ ς κυ­ λίνδρους, σε αλλαγή τη ς κα τεύθυνσ ης του ανέμου ή σε καταστροφή των κυλίνδρων από εχ θ ρ ικ ές οβίδες. Ενα άλλο γεγονός που μείωσε τη ν απ οτελεσ μα τικότητα του χλωρί­ ου ως πολεμικής χημικής ουσίας ή τα ν το ότι, ύστερα από τις επ ιθέσ εις α υ τές, η π ροετοι­ μασία για τη ν αντιμετώπιση του χλωρίου και στα δύο στρατόπεδα ήτα ν πιο συστηματική

και πιο απ οτελεσματική. Οι Βρετανοί σ τρατιώ τες πριν σταλούν στο μέτωπο εξοικειώ νοντα ν α ρ κετά με τα πολεμικά χημικά αέρια. Περνούσαν απαραιτήτω ς από κάποιο σχετικό σεμινάριο και έ ­ παιρναν μέρος σε ειδ ικές ασκήσεις. Τους το ­ ποθετούσ αν επί μία ώρα μέσα σε σύννεφο χλωρίου φορώ ντας τη μάσκα το υς, για να συ­ νηθίσουν να τη ν εμπ ιστεύονται. Ακόμα το υς ανάγκαζαν να παραμείνουν επί μισό λεπ τό σε χώρους με δακρυγόνα αέρια, για να συ­ νειδητοποιήσουν τη σ οβαρότητα τη ς κατά­ στασης που δημιουργούν τα πολεμικά αέρια, και το υ ς εξασκούσαν να το π ο θ ετο ύ ν τη μά­ σκα μέσα σε έ ξι δ ευ τερ όλεπ τα . Ανάλογη προετοιμασία έκαναν και οι Γερμανοί. Απ οτέλεσμα τη ς καλής προετοιμασίας και από τις δύο π λευρ ές ήτα ν ο αριθμός των θανάτων μ ετα ξύ τω ν στρατιωτών από τα ασφυξιογόνα αέρια σε μ ετέπ ειτα επ ιθέσ εις να π εριοριστεί σημαντικά, γεγονός που ώθησε πολλούς να πιστέψουν ό τι τα πολεμικά χημι­ κά αέρια όχι μόνο δ εν ήταν βάρβαρα όπλα, αλλά, συγκριτικά με τα συμβατικά όπλα, ή ­ ταν και πιο ανθρώπινα. Αυτό βέβαια δ εν ή ­ ταν η απόλυτη αλήθεια, διότι πολύ σημαντι­ κό ποσοστό από αυτούς που εισέπνευσαν χλώριο αντιμετώ πιζαν σ οβαρότατα προβλή­ ματα σε όλη το υ ς τη ζωή. Επίσης τα ψυχολο­ γικά προβλήματα που δημιουργούσε το χλώ­ ριο ήταν σοβαρότατα. Ακόμα και 20 χιλιόμε­ τρα μακριά από το μέτωπο, σε κάθε συνα­ γερ μό ή σε κάποιο κτύπημα καμπάνας οι πο­ λ ίτες φορούσαν τρ ομ οκρα τημ ένοι τις μά­ σκες τους. Με τα συμβατικά όπλα, αντίθετα , στα μετόπ ισ θεν είχαν τη ν αίσθηση πως ήταν κατά κάποιον τρόπο ασφαλείς. Με τα ασφυξιογόνα αέρια ήτα ν τρ ο μ ο ­ κρατημένος και ο άμαχος πληθυσμός των πόλεων, ο οποίος ζούσε με το ν φόβο μιας α­ εροπορικής επίθεσ ης με ασφυξιογόνα α έ­ ρια. Η ανασφάλεια αυτή έκα νε πολλούς αν­ θρώπους σε διάφ ορες χώρες να διαμαρτύ­ ρονται ακόμα και στις δικές το υς κυ β ερ ν ή ­ σεις για τη χρήση των απάνθρωπων, όπως τα χαρακτήριζαν, χημικώ ν όπλων. Ολοι οι εμπ λεκόμενοι στον π όλεμο λαοί συνειδητοποίησαν πως δ εν υπήρχε άλλος δρόμος. Αφού ο αντίπαλος ή τα ν εξοπ λισ μέ­ νος με χημικά όπλα, έπρεπε και η δική το υς χώρα να είναι έτοιμ η να κα τα φ έρει πλήγματα στον εχθ ρό με ανάλογο τρόπο. Ετσι στη Β ρετανία όλοι σχεδόν οι έμπ ειροι χημικοί σ υγκεντρώ θηκαν σε 33 εργαστήρια και ερ ­ γάζονταν πυρετωδώς. Στα εργαστήρια αυτά μέσα στο 1916 δοκίμασαν δ εκά δ ες χιλιάδες χημ ικές ουσίες στην προσπάθειά το υ ς να βρούν ποιες είναι πιο δηλητηριώ δεις, για να χρησιμοποιηθούν ως π ολεμικές χημ ικές ου­ σίες. Τα απ οτελέσ ματα τη ς κινητοποίησης αυτής ήτα ν θεαματικά. Μέσα σε έναν χρόνο τετραπλασιάστηκαν τα απ οθέματα των πο­ λεμικώ ν χημικώ ν ουσιών.

ΠΩΣ ΕΝ ΕΡΓΕΙ ΤΟ ΧΛΩ ΡΙΟ ; Οπως είναι γνωστό στους χημικούς, το χλώριο αντικαθιστά το υδρογόνο στις οργα­ ν ικές ενώσεις, δηλαδή στις χ η μ ικές ενώσεις

από τις οποίες απ οτελούντα ι κυ­ ρίως οι ζω ντανοί οργανισμοί. Με τη ν αντικατάσταση αυτή η αρχική ένωση χάνει τις ιδ ιό τη τές τη ς, κατα σ τρ έφ ετα ι και προκύπτει η α­ ντίστοιχη χλωριωμένη ένωση και υδροχλωρικό οξύ, το κοινό κεζάπ. Το διάλυμα του χλωρίου χρησιμοποιείται ως απολυμα­ ντικό για οικιακή χρήση επ ει­ δή με το ν ίδιο τρόπο κατα­ σ τρέφ ει (σκοτώνει) το υ ς μι­ κροοργανισμούς. Οταν ο άν­ θρωπος εισπνεύσει μικρές π οσ ότητες χλωρίου ε ρ ε θ ί­ ζονται οι αναπνευστικές του οδοί, προκαλούνται συσπάσεις των βρόγχων και βήχας, που σ υνοδεύε­ ται από απόχρεμψη μεγά­ λης ποσ ότητας βλέννας. Επίσης προκαλούνται σ οβαρές βλάβες στις φ ω νητικές χορδές. Ο­ ταν γίνει εισπνοή μεγά­ λων, σχετικά, ποσοτήτων χλωρίου ερεθίζο ντα ι έντο να οι βρόγχοι και οι βρογχικοί σωλήνες τω ν πνευμόνων και π ροκαλούνται φ λεγμ ο νές. Ολα αυτά έχουν ως συνέπεια τη ν έκκριση μεγάλων ποσοτή­ τω ν υγρών, τα οποία φράσσουν τις αναπνευ­ σ τικές οδούς, γεμίζοντα ς το στόμα και τους π νεύμονες με αφρούς, με απ οτέλεσμα να π ροκαλείται ο θάνατος από ασφυξία (γι1αυ­ τό το χλώριο χαρακτηρίζεται ως ασφυξιογόνο αέριο). Το χλώριο δ εν προσβάλλει μόνο το υς ιστούς του ανθρώπινου σώματος. Ο­ ποια μ εταλλική επιφάνεια έ λ θ ει σε επαφή με αυτό αλλοιώ νεται (ύστερα από τη ν προσβο­ λή με το χλώριο οι κάννες των πυροβόλων και τω ν φορητώ ν όπλων έμοιαζαν σαν να εί­ χαν εγκ α τα λ ειφ θ εί επί μήνες).

ΔΥΟ ΝΕΑ ΠΟΛΕΜ ΙΚΑ ΑΕΡΙΑ Το ασφυξιογόνο αέριο που χρησιμοποιήθ η κ ε πρώτο στο θ έα τρ ο το υ χημικού π ολέ­ μου ήταν, όπως είδαμε, το χλώριο. Υστερα από αυτό ακολούθησαν το φωσγένιο και το διφωσγένιο. Οι χημ ικές α υ τές ουσίες μπορεί να μην είχαν ανάλογο με το χλώριο χρόνο παραμονής στο θ έα τρ ο το υ πολέμου, είναι όμως βέβαιο πως ο ρόλος το υ ς ήταν πιο ε ­ ντυπωσιακός. Το 80% περίπου των θανάτων από π ολεμικές χημ ικές ουσίες κατά τη διάρ­ κεια του Α1 Παγκοσμίου Π ολέμου αποδίδο­ νται στο φωσγένιο. Το φωσγένιο χρησιμοπ οιήθηκε για πρώ­ τη φορά επίσης από το υ ς Γερμανούς, στις 19 Δ εκεμ βρ ίου 1915. Οι Β ρετανοί χρησιμοποίη­ σαν φωσγένιο εναντίον των Γερμανών έ ξι μή­ νες αργότερα, στη μάχη του Σομ, στη βόρεια Γαλλία, όταν είχαν πλέον επαρκείς ποσότη­ τ ε ς στη διάθεσή τους. Τις π οσ ότητες α υ τές τις παρασκεύασαν στα εργαστήρια του Πόρτο ν Ν τάουν τη ς Αγγλίας, τα οποία ίδρυσαν για το ν σκοπό αυτό. Α ργότερα ενεπλάκησαν στην παραγωγή φωσγενίου και οι ΗΠΑ. Οι Α­ μερικανοί πραγματοποίησαν τη ν παραγωγή

Ο λμ ος Stokes, κ α τα λλ η λο ς για ε κ τό ξε υ σ η εκρη κτικώ ν, καπνογόνω ν ή χημικώ ν βλημάτων.

στο ερ ευ ν η τικ ό κέντρο το υ Ε ντζγουντ Αρσεναλ. Το φωσγένιο σε αναλογία 1:50.000 με το ν αέρα μπορεί να προκαλέσει το ν θάνατο. Ε­ κτός όμως από τη ν ιδιότητά το υ αυτή επει­ δή είναι άχρωμο και άοσμο αέριο δύσκολα γ ίνετα ι αντιληπ τό και αιφνιδιάζει το ν αντίπα­ λο, σε αντίθεσ η με το χλώριο που η έντο νη μυρωδιά του και το ανοικτό πρασινοκίτρινο χρώμα το υ καθιστούν εύκο λα αισθητή τη ν παρουσία του. Το φωσγένιο το χρησιμοποίησαν οι Σύμ­ μαχοι σε συνδυασμό με χλώριο ύστερα από μία μεγάλη ανάπαυλα στο μέτωπο, όταν τα μέτρα προστασίας από χημ ικές π ολεμικές δ ρα σ τη ριότητες είχαν χαλαρώσει. Οταν έγινε αντιληπτή η επίθεση τω ν Συμμάχων και σήμανε συναγερμός οι Γερμανοί σ τρατιώ τες σηκώθηκαν π ανικόβλητοι και φόρεσαν τις σ τολές και τις μάσκες τους. Ηταν όμως αρ­ γά. Πάρα πολλοί, τόσο στην πρώτη γραμμή, όσο και στα μετόπισ θεν, είχαν ήδη προσβλη­ θ ε ί από τα αέρια. Το σύννεφο το υ χλωρίου φωσγενίου στη θανατηφ όρα πορεία του σκότω νε ανθρώπους, ζώα, πουλιά, έντομα, ακόμα και σκουλήκια. Τα μόνα πουλιά που άν τεξα ν ήταν τα σπουργίτια. Τα φύλλα από τα δένδρα έπεσαν τρ εις μήνες πριν από τη ν ώρα τους. Τα πρώτα ενοχλητικά συμπτώματα που εμφ ανίσ τηκαν στους π ροσ βληθέντες Γερμα­ νούς ' σ τρατιώ τες π ροέρχονταν από το χλώριο. Τα συμπτώματα από το φωσγένιο ε μ ­ φανίστηκαν πολύ αργότερα. Υπήρχαν άν­ θρωποι αμέσως μ ετά τη ν επίθεση που νόμι­ ζαν πως διέφυγαν το ν κίνδυνο, όμως ύστερα

21

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

zr.z ενα χρονικό διάστημα ένιωσαν ξαφνικά όαριά άρρωστοι. Ακόμα και αυτοί που εισέ_ .ευσαν φωσγένιο σε θανατηφ όρα δόση, ~ ν αρχή δ εν αισθάνθηκαν τίπ οτα περισσό­ τε ρ ο από ένα κάψιμο στον λαιμό και κάποιο τσ ούξιμο στα μάτια. Τα ασήμαντα αυτά συ­ μπτώματα πολύ γρήγορα υποχωρούσαν και . α μία ή δύο μ έρ ες τα θύματα αισθάνονταν αρκετά καλά. Κατά το διάστημα όμως αυτό οι π νεύμονές το υ ς γέμιζαν με υγρά και η κα­ τάρρευσ η ήτα ν απότομη. Ενα λεπ τόρρευσ το υποκίτρινο υγρό, με ίχνη αίματος, έτρ εχ ε από το στόμα τους. Στην αρχή το υγρό αυτό προκαλούσε βήχα, αλλά σε 48 ώρες περίπου οδηγούσε στον θάνατο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός Γερμανού στρατιώτη που συνελήφθη αιχμά­ λω τος από το υ ς Β ρετανούς και ανακρίθηκε από το ν ίδιο το ν Φούλκς, το ν επικεφαλής του χημικού πολέμου τω ν Συμμάχων. Ο στρατιώ της αυτός ειρ ω νεύθηκε το φωσγένιο και αμφισβήτησε τη ν απ οτελεσ ματικότητά του. Ως επιχείρημα α νέφ ερ ε το ν εα υτό του, που προσβλήθηκε από το αέριο, αλλά, όπως έλεγε, αισθανόταν πολύ καλά. Είκοσι τέσ σ ερις ώ ρες μ ετά τη συζήτηση αυτή ο στρατιώ της πέθανε. Ενας άλλος Γερμανός στρατιώ της π έθανε κατά τη ν ώρα που έγρα­ φ ε γράμμα στην οικογένειά του. Τέτοια περι­ στατικά αναφέρονται σε π ολλές αφηγήσεις στρατιωτών και έχουν καταγραφεί σε βιβλία. Το φωσγένιο θα μπορούσε να πει κάποι­ ος ό τι ήτα ν το κύριο χημικό όπλο τω ν Β ρ ετα ­ νών. Μέσα σε 18 μ έρ ες οι Βρετανοί ε κ τέ λ ε -

-ΆΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σαν 15 επιθέσ εις. Συνολικά διοχέτευσ αν στο μέτωπο 1.500 τό ννο υς φωσγένιο. Το φωσγένιο εξα κο λ ο υ θ εί να απ οτελεί μία από τις πιο απ οτελεσ ματικές π ολεμικές χ η μ ικές ουσίες. Μ ετά το ν Α' ΠΠ υπήρχε στο οπλοστάσιο αρ­ κετώ ν χωρών, μικρών και μεγάλων.

ΕΚΤΟΞΕΥΤΕΙ LIVENS ΚΑΙ STO KES Οι Β ρετανοί βρήκαν έναν τρόπο ε κ τό ­ ξευσ ης του φωσγενίου απ ευθείας στις ε ­ χ θ ρ ικές γραμμές, ο οποίος αύξησε σημαντι­ κά τη ν α π οτελεσ μα τικότητά του ως χημικού όπλου. Η καινοτομία στην περίπτωση αυτή ήταν η χρησιμοποίηση των εκ το ξευ τώ ν Livens και Stokes, που θεω ρή θη κα ν επανα­ στατικοί για τη ν εποχή τους. Ο ε κ το ξε υ τή ς Livens ή τα ν ένας χαλύβδι­ νος σωλήνας μήκους ενός περίπου μέτρου και διαμέτρου 15 περίπου εκατοστών. Σε αυ­ τό ν τοπ οθετούσ αν το ν π υροδοτικό μηχανι­ σμό και το φωσγένιο. Στη συνέχεια το ν πά­ κτωναν στο έδα φ ος δίνοντάς του μια κλίση 45 μοιρών. Την πυροδότηση τη ν έκαναν από μακριά, με η λεκτρ ικό καλώδιο. Συνήθω ς υ­ πήρχε συστοιχία τέτο ιω ν σωλήνων και το υς πυροδοτούσαν ταυτόχρονα. Από το υ ς σωλή­ νες ε κ τό ξευ α ν βλήματα που περιείχαν 30 λί­ βρες φωσγένιο. Ετσι η επίθεση με χημικά ό­ πλα είχε γίνει α νεξά ρ τητη από κατευθύνσ εις ανέμων. Το π ολεμικό αέριο έφ θ α νε κα τευ ­ θ εία ν επάνω από τα κεφάλια τω ν εχθρώ ν σε θ α να τηφ όρ ες π οσ ότητες. Ο ε κ το ξε υ τή ς

Livens δ εν είχε μεγάλη ακρίβεια βολής, αλλά στην περίπτωση τω ν πολεμικώ ν χημικώ ν αε­ ρίων δ εν ήτα ν απαραίτητη η μεγάλη ακρί­ βεια. Οι ε κ το ξε υ τέ ς αυτοί είχαν και τα π λεο­ νεκτή μ α τα τη ς εύκο λης κατασκευής και του μικρού κόστους. Οι Β ρετανοί χρησιμοποίησαν το ν εκτοξευ τή Livens για πρώτη φορά σε μεγάλη κλί­ μακα κατά τη μάχη του Αρράς, στις 9 Απριλί­ ου 1917. Τότε κατόρθωσαν να αυξήσουν τη συγκέντρω ση (ποσότητα) του φωσγενίου στις εχ θ ρ ικ ές γραμμές σε τέτο ια επίπεδα, ώ­ στε ανάγκαζαν το υ ς Γερμανούς σ τρατιώ τες να φορούν τις μάσκες το υς επί π ολλές ώρες Τα άλογα όμως που μ ετέφ ερ α ν πυρομαχικά δ εν φορούσαν μάσκες και πέθαναν! Ετσι τα πυροβόλα τω ν Γερμανών έμ ενα ν χωρίς οβί­ δ ες επί α ρ κ ετές ώρες. Α ργότερα, όλοι κατα­ σκεύασαν μάσκες και για άλογα. Στη μάχη του Αρράς οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν. Οι ε ­ κ το ξε υ τέ ς Livens ήταν ένα καινούργιο και πολύ απ οτελεσ ματικό όπλο, χάρη στο οποίο για πρώτη φορά φ ά νηκε ό τι οι Σύμμαχοι απο­ κτούσαν υπεροπλία στον χημικό πόλεμο. Οι ε κ το ξε υ τέ ς αυτοί βελτιώ θηκαν αργό­ τερ α από το ν Στοκς. Ο χαλύβδινος σωλήνας που ετο π ο θ ετείτο στο έδαφ ος με κάποια κλίση, έπαιρνε πλέον τη ν κλίση από δύο εν ­ σωματωμένα μικρά στηρίγματα (δίποδο). Με το ν όλμο Stokes ε κ το ξεύ ο ν τα ν με π υροδότη­ ση μικρές ο βίδες που π εριείχαν 2 λίτρα φωσγενίου. Οι όλμοι αυτοί είχαν μεγαλύτερη α­ κρίβεια βολής. Ετσι στην τρομακτική ατμό­ σφαιρα τη ς μάχης υπήρχαν επιπλέον και οι

Γ ερ μ ανός σ τρ α τιώ τη ς μ ε α ντια σ φ υ ξιο γό νο προσω πίδα. Σ το στήθος το υ είν α ι κ ρ εμ α σ μ ένη η μ ετα λ λ ικ ή 9 ή κ η τη ς.

Γά λλίδες νο σ ο κό μ ες μ ε α ντια σ φ υ ξιο γονόνες προσω πίδες βγαίνουν από ένα χα ράκω μα.

εκκω φ αντικοί συριγμοί των οβίδων. Μ ε το υς σ υγκεκριμένους όλμους εξαπέλυσαν φωσγένιο, σε τερ ά σ τιες π οσ ότητες, και στα με­ τόπισθεν, με απ οτέλεσ μα να προκαλέσουν πανικό στα γύρω χωριά. Επειδή το φωσγένιο είναι βαρύτερο από το ν αέρα, όταν κτυπούσαν οι καμπάνες ή σφύριζαν οι σ ειρήνες οι κάτοικοι τω ν χωριών έκλεινα ν τις π όρτες και τα παράθυρα και πήγαιναν στα επάνω πατώ­ ματα, διότι το αέριο κυ ριολεκτικά κυλούσε και γέμιζε τα ισόγεια. Ηταν η πρώτη φορά που ένα π ολεμικό αέριο «κτυπούσε» σε τό ­ ση έκταση άμαχο πληθυσμό και, όπως ήταν φυσικό, το ν είχε κατατρομοκρατήσ ει.

ΜΕ ΠΟ ΙΟ Ν ΤΡΟΠΟ ΕΝΕΡΓΟ ΥΝ ΤΟ ΦΩΣΓΕΝΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΦ ΩΣΓΕΝΙΟ; Το φωσγένιο το ανακάλυψε το 1811 ο χη­ μικός Ντέιβυ. Ονομάστηκε φωσγένιο διότι παρασκευάζεται από μίγμα διοξειδίου του άνθρακα και χλωρίου παρουσία φωτός. Είναι 3-4 φ ορές βαρύτερο από το ν αέρα και 20 φ ο­ ρές πιο δηλητηριώ δες από το χλώριο. Είναι πολύ απ οτελεσ ματική πολεμική χημική ου­ σία διότι, εκ τό ς από τη μεγάλη το ξικ ό τη τά του, είναι και πολύ σταθερό στη θ ερ μο κρ α ­ σία. Α ντέχει μέχρι και το υ ς 1000 βαθμούς C. Το γεγονός αυτό του δίνει το π λεονέκτημα να μπορεί να ε κ το ξε υ τε ί με οβίδες πυροβο­ λικού, κατά τη ν έκρη ξη των οποίων αναπτύσ­ σεται πολύ υψηλή θερμοκρασία. Η δηλητηρίαση με φωσγένιο είναι πολύ επικίνδυνη διότι, όπως αναφέραμε, δ εν γ ίν ε­ ται αμέσως αντιληπτή. Ο ερεθισ μός των ο­ φθαλμώ ν και του βλεννογόνου των αναπνευ­ στικών οδών δ εν είναι τόσο έντο ν ο ς ώστε να

προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες και άμεσες αντιδράσεις. Επειδή, όμως, με τη ν πάροδο το υ χρόνου το φωσγένιο κα τα σ τρέφ ετα ι από τη ν υγρασία και σχηματίζει υδροχλωρικό οξύ, προκαλεί εγκαύματα, καταστροφή του βλεννογόνου τω ν αναπνευστικών οδών, σύ­ σπαση τω ν βρόγχων και έξο δ ο υγρού από τις π νευμονικές κυψ ελίδες. Τα παραπάνω οδη­ γούν σε π νευμονικό οίδημα. Τελικά ο θάνα­ το ς επ έρχεται από ασφυξία, γ ι1αυτό το φωσγένιο κατατάσσεται, όπως και το χλώριο, στις ασ φυξιογόνες ουσίες. Το διφωσγένιο είναι χημική ουσία παρό­ μοια με το φωσγένιο. Χρησιμοποιήθηκε στο πεδίο τη ς μάχης ελάχιστα από το υ ς Γάλλους και από το υ ς Γερμανούς. Παρουσία υγρασίας διασπάται (υδρολύεται) και δίνει φωσγένιο και χλωροφόρμιο. Η διάσπαση αυτή γίνεται στις αναπνευστικές οδούς, γεγονός που κα­ θιστά το διφωσγένιο πιο επικίνδυνο από το φωσγένιο. Επειδή αυτό, όπως και το φωσγένιο, στην αρχή προκαλεί ελάχιστο ερεθισμό, δ εν γίνετα ι αμέσως αντιληπ τό και συνεπώς δ εν λαμβάνονται εγκαίρως τα ανάλογα προφυλακτικά μέτρα. Τα τοξικολογικά συμπτώ­ ματα το υ διφωσγενίου είναι παρόμοια με αυ­ τά το υ φωσγενίου. Επίσης τα προφυλακτικά μ έτρ α είναι παρόμοια. Τα γεγονός ό τι το διφωσγένιο είναι λιγό τερ ο π τητικό (εξα τμ ίζε­ ται δυσκολότερα) του επιτρέπ ει να παραμείνει υγρό για περισσότερο χρόνο. Οι ατμοί του διφωσγενίου είναι και αυτοί βαρύτεροι του αέρα. Απουσία φω τός το διφωσγένιο εί­ ναι πιο σταθερό από το φωσγένιο. Με το η ­ λιακό φως όμως διασπάται. Οι Γερμανοί παρασκεύασαν κατά τη διάρ­ κεια του Α1Παγκοσμίου Π ολέμου περισσότε­ ρους από 15.000 τόννους διφωσγενίου. Δ εν σταμάτησαν όμως εκεί. Παρασκεύασαν και

μια άλλη, πιο απ οτελεσματική, π ολεμική χη ­ μική ουσία, το αέριο τη ς μουστάρδας, που εί­ ναι γνωστό και ως υπερίτης.

Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΙΤΗ Στις 12 Ιουλίου 1917 τα βρετανικά στρα­ τεύ μ α τα στο Υπρ δ έχθη κα ν τα καταιγιστικά πυρά τω ν γερμανικώ ν πυροβόλων. Αυτή τη φορά οι γερ μα νικές οβίδες περιείχαν ένα κα­ φ έ υγρό με πολύ δυσάρεστη μυρωδιά, κάτι μ ετα ξύ σκόρδου και μουστάρδας, γ ί αυτό και ονόμασαν τη ν ουσία αυτή αέριο μου­ στάρδας. Κατά τη ν επίθεση εκείν η περίπου 200.000 γερ μα νικές ο βίδες πυροβολικού, που περιείχαν διάλυμα αερίου μουστάρδας διαλυμένο σε τετρα χλω ράνθρακα ή σε χλωριούχο βενζόλιο, όργωσαν κυριολεκτικά μια τεράσ τια περιοχή του μετώπου. Μ ε τη ν έ ­ κρηξη τω ν οβίδων σταγονίδια το υ υγρού ε κ ­ σ φενδονίζονταν σε ακτίνα μέχρι και π εντακοσίων μέτρων. Το υγρό έπ εφ τε σαν βροχή και γέμ ιζε κάθε ρωγμή το υ εδάφ ους. Επειδή η θερμοκρασία ήταν, λόγω καλοκαιριού, υ­ ψηλή, το υγρό εξα τμ ιζό τα ν και «περίμενε» π ότε οι σ τρατιώ τες θα βγάλουν τις μάσκες και τις ειδ ικές σ τολές το υ ς για να ε κ τελ έσ ει τη θανατηφ όρα αποστολή του. Παράλληλα με το πυροβολικό βομβάρδιζε και η αεροπο­ ρία. Κάτω από τις σ υνθήκες α υ τές ή τα ν επό­ μενο η επίθεση που εξαπέλυσαν οι Γερμανοί να είναι α ρ κετά απ οτελεσ ματική. Διέσπασαν το μέτωπο τω ν Συμμάχων, συνέλαβαν περί­ που 80.000 αιχμαλώ τους και κυρίευσαν εκα ­ το ν τά δ ες πυροβόλα. Παρά τις μεγά λες ζη­ μιές που υπέστησαν, οι Σύμμαχοι μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν και αυτοί μέσα σε δύο

33

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

μ τ . ε ς α ρ κ ετές α ντεπ ιθέσ εις με αέριο μουττα ρδ α ς και να κα τα φ έρουν σ οβαρότατα ν _ατα στους Γερμανούς. Αν και το αέριο τη ς μουστάρδας ήταν πιο αποτελεσ ματικό και πιο καταστροφικό από το χλώριο, τα πρώτα συμπτώματα που προ Τ < £

1 9 0 8 -1 9 2 3

Αναμνηοιις ίνΟς πολιμιητοΰ

κα ι

Η Ι> ^ < ζ

το υ ρ κ ία

βλλτ η ν ίσ μ ό ς

ΕΚ Α Ο ΕΕΚ Σ'ΘΕΟΓΝΙΓ

Ιωάννη Χρ. Παναγέα

ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ Η ΙΔΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Σελ.100, 2.080 δρχ. Η Σπάρτη της ευνο­ μίας, της ευταξίας και της πραγματικής δημοκρατίας μέσα από τους νόμους και τους θεσμούς της. Μια διαχρονική απάντηση από τον δωρικό τρόπο ζωής.

Αλέξανδρου Λαγκαδά

Χάρη Τσιρκινίδη

Σ. Καραλέξης

V. Berard

ΑΛΒΑΝΙΑ :1940-1941

ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΠΟΤΑΜΙ

ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜ ΟΣ

Σελ. 143, 2.600 δρχ.

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 1908-1923

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΗΡΩΕΣ

Προσωπικές αναμνή­ σεις ενός βετεράνου του Β' ΠΠ, ο οποίος υπηρέτη­ σε στο 1ο Σύνταγμα Πεζι­ κού στο αλβανικό μέτω­ πο και τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό.

ΛΑΖΑΡΟΣ Ε. ΣΑΒΒΙΔΗΣ

Σελ. 314, 5.200 δρχ. Ιστορικό μυθιστόρη­ μα που μας θυμίζει τις σφαγές των Ελλήνων της Ιωνίας και του Πόντου από τους Τούρκους.

M ic h a e l H ic k e y

Π α γκ ρα ίίο ν

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Σελ. 60, 3.900 δρχ.

Σελ. 416, 6.498 δρχ.

Οι μεγαλύτεροι ήρωες της αρχαίας Ελλά­ δας παρουσιάζονται μα­ ζί με συνοπτικές πληρο­ φορίες για τους στρα­ τιώτες της εποχής.

Σημαντικές παρατη­ ρήσεις και επισημάνσεις για τη Μακεδονία από ι­ στορική και εθνογραφική άποψη.

ΠΕΤΡΟΥ Ε. ΓΛΡΟΥΦΑΛΙΑ

ΠΥΡΡΟΣ Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Το Ο λ υ μ π ι λ κ ο ν Α γ ώ ν ισ μ α Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΟΝ APXAIDN ΕΛΛΗΝ0Ν

Σ. Καραλέξης

Λάζαρος Σαββίδης

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΝ

Σελ. 29,5.500 δρχ.

ΤΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΑΓΩΝΙΣΜΑ

Michael Hickey

Πέτρου Γαρουφαλιά

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ

ΠΥΡΡΟΣ

Σελ. 621,10.200 δρχ.

Σελ. 222, 3.400 δρχ. Ενα ευρηματικό βι­ βλίο με παιγνίδια και αυ­ τοκόλλητα, το οποίο α­ πευθύνεται σε κάθε ελ­ ληνική οικογένεια.

Ενα μοναδικό βιβλίο αφιερωμένο στο αρχαίο αγώνισμα και στην πολε­ μική τέχνη των αρχαίων Ελλήνων.

Η ιστορία του Κορεα­ τικού πολέμου με την ευ­ καιρία της συμπλήρωσης πενήντα ετών από την έ­ ναρξή του.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Σελ. 732,15.600 δρχ. Βιογραφία του αρ­ χαίου βασιλιά της Ηπεί­ ρου η οποία τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδη­ μίας Αθηνών.

Ιωάννου Καραδίτη

Ο ΒΑΛΚΑΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Η ΑΠΟΒΑΣΗ ΣΤΗ ΣΑΜΟ ■Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ Σελ. 432,7.000 δρχ. Πρώτη δημοσίευση των απομνημονευμάτων του συναγωνιστή του Παύλου Μελά, στις σελίδες των οποίων καταγράφονται με λεπτομέρειες η συμμετοχή του στα γεγονότα του 1908 και του 1912 στην Κρήτη και στη Σάμο, καθώς και στους αγώνες στην ανατολική Μακεδονία.

'^ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Κυριάκος Κουβελιώτης

ΧΗΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Η ΝΕΑ ΑΠΕΙΛΗ Σελ. 268, 5.200 δρχ. Επιστημονική προ­ σέγγιση και συστηματι­ κή ανάλυση του χημικού και βιολογικού πολέμου, που αποτελεί τμήμα της στρατηγικής μαζικής κα­ ταστροφής και απειλεί πλέον τον πλανήτη μας.

ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΓΑΛΗ Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ν Α Υ Τ ΙΚ Η Α Ε Ρ Ο Π Ο Ρ ΙΚ Η

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ

£3 ρρρ

ΠΑΝΟΡΜίΤΗΖ ΚΟΥΜΝΙΑΝΟΖ

κομμαντος του αιγαιου

J üsl

W

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ Απομνημονεύματα

ggf hit«! ι ,rl 65

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΠΕΜΠΤΟΣ ΤΟΜΟΣ Σελ. 439, 28.000 δρχ. Ο πέμπτος τόμος της μεγάλης Στρατιωτικής Ναυτικής - Αεροπορικής εγκυκλοπαίδειας (από Ελαντοσλάαγκτε μέχρι Ηχώ).

Στίβεν Πρέσσφιλντ

ΟΙ ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ Σελ. 544, 7.080 δρχ. Ενα καταπληκτικό βιβλίο για τη μάχη των Θερμοπυλών, ύμνος για τη Σπάρτη και το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, από έ­ ναν Αμερικανό συγγρα­ φέα.

Πανορμίτης Κουμνιανός

ΚΟΜΜΑΝΤΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Σελ. 237, 3.120 δρχ. Η ιστορία των θρυλι­ κών «Δρύδων», των αδά­ μαστων καταδρομέων του Αιγαίου, μέσα από τα κεί­ μενα ενός αγωνιστή της ε­ θνικής αντίστασης.

Ιωάννου Καραβίτη

Πίτερ Κόννολλυ Χάζελ Ντοτζ

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ

Σελ. 408, 9.600 δρχ.

Σελ. 256, 11.439 δρχ.

Οι δύο τόμοι των απο­ μνημονευμάτων του Κα­ ραβίτη με τις εμπειρίες του από τον ένοπλο αγώ­ να κατά των Βουλγάρων στην κατεχόμενη από τους Τούρκους Μακεδο­ νία.

Η ζωή στην αρχαία Α­ θήνα και στη Ρώμη αναπλάθεται ρεαλιστικά με τις διάσημες ζωγραφικές αναπαραστάσεις του Κόν­ νολλυ.

ίΖΙΑΚΗ OPFA HO IH

Ε.Κ.ΚΑ

OI ÄBXÄIOI