SI 61.pdf

ΠΟΛΩΝΙΑ 1939

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΚΑΙ Π Α Γ Κ Ο Σ ΜΙ Α Σ Τ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι ΚΗ Ι Σ Τ ΟΡΙ Α

r

] M

^

U

M

Ä

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΕΙΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

ΤΕΥΧΟΣ

61 · ΣΕΠΤΕΜΒΡΙ ΟΣ

2001

· ΔΡΧ. 1000 - € 2 , 9 3

Η ΔΟΚΙΜΗ ΤΟΥ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΜΙΑ ΤΡΑΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ ■Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (1943) Η ΕΑΡΙΝΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΝΑΠΟΑΕΟΝΤΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ ΚΑ Ι ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ - 01 ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ ΚΑΙ 01 ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΟΝ 12ο ΑΙΩΝΑ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟ Υ ΩΚΕΑΝΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α

Ρ

Θ

Ρ

Τ Ε Υ Χ Ο Σ 61 Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ

2001

Α

6 Γ ΜΕΣΣΗΝΙΔΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΕΙΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

16 ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ ΚΑΙ ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ

26 ΜΙΑ ΤΡΑΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (1943)

32 ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ 38 Η ΕΑΡΙΝΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ 48 Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ ΜΟΛΤΚΕ 56 ΠΟΛΩΝΙΑ 1939 Η ΔΟΚΙΜΗ ΤΟΥ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΜΟΝΙΜΕΣ Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο Συμπ λο κή Μ εσσηνίω ν και Σ π α ρ τια τώ ν κ α τά τη δ ιά ρ κ εια το υ Γ 1Μ εσ σ η νια κ ο ύ π ολέμ ου (πίν. το υ Θάνου Β ασ ιλικού για τη "ΣΙ").

ΣΤΗΛΕΣ

4 Ε ΙΔ Η ΣΕ ΙΣ 71 ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ 72 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ 76 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ 78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 8 0 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 8 2 Q U IZ ΓΝΩΣΕΩΝ

I I

•ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ" Μηνιαίο περιοδικό ■ Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝ ΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜ Β 0 Υ Λ 0 Ι: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ 0 Ν 0Μ Α Κ 0 Σ . Αντιστράτηγος ε.α. I ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α., τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ Χ Ε ./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. Καθηγητής Στρσπωτικής ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ταξίαρχος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚ0Λ0ΥΔΗΣ Συνταγματάρχης ιΤΧ) ε .α ΠΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑθΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΠΑΡΗΣ ΠΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ I ΝΙΚΟΣ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΝΣΟΛΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΑΛΑΣΣΗΝΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗ Μ 0Π 0ΥΛ 0Σ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ ' ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Τ θ 395" -Λ -. ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985 · e-mail: [email protected] · FAX: 38.21.985 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 12.000 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 20.000 ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ'· ΕΥΡΩΠΗ 24.000 ΔΡΧ. / ΚΥΠΡΟΣ 18.500 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 26.000 ΔΡΧ. t ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ME TC HCWC ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΑΓΝΩΣΤΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΝΤΕ ΓΚΩΑ Η προσωπικότητα και η δρά­ ση του στρατηγού Ν τε Γκωλ έ ­ χουν ήδη απ οτιμηθεί από το υ ς ι­ στορικούς. Μία άγνωστη όμως έκθεσ η που συντάχθηκε από έ ­ ναν Βρετανό πρώην π ρεσβευτή στο Παρίσι δέκα μόλις η μ έρ ες μετά το ν θάνατό του, το ν Ν οέμ­ βριο του 1970, παρουσιάζει ε ν ­ δια φ έροντα στοιχεία ως προς τη ν εντύπωση που είχε προκαλέσει η δράση του διαπρεπούς Γάλ­ λου πολιτικού τη ν εποχή του θ α ­ νάτου του. Π ρόκειται για ένα ά­ γνωστο μέχρι σήμερα κείμενο του λόρδου Κ ρίστοφερ Σόαμς, γαμπρού του Ουίνστον Τσώρτσιλ, το οποίο βρίσκεται καταχωρημένο στα αρχεία του Foreign Office και δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα. Σε αυτό ο Β ρετανός διπλωμάτης υποστηρίζει ό τι η μεταπ ολεμική δράση του Γάλλου πολιτικού είχε υπ ερ εκτιμηθεί, αναφ έροντας χα­ ρακτηριστικά: «Πολλά από όσα π έτυχε ή δεν π έτυχε από το τ έ ­ λος του πολέμου ως το ν θάνατό του περιέχουν περισσότερο μύ­ θο παρά πραγματικότητα». Κατά το ν Σόαμς η στάση το υ Ν τε Γκωλ ένα ντι τη ς Β ρετανίας χαρακτηρι­ ζόταν από ένα μίγμα θαυμασμού και ζήλειας. Ο Ν τε Γκωλ θαύμαζε τη ν ομοψυχία και τη σ τα θ ερ ό τη ­ τα τη ς Β ρετανίας, αλλά τη θ εω ­ ρούσε ισχυρότερη από τη χώρα του και γ ι’ αυτό επικίνδυνη, α­ φού μπορούσε οποιαδήποτε στιγμή να υπ ερκεράσει τα γαλλι­ κά συμφέροντα. Ο Σόαμς θεω ρεί μύθο τη ν εντύπωση ό τι ο Ν τε

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Γκωλ ήταν μεγάλος Ευρωπαίος. Α ναφέρει μάλιστα χαρακτηριστι­ κά: «Η στάση του προς τη Σοβιε­ τική Ενωση το ν οδήγησε επ ανει­ λημμένα να θυσιάσει πραγματικά συμφ έροντα τη ς Δύσης προς ό­ φ ελο ς πλασματικών σ υμφερό­ ντων τη ς Γαλλίας». Σύμφωνα με τη ν ίδια έκθεση η θεώρηση του Ν τε Γκωλ,για τις δ ιεθ νείς υπ οθέ­ σεις ή τα ν ξεπ ερασ μένη και ανταποκρινόταν στα δεδ ο μ ένα των αρχών το υ 19ου αιώνα, με βάση τα οποία τα σ ημαντικότερα θ έ ­ ματα που απασχολούσαν τη ν Ευ­ ρώπη ήταν η εθ νική α νεξα ρ τη ­ σία, η ισορροπία δυνάμεων και η αλληλεπίδραση μ ετα ξύ τω ν ε θ ν ι­ κών κρατών. Οπως χαρακτηρισ τι­ κά α νέφ ερ ε ο συντάκτης, «ο σ τρατηγός ήταν ένας μεγάλος Ευρωπαίος με τη ναπ ολεόντεια έννοια αν και, ευτυχώ ς για όλους εμάς, δ εν είχε τη δύναμη του Ναπολέοντα». Οσον αφορά τη ν ε ­ ντύπωση ό τι ο Ν τε Γκωλ ήταν σφοδρός πολέμιος τη ς αποικιο­ κρατίας, ο Β ρετανός διπλωμάτης τό νιζε εύστοχα ό τι ο Γάλλος πολι­ τικό ς είχε υποστηρίξει τόσο το ν π όλεμο τη ς Ινδοκίνας, όσο και ε ­ κείνον τη ς Αλγερίας, τουλάχι­ στον στις πρώτες το υ φάσεις. Ε­ ξάλλου δ εν ή τα ν ο ύ τε τόσο φα­ νατικός υπ οστηρικτής τη ς δημο­ κρατίας όσο νομιζόταν, αφού εί­ χε υπονομεύσει επ ανειλημμένα το καθεστώ ς τη ς Τέταρτης γαλλι­ κής Δημοκρατίας. Κατά το ν Σό­ αμς ο Ν τε Γκωλ θεω ρούσε το ν γαλλικό λαό κατώ τερο των προσ­ δοκιών του. Κ λείνοντας τη ν έ κ ­ θεσή του διατύπωνε τις ακόλου­ θ ε ς σκέψεις: «Σε όλη τη διάρκεια τη ς ζωής του ο στρατηγός ήταν

μια αμφ ιλεγόμενη προσωπικότη­ τα. Οι Γάλλοι θεωρούσαν ευκολό­ τερ ο να τιμ ο ύν το ν άνθρωπο του 1940. Αλλά η σταδιοδρομία το υ α­ ναμιγνύει τόσο το ν μύθο με τη ν π ραγματικότητα ώστε είναι δύ­ σκολο να κρίνει κάποιος α ντικει­ μενικά τα επ ιτεύγματά του». Η α­ ναφορά έγινε δ εκτή με ιδιαίτερα ευνοϊκά σχόλια από το Foreign Office, ένας σχολιαστής του οποί­ ου σημείωσε γΓ αυτήν λίγες η μ έ ­ ρες αργότερα (στις 12 Δ εκεμ β ρ ί­ ου): «Είναι ένα υπόδειγμα α ντί­ ληψης και εκλεπ τυ σ μ ένη ς πρό­ ζας το οποίο θα εξω ραϊσει τα αρ­ χεία τη ς βρ ετα νική ς εξω τερ ική ς πολιτικής».

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΡΩΜΑΪΚΑ ΝΑΥΑΓΙΑ Η μ ελ έτη των ρωμαϊκών ναυ­ αγίων έχει παρουσιάσει ιδιαίτερη έξαρση το ν τελ ευ τα ίο καιρό στην Ιταλία. Α φετηρία τη ς αναβίωσης του ενδ ια φ έρ ο ντο ς για τα ρωμαϊ­ κά πλοία έδωσε η ανακάλυψη, το ν Αύγουστο του 1999, ενός πο­ λυ τελο ύ ς ρωμαϊκού πλοίου στον όρμο τη ς Καμάρινας, στη νοτιοα­ νατολική Σικελία. Με το πλοίο αυ­ τό φαίνεται ό τι ορισμένοι Ρωμαί­ οι α ρισ τοκράτες πραγματοποιού­ σαν κρουαζιέρες στα λιμάνια τη ς Μ εσογείου. Π ρόκειται για ένα ε ­ ντυπωσιακό σκάφος μήκους 46 μέτρω ν το οποίο φαίνεται ό τι δ ιέ­ θ ε τ ε πολλές αίθουσες (μεταξύ των οποίων και ένα ή δύο ιδιαίτε­

ρα κομψά σαλόνια) και είχε πλού­ σιο εξοπλισμό, όπως μπρούτζινα καντηλέρια, λυχνάρια, μία μπα­ νιέρα και ένα θ ρ η σ κευ τικό ιερό. Τα πολυτελή ρωμαϊκά πλοία αυ­ το ύ του τύπου ήταν συνήθως κα­ τασκευασμένα από α νθεκτικά υ­ λικά, π.χ. ξύλο πεύκου ή βελανι­ διάς, ώστε να είναι σε θέση να α­ ντέχο υ ν σε καταιγίδες ή προσα­ ράξεις. Το συγκεκριμένο πλοίο α­ νακαλύφθηκε σε απόσταση εννέα περίπου μέτρω ν από τη ν α­ κτή και σε βάθος τεσσάρων περί­ που μέτρων, θαμμένο στον αμ­ μώδη βυθό. Τα αίτια του ναυαγί­ ου δ εν είναι ακόμα γνωστά, πι­ σ τεύ ετα ι όμως ό τι το πλοίο βυθί­ σ τηκε κατά τη διάρκεια κάποιας καταιγίδας. Η ανακάλυψή του οφ είλετα ι σε έναν δάσκαλο κολύμ­ βησης, το ν Τζουζέπε Ρούσο, ο ο­ ποίος είχε βγει να πιάσει χταπό­ δια μ ετά από μία σφοδρή καταιγί­ δα. Ο ίδιος λέει: «Κολυμπούσα κοντά στον β υθό όταν είδα το σκαλισμένο πρόσωπο ενός μαύ­ ρου πάνθηρα. Το τράβηξα έξω και ανακάλυψα ό τι ήταν μέρος ε ­ νός λυχναριού. Εσκαψα τριγύρω και ξαφνικά, ως διά μαγείας, ανα­ δ ύ θ η κε από τη ν άμμο ένας θησαυρός από μπρούτζινα αντι­ κείμενα». Λόγω τη ς μεγάλης ση­ μασίας το υ το ναυάγιο παρέμεινε μυστικό επί 16 μήνες, ενόσω οι αρχαιολόγοι μελετούσ αν τα κυρ ιότερ α ευρήματα, προσπαθώ­ ντα ς να αποφύγουν τη ν παρου­ σία κολυμβητώ ν και άλλων «πε­ ριέργων». Μ έχρι τα τέλ η του περασμένου έτο υ ς είχαν ανα­ συρθεί περισσότερα από 30 μπρούτζινα αντικείμενα, μεταξύ των οποίων είναι ένα εξα ίρ ετο αγαλματίδιο το υ Ερμή, το οποίο φαίνεται ό τι βρισκόταν στον χώ­ ρο το υ ιερού. Λόγω τη ς σημασίας το υ το ναυάγιο έχει αποκληθεί εύστοχα «ρωμαϊκός Τιτανικός». Πιο πρόσφατα μία άλλη ομά­ δα ερ ευ νη τώ ν έθ εσ ε σε εφ αρμο­ γή ένα σχέδιο για τη ν ανακατασκευή ενός π ολυτελούς πλοίου που χρησιμοποιούσε το ν 1ο μ.Χ. αιώνα ο αυτοκράτορας Καλλιγούλας ως ναό τη ς Α θηνάς ή, κατ' άλλους, ως πλωτό παλάτι οργίων, στη μικρή λίμνη Νέμι, νοτίως της Ρώμης. Το πρωτότυπο πλοίο είχε ναυαγήσει σε αυτή τη λίμνη, μαζί με ένα δ εύ τερ ο . Και τα δύο ανα­ καλύφθηκαν στον β υθό τη ς κατά τη δ εκα ετία το υ 1930. Τότε ο Μουσολίνι είχε δώσει διαταγή να αδειάσει η λίμνη π ροκειμένου τα δύο πλοία να ανασυρθούν ανέπα­ φα. Κατά τη διάρκεια, όμως, της εισβολής τω ν Συμμάχων στην Ιταλία τα σκάφη καταστράφηκαν. Επικεφαλής τη ς ερ ευ νητώ ν που

ΕΙΔΗΣΕΙΣ φιλοδοξούν να ανακατασκευά­ σουν το π ολυτελές ναυάγιο είναι ο Ματία ντι Ντονάτο, ναυπηγός από τη Νάπολη, ο οποίος κατά τη δ εκα ετία του 1960 είχε συμμετάσχει στην ομάδα που δημιούργη­ σε τα ρωμαϊκά σκηνικά για τις α­ νάγκες τη ς ταινίας «Κλεοπάτρα» (με πρωταγωνίστρια την Ελίζαμπεθ Τέηλορ). Μ έχρι τώρα έχει κατασκευαστεί το πλαίσιο του μεγάλου ξύλινου σκαριού, το ο­ ποίο και δεσπόζει στις ό χθες τη ς λίμνης Νέμι, Η συνέχεια τω ν ε ρ ­ γασιών έχει διχάσει τη ν ομάδα, καθώς ορισμένοι θεω ρούν ό τι το σκάφος πρέπει να χαρακτηρίζε­ ται από μεγαλοπρέπεια και περί­ τεχ νη διακόσμηση (π.χ. θόλους και περίπτερα), ενώ άλλοι π ροτι­ μούν μια απλή κατασκευή, σύμ­ φωνη με το υ ς γνω στούς ναούς τη ς περιόδου.

ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΣΕ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (1967) Από τη ν περίοδο της ανακή­ ρ υξης τη ς Κυπριακής Δ ημοκρα­ τίας και εξή ς σι β ρ ετα νικές α ντι­ δράσεις στις περιοδικές εξά ρ ­ σεις του Κυπριακού ζη τήμα τος συνήθως εκδηλώ νονται υποτονι­ κά και κατά τρόπο που να μην ε κ ­ θ έ τ ε ι τη ν Αλβιόνα ως υπέρμαχο κάποιας από τις εμπ λεκόμ ενες παρατάξεις. Η διαπίστωση αυτή βέβαια κά θε άλλο παρά συνεπά­ γετα ι ό τι οι Βρετανοί διπλωμάτες αδιαφορούν για τις εκά σ το τε ε ­ πιπλοκές αυτού το υ δυσεπίλυ­ του προβλήματος. Αντίθετα, συ­ νήθω ς είναι άριστα ενημερ ω μ έ­ νοι, όπως αποδεικνύει η περιστασιακή δημοσίευση εγγράφω ν τη ς βρ ετα νική ς διπλωματικής υπηρε­ σίας. Ενα τέτο ιο έγγραφο που χρονολογείται από το ν Μάιο του 1967 και δό θ η κε πρόσφατα στη δημοσιότητα π εριέχει ενδ ια φ έ­ ρουσες π ληροφ ορίες για τις ε ξ ε ­ λ ίξεις σ την Κύπρο τη ν περίοδο α­ μέσως μετά τη ν εγκαθίδρυση

το υ δικτατορικού καθεσ τώ τος στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο έγγραφο, που αποχαρακτηρίστη­ κε το 1998, α π οτελεί υπηρεσιακή έκθεσ η η οποία γράφηκε τη ν Πα­ ρασκευή 5 Μαϊου 1967 από το ν Christopher Ewart Diggines, τό τε δι­ ευ θ υ ντή το υ τμ ή μ α το ς Μ εσογει­ ακών και Μεσανατολικών Υποθέ­ σεων το υ Υπουργείου Ε ξω τερι­ κών και Κοινοπολιτειακών Σχέσε­ ων (Foreign and Commonwealth Office), με παραλήπτη το ν προϊ­ στάμενό του, John Oscar Moreton, β οηθό υφυπουργό στο ίδιο Υ­ πουργείο. Σε αυτήν ο Diggines α­ ναλύει τις π ληροφ ορίες που είχε λάβει από τη β ρετανική Υπατη Αρμοστεία στη Λευκωσία και οι ο ­ ποίες προειδοποιούσαν για το ενδεχόμενο πιθανής κίνησης των ελληνικώ ν δυνάμεων στην Κύπρο. Ο σ υντάκτης τη ς έ κ θ ε ­ σης έγραφε: «Διαφαίνεται αυτό το Σαββατοκύριακο η πρόθεση των τακτικώ ν ελληνικώ ν δυνάμε­ ων στην Κύπρο (υπ ενθυμίζεται ό τι η ελληνική μεραρχία δ εν είχε ακόμα αποσυρθεί από τη Μεγαλόνησο), με ή χωρίς τη ν Εθνική Φρουρά, να κάνουν κάποια κίνη­ ση κατά των κομμουνιστώ ν (ΑΚΕΛ), πιθανώς συλλαμβάνοντας το υ ς η γ έ τε ς το υ ς και εφ αρμόζο­ ντας περιορισμούς στους υπο­ λοίπους. Ο Μακάριος θα πρέπει να σ υμπ ορευθεί με μια τέτο ια κί­ νηση ή διαφορετικά θα α ν τιμ ε­ τωπίσει το ν εκτόπισμά του. Οι ί­ διοι οι κομμουνισ τές στην Κύπρο φαίνεται να έχουν α ντιλη φ θ εί αυτό το ενδεχόμενο». Σε περί­ πτωση θ ετικ ή ς κατάληξης ενός παρόμοιου εγχειρήματος, προσέ­ θ ε τ ε ο συντάκτης, η ισορροπία θα διαταρασσόταν υπέρ μιας τα ­ χείας κίνησης για ένωση με τη ν Ελλάδα, τη ν οποία όμως ο Μακά­ ριος δ εν θα ήταν δ ια τεθ ειμ ένο ς να δεχθεί, οπότε, «ένα άμεσο α­ π οτέλεσμα θα ή τα ν το ξέσπασμα συγκρούσεων μ ετα ξύ των ελ λη ­ νοκυπριακών και τω ν ελλαδικώ ν δυνάμεων». Ενα δ εύ τερ ο ε ν δ ε ­ χόμενο θα ή τα ν η στρατιω τική ε ­ πέμβαση τη ς Τουρκίας στην Κύ­ προ π ροκειμένου να αποσοβηθεί

Η "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ" ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Η Έ λεύ& ερη Σ κ έψ ις "σ ε συνεργασία μ ε τον Σύλλογο ιστορικής μινιατούρας Θεσσαλονίκης "Π ήγασος"διοργανώ νει κατά το τριήμερο 26, 2 7 και 28 Οκτωβρίου στο ισόγειο της Υπηρεσίας Α ρχιτεκτονικού του Δήμου Θεσσαλονίκης (Αγγελάκη 13) έκ&εση βιβλίου και μ οντελισ τικό διαγωνισμό - ώ ρες λειτο υ ρ γία ς : 10.00-22.00, τηλέφωνα επικοινωνίας: "Ελεύθερη Σ κέψ ις" 3614736, "Πήγασος" (031)234507.

ο κίνδυνος επιβολής τη ς ένωσης σ τους Τουρκοκύπριους «χωρίς αυτοί να ερω τηθούν». Η μόνη π ε­ ρίπτωση να μην επ έμβει η Τουρ­ κία θα ή τα ν να συνεργήσει στην αναμενόμενη επίθεση κατά των κομμουνιστών, γεγονός όμως που θα π ροϋπ έθετε προσυνεννόηση μ ετα ξύ Α θήνας και Α­ γκυρας, με «ουσιαστική αποζη­ μίωση» των Τούρκων σε περίπτω­ ση Ενωσης, η οποία όμως ήταν μάλλον απίθανη. Λόγω αδυνα­ μίας πρόβλεψ ης τη ς τροπ ής των εξελ ίξεω ν και τη ς ενδ εχό μ ενη ς εκδήλωσης βιαιοτήτω ν ο συντά­ κτη ς « έθεσ ε σε επιφυλακή» το ν υπουργό Εξωτερικών, ενώ πα­ ράλληλα τη ν ίδια ημέρα έγιναν π ρ οκαταρκτικές συνεννοήσεις για άμεση σύγκληση κοινής συ­ νεδρίασης των διευθυντώ ν τμ η ­ μάτων των Μυστικών Υπηρεσιών (Joint Intelligence Committee) σε περίπτωση έκτα κ τη ς ανάγκης. Ο­ πως είναι γνωστό το ν Μάιο του 1967 η κρίση αποσοβήθηκε, ξ έ ­ σπασε όμως αργότερα με τις ε ­ π α νειλημμένες απόπειρες δολο­ φονίας του Μακαρίου και, τελικά, με το πραξικόπημα τη ς 15ης Ιου­ λίου 1974 που πραγματοποίησε τη ν «προφητεία» το υ Βρετανού διπλωμάτη.

ΑΓΓΛΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 Η πρόσφατη κυκλοφορία, στη Βρετανία, ενός νέου βιβλίου για τη ν Επανάσταση του 1821 προκαλεί έν το νες συζητήσεις μ ε­ τα ξύ των κριτικών σχετικά με τα κίνητρα και τη διεξαγωγή τω ν πο­ λεμικώ ν επιχειρήσεων από τις α­ ντίπ αλες παρατάξεις. Π ρόκειται για το βιβλίο "The flame of freedomThe Greek war of independence, 1821-1833", του Ν τέη βιντ Μπρούερ. Κατά το ν συγγραφέα ο θάνα­ το ς του λόρδου Μπάυρον στο Μεσολόγγι, στις 19 Απριλίου 1824, απ οτέλεσε σύμβολο τη ς α­ νάμιξης το υ διεθνούς παράγοντα στον ελληνικό αγώνα τη ς ανεξαρ­ τησίας, προκαλώντας μια αυθόρ­ μητη φιλελληνική αντίδραση, βα­ σισμένη στις τό τε αντιλήψ εις για τη ν ιστορία και το ν πολιτισμό των Ελλήνων, η οποία κατοχύρωσε τη θ ετικ ή έκβασή του. Σχολιάζοντας το π εριεχόμενο του βιβλίου ο κρι­ τικό ς των "Sunday Times", Ανταμ Ζαμόσκι, το χαρακτηρίζει συναρ­ παστικό, π ροσθέτοντας όμως ό τι

η Επανάσταση περιείχε τα υ τό ­ χρονα στοιχεία μεγαλείου και ιλα­ ροτραγωδίας. Τα σχόλιά του έ ­ χουν κυρίως ως απ οδέκτες το φιλελληνικό κοινό τη ς Δύσης, για το οποίο η Ελληνική Επανάσταση έχει παραδοσιακά το ν ρομαντικό χαρακτήρα μιας σύγκρουσης μ ε­ τα ξύ των απογόνων των ηρώων τη ς αρχαίας Ελλάδας με τους βάρβαρους εκπροσώπους της μωαμεθανικής τυραννίας. Κατά το ν Αγγλο κριτικό «ελάχιστη σχέ­ ση έχουν οι ρομαντικές περιγρα­ φ ές των ιδεαλιστών ηρώων που πήγαιναν, με υπέρλαμπρες φ ορ ε­ σιές, να θυσιαστούν για τα όσια και τα ιερά τη ς Ελλάδας, με τις συνθήκες μάχης το υ '21. Για τους Ελληνες οι ηρωικοί ξένοι ε θ ελ ο ­ ν τές ήταν απλώς τρ ελοί. Και για το υ ς φιλέλληνες η συνήθεια των κλεφτώ ν να ξεπροβάλλουν από τις κρυψώνες το υ ς και να κατεβά­ ζουν τα βρακιά, τη ν ώρα που σι Τούρκοι γέμιζαν τα τουφ έκια τους, ήταν εξα ιρ ετικά ευτελής... (Ο αγώνας των Ελλήνων) ήταν μια βρώμικη και άγρια υπόθεση μαζι­ κών σφαγών αμάχων και από τις δύο πλευρές. Τέτοιου είδους ω­ μ ό τη τες πάνε συνήθως μαζί με τη ν ανανδρία. Και υπήρχε αρκετή από δαύτη σ' αυτή τη ν υπόθεση, όπως υπήρχε και οπορτουνισμός και προδοσία του χειρίστου ε ί­ δους». Ο Ζαμόσκι κρίνει το βιβλίο αρκετά αυστηρά, οι παρατηρή­ σεις του όμως είναι εύστοχες. Σε ένα άλλο σημείο αναφέρει ό τι οι εξω γενείς παράγοντες κατά τη διεξαγωγή τη ς επανάστασης ή­ ταν αρκετοί: «Η σημαντική μάχη του Καρπενησιού το 1823 (κατά τη ν οποία σκοτώ θηκε ο Μάρκος Μπότσαρης) ουσιαστικά δεν ήταν ελληνοτουρκική αλλά ενδοαλβανική, αφού και οι δύο στρατοί εί­ χαν στις τά ξεις το υ ς τη συγκεκρι­ μένη στιγμή σχεδόν αποκλειστι­ κά Αλβανούς μισθοφόρους. Αλλά και ο φιλέλληνας συνταγματάρ­ χης Τζέιμς Νέιπιερ υποστήριζε ό τι αυτό που χρειαζόταν για να κερδίσει το υ ς Τούρκους ήταν όχι η βοήθεια των Ελλήνων αλλά δύο ευρωπαϊκά συντάγματα, χρήματα στο χέρι για τη ν αμοιβή τους και μια φ ορητή κρεμάλα». Καταλη­ κτικά ο Β ρετανός κριτικός προ­ σ θ έτει για το ν συγγραφέα ότι, «στην προσπάθειά του να μη προκαλέσει τις επ ιμέρους εθ νικές ευαισθησίες είναι περισσότερο ευγενικός απ' ό,τι πρέπει, σε σχέ­ ση με τη μεταχείριση ορισμένων πτυχών το υ πολέμου».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Συμπ λο κή Μ εσσηνίω ν και Σ π α ρ τια τώ ν κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ Γ ' Μ εσ σ η νια κ ο ύ π ολέμου. Οι ε ξ ε γ ε ρ μ έ ν ο ι Μ εσ σ ή νιο ι α ρ έσ κ ο ν τα ν σε α ιφ ν ιδ ια σ τικ ές ε φ ό δ ο υ ς εν α ν τίο ν απομονω μένω ν σ π αρ τια τικώ ν τμ ημ ά τω ν, κ α 9 ώ ς λόγω το υ κ α τώ τερ ο υ οπ λισμού και τη ς ελ λιπ ο ύ ς οργάνω σής το υ ς ή τα ν ε ξα ιρ ε τικ ά π α ρ α κινδυνευμ ένο να α ντιμ ετω π ίσ ο υ ν σ ε α νο ικ τή μάχη τον κ α λ ύ τερ ο σ τρ α τό τη ς Ελλάδ ας (πίν. του Θάνου Β ασ ιλικού για τη "ΣΙ").

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Σ. Μ Π Ε ΛΕ ΖΟ Σ Ισ το ρ ικ ό ς Ε ικ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η - π α ρ ο υ σ ία σ η σ το λ ώ ν γ ια τη “Σ Ι ” : Θ Α Ν Ο Σ Β Α Σ ΙΛ ΙΚ Ο Σ

Η Π Ε Ρ ΙΟ Δ Ο Σ Α Ν Α Μ Ε Σ Α ΣΤΗ Μ ΑΧΗ ΤΩ Ν ΠΛΑΤΑΙΩΝ Κ Α Ι ΤΗΝ Ε Ν ΑΡΞ Η ΤΟΥ Π Ε Λ Ο Π Ο Ν Ν Η Σ ΙΑ Κ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΕ Α Π Ο ΤΗ Σ Υ ΓΚ Α Λ Υ Μ Μ Ε Ν Η ΑΡ ΧΙΚΑ ΚΑ Ι Α Π ΡΟ ΚΑΛ ΥΠ ΤΗ ΣΤΗ ΣΥ Ν Ε ΧΕΙΑ Α Ν ΤΙΠ ΑΡ ΑΘ ΕΣΗ Α Ν Α Μ Ε Σ Α ΣΤΗ Ν Α Ο Η Ν Α Κ Α Ι ΤΗ ΣΠΑΡΤΗ. ΚΑΤΑ ΤΟ Δ ΙΑ Σ Τ Η Μ Α ΑΥΤΟ Η ΣΠ ΑΡΤΗ Δ Ε Χ Θ Η Κ Ε ΕΝ Α ΙΣΧΥΡΟ Π Λ Η ΓΜ Α Μ ΕΣΑ ΣΤ Η Ν ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ, ΚΑ Θ Ω Σ Ξ Ε ΣΗ Κ Ω Θ Η Κ Α Ν 01 Ε ΙΛ Ω ΤΕ Σ ΤΗΣ Μ Ε Σ Σ Η Ν ΙΑ Σ ΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ Α Π Α Λ Λ Α ΓΗ ΤΟΥΣ ΑΠ Ο ΤΟΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟ ΖΥΓΟ. 01 Ε Ξ Ε Γ Ε Ρ Μ Ε Ν Ο Ι ΚΑΤΟ ΡΘ Ω ΣΑΝ ΝΑ Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π ΙΣ Ο Υ Ν Μ Ε ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟΝ ΙΣΧΥΡΟ ΤΕΡΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΗΣ ΕΠ Ο ΧΗΣ Κ Α Ι ΝΑ ΑΝ ΤΙΣΤΑΘ Ο ΥΝ ΕΠ Ι Δ Ε Κ Α Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΣΤΟ ΟΧΥΡΟ ΤΗΣ ΙΘ Ω Μ Η Σ.

ΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΡΗ ΑΠΕΙΛΗ ΡΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

Οπως ή τα ν φ υσ ικό οι Μ εσ σ ή νιο ι υσ τερ ο ύ σ α ν σ το ν οπλισμό το υ ς . Χρησιμ οπ οιούσ α ν τόξα. α κό ν τια , α υ το σ χ έδ ια όπλα, α κόμ α και τα γεω ρ γικά ερ γ α λ ε ία το υ ς , κ α θώ ς και λάφυρα. Επίσης είν α ι π ιθανό να χρησιμοπ οιούσαν π έ λ τε ς και α υ το σ χ έδ ιες α σ π ίδες. Η ενδ υ μ α σ ία το υ ς είναι η χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ή των αρχαίω ν Ελλήνω ν γεω ργώ ν και ποιμένων. Ο Μ εσ σ ή νιο ς είν α ι οπ λισμένος μ ε α κό ντια που φ έρ ο υ ν το ν χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό βρόχο, ο οποίος π ερ ν ιό τα ν σ το ν δ ε ίκ τη το υ χ ερ ιο ύ το υ ρίπτη και α π ελ ευ θ ε ρ ω ν ό τα ν κ α τά τη ρίψη. θ έ τ ο ν τ α ς το α κό ν τιο σ ε π ερ ισ τρ ο φ ή και επ ιτυ γ χ ά ν ο ν τα ς έ τσ ι μ εγ α λ ύ τερ η ε υ θ υ β ο λ ία . Φ έρ ει επ ίσης ξίφ ο ς , προϊόν λα φ υ ρ α γω γία ς.

είχαν α π οτρέψ ει το ν μ εγα λύ τερ ο κίνδυνο νίκη τω ν Ελλήνων στις Π λαταιές που είχε α ντιμετω π ίσ ει ως τ ό τ ε το ελληνικό το 479 π.Χ. βρ ήκε τη Σπάρτη στο έθνος. Για τη νίκη η Σπάρτη είχε π ροσφ έρει απόγειο τη ς δύναμής τη ς. Το πο­ άξια τέκ ν α τη ς στην ηγεσία το υ ελληνικού λ ίτευ μ α τη ς π όλης είχε καταξιω ­ σ τρατού, όπως το ν Λεωνίδα, το ν Ευρυβιάθ ε ί και φ α ινόταν α κλό νη το από το πέρασμα δη, το ν Παυσανία και το ν Λ εω τυχίδη, αλλά το υ χρόνου, ενώ οι είλ ω τες έδειχνα ν να έ ­ και 45.000 άνδρες, δύναμη κατά πολύ μεγα­ χουν υπ οταχθεί απόλυτα και επί α ρ κετό λύ τερ η ένα ν τι οποιοσδήποτε ά λλης ελλ η ν ι­ διάστημα δ εν είχαν εκδηλώ σ ει αντίδραση κής πόλης. Στο σ τρα τιω τικό σώμα που α ν τι­ στο σπαρτιατικό καθεστώ ς. Οι Ε λληνες ε ­ μετώ πισε το υ ς Π έρσες σ υμ μετείχα ν ό λες οι νω μένοι υπό τη ν ηγεσία τη ς Σπάρτης είχαν τά ξε ις τη ς αρχαίας Σπάρτης, Σ π αρτιάτες, ταπεινώ σει τη ν περσική αυ τοκρα τορ ία και π ερίοικοι και είλω τες, και όλοι το υ ς π ολέμη-

Η

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

σαν με θάρρος, απ οφασιστικότητα κα. αυταπάρνηση. Κατά τη διάρκεια του π ολέμου όμως βγήκαν από τα σ τενά ό­ ρια το υ λακω νικού κρ ά τους και ήλθαν σε επαφή με το υ ς υπόλοιπους Ελλη­ νες, οι οποίοι είχαν α να π τύξει έναν τρόπ ο ζωής τελ είω ς δια φ ορ ετικό. 0 : Σ π α ρτιά τες γνώρισαν το υ ς πειρα­ σμούς το υ π λούτου και τη ς π ολυτέ­ λ εια ς και το υ ς γ εύ τη κ α ν με το παραπάνω κατά τη διανομή τω ν λαφύρω ν που συγκέντρωσαν από το υ ς η ττη μένους Πέρσες. Οι π ερίοικοι εί­ δαν τα πολιτικά δικαιώματα που απολάμβαναν σε ά λλες πόλεις μ εγ ά λ ες ομάδες το υ πληθυσμού ενώ οι είλ ω τες επ ηρε­ άστηκαν από το ιδανικό τη ς ελ ευ θ ερ ία ς κα. θ υ μ ή θ η κ α ν ό τι οι πρόγονοί το υ ς είχαν αγω­ νισ τεί σκληρά για να απ οφύγουν το ν σπαρ­ τια τικό ζυγό. Μ εγάλος ήτα ν ο πειρασμός και για το υ ς δ ιο ικ η τές τω ν σπαρτιατικών δυνά­ μεων, οι οποίοι β ρ έθ η κα ν να απολαμβά­ νουν απεριόριστη εξουσ ία επί μεγάλο χρονικό διάστημα μακριά από τη ν πόλη και το ν αυστηρό έλεγχ ο τη ς Γερουσίας και τω ν εφόρων. Φ ιλόδοξοι και ικανό, ά νδρ ες όπως ο Παυσανίας ή τα ν φυσι­ κό να επ ηρεασ τούν και να οδη γη θο ύν ακόμα και σε σχέδια για μετατροπ ή το υ παλαιού σπαρτιατικού π ολιτεύ μα ­ το ς που είχ ε επ ιβάλει ο Λ υκούργος. Ο Παυσανίας πλήρωσε με τη ζωή το υ τις κα τηγορ ίες που ε κ το ξε ύ θ η κ α ν εναντίον το υ για μηδισμό. Είναι όμως δύσκολο να δ ε ­ χ θ ο ύ μ ε ό τι ο νικη τή ς τω ν Πλαταιών, ο οποί­ ος ή τα ν σ τενός σ υγγενής και επίτροπος το υ ανήλικου διαδόχου το υ ηρω ικού Λεω νί­ δα, θ α ερχότα ν σε συνεννόηση με το υς Π έρσες με μοναδικά κίνητρα το ν χρυσό και το πάθος για τη ν τρ υ φ η λ ό τη τα τη ς Ανατο­ λής. Είναι πολύ πιθανό ο Παυσανίας να σχεδίαζε τη ν ανατροπή το υ παλαιού πολι­ τε ύ μ α το ς το υ Λυκούργου και τη ν παραχώ­ ρηση πολιτικώ ν δικαιωμάτω ν σ τους περίοι­ κους, ώστε α υ το ί να πάψουν να απ οτελούν

Η αναπ αράσταση το υ Σ π α ρ τιά τη ο π λίτη τη ς σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η ς π εριόδου είν α ι σ ε μ εγ ά λ ο β α θ μ ό υ π ο θ ε τικ ή . Σύμφ ω να μ ε τα ελά χισ τα ε υ ρ ή μ α τα , η εμ φ ά νισ η το υ οπ λίτη από τη ν εποχή των Π ερσικώ ν Π ολέμω ν δεν είχ ε α λ λ ά ξει σ χεδό ν κ α θ ό λ ο υ . Ο χά λκινος κω δω νόσχημος θ ώ ρ α κ α ς είχ ε α ν τικ α τα σ τα β ε ί από τον μυώ δη, ενώ ιδ ια ίτερ α δ ια δ εδ ο μ έν η ή τα ν και η χρ ήσ η του λινο θώ ρ α κα . Το π ιθ α ν ό τερ ο όμω ς είν α ι οι Σ π α ρ τιά τες σ τις σ υ γ κ ρ ο ύ σ εις το υ ς μ ε το υ ς Μ εσ σ ή νισ υ ς να ή τα ν α π α λλα γμένο ι από τον επ ιπ λέον α μ υ ν τικ ό εξο π λισ μ ό το υ ς για λό γο υ ς ευ κ ινη σ ία ς. Ο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο ς οπ λίτη ς φ έ ρ ε ι κράνος κ ο ρ ινθ ια κ ο ύ τύπ ου, ασπίδα (όπλον) μ ε το σύμβολο τη ς πόλης το υ (Λ), ο π λιτικό δόρ υ και ξίφ ο ς .

απ ειλητική παρουσία μέσα στα όρια του σπαρτιατικού κράτους. 0 ίδιος ήλπιζε ότι με τη ν παραχώρηση π ολιτικώ ν δικαιωμάτω ν θα εξα σ φ ά λι­ ζε τη ν ενίσχυση το υ σπαρτιατικού σ τρα τού ώστε η Σπάρ­ τη να δ ιεκδ ικήσ ει τη ν ηγεσία τη ς Ελλάδας. Οι ιδ έες το υ ό­ μως κρίθηκαν επ ικίνδυνες για τη ν προνομιούχο τά ξη τω ν Σπαρτιατώ ν που απολάμβαναν απ οκλειστικά π ολιτικά δι­ καιώματα και αποφασίστηκε η εξόντω σ ή του.

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ Η περίπτωση το υ Παυσανία είναι ενδ εικ τικ ή τη ς κρίσι­ μης και ρευ σ τή ς κατάστασης που επ ικρατούσ ε στη Σπάρ­ τη και γινό τα ν ακόμα πιο δυσ χερής από το γεγονό ς ό τι και οι δύο βασιλείς ή τα ν ανήλικοι, ενώ ένα μεγάλο μ έρ ος των πολιτών, περίπου πεντακόσιοι, είχε φ ο ν ευ θ εί κατά το ν π όλεμο ενα ντίο ν τω ν Περσών και αυ τό μείωσε ακόμα π ε­ ρισσότερο το ν αριθμό τω ν πολιτώ ν ένα ν τι το υ συνεχώς αυξανόμενου π λήθους τω ν ειλώ τω ν και τω ν περίοικων. Η Σπάρτη για να αντιμετω π ίσ ει τη ν κατάσταση αναγκάσ τηκε να α κολουθήσ ει υποχωρητική στάση σ την εξω τερ ική τη ς πολιτική. Α π οδ έχθη κε τη ν παραχώρηση, στους Α θηναί­ ους, τη ς π ρω τοβουλίας για τη συνέχιση το υ π ολέμου ενα ­ ντίον τω ν Περσών στη Μ ικρά Ασία και επ ικέντρω σ ε το ε ν ­ διαφ έρον τη ς σ τον έλεγχ ο τω ν συμμάχων τη ς σ την Π ελο­ πόννησο, οι οποίοι είχαν αρχίσει να απ ομακρύνονται από τη ν επιρροή τη ς. Την ίδια περίπου εποχή ο Θ εμισ τοκλή ς αναγκάσ τηκε να εγκ α τα λ είψ ει το Αργος, όπου ή τα ν εγκ α τεσ τη μ έν ο ς μ ετά το ν εξοσ τρακισ μό το υ από τη ν Αθήνα, και να καταφ ύγει αρχικά σ την Ηπειρο και στη σ υνέχεια σ την Περσία, καταδιω γμένος από το υ ς Α θηναίους και το υ ς Σπαρτιά­ τες . Κατά τη ν παραμονή το υ στο Αργος είχε εργα σ τεί για να κλονίσ ει τη θέσ η τη ς Σπάρτης στην Π ε­ λοπόννησο και να τη ν αποκόψ ει από το υ ς παραδοσιακούς συμμάχους τη ς στην Αρκαδία, είναι δε πολύ πιθανό να επι­ χείρησ ε τη ν αποσταθεροποίησή τη ς στο εσ ω τερικό σ τηρίζοντας τις φ ιλ ο δ ο ξίες τω ν π ερίοικω ν για ισονομία. Οργάνωσε το δημο­ κρατικό π ολίτευμα το υ Αρ­ γους, το οποίο είχε επ ιβληθ εί στην πόλη από το 471 π.Χ. Το π ολίτευμα δ η μ ιο υ ρ γή θ η κε με βάση το αθηναϊκό και οι π ολίτες διαιρέθηκα ν σε π έν τε φ υ λές, ενώ λειτουργούσ αν δύο βουλές, οι «ογδοήκοντα» και οι «αρτύναι». Ισχυσαν επίσης ο θ εσ μό ς τω ν λαϊκώ ν δικαστηρίω ν και ο οστρακισμός, κατά α θ η ­ ναϊκή επίδραση. Παράλληλα το Αργος δ ιεκδίκησ ε δυναμιΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

κά τη ν η γεμο νική θέσ η σ την Π ε­ λοπόννησο, συμμαχώ ντας με τη ν Τεγέα και προσπαθώντας να ανασυστήσει τη ν παλαιά αργολική συνομοσπονδία τη ν οποία είχαν διαλύσει οι Σ π α ρτιά τες το 494 π.Χ. Η συμμαχία με τη ν Τεγέα π ρο σ έφ ερε στο Α ργος έναν ι­ σχυρό σύμμαχο στα σύνορα τη ς Λακωνίας. Η ή ττα τω ν ε ­ νωμένω ν σ τρατώ ν τη ς Τεγέας και το υ Αργους, το 471 π.Χ., α­ νέκοψ ε τη ν ορμή τω ν Αργείω ν ενα ν τίο ν τη ς Σπάρτης, δ εν το υ ς εμπ όδισε όμω ς να εκμ ετα λ λ ευ θ ο ύ ν τα προβλήματα τη ς Σπάρτης μ ετά τη ν ε ξ έ γ ε ρ ­ ση τω ν ειλώ τω ν και να υποτά­ ξο υ ν το 468 π.Χ. τις αρχαίες π όλεις τω ν Μ υκηνώ ν και τη ς Τίρυνθας, οι κάτοικοι τω ν ο­ ποίων υποχρεώ θηκαν να τις εγκαταλείψ ουν. Το 471 π.Χ. με τη ν υποστήριξη το υ Α ργους οι π έν τε κώ μες τη ς Μ αντινείας ε ­ νώ θηκαν με «συνοικισμό» και δημιούργησ αν μια πόλη. Το ίδιο είχαν π ράξει το 472 π.Χ. και οι Ηλείοι ιδρ ύοντας τη ν Ηλιδα. Οι ν έε ς π όλεις που δημιο υρ γήθ ηκαν από το υ ς συνοικισμούς οχυ­ ρώ θηκαν με τείχ η . Επίσης η συ­ γκέντρω σ η το υ πληθυσμού προ­ ω θούσ ε τη ν εισαγωγή δημοκρα ­ τικώ ν μεταρρυθμίσεω ν. Τα σ τοι­ χεία αυτά σ υντελούσ αν σ την α­ πομάκρυνση τω ν πόλεω ν από το ν λακω νικό έλεγχ ο και τα υ τό ­ χρονα απ οτελούσαν παράδειγμα προς μίμηση για το υ ς περίοι\ κους και ίσως για κάποιους είλω τες. Η Μ αντινεία μπορού­ σε να α να δειχ θεί σε α ντί­ παλο τη ς Σπάρτης, ειδικά

αν σ υγκέντρω νε γύρω τη ς και το υ ς υπάλο.πους Α ρκάδες. Οι Σ π αρτιάτες όμω ς κατόρ­ θωσαν να ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ο ύ ν τις διαφορές μ ετα ξύ τω ν αντιπάλων το υ ς. Η διαμάχη αν ά­ μεσα στη Μ αντινεία και στην Τεγέα για τον έλεγχ ο τη ς εύ φ ο ρ η ς π εδιάδας τή ς (σημερ.νής) Τρίπολης εμπόδισε τη συμμαχία των δύο πόλεων. Το 469 π.Χ. ή κατά άλλη άπ οι." το 467 ή το 465 οι Σ π αρτιάτες νίκησαν το υς Α ρκά δ ες στη μάχη τη ς Διπαίας. Ο σπαρτ.ετικό ς σ τρα τός κατόρθω σ ε να επ ιβληθεί πα­ ρά το ό τι ή τα ν απ οδεκα τισ μένος και μ εγ ά ·: μ έρ ος το υ ή τα ν απασχολημένο με τη ν κατα­ στολή τη ς εξέγ ερ σ η ς τω ν ειλώ τω ν η οποία είχε ξεσπάσει πρόσφατα στη Μεσσηνία Μ αντινεία και το Αργος κράτησαν ο υ δ έτερ Γ στάση και δ εν μ ετείχα ν στη σύγκρουση, δι­ ευ κο λύ νο ντα ς έτσ ι το έργο τω ν Σπαρτιατα..

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ Η απομάκρυνση το υ Θ εμισ τοκλή το 465 π.Χ. σε συνδυασμό με το ν θά να το το υ Παυ­ σανία απ οτέλεσ αν νίκη τη ς σ υ ντη ρ η τικΓ ; π αράταξης στη Σπάρτη, που δ εν επ ιθυ μο ύ ­ σε τη ν παράβαση τω ν νόμω ν το υ Λ υσ ο.δρου, και α π οδ είχθη κε πως ή λ θ ε τη ν κα­ τά λληλη στιγμή καθώ ς λίγο μ ετά ξεκίν η σ ε γ εξέγ ερ σ η τω ν ειλώ τω ν που θ α συντάραζε το σπαρτιατικό κράτος επί δ έκα χρόνια. Ο μ α ρ τυ ρ ίες είναι πολύ σ υ γκεχ υ μ ένες και εί­ ναι δύσκολο να ειπω θεί τι ακριβώ ς συνέβΓ Α κόμα και ο χρόνος ένα ρ ξη ς τη ς ε ξ έ γ ε ρ σ ή δ εν είναι απόλυτα βέβαιος. Θ εω ρ είτα ι πιθα­ ν ό τερ ο αυτή να ξεκίν η σ ε το 469 ή το 46ί π.Χ., λίγο μ ετά τη ν εξόντω σ η το υ Παυσαν.;. Οι είλ ω τες και οι π ερίοικοι είχαν ελπίσε πολλά από τις αλλαγές που υποσχόταν κα με το ν θ ά να τό το υ σ υνειδητοπ οίησαν ό τι έ­ χαναν κά θ ε ελπίδα για μ ετα ρ ρυ θμ ίσ εις υ­ πέρ το υς. Χώρος ένα ρ ξη ς τη ς εξέγ ερ σ η ς γ τα ν η Μεσσηνία, οι κά τοικοι τη ς οποίας εί­ χαν και κατά το π αρελθόν α ν τισ τα θ εί σ ττ, προσπάθεια τω ν Σπαρτιατώ ν να το υ ς υπο­ τά ξο υ ν - κατά το υ ς δύο π ροηγούμενους

μεσ σηνιακούς π όλεμους. Σ τη ν εξέγ ερ σ η έ ­ λαβαν μ έρ ος όχι μόνο οι είλω τες, αλλά και περίοικοι. Αίτημά το υ ς πιθανώς ή τα ν όχι η παραχώρηση ε λ ευ θ ερ ία ς και πολιτικώ ν δι­ καιωμάτων, αλλά η απόσπαση τη ς Μεσση­ νίας από το λακω νικό κράτος και η μ ετα τρ ο ­ πή τη ς σε α ν εξά ρ τη το ελλη νικό κράτος. Η Σπάρτη α π οδ είχθη κε πολύ εξα σ θ ενη μ ένη για να αντιμετω π ίσ ει τη ν απειλή τη ν ώρα που εμφ α νίσ τη κε. Οι ε ξεγ ε ρ μ έν ο ι κατά φ ερ α ν να εξασ φαλίσουν μια ισχυρή βάση, το φυσικό οχυρό τη ς Ιθώμης, που αποτελούσε α ν έκ α θ εν καταφ ύγιο τω ν Μεσσηνίων ένα ν τι κά θ ε εισ βολέα και κατά το υ ς αγώ νες το υ ς ενα ν τίο ν τη ς Σπάρτης. Το ύψωμα τη ς Ιθώ μης το ν 5ο αιώνα π.Χ. δ εν ή τα ν ακόμα ο­ χυρω μένο με τα θαυμάσια τείχ η - που κτί­ στηκαν το ν επ όμενο αιώνα, μ ετά τη ν απε­ λευθέρω σ η τη ς Μ εσσηνίας από το ν Επαμει­ νώνδα. Η φύση όμως το είχε ήδη οχυρώσει σε μεγάλο βαθμό και οι άνθρωποι το είχαν ενισχύσει με κάποια οχυρω ματικά έργα. Η ε ­ γκατάσταση τω ν εξεγ ερ μ έν ω ν στην Ιθώμη π ερ ιέπ λεκε τη ν κατάσταση επικίνδυνα για το υ ς Σπ αρτιάτες, καθώ ς ή τα ν π λέον υπο­ χ ρεω μένο ι να εμπ λακούν σε μια π αρατεταμ ένη πολιορκία. Η εξέγ ερ σ η π ροκάλεσ ε και κοινωνική αναστάτωση, καθώ ς οι Σπαρτιά­ τ ε ς που δ ιέ θ ε τα ν κλήρους γ η ς στη Μ εσση­ νία δ εν μπορούσαν να εισ π ράξουν τα εισοδήματά το υ ς από α υ το ύ ς και αδυνατούσαν να σ υνεισ φ έρουν στα κοινά συσσίτια, κάτι που έ θ ε τ ε σε κίνδυνο τη θέσ η και τα δικαιώ ματά το υ ς στη σπαρτιατική πολιτεία. Καθώς η εξέγ ερ σ η π αρατεινόταν για μ ε­ γάλο χρονικό διάστημα, υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να τη ν ενισχύσουν είλ ω τες ή περί­ οικοι από άλλα σημεία το υ σπαρτιατικού κράτους. Ακόμα μ εγα λύ τερ ο κίνδυνο αποτελο ύ σ ε το ενδ εχ ό μ ενο οι ε ξεγ ε ρ μ έν ο ι να εξασ φαλίσουν εξω τερ ική βο ήθ εια από κά­ ποιο ελληνική πόλη, καθώ ς παρουσιαζόταν μια μοναδική ευκαιρία σ τους αντιπάλους τη ς Σπάρτης να τη ν καταστρέψουν. Ειδικά το Αργος, ο παλιός ανταγω νισ τής τη ς Σπάρ­ τη ς για τη ν ηγεσία στην Π ελοπόννησο και στην πλούσια επαρχία τη ς Θ υ ρέα ς στις α­ κ τές το υ Αργολικού κόλπου, θ α είχε εκμ ετα λ λ ευ θ ε ί αυτή τη ν ευκαιρία να εξοντώ σ ει τη ν ανταγω νίστρια πόλη, το α π έτρ εψ ε όμως η έγκαιρη απομάκρυνση το υ Θ εμισ τοκλή. Α ρ κ ετο ί στη Σπάρτη φ ο βο ύντα ν ό τι και η Α­ θήνα, που σταδιακά μ ετα β α λλό τα ν από σύμμαχος σε ανταγω νιστή για τη ν ηγεσία μ ετα ξύ τω ν ελληνικώ ν πόλεων, θ α προσπα­ θ ού σ ε να ε κ μ ε τα λ λ ε υ τε ί τα γεγ ο ν ό τα σε βά­ ρος τη ς Σπάρτης. Η Α θήνα δύσκολα θα σ τρ εφ ό τα ν ενα ­ ν τίο ν τη ς Σπ άρτης όσο στην αθηναϊκή πολι­ τική σκηνή πρω ταγω νιστούσε ο Κίμων, γιος το υ νικη τή το υ Μαραθώνα Μ ιλτιάδη. Ο Κί­ μων στην αρχή τη ς σ ταδιοδρομίας το υ δ εν έδ ειχ ν ε πολλά υποσχόμενος. Είχε άστατο τρόπ ο ζωής και ή τα ν γνω σ τές οι ολιγαρχι­ κές τά σ εις του. Ο Α ρισ τείδης όμως διέγνω σε τη ν τιμ ιό τη τα και τις σ τρα τιω τικές α ρ ε­ τ έ ς το υ νέου και το ν σ τή ρ ιξε σ την πολιτική το υ προσπάθεια. Μ ετά το ν θ ά να το το υ Αρι­ σ τείδη ο Κίμων β ρ έθ η κ ε να είναι ο ισχυρό­

11

τε ρ ο ς π ολιτικός σ την Α θήνα και προσπάθη­ σε να πείσει το υ ς σ υμπ ολίτες το υ να ακο­ λουθήσ ουν πολιτική αγαθών σχέσεων και συνεργασίας με τη Σπάρτη. Αρχικά το κατάφ ερ ε, σταδιακά όμως εμφ ανίσ τηκαν ικανοί π ολιτικοί με α ν τίθ ε τε ς απόψεις, οι οποίοι υ­ ποστήριζαν τη ν προώθηση δημοκρατικώ ν μετα ρ ρυθμίσ εω ν στο αθηναϊκό π ολίτευμα, τη σ τήριξη τη ς επ ιβολής δημ οκρα τικο ύ πο­ λ ιτεύ μ α το ς και σε ά λλες π όλεις και τη ρήξη με τη Σπάρτη, τη ν οποία θεω ρούσ αν α ντί­ παλο τη ς Αθήνας σ τον αγώνα για τη ν η γ ε ­ μονία στην Ελλάδα. Σ η μ α ν τικό τερ ο ι και ικα­ ν ό τερ ο ι ανάμεσα σ τους τε λ ε υ τα ίο υ ς ή τα ν ο Ε φ ιάλτης και ο Π ερικλής.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ Σ Ε ΙΣ Μ Ο Σ ΚΑΙ 01 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ Το 464 π.Χ. μια ομάδα μικρών παιδιών που α θ λ είτο στο γυμνα σ τήριο τη ς Σπάρτης είδ ε έναν λαγό και έ τ ρ ε ξ ε αμέσως έξω από

το κτίριο για να το ν καταδιώ ξει. Το παιχνίδι αυ τό το υ ς έσωσε τη ζωή. Λίγο μ ετά το κτί­ ριο κα τέρ ρ ευ σ ε εξα ιτία ς ενό ς ισχυρότατου σεισμού, σ κοτώ νοντας όσους βρίσκονταν μέσα. Είχε έ λ θ ε ι η χ ειρ ό τερ η στιγμή για τη Σπάρτη, καθώ ς φ ά νη κε ό τι ακόμα και η φ ύ­ ση σ τρ εφ ό τα ν ενα ν τίο ν τη ς. Ο π ρω τοφανής σε ένταση σεισμός σ υ ντά ρ α ξε ολόκληρη τη Λακωνία. Στη γη άνοιξαν πολλά χάσματα και ορισ μένες κο ρ υ φ ές το υ Ταϋγέτου σχίστη­ καν. Μέσα στην πόλη τη ς Σπάρτης, όπου κα­ το ικού σ ε και το μ εγα λύ τερ ο μ έρ ος από το υ ς «ομοίους», δηλαδή το υ ς Σ π αρτιάτες που είχαν πλήρη π ολιτικά δικαιώματα, οι κα­ τα σ τρ ο φ ές ή τα ν φ ο β ερ ές. Γκρεμίσ τηκε μ ε­ γάλος αριθμός οικιών και δημοσίων κτιρίων. Στα ερείπιά το υ ς θ ά φ τη κ ε μεγάλο μέρ ος το υ πληθυσμού, ενώ στο γκρ εμ ισ μ ένο γ υ ­ μναστήριο χά θ η κε το μ εγα λύτερ ο μέρ ος τω ν εφήβων. Τα επ όμενα χρόνια ο σπαρτια­ τικ ό ς σ τρα τός θ α υφίσ τατο τις σ υνέπ ειες τη ς έλλειψ η ς όλω ν αυτώ ν τω ν νέων. Οι σειΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Χ άλκινο α γα λ μ α τίδ ιο Σ π α ρ τιά τη (Εθνικό Α ρ χαιο λογικό Μ ο υ σ είο , Α 9ήνα).

σ μικές δ ονήσ εις συνεχίσ τηκαν και τις επό­ μ εν ες μ έρ ες, με απ οτέλεσ μα να καταρρεύσουν και άλλα σπίτια π αίρνοντας και ά λλες ζωές. Υπ ολογίζεται ό τι 20.000 περίπου Λ α κε­ δαιμόνιοι έχασαν τη ζωή το υ ς εξα ιτία ς τω ν σεισμών. Η πόλη τη ς Σπάρτης μ ετα β λή θ η κε σε σωρό ερειπίων, καθώ ς μόνο π έν τε σπίτια π αρέμειναν όρθια. Ο σεισμός θ εω ρ ή θ η κε από πολλούς θ εϊκό σημάδι. Π ολλοί θ υ μ ή θ η κα ν ό τι οι Σ π αρτιάτες είχαν διαπ ρά ξει ιεροσυλία σε βάρος του Ποσειδώνα ότα ν απομάκρυναν με τη βία και εκ τέλεσ α ν το υ ς εί­ λω τες που είχαν ζητήσ ει άσυλο σ τον ναό το υ Ποσειδώνα στο Ταίναρο. Ο σεισμός θ ε ­ ω ρή θη κε η δίκαιη τιμωρία που εξα π έλυ ε σε βάρος τη ς Σπ άρτης ο «κοσμοσείστης» Ποσειδώνας. Η α ντίληψ η αυτή ή τα ν φυσικό να καταρρακώ σει το ήδη χαμηλό η θικό α ρ κε­ τώ ν οι οποίοι αγωνιούσαν για τη ν π αρατεταμένη διάρκεια τη ς εξέγ ερ σ η ς στη Μεσσηνία και τη ν αδυναμία τη ς π όλης να τη ν κατασ τείλει. Οι κα τα σ τρο φ ές που π ροκάλεσ ε ο σει­ σμός έδωσαν το κίνητρ ο σ τους είλ ω τες τη ς Λακωνίας να ε ξεγ ε ρ θ ο ύ ν και να επ ιχειρή­ σουν μια αιφνιδιαστική επίθεση σε βάρος τη ς Σπάρτης με στόχο να τη ς κα τα φ έρ ο υν καθορισ τικό πλήγμα. Οι κάτοικοι, σ υγκλονι­ σμένοι από το μ έγ εθ ο ς τη ς κατασ τροφ ής και απ ορροφημένοι από τη ν προσπάθεια να ανακαλύψουν σ υγγενείς και φ ίλους στα ε ­ ρείπια, δ εν θα α ντιλα μβά νοντα ν το ν κίνδυ­ νο που πλησίαζε πριν να είναι αργά για οποιαδήπ οτε αντίσταση. Η ψυχραιμία και η απο­ φ α σ ισ τικότητα το υ βασιλιά Αρχίδαμου ό­ μως έσωσαν τη ν πόλη από τη ν καταστροφή. Ο Α ρχίδαμος α ν τιλ ή φ θ η κε τη ν απειλή και έ ­ δωσε εντο λ ή να σημάνουν οι σάλπιγγες συ­ νάθροιση τω ν οπλιτών. Οι Σ π αρτιάτες με αυστηρή πειθαρχία σ ταμάτη­ σαν τη ν αναζήτηση τω ν ο ικεί­ ων το υ ς και έσπευσαν οπλι­ σμένοι στο κάλεσμα του βασιλιά το υ ς. Σε λίγο οι είΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Θ ρ α ύ σ μ α τα οσ τρ ά κω ν τα οποία χρ η σ ιμ ο π ο ιή 9 η κα ν σε ψ ηφ οφ ορ ία για εξο σ τρ α κ ισ μ ό . Φ έρουν τα ο ν ό μ α τα του Α ρ ισ τείδ η , το υ Κίμωνα και το υ Θ εμ ισ το κ λή (Μ ο υ σ είο Α ρ χαία ς Α γοράς, Α θή να ).

λ ω τες τη ς Λακωνίας επ ιτέθ η κα ν ο τη ν πόλη και το υ ς βρήκαν έτο ιμ ο υ ς για μάχη. 0 αιφνι­ διασμός είχε απ οτύχει και οι Σ π αρτιάτες κα­ τόρθω σαν να απωθήσουν το υ ς επ ιτιθ έ μ ε ­ νους. Οι είλ ω τες ό τα ν είδαν το υ ς Σπαρτιά­ τ ε ς να το υ ς π ερ ιμένουν οπλισμένοι υποχώ­ ρησαν γρήγορα, κρίνοντας εξα ιρ ετικά επι­ κίνδυνο να αντιμετω π ίσ ουν ανοργάνω τοι και με πρόχειρα και ελα φ ρά όπλα το ν καλύ­ τε ρ ο στρατό τη ς Ελλάδας. Η έγκαιρη ενέρ γεια το υ Αρχίδαμου είχε σώσει τη Σπάρτη από βέβαιη καταστροφή, η κατάσταση όμω ς εξα κο λο υ θ ο ύ σ ε να είναι δραματική. Οι είλ ω τες τη ς Μ εσσηνίας είχαν ξεσ η κω θ εί μαζικά μ ετά το ν σεισμό και μαζί το υ ς ε ξεγ έ ρ θ η κ α ν δύο ο μά δ ες περίοικω ν από τη Θουρία, στις ό χ θ ες το υ Παμίσου, και Α ιθαιείς. Οι νέο ι εξεγ ε ρ μ έν ο ι ένωσαν τις δυνά μεις σ τους με το υ ς Μ εσσηνίους που κατείχαν τη ν Ιθώμη από το 468 π.Χ. Ολοι μα­ ζί σχημάτισαν μια ισχυρή δύναμη η οποία ει­ σ έβαλε στη Λακωνία και απείλησε και τη ν ί­ δια τη Σπάρτη. Οι Σ π αρτιάτες δ εν είχαν π λέον άλλη λύ­ ση από το να καλέσουν σε β ο ήθ εια το υ ς συμμάχους το υ ς, όσο και αν ή τα ν υποτιμη­ τικό να π αραδεχθούν ό τι δ εν ή τα ν σε θέση να νικήσ ουν το υ ς είλ ω τες μόνοι το υ ς. Πριν από το ν σεισμό η Σπάρτη είχε υποσχεθεί στους Θασίους, οι οποίοι είχαν αποστατήσει από τη ν αθηναϊκή ηγεμονία, τη βοήθειά τη ς ενα ντίο ν τω ν Αθηναίων που π ολιορκού­ σαν το νησί. Σύμφωνα με το σχέδιο ο σπαρ­ τια τικό ς σ τρα τός θα εισ έβα λλε στην Α ττική υποχρεώ νοντας το υ ς Α θηναίους να λύσουν τη ν πολιορκία τη ς Θάσου. Ε κείνη τη στιγμή όμω ς οι Σ π αρτιάτες έπρεπε να ανασ τείλουν κά θ ε σχέδιο για επιχειρήσ εις έξω από τη ν επ ικράτειά το υς, είναι δε πολύ πιθανό να ζή-

τησαν τη βο ήθ εια τη ς Α θήνας επ ικαλούμε­ νοι τη μ ετα ξύ το υ ς συμμαχία, η οποία τυπι­ κά ίσχυε ακόμα από τη ν εποχή τη ς εισ βολής το υ Ξ έρξη το 480 π.Χ. Σ τη ν Α θήνα σ τά λθη κε ο Σπ αρτιάτης Π ερικλείδας, ο οποίος κάθησε ως ικ έτη ς μπροστά σ τους βω μούς τη ς πόλης για να δηλώ σει τη ν κρισ ιμότητα τη ς κατάστασης για τη ν πόλη του. Σ τη ν εκ κ λ η ­ σία το υ δήμου, η οποία σ υγκλή θη κε για να σ υζητήσει το θ έμ α , ο Ε φιάλτης (γιος του Σοφω νίδου), η γ έ τη ς τη ς δημ οκρ α τική ς πα­ ράταξης, επ έμ ειν ε να α ρ νη θ ο ύ ν οι Α θηναίοι τη ν αποστολή βο ήθ εια ς επ ειδή θεω ρούσ ε τη Σπάρτη αντίζηλο τη ς Αθήνας για τη ν η γ ε ­ μονία τη ς Ελλάδας. Την α ν τίθ ετη άποψη υ­ π οσ τήριξε ο Κίμων, ως εκπρόσωπος τη ς ο λι­ γαρχικής πλευράς. Ο Κίμων είπε ό τι η Σπάρ­ τη δ εν ήτα ν αντίπαλος αλλά συνοδοιπόρος τη ς Α θήνας και αν τη ν άφηναν α β ο ή θη τη η Ελλάδα θα έχανε το ένα από τα δύο πόδια που τη στήριζαν και η Αθήνα το ν παραστάτη τη ς σ τον ζυγό. Τελικά ο τε λ ε υ τα ίο ς κα τόρ ­ θωσε να πείσει τη συνέλευση, η οποία απο­ φάσισε να σ τείλ ει για βο ήθ εια σ τους Σπαρ­ τιά τε ς 4.000 οπ λίτες με αρχηγό το ν ίδιο. Την εκσ τρ α τεία το υ Κίμωνα τη ν α να φ έρει ο Πλούταρχος. Ομως από κάποιους ιστορι­ κούς α μ φ ισ βητείτα ι το αν τελικ ά οι Α θηναί­ οι εκσ τρά τευσ α ν εκείν η τη ν π ερίοδο για να ενισχύσουν τη Σπάρτη. Σ την έκκλησ η τη ς Σπάρτης ανταποκρίθ ηκα ν και οι Π λαταιές, που έσ τειλα ν το ένα τρ ίτο το υ σ τρατού το υς, καθώ ς και η Αίγινα, η Μ αντινεία και ά λλες π όλεις. Η βο ήθ εια τω ν υπολοίπων Ελλήνων έσωσε τη Σπάρτη εκείν η τη δύσκολη στιγμή. Μ ε τη βο ήθ εια τω ν συμμάχων το υ ς αρχικά και στη σ υνέ­ χεια με δ ικές το υ ς π ροσπ άθειες οι Σπαρτιά­ τ ε ς κατόρθω σαν να ε λ έ γ ξο υ ν απόλυτα τη Λακωνία και να μ ετα φ έρ ο υ ν το ν π όλεμο στη Μεσσηνία. Μ έχρι το 463 π.Χ. είχαν κα τορ ­ θώσει να περιορίσουν το υ ς ε ξεγ ε ρ μ έν ο υ ς στην οχυρή Ιθώμη, τη ς οποίας η πολιορκία άρχισε πάλι. Ομως κατά τις επιχειρήσ εις χά­ θ ηκα ν άλλοι 300 Σπ αρτιάτες, γ εγο νό ς που καθιστούσε ο ξύ τερ ο το π ρόβλημα τη ς λ ει­ ψ ανδρίας για το ν σπαρτιατικό σ τρα τό σε μια κρίσιμη περίοδο.

Α ρχαίο ελληνικό κρά νος κο ρ ινθ ια κο ύ τύπ ου.

Σ π α ρ τιά τη ς οπ λίτη ς (Εθνικό Α ρ χα ιο λο γικό Μ ο υ σ είο , Α θή να ).

Η ΡΗΞΗ ΜΕΤΑΞΥ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΣΠΑΡΤΗΣ Η Ιθώμη α π οδείχθηκε για άλλη μια φ ο­ ρά εξα ιρ ετικ ά οχυρή. Οι Σ π αρτιάτες σ ύντο­ μα α ντιλήφ θη κα ν ό τι μόνοι το υ ς δ εν μπο­ ρούσαν να τη ν καταλάβουν. Ετσι αναγκά­ σ τηκαν να ζητήσ ουν για δ εύ τερ η φορά τη βο ήθ εια τω ν συμμάχων το υ ς το 462 π.Χ. Ιδι­ α ίτερα χ ρ ειά ζοντα ν τη β ο ήθ εια τω ν Α θηναί­ ων, οι οποίοι είχαν τη φήμη ικανών «τειχομάχων», και ήλπιζαν ό τι η πείρα το υ ς θα βοηθούσ ε να υπ οτάξουν το υ ς είλ ω τες που σ τηρίζονταν στις οχυρώ σεις τη ς Ιθώ μης. Οι π ολιτικές ε ξε λ ίξε ις στην Α θήνα όμω ς μ ε τ έ ­ βαλαν τη ν κατάσταση. Οι Αθηναίοι αρχικά έσ τειλα ν στη Μεσσηνία το ν Κίμωνα με 4.000 Α θηναίους οπ λίτες από τις α νώ τερ ες τά ξεις τη ς πόλης. Κατά ορισ μένους ιστορικούς αυ­ τό ή τα ν το μοναδικό εκσ τρ α τευ τικό σώμα

Ο Π ερ ικ λ ή ς υπ ήρξε η γ ε τικ ό σ τέλ εχ ο ς τη ς α ν τιπ ο λ ίτευ σ η ς εν α ν τίο ν το υ Κίμωνα και π ρ ω το σ τά τη σ ε μ α ζ ί μ ε το ν Ε φ ιά λ τη στην εισ α γω γή των δ η μ οκρ ατικώ ν μ ετα ρ ρ υ θ μ ίσ εω ν το υ 462 π.Χ.

το οποίο σ τά λθη κε σε ενίσχυση τη ς Σπάρ­ τη ς και η Αθήνα δ εν είχε σ τείλ ει βο ήθ εια α­ μέσως μ ετά το ν σεισμό - όπως α να φ έρει ο Π λούταρχος. Οι η γ έ τε ς όμως τη ς δημ οκρα ­ τική ς π λευράς, ο Ε φιάλτης και ο Π ερικλής, εκ μ ετα λ λ εύ θ η κ α ν τη ν απουσία το υ η γέτη τω ν αντιπάλων και μεγάλου αριθμού πολι­ τώ ν από τις α νώ τερ ες τά ξε ις για να πείσουν τη ν εκκλησ ία το υ δήμου να απ οδ εχθ εί σηΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

το υ ς οπ λίτες το υ τη Μεσσηνία, κάτι ιδιαίτε­ ρα π ροσβλητικό καθώς από ό λες τις πόλεις που έσ τειλα ν βο ήθ εια μόνο από τη ν Αθήνο ζη τή θ η κ ε να αποσύρει τις δυνά μεις τη ς. Ο Σ π αρτιά τες δήλω ναν π λέον ξεκάθαρα σ τους παλαιούς συμμάχους το υ ς ό τι δ ε\ το υ ς εμπ ιστεύονταν. Η αποπομπή το υ αθηναϊκού σ τρατεύμα­ το ς δημιούργησ ε σοβαρά προβλήματα στο . Κίμωνα όταν επ έσ τρ εψ ε στην Αθήνα. Οι α­ ντίπαλοί το υ το ν κατηγόρησαν ως υπεύθυνο για το ν διασυρμό τη ς πόλης από το υ ς Σπαρ­ τιά τες , οι οποίοι είχαν το θράσ ος να ζ η τ ο ί . β ο ήθ εια και ό τα ν αυτή το ύ ς απ οσ τέλλετα. να τη ν αρνούνται. Η δ η μ ο τικό τη τα του Κίμω­ να είχε μειω θεί στο ελάχιστο. Οι Σπαρτιάτες απ ομακρύνοντας το υ ς Α θηναίους έβλαψαν τελ ικ ά το ν μεγα λύτερο φίλο και υποστηρικτή το υ ς στην Αθήνα, ο οποίος τελικ ά εξοσ τρακίστηκε το 461 π.Χ. Η συμμαχία και ο. καλές σχέσεις ανάμεσα στις δύο μεγάλες ε λλ η ν ικές π όλεις είχαν τελειώ σ ει και άρχιίε η σειρά αντιπαραθέσεω ν και συγκρούσεω . που θα οδηγούσ ε τρ εις δ εκ α ετίε ς αργότερα στον Π ελοποννησιακό πόλεμο.

Χ άλκινο α γ α λ μ α τίδ ιο ο π λίτη από τη Δω δώ νη, π ιθ α ν ό τα τα έρ γ ο λακω νικού ερ γ α σ τη ρ ίο υ (Α ρχαιολογικό Μ ο υ σ είο Ιωαννίνων).

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟ ΛΕΜ Ο Υ

Π ρ ο το μ ή το υ βασιλιά τη ς Σ π ά ρ τη ς Α ρ χίδα μο υ (Ε θνικό Μ ο υ σ είο , Ν άπ ολη).

μ α ντικές μ ετα τρ ο π ές στο π ολίτευμα τη ς πόλης. Μ ε τις μ ετα ρ ρ υ θμ ίσ εις το υ 462 π.Χ. η διακυβέρνησ η τη ς π όλης έ φ ε υ γ ε οριστικά από τη δικαιοδοσία το υ Α ρείου Πάγου, ο οποίος παραδοσιακά α π οτελούσ ε το ολιγαρχικό σ τοιχείο στο αθηναϊκό πο­ λίτευμα , και μ ετα φ ερ ό τα ν σ την Εκ­ κλησία το υ Δήμου. Μ ε τις αλλα γές αυ­ τ έ ς το π ολίτευ μα γινό τα ν απόλυτα δ ημ ο ­ κρατικό. Η ε ξέ λ ιξη α υτή δυσ αρέσ τησ ε το υ ς Σπ αρτιάτες, καθώς φα νέρω νε τη ν πολιτική ή ττα το υ φίλου το υ ς Κίμωνα και τω ν οπα­ δών του. Η ανησυχία τω ν Σπαρτιατώ ν για τη μ ε ­ ταρρύθμιση στην Α θήνα εκδ η λώ θ η κε με το ν πιο άσχημο, για τις σχέσεις τω ν δύο πό­ λεω ν, τρόπο. Οι ενισ χύσ εις τω ν Αθηναίων είχαν μόλις φθάσ ει στη Μεσσηνία όταν το υ ς δ ηλώ θη κε απότομα ό τι η παρουσία το υ ς δ εν ή τα ν π λέον αναγκαία και έπρεπε να α π ομακρυνθούν το σ υ ντο μ ό τερ ο από τη σπαρτιατική επικράτεια. Οι Σ π αρτιάτες φ ο βο ύντα ν μήπως το αθηναϊκό εκσ τρατε υ τικ ό σώμα, επ ηρεασ μένο από τις ε ξ ε ­ λ ίξεις στην Αθήνα, έπαιρνε το μ έρ ος τω ν εξεγ ερ μ έν ω ν υπερασπιστών τη ς Ιθώμης, οπ ότε η Σπάρτη θ α βρισκόταν στη δύ­ σκολη θέσ η να αντιμετω π ίσ ει έναν ορ­ γανω μένο σ τρατό, το ν οποίο μάλιστα η ίδια είχε προσκαλέσει στο έδ α φ ο ς της. Ο Κίμωνας δ εν μπορούσε να π ράξει τ ί­ ποτα άλλο από το να εγκ α τα λ είψ ει με

Η αντίσταση τω ν εξεγ ερ μ έν ω ν στη\ Ιθώμη σ υνεχίσ τηκε επί μικρό διάστημα. 0 . π ολιορκημένοι είχαν ε ξα ν τλ η θ ε ί και έ β λ ε ­ παν ό τι σ ύντομα θ α αναγκάζονταν να υποκύψουν. Και η Σπάρτη όμω ς είχε ταλαιπω ρη­ θ ε ί από τη ν εξέγ ερ σ η και τη γενναία αντί­ στασή το υ ς. Οι δύο π λευ ρ ές αναγκάστηκαν να έλ θ ο υ ν σε συμβιβασμό για να λ ή ξει ο πό­ λ εμ ο ς που είχε ήδη συμπληρώσει μια δ εκα ­ ετία. Οι ε ξεγ ε ρ μ έν ο ι είλ ω τες θ α εγκ α τέλ ειπαν ε λ ε ύ θ ερ ο ι τη ν Πελοπόννησο με το ν όρο να μην επ ισ τρέψ ουν π οτέ. Αν κάποιος επ έσ τρ εφ ε θ α γινόταν δούλος όποιου τον ανακάλυπτε. Ανάλογοι όροι ίσχυσαν και για το υ ς π ερίοικους που βρίσ κονταν σ την Ιθώμη. Ο Θ ο υκυδίδης α να φ έρει ό τι τη ν απόφα­ ση τω ν Σπαρτιατώ ν να σ υμβιβασ τούν προκάλεσε και ένας χρησμός το υ δελφ ικο ύ μα­ ντείο υ που το υ ς ζητούσ ε να αφήσουν ε λ ε ύ ­ θ ερ ο το ν ικέτη το υ Δία τη ς Ιθώμης. Καθώς π ολλοί στη Σπάρτη π ίστευαν ό τι ο σεισμός το υ 464 π.Χ. ή τα ν τιμωρία για τη βεβήλωση το υ ιερού το υ Ποσειδώνα στο Ταίναρο, δεν τόλμησ α ν να α ρ νη θο ύν αυτή τη θ εία ε ν το ­ λή. Οι ε ξεγ ε ρ μ έν ο ι που εγκ α τέλ ειψ α ν τ τ Μεσσηνία π ροσκλήθηκαν από το υ ς Αθηναί­ ους στη Ναύπακτο, όπου και εγκα τα σ τά θ η ­ καν. Οι Α θηναίοι είχαν πρόσφατα αποσπάσει τη ν πόλη α υτή από το υ ς Ο ζόλες Λ οκρούς και παραχωρώντας τη ν σ τους Μ εσσηνίους θα είχαν στη θέσ η εκείν η σίγουρους συμ­ μάχους οι οποίοι π οτέ δ εν θα σ τρέφ ονταν σ τους Λ ακεδα ιμόνιους. Η Ναύπακτος είχε ι­ δ ια ίτερη σημασία δ ιότι έ λ εγ χ ε τη ν έξο δ ο του Κ ορινθιακού κόλπου και επ έτρεπ ε σ τους Α θηνα ίους να ελέγχ ο υ ν το εμπόριο τη ς Κ ορίνθου με τις ε λ λ η ν ικ ές απ οικίες τη ς Σικελίας και τη ς Κάτω Ιταλίας, ενώ το υ ς πα­ ρείχε και μια σημαντική βάση για τη δική το υ ς επέκτασ η στη Δύση. Η ε ξέ λ ιξη αυτή

τη ς Ελλάδας. Την προσπάθειά το υ α ν έτρ ε­ ψαν όσοι φ ο βο ύντα ν ό τι αυτό θ α π εριόριζε τα δικαιώ ματα και τη ν προνομιακή θέσ η των ελ ευ θ έρ ω ν Σπαρτιατών. Τα απ οτελέσ ματα τη ς π ράξης αυτώ ν τω ν ανθρώπων φάνηκαν το ν επ όμενο αιώνα, όταν η Σπάρτη γνώ ρισε τα π εινω τικές ή τ τ ε ς από το υ ς Θ ηβαίους το υ Επαμεινώνδα. Δ εν μπόρεσαν να αντιληφ θ ο ύ ν ότι, παρά το γεγο νό ς ό τι η πόλη το υ ς έδ ειχ ν ε μια α ξιοθαύμα σ τη και φαινομενικά α κλό νη τη σ τα θ ερ ό τη τα και πίστη σ τους θ ε ­ σμούς το υ Λ υκούργου, ο υπόλοιπος κόσμος γύρω το υ ς άλλαζε και έπρεπ ε και α υ τοί κάποια στιγμή να α λλάξουν για να μην το υ ς ξεπεράσουν τα γεγονότα. Η εξέγ ερ σ η τω ν ειλώ τω ν απ οτέλεσ ε τη μ εγα λύτερ η δοκιμασία, αλλά και μια από τις μ εγ α λ ύ τερ ες επ ιτυ χίες τω ν Σπαρτιατών, οι οποίοι αντιμετω π ίζοντα ς σημαντικά εσ ω τε­ ρικά π ροβλήματα και ισχυρούς εχθ ρ ο ύ ς στο εσ ω τερικό και στο εξω τερ ικ ό κατόρ θω ­ σαν να σώσουν τη ν πόλη το υ ς και να τη ν α­ να δ είξο υ ν και πάλι σε η γεμο νική δύναμη στην Π ελοπόννησο. Α κόμα μ εγα λύτερη α­ ξία σ την επιτυχία το υ ς δίνει το πάθος τω ν εξεγ ερ μ ένω ν για ελευ θ ερ ία , το οποίο δ εν μπόρεσαν να σβήσουν ο ύ τε οι αιώνες δου ­ λ εία ς μέσα σ την οποία ζούσαν, ο ύ τε οι παρ α τειν ό μ εν ες κακουχίες το υ δ εκ α ετο ύ ς πο­ λέμ ου . Οι είλ ω τες κατόρθω σαν να σ ταθούν με αξιώ σεις απ έναντι σ τον σπαρτιατικό στρατό, ο οποίος έστω και απ οδεκατισμένος δ εν έπαυε να είναι ο κα λύ τερ ο ς στρα­ τό ς τη ς εποχής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Π α ρ ά σ τα σ η μ άχ ης σ ε π α ρ α γνα θ ίδ α κρά νους (Εθνικό Α ρ χα ιο λο γ ικό Μ ο υ σ είο , Α θή να ).

δ εν ευχαρίσ τησε καθόλου το υ ς Κορινθίους, οι οποίοι έβλεπ αν τη ν Α θήνα να έχει το ν απόλυτο έλεγχ ο του Αιγαίου και ανησυ­ χούσαν για τη ν αποικία το υ ς στην Ποτίδαια τη ς Χαλκιδικής. Η εγκατάσ τασ η τω ν Μεσσηνίων στη Ναύπακτο ή τα ν ενδ εικ τικ ή τη ς προσπάθειας τω ν Αθηναίω ν να επ εκτα θ ο ύ ν και στο Ιόνιο π έλαγος, απ οκλείοντα ς και από εκ εί το κορινθιακό εμπ όριο και καταδι­ κάζοντας τη ν Κόρινθο σε οικονομικό μαρα­ σμό. Η Σπάρτη είχε απ ομακρύνει μια από τις μ εγ α λ ύ τερ ες απ ειλές που είχε αντιμετω π ί­ σει σ την ιστορία τη ς. Οι π ληγές τη ς όμως σε έμψυχο υλικό ή τα ν ακόμα νωπές και δ εν οφ είλο ντα ν μόνο στον σεισμό και στις απώ­ λ ειε ς το υ πολέμου. Ο π ληθυσ μός τω ν Σπαρ­ τιατώ ν μειω νόταν σταθερά. Η πόλη παρά το πρόβλημά τη ς κατόρθω σ ε να κρατήσ ει η γ ε ­ μονική θέσ η σ την Π ελοπόννησο, να η γ η θ εί τη ς συμμαχίας ενα ντίο ν τω ν Αθηναίων και να το υ ς νικήσ ει σ τον Π ελοποννησιακό πό­

λεμ ο. Ομως είχαν πια φ α νεί τα μεγάλα τη ς π ροβλήματα που π αρέμενα ν άλυτα, η α ύ ξη ­ ση το υ αριθμού και το υ π άθους τω ν ειλώ ­ τω ν για ελευ θ ερ ία , αλλά και η σ υνεχής μ εί­ ωση τω ν ελευ θ έρ ω ν πολιτών. Σ το υς είλω τες προσπάθησαν να σ τηριχθούν και οι Α θηναί­ οι κατά το ν Π ελοποννησιακό π όλεμο με τη ν εκσ τρ α τεία το υ ς στην Πύλο, ελπ ίζοντας ό τι α υ τοί και οι π ερίοικοι θα ενώ νονταν μαζί το υ ς για να το υ ς βοηθήσουν. Τελικά το ν ε ­ π όμενο αιώνα ο Επαμεινώνδας, αφού νίκ η ­ σε τη ν απ οδυναμω μένη Σπάρτη, δημιούρ­ γησ ε πάλι το ε λ ε ύ θ ερ ο μεσσηνιακό κράτος μ ε πρω τεύουσα τη Μ εσσήνη, η οποία κτί­ σ τηκε σ τους π ρόποδες τη ς Ιθώμης, τη ς καρδιάς τω ν εξεγ έρ σ εω ν τω ν Μεσσηνίων. Ο Παυσανίας είχε α ν τιλ η φ θ εί εγκαίρω ς το π ρόβλημα τη ς Σπάρτης και προσπάθησε να το αντιμετω π ίσ ει με τη ν παραχώρηση πο­ λιτικώ ν δικαιωμάτω ν σ τους π ερίοικους, ώ­ σ τε η πόλη να β ρ εθ εί με α ρ κετό στρατό και να μπορέσει να δ ιεκδ ικήσ ει τη ν ηγεμονία

(1) Θ ο υ κυ δ ίδ η ς : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ . (2) Π λο ύ τα ρ χ ο ς : Β ΙΟ Ι Π Α Ρ Α Λ Λ Η Λ Ο Ι, Κ ΙΜ Ω Ν . (3) J. Β. B u ry & R. M eiggs: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ Α ΡΧΑ ΙΑ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ , Ε κδόσ εις Κ α ρ δ α μ ίτσ α , Α θή να , 1992. (4) Ν. G. L. H am m ond: A HISTO R Y O F GREECE TO 322 B.C., O xfo rd U n iv ersity Press, 1986. (5) ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ TOY Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ε Θ Ν Ο ΥΣ, Ε κ δ ο τικ ή Αθηνώ ν, Α θή να , 1972. (6) Π α ν α γ ιώ τη Κ ανελλόπ ο υλου: ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ Α Ρ Χ Α ΙΑ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ , Ε κ δ ό σ εις Διον. Γ ια λέλ η ς, Α θή να , 1982. (7) Claude M o s s e & A nnie SchnappG ourbeillon: Ε Π ΙΤ Ο Μ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ Α ΡΧΑ ΙΑ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ , Ε κ δ ό σ εις Π απ αδήμα, Α θ ή ν α , 1996. (8) C laude M o sse: Α Θ Η Ν Α , ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ Μ ΙΑ Σ Δ Η Μ Ο Κ ΡΑ ΤΙΑ Σ, Μ ο ρ φ ω τικό Ιδ ρ υ μ α Ε θ νικ ή ς Τραπέζης, Α θή να , 1998. (9) Γεώ ργιος Σ τα ϊν χ ά ο υ ερ : Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ Σ Τ Η Ν ΑΡΧΑΙΑ Ε Λ Λ Α Δ Α , Ε κ δ ό σ εις Π απ αδήμα, Α θή ν α , 2000. (10) Ulrich Wilcken: ΑΡΧΑΙΑ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ , Ε κ δ ό σ εις Π απ αζήση, Α θή να , 1976.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ

ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ ΚΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΟΝ 12ο ΑΙΩΝΑ μ.Χ. Ζωγραφική αναπαράσταση σύγκρουσης των δυνάμεων των δύο μεγάλω ν αντιπάλων της εποχής των Σταυροφοριώ ν, στα τέλη το υ 12ου αιώνα, Ριχάρδου Α 'Λ εο ντόκαρ δου και Σαλαδίνου. Εδώ αποτυπώνονται φανταστικά και οι δύο πρω ταγωνιστές σε μάχη σώμα μ ε σώμα.

16

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Α ΛΕ Ξ Η Σ Γ.Κ. Σ Α Β Β ΙΔ Η Σ , M . Phil., Δ ρ Φ.

ΕΝ Α ΣΗΜ ΑΝΤΙΚΟ ΤΑΤΟ ΤΜ ΗΜ Α ΤΗΣ ΣΥ ΓΧ Ρ Ο Ν Η Σ Β ΙΒΛ ΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ Σ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ Κ Α Ι ΓΙΑ ΤΟ Μ Ε Σ Α ΙΩ Ν ΙΚ Ο ΙΣ Λ Α Μ Ε ΙΝ Α Ι Α Φ ΙΕ Ρ Ω Μ Ε Ν Ο Σ Τ ΙΣ ΤΡΕΙΣ ΘΡΥΛΙΚΕΣ Μ ΟΡΦ ΕΣ ΤΟΥ ΤΟ ΥΡΚΙΚΟ Υ ΔΥΝ ΑΣΤΙΚ Ο Υ Ο ΙΚ Ο Υ ΤΩΝ Ζ Ε Ν Γ Κ ΙΔ Ω Ν

Α ναπληρω τής κ α θ η γ η τή ς βυζα ν τιν ή ς και μ εσ α ιω νική ς ισ το ρ ία ς σ το Τμήμα Μ εσ ο γεια κ ώ ν Σπουδώ ν Π α ν επ ισ τη μ ίο υ Α ιγα ίο υ (Ρ όδος)

ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ (ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ «Α Τ Α Μ Π Ε ΓΩ Ν »), ΠΟ Υ ΣΤΑΔΙΑΚΑ Μ ΕΣΑ Σ Τ Ο Ν 12ο Α ΙΩ Ν Α ΕΠ ΕΚΤΑΘ ΗΚΑΝ ΣΕ ΤΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ Π Ρ Ο Π ΥΡΓΙΑ ΤΗΣ Μ Ε ΣΗ Σ ΑΝΑΤΟ ΛΗΣ, ΤΗ ΜΟΣΟΥΛΗ, ΤΟ ΧΑ ΛΕ Π Ι (ΤΗ ΣΥ Ρ ΙΑ Κ Η Β Ε Ρ Ο ΙΑ ) Κ Α Ι ΤΗ Δ Α Μ Α Σ Κ Ο : ΤΟ Ν ΙΜ Α Δ Ε Δ Δ ΙΝ Ζ Ε Ν ΓΚ Ι (1127-1146) Κ Α Ι ΤΟΥΣ ΔΥΟ Ε Π ΙΓΟ Ν Ο Υ Σ ΤΟΥ, ΤΟΝ ΔΕΥ ΤΕΡ Ο ΤΟ Κ Ο ΓΙΟ ΤΟΥ, Ν Ο Υ Ρ Ε Ν Τ ΙΝ Μ Α Χ Μ Ο Υ Τ (1146-1174), Κ Α Ι ΤΟΝ Π Ο Λ Ε Μ Α Ρ Χ Ο ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ, Σ Α Λ Α Ν Τ ΙΝ ΓΙΟΥΣΟΥΦ ΙΜ Π Ν Α ΓΓΙΟ Υ Μ Π Ή Σ Α Λ Α Δ ΙΝ Ο (1169/11711193), 0 Ο Π Ο ΙΟ Σ ΚΑΤΕΛΑΒΕ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ , Ο ΠΟ Υ ΙΔΡΥΣΕ ΤΗΝ Ο Ν Ο Μ Α ΣΤ Η ΔΥΝ ΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ Α Γ ΙΟ Υ Β ΙΔ Ω Ν , ΜΕΤΑΞΥ 1169 Κ Α Ι 1171, Υ Μ Ν Ο Υ Μ Ε Ν Ο Σ ΟΧΙ Μ Ο Ν Ο ΣΤΙΣ Μ Ε Σ Α ΙΩ Ν ΙΚ Ε Σ Π Η ΓΕ Σ ΤΟΥ ΙΣ Λ Α Μ ΚΑ Ι Σ Τ ΙΣ ΔΥΤΙΚΕΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ, ΑΛΛΑ Κ Α Ι ΣΤΑ ΑΘΑΝΑΤΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ Ε Π ΙΦ Α Ν Ω Ν ΔΥΤΙΚΩ Ν Λ Ο ΓΟ ΤΕ Χ Ν Ω Ν ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ Π Ρ Ω ΙΜ Η Σ Α Ν Α Γ Ε Ν Ν Η Σ Η Σ (ΔΑΝ ΤΗ Σ, Β Ο Κ Κ Α Κ ΙΟ Σ).Ε Κ ΤΟ Σ Ο Μ Ω Σ ΑΠ Ο ΤΗΝ Α Ν Α Μ ΙΞ Η ΤΟΥΣ ΣΤ ΙΣ Ε Ν Δ Ο ΙΣ Λ Α Μ ΙΚ Ε Σ Δ ΙΕ Ν Ε Ξ Ε ΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟ ΧΗΣ ΤΟΥΣ Κ Α Ι ΤΟΥΣ Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Ο Υ Σ ΤΟΥΣ Α Γ Ω Ν Ε Σ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, Ο Ι Π Ρ Ο Α Ν ΑΦ ΕΡ Θ Ε Ν ΤΕ Σ ΤΡΕΙΣ ΘΡΥΛΙΚΟΙ Μ Ο Υ ΣΟ ΥΛΜ ΑΝ Ο Ι Α Ρ Χ Η ΓΟ Ι Η Λ Θ Α Ν ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΚΑ Ι Μ Ε ΤΟ Β Υ ΖΑ Ν ΤΙΟ ΤΩΝ Δ Υ Ν Α ΣΤΕ ΙΩ Ν ΤΩ Ν Κ Ο Μ Ν Η Ν Ω Ν ΚΑΙ ΤΩΝ Α Γ ΓΕ Λ Ω Ν ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩΝ, Ο Ι Δ Ε Ν Ο Υ Ρ Ε Ν Τ ΙΝ Κ Α Ι Σ Α Λ Α Δ ΙΝ Ο Σ , ΚΥΡΙΩ Σ, ΑΝ Ε Π ΤΥ ΞΑ Ν Α Ξ ΙΟ Λ Ο ΓΗ Δ ΙΠ Λ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΣΧ ΕΣΗ Μ Ε ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ Β ΥΖΑ Ν ΤΙ N O -ΣΕ Λ ΤΖΟ ΥΚΙΚΗ Α Ν ΤΙΠ ΑΡ ΑΘ ΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠ Ο Χ Η Σ ΑΥΤΗΣ.

κτό ς από τη ν επιστημονική βι­ βλιογραφία, και η λογο τεχνία έ ­ χ ει συχνά επ ικεντρ ω θ εί στους Ζ εν γ κ ίδ ες π ολέμαρχους, ιδια ίτε­ ρα σ τον Σαλαδίνο -πρόσφατα, για δειγμα, κυκλοφ όρησ ε στην Ελλάδα, από τις εκδό σ εις το υ «Βιβλιοπωλείου τη ς Ε­ στίας», η ιστορική νου βέλα το υ Νίκου Κ. Κυριαζή με τίτλ ο «0 α ετό ς τη ς φωτιάς» (Αθήνα 1998), έργο που, όπως γρά φ τη κε πρόσφατα, «...βρίσκει τη ν ιστορική του βάση στο χώρο τη ς σ ταυροφ ορικής Ανα­ το λή ς, κατά τη ν τε λ ε υ τα ία τρ ια κο ντα ετία το υ δω δέκατου αιώνα, τη ν εποχή τη ς ανό­ δου τη ς δύναμης το υ π ερίφ ημου Σαλαδίν (και ειδ ικό τερ α το διάστημα 1175-1176). Ε­ κ τό ς από το ν ίδιο το ν Σαλαδίν, ο Ρασιντεν τίν Σινάν (ο τρ ο μ ερ ό ς «Γέρος το υ Β ου­ νού», η γ έτη ς τω ν Ασσασίνων), ο ιστορικός Αμπού Φιράς, οι π οιητές Ομάρ Καγιάμ και Νιζαμί, καθώς και μια σειρά από άλλα υ­ παρκτά ιστορικά πρόσωπα, κάνουν τη ν εμφάνισή το υ ς στο μ υθισ τορηματικό κεί­ μενο, πλαισιώνοντας το ν κεντρ ικό πλα­ σματικό ήρωα, το ν π ολεμιστή, τρ ο β α δ ο ύ ­ ρο και ποιητή Ν ου ρ εντίν (άσχετο με το ν π ολέμαρχο Ζ ενγκίδ η ηγεμόνα), ο οποίος κινείτα ι ως «υπ ηρέτης» τη ς Ε ιμαρμένης και «εργαλείο» για τη ν πραγμάτωση ενός

Ε

Παλαιό γκραβούρα που απεικονίζει την Ιερουσαλήμ, την οποία κα τέλα β ε από τους σταυροφόρους ο Σαλαδίνος τον Οκτώβριο του 1187.

σχεδίου με τελ ικ ό στόχο τη ν απάλειψη τω ν αντιπ αλοτήτω ν μ ετα ξύ τω ν δύο ισχυροτέρω ν ηγετικώ ν μορφώ ν (Σαλαδίν α φ ε­ νός και Ρασ ιντεντίν Σινάν α φ ετέρ ο υ ) του μουσουλμανικού κόσμου, έτσ ι ώ στε να ε ­ παρά­ π ιτευ χ θ εί η οριστική κατανίκηση τω ν «Φρανζ» το υ Βασιλείου τη ς Ιερουσαλήμ και όσων σ υμπ ολεμούν μαζί τους...» (Κ. Κ οκορόγιαννης, "Ιστορία Ε ικονογραφ ημέ­ ν η ”, «Παπύρου», τ. 366, Δεκ. 1998,119120 ).

ΤΟ «ΦΩΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ» ΚΑΙ Η «ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ» Γιος το υ το υ ρ κική ς καταγω γής σ τρα­ τιω τικού διοικητή «αταμπέγου» (=διδασ κάλου/φ ροντισ τή/εκπ αιδευτή τω ν δια­ δόχων τω ν Σ ελτζούκω ν ηγεμόνω ν) τη ς Μοσούλης, το υ Ζένγκι, ο Νουρ αλ-Ντιν (γεν.1118), το υ οποίου το όνομα στα αρα­ βικά σημαίνει «φως τη ς πίστης», έγινε η ­ γεμ όνα ς τω ν Ζενγκιδώ ν (του κλάδου τη ς Δαμασκού και το υ Χαλεπιού) και έ μ ε λ λ ε να δ ια κριθ εί ως επ ιφ ανής μουσουλμάνος π ολέμαρχος το υ καιρού του, με περίοδο εξουσ ία ς τα χρόνια 1146-1174, οπ ότε έγινε σ ουλτάνος τη ς Συρίας και τη ς Αιγύ-

Αποψη του πύργου στην ακρόπολη του Κάιρου, χτίσματος της εποχής της σουλτανείας του Σαλαδίνου στην Αίγυπτο.

Η Ιερουσαλήμ στα τέλη του 13ου αι., όπως απεικονίζεται σε βενετική μικρογραφία.

Μονομαχία Ριχάρδου A ' "Λ εοντόκαρδου" και Σαλαδίνου, από παράσταση σε κεραμίδι, στο Αββαείο του Τσέρτσεϋ (Chertsey), στο Σ ά ρ ρ εϋ (σήμερα βρίσκεται σ το Β ρετανικό Μ ουσείο, Λονδίνο). ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ι

πτου, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη εποχή για τις σχέσεις το υ χρισ τιανικού κόσμου (ανατολι­ κού και δ υτικο ύ) με το Ισλάμ. Δ ιαδέχθηκε το ν δυναμικό π ατέρα του, Ζ ένγ κ ι (που, ό­ πως είδ α με, έδω σε το όνομά το υ σ τους διά­ φ ο ρ ου ς κλάδους το υ οίκου το υ: Bosworfr New Islamic dynasties, σσ.190-191), και μετά τη ν ανακατάληψ η τη ς Εδεσσας (Ούρφας από το υ ς σ ταυροφ όρους (1147) κατόρθω σε σταδιακά να ενώ σει τις ερίζο υσ ες μουσουλ­ μ ανικές δυνά μεις στη Μέση Ανατολή και να αντιμετω π ίσ ει τελ ικ ά με επιτυχία το υ ς Δ υ τικού ς κ α τα κ τη τές τω ν Αγίων Τόπων, συνδυάζοντας με μεγάλη ικα νότητα τη σύ­ ναψη «ιερού π ολέμου» τη ς μουσουλμανι­ κής πίστης (αραβικά τζιχάντ) με π εριόδους υπογραφών επικερδώ ν γι' α υ τό ν συμμαχιών και συνθηκών. Τις π εριόδους 1148/49-1154 και 1156-1159 ο Ν ου ρεντίν δ ιεξή γα γε πολ­ λές μάχες, κατά το π λείστον νικηφ όρ ες, κα­ τά τω ν Λατίνω ν τη ς Ανατολής, με σ ημαντι­ κό τερ η επιτυχία το υ τη ν κατάληψ η τη ς Δα­ μασκού, το 1154. Μ ετά το 1165 τις επ ιχειρήσ εις το υ Ν ου­ ρ εν τίν για τη ν κατάληψ η τη ς Α ιγύπτου ανέλα 6ε ο νεαρ ός το υ π ολέμαρχος Σαλαδίνος (28 χρόνω ν τό τε), που λίγο αργότερα, κατά τη ν π ερίοδο 1169-1171, α ν έτρ εψ ε τη ν εκεί μουσουλμανική α ιρετική σιϊτική δυναστεία τω ν Φατιμιδών - γεγονό ς που είχε ως απ οτέ­ λεσ μα τη ν καθιέρωση το υ Ν ου ρ εντίν ως σουλτάνου και τη ς Αιγύπτου (αν και ο τ ε ­ λ ευ τα ίο ς δ εν π ήγε π οτέ ο ίδιος στη χώρα αυτή). Πάντως οι σχέσεις το υ Ν ου ρ εντίν με το ν Σαλαδίνο έμ ελλ α ν να επ ιδεινω θούν, αν και ή τα ν τελ ικ ά ο τε λ ε υ τα ίο ς ο οποίος συνέ­ χισε και ολοκλήρω σε το υ ς αγώ νες το υ Νου­ ρ εν τίν κατά τω ν σταυροφόρων. Αναμφίβολα ο Ν ου ρεντίν θ εω ρ ή θ η κε μεγάλος σ τρα τιω τικός η γ έ τη ς και δίκαιος κ υ β ερ ν ή τη ς, σ υνδυάζοντας τη μεγάλη του σ κληρ ότητα με μια αξιοπ αρατήρητη ευλάβεια και αναγνώριση τω ν α ρετώ ν τω ν α ντι­ πάλων του. Τη θέσ η το υ σ την ιστορία, όμως. επικάλυψ ε ο σπουδαίος το υ διάδοχος στη μουσουλμανική ηγεσία τη ς Μ έσης Ανατο­ λής, που θ εω ρ είτα ι από πολλούς ίσως ο με­ γ α λύ τερ ο ς μουσουλμάνος ηγεμόνα ς το υ ύ­ σ τερου μεσαίωνα, ο Σαλαδίνος ή Σαλαντίν Γιουσούφ ιμπν Αγγιούμπ («ο γιος το υ Ιώβ») -

(1137/38-1193) - (το όνομά ίο υ στα αραβικά, «Σαλάχ αλ-Ντιν», σημαίνει «ευ ημ ερ ία τη ς πίστης»). Ο τε λ ε υ τα ίο ς υπ ήρξε ο ιδρ υτής τη ς μεσαιω νικής δυνασ τείας τω ν Αγιουβιδών τη ς Αιγύπτου, τη ς Π αλαιστίνης και τη ς Συρίας (1171-1250) και ο μεγάλος σ τρατιω τι­ κός αντίπαλος τω ν σ ταυροφόρω ν ηγεμόνω ν τη ς Μ έσης Ανατολής, αλλά και τη ς Δύσης, όπως το υ Αγγλου βασιλιά Ριχάρδου Α 1«Λεο­ ντόκαρδου» (1189-1199), κατά τη διάρκεια τη ς Γ' Σ ταυροφ ορίας (1189-1192), Καταγό­ τα ν από κουρδική στρατιω τική ο ικογένεια τη ς Μ εσοποταμίας (Ιράκ) και η κουρδική του καταγωγή το νίζετα ι με έμφαση σε διά­ φορα νεώ τερ α σ υγγράμματα και μ ελ ετή μ α τα για το υ ς Κ ούρδους, όπου ο Σαλαδίνος και η δράση το υ κα τέχουν περίοπτη θέσ η. Ο π ατέρας το υ, ο Κούρδος φ ύλαρχος-εμίρης Αγγιούμπ (Ιώβ), (στον οποίο ο φ είλ ετα ι η ο­ νομασία τη ς π ροαναφ ερθείσ ας δυνασ τείας τω ν Αγγιουβιδών), είχε τ ε θ ε ί στην υπηρεσία το υ η γεμό να (αταμπέγου) τη ς Συρίας, Ζένγκι. Μ εγαλώ νοντας στα σ ημαντικά συριακά κέντρα, τη Δαμασκό και το Χαλέπι, ο Σαλα­ δίνος εισ ή λθ ε σε νεα ρ ότα τη ηλικία σ την υ­ πηρεσία το υ πολέμαρχου θ είο υ του, Σιρκούχ, και α ρ γό τερα σε εκείν η το υ γιου του Ζένγκι, το υ Ν ουρεντίν, π αίρνοντας μέρ ος σε μια σειρά π ολέμω ν κατά τω ν σ ταυροφ ό­ ρων βασιλέων τη ς Ιερουσαλήμ τη ν π ερίοδο 1156-1169/71. Μ ετά το ν θά να το το υ Ν ου ρε­ ντίν (1174) συνέχισε ο ίδιος το ν «ιερό π όλε­ μο» για τη ν επ ίτευ ξη τη ς ενοποίησης τω ν κτήσεω ν τω ν Ζενγκιδώ ν υπό τα δικά του π λέον σκήπτρα (αφού από το 1174 έγιν ε ο ί­ διος σ ουλτάνος-διάδοχος τη ς Αιγύπτου), αλλά και για τη ν οριστική εκδίω ξη τω ν χ ρ ι­ στιανών εισ βολέω ν από τη Μέση Ανατολή. Μ ετα ξύ τω ν ετώ ν 1174 και 1186 ο Σαλα­ δίνος έγινε κύριος τη ς Δαμασκού, το υ Χαλεπιού και τη ς Μ οσούλης, ενώ στις 4 Ιουλί­ ου το υ 1187 σ υνέτριψ ε το υ ς σ ταυροφ όρους στη μάχη το υ Χ α ττίν ή Χιττίν, γ εν ό μ ενο ς στη συνέχεια κύριος τη ς ίδιας τη ς Ιερουσ α­ λήμ (2 Ο κτω βρίου 1187), αλλά αποφεύγον τα ς με φρόνησ η να τη λ εη λα τή σ ει με α­ γριότητα , όπως είχαν π ράξει κατά τω ν κα­ τοίκω ν τη ς οι Δ υτικοί σ ταυροφόροι 88 χ ρ ό ­ νια πριν, το 1099, κατά τη διάρκεια τη ς Α' Σταυροφ ορίας (1096-1099). Η κατάληψ η αυ­ τή α να φ έρ ετα ι ε κ τεν έσ τα τα όχι μόνο στις μουσ ουλμανικές και στις δ υ τικ ές σταυροφ ο ρ ικές πηγές, αλλά και σε ενν έα ανώνυμα βυζαντινά «Βραχέα Χρονικά», που τη ν το ­ π ο θ ετο ύ ν στην έκ τη ινδικτιώ να το υ έτο υ ς από κτίσεω ς κόσμου 6696 (= Παρασκευή 2 Οκτω βρίου 1187 μ.Χ.) - (βλ. A. Savvides, Journal of Oriental and African Studies 1,1989, σσ. 33, σημ., 10 και 37-38). Η επαναφορά τη ς ιερής π όλης τη ς Χριστιανοσύνης σε μου­ σουλμανικά χέρια το 1187 και το ουσιαστικό τέλ ο ς το υ Λ ατινικού Βασιλείου τη ς Ιερ ο υ ­ σαλήμ έδωσαν το έναυσμα για τη ν Γ' Σ τα υ ­ ροφορία (1189-1192), κατά τη ν οποία οι επι­ κές συγκρούσ εις το υ Σαλαδίνου με το ν Ρι­ χάρδο Α' τη ς Αγγλίας στην Παλαιστίνη, ό­ πως επίσης και η αμοιβαία εκτίμησ η που έ ­ τρ εφ α ν ο ένας για το ν άλλον, πέρασαν από τη ν ιστορία στον χώρο του θρύλου, ενώ οι

1I

Ζω γρ αφ ικό ς πίνακας που α π εικονίζει τη ν π αράδοση το υ μ ου σ ο υ λμα νικο ύ π λη& υσμού το υ Α γίου Ιω άννη τη ς Α κκρ ας (Π το λ εμ α 'ίδ α ς) σ το υ ς σ τα υ ρ ο φ ό ρ ο υ ς το υ Α γγλου βασιλιά. Ρ ιχά ρ δου A ' το υ Λ ε ο ν τό κ α ρ δ ο υ , τον Ιο ύ νιο το υ 1191. Π αρ ά τη ν απώ λεια α υ τή ο Σ α λ α δ ίν ο ς ,μ ε τη ν υπ ογραφ ή τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς τη ς Ρά μλα (1192), κ ρ ά τη σ ε το ν έ λ ε γ χ ο τη ς Ιερ ο υ σ α λή μ .

19

Δ υ τικοί αναγνώρισαν τα σπάνια χαρίσματα το υ Σαλαδίνου, το ν οποίο σ έβ οντα ν ως ε υ ­ λαβικό υπερασπιστή τω ν αδυνάμω ν και το ν αναγνώρισαν ως το απόλυτο υπόδειγμα του Αραβα ιππότη.

ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ, ΣΑ Λ Α Δ ΙΝ Ο Σ, ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΣΕΛΤΖΟΥΚΟΙ ΤΟ Υ «ΡΟ ΥΜ » Οι σχέσεις τω ν μεγάλω ν μουσουλμάνω ν π ολεμάρχω ν το υ 12ου αιώνα στη Μέση Ανα­ τολή (Ζένγκι, Ν ουρεντίν, Σαλαδίνος) με τη Β υζαντινή Α υτοκρατορία είναι σ τενά συνδ εδ εμ έν ες με ένα πραγματικά περίπλοκο

π λέγμα διπλωματίας, ένα π λέγμα στο οποίο αναμίχθηκαν κατά καιρούς οι Σ ελτζού κο ι Τούρκοι τη ς Μ ικράς Ασίας (του Σουλτανά­ το υ το υ «Ρουμ» ή τη ς «Ρωμανίας» με έδρα το υ ς αρχικά, στα τέ λ η το υ 11ου αιώνα, τη Νίκαια και αργότερα, από τις αρχές το υ 12ου, το Ικόνιο), οι επίσης τουρκόφ ω νοι Ν τα νισ μ εντίδες ή Δ α νισ μ ενδ ίτες (η α ντίζη ­ λη τω ν Σ ελτζούκω ν δυνασ τεία σ την κεντρο ανατολική Μικρά Ασία), αλλά και οι Λατίνοι τω ν σ ταυροφορικώ ν κρατιδίω ν τη ς Μ έσης Ανατολής. Ο Ν ου ρεντίν α ναμίχθηκε στις βυζα ντινο-σ ελτζου κικές διαμάχες π ροσεγγί­ ζο ντα ς αρχικά το ν σουλτάνο του «Ρουμ»/Ικονίου, Μ ασούτ Α' (1116-1155), το υ οποίου έγινε γαμπρός (1150), α ρ γό τερα όΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Το φ ρ ούρ ιο το υ Κ αϊρου έρ γ ο το υ Σ α λ α δ ίνο υ .

Κατά τα χρόνια των Σταυροφοριώ ν οι χρισ τιανοί και οι μουσουλμάνοι κατασκεύασαν πολλά οχυρωματικά έργα. Εδώ βλέπουμε το Κρακ των ιπποτών.

Το φρούριο του Χαλεπίου.

20 ■■■

μως ισοσκέλισε τη θέσ η το υ ως προς τη βϋζαντινο-σ ελτζουκική ανα μενόμενη σύ­ γκρουση, υπογράφοντας συνθήκη με το ν Βυζαντινό α υ τοκρά τορ α Μ ανουήλ Α' Κομνηνό (1143-1180), ο οποίος 6έ6αια, από τη δική το υ πλευρά, ενδ ια φ ερ ό τα ν να απ οτελέσ ει ο Ν ου ρεντίν αντίβαρο ένα ν τι τω ν Σελτζούκω ν το υ Ικονίου, καθώ ς επίσης και ενό : ψ ει τη ς αύξησης τη ς λα τινικής ισχύος και τη ς απειλής στο νοτιοα να τολικό σύνορο τη ς Β υζα ντινής Α υτοκρατορίας. Σ υνεχίζοντας τη ν π ολιτική το υ Ν ου ρε­ ντίν ο Σαλαδίνος επ εδίω ξε επίσης διπλωμα­ τικ έ ς σχέσεις με το Βυζάντιο, α φ ενός για να αντιμετω π ίσ ει α π ο τελεσ μ α τικό τερ α το υ ς σ ταυροφ όρους και α φ ετέρ ο υ για να ε λ έ γ ξε ι τη ν επικίνδυνη άνοδο τω ν Σ ελτζούκω ν του Ικονίου. Στις π ηγές ανα φ έρο ντα ι σ υνθ ήκες μ ετα ξύ Σαλαδίνου και Κομνηνώ ν και Α γγέ­ λων για τα έτη 1169-1170 (με το ν Μ ανουήλ Α1 Κομνηνό), και κυρίως για τη ν περίοδο 1183-1189 (με το ν Ανδρόνικο Α' Κομνηνό: 1183-1185 και το ν Ισαάκιο Β1 Αγγελο: 11851195). Σ τις σ υνθ ήκες α υ τές, μάλιστα, υπάρ­ χουν σ ημ α ντικές παραχωρήσεις και από τις δύο π λευρές, αν και η μη πραγμάτωσή το υ ς τελικ ά έ μ ε λ λ ε να έχει α ρ νητικά α π ο τελ έ­ σματα για το Βυζάντιο, που έχασε έτσ ι τη ν ευκαιρία να απ οκτήσει ισχυρό και πολύτιμο σύμμαχο κατά τω ν Σελτζούκω ν, από το υ ς ο­ ποίους είχε σ υντρ ίβ ει το 1176 (στη μάχη του Μ υριοκέφ αλου), αλλά και κατά τω ν Δυτικώ ν το υ αντιπάλων, από το υ ς οποίους έ μ ε λ λ ε σ ύντομα να χάσει προσωρινά και τη ν ίδια τη ν Κω νσταντινούπολη, το 1204.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΟΙ ΖΕΝ ΓΚ ΙΔΕΣ ΚΑΙ Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗ ΧΟΑΝΗ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΣΥ Μ Μ Α Χ ΙΩ Ν

δ ες τη ς Αιγύπτου, οι οποίοι από τη ν επ οχτ τω ν εκσ τρα τειώ ν το υ μεγάλου Σελτζούκοι. σουλτάνου τη ς (Β αγδάτης), το υ Αλπ Αρσλάν (1063-1072/73), 80 περίπου χρόνια πριν είχαν υ ιο θ ετή σ ει μια α ντι-σ ελτζουκική πολι­ τική, ευνοώ ντα ς περί τα τέ λ η το υ 11ου αιώ­ να όχι μόνο καλές διπ λω ματικές σχέσεις με Από τ ό τ ε που ο Ζ ένγ κ ι κατόρθω σ ε να ά­ τη ν Ανατολική Α υτοκρατορία, αλλά και τα ρ ει τη βυζαντινή πολιορκία το υ φρουρίου λατινικά σχέδια για τη ν έναρ ξη τη ς Α’ Σταυ­ το υ Σ έζερ (Σαϊζάρ), το 1138, αναγκάζοντας ροφορίας! Το 1151 οι Μ ασούτ Α' και Ν ουρε­ το ν α υ τοκρά τορ α Ιωάννη Β1Κ ομνηνό (1118- ν τίν σ υνεργαζόμενοι επ έδραμαν σε διάφο­ 1143) να υποχωρήσει προς τη ν Αντιόχεια και ρες χρισ τια νικές π εριοχές τη ς νοτιοα νατο­ κερδ ίζοντα ς με το ν τρόπο αυ τό μια ευνοϊκή λικής Μ ικράς Ασίας, κα τορ θώ νοντα ς μάλι­ γΓ α υ τόν ανακωχή, το Β υζάντιο υπ οχρεώ θη­ στα να γίνουν βραχύβια κύριοι τη ς Εδεσ­ κε να σ υνειδητοπ οιήσ ει ό τι οι Ζ εν γ κ ίδ ες θα σας/Ο ύρφας από το υ ς σ ταυροφ όρους. Η­ ή τα ν μια υπολογίσιμη δύναμη στον αγώνα τα ν όμως μ ετά το 1155/1156 που ο για υπεροχή στη Μέση Ανατολή. Π ράγματι η Ν ου ρ εντίν α ναμίχθηκε ενεργά στις εμ φ ύ ­ κατάληψ η τη ς Εδεσσας/Ο ύρφας από το ν λ ιες σ ελ τζο υ κ ικές διαμάχες που α κολούθη­ Ζένγκι, το 1144, έδωσε το έ ν α υ σ μ α γ ια τη Β 1 σαν το ν θά να το το υ π εθ ερ ού το υ, Μασούτ Σταυροφ ορία (1146-1149), ενώ α ρ γό τερ α η Α'. Σ τη ν ανάμιξή το υ ς αυτή ο Ν ου ρεντίν ακατάληψ η, από το ν γιο του, Ν ουρεντίν, τη ς ν τιτά χ θ η κ ε σ τον τελ ικ ό νικητή Κιλίτζ ΑρΔαμασκού, το 1154, π ροκάλεσ ε μεγάλη ανα­ σλάν Β1(τον μ ετέπ ειτα σπουδαίο σουλτάνο τροπή στα σχέδια τω ν σ ταυροφόρω ν στην το υ Ικονίου στα χρόνια 1156-1192), από το ν οποίο πάντως αφαίρεσ ε οριστικά τη ν Εδεσπ εριοχή. Στη ν π ρ α γμα τικότητα ο Ν ου ρ εντίν είχε σα/Ούρφα, απ οκτώ ντας έτσ ι ένα σ ταθερό σοβαρά και φ ιλόδοξα σχέδια για τη Μικρά Α­ π ρογεφύρω μα για τη σ χεδιαζόμενη εισβολή σία, Για το ν σκοπό αυτό διατήρησ ε καλές το υ στην Ανατολία. σχέσεις με το ν Σ ελτζο ύ κο σ ουλτάνο του Τις εν έ ρ γ ε ιε ς α υ τές το υ Ν ου ρ εντίν πρό­ Ικονίου, Μ ασούτ Α', το ν οποίο έκα νε π εθ ε ­ λα βε προσωρινά ο αυ τοκρά τορ α ς Μ ανουήλ ρό το υ στο πλαίσιο τω ν σχεδίων το υ να χ ρ η ­ Α' Κ ομνηνός με τις εντυπ ω σ ιακές το υ στρα­ σιμοποιήσει το υ ς Σ ελτζο ύ κο υ ς ως αντίβαρο τιω τικές επ ιτυ χίες τω ν ετώ ν 1158-1159, που στην επ εκτα τική ανατολική πολιτική του έφ θασ αν στο απόγειό το υ ς με τη ν αστραπι­ Μ ανουήλ Α' Κ ομνηνού. Δ εν απ οτόλμησ ε ό­ αία το υ προέλαση η οποία είχε ως α π ο τέλ ε­ μως μια απ ευθεία ς επίθεση κατά τη ς Βυζα­ σμα τη ν ενσωμάτωση τη ς Κιλικιακής Α ρ μ ε­ ν τινή ς Α υτοκρα τορία ς πριν επιλύσει τα νίας και τη θ ρ ια μ β ευ τική το υ είσοδο στην π ροβλήματα με το υ ς κύριους μουσουλμά­ Αντιόχεια/Αντάκυα. Επίσης η β ο ήθ εια του νους αντιπάλους του, δηλαδή το υ ς Φατιμί- Μ ανουήλ Α' προς το ν Λατίνο βασιλιά τη ς Ιε-

ρουσαλήμ, Βαλδουίνο Γ1(1143-1162), στη νί­ κη το υ τελ ευ τα ίο υ κατά το υ Ν ου ρεντίν στη μάχη τη ς λίμ νης Γενησ αρέτ (1159), υπήρξε αποφασιστικής σημασίας. Ετσι η επακολουθήσασα σ υνθήκη μ ετα ξύ Ν ου ρ εντίν και Μα­ νουήλ Α', με α ντα λλα γές ομήρω ν και ε κ α τέ ­ ρω θεν δώρων, υπ ήρξε αμοιβαία επω φελής. Ο μεν Ν ο υ ρ εντίν με τη σ υνθήκη αυτή ε ξα ­ σφάλιζε τη ν ανάσχεση π ιθανής επ έκτασ ης τω ν κτήσ εω ν το υ Κιλίτζ Αρσλάν Β1το υ Ικονίου (επ εκτείν ο ν τα ς μάλιστα τη ν αντισ ελτζο υκική αυτή στάση του, δημιουργώ ντας επ αφ ές με το ν θανάσιμο ομόφ υλο και ομό ­ θρησκο αντίπαλό το υ Κιλίτζ Αρσλάν στην Ανατολία, το ν εμίρη Γιαγκίμπασαν τω ν Ντανισ μεντιδώ ν τη ς Σεβάσ τειας/Σίβας). Από τη ν άλλη πλευρά, πάλι, ο Μ ανουήλ Α 1επ ιθυ μο ύ ­ σε να π αραμείνει ο Ν ου ρ εντίν σ χετικά ισχυ­ ρός ενόψ ει μιας μ εγα λύ τερ η ς ισχυροποίη­ σης τη ς λα τινική ς σ ταυροφ ορικής ισχύος στη Μέση Ανατολή - κάτι που απ οτελούσ ε μια σαφή απειλή στο νοτιοα να τολικό σύνο­ ρο τη ς Β υζα ντινής Α υτοκρατορίας, με δ ε ­ δ ο μ ένη τη ν υφ ισ τάμενη κατάρρευσ η τω ν σχέσεων Βυζαντίου - Δύσης κατά το υ ς 11ο και 12ο αιώνες. Αλλά και τω ν δύο τα σχέδια π ρόλαβε και α ν έτρ εψ ε ο πανούργος Κιλίτζ Αρσλάν Β 1, το υ οποίου το ονομαστό διπλω­ ματικό τρ ίμ η νο ταξίδι, το ν χειμώνα του 1161-1162 στην Κω νσταντινούπολη είχε ως α π οτέλεσ μα μια φα ινομενικά ισχυρή βυζαντινο -σ ελτζου κική συμμαχία, που άφ ηνε το ν Ν ου ρ εντίν σ την ουσία με «άδεια χέρια». Μ ε τη σ υνθήκη εκ είν η το υ 1162 οι Σ ελτζού κοι του «Ρουμ»/Ικονίου έμ ελ λ α ν να κατα­ σ τούν για τις επ ό μ ενες δ εκ α ετίε ς μια «σφή­ να», μια «ενδιάμεσ η δύναμη» μ ετα ξύ τω ν μικρασιατικών κτήσ εω ν το υ Μ ανουήλ Α' και εκείνω ν το υ Ν ου ρ εντίν (γενικά περί Κιλίτζ Αρσλάν Β' 6λ. Α. Σαββίδης, «Ο Σ ελτζο ύ κο ς σ ουλτάνος Κιλίτζ Αρσλάν Β' και η μάχη το υ Μ υριοκεφ άλου, 1176 μ.Χ.», "Στρατιω τική Ιστορία“, τ. 8, Μ άρτιος 1997, σσ.14-22). Επι­ π λέον η επιδείνωση τω ν σχέσεων τω ν δύο τελ ευ τα ίω ν κατέσ τη εμ φ α νή ς μ ετά το 1162

Λεηλασία πόλης από Φράγκους στρατιώ τες.

Ο Α μω ρΑ ', βασιλιάς τη ς Ιερουσαλήμ, μάχ ετα ι στο αιγυπτιακό Σουδάν.

α φ ενός από τη θ ερ μ ή υποδοχή, ε κ μέρους το υ Ν ουρεντίν, το υ φυγάδα από το Βυζά­ ντιο Ανδρονίκου (Α1) Κ ομνηνού (όταν ο τ ε ­ λ ευ τα ίο ς κα τέφ υ γ ε στη Συρία το 1166-1168 με τη ν παροιμιώδους καλλονής σύζυγό του Θεοδώρα, τη ν πρώην βασίλισσα τη ς Ιερ ου ­ σαλήμ), και α φ ετέρ ο υ από τη σ χεδιαζόμενη σ υμ μετο χή το υ Μ ανουήλ Α 1ο τη ν απ οτυχη­ μ ένη λατινική επίθεσή το υ 1168-1169 κατά

ΑΓΙΟΥΒΙΔΕΣ Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΣΕ Ο ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ Μ ο υ σ ο υ λμ α ν ική δ υ ν α σ τεία τη ς Α ιγύπ του τη ν οποία ε γ κ α τέσ τη σ ε ο π ολέμα ρχος Σ α ­ λ α δ ίνο ς μ ε τά τη ν ανατροπ ή τω ν Φ ατιμιδώ ν, που ή τα ν α ιρ ετικ ο ί μ ο υ σ ο υ λμ ά νο ι (σ ιϊτε ς ), το 1169-71 μ.Χ. Οι Α γιο υ β ίδ ες σ ουλτά νοι ή τα ν οπαδοί το υ ο ρ θ ό δ ο ξ ο υ (σ ο υ ν ιτικ ο ύ ) Ισλάμ και εξα π λώ θη κα ν στα εδ ά φ η τ η ς Α ρ α β ία ς, τη ς Σ υ ρ ία ς και τη ς Μ εσ ο π ο τα μ ία ς (Ιρ ά κ), κα­ τα λ α μ β ά ν ο ν τα ς από το υ ς Δ υ τικ ο ύ ς σ τα υ ρ ο φ ό ρ ο υ ς τη σ υρια κή Β έρ ο ια (Χ α λέπ ι) και τη ν Ιερ ο υσ α λή μ (1 1 8 3 ,1 1 8 7 ). Ο Σ α λ α δ ίν ο ς κ α τό ρ θ ω σ ε να επ εκ τ ε ίν ε ι τις κ τή σ εις το υ από τη ν Τυνησία και τη ν Τριπ ολίτιδα. στα δ υ τικ ά , ως τη β ό ρ εια Σ υ ρ ία και το ν π οταμό Τίγρη, όπως επ ίσης από τη Μ εσ η μ β ρ ινή Α ραβ ία μ έχρ ι τη ν Α ρ μ εν ία . Η σ υ ν εκ τικ ό τη τα το υ κ ρ ά το υ ς τω ν Α γιουβιδώ ν δ εν δ ια τη ρ ή θ η κ ε επί τω ν διαδόχω ν το υ Σ α λ α δ ίν ο υ , οπ ότε οι σ τα υ ρ ο φ ό ­ ροι κ α τά φ ερ α ν να πάρουν πίσω ο ρ ισ μ έν ες από τις κ τή σ εις που είχ α ν χάσ ει μ ε τ ις Ε 1 και Σ Τ ’ Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ίε ς τω ν ετώ ν 12 18 και 1228. Ο Γερμανός η γ εμ ό ν α ς τη ς Σ Τ ' Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία ς, Φ ρ ειδ ερ ίκ ο ς Β', κ α τ έλ α β ε τη ν Ιερ ο υ σ α λή μ το 12 28 (ως το 1244), ενώ πάλι το 12 48 νέο ς σ τα υ ρ ο φ ο ρ ικό ς σ τρ α τό ς α π οβιβά σ τηκε σ το Δ έλ τα το υ Ν είλ ο υ . Η π αρακμή τω ν Α γιουβιδών ο δ ή γη σ ε σ την ανατροπ ή το υ ς από το υ ς το υ ρ κό φ ω ν ο υ ς Μ α μ ε λ ο ύ κ ο υ ς (12 5 0 -1 5 1 7 ). Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό το υ α γιο υ β ιδ ικ ο ύ κ ρ ά το υ ς, που σ την π λειοψ ηφ ία το υ είχ ε α ραβόφ ω ­ νο υ ς π λ η θυ σ μ ο ύ ς, ή τα ν το γ εγ ο ν ό ς ότι τη φ ύ λ α ξη και τη ν υπεράσπιση τω ν εδ α φ ώ ν και τω ν συνόρω ν το υ είχ α ν το υ ρ κ ο -κ ο υ ρ δ ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα , στα οποία μά λισ τα παραχω ρούντο φ έο υ δ α -ε δ ά φ η κατά το σύστημα τω ν «ικτά », που σύμφω να με ο ρ ισ μ έν ο υ ς ε ρ ε υ ν η ­ τ έ ς έχ ε ι ο μ ο ιό τη τ ε ς μ ε τ ις β υ ζα ν τιν ές «π ρόνοιες».

τη ς Α ιγύπ του- κατά τις τε λ ε υ τ α ίε ς σ τιγμές τή ς ε κ εί φ α τιμιδικής εξουσ ίας, πριν ο Σαλα­ δίνος κερδίσ ει τη σπουδαία εκ είν η περιοχή τη ς Μ έσης Ανατολής για λογαριασμό το υ Ν ου ρ εντίν (1169/1171). Ηταν, όμως, με το ν Σαλαδίνο, το ν ονομ α σ τότερ ο Κούρδο τη ς ιστορίας, που το Βυζάντιο σ χεδόν π έτυ χ ε μια μακρόπνοη συμμαχία. Ο Σαλαδίνος δ έχ θ η κ ε να αναθερμάνει τις διπ λω ματικές σχέσεις με τη ν Ανα­ το λική Α υτοκρα το ρία στο πλαίσιο ευρ εία ς βυζαντινο-μουσ ουλμανικής συμμαχίας κα­ τά τω ν σ ταυροφόρω ν - κάτι που, στα χαρτιά τουλάχιστον, επ ιτεύ χ θ η κε με σειρά σ υνθη­ κών μ ετα ξύ τω ν ετώ ν 1168/69 και 1192. Το σχέδιο αυτό, όμως, δ εν καρποφόρησε, α­ φού ο ν έο ς δυναμικός σ ουλτάνος τη ς Α ιγύ­ πτου αναμίχθηκε στις βυζα ντινο-σ ελτζουκικές διαφ ορές, υποστηρίζοντας με βο ήθ εια το υ ς Τουρκομάνους επ ιδρ ομείς περιοχών τη ς Κιλικίας, τη ν π ερίοδο 1180-1182, δηλαδή αμέσως μ ετά το ν θά να το το υ Μ ανουήλ Α' το υ Βυζαντίου. Π ερισ σ ότερο οργανω μέ­ ν ες ε ν έ ρ γ ε ιε ς για σύσταση μιας τέτο ια ς συμμαχίας με το ν Σαλαδίνο πραγματοπ οίη­ σε ο παλιός το υ γνώ ριμος, Ανδρόνικος Α1 Κ ομνηνός (α υτοκρ ά τορ α ς κατά τη ν π ερίο­ δο 1183-1185), με τη σ υνθήκη το υ 11841185, τη ν εποχή που το Β υζάντιο ένιω θε τη ν καυτή ανάσα τω ν Νορμανδών τη ς Σ ικε­ λίας, οι οποίοι κατά τη διάρκεια τη ς τέ τα ρ ­ τη ς επ ιδρομής το υ ς στο Β υζάντιο π ολιόρ­ κησαν και λεηλά τησ αν τη Θ εσσαλονίκη (Αύ­ γου σ τος 1185), απ ειλώ ντας και τη ν ίδια τη βυζα ντινή πρω τεύουσα. Η νέα αυτή σ υνθή­ κη, μάλιστα, θ α μπορούσε να έχ ει ουσιαστι­ κά απ οτελέσ ματα, αφού θ α μπορούσε να. ξεκιν ή σ ει η βυζαντινή ανακατάληψη τη ς Μι­ κρός Ασίας, ενώ ο π ροχω ρημένης πια η λι­ κίας Κιλίτζ Αρσλάν Β1, ο ν ικ η τή ς το υ Μ ανου­ ή λ Α1 στο Μ υριοκέφ αλο (1176), εισ ερχόταν σε μια εξα ιρ ετικά δύσκολη π ερίοδο για τη διαδοχή και τη διανομή τω ν εδαφώ ν το υ μια π ερίοδο παρακμής και εμφ ύλια ς διαμά­ χης στο σ ουλτανάτο το υ Ικονίου ανάμεσα στους απογόνους το υ, που έ μ ε λ λ ε να διαρκέσ ει ως το ν θά να τό του, το 1192. Ετσι στα μέσα τη ς δ εκα ετία ς το υ 1180

21 ■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Μ ερική άποψη το υ Χαλεπίου στη Συρία.

22 «■*»

βρισκόμαστε ίσως στο απώτατο σημείο τω ν σχέσεων το υ Β υζαντίου με το ν Σαλαδίνο. Υ­ πάρχει μάλιστα μια πληροφορία σε σύγχρο­ νη δ υτική πηγή, το «Χρονικό το υ Μ εγάλου Π ρεσ βυτέρου» (Chronicon Magni Presbyteri, στα Monumenta Germaniae Historica/Scriptores, τόμ.27, σ.511), αμφισβη­ το ύ μ εν η πάντως από ορισ μένους μ ε λ ε τη ­ τές , ό τι ο Σαλαδίνος υποσχέθηκε, ως σουλ­ τά νος τη ς Αιγύπτου, τη βυζαντινή επ ικυ­ ριαρχία στην Ιερουσαλήμ, τη ν οποία σκό­ π ευε να καταλάβει και να α π ελευθερώ σ ει από το υ ς Λ ατίνους (κάτι που έγιν ε λίγο μετά, το 1187, όπως π ροειπώ θηκε). Π ράγματι αυτή η prima vista (εκ πρώ της όψεως) ε ν τυ ­ πωσιακή π ληροφορία θ α μπορούσε να γίνει δ εκτή με α ρ κ ε τές επ ιφ υλάξεις, ιδίως αν σ κεφ θ ο ύ μ ε τη διαφορά ισχύος και εξουσ ίας ανάμεσα στον Σαλαδίνο και το ν Ανδρόνικο Α 1. Λίγο αργότερα, με τη ν άνοδο τη ς δυνα­ σ τείας τω ν Αγγέλω ν στον βυζαντινό θ ρόνο και κατά τη διάρκεια τη ς Γ1 Σταυροφ ορίας (1189-1192), ο α υ τοκρά τορ α ς Ισαάκιος Β1Αγ­ γελ ο ς (1185-1195) υπέγραψε ν έες σ υνθ ήκες με το ν Σαλαδίνο (1188, 1189 και πάλι 1190, 1192), που επ ρ όκειτο να εξαγριώ σουν κατά το υ Βυζαντίου το ν Γερμανό α υ τοκρά τορ α τη ς Ρωμαϊκής Α υτοκρα τορία ς τη ς Δύσης, Φ ρειδερίκο Α1Βαρδαρόσσα (1152-1190), ο ο ­ ποίος στις π ρώ τες φάσεις τη ς Γ1Σ τα υ ρ ο φ ο ­ ρίας λεη λά τησ ε τη ν Αδριανούπολη και λίγο έλειψ ε να ε π ιτεθ εί και κατά τη ς ίδιας τη ς Κω νσταντινούπολης (1189-1190). Στις ν έες α υ τές σ υνθ ήκες το υ με το Βυζάντιο ο ρεα­ λισ τής Σαλαδίνος π ροσ έφ ερε ελ ευ θ ερ ία τη ς ο ρ θ ό δ ο ξη ς χρισ τιανικής λα τρ εία ς στην Ιερουσαλήμ σε αντάλλαγμα τη ς ε λ ε ύ θ ερ η ς μουσουλμανικής λα τρ εία ς στο τέ μ ε ν ο ς (τζαμί) τη ς Κω νσταντινούπολης (συνθήκη το υ 1189). Η τελικ ή ματαίωση τη ς πραγματοπ οίη­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

σης τω ν π ροαναφ ερθεισ ώ ν διπλωματικών προσπαθειών και συμμαχιών επ ρ όκειτο να κοστίσει πολύ ακριβά στο Βυζάντιο. Η Α υτο ­ κρατορία τη ς Ανατολής επί Κ ομνηνώ ν και Αγγέλω ν έχασε μια μεγάλη ευκαιρία να ε ξα ­ σφαλίσει δύο σ ημ α ντικότα το υς μουσουλ­ μάνους συμμάχους κατά τω ν Σ ελτζούκω ν τη ς «Ρω μανίας ».Ασφαλώς μια σ υ ν εκτικό τερη συμμαχία με το ν Ν ου ρ εντίν πιθανώς θα είχε α π οτρ έψ ει τη ν κατασ τροφή το υ Μυριοκεφάλου το 1176 (παρά τη ν «ανόσια» συμ­ μαχία μ ετα ξύ Κιλίτζ Αρσλάν Β1 και Φ ρειδερ ί­ κου Α 1Βαρβαρόσσα, από το 1173), ενώ μια α­ π ο τελεσ μ α τικό τερ η συνεργασία με το ν Σα­ λαδίνο θ α είχε ίσως οδηγήσ ει σε σταδιακή ανακατάληψη τω ν επί μ ερ ικ ές δ εκ α ετίε ς χα­ μένω ν βυζαντινώ ν μικρασιατικών κτήσεων.

ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ ΚΑΙ ΣΑ Λ Α Δ ΙΝ Ο (ελληνική μετάφραση: Α.Σ.) Ο θ ά ν α τ ο ς το υ Ν ο υ ρ ε ν τ ίν κ α τά τ ο ν Α ­ ραβα ισ το ρ ιο γ ρ ά φ ο Ιμπν α λ -Α θ ίρ (π ρβλ. G a b rie li, σ σ .68-7 1)

«Την Τετάρτη 11 σαουάλ το υ έ το υ ς Εγί­ ρας 529 (=15 Μαϊου το υ 1174) ο Νουρ αλΝτιν Μ αχμούτ ιμπν Ζάνγκι ιμπν Ακσούγκουρ, η γεμό να ς τη ς Συρίας, τη ς Μ εσοπο­ ταμίας και τη ς Αιγύπτου, π έθ α νε από συ­ γκοπή καρδιάς. Θ ά φ τη κε στην ακρόπολη τη ς Δαμασκού και α ρ γό τερ α μ ετα φ έρ θ η κ ε στον μ εν τρ εσ έ (=θρησ κευτική σχολή) που είχε ιδρύσει στη Δαμασκό, κοντά στην αγο­ ρά των εργατώ ν τη ς λυγαριάς. Είχε επισυμβεί μια θαυμασ τή συγκυρία: στις 2 σαουάλ (του ίδιου έτο υ ς ) ίππευε (=ο Ν ου ρεντίν) με έναν ευσ εβή εμίρη, ο οποίος το υ είχε πει: Ας είναι ευ λ ο γ η μ ένο ς Ε κείνος που μόνος

Του γνω ρίζει αν θα σ υνα ντη θο ύμ ε πάλι ε δ ^ σε ένα χρόνο από τώρα! Σε α υτό ο Ν ουρε­ ν τίν είχε απαντήσει: Μην το λ ες αυτό, αλλα μάλλον, ας είναι ευ λ ο γ η μ ένο ς Ε κείνος π οι μόνος Του γνω ρίζει αν θ α σ υναντηθούμε πάλι εδώ σε ένα μήνα από τώρα! Και ο Νου­ ρ εν τίν - ας το ν ελεή σ ει ο Θ εό ς - είχε πεθάνει ένδ εκ α μ έρ ες μετά, ενώ και ο εμίρ η ς πέ­ θ α νε επίσης πριν τελειώ σ ει η χρονιά ε κ εί­ νη. Ετσι έφ υγα ν και οι δύο το υς, ακριβώς ό­ πως είχαν προοιω νισθεί τα λόγια τους... Ενας φημισ μένος για τρ ό ς που φ ρόντιζε το ν Ν ου ρ εντίν μού είπ ε τα εξή ς : ό τα ν ο Ν ο υ ρ εντίν κτυπ ήθ ηκε από τη ν αρρώστεια που έ μ ε λ λ ε να το ν εξοντώ σ ει, έσ τειλ ε μ Γ νυμα σε μένα να πάω κοντά του, μαζί με άλ­ λους για τρο ύς. Ο ταν φτάσαμε το ν βρ ήκ αα Ε ξαπλω μένο σε ένα μικρό δωμάτιο, στην α­ κρόπολη τη ς Δαμασκού, κτυπ ημένο από τις δ α γκάνες μιας θ α να τερ ή ς επ ίθεσ ης στη­ θ ά γχη ς - αλλά ακόμα και τό τε, στα πρόθυρα το υ θανάτου, προσπάθησε να μιλήσει αρ κε­ τά δυνατά ώ στε να ακουστεί. Είχε αρρωστήσει στο δωμάτιο, όπου σ υνήθιζε να αποσύρ ετα ι για τις π ροσευχές του, και δ εν είχε μ ετα κ ιν η θ εί από εκεί. Ο ταν μπήκα στο δω ­ μ άτιο α υτό και είδα τη ν κατάστασή το υ τ ο ί είπα: Δ εν έπ ρεπ ε να αφήσεις τη ν κατάστα­ σή σου να επ ιδεινω θεί τόσο πολύ για να μας καλέσεις. Αμέσως έπρεπε να είχ ες μ ετα κι­ ν η θ εί σε ένα μεγα λύτερο , κα λύ τερ α φω τι­ σμένο, δωμάτιο, για τί σε μια ασ θένεια όπως αυτή, αυ τό είναι σημαντικό. Αφού σ υγκε­ ντρ ω θ ήκα με γύρω το υ για να το ν εξετά σ ο υ ­ με, συμφω νήσαμε ό τι έπρεπ ε να το ν αφαιμ ά ξουμε, αλλά τ ό τ ε εκείν ο ς είπε: Δ εν θ α έ ­ π ρεπε να π ά ρετε αίμα από έναν άνδρα εξή ­ ν τα χρόνω ν - έτσ ι α ρ νή θ η κε να υπ οβληθε. στη θεραπ εία. Προσπαθήσαμε τ ό τ ε διάφο­ ρ ες ά λλες μ εθ όδ ου ς, χωρίς όμω ς κάποιο α­ π οτέλεσ μα, έτσ ι η κατάστασή το υ επιδεινώ ­ θ η κ ε και τελικ ά π έθ α νε - Μ ακάρι να το υ επιδ ε ίξε ι ο Θ εός έ λ ε ο ς και συμπόνοια! Ηταν ο Ν ου ρ εντίν ένας ψηλός μελαμψός άνδρας με γ έν εια - όχι όμω ς μουστάκι, το μέτω πό το υ ή τα ν ωραίο και η όψη το υ ευ ­ χάριστη, γινό μενη ακόμα πιο προσιτή από τα καλλίγραμμα μελιά το υ μάτια. Το βασί­ λειό το υ απλωνόταν σε μεγάλη έκτασ η και η εξουσ ία το υ αναγνω ριζόταν ακόμη ως τη Μ έκκα, τη Μ εδίνα και τη ν Υεμένη... Γεννη­ μένος το 511 Εγίρας (=1117/18 μ.Χ.), είχε τη

φήμη, σ την επ ικρατεια του, ενο ς σοφού και δίκαιου ηγεμόνα. Εχω μ ελ ετή σ ει το υ ς βίους τω ν παλαιών η γετώ ν και βασιλέων και, μ ετά το υ ς ο ρ θ ό δ ο ξο υ ς χαλίφ ες (=του «Πατριαρ­ χικού» Χ αλιφάτου μ ετά το ν π ροφήτη Μωά­ μεθ) και το ν Ούμαρ ιμπν Αμπ ντ αλ-Αζίζ (=τον Ομαϋάδη χαλίφη Ομάρ Β'), δ εν έχω βρει πιο σ υνετό και πιο πιστό τη ρ η τή τη ς δι­ καιοσύνης (από το ν Νουρεντίν)... Ανάμεσα στις α ρ ετέ ς το υ ήτα ν η εγκ ρ ά ­ τεια , η ευλάβεια και η γνώση τη ς θ εο λο γία ς. Η τρ ο φ ή του, ο ρουχισμός το υ και τα προ­ σωπικά το υ έξο δ α π ροέρχονταν από εισ ο­ δ ήματα τη ς νόμιμης δικαιοδοσίας το υ στα λάφυρα (των πολέμων), καθώς και από χ ρ ή ­ ματα που δ ίνοντα ν σε κοινούς στόχους για όλους το υ ς μουσουλμάνους. Η σύζυγός του δια μα ρ τυρ ότα ν για τη ν υπερβολική το υ ε ­ γκράτεια, έτσ ι ώ στε να τη ς παραχωρήσει, από τη ν προσωπική το υ περιουσία, τρία κα­ τα σ τή μα τα στη Χομς (=Εμεσα), τα οποία τη ς απ έφ εραν κέρ δ ο ς είκοσι δηναρίων το ν χ ρ ό ­ νο. Ο ταν όμω ς εκείν η π αραπ ονέθηκε ότι αυτά δ εν τη ς έφθαναν, (λ έγετα ι ότι) τη ς ε ί­ πε: Δ εν υπάρχουν άλλα: παρά τα όσα έχω στην κατοχή μου, δ εν είμαι παρά ο φύλακας τη ς μουσ ουλμανικής κο ινό τη τα ς και δ εν σκοπεύω να τη ν εξαπατήσω και να ρίξω το ν εα υτό μου στη φω τιά τη ς κόλασης για το δι­ κό σου χατήρι!...» (!). Ο ιστοριογράφος Β αχαεντίν ή Ιμπν Σαντάντ για την πίστη και τον απλό χαρακτήρα του Σαλαδίνου (G abrieli, σσ.87-8)

«...0 Σαλαντίν ήτα ν άνθρω πος με στα­ θ ερ ή πίστη, ο οποίος συχνά είχε στα χείλη το υ το όνομα το υ Θ εού. Την πίστη το υ α­ ντλού σ ε από τις μα ρτυρίες, τις οποίες μ ε­ λ ετο ύ σ ε π ροσεκτικά με τη σ υνοδεία τω ν πιο αναγνω ρισμένω ν επιστημόνω ν και τω ν σπουδαιότερω ν νομικών, απ οκτώ ντας έτσι α ρ κετά εφ όδια ώ στε να μπορεί να ανταποκρίνετα ι και να σ υ μ μ ετέχει σε θ εο λ ο γ ικ ές σ υζητήσεις όπ οτε παρουσιαζόταν μια τ έ ­ τοια ανάγκη - χωρίς πάντως να είναι σε θέσ η να υ ιο θ ε τε ί τη ν τεχ νική ορολογία τω ν ειδ ι­ κών σοφών. Το απ οτέλεσ μα πάντως ή τα ν η πίστη το υ να είναι αποκαθαρισμένη από κά­ θ ε κηλίδα ετερ ο δ ο ξία ς, ενώ η σε βάθος α­ νάγκη π οτέ δ εν το ν οδήγησ ε σε κάποιο θ εολογικό σφάλμα ή σε αίρεση... ...Π έθανε χωρίς να αφήσει κάποιο μεγά­ λο κτήμα ή κάποια περιουσία, αφού οι δω ρε­ ές και οι ελεη μ ο σ ύ νες του είχαν εξα ν τλ ή σ ει όλο το υ το βιός. Από όλα εκείνα τα οποία το υ ανήκαν άφησε όταν π έθ α νε στο θησ αυ­ ροφυλάκιό το υ σαράντα επτά νασ ιριτικές δρα χμές (=νομίσματα με χαραγμένο πάνω το υ ς το επίσημο όνομά του: αλ-Μ αλίκ αλΝασίρ = πρίγκηπας-υπερασπιστής τη ς πί­ στης), καθώς και ένα και μοναδικό τυριακό χρυσό νόμισμα. Ο ύ τε βέβαια άφησε σπίτια, κτήματα, κήπους, χωριά, χωράφια ή κάποια άλλη υλική περιουσία...». Ο ζήλος του Σαλαδίνου στον «Ιερό Πό­ λεμο» του Ισλάμ, σύμφωνα με τον Βαχαεντίν-Ιμπν Σ α ντά ντ (G abrieli, σσ. 99-100)

«Ο μεγαλοδύναμος Θ εό ς έχ ει πει: Και

Η Κ Λ Η Ρ Ο Ν Ο Μ ΙΑ ΤΟΥ Ζ Ε Ν Γ Κ Ι (π έδ. το 1146)

Ζέν γκ ι --------------- 1 Σ α ϊφ ε ν τ ίν Γ ιζ ί σ τη Μ ο σ ο ύλη τη ς Μ ε σ ο π ο τα μ ία ς (Ιρ ά κ ) (κ λ η ρ ο ν ό μ η σ ε τ ο Ιρ ά κ )

Μ αουδούδ Κ ο υ τμ π ε ν τίν (με το ν Σ α ϊφ ε ν τ ίν σ τη Μ οσούλη)

Ν α σ ιρ εν τίν (υ π ο τε λ ή ς τ ο υ Ν ο υ ρ ε ν τίν σ τη Χ α ρ ρ ά ν ) Ν ο υ ρ ε ν τίν σ τ ο Χ α λέπ ι (κ λ η ρ ο ν ό μ ο ς Σ υ ρ ία ς )

α υ τού ς που θα π ολεμήσ ουν για τη ν υ π ό θε­ σή Μας, θ α το υ ς ο δηγήσ ουμε στον δικό Μας δρόμο, αφού ο Θ εός είναι με το μέρος εκείνω ν που δρουν με ευ γ έν εια και ορθή πί­ στη (πρβλ. σ ούρα/κεφάλαιο 29.69 το υ Κορα­ νίου), ενώ τα ιερά έργα είναι γεμ ά τα από χω­ ρία που μιλούν για το ν Ιερό Π όλεμο (αραβι­ κά: τζιχάντ). Ο Σαλαντίν είναι πιο συστημα­ τικό ς και επίμονος σε αυτό από ό τι σε ο,τιδήπ οτε άλλο. Αν κάποιος ισχυριζόταν ότι κάπ οτε ο Σαλαντίν είχε ξεκιν ή σ ει εκσ τρα ­ τεία Ιερού Π ολέμου μη ξο δ εύ ο ν τα ς ο ύ τε μια δραχμή, ο ύ τε ένα δηνάριο παρά μόνο για το ν π όλεμο ή για δ ω ρ εές και ενέρ γ ειες, αυ τός ο κάποιος θα μπορούσε να θ εω ρ η θ εί αληθινός και ακριβής στα λ εγ ό μ εν ό του. Ο Ιερ ός Π όλεμ ος και οι ταλαιπω ρίες που συν­ δ έο ντα ν με α υ τόν πραγματικά το ν κυ ρ ίευε απ' άκρου εις άκρον, καταλαμβά νοντάς του τη σκέψη και τη ν καρδιά. Δ εν σ κεφ τόταν, δ εν μιλούσε για ο ,τιδήπ οτε άλλο παρά μόνο για τα υλικά που θα χρησ ιμοπ οιούντο στις μάχες, ενδ ια φ ερ ό τα ν μόνο για όσους μπο­ ρούσαν να φ έρ ο υ ν όπλα και πραγματικά ε ­ ξέφ ρ α ζε τη ν αντιπ άθειά το υ σε όσους μι­ λούσαν ή ασχολούντο με οποιοδήπ οτε άλλο ζήτημα...». Η περίφημη μάχη του Χ ιττίν /Χ α ττίν (1187), όπως π εριγράφ εται από τον Ιμπν αλΑ θ ίρ (G abrieli, σσ.121-125)

«...Το Σάββατο στις 24 ραμπί II (=4 Ιουλί­ ου 1187 μ.Χ.) ο Σαλαντίν και οι μουσουλμά­ νοι ιππέυσαν και όρμησαν σ τους Φ ράγκους. Κι εκείν ο ι ή τα ν έφιπποι και έτσ ι οι δύο στρα­ το ί σ υγκρούσ τηκαν με ορμή. Οι Φράγκοι, που υπ έφ εραν πολύ από τη δίψα, είχαν χά­ σει τη ν εμπιστοσύνη στα όπλα το υς. Η μάχη άναψε για τα καλά, με τις δύο π λευ ρ ές να μάχονται με πείσμα. Οι μουσουλμάνοι τ ο ξ ό ­ τ ε ς έσ τελναν σύννεφα βελώ ν που έμοιαζαν με π υκνές επ ιδρ ομές ακριδών, σκοτώ νο­ ντα ς πολλά από τα άλογα τω ν Φράγκων. Οι τελ ευ τα ίο ι, το π ο θ ετώ ν τα ς ολόγυρά το υ ς το πεζικό το υς, επιχείρησαν να μ ετα κ ιν η θ ο ύ ν π ολεμώ ντας προς τη ν Τιβεριάδα (λίμνη), ε λ ­ πίζοντας με το ν τρόπ ο αυτό να πλησιάσουν κοντά σε νερό, αλλά ο Σαλαντίν είχε αντιληφ θ εί το ν σκοπό το υ ς και το υ ς είχε προλά­

βει, το π ο θ ετώ ν τα ς το ν εα υ τό το υ με το ν σ τρατό το υ ακριβώ ς πάνω σ τον δρόμο το υς. Ο ίδιος κάλπαζε α σ ταμάτητα πάνω-κάτω στις γρα μ μές τω ν μουσουλμάνω ν, ενθαρρύνοντα ς αλλά και σ υγκρ οτώ ντας το υ ς άνδ ρ ες του, όπου παρουσιαζόταν ανάγκη. Ο­ λος ο σ τρα τός το υ υπάκουε τις διαταγές το υ και σ εβόταν τις απ αγορεύσεις του. Ε­ νας από το υ ς νεα ρ ού ς το υ μαμελούκους (=τουρκόφω νους σκλάβους) πραγματοπ οίη­ σε εντυπωσιακή έφ ο δο κατά τω ν Φράγκων επ ιδεικνύο ντα ς θ α υ μ α σ τές π ράξεις ηρω ι­ σμού και γ εννα ιό τη τα ς, μέχρις ότου οι υπερ α ρ ιθ μ ό τερ ο ι αντίπαλοι κατόρθω σαν να το ν σκοτώσουν. Ο ταν οι μουσουλμάνοι ό ρ ­ μησαν μαζικά στις εχ θ ρ ικ ές γραμμές, τις παραβίασαν σ κοτώ νοντας π ολλούς Φρά­ γκους. Ο κόμης (=Ραϋμόνδος Γ 1τη ς Τουλού­ ζης: π ερ.1140-1187), που α ν τιλ ή φ θ η κε ό τι η υπόθεση ήτα ν απελπιστική και ό τι δ εν θα κατόρθω νε να σ υγκροτήσ ει το ν μουσουλ­ μανικό στρατό, συμφώ νησε με το υ ς συμπα­ τρ ιώ τες το υ να πραγματοποιήσει επίθεση ε ­ να ντίον το υ τμ ή μ α το ς τω ν εχθρώ ν που βρί­ σ κονταν μπροστά του: επ ικεφ α λής τω ν τ ε ­ λευταίω ν ήτα ν ο Τακιεντίν Ούμαρ, ο ανηψιός το υ Σαλαντίν, που ότα ν είδ ε ό τι οι Φ ράγκοι που το υ επ ιτίθ εν το φαίνοντα ν α­ πελπισμένοι, επιχειρώ ντας να διαπεράσουν τις γρα μ μές του, έδωσε ε ν το λ έ ς να ανοιχτεί ένα πέρασμα στις γρα μ μές τω ν δικών του δυνάμεω ν, για να περάσουν. Κάποιος από το υ ς (μουσ ουλμάνους) ε ­ θ ε λ ο ν τέ ς είχε βάλει φωτιά στο χορτάρι που κάλυπ τε το πεδίο (της μάχης), έτσ ι ώστε ο ά νεμ ος να μ ετα φ έρ ει τη ζέσ τη και το ν κα­ πνό πάνω στα πρόσωπα τω ν εχθρώ ν, που έπρεπε να υπ ομείνουν τη δίψα, τη ζέστη του καλοκαιριού, τη ν πυρά με το ν καπνό, καθώς και τη ν αγριότητα τη ς μάχης. Ο ταν ο κόμης αναγκάσ τηκε να υποχωρήσει, οι απ οθαρρυ­ μένοι Φ ράγκοι σ κέφ το ν τα ν αρχικά να παρα­ δοθούν, όταν όμως κατάλαβαν ό τι ο μόνος τρόπ ος για να σώσουν τις ζω ές το υ ς ήταν να αψ ηφήσουν το ν θάνατο, πραγματοπ οίη­ σαν σειρά εφ όδω ν που παρολίγο να απομακρύνουν το υ ς μουσουλμάνους από τις θ έ ­ σεις το υς, παρά το υπεράριθμό το υς. Ομως η Χάρη το υ Θ εού ήτα ν με το μ έρ ος τω ν τ ε ­ λευταίων. Καθώς κά θ ε νέο κύμα τω ν επ ιτι­ θ εμ έν ω ν (Φράγκων) υποχωρούσε, άφ ηνε πί­ σω αριθμό νεκρώ ν και έτσ ι οι αριθμοί το υ ς γρήγορα μειώ θηκαν, ενώ οι μουσουλμάνοι γρήγορα β ρ έθ η κα ν ολόγυρά το υς, όπως έ ­ νας κύκλος γύρω από τη δ ιά μ ετρ ό το υ. Οι επ ιζήσ αντες Φράγκοι κα τέφ υγα ν σε έναν λό­ φο κοντά στο Χ ιττίν, όπου ήλπιζαν να οχυ­ ρω θούν και να αμυνθούν, αλλά αμέσως το υ ς επ ιτέθ η κα ν ο ρμ ητικά από ό λες τις π λευρ ές, με απ οτέλεσ μα να κατορθώ σουν να υψώσουν μόνο μια σκηνή, εκείν η το υ βα­ σιλιά (=Γκυ ν τε Λουζινιάν).Τότε οι μουσουλ­ μάνοι έγινα ν κύριοι το υ μεγάλου το υ ς σταυ­ ρού, που απ οκαλείται Τίμιο Ξύλο (Α ληθής Σταυρός), πάνω στον οποίο, καθώς λέγουν, υπάρχει ένα τμ ήμ α το υ ξύλου επί το υ οποί­ ου σ ταυρώ θηκε ο Μεσσίας το υς. Αυτό π ραγματικά απ οτέλεσ ε ένα από τα μεγαλύ­ τερ α κτυπ ήματα γ ι1 αυτούς, κάνοντας το ν

23

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

θ ά να το και τη ν κατασ τροφή το υ ς παραπά­ νω από βέβαια. Μ εγάλοι αριθμοί ιππέων και πεζών το υ ς σ κοτώ θηκαν ή αιχμαλω τίστη­ καν. Ο βασιλιάς π α ρέμεινε στις π λαγιές το υ λόφου με π εντακόσ ιους από το υ ς γεννα ιό ­ τε ρ ο υ ς και ο νο μ α σ τό τερ ο υ ς ιππότες του... (α κολο υθ εί περιγραφή τη ς σύλληψ ης του βασιλιά Γκυ και πολλών Λατίνων αξιω ματούχων)... ...Από τη ν εποχή τη ς πρώ της το υ ς επί­ θ εσ η ς στην Παλαιστίνη το 491 Εγίρας (=1098 μ.Χ.) είχαν οι Φ ράγκοι να υποστούν μια τέ το ια ς έκτα σ ης ή ττα . Ο ταν αιχμαλω τί­ στηκαν όλοι οι εχθ ρ ο ί ο Σαλαντίν π ήγε στη σκηνή το υ και ζή τησ ε να το υ φ έρ ο υ ν το ν βασιλιά τω ν Φράγκων...Τον έβ α λε να καθίσει δίπλα το υ και, έτσ ι μισ οπεθαμένο όπως το ν είδ ε από τη δίψα, το υ π ρόσφ ερε παγωμένο νερ ό να πιει...Ο η γεμό να ς τη ς Τρίπολης (=Ραϋμόνδος Γ' ), όμως, αφού κατόρθω σ ε να ξε φ ύ γ ει από το π εδίο τη ς μάχης, έφ θ α σ ε στην Τύρο και από ε κ ε ί π ήγε στην Τρίπολη. Εκεί λίγες η μ έ ρ ε ς α ρ γό τερα π έθ α νε από τη ν οργή και τη λύσσα το υ για τη μεγάλη κα­ τα σ τροφ ή που είχε πέσει σ τους Φ ράγκους και γενικά πάνω σε όλη τη Χριστιανοσύνη... ...Οταν ένα χρόνο α ρ γό τερα (=1188 μ.Χ.) πέρασα από το π εδίο τη ς μάχης, είδα ε κ εί τη γη κα λυμμένη με κόκκαλα, που μάλιστα μπορούσε κάποιος να τα διακρίνει από από­ σταση σ υγκεντρω μένα σε λοφ ίσ κους ή δια­ σκορπισμένα σε όλο το τοπίο. Αυτά είχαν απ ομ είνει π λέον από όσα δ εν είχαν παρασύρει μακριά οι θ ύ ε λ λ ε ς ή δ εν είχαν καταβροχθίσ ει τα άγρια θ ηρ ία που ζουν σε α υ τού ς το υ ς λόφ ους και τις κοιλάδες».

Παλαιό γκραβούρα μ ε εναλλακτική απεικόνιση της μορφής του Σαλαδίνου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 24

(1) Αγιρακτσά Α.: Ο ΑΓΙΟ ΥΒΙΔΗΣ ΣΑΛΑΧΕΝΤΙΝ (=ΣΑΑΑΔΙΝΟΣ) ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ (τουρκικά), Αγκυρα, 1997. (2) Balog P.: THE COINAGE OF THE AYYUBIDS, Λονδίνο, 1980, σσ. 3-5, 58-103 (νομίσματα Σαλαδίνου). (3) Bosworth C.E. : THE NEW ISLAMIC DYNASTIES, Παν/μιο Εδιμβούργου, 1996, σσ. 70-75 (AYYUBIDS), 190-191 (ZANGIDS). (4) Brand C.: THE BYZANTINES AND SALADIN, 1185-192: OPPONENTS OF THE THIRD CRUSADE, Speculum 37.2 (1962), σσ. 167-181. (5) Brockelmann C.: HISTORY OF THE ISLAMIC PEOPLES, Νέα Υόρκη, ανατύπ. 1973. (6) Cahen Cl.: LA SYRIE DU NORD A L 1EPOQUE DES CROISADES ET LA PRINCIPAUTE D ‘ ANTIOCHE, Παρίσι, 1940. (7) Cahen Cl.: L'lSLA M DES ORIGINES AU DEBUT DE L’ EMPIRE OTTOMAN, Παρίσι, 1970. (8) Γκρουσέ P, (Grousset R.): ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ, Αθήνα χ.χ. (9) Demirkent Ishln: DER SIEG VON HITTIN UND DIE EROBERUNG JERUSALEMS DURCH DIE MOSLEMS IM SPIEGEL DER WESTLICHEN DARSTELLUNG, Belleten 152 (Αγκυρα 1989), σσ. 1557-1566. (10) Demirkent Ishin: Ol ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ (Ol ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ) (τουρκικά), Κωνσταντινούπολη, 1997. (11) Dictionary of the Middle Ages (Νέα Υόρκη 1982-89), λήμματα "ALEPPO11(της Ira Lapidus), "AYYUBIDS" (του A. Ehrenkeutz), "DAMASCUS" (του R.S.Humphreys), "EGYPT ISLAMIC" (του M.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Μια εκδοχή της μορφής του Σαλαδίνου. Dols), ΉΙΤΤΙΝ/ΗΑΤΤΙΝ, SALADIN" (του A.Ehrenkreutz), "KURDS" (του C.E.Bosworth), "LADHIQIYA" (του J.Yarrison), "SYRIA" (τ ο υ P. von Si vers). (12) Doelger F., (επιμέλεια-προσθήκη P. Wlrth): REGESTEN DER KAISERURKUNDEN DES OSTEROEMISCHEN REICHES. τόμ.Β': 1025-1204, έκδ., Μόναχο, 1995 (αναφορά στις συνθήκες των Νουρεντίν και Σαλαδίνου με το Βυζάντιο). (13) ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Αθήνα, 1996, λήμμα «ΑΓΙΟ ΥΒΙΔΕΣ» (του Α. Σαββίδη). (14) Ehrenkreutz A.: THE PLACE OF SALADIN IN THE NAVAL HISTORY OF THE MEDITERRANEAN SEA IN THE MIDDLE AGES, "Journal of the American Oriental Society", 75 (1955), σσ. 100116. (15) Ehrenkreutz A.: THE CRISIS OF DINAR IN THE EGYPT OF SALADIN "Journal of the American Oriental Society", 75 (1956), σσ. 178184. (16) Ehrenkreutz A.: SALADIN, Albany (State University of New York Press), 1972. (17) Elisseeff N.: NUR AL- DIN, UN GRAND PRINCE MUSULMAN DE SYRIE AU TEMPS DES CROISADES, 511-569 A .H./118-1174, 3 τόμοι, Δαμασκός, 1967. (18) ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA, 15η έκδοση

(Παν/μιο Σικάγου, 1980), λήμμα "SALADIN" (το. P. Walker). (19) ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM, α 1έκδοση (Λέιντεν, ανατύπ.1987 και 1993), λήμματα "NUP A L-D IN ", “ZENG!“ (Κ. Zettersteen), "SALADIN (του J.SOBERNHEIM). (20) ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM, β'έκδοση (Λέιντεν 1960-), λήμματα "AYYUBIDS" (του C. Cahen), “DIMASKH" (το υ N.EIisseeff). ΉΙΤΤΙΝ/ΗΑΤΤΙΝ" (των F. Buhl- C. Cahen), "NUR AL- DIN MAHMUD Β. ZA N K I" (του N. Elisseeff). "SALAH AL- DIN" (του D. Richards). (21) Gabrieli F.: ARAB HISTORIANS OF THE CRUSADES, αγγλ. μετάψ ρ., Λονδίνο, 1969 (ανατύπ. 1978). (22) Gaudefroy-Demombynes M.: UNE LETTRE DE SALADIN AU CALIFE ALMOHADE, Melanges Rene Basset, Παρίσι, 1925, B ', σσ. 279-304. (23) Gibb H.: THE ARABIC SOURCES FOR THE LIFE OF SALADIN, Speculum, 25 (1950), σσ. 58-71 (24) Gibb H.: AL- BARQ AL- SHAMI: THE HISTORY OF SALADIN BY THE KATIB IM AD AD- DIN ALISFAHANI, "W ienerZeitschrift für die Kunde des Morgenlandes", 52(1953), σσ. 93-115. (25) Gibb H.: THE LIFE OF SALADIN FROM THE WORKS OFIMAD-AD-DIN AND BAHA AD-DIN. Οξφόρδη, 1973 (μεταθανάτια έκδοση). (26) H itti Ph.: HISTORY OF THE ARABS. 10η έκδοση , Λονδίνο, 1982. (27) Holt P.: SALADIN AND HIS ADMIRERS: A BIOGRAPHICAL REASSESSMENT, Bulletin. School of Oriental and African Studies 46 (198i σσ. 235-239. (28) Holt P.: THE AGE OFTHE CRUSADES: THE NEAR EAST FROM THE ELEVENTH CENTURY TO 1517, Λονδίνο-Νέα Υόρκη, 1986, κεφάλαια 5 («ZANG IANDNURAL-DIN, 1128-1154"), 6 ( "NUR AL-DIN AND THE RISE OF SALADIN, 1154-1174 ). 7 ("THE ASCENDANCY OF SALADIN, 1174-1193’). (29) Humphreys R.S.: FROM SALADIN TO THE MONGOLS: THE AYYUBIDS OF DAMASCUS. 11931260, Albany (State University of New York Press J 1977. (30) Huygens R.: LA CAMPAGNE DE SALADIN ΕΝ SYRIE DU NORD, 1188, τόμ. APAMEE DE SYRIE. BILAN DES RECHERCHES ARCHEOLOGIQUES 1969-1971, Β ρυξέλλες, 1972, σσ. 273-283. (31) IBN AL-QALANISI, DAM AS DE 1075 A 1154. γαλλική μ ετά φ ρ .- σχόλια R.le Tourneau. Δαμασκός, 1952. (32) IM AD AD- DIN AL- ISFAHANI (519-597/11251201): CONQUETE DE LA SYRIE ET DE LA PALESTINE PAR SALADIN...γαλλική μ ετά φ ρ .σχόλια H. Masse, Παρίσι, 1972 (σειρά "Documents relatifs a I' Histoire des Croisades"). (33) Irwin R.: ISLAM AND THE CRUSADES, 10961699, στον J. Riley-Smith, THE OXFORD ILLUSTRATED HISTORY OF THE CRUSADES. Οξφόρδη, 1995 (ανατύπ.1997), σσ. 217-259, εδώ 229-237. (34) KedarB. (επιμ.): THE HORNS OFHATTIN, έκδ Variorum, Ιερουσαλήμ-Λονδίνο, 1992 (συλλογικός τόμος), μ ελ έτες : THE BATTLE OF HATTIN REVISITED (το υ Β. Kedar), SALADIN äS HATTIN LETTER (τω ν C. Melviile-M. Lyons), SALADIN'S DOME OF VICTORY AT THE HORNS OFHATTIN (του Zvi Gal), SALADIN AND MUSLIM MILITARY THEORY (του W. Hamblin). (35) Koehler M .: ALLIANZEN UND VERTRAEGE ZWISCHEN FRAENKISCHEN UND ISLAMISCHEN HERRSCHERN IM VORDEREN ORIENT: EINE STUDIE UEBER DAS ZWISCHENSTAATLICHE ZUSAMMENLEBEN VOM 12. BIS INS 13.JAHR., Νέα Υόρκη, 1991 (περίοδος 1097-1193 μ.X.). (36) Kraemer J.: DER STURZ DES KOENIGREICHS JERULALEM (583 A.H./1187 A.D.)IN DER DARSTELLUNG DES IM AD AD-DIN AL-KATIB ALISFAHANI, Βισμπάντεν, 1952.

(37) Lane-Poole S.: SALADIN AND THE FALL OF THE KINGDOM OF JERUSALEM, Βηρυτός, 1964 (ανατύπωση της β 1έκδοσης: Λονδίνο, 1926/α1 έκδ.1898). (38) LEXIKON DES MITTELALTERS (ΜόναχοΖυρίχη 1977-), λήμματα "AYYUBIDEN" (του A.Noth), "ΗΑΤΤΙΝ, SCHLACHT VON 1187" (του P.Herde), "NURR A D DIN 11(του P. Thoreau), "SALADIN" (του H. Moehring). (39) Lewis B.: SALADIN AND THE ASSASSINS, Bulletin, School of Oriental and African Studies 15.2 (1953), σσ. 239-245. (40) Lewis B.: EGYPT AND SYRIA, Cambridge History of Islam IA (1970, ανατύπ. 1980). σσ. 175230, ιδίως 200-204. (41) Lewis Β.: 01 ΑΣΣΑΣΙΝΟΙ.Μ ΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ, πρόλογος Α. Σαββίδης, Αθήνα, 2000. (42) Lilie R., -J.: BYZANZ UND KREUZFAHRERSTAATEN. STUDIEN ZUR POLITIK DES BYZANTINISCHEN REICHES GEGENUEBER DEN STAATEN DER KREUZFAHRER IN SYRIEN UND PALAESTINA BIS ZUM VIERTEN KREUZZUG, 1096-1204, Μόναχο, 1981 και αγγλική μετάφ ρ.: BYZANTIUM AND THE CRUSADER STATES, 10961204, Οξφόρδη, 1993. (43) Lilie J.-L.: NOCH EINMAL ZU DEN THEMA BYZANZ UND DIE KREUZFAHRERESTAATEN, 3: DIE BYZANTINISCH- FRAENKISCHE ALLIANZ ZUR EROBERUNG AEGYPTENS, 1168-1171, 4: SALADIN UND BYZANZ", στον τόμο ΠΟΙΚΙΛΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 4: VARIA I, Βόννη, 1984, σσ. 121-175, ιδίως 132-142 και 142-163. (44) Lyons Μ .-Jackson D.: SALADIN. THE POLITICS OF THE HOLY WAR, Λονδίνο, 1982. (45) Μααλούφ A.: 01 ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΑΡΑΒΩΝ, Αθήνα, χ.χ. (1991). (46) Μ εγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «ΠΥΡΣΟΥ» (Α θήνα, 1927-34, ανατύπ.1964), λήμμα «ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ» (του Ν. Μοσχόπουλου). (47)Μ εγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια «ΥΔΡΙΑ», 55 τόμοι (Αθήνα, 1978-88), λήμματα «ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ» (του Α. Σαββίδη), «ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ» (των Φωτεινής Βλαχοπούλου-Α. Σαββίδη). (48) Minorsky V.: STUDIES IN CAUCASIAN HISTORY, Λονδίνο, 1953, κ εφ .ΙΙΙ ('PREHISTORY OF SALADIN"). (49) Moehring H.: SALADIN UND DER DRITTE KREUZZUG: AIYUBIDISCHE STRATEGIE UND DIPLOMATIE IM VERLEICH VORMEHMUCH DER ARABISCHEN M IT DEN LATEINISCHEN QUELLEN, Βισμπάντεν, 1980. (50) Moehring H.: BYZANZ ZWISCHEN SARAZENEN UND KREUZFAHRERN, τόμ. DAS HEILIGE LAND IM MITTELLALTER, επιμ. W. Fischer-J.Schneider, Neustadt a.d.Aisch, 1982, σσ. 45-75. (51) Moehring H.: KRUZZUG UND DSCHIHAD, Immsbrucker Historische Studien 10-11 (1988), σσ. 368-381. (52) OXFORD DICTIONARY OF BYZANTIUM (επιμ.Α. Kazhdan κ.ά.) (Νέα Υόρκη-Οξφόρδη 1991), λήμματα «NUR AL-DIN", "SALADIN’, "ZANGI", "ZANGIDS") (του C.Brand). (53) Paris G.: UN POEME LATIN CONTEMPORAIN SUR SALADIN, "Revue de läOrient latin" 1 (1893), σσ. 433-442. (54) Paris G.: LA LEGENDE DE SALADIN, Journal des Savants (1898), σσ.284-299, 354-365, 428-438, 486-498. (55) Ράνσιμαν Σ τ.: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ, τόμοι Β '-Γ 1, Αθήνα, 1978-1979. (56) Regan G.: SALADIN AND THE FALL OF JERUSALEM, Λονδίνο-Σύδνεϋ. 1987. (57) Richard J.: ABOUT AN ACCOUNT OF THE BATTLE OF HATTIN REFERRING TO THE FRANKISH MERCENARIES IN ORIENTAL MOSLEM STATES, Speculum, 27(1952), σσ. 168-

mmmmm Μ ικρογραφία χειρογράφου από το μ υθιστόρη μα του Γοδεφρείδου ν τε Μ πούγιόν (1327), που απεικονίζει προέλαση του στρατού του Σαλαδίνου. 177. (58) Richard J.: LA CHANSON DE SYRACON ET LA LEGENDE DE SALADIN, "Journal Asiatique", 137 (1949), σσ. 155-157. (59) Richard J.: THE LATIN KINGDOM OF JERUSALEM, 2 τόμοι με συνεχή σελιδαρίθμηση, Αμστερνταμ-Ν έα Υόρκη-Οξφόρδη, 1979. (60) Richard J.: HISTOIRE DES CROISADES, Παρίσι, 1996. (61) Richards D.: A CONSIDERATION O F TWO SOURCES FOR THE LIFE OF SALADIN, "Journal o f Semitic Studies", 25 (1980), σσ. 46-65. (62) Richards D.: THE EARLY HISTORY OF SALADIN, "Islamic Quarterly", 17 (1973), σσ. 140159. (63) Ripke M.: SALADIN UND SEIN BIOGRAPH BAHA ADDIN B.SHADDAD, Βόννη, 1988. (64) Saunders J.: A HISTORY OF MEDIEVAL ISLAM, Λονδίνο, 1965 (ανατύπ.1978). (65) Sauret J.: ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ, Ο ΙΠΠΟΤΗΣ ΤΗΣ ΗΜΙΣΕΛΗΝΟΥ..., "Ιστορία Εικονογραφημένη", τ. 22 (1970), σσ. 74-77. (66) Savvides A.: THE KLEINCHRONIKEN ON BYZANTIUMäS RELATIONS WITH THE SELJUKS AND THE ORIENTAL FRANKISH KINGDOM’S RELATIONS WITH SALADIN AND THE MAMELUKS, A. D.1067-1291, "Journal o f Oriental and African Studies", 1 (1989), σσ. 30-40. (67) Savvides A.: COMNENI, ANGELI, ZENGIDS ANDAYYUBIDS TO THE DEATH OF SALADIN, “Journal o f Oriental and African Studies", 3-4 (1991-92), σσ. 231-235. (68) Σαββίδης A.: 01 ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ TO ΒΥΖΑΝΤΙΟ, τόμ.Α': ΠΡΟ-ΟΟΩΜΑΝΙΚΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ, Αθήνα, 1996 (ανατύπ. 2001), κεφ .9 («01 ΖΕΝΓΚΙΔΕΣ:ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ·ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ», σσ. 133136και βιβλιογρ. σσ. 218-220). (69) Setton Κ., (επιμ.): A HISTORY OF THE CRUSADES, τόμ .Α 1, βέέκδ., Παν/μιο Ουισκόνσιν, Μάντισον 1969, κεφάλαια X IV f 'ZENGI AND THE FALL OF EDESSA"), XIV ("THE CAREER OFNURAD-DIN"), XVIII (THE RISE OF SALADIN, 11691189") ( t o u H . Gibb). (70) Setton Κ. (επιμ.): A HISTORY OF THE CRUSADES, τόμ.Β', β 'έκδ ., 1969, κεφάλαια II ("THE THIRD CRUSADE...") (του S.PAINTER), XX (

"THE AYYUBIDS") (του H. Gibb). (71) Shaw S., -W.Polk (επιμ.): STUDIES ON THE CIVILISATION OF ISLAM, Βοστώνη, 1962, κεφάλαια "THE ARMIES OF SALADIN", "THE ACHIEVEMENT OF SALADIN" (του H.Gibb). (72) Sivan E.: L ISLAM ET LA CROiSADE: IDEOLOGIE ET PROPAGANDE DANS LES REACTIONS MUSULMANES AUX CROISADES, Παρίσι, 1968. (73) Sivan E.: SALADIN ET LE CALIFE AL-NASIR, στους D. Asheri-I.Shatzman, STUDIES IN HISTORY, 1972, σσ. 126-145. (74) Smail R.: CRUSADING WARFARE, 1097-1193, Καίμπριτζ, 1956 (ανατύπ.1978). (75) StepanenkoV.: TO ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ TOY ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗ, 1071-1176 (ρωσικά), Σβερντλόφσκ (Εκατερίνμπουργκ), 1988. (76) Stevenson W.: THE CRUSADERS IN THE EAST, Καίμπριτζ, 1907, κεφάλαια III ("IMAD-ED ZA N KI"), IV ("NUR ED-DIN MAHMUD"), V ("SALAH ED-DIN YUSUF"). (77) Ter-Ghevodian V.: ΑΜ Ο ΙΒΑΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΙΛΙΚΙΑΚΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΑΒΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 1145-1226 (ρωσικά), διδακτορική διατριβή, Ερεβάν, 1989. (78) Ter-Ghevodian V.: THE CILICIAN PRINCIPALITY AND THE SULTANATE OF THE AYYUBIDS IN THE 70s-90s OF THE TWELFTH CENTURY, "Βυζαντινός Δόμος", 5-6 (1991-92), σσ. 151-163. (79) Thomas A.: LA LEGENDE DE SALADIN EN POITOU, "Journal des Savants" (1908) σσ. 467471. (80) Wiet G.: LES INSCRIPTIONS DE SALADIN, Syria 3 (1922), σσ. 307-328. (81) Willemart P.: ΣΑΛΑΔΙΝΟΣ, Ο ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΟΚΑΡΔΟΥ, "Ιστορία Εικονογραφημένη", τ.133 (Ιούλ.1979), σσ. 84-93. (82) Wise Τ.: THE WARS O F THE CRUSADES. 1096-1291, Λονδίνο, 1978.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Μ π εν ίτο Μ ο υ σ ο λίν ι κ α τά τη δ ιά ρ κ εια σ τρ α τιω τικ ή ς επ ιθ εώ ρ η σ η ς . "Οι σ τρ α τιώ τε ς μ ο υ είν α ι γεννα ίο ι, το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς μ ο υ δ εν το υ ς εμ π ισ τεύ ο μ α ι". Ισω ς α υ τή η κ α τα δ ίκ η -το υ σ ώ μα τος τω ν Ιτα λώ ν αξιω μ ατικώ ν να έδ ω σ ε ά λ λ ο θ ι σ τη ν απ όφ αση το υ Χ ίτλ ε ρ να ε κ τ ε λ ε σ ΐϋ ύ ν όλοι οι Ιτα λ ο ί β α θ μ ο φ ό ρ ο ι ω ς "υπ οκινητές σ τά σ η ς".

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

.'S

Μ ΙΧ Α Η Λ Β . Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ Α Κ Ο Σ Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε.α .

ΣΤΟ ΙΟΝ ΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ Σ υ νά ντη σ η Ιτα λώ ν και Γερμανώ ν αξιω ματικώ ν. Σ ύ ν το μ α οι α ρ μ ο ν ικ ές σ χ έσ εις τω ν δύο Σ υμμ ά χω ν έδω σαν τη θ έ σ η το υ ς σ τη ν καχυπ οψ ία, για να α κ ο λ ο υ θ ή σ ει ο α λλη λο σ π α ρ α γμ ό ς.

Π ρ ο ώ θ η σ η Γερμανών σ τρ α τιω τώ ν σ τη ν ύ π α ιθρ ο τη ς Κ έρ κ υ ρ α ς, όπου έγ ινα ν μ ε ρ ικ έ ς από τις πιο σ κ λ η ρ ές σ υ γ κ ρ ο ύ σ εις τη ς όλ η ς επ ιχείρ ησ ης.

Σ Τ ΙΣ 8 Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 1943 0 Α Ρ Χ Η ΓΟ Σ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΥ Β Ε Ρ Ν Η ΣΗ Σ , ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ Μ Π Α Ν ΤΟ Λ ΙΟ , ΥΠΕΓΡΑΨΕ Α Ν Α Κ Ω Χ Η Μ Ε ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ Α ΪΖΕ Ν Χ Α Ο Υ Ε Ρ , Δ ΙΟ ΙΚ Η Τ Η ΤΩ Ν Σ Υ Μ Μ Α Χ ΙΚ Ω Ν Δ Υ Ν Α Μ Ε Ω Ν , ΤΟ Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΚ Ο Σ Χ Ε Δ ΙΟ ACHSE», Π Ο Υ Π Ρ Ο Ε Β Λ Ε Π Ε Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π ΙΣ Η ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ Π Ρ Ο Δ Ο Σ ΙΑ Σ », ΤΕΘ ΗΚΕ Α Μ Ε Σ Ω Σ ΣΕ ΕΦ ΑΡΜ Ο ΓΗ. 01 ΙΤΑΛΙΚΕΣ Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΩ Ν ΕΠ ΤΑΝ Η ΣΩ Ν Δ Ο Κ ΙΜ Α Σ Α Ν Π Ρ Ω ΤΕ Σ ΤΗΝ Ε Κ Δ ΙΚ Η Σ Η ΤΩ Ν Π Ρ Ω Η Ν ΣΥ Μ Μ Α Χ Ω Ν . ΤΑ ΟΜΟΡΦ Α Ν Η Σ ΙΑ ΤΟΥ ΙΟ Ν ΙΟ Υ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΑΝ ΣΕ ΕΝ Α ΑΠ ΕΡΑΝΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Επ ιβίβαση Γερμανώ ν σ τρ α τιω τώ ν σε πλοία που θ α το υ ς μ ε τέ φ ε ρ α ν σ τη ν Κ έρ κυρ α . Α μέσω ς μ ε τ ά τη σ υ νθη κ ο λό γη σ η τη ς Ιτα λ ία ς (Σ επ τέ μ β ρ ιο ς 1943) εφ α ρ μ ό σ τη κ ε το σ χέδιο ",A c h s e ", που π ρ ο έβ λεπ ε α ντιμ ετώ π ισ η τη ς ιτα λ ικ ή ς "προδοσίας

βομβαρδισμοί που προηγήθηκαν και ακο­ λούθησαν σ κληρότεροι κατά τη ς Σικελίας και τη ς ηπειρω τικής Ιταλίας, προξένησα', πλήγματα στο ηθικό του ιταλικού λαού. Οι εν δ είξεις δ εν διέφυγαν φυσικά από τους Γερμανούς, οι οποίοι πίστευαν ό τι αργά γ γρήγορα η Ιταλία θα εγκα τέλειπ ε το ν Α ξο να Για το ν λόγο αυτό μελέτησ α ν και συνέταξαν σχέδια αντίδρασης τόσο στην Ιταλία, όσο κα. σε περιοχές όπου σ τάθμευαν ιταλικά στρα­ τεύματα, δηλαδή στη Γιουγκοσλαβία και στην Ελλάδα, ηπειρωτική και νησιωτική. Στις 24 Ιουλίου το Ανώτατο Φασιστικό

Γ ερ μ α ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς σ τη ν Κ έρ κυ ρ α . Π αρ ά το ν μ ικ ρ ό α ρ ιθ μ ό τ ο υ ς ^ Μ ίμ ψ α ν τη ν ιτα λ ικ ή α ν τίσ τα σ η , κυρίω ς χά ρη Χ ίτλερ και ο Μουσολίνι είχαν μ ετα ­ σ τη ν α ν ώ τ ε ρ η μ ^ η τικ ή α ξία το υ ς . ξύ το υ ς α νέκα θεν καλές σχέσεις. Ο Γερμανός δικτάτορας όμως π οτέ δ εν εκτίμησ ε το ν Ιταλικό Στρατό, ο ύ τε τη μα­ χητική του ικανότητα ή τη ν πολιτική που α­ σκούσε η Ανώτατη Διοίκηση των Ιταλικών Ε­ νόπλων Δυνάμεων απέναντι στους κατεχόμενους λαούς. Αξιοσημείω τα είναι τα παρακά­ τω γεγονότα, που δηλητηρίαζαν τις σχέσεις τω ν δύο Συμμάχων: • Ο εξευ τελισ μ ό ς το υ Ιταλικού Στρατού κα­ τά τη ν εκσ τρατεία εναντίον τη ς Ελλάδας. • Η διαπίστωση ό τι ενώ ο πραγματικός ιταλι­ κός φασισμός δ ιέκειτο φιλικά προς τη Γερμα­ νία, η ιταλική δυναστεία ετο π ο θ ετείτο εχθ ρ ι­ κά. • Η διαφορά συμπεριφοράς τη ς ιταλικής στρατιω τικής ηγεσίας, σε σχέση με τη γερ μα ­ νική, στις κα τεχό μενες Δ αλματικές α κτές α­ π έναντι στους Τσέτνικς του Μιχαήλοβιτς. • Η ή ττα του Ιταλικού Εκσ τρατευτικού Σώ­ ματος (15-25/8/42), όταν οι Σοβιετικοί επέκτειναν το προγεφύρωμα στην περιοχή Σεραφίμοβιτς του ποταμού Ντον, που απ οτέλεσε και τη βάση τη ς μεγάλης σ οβιετικής επί­ θεσ ης τη ς 19/11/42. Στις 16/12/42 οι Ιταλοί υ­ πέστησαν ακόμα μια καταστρεπτική ή ττα με απ οτέλεσμα να αποσυρθούν από το μέτωπο στις αρχές το υ 1943. Ολα τα παραπάνω συνέ­ βαλαν στην καταστροφή τη ς 6ης Στρατιάς του στρατάρχη Πάουλους. Γενικά δ εν υπήρχε εμπιστοσύνη μ ετα ξύ τη ς γερμανικής στρατιω τικής ηγεσίας και τη ς ιταλικής αντίστοιχης. Η κατάσταση έφθασε στα όρια όταν άρχισε να απ ειλείται η μητροπολιτική Ιταλία από τις συμμαχικές α­ Η π λα τεία Σ ολω μ ού σ τη Ζ ά κ υ ν θο . Σ το σ η μ είο α υ τό α να π τύ χ θη κ α ν οι Γερ μ ανοί σ τρ α τιώ τες ποβάσεις. "Οι σ τρατιώ τες μου", έλ ε γ ε ο Μ ου­ και απ α ίτησ α ν από τη ν ιτα λ ικ ή διοίκησ η τη ν ά μεσ η π αράδοση το υ νησιού. σολίνι, "είναι γενναίοι, το υ ς αξιω ματικούς μου δ εν το υς εμπιστεύομαι. Εάν δ εν το υς απομακρύνω δεν θα υπάρξει βελτίω ση..." (ί­ σέγγιζαν το ν Μάιο του 1943 τη ν Τυνησία τη ς Σ υμβούλιο α νέτρεψ ε το ν Ν τούτσε, το ν έ θ ε ­ σως αυτή η καταδίκη του ιταλικού σώματος βόρειας Αφρικής, τόσο από τη ν Ανατολή, όσο σε υπό περιορισμό και ο Ιταλός στρατάρχης των αξιωματικών από το ν Μουσολίνι να "εφ ό ­ και από τη Δύση, ήτα ν φανερό ότι το μέτωπο Μπαντόλιο (ηλικίας 72 ετώ ν) ανέλαβε τη δια­ διασε" με άλλοθι τη μ ετέπ ειτα σκληρή χ ιτλ ε­ θα κα τέρ ρ εε με απ οτέλεσμα τελικά τα γερ- κυβέρνηση τη ς χώρας με ανώτατο άρχοντα ρική απόφαση...). μανοϊταλικά σ τρα τεύματα να υποχρεω θούν το ν βασιλιά τη ς Ιταλίας. Οταν οι Σύμμαχοι π ροελαύνοντας προ- να μ ετα φ ερ θ ο ύ ν στην Ιταλία. Οι σκληροί Την 1η Αυγούστου 1943 άρχισε η εφαρ-

Ο

28 ■■■

I I tW ISIjirillirillfBIIIIIR

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Σ τιγ μ ιό τυ π ο από τη ν απ οβίβαση γερμανικώ ν μονάδω ν σ το λιμ ά νι τη ς Κ έρ κυ ρ α ς.

Σ ε α υ τό το σ η μ είο έ χ ε ι τα φ ε ί ένα τμ ή μ α από το υ ς ε κ τε λ ε σ & έ ν τε ς 136 Ιτα λ ο ύ ς α ξιω μ α τικο ύ ς τη ς μ ερ α ρ χ ία ς "Acqui" σ τη θ έ σ η Αγ. Θ εό δ ω ρ ο ς (ψωτ. X. Δ η μ ό π ο υ λ ο ς).

μογή του Σχεδίου «Achse»(= Αξονας), που π ροέβλεπε αντιμετώπιση τη ς ιταλικής «προ­ δοσίας». Στις 2 Αυγούστου εκδόθηκα ν προ­ ειδοπ οιητικές διαταγές από τη ν Ανώτατη Δι­ οίκηση των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Τα σχέδια τέθ η κα ν σε εφαρμογή και όπου υ­ πήρχαν Ιταλοί αυτοί μετα κινήθηκα ν και ε ­ γκατα στάθηκαν ειρηνικά ή Βίαια γερμανικά στρατεύματα.

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ Στα νησιά του Ιονίου μετά τη ν ιταλική συνθηκολόγηση επικράτησε σοβαρή κρίση. Λόγω τη ς σ τρατηγικής θέσ ης το υς στη θ α ­ λάσσια οδό Αδριατικής - κόλπου Πατρών η Γερμανία έδινε μεγάλη σημασία στην ε ξα ­ σφάλιση αυτών των νησιών. Για το ν λόγο αυ­ τό από το ν Αύγουστο είχε το π ο θ ετη θ εί το γερμανικό Σύνταγμα Πεζικού Οχυρών 966 με

τα δύο δοκιμασμένα τάγματά του, το 909 και το 910, και εννέα πυροβόλα εφόδου στην Κεφαλλονιά, υπό τη διοίκηση του αντισυνταγματάρχη Χανς Μπάργκε. Μ ετά τη σ υνθηκο­ λόγηση άρχισαν οι πρώ τες διαπραγματεύ­ σεις με το ν Ιταλό στρατηγό Αντόνιο Γκαντίν, ο οποίος διοικούσε το σύνολο τη ς Μ εραρ­ χίας Acqui, δύναμης 11.525 ανδρών, που σ τά θ μευε στο νησί. Στην αρχή έγιναν διαπραγματεύσεις σύμφωνα με τη γερμανική αντίληψη, δηλαδή ένας αφοπλισμός με προθεσμία μέχρι τη 13η Σεπτεμβρίου. Με τη λήξη του τελεσιγράφου η κατάσταση ο ξύ νθ η κε όταν τα γερμανικά σκάφη F 495 και F 494, φορτω μένα με τμ ήμ α ­ τα πυροβόλων για το πυροβολικό των ακτών, τριά ντα μέτρα προ τη ς αποβάθρας του Αρ­ γοστολιού εβλήθησαν με πυρά πυροβολικού και ελαφρώ ν όπλων. To F 495 βυθίσθηκε. To F 494 υπέστη βλάβη και ρυμουλκήθηκε στο Ληξούρι. Αυτά τα πλοία δ εν μ ετέφ ερ α ν στρα­

τεύ μ α τα (εδώ οι π ηγές διίστανται). Μόνο στις 9 Σεπτεμβρίου τα F 327 και F 496 έπλευσαν στο Αργοστόλι για το ν ίδιο σκοπό. Το παρα­ σκήνιο αυτού του περιστατικού είναι ό τι υ­ πήρχαν διαφω νίες μ ετα ξύ τω ν αξιωματικών τη ς Μεραρχίας Acqui για τη στάση που έπ ρε­ πε να τηρήσ ουν απέναντι στις Γερμανικές Ε­ νοπλες Δυνάμεις. Κατά τρόπο «παράλογο» οι Ιταλοί π ρότειναν κατά τη ν κηδεία των τεσσά­ ρων φ ο νευ θέντω ν του F 494 να παραταχθεί ένα απόσπασμα λόχου. Π εραιτέρω προτάσεις για παράδοση των όπλων μέχρι τη ν 15η Σ ε­ πτεμβρίου αποκρούστηκαν από το ν σ τρατη­ γό Γκαντίν. Η επίθεση του γερμανικού Συ­ ντά γμα τος Πεζικού Οχυρών 966 που ακολού­ θησ ε αναχαιτίσθηκε από τα πυρά τη ς Μ ε­ ραρχίας Acqui. Στις 14 Σεπτεμβρίου οι Ιταλοί επ ιτέθηκα ν στον γερμανικό λόχο του Αργο­ στολιού που είχε οχυρω θεί στο κτίριο τη ς Ε­ μπορικής Σχολής και στην πλατεία Ενώσεως. Σύντομα αεροπλάνα κά θ ετη ς εφόρμησης Stuka κατέφθασαν πάνω από τη ν πόλη και άρχισαν να σφυροκοπούν το υ ς γειτο νικού ς λόφους το υς οποίους κατείχαν ιταλικές μο­ νάδες. Ταυτόχρονα μεταγω γικά υδροπλάνα προσπάθησαν να προσθαλασσωθούν για να αποβιβάσουν ενισχύσεις. Τα πυκνά πυρά των αντιαεροπορικώ ν όμως τα ανάγκασαν να υ­ ποχωρήσουν, ενώ ένα Stuka καταρρίφθηκε. Οι επ ιθέσ εις των γερμανικώ ν αεροπλά­ νων επαναλήφθηκαν καθ' όλη τη διάρκεια τη ς ημέρας. Τη νύκτα οι Ιταλοί, εκ μ ετα λ λ ευ ­ όμενοι τη διακοπή του βομβαρδισμού, ε ξα ­ πέλυσαν στις 23.00 σ υντονισμένη επίθεση ε ­ ναντίον των γερμανικώ ν θέσεω ν, η οποία απ οκρούστηκε με βαριές απώλειες για το υς ε ­ π ιτιθέμενους. Μια ώρα μετά νέα ιταλική έφ ο ­ δος εξανάγκασε το υς Γερμανούς να παραδο­ θούν. Αυτός ήτα ν ο μοναδικός και πρόσκαιρος θρίαμβος των ανδρών τη ς Μ ε­ ραρχίας Acqui. Απόβαση, στο Ληξούρι, προς ενίσχυση αυτών των δυνάμεω ν του Αργοστο­ λιού τη νύκτα 15/16 Σεπτεμβρίου αποκρούσ τηκε από το πυροβολικό των ακτών με μ ε­ γάλες απώλειες. Ο τοπικός Γερμανός διοικη­ τή ς των χερσαίων δυνάμεων, στρατηγός Χ έρμπ ερτ Λάντς, δ ιέτα ξε το ν διοικητή του 12ου R-Στολίσκου, υποπλοίαρχο Μάλμαν, να μ ετα φ έρ ει τρία τάγματα, το ΙΙΙο του 98ου Ο­ ρεινού Συντάγματος, το 54ο Ορεινό Τάγμα και το Ιο Τάγμα του 724 Ορεινού Συντάγμα­ τος. Τα τμήματα επιβιβάστηκαν στην Π ρέβε­ ζα και ξεκινώ ντας από τις 16 Σεπτεμβρίου τα R 210, UJ 2105 και F 131, ακολουθούμενα αρ­ γότερ α από τα R 194, F 331, F 327, F 496, F 497 και τα υπό ισπανική σημαία π λέοντα εμπορι­ κά πλοία «Celsius» και «Alma», έφθασαν μ έ­ χρι τις 20 Σεπτεμβρίου στο Ακροτήρι, που βρισκόταν υπό γερμανικό έλεγχο, όπου και αποβιβάστηκαν. Τα ισπανικά πλοία είχαν αγο­ ραστεί από μια ισπανική εφοπλιστική εταιρία που βρισκόταν σε γερμανική περιοχή το 1942 μαζί με άλλα οκτώ και έπλεαν στην αρχή με ι­ σπανικό και αργότερα με γερμανικό πλήρω­ μα. Κατά τη ν απόβαση τη ς 17ης Σεπτεμβρίου το F 497 επλήγη με δύο άμεσ ες βολές τω ν ι­ ταλικώ ν πυροβολαρχιών και επ έσ τρεψ ε στο ναυπηγείο. Οι ν έες δυνάμεις που είχαν σπεύσει απώθησαν το υς Ιταλούς. ΣΤΡΑΤΙΩΠ

Στο μετα ξύ λόγω των συγκρούσεων που άρχισαν ο Χ ίτλερ ά λλαξε γνώμη και δ ιέτα ξε να μη λ η φ θ εί υπόψη η προηγούμενη διαταγή τη ς 11ης Σεπτεμβρίου, η οποία επ έβαλλε να εκτελο ύ ν τα ι μόνον οι Ιταλοί αξιω ματικοί των μονάδων που πρόβαλλαν αντίσταση, και στις 18 Σεπτεμβρίου προσέθεσε να μη τηρούντα ι αιχμάλωτοι στην Κεφαλλονιά και οι συλλαμβανόμενοι να εκτελο ύντα ι. Ο στρατηγός Λάν τς κάλεσε τη ν επ όμενη ημέρα με ρίψη προ­ κηρύξεω ν το υ ς Ιταλούς και πάλι προς παρά­ δοση, χωρίς να πάρει απάντηση. Υστερα από προωθήσεις από τις π λευρ ές και σκληρότα­ τ ε ς μάχες τα γερμανικά σ τρα τεύματα έφθασαν, το βράδυ τη ς 21ης Σεπτεμβρίου, στην περιοχή δυτικά του Αργοστολιού και κατέβα­ λαν το πρωί τη ν τελευ τα ία ιταλική αντίσ τα­ ση, τη ς οποίας η γείτο προσωπικά ο στρατη­ γός Γκαντίν, επί τω ν υψωμάτων νοτίως τη ς πόλης. Υστερα από νέα κλήση του στρατηγού Λάντς προς παράδοση επ ιτεύ χ θ η κε η διάσω-

μειω θεί ό τι σε ναυάγια με επ ιβάτες γερ μα νι­ κά σ τρα τεύματα τα ποσοστά των διασωθέντων ή τα ν υψηλότερα. Εκτός του γεγονό τος ό τι στα παραπάνω πλοία υπήρχαν πολύ λίγα μέσα διάσωσης, το προσωπικό ασφαλείας προσπάθησε να κατασ τείλει το ν πανικό με πυρά πολυβόλων, γεγονός που π ροξένησε φ ο β ερ ές καταστάσεις και π ολλές απορίες.

Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ Στις 13 Σεπτεμβρίου έφθασε στη Λ ευκά­ δα μια μικρή ομάδα Γερμανών στρατιωτών προερχόμενων από τη ν Πρέβεζα. Αυτοί συναντήθηκαν με το ν Ιταλό στρατιωτικό διοι­ κητή του νησιού, σ υνταγματάρχη Σκόπα, και το υ ζήτησαν να παραδοθεί. Εκείνος ζήτησε προθεσμία για να έ λ θ ει σε τηλεφ ω νική επα-

ραχώρησε τη ν άδεια! Αστραπιαία οι Γερμανο. σ τρατιώ τες εξή λθ α ν από τα πλοία με πλήρτοπλισμό και κατέλαβαν το ν λιμενοβραχίονα και τη ν πλατεία Σολωμού. Νέα γερμανική α­ ντιπροσωπεία ζήτησ ε τη ν άμεση παράδοστων ιταλικών δυνάμεων. Οι Ιταλοί α ρ νή θη κα . Τότε οι εισ βολείς έδωσαν προθεσμία τρι_ ωρών. Σε σύσκεψη των Ιταλών αξιωματικών 3 διοικητής δήλωσε τη ν απόφασή του να αντ σταθεί. Η πλειοψηφία όμως πίεζε για παρά­ δοση. Ακολούθησαν δύο ν έε ς εικοσιτετράω ­ ρες π ροθεσμίες τω ν Γερμανών. Ενώ οι Ιταλα αδυνατούσαν να λάβουν μια απόφαση, το μ ε­ σημέρι τη ς 11ης Σ επτεμβρίου ένα σμήνος α­ εροπλάνων Stuka εμφ ανίσ τηκε πάνω από ν πόλη απειλώντας με βομβαρδισμό. Ακολού­ θησ ε παράδοση των ιταλικών δυνάμεων. Ο διοικητής του νησιού μαζί με όσους αξιωμα­ τικο ύς αρνήθηκαν να παραδοθούν αναχώρΓσε για τη ν Κεφαλλονιά.

Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

30

Ιτα λ ο ί α ιχμ ά λω το ι. Δ ε ν κ α τά φ ερ α ν να ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ ο ύ ν την α ρ ιθ μ η τικ ή το υ ς α ν ω τερ ό τη τα , κυρίω ς λόγω τη ς κ ά κ ισ τη ς διοίκησ ή ς το υ ς , αλλά και ε ξα ιτία ς τη ς μ ειω μ έν η ς δ ιά θ εσ ή ς το υ ς να π ολεμήσουν. Η μ ο ίρ α που το υ ς επ εφ ύ λ α ξα ν οι πρώην Σ ύ μ μ α χ ο ί το υ ς ή τα ν ψ ρ ικ τή . Δ ε ν θ εω ρ ή θ η κ α ν α ιχμ ά λ ω το ι π ολέμου και συνεπώ ς δ εν το υ ς κ ά λ υ π τε καμία δ ιεθ ν ή ς Σ υ ν θ ή κ η , α φ ο ύ η κυ β έρ νη σ η Μ π α ντό λ ιο δ εν είχ ε κ η ρ ύ ξει α κόμ α το ν π όλεμ ο σ τη Γερμανία (α υ τό έγ ιν ε μ ό λ ις σ τις 13 Ο κτω β ρ ίου). Οι Γ ερ μ ανοί το ύ ς θ εώ ρ η σ α ν σ τα σ ια σ τές .

ση τουλάχιστον 5.000 άοπλων αξιωματικών και στρατιωτών που είχαν υποστεί τη ν επ ίθε­ ση, ενώ 4.750 άνδρες που έλαβαν μέρος στη μάχη ή μ ετά το τέλο ς της, επειδή θ εω ρ ή θη ­ καν εγκλη μ α τίες πολέμου, κατόπιν πρωτο­ βουλίας του επικεφαλής το υ αγώνα, ε κ τελ έσθηκαν με διαταγή του Γερμανού ταγματάρ­ χη Χίρσφελντ. Για να συμπληρωθεί η τραγω ­ δία δύο μεταγω γικά που μ ετέφ ερ α ν Ιταλούς αιχμαλώ τους στο ηπειρω τικό έδαφ ος προσέκρουσαν σε νάρκη στις 28 Σεπτεμβρίου. Από το «Ardenna», που μ ετέ φ ε ρ ε 840 αιχμαλώ­ τους, διασώθηκαν μόνο 120, ενώ στις 13 Ο­ κτωβρίου από το «Marguerita», που μ ετέ φ ε ρ ε 900 αιχμαλώτους, διασώθηκαν 356. Και τα δύο ή τα ν ισπανικά πλοία. Εδώ πρέπει να ση­ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

φή με το υ ς ανω τέρους του στην Κέρκυρα. Σε απάντηση οι Γερμανοί το ν εκτέλεσ α ν επί τό ­ που! Αμέσως μ ετά οι ιταλικές μονάδες παρα­ δόθηκαν αμαχητί. Το πρωί τη ς 9ης Σ επτεμβρίου 1943 εισήλθαν στο λιμάνι τη ς Ζακύνθου δύο ατμόπλοια γεμά τα Γερμανούς σ τρατιώ τες. Την προη­ γούμενη ημέρα οι ιτα λικές αρχές κατοχής εί­ χαν αποφασίσει να εμποδίσουν οποιαδήποτε προσπάθεια γερμανικής απόβασης. Στις 11.00 αντιπροσωπεία τεσσάρων Γερ­ μανών αξιωματικών ζήτησε από τη ν ιταλική διοίκηση άδεια αποβίβασης τω ν στρατιωτών ενημερώ νοντας ότι είχαν έ λ θ ει στο νησί για ανάπαυση. Αν και ήταν προφανές το τι επεδίωκαν οι Γερμανοί, το ιταλικό επ ιτελείο πα­

Στην Κέρκυρα εκ τό ς από μια δύναμη κα­ το χής του αεροδρομίου δ εν σ τάθμευαν ά>.λα γερμανικά σ τρατεύματα. Η ιταλική μονά­ δα, το 18ο Σύνταγμα Πεζικού τη ς Μ εραρχία; Acqui υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχτ Λουϊτζι Λουζινιάνι, το οποίο δ ιέ θ ε τε (μαζί με το υς κα τα φ υ γόντες από τη ν Αλβανία) δύνα­ μη 10.000 ανδρών, α ρ νήθηκε να καταθέσε τα όπλα διότι εκτελο ύσ ε τις διαταγές τη ς κυ­ βέρνησης του Μπαντόλιο. Στις προτάσε.; το υ διοικητή το υ αεροδρομίου, ταγματάρχη Γιέγκερ, για παράδοση, οι Ιταλοί απάντησα, τα χύ τα τα συλλαμβάνοντας όλους το υ ς Γερ­ μανούς οι οποίοι βρίσκονταν στο νησί. Το μ ε­ σημέρι τη ς 9ης Σεπτεμβρίου οι Γερμανό, προσπάθησαν με επιταγμένα αλιευτικά σκά­ φη από τη ν Η γουμενίτσα και με τη συνδρομτ τη ς Luftwaffe να καταλάβουν τη ν Κέρκυρα προσπάθειά το υ ς απέτυχε παρά τη ν έντονη δράση τω ν Stuka. Οι πραγματικά εύστοχες βολές των ιταλικών πυροβολείω ν είχαν ως α­ π οτέλεσ μα να βυθισ τεί ένα βενζινόπλοιο γ ε­ μάτο Γερμανούς σ τρατιώ τες και να προκληθ ού ν σοβαρές ζημιές σε ένα άλλο. Ετσι οι ε ­ π ιτιθέμενοι αναγκάστηκαν να επιστρέφουν άπρακτοι στην Ηγουμενίτσα. Το πρωί τη ς 13ης Σεπτεμβρίου γερμανι­ κά αεροπλάνα έριξαν π ροκηρύξεις στη\ πρωτεύουσα του νησιού καλώντας το υ ς Ιτα­ λούς να παραδοθούν, διότι σε α ν τίθ εττ περίπτωση θα προχωρούσαν σε βομβαρδι­ σμό τη ς πόλης. Η πρότασή το υ ς έμ ειν ε ανα­ πάντητη. Το απόγευμα τη ς ίδιας ημέρας πο­ λυάριθμα κύματα γερμανικώ ν βομβαρδιστι­ κών επ ιτέθηκα ν στην πόλη. Παρά τη ν ευσ το­ χία τη ς ιταλικής αντιαεροπ ορικής άμυνας η Γερμανική Αεροπορία στις 02.30 τη ς 14ης Σε­ π τεμβρίου εν έ τειν ε το ν βομβαρδισμό με ε ­ μπρηστικές βόμβες, αδιαφορώ ντας για τη \ τύχη τω ν αμάχων αλλά και για το υ ς αρχεια­ κούς, ιστορικούς και καλλιτεχνικούς θησαυ­ ρούς τη ς πόλης, μεγάλο μέρ ος τω ν οποίω\ καταστράφ ηκε ολοσχερώς. Ταυτόχρονα αποβατικά αγήματα εξή λ θ α ν σε ερ η μικές α­ κτές το υ νησιού χωρίς να γίνουν αντιληπτά

Α υ σ τη ρ ή π ροειδοπ οίηση τη ς γ ερ μ α νικ ή ς δ ιοίκησ η ς σ τη ν Κ έρ κυ ρ α προς το υ ς Ιτα λ ο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς (που δ ιέψ ευ γ α ν α κόμα τη σ ύλληψ η) για ά μεσ η π αράδοση και προς το υ ς κ α το ίκ ο υ ς που το υ ς π αρείχαν κ α τα φ ύ γ ιο .

Ο R D I N A " Λ π α ν -ιε ς

ο ί 'Ι τ α λ ο ί σ τ ρ α τ ιω τ ικ ο ί

ποτε ά π ομα κρυθέντες

τώ ν

οί δ π ω ς δή ­

σ τρατοπέδω ν

Ν

'‘UÜ'hi Α

Tutti i m ilileri itaiiani allontanatisi doi re p a rti o d al

σ υγκεντρ ώ ca m p o

di

concentram enlo d e b b o n o p re s e n ta rs i

al C o -

σ εω ς α ιχ μ α λ ώ τ ω ν , ή ?>.υποτακτήσα·ντες κ α τ ά τ η ν δ ιά ρ ­ κ ε ια ν τ ώ ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν , έ ν τ έ λ λ ο ν τ α ι δ π ω ς μ έ χ ρ ι τ ή ς

από το ιταλικό πυροβολικό. Επί μια εβδομά­ δα σε διάφορα σημεία του νησιού γίνονταν φ ο νικό τα τες μάχες, χωρίς να επ ικρατεί κάποια πλευρά. Μ ετά τη ν εξέλ ιξη τη ς κατάστασης στην Κ εφαλλονιά ο στρατηγός Λάντς δ ιέτα ξε τη ν τελική επίθεση κατά τη ς Κέρκυρας. Ο απο­ δ οτικός στόλος με τα σκάφη UJ 2105, R 194, R 195, F 131, F 331, F 327, F 496 και L 56, υπό τη διοίκηση του υποπλοιάρχου Μάλμαν, έφθασε στην π ροβλεπόμενη θέση κατά τη νύ­ κτα 23/24 Σεπτεμβρίου και αποβίβασε το ΙΙο Τάγμα το υ 98ου Ορεινού Συντά γματος. Τα F 131 και UJ 2105 υπέστησαν ζημιές. Η θέσ η εί-

2 1 ή ς τ ρ έ χ ο ν τ ο ς π α ρ ο υ σ ια σ τ ο ύ ν ε ι ς τ ο Φ ρ ου ρα ρ χεΤ ον

m an d o T ed e sco e n tro .il 21

co rren te m ese. N o n ottem -

p e ra n d o al p resen te ordine i re sp o n sa b ili s a r a n n o con·

τ ή ς Π ό λ ε ω ς , π α ρ ά τή Ν ο μ α ρ χ ία . d an n a ti alia pena di m orte.. Ε ι ς π ά ν τ α μ ή σ υ μ μ ο ρ φ ο ΰ μ εν ο ν

θέλει

έ π ιβ λ η θ ή

μ ε τά τ η ν έκ π ν ο ή ν τ ή ς π ρ ο θ ε σ μ ία ς ή π ο ιν ή τ ο ϋ θ α ν ά τ ο υ . : Ή

La s te s s a pena s a r a mflitta a quelli eh e fo rn isc o n o

α υ τ ή π ο ιν ή θ έ λ ε ι ,έ π ιβ λ η θ ή κ α ι ε ις τ ο ύ ς ίδ ι-

ώ τ α ς ε κ ε ίν ο υ ς ο ί τ ι ν ε ς δια τρ έφ ο υ ν.,

παρέχουν

α σ υ λο ν

ή β ο η θ ο ύ ν ο ΐο ν δ ή π ο τ έ ^ Ιτα λ ό ν σ τ ρ α τ ιω τ ικ ό ν .

Έ ν Κ έ ρ κ υ ρ α τή Ό

16 -’Ο κ τ ώ β ρ ιο ι' 19 13

a llo g g io o com unque fa v oriscono la latitanza dei p redetti militari.

C o rfu li 16 ottobre 1943

Λ ιο ικ η τή ς τ ή ς Ν ή σ ο υ Κ έ ρ κ υ ρ α ς

Τ αγμα τ.

ΦΟΝ

II

ΣΚΑΝΖΟΝΙ

C o m a n d o n le M ilitare dell’Isola

M ag g io re

VON

SCA NZONI

-----------ψη βομβών αλλά προχώρησαν σε έναν α νελέ­ η το πολυβολισμό. Οι αλλόφ ρονες Ιταλοί που προσπάθησαν να ε ξέλ θ ο υ ν από τη ν περι­ φραγμένη ζώνη του αεροδρομίου συνάντη­ σαν τα φονικά πυρά τω ν δεσμοφυλάκων τους. Οι διασ ω θέντες δ έθηκα ν μέσα σε σάκκους που βρ έθηκαν στις απ οθήκες των στρατοπέδων και ρίχτηκαν στη θάλασσα! Πρόκειται για μια ακόμα σελίδα στην ιστορία των Γερμανών εγκληματιώ ν πολέμου. Την ε ­ π όμενη ημέρα ο συνταγματάρχης Λουζινιάνι και 28 από το υς αξιω ματικούς του ε κ τελ έστηκαν. 0 λοχαγός Κούλμαν, ο 1ος Λόχος του οποίου προβλεπόταν να χρησιμοποιηθεί στην Κέρκυρα, αρ νή θη κε να υπακούσει στη διαταγή και να λάβει μέρος στην εκτέλεσ η. Η Κέρκυρα βρισκόταν πλέον στα χέρια των Γερμανών.

Ιτα λ ο ί φ α σ ίσ τες δίνουν όρκο π ίσ της σ τη γερμ α νική σημ α ία. Μ ε τά τη σ υ νθηκολό γησ η τη ς χώ ρα ς το υ ς 29.000 Ιτα λ ο ί σ τρ α τιώ τε ς δήλω σαν π ίστη σ το φ α σ ισ τικό κ α θ εσ τώ ς , επ α ν εξο π λίσ τη κ α ν και σ υνέχισαν το ν π ό λεμ ο σ το π λευρ ό τω ν Γερμανών.

χε επ ιλεγεί καλά, μπροστά σε μια ρηχή λιμνο­ θάλασσα, τη ν οποία τα τμήμα τα κατόρθωσαν να διασχίσουν. Μ ερικές η μ έρ ες προηγουμένως το R 211 και π έντε ελληνικά καΐκια είχαν αποπλεύσει από τη ν Ηγουμενίτσα για να αιφνιδιάσουν με απόβαση στην ανατολική ακτή. Το ίδιο βράδυ αποβιβάσθηκαν στον Μώλο, όπου δ εν υπήρ­ χε εχθρός, τα R 194, R 195 και R 211, με τα πρώτα τμήμα τα του Μου Τάγματος του 99ου Ορεινού Συντάγματος. Αλλα τμήμα τα ακο­ λούθησαν κατά τη νύκτα με τα πλοία R, F 327, F 331 και F 496, ενώ ο υποπλοίαρχος

Μάλμαν διοικούσε τα MFP με ασύρματο από τη ν ξηρά. 0 ίδιος στολίσκος στις 25 Σ επ τεμ ­ βρίου αποβίβασε δύο φ ο ρ ές σ τρατεύματα και κατόρθωσε, αφού τα γερμανικά σ τρα τεύ­ ματα ξεπέρασαν μια αμυντική θέση στη διά­ βαση Σταυρού, να εισπλεύσει στο λιμάνι τη ς Κέρκυρας στις 26 Σεπτεμβρίου. Οι τε λ ε υ τα ί­ οι Ιταλοί παραδόθηκαν. Το ίδιο απόγευμα αγγλικά αεροπλάνα πετώ ντας πάνω από το αεροδρόμιο τη ς Κέρκυ­ ρας διέκριναν τη ν ανθρωποθάλασσα των Ιτα­ λών αιχμαλώτων και εντελώ ς αναίτια το υς ε ­ πιτέθηκαν. Μάλιστα δ εν αρκέστηκαν στη ρί­

31

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧ Ε Δ ΙΟ Υ «ACHSE» Η τραγωδία του Ιταλικού Στρατού δεν περιορίσ τηκε στα Ιόνια νησιά. Σ την ηπειρω τι­ κή Ελλάδα τμ ήμ α τα το υ ιταλικού στρατού κατοχής κατέφ υγαν στους α ν τά ρ τες (τα υ­ πολείμματα των ιταλικών μεραρχιών, κυρίως τη ς Pinerolo, εκτιμώ μενα σε 5.000 άνδρες). Οι αιχμάλωτοι ανήλθαν στον αριθμό τω ν 1.200 ανδρών. Στο Αιγαίο κατά τις επιχειρήσεις ε ­ ναντίον τω ν νήσων Λέρου, Σάμου και Σ αντο­ ρίνης από το υς 14.000 άνδρες τω ν Μ εραρ­ χιών Regina και Cuneo συνελήφθησαν 9.700. Σ την Τουρκία πέρασαν 1.100 άνδρες.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Π λοίο F ...: (M a rin e fa h rp ra h m ): Π ο ρ θ μ ε ίο το υ Ν α υ τικ ο ύ Π λοίο Π λοίο Π λοίο Π λοίο

R ...: (R a u m b o o t): Ν α ρ κ α λ ιε υ τικ ό U J ...: (U n te rs e e b o o tja g d ): Π λο ίο -κυ νη γ ό ς υποβρυχίω ν L S ...: Α π οβα τικό πλοίο εφ ό δ ο υ M F P ...: (M a rin e fa h rp ra h m ); Π ο ρ θ μ ε ίο το υ Ν α υ τικ ο ύ ΣΤΡΑΤΙΩΤ Κ - IZ T C : I

Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Σ Ζ Ο Υ Ρ ΙΔ Η Σ

Η π ο λιτο φ υ λα κ ή τω ν Σ εϋ χ ελώ ν κ α τά τη διά ρ κεια π α ρ έλα σ η ς, τη ν Η μ έρ α τη ς Α ν εξα ρ τη σ ία ς τη ς χώ ρα ς. Ο Χόαρ εκ τίμ η σ ε ό τι οι δ υ ν ά μ εις α υ τέ ς δ εν θ α α π ο τελο ύ σ α ν σοβα ρ ό εμ π όδιο σ τη ν επ ιχείρ ησ η των μ ισ θ ο φ ό ρ ω ν σ το νησί.

Ο Π ή τε ρ Ν τά φ υ σ υ μ μ ε τε ίχ ε σ το ν εγ χ είρ η μ α των Σεϋχελώ ν. Κ α τα δ ικ ά σ τη κ ε από το δ ικ α σ τή ρ ιο τη ς Ν ό τια ς Α φ ρ ικής σε φ υλάκιση δύο ετών.

ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ

ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ ΣΕΫΧΕΛΕΣ, Ν Η ΣΙΑ Κ Ο Μ Ο Ρ Ο Σ, Μ Α Λ Δ ΙΒ Ε Σ . ΤΟ ΥΡΙΣΤΙΚΑ ΘΕΡΕΤΡΑ Μ Ε ΕΞΩ ΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ. ΣΤΑ Ν Η Σ ΙΑ ΑΥΤΑ ΕΔΡΑΣΑΝ Ο Ι ΣΥ ΓΧ Ρ Ο Ν Ο Ι

32

Ο «Μ πομπ» Ν τεν ά ρ μ ε σ το λ ή τα γ μ α τά ρ χ η το υ Β ελγ ικο ύ Σ τρ α το ύ , ενώ σ υ νο μ ιλεί μ ε το ν π ρόεδρο το υ Κ ονγκό Μ ο μ π ο ύ το υ Σ έ σ ε Σ έκ ο .

Μ ΙΣ Θ Ο Φ Ο Ρ Ο Ι: 0 «Μ Π Ο Μ Π » Ν Τ Ε Ν Α Ρ Κ Α Ι 0 Μ Α ΪΚ Χ Ο Α Ρ . ΣΤΟ ΧΟ Σ ΤΟΥΣ ΗΤΑΝ Η ΑΝ ΑΤΡΟ Π Η ΤΩΝ ΥΦ ΙΣΤΑΜΕΝΩΝ Κ Α Θ Ε ΣΤΩ ΤΩ Ν ΚΑ Ι Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΥΤΩΝ Π Ο Υ Ε Π ΙΘ Υ Μ Ο Υ ΣΑ Ν Ο Ι ΧΡΗ Μ ΑΤΟ ΔΟ ΤΕΣ ΤΟΥΣ. Ο Ι Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ ΑΥΤΕΣ Ε Λ Α Β Α Ν ΕΛ ΑΧ ΙΣΤΗ ΔΗΜ Ο ΣΙΟ ΤΗ ΤΑ Κ Α Ι Ε ΙΝ Α Ι Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ ΣΤΟ ΕΥΡΥ Κ Ο ΙΝ Ο . 01 Κ Υ Β Ε Ρ Ν Η Σ Ε ΙΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ Κ Α Ι ΤΗΣ Ν Ο ΤΙΑ Σ ΑΦ ΡΙΚΗ Σ Ε Ν Ο Χ Λ Η Θ Η Κ Α Ν Α Π Ο ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟ ΡΙΕΣ Π Ο Υ ΕΚ ΤΟ ΞΕΥ ΣΑ Ν Ο Ρ ΙΣ Μ Ε Ν Ο Ι ΚΥΚΛΟ Ι Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Η Σ Τ ΙΣ Ε Ν Ε Ρ Γ Ε ΙΕ Σ ΑΥΤΕΣ ΚΑ Ι Ε Λ Α Β Α Ν ΔΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν ΤΩΝ Μ ΙΣΘ Ο Φ Ο Ρ Ω Ν , ΚΥ Ρ ΙΩ Σ Σ Τ ΙΣ Π Ε Ρ ΙΠ Τ Ω Σ Ε ΙΣ Π Ο Υ ΤΑ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΑ ΑΠΕΤΥΧΑΝ. ΤΟ ΓΕ ΓΟ Ν Ο Σ Ο Μ Ω Σ Π Α Ρ Α Μ Ε Ν Ε Ι: Η Δ ΙΨ Α ΓΙΑ Π Ε ΡΙΠ ΕΤΕΙΑ ΚΑ Ι Χ Ρ Η Μ Α Ω Θ Ε Ι Α Κ Ο Μ Α ΚΑ Ι ΣΗΜ ΕΡΑ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ Σ Σ Τ ΙΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ Μ ΙΣΘ Ο Φ Ο Ρ Ω Ν . ΤΟ ΕΠ ΑΓΓΕ Λ Μ Α ΤΟΥ Μ ΙΣΘ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Ε ΙΝ Α Ι ΕΝ Α Α Π Ο ΤΑ ΔΥΟ ΑΡΧΑΙΟ ΤΕΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Σ Τ Ο Ν Κ Ο ΣΜ Ο Κ Α Ι ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΣΟ ΣΤ Η Ν ΑΓΟΡΑ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΖΗ ΤΗ ΣΗ «ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ Μ Ε ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ε Μ Π Ε ΙΡ ΙΑ , Π Ο Υ ΘΑ Η Θ Ε Λ Α Ν Μ ΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΜΑΤΗ Π Ε Ρ ΙΠ Ε Τ Ε ΙΑ , Μ Ε ΚΑ Λ Ε Σ Α Π Ο Λ Α Β Ε Σ».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Ν τεν ά ρ (μ ε σ το λ ή π α ρ α λλα γή ς) μ ε δύο υπ αρχηγούς το υ σ το Κ ονγκό. Είναι οπ λισ μ ένοι μ ε π ισ τόλια C olt των 0.45 in.

Ο Ω μ π ρ ευ Μ π ρ ο ύ κ ς κα ι ο Ρ ό τζ ε ρ Η νκ γλ α ν τ, α ιχ μ ά λ ω το ι σ τις Σ ε ϋ χ έ λ ε ς , δίνουν σ υ ν έ ν τευ ξη Τύπου. Κ α τα δ ικ ά σ τη κ α ν σε θ ά ν α το μ ε α π αγχονισμό, αλλά ο π ρ ό εδ ρ ο ς Ρ εν έ το ύ ς έδω σ ε χά ρη .

«ταγματάρχης» Κατ Σάνον γέμισε γιε, αλλά εκείνος του δήλωσε ότι ο άνθρωπος το οπλοπολυβόλο του, τύπου αυτός ήταν ο νέος η γέτη ς του Ζανγκάρο. Ο Ultimax 100 κατασκευασμένο στη Μπομπί τράβηξε το πιστόλι του, ο Σάνον όμως Σιγκαπούρη, με εκρηκτικά φυσίγγια καιήταν έδω ­πιο γρήγορος και τον πυροβόλησε στο σε το σύνθημα να αρχίσει η επίθεση. Ηκεφάλι. σιδε­ Στους κατάπληκτους επιχειρηματίες ρένια πόρτα του προεδρικού μεγάρου της α­ ο τελευ τα ίο ς δήλωσε ότι ο Οκόγιε ήταν έτο ι­ φρικανικής δημοκρατίας του Ζανγκάρο βγήκε μος να ακούσει σοβαρές προτάσεις για μ ελ­ από το υς μεντεσ έδες της και τινάχτηκε στον λοντικές επενδύσεις στο Ζανγκάρο. αέρα. Ο Σάνον μαζί με τους τέσσερις λευκούς Η αφήγηση που προηγήθηκε ήταν η τε λ ι­ συναδέλφους του όρμησαν στο προαύλιο και κή πράξη τη ς ταινίας «Τα σκυλιά του πολέ­ κατευθύνθηκαν στον όρχο των αυτοκινήτων. μου», που γυρίστηκε το 1980 με πρωταγωνι­ Οι μαύροι στρατιώτες, που οι μισθοφόροι εί­ σ τές τον Κρίστοφερ Γουώκεν και τον Τομ χαν εκπαιδεύσει, οπλισμένοι με υποπολυβόλα Μ πέρεντζερ. Η πετυχημένη ταινία βασίστηκε Uzi έτρ εξα ν προς τους κοιτώνες της προεδρι­ στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Φ ρέντερικ κής φρουράς. Οι φρουροί βγήκαν αιφνιδια- Φορσάιθ. Ο συγγραφέας κατέγραψε πιστά το σμένοι από τους κοιτώνες το υς και θερίσ τη­ πραγματικό γεγονός τη ς επίθεσης μισθοφό­ καν από τα πυρά των ακροβολισμένων μαύ­ ρων στο προεδρικό μέγαρο των νησιών Κομόρων μισθοφόρων. Ο Σάνον και οι λευκοί συνά­ ρος, το ν Μάρτιο του 1978. Το αποτέλεσμα ό­ δελφοί του κατέστρεψαν τα στρατιωτικά αυ­ μως, όπως θα δούμε παρακάτω, ήταν διαφο­ τοκίνητα που βρίσκονταν στον όρχο και σπά­ ρετικό. ζοντας την πόρτα μπήκαν στο προεδρικό μέγαρο. Ο ίδιος καλυπτόμενος από το ν Ζαν Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ Μπαπτίστ Λανγκαρότι μπήκε στην προεδρική ΤΟΥ ΒΕΛΓΙΚΟ Υ ΚΟΝΓΚΟ σουίτα και είδε τον πρόεδρο Κίμπα να γεμίζει Σε αντίθεση με τις φήμες που κυκλοφο­ μια βαλίτσα με χρήματα. Με μια σύντομη ριπή τον σώριασε νεκρό. Οι συνάδελφοί του μέσα ρούσαν ο «Μπομπ» Ντενάρ δεν είχε υπηρετή­ σε λίγα λεπτά είχαν εκκαθαρίσει το μέγαρο σει στη Λεγεώνα των Ξένων. Α ντίθετα απέκτη­ σε στρατιωτική εμπειρία από τη θ ητεία του από τους σωματοφύλακες του προέδρου. Το επόμενο πρωί το ελικόπτερο που έφ ερ ­ στο σώμα των Γάλλων Πεζοναυτών (Infanterie νε τον νέο υποψήφιο πρόεδρο του Ζανγκάρο, de Marine). Υπηρέτησε στην Ινδοκίνα και στην συνταγματάρχη Μπομπί, προσγειώθηκε στον Αλγερία και είχε την ευκαιρία να πολεμήσει περίβολο του προεδρικού μεγάρου. Ο συ­ στο πλευρό των ανδρών τη ς Λεγεώνας των νταγματάρχης, συνοδευόμενος από τους λ ευ ­ Ξένων. κούς επιχειρηματίες που είχαν χρηματοδοτή­ Το 1960 η επαρχία της Κατάνγκα αποσχίσει το πραξικόπημα, κοίταξε αδιάφορα τους σθηκε από το υπόλοιπο πρώην Βελγικό Κον­ μαύρους μισθοφόρους που περισυνέλεγαν τα γκό και ανακήρυξε τη ν αυτονομία της. Ιθύνων πτώματα από το ν κήπο του μεγάρου. Οταν νους πίσω από την κίνηση αυτή ήταν ο πρόε­ μπήκε στο προεδρικό γραφείο τον περίμενε δρος της επαρχίας Μωϋσής Τσόμπε και μαζί μια έκπληξη. Στη θέση του προέδρου καθό­ του η Βελγική Εταιρία Μ εταλλευμάτω ν του ταν ο η γέτης του δημοκρατικού κόμματος, Κονγκό. Ο πρόεδρος του Κονγκό, Πατρίς Δρας Οκόγιε, περιστοιχισμένος από το ν Σά­ Λουμούμπα, ζήτησε τη βοήθεια των Ηνωμέ­ νον και τους συναδέλφους του. Ο Μπομπί ζή­ νων Εθνών και αμέσως εστάλησαν 20.000 τησε από τον Σάνον να πυροβολήσει τον Οκό­ Ινδοί, Σουδανοί, Πακιστανοί και Σουηδοί στρα­

Ο

τιώ τες, ενισχυμένοι με ελαφρά τεθω ρακισμέ­ να, πυροβολικό και αεροπορία. Ο Τσόμπε προσέλαβε μισθοφόρους για να εκπαιδεύσουν τους 10.000 περίπου Κατανγκέζους «χωροφύ­ λακες» του. Ο Ντενάρ ήταν ανάμεσα στους 300 λευκούς μισθοφόρους που έφθασαν στην Κατάνγκα, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του Μωϋσή Τσόμπε. Διοικητής τους ήταν ο πρώην λοχαγός του 1ου Συντάγματος Α λεξι­ πτωτιστών της Λεγεώνας των Ξένων, Ρομπέρ Φωκς, Το Σύνταγμα αυτό είχε διαλυθεί με δια­ ταγή του προέδρου της Γαλλίας, στρατηγού Ντε Γκωλ, μετά το κίνημα των στρατηγών στην Αλγερία. Υπεύθυνος για τη ν εκπαίδευση των μαύρων «χωροφυλάκων» ήταν ο πρώην ταγματάρχης του Βελγικού Στρατού ν τε Κρεβκιερ. Οι μισθοφοροι αποτελεσαν τη ν "αιχμή του δόρατος" στην άμυνα για την ανε­ ξαρτησία της Κατάνγκα, προσβάλλοντας τις μονάδες του ΟΗΕ με ταχυκίνητα jeep, ενεργώ­ ντας σαν ομάδες καταδρομών. Παρά τη συ­ ντριπτική υπεροχή των στρατευμάτων των Η­ νωμένων Εθνών οι δυνάμεις τη ς Κατάνγκα απέκρουσαν όλες τις επιθέσεις μέχρι τον Ια­ νουάριο του 1963, οπότε υπέκυψαν στην υπε­ ροπλία των αντιπάλων.

ΟΙ «ΑΓΡΙΕΣ ΧΗΝΕΣ» ΣΤΟ ΚΟΝΓΚΟ Στις αρχές του 1963, μετά την αποτυχία τη ς προσπάθειας για τη ν αυτονόμηση τη ς Κατάνγκα, ο Τσόμπε κατέφ υγε στο εξω τερικό. Το Κονγκό έγινε πεδίο αντιπαραθέσεων μεταξύ της Σοβιετικής Ενωσης, της Κίνας και των Δυ­ τικών δυνάμεων. Τον Ιούλιο του 1964 ο Πιέρ Μ ουλέλε, βοηθούμενος υλικά και οικονομικά από το Πεκίνο, επαναστάτησε εναντίον της κεντρικής κυβέρνησης και κατέλαβε τη Στανλεϋβίλ και μεγάλα τμήματα της χώρας, ισχυριζόμενος ότι εφαρμόζει τη σοσιαλιστική πολΓ.κή τού πρώτου προέδρου, Πατρίς Λουμού­ μπα. Οι οπαδοί του ονομάστηκαν Σίμπας μ ο -

ΣΤΡΑΤ'Ω

33 ■»

34

ντάρια στην κονγκολέζικη γλώσσα) και κατανίκησαν επανειλημμένα τις κυβερνη τικές δυ­ νάμεις στηριζόμενοι στο θάρρος τους, που εί­ χε τονω θεί από μεγάλες δόσεις χασίς, αλκοόλ και διάφορους εξορκισμούς που έκαναν μά­ γοι οι οποίοι συνόδευαν πάντα τον στρατό των επαναστατών. Ο κίνδυνος ήταν άμεσος. Ο Τσόμπε ανεκλήθη επειγόντως από την εξορία και ανέλαβε τη ν πρωθυπουργία τη ς χώρας. Ο νέος πρωθυπουργός του Κονγκό κάλεσε κο­ ντά του τους παλαιούς του γνώριμους, τους βετεράνους μισθοφόρους της Κατάνγκα, και τους ανέθεσε τη ν καταστολή τη ς εξέγερσ ης. Μ εταξύ αυτών ήταν ο πρώην λοχαγός της βρετανικής Ταξιαρχίας Τυφεκιοφόρων Ιαν Γκόρντον, ο πρώην λοχίας των SAS Τζων Πήτερ ς και ο πρώην λοχαγός του βρετανικού Βα­ σιλικού Πυροβολικού Μάικ Χόαρ. Ο Μάικ Χόαρ ήταν ιρλανδικής καταγωγής. Κατά το ν Β' ΠΠ πολέμησε με τον βαθμό του λοχαγού στο βρετανικό πυροβολικό, στα μέ­ τωπα τη ς βόρειας Αφρικής και της Ιταλίας. Μ ετά το ν πόλεμο εγκατασ τάθηκε στη Νότια Αφρική. Συμμετείχε στην άμυνα της Κατάνγκα και του απονεμήθηκε από το ν πρόεδρο Τσό­ μπε ο βαθμός του ταγματάρχη του Στρατού του Κονγκό. Για να αντιμετωπίσει τη ν ε ξέγ ε ρ ­ ση των Σίμπας οργάνωσε το 5ο Κομμάντο, το οποίο απ οτελείτο από Βρετανούς, Ροδεσιανούς, Νοτιοαφρικανούς, Βέλγους και Ελληνες μισθοφόρους. Τη μονάδα του την ονόμασε «Αγριες Χήνες» (Wild Geese), προς τιμήν των Ιρλανδών μισθοφόρων που υπηρέτησαν στον Γαλλικό Στρατό κατά τον 17ο και το ν 18ο αιώ­ να. Πολλοί άνδρες του είχαν στοιχειώδη στρα­ τιωτική εμπειρία, άλλοι ήταν πρώην μέλη της Λεγεώνας των Ξένων και μερικοί ήταν πρώην στρατιώτες τη ς Wehrmacht, όπως ο Ζήγκφριντ Μύλερ, ο οποίος είχε παρασημοφορηθεί με τον Σιδηρού Σταυρό Πρώτης Τάξης. Ο Χόαρ υπέβαλε τη μονάδα του σε εντατική εκπαίδευση. Η πειθαρχία ήταν αυστηρότατη. Υιοθετήθηκαν οι κανονισμοί και η οργάνωση του Βρε­ τανικού Στρατού. Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο ο Χόαρ είχε επιτύχει στην αποστολή του. Οι άνδρες του κινούμενοι ταχύτατα σε φάλαγγες με jeep και διά μέσου εχθρικών χω­ ριών προσέβαλλαν εχθρικούς στόχους αιφνιδιάζοντας τους επαναστάτες, χωρίς να τους δίνουν τη ν ευκαιρία να οργανώσουν απ οτελε­ σματική άμυνα. Επιστέγασμα των επιχειρήσε­ ων τη ς μονάδας του Χόαρ ήταν η ανάκτηση τη ς Στανλεϋβίλ. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεών τους οι μισθοφόροι έσωσαν μεγάλο αριθμό λευκών ιεραποστόλων και Ευρωπαίων αποίκων από βέβαιο θάνατο. Τον Νοέμβριο του 1965 η εξέγερσ η είχε κατασταλεί πλήρως και στον Χόαρ απονεμήθηκε από τον πρόεδρο Μομπούτου ο βαθμός του αντισυνταγματάρχη. Τα κατορθώματα τη ς μονάδας του Β ρετα­ νού εξυμνήθηκαν από τον δυτικό Τύπο και έ ­ λαβαν διαστάσεις θρύλου. Επόμενο πεδίο για μισθοφόρους όπως ο Ντενάρ και ο Φωκς ήταν ο εμφύλιος πόλεμος στη Νότια Υεμένη. Οι 30 περίπου μισθοφόροι ανέλαβαν τον ρόλο εκπαιδευτών των στρα­ τευμάτω ν του σουλτάνου τη ς χώρας αυτής. Η πολεμική προσπάθεια των στρατευμάτων της Υεμένης υποστηριζόταν οικονομικά από την

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Ο Ντενάρ οργάνωσε και δ εύ τερ η εισβολή στο Κονγκό με σκοπό να ενώσει τις δυνάμεις του με α υτές του Σραμ, αλλά το Μπουκαβού είχε ήδη καταληφ θεί από τα κυβερνητικά στρατεύματα. Μ ετά από αψιμαχίες μερικών η ­ μερών με τα στρατεύματα του Μομπούτου οι δυνάμεις του Ντενάρ κατέφυγαν πάλι στην Ανγκόλα. Ο πρόεδρος Μομπούτου κυβέρνησε απερίσπαστος τη χώρα του για τα επόμενα 30 χρόνια.

Μ Π Ε Ν ΙΝ ΚΑΙ ΝΗΣΙΑ Κ Ο Μ Ο ΡΟ Σ Ο Χόα ρ %J μ ε τα μ φ ιε σ μ έ ν ο ς σε π ροπ ονητή N & 5 jj ο μ ά δ α ς κ ρ ίκ ε τ τη ς Ν ό τια ς Α φ ρ ικής, σύμφω να μ ε β το δ ια β α τή ρ ιό το υ .

κυβέρνηση τη ς Σαουδικής Αραβίας, η οποία δεν επιθυμούσε τη ν επικράτηση των κομμου­ νιστών στην περιοχή. Με τη λήξη τη ς χρημα­ τοδότησης από μέρους της Σαουδικής Αρα­ βίας έληξαν και τα συμβόλαια των μισθοφό­ ρων και ο Ντενάρ επέστρεψε στο Κονγκό. Τον Νοέμβριο του 1965 ο στρατηγός Μο­ μπούτου Σέσε Σέκο ανέτρεψ ε το ν πρωθυ­ πουργό Μωϋσή Τσόμπε και ανέλαβε τα ηνία στο Κονγκό. Στον νέο ηγέτη τη ς χώρας αντιτάχθηκε ομάδα λευκών μισθοφόρων υπό την ηγεσία του πρώην συνταγματάρχη του Βελγι­ κού Στρατού «Μαύρου» Ζακ Σραμ, ο οποίος ή­ ταν συγχρόνως ιδιοκτήτης μεγάλων εκτάσ ε­ ων στο ανατολικό Κονγκό. Ο Μπομπ Ντενάρ υποστήριξε το ν πρόεδρο Μομπούτου και με τους μισθοφόρους του το ν βοήθησε να ξεπεράσει τη ν κρίση. Ο Μομπούτου προσπάθησε να εφαρμόσει στη χώρα του το υπόδειγμα σο­ σιαλισμού «δυτικού τύπου»: αντικατέστησε σταδιακά στις δημόσιες υπηρεσίες τους λ ευ ­ κούς με μαύρους, εφάρμοσε καθεστώς ισοπολιτείας, θέσπισε νόμους για τη ν απαλλο­ τρίωση μέρους των εκτάσεω ν των λευκώ ν γαι­ οκτημόνων και αντικατέστησε το υς λευκούς μισθοφόρους με γηγενείς μαύρους αξιωματι­ κούς, εκπαιδευμένους κυρίως στο Ισραήλ. Στο τέλος του 1966 ο Ντενάρ-με συναδέλφους του κατέφ υγε στη γειτονική Ανγκόλα, δυσαρεστημένος από τη ν πολιτική του προέδρου Μομπούτου. Στις αρχές του 1967 ή λθε σε συ­ νεννόηση με το ν συνταγματάρχη Σραμ για τη ν οργάνωση επιχείρησης ανατροπής του Μομπούτου, Ο Σραμ με τις δυνάμεις του, λ ευ ­ κούς και μαύρους μισθοφόρους, κατέλαβε την πόλη Μπουκαβού στο ανατολικό Κονγκό, τη ν οποία κράτησε επί δύο μήνες. Ο Ντενάρ και οι μισθοφόροι του εισέβαλαν στην επαρ­ χία τη ς Κατάνγκα από τη ν Ανγκόλα και συγκρούστηκαν με τον κυβερνητικό στρατό, ο οποίος είχε εξοπλισθεί από τις ΗΠΑ και είχε εκπαιδευτεί από Ισραηλινούς αξιωματικούς. Κατά τη διάρκεια τη ς σύρραξης με τα στρα­ τεύματα του Μομπούτου ο Ντενάρ τραυματί­ στηκε στο κεφάλι και οι δυνάμεις του υποχώ­ ρησαν στην Ανγκόλα. Ο ίδιος μ ετα φ έρ θη κε α­ εροπορικώς στο Σώλσμπερυ της Ροδεσίας, ό­ που νοσηλεύθηκε.

Τον Ιανουάριο του 1977 ένα αεροσκάφος DC-7 με πολιτικό νηολόγιο προσγειώθηκε στην πρωτεύουσα του Μπενίν, μιας μικρής χώρας στη δυτική Αφρική. Ηταν Κυριακή με­ σημέρι και οι κάτοικοι απολάμβαναν τη «σιέστα» τους. Οι 90 επιβάτες που κατευθύνθηκαν προς το τελω νείο, ντυμένοι με πολιτική περιβολή, ανήκαν στη «Δύναμη Ωμέγα» και εί­ χαν αρχηγό το ν Μπομπ Ντενάρ. Οι 30 από αυ­ τούς ήταν λευκοί μισθοφόροι και οι 60 μαύ­ ροι. Στις αποσκευές το υς έφεραν τυφέκια FN, υποπολυβόλα Uzi, πιστόλια Browning των 9 mm και χειροβομβίδες. Πριν ο μισοκοιμισμένος τελω νειακός υπάλληλος προλάβει να αντιδράσει οι εισβολείς έβγαλαν τα όπλα το υς και αιχμαλώτισαν τον ίδιο και τους λιγοστούς επι­ βάτες, το υς οποίους κλείδωσαν στην αίθουσα των VIP. Επειτα οι μισθοφόροι κατευθύνθηκαν προς το ν πύργο ελέγχου, το ν οποίο κατέ­ λαβαν σκοτώνοντας έναν φρουρό που προ­ σπάθησε να το υς εμποδίσει. Αποστολή τους ήταν η κατάληψη, με έφοδο, του προεδρικού μεγάρου, η δολοφονία του κυβερνώ ντος προ­ έδρου και η αντικατάστασή του με το ν αντί­ παλό του, ο οποίος είχε χρηματοδοτήσει την επιχείρηση με 500.000 δολάρια. Ενα μέρος τη ς δύναμης των μισθοφόρων περικύκλωσε τους στρατώνες, που ήταν κατα­ λύματα του κυβερνητικού στρατού. Το άλλο τμήμα κα τευ θύ νθη κε προς το προεδρικό μέ­ γαρο και αφού ανατίναξε τη ν κύρια είσοδο με αντιαρματικό LAW πέρασε στο εσωτερικό του κτιρίου φονεύοντας τους προεδρικούς φρου­ ρούς. Για κακή τύχη της «Δύναμης Ωμέγα» ο πρόεδρος εκείνη την ώρα απούσιαζε σε κάποια δεξίωση και έτσι το πρώτο μέρος τη ς επι­ χείρησης έμεινε ανεκτέλεστο. Ακούγοντας τους θορύβους τη ς μάχης ο πρόεδρος του Μπενίν εγκα τέλειψ ε τον χώρο τη ς δεξίωσης και έσπευσε στον ραδιοφωνικό σταθμό, από όπου έσ τειλε μήνυμα στους στρατιώτες του «να αποκρούσουν με κάθε μέσο την ιταμή και δολοφονική ξένη εισβολή». Οι κυβερνητικοί στρατιώτες ξεχύθηκαν πάνοπλοι από τους στρατώνες χωρίς η δύναμη των μισθοφόρων να μπορεί να ανακόψει την πορεία τους. Ο Ντενάρ αντιλήφ θηκε ότι το παιχνίδι είχε χα­ θεί και δ ιέτα ξε τους άνδρες του να υποχωρή­ σουν προς το αεροδρόμιο. Το αεροσκάφος DC-7 με εντολή του είχε παραμείνει σε κατά­ σταση ετοιμ ότη τα ς στο αεροδρόμιο. Οι μι­ σθοφόροι επιβιβάστηκαν εσπευσμένα και α­ ναχώρησαν έχοντας υποστεί απώλειες - δύο νεκρούς και έναν τραυματία - τον οποίο ανα­ γκάστηκαν να εγκαταλείψουν. Οι απώλειες

Ο Μ ά ικ Χόαρ ω ς δ ιο ικ η τή ς το υ 5ου Κομμά ντο σ το Κ ονγκό. Φ ορά τη σ τολή τω ν Ειδικώ ν Δ υ ν ά μ εω ν το υ Β ελγικο ύ Σ τρ α το ύ . Ο μ π ε ρ ές το υ φ έ ρ ε ι το σ ήμα το υ 5ου Κ ο μ μ άντο.

των κυβερνητικώ ν δυνάμεων ήταν έ ξι νεκροί και 50 τραυματίες. Η επιχείρηση τελείω σε ά­ δοξα. Στις 18 Μαρτίου 1978, λίγο πριν από το ξημέρωμα, η «Δύναμη Ωμέγα», αποτελούμενη από 50 μισθοφόρους μέσα σε ελασ τικές λ έμ ­ βους, κατευθυνόταν προς τις ακτές του νησι­ ού Γκραν Κομόρο, ενός εξω τικού θ ερ έτρ ου στον Ινδικό ωκεανό. Οι άνδρες είχαν επιβιβα­ στεί στις βάρκες από ένα φορτηγό πλοίο, το ο­ ποίο είχαν μισθώσει και είχε αγκυροβολήσει στα ανοικτά του νησιού. Ηταν εξοπλισμένοι με αυτόματα τυφέκια, πιστόλια, χειροβομβί­ δες και φορητά αντιαρματικά όπλα RPG και LAW. Φορούσαν μαύρους μάλλινους σκού­ φους, μαύρες φόρμες, μπότες και εξα ρ τύ ­ σεις. Αποστολή το υς ήταν η σύλληψη του προέδρου του νησιού και η αντικατάστασή του με το ν Α μέντ Αμπντάλα, που ήταν και ο χρηματοδότης τους. Κάθε άνδρας ο οποίος συμμετείχε στην αποστολή είχε λάβει από τον Ντενάρ, ως προκαταβολή, το ποσό των 1.000 λιρών Αγγλίας. Ο Ντενάρ ήταν αποφασισμέ­ νος να π ετύχει στην επιχείρησή του. Οι μισθοφόροι αποβιβάστηκαν στην ακτή χωρίς να συναντήσουν αντίσταση. Πραγματο­ ποίησαν πορεία 4,8 km στο εσωτερικό του νη­ σιού, με κατεύθυνση προς την προεδρική κα­ τοικία. Με τις διόπτρες νυκτερινής όρασης ο Ντενάρ είδε πως τη ν προεδρική κατοικία φρουρούσαν τέσσερα άτομα. Δύο βρίσκονταν στην είσοδο του κτιρίου και άλλα δύο περιπολούσαν στον περίβολο. Ο Ντενάρ έκανε νεύ ­ μα σε τέσσερις μισθοφόρους και αυτοί κατευθύνθηκαν αθόρυβα προς το υς φρουρούς του κτιρίου. Οι τέσσερις πρώην λεγεωνάριοι δεν αντιμετώπιζαν πρόβλημα στη χρήση των μα­ χαιριών commando που κρατούσαν. Μέσα σε δευτερόλεπ τα τα άψυχα σώματα των φρου­ ρών σωριάστηκαν στο χώμα. Ενας λεγεω νά­ ριος τραυματίστηκε κατά τη συμπλοκή με έ­ ναν από τους φρουρούς. Οι μισθοφόροι εισήλθαν στο κτίριο και βρήκαν το ν πρόεδρο να κοιμάται στο κρεβάτι του. Πριν ο τελευ τα ίο ς προλάβει να συνειδητοποιήσει τι συνέβαινε δύο μισθοφόροι τον σήκωσαν από το κρεβάτι,

Ο Μ ά ικ Χόαρ μ ε τη ν ο ικ ο γ έν ειά το υ σ το σ π ίτι το υ , μ ε τ ά τη ν α π ελ ευ θέρ ω σ ή το υ από φ υλακή τη ς Ν ό τια ς Α φ ρ ικής.

το ν μ ετέφ ερα ν στο διπλανό δωμάτιο και τον έδεσαν σε μια καρέκλα. Ο Ντενάρ και οι ει­ σβολείς εγκαταστάθηκαν στην προεδρική κα­ τοικία περιμένοντας την άφιξη του Α χμέντ Α­ μπντάλα. Ο ίδιος αποφάσισε να διασφαλίσει τη ν προεδρική διαδοχή και έδωσε εντολή για τη δολοφονία του αιχμάλωτου προέδρου. Ε­ νας πρώην λεγεωνάριος πέρασε στο δωμάτιο όπου εκρα τείτο ο πρόεδρος και το ν εκτέλεσ ε με μια σφαίρα στο κεφάλι. Ο νέος πρόεδρος έφθασε με αεροσκάφος στο Γκραν Κομόρο συνοδευόμενος από τους σωματοφυλακές του. Οταν ο Α χμέντ Αμπντά­ λα συνάντησε τον Ντενάρ το πρόσωπό του έ ­ λαμπε από ικανοποίηση και ευγνωμοσύνη. Μια από τις πρώτες πράξεις του νέου προέ­ δρου ήταν ο διορισμός του Ντενάρ στο Υ­ πουργείο Αμυνας τη ς νέας κυβέρνησης και η τοποθέτηση των 50 συναδέλφων του στα υ­ πουργεία Τουρισμού και Οικονομικών και σε θέσ εις συμβούλων οργανισμών. Αριθμός μι­ σθοφόρων πλαισίωσε τη νέα προεδρική φρου­ ρά. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα ο Ν τε­ νάρ και οι μισθοφόροι του γέμισαν τις τσέπες και τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους με δημόσιο χρήμα, αφού οι μισθοί τους ήταν πα­ χυλοί και οι π ρομήθειές το υς από τη σύναψη διαφόρων συμφωνιών τεράσ τιες. Οι μισθοφό­ ροι συμμετείχαν και σε κοινωνικές εκδηλώ­ σεις του νησιού προκαλώντας τη ν περιέργεια των ξένω ν επενδυτών, οι οποίοι το υς αντιμε­ τώπιζαν σαν αξιοπερίεργα φαινόμενα. Με την πάροδο του χρόνου ο πρόεδρος Αχμέντ Αμπντάλα αντιλήφ θηκε ότι οι μισθο­ φόροι δεν συνεισέφεραν στην οικονομική α­ νάπτυξη του νησιού - το α ντίθετο μάλιστα. Η ιδιότυπη αυτή συνεργασία, μεταξύ προέδρου και μισθοφόρων, διατηρήθηκε μέχρι το 1987. Το έτο ς εκείνο ο πρόεδρος απαίτησε να φύ­ γουν από το νησί. Σε μια θυελλώ δη συζήτηση που είχε ο Α χμέντ Αμπντάλα με ομάδα μισθο­ φόρων ένας από αυτούς, εξαγριωμένος κα­ θώς ήταν, τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Ο Ντενάρ και οι σύντροφοί του ανέλαβαν τη διακυβέρνηση του νησιού. Η διάρκεια τη ς μο­ ναδικής στη σύγχρονη εποχή διακυβέρνησης χώρας από μισθοφόρους ήταν μόλις δύο ε ­ βδομάδες. Η διεθνής κατακραυγή υποχρέω­

σε τη Γαλλία να σ τείλει στην πρώην αποικία τη ς 3.000 στρατιώτες τη ς Δύναμης Ταχείας Ε­ πέμβασης για να αποκαταστήσει την τάξη. Ο­ μως άγνωστο πώς οι μισθοφόροι ειδοποιήθηκαν και έφυγαν από τη χώρα πριν καταφθάσουν οι Γάλλοι. Την 1η Οκτωβρίου 1995 ο Ντενάρ οργάνω­ σε νέα επιχείρηση ανατροπής του καθεστώ­ το ς στο νησί. Η γαλλική κυβέρνηση αντέδρασε αμέσως. Ενώ το πραξικόπημα βρισκόταν σε εξέλιξη , ειδικές δυνάμεις των Γάλλων πραγ­ ματοποίησαν αστραπιαία αεροναυτική επιχεί­ ρηση και συνέλαβαν τον Ντενάρ και τους μι­ σθοφόρους του. Ο Ντενάρ κα τέληξε στη φυ­ λακή Λα Σαντέρ στο Παρίσι. Το κελί του βρι­ σκόταν στον ίδιο διάδρομο με εκείνο του πε­ ρίφημου τρομοκράτη Ραμίρεζ Σάντσες ή «Κάρλος, το τσακάλι». Η επιτυχία του Ντενάρ στα νησιά Κομόρος ώθησε ομάδες μισθοφόρων να τον μιμηθουν. Ενας ελκυστικός στοχος ήταν τα νησιά Μ αλδίβες στον Ινδικό ωκεανό. Ενα πρωί του Απριλίου του 1980 εννέα Βρετανοί μισθοφόροι, μεταμφιεσμένοι σε τουρίστες, αποβιβάστηκαν από αεροσκάφος στην πρωτεύουσα των Μαλδίβων με σκοπό να ανατρέψουν το καθεστώς. Για τη ν ενέργειά το υς αυτή είχαν λάβει προκαταβολή έναντι συνολικού ποσού 10.000 λιρών. Οι αρχές του νησιού είχαν ειδοποιηθεί για το εγχείρημα από τη Βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών και έτσι οι μισθοφόροι αναγκάστηκαν να επιβιβα­ στούν στο αεροσκάφος που τους είχε μετα­ φ έρ ει στο νησί και με την απειλή των όπλων να το οδηγήσουν πίσω στην Αγγλία, όπου συνελήφθησαν. Κατά το διάστημα 1980-1988 έγιναν το υ ­ λάχιστον τρ εις απόπειρες πραξικοπήματος στα νησιά Μαλδίβες. Η τελευταία, στις 3 Νο­ εμβρίου 1988, αφορούσε 400 μισθοφόρους Ταμίλ, οι οποίοι είχαν ως βάση τους τη Σρι Λάνκα. Εργοδότης τους ήταν ένας πλούσιος π τηνοτρόφος ο οποίος προφανώς είχε πολιτι­ κές φιλοδοξίες. Οι μισθοφόροι αποβιβάστη­ καν στην πρωτεύουσα του νησιού από τη θά­ λασσα, αλλά η κυβέρνηση τη ς Ινδίας αντέδρασε αστραπιαία και έσ τειλε αερομεταφ ερόμενα σ τρατεύματα στο νησί με σκοπό τη ν ε ξ ο υ -

35 β ·

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το α ερ ο σ κ ά φ ο ς Fokker μ ε το οποίο οι μ ισ θ ο φ ό ρ ο ι έφ θ α σ α ν σ τις Σ ε ϋ χ έ λ ε ς . Φ αίνονται κ α θ α ρ ά οι τ ρ ύ π ε ς σ τη ν ά τρ α κ το από β λ ή μ α τα .

δετέρωση του πραξικοπήματος. Οι Ταμίλ κα­ τόρθωσαν να αποδράσουν από τη θάλασσα παίρνοντας μαζί το υς ομήρους, όμως η πα­ ρέμβαση του Ινδικού Ναυτικού ήταν καταλυ­ τική: Οι μισθοφόροι συνελήφθησαν και η επι­ χείρηση τελείω σε άδοξα.

ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΗ « ΣΕΫΧΕΛΕΣ» Στις 29 Ιουνίου 1976 οι Σεϋχέλες απ έκτη­ σαν την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανία. Πρώτος πρόεδρος του νησιού, με συντριπτική πλειοψηφία, εξελέγη ο Τζίμυ Μάντσαμ, πλού­ σιος Βρετανός άποικος, κοσμοπολίτης, φίλος των «πλούσιων και διάσημων» και διαβόητος γυναικοκατακτητής. Εναν χρόνο αργότερα, ενώ ο Μάντσαμ συμμετείχε σε σύσκεψη κρα­ τών τη ς Κοινοπολιτείας στο Λονδίνο, ο πρω­ θυπουργός του, Φρανς Αλμπέρ Ρενέ, τον κή­ ρυξε έκπτωτο και ανέλαβε την προεδρία. Το' πραξικόπημα ήταν αναίμακτο καθώς οι Σεϋχέ­ λες στερούντο στρατού και όταν η χωροφυ­ λακή του νησιού προσχώρησε στο κίνημα το ζήτημα είχε κριθεί. Ο πρόεδρος Ρενέ, αν και είχε σπουδάσει νομικά στο Λονδίνο, ήταν το αντίθετο του Μά­ ντσαμ. Ανθρωπος με σοσιαλιστικά πιστεύω, τα εφάρμοσε αμέσως μόλις ανέλαβε τη ν εξο υ ­ σία. Δ ιέθεσ ε πόρους για τη ν παιδεία και την περίθαλψη και δημιούργησε στρατό 500 εθνο­ φυλάκων οι οποίοι εκπαιδεύονταν από Τανζανούς στρατιωτικούς συμβούλους, τους οποί­ ους είχε σ τείλει στο νησί ο πρόεδρος τη ς Ταν­ ζανίας Νυερέρε. Αν ο Μάντσαμ επιθυμούσε να ανακτήσει τη ν εξουσία θα έπρεπε να χρη­ σιμοποιήσει βία. Από το άνετο διαμέρισμά του στη συνοικία Πάτναμ στο Λονδίνο, ο Μάντσαμ ή λθ ε σε επαφή με τον άνθρωπο που στους κύκλους των μισθοφόρων ήταν ήδη θρύλος: τον αντισυνταγματάρχη «Τρελλό» Μάικ Χόαρ, το ν διοικητή του 5ου Κομμάντο στο Κονγκό. Ο Χόαρ εργαζόταν ως λογιστής σε μεγάλη εταιρία της Νότιας Αφρικής όταν ο παλαιός φίλος του από τη ν εποχή του Κονγκό, Τζέρυ Πιούρεν, το ν ενημέρω σε για τις προθέσεις του έκπτωτου προέδρου Μάντσαμ. Ο Χόαρ ανυπομονούσε να ξεφ ύ γει από τη βαρετή δου­ λειά του γραφείου. Ετσι άδραξε αμέσως την ευκαιρία που του παρουσιάστηκε και άρχισε να καταστρώνει το σχέδιο του εγχειρήματος. Επισκέφθηκε τις Σ εϋχέλες δύο φορές με πλα­ στό διαβατήριο. Η μια μάλιστα είχε προγραμματισθεί να συμπέσει με τη ν εορτή κατά την ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

επ έτειο τη ς ανεξαρτησίας του νησιού και τό ­ τε αξιολόγησε τη μαχητική ικανότητα τη ς πο­ λιτοφυλακής, στην παρέλαση των «ενόπλων δυνάμεων». Με την εμπειρία του εκτίμησε ότι οι πολιτοφύλακες δεν αποτελούσαν αξιόλογο αντίπαλο απέναντι σε επαγγελματίες μισθο­ φόρους. Το κόστος του εγχειρήματος κατά τις εκτιμήσ εις του ανερχόταν σε π έντε εκα το μ ­ μύρια δολάρια. Ομως τα διαθέσιμα χρήματα για τη ν επιχείρηση ήταν μόλις μισό εκατομμύ­ ριο και ο Χόαρ προσάρμοσε τα σχέδιά του α­ νάλογα. Οπως φάνηκε εκ των υστέρων ο Χόαρ βρι­ σκόταν σε στενή επαφή με υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους της Υπηρεσίας Πληροφοριών τη ς Νότιας Αφρικής, οι οποίοι του προμήθευσαν αυτόματα τυφέκια, αντιαρματικούς εκτοξευ τές , χειροβομβίδες, πυρομαχικά και φορη­ τούς ασυρμάτους. Ο Χόαρ αποφάσισε οι μι­ σθοφόροι να επιβιβαστούν σε αεροσκάφος μεταμφιεσμένοι σε μέλη ομάδας κρίκετ. Ο κα­ θένας θα έφ ερ ε μια αποσκευή τη ς οποίας ο διπλός πάτος θα περιείχε ένα αυτόματο τυ φ έ ­ κιο, χειροβομβίδες και πυρομαχικά. Η ασφά­ λεια του αεροδρομίου ήταν υποτυπώδης και υπήρχε μεγάλη πιθανότητα τα όπλα να μην αποκαλυφθούν κατά τον έλεγχο των αποσκευ­ ών. Οι 50 μισθοφόροι που τέθη κα ν υπό τις δια­ ταγές του «ταγματάρχη» Χόαρ ήταν β ετερά ­ νοι του Κονγκό και άτομα τα οποία είχαν υπη­ ρετήσει στις Ειδικές Δυνάμεις τη ς Ροδεσίας και τη ς Νότιας Αφρικής. Κίνητρα των περισσό­ τερω ν ήταν η επιθυμία για περιπέτεια και η ευκαιρία να κερδίσουν χρήματα, εύκολα και γρήγορα. Αλλοι σκέπτονταν διαφορετικά. Ο Γιόχαν Φριτς, για παράδειγμα, ο οποίος σκο­ τώ θηκε κατά τη διάρκεια τη ς επιχείρησης, ή­ ταν γιος εύπορης οικογένειας του Γιοχάνεσμπουργκ, αισθανόταν πλήξη από τη ζωή του, που ήταν γεμάτη τέννις και διασκεδάσεις, και επιζητούσε κάτι ξεχωριστό. Από τα μέσα Νοεμβρίου τμήμα τη ς μισθο­ φορικής δύναμης είχε ήδη φθάσει αεροπορι­ κώς, με το ν οπλισμό στις αποσκευές του κρί­ κετ, στο Μαχέ, την πρωτεύουσα των Σεϋχε­ λών, χωρίς να αντιμετωπίσει κανένα πρόβλη­ μα. Το προπομπό αυτό τμήμα απ οτελείτο από τον Μπομπ Σιμς, τη φίλη του Σού Ινγκλ και τον Μάρτιν Ντόλιντσεκ, αξιωματούχο της Υπηρε­ σίας Πληροφοριών τη ς Νότιας Αφρικής, ο ο­ ποίος ισχυρίστηκε αργότερα ότι βρισκόταν σε κανονική άδεια από τη ν υπηρεσία του και ότι είχε λάβει μέρος στην επιχείρηση εν αγνοία των προϊσταμένων του.

Η ΠΡΑΓΜ ΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΗ Σ Στις 9 το πρωί τη ς Τετάρτης 25 Νοεμβρίου 1981 ένα Fokker F-28 65 θέσεων, που αποτελούσε το σύνολο τη ς πολιτικής αεροπορίας των Βασιλικών Αερογραμμών τη ς Σουαζιλάν­ δης, απογειώθηκε από τη χώρα αυτή με κα­ τεύθυνση τις Σεϋχέλες. Οι δύο γυναίκες επι­ βάτες αποβιβάστηκαν στα νησιά Κομόρες. Οι υπόλοιποι επιβάτες φορούσαν το επίσημο έν ­ δυμα μιας ομάδας κρίκετ που συνοδευόταν από τους προπονητές της, δύο αξιοπρεπείς ανθρώπους οι οποίοι άκουγαν στα ονόματα

Ο κ α τα β εβ λ η μ έν ο ς Μ ά ικ Χόαρ φ θ ά ν ε ι σ το Α νώ τα το Δ ικ α σ τή ρ ιο το υ Π ιτερ μ ά ρ ιτζμ π ο υ ρ γ κ για να α κ ο ύ σ ει τη ν έκδοσ η τη ς απ όφ ασης.

Τζέρυ Πιούρεν και Μάικ Χόαρ, Στο αεροδρό­ μιο του Μαχέ κανένας δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία σε 48 άνδρες με αθλητικό παρουσιαστικό, που συνοδευόμενοι από τους π ροπονητές τους κατευθύνονταν προς τον έ ­ λεγχο των αποσκευών. Ολοι είχαν στα σακάκια τους το σήμα μιας ομάδας κρίκετ τη ς Νότιας Αφρικής. Οι 49 άνδρες κατευθύνθηκαν προς τη θύρα με τη ν επιγραφή «Ατομα που δεν έ ­ χουν να δηλώσουν τίποτα». Ο Κέβιν Μπεκ ό­ μως κα τευ θύ νθη κε προς τη θύρα με τη ν επι­ γραφή «Ατομα που έχουν αντικείμενα να δη­ λώσουν». Ο τελω νειακός υπάλληλος, παρά τις διαμαρτυρίες του Μπεκ ό τι επρόκειτο περί λάθους, επέμεινε να ερευνήσ ει τη ν αποσκευή του. Διαπιστώνοντας ότι η αποσκευή περιείχε όπλο, κάλεσε τον Μπεκ σε ιδιαίτερο δωμάτιο του αεροδρομίου για σωματική έρευνα. Οι τ ε ­ λωνειακοί εξέτασαν το όπλο του Μπεκ και διεπίστωσαν ότι ήταν αληθινό. Ο Μπεκ απολο­ γούμενος διέπραξε το δ εύ τερ ο μεγάλο σφάλ­ μα του, λέγοντα ς ότι ήταν μέλος ομάδας που έφ ερ ε αποσκευές όμοιες με τη δική του. Ενας λοχίας τη ς υπηρεσίας ασφαλείας, αντιλαμβανόμενος τι είχε συμβεί, έ τρ ε ξε προς τη ν έξο ­ δο του αεροδρομίου. Οι υπόλοιποι μισθοφόροι τη ς ομάδας, μη έχοντας α ν τιλ η φ θ είτη ν περιπέτεια του Μπεκ, είχαν βγει από το ν χώρο του αεροδρομίου και κατευθύνονταν στα μικρά λεω φορεία που θα το υς μ ετέφ ερα ν σε ξενοδοχείο τη ς πόλης. 0 Τζέρυ Πιούρεν, βλέποντας τον λοχία της α­ σφάλειας να βγαίνει από την είσοδο του αερο­ δρομίου φωνάζοντας, έβγαλε το όπλο του από τη ν αποσκευή του και τον πυροβόλησε στο στήθος. Αμέσως επικράτησε πανδαιμόνιο και η σύγχυση επιτάθηκε επειδή το σούρουπο εμπόδιζε τη ν καλή ορατότητα. Μέσα στη σύγ­ χυση και στους πυροβολισμούς που ανταλλά­ χθηκαν σκοτώθηκε ο μισθοφόρος Γιόχαν

Φριτς. Ο Χόαρ δ ιέτα ξε τους άνδρες του να θ έ ­ σουν υπό κράτηση το προσωπικό του αερο­ δρομίου γνωρίζοντας ότι μέσα σε λίγα λεπτά θα κατέφθαναν εκεί αστυνομικές δυνάμεις. Επίσης έσ τειλε τέσσερις μισθοφόρους να κα­ ταλάβουν τους κοιτώνες του προσωπικού ασφαλείας του αεροδρομίου. Οι τέσσερις μι­ σθοφόροι συνάντησαν σθεναρή αντίσταση και σι δύο τραυματίστηκαν. Η απόπειρα για τη ν κατάληψη των κοιτώνων απέτυχε. Οι ε ­ θνοφύλακες που κατέφθασαν επιτέθηκαν στους άνδρες του Χόαρ υποστηριζόμενοι από jeep και ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο. Οι μι­ σθοφόροι ήταν οπλισμένοι μόνο με αυτόματα όπλα και χειροβομβίδες και έτσι το θωρακι­ σμένο όχημα παρέμενε ακέραιο. Απροσδόκη­ τα όμως λόγω αδέξιω ν χειρισμών του οδηγού του το τελευτα ίο έπεσε σε ένα χαντάκι και ακινητοποιήθηκε. Αριθμός μισθοφόρων το περικύκλωσε και απείλησε το προσωπικό που βρισκόταν μέσα ότι αν δεν παραδιδόταν θα περιέλουζε το όχημα με π ετρέλαιο και θα έ ­ βαζε φωτιά. Οι μισθοφόροι είχαν πλέον στην κατοχή το υς ένα θωρακισμένο όχημα, αλλά η θέση το υς π αρέμενε δυσχερής. Οι περισσότε­ ροι άνδρες του Χόαρ πίστευαν ότι θα έπρεπε να εγκαταλείψ ουν το εγχείρημα, αφού το πλε­ ονέκτημα του αιφνιδιασμού είχε πλέον χαθεί. Ομως ο αντισυνταγματάρχης και οι βετεράνοι του Κονγκό επέμεναν να συνεχίσουν την επι­ χείρηση. Στο αεροδρόμιο δεν υπήρχαν αερο­ σκάφη και έτσι η μόνη οδός διαφυγής που α­ π έμενε για τους μισθοφόρους ήταν κλειστή. Επειδή κανένας από αυτούς δεν επιθυμούσε να γνωρίσει το εσωτερικό των φυλακών του νησιού, ο Χόαρ αποφάσισε να οργανώσει αμυ­ ντική περίμετρο, όπου οι άνδρες του θα αμύ­ νονταν μέχρις εσχάτων. Ο "από μηχανής θ εός" για τους μισθοφό­ ρους φάνηκε με τη μορφή ενός αεροσκάφους της «Air India», το οποίο προσγειώθηκε τη στιγμή εκείνη στο αεροδρόμιο του Μαχέ. Η προσγείωση ήταν εξαιρετικά δυσχερής καθώς ο πιλότος υποχρεώθηκε να τροχοδρομήσει α­ νάμεσα σε σ ταθμευμένα αυτοκίνητα και άν­ δρες που έτρεχαν και πυροβολούσαν στον διάδρομο. Η πλειοψηφία των μισθοφόρων α­ ποφάσισε να χρησιμοποιήσει το αεροσκάφος ως μέσο διαφυγής από το νησί. Ο Μάικ Χόαρ και ο Τζέρυ Πιούρεν είχαν αντιρρήσεις διότι η κατάληψη του αεροσκάφους ήταν πιθανό να προκαλέσει θύματα ανάμεσα στους αθώους επιβάτες. Ομως οι μισθοφόροι Τούλιο Μονέτα και Κούρτ Πρίφερτ ανακοίνωσαν κοφτά στους δύο άνδρες ότι οι μισθοφόροι στην ανάγκη θα έφευγαν χωρίς αυτούς και έτσι οι δύο αρχηγοί υποχρεώθηκαν να τους ακολουθήσουν. Οι άνδρες επιβιβάστηκαν στο αεροσκά­ φος και με τη ν απειλή των όπλων υποχρέωσαν τον πιλότο να απογειωθεί με κατεύθυνση τη Νότια Αφρική. Πίσω τους είχαν αφήσει έναν νεκρό και επτά από τους συντρόφους τους, μεταξύ αυτών και το ν Τζέρυ Πιούρεν, που σί­ γουρα θα έπεφταν στα χέρια των αρχών των Σεϋχελών. Η συμπεριφορά των μισθοφόρων προς τους επιβάτες και το προσωπικό του αε­ ροσκάφους ήταν άψογη. Μια αεροσυνοδός θυμάται: "Οι αεροπειρατές (εννοεί τους μι­ σθοφόρους) ήταν ευγενέστατοι και έλεγαν

συνεχώς αστεία. Τους σερβίραμε φαγητό και ποτά. Δ εν διέφεραν καθόλου από τους υπό­ λοιπους επιβάτες». Στο αεροδρόμιο Λούις Μπόθα, στο Ντέρμπαν τη ς Νότιας Αφρικής, π ερίμενε τους μισθοφόρους η σκληρή πραγ­ ματικότητα. Μ ετά από διαπραγματεύσεις με τις αρχές αυτοί συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στις φυλακές Ζοντερβάτερ κοντά στο Κούλιναν.

Ο Ι Δ ΙΕ Θ Ν Ε ΙΣ ΕΠΙΠΛΟ ΚΕΣ Παρά τις κατηγορίες που εκτο ξεύθ ηκα ν από διάφορες π λευρές προς την κυβέρνηση τη ς Νότιας Αφρικής, υποστηρίζοντας ότι είχε γνώση τη ς μισθοφορικής επιχείρησης, στις 2 Δεκεμβρίου οι 39 από το υς 44 μισθοφόρους αφέθηκαν ελεύθεροι. Οι υπόλοιποι πέντε, συ­ μπεριλαμβανομένου του Μάικ Χόαρ, αφ έθη­ καν ελεύ θ ερ ο ι με εγγύηση. Στην υπόθεση ό­ μως αναμίχθηκε αιφνιδιαστικά ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Ε­ θνών, Κούρτ Βαλντχάϊμ, ο οποίος κατηγόρησε τη ν κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής ότι υπέθαλπε αεροπειρατές και μισθοφόρους και α­ παίτησε την παραδειγματική τιμωρία τους. Ε­ πίσης διατυπώθηκαν κατηγορίες κατά της κυ­ βέρνησης από το ν αρχηγό του κόμματος της αντιπολίτευσης, Μπράιαν Μπάμφορντ, ο οποί­ ος καυτηρίαζε τη ν κυβερνητική κάλυψη «του σκανδάλου», όπως αποκάλεσε την επιχείρηση των μισθοφόρων. Στις 7 Δεκεμβρίου 1981 οι αρχές των Σεϋχελών εμφάνισαν στα μέσα ε ­ νημέρωσης το ν αιχμάλωτο μισθοφόρο Μάρτιν Ντόλιντσεκ, ο οποίος παραδέχθηκε ότι υ­ π ηρετούσε στις μυστικές υπηρεσίες της Νό­ τιας Αφρικής. Την 1η Ιανουαρίου, μετά από εγ ­ χώρια και διεθνή κατακραυγή, ο εισαγγελέας του Ανώτατου Δικαστηρίου τη ς Νότιας Αφρι­ κής διέτα ξε τη σύλληψη όλων των μισθοφό­ ρων που είχαν συμμετοχή στην επιχείρηση των Σεϋχελών. Η δίκη των 46 ατόμων που είχαν επιστρέψει στη Νότια Αφρική άρχισε στις 10 Μαρτίου 1982 και κράτησε μέχρι τις 30 Ιουλίου. Λόγω του «ευαίσθητου» υλικού που θα παρουσια­ ζόταν κατά τη διάρκειά τη ς ο δικαστής απο­ φάσισε να διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών. Περιέργως οι μισθοφόροι δεν κατηγορούντο για το ν φόνο πολιτών, ο ύτε για πρό­ κληση ζημιών στο κράτος των Σεϋχελών, ούτε και για μισθοφορική δραστηριότητα, εφόσον η δραστηριότητα αυτή δεν αποτελούσε παρά­

νομη πράξη στη Νότια Αφρική. Οι άνδρες αυ­ το ί κατηγορούντο για αεροπειρατεία η οποία είχε θέσ ει σε κίνδυνο τη ζωή των επιβατών και του πληρώματος του αεροσκάφους τη ς “Air India". Στην απολογία του ο Χόαρ δήλωσε ότι πριν από το εγχείρημα είχε στενή συνεργασία με το ν διευθυντή τη ς Υπηρεσίας Πληροφο­ ριών τη ς Νότιας Αφρικής Ν. Κλάσεν και δύο ταξίαρχους τη ς υπηρεσίας αυτής, η οποίοι του προμήθευσαν όπλα και πληροφορίες για τις Σεϋχέλες. Το δικαστήριο καταδίκασε 39 άτομα σε ποινή έξι μηνών επειδή με τις ενέργειές τους έθεσαν σε κίνδυνο το αεροσκάφος. Επτά κα­ ταδικάστηκαν για αεροπειρατεία σε φυλάκιση δύο ετών. Στον Χόαρ επιβλήθηκε η αυστηρό­ τερη ποινή: δέκα χρόνια φυλάκιση με δέκα χρόνια αναστολή. Η κυβέρνηση της Νότιας Α­ φρικής απελευθέρωσε τους μισθοφόρους μετά από μερικούς μήνες και όταν το ζήτημα ξεχάστηκε απελευθέρωσε και το ν Χόαρ, τον Μάιο του 1985. Την ίδια εποχή άρχισε στις Σεϋχέλες η δί­ κη των επτά μισθοφόρων που είχαν συλληφθεί. Η Σου Ινγκλ και ο Μπομπ Σιμς αθωώθηκαν αλλα οι υπολοιποι, παρα το οτι παραδεχθηκαν τη ν ενοχή το υς ενώπιον του δικαστη­ ρίου, δεν έτυχαν επιείκειας. Καταδικάστηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό. Τελικά ο πρόε­ δρος Ρενέ τούς έδωσε χάρη και οι μισθοφόροι μετά από ολιγόμηνη φυλάκιση απελάθηκαν από το νησί. Οι επιχειρήσεις των μισθοφόρων υπακούουν στο "αξίωμα" που υπαγορεύει ότι η επιτυ­ χία του εγχειρήματος προέχει πάνω από όλα και ότι το μεγαλύτερο έγκλημα που μπορούν να διαπράξουν είναι να αποτύχουν, διότι οι συνέπειες τη ς αποτυχίας είναι σοβαρές.

37 ■■■

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) P ete r Tickler: THE M O D E R N MERCENARY, P attric k Stephens, London, 1987. (2) Tim Ripley: MERCENARIES, SO LDIERS O F FORTUNE, P aragon Books, London, 1997. (3) Fred erick Forsyth: THE D O G S O F WAR, B an ta m Books, N ew York, 1975. (4) M ike H oare: M ERCENARY, C orgi Editions, London, 1968. (5) John P im lo tt & A drian G ilb e r t: M O D ER N FIG H TIN G M EN, O rbis Publishing, London, 1986.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ - ΕΚΤΩΡ ΧΑΡΑΤΣΗΣ Ε ικ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η - π α ρ ο υ σ ία σ η σ το λ ώ ν γ ια τη "Σ Ι” : Ν ΙΚ Ο Σ Π Α Ν Ο Σ

38

ΤΗΝ Α Ν Ο ΙΞ Η ΤΟΥ 1813 Ο Ν Α Π Ο ΛΕΟ Ν ΤΑΣ Ο Δ Η ΓΗ ΣΕ ΤΟΝ Α Ν Α Γ Ε Ν Ν Η Μ Ε Ν Ο Α Π Ο ΤΙΣ ΣΤΑΧΤΕΣ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΣΕ ΔΥΟ Σ Η Μ Α Ν Τ ΙΚ Ε Σ ΑΛΛΑ ΟΧΙ Ο Υ ΣΙΑ ΣΤΙΚ Ε Σ Ν ΙΚ Ε Σ ΚΑΤΑ ΤΩΝ Σ Υ Ν Α Σ Π ΙΣ Μ Ε Ν Ω Ν ΡΩ ΣΟ Π Ρ Ω Σ ΙΚ Ω Ν Δ Υ Ν Α Μ Ε Ω Ν . ΠΑΡΑ ΤΟ ΤΑΚΤΙΚΟ Π Λ Ε Ο Ν Ε Κ ΤΗ Μ Α ΠΟ Υ Π Ρ Ο Σ ΕΦΕΡΑΝ ΑΥΤΕΣ 01 Ε Π ΙΤΥΧΙΕΣ ΣΤΟ ΥΣ ΓΑΛΛΟΥΣ Ο Β Ο Ν Α Π Α Ρ ΤΗ Σ Δ Ε Ν Μ Π Ο Ρ Ε Σ Ε ΝΑ ΕΚΜ ΕΤΑΛΛΕΥΟ ΕΙ ΤΗ Δ ΙΠ Λ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΣΥΓΚΥΡΙΑ ΕΤΣΙ Ω ΣΤΕ ΝΑ Σ Υ Ν Θ Η Κ Ο Λ Ο ΓΗ Σ Ε Ι Ω Σ Ν ΙΚ Η Τ Η Σ Μ Ε ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΟΥ. Μ Ε Θ Υ Σ Μ Ε Ν Ο Σ Α Π Ο ΤΙΣ Ν Ε Ε Σ ΕΠ ΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΙ Δ Ε Σ Μ ΙΟ Σ ΤΗΣ Φ Η Μ Η Σ ΤΟΥ Δ Ε Ν ΗΤΑΝ ΣΕ Θ ΕΣΗ ΝΑ Α Ν ΤΙΛ Η Φ Θ Ε Ι Π Ω Σ 01 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΕΣ Ε Π ΙΔ Ρ Α ΣΕ ΙΣ ΤΗΣ Ρ Ω Σ ΙΚ Η Σ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ Π Ρ Ο Η ΓΟ Υ Μ Ε Ν Ο Υ ΕΤΟΥΣ ΕΙΧΑ Ν Π Ρ Ο Κ Α Λ Ε ΣΕ Ι ΣΤ Ο Ν ΓΑΛΛΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ Σ Η Μ Α Ν Τ ΙΚ Ε Σ ΚΑΙ Α Ν Ε Π Α Ν Ο Ρ Θ Ω Τ Ε Σ Ε Λ Λ Ε ΙΨ Ε ΙΣ ΣΕ ΕΜ Ψ ΥΧΟ Κ Α Ι ΑΨΥΧΟ ΥΛΙΚΟ. 01 ΒΑΡΥΤΑΤΕΣ Α Π Ω Λ Ε ΙΕ Σ ΣΕ ΕΠ ΙΤ Ε Λ ΙΚ Ο Υ Σ ΑΞ ΙΩ Μ ΑΤΙΚΟ ΥΣ ΚΑ Ι ΒΕΤΕΡΑΝΟ ΥΣ Π Ο Λ Ε Μ ΙΣΤ Ε Σ, ΚΑ Θ Ω Σ Κ Α Ι 01 Ε Λ Λ Ε ΙΨ Ε ΙΣ ΣΕ ΙΠ Π ΙΚ Ο , Π Υ ΡΟ Μ ΑΧΙΚΑ, Ε Ξ Ο Π Λ ΙΣΜ Ο Κ Α Ι Α Ν Ε Φ Ο Δ ΙΑ Σ Μ Ο Α Π Ο Τ Ε Λ Ο Υ Σ Α Ν Π Λ ΕΟ Ν ΑΙΜ Ο Ρ Ρ Α ΓΟ Υ ΣΕ Σ Π Λ Η ΓΕΣ ΠΟ Υ Μ Ο Ν Ο Η Π Α Ρ Ο Δ Ο Σ ΤΟΥ Χ Ρ Ο Ν Ο Υ ΘΑ Μ Π Ο Ρ Ο Υ ΣΕ ΝΑ ΕΠΟΥΛΩΣΕΙ. Ο ΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Η Α Ν Ο ΙΞ ΙΑ Τ ΙΚ Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 1813 ΣΗ Μ Α ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΕ ΤΗΝ ΕΝ ΑΡΞΗ ΤΟΥ Λ Ε Γ Ο Μ Ε Ν Ο Υ Α Μ Υ Ν Τ ΙΚ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ ΤΗΣ Ν Α Π Ο Λ Ε Ο Ν Τ Ε ΙΑ Σ ΓΑΛΛΙΑΣ Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν ΤΩ Ν Σ Υ Ν Α Σ Π ΙΣ Μ Ε Ν Ω Ν Η Γ Ε Μ Ο Ν ΙΩ Ν ΤΗΣ ΕΥΡΩ ΠΗΣ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Η ΕΑΡΙΝΗ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ΟΙ ΠΥΡΡΕΙΕΣ ΝΙΚΕΣ ΣΤΟ ΛΟΥΤΣΕΝ ΚΑΙ ΣΤΟΜΠΑΟΥΤΣΕΝ (1813)

ε τά τη ν ο δ υ νη ρ ή π ερ ιπ έτεια το υ Γαλλικού Σ τρ α το ύ και τω ν συμμάχω ν το υ σ τις αχα­ ν είς και χ ιο ν ισ μ έν ες σ τέπ π ες τη ς ρω σικής επ ικρ ά τεια ς το 1812, τα ό νειρ α το υ Ναπολ έ ο ν τα για π ανευρω παϊκή κυριαρχία είχαν κ υ ρ ιο λ ε κ τικ ά σ υ ντρ ίβ ει. Οι γ α λ λ ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ εις υ φ ίσ τα ν το δ ια δ ο χ ικ ές ή τ τ ε ς σε όλο τ ο σ τρ α τιω τικ ό μέτω π ο, από τη ν ο ρ ειν ή Ισπανία, όπου το άσ τρο το υ δ ο ύ κα Ο υ έλλ ιν γ κ τ ο ν α ν έ τ ε ιλ ε λα μ π ερ ό μ ετά το ν θ ρ ία μ β ο τ η ς Σαλαμά νκα, ως τη ν Π ολω νία και τη Σ α ξονία , όπου τα υ π ο λείμ μ α τα τη ς ά λ λ ο τε κρ α τα ιά ς και α ν ίκ η τη ς Μ εγά λ η ς Σ τρ α τιά ς υποχω ρούσαν ά τα κ τα καταδιω κ ό μ εν α από τ ις ρω σο-πρω σικές δ υ νά μ εις. Τα μ εγά λα γ ερ μ α ν ικ ά κρ α τίδ ια τ η ς Β ε ­

σ τφ α λίας, τη ς Β αυαρίας, τ η ς Β υ ρ τε μ β έ ρ ­ γ η ς και τ η ς Σ α ξο νία ς, η Ιταλία, κα θώ ς και οι προσω ρινά ο υ δ έ τε ρ ο ι Α υσ τρ ια κοί έ δ ε ι­ χνα ν να α μ φ ισ β η το ύ ν φ α νερ ά τη ν ά λ λ ο τε π ερ ίτρ α ν η π α ντοδ υνα μία το υ Γάλλου αυτο κ ρ ά το ρ α . Τ αυτόχρονα σ το Παρίσι ανεπ ι­ τυ χ ή σ τρ α τιω τικ ά π ρ α ξικο π ή μ α τα και δια ­ δηλώ σ εις από α ν τι-β ο ν α π α ρ τισ τές Ιακω βί­ ν ο υ ς και φ ιλο β α σ ιλικο ύ ς Β ου ρ βώ νο υς υ­ π οδαύλιζαν σ υ σ τη μ α τικά τη ν οργή το υ λα ­ ού κα τά το υ Β οναπ άρτη. Ηδη από το 1807 είχ ε δ ια φ α νεί πως η γα λλική κο ινή γνώ μη ή τα ν κο υ ρ α σ μ ένη από τις ε κ α τό μ β ε ς θ υ ­ μάτω ν τω ν μ α κρ οχρ ό νιω ν ν α π ο λ εό ντειω ν πολέμω ν. Τα γ εγ ο ν ό τα σ τις α ρ χ ές το υ 1813 απ έ­ δ ειξα ν πως ό λο ι οι π ολιτικοί, σ τρ α τιω τικοί,

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

κατάσκοπ οι, δ ιπ λω μ ά τες και π ρ ίγκηπ ες ε ί­ χαν υ π ο τιμή σ ει τη ν εσ ω τερ ική δύνα μη και το φ λ ο γ ερ ό π ά θο ς το υ Ν α π ο λέο ντα να δ ια τη ρ η θ ε ί σ τη ν εξου σ ία . Ε κεί όπου οπ οι­ ο σ δ ή π ο τε ά λ λ ο ς σ τρ α τιω τικ ό ς τη ς γ εν ιά ς το υ θ α είχ ε δ ε χ θ ε ί στω ικά και π α θ η τικά τα θ λ ιβ ε ρ ά μ η ν ύ μ α τα τη ς ή τ τ α ς και τ η ς τα ­ π είνω σης, ε κ ε ίν ο ς α π τό η το ς, κραδαίνον τα ς το σπαθί το υ εγω ισ μού, κ υ ρ ιε υ μ έν ο ς από ένα π ρ ω το φ α ν ές πείσ μα και μία σ χε­ δ ό ν υ π ερφ υσ ική ε ν έρ γ εια , κα τό ρ θ ω σ ε να π αρασ ύρει ο λό κλ η ρ ο το γ α λ λικό έ θ ν ο ς σε μία γ ε ν ικ ε υ μ έ ν η α ν τεπ ίθ εσ η δ ια ρ κεία ς. Την ά νοιξη το υ 1813 ο α κο ύ ρ α σ το ς πο­ λ έμ α ρ χ ο ς τ έ θ η κ ε επ ικεφ α λ ή ς ε ν ό ς α ν α ν ε­ ω μένου αλλά ά π ειρου σ τρ α τεύ μ α το ς ο δ η ­ γ ώ ντα ς τις γ α λ λ ικ έ ς δ υ ν ά μ εις σε ανώ φε-

λ ε ς και α π ρ ό σ μ ενες σ τρ α τιω τικ ές επ ιτυ ­ χ ίες που προσω ρινά σάστισαν όλη τη ν ε υ ­ ρωπαϊκή ήπ ειρο. Δ υστυχώ ς για τη Γαλλία οι "π ύ ρ ρ ειες" ν ίκ ε ς το υ Ν α π ο λέο ντα δ εν λύγισαν το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς το υ , που αν και

Πρώ σος Τυ φ εκιο φ ό ρ ο ς 12ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικ ο ύ , σ το λ ή ε κ σ τρ α τε ία ς , 1808-1813. Ο μ α κ ρ ύ ς ε π ε ν δ υ τ ή ς κο υ μ π ώ νει μ ε μ ια σ ε ιρ ά α π ό ο κ τώ κ ο υ μ π ιά . Επάνω σ το α δ ιά β ρ ο χ ο κ ερ ω μ έν ο υ φ α σ μ ά τιν ο κ ά λυ μ μ α το υ shako δ ια κ ρ ίν ε τ α ι η κ ο ν κ ά ρ δ α μ ε τα χ ρ ώ μ α τα τ η ς Π ρ ω σ ία ς (λ ευ κ ό /μ α ύ ρ ο ). Το ξ ίφ ο ς μ ε τ η ν ξ ιφ ο λ ό γ χ η κ ρ έ μ ο ν τα ι α ρ ισ τε ρ ά , εν ώ η φ υ σ ιγ γ ιο θ ή κ η πίσω δ ε ξ ιά . Σ τ η ν π λ ά τη δ ια κ ρ ίν ε τ α ι κ ρ εμ α σ μ έν ο ς

(c )A S /

— t /

ο γ υ λιό ς. Σ Τ Ρ Α Τ ΙΟ '*- IT C -

α ιφ νιδ ια σ μ ένο ι κατόρθω σαν σ ύντομ α να επανακάμψουν. Ν έοι εχ θ ρ ο ί, παλιοί σύμ­ μαχοι, καιροσκόποι και προαιώ νιοι π ολέμι­ ο ι τη ς γα λλικής επανάστασης συσπειρώ­ θ η κα ν σε μια κοινή Συμμαχία ενα ντίο ν ε ­ κείνου που είχ ε α υτοπ ρο σ δ ιορ ισ τεί ως γ νή σ ιο τέκνο το υ επαναστατικού ρ εύμ α ­ το ς και απ ειλούσε τη ν κα τα κερ μ α τισ μ ένη Ευρώπη με ενοποίηση υπό γα λλική εποπτεία.

Οι Πρώσοι επ ιτίθ ε ν τα ι στο Μ εγ ά λ ο Γκέρσχεν, κ α τά τη διάρκεια τη ς μάχης το υ Λούτσεν.

ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ Γάλλοι

40

Μ ετά τη βιασ τική επιστροφ ή το υ από τη ν παγωμένη Ρωσία, το ν Δ εκέμ β ρ ιο του 1812, ο Γάλλος α υ το κρ ά το ρ α ς άρχισε πυρετω δώς να κα τα σ τρώ νει τα σχέδια δ η μ ι­ ουρ γία ς ενός νέου αξιόμαχου σ τρ α τεύ μ α ­ τος, προς α ντικα τά σ τα σ η τη ς Μ εγάλης Σ τρ α τιά ς που πρόσφατα είχε απ οδεκατισ τε ί από τις ο ρ δ ές των Κοζάκων και το ν α­ μ είλ ικ το χειμώνα το υ 1812. Σ τις 8 Ιανουαρίου 1813 υπήρχαν στη διά θεσ η το υ α υ το κρ ά το ρ α μόνο μ ερ ικές ε κ α το ν τά δ ες μάχιμοι ά νδ ρ ες από τη Φρουρά, καθώς και τα θ λ ιβ ε ρ ά απομεινάρια το υ ά λλοτε π ερίφ ημου 1ου ΣΣ (Σώμα Σ τρα τού) υπό τις δ ια τα γές το υ απαράμιλ­ λου στρατάρχη Νταβού (περίπου 3.000 άν­ δρες). Μ έχρι τη ν 1η Φ εβρουάριου ο θ ε τ ό ς γιο ς το υ α υτοκρ άτορα , πρίγκηπας Ε υγέ­ νιο ς τη ς Ιταλίας, με σ υνεχείς α ναφ ορές το υ π ρ οερχόμενες από τ ις γ ε ν ικ έ ς ε π ιθ ε­ ω ρήσεις το υ ενα π ο μείνα ντο ς σ τρ α τεύ μ α ­ το ς στη Γερμανία, αποκάλυπτε πως ουσ ια ­ σ τικά η ξακουσ τή Μ εγάλη Σ τρα τιά δ εν υφ ίσ τα το παρά μόνο στα χαρτιά. Το κυ ρ ιό τερ ο συμπέρασμα που προέκύπ τε από τις σ τρ α τιω τικές επ ιθεω ρήσεις ή τα ν πως το γα λλικό ιππικό τη ς γραμμής αλλά και α υτό τη ς Φρουράς είχαν δ ε χ θ εί το μ εγα λύτερ ο πλήγμα από τη ν εκσ τρ α ­ τ ε ία τη ς Μόσχας (περίπου 175.000 εκπ αι­ δευ μ ένα άλογα νεκρά). Εξαιρουμένόυ το υ θ ρ υ λικο ύ 23ου Σ υντά γμ α το ς των Εφιππων Κυνηγών (693 επ ιβιώ σαντες άνδρες) υπό τ ις δ ια τα γές το υ τα λα ντούχο υ στρατηγού Μ αρμπότ (Marbot), όλα τα υπόλοιπα συ­ ντά γμ α τα το υ βα ρέος και το υ ελα φ ρο ύ ιπ­ πικού ήτα ν από α π οδεκα τισ μένα ως α νύ­ παρκτα. Επιπρόσθετα το Σώμα το υ Π υρο­ βολικού, περίπου 900 πυροβόλα και εκ α ­ το ν τά δ ε ς έμπ ειρο ι α νώ τερο ι και κ α τώ τε­ ροι αξιω ματικοί, ια τρ ικό προσωπικό και εξε ιδ ικ ε υ μ έν ε ς β ο η θ η τικ ές μονάδες όπως εκ ε ίν η το υ Μ ηχανικού, είχαν ε ξ α λ ε ιφ θ ε ί κα τά τη ρωσική υποχώρηση. Παρά τις μα κάβριες α ναφ ορές το ψυ­ χρό υπ ολογιστικό πνεύμα το υ Ναπολέοντα π α ρέμενε α κλόνη το. Γνω ρίζοντας τη ν ά ρ τια λ ειτο υ ρ γ ία και τη ν οργάνωση του σ τρα τιω τικο ύ μηχανισμού τη ς πολυπλη­ θ ο ύ ς Γαλλίας ή τα ν πεπ εισμένος πως θα κατόρθω νε να συμπληρώσει, να ανασυν τά ξ ε ι και να π ρ οετο ιμ ά σ ει το σ τρ ά τευμ α έ τσ ι ώστε μ έχρι τη ν άνοιξη το υ 1813 να έ ­ χ ει σ υγκεντρώ σ ει περίπου 450.000-650.000

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ετο ιμ ο π ό λεμ ο υ ς άνδρες. Τα υπ εραισιόδο­ ξα σχέδιά το υ σ τηρ ίζονταν στο γεγονός πως ο ι μ εγα λύ τερ ες απώ λειες κατά τη ν εκ σ τρ α τεία τη ς Ρωσίας δ εν είχα ν προκληθ ε ί σε βάρος των Γάλλων κληρωτών, αλλά κυρίως κα τά των Πολωνών, των Ιταλών, των Γερμανών, των Βέλγων, των Ο λλαν­ δών και των Ισπανών συμμάχων που ενίσχυαν το ν Γαλλικό Στρατό. Επομένως έ μ ­ ψυχο υλικό υπήρχε και ή τα ν α ρ κετό για να ο δ η γ η θ εί η Α υτο κρ α τορ ία στην α ν τε π ίθ ε ­ ση. Ο υσιαστικά α υ τό που π ροείχε ήτα ν να σ χεδ ια σ τεί η κα τά λληλη προπαγάνδα για να π εισ θούν ο ι Γάλλοι πως η χώρα, ε υ ρ ι­ σ κόμενη στα πρόθυρα τη ς ε θ ν ικ ή ς κα τα ­ σ τροφής, είχ ε ανάγκη από το σ θένος κά­ θ ε τέκνο υ της. Ηδη από το 1812 οι ά νδ ρ ες τη ς Εθνο­ φρουράς (περίπου 80.000) είχα ν ξ ε κ ιν ή σ ε ι μια τιτά ν ια προσπάθεια α νεύρεσ η ς και στρα τολόγησ ης νέων στρατιω τώ ν σ την ε ­ παρχία και στα μεγάλα α σ τικά κέντρα. Τον Ιανουάριο το υ 1813 με διά γγελμ α ε γ κ ε κ ρ ι­ μένο από τη Σ ύγκλητο (senatus consultum) η Εθνοφρουρά ενσω ματώ θηκε στο σ τρά ­ τευ μ α και κλήθηκα ν σε επ ισ τρά τευσ η σι κληρω τοί των κλάσεων το υ 1813 και του 1814, καθώς και όλοι οι υ γ ιε ίς ανυπ ότα­ κτο ι από τις π α λα ιό τερ ες κλάσεις των ε ­ τών 1807 ως 1812 (περίπου 100.000 ά ν­ δρες). Αρχικά η ανταπόκριση το υ γα λ λ ι­ κού λαού στο α υ το κρ α το ρ ικό διά γγελμ α ήτα ν μάλλον α ρ νητική, όμως η γ ο η τεία τη ς εκ ρ η κ τικ ή ς προσω πικότητας το υ Βοναπάρτη και τα πύρινα δια γγέλμ α τά το υ προς το ν λαό σ ύντομα κατόρθω σαν να μ ε­ τα βά λουν το υ ς α ντιρ ρ η σ ίες σε φ α να τι­ κούς υπ οσ τηρικτές. Χ ιλιά δ ες νεα ρ ο ί ά νδ ρ ες που είχαν κατα τα γ ε ί στο σ τρ ά τευ μ α από το 1812 (περί­ που 135.000 άνδρες), καθώς και α μο ύσ τα ­ κα παιδιά από τις κλάσεις το υ 1813 και του 1814 (150.000-200.000) έσπευσαν να κατατα γούν στα νεοσ ύσ τα τα σώματα τη ς γραμ­ μής και τη ς Νέας Φρουράς. Οι αποκαλούμενοι «Μ αρίες Λ ουίζες» - υπ αινιγμός για τη νεαρή σύζυγο το υ Βοναπάρτη - αποτέλεσαν τη ραχοκοκκαλιά το υ αναγεννημένου από τις σ τά χ τες το υ Γαλλικού Σ τρα ­

το ύ και παρά τη δεδ ο μ ένη απ ειρία το υ ς η διά θεσ ή το υ ς να υπ ηρετήσουν το ν α υ το ­ κράτορα και τη μη τέρα Γαλλία ή τα ν σ υγκι­ νητική. Το νέο σ τρ ά τευμ α ενισ χ ύ θ η κε επίσης με έμψυχο υλικό από τα γερ μ α ν ικά κρ α τί­ δια τη ς Συνομοσπονδίας το υ Ρήνου, από τη ν Ιταλία (περίπου 30.000 άνδρες), καθώς και από τ ις φ ρ ο υ ρ ές των μεγάλων λιμανιών τη ς Α υτο κρα τορ ία ς, από τη ν Π ο λιτο­ φυλακή (20.000 άνδρες), από είκο σ ι τά γ ­ ματα πυροβολητώ ν το υ ναυτικού (περίπου 12.000 άνδρες), το υ ς επονομαζό­ μενους π εζο να ύτες (marines), και από 5.000 α π όστρατους β ετερ ά ν ο υ ς που κλή­ θ η κα ν να ενισ χύσουν τη ν τρίχρω μη γ α λ λ ι­ κή σημαία. Στα μεγαλεπ ήβολα σχέδιά του ο Βοναπάρτης σ υμπ εριελάμβανε το υ ς έ ­ μπ ειρους ά νδ ρ ες των απομονωμένων φρουρώ ν που είχαν δ ια τη ρ η θ ε ί σ την υπο­ τελή Γερμανία για να επ οπ τεύουν μεγά λες π όλεις όπως το Αμβούργο και το Ν τάντσιχ (Danzig), καθώς και 20.000 περίπου β ε τ ε ­ ράνους από το ισπανικό μέτωπο, που μ ε­ τα φ έρ θ η κ α ν εσπ ευσμένα στη Γαλλία για να συμπληρώσουν τα κενά σ τις "εξαϋλω ­ μένες" μονάδες τη ς Παλαιάς Φρουράς. Μέσα σε ελά χισ τες εβ δ ο μ ά δ ες σ η μ ει­ ώ θηκε ένα σ τρα τιω τικό θαύμα. Δ εκά δ ες χ ιλιά δ ες ν έο ι ά νδ ρ ες π αρουσιάζονταν στα γρα φ εία κα τά τα ξη ς ε ίτ ε "π οτισμένοι" από πατριω τική φλόγα, ε ίτ ε σ υρόμ ενοι βίαια από τη σ τρα τιω τική αστυνομία. Ομως πα­ ρά τη ν εντυπω σιακή ενίσχυση το υ Γαλλι­ κού Σ τρα το ύ φαινόμενα όπως οι μαζικές λιπ ο τα ξίες και οι σκόπιμοι α κρω τηριασ μοί δακτύλω ν και χεριώ ν των πολιτών, με σκο­ πό α υ το ί να απ οφ εύγουν τη ν εκπλήρωση τη ς θ η τε ία ς το υς, υπογράμμιζαν περισσό­ τερ ο παρά π οτέ τη ν ισχυρή α ντίθ εσ η τη ς π λειοψ ηφ ία ς των πολιτώ ν για συνέχιση των εχθροπραξιών. Στο διπλω ματικό επίπεδο οι κινή σ εις το υ Βοναπάρτη εσ τιά ζο ντα ν σ την αποφυ­ γή τη ς π ιθα νότητα ς ο Α υσ τριακός μονάρ­ χης και π εθ ερ ό ς το υ Φ ραγκίσκος να ε ι­ σχωρήσει σ τον νέο α ντι-γα λλικό συνασπι­ σμό που είχαν δ η μ ιο υ ρ γή σ ει η Β ρετανία, η επ α να σ τατημένη Πρωσία, η Π ορτογαλία, η

Ισπανία και φ υσ ικά η Ρωσία. Σ τέλνοντας κατασκόπους και διπ λω ματικούς εκπρο­ σώπους στη Β ιέννη ο α υ το κρ ά το ρ α ς επι­ θυμ ο ύσ ε η Α υσ τρο-ουγγαρία να δ ια τη ρ ή ­ σ ει ο υ δ έτερ η στάση α π έναντι σ τις εμπό­ λ εμ ες π αρατάξεις, έτσ ι ώστε ο ι ανανεω μέ­ νες γα λλικές δυ νάμ εις να εκ μ ετα λ λ ευ θ ο ύ ν τη ν α ρ ιθ μ η τική υπεροχή το υ ς και να θρ ια μ β εύ σ ο υ ν έν α ν τι των εξα σ θ ενη μ ένων ρωσο-πρωσικών δυνάμεων.

Σύμμαχοι Παρά το υψηλό η θ ικ ό λόγω το υ ν ικ η ­ φόρου α π ο τελέσ μ ατος το υ 1812, τα ρωσι­ κά σ υντά γμα τα σε σ τρα τιω τικό επίπεδο α­ ντιμετώ π ιζαν σχεδόν παραπλήσια προβλή­ ματα με τις γα λλικές μονάδες, αφού οι γ ε ­ νικ έ ς απώ λειες άγγιζα ν τα 2/3 τη ς σ υνολι­ κής δύναμής το υς. Σ τις α ρχές το υ 1813 ο Ρωσικός Σ τρατός, αν και εξίσ ου εξα σ θ ενη μ ένος από το ν βαρύ χειμώ να και το κα­ κό οδικό δ ίκ τυ ο τη ς α να το λική ς Ευρώπης, είχ ε κ α τα φ έρ ει κα τα διώ κοντα ς τις γ α λ λ ι­ κές δυ νά μ εις να π ρ οω θηθεί βα θιά μέσα στα εχ θ ρ ικά εδάφ η τη ς Πολωνίας και τη ς Σαξονίας, α γγίζο ντα ς τα υτό χρ ο να ο ρ ια ­ κές σ υ νθ ή κες αντοχής. Στο π ο λιτικό επίπεδο οι διπ λω ματικές κινή σ εις το υ ρωσικού ε π ιτελ είο υ προσα­ να τολίζοντα ν π ερισ σότερο στη δ η μ ιο υ ρ ­ γία νέων συμμαχιών παρά στην επ ίτευξη μιας ορ ισ τική ς σ τρα τιω τική ς νίκη ς κατά των Γάλλων. Ηδη από τις 28 Φ εβρουάριου 1813 ο Πρώσος βασιλιάς Φ ρειδερίκος-Γουλ ιέλ μ ο ς είχ ε υπογράψει μυστική συμφω­ νία συμμαχίας με το ν τσάρο Α λέξανδρο, η οποία α π οκαλύφ θηκε σ τις 17 Μ α ρτίου το υ ίδιου έτο υ ς, ότα ν η Πρωσία π ετώ ντας τις μάσκες τη ς υποκρισίας κήρυσσε το ν πό­ λεμ ο στο Παρίσι. Σε επίπεδο σ τρα τιω τική ς ηγεσ ία ς τα α ­ νώ τατα κλιμ άκια μα σ τίζοντα ν από ένα κλί­ μα διαμάχης μεταξύ τη ς παράταξης που υπ οστήριζε τη ν πρόταση το υ γηρ αιού και ετο ιμ ο θ ά να το υ σ τρατηγού Κουτούζω φ για σύναψη σ υνθ ή κη ς ειρ ή ν η ς και τη ς πα­ ράταξης των πολεμοχαρώ ν επιτελαρχώ ν το υ τσ άρου και των νέων Πρώσων συμμά­ χων του, που επεδίω καν τη ν ορ ισ τική συ­ ντρ ιβή το υ εγω ιστή και τυχοδιώ κτη Ναπολέοντα. Την αιχμή το υ ρωσικού "δόρατος" α­ πάρτιζαν τα φημισ μένα σ υντά γμα τα ά τα ­ κτου ασιατικού ιππικού (14.000 άνδρες), οι επ ονομαζόμενοι Κοζάκοι, στο άκουσμα των οποίων παρέλυαν φ ίλο ι και εχ θρ ο ί. Η ημιάγρια εμφ άνισή το υ ς και η β α ρβ αρ ότη­ τα με τη ν οποία μ ετα χ ειρ ίζο ντα ν το υ ς α ιχ­ μαλώ τους Γάλλους σ τρ α τιώ τες και το υ ς Γερμανούς και το υ ς Πολωνούς χωρικούς είχαν σ υμ β ά λει σ την ανάπτυξη ενός α ρ νη ­ τικο ύ μύθου μεταξύ των εχθρώ ν και των συμμάχων το υς. Τα υπόλοιπα σ υντά γμα τα ιππικού το υ τα κ τικ ο ύ Ρωσικού Σ τρα τού απ ο τελο ύ ντο από μονάδες ελα φ ρο ύ ιππι­ κού (λογχοφόρους, ουσ άρους και έφ ιπ ­ πους κυνηγούς), ενώ τα βαριά σ υντά γμα ­ τα α π ο τελούντο από δραγώ νους και θω ­

ρα κοφ όρους (περίπου 16.000 άνδρες). Την άνοιξη το υ 1813 το ρωσικό πεζικό βρισ κότα ν σε μοίρα ανάλογη α υ τή ς το υ γα λλικού πεζικού, καθώς η π λειοψ ηφ ία των μονάδων ενίσ χυσης (περίπου 70.000 ά νδρ ες) α π ο τελείτο κυρίως από άπ ειρους και α νεκπ α ίδ ευ το υ ς ε θ ε λ ο ν τέ ς . Αν και οι ά νδ ρ ες ή τα ν μερικώ ς εξοπ λισ μένοι με κα ινο ύ ρ γιες στολές, το ρωσικό σύστημα α νεφ οδια σ μ ού και σ ίτισ ης ήτα ν σαθρό, συνεπώς σι σ τρ α τιώ τες ή τα ν αναγκασ μέ­ νοι να βρίσ κουν μόνοι τη ν τρ ο φ ή το υ ς κα­ θώ ς ο ι μονάδες το υ ς β ρ ίσ κοντα ν πλέον μακριά από τ ις ρω σικές α π οθήκες τρ ο φ ί­ μων. Την ίδια π ερίοδο οι δυ νά μ εις το υ Πρω­ σικού Σ τρα το ύ απ αρτίζονταν από περίπου 80,000 ά νδρ ες υπό τη ν ηγεσ ία των σ τρα­ τηγώ ν Μπλύχερ, Μπύλωφ και Γιόρκ. Το 1806, μ ετά τη ν ταπ εινω τική ή ττα στην Ιέ-

τ ε ς α π οτέλεσ α ν το ν βασικό πυρήνα του νέου πρωσικού σ τρ α τεύμ α το ς. Π αράλληλα και χάρη σ τις μ υσ τικές π ροσπ άθειες το υ σ τρα τηγού Σάρνχορστ (Scharnhorst) οι Πρώσοι α ξιω μ ατικοί είχαν κα τορ θώ σ ει να θ έσ ο υ ν τα θ ε μ έ λ ια ενός εκπ α ιδ ευμένο υ αλλά ανεπίσημου πατριω­ τικ ο ύ γερ μ α νικού στρατού, που όμως τη ν άνοιξη το υ 1813 δ εν ή τα ν ακόμα σε θέσ η να α ναλά βει πλήρη δράση στο π εδίο τη ς μάχης. Οι ετο ιμ ο π ό λεμ ες πρωσικές δυνά­ μ εις που μπορούσαν να κινη το π ο ιη θ ο ύ ν άμεσα ή τα ν ο ι ά νδ ρ ες τη ς νεο ϊδ ρ υ θ είσ α ς Π ο λιτο φ υλα κής (Landwehr militia), καθώς και μονάδες ελαφρώ ν κυνηγώ ν (Jagers) και λόχοι εθ ελο ντώ ν που α π αρτίζονταν από ξένους σ τρα τιώ τες. Η πιο σ φυρηλατημένη πρωσική μονάδα τη ν άνοιξη το υ 1813 ήτα ν το ΣΣ το υ στρατηγού Γιόρκ, που είχε σ υμμετάσ χει στη ρωσική εκ σ τρ α τεία του 1812 ως επ ικουρικό τη ς Μ εγάλης Σ τρα ­ τιάς.

ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΟΥΤΣΕΝ

Ο τσ ά ρ ος Α λέξανδρος τη ς Ρωσίας

(1777-1825). Φ λογερός θα υ μ α σ τή ς το υ Ν απ ολέοντα κατά τα πρώτα χρόνια τη ς β ασ ιλείας το υ, μ ε τα τρ ά π η κ ε σύντομα στον μ ε γ α λ ύ τερ ο ανταγω νιστή και πολέμιο τη ς α υ το κ ρ α το ρ ικ ή ς Γ ιλ λ ία ς . Επί τη ς β ασ ιλείας το υ οι Κοζάκοι α να δείχθηκαν σε υπ έρμαχους τη ς τσα ρικής π ολιτικής και το υ απ ολυταρχικού κ α θ εσ τώ το ς.

να, ο φ εο υδα ρχικο ύ τύπου Πρωσικός Σ τρ α τό ς είχ ε τυπ ικά πάψει να υφ ίσταται. Τον Σ επ τέμ βριο το υ 1808 ο Ναπ ολέοντας με α υ το κρ α το ρ ικό διά τα γμ α είχ ε επ ιβά λει σ την η ττη μ έν η Πρωσία να δ ια τη ρ εί μια υ­ ποτυπώδη δύναμη 42.000 ανδρών σ την υ­ πηρεσία τη ς Γαλλικής Α υτο κρα τορ ία ς. Ο­ μως από τα τ έ λ η το υ 1812 και λόγω τη ς κατα κλυσ μια ία ς αποτυχίας τη ς ρωσικής ε κ ­ σ τρ α τεία ς ο Βοναπάρτης είχ ε απ αιτήσει από το ν πρώην σύμμαχό του, βασιλιά τη ς Πρωσίας Φ ρειδερίκο-Γουλιέλμο, τη ν επ ι­ σ τρά τευσ η 33.000 ακόμα Πρώσων κληρω­ τών ο ι οπ οίοι θ α αναπλήρωναν τα κενά τη ς γα λλικής σ τρα τιά ς. Την άνοιξη του 1813, μ ετά τη ν απομάκρυνση τη ς Πρωσίας από τη γα λλική επιρροή, α υ το ί ο ι στρατιώ ­

Το αρχικό σχέδιο του Βοναπάρτη ήτα ν ιδ ια ίτερ α σ ύ νθ ετο και βασιζόταν σε μία ευ φ υ ή και το λμη ρή σ τρ α τη γική σκέψη: να κα θ υ σ τερ ή σ ει στα νότια - στην περιοχή τη ς Δ ρ έσ δη ς - με ένα μικρό τμ ήμ α του σ τρα τού το υ το ν επ ελα ύνοντα Ρωσικό Σ τρα τό, ενώ εκ ε ίν ο ς κα τευ θ υ νό μ ενο ς προς Βορρά με τη ν κυρίω ς δύναμη των 300.000 ανδρών το υ να διασχίσ ει το ν πο­ τα μό Ελβα και να α π ελευθ ερ ώ σ ει δ ια δ ο χ ι­ κά τις απ ο κλεισ μ ένες γα λλικές φ ρ ουρ ές σ τις π ό λεις Σ τετίν ο (Stettin) και Ντάντσιχ. Σκοπός το υ ελιγμ ού α υτού ήτα ν να ενισ χ υ θ εί με ά λλους 30.000 εμπ ειροπ όλεμους σ τρ α τιώ τες που θα βοηθούσ αν την προώθηση τη ς γα λλική ς α ντεπ ίθεσ ης σ την καρδιά τη ς επ α να σ τατημένη ς Πρω­ σίας, κεραυνοβολώ ντας το ανυπεράσπι­ στο Βερολίνο. Παράλληλα ο Γαλλικός Σ τρ α τό ς θ α απ ειλούσε να π λήξει άμεσα τ ις γρα μμ ές ανεφ οδια σ μ ού τη ς ρωσικής σ τρ α τιά ς μέσω Πολωνίας, αναγκάζοντας το ν τσ άρο να α π ο μ α κρυνθ εί από τα α υ ­ σ τριακά σύνορα - όπου η ενδ εχ ό μ ενη α­ πειλή μιας ρω σο-αυστριακής συμμαχίας θ α κα τέσ τρ εφ ε τα νέα σχέδια το υ Ναπο­ λέοντα . Το θεω ρ η τικά άψογο α υτό σχέδιο δεν εφ α ρ μ ό σ τη κε π οτέ λόγω ελλείψ εω ν σε έμψυχο υλικό και δ ιό τι το ξέφ ρ ενο κύμα π ατριω τισμού στα γ ερ μ α νικά κρ α τίδια το υ Ρήνου ορθω νόταν α π ειλητικά, έτο ιμ ο να τσ α κίσ ει το δια ιρ εμ ένο γα λλικό σ τρ ά τευ ­ μα. Επιπρόσθετα ο ι ν ε ο σ ύ λ λ ε κ το ι σ τρα­ τιώ τε ς ή τα ν ιδ ια ίτερ α αμφ ίβολο αν θ α άντεχα ν τις κα κουχ ίες ενός μήνα πεζοπο­ ρίας και διαρκών μετακινήσ εω ν ή τη ν ε ­ κτέλεσ η αστραπιαίων ελιγμώ ν και απο­ σπασματικών κινήσεω ν μέσα από τα πρω­ σικά εδάφη. Το ενα λλα κτικό σχέδιο το υ Βοναπάρτη ή τα ν απλούστερο, αν και εμ π ερ ιείχε ακό-

^

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ ι ί

ΜΑΡΜΟΝ

\

\ \ >

Ä

. , „

*< Η% χ ν \ £. - τ _ · ^//

»Ράνα

ΓΙΟΡΚ

_

VSS"S B u ^ XX»

Μεγάλο Γκέραχεν

ΜΠΕΡΓΚ

|? Ε 3 ^

α

ι— )

ΜΠΕΡΤΡΑΝ Πρωσική επίθεση 17:00 ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΙΝ ο

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΟΥΤΣΕΝ

2/5/1813

42 ■■

μα τη ν προοπτική για εισβολή στα πρωσι­ κά εδάφη. Σύμφωνα με α υτό ο Γαλλικός Σ τρ α τό ς θ α π ροέλαυνε τα χ ύ τα τα προς Νότο, στα εδά φ η τη ς Σαξονίας μ έχρι τη Λ ειψ ία και ακολούθω ς τη Δρέσδη. Σκοπός θ α ήτα ν να εξα να γκά σ ει το υ ς Ρώσους να εμπ λακούν σε μετωπική μάχη ή να οπι­ σθοχω ρήσουν ά τα κτα πίσω από τις ό χ θ ες το υ ποταμού Ελβα, έ τσ ι ώστε να αποκατασ τ α θ ε ίτ ο κύρος το υ Ν απ ολέοντα,υτη συ­ νείδησ η των γερμ ανικώ ν κρατιδίω ν πριν α υ τό ς εισ β ά λει σ την ατίθασ η Πρωσία. Ατυχώς για εκείνο ν, από τα π ροκαταρ­ κτικά στάδια τη ς εκσ τρ α τεία ς ή τα ν κυ ρ ιο ­ λ ε κ τικ ά «τυφλός» σε σχέση με τη δυ να μ ι­ κό τη τα και τη γεω γραφική θέσ η των α ν τι­ πάλων του. Από τα μέσα Απριλίου είχ ε αρ­ χ ίσ ει να α ντιλα μ β ά νετα ι τις τε ρ ά σ τιε ς α­ ν τιξ ο ό τη τ ε ς που δημιουργούσε στα επ ιτε­ λικά σχέδιά το υ η έλλειψ η ελα φ ρού και έμπ ειρου ιππικού, καθώς το υ σ τερούσ ε τη δ υ ν α τό τη τα να μ α θ α ίνει από προκεχωρημένες μονάδες αναγνώ ρισης τις κινή σ εις και τα μ εγέθ η των αντίπαλω ν σ τρ α τευ μ ά ­ των. «Αν δ ιέ θ ε τα 15.000 ιππείς το όλο ζή­ τη μ α θ α είχ ε τελ ε ιώ σ ε ι πριν καταλάβουν οι α ντίπ αλοί μου τ ι συνέβη», έγρα φ ε γ εμ ά ­ το ς οργή και θλίψ η στον βασιλιά τη ς Βυρ­ τεμ β έρ γης. Α ν τίθ ετα ο ι έφιπποι α ν ιχ ν ε υ τές των Συμμάχων ανακάλυπ ταν εύ κο λα τ ις και­ νο ύ ρ γιες θ έ σ ε ις των γαλλικώ ν μεραρχιών, δυσ χερα ίνο ντας τις β λέψ εις του Ναπολέ-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Γαλλική επίθεση 18:00 -1 8:30

---------- ► Προέλαση γαλλικών μονάδων

οντα για τα χ είς και αστραπιαίους ε λ ιγ ­ μούς μέσα από τα εδά φ η τη ς νότια ς Γερ­ μανίας. Ε κμ ετα λλευ ό μ ενο ι το α ρ ιθ μ η τικό το υ ς π λεο νέκτημ α ο ι α κούρ α σ τοι Κοζάκοι π αρενοχλούσαν και επιβράδυναν σ υσ τη­ ματικά τη ν ανάπτυξη των γαλλικώ ν δυνά ­ μεων. Εχοντας επίγνωση των πρακτικών δυσχερειώ ν ο Βοναπάρτης επ εδίω κε κατά τη διά ρ κεια τη ς α νο ιξιά τικη ς ε κ σ τρ α τεία ς του 1813 να μεσ ολαβούν μ εγά λες υ δ ά τι­ νες μάζες μεταξύ των εχθρικώ ν εμπ ρο­ σθοφ υλακώ ν και το υ κύριου όγκου το υ σ τρ α τεύ μ α το ς του, έ τσ ι ώστε να κα θ ίσ τα ­ ν τα ι δ υ σ χερ είς ο ι α ιφ νιδια σ μ ο ί από το τ ε ­ τραπλάσιο αντίπαλο ιππικό. Στην α ντίπ ερα όχθη οι σ υμμα χικές δ υ ­ νά μεις π ροέλαυναν χω ρισμένες σε δύο μεγάλα τμ ήμ ατα . Στη β ό ρ εια Πρωσία ανα­ π τύσσονταν οι δυ νά μ εις των Μπύλωφ και Γιόρκ, ενσω ματω μένες στη ρωσική δ ιο ίκ η ­ ση το υ στρατηγού Β ίτγκενσ τά ιν (περίπου 50.000 άνδρες), ενώ προς Νότο, από τη Βαρσοβία και διά μέσου το υ Κάλις και του Γκλόγκαου, εκινο ύ ντο το κυρίως σ τρ ά τευ ­ μα και η π ερίφημη ρωσική Φρουρά (110.000 ά νδρ ες) υπό τ ις δ ια τα γές το υ γ η ­ ραιού και καχύποπτου αρχισ τράτηγου Κουτούζωφ. Μία μ ικρό τερη δύναμη ε ­ μπ ροσθοφυλακής (13.000 ά νδρ ες) υπό τις δ ια τα γές το υ σ τρα τηγού Β ιν τσ ίν γ κ ερ ο ν τ (Winzingerode) είχ ε κα τορ θώ σ ει να προω­ θ η θ ε ί α νενόχλητη στα εδάφ η τη ς Σαξο­ νίας, ενισ χ ύ ο ντα ς το υ ς Πρώσους του

σ τρα τηγού Μπλύχερ (25.000 άνδρες). Σ τις 27 Μ αρτίου ο α σ υγκρ άτητο ς Μπλύχερ επ ικεφ α λής τη ς σ τρ α τιά ς του Νότου κ α τέλα β ε τη ν ανυπεράσπιστη Δρέσδη, ενώ ο Γαλλικός Σ τρ α τό ς αναδι­ πλωνόταν βιασ τικά κατά μήκος το υ ποτα­ μού Ζάαλε, παραπόταμου το υ Ελβα. Μ ετά τη ν κατάληψ η τη ς πρω τεύουσας τη ς Σα­ ξο νία ς το συμμαχικό ε π ιτε λ ε ίο β ρ έθ η κε πάλι σε κατάσταση διχασμού. Οι Πρώσοι αξιω μ ατικοί επ έμεναν στην προέλαση των Συμμάχων δ υ τικ ά το υ ποταμού Ελβα, ενώ ο Κουτούζω φ υπ οστήριζε σ θεναρά πως προέλαση κατά των γαλλικώ ν θέσ εω ν χω­ ρίς να έχ ει α να σ υντα χ θεί πλήρως το σ τρά­ τε υ μ α ισοδυναμούσε με ολοκληρω τική καταστροφ ή. Σ τον Βορρά ο σ τρα τη γός Β ίτγκενστάιν, αν και είχ ε λά β ει ρ η τές δ ια τα γές να β α δίσ ει προς τη Δρέσδη για να ενισ χ ύσ ει το ν απομονωμένο Μπλύχερ, αγνόησε τη ν ιεραρχία και το ν Κουτούζω φ και διασχίζο­ ντα ς το ν Ελβα στην περιοχή το υ Ρόσλαου (Rosslau) επ ιχείρησ ε σ τις 3 Απριλίου να α ιφ ν ιδ ιά σ ει τη γα λλική εμπ ροσθοφυλακή το υ πρίγκηπα Ευγένιου, κοντά στο Μέκερν. Μ ετά από μια διήμ ερη και ιδ ια ίτερ α πεισματώδη σύγκρουση μεταξύ των γαλλο-συμμαχικών δυνάμεω ν ο μετριοπ αθής Ε υγένιος απ οσύρθηκε με πλήρη τά ξη με το υπόλοιπο το υ σ τρατού του, φ ο β ο ύμ ε­ νος (εσφ αλμένα) πως οι υ π έρ τερ ες ρωσι­ κές ενισ χ ύ σ εις θ α περικύκλω ναν τις ολι-

γ ά ρ ιθ μ ες δυ νά μ εις του. Η μάχη αυτή, αν και θ εω ρ ή θ η κε πρελούδιο τη ς τε λ ικ ή ς νίκη ς από τη ρωσική πλευρά, ουσ ιασ τικά π ροσ έφ ερε στον Βο­ ναπάρτη το ν α π αραίτητο χρόνο που χ ρ ε ι­ α ζόταν για να σ υγκεντρώ σ ει τις κα ινούρ­ γ ιε ς μερ αρ χίες το υ σ τις ό χ θ ες το υ π οτα­ μού Μάιν. Στα τέ λ η Απριλίου το συμμαχικό σ τρατόπ εδο αντιμ ετώ π ισε μια απρόσμενη "επ ιτελική θύελλα ", όταν ο (α ναμ ενόμ ε­ νος) θ ά να το ς το υ Κουτούζω φ δη μ ιο ύρ γη ­ σε νέα π ροβλήματα ηγεσίας. Ο Ρώσος σ τρα τηγός Τορμάσωφ, αρχηγός το υ σώμα­ το ς τη ς ρωσικής φρουράς, και ο σ τρ α τη ­ γός Μ ιλο ρ ά ντο β ιτς α ρ νήθ ηκα ν να αποδε­ χ θ ο ύ ν στην π ρω τοκαθεδρία τη ς συμμαχι­ κής ιερ αρ χίας ως γ εν ικ ό αρχισ τράτηγο το ν πρωσικής καταγω γής και νεώ τερό το υ ς Β ίτγκενσ τά ιν και αποφάσισαν προ­ κλη τικά να ε κ τελ ο ύ ν γραπ τές δια τα γές που υπ ογράφονταν απ ο κλεισ τικά από το ν τσάρο. Η ξαφ νική είδηση πως ο Γαλλικός Σ τρα τό ς διέβη το ν ποταμό Ζάαλε και προ­ ω θ είτο προς τη Λ ειψ ία έδωσε ένα προσω­ ρινό τέ λ ο ς σ τις εγω ισ τικές αψ ιμα χίες των Ρώσων αξιωματούχων. Ο Βοναπάρτης για άλλη μια φορά είχ ε α ιφ νιδ ιά σ ει το υ ς α ν τι­ πάλους το υ και φ α ινό τα ν να έχ ει το προ­ βάδισμα των τα κτικώ ν κινήσεω ν σ την πο­ λεμ ική σκακιέρα. Εχοντας αποφασίσει να κα τα λάβ ει τη Λ ειψ ία ο α υ το κρ ά το ρ α ς είχε δώσει ε ν το λ ές σ τον α τρ ό μ η το αλλά ιδ ια ί­ τερ α ασταθή στρατάρχη Νέυ να καλύψ ει προς Νότο, με το 3ο ΣΣ, το δ εξιό πλευρό τη ς γα λλική ς προέλασης, καταλαμβάνο­ ντα ς τη ν πόλη Λ ο ύτσ εν και τα μεγάλα χω­ ριά Κάγια, Ράνα, Μ εγάλο και Μ ικρό Γκέρσεν. Σ τις 2 Μ αϊου ο Νέυ έλα β ε μία συμπλη­ ρωματική επιστολή από το ν Ναπολέοντα, που το ν δ ιέτα ζε να π ροβεί σε προληπτική ανίχνευση των περιοχών γύρω από τα χω­ ριά Τσβένκαου και Π έγκαου με ισχυρές δυνάμεις. Ο α τίθ α σ ο ς και υπ ερφίαλος Νέυ για πολλοστή φορά στη σ τα διοδρ ομία το υ α­ γνόησ ε τη ν κρ ισ ιμ ότητα τη ς κατάστασης και τις δ ια τα γές το υ αρχηγού το υ και δρώντα ς κατά βούληση α μέλησ ε να α ναπ τύξει επ αρκείς περιπ όλους προς τα δύο προαν α φ ερ θ έν τα χωριά. Δ ιατηρώ ντας τη ν κύ­ ρια δύναμη το υ σ τρατού το υ (τρ εις μ ε­ ραρχίες) κοντά στο Λ ο ύτσ εν δ ιέ τα ξε τη ν προώθηση δύο μόνο μεραρχιώ ν προς τη ν κα τεύθυνσ η των χωριών, δ ίδ ο ντα ς έτσ ι μια ανέλπιστη ευκα ιρ ία σ τον Β ίτγκενσ τά ιν (90.000 άνδρες/550 πυροβόλα) να εκμ ετ α λ λ ε υ θ ε ί τη ν ελλιπή και α σ υντόνισ τη α­ νάπτυξη των γαλλικώ ν δυνάμεω ν στα πε­ ρίχωρα το υ Λούτσεν. Παρά τις επ ιτε λ ικ έ ς δ υ σ χ έρ ειες οι Σύμμαχοι συμφώνησαν να ξεκινή σ ο υ ν τις π ρ οετο ιμ α σ ίες εμπλοκής και κινο ύμενοι κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς νύκτα ς π αρέταξαν τις δυ νάμ εις το υ ς ως εξής: ο σ τρα τηγός Κλάιστ α νέπ τυξε τις δ ια θ έσ ιμ ες δυ νάμ εις το υ προς Βορρά, στο δ εξιό κέρας τη ς συμμαχικής παράταξης, ενισ χ ύοντα ς τις θ έ σ ε ις άμυνας σ την ευ ρ ύ τερ η περιοχή

τη ς Λ ειψ ίας, ενώ ο Μ ιλο ρ ά ντο β ιτς στα νο­ τιο δ υ τικά , στο α ρ ισ τερ ό πλευρό, κα τευθ ύ ν θ η κ ε προς τη ν πόλη Τσάιτς. Ο κύριος όγκος το υ ρωσο-πρωσικού στρατού έλα β ε δ ια τα γές να προελάσει προς τη ν Κάγια με σκοπό να π ιέσ ει τα γα λλικά νώτα έ τσ ι ώ­ σ τε να δ ια κό ψ ει τις γραμμές α νεφ ο δ ια ­ σμού των Γάλλων στη γραμμή Λ ούτσενΒάισ ενφελς. Σ τις 2 Μ αϊου το μ εσ ημ έρι και μ ετά από σ ημαντική κα θυσ τέρησ η το πρωσικό ιππι­ κό το υ Μπλύχερ επέλασε με σ φ οδ ρό τητα κατά των δύο ακροβολισμένω ν μερ αρ­ χιών το υ Νέυ. Ο α ιφ νιδια σ μό ς ήτα ν α μο ι­ βαίος για τις δυο α ντιμ α χ ό μ ενες π λευ­ ρές. Ο Νέυ δ εν υποψ ιαζόταν ποτέ πως θ α σ υγκρ ουό τα ν με ολόκληρο το ν συμ­ μαχικό στρατό, ενώ ο Β ίτγκενσ τά ιν δεν είχ ε π ροβ λέψ ει πως απ ένα ντι το υ θ α έ ­ βρισ κε το 3ο ΣΣ, παρά μονάχα α δύναμες μονάδες τη ς γα λλικής οπ ισθοφυλακής. Τους εμ β ρ ό ν τη το υ ς Συμμάχους έσω­ σε η ο ξ υ δ έρ κ εια του Μπλύχερ, που με μία εμπ νευσμένη κίνηση επ α νέφ ερ ε τα χ ύ τα ­ τα το τα κ τικ ό π λεο νέκτημ α σ την πρωσική πλευρά. Α ντιλαμβανόμενος πως το ιππικό θα ή τα ν άχρηστο σε μια α ντιπ αράθεση ο­ χυρωμένων θέσ εω ν το απέσυρε, δια τά ζο­ ντα ς παράλληλα τη μ ετα φ ορ ά και τη ν α­ νάπτυξη μεγάλων δυνάμεω ν π υροβολι­ κού από τα συμμαχικά μετόπισθεν. Η α­ ντίδρα σ η των έμπειρω ν Γάλλων σ τρ α τη ­ γών Ζ ιρά ρντ και Σουχάμ ή τα ν εξίσ ου ά μ ε­ ση, καθώς εκ μ ε τα λ λ ε υ ό μ εν ο ι τη διακοπή τη ς πρωσικής επ ίθεσ ης α κροβόλισ αν τις δύο μερ α ρ χίες το υ ς στα κοντινά χωριά α­ να μ ένοντα ς τις π ολυπ όθητες ενισ χύ­ σ εις (τρ εις μεραρχίες) το υ στρατηγού Μαρμόν, που β ρ ίσ κοντα ν καταυλισ μένες στο Λούτσεν. £ το έκπ ληκτο γα λλικό επ ιτελ είο

Γ ά λ λ ο ς δεκα νέα ς Γρεναδιέρω ν

τη ς Α υ το κ ρ α το ρ ική ς Φ ρουράς, χ ειμ ερ ιν ή σ το λή εκ σ τρ α τεία ς , 1812-1815.

Ο μ α κρ ύς επενδυτής ήτα ν ε ιδ ικ ά για τη Φρουρά βαθυκύανος, σταυρω τός μ ε δύο σ ε ιρ έ ς από οκτώ μ εγά λ α μ ετα λ λ ικ ά κουμπ ιά (με ανάγλυφο “Α υτο κρ α το ρ ικό Αετό"), ανά δύο α ν τίσ το ιχ α μ ικρ ά σε κ ά θ ε μ α ν ίκ ι, δύο πίσω στη μ έσ η και δύο στους ώμους. Το χα ρ α κτη ρ ισ τικό χρώμα τη ς Φρουράς ή τα ν το β α θ ύ π ορτοκαλί, που απ αντάται στο δίκοχο π ηλήκιο και σ τις σ ε ιρ ίδ ε ς Λ στο μπράτσο (δηλώνουν 18-20 χ ρ ό νια συνεχούς υπηρεσίας), ενώ το κό κκινο χρώ μα των γρεναδιέρω ν α ν τίσ το ιχ α το β ρ ίσ κο υμε στο λ ο φ ίο και σ τις επ ω μίδες. Η λοξή κ ίτρ ιν η τα ινία σε κό κκινο υπ όθεμα δηλώ νει το ν βαθμό. Στο σ τή θο ς δ ια κ ρ ίν ε τα ι ορθογώ νιο τμ ή μα της τα ιν ία ς του παρασήμου της Λεγεώ νας τη ς Τιμής. Η α ν τίσ το ιχ η θ ε ρ ιν ή στολή σ υνδυα ζότα ν μ ε λ ε υ κ έ ς γ κ έ τε ς κα ι λ ευ κ ό ή κ ο κ κ α λ ί ή μπ εζ π ανταλόνι. Πίσω κ ρ έ μ ε τα ι η φ υ σ ιγ γ ιο θ ή κ η από κερω μένο δέρ μα μ ε μ ε τα λ λ ικ ά επ ιθ έμ α τα , στο κέντρ ο εσ τε μ μ έ ν ο α υ το κρ α το ρ ικό α ετό κα ι από μ ια β ο μβ ίδα σ τις τέ σ σ ερ ις γω νίες μ ε τις φ λό γες σ τρ α μ μ ένες στο κέντρο. Σ Τ Ρ Α Τ 'Ω :Γ Ζ -

44 ■■■

σήμανε αμέσως συναγερμός, ενώ ο σ ασ τι­ σμένος Ν απ ολέοντας και η σ υνοδεία του έσπ ευσαν να καλπάσουν προς το ν θ ό ρ υ ­ βο των πυροβόλων που θ έρ ιζα ν τ ις α σ θ ε­ νείς δυ νάμ εις το υ στρατηγού Σουχάμ. Ο­ τα ν ο έκπ λη κτος σ τρ α τη λά τη ς ενημ ερώ ­ θ η κ ε για το ν συμμαχικό ελιγμ ό, οι δ ια τα ­ γ ές ξεδιπ λώ θηκαν με μαγικό τρόπο από το στόμα του: "Ο Νέυ πρέπει να δ ια τη ρ ή ­ σ ει με κά θε θυσ ία τη ν παρούσα θέσ η του καθώς οι σ τρ α τη γο ί Μ αρμόν με το 6ο ΣΣ και Μ περτράν με το 4ο ΣΣ θα επ ιχειρή­ σουν να εμπ λέξουν το α ρ ισ τερ ό πλευρό το υ ανύποπτου Β ίτγκενσ τά ιν, ενώ ο Μακντόναλντ με το 11ο ΣΣ θ α π λευροκοπ ή­ σ ει το δ εξιό π λευρό του. Προς Βορρά ο σ τρα τηγός Α όρισ τόν με μια μεραρχία θ α α κινη το π ο ιή σ ει τις πρωσικές δυ νάμ εις το υ Κλάιστ στη Λ ειψ ία και εγώ με τη Φ ρου­ ρά θ α κινηθώ αμέσως προς ενίσχυση του άτυχου Νέυ". Σ τις 14.30 ο α υ το κρ ά το ρ α ς με τη Φρουρά έφ θ ασ α ν σ την περιοχή το υ Λούτσεν. Η κατάσταση φ α ινό τα ν απελπιστική για το υ ς Γάλλους που υποχωρούσαν ά τα ­ κτα σε όλο το μέτωπο, όμως πολύ σ ύντο ­ μα το δ έο ς και ο ανεπανάληπτος μ α γ ν η τι­ σμός που ασκούσε ο Ν απ ολέοντας σ τους ά νδρ ες του θ α έγερ να ν τη ν π λάστιγγα τη ς μάχης. Ενας π α ρ α τετα μ ένος ψ ίθ υρος ά ρ­ χισ ε να πλανάται πάνω από το π εδίο τη ς μάχης. Οι α π ο δεκα τισ μένο ι και η ττη μ έ ν ο ι σ τρ α τιώ τες το υ 3ου ΣΣ ένιω σαν το αίμα να κυλά ει πάλι ζεσ τό σ τις φ λέβ ες το υς! "Ο α υ το κρ ά το ρ α ς είνα ι στο πλάι μας... ή λ θ ε στο πλευρό μας, εμπρός α ντεπ ίθεσ η, ζήτω ο Α υτοκρά τορ α ς, ζήτω η Γαλλία!". Οι τρ ίχρω μ ες σ ημα ίες των γαλλικώ ν συνταγμάτω ν ξεδιπ λώ θηκαν και ο ι α ε το ί υψώ θηκαν π ερήφ ανοι προς τιμ ή το υ Ναπ ολέοντα. Η μάχη άρχιζε πάλι με νέα έντα ση. Οσο ο έφιππος α υ το κρ ά το ρ α ς κάλπα­ ζε στο μπ αρουτοκαπνισμένο πεδίο τ η ς μά­ χ ης σπάνιες και σ υ γ κ ιν η τικ έ ς σ κηνές ε ξ ε ­ λίσσονταν, καθώς ά νδ ρ ες τρ α υ μ α τισ μ έ­ νοι, σ α κα τεμ ένο ι από το υ ς α κρω τηρια­ σμούς, τις κα κο υ χ ίες και το ν πόνο, σηκώ νονταν εκσ τασ ια σ μένοι από τα φ ο ­ ρεία το υ ς για να αποδώσουν τιμ έ ς στον αρχηγό το υς, σ τον γιο τη ς νίκη ς και εραστή τη ς δόξας, στη μοναδική ελπίδα το υς. Η μάχη είχ ε κορ υφ ω θ εί και ο ι α ν τί­ παλοι αυτή τη φορά π ολεμούσαν εξίσ ου λυσσασμένα, π αθιασμένοι για τη νίκη που θ α το υ ς απάλλασσε ορ ισ τικά από τη ν α­ π ειλητική σκιά το υ Κορσικανού τυχοδιώ ­ κτη. «Αυτά τα σ κυλιά φ α ίν ετα ι πως έμ α ­ θ α ν να π ολεμούν καλύτερα», φ έ ρ ε τ α ι πως είπ ε καυστικά ο Βοναπάρτης το ίδιο βρά­ δυ μ ετά τη ν α ιμα τη ρή μάχη. Ο προληπτι­ κός Κορσικανός δ ια ισ θ α νότα ν το ν θ ά να το να κ ιν ε ίτα ι α π ειλη τικά κοντά το υ καθώς λίγ ες μ έρ ες πριν είχ ε δ ε ι το ν αγαπημένο το υ φίλο και αρχηγό τη ς Παλαιάς Φ ρου­ ράς, Μπεσιέρ, να κο μ μ α τιά ζετα ι από τις ρω σικές ο β ίδ ες κατά τη μάχη στο Βάισενφ ελς. Παρά τα απελπισμένα μηνύματα των αξιω ματικώ ν το υ και το ν τρ α υμ α τισ μ ό το υ

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Νέυ ο Ναπολέων, όπως και στο Μποροντίνο, α ρ νή θ η κε να δ ια τά ξ ε ι εφόρμηση τη ς Φρουράς. Π επ εισμένος πως ο ι δύο υπερ­ κερ ά σ εις που είχ ε δ ια τά ξε ι θ α π ετύχαιναν σ ύντομα α φ έθ η κ ε να εμψυχώ νει το υ ς άν­ δρ ες και το υ ς σ τρα τη γούς το υ με σκοπό να δια τηρ ήσ ουν α κλό νη το ι τις θ έ σ ε ις το υς. Π αράλληλα στο συμμαχικό ε π ιτε ­ λ είο επ ικρα τούσ ε αισ ιοδοξία. Ο τσάρος, επ ικεφ α λής τω ν επ ίλεκτω ν γρενα διέρω ν και τη ς ρωσικής φ ρουρά ς και σίγουρος για τη ν επ ιτυχή έκβαση τη ς σύγκρουσης, δ εν έσπ ευσε να ενισ χ ύσ ει αμέσως το υ ς Πρώσους το υ Μπλύχερ, χάνοντα ς έτσ ι πο­ λύτιμο χρόνο. Επιδιώ κοντας να δ ια τη ­ ρήσ ει ανέπ αφες τις π ο λύτιμες μονάδες το υ ο Α λέξα νδρ ος είχ ε απ οφασίσει να επ έμ βει στα τε λ ικ ά σ τάδια τη ς μάχης, αδυ­ νατώ ντας να σ υνειδ η το π ο ιή σ ει πως ώρα με τη ν ώρα ο ι γα λλικές δυ νά μ εις ελιγμ ού απειλούσαν τα ε κ τε θ ε ιμ έ ν α πλευρά του. Μόνο ο Β ίτγκενσ τά ιν έδ ε ιχ ν ε να έχ ει επί­ γνωση τη ς αδύναμης θ έσ η ς των ρωσοπρωσικών δυνάμεων. Ομως ακόμα και α υ ­ τό ς μ ετά τη ν άφ ιξη των δικών το υ ενισ χ ύ­ σεων και παρασυρόμενος από τη μανια­ σμένη δίνη τη ς τιτά ν ια ς σ ύγκρουσ ης πε­ ρ ιο ρ ίσ τη κε να δ ια τά ξε ι γ ενική επ ίθεσ η κα­ τά των σφυροκοπ ούμενω ν γαλλικώ ν θέσ εω ν, ελπ ίζοντας πως η νίκη απ οτελούσε θ έμ α χρόνου. Πλησίαζε το απόγευμα ότα ν ο ι Σύμμα­ χοι β ρ έθ η κα ν μια ανάσα από το να κο νιο ρ ­ τοπ οιήσ ουν το γα λλικό κέντρ ο απειλώ­ ντα ς να κατα λάβ ουν το ζω τικής σημασίας χωριό Κάγια, όμως η έγκα ιρη επέμβαση μιας μεραρχίας τη ς Νέας Φ ρουράς απεσόβησε το ν κίνδυνο επ α να φ έρο ντα ς τη ν τά ­ ξη σ τις γ α λ λ ικ ές γραμμές. Σ τις 18.00 η γα λλική υπερκέραση είχ ε ολο κληρ ω θεί και ο σ υμμαχικός σ τρ α τό ς ή τα ν πλέον περικυκλω μένος. Εχοντας σ τα θερο π ο ιήσ ει ορ ισ τικά το κέντρ ο το υ με τη ν ανάπτυξη μιας ισ χυρ ότα της δύναμης 80 πυροβόλων τα οποία σκόρπιζαν το ν ό λ εθ ρ ο σ τις συμ­ μαχικές φ ά λα γγες, ο α υ το κρ ά το ρ α ς δ ιέ ­ τα ξε: «Να π ροελάσει η Φρουρά». Επικε­ φαλής τη ς θυελλώ δ ο υ ς γα λλική ς α ντεπ ί­ θ εσ η ς τέ θ η κ α ν 16 τά γμ α τα τυ φ εκ ιο φ ό ρων (Fusiliers) τη ς α υ το κρ α το ρ ική ς Φρου­ ράς, μαζί με το υ ς α νασ υντα γμένο υς ν εο ­ σ ύ λλεκτο υ ς το υ 3ου ΣΣ και τα επ ικουρικά ΣΣ το υ Μ ακντόναλντ, το υ Μ περτράν και το υ Μαρμόν. Το αντίπαλο μέτωπο άρχισε να κα τα ρ­ ρ έ ε ι σαν χ άρ τινο ς πύργος και η φλόγα του πανικού δ ια δ ό θ η κ ε αστραπιαία ανάμεσα σ τους κα τα β εβ λη μ ένο υς Συμμάχους, που έβλεπ αν το γ ρ α ν ιτέν ιο και αναθαρρημένο γα λλικό πεζικό να σ υ ν τρ ίβ ει α σ υγκρ άτητο τη ν πρωσική φ ρουρά και κά θε γραμμή α­ ντίσ τα σ ης. Ομως ο ι θ ε ο ί το υ πολέμου δεν υποστήριζαν πλήρως τα γα λλικά σ υμ φ έ­ ροντα. Η επερχόμενη νύκτα και η ανεπάρ­ κεια «φρέσκων» δυνάμεω ν ιππικού για τη ν ακατάπ αυστη καταδίω ξη των ά τα κτα υποχωρούντων Συμμάχων σ τέρησ αν από το ν Ναπ ολέοντα τη δ υ να τό τη τα ε π ίτευ ­ ξης ολο κληρ ω τική ς σ υντρ ιβ ής των ε ­

χθρώ ν του. Σ τις 21.00 το ξεκούρ α σ το πρωσικό ιπ­ πικό με μια σ υντονισ μ ένη αντεπ έλασ η κά­ λυψ ε τα μετόπ ισ θ εν το υ Β ίτγκενσ τά ιν σ υ νθ λίβ ο ντα ς όσα γα λλικά τά γμ α τα πεζι­ κού δ εν προλάβαιναν να σ χηματίσ ουν τ ε ­ τράγωνα. Α π ογοη τευμένο ι και θ ο ρ υ β η μ έ­ νοι ο ι κατάκοπ οι Γάλλοι σ τρ α τιώ τες έχα­ σαν κά θε ίχνος θά ρρ ους, δ ίδ ο ντα ς έτσ ι σ τους Ρώσους μια μοναδική ευ κα ιρ ία να αποχωρήσουν με τάξη προς τα ανατολικά. Αντί να χ α ρ α κτη ρ ισ τεί ως μια νέα Ιένα η μάχη το υ Λ ούτσεν, με τη νίκη να έχ ει σ τε­ φανώ σει τα γα λλικά όπλα, δ εν οδήγησε στο αποφασιστικό α π οτέλεσμα που επιζη­ το ύ σ ε ο Βοναπάρτης. Οι απώ λειες των Γάλλων ανέρχονταν σε 20.000-25.000 ν ε ­ κρούς, τρ α υ μ α τίε ς και λιπ ο τά κτες, ενώ π αρόμοιοι α ρ ιθ μ ο ί χαρακτήριζαν τη ν κα­ τάσταση στο ρωσο-πρωσικό στρατόπεδο. Στο Παρίσι τα νέα έγινα ν δ εκ τά με ε ν ­ θουσιασμό. Η οργανω μένη προπαγάνδα το υ Υπουργείου Εσωτερικών επ ιχείρησ ε να αποπροσανατολίσει τη ν κοινή γνώμη π αραλληλίζοντας το Λ ο ύτσ εν με νίκη ισά­ ξια το υ Α ο ύ σ τερ λιτς και το υ Μ αρένγκο! Παρά τη γενική παραζάλη λόγω τη ς επ ιτυ ­ χίας α ρ κετά ή τα ν τα κ υ β ερ ν η τικ ά σ τελέχη αλλά και οι απλοί π ο λίτες που ζητούσ αν πλέον ευθαρσώ ς τη ν επ ίτευξη ε ιρ ή ν η ς α­ δια φ ορώ ντα ς γ ια ν έ ε ς μ εγά λες νίκες.

ΚΛΙΜ ΑΚΩΣΗ ΤΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΠΑΟΥΤΣΕΝ Μ ετά τη νίκη στο Λ ο ύτσ εν ο διπλωμα­ τικ ό ς π υρετός σ τις ευρω π αϊκές Α υλές κορυφ ώ θηκε. Οι Α υσ τριακο ί με πρωτοβου­ λία το υ δολοπλόκου Μ έ ττε ρ ν ιχ επεδίω ξαν να εξα σ φ αλίσ ουν τη ν ειρ ή νη ανάμεσα στο Παρίσι και στη Μόσχα π ροσ φ έροντα ς ικα­ νοπ οιητικά α ντα λλάγμ α τα στον νικη τή Να­ π ολέοντα. «Αν η χάρη Σας αποδεχόταν να παραχωρήσει το δο υκά το τη ς Βαρσοβίας, τη γερ μ α νική Συνομοσπονδία το υ Ρήνου, τη μακρινή Ιλλυρία και τα λιμ ά νια τω ν α νε­ ξά ρτη τω ν χανσεατικώ ν πόλεων το υ Βορ­ ρά (Αμβούργο, Βρέμη, Λύμπεκ), τ ό τ ε οι Σύμμαχοι δ έχ ο ντα ι να αναγνω ρίσουν τα δικαιώ ματά Σας στο Βέλγιο, στην Ο λλαν­ δία, σ την Ιταλία και στη Βεστφαλία», πρότ ε ιν ε ο Μ έττερ νιχ . Η ορ γισ μένη α ντίδ ρ α ­ ση το υ Ναπ ολέοντα ή τα ν άμεση: «Είμαι ο ν ικ η τή ς και μόνο εγώ θ α επιβάλω το υ ς ό­ ρους τη ς συμφωνίας». Ο «σ ιδερένιος» σ τρα τά ρχης Νταβού, αν και απρόθυμος να ε γ κ α τα λ είψ ε ι τη ν εκσ τρ α τεία , διατάχ θ η κ ε να σπεύσει προς το Αμβούργο για να εξα σ φ α λίσ ει τη ν οχύρωση τη ς σ ημ α ντι­ κής α υ τή ς πόλης στα μ ετό π ισ θ εν το υ αυτο κρ ά το ρ α και να τιμω ρή σ ει π αραδειγμα­ τικ ά όσους Γερμανούς εμπ όρους μποϋκότα ρα ν τα γα λλικά σ υμ φ έρ ο ντα στα λιμ ά ­ νια τη ς Β όρ εια ς θάλασσας. Παρά τις σ η μ α ντικές απώ λειες και τις μα ζικές λιπ ο τα ξίες ο Βοναπάρτης ή τα ν α­ ποφασισμένος να κα τα διώ ξει και να τιμω ­ ρήσ ει α ν ελ έη τα το ν συμμαχικό στρατό, ε-

μπ οδίζοντας το ν Β ίτγκενσ τά ιν και το ν ταάρο να ανασ υντά ξουν τις δυ νάμ εις τους. Μ ε χαρ α κτηρ ισ τική τα χ ύ τη τα οργά­ νωσε εκ νέου το σ τρ ά τευμ α σε τρ ε ις μεγά ­ λες φ ά λα γγες καταδίω ξης και κινούμενος α νατολικά με κα τεύθυνσ η τη Δ ρέσ δη επεδίωξε εναγωνίως μια δ εύ τερ η και ορ ισ τική νίκη. Ταυτόχρονα οι α να σ υγκρ ο τημ ένες δυ νάμ εις το υ Νέυ επ ικουρ ο ύμ ενες από το 5ο ΣΣ υπό τις δ ια τα γές το υ σ τρα τηγού Αό­ ριστόν θα αναζητούσαν τις ε χ θ ρ ικ ές δ υ ­ νά μεις το υ σ τρα τηγού Κλάιστ βα δίζοντας προς Βορρά, παράλληλα με τις ό χ θ ες του ποταμού Μ ούλντε, παραπόταμου το υ Ελ­ βα, ενώ έμμ εσα θ α απειλούσαν το πάντα α π ρ οσ τά τευτο Βερολίνο. Επί μια εικ ο σ α ετία σχεδόν η σ τρα τιω ­ τική σ τα διο δρ ομία το υ Ναπ ολέοντα είχε σ τη ρ ιχ θ εί στην τεχ ν ικ ή το υ ξα φ νικο ύ και κεραυνοβόλου πολέμου, ο οποίος πλαι­ σιωνόταν από π ερ ίτεχ νους ελιγμ ο ύ ς και αστραπ ιαίες επελάσεις. Μ ετά το Λ ο ύτσ εν οι ενθ ο υ σ ιώ δ εις αλλά α νεκπ α ίδ ευ το ι Γάλ­ λοι σ τρ α τιώ τες εκ των πραγμάτων ήτα ν α­ νήμποροι να α ν τεπ εξέλ θ ο υ ν πλήρως στη θ ρ ια μ β ευ τικ ή παράδοση που είχαν δ η μ ι­ ουρ γήσ ει οι παλαίμαχοι σ υνάδ ελφ οί το υ ς σ την Ιταλία, στο Α ου ερ σ τα ντ και στη Φρειλάνδη. Αυτή η οδυνηρή αλλά ρεα λισ τική διαπίστωση δ εν φ α ινό τα ν να σ υ γκινεί ιδ ι­ α ίτερ α το ν αυτοκρ άτορα , που απαιτούσε από το σ τρ ά τευ μ α να υπ ερβα ίνει τα όρια και τις α ντο χ ές του. Στο αντίπ αλο σ τρατόπ εδο μ ετά τη ν α­ τυχή έκβαση τη ς μάχης το υ Λ ο ύτσ εν επ ι­ κράτησε μια π α ρ α τετα μ ένη ανησυχία. «Αν ο Βοναπάρτης έχ ει κατορθώ σ ει να απωθή­ σει τις υπ ερήφ ανες μονάδες των Φρου­ ρών μας διοικώ ντα ς παιδαρέλια, τό τ ε δεν υπάρχει καμμία ελπίδα νίκη ς για μας!». Τέ­ το ιε ς ή τα ν οι δυσοίω νες σ κέψ εις που βα­ σάνιζαν τα ανώ τερα σ τελέχη των Συμμά­ χων κατά τα πρώτα εικο σ ιτετρ ά ω ρ α μετά τη ν οδ υνηρ ή ήττα . Τελικά τις επ όμενες μέρ ες το συμμαχικό επ ιτελ είο επ έλεξε να α νασ υντα χθο ύν ο ι ρωσο-πρωσικές δυνά­ μεις α να τολικά το υ Ελβα και κατά μήκος τη ς κομ βικής γραμμής Δρέσδης-Μ π άουτσ εν (Bautzen). Σε γ ε ν ικ ές γρα μμ ές και πα­ ρά τις σ υνεχ είς βροχοπτώσεις και το ν κα­ κό καιρό που επ ικράτησ ε καθ'όλο το ν μή­ να Μ άιο η υποχώρηση των συμμαχικών σ τρα τευμά τω ν σ τέφ θ η κ ε από πλήρη επ ι­ τυχία, εκ τό ς από μια ιδ ια ίτερ α α ιματηρή σύγκρουση που έγ ιν ε σ τις 5 Μ αϊου κοντά στο Κόλντιτς. Κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς α σ θ ενούς κα τα ­ δίω ξης αποσπάσματα τη ς γα λλική ς ε ­ μπ ροσθοφυλακής το υ πρίγκηπα Ευγένιου εντόπ ισ αν αποκομμένα τμ ή μ α τα τη ς ρωσι­ κής οπ ισ θοφ υλακής που επ ιχειρούσ αν να δια βούν το ν ποταμό Μ ούλντε. Ο ταν μετά τις α ν ιχ ν ε υ τικ έ ς α ψ ιμαχίες Ρώσοι α ιχμά ­ λω τοι επιβεβαίω σαν πως τα ρωσικά τά γμ α ­ τα απ οτελούσ αν τμ ήμ α τη ς σ τρ α τιά ς του Μ ιλο ρά ντοβ ιτς, οι β ετερ ά νο ι τη ς Παλαιάς Φ ρουράς μέσω το υ δ ιο ικη τή το υς, σ τρα ­ τηγού Φρανσουά Ρουζέ, ζήτησ αν τη ν ά­ δεια το υ α υ τοκρ ά τορ α να η γη θ ο ύ ν τη ς ε ­

π ίθεσ ης κατά των ρωσικών θέσ εω ν! Η β ε­ ν τέ τα μεταξύ των ανδρών το υ Μ ιλοράντοβ ιτς και των Γάλλων γρεναδιέρω ν είχ ε ξ ε ­ κινή σ ει από τη ν εποχή τη ς εισ βολή ς στην Ρωσία, ότα ν ο Μ ιλο ρ ά ντο β ιτς είχ ε α να χ θ εί σε φ ονέα και βασανιστή όσων Γάλλων α ιχ ­ μαλώτων σ υνελάμβανε (ιδ ια ίτερ α τη ς Πα­ λα ιό ς Φρουράς). Η έγκριση δ ό θ η κ ε και υπό τη ν κάλυψη μιας δ υ να τή ς κα τα ιγίδ α ς ο ι γ ρ εν α δ ιέρ ο ι τη ς Φρουράς α ιφ νιδίασ αν τις ανυπ οψ ίαστες ρω σικές δυνάμεις. Αυτό που α κολο ύθησ ε ή τα ν μια ανείπωτη σφα­ γή από τη ν οποία ελά χισ το ι Ρώσοι επέζησαν, αφού ο α μ ε ίλ ικ το ς νόμος τη ς ξιφ ο ­ λόγχης και η εκ δ ικ η τικ ή μανία των μυσ τα­ κοφόρω ν βετερ άνω ν έπεσαν σαν κερ α υ ­ νός εν α ιθ ρ ία επάνω σ τους ά τυχους φυγάδες. Σ τις 8 Μ αϊου ο Γαλλικός Σ τρ α τό ς ανακα τέλα β ε α νενόχ λητο ς τη Δρέσδη, ανα­ γκά ζο ντα ς το ν βασιλιά τη ς Σαξονίας να επ α νεντά ξει φοβισ μένος τις σ αξο νικές μο­ νά δ ες στο φιλο-γα λλικό στρατόπ εδο. Ο Ναπ ολέοντας για προπ αγανδιστικούς λό ­ γους αποφάσισε να ε γ κ α τα σ τή σ ει στη σαξονική πρω τεύουσα το γ εν ικ ό αρχηγείο

του, μ ετα τρ έπ ο ντα ς τη ν πόλη σε ζω τικό δ ιο ικ η τικ ό κέντρο. Λόγω τη ς σ ημαντικής έλ λ ειψ η ς ιππικού ο α υ το κρ ά το ρ α ς ε ξα κ ο ­ λο υ θ ο ύ σ ε να α γ ν ο εί τις ν έες θ έ σ ε ις των εχθρικώ ν σ τρα τευμά τω ν και έκρ ινε πως έπρεπε να καταστρώ σ ει νέα σχέδια μάχης και πορείας. Αναλαμβάνοντας επ ικεφ αλής περίπου 125.000 ανδρών και 355 πυροβό­ λων (Φρουρά, 4ο, βο, 11ο και 12ο ΣΣ) απο­ φάσισε να π ρ οω θηθεί προς το Μπάουτσ εν, όπου υποψιαζόταν πως θα είχ ε συ­ γ κ ε ν τρ ω θ ε ί ο κύριος όγκος των Συμμά­ χων, ενώ έ θ ε σ ε το ν Νέυ επ ικεφ α λής 85.000 ανδρών και 220 πυροβόλων (2ο, 3ο και 7ο ΣΣ) με σκοπό α υ τό ς να κ ιν η θ ε ί βό­ ρεια με κα τεύθυνσ η προς το Λουκάου, α­ να χα ιτίζο ντα ς κά θε πιθανή προσπάθεια που θα επ ιχειρούσ αν ο ι Πρώσοι για να π ροφ υλάξουν το ανυπεράσπιστο Β ερ ο λί­ νο. Ταυτόχρονα το 5ο ΣΣ το υ στρατηγού Α όρισ τόν θ α π ροω θείτο α να τολικά με α­ φ ετη ρ ία τη ν πόλη Γκρίμα, δρώ ντας στο κέντρ ο το υ γα λλικού σχηματισμού ως σ υ ν δ ετικ ό ς κρίκος μεταξύ το υ Νέυ και το υ αυτοκράτορα. Σ τις 16 Μ αϊου α γ γ ελ ιο φ ό ρ ο ι ενημέρω ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

σαν το ν Βοναπάρτη πως π ροκεχω ρημένες περίπολοι το υ σ τρατάρχη Μ ακντόναλντ (6ο ΣΣ) είχαν εντο π ίσ ει τις εχ θ ρ ικ έ ς δυνά ­ μ εις σ την ευ ρ ύ τερ η περιοχή το υ Μπάουτσεν. Το να π ο λεόντειο σύστημα δια βίβα ­ σης διαταγώ ν και οδηγιώ ν β ρ έθ η κε για άλλη μια φορά στο αποκορύφωμά του! Ο­ λος ο Γαλλικός Σ τρ α τό ς ετο ιμ ά σ τη κ ε για άμεση προέλαση, ενώ ο σ τρα τη γός Ο υντινώ (12ο ΣΣ) από τα νο τιο α να το λικά και ο Νέυ με το ν Α όρισ τόν από το ν Βορρά διατά χ θ η κα ν να ενώ σουν τ ις δυ νά μ εις το υ ς και να παρακάμψουν το δ εξιό πλευρό των ρωσικών θέσ εω ν, έ τσ ι ώστε να β ρ εθ ο ύ ν στα νώτα το υ Μπλύχερ και το υ Β ίτγκενστάιν κα τα λαμ βά νοντας το χωριό Πράιτιτς. Η διήμ ερη μάχη το υ Μ πάουτσεν ξ ε κ ί­ νησ ε σ τις 19 Μ αϊου με αναγνω ριστική α­ ντα λλα γή πυρών μεταξύ των δύο σ τρα­ τών. Οι Σύμμαχοι (96.000 άνδρες/600 πυρο­ βόλα) είχαν επ ιλ έξει μια ισ χυρότατα οχυ­ ρωμένη θέσ η επάνω σε δια κλαδ ισ μένα υ­ ψώματα και κορυφ ογραμμές, έχ οντα ς στο μέτωπό το υ ς το ν ποταμό Σπρέε και στο κέντρ ο τη ς διά τα ξή ς το υ ς τη ν πόλη Μπά­ ουτσεν. Η διαπ ερασ τική μα τιά το υ Ναπολέο ντα γρήγορα εντό π ισ ε τα αδύναμα ση­ μεία τη ς αντίπ αλης διά τα ξης. Αν ανάγκα­ ζε τις σ υμμαχικές δυ νά μ εις να αναλω­ θ ο ύ ν σε μια μετωπική σύγκρουση με τρ ία γα λλικά ΣΣ, η α ιφ νιδ ια σ τική επ έμβα­ ση των τεσσάρω ν ΣΣ το υ Νέυ από το ν Βορρά θ α αποσπούσε τη ν εχ θ ρ ική προσο­ χή στο δ εξιό πλευρό, αναγκά ζοντα ς το υ ς Συμμάχους να α λλάξουν σχηματισμό και εσ ω τερ ικές γραμμές άμυνας. Ε κείνη τη στιγμή η Φ ρουρά και οι γα λλικές ε φ ε δ ρ ε ί­ ες θ α π ραγματοπ οιούσαν μια γ εν ικ ευ μ ένη έφ ο δ ο κατά το υ α σ θ ενούς εχ θ ρ ικο ύ κέντρο υ, το οποίο εν μέσω δύο πυρών θα κα τέρ ρ εε. Η πρώτη μέρα σ υνεχίσ τη κε με μία ανα­ γνω ριστική επ ίθεσ η των ρωσικών δυ νάμ ε­ ων υπό το ν Μ πάρκλεϋ ν τε Τόλλυ (Barclay de Tolly) και το ν Γιόρκ κατά το υ αδύναμου αρισ τερο ύ γα λλικού πλευρού. Οι Ιταλοί σ τρ α τιώ τες το υ Μ περτράν (4ο ΣΣ) α ρχι­ κά π ανικοβλήθηκαν, όμως η έγκα ιρη ε ­ πέμβαση μιας μεραρχίας θω ρακοφόρω ν υπό το ν σ τρα τηγό Κ έλλερμ αν και η άφιξη των ενισχύσεω ν το υ Α όρισ τόν π έτυχαν να απωθήσουν τις ρω σικές δυ νά μ εις πίσω στις γρα μμ ές το υς. Α ντίθ ετα ο Ναπολέοντας, α να μ ένοντα ς τη ν ανάπτυξη το υ Νέυ στο δ εξιό π λευρό το υ Β ίτγκενσ τά ιν, προ­ τίμ ησ ε να π ερ ιο ρ ισ τεί σε ένα ν πόλεμο φ θ ορά ς δια τά σ σ οντα ς γ ε ν ικ ευ μ έν η επί-

Ρώσος ιππέας Θωρακοφόρων “Ν όβ γκορ οντ", σ τολή εκ σ τρ α τεία ς , 1813.

Ο α νά γλυφ ος Ά υ το κ ρ α το ρ ικ ό ς Α ετό ς " δ ια κ ρ ίν ε τα ι στο κράνος. Ο θώ ρακας έ χ ει επίστρωση από μα ύρο γυ α λισ τερ ό σμάλτο. Από το ν τελαμώ να κ ρ έμ ετα ι η φ υ σ ιγ γ ιο θ ή κ η (πίσω). Οι ιμ ά ν τε ς ανάρτησης ξ ίφ ο υ ς από λ ευ κ ό δέρμα, ενώ η σπάθη ε ίν α ι το υ 1809 μ ε δ ερ μ ά τινη λαβή και μπ ρ ούτζινο σύρμα. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

θεσ η το υ πεζικού κατά το υ Μπάουτσεν. Ο αντιπ ερισπασμός ήτα ν απόλυτα επ ιτυχη­ μένος και οι Σύμμαχοι, φ ο β ο ύ μ ενο ι τη ν παρουσία το υ Ο υντινώ στο α ρισ τερό π λευρό το υς, απέσπασαν βιασ τικά δυνά­ μ εις από το κέντρ ο το υ ς για να ενισχύσουν τη ν άμυνα του Μ πάουτσεν, το οποίο τε λ ικ ά έχασαν σ τις 18.00 τη ς ίδιας μέρας! Σ τις 21 Μ αϊου ο Ναπ ολέοντας είχ ε αν τιλ η φ θ ε ί πως ο Νέυ δ εν προλάβαινε να εμπλακεί σ την τε λ ικ ή σύγκρουση. Η αναμ ε­ νόμ ενη σφοδρή α ντεπ ίθεσ η των Συμμά­ χων εξα π ολύθηκε κατά των δυνάμεω ν του Ουντινώ, ο οποίος σ ύντομα άρχισε να υ­ ποχωρεί. Παρά τις σ υνεχείς εκκλήσ εις προς το ν α υτο κρ ά το ρ α για αποστολή ε ν ι­ σχύσεων ο Ο υντινώ γνώ ριζε πως ο το μ έα ς το υ απ οτελούσ ε το χορτασ τικό δόλωμα που θα παρέσυρε το υ ς αντιπ άλους σε μια τέ λ ε ια παγίδα. Την ίδια σ τιγμή 20.000 π ε­ ζοί, 1.000 ιππείς και 30 πυροβόλα το υ 4ου ΣΣ υπό τη ν εποπτεία το υ στρατηγού Σ ούλτ και ενισ χυμένα από μία μεραρχία τη ς Νέας Φρουράς διέσ χιζα ν το ποτάμι πρ οελα ύνοντας σχεδόν α νενόχλητα προς τις ε χ θ ρ ικ ές π υροβολαρχίες και προς το χωριό Πλίσκοβιτς. Σ τις 14.00 ο Ναπ ολέοντας δ ιέ τα ξ ε τη ν προώθηση 60 εφ εδ ρικώ ν πυροβόλων τη ς Φρουράς τα οποία με σ υνεχείς ομοβρο­ ν τίε ς άρχισαν να σφυροκοπ ούν τις θ έσ ε ις το υ Μπλύχερ, δ ίδ ο ντα ς το έναυσμα στον Σ ούλτ να κα τα λάβ ει τα υψώματα που κα­ τείχ α ν οι πρωσικές δυνάμ εις. Σ ύντομα ό­ μως η επ ίθεσ η το υ Σ ούλτ εξα σ θ ένη σ ε σο­ βαρά, καθώς ο ι δυ νάμ εις το υ Νέυ δ εν βρί­ σ κονταν ακόμα στη σωστή θέσ η για να α­ σκήσουν τη ν αναμ ενόμ ενη πίεση στο δ ε ξ ιό π λευρό των Πρώσων, αφ ήνοντα ς το ν Σ ούλτ ε κ τε θ ε ιμ έ ν ο σ την ισχυρή α ν τε ­ πίθεση το υ Μπλύχερ. Ο Νέυ α π ο δείχθη κε πάλι α νίκανος να α ν τιλ η φ θ ε ί και να ολοκληρώ σει το κα τα ­ π ληκτικό σχέδιο το υ Ναπολέοντα. Επιδει­ κνύοντας υπ ερβολική ολιγωρία δ εν ανα­ π τύ χ θ η κε έγκα ιρ α στα περίχωρα του Π ρ ά ιτιτς, χάνοντας έ τσ ι τη ν ευ κα ιρ ία να π λευροκοπ ήσ ει το ν ε κ τε θ ε ιμ έ ν ο Μπλύ­ χερ. Ο πανέξυπνος Μπλύχερ, αντιλαμβανόμ ενος το ν φ ο βερό κίνδυνο που δ ιέ τρ ε χε, απέσυρε εγκαίρω ς τις δυ νάμ εις του σ τερώ ντα ς από το ν Νέυ μια ανεπανάλη­ πτη επιτυχία. Μ άταια ο π ερ ιβό ητο ς βαρώνος Ζ ομινί (υπασπιστής το υ Νέυ) προσπά­ θ η σ ε να μ ετα π είθ ει το ν ισχυρογνώ μονα α­ νώ τερο το υ πως η ε ν δ ε δ ε ιγ μ έ ν η ενα λλα ­ κτική λύση που απ έμενε ή τα ν να προωθη­ θ ο ύ ν τα χ ύ τα τα σ την καρδιά των εχθρικώ ν μετόπ ισ θ εν αδιαφ ορώ ντας για τη ν κα τά ­ ληψη το υ Π ράιτιτς. Ο Νέυ, αδυνατώ ντας να α ν τιλ η φ θ ε ί τη σημασία τη ς συμβουλής το υ Ζομινί, αναλώ θηκε σε μια α να ίτια και α ιμα τη ρή απόπειρα να κα τα λά β ει το μειω­ μένη ς πλέον σ τρ α τη γική ς σημασίας Πράι­ τιτς , θ υ σ ιά ζο ντα ς έτσ ι μία ολόκληρη αυ­ τοκρα τορ ία . Η μάχη βρισ κόταν σε οριακή φάση ό­ τα ν ο Ναπ ολέοντας αποφάσισε να χρησ ι­ μοποιήσει το κα λύτερο χαρ τί του: «Η λθε η

ώρα τη ς α λή θ εια ς, να προελάσει η Αυτοκρα τορική Φρουρά!». Ενα ανεπανάληπτο θέα μ α άρχισε να εξελ ίσ σ ετα ι καθώς οι α­ γέρωχοι β ετερ ά ν ο ι με το υ ς γούνινους σκούφ ους και τις μπλε μα κριές χλαίνες, π ρ οελα ύνοντας σε άψ ογους σ χημα τι­ σμούς, παρέσυραν το υ ς σ υντρό φ ους το υ ς σε μία α σ υγκρ άτητη έφοδο. Βγάζο­ ντα ς μια π α ρ α τετα μ ένη κραυγή εφ όρμησαν κατά των εξα σ θ ενημένω ν πρωσικών θέσεω ν, που μη α ντέχ ο ντα ς τη ν ισχυρή πίεση έσπασαν μονομιάς. Κάθε συνοχή ε ί­ χε χ α θ ε ί για το υ ς π αραπ αίοντες Συμμά­ χους, όμως ο ύ τε ο Νέυ, ο ύ τε ο Α όρισ τόν απειλούσαν άμεσα τις οδ ούς δια φ υγής το υς. Ετσι α νενό χ λη το ι οι Πρώσοι δ ιέ φ υ ­ γαν προς το Β άισενμπ εργκ και οι Ρώσοι προς το Λόμπαου. Η γα λλική καταδίωξη σ τά θ η κε αδύνατη, καθώς μια σφοδρή κα­ τα ιγίδ α γέμ ισ ε με λάσπη το υ ς δρόμους τη ς π ερ ιοχής δ υ σ χερα ίνο ντας τη ν π ροέ­ λαση των γαλλικώ ν ταγμάτων. Οι απώ λειες των Γάλλων και των Συμ­ μάχων ή τα ν πάλι παρόμοιες, α γγίζο ντα ς τις 20.000 ά νδ ρ ες για κά θε παράταξη. Αν και η νίκη το ύ είχ ε χαμογελάσει, το α π ο τέ­ λεσμα κ ρ ίθ η κε α ρ νη τικό από το ν Βοναπάρτη. Η έλλειψ η στρατηγώ ν με φ α ντασ ία (όπως ο α δικοχαμ ένος Λαν, ο α ξεπ έρα ­ στος Νταβού ή ο εμπ νευσμένος Μασσενά), καθώς και η μειω μένη δύναμη του γα λλικού ιππικού το ύ είχα ν σ τερ ή σ ει μία μεγαλειώ δη νίκη. Οι σ τρ α τιώ τες το υ ήτα ν εξα ν τλ η μ έν ο ι από τις α σ θ έν ειες και το υ ς τρ αυμ ατισ μού ς, ενώ ο ι γρα μμ ές α νεφ ο ­ διασμού κινδ ύ νευ α ν από τις α διάκοπ ες ενέδ ρ ες το υ ά τα κτο υ ρωσικού ιππικού. Επι­ π ρόσ θετα ο θ ά να το ς το υ επ ισ τήθιου φ ί­ λου και συνεργάτη του, σ τρα τηγού Ντουρόκ, έκα μψ ε τη διά θεσ η το υ Βοναπάρτη για συνέχιση τη ς μάχης. Μ όλις σ τις 22 Μαϊου 1.500 Πολωνοί και Κ όκκινοι λογχο­ φόροι το υ ελα φ ρο ύ ιππικού τη ς Φ ρουράς ξεχ ύ θ η κα ν σε μία φ ρ ενή ρη αλλά συνολικά άκαρπη προσπάθεια καταδίω ξης των ε ­ χθρών. Μ ετά από μια σ ύντομη συμπλοκή στο Γκέρ λιτς ο ι Γάλλοι κα τέλα βα ν το Μπρέσλαου και τα αντίπαλα στρατόπεδα, εξουθενω μένα , δ έχ θ η κα ν τη διαμεσολάβηση τη ς Αυσ τρίας για να συνάψουν ανα­ κωχή. Ο Ν απ ολέοντας γνώ ριζε πως αν δεν κέρ δ ιζε επαρκή χρόνο για να ενισ χ ύ σ ει το καταπ ονημένο σ τρ ά τευμ ά το υ δ εν θα κα­ τό ρθω νε ποτέ να υπερισχύσει έν α ν τι των Συμμάχων, δεδ ομ ένου ό τ ι η απειλή τη ς α υσ τρια κής εμπ λοκής (150.000 ά νδρ ες) ή ­ τα ν πάντα ένας δια ρκής κίνδυνος για τα γα λλικά όνειρα. Ατυχώς γ ια το ν ίδ ιο ο Γάλ­ λος πολέμαρχος α δυνα το ύσ ε να διαπιστώ­ σει πως ο χρόνος έ κ το τε θ α λειτο υ ρ γο ύ σ ε σε βάρος το υ παρά σε βάρος των Συμμά­ χων, ο ι οπ οίοι μ ετά από δύο α λλεπ άλλη­ λες ή ττες , με κα τεσ τρα μμ ένο η θ ικ ό και ε ­ σ ω τερικές δ ιε ν έ ξ ε ις β ρ ίσ κοντα ν στα πρό­ θυρ α τη ς σ υντριβής. Η α νο ιξιά τικη εκ σ τρ α τεία το υ 1813 τε ρ μ α τίσ τη κ ε άδοξα σ τις 4 Ιουνίου στο Πλάισβιτς, ενώ οι σ υζητή σ εις για ορισ τική

επ ίτευξη ειρ ή νη ς σ υνεχίσ τηκα ν στην Πράγα. Π αράλληλα η π ερίφημη α γ γ λ ι­ κή διπλωματία π ρ οετο ίμ αζε τις κα τά λ­ λη λες μ εθ ο δ εύ σ εις (χορήγηση δ α νεί­ ου 500.000 λιρών) για να ε ν τά ξ ε ι την Αυστρία στο συμμαχικό άρμα. Τον Αύ­ γουσ το το υ 1813 οι εχθρ ο π ρ α ξίες ξ ε ­ κίνησαν με νέα σ φ οδρότητα , αυτή τη φορά όμως το α ρ ιθ μ η τικό π λ εο νέκτη ­ μα το δ ια τηρ ούσ ε η συμμαχική παρά­ ταξη, σ την οποία είχαν ε ν τα χ θ ε ί η φ ι­ λόδοξη Σ ουηδία και η ετο ιμο π ό λεμη Αυστρία. Λίγους μήνες α ρ γότερ α τα να π ο λεόντεια όνειρα θ α ε ν τα φ ιά ζο ­ ν τα ν ο ρ ισ τικά κατά τη ν απ οφασιστι­ κή σύγκρουση τη ς Λ ειψ ίας, σ την ε ­ πονομαζόμενη Μάχη των Εθνών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Blond, G eorges: LA GRANDE ARMEE, Arm s & Armour, London, 1997. (2) Bowden, S cott: NAPO LEON’S GRANDE ARMEE O F 1813, The Em peror’s Press, Chicago, 1990. (3) Chandler, David: THE CAMPAIGNS O F NAPOLEON, W eidenfeld & Nicoison, London. 1993. (4) Chandler, David: NAPO LEON’S MARSHALS, W eidenfeld & Nicoison, London, 1987. (5) Fuller, J„ F., C.: A MILITARY HISTORY O F THE WESTERN WORLD VOL II, Da Capo Press, N ew York, 1955. (6) Glover, Michael: WARFARE IN THE AGE OF BONAPARTE, Book Club A ssociates, London, 1980. (7) Gr basic, Z., & Vuksic, V.: THE HISTORY O F CAVALRY, N ew York, 1989. (8) Groushko, M ., A.: COSSACK WARRIOR RIDERS O F THE STEPPES, Cassell, London, 1992. (9) H aythornthw aite, J., Philip: THE NAPOLEONIC SOURCEBOOK, Arm s & Armour, London,1995. (10) H aythornthw aite, J., Philip: NAPO LEO N ’S MILITARY MACHINE, Spellm ount Limited, Kent, 1995. (11) H ofschroer, Peter: LEIPZIG 1813, THE BATTLE O F NATIONS, O sprey M ilita ry Cam paign Series, 1993. (12) Ταρλέ, Ε υγένιος: ΝΑΠΟ ΛΕΩ Ν , Ε κδόσεις Υ μηττός, Α θήνα, 1954.

Κ ο ζ ά κ ο ς των Ουραλίων.

Η απ εί& αρχη φύση των Κοζάκων δηλώ νεται ά ρισ τα στο κο σ το ύμ ι το υ εικ ο ν ιζό μ ε ν ο υ (μισό σ τρ α τιω τικό - μ ισ ό παραδοσιακό) μ ε τυπ ικό γούνινο σκούφ ο, λόγχη, δύο π ισ τό λες (λάφυρα;) και σπά&ηΑτάλα "μαμελούκ". E T P rrr

1

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ ΓΕΔΕΩ Ν Υποστράτηγος ε.α . τ. κ α θ η γ η τή ς σ τρ α τιω τική ς ισ τορ ίας ΣΣΕ τ. υ π ο δ ιευ θ υ ν τή ς Δ ΙΣ

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

0

0 σ τρ α τάρ χη ς Χ έλ μ ο υ τ Καρλ Μ π έρ να ρντ

κόμης ψον Μ ό λ τκ ε (1800-1891). Η λαμπρή σ τρ α τιω τική το υ σταδιο δρ ομ ία κάλυψ ε περίπου 70χρόνια. Ε ξα κ ο λο υ θ εί, μ έχ ρ ι σή μερα , να θ ε ω ρ ε ίτα ι ο άνθρω πος ο οποίος διαμόρφω σε τη σύγχρονη σ τρ α τιω τική σκέψ η τη ς Γερμανίας.

0 ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ ΧΕΛΜ Ο ΥΤ ΚΑΡΛ Μ Π Ε Ρ Ν Α Ρ Ν Τ Κ Ο Μ Η Σ ΦΟΝ Μ Ο ΛΤΚΕ (1800-1891), ΕΠ ΙΤΕΛΑ ΡΧ Η Σ ΤΟΥ Π Ρ Ω ΣΙΚ Ο Υ Γ Ε Ν ΙΚ Ο Υ Ε Π ΙΤ Ε Λ Ε ΙΟ Υ ΑΠ Ο ΤΟ 1857Ω Σ ΤΟ 1871 Κ Α Ι ΜΕΤΑ ΤΟΥ Jg

ΜΕΓΑΛΟΥ Γ Ε Ν ΙΚ Ο Υ Ε Π ΙΤΕ Λ Ε ΙΟ Υ ΤΗΣ Ε Ν Ω Μ Ε Ν Η Σ ΓΕ Ρ Μ Α Ν ΙΑ Σ ΑΠ Ο ΤΟ 1871 Ω Σ ΤΟ 1888, ΑΡ Χ ΙΤΕ Κ ΤΟ Ν Α Σ ΤΩΝ Ν ΙΚ Ω Ν ΤΩΝ ΕΤΩ Ν 1864, 1866 Κ Α Ι 1870-71, ΕΞ ΑΚΟ ΛΟ ΥΘ ΕΙ ΝΑ Ε ΙΝ Α Ι 0 Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Σ ΠΟ Υ Δ ΙΑ Μ Ο Ρ Φ Ω ΣΕ ΤΗ ΣΥΓΧ ΡΟ Ν Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΚ Ε Ψ Η ΤΗΣ ΓΕ Ρ Μ Α Ν ΙΑ Σ. Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΤΟΥ Σ Τ Α Δ ΙΟ Δ Ρ Ο Μ ΙΑ ΚΑΛΥΨΕ Π Ε Ρ ΙΠ Ο Υ 70 ΧΡ Ο Ν ΙΑ. ΚΑΤΑ ΤΟ Δ ΙΑ Σ Τ Η Μ Α ΑΥΤΟ Δ ΙΑ Μ Ο Ρ Φ Ω ΣΕ Μ ΙΑ ΝΕΑ Μ Ε Θ Ο Δ Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΚ Ε Ψ Η Σ ΚΑΙ ΔΙΕΞΗΓΑΓΕ Σ Χ Ε Δ Ο Ν ΤΕΛΕΙΕΣ, ΑΠ Ο Α Π Ο Ψ Η Σ Χ Ε Δ ΙΑ Σ Η Σ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ, Μ ΑΧΕ Σ ΣΕ Μ ΙΑ ΕΠΟΧΗ ΠΟ Υ Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟ ΛΟ ΓΙΑ ΚΑΘ ΙΣΤΟ ΥΣΕ ΔΥΣΚΟΛΗ ΤΗΝ ΕΦ ΑΡΜ Ο ΓΗ ΤΩΝ Π Α ΡΑΔ Ο ΣΙΑΚ Ω Ν Μ Ε Θ Ο Δ Ω Ν .

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Χέλμουτ Μόλτκε γεννήθηκε στις βιτς την εποχή εκείνη κατείχε μια διοικητική 26 Οκτωβρίου 1800 στην πόλη θέση στη Σχολή και δεν δίδασκε, όταν όμως Παρκίμ του Μέκλεμπουργκ. Ο πα­ αποφοίτησε ο Μ όλτκε τον χαρακτήρισε ως τέρας του ήταν αξιωματικός του Πρωσικού «υποδειγματικό» σπουδαστή. Ο Μόλτκε πα­ Στρατού και μεταπήδησε στον στρατό τηςπου δεν υπήρξε μαθητής του μεγάλου ρόλο Δανίας. Ο πατέρας Μόλτκε ήταν ασταθής θεωρητικού στη Σχολή, όπως φάνηκε αργό­ και ανήσυχος χαρακτήρας, σε αντίθεση με τερα επηρεάστηκε πολύ από τα έργα του τη γυναίκα του που είχε έντονη προσωπικό­ Κλαούζεβιτς που δημοσιεύθηκαν μετά τον τητα. Ο νεαρός Χέλμουτ κληρονόμησε από θάνατό του, σε σημείο που να θεω ρείται ο τη μητέρα του τα λεπτά αισθήματα και τη πιο προικισμένος μαθητής του σύμφωνα με νηφ αλιότητα που τον χαρακτήρισαν σε όλη τη γνώμη πολλών βιογράφων του. Αλλωστε ο τη σταδιοδρομία του. Κατατάχθηκε στο Βα­ ίδιος σε μια συνέντευξη που έδωσε το 1890 σιλικό Σώμα Ευελπίδων της Κοπεγχάγης και είπε ότι μερικά από τα βιβλία που τον είχαν επηρεάσει περισσότερο στη σταδιοδρομία μετά την αποφοίτησή του τοπ οθετήθηκε σε ένα σύνταγμα πεζικού. Τα νεανικά του χρό­ του ήταν τα έργα του Ομήρου, η Βίβλος και η Φιλοσοφία του Πολέμου. Από τη μετέπειτα νια ήταν δύσκολα. Η πολύ κακή οικονομική κατάσταση της οικογενείας του και τα προ­ σταδιοδρομία του και μέσα από το συγγρα­ βλήματα υγείας του δεν προοιωνίζονταν κα­ φικό του έργο φ αίνεται ό τι χρησιμοποίησε λό μέλλον. Ο ίδιος, σύμφωνα με τον ανηψιό σε πολλές περιπτώσεις τον τρόπο σκέψης και συνονόματο του, Χέλμουτ Μόλτκε τον και συγκεκριμένους όρους του Κλαούζεβιτς. Νεώτερο, είχε πει ό τι αναγκάστηκε να καταΟπως ο Κλαούζεβιτς έτσ ι και ο Μόλτκε έδινε τα γεί στο Σώμα Ευελπίδων και ότι ο ίδιος μεγάλη έμφαση στη μάχη μέχρι την εξόντω­ προτιμούσε να σπουδάσει αρχαιολογία και ση του αντιπάλου, δεχόταν την αβεβαιότητα να γίνει καθηγητής ιστορίας. στον πόλεμο και προτιμούσε τον αυτοσχεΤο 1821 ο Μόλτκε επισκέφθηκε το Βερο­ διασμό από το μόνιμο ή δεσμευτικό δόγμα, λίνο και διαπιστώνοντας ότι η Πρωσία προσέέδινε έμφαση στην ανάγκη για την ταχύτητα φερε περισσότερες ευκαιρίες προαγωγών υλοποίησης των αποφάσεων (αντί για την στον στρατό από τη Δανία ακολούθησε α ντί­ κατανάλωση χρόνου προκειμένου να βρεθεί στροφη πορεία από αυτή του πατέρα του και η ιδανική λύση), τόνιζε την αξία των ηθικών κατατάχθηκε στον Πρωσικό Στρατό, σε ένα παραγόντων στον πόλεμο και την ανάγκη α­ σύνταγμα στη Φρανκφούρτη του Οντερ. Η νεξάρτητης ενέργειας από τους υφιστάμε­ οικονομική κατάσταση της οικογενείας του νους διοικητές. Επίσης ο ίδιος όπως και ο ανάγκασε τον Μ όλτκε να εκμ ετα λλευ θ εί ένα Κλαούζεβιτς απέρριπτε την ιδέα ότι τα συ­ ακόμα ταλέντο του, εκείνο του συγγραφέα στήματα μπορούσαν να αντικαταστήσουν και του μεταφραστή. Εγραψε με ψευδώνυμο τους ταλαντούχους άνδρες και ότι ήταν δυμερικά μυθιστορήματα και μετέφρασε στα νατόν να εφαρμοστούν σταθεροί κανόνες γερμανικά τους δώδεκα τόμους του μνημει­ στον πόλεμο. Πέρα από αυτή την ομοφωνία ώδους έργου του Γκίμπον "Η Παρακμή και η υπήρχε και μια σημαντική διαφορά μεταξύ Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας". των δύο ανδρών: ο Μόλτκε επιχείρησε να Το 1826 ο Μ όλτκε είχε την πρώτη επαφή διαχωρίσει την πολιτική από τον πόλεμο και του με το Πρωσικό Γενικό Επιτελείο, όταν πίστευε ότι η πρώτη δεν έπρεπε να επηρεά­ τοποθετήθηκε στο τοπογραφικό τμήμα, ό­ ζει τις στρατιω τικές επιχειρήσεις. Η άποψη που διακρίθηκε για την επιμέλεια και την αυτή αντανακλά τον αγώνα για τη διατήρηση πληρότητα της εργασίας του. Για να εντα ­ του ελέγχου επί όλων των μέσων, γεγονός χ θ εί στο Γενικό Επιτελείο έπρεπε να δια θέ­ που επιτρέπει να επ ιτευχθεί η αποφασιστική τε ι άλογο. Για να το αγοράσει χρειάστηκαν νίκη. Κλασικό παράδειγμα, είναι η διαφωνία τα χρήματα που αντιστοιχούσαν στη μετά­ του Μ όλτκε με τον Βίσμαρκ μετά τη μάχη φραση των έξι τόμων του Γκίμπον! Το 1832 του Κένιγκρατς τον Ιούλιο του 1866, οπότε παρακολούθησε επί τρία χρόνια μαθήματα ο Μ όλτκε ήθ ελε να συνεχίσουν οι επιχειρή­ στη νέα (τότε) Ακαδημία Πολέμου του Βερο­ σεις μέχρι να καταληφθεί και η Βιέννη αλλά λίνου ή Γενική Σχολή Πολέμου, όπως ονομα­ ο Βίσμαρκ δεν το ενέκρινε. ζόταν εκείνη την εποχή. Ο Μ όλτκε έγινε δε­ Οι σπουδές του στην Ακαδημία Πολέμου κτός αν και δεν είχε συμπληρώσει ακόμα τα ενίσχυσαν τη σημασία που έδινε πάντα στη προβλεπόμενα τρία χρόνια υπηρεσίας σε μελέτη της στρατιωτικής ιστορίας και ο μονάδες, επειδή η βασική εργασία του στις Μόλτκε έγινε ένας από τους καλύτερους α­ εξετάσεις ήταν τόσο καλή ώστε το Γενικό Ε­ ναλυτές εκστρατειών. Ενα από τα πρώτα έρ­ πιτελείο τη συμπεριέλαβε στα αρχεία ερευ­ γα που δημοσίευσε ήταν μια ανάλυση του νών του. Ο μεγάλος θεωρητικός ΚλαούζεΡωσοτουρκικού Πολέμου της περιόδου

ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ ΜΟΛΤΚΕ r

-A

,

w

s

____ Ψ

Λ

*

*

Μ

·

έ

i

^

. Μ

ί 1

ι I k if I lu l

fi

■

fo βαυαρικά rnm m επ ελα ύ νει « σ το τω ν /α λ Λ /κ ώ ν θέσ εω ν στα περίχωρα της Ο ρ λεά νη ς. σπ ) δ ιο ρ κεια το υ Γαλλο-πρωσικου πολ :μου το υ 1870.

50 mm

1828-1829. Αργότερα ως αρχηγός του Γενι­ κού Επιτελείου καθόρισε τη μελέτη της στρατιωτικής ιστορίας ως μια από τις κύριες ευθύνες του. Ο ίδιος είχε αναλύσει τον Γαλλο-αυστριακό πόλεμο του 1859 και με τη δι­ κή του καθοδήγηση γράφηκαν οι αναλύσεις των πολέμων του 1864, του 1866 και του 1870-71, έτσι ώστε να μπορούν οι μ ελετη τές να αντλούν χρήσιμα και πρακτικά συμπερά­ σματα. Το κύριο μάθημα της στρατιωτικής ι­ στορίας κατά τον Μ όλτκε ήταν ότι κάθε κα­ τάσταση έπρεπε να αξιολογείται υπό το πρί­ σμα των περιστάσεων υπό τις οποίες είχε δημιουργηθεί, ενώ για να αντιμετωπιστεί απαιτείτο συνδυασμός της εκπαίδευσης και της γνώσης με τη διορατικότητα και το θά ρ­ ρος. Για τον ίδιο λόγο δεν δεχόταν ότι η στρατηγική είναι επιστήμη. Σύμφωνα με τον δικό του ορισμό «στρατηγική είναι ένα σύ­ στημα ad hoc μέσων επέμβασης. Είναι κάτι περισσότερο από γνώση. Είναι η εφαρμογή της γνώσης στην πράξη, η δημιουργία μιας πρωτότυπης ιδέας σύμφωνα με καταστάσεις που μεταβάλλονται συνεχώς. Είναι η τέχνη της δράσης κάτω από την πίεση των πιο δύ­ σκολων καταστάσεων». Το 1835 ο Μ όλτκε στάλθηκε στην Τουρ­ κία μαζί με άλλους Πρώσους αξιωματικούς. Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β', του οποίου η αυ­ τοκρατορία βρισκόταν σε στάδιο προχωρη­ μένης αποσύνθεσης, ήθ ελε να οργανώσει τον στρατό του με βάση τα δυτικά πρότυπα. Την εποχή εκείνη ο Πρωσικός Στρατός θεω­ ρείτο ο καλύτερος του κόσμου και έτσ ι ο Μαχμούτ προτίμησε αυτόν, ξεκινώντας έναν μακροχρόνιο δεσμό μεταξύ Τουρκίας και Γερμανίας. Δυστυχώς η παρουσία των Πρώσων αξιωματικών δεν βοήθησε τους Τούρ­ κους, οι οποίοι ηττήθηκαν από τους Αιγυπτί­ ους υπό τον Ιμπραήμ στη μάχη του Νισίμπ στη Συρία. Ο Μ όλτκε επέστρεψε στην πατρίδα του το 1839 έχοντας συντάξει μια σειρά θαυμάσιων επιστολών με τις εντυπώσεις του από την Τουρκία. Το 1842 ο Μόλτκε νυμφ εύθηκε την κόρη του Αγγλου άνδρα της αδελφής του. Παρά το γεγονός ότι δεν απέκτησαν παιδιά ο γά­ μος τους ήταν ευτυχισμένος. Την ίδια περί­ που εποχή δημοσίευσε ένα άρθρο που αφο­ ρούσε το πρόβλημα των δυτικών συνόρων της χώρας που ο Μόλτκε ήθ ελε να δημιουργηθεί: της ενωμένης Γερμανίας. Υποστήριζε ότι ακόμα και σε καιρό ειρήνης η Πρωσία έ ­ μοιαζε με έναν στρατοπεδευμένο στρατό που αντιμετώπιζε έναν ισχυρό αντίπαλο. Ο­ πως και ο Κλαούζεβιτς ο Μόλτκε πίστευε ότι η ενοποίηση της Γερμανίας μπορούσε να γί­ νει μόνο με τη βία. Ακολούθησε μια ταραγμένη περίοδος σε όλη την Ευρώπη και φυσικά στην Πρωσία (1848-1850), με επαναστάσεις και μεταβολές. Η τάξη αποκαταστάθηκε αλλά ο φόβος μιας νέας εξέγερσης διατηρήθηκε για μια ακόμα δεκαπενταετία. Το 1850 η Πρωσία κήρυξε ε­ πιστράτευση και το αποτέλεσμα ήταν τόσο αποκαρδιωτικό ώστε ανησύχησε πολύ τον Μόλτκε, που αργότερα οργάνωσε κατά θαυ­ μαστό τρόπο το σύστημα επιστράτευσης της χώρας του.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Σ τις 18 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1858 ο Μ ό λ τκ ε ανέλα β ε την α ρχηγία το υ Γενικού Ε π ιτελείο υ , σε μια ηλικία που άλλοι ετο ιμ ά ζο ν τα ι για σύνταξη. Μ ε εξα ίρ εσ η τα π έντε χρόνια ως ανθυπ ολοχαγός στον Δανικό και στον Πρωσικό Σ τρ α τό , δεν είχ ε καμία επ αφή μ ε σ τρ α τιω τικά τμ ή μ α τα . Από τη θ έ σ η α υ τή θ α κ έρ δ ιζε τρ ε ις μ εγ ά λ ο υ ς π ολέμους.

Το 1854 ο συνταγματάρχης (πλέον) Μόλ­ τκε, τις ικανότητες του οποίου εκτιμούσε η βασιλική οικογένεια της Πρωσίας, τοποθετή θη κε υπασπιστής του διαδόχου (και μετέπειτα αυτοκράτορα), πρίγκιπα Φρειδερίκου Γουλιέλμου. Με την ιδιότητα αυτή ταξίδεψ ε στις αυλές της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας και απέκτησε μεγαλύτερη γνώση των σχέσεων μεταξύ πολέμου και διπλωμα­ τίας. Οταν ο βασιλιάς της Πρωσίας Φ ρειδερί­ κος Γουλιέλμος Δ1ασθένησε βαριά το 1857, ο γιος του έγινε αντιβασιλέας. Μέσα σε λί­ γες ημέρες ανέθεσε στον Μόλτκε προσωρι­ νά την αρχηγία του Γενικού Επιτελείου του Πρωσικού Στρατού, θέση στην οποία μονιμοποιήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1858. Ο Χέλμουτ Μόλτκε ανέλαβε την αρχηγία του Γενικού Επιτελείου σε μια ηλικία που άλλοι ετοιμάζονταν για σύνταξη. Με εξαίρεση τα πέντε χρόνια ως ανθυπολοχαγός στον Δανέ­ ζικο και στον Πρωσικό Στρατό, δεν είχε κα­ μία επαφή με στρατιωτικά τμήματα. Από τη θέση αυτή θα κέρδιζε τρ εις μεγάλους πολέ­ μους. Ο Μ όλτκε ανέλαβε καθήκοντα σε μια εποχή που η τεχνική επανάσταση είχε φθάσει στο σημείο όπου η επίδρασή της στην τέχνη της διεξαγωγής του πολέμου θα ήταν αναπόφευκτη. Μία από τις τεχ νικές εξελί­ ξεις που προσήλκυσε αμέσως την προσοχή του Μόλτκε ήταν ο σιδηρόδρομος και οι επι­ πτώσεις που μπορούσε να έχει στη στρατη­ γική και στην τακτική. Στις αρχές του 19ου αιώνα η έλλειψη συ­ γκοινωνιών γενικά και μέσων γρήγορης με­ ταβίβασης των πληροφοριών ανάγκαζε τον Ναπολέοντα να συγκεντρώνει μεγάλες μά­ ζες τμημάτων πριν από τη μάχη για να επιφέ­ ρει το αποφασιστικό κτύπημα στον αντίπα­

λο. Η ανάπτυξη στρατευμάτων σε μεγάλη γεωγραφική περιοχή για την επίτευξη ενός κοινού αντικειμενικού σκοπού ήταν δύσκο­ λη κάτω από εκείνες τις συνθήκες και εφαρ­ μοζόταν με μεγάλη περίσκεψη για περιορι­ σμένο χρόνο. Οι συνθήκες αυτές είχαν αλ­ λάξει στα μέσα του αιώνα. Η εμφάνιση του σιδηρόδρομου παράλληλα με τη γενικότερη βελτίωση των συγκοινωνιών, αλλά και η εμ­ φάνιση του τηλέγραφου και η στρατιωτική χρήση του επέτρεψαν στον Μόλτκε να θ έ ­ σει σε εφαρμογή την ανάπτυξη στρατευμά­ των με μεγαλύτερη διασπορά. Η μέθοδος αυτή όμως συνεπαγόταν τη διεύρυνση του θεάτρου επιχειρήσεων, που με τη σειρά της είχε άλλες επιπτώσεις. Ο Ζομινί, στρατιω τι­ κός συγγραφέας της εποχής του Ναπολέοντα, ευνοούσε - στην πραγματικό­ τητα θεωρούσε ως τη μόνη συνετή μέθοδο την κίνηση κατά μήκος εσωτερικών γραμ­ μών. Ο Μόλτκε είναι ο εμπνευστής της μεθό­ δου ανάπτυξης κατά μήκος εξωτερικών γραμμών. Η μέθοδος αυτή, την οποία καθι­ στούσε εφικτή η ύπαρξη σιδηροδρομικού δικτύου, δημιουργούσε πρόσθετες απαιτή­ σεις: οι υφιστάμενοι διοικητές έπρεπε να δια θέτουν μεγάλα διανοητικά προσόντα και ενισχυμένες ικανότητες ανεξάρτητης δρά­ σης. Οι στρατάρχες του Ναπολέοντα γνώρι­ ζαν μόνο να υπακούουν τυφλά τον αυτοκράτορα. Οσες φορές ενήργησαν μόνοι τους απέτυχαν, όπως π.χ. στην Ισπανία. Ο Μόλτκε, όπως θα δούμε, ίδρυσε μια νέα σχολή διοι­ κητών με βάση την αποκέντρωση της διοίκη­ σης. Η γεωγραφική θέση της Πρωσίας ήταν μειονεκτική από στρατηγική άποψη, διότι αυτή περιβαλλόταν από όλα τα σημεία του ορίζοντα από πιθανούς αντιπάλους. Η εμφά­ νιση του σιδηρόδρομου άμβλυνε κάπως το πρόβλημα, επειδή τα στρατιωτικά τμήματα μπορούσαν να μεταφ ερθούν γρήγορα από τη μια άκρη της χώρας στην άλλη. Για τον λόγο αυτό ο Μ όλτκε υποστήριξε με έμφαση ότι η ανάπτυξη των σιδηροδρομικών συγκοι­ νωνιών ήταν αναγκαία για να αυξήσει την ταχυκινησία των στρατευμάτων, που ήταν πιο σημαντική από την οχύρωση των συνόρων. Κατά τα επτά πρώτα χρόνια της αρχη­ γίας του ο Μ όλτκε κατάφερε να μετατρέψ ει το Γενικό Επιτελείο από διακοσμητικό όργα­ νο σε άριστη πολεμική μηχανή. Ενα από τα σπουδαιότερα έργα του Γενικού Επιτελείου ήταν η πρόβλεψη όλων των πιθανών πολεμι­ κών επιχειρήσεων και η σύνταξη ανάλογων σχεδίων για τη διεξαγωγή τους. Η επιστρά­ τευση και η στρατηγική συγκέντρωση που εξαρτώντο από την πρόθεση του αντιπάλου, απαιτούσαν γνώση της πολιτικής και στρα­ τιω τικής κατάστασης των πιθανών αντιπά­ λων στην Ευρώπη. Με βάση τη μελέτη των παραγόντων αυτών συντάσσονταν τα σχέδια και υποβάλλονταν προς έγκριση. Μεγάλη σημασία δινόταν στην αρχική συγκέντρωση, διότι, όπως έλεγε ο ίδιος ο Μόλτκε, τα λάθη κατά την αρχική συγκέντρωση δύσκολα μπορούν να διορθωθούν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Εκτός από την οργάνωση του Γενικού Επιτελείου ο Μόλτκε εισήγαγε

πολλές αλλαγές στον οπλισμό, στις επικοι­ νωνίες, στη μόρφωση και στη στρατιωτική εκπαίδευση των διοικητών και των επιτελών. Στο πλαίσιο της προσπάθειας να αυξήσει την ταχυκινησία του στρατού οργάνωσε μο­ νάδες τηλεγραφητών εκστρατείας και εξό­ πλισε το πεζικό με φορητό υλικό στρατοπέ­ δευσης. Ιδρυσε ανεξάρτητο Τμήμα Σιδηρο­ δρόμων στο Γενικό Επιτελείο και σε συνερ­ γασία με το Υπουργείο Εμπορίου, στην αρ­ μοδιότητα του οποίου ανήκαν οι σιδηρόδρο­ μοι, συνέταξε στρατιωτικά δρομολόγια σιδηροδρόμων. Το 1862 οργάνωσε την πρώ­ τη μεγάλη άσκηση μεταφοράς τμημάτων με σιδηρόδρομο, με σενάριο μια πιθανή σύ­ γκρουση με τη Δανία. Κατά το ίδιο διάστημα συνέταξε μια σειρά σχεδίων εκστρατείας τα οποία αποτέλεσαν υπόδειγμα σαφήνειας, εκφραστικής λιτότητα ς και πληρότητας. Οι απόψεις του Μόλτκε για τη σχεδίαση συνο­ ψίζονται στο παρακάτω απόσπασμα που μνημονεύεται στο έργο «Δημιουργοί της Νέας Στρατηγικής»: "Αφού αρχίσουν οι επι­ χειρήσεις πολύ γρήγορα η θέλησή μας έρχε­ ται σε σύγκρουση με τη θέληση του εχθρού. Βέβαια μπορούμε να περιορίσουμε τη θ έλ η ­ ση του εχθρού και ακόμα και να αποφασί­ σουμε να αναλάβουμε την πρωτοβουλία, αλ­ λά δεν υπάρχει κανένα άλλο μέσο για να κλονίσουμε τη θέλησή του εκτός από τη μά­ χη. Ομως οι υλικές και οι η θ ικές συνέπειες οποιοσδήποτε μεγάλης σύγκρουσης έχουν τόσο μεγάλη επίδραση ώστε μέσω αυτών δημιουργείται μια τελείω ς διαφορετική κα­ τάσταση η οποία γίνετα ι η βάση για τη λήψη νέων μέτρων. Κανένα επιχειρησιακό σχέδιο δεν μπορεί να προβλέπει με κάποια βεβαιό­ τητα πέρα από την πρώτη σύγκρουση με την κύρια δύναμη του εχθρού. Σε όλη τη διάρ­ κεια των επιχειρήσεων ο διοικητής είναι υ­ ποχρεωμένος να παίρνει αποφάσεις με βάση καταστάσεις που δεν μπορούν να προβλεφθούν. Κατά συνέπεια όλες οι διαδοχικές ε­ νέργειες του πολέμου δεν είναι προσχεδιασμένες αλλά αυθόρμητες ενέργειες που κατευθύνοντα ι από τη στρατιωτική κρίση". Ο Μόλτκε είχε αναπτύξει τη δική του με­ θοδολογία επίλυσης προβλημάτων, την ο­ ποία εφάρμοσε με μεγάλη επιτυχία τόσο στην πολεμική σχεδίαση, όσο και στα προ­ βλήματα εκσυγχρονισμού του Επιτελείου του και του Πρωσικού Στρατού γενικότερα. Καθορίζοντας όλους τους πιθανούς τρό­ πους ενεργείας που μπορούσε να σ κεφ θεί εξέταζε τις εναλλακτικές λύσεις που προσφέρονταν για την υλοποίησή τους. Μ ελε­ τούσε επίσης τον τρόπο ενεργείας των αντι­ πάλων διοικητών, αξιολογούσε τις δυνάμεις και με βάση όλα αυτά αναθεωρούσε συνε­ χώς τους διαφόρους τρόπους ενεργείας. Επανερχόμενοι στην οργάνωση του Γενι­ κού Επιτελείου θα πρέπει να τονίσουμε ότι μέχρι τό τε το μόνο επιτυχημένο Γενικό Επι­ τελείο ήταν εκείνο του Ναπολέοντα, παρά την πολύ συγκεντρωτική μορφή διοίκησης που υιοθέτησε ο μεγάλος Κορσικανός. Ο Μόλτκε αντιλήφθηκε ότι μεγάλο μέρος της επιτυχίας του επ ιτελείου εκείνου οφειλόταν στη μεγαλοφυία του Ναπολέοντα. Γνώριζε ε-

Καρλ ψον Κ λα ο ύ ζεβ ιτς. Ο Μ ό λ τκ ε , παρόλο που δεν υ π ή ρ ξε μ α θ η τή ς το υ μ εγά λο υ θ εω ρ η τικ ο ύ στη Γενική Σχολή Π ο λέμ ου το υ Β ερ ολίνου, επ η ρ εά σ τη κε πολύ από τα έρ γ α το υ , σε σημείο να θ ε ω ρ είτα ι ο πιο προικισμένος μ α θ η τή ς το υ Κ λα ο ύ ζεβ ιτς, σύμφωνα μ ε τη γνώμη πολλών βιογράφω ν του.

Ο ττο φον Βίσμαρκ, ο "Σιδηρούς Κ α γ κ ε λ ά ρ ιο ς " τη ς Πρωσίας. Η συνεργασία το υ μ ε τον Μ ό λ τκ ε υπ ή ρ ξε πολύ καλή, ά σ χετα μ ε το αν οι προσωπικές το υς σχέσ εις ή τα ν ψ υχρές.

πίσης ότι η εμφάνιση τέτοιω ν μορφών είναι σπάνια. Τις απόψεις του, που έθεσαν τη βά­ ση για την οργάνωση του Επιτελείου και την εκπαίδευση των επιτελών, τις εξέθεσ ε σε ένα γράμμα που έγραψε το 1862: «Οι μεγάλοι στρατηγοί δεν έχουν ανάγκη συμβούλων. Μ ελετούν τα προβλήματα που εμφανίζο­ νται, αποφασίζουν και οι υφιστάμενοι εκτελούν. Ομως οι στρατηγοί α υτοί είναι αστέρια πρώτου μεγέθους που σπάνια εμφανίζονται, μια φορά κάθε αιώνα. Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων ο ηγέτης του στρατού δεν μπορεί να πράξει χωρίς συμβουλές. Η συμβουλή μπορεί να είναι αποτέλεσμα συ­

σκέψεων ενός μικρού αριθμού ικανών αν­ δρών. Ομως μια μόνο γνώμη πρέπει να επι­ κρατήσει. Η οργάνωση της στρατιωτικής ιε ­ ραρχίας πρέπει να εξασφαλίζει υποταγή α­ κόμα και στη σκέψη και να παρέχει το δικαί­ ωμα και το καθήκον σε έναν μόνο άνδρα να παρουσιάζει στον αρχιστράτηγο προς εξέ ­ ταση μία μόνο γνώμη». Ο Μόλτκε εκπαίδευσε μια ολόκληρη γ ε ­ νιά αξιωματικών του Γενικού Επιτελείου. Οι αξιωματικοί αυτοί εναλλάσσονταν στα καθήκοντά τους μεταξύ του Γενικού Επιτελείου και των σχηματισμών μέχρι επιπέδου μεραρ­ χίας. Ολοι γνωρίζονταν μεταξύ τους και ε ί­ χαν υποστεί την ίδια εκπαίδευση. Στο πλαί­ σιο.της εκπαίδευσής τους ήταν και η λεγά­ μενη «εκπαιδευτική ιππασία» κατά την ο­ ποία οι μαθητές της Ακαδημίας Πολέμου εκτελούσαν έφιπποι με τους εκπαιδευτές τους επιτελικά ταξίδια στα πιθανά πεδία μά­ χης και μελετούσαν το έδαφος και διάφο­ ρους τρόπους ενεργείας με βάση δεδομένα σενάρια. Στο επιτελικό τα ξίδ ι των τελ ειό φ ο ι­ των της Ακαδημίας μετείχε και ο ίδιος ο Μόλτκε. Τα επ ιτελεία ήταν ολιγάριθμα. Οταν ο Αμερικανός στρατηγός των Βορείων Φιλ Σέρινταν επισκέφθηκε τον Μ όλτκε κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1870, εξεπλάγη βλέποντας ότι είχε μόνο 15 αξιωματικούς στο επ ιτελείο του, ενώ σε ολόκληρο το Γερ­ μανικό Γενικό Επιτελείο δεν υπήρχαν περισ­ σότεροι από 85 αξιωματικοί μαζί με εκείνους των επιτελείων σχηματισμών επιπέδου στρατιάς και σώματος στρατού. Ο Μόλτκε μιμήθηκε με επιτυχία μια επιτυχημένη μέ­ θοδο του Ναπολέοντα: τη χρησιμοποίηση ε­ μπίστων επιτελών του που επισκέπτονταν τα επ ιτελεία των στρατιών για να μάθουν τις απόψεις των διοικητών τους, να ακούσουν τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, να εκφράσουν τις απόψεις της ανώτατης διοίκησης και να λύσουν απορίες σχετικά με τις διατα­ γές. Με τον τρόπο αυτό ελαττώνονταν οι τρ ιβές και οι παρεξηγήσεις που λίγο-πολύ σημειώνονται και ταλαιπωρούν τους διοικη­ τές σε όλα τα συστήματα διοίκησης. Επιπλέ­ ον οι σχέσεις των επιτελών του Γενικού Επι­ τελείο υ με τους σχηματισμούς γίνονταν λιγότερο τυπ ικές και περισσότερο συναδελφικές. Σύμφωνα με το σύστημα διοίκησης του Στρατού της Πρωσίας την εποχή εκείνη οι ο­ νομαστικοί διοικητές των στρατιών ήταν συ­ νήθως βασιλικοί πρίγκιπες, ελάχιστοι από τους οποίους είχαν κάποια γνώση τακτικής. Με τη δημιουργία σώματος ικανών επιτελών ο Μόλτκε ήταν σε θέση να τοπ οθετεί κατάλ­ ληλους επιτελάρχες στους πρίγκιπες όταν ορίζονταν διοικητές στρατιών. Ο σημαντικότερος νεωτερισμός του Μόλτκε ήταν η ιδέα της κίνησης του στρα­ τού σε χωριστά τμήματα που συνενώνονταν στο πεδίο της μάχης. Ηταν μια ιδέα που δ ιέ­ φ ερε ριζικά σε σχέση με τη ναπολεόντεια μέθοδο της συγκέντρωσης του στρατού πριν από την έναρξη των επιχειρήσεων. Ο Μόλτκε πίστευε ότι οι μεγάλες συγκεντρώ­ σεις δυνάμεων είχαν καταστεί μειονεκτικές ή ακόμα και καταστροφικές, λόγω του μεγέ­ θους των στρατών και των δυσκολιών μεταΣΤΡΑΤΙΩ Τ Κ - ΙΣ ΤΟ

■■■

κίνησης και εφοδιασμού τους. Επιπλέον το βεληνεκές και η ισχύς πυρός των όπλων δεν επέτρεπαν την εκτέλεση υπερκερωτικών ε ­ λιγμών μικρού βάθους προς προσβολή των πλευρών του αντιπάλου. Η προσβολή έπρε­ πε να γίνει σε μεγάλο βάθος και για τον σκο­ πό αυτό συγκέντρωση χωριστών τμημάτων μπορούσε να γίνει μόνο στο πεδίο της μάχης μετά την έναρξή της. Επρόκειτο για μια βελ­ τιωμένη εφαρμογή του δόγματος του Σάρνχορστ: «Να βαδίζετε χωρισμένοι, να επ ιτί­ θεσ θε ενωμένοι». Ομως ο διαχωρισμός του στρατού συνεπαγόταν τον κίνδυνο να ηττηθ ε ί τμηματικά αν ο εχθρός κατόρθωνε να συγκεντρω θεί και να κτυπήσει τα χωρισμένα τμήματα ένα-ένα. Ο Μόλτκε δεν αγνοούσε την περίπτωση αυτή, αλλά πίστευε ότι η πι­ θανή επιτυχία μιας αποφασιστικής νίκης ά­ ξιζε τον κίνδυνο. Ο νεωτερισμός αυτός ήταν εκείνος που κατέστησε αναγκαία την παραχώρηση σημα­ ντικής ανεξαρτησίας δράσης στους υφιστά­ μενους διοικητές. Τα πρωτόγονα μέσα της ε­ ποχής δεν επέτρεπαν τη γρήγορη επικοινω­ νία μεταξύ τμημάτων που τα χώριζε μεγάλη απόσταση. Ετσι οι διοικητές τους έπρεπε να πάρουν αποφάσεις χωρίς τις οδηγίες της α­ νώτατης διοίκησης. Ο Μ όλτκε μετέτρεψ ε την ανάγκη αυτή σε ηγετικό προσόν, δημι­ ουργώντας διοικητές που μπορούσαν να αναλάβουν πρωτοβουλίες μέσα στο πλαίσιο της γενικής πρόθεσης της ανώτατης διοίκη­ σης. Για να το επιτύχει αυτό σταμάτησε να εκδίδει μακροσκελείς και λεπτομερείς δια­ ταγές στους υφισταμένους του και αντί γ ι’ αυτές εξέδιδε κα τευθυντήριες οδηγίες: Παρ’ όλα αυτά ήταν πάντα έτοιμος να επέμβει με λεπτομερείς διαταγές, αν διαπίστωνε ότι ήταν απαραίτητο. Μια τέτο ια περίπτωση εμφανίστηκε κατά τον πόλεμο με την Αυστρία το 1866. Οταν άρχισαν οι επιχειρήσεις η διαταγή του Επιτελείου για την είσοδο στη Σαξονία αποτελείτο από δύο προτάσεις. Μ ε­ τά η αδυναμία ορισμένων διοικητών ανάγκα­ σε τον Μ όλτκε να επέμβει με λεπτομερείς διαταγές. Η μέθοδος αυτή, που αποτέλεσε τη βάση της διοίκησης του Γερμανικού Στρατού, επικρίθηκε από ορισμένους συγ­ γραφείς με την αιτιολογία ότι με τον τρόπο αυτό η ανώτατη διοίκηση, αφού έδινε κα τευ­ θύνσεις, «φόρτωνε» μετά τις ευθύνες της στους υφιστάμενους διοικητές. Αλλοι όμως συγγραφείς υποστήριξαν ότι το μέγεθος των στρατών της εποχής του αλλά και των μετέπ ειτα περιόδων την καθιστούσαν ανα­ γκαία. Μια άλλη συνέπεια της μεθόδου ήταν η απομάκρυνση των ανώτατων διοικήσεων από το πεδίο της μάχης, γεγονός που πήρε μορφή επιδημίας κατά τον Α ’ Παγκόσμιο Πό­ λεμο, όταν ακόμα και οι διοικητές μεραρ­ χιών βρίσκονταν μέχρι και 15 χλμ. από το μέ­ τωπο. Το 1859 ξέσπασε ο Γάλλο-αυστριακός πό­ λεμος στην Ιταλία, με δύο σημαντικές επι­ πτώσεις για τους Πρώσους. Πρώτον αυτοί διαπίστωσαν ότι γινόταν εξαιρετικά πιθανή μια σύγκρουση με τη Γαλλία και δεύτερον ο υπουργός Στρατιωτικών της Πρωσίας, φον Μπένιν, που εκτιμούσε τον Μόλτκε, του ζή­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Συμπ λοκή Γερμανών και Γάλλων θω ρακοφ όρω ν στη μάχη τη ς Β ιο ν β ίλ-Μ α ρ ς λα Τούρ, κατά το ν πόλεμο το υ 1870.

τησε τις απόψεις του για το αντικείμενο αυ­ τό και παράλληλα εξέδωσε διαταγή ότι ο αρ­ χηγός του Επιτελείου θα αναφερόταν απ’ ευθείας σε αυτόν, αγνοώντας τη συνηθι­ σμένη ιεραρχική οδό. Αυτό ήταν ένα σημα­ ντικό βήμα για την ανεξαρτητοποίηση του Γενικού Επιτελείου. Ο Μόλτκε μελέτησε τα σχέδια που υπήρχαν για την ανάπτυξη δυνά­ μεων στα δυτικά σύνορα της Πρωσίας και στην έκθεση που υπέβαλε για πρώτη φορά αναφερόταν η περίπτωση της συμμετοχής της Ολλανδίας και του Βελγίου σε έναν πό­ λεμο με τη Γαλλία - με τη μια ή την άλλη πλευρά. Ο Μόλτκε προέβλεπε, σε περίπτω­ ση πολέμου με τη Γαλλία κατά τον οποίο το Βέλγιο θα ήταν σύμμαχος της Γαλλίας, μια κίνηση διά της χώρας αυτής προς την κοιλά­ δα του Σηκουάνα με τελικό α ντικειμενικό σκοπό το Παρίσι. Αυτή ήταν η αρχή του περί­ φημου "Σχεδίου Σλίφεν" που έμελλε να ανα­ στατώσει την Ευρώπη μετά από πενήντα χρόνια περίπου, μόνο που ο Μόλτκε έ θ ετε ως απαράβατη προϋπόθεση της εφαρμογής του τη συμμετοχή του Βελγίου στο πλευρό της Γαλλίας με τη δική του θέληση. Το 1862 η Πρωσία βρισκόταν στα πρόθυ­ ρα κρίσης. Οι στρατιω τικοί είχαν έ λ θ ε ι σε ρήξη με το Κοινοβούλιο, τη Δίαιτα, στην ο­ ποία πλειοψηφούσε το κόμμα των λεγάμε­ νων Προοδευτικών που αντιδρούσαν στις προτάσεις των στρατιωτικών για αναδιάρ­ θρωση του Στρατού. Η αναδιάρθρωση προέ­ βλεπε σημαντική ενίσχυση του πυροβολι­ κού εκστρατείας, την εισαγωγή υποχρεωτι­ κής θη τεία ς τριών ετών, την ανασυγκρότη­ ση του Στρατού σε 39 μεραρχίες πεζικού και 10 μεραρχίες ιππικού και την αύξηση της ε ­ φεδρείας. Ολα αυτά συνεπάγονταν δαπάνη της τάξης του 25% επί των ετήσιων εσόδων

της χώρας. Η Δίαιτα ασκούσε πολύ λίγο έ­ λεγχο στον Στρατό και αυτός ο έλεγχος πε­ ριοριζόταν ουσιαστικά στην έγκριση των στρατιωτικών δαπανών. Οι στρατιωτικοί, που δεν ανέχονταν άλλη εξουσία από εκείνη του βασιλιά, αλλά και ο ίδιος ο βασιλιάς, εύχο­ νταν να προκληθεί λαϊκή εξέγερση, με ευ­ θύνη της Δίαιτας, για να υλοποιήσουν ένα πραξικόπημα, ήδη σχεδιασμένο, που θα ξε ­ καθάριζε την κατάσταση. Ομως η Δίαιτα δεν έπεσε στην παγίδα της «λαϊκής εξέγερσης» και προτίμησε να διαλυθεί για να γίνουν νέ­ ες εκλογές. Οι εκλογές έγιναν και οι Προο­ δευτικοί έλαβαν πάλι την πλειοψηφία. Ετσι τον Σεπτέμβριο του 1862 καταψήφισαν όλες τις δαπάνες για την αναδιάρθρωση του Στρατού. Οι στρατιω τικοί άρχισαν πάλι να ο­ νειρ εύοντα ι πραξικοπήματα και ο βασιλιάς να αμφ ιτα λαντεύεται μεταξύ υποστήριξης του πραξικοπήματος και παραίτησης. Την κατάσταση έσωσε ένας πανούργος, μεσήλικας πολιτικός που μέχρι τό τε ήταν πρέσβυς της Πρωσίας στη Γαλλία. Το όνομά του ήταν Οττο φον Βίσμαρκ. Εχοντας διαγνώσει τις α­ δυναμίες του Κοινοβουλίου ο Βίσμαρκ βε­ βαίωσε τον βασιλιά ότι θα εξασφάλιζε τις μεταρρυθμίσεις στον Στρατό χωρίς την έ ­ γκριση του Κοινοβουλίου αλλά και χωρίς να καταφύγει στη βία. Το πέτυχε δηλώνοντας ορθά κοφτά, σε έναν μνημειώδη λόγο του της 30ής Σεπτεμβρίου 1862, ότι περιστάσεις τον υποχρέωναν να εγκρίνει τις προτάσεις του Στρατού χωρίς τις χρονοβόρες διαδικα­ σίες που προέβλεπε το σύνταγμα. Προσέθε­ σε επίσης ότι τα καυτά προβλήματα της επο­ χής δεν είχαν λ υθεί με λόγους και κοινοβου­ λ ευ τικές αποφάσεις, αλλά με αίμα και σίδε­ ρο. Αργότερα συνάντησε μεγάλη δυσκολία να δώσει εξηγήσεις για την τελευτα ία , ελά-

χιστα ευτυχή έκφραση - κυρίως επειδή κατά μεγάλο μέρος εννοούσε εκείνο που έλεγε! Η απειλή για πραξικόπημα εξακολούθησε να υπάρχει μέχρι το 1864 και εξα λείφ θηκε μόνο μετά τον πόλεμο με τη Δανία. Η συνεργασία του Μ όλτκε με τον Βίσμαρκ υπήρξε πολύ καλή, άσχετα με το αν οι προσωπικές τους σχέσεις ήταν ψυχρές. Η σχέση αυτή συνοψί­ ζεται πολύ παραστατικά από τον συγγραφέα του έργου «Το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο», Βάλτερ Γκαίρλιτς, που αναφέρει: «Η τραγω­ δία της Γερμανίας ήταν ότι αυτός ο αστερι­ σμός των δύο αστέρων, του μεγάλου στρα­ τιώτη και του μεγάλου πολιτικού, θα έμενε μοναδικός και δεν θα επαναλαμβανόταν στην ιστορία της». Ο Μόλτκε πήρε την πρώτη γεύση πολέ­ μου ως αρχηγός του Γενικού Επιτελείου το 1864. Μια παλιά διαφορά για τα δουκάτα του Σλέσβιγκ και του Χολστάιν, στην οποία ε­ μπλέκονταν η Πρωσία, η Αυστρία, η Ομο­ σπονδία της Γερμανίας και η Δανία, αναζω­ πυρώθηκε και κατέληξε σε σύρραξη κατά την οποία η Πρωσία και η Αυστρία βρέθηκαν αντιμέτωπες με τη Δανία. Τότε για πρώτη φορά χρειάστηκε να καθοριστεί η θέση του Γενικού Επιτελείου και κανένας δεν γνώριζε ποια ακριβώς είναι. Ο αρχιστράτηγος, στρα­ τηγός Βράγκελ, το θεωρούσε περιττό και δήλωσε ότι δεν χρειαζόταν «γραφιάδες» στα πόδια του. Από το 1862 ο Μόλτκε είχε συντάξει μια έκθεση προς το Υπουργείο Στρατιωτικών σχετικά με έναν πιθανό πόλε­ μο με τη Δανία. Στην αναφορά αυτή συνέδεε τον αντικειμ ενικό σκοπό του πολέμου, δη­ λαδή τον πολιτικό α ντικειμενικό σκοπό, που ήταν η ήττα της Δανίας, με τον επιχειρησια­ κό αντικειμ ενικό σκοπό, που ήταν η κατα­ στροφή του Στρατού της Δανίας. Η Πρωσία έπρεπε να νικήσει όσο το δυνατόν γρηγορό­ τερα, αλλά το έδαφος της Δανίας θα επέ­ τρεπε στον Στρατό της να συμπτυχθεί στα νησιά της και να αποφύγει την επίθεση. Για τον λόγο αυτό πρότεινε έναν υπερκερωτικό ελιγμό για να αποκοπεί η υποχώρηση του Δανέζικου Στρατού. Οταν άρχισαν οι εχθρο­ πραξίες ο ρόλος του Μόλτκε περιοριζόταν στην υποβολή εισηγήσεων προς το Υπουρ­ γείο Στρατιωτικών. Οχι μόνο βρισκόταν διαρκώς στο Βερολίνο, αλλά δεν ήταν καν απο­ δέκτης των αναφορών προόδου των επιχει­ ρήσεων που υποβάλλονταν στο Υπουργείο και μόνη ενημέρωσή του ήταν οι προσωπι­ κές αναφορές του επιτελάρχη του πρίγκιπα Καρόλου Φρειδερίκου. Οταν οι Δανοί υπο­ χώρησαν σε μια οχυρή τοποθεσία και τέ θ η ­ κε θέμα επίθεσης σε αυτή, ο υπουργός Στρατιωτικών ζήτησε από τον βασιλιά να το ­ ποθετήσει ως σύμβουλό του τον Μόλτκε. Παράλληλα τέθ η κε θέμα αναπλήρωσης του επιτελάρχη του αρχιστρατήγου που είχε α­ πομακρυνθεί και μέχρι να β ρ εθ εί αντικατα­ στάτης τοπ οθετήθηκε προσωρινά στη θέση του ο Μόλτκε. Μετά την επιτυχία της επ ίθε­ σης ο αρχιστράτηγος αντικαταστάθηκε από τον ίδιο τον πρίγκιπα, ο οποίος ζήτησε από τον Μόλτκε να μείνει στη θέση του επ ιτε­ λάρχη. Εχοντας μεγαλύτερη δυνατότητα πα­ ρέμβασης ο Μόλτκε κατόρθωσε να μετατρέ-

Οι Πρώσοι διασπούν τις α υ σ τρ ια κ ές γρ α μμές στη μάχη το υ Κ ένιγκρ α τς (ή Σ ά ντοβ α ), ανοίγοντας το ν δρόμο για τη δη μιο υργία το υ Β 'Ρ άιχ. Η τα ν μια νίκη το υ Μ ό λ τκ ε, ο οποίος στα 66 χρόνια το υ άρχισε μό λις να γίν ετα ι γνω στός όχι μόνο σ το ευ ρ ύ κοινό τη ς Πρωσίας, αλλά και σ το υ ς κύκλους το υ σ τρ α το ύ .

ψει έναν πόλεμο πολιορκίας σε πόλεμο κινή­ σεων και πολύ γρήγορα ο Πρωσικός Στρατός είχε καταλάβει ολόκληρη τη Γιουτλάνδη. Το φθινόπωρο του ιδίου έτους είχε υπογράφει ειρήνη μεταξύ των εμπολέμων. Σε ηλικία 64 ετών ο Μ όλτκε έγινε για πρώτη φορά γνωστός στο ευρύ κοινό, τον πρόσεξε δε και ο ίδιος ο βασιλιάς, που πολύ γρήγορα έλαβε μια σημαντική απόφαση: με εισήγηση του διευθυντή του Τμήματος Προ­ σωπικού του Υπουργείου Στρατιωτικών, στρατηγού Τρέσκοφ, επέτρεψε στον Μόλ­ τκε να παρακολουθεί όλες τις συζητήσεις που γίνονταν στο Υπουργικό Συμβούλιο για θέματα που αφορούσαν το Γενικό Επιτε­ λείο. Ηταν μια μνημειώδης απόφαση που ά­ νοιγε τον δρόμο για την ανεξαρτητοποίηση του Γενικού Επιτελείου. Μόλις δύο χρόνια μετά οι σύμμαχοι βρέ­ θηκαν να είναι αντίπαλοι. Αιτία του πολέμου μεταξύ Πρωσίας και Αυστρίας ή μεταξύ των Χοεντσόλερν και των Αψβούργων ήταν η διαμάχη για την ηγεμονία της Γερμανίας. Η Πρωσία πάντα έβλεπε μια ενωμένη Γερμανία υπό την ηγεμονία της, αλλά 15 χρόνια πριν η Αυστρία είχε ματαιώσει τα πρώτα σχέδιά της για μια ενοποιημένη Γερμανία, με την ταπει­ νωτική για την Πρωσία συνθήκη του Ολμουτζ. Ομως στην πολιτική σκηνή της Πρωσίας βρισκόταν πια ο Βίσμαρκ, που εννοούσε να κάνει πραγματικότητα την ενοποίηση της Γερμανίας. Ο Μόλτκε και πολλοί άλλοι στρα­ τιω τικοί δεν έβλεπαν με ενθουσιασμό έναν πόλεμο με την Αυστρία, αλλά κανένας δεν μπορούσε να αμφισβητήσει την πολιτική του Βίσμαρκ και έτσ ι τον χειμώνα του 1865-

66 μελέτησε το πρόβλημα του πολέμου _ε την Αυστρία με καθαρά στρατιωτικό μάτ. Ως προϋπόθεση του σχεδιασμού του θεώ ­ ρησε ότι η Γαλλία και η Ρωσία θα τηρούσαν ουδέτερη στάση σε έναν τέτο ιο πόλεμο, ό τι η Σαξονία και τα κράτη της νότιας Γερμανίας θα ήταν φυσικοί σύμμαχοι της Αυστρίας και ότι η Ιταλία θα ήταν πιθανός σύμμαχος της Πρωσίας, ο οποίος στην καλύτερη για τους Αυστριακούς περίπτωση θα αγκίστρωνε έ ­ ναν αριθμό δυνάμεων στα σύνορα των δύο χωρών. Εκτιμώντας ό τι οι Αυστριακοί θα επι­ χειρούσαν να κινηθούν μέσω Σαξονίας προς το Βερολίνο πρότεινε να αντιμετωπιστεί αυ­ τή η ενέργεια με μια συγκλίνουσα κίνηση από τη Σαξονία και τη Σιλεσία προς τη Βοη­ μία. Παρά τις αντιδράσεις των συντηρητι­ κών στρατιωτικών σχεδίασε την κίνηση τεσ ­ σάρων χωριστών στρατιών κατά του όγκου των αυστριακών δυνάμεων στη Βοημία. Την πρότασή του την υποστήριζε το άρτιο σύ­ στημα επιστράτευσης και το πολύ καλό σι­ δηροδρομικό δίκτυο της Πρωσίας, που δ ιέ­ θ ε τ ε πέντε δια φ ορετικές γραμμές προς τα σύνορα, έναντι μιας των Αυστριακών προς την ίδια κατεύθυνση Ο Στρατός της Πρωσίας αναπτύχθηκε σε εύρος 300 χιλιομέτρων από τη Σαξονία ως την Κάτω Σιλεσία, με πρόθεση να ενωθεί μόνο όταν έβρισκε τον εχθρό, δηλαδή ου­ σιαστικά στο πεδίο της μάχης. Υστερα όμως από παρέμβαση του διαδόχου του θρόνου και του Βίσμαρκ, που ήθελαν να διαθέσουν τμήματα για την άμυνα της Πρωσίας και από άλλες κατευθύνσεις, η δύναμη των Πρώσων έναντι των Αυστριακών περιορίστηκε σε τρ εις στρατιές, δύο από τις οποίες διοικούντο από πρίγκιπες. Στις 2 Ιουνίου 1866 το Υ­ πουργικό Συμβούλιο της Πρωσίας αποφάσι­ σε να παραχωρήσει στον αρχηγό του Γενι­ κού Επιτελείου το δικαίωμα να εκδίδει μόνος του διαταγές, με τον ορο να τις κοινοποιεί στο Υπουργείο Στρατιωτικών. Ετσι το έργο του Γενικού Επιτελείου δεν ήταν πια μόνο η σύνταξη των πολεμικών σχεδίων, αλ­ λά και η υλοποίησή τους. Η Πρωσία κήρυξε επιστράτευση στις 12 Μαϊου 1866 και παρά τα λίγα σφάλματα των υφισταμένων διοικητών, η ανάπτυξη του στρατού έγινε σύμφωνα με το σχέδιο. Οι Πρώσοι εισήλθαν στη Βοημία από τρ εις κα­ τευθύνσ εις και κέρδισαν μια σειρά από μά­ χες. Στις 3 Ιουλίου 1866 οι τρ εις στρατιές ε ­ νώθηκαν στο πεδίο της μάχης και έδωσαν τη μεγαλύτερη μέχρι τό τε μάχη κύκλωσης α ντι­ πάλου στο Κένιγκρατς. Το πρωί της ημέρας εκείνη ς ο βασιλιάς της Πρωσίας με τον Μόλ­ τκε και τον Βίσμαρκ βρίσκονταν στο πεδίο της μάχης, κοντά στο χωριό Σάντοβα. Η τρ ί­ τη στρατιά, με διοικητή τον διάδοχο, είχε κα­ θυσ τερήσει να φθάσει επειδή οι δρόμοι ε ί­ χαν γεμίσει λάσπη λόγω της βροχής. Ο Μόλ­ τκε ήταν τόσο πεπεισμένος ό τι το σχέδιο θα εξελισσόταν όπως είχε προβλέψει ώστε αρνήθηκε να σ τείλει ενισχύσεις στους σωμα­ τάρχες που τις ζητούσαν επίμονα, δ ιότι θεω­ ρούσε πρόωρη την εμπλοκή των εφεδρειών του. Ακόμα και όταν ο βασιλιάς τού φώναΕε «Μόλτκε, Μόλτκε χάνουμε τη μάχη'» ο αρΣΤΡ£Τ Ω Τ ·

-

53 ■■■

IZ T C P -

54 ββ

χηγός του Γενικού Επιτελείου άναψε ψύ­ χραιμα ένα πούρο που του προσέφερε ο Βί­ σμαρκ και απάντησε: «Η μεγαλειότητά σας όχι μόνο θα κερδίσει τη μάχη σήμερα, αλλά θα κερδίσει και τον πόλεμο». Ακριβώς όπως είχε προβλέψει ο Μόλτκε η τρίτη στρατιά έφθασε και προσέβαλε το κέντρο της διάτα­ ξης των Αυστριακών, με αποτέλεσμα να κριθ ε ί η μάχη υπέρ των Πρώσων. Α ρκετοί ιστο­ ρικοί τονίζοντας τα σφάλματα που έγιναν από μέρους των Πρώσων αποδίδουν τη νίκη στο γεγονός ό τι δ ιέθ ετα ν το "βελονωτό" ε­ παναληπτικό τυφ έκιο για το πεζικό τους, σε αντίθεση με το αυστριακό πεζικό που ήταν οπλισμένο με εμπροσθονεμή τυφέκια. Ομως η μάχη του Κένιγκρατς ήταν μάχη και νίκη του Μόλτκε, ο οποίος στα 66 χρόνια του άρ­ χισε να γίνετα ι γνωστός όχι μόνο στο ευρύ κοινό της Πρωσίας, αλλά και στους κύκλους του Στρατού. Είναι γνωστή η φράση του Πρώσου μεράρχου που έλαβε μια διαταγή κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων και από­ ρησε: «Η διαταγή τα λ έ ε ι πολύ καλά, αλλά ποιος διάολος είναι αυτός ο Μόλτκε;». Σαν καλός μαθητής του Κλαούζεβιτς ο Μόλτκε, με τη σύμφωνη γνώμη και άλλων στρατιωτικών, ζήτησε να γίνει εκμετά λλευ­ ση της νίκης μέχρι τη Βιέννη και να προσαρτή σ ει η Πρωσία τμήματα της αυτοκρατορίας των Αψβούργων και ειδικά τη Σαξονία που είχε πολεμήσει με τους Αυστριακούς. Ομως ο Βίσμαρκ, που έβλεπε ότι αργά ή γρήγορα η Πρωσία θα ερχόταν σε ρήξη με τη Γαλλία, η οποία δεν θα αναγνώριζε ποτέ την ηγεμονία της Πρωσίας στη Γερμανία, πέτυχε να πείσει τον βασιλιά και τους στρατιω τικούς να δε­ χθούν ειρήνη με λογικούς όρους χωρίς κα­ μία προσάρτηση εδαφών της αυτοκρατο­ ρίας των Αψβούργων. Σε αντάλλαγμα η Αυ­ στρία δεν αντέδρασε στην προσάρτηση του Ανοβέρου, της Εσσης-Κάσελ, της Φρανκφούρτης και του Νασάου στην Πρωσία, κα­ θώς και στη συνένωση των βορείων και των κεντρικών γερμανικών κρατών στη Συνομο­ σπονδία της Βόρειας Γερμανίας. Μ ετά το τέλος του πολέμου το όνομα του Μ όλτκε έγινε γνωστό σε ολόκληρη την Ευρώπη και το Γενικό Επιτελείο φάνηκε να αποκτά νέα δυναμική στη διαμόρφωση της διεθνούς πολιτικής. Ο βασιλιάς της Πρω­ σίας, που δεν ήταν καθόλου φειδωλός στις υλικές αμοιβές των στρατηγών του, του έ­ δωσε μια σημαντική χρηματική αμοιβή με την οποία εκείνος αγόρασε ένα μεγάλο κτή­ μα στο Κράιζάου κοντά στο Γκαίρλιτς. Το 1867 ο Μόλτκε έγινε μέλος του Κοινοβουλί­ ου της χώρας του. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, όταν τελείωσαν οι πανηγυρισμοί και η ευφορία της νίκης, συνέταξε το 1868 ένα υπόμνημα προς τον βασιλιά με τα συμπεράσματα του πολέμου του 1866. Οπως εξηγούσε σκοπός του δεν ήταν η κριτική ορισμένων μονάδων, αλλά η ανάλυση της απόδοσής τους και η βελτίωσή της. Στο μνημόνιό του υποστήριζε ότι το ιππικό έπρεπε να αναλαμβάνει μόνο α­ ποστολές ασφαλείας και αναγνώρισης, ότι το πυροβολικό έπρεπε να ενεργεί συγκε­ ντρωτικά και ότι το πεζικό, εκτός από την υ-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Ο Ναπολέων Γ', α υ το κ ρ ά το ρ α ς τη ς Γαλλίας.

Μ ε τη μάχη το υ Σ εν τά ν και την παράδοσή το υ τερ μ α τίσ τη κ α ν δύο π ρά γμ α τα : η πρώτη φάση το υ Γαλλοπρωσικού π ολέμου και η γαλλική α υ το κ ρ α το ρ ία .

περοχή στα όπλα, έπρεπε να τυποποιήσει τη διάταξη μάχης και να βελτιώσει τη συνεργα­ σία του με τα άλλα Οπλα. Εναν χρόνο αργό­ τερα ο βασιλιάς έδωσε εντολή να αποτελέσ ε ιτο μνημόνιο του αρχηγού του Γενικού Ε­ πιτελείου τη βάση για τον νέο κανονισμό διεξαγωγής επιχειρήσεων. Ο Μόλτκε συνέ­ ταξε ένα μεγάλο τμήμα του κανονισμού και σε ό,τι αφορούσε τον ανώτερο διοικητή τό ­ νιζε τα εξής: «Είναι τόσο πολλές οι απαιτή­ σεις από τον επιχειρησιακό διοικητή ώστε πρέπει να δια τηρεί την ενεργητικότητά του για να βλέπει καθαρά την όλη εικόνα και να μην πνίγεται στις λεπ τομέρειες...Π ρέπ ει να ελαχιστοποιεί τις διαταγές...Οσο πιο υψηλά βρίσκεται το κλιμάκιο διοίκησης, τόσο πιο α­ πλές και σύντομες πρέπει να είναι οι διατα­ γές που εκδίδει...Ε ίναι απαραίτητο να λέμε στον υφιστάμενο μόνον όσα χρειάζεται για να επιτύχει τον α ντικειμ ενικό σκοπό του στο πλαίσιο της πρόθεσης του ανώτερου διοικη­ τή». Ο νέος κανονισμός καθόριζε με σαφή­ νεια την ανάγκη συντονισμού πεζικού, ιππι­ κού και πυροβολικού σε μια ομάδα όπλων. Τον ίδιο χρόνο, το 1868, πέθανε η γυναί­ κα του Μόλτκε, ο άνθρωπος που αγαπούσε περισσότερο από κάθε τ ι άλλο στον κόσμο. Δύο χρόνια αργότερα θα εφάρμοζε τον νέο κανονισμό σε έναν ακόμα πόλεμο. Ο Γαλλο-πρωσικός πόλεμος (1870-71) ή­ ταν ο πρώτος πόλεμος που διεξήγαγε η ενω­ μένη Γερμανία και ο τελευ τα ίο ς που διεξήγαγε η γαλλική αυτοκρατορία του Ναπολέο­ ντα Γ1. Θεωρητική αιτία του ήταν το ζήτημα της ανόδου στον θρόνο της Ισπανίας, που είχε χηρέψει, του Γερμανού πρίγκιπα Λεοπόλδου φον Χοεντσόλερν. Πραγματική αιτία ήταν η ενοποίηση της Γερμανίας. Μ ετά τον πόλεμο του 1866 η Πρωσία προχώρησε με μεγάλα βήματα προς την ενοποίηση της Γερ­

μανίας χωρίς να ζητήσει άδεια από τη Γαλ­ λία, κάτι που η τελευ τα ία δεν συγχώρησε. Η Γαλλία δεν είχε καμία διάθεση να αναγνωρί­ σει ένα νέο ισχυρό κράτος στην κεντρική Ευρώπη. Ο Βίσμαρκ δεν αμφέβαλλε καμία στιγμή ότι η διαφωνία αυτή θα λυνόταν με τα όπλα, αλλά περίμενε την κατάλληλη στιγ­ μή. Ο Μόλτκε, που είχε αρχίσει να σχεδιάζει έναν πιθανό πόλεμο με τη Γαλλία από το 1857, θέλησ ε να κινη θεί η Πρωσία από το 1867, όταν ο Ναπολέων διεκδίκησε το Λου­ ξεμβούργο. Ομως ο Βίσμαρκ περίμενε μέχρι που δημιούργησε την εντύπωση ό τι η Γαλλία «ήρξατο χειρών αδίκων», πράγμα για το ο­ ποίο τον διευκόλυνε η Γαλλία με την ευκολία που έπεφτε στις παγίδες τις οποίες έστηνε ο πανούργος πολιτικός. Στις 16 Ιουλίου 1870 η Πρωσία επιστρατεύ θ η κε για τρίτη φορά σε δέκα χρόνια. Η­ ταν τόσο αποτελεσματική η προετοιμασία που είχε πραγματοποιήσει το (γερμανικό πια) Γενικό Επιτελείο, ώστε ο Μ όλτκε δήλω­ σε ό τι ποτέ στη ζωή του δεν χρειάστηκε να κάνει τόσο λίγα. Το Γενικό Επιτελείο λ ε ι­ τουργούσε σαν καλοκουρδισμένο ρολόι και είχε πλήρη εξουσία στη διοίκηση. Για την κα­ τάστρωση των σχεδίων έλαβε υπόψη την κα­ κή κατάσταση του γαλλικού σιδηροδρομι­ κού δικτύου και το γεγονός ότι ο Γαλλικός Στρατός, παρά τον εξοπλισμό του με ταχυ­ βόλα όπλα πεζικού και πυροβολικού, υστε­ ρούσε από άποψη ηγητόρων, οι οποίοι δεν δ ιέθ ετα ν την απαραίτητη για την εποχή πνευματική ευκαμψία. Ο Μόλτκε πίστευε ότι αν οι Γάλλοι άρχιζαν τις επιχειρήσεις πριν από την 1η Αυγόύστου ήταν πιθανό να δοθεί η αποφασιστική μάχη στην αριστερή όχθη του Ρήνου. Αν οι Γάλλοι καθυστερούσαν μέ­ χρι την 4η Αυγούστου, πρόθεσή του ήταν να δο θεί η μάχη αυτή μέσα στο γαλλικό έδα­ φος. Πιστός στην αρχή του ότι δεν υπάρ­ χουν δόγματα, είχε σχεδιάσει να κινη θεί μέ­ σα στη Γαλλία με τον στρατό ενωμένο. Μ ελε­ τώντας το έδαφος και γνωρίζοντας την κα­ τάσταση των σιδηροδρόμων της Γαλλίας ε ί­ χε εκτιμ ήσ ει σωστά ότι οι Γάλλοι ήταν υπο­ χρεωμένοι να συγκεντρωθούν σε δύο βασικά σημεία περί το Στρασβούργο και το Μετς. ΓΓ αυτό αποφάσισε να τοπ οθετηθεί σαν «σφήνα» ανάμεσά του και να καταστρέ­ ψει τα δύο τμήματα το ένα μετά το άλλο, πριν προλάβουν να ενωθούν. Ηταν μια ενέρ­ γεια τελείω ς αντίθετη με εκείνη του 1866. Ε­ χοντας καταργήσει την αρχή των «εσωτερι­ κών γραμμών επιχειρήσεων» στο Κένι­ γκρατς, την επανέφερε στην επιφάνεια κατά τον πόλεμο με τη Γαλλία. Δ εν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη εφαρμογή των διδαχών του. Το σχέδιό του πέτυχε. Το πρώτο τμήμα του Γαλλικού Στρα­ τού, η στρατιά του στρατηγού Μπαζαίν, ηττήθηκε σε δύο μάχες (Βιονβίλ - Μαρς λα Τούρ και Γκραβελότ - Σαίν Πριβάτ). Κατά τη διάρκεια των μαχών τα σφάλματα που διέπραξαν οι Πρώσοι διοικητές διορθώθηκαν χάρη στη σχεδόν απόκοσμη ικανότητα των επιτελών του Γενικού Επιτελείου να αντι­ λαμβάνονται τις δυσκολίες των συναδέλφων τους στο πεδίο της μάχης και να σπεύδουν

Ο σ τρ α τά ρ χη ς Μ ό λ τκ ε σε προχωρημένη ηλικία. Σ ε μια από τις τ ε λ ε υ τα ίε ς το υ α γο ρ εύ σ εις, το 1890 στο Ρ άιχσταγκ, α να φ έρ θη κ ε στην π ιθα νό τη τα έκ ρ η ξη ς ενός μ εγ ά λ ο υ ευρω παϊκού πολέμου τον οποίο θεω ρ ο ύ σ ε α ναπ όφ ευκτο. Φ αίνεται ό τι ο γηραιός σ τρ α τιω τικό ς έβ λ επ ε πολύ πιο καθαρά το μέλλο ν από ό τι οι ν εώ τερ ο ί του.

0 π ρίγκιπ ας- διάδοχος Φ ρ ειδ ερ ίκ ο ς-Γ ο υ λ ιέλμ ο ς τη ς Πρω σίας, διο ικητή ς τη ς 2ης Σ τρ α τιά ς στη μάχη το υ Κ ένιγκρ α τς.

να τους βοηθήσουν. Μ ετά τις μάχες ο Μόλ­ τκε άφησε μια στρατιά να ελέγχει τον Μπαζαίν, που είχε κλεισ τεί στην οχυρή πόλη Μετς, και κινήθηκε με τον υπόλοιπο στρατό προς το Παρίσι. Στις 25 Αυγούστου εντοπί­ σθηκε το δεύτερο τμήμα του Γαλλικού Στρα­ τού, υπό τον στρατηγό Μακ Μαόν, να κινεί­ τα ι για να λύσει την πολιορκία του Μ ετς. Ο Πρωσικός Στρατός στράφηκε εναντίον του και τον υποχρέωσε να δώσει τη ν πρώτη μά­ χη του Σεντάν. Την 1η Σεπτεμβρίου ο Μακ Μαόν, με τον στρατό του περικυκλωμένο από δύο στρατιές, παραδόθηκε μαζί με τον αυτοκράτορα (που βρισκόταν στο πεδίο της μάχης) ύστερα από εντολή του. Με τη μάχη αυτή τερματίστηκαν δύο πράγματα: η πρώ­ τη φάση του πολέμου και η αυτοκρατορία της Γαλλίας. Ο Μ όλτκε συνέχισε τον πόλεμο χωρίς να επιχειρεί τίποτα περισσότερο από εκείνο που του επέτρεπαν τα μέσα τα οποία είχε στη διάθεσή του. Γνώριζε ότι η παράδο­ ση του Μ ετς και του Παρισιού ήταν ζήτημα χρόνου. Πραγματικά το Μ ετς παραδόθηκε τον Οκτώβριο του 1870 και τον Ιανουάριο του 1871 υπογράφηκε ανακωχή. Τον Μάιο του 1871 υπογράφηκε ειρήνη με ταπεινωτι­ κούς όρους για τη Γαλλία. Ετσι τελείω σε και ο τρίτος μεγάλος πόλεμος τον οποίο διεξήγαγε ο 70χρονος στρατηγός. Η νέα αυτή επιτυχία δεν σήμανε και το τέλος της σταδιοδρομίας του Μόλτκε, που

έμεινε στη θέση του αρχηγού του Γερμανι­ κού Γενικού Επιτελείου μέχρι το 1888. Κατά το διάστημα αυτό είδε να πεθαίνουν δύο αυτοκράτορες της ενωμένης Γερμανίας. Το 1872 εξελέγη μέλος του Ράιχσταγκ. Ως αρ­ χηγός του Επιτελείου χρειάστηκε να α ντιμε­ τωπίσει το πρόβλημα που θα απασχολούσε τη Γερμανία κατά τα επόμενα χρόνια: έναν πόλεμο σε δύο μέτωπα, δυτικά με τη Γαλλία και ανατολικά με τη Ρωσία. Οπως και ο Βίσμαρκ, σε καμία περίπτωση δεν προέβλεπε παραβίαση της ουδετερότητας του Βελγίου σε περίπτωση εχθροπραξιών με τη Γαλλία. Από το 1882 ο Μόλτκε ζητούσε επανει­ λημμένα την απαλλαγή του. Τα έξι τελευτα ία χρόνια για να ελα φ ρυνθεί το έργο του τοποθ ετή θ η κε ως βοηθός του ο στρατηγός κό­ μης φον Βάλντερζέε. Ο νέος αυτοκράτορας της Γερμανίας, ο γνωστός κάιζερ Γουλιέλμος Β1, δεν έμοιαζε καθόλου με τους προκατάχους του και ο χαρακτήρας του δημιούργη­ σε στον Μόλτκε την εντύπωση ότι το μέλλον της Γερμανίας θα ήταν δύσκολο. Σε μια από τις τελευ τα ίες αγορεύσεις του το 1890 στο Ράιχσταγκ αναφέρθηκε στην πιθανότητα ε­ νός μεγάλου ευρωπαϊκού πολέμου τον ο­ ποίο θεωρούσε αναπόφευκτο. «Αλίμονο σε εκείνον που θα βάλει φωτιά στην Ευρώπη», είπε. Τόνισε ό τι καμία από τις μεγάλες δυνά­ μεις που θα έπαιρναν μέρος σε αυτό τον πό­ λεμο δεν θα μπορούσε να σ υντρίβει με μία μόνο εκστρατεία. Ετσι ο πόλεμος μπορεί να διαρκούσε επτά ή ακόμα και είκοσι χρόνια. Φαίνεται ότι ο ηλικιωμένος στρατιω τικός έ­ βλεπε το μέλλον πολύ πιο καθαρά από ότι οι νεώ τεροί του. Στις 24 Απριλίου 1891 ο Μόλτκε βρισκό­ ταν στο Βερολίνο, όπου παρακολούθησε μια συνεδρίαση της Ανω Βουλής της Πρωσίας. Το βράδυ άκουσε στο σπίτι του μουσική μαζί με φίλους του. Σε μια στιγμή ένιωσε κουρα­ σμένος και αποσύρθηκε. Επειδή αργούσε έ ­ νας από τους ανηψιούς του πήγε στο δωμά­

τιό του και τον βρήκε γερμένο σε ένα κάθι­ σμα. Τον μετέφ εραν στο κρεβάτι του, όπου άφησε την τελευ τα ία του πνοή κοιτώντας το πορτραίτο της γυναίκας του. Ο Χέλμουτ Μόλτκε υπήρξε στρατιωτική φυσιογνωμία παγκόσμιας ακτινοβολίας. Συνδύαζε τα προσόντα του οργανωτή, του δασκάλου και του ηγήτορα, ενώ παράλλη­ λα υπήρξε και πολυγραφότατος - τα έργα του εκδόθηκαν το 1909 σε 23 τόμους. Δημιούργησε μια τέλ εια πολεμική μηχα­ νή, το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο, και μια σχολή στρατιω τικής σκέψης που επί πολλά χρόνια επηρέασε τη γερμανική παράδοση: θεώρησε απαραίτητο στοι­ χείο των διαταγών την απλότητα, δεν δε­ χόταν τον δογματισμό και τη σχεδίαση πέ­ ρα από τα πρώτα στάδια του πολέμου, θεώ ­ ρησε τα τυχαία γεγονότα και την αβεβαιότη­ τα ως απαραίτητα στοιχεία του πολέμου, έ ­ βλεπε ό τι η στρατηγική θα επιτύγχανε ως μέσο εξυπηρέτησης του πολιτικού σκοπού μόνο με την πλήρη τακτική νίκη και κα θιέ­ ρωσε ένα αποκεντρωτικό σύστημα διοίκη­ σης στη μάχη. Διακρίθηκε για την απόλυτη νομιμοφροσύνη και την υποταγή προς τον αρχηγό του, τον βασιλιά της Πρωσίας και μετέπ ειτα αυτοκράτορα της Γερμανίας. Υπήρ­ ξε ηθικός στον ύψιστο βαθμό και τίποτα δεν μπορούσε να κλονίσει τη σταθερότητα του χαρακτήρα του. Μετά την ενοποίηση της Γερμανίας εξακολούθησε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο νέο κράτος μέχρι σχεδόν τον θάνατό του. Απεβίωσε πλήρης ημερών έχοντας κερδίσει την εκτίμηση και τον σε­ βασμό του γερμανικού λαού και του στρα­ τού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Walter G oerlitz: THE HISTORY O F THE GERMAN GENERAL STAFF, έκδοση F. Praeger, Ν έα Υόρκη. (2) M a rtin van Creveld: COM M AND IN WAR, H arvard U niversity Press, Λονδίνο, 1985. (3) THE READER’S COMPANION TO MILITARY HISTORY, έκδοση R ob ert Cowley & G eo ffrey Parker, Houghton M ifflin Co., Ν έα Υόρκη, 1996. (4) MOLTKE ON THE ART O F WAR. SELECTED WRITINGS, έκδοση το υ D aniel Hughes, Presidio, 1993. (5) Ο Ι Δ Η Μ ΙΟ Υ Ρ Γ Ο Ι ΤΗΣ ΣΥΓΧΡ Ο Ν Η Σ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, α γγλ ικ ή έκδοση το υ Π ανεπ ιστημίου Princeton. (6) P eter Tsouras: WARRIORS WORDS, έκδο σ η Cassel, 1994. (7) MOLTKE AND THE ORIGINS O F THE OPERATIONAL ART, M ichael Krause: "M ilitary Review", τεύ χ ο ς Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1990. (8) Antulio Echevarria II: MOLTKE AND THE GERMAN MILITARY TRADITION: HIS THEORIES AND LEGACIES, 1996. (9) Λ ήμμα «Μ ό λ τκ ε » στη Μ εγ ά λ η Ελληνική Ε γκυκλοπαίδεια και στη Μ εγ ά λ η Σ τρ α τιω τικ ή και Ν αυ τική Ε γκυκλοπαίδεια.

55

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ΠΟΛΩΝΙΑ

1939 Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ Π Ο Λ Ω Ν ΙΑ Σ Α Π Ο ΤΟΥΣ

ΓΕ Ρ Μ Α Ν Ο Υ Σ Α Π Ε ΤΕ Λ Ε ΣΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ Ε Π ΙΔ Ε ΙΞ Η ΤΩΝ Θ Ε Ω Ρ ΙΩ Ν Π Ε ΡΙ ΤΟΥ «ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΥ ΠΟ ΛΕΜ Ο Υ» ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΤΑΣΗ. Η ΕΠΙΤΥΧΗΣ Ε Κ Β Α ΣΗ Κ Ρ ΙΘ Η Κ Ε Σ Ε ΜΕΓΑΛΟ Β Α Θ Μ Ο ΤΟΣΟ Α Π Ο ΤΗΝ ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΩΝ ΓΕ Ρ Μ Α Ν Ω Ν ΣΕ ΣΥΓΧΡΟ Ν Α Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Α Μ ΕΣΑ, ΟΣΟ Κ Α Ι ΑΠ Ο ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ Κ Α Ι ΑΝ ΤΙΔΡ ΑΣΗ Σ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ Α Ν Τ ΙΠ Α Λ Ω Ν . ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΥΤΟΙ Σ Ε ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ Μ Ε ΤΗ ΓΕ Ν ΙΚ Ο ΤΕ Ρ Η Π Ο Λ ΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ ΕΦΕΡΑΝ ΤΟΥΣ Π Ο Λ Ω Ν Ο Υ Σ ΣΕ Α Π Ε Λ Π ΙΣ Τ ΙΚ Η ΘΕΣΗ.

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Ε ικ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η - π α ρ ο υ σ ία σ η σ το λ ώ ν γ ια τη “Σ Ι ” : Ν ΙΚ Ο Σ ΠΑΝΟΣ

i

ις τελευτα ίες ημέρες του Αυγούστου του 1939 το γερμανικό 7ο Τεθωρακισμένο Τάγμα Αναγνώρισης εκινείτο προς τα ανατολικά μαζί με τις υπόλοιπες 42 μεραρχίες της Wehrmacht οι οποίες λάμβαναν θέση κατά μήκος της γερμανοπολωνικής μεθορίου. «Επ μως», έλεγε ένας αξιωματικός του συγκεκριμένου τάγματος, «μας ε πληροφορήσει ότι απλώς θα λαμδάναμε μέρος σε μεγάλα γυμνάσια συνθήκες μάχης. Μας είχαν χορηγηθεί ωστόσο πραγματικά πυρομαχικά. Οι κάτοικοι των περιοχών από όπου περνούσαμε μας υποδέχονταν με λουλούδια και ποτά. Πάτε στην Πολωνία;, μας ρωτούσαν, και εμείς απα­ ντούσαμε: Οχι φυσικά. Πάμε σε ασκήσεις».

Τ

Πολωνός οπλίτης Πεζικού, 1939. Το χιτώ νιο kurtka Μ1936 (με αντίστοιχο παντελόνι) κατασκευαζόταν από μάλλινο χακί ύφασμα και ελαφ ρύ βαμβακερό α νοικτότερης απόχρωσης για τη θ ερ ινή του εκδοχή. Ο "πολωνικός α ετός" Μ 1927ήταν ανάγλυφος σε όλα τα κουμπιά. Στο π ερ ιλαίμιο εμφ ανίζονταν τα χαρακτηριστικά χρώματα Οπλου ή Κλάδου (εδώ κυανό μ ε κίτρινα παραρράμματα για το Οπλο του Π εζικού) και τεθλασ μένη επίρραφη ταινία πλάτους αναλάγως του βαθμού (που μ ε τη σειρά του εμφ ανιζόταν στα επώμια). Εναλλάξ μ ε την czapka φερόταν το χαλύβδινο πολωνικό κράνος, το γαλλικό Adrian ή (σπανιότατα) το γερμανικό Μ1916. Ο γυλιός και η κουβέρτα στην πλάτη είνα ι πολωνικές Μ 1932 (αυστρογερμανικού τύπου). Χ ιαστί κρέμονται το σακκίδιο Μ1933και προσωπίδα RSC/ARS γαλλικής κατασκευής. Ο ζωστήρας Μ 1936 υποβαστάζει δύο τριπ λές φ υσ ιγγιο θήκες (πολωνικές γερμανικού τύπου Μ 1909), θήκη, ξιφ ολόγχη και πτυοσκάπανο. Το τυ φ έκιο είνα ι πολωνικού τύπου Mauser 7,92 m.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Η ΔΟΚΙΜΗ ΤΟΥ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Στην πραγματικότητα οι μετακινήσεις γερμανικών στρατευμάτων προς τα σύ­ νορα με την Πολωνία αποτελούσαν την εφαρμογή των σχετικών εντολών του Χίτλερ ο οποίος αδημονούσε να συντρίψει στρατιωτικά τη γειτονική χώρα, που αποτελούσε το τελευταίο θύμα του στην Ανατολή μέχρι να έλθει η ώρα να λογαρια­ στεί με τη Ρωσία. Μεθυσμένος από τους προηγούμενους αναίμακτους θριάμ­ βους του στη Ρηνανία, την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία, όπου κατέλαβε ση­ μαντικά εδάφη χωρίς να ρίξει ούτε μια τουφεκιά, ο Φύρερ πίστεψε ότι οι διε­ θνείς συνθήκες το καλοκαίρι του 1939 και η διστακτικότητα των δυτικών δυνάμεων τον ευνοούσαν προκειμένου να υλοποιήσει τους στόχους που είχε θέσει πριν από αρκετά χρόνια, όταν υποστήριζε πως η Γερμανία χρειαζόταν «ζωτικό χώρο» για να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Οι προηγούμενες επιτυχίες του (οι οποίες είχαν ενισχύσει σημαντικά το γόητρό του στα μάτια του γερμα­ νικού λαού) δεν χρειάστηκαν παρά μόνο ευφυείς και τολμηρούς διπλωματι­ κούς ελιγμούς για να πραγματοποιηθούν. Ο Χίτλερ διατηρούσε ελάχιστους ενδοιασμούς για την εμπλοκή της Γερμανίας σε πόλεμο και μάλιστα το ταχύτερο δυνατό. Ο πό λεμος, άλλωστε, για την εξασφάλιση της ηγετικής θέσης στην Ευρώπη ήταν πάντα στις σκέψεις του και προς αυτή την κα­ τεύθυνση απέβλεπε ο φρενήρης επανεξοπλισμός του Γ' Ράιχ κατά την προηγούμενη εξαετία. Η ίδια η φορά των πραγμάτων είχε προσδώσει στην επεκτατική πολιτική της Γερμανίας μία κεκτημένη ταχύτητα και σύμφωνα με το εύστοχο σχόλιο ενός ιστορικού «ο Χίτλερ, ακόμα κι αν το ήθελε, δεν θα μπορούσε να στρίψει την άμαξα από τον δρόμο του πολέμου τον Αύγουστο του 1939 χωρίς τον κίνδυνο να γκρεμιστεί από αυτή». Ενας άνθρωπος όπως ο Αδόλφος Χίτλερ, που είχε εξοντώσει κατά το παρελθόν με χαρα­ κτηριστική έλλειψη δισταγμών ακόμα και στενούς συνεργάτες του, δεν χρειαζόταν πολύ χρόνο για να βρει τυπικές αφορμές ώστε να δικαιολογήσει τη ρήξη του με τις γειτονικές χώρες. Αν όμως ο Χίτλερ ήταν ανυπόμονος να ξεκινήσει τις πολεμικές, περιπέτειές του, δεν συνέβαινε το ίδιο και με την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων της Γερμανίας. Οι στρατηγοί και το αναγεννημένο Γενικό Επιτελείο γνώριζαν ότι ενδεχόμενος πόλεμος με την Πολωνία θα σήμαινε αναπόφευκτα σύρραξη με τις σύμμαχες δυνάμεις αυτής της χώρας (Βρετανία και Γαλλία),που είχαν εγγυηθεί πρόσφατα την ακεραιότητά της σε μια προσπάθεια να θέσουν έναν φραγμό στις επεκτατικές βλέψεις του Χίτλερ. Οι δι­ σταγμοί των Γερμανών στρατηγών βασίζονταν σε συγκεκριμένα γεγονότα όπως ήταν η καρατόμηση της ανώτατης ηγεσίας με βάση γελοίες δικαιολογίες κατά τον προηγούμε­ νο χρόνο, η συνεχής προσπάθεια του Φύρερ να αποσπάσει τον έλεγχο του Στρατού, η έλλειψη βασικών πολεμικών υλικών και η μη ολοκλήρωση του προγράμματος εκπαίδευ­ σης του προσωπικού που είχε συρρεύσει στις τάξεις του στρατεύματος με την κάθετη αύξηση του μεγέθους των Ενόπλων Δυνάμεων.

Υποδεκανέας Ιππικού, 1939. Κρεμασμένη λοξά είν α ι η αραβίδα ιππικού Karabinek Wz 98a (πολωνικής κατασκευής Mauser). Η σπάθη ιππέων ε ίνα ι Μ1934. Στη μάχη φ ερόταν το κράνος Adrian. Το κεντητό ή υφαντό έμβλημα του α ετού (πολωνικό ερ αλδικό σύμβολο από τα μεσαιω νικά χρόνια - εδώ σε μ ορφ ολογία εποχής Ν απολεόντειω ν Πολέμων), το πηλήκιο czapka (τσάπκα) Μ1937 και η επίρραφη τεθλασ μένη ταινία στο π ερ ιλαίμιο χαρακτηρίζουν τ ις πολωνικές στολές για τρ εις τουλάχιστον αιώνες. Τα ασπροκόκκινα επιρράμματα είνα ι ο επισείω ν - ξεχωριστό χρω ματικά για κάθε σύνταγμα ιππικού - σε σμίκρυνση. Ο επισείω ν (μικρό ψαλιδωτό σημαιάκι) ήταν στερεωμένο στην άκρη του κοντού της λόγχης μ ε ξεχωριστά χρώματα για κάθε σύνταγμα ιππικού και εδώ το συναντάμε σε σμίκρυνση μ ε τη μορφή ασπροκόκκινων επιρραμμάτω ν για το 23ο Σύνταγμα Λογχοφόρων, ενώ ο βαθμός δηλώνεται μ ε τα ιν ίες εγκάρσια ρα μμένες στα επώμια.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ «ΛΕΥΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ»

58

Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα δυσπι­ στίας και αμφιβολίας ο Γερμανικός Στρατός έ ­ λαβε από τον Χίτλερ την άνοιξη του 1939 την εντολή να προετοιμάσει επιχειρησιακά σχέδια με την κωδική ονομασία «Λευκή Περίπτωση», τα οποία αφορούσαν έναν πόλεμο με την Πο­ λωνία. Αρκετοί αξιωματικοί, όπως ο επικεφα­ λής του Επιτελείου Στρατού στρατηγός Φραντς Χάλντερ, υπέθεσαν ότι για μια ακόμα φο­ ρά ο Χίτλερ σκόπευε να χρησιμοποιήσει την ι­ σχύ του στρατού σαν μοχλό πίεσης για να ε ­ κβιάσει την υποχώρηση των Δυτικών και των Πολωνών απέναντι στις αξιώσεις του. Σε αντί­ θεση με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη όμως που είχαν υποκύψει κατά τους προηγούμενους μήνες στις γερμανικές πιέσεις, η Πολωνία δεν έδειχνε καμία διάθεση να διαπραγματευθεί περιορισμό των κυριαρχικών της δικαιωμά­ των. Η χώρα αυτή είχε αποκτήσει την υπάρχουσα μορφή της μετά το τέλος του Α' Παγκοσμί­ ου Πολέμου, όταν οι γενναιόδωροι νικητές την είχαν καταστήσει για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή ανεξάρτητο κράτος προικο­ δοτώντας την με αρκετές περιοχές όπου κα­ τοικούσαν αμιγείς γερμανικοί, ουκρανικοί, ρωσικοί και λιθουανικοί πληθυσμοί. Το δυσκο­ λότερο γεγονός που είχαν να αποδεχθούν τό­ τε οι ηττημένοι Γερμανοί ήταν η παραχώρηση, στη νεοσύστατη Πολωνία, του περίφημου Δια­ δρόμου του Ντάντσιχ, ο οποίος απέκοψε πρα­ κτικά κάθε χερσαία επαφή της Ανατολικής Πρωσσίας με το υπόλοιπο σώμα της Γερμα­ νίας προκειμένου να δώσει τον έλεγχο του λι­ μανιού της «διεθνούς πόλης» του Ντάντσιχ (στις ακτές της Βαλτικής) στους Πολωνούς. Οι πολυάριθμοι κάτοικοι γερμανικής καταγω­ γής που βρίσκονταν στην περιοχή έγιναν έτσι από το 1919 Πολωνοί υπήκοοι και οι Γερμανοί ζούσαν με την ελπίδα ότι θα ερχόταν σύντομα η μέρα που θα απαντούσαν σε αυτή την εθνι­ κή προσβολή. Οσο κι αν αποζητούσαν όμως·τη «ρε­ βάνς» του 1918 οι Γερμανοί στρατηγοί ήταν πολύ προβληματισμένοι για την απόδοση που θα είχε η Wehrmacht και τα πολιτικοποιημένα

Οι Γερμανοί δ ιέ θ εσ α ν π έντε σ τρ α τιέ ς κατά τη ς Πολω νίας και ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ τη κ α ν τα γεω γραφικά π λεο ν εκ τή μ α τα που το υς π αρείχε η κατοχή τη ς Τσεχοσλοβακίας και ο «εξώ σ της» τη ς Α νατολικής Πρωσσίας. Από την π λευρά το υ ς οι Πολω νοί α νέπ τυξαν τις δ υ νάμ εις το υ ς χω ρίς ικανοπ οιητικό β άθος και προσπάθησαν να α μ υ νθ ο ύ ν σε όλο το μή κο ς τη ς μ ε θ ο ρ ίο υ το υς. Κάτω από την απόλυτη αεροπορική κυριαρχία που εξα σ φ ά λισ ε η L u ftw a ffe οι γερμ α νικές λα β ίδ ες γρήγορα απομόνωσαν τις επ τά πολωνικές σ τρ α τιές και πρόλαβαν τη δη μιο υργία νέων γραμμών άμυνας στην περιοχή το υ Β ισ το ύ λα . Σ τις Ι/Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ εισ έβα λα ν στα ανατολικά οι Σ ο β ιετικ ο ί, σ φ ρ α γίζο ντα ς τις τύ χ ες τη ς χώ ρας. Η Πολωνία δ ια μ ελίσ τη κε για πολλοστή φορά μ ε τα ξ ύ των δύο πανίσχυρων και επ εκ τα τικώ ν γειτόνω ν της.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

στελέχη της (πολλά από τα οποία ήταν ένθερ­ μοι οπαδοί και προπαγανδιστές του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος) στο πεδίο της μά­ χης. Επιπλέον υπήρχαν πρακτικά προβλήματα σχετικά με την αλλαγή δόγματος επιχειρήσε­ ων με την ενσωμάτωση, στις Ενοπλες Δυνά­ μεις, των τεθωρακισμένων (πάντσερ) μεραρ­ χιών και τη δημιουργία της ανεξάρτητης πο­ λεμικής αεροπορίας (Luftwaffe). Ηδη από τη δεκαετία του 1920 αρκετοί επιφανείς θεωρη­ τικοί στην Αγγλία, στη Γερμανία και αργότερα στην ΕΣΣΔ διερευνούσαν με επαναστατικές ι­ δέες τον βέλτιστο τρόπο χρήσης των νέων τε ­ χνολογιών στη διεξαγωγή στρατιωτικών επι­ χειρήσεων, υποστηρίζοντας ότι οι ογκώδεις

αργοκίνητοι στρατοί του παρελθόντος, που βασίζονταν στην ωμή δύναμη της ισχύος πυ­ ράς για να επικρατήσουν έναντι του αντιπά­ λου τους, αποτελούσαν πια ξεπερασμένο πρότυπο. Συγγραφείς όπως οι Αγγλοι ειδικοί Φούλερ και Λίντελ Χαρτ επέμεναν ότι η ανά­ πτυξη του άρματος μάχης, των μηχανοκινή­ των και των αεροπλάνων έδιναν την ευκαιρία για τη δημιουργία ενός στρατού «νέου υπο­ δείγματος», ο οποίος θα μπορούσε να διασπάσει εύκολα τις γραμμές του αντιπάλου του και έπειτα να διεισδύσει βαθιά στα μετό­ πισθεν προκαλώντας πανικό και γενική κα­ τάρρευση με τον πιο οικονομικό τρόπο. Σύμ­ φωνα με αυτούς τους οραματιστές το «κλει-

Κ α θ ο ρ ισ τικό ρόλο στην τα χεία πτώση τη ς Πολωνίας διεδρ α μ ά τισ α ν οι έ ξ ι γερμανικές μ ερ α ρ χ ίες π άντσερ (1η, 2η, 3η, 4η, 5η και 10η), που ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ τη κ α ν τα αρχικά ρ ή γ μ α τα δ ιεισ δύ ο ντα ς σε β ά θος. Η π λειοψ ηφ ία των τεθω ρακισ μένω ν της W ehrm acht εκ είνη τη ν εποχή α π ο τελ είτο από ελ α φ ρ ο ύ ς τύπ ους όπως τα εικονιζόμενα PzK pfw I. Η ισχύς το υ ς π ροερχόταν κυρίως από τις π ρω τότυπ ες μ ε θ ό δ ο υ ς χρήσης το υς.

κατάλληλου δόγματος και αδιαφόρησαν για την τακτική χρήση αυτών των μέσων. Δεν ίσχυσε όμως το ίδιο για τη Γερμανία, της οποίας ο εμβρυϊκός στρατός των 100.000 ανδρών (που της επέτρεψαν οι Σύμμαχοι να διατηρή­ σει μετά την ήττα του 1918) έγινε το φυτώριο μέσα από το οποίο ξεπήδησαν αργότερα εξαι­ ρετικοί θεωρητικοί του σύγχρονου μηχανοκί­ νητου πολέμου. Ακολουθώντας την παράδο­ ση της Πρωσσίας του 19ου αιώνα, η οποία είχε σημειώσει μια σειρά από εντυπωσιακές στρα­ τιωτικές νίκες σε σύντομους πολέμους, οι κα­ τά καιρούς επικεφαλής του Γενικού Επιτελεί­ ου (που για αρκετά χρόνια δρούσε καλυμμένο κάτω από τον μετριοπαθή τίτλο «Γραφείο Στρατευμάτων») αναζήτησαν τον τρόπο και τις μεθόδους που θα τους επέτρεπαν να διε­ ξάγουν και πάλι στο μέλλον βραχείες, σφο­ δρές και αποφασιστικές επιχειρήσεις παρό­ μοιες με εκείνες του Βίσμαρκ και του Μόλτκε. Ο άνθρωπος που έδωσε την αποφασιστι­ κότερη ώθηση προς αυτή την κατεύθυνση ή­ ταν αναμφίβολα ο στρατηγός Χάιντς Γκουντέριαν, που πρωτοστάτησε στη δημιουργία των τριών πρώτων τεθωρακισμένων μεραρχιών τον Οκτώβριο του 1935. Σύμφωνα με την άπο­ ψη του Γκουντέριαν αν τα τεθωρακισμένα χρησιμοποιούντο αυτόνομα αλλά σε σωστή α­ ναλογία συνδυασμένων όπλων με τον σωστό

59

δί» των μελλοντικών επιχειρήσεων θα ήταν η ταχύτητα των δυνάμεων και η εκμετάλλευση της ρευστότητας του πεδίου της μάχης. Ο ε­ χθρός θα μπορούσε να νικηθεί με την ανώτε­ ρη ευελιξία και όχι με τη χρήση μαζικών κατα­ στρεπτικών μέσων. Ηταν μια θεωρία η οποία αποτελούσε τεράστιο ποιοτικό άλμα προς τα εμπρός για όσους είχαν την τόλμη να την εν­ στερνιστούν. Οι ιδέες αυτές βρέθηκαν γρήγορα σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς κύκλους του Βρετανικού και του Γαλλικού Στρατού, οι οποίοι προτίμησαν να επαναπαυθούν στις δάφνες των προηγούμενων νικών τους. Οι δυ­ νάμεις αυτές προμηθεύτηκαν μεγάλους αριθ­ μούς αρμάτων μάχης, αλλά παρέλειψαν να α­ σχοληθούν επισταμένα με την υιοθέτηση του Οι Πολω νοί σ τρ α τη γ ο ί σ τά θ η κ ε α δύνα το να δια τη ρή σ ουν επί μακρό χρόνο τον έλ εγχο τη ς κ α τά σ τα σ η ς. Ο κερα υνο βό λος πόλεμος το υ ς α ιφνιδίασε και το υ ς αποσυντόνισε. Α ρ ισ τερ ά δια κ ρίνετα ι ο δ ιο ικ η τή ς της Σ τρ α τιά ς Π ο μ ό ρ ζε, σ τρ α τη γ ό ς Βλάντισλαβ Μ π ορτνόφσ κυ. και δ ε ξιά ένας από το υς ε π ιτε λ ε ίς το υ, ο σ τρ α τη γ ό ς Ταντέους Μ αλινόφ σκυ. Ο Μ π ορτνόφ σ κυ σ υ νελήφ θη τελ ικ ά από το υ ς Γερμανούς.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

αριθμό πεζικού και πυροβολι­ κού και με την υποστήριξη της αεροπορίας, θα μπορούσαν να πετύχουν όχι μόνο τακτικά αλ­ λά και σπουδαία στρατηγικά α­ ποτελέσματα και να προκαλέσουν την κατάρρευση ολόκλη­ ρων κρατών μέσα σε λίγες ημέ­ ρες ή εβδομάδες. Ενας από τους πρώτους αν­ θρώπους που γοητεύθηκαν από τις ιδέες του Γκουντέριαν ήταν ο ίδιος ο Χίτλερ, ο οποίος παρατή­ ρησε με έμφαση έπειτα από κάποια γυμνάσια στα οποία παρέστη και στα οποία επιδείχθηκαν άρματα: «Αυτό ε ί­ ναι που χρειάζομαι. Αυτό είναι που θέλω να έχω». Παρά τη δημόσια διακήρυξη της Γερμανίας ότι άρχιζε τον επανεξοπλισμό της το 1935, η ανάπτυξη κα­ τάλληλων τύπων αρμάτων ήταν μια χρονοβόρα υπόθεση η οποία καθυ­ στέρησε περισσότερο από όσο θα επι­ θυμούσε ο Γκουντέριαν. Το καλοκαίρι του 1939 η Wehrmacht λογάριαζε να χρησιμοποι­ ήσει εναντίον της Πολωνίας ένα σύνολο 2.820 αρμάτων, από τα οποία μόνο 361 ανήκαν στους νεώτερους και βαρύτερους τύπους

Γερμανός αντ/συνταγματάρχης Ιππικού, 1939. Το χιτώ νιο υπηρεσίας - εκσ τρ ατεία ς αξιωματικών Μ1936 έ μ ε ιν ε σχεδιαστικά αναλλοίωτο μ έχ ρ ι και το τέλος του Β'ΠΠ. Το εθνόσημο (αετός και σβάστικα) στο στήθος είνα ι άργυροκέντητο, ενώ στο πηλήκιο (παλαιού τύπου, χωρίς υπσσιάγωνο) είν α ι μαζικής παραγωγής υφαντό, όπως και η κονκάρδα από κάτω μ ε τα φύλλα δρυός. Το Οπλο του Ιππικού δηλώνεται μ ε το κίτρινο χαρακτηριστικό χρώμα (λεμόνι ήταν των Διαβιβάσεων), που εμφ ανίζεται στα επώμια, στα επιρράμματα Litzen του π ερ ιλαίμιου και στα παραρράμματα του πηληκίου. Οι τα ινίες των παρασήμων είναι Σιδηρούς Σταυρός 1914 και Σταυρός Τιμής μ ετά Ξιφών 1914-18. Το πιστόλι είν α ι Walther Ρ38. Από τον Δ εκέμ β ρ ιο του 1939 ο λοξός ιμάντας της εξάρτυσης (Sam Browne) αφ α ιρ έθη κε (βλ. και “ΣΓ’ τ. 46σ.68).

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Σ υ ντρ ίμ μ ια καλύπτουν έναν αγρό στην Πολωνία. Α υ τή η μονάδα τη ς Σ τρ α τιά ς ΠομόρΖ,ε δια λύ θ η κ ε από τα Stuka.

PzKpfw III και IV που ήταν εξοπλισμένοι με πυ­ ροβόλα ικανού διαμετρήματος. Παρόλα αυτά τον Απρίλιο του 1939 η ηγεσία του Στρατού ή­ ταν υποχρεωμένη να σχεδιάσει μία εισβολή στην Πολωνία παρά τις αντιρρήσεις και τις ε­ πιφυλάξεις της. Ευτυχώς για τους Γερμανούς ο σχεδιασμός αυτός ανατέθηκε σε μία ομάδα λαμπρών αξιωματικών οι οποίοι κατά την κλασική πρωσσική στρατιωτική παράδοση φρόντισαν να αξιοποιήσουν το σύνολο των δυνατοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεών τους και ταυτόχρονα τό­ σο τους νέους οραματιστές, όσο και τους εκ­ προσώπους της λεγάμενης «παλαιάς σχο­ λής». Την κατάρτιση αυτού του σχεδίου επωμίσθηκε, σύμφωνα με το έθιμο, ο αρχηγός του Στρατού, στρατηγός Βάλτερ φον Μπράουχιτς, ο οποίος με τη σειρά του την ανέθεσε στον επικεφαλής του Επιτελείου Στρατού, στρατηγό Φραντς Χάλντερ. Αποδεχόμενοι τους κινδύνους που θα μπορούσαν να προκύψουν από την αποδυνάμωση του δυτικού με­ τώπου της Γερμανίας οι Γερμανοί επιτελείς συγκέντρωσαν 42 μεραρχίες για την προσβο­ λή της Πολωνίας. Οι δυνάμεις αυτές κατανεμήθηκαν ορθολογικά σε δύο μεγάλους σχη­ ματισμούς, τις Ομάδες Στρατιών «Βορράς» και «Νότος», οι οποίες θα έπρεπε να κατα­ στρέφουν τις πολωνικές δυνάμεις μέσω ενός μεγάλου κυκλωτικού ελιγμού καταλήγοντας να συναντηθούν στη Βαρσοβία. Η διοίκηση της Ομάδας Στρατιών «Νότος», που αριθμού­ σε 886.000 άνδρες, ανατέθηκε στον στρατηγό Γκερντ φον Ρούντστεντ, έναν από τους πιο δημοφιλείς στρατιωτικούς της Γερμανίας. Ως Επιτελάρχης αυτού ορίστηκε ο στρατηγός Ερικ φον Μανστάιν. Της Ομάδας Στρατιών «Βορράς» (630.000 άνδρες) θα ηγείτο αντί­ στοιχα ο στρατηγός Φέντορ φον Μποκ, ο ο­ ποίος θα είχε να αντιμετωπίσει ένα ιδιότυπο έργο καθώς οι δύο στρατιές του (3η και 4η) θα εξορμούσαν από εδάφη που δεν επικοινωνού-

Εχοντας σπάσει ουσ ιασ τικά την οργανω μένη αντίσταση το υ Πολω νικού Σ τρ α το ύ , τα γερμανικά μηχανοκίνητα σπ εύδουν προς το υς α ντικ ειμ εν ικ ο ύ ς το υ ς σκοπούς μέσα από το υ ς χω μα τόδρ ο μου ς.

σαν μεταξύ τους! Η 4η Στρατιά θα επιχειρού­ σε από την Πομερανία, ενώ η 3η από την Ανα­ τολική Πρωσσία, όπου μεταφέρθηκε διά θα­ λάσσης τον Αύγουστο του 1939 υπό το πρό­ σχημα ότι θα συμμετείχε σε επίσημους εορ­ τασμούς για την 25η επέτειο της μάχης του Τάννενμπεργκ. To XIX Σώμα Πάντσερ του Γκουντέριαν, που καλείτο να επιδείξει στην πράξη τις θεωρίες του διοικητή του, υπήχθη στην 4η Στρατιά του φον Κλούγκε. Ως τις 20 Αυγούστου 1939 ο Γερμανικός Στρατός είχε καταλάβει τις θέσεις εξόρμησής του και ήταν έτοιμος για την επίθεση, υποστηριζόμενος από 2.000 αεροσκάφη. Απέμενε πια η σχετική διαταγή του Χίτ­ λερ, ο οποίος φρόντισε στις 22 του μήνα να συγκεντρώσει τη στρατιωτική ηγεσία στο 0μπερσάλτσμπεργκ προκειμένου να της αποκαλύψει τους στρατηγικούς λόγους αυτής της επιλογής του. Η ομιλία του ήταν γεμάτη από συναισθηματική φόρτιση και από απροκάλυ­ πτη ωμότητα: «Ολες οι εκκλήσεις μας προς την πολωνική πλευρά σε σχέση με τη ρύθμιση του θέματος του «Διαδρόμου του Ντάντσιχ» έχουν απορριφθεί. Περαιτέρω επιτυχίες είναι αδύνατο να επιτευχθούν πλέον χωρίς να χυ­ θ εί αίμα. Η καταστροφή της Πολωνίας έχει προτεραιότητα ... θα σας προμηθεύσω μία προπαγανδιστική τυπική αφορμή για τον πό­ λεμο. Μη σας απασχολεί αν θα είναι αληθο­ φανής ή όχι. Ο νικητής δεν πρόκειται να ερωτη θεί κατόπιν αν είπε την αλήθεια ή όχι. Στο ξεκίνημα και στη διεξαγωγή ενός πολέμου αυ­ τό που μετράει δεν είναι το δίκαιο αλλά η νί­ κη. Κλείστε την καρδιά σας στο έλεος. Ενερ­ γήστε με βαναυσότητα!». Οι στρατηγοί τον άκουσαν με μελαγχολική διάθεση και απόλυτη ησυχία. Ισως οι στρατηγοί της Wehrmacht είχαν εν­ δοιασμούς για τις επιπλοκές της σχεδιαζόμε­ νης επιχείρησης. Ο Χίτλερ φρόντισε να τους αιφνιδιάσει ευχάριστα πετυχαίνοντας την ε ­ πόμενη μέρα ένα από τα συνηθισμένα του δεινά διπλωματικά τεχνάσματα. Ο κόσμος έ­ μαθε εμβρόντητος ότι μεταξύ της εθνικοσο-

σιαλιστικής Γερμανίας και της κομμουνι­ στικής ΕΣΣΔ είχε υπογράφει ένα «σύμφω­ νο μη επίθεσης» που εξυπηρετούσε τα συμφέροντα και των δύο χωρών και έδινε πρακτικά την άνεση στο Ράιχ όχι μόνο να δράσει ανενόχλητο στην Ανατολή, αλλά και να στραφεί άφοβα προς τη Δύση όποτε θα το επιθυμούσε έχοντας εξασφαλισμένα τα νώτα του.

Η ΑΜΥΝΑ ΤΩΝ ΠΟΛΩΝΩΝ Η Πολωνία μπορούσε να υπολογίζει για την άμυνά της εκείνη την εποχή σε 1.750.000 άνδρες, 500 απαρχαιωμένα ελαφρά άρματα και 935 αεροπλάνα επίσης ξεπερασμένων τύ ­ πων. Ο Στρατός της ήταν άριστος για τα δεδο­ μένα της δεκαετίας του '20, οπότε είχε αντι­ μετωπίσει με επιτυχία την εισβολή των Μπολ­ σεβίκων, αλλά απελπιστικά αναχρονιστικός για το 1939. Υπήρχαν κρίσιμες ελλείψεις σε α­ ντιαρματικά και αντιαεροπορικά όπλα, η εκ­ παίδευση του προσωπικού παρουσίαζε προ­ βλήματα (λιγότεροι από ένας στους 20 ανώτε­ ρους αξιωματικούς είχαν κάποια επιτελική κα­ τάρτιση), τα σύνορά της με τη Γερμανία στε­ ρούντο φυσικών εμποδίων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από την άμυνα (εκτός από την περιοχή των Καρπαθίων στον Νότο) και τα

Γερμανός υποδεκανέας Τεθωρακισμένων, 1935-1940. Η Sonderbekleidung (η μαύρη ειδ ική και πολύ πρακτική στολή των αρματιοτών) γνώρισε μεγάλη επιτυχία κατά τη διάρκεια του Β 'Π Π και χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα. Το μαύρο Schutzmütze (μπερές μ ε εσωτερική κάσκα από ελαστικό) αντικαταοτάθηκε το 1941 και κατά το διάστημα που μεσολάβησε μ έχρ ι οι μονάδες να παραλάβουν το νέο μαύρο δίκοχο φερόταν ένα , φαιοπράσινο (feldgrau). Στο αριστερό (μόνο) μανίκι του Feldjacke (κοντού χιτωνίου που κούμπωνε μ έχρ ι τον λαιμό) διακρίνεται ο βαθμός, ενώ οι τα ινίες στα επώμια δηλώνουν τον φ έροντα ως υποψήφιο αξιωματικό (βλ. και “Σ Ι" τ. 44).

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Ο Γερμανικός Σ τρ α τό ς υ π ο χρ εώ θηκε να π ολεμ ήσ ει έναν π εισματάρη αντίπαλο που δεν κ α τ έ θ ε τ ε εύ κολα τα όπλα. Σ ε α ντίθ εσ η μ ε τη γενική εικόνα π ερ ί μιας εκ σ τρ α τεία ς μηχανοκινήτω ν, στην π ρ α γ μ α τικ ό τη τα οι απλοί π εζοί υποχρεώ θηκαν να κάνουν «τη βρώμικη δ ο υ λειά » στην Πολωνία α ψ ό το υ τα π άντσερ είχαν δ ια μελίσ ει τον αντίπαλο. Ο τυπ ικός Γ ΐρ μ α ν ό ς π εζός δ ιέ θ ε τ ε ένα τυ φ έ κ ιο Mauser, 60 φ υ σ ίγγια , δύο χ ειρ ο β ο μ β ίδ ες , α ντια σ φ υξιογό νο προσωπίδα, παγούρι, φ τυ ά ρ ι, α γγεία εσ τία σ η ς και κ ο υ β έρ τα . Ο εικονιζόμενος Γ ΐρ μ α νό ς σ τρ α τιώ τη ς έχ ε ι μ ό λις ρ ίξ ε ι προς τον εχ θ ρ ό μία χειρ ο β ο μβ ίδ α S tiG r24, που ζύ γ ιζε 595 g rK a i είχε χρόνο κ α θ υ σ τέρ η σ η ς 4-5 δευτερολέπ τω ν.

οχυρωματικά έργα ήταν ημιτελή. Επιπλέον, έ­ πειτα από την προσάρτηση της Τσεχοσλοβα­ κίας στο Ράιχ, η Wehrmacht μπορούσε να προ­ σβάλει την Πολωνία από ένα τόξο 270 μοιρών, καθιστώντας μαθηματικά βέβαιη την κύκλω­ ση των αμυνόμενων. Ακόμα κι αν οι Πολωνοί είχαν καταφέρει να κινητοποιήσουν εγκαίρως ολόκληρη τη δύναμη των επιστράτων τους, δεν θα μπορούσαν να επανδρώσουν τη μεθό­ ριο παρά με μικρή αναλογία στρατευμάτων ανά χιλιόμετρο μετώπου και στην πραγματι­ κότητα η 1η Σεπτεμβρίου 1939 θα τους έβρι­ σκε με 1.000.000 άνδρες υπό τα όπλα. Εκτός από την καθυστερημένη επιστρά­ τευση (που οφείλεται και στις πιέσεις των Δυ­ τικών να μη δοθούν λαβές στον Χίτλερ) οι Πο­ λωνοί αντιμετώπιζαν επίσης προβλήματα στον εφοδιασμό του Στρατού τους, καθώς στερούνταν ευρείας βιομηχανικής βάσης. Σε κάθε περίπτωση παρατεταμένου πολέμου θα έπρεπε να εφοδιάζονται με πολεμικό υλικό από το εξωτερικό. Είναι χαρακτηριστικό πως τα ανταλλακτικά των οχημάτων τους θα έπρε­ πε να μεταφερθούν πρώτα από τα εργοστάσια της Γαλλίας στο λιμάνι της Μασσαλίας, να φορτωθούν εκεί σε πλοία, να διανύσουν 3.000 km διαπλέοντας τη Μεσόγειο, να περάσουν από το Αιγαίο και τα Δαρδανέλλια στη Μαύρη θάλασσα, να εκφορτωθούν σε κάποιο ρουμα­ νικό λιμάνι και από εκεί να ταξιδέψουν μέσω των μονών σιδηροδρομικών γραμμών που διέ­ θετε αυτή η χώρα 700 km ως την Πολωνία, ό­ που η διανομή θα γινόταν οδικώς. Ενας πρόσθετος αδύναμος κρίκος στην πολωνική άμυνα ήταν και ο πολύγλωσσος στρατός της. Τουλάχιστον το 30% του πληθυ­ σμού της χώρας ήταν ξένης καταγωγής. Εχο­ ντας την ευθύνη της υπεράσπισης ενός κρά­ τους που είχε κερδίσει την ανεξαρτησία του μόλις πριν από 21 χρόνια, έπειτα από 150 χρό­ νια ξένης κυριαρχίας, οι Πολωνοί στρατηγοί, Η Βαρσοβία έπ εσ ε στα χ έρ ια του Γ ΐρ μ α νικο ύ Σ τρ α το ύ έπ ειτα από σύντομη αλλά φονική πολιορκία. Οι χ ιλ ιά δ ες υπερασπ ιστές τη ς κράτησ αν μ έχ ρ ι τις 27 Σ επ τεμ β ρ ίο υ .

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

υπό την ηγεσία του στρατάρχη Ριτζ Σμίγκλυ, απέρριψαν σκόπιμα τη λύση να συμπτυχθούν προς τον Βιστούλα όπου θα είχαν καλύτερο και βραχύτερο μέτωπο έναντι των Γερμανών εισβολέων. Γι1αυτούς κάθε σπιθαμή πολωνι­ κής γης ήταν ιερή. Κατέληξαν σε μία συμβιβα­ στική λύση η οποία προέβλεπε αρχικά άμυνα στη μεθόριο και έπειτα, ανάλογα με την πο­ ρεία των επιχειρήσεων, υποχώρηση προς τον Βιστούλα υπό την κάλυψη σφοδρών αντεπι­ θέσεων με το ευκίνητο όπλο τους, τα 40 έξο­ χα συντάγματα ιππικού. Υπό το πρίσμα αυτό διέταξαν τις επτά στρατιές τους κυκλικά από τα σύνορα της Ανατολικής Πρωσσίας ως τα Καρπάθια, διατηρώντας μία γενική εφεδρεία

νότια της Βαρσοβίας. Τα σύνορα με την ΕΣΣΔ έμειναν, μοιραία, αφύλακτα. Στόχος των Πο­ λωνών ήταν να συγκροτήσουν επί αρκετό διά­ στημα τους εισβολείς μέχρι να προστρέξουν σε βοήθειά τους οι Βρετανοί και οι Γάλλοι κτυπώντας τη Γερμανία από τα δυτικά. Μερικοί Πολωνοί αξιωματικοί μάλιστα ήταν αισιόδοξοι τη νύκτα της 31ης Αυγούστου 1939 ότι σύντο­ μα θα βάδιζαν προς το Βερολίνο!

«ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ» Η αφορμή που ζητούσε ο Χίτλερ προέκυψε από ένα θλιβερό μεθοριακό επεισόδιο που σκηνοθέτησε ο Χάινριχ Χίμλερ στις 31 Αυγού­ στου 1939, όταν έντυσε 13 Γερμανούς κατάδικους με πολωνικές στολές και τους σκότωσε κοντά στον ραδιοφωνικό σταθμό του Γκλάιβιτς. Υποτίθεται ότι οι εχθρικοί «Πολωνοί» εί­ χαν επιτεθεί και καταλάβει προσωρινά τον

Το φ ημισ μένο πολωνικό ιππικό (που εδώ α π εικ ο ν ίζετα ι σε φάση τροχασμού κατά τη διάρκεια προπολεμικώ ν γυμνασίων) εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να α π ο τελ εί σημαντικό μ έ ρ ο ς των Ενόπλων Δυνάμεω ν της χώ ρας, παρά το γεγονός ό τι οι υπόλοιποι ευρω π αϊκοί σ τρ α το ί είχαν α ρχίσ ει να εγ κα τα λ είπ ο υ ν το υς έφ ιππ ους σχηματισμούς. Οι Πολωνοί δ ιέ θ ε τα ν τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1939 40 σ υ ντά γμ α τα ιππικού.

Ενεργώ ντας π αρορμητικά ο Χ ίτλ ερ μ ε τέ β η κοντά στα μα χόμενα σ τρ α τεύ μ α τα κατά την ε κ σ τρ α τεία τη ς Πολωνίας, έχο ντα ς ως συνοδεία λίγ ο υ ς α νώ τατο υς αξιω μα τικού ς. Σ τις 24 Σ επ τεμ β ρ ίο υ επ ισ κ έφ θ η κ ε θ έ σ ε ις τη ς πρώ της γραμμής και π αρακολούθησ ε από μια διόπτρα τον βομβαρδισμό τη ς Βαρσοβίας.

σταθμό, από όπου μάλιστα ανακοίνωσαν την εισβολή της Πολωνίας στη Γερμανία καλώντας τους συμπατριώτες τους στα όπλα, πριν τους εξοντώσουν οι Γερμανοί φρουροί! Το ε­ πόμενο πρωί ο Χίτλερ πληροφόρησε τον γερ­ μανικό λαό ότι σε απάντηση αυτής της «ιτα­ μής πρόκλησης» είχε ρίξει όλο το βάρος της Wehrmacht εναντίον της Πολωνίας. Είχε επιτέ­ λους τον πόλεμο που τόσο επεδίωκε σε τόπο και χρόνο της δικής του επιλογής. Συμπλήρω­ σε επίσης προς τους εκπροσώπους του Ράιχ-

σταγκ ότι ο ίδιος είχε ντυθεί με την «τιμημένη στολή του Γερμανού στρατιώτη» και ότι δεν θα την έβγαζε μέχρι την τελική νίκη ή τον θά­ νατό του. Στις 05.15 ένας υπόκωφος θόρυβος από την κατεύθυνση του λιμανιού του Ντάντσιχ α­ νησύχησε τους κατοίκους του. Ο θόρυβος προερχόταν από τα πυροβόλα 11 in του παλαι­ ού εκπαιδευτικού γερμανικού θωρηκτού «Schleswig Holstein», το οποίο όντας σε φάση εθιμοτυπικής επίσκεψης στην πολωνική πόλη

άνοιξε πυρ εναντίον του οχυρού Βέστερπλατε σχεδόν εξ επαφής. Παραλληλα η Luftwaffe έριχνε τις βόμβες της εναντίον βάσεων, σιδη­ ροδρομικών κόμβων, αυτοκινητόδρομων και πόλεων, κομματιάζοντας το δίκτυο συγκοινω­ νιών της χώρας και σκοτώνοντας αρκετούς από τους εφέδρους που συνωστίζονταν εκεί­ νο το πρωί στους σιδηροδρομικούς σταθμούς πηγαίνοντας προς τις μονάδες τους. Παρόλα αυτά οι αεροπορικές επιδρομές δεν σημείωσαν εξαρχής τη σαρωτική επιτυχία που είχαν επιδιώξει οι Γερμανοί. Αιτία των προβλημάτων ήταν η εκτεταμένη ομίχλη που κάλυψε εκείνη τη μέρα το βόρειο τμήμα της Πολωνίας, η οποία εμπόδισε τους πιλότους να διακρίνουν τους στόχους τους και προστάτευσε, έστω και προσωρινά, τη Βαρσοβία. Α­ κόμα και στον Νότο όμως, όπου οι Γερμανοί ήλπιζαν να πετύχουν τα πολωνικά αεροπλάνα σταθμευμένα στις βάσεις τους, η απογοήτευ­ ση ήταν παρόμοια, αφού οι αμυνόμενοι είχαν φροντίσει να διασπείρουν τα αεροσκάφη τους και να απογειώσουν άμεσα αρκετά καταδιω­ κτικά για να αντιμετωπίσουν τους εισβολείς. Αν και αγωνίστηκαν γενναία καταρρίπτοντας μάλιστα αρκετά γερμανικά αεροπλάνα, οι Πο­ λωνοί πιλότοι δεν κατάφεραν να ανακόψουν το κύμα της σφοδρής επίθεσης της Luftwaffe η οποία υπερείχε αποφασιστικά τόσο σε αριθ-

63 mmm

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

64 ■■■

μούς, όσο και σε ποιότητα αεροσκαφών. Τα γερμανικά βομβαρδιστικά διέλυσαν κυριολε­ κτικά το συγκοινωνιακό σύστημα της Πολω­ νίας και προκάλεσαν απίστευτη σύγχυση και καθυστέρηση στο 1.000.000 των εφέδρων που είχαν ανταποκριθεί στην κλήση για γενική επι­ στράτευση. Η προσβολή των πολωνικών συνόρων από τη Wehrmacht έγινε σε όλο το μήκος των 2.600 km τους. Οργισμένοι Γερμανοί στρατιώτες φωτογραφήθηκαν την ώρα που ξήλωναν τους μεθοριακούς σταθμούς ελέγχου και γκρέμι­ ζαν θριαμβευτικά τους πολωνικούς θυρεούς από τα φυλάκια. Η κατάσταση στο μέτωπο έγινε πολύ γρήγορα χαοτική για τους αμυνόμε­ νους. Μετά τα βομβαρδιστικά οι Πολωνοί κτυπήθηκαν από τα χερσαία γερμανικά στρατεύ­ ματα που επέβαιναν σε μοτοσυκλέτες, τεθω­ ρακισμένα οχήματα και άρματα μάχης. Με τη δημιουργία των πρώτων ρηγμάτων στην άμυ­ να οι μονάδες αυτές ξεχύθηκαν στα μετόπι­ σθεν παραλύοντας τις συγκοινωνίες των Πο­ λωνών και εμφανιζόμενες αιφνιδιαστικά ανά­ μεσα σε στρατιώτες που πίστευαν ότι ήταν α­ σφαλείς αρκετά χιλιόμετρα πίσω από το μέτω­ πο. Σύντομα αυτή η σύγχυση μετατράπηκε σε πανικό και οι γερμανικές ταχυκίνητες σφήνες κομμάτιασαν τον Πολωνικό Στρατό σε αναρίθ­ μητες μικρές νησίδες αντίστασης που καθεμία αντιμετώπιζε ένα φοβερό αδιέξοδο. Αν τα πολωνικά τμήματα συνέχιζαν να παραμένουν επί τόπου και να αμύνονται κινδύνευαν να κυ­ κλωθούν ολοκληρωτικά. Αν πάλι επιχειρούσαν να υποχωρήσουν θα έπεφταν μέσα στο χάος που προκαλούσε ο «κεραυνοβόλος πόλεμος» στα μετόπισθέν τους. Οι δρόμοι γέμισαν με α­ πελπισμένους στρατιώτες, τρομαγμένους πρόσφυγες, ζωήλατα κάρα και κατεστραμμέ­ να οχήματα. Εξορμώντας από την Ανατολική Πρωσσία η 3η Στρατιά του αντιστράτηγου Γκέοργκ φον Κούλερ προώθησε δύο αιχμές στέλνοντας το I Σώμα και το Σώμα Βόντριγκ προς την κατεύ­ θυνση της Βαρσοβίας, ενώ με το XXI Σώμα έ ­ σπευδε να αποκόψει τον Διάδρομο του Ντάντσιχ από τη βάση του. Από την ακριβώς αντί­ θετη πλευρά της Πομερανίας ερχόταν το XIX Σώμα του Γκουντέριαν. Ξεπερνώντας το αρχι­ κό πρόβλημα του ομιχλώδους καιρού τα γερ­ μανικά αποσπάσματα εισήλθαν με ταχύτητα μέσα στον Διάδρομο, ενώ η Ταξιαρχία Εμπερχαρντ (που αποτελείτο από μικτά τμήματα SS και επιστράτων) κατέλαβε το διαφιλονικούμενο Ντάντσιχ απομονώνοντας την πολωνική φρουρά του Βέστερπλατε. Οι Γερμανοί συνά­ ντησαν μεγαλύτερη αντίσταση στη Γδύνια, 15 km βόρεια του Ντάντσιχ, αλλά οι πολωνικές φρουρές εκεί ήταν ουσιαστικά καταδικασμέ­ νες αφού η 4η Στρατιά πλησίαζε για να αποκό­ ψει ολόκληρο τον Διάδρομο και να ενωθεί με την 3η Στρατιά. Οι δυνάμεις του Κούλερ άνοιγαν βίαια δρόμο μέσα από τις τάξεις της Στρατιάς Μόντλιν πλησιάζοντας προς τη Βαρσοβία από τον Βορρά, αλλά συγκρατήθηκαν επί αρκετές ημέρες μπροστά στα ισχυρά οχυρωματικά έρ­ γα των Πολωνών στη Μλάβα. Η γερμανική α­ πειρία φάνηκε από το γεγονός ότι αντί τα άρ­ ματα να παρακάμψουν τις πολωνικές θέσεις

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Κ αλυμμένοι πίσω από τα συντρίμμια μια ς πολωνικής α μα ξο σ το ιχ ία ς ά νδρ ες τη ς Wehrmacht βάλλουν εναντίον το υ εχ θ ρ ο ύ μ ε ένα πολυβόλο MG-34. Το όπλο α υ τό είχ ε δραστικό β ελ η ν εκ ές 2.000 m και τα χυβολία 800-900 β.α.λ.

Περίπ ου 80 0.00 0ά νδ ρ ες το υ Πολω νικού Σ τρ α το ύ α ιχμ α λω τίσ τη κα ν κατά την εκ σ τρ α τεία του Σ επ τεμ β ρ ίο υ το υ 1939. Οι νεκρ ο ί υ π ερασπ ιστές τη ς χώ ρας ανήλθαν σε 66.300 και οι τρ α υ μ α τίες σε 133.700.

και να τις κυκλώσουν (σύμφωνα με το δόγμα του Γκουντέριαν), αναλώθηκαν σε άκαρπες ε­ φόδους εναντίον τους υφιστάμενες σοβαρές απώλειες. Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου τα άρ­ ματα του Γκουντέριαν έμειναν από καύσιμα και πυρομαχικά. Πριν όμως οι Πολωνοί αντιληφθούν την ευνοϊκή γ ι’ αυτούς κατάσταση οι γερμανικές φάλαγγες διοικητικής μέριμνας κατάφεραν να ανοίξουν δρόμο μέσα από το κυκλοφοριακό χάος και να ανεφοδιάσουν τα

μάχιμα τμήματα. Λίγες ώρες αργότερα η 4η Στρατιά πέτυχε να αποκόψει τον Διάδρομο παγιδεύοντας μέ­ σα σε αυτόν δύο πολωνικές μεραρχίες και την Ταξιαρχία Ιππικού Πομόρσκα. Η τελευταία μο­ νάδα αποπειράθηκε να διαφύγει από τον κλοιό πολεμώντας ηρωικά. Οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους βλέ­ ποντας τους υπέροχους σχηματισμούς του πολωνικού ιππικού, με τους λογχοφόρους πά-

νω στα άλογά τους φορώντας λευκά γάντια να επελαύνουν εναντίον των αρμάτων υπό τους ήχους των σαλπιγκτών τους. Τα πολυβόλα των τεθωρακισμένων θέρισαν ανθρώπους και ζώα μέσα σε λίγα λεπτά μετατρέποντας την Πομόρσκα σε μία θλιβερή μάζα διαμελισμένων πτωμάτων. Οταν οι λιγοστοί Πολωνοί αιχμάλω­ τοι συντάχθηκαν από τους Γερμανούς για να οδηγηθούν στα μετόπισθεν, κτυπούσαν με τα χέρια τους τα πλευρά των γερμανικών αρμά­ των που ήταν σταθμευμένα δίπλα στον δρό­ μο: είχαν ακούσει τη φήμη ότι οι θώρακές τους ήταν απλώς από χαρτόνι! Η ενέργεια της Ταξιαρχίας Πομόρσκα έδωσε γρήγορα λαβή για τον μύθο περί των παρανοϊκών επελάσεων του πολωνικού ιππικού εναντίον των γερμανι­ κών τεθωρακισμένων,· πράγμα που συνέβη ε­ λάχιστες φορές και μόνο σε αδιέξοδες καταστασεις. Παρά τα αρχικά προβλήματα που συνά­ ντησε η Luftwaffe ο καιρός φαινόταν να ευνοεί τους εισβολείς. 0 Σεπτέμβριος είναι συνήθως εξαιρετικά βροχερός στην Πολωνία, αλλά το 1939 μία παρατεταμένη καλοκαιρινή ξηρασία βοήθησε τους Γερμανούς να προελάσουν τα­ χύτερα από όσο θα το κατάφερναν αν οι δρό­ μοι είχαν λασπώσει ή αν τα ποτάμια είχαν πλημμυρίσει. Ως το απόγευμα της 1ης Σε­ πτεμβρίου οι προφυλακές της 10ης Στρατιάς είχαν διεισδύσει στην Πολωνία σε βάθος 22 km. Στον Βορρά οι Γερμανοί πέτυχαν έπειτα από πεισματικό αγώνα να διασπάσουν τελικά την πολωνική άμυνα στη Μλάβα και μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου είχαν τρέψει την Στρατιά Μόντλιν σε υποχώρηση αιχμαλωτίζοντας 10.000 άνδρες. Στον νότιο τομέα η ορμητική κίνηση των τεθωρακισμένων αποδείχθηκε αποφασι­ στικός παράγοντας απέναντι στην αδυνα­ μία των βραδυπορούντων Πολωνων να οργανώσουν μια συνε­ κτική άμυνα. Η γερμανική 10η Στρατιά εκινείτο λοξά διαχω­ ρίζοντας τη Στρατιά Λοτζ από εκείνη της Κρακοβίας, ενώ η 8η Στρατιά έ­ πραττε το ίδιο ει-

σαν σφήνα ανάμεσα στις Στρατιές Λοτζ και Πόζναν. Στο δεξιό άκρο η 14η Στρατιά, αφού ά­ νοιξε δρόμο μέσα από τα Στενά των Βεσκίδων συντρίβοντας την αντίσταση των Πολωνών στα Καρπάθια, ακολουθούσε τον ρού του Βι­ στούλα σπεύδοντας προς την Κρακοβία. Εκ­ μεταλλευόμενοι τον αίθριο καιρό που επικρα­ τούσε στη νότια Πολωνία οι Γερμανοί εφάρμο­ σαν τις τακτικές του κεραυνοβόλου πολέμου με υποδειγματική ταχύτητα και αποτελεσματικότητα έχοντας συνεχή και έγκαιρη πληρο­ φόρηση από τα αναγνωριστικά τους αεροπλά­ να, προσπερνώντας τις αμυντικές γραμμές του αντιπάλου τους και σφυροκοπώντας τον αλύπητα με τη Luftwaffe.

«ΤΑ ΠΑΝΤΣΕΡ ΜΑΣ, ΦΥΡΕΡ ΜΟΥ!» Ο Χίτλερ επισκέφθηκε το μέτωπο στις 5 Σεπτεμβρίου επιβαίνοντας στο ειδικά δια­ σκευασμένο τραίνο «Amerika» και με ξεναγό τον Γκουντέριαν αντίκρυσε τη φοβερή κατα­ στροφή που είχε υποστεί ο Πολωνικός Στρατός από το νέο είδος πολέμου που διεξήγαγε η Wehrmacht. Τα σημάδια της πολωνικής ήττας ήταν σκορπισμένα παντού. Οι αγροί ή­ ταν καλυμμένοι από τεράστιες ποσότητες κα­ τεστραμμένου πολεμικού υλικού και οι αιχμά­ λωτοι ήταν χιλιάδες, ενώ οι απώλειες των Γερ­ μανών ήταν εξαιρετικά μικρές. Βλέποντας τα συντρίμμια ο Χίτλερ ρώτησε εντυπωσιασμέ­ νος τον Γκουντέριαν: «Τα Stuka μας το προκάλεσαν αυτό;». Και εκείνος του απάντησε πε­ ρήφανα: «Οχι. Τα πάντσερ μας, Φύρερ μου». Παρά το γεγονός ότι οι μεραρχίες πάντσερ ή­ ταν μόνο έξι (το 14% της συνολικής δύναμης εισβολής), ο αντίκτυπος που είχε η χρή­ ση τους στις επιχει­ ρήσεις ήταν

Η π λειοψ ηφ ία των πολωνικών καταδιω κτικώ ν αεροσκαφ ώ ν α π ο τελ είτο από απαρχαιωμένα PZL Ρ.11 όπως α υ τά τη ς φω τογρ αφ ίας, που μ ε μ έ γ ισ τη τα χ ύ τη τα 360 km /h ή ταν πολύ κ α τώ τερ α έναντι των σύγχρονων γερμανικών καταδιωκτικών.

αποφασιστικός. Την ημέρα που ο Χίτλερ περιδιάβαινε το μέτωπο ο στρατηγός Χάλντερ ση­ μείωνε στο ημερολόγιό του: «0 εχθρός έχει πρακτικά ηττηθεί». Οι πολωνικές δυνάμεις στη δυτική Γαλικία αποφάσισαν, μάλλον καθυστερημένα, να συμπτυχθούν προς τον Βιστούλα πριν κυκλω­ θούν. Ο κύριος φόβος των Ρούντστεντ και Μανστάιν ήταν μήπως αυτή η κίνηση οδηγού­ σε σε γενικότερη υποχώρηση των Πολωνών, Το ελ α φ ρ ύ άρμα μάχης PzK pfw I α ντιπροσώ πευε την πρώτη προσπάθεια των Γερμανών να κατα σ κευ άσ ου ν έναν τύπο βασικού κύριου τεθ ω ρ α κισ μένο υ οχ ήμα τος. Ζ ύ γ ιζ ε μ ό λις 5,4 t, δ ιέ θ ε τ ε δ ιμ ελ έ ς πλήρωμα και είχ ε έναν κινητήρα ισχύος μ ό λις 60 hp. Ο οπλισμός το υ α π ο τελ είτο από δύο πολυβόλα M C-34 των 7,92 mm. Σ τη ν Πολωνία χρ ησιμοπ οιήθηκα ν 1.051 PzK pfw /, που απ οτελούσ αν το 37% το υ συνολικού γερμανικού α ρ μ α τικο ύ δυναμικού σε εκ είνη τη ν εκ σ τρ α τεία .

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

στερώντας τη Wehrmacht από τη δυνατότητα να εμπλέξει τον κύριο όγκο των πολωνικών δυνάμεων δυτικά του ποταμού. Το ενδεχόμε­ νο αυτό όμως αποφεύχθηκε χάρη στην ταχύ­ τατη προώθηση του XXII Σώματος του Εβαλντ φον Κλάιστ, το οποίο αφού εξήλθε από τα ο­ ρεινά περάσματα των Καρπαθίων έστειλε τη 2η Μεραρχία Πάντσερ και την 4η Ελαφρά προς τη συμβολή των ποταμών Βιστούλα και Σαν. Η κίνηση αυτή σε συνδυασμό με την προ­ έλαση του Γκουντέριαν στον Βορρά έμελλε σύντομα να αποδειχθεί καταλυτική στην εξουδετέρωση του Πολωνικού Στρατού, αφού του στέρησε τη δυνατότητα υποχώρησης προς τον Βιστούλα. Βορειότερα η 10η και η 8η Στρατιά βάδιζαν εναντίον ισχυρών πολωνικών συγκεντρώσεων, με την πρώτη να έχει ως ρό­ λο την εμπλοκή και την καθήλωση του ε­ χθρού, ενώ στη δεύτερη είχε ανατεθεί η απο­ στολή να παρεμποδισθούν οι εχθρικοί σχημα­ τισμοί μεταξύ Λοτζ και Ράντομ να παρέμβουν συνδράμοντας τη Στρατιά Πόζναν στο κέ­ ντρο. Ο στόχος της Ομάδας Στρατιών «Νότος», να εξαναγκάσει τους Πολωνούς να αγωνι­ στούν υπό δυσμενείς γ ι’ αυτούς όρους δυτικά του Βιστούλα, επιτεύχθηκε, σύμφωνα με τον Μανστάιν, «από δύο παράγοντες που έκαναν την εμφάνισή τους για πρώτη φορά σε εκ­ στρατεία: τις μεραρχίες πάντσερ και τη Luftwaffe”. Τα άρματα του Ράϊχενάου διέσπα­ σαν τις πολωνικές γραμμές και αντί να εμπλακούν σε μάχες εκμηδένισης βρέθηκαν γρήγο­ ρα βαθιά στα μετόπισθεν του εχθρού. Κάθε προσπάθεια των Πολωνών να οργανώσουν την άμυνά τους και να μετακινήσουν δυνά­ μεις υφίστατο τα διαλυτικά πυρά από τον αέ­ ρα, από όπου τα Stuka κατέστρεφαν γραμμές συγκοινωνιών και επικοινωνιών χωρίς ουσια­ στική αντίσταση. Παρά την πίεση με την ολοκλήρωση της πρώτης εβδομάδας των μαχών οι Πολωνοί στρατιώτες κατάφεραν να συγκεντρωθούν κοντά στο Ράντομ. Ομως δεν πρόλαβαν να α­ ναπτυχθούν περαιτέρω.. Οι Ρούντστεντ και Μανστάιν έκριναν σκόπιμο να τους κυκλώ­ σουν το ταχύτερο δυνατό, αφήνοντας σε δεύ­ τερο χρόνο το έργο της προέλασης προς τον Βιστούλα και τη Βαρσοβία που προέβλεπε το αρχικό σχέδιο. Η ταχύτητα που τους προσέδιδαν τα πάντσερ και τα υπόλοιπα μηχανοκίνη­ τα σήμαινε πως μια τέτοια κύκλωση ήταν δυ­ νατό να επιτευχθεί χωρίς να προκληθούν ση­ μαντικές αλλαγές στις βασικές επιχειρησια­ κές αρχές της «Λευκής Περίπτωσης». Στις 9 Σεπτεμβρίου ο θύλακας του Ράντομ έκλεισε και παρά τις γενναίες προσπάθειες που κατέ­ βαλαν επί τρεις ημέρες οι Πολωνοί για να δια­ φύγουν η τύχη τους είχε κριθεί. Επτά μεραρ­ χίες τους καταστράφηκαν και οι νότιες προ­ σβάσεις της Βαρσοβίας ήταν πλέον ακάλυ­ πτες. Τα άρματα της 4ης Μεραρχίας Πάντσερ έφθασαν μάλιστα ως τις παρυφές της Βαρσο­ βίας, βρήκαν όμως τον δρόμο τους κλεισμένο από πρόχειρα οδοφράγματα με αναποδογυρι­ σμένα τρόλεϊ) και δεν προχώρησαν άλλο. Στο μεταξύ στο βόρειο μέτωπο ο στρατη­ γός φον Μποκ σκεπτόταν σοβαρά να διατάξει την προσκόλληση του XIX Σώματος του Γκου­ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ντέριαν στην 3η Στρατιά ώστε να ενισχύσει την προέλαση της τελευταίας προς τη Βαρσο­ βία. Ο Γκουντέριαν αντιτάχθηκε με σθένος σε αυτό το ενδεχόμενο δηλώνοντας πως η 3η Στρατιά ήταν κατά βάση ένας σχηματισμός πεζικού και συνεπώς τα άρματά του θα έχα­ ναν πολλές από τις δυνατότητές τους αν υπο­ χρεώνονταν να σύρουν πίσω τους τις αργοκί­ νητες μεραρχίες. Πρότεινε, αντίθετα, να τε ­ θ ε ί το XIX Σώμα υπό τον άμεσο έλεγχο της Ο­ μάδας Στρατιών «Βορράς» και να μεταφερθεί στην Ανατολική Πρωσσία, από όπου θα μπο­ ρούσε να εξορμήσει προς Νότο, να περάσει τον ποταμό Νάρεβ και να φθάσει στο Μπρεστ Λιτόφσκ και στον ποταμό Μπουγκ, ο οποίος αποτελούσε το τελευταίο σοβαρό υδάτινο κώλυμμα στον δρόμο των Γερμανών. Επιπλέον έ­ νας τέτοιος ελιγμός θα αφαιρούσε από τους Πολωνούς τη δυνατότητα να οχυρωθούν πίσω από τον Βιστούλα επειδή θα είχαν ήδη υπερ­ κεράστε! από το δεξιό πλευρό τους. Με τον τρόπο αυτό ο Γκουντέριαν επέκτεινε δραμα­ τικά τη σύλληψη περί της ευρείας κυκλωτι­ κής ενέργειας προσδίδοντάς της έναν νέο «ε­ ξωτερικό» υπερκερωτικό ελιγμό. Ο φον Μποκ ενέκρινε την ιδέα και έτσι το XIX Σώμα του Γκουντέριαν έγινε ο πρώτος αυτόνομος τεθω­ ρακισμένος σχηματισμός στην Ιστορία που α­ πέκτησε ανεξάρτητη υποστήριξη διοικητικής

μέριμνας και διέρρηξε τα δεσμά του με τις μο­ νάδες πεζικού. Παρά τις επιτυχίες ο Γκουντέριαν συνά­ ντησε ισχυρή αντίσταση στον Νάρεβ και χρει­ άστηκε να μεταβεί αρκετές φορές στην πρώ­ τη γραμμή για να λύσει προβλήματα και να κό­ ψει τους «γόρδιους δεσμούς» που ήταν φυσι­ κό να ταλανίζουν τις σχετικά άπειρες μονάδες του. Μετακινούμενος συνεχώς με ένα ερπυστριοφόρο όχημα μετέδωσε στα στρατεύματά του την ακατάβλητη ενεργητικότητά του και κατάφερε στις 12 Σεπτεμβρίου να περάσει τον Νάρεβ με τη 10η Μεραρχία Πάντσερ. Με τη χρήση του προγεφυρώματος η 3η Πάντσερ διαπεραιώθηκε με τη σειρά της και κινήθηκε ολοταχώς προς το Μπρεστ Λιτόφσκ, στο ο­ ποίο έφθασε την επομένη. Οι Γερμανοί συνέχισαν να πιέζουν χωρίς να δίνουν στον αντίπαλό τους την ευκαιρία να πάρει ούτε μία ανάσα. Οπότε οι Πολωνοί ανα­ τίναζαν κάποια γέφυρα το γερμανικό μηχανι­ κό την αντικαθιστούσε άμεσα με πλωτά μέσα. Σε όσες περιπτώσεις τα πολωνικά στρατιωτι­ κά τμήματα ανασυντάσσονταν προσπαθώ­ ντας να οργανώσουν αντεπίθεση, η απόπειρά τους κοβόταν απότομα από την εμφάνιση των Stuka που τα διασκόρπιζαν. Η πολωνική ανώτα­ τη ηγεσία, που πάσχιζε να παρακολουθήσει τη ροή των επιχειρήσεων και να συντονίσει και

Μ ια συγκλονιστική φω τογραφ ία από την τραγω δία τη ς Πολω νίας, το προανάκρουσμα των όσων επ ρ ό κειτο να ακο λου θήσ ο υ ν σ την Ευρώπη κατά τα επ όμενα έ ξ ι χρόνια: μία νεαρή Πολωνή θ ρ η ν ε ί πάνω από το πτώμα τη ς α δ ελφ ή ς τη ς.

Η «ΠΡΕΜΙΕΡΑ» ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ

Ο σ τρ α τη γ ό ς Γκ ύ ντερ Χανς ψον Κ λούγκε.

Ο α ντισ τρ ά τη γ ο ς

Γ κ ερ ντ ψον Ρ ο ύ ντσ τεντ. Ο σ τρ α τη γ ό ς

Ο α ν τισ τρ ά τη γ ο ς Φ έντορ ψον Μποκ.

Β ά λ τερ ψον Μ π ράουχιτς.

Αν και όλοι οι ανώτεροι Γερμα­

Σαρλότ Σμιτ (την οποία χαρακτήρι­

με γνήσιο χιούμορ». Το ενδιαφέρον

νοί δ ιοικητές που κατείχαν δ έσ εις -

ζαν ως «200% Ναζί»), αλλά αδυνα­

του Ρούντσ τεντ εστιαζόταν περισ­

καρδιά του, γεγονός που είχε δυσά­

κλειδιά στην πολεμική μηχανή του

τούσε να καταβάλει το υπέρογκο

σ ότερο στις κινήσεις των σ τρατευ­

ρεσ τες συνέπειες αργότερα κάτω

ου 1940. Επασχε, ωστόσο, από την

Γ Ράιχ τον Σεπτέμβριο του 1939 και

ποσό που του ζη τήθη κε. Φρόντισε

μάτων κατά τις μάχες και α υτός δεν

από την ψυχολογική και τη φυσική

διηύθυναν την επιχείρηση κατάκτη-

να του «δωρίσει» μυστικά 80.000

έδ ειχ ν ε ιδιαίτερο ζήλο για καθήκο­

πίεση της ρωσικής εκστρατείας.

σης της Πολωνίας ήταν 6ετεράνοι

μάρκα για να πάρει το διαζύγιο και

ντα σχεδιασμού επιχειρήσεων σε

του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έγιναν

έτσι ο Μπράουχιτς έγ ιν ε πρακτικά

περίοδο ειρήνης ή άλλες επ ιτελικές

παγκόσμια γνωστοί με την αστραπι­

όμηρος του Φύρερ, ανήμπορος αρ­

ασχολίες. Για τη συμβολή του στην

της 4ης Σ τρατιάς στην Πολωνία υ­

αία κατάκτηση α υτής της χώρας.

γότερα να αποκρούσει την απαρά­

επιτυχή έκβαση της εκστρατείας

πήρξε

δεκτη διαταγή του για την εξόντω ­

στην

τον

μπρής σταδιοδρομίας. Αν και δεν

ση των Εβραίων στην Πολωνία.

Σταυρό των Ιπποτών στις 30 Σ ε ­

συγκαταλεγόταν στους έν θερ μ ο υς

πτεμβρίου 1939.

οπαδούς του Εθνικοσοσιαλισμού, ο

Αρχηγός του Στρατού από τον Φεβρουάριο του 1938 ο στρατηγός

Πολωνία

τιμ ή θη κε

με

Για τον

επίσης αριστοκράτη

φον Κλούγκε (57 ετών) η διοίκηση το

επιστέγασμα

μιας

λα­

φον Μπράουχιτς (58 ετών) είχε χρη­

Ο διοικητής της Ομάδας Στρα­

ματίσει παλαιότερα επικεφαλής του

τιών «Νότος», στρατηγός φον Ρού-

Ο στρατηγός φον Μποκ (59 ε­

Κλούγκε εξέφ ρ α ζε συχνά την ικα­

Τμήματος Εκπαίδευσης του Γενικού

ν τστεντ, ήταν 64 ετών και αντιπρο­

τών) είχε ηγ η θεί των γερμανικών

νοποίησή του για τον τρόπο μ ε τον οποίο ο Χ ίτλερ κα τη ύθυ νε τη Γερ­

Επιτελείου και είχε άμεση γνώση

σώπευε την παλαιά πρωσσική αρι­

στρατευμάτων

των δυνατοτήτω ν που προσέφεραν

στοκρατία

του

την Αυστρία το 1938 και είχε τη φ ή­

μανία προς την απόκτηση μεγαλυ-

οι ν έες τεχνολογίες. Θα μπορούσε

σ τρατεύματος. Εχοντας ανακληθεί

μη του κλασικού αλύγιστου μιλιτα-

τέρ ου «ζωτικού χώρου» και ήταν ο­

να θεω ρ η θ εί μη πολιτικοποιημένος

από την αποστρατεία για να αναλά-

ριστή και του πολύ αυστηρού αν­

παδός των νέων δογμάτων περί του

αξιωματικός και έδ ινε την εντύπω­

βει και πάλι καθήκοντα, διακρινό-

θρώπου. Ανήκε στην περίφημη πε­

κεραυνοβόλου πολέμου. Κατά την

ση «ενός επαγγελματία στρατιώτη

ταν από μια παράξενη ιδιοσυγκρα­

ντάδα των λαμπρών ταγματαρχών

εκστρατεία

που είχε βγει κατ' ευ θ εία ν από το

σία. Σύμφωνα με τον επιτελάρχη

του Γενικού Επιτελείου που είχε

Στρατιά του (στην οποία αρχικά υ­

στους

κύκλους

που

προσάρτησαν

στην

Πολωνία

η 4η

καλούπι του φον Σλήφ εν». Ετρεφ ε

του «δεν φορούσε την κανονική

προαγάγει την ίδια μέρα σε αντισυ-

παγόταν και το XIX Σώμα του Γκου­

θαυμασμό για τον Χ ίτλερ αλλά τον

στολή του στρατηγού ή αργότερα

νταγματάρχες ο χαρισματικός Χανς

ντέρ ια ν) προέλασε με μεγάλη τα χύ ­

δυσαρεστούσε πολύ η ανάμιξη του

του στρατάρχη, αλλά προτιμούσε

φον Σ έε κ τ το 1920. Ο Μποκ διακρι-

τητα αποκόπτοντας τον «Διάδρο­

Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος σε

το απλό χιτώνιο του διοικητή συ­

νόταν για τις ε ξα ιρ ετικ ές διοικητι­

μο» και πλησιάζοντας τη Βαρσοβία

θ έμ α τα

ντάγματος

επωμίδες του

κ ές ικα νότητές του και το στιβαρό

από τα βορειοδυτικά. Ο Κλούγκε

στρατάρχη και τον αριθμό Συντάγ­

χέρι με το οποίο ήλεγχε τα στρα-

τραυματίσ τηκε ελαφρά σε ένα α ε­

των Ενόπλων Δυνάμεων.

Δυστυχώς από αυτή την προσωπι­

με τις

κότητα έλειπαν το θάρρος και η

ματος 18. Συχνά νεαροί αξιωματικοί

τεύμ α τά του. Επειτα από μία σειρά

ροπορικό ατύχημα κι έτσ ι δεν κατά-

παρρησία. Ο Χίτλερ εκμετα λλεύ θη-

τον περνούσαν για απλό συνταγμα­

μεγάλων επιτυχιών στην Πολωνία,

φ ερ ε να συμμετάσχει ως το τέλο ς

κε το γεγονός ότι ο στρατηγός επι­

τάρχη μέχρι να συνειδητοποιήσουν

στις Κάτω Χώρες και στη Γαλλία έ ­

στην επιχείρηση. Η απόδοσή του ό­

θυμούσ ε να πάρει διαζύγιο από τη

ότι μπροστά τους στεκόταν ένας

λαβε τη στραταρχική ράβδο κατά

μως ήταν αρκετή για να π εισθεί ο

σύζυγό του προκειμένου να νυμ-

στρατάρχης. Ο Ρούντστεντ πάντο­

την περίφημη μαζική τ ε λ ε τή που

Χίτλερ για την αξία του.

φ ε υ θ εί την κατά πολύ νεώτερή του

τ ε αντιμετώπιζε τέτο ια περιστατικά

διοργάνωσε ο Χίτλερ στις 19 Ιουλί-

τις επτά στρατιές της από την έδρα της στη Βαρσοβία, πλήρωνε πλέον το τίμημα της συ­ γκεντρωτικής διοίκησης χάνοντας προοδευτι­ κά τον έλεγχο της κατάστασης.

ΜΑΧΗ ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΜΠΖΟΥΡΑ Η εξέλιξη της εκστρατείας όμως έκρυβε ακόμα εκπλήξεις για τους Γερμανούς. Παρά το γεγονός ότι οι πρώτες εννέα ημέρες του α­ γώνα είχαν αποδώσει σπουδαία αποτελέσμα­

τα για τη Wehrmacht, ο Μανστάιν έλεγε αργό­ τερα: «Είχα την ακαθόριστη προαίσθηση πως κάτι άσχημο υπέβοσκε στο βόρειο πλευρό της Ομάδας Στρατιών μας». Ο κίνδυνος υπήρ­ χε πραγματικά και είχε τη μορφή της Στρατιάς Πόζναν, για την οποία ο Μανστάιν είχε προει­ δοποιήσει τον ομόλογό του στο επιτελείο του Μπλάσκοβιτς να την παρακολουθεί άγρυπνα. Οι μεραρχίες εκείνης της Στρατιάς (υπό τη δι­ οίκηση του στρατηγού Στάνισλας Κουτρζέμπα), οι οποίες αποτελούσαν το πλέον επίλε­ κτο τμήμα του Πολωνικού Στρατού, εκδήλω­

σαν τελικά την αντεπίθεσή τους στις 10 Σε­ πτεμβρίου πλήττοντας με σφοδρότητα το πλευρό της 8ης Στρατιάς κατά μήκος του πο­ ταμού Μπζούρα στο Κούτνο. Οι Γερμανοί ε ί­ χαν προχωρήσει πολύ γρήγορα προς τα ανατο­ λικά και δεν διέθεταν αρκετά στρατεύματα για να φρουρήσουν ικανοποιητικά τα πλευρά τους, ούτε αρκετό ιππικό για να επιτηρεί τον εχθρό που είχαν προσπεράσει. Πίστευαν ότι οι Πολωνοί θα υποχωρούσαν απλώς ανατολι­ κά για να αποφύγουν την κύκλωση. Ομως η α­ ντίδραση της Στρατιάς Πόζναν δεν ακολούθηΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

68 *■ *

σε το «σενάριό» τους. Το βάρος της αντεπίθε­ σης του Κουτρζέμπα έπεσε πάνω στην 30ή Μεραρχία Πεζικού, η οποία αγωνίστηκε με πείσμα για να τον συγκροτήσει. Αντιμετωπίζοντας αυτή την έκτακτη κρίση ο Μπλάσκοβιτς ζήτησε αμέσως από τον Ρούντστεντ ενισχύσεις αλλά ο τελευταίος είχε μπροστά του τη γενική εικόνα της μάχης και διέκρινε να διαγράφεται μία λαμπρή ευκαιρία. Η Στρατιά Πόζναν κατάφερε να πετύχει ορι­ σμένες τοπικές νίκες, όμως με κάθε επιτυχία της χειροτέρευε ακόμα περισσότερο τη στρα­ τηγική της θέση, αφού προχωρούσε με μέτω­ πο προς Νότο αντί να εκμεταλλευθεί τον χρό­ νο και να υποχωρήσει προς τη Βαρσοβία. Οι Γερμανοί αντιλήφθηκαν πως θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν την τόλμη των Πολωνών προς όφελος τους και να τους αφήσουν να βρεθούν βαθύτερα στην παγίδα από την ο­ ποία θα τους ήταν αδύνατο να γλιτώσουν. Αν οι Πολωνοί μπορούσαν να συντονίσουν καλύ­ τερα τις μεγάλες μονάδες τους πιθανώς θα έ ­ φερναν τους Γερμανούς σε δυσάρεστη θέση. Ομως οι επικοινωνίες τους είχαν αποδιοργανωθεί και επιπλέον οι εισβολείς διέθεταν το πλεονέκτημα της ανεμπόδιστης παρατήρη­ σης από τον αέρα, που είχαν στερήσει από τον αντίπαλό τους. Ο Ρούντστεντ διέταξε τη 10η Στρατιά να προωθήσει τις μονάδες της έτσι ώστε να πα­ ρεμβληθούν μεταξύ της Στρατιάς Πόζναν και της Βαρσοβίας κόβοντας τη γραμμή υποχώ­ ρησής της. Κατόπιν μετέβη με το επιτελείο του στο αρχηγείο της 8ης Στρατιάς, από όπου συντόνισε τις μάχες για την απόκρουση των Πολωνών και κατόπιν τη «συμπίεσή» τους προς τον Μπζούρα. Η χαριστική βολή στην η­ ρωική προσπάθεια αντεπίθεσης της Στρατιάς Πόζναν δόθηκε με την απόσπαση του III Σώμα­ τος από την Ομάδα Στρατιών «Βορράς», ώστε να ολοκληρωθεί ο κλοιός γύρω από τους Πολωνούς. Με τις Στρατιές τους να έχουν τραπεί σε υποχώρηση ή να έχουν αποκοπεί, με τις μεγά­ λες πόλεις τους κατειλημμένες ή πολιορκημένες, με τα εφόδια να μειώνονται επικίνδυνα και κανένα ίχνος βοήθειας από τη Δύση, οι Πολωνοί αντιμετώπιζαν μία τρομερή κρίση. Μία πιθανότητα να παρατείνουν τον αγώνα (όσο ήταν καιρός) θα τους έδινε η σύμπτυξη στη νοτιοανατολική γωνία της χώρας τους, διατηρώντας την επαφή με τη φιλική Ρουμα­ νία και την Ουγγαρία ώστε να επικοινωνούν μέσω αυτών με τον υπόλοιπο κόσμο. Με λίγη τύχη θα μπορούσαν ίσως να ξεπεράσουν σε ταχύτητα τον Γερμανικό Στρατό που τους κατεδίωκε. Οι μονάδες της Wehrmacht σίγουρα θα χρειάζονταν μία στάση για να ξεκουρά­ σουν τους άνδρες τους και να επισκευάσουν τα οχήματά τους έπειτα από τις πρώτες δύο ε ­ βδομάδες εντατικών επιχειρήσεων πάνω στους άσχημους πολωνικούς δρόμους. Εξάλ­ λου και οι βροχές θα μπορούσαν να έλθουν σαν λύτρωση ανά πάσα στιγμή. Ολοι αυτοί οι υπολογισμοί απελπισίας ό­ μως κατέρρευσαν απότομα λίγο αργότερα. Ε­ νας ακόμα κλονισμός περίμενε τόσο τους Πο­ λωνούς, όσο και τους Γερμανούς στις 17 Σε­ πτεμβρίου 1939, όταν έφθασε η είδηση για

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Η συνθηκολόγηση τη ς πολωνικής σ τρ α τιω τική ς η γεσ ία ς έγ ιν ε μέσ α σε ένα βαγόνι τραίνου. Α ρ ισ τερ ά οι Γερμανοί α ξιω μα τικ ο ί υ π α γορεύουν το υ ς όρ ο υς το υς στην πολωνική αντιπροσω πεία , ένα μ έλο ς τη ς οποίας φ α ίν ετα ι σε πρώτο επ ίπεδο με την πλάτη στον φακό. Σ το μέσ ο των τριών Γερμανών αξιω ματικώ ν που είναι καθισ μένοι α ρισ τερ ά φ α ίν ετα ι ο σ τρ α τη γ ό ς φον Μ π λάσκοβιτς. Το ίδιο σκηνικό επ ρ ό κειτο να επ α ν α λ η φ θ εί μ ε πολύ τρ α γ ικ ό τερ ο τόνο το καλοκαίρι το υ 1940 σ τη Γαλλία.

την είσοδο σοβιετικών στρατευμάτων στην α­ νατολική Πολωνία. Στις τάξεις της Wehrmacht επικράτησε αρχικά σύγχυση και εκνευρισμός, καθώς οι στρατιώτες μόνο υποθέσεις μπο­ ρούσαν να κάνουν για τον ποιον έρχονταν να πολεμήσουν εκείνες οι 35 σοβιετικές μεραρ­ χίες. Ο Χίτλερ είχε «παραλείψει» να ενημερώ­ σει την ανώτατη ηγεσία του Στρατού για τις μυστικές συμφωνίες που είχε συνάψει με τον Στάλιν κι έτσι η σοβιετική προώθηση έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία στις τάξεις της Wehrmacht, η οποία φοβήθηκε το χειρότερο. Σύντομα οι Γερμανοί πληροφορήθηκαν την α­ λήθεια και έμαθαν από σίγουρες πηγές ότι ο Κόκκινος Στρατός έβαλλε εναντίον των Πολω­ νών καταλαμβάνοντας γρήγορα τα εδάφη που του είχαν παραχωρηθεί από τη συμφωνία Ρίμπεντροπ-Μολότωφ. Με την ενέργεια αυτή ο Πολωνικός Στρατός βρέθηκε «μεταξύ σφύρας και άκμονος», χάνοντας οποιαδήποτε ελ­ πίδα θα μπορούσε να έχει για συνέχιση της α­

ντίστασης στις ανατολικές επαρχίες της χώ­ ρας του. Η κατάσταση για τους αμυνόμενους έγινε δραματική και συχνά τραγική. Ενας Πο­ λωνός αξιωματικός υποχρεώθηκε μέσα σε ένα 24ωρο να πολεμήσει το πρωί τους Γερμα­ νούς και το απόγευμα τους Σοβιετικούς (σώ­ θηκε και τις δύο φορές), φανερώνοντας την άβυσσο στην οποία είχε σύρει την Πολωνία η προδοτική στάση των γειτόνων της και η αδια­ φορία της Δύσης. Οι μάχες στη δυτική Πολωνία έδειχναν ε­ πίσης ότι ο Πολωνικός Στρατός δεν είχε καμία τύχη. Ενώ συνεχιζόταν ο αγώνας στον Μπζού­ ρα τα πάντσερ του φον Κλάιστ συναντήθηκαν με τις προφυλακές της Ομάδας Στρατιών «Βορράς» πάνω από τη συμβολή των ποταμών Βιστούλα και Σαν, ενώ ο Γκουντέριαν άφησε μόνο δύο μεραρχίες για να καταλάβουν το Μπρεστ Λιτόφσκ και κινήθηκε με τις υπόλοι­ πες για να συνδεθεί με την 14η Στρατιά που ερχόταν από τον Νότο. Στις 16 Σεπτεμβρίου η Στρατιά Πόζναν διέκοψε τον αγώνα και συν­ θηκολόγησε αφήνοντας 170.000 αιχμαλώτους στα χέρια των Γερμανών. Επρόκειτο για τη με­ γαλύτερη επιτυχία που είχε σημειώσει ποτέ στρατός από το 1914, οπότε ο Χίντεμπουργκ και ο Λούντεντορφ παγίδευσαν τους Ρώσους στο Τάννενμπεργκ. Η καταστροφή αυτή αφενός φανέρωσε ότι η συνέχιση του αγώνα από πλευράς Πολω­ νών ήταν μάταιη και αφετέρου έδωσε τα πρώ­ τα δείγματα της σκοτεινής περιόδου στην ο­ ποία εισερχόταν με τόσο αιματηρό τρόπο η χώρα. Τα τμήματα του τακτικού Γερμανικού

Στρατού ακολουθούντο από αποσπάσματα των SS τα οποία είχαν ως αποστολή να ξεριζώ­ σουν και να εξοντώσουν πρόσωπα της πολω­ νικής κυβέρνησης, της αριστοκρατίας και της διανόησης και φυσικά όλους τους Εβραίους. Οπως διηγήθηκαν αργότερα Πολωνοί αιχμά­ λωτοι πολέμου, «οι Γερμανοί άρχισαν να επι­ λέγουν ανθρώπους εβραϊκής καταγωγής από την όψη και μόνο. Απέφευγαν να θίξουν τους αξιωματικούς αλλά επικέντρωναν την προσο­ χή τους στους απλούς στρατιώτες και στους υπαξιωματικούς, τραβώντας με τη βία έξω από τις αργόσυρτες φάλαγγες όσους είχαν σημιτικά χαρακτηριστικά και απομακρύνοντάς τους προς άγνωστη κατεύθυνση με κραυγές και κτυπήματα».

Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΣΟΒΙΑΣ Σε ό,τι αφορούσε τους Βρετανούς και τους Γάλλους, στους οποίους είχε βασίσει πριν από λίγους μήνες την ασφάλειά της η δύ­ στυχη Πολωνία, η κήρυξη πολέμου από μέ­

ρους τους κατά της Γερμανίας έγινε με διαφο­ ρά λίγων ωρών στις 3 Σεπτεμβρίου, όμως οι κυβερνήσεις τους αιφνιδιάστηκαν απόλυτα από την ταχύτητα της γερμανικής επιχείρη­ σης. Οι δυτικοί Σύμμαχοι δεν είχαν φροντίσει να προβούν σε καμία προετοιμασία ώστε να αναλάβουν στρατιωτικές ενέργειες σε βάρος των εισβολέων κι έτσι στις δυόμισι εβδομά­ δες που μεσολάβησαν από την έναρξη της γερμανικής επίθεσης ως την παράδοση της Στρατιάς του Πόζναν οι Πολωνοί βρέθηκαν να πολεμούν απελπιστικά μόνοι. Το μόνο που έπραξαν οι Γάλλοι («ενεργώντας με το ρολόι του 1914», σύμφωνα με τον Καρτιέ) ήταν να στείλουν πολύ αργά εννέα μεραρχίες τους σε βάθος 10 km μέσα στο Σάαρ, όπου κατέλαβαν μερικά γερμανικά χωριά τα οποία εγκατέλειψαν λίγο αργότερα. Οι Βρετανοί περιορίστη­ καν σε εκφράσεις συμπάθειας προς τη δοκι­ μαζόμενη Πολωνία και στη ρίψη προπαγανδι­ στικών φυλλαδίων σε γερμανικές πόλεις. Ενώ τα γερμανικά στρατεύματα που είχαν περάσει τον Μπουγκ ασχολούντο πια με τη

σύμπτυξή τους στα δυτικά του ποταμοί ic ραχωρώντας στους Σοβιετικούς τις προβλεπόμενες περιοχές, οι διοικήσεις των Ομάδων Στρατιών «Βορράς» και «Νότος» απασχολού­ ντο με την εξεύρεση του βέλτιστου τρόπο, που θα τους επέτρεπε να καταλάβουν τη Βαοσοβία. Το καθήκον αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο, αφού ο πληθυσμός της πρωτεύουσας είχε φροντίσει να μετατρέψει όλους τους δρόμους και τα οικοδομικά τετράγωνα της πόλης σε οχυρό με την ενεργό καθοδήγηση του δημάρχου Στέφαν Σταρζίνσκυ. Τα αναχώ­ ματα και τα οδοφράγματα όμως δεν επρόκειτο να σώσουν την πόλη, όπως ελάχιστη σημα­ σία είχε πια και η άφιξη, στη Βαρσοβία, των ε­ ξαθλιωμένων υπολειμμάτων από τους στρα­ τιωτικούς σχηματισμούς που είχαν διαλυθε. στα δυτικά. Παρόλα αυτά μία βίαιη κατάληψη της πόλης θα σήμαινε αρκετές απώλειες για τον επιτιθέμενο, όπως φανέρωνε και ο θάνα­ τος του στρατηγού Βέρνερ φον Φριτς, πρώην αρχηγού του Επιτελείου Στρατού, που έπεσε μαχόμενος μπροστά στη Βαρσοβία στις 22 Σε-

STUKA: ΤΡΟΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ Η Γερμανία είχε σημαντική πρόσφατη πολεμική εμπειρία πριν από το ξέσπασμα του Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου χάρη στη συμμετοχή αερο­ σκαφών και ιπταμένων της στον Ισπανικό Εμφύλιο. Εκεί έλα μψ ε για πρώτη φορά το άστρο των βομβαρδιστικών κ ά θ ετη ς εφόρμησης Ju 87 Stuka, τα οποία διακρίνονταν για τη μεγάλη ευστοχία τους. Ενώ ένα κλασικό βομβαρδιστικό μπορούσε να ελπίζει ότι θ α έστελνε τουλάχι­ στον τις μισές από τις βόμβες του μέσα οε έναν κύκλο ακτίνας 250 m από τον στόχο, το βομβαρδιστικό κ ά θ ετη ς εφόρμησης μείωνε αυτή την ακτίνα σφάλματος κατά 90%! Κ άθε Stuka μπορούσε να μετα φ έρει μία βόμβα των 500 kg στον κοιλιακό φ ορέα ή ένα ν συνδυασμό μίας βόμβας των 250 kg με τέσσ ερις των 50 kg κάτω από τις π τέρυγες. Το αεροσκάφος αυτό, αν και αργοκίνητο, διακρινόταν για τα πολύ καλά πτητικά χαρακτηριστικά και τη οτιβαρή κατασκευή που το καθιστούσε ιδιαίτερα αγαπητό στα πληρώματά του, τα οποία είχαν να αντιμετωπί­ σουν αντιαεροπορικά

πυρά. Το 1939 δ ιέ θ ε τ ε έναν κινητήρα ισχύος

1.200 hp, ανέπτυσσε μέγιστη ταχύτητα 315 km /h και είχε ακτίνα δρά­ σης 550 km. Το Stuka εφ ορμούσε εναντίον του επίγειου στόχου από ύψος 3.700 m με ταχύτητα 240 km/h και γωνία βύθισης συνήθως 70 ή 80 μοι­ ρών. Οπως τα περισσότερα γερμανικά αεροσκάφη της εποχής δ ιέ θ ε τ ε σύστημα ψεκασμού καυσίμου, που σήμαινε ότι η τροφοδοσία του κινη­ τήρα δεν διακοπτόταν από τις αρνητικές επιταχύνσεις. Οταν το αερο­ σκάφος έχανε περίπου 2.400 m ύψους η ταχύτητά του είχε α υ ξη θ εί στα 550 km /h. Στο ύψος των 1.300 m μια συσκευή στο πιλοτήριο άρχιζε να δίνει ηχητικό σήμα στον χειριστή. Ο ταν ο βόμβος σταματούσε (στα 700 m) σήμαινε ότι είχε έ λ θ ε ι η κατάλληλη στιγμή για την άφεση των βομβών. Αυτή η τακτική βομβαρδισμού μπορεί να ήταν απ οτελεσματι­ κή, αλλά έ θ ε τ ε τα αεροσκάφη σε φοβερό κίνδυνο από τα εχθρικά α­ ντιαεροπορικά αν οι αμυνόμενοι διατηρούσαν την ψυχραιμία τους. Το αεροπλάνο α υτό απ οδείχθηκε εξα ιρ ετικ ά απ οτελεσματικό ό­ πλο κατά τα πρώτα στάδια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ιδίως στον ψυ­ χολογικό τομέα . Πολλά Stuka ήταν εφοδιασμένα με σειρήνες οι οποί­ ε ς παρήγαγαν ένα ανατριχιαστικό ουρλιαχτό κ ά θ ε φορά που τα βομ­ βαρδιστικά επιχειρούσαν κά θ ετη εφόρμηση. Ετσι όταν ένα τέτο ιο α ε ­ ροπλάνο άρχιζε τη βύθισή του από ψηλά συνοδευόμενο από τον εκκωφ αντικό θόρυβο που αυξανόταν σε ένταση με την κάθοδο, κά θε στρα­ τιώτης στο έδαφ ος πίστευε ότι το βομβαρδιστικό στόχευε ακριβώς τον ίδιο. Ακόμα και καλά εκπ αιδευμένα στρατεύματα τα οποία θα ήταν ικανά να α ν τέξο υ ν έναν βομβαρδισμό πολύ χειρότερο από εκείνον που μπορούσε να προκαλέσει το Stuka, έχαναν το ηθικό τους από το θ έα μ α και τον ήχο αυτών των αεροσκαφών, τα οποία αποτελούσαν κυ­ ριολεκτικά τον τρόμο από τον ουρανό.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

h

JQ · ·

πτεμβρίου (ορισμένοι υποστήριξαν ότι ο Φριτς επεδίωξε τον θάνατό του στη μάχη για να ξεπλύνει το όνομά του από τις αβάσιμες κατηγορίες του Χίμλερ το 1938). Οι Γερμανοί δεν είχαν καμία πρόθεση να εμπλακούν σε δαπανηρές και χρονοβόρες ο­ δομαχίες στους δρόμους της Βαρσοβίας και έτσι άφησαν το έργο της υποταγής της πόλης στο συγκεντρωμένο πυροβολικό και στην αε­ ροπορία τους. Αφού βομβάρδισαν αρχικά τα περίχωρα και έριξαν χιλιάδες φυλλάδια που καλούσαν τους υπερασπιστές της να παραδο­ θούν, άνοιξαν μαζικά πυρ εναντίον των πυκνοκατοικημένων συνοικιών ρίχνοντας πα­ ράλληλα χιλιάδες τόννους εμπρηστικών βομ­ βών με τα αεροσκάφη τους. Ως τις 25 Σεπτεμ­ βρίου η ζωή στη Βαρσοβία είχε παραλύσει και το διαρκές σφυροκόπημα την είχε μετατρέ­ ψει σε νεκρή ζώνη. Ενας Γερμανός στρατιώ­ της διηγείτο: «Οι όλμοι έριχναν αδιάκοπα, η μία πυροβολαρχία μετά την άλλη, καταιωνίζοντας με θραύσματα την πρωτεύουσα της Πο­ λωνίας, με τα βλήματα να εκρήγνυνται στα παράθυρα διαλύοντας τζάμια και πόρτες. Πα­ ρακολουθώντας το θέαμα κατά τη νύκτα βλέ­ παμε γλώσσες φωτιάς να λάμπουν σε όλη τη Βαρσοβία. Η γη σειόταν και τα τύμπανα των αυτιών μας έμοιαζαν έτοιμα να σπάσουν... Από όλες τις κατευθύνσεις ουρανομήκεις στύλοι καπνού και φωτιάς ξεπηδούσαν κάθε δευτε­ ρόλεπτο. Στον ουρανό τα σύννεφα ήταν κόκ­ κινα όπως το αίμα». Στις 27 Σεπτεμβρίου οι Πολωνοί, που είχαν μείνει πια χωρίς τροφή, πόσιμο νερό και ιατροφαρμακευτικό υλικό, έφθασαν στα όρια της αντοχής τους και απο­ δέχθηκαν να συνθηκολογήσουν προκαλώντας την παύση των βομβαρδισμών. Την επό­ μενη μέρα αντιπροσωπεία Πολωνών αξιωματι­ κών υπέγραψε την παράδοση της πόλης με τον στρατιωτικό διοικητή της Βαρσοβίας, στρατηγό Γιόζεφ Ρόμμελ, να απευθύνει το εξής προφητικό σχόλιο προς τους Γερμανούς κατακτητές: «Ο τροχός πάντα γυρίζει». Οι Γερμανοί συνέλαβαν 140.000 αιχμαλώτους στην πόλη και η πολωνική φρουρά (24.000) αν­ δρών του Μόντλιν ακολούθησε την ίδια μοίρα την επομένη. Θύλακες πολωνικής αντίστασης εξακο­ λουθούσαν βέβαια να υπάρχουν και να εκκα­ θαρίζονται. Οι πολωνικές δυνάμεις που είχαν ελπίσει ότι θα έβρισκαν καταφύγιο στο «ρου­ μανικό προγεφύρωμα» εξοντώθηκαν μέσα σε λίγες μέρες. Περίπου 100.000 Πολωνοί μαχη­ τές κατάφεραν να διαφύγουν στη γειτονική χώρα (ανάμεσά τους και ο Ριτζ Σμίγκλυ), αλλά άφησαν πίσω τους άλλους 150.000 συναδέλ­ φους τους νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώ­ τους. Αλλοι 217.000 Πολωνοί έπεσαν τελικά στα χέρια του Κόκκινου Στρατού που τους κτύπησε πισώπλατα. Η τελευταία εστία πολω­ νικής αντίστασης στο Κοκ, 100 km νοτιοανατο­ λικά της Βαρσοβίας, υπέκυψε στις 6 Οκτωβρί­ ου. Η αναδιάταξη των γερμανικών στρατευμά­ των πίσω από την προβλεπόμενη διαχωριστική γραμμή με τον Κόκκινο Στρατό εμφάνισε αρκετά πρακτικά προβλήματα. Στις 5 Οκτω­ βρίου όμως η Wehrmacht είχε σταθερά τον έ ­ λεγχο των κατεχόμενων εδαφών και ήταν σε θέση να υποδεχθεί τον Χίτλερ στην ερειπω­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

■■■·*·:

3

■

μένη Βαρσοβία οργανώνοντας μία εντυπωσια­ κή νικητήρια παρέλαση προς τιμήν του. Η επι­ τυχία που είχαν σημειώσει τα γερμανικά όπλα μέσα σε τόσο περιορισμένο χρονικό διάστημα ήταν τεράστια. Διαθέτοντας μόνο μικρή αριθ­ μητική υπεροχή σε άνδρες οι Γερμανοί είχαν συλλάβει ή σκοτώσει 1.000.000 άνδρες διαλύοντας τον πολυάριθμο Πολωνικό Στρατό, υ­ φιστάμενοι μόνο 8.082 νεκρούς, 27.278 τραυ­ ματίες και 5.029 αγνοούμενους. Η Wehrmacht εξήλθε από εκείνη την πρώτη εκστρατεία της μεταμορφωμένη, δοκιμασμένη και έτοιμη για νέες κατακτήσεις. Οι κρίσιμες θεωρίες περί της συνδυασμένης χρήσης τεθωρακισμένων και αεροπορίας είχαν δοκιμαστεί και επιτύχει απόλυτα, παρά την απώλεια 400 περίπου αε­ ροσκαφών της Luftwaffe που είχαν καταρριφθεί ή υποστεί σοβαρές ζημιές. Οι αξιωματι­ κοί όλων των βαθμών είχαν μάθει πώς να διοι­ κούν αποτελεσματικά τους άνδρες τους στη μάχη και τα επιτελεία είχαν ανακαλύψει και διορθώσει αρκετές διαρθρωτικές αδυναμίες του στρατεύματος. Ο Γερμανικός Στρατός, που είχε προκαλέσει αρκετούς προβληματισμούς στην ανώτα­ τη ηγεσία του πριν από τον Σεπτέμβριο του 1939 σχετικά με τον βαθμό στον οποίο ήταν α­ ξιόμαχος λόγω της ταχύτατης μεγέθυνσης που επιβλήθηκε από τον Χίτλερ, αποδείχθηκε μια πολύ αξιόλογη μαχητική δύναμη, παρά τα μειονεκτήματά του («Το πεζικό μας δεν είναι αυτό που ήταν στον Μεγάλο Πόλεμο», παρα­ δεχόταν στα τέλη Σεπτεμβρίου ο Χάλντερ). Πήρε το «βάπτισμα του πυρός» και απέκτησε την εξαιρετική αυτοπεποίθηση που μόνο οι νί­ κες στο πεδίο της μάχης μπορούν να δώσουν σε έναν στρατό. Η Ανώτατη Διοίκηση της Wehrmacht γνώριζε όμως πλέον πως η κατάκτηση της Πολωνίας σήμαινε την απαρχή ενός νέου μεγάλου πολέμου που θα έφερνε τη Γερ­ μανία αντιμέτωπη με το σύνολο σχεδόν των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Η εξαιρετική απόδοση των γερμανικών στρατευμάτων κα­ τά την κεραυνοβόλα εκστρατεία τους στην

Ο άμαχος π ληθυσμός τη ς Βαρσοβίας υπ έστη το υ ς α νη λ εείς β ομβαρδισμούς των Γερμανών επ ί τρ ε ις η μ έρ ες.

Πολωνία προέτρεψε τον Χίτλερ να εμπλακεί στις επόμενες πολεμικές περιπέτειες. Οι μέ­ θοδοι που δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά στην Πολωνία βελτιώθηκαν αργότερα στη Γαλλία, στα Βαλκάνια, στην Αφρική και στη Ρω­ σία. Ακόμα και κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου οι ίδιες τεχνικές θα επέτρεπαν στη Γερμανία να παρατείνει την αντίστασή της πολύ περισσότερο από όσο θα μπορού­ σαν ποτέ να πιστέψουν οι Σύμμαχοι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) C.Barnett: HITLER'S GENERALS, Weidenfeld & Nicholson, 1989. (2) E.Bayer: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ, Εκδόσεις Στρατιωτικών Περιοδικών, 1964. (3) BLITZKRIEG, Time-Life Books, 1976. (4) C.Carr: POLAND 1939, «Military History Quarterly», Autumn 1989. (5) R.Cartier: Η ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Εκδόσεις Πάπυρος,1964. (6) I.Kershaw: HITLER, 1936-1945: NEMESIS, Norton, 2000. (7) G.Megargee: INSIDE HITLER'S HIGH COMMAND, University Press of Kansas, 2000. (8) F.von Mellenthin: PANZER BATTLES, Ballantine Books, 1971. (9) S.Mitcham: THE PANZER LEGIONS, Greenwood,

2001. (10) M.Spick: LUFTWAFFE BOMBER ACES, Greenhill, 2001. (11) J.Strawson: HITLER AS MILITARY COMMANDER, Barnes & Noble, 1995. (12) THE REACH FOR EMPIRE, Time-Life Books, 1989. (13) W.Warlimont: INSIDE HITLER'S HEADQUARTERS, Praeger, 1964.

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙ Α Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝ ΤΙΣΤΑ ΣΙΑΚ Ο Ι Κ ύ ρ ιε δ ιε υ θ υ ν τά ,

Αφορμή για το γράμμα μου είναι το ύφος ή καλύτερα το «υποβόσκων» ύφος τόσο μερικών άρθρων, όσο και μερικών επιστο­ λών. Θέλω δηλαδή να επισημάνω την ανάγκη να μείνετε στην όχθη της αντικειμενικότητας τόσο ε ­ σείς όσο και οι αναγνώστες, και όχι να κατηγορηθείτε κάποια η­ μέρα Yta μονομερή και μονό­ πλευρη κάλυψη των ιστορικών γεγονότων. Αναφέρομαι κυρίως στα άρθρα ελληνικού ενδιαφέ­ ροντος, ξεκινώντας από την αρ­ χαιότητα, μέχρι σήμερα. Η πα­ ρουσίαση και αντίθετων απόψε­ ων από τη πλευρά των αντιπάλων θα οδηγήσει τον αναγνώστη σε μια κριτική άποψη επί των γεγο­ νότων. Π.χ. Ο Μ. Αλέξανδρος έ­ φερε μαζί του πολιτισμό, αλλά «έφαγε» και κοσμάκη. Δεν λέω πως δεν παρουσιάζετε όλες τις πλευρές των θεμάτων. Απλώς η όλη αφήγηση, καθώς και κάποιες παρουσιάσεις 6ι6λίων μπορεί μια μέρα να γίνουν η αφορμή για να κατηγορηθείτε π.χ. για εθνικισμό κλπ. Θα μπορούσατε λοιπόν να α­ ντιμετωπίσετε αυτό τον κίνδυνο, με μεγαλύτερη ποικιλία στα βι­ βλία, με λιγότερο φορτισμένη α­ φήγηση κλπ. Αυτό θα έκανε και τους αναγνώστες να «αποφορτισθούν» και να δουν τα πράγματα πιο «ιστορικά». Μένοντας στα ελ­ ληνικά θέματα, θα ήθελα να εκφράσω τη λύπη μου και την αγα­ νάκτησή μου για το πως σκέφτο­ νται και ενεργούν μερικοί στον τόπο μας. Η Ελλάδα, όσα χρόνια κι αν περάσουν, ούτε τους διχα­ σμούς θα ξεπεράσει, ούτε θα αποβάλει το σύνδρομο της μετα­ πολίτευσης, ώστε να αλλάξει αιώ­ να. Θα μείνει εκεί που ήταν... Ε­ ξηγούμαι: Εχει γίνει μόδα η υπε­ ρηφάνεια για τη συμμετοχή στην εθνική αντίσταση. Ολοι είναι α­ ντιστασιακοί. Ολοι αντιστάθηκαν και «κορδώνονται». Ακόμα και στην τηλεόραση δεν υπάρχει σή­ ριαλ που να μην περιέχει «σφή­ νες» επί του θέματος, με κάποιο τρόπο. Καλά, αν είχαμε τόσους α­ ντιστασιακούς πώς έμειναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα πέραν της... εβδομάδας; Πώς διατηρήθηκε η χούντα πέραν του... μη­ νάς; Δηλαδή τι πρέπει να κάνου­ με για να δουν μερικοί πως ο Α­ ρης δεν ήταν Τίτο; Παρ’ όλα αυ­ τά, όλοι φωνάζουν πως συμμετεί­ χαν στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, και οι υπό­ λοιποι είναι «Ταγματασφαλίτες». Αυτοί οι «υπόλοιποι» όμως είναι

υπεύθυνοι γΓ αυτή την κατάστα­ ση. Είναι υπεύθυνοι γιατί σιω­ πούν και δέχονται να ακούν την Ιστορία μονόπλευρα. Δεν έδει­ ξαν ποτέ την αντίσταση που γινό­ ταν. Δεν έδειξαν πως κάποια «παλληκάρια» έπαιρναν ένα «γκρα», σκότωναν ένα Γερμανό που ήταν μοναχός του και έφευ­ γαν στα βουνά χωρίς να τους νοιάζει για τις εκτελέσεις που α­ κολουθούσαν. Πότε αυτή η «αντί­ σταση» χτυπήθηκε με τους Γερ­ μανούς, εκτός από το Γοργοπόταμο: Χωρίς τους Αγγλους δεν θα γινόταν ούτε αυτό. Η αντίστα­ ση ασχολείτο πιο πολύ με την ε­ γκαθίδρυση σοβιετικού τύπου κυβέρνησης, παρά με οτιδήποτε άλλο. Αλλωστε όταν παρέδωσαν τα όπλα κράτησαν τα πολυβόλα κι έδωσαν τα καριοφύλια! Είναι γνωστό. Οπως επίσης είναι γνω­ στός και ο ρόλος που έπαιζαν οι «διαφωτιστές» στο βουνό. Εβα­ ζαν αμόρφωτους ανθρώπους να εγκληματούν κατά της ανθρωπό­ τητας. Ποιος φιλοτιμήθηκε να δείξει αυτά τα αίσχη; Ποιος μίλη­ σε ποτέ γ ι! αυτή την κτηνώδη βία που άσκησαν άνθρωποι οι οποίοι ακόμα και σήμερα ζουν ανάμεσά μας: Αντίθετα η «θητεία» στην ε­ ξορία. καθώς και ο πολιτικός πρόσφυγας αποτελούν εύσημα. Είναι ένα λεπτό σημείο, όπου η ε­ θνική αντίσταση «φαρδαίνει», «πλαταίνει», «ανοίγει» και χωράει οποιονδήποτε, κατηγορούμενο για οτιδήποτε. Πόσοι άραγε από αυτούς τους συνταξιοδοτούμενους ή μη, τους εξορισθέντες και διωχθέντες, έσφαζαν στο «γόνα­ το» όποιον τους έκανε κέφι γιατί τον θεωρούσαν «αντίδραση»; Αν αυτούς τους ανθρώπους, που σήμερα απολαμβάνουν την αίγλη της κοινωνίας, τους αποκαλέσεις κοινούς «συμμορίτες», όπως αυ­ τοί αποκαλούν τους άλλους • ταγματασφαλίτες», θα πάθουν εγκεφαλικό. Είναι γνωστό πως τα φασόλια είναι απλό φαγητό. Ομως πειράζουν στο στομάχι με­ ρικούς... Ετσι καιη αλήθεια με α­ πλές λέξεις πειράζει πολλούς στη χώρα μας, επειδή τους «ξεβολεύει». Τέλος για τη λέξη «παι­ δομάζωμα»: Το 1952 μόνο η Ουγ­ γαρία επέστρεψε - αν θυμάμαι καλά -1.052 Ελληνόπουλα. Πού τα είχε βρει; Μήπως ζητιάνευαν στα φανάρια της Βουδαπέστης όπως τα αλβανόπουλα στην Αθήνα; Ή μήπως είχαν πάει εκδρομή; Αφού η αλήθεια για την πλευρά του στρατού και των παρακρατικών έχει γραφεί με τόννους μελάνι, γιατί κανένας δεν φιλοτιμήθηκε να γράψει και για τους «αντιστα­ σιακούς» που έχουν γίνει τρόπος

ζωής και «must» στη ζωή μας; Η «αντίσταση» στην Ελλάδα μού θυμίζει κάποιες ταινίες παραγω­ γών εβραϊκής καταγωγής στην Α­ μερική. Κατά τη διάρκεια του φιλμ θα γίνεται 5-6 φορές νύξη για τη φυλή τους, είτε από τους ήρωες, είτε από το ντεκόρ. Αυτοί όμως προοδεύουν. Εμείς τι κά­ νουμε; Τα ίδια και τα ίδια... Πιπι­ λάμε την «καραμέλα», γιατί δεν βρέθηκε έστω και ένας να πει την αλήθεια. Τόσες γιαγιάδες βγαίνουν στην τηλεόραση και παίζουν τις πρώην «αντάρτισσες» με αφηγήσεις κ.ά. Αλήθεια πόσες από αυτές ήξεραν να "πλύνουν τα πόδια τους", ώστε να έ­ χουν και άποψη για τη σοσιαλι­ στική μετάλλαξη της κοινωνίας; Τώρα, μετά από τόσα χρόνια, έ­ γκριτοι δημοσιογράφοι συμφω­ νούν για την «ορθή» κατάληξη του «εμφυλίου», ή, μάλλον, για το αν έπρεπε να επικρατήσουν οι μεν ή οι δε. Γιατί η ελληνική κοι­ νωνία αρνείται να βάλει επιτέ­ λους τα πράγματα στη θέση τους, αλλά αντίθετα δέχεται ακό­ μα και πολιτικά πρόσωπα να συ­ νεχίζουν την υπάρχουσα κατά­ σταση και να μιλούν για παρα­ κράτος, ταγματασφαλίτες κλπ.; Το αντάρτικο δεν ήταν παρακρά­ τος ή καλύτερα «κράτος εν κράτει» βασιζόμενο σε τρομοκρατία και σφαγές; Αυτή είναι η άποψή μου, την οποία εκφράζω στα πλαίσια των δημοκρατικών μου δικαιωμάτων, τα οποία δικαιώμα­ τα δεν θα είχα αν η ιστορία είχε άλλο ρου πριν από χρόνια και αν είχαν επικρατήσει οι «δημοκρατι•κοί» με τα λαϊκά τους δικαστήρια και τους λαϊκούς «δικαστές». Μ ε τιμ ή Γ. Α θα να σ ιά δ η ς Εβρύ, Γαλλία Υ.Γ. Κάποτε πρέπει να σταματήσει η Ελλάδα να μικραίνει. Σε πολ­ λούς χάρτες τηλεοπτικών σειρών ή ιστορικών βιντεοταινιών συχνά η Ελλάδα σταματάει στα δυτικά σύνορα του νομού Εβρου. Είναι συχνό φαινόμενο στο εξωτερικό. «ΣΙ»: Οπως α ν α φ έρ ετε και ε σ ε ίς π α ρ α μ ένο υ μ ε στην π λευ ρά τη ς α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α ς , κα τά το δυνατόν, συνεπώς ε ίν α ι δύ σ κολο να κ α τη γ ο ρ η θ ο ύ μ ε ό τι «π αρ ασυρό­ μ α σ τ ε ». Θα μ α ς ε ν δ ιέ φ ε ρ α ν π ε­ ρ ισ σ ό τερ ο ο ι τω ρ ινές κ α τη γ ο ­ ρ ίε ς κα ι όχι ο ι μ ε λ λ ο ν τικ έ ς . Απ' ό τι α ν τιλ η φ θ ή κ α μ ε μ ά λ λ ο ν ε ίσ τ ε ικ α ν ο π ο ιη μ έν ο ς από τη ν π ο ιό τη ­ τα και το ύφ ο ς το υ π ερ ιο δ ικ ο ύ . Για το Θ έμα τη ς ε θ ν ικ ή ς α ν τ ίσ τ α ­ σης θ α π αρ ατη ρήσ ουμ ε ό τι δεν

κάνετε κα νένα ν δ ια χω ρ ισ μό των ανθρώπω ν που π ο λέμ η σ α ν τό τε, ενώ ε ίν α ι γνωστό ότι γενικώ ς ή ­ τα ν δύο ο ι π α ρ α τά ξεις που π ο λ ε­ μ ο ύ σ α ν το υ ς Γερμανούς (καθώ ς και μ ε τα ξ ύ τους). Δ ε ν π ρέπ ει να λη σ μ ο νο ύ μ ε ό τι μ έ χ ρ ι το 1974 υ ­ πήρχαν ο ι κ α λ ο ί α ν τισ τα σ ια κ ο ί (της π ερ ιό δ ο υ 1941-44) κα ι γ ε ν ι­ κώς οι κ α κ ο ί μ ε ό ,τι α υτό σ ή μ α ινε. Από τ ό τ ε έχ ο υ ν α ν τισ τρ α φ ε ί τα π ράγματα μ ε τη ν α λλα γή των κ ατασ τάσ εω ν κα ι τη ν απ όλυτη ε ­ λ ε υ θ ε ρ ία το υ Τύπου . Σ ε κ ά θ ε π ε­ ρίπτω ση μ π ο ρ ε ί ο κ α θ έν α ς να γρ ά φ ει τη ν άποψή το υ και ο π ο λ ί­ τη ς να ε π ιλ έ γ ε ι να δ ια β ά ζ ει ό ,τι ε π ιθ υ μ ε ί. Οι Βρετανοί στο πλαίσιο της διχαστικής πολιτικής τους επί των λαών που καταδυνάστευαν, με σκοπό οι υπήκοοι να αντιπαρατίθενται μεταξύ τους και όχι με τις δυνάμεις της αυτοκρατορίας, βοηθούσαν με όπλα και «ιδέες» την κάθε πλευ­ ρά. Στην περίπτωση της Παλαι­ στίνης είναι γνωστό ότι ο Βρετα­ νός αξιωματικός Ορντε Ουϊντγκέιτ (ο ιδρυτής των Τσίντιτς του Β’ΠΠ) οργάνωσε στρατιωτικά ομάδες Εβραίων που επιτίθεντο σε αραβικά χωριά. Παράλληλα οι τοπικές δυνάμεις ασφαλείας διέ­ θεταν κυρίως Αραβες της Ιορδα­ νίας (τότε Υπεριορδανίας) και της Παλαιστίνης, που βεβαίως διοικούντο από Βρετανούς. Σ κίκο Δ η μ ή τρ ιο .

Σ ε μ ε ρ τζ ίδ η Μ ιχα ήλ, Θ εσ σ α λονί­

Το θέμα αυτό μας έχει απα­ σχολήσει και ελπίζουμε σύντομα να δώσουμε την κατάλληλη λύ­ ση. κη.

71

Τρ ακαδά Ιω άννη, Α θ ή ν α . Αρθρο για την Αλβανία δημοσιεύθηκε στο τ.24. Τα υπόλοιπα ερωτήματά σας απαιτούν εκτενέστατη έρευ­ να. Προς το παρόν δεν διαθέτου­ με τα απαραίτητα στοιχεία για τεκμηριωμένη απάντηση. Ερευ­ να σε κεντρικά βιβλιοπωλεία ί­ σως σας βοηθούσε στην ανεύρε­ ση του σχετικού τίτλου. Η έκδο­ ση κάποιου περιοδικού δεν ση­ μαίνει υποχρεωτική αγορά εκ μέ­ ρους οποιουδήποτε αναγνώστη. Οι προτάσεις σας είναι ενδιαφέ­ ρουσες και μελετώνται. Καράτση Ιορδάνη. Αρθρο για την Αλ­ βανία και τους Αλβανούς δημοσιεύ­ θηκε στο τ.28, το οποίο μπορείτε να προμηθευτείτε από τα γραφεία του περιοδικού.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΤΑΝΓΚΑ (4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1914) ΟΤΑΝ ΞΕΣΠΑΣΕ Ο Α ’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 01 ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΣΚΕΦΤΗΚΑΝ ΟΤΙ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ (ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΑΝΖΑΝΙΑ), ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΑ ΚΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ, ΘΑ ΗΤΑΝ ΕΥΚΟΛΗ ΥΠΟΘΕΣΗ. Η ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΥΤΗΣ, ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΦΑΝΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ, ΣΕ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΤΡΙΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΑΝΤΑΞΙΟΥ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΕΙΧΕ ΜΟΙΡΑΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ.

72

Ο υποστράτηγος Αϊντεν που α­ νέλαβε το «εύκολο» έργο της κατά­ ληψης της Γερμανικής Ανατολικής Α­ φρικής (ΓΑΑ) ήταν ένας αξιωματικός κατάλληλος για αποικιακού στιλ εκ­ στρατείες του 19ou αιώνα. Είχε υπη­ ρετήσει στην Ινδία επί 35 χρόνια και έτρεφε μεγάλη εμπιστοσύνη στους Ινδούς στρατιώτες. Οταν έμαθε την αποστολή του δεν καταδέχθηκε να συγκεντρώσει πληροφορίες από αν­ θρώπους που γνώριζαν την Αφρική, λέγοντας ότι οι «αραπάδες» και οι «θύννοι» της ΓΑΑ θα ήταν εύκολη λεία για τα τμήματά του. Ετσι κανέ­ νας δεν του είπε άτι επικεφαλής των «θύννων» ήταν ο ικανότατος Πρώσος συνταγματάρχης φον ΛέτοφΦόρμπεκ και οι «αραπάδες» ήταν στρατολογημένοι ιθαγενείς ή Ασκάρι, που για να επιλεγούν είχαν περά- ^ σει από «ψιλό κόσκινο» και είχαν εκ -" παιδευτεί από Γερμανούς αξιωματι-. κούς με πείρα στους πολέμους στη Μαύρη Ηπειρο. Ο Αϊντεν περηφανευόταν ότι δι­ οικούσε 8.000 «θαυμάσιους άνδρες». Ο χαρακτηρισμός κάθε άλλο παρά ταίριαζε στην περίσταση. Με εξαίρε­ ση το Βρετανικό Σύνταγμα Λανκασάιαρ και το Σύνταγμα των Γκούρκας τα υπόλοιπα τμήματα τα αποτελούσαν Ινδοί πολύ αμφίβολης μαχητικής ικανότητας, που προέρχονταν από κάθε άκρη της χώρας τους, μιλούσαν δώδεκα διαφορετικές γλώσσες και δεν γνώριζαν να χειρίζονται τα όπλα τους. Το εκστρατευτικό σώμα ξεκίνη­ σε από τη Βομβάη, όπου για άγνωστο λόγο επιβιβάστηκε στα πλοία 16 ημέ­ ρες πριν από την αναχώρηση και οι Ινδοί «ψήθηκαν» από τη ζέστη. Ακο­ λούθησε ένα ταξίδι 2.500 μιλίων μέ­ χρι τη Μομπάσα στη Βρετανική Ανα­ τολική Αφρική, κάτω από τις ίδιες συνθήκες, με αποτέλεσμα το ηβικό των Ινδών να πέσει κάτω από το μη­ δέν. Οταν κάποιος πρότεινε να τους αποβιβάσουν στη Μομπάσα για να συνέλθουν ο Αϊντεν απέρριψε την πρόταση «για να μη μάθουν οι Γερμα­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

νοί για την επιχείρηση...». Οι Γερμα­ νοί ήδη το γνώριζαν από τους πηχιαίους τίτλους των εφημερίδων της Αγ­ γλίας και της Βρετανικής Ανατολικής Αφρικής. Αν είχαν κάποια αμφιβολία τους την έσβησε ο Αϊντεν, ο οποίος κίνησε τη νηοπομπή κατά μήκος της ακτής της ΓΑΑ ορατή από τους Γερ­ μανούς που πιθανώς δεν είχαν ενη­ μερωθεί από τις εφημερίδες. Πρώτος στόχος των Βρετανών ήταν το λιμάνι της Τάνγκα. Ο ΛέτοφΦόρμπεκ, υστερώντας αριθμητικά έ­ ναντι του αντιπάλου του σε αναλογία οκτώ προς ένα, σε μια απέραντη χώ­ ρα, χρειαζόταν χρόνο για να ετοιμα­ στεί. Δεν χρειάστηκε να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια γΓ αυτό. Επειδή οι Γερμανοί της ΓΑΑ διαφωνούσαν για το αν πρέπει να πολεμήσουν ή όχι, ο κυβερνήτης της ΓΑΑ είχε προτείνει ένα είδος ανακωχής. Ετσι ένα βρετα­ νικό πολεμικό εισήλθε δύο ημέρες πριν από την επίθεση στο λιμάνι της Τάνγκα και ο κυβερνήτης του ήλθε σε επαφή με τον τοπικό διοικητή στο γραφείο του τελευταίου. Ο Βρετανός πλοίαρχος είπε στον διοικητή ότι δεν ίσχυε πλέον καμιά ανακωχή. Με κα­ ταπληκτική αφέλεια ρώτησε μετά αν το λιμάνι είχε ναρκοθετηθεί, Ο Γερ­ μανός, που ίσως δεν πίστευε στα αυ­ τιά του, δεν έχασε την ευκαιρία να του πει ότι το λιμάνι ήταν γεμάτο νάρκες! Μετά του ζήτησε συγγνώμη για να έλθει σε επαφή με τον κυβερ­ νήτη και να ζητήσει οδηγίες. Φυσικά μόλις έφυγε από το γραφείο του πρώτο του μέλημα ήταν να ενημερώ­ σει τον Λέτοφ-Φόρμπεκ ότι οι Βρετα­ νοί ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην Τάνγκα και μετά φόρεσε τη στολή του και έτρεξε να βρει τη μονάδα του. Οταν ο Βρετανός πλοίαρχος αντιλήφθηκε τι είχε γίνει επέστρεψε στο πλοίο του και έχασε σημαντικό χρόνο για να Βρει τις ανύπαρκτες νάρκες. Την ίδια στιγμή οι Γερμανοί έ­ σπευδαν προς την Τάνγκα. Ο Αϊντεν αποφάσισε να αποβιβά­ σει τους άνδρες του σε ένα σημείο

ΣΦΑΛΜΑΤΑ της παραλίας δύο χιλιόμετρα μακριά από την Τάνγκα για να αποφύγει τους απρόβλεπτους κινδύνους που πιθα­ νώς έκρυβε η πόλη. Για να μη προκαλέσει απώλειες σε αμάχους δεν βομ­ βάρδισε το λιμάνι. Το σημείο στο ο­ ποίο πραγματοποίησε την αποβίβαση των στρατευμάτων του ήταν το πιο α­ κατάλληλο που μπορούσε να βρει: ένα απέραντο έλος γεμάτο βδέλλες και νεροφίδα, με σύννεφα κουνουπιών και μυγών τσε-τσε. Οι ήδη κατα­ πονημένοι Ινδοί βρέθηκαν μέχρι τον λαιμό στον βούρκο, ενώ οι Βρετανοί αξιωματικοί ήταν αδύνατο να εφαρ­ μόσουν οποιονδήποτε σχηματισμό μάχης. Στο μεταξύ οι Γερμανοί είχαν καταλάβει μια ισχυρή αμυντική τοπο­ θεσία την οποία είχαν οργανώσει πο­ λύ καλά. Στις 4 Νοεμβρίου 1914 οι βρετα­ νικές δυνάμεις, όταν πάτησαν σε στερεό έδαφος, άρχισαν να κινού­ νται προς την Τάνγκα μέσα από φυ­ τείες κακαόδεντρων χωρίς να βλέ­ πουν τίποτα. Οι Ασκάρι, που ήταν ο­ πλισμένοι με τυφέκια τα οποία έβαλ­ λαν φυσίγγια με μαύρη πυρίτιδα, εμ­ φανίστηκαν ξαφνικά μπροστά από το 13ο Σύνταγμα Ινδών, οι οποίοι με τις πρώτες βολές απλά τράπηκαν σε φυ­ γή, αφήνοντας τους δώδεκα Βρετα­ νούς αξιωματικούς τους να σκοτω­ θούν επί τόπου. Οι Ινδοί έντρομοι (ε­ κτός των άλλων) και από τους κα­ πνούς που έβγαζαν τα παμπάλαια τυ­ φέκια των Ασκάρι, παρέσυραν και τους άλλους συμπατριώτες τους. Στο μεταξύ στην παραλία ένα μεταγωγικό πλοίο αποβίβαζε απτόητο υλικά και ε­ φόδια χωρίς να γνωρίζει την κατάστα­ ση, ούτε αν τα υλικά αυτά χρειάζο­ νταν σε κάποιον. Μέχρι το μεσημέρι οι μισοί περίπου Ινδοί είχαν καταρρεύσει από θερμοπληξία ή δίψα. Οι μόνες αξιόλογες μονάδες των Βρετα­ νών, το Σύνταγμα Λανκασάιαρ και οι Γκούρκας, κατόρθωσαν να εισέλθουν στην Τάνγκα και να καταλάβουν το τελωνείο και το νοσοκομείο. Ω­ στόσο αρκετοί από τους «επίλε­ κτους» άνδρες των μονάδων αυτών εθεάθησαν να αγοράζουν ...τρόφιμα από έκπληκτους Γερμανούς μαγαζά­ τορες. Στο μεταξύ όσοι από τους άτυ­ χους Ινδούς άντεχαν ακόμα έπεσαν πάνω σε έναν εχθρό χειρότερο από τους Ασκάρι. Οι ιθαγενείς της ΓΑΑ χρησιμοποιούσαν πρωτόγονες ξύλι­ νες κυψέλες κρεμασμένες σε δέν­ δρα. Οι μέλισσές τους, ένα εξαιρετι­ κά επιθετικό είδος, ερεθίστηκαν από τους κρότους της μάχης και ρίχτη­ καν πάνω «σε δικαίους και αδίκους». Ομως τα έντομα αυτά επιτίθενται κα­ τά κανόνα σε κινούμενους στόχους. Ετσι οι Βρετανοί δέχθηκαν τις πιο ά­ γριες επιθέσεις. Ηταν η χαριστική βο­ λή για τους Ινδούς, οι οποίοι όχι μόνο τράπηκαν μαζικά σε φυγή, αλλά πυ­

ροβολούσαν, όσοι δεν είχαν πετάξει τα όπλα τους, εναντίον οποιουδήποτε έβλεπαν. Από έναν Αγγλο ασυρμα­ τιστή που έστειλε, απτόητος από τις μέλισσες, ένα σήμα, αφαίρεσαν 300 κεντριά! Στον τελευταίο απονεμήθη­ κε το Μετάλλιο Διακεκριμένων Πρά­ ξεων με αιτιολογικό μοναδικό όχι μό­ νο στα βρετανικά αλλά και στα πα­ γκόσμια στρατιωτικά χρονικά. Σε λίγο ο Αϊντεν παρατηρούσε έκπληκτος από τη γέφυρα του πλοί­ ου του στίφη Ινδών στην παραλία, πολλοί από τους οποίους βρίσκονταν μέχρι τον λαιμό στο νερό, να ζητούν να επιβιβαστούν στα πλοία. Ο υπο­ στράτηγος έχασε την ψυχραιμία του από το θέαμα και διέταξε να βομβαρ­ διστεί η Τάνγκα. Ομως ο μόνος στό­ χος που επλήγη ήταν το νοσοκομείο γεμάτο από νεκρούς και τραυματίες Βρετανούς. Το ίδιο βράδυ οι Βρετα­ νοί είχαν σχηματίσει μια αμυντική πε­ ρίμετρο στο σημείο αποβίβασής τους. Την άλλη μέρα ο Αϊντεν, που δεν είχε βγει από το πλοίο, διέταξε την απομάκρυνση των τμημάτων του και αναχώρησε για τη Μομπάσα. Το φιάσκο της Τάνγκα είχε στοι­ χίσει στους Βρετανούς 500 νεκρούς, 800 τραυματίες και 250 αγνοούμε­ νους, έναντι 15 Γερμανών και 54 Α­ σκάρι νεκρών και τραυματιών. Επίσης οι Βρετανοί φεύγοντας άφησαν στον Λέτοφ-Φόρμπεκ 16 πολυβόλα, αρκε­ τά τυφέκια για να εξοπλίσει τρεις λό­ χους, 600.000 φυσίγγια και είδη ιματι­ σμού αρκετά για να καλύψουν τις α­ νάγκες του καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Ομως οι συνέπειες της Τάνγκα ήταν πολύ χειρότερες για τους Βρετανούς. Οι Γερμανοί της ΓΑΑ αναθάρρησαν και ο Λέτοφ-Φόρμπεκ κα­ τόρθωσε επί τέσσερα ολόκληρα χρό­ νια να διεξαγάγει έναν από τους πιο επιτυχημένους ανταρτοπολέμους της ιστορίας, καθηλώνοντας στη ΓΑΑ 130.000 Βρετανούς και Ινδούς στρα­ τιώτες. Παραδόθηκε στους Βρετα­ νούς στις 25 Νοεμβρίου 1918, όταν ή­ ταν υποχρεωμένος να το πράξει βάσει των όρων της ανακωχής της 11ης Νοεμβρίου 1918. Ακόμα και οι Βρετα­ νοί παραδέχθηκαν ότι «παραδόθηκε ένας στρατός που δεν είχε ηττηθεί, σε έναν στρατό που δεν είχε νική­ σει». Ολα αυτά συνέβησαν χάρη σε κάποιους υπεροπτικούς στρατιωτι­ κούς κύκλους στη Βρετανία που δεν γνώριζαν τον αντίπαλό τους και ούτε έκαναν τον κόπο να μάθουν γΓ αυτόν και έναν στρατηγό ο οποίος στερείτο ακόμα και κοινής λογικής. Για το «κατόρθωμά» του ο υπο­ στράτηγος Αϊντεν υποβιβάσθηκε στον βαθμό του συνταγματάρχη και αποστρατεύθηκε με τον ίδιο βαθμό λαμβάνοντας τις μισές αποδοχές

Δ η μ ή τρ η ς Γεδεώ ν

Φ Υ Σ Ι Ο Γ Ν Ω Μ Ι Ε Σ ΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΧΑΝΕΙ ΣΕ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΤΟΥ ΠΟΔΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΟΡΘΩΝΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΗΡΩΑΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΕ 23 ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΙΣ ΣΤΟ

,

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ ΤΟΝ ΚΑΤΑΤΑΞΕΙ ΣΤΟΥΣ ΣΠΑΝΙΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΕ ΑΔΑΜΑΣΤΗ ΘΕΛΗΣΗ.

ΣΜΗΝΑΡΧΟΣ

0 Ν τάγκλας Μ πέϊντερ (στο μέσο, μ ε τα χέρια μέσα στη φόρμα πτήσης) μπροστά από ένα Hurricane της μοίρας του.

ΝΤΑΓΚΑΑΣ ΜΠΕΙΝΤΕΡ (ΐ910-1982)

/β

0 Ντάγκλας Ρόμπερι Στιούαρτ Μπέϊντερ, όπως ήταν ολόκληρο το όνομά του, γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1910. Το 1918 έχασε τον πατέρα του, που πέθανε από τα τραύματα τα οποία είχε δεχθεί κατά τις τελευταί­ ες μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέ­ μου. Ο Ντάγκλας με τον αδελφό του πέρασαν δύσκολα παιδικά χρόνια, αλλά χάρη στις επιδόσεις του στα μαθήματα πήρε υποτροφία για το Κολέγιο του Αγίου Εδουάρδου στην Οξφόρδη, όπου διακρίθηκε ως μα­ θητής και αθλητής. Λίγο αργότερα πέτυχε σε έναν διαγωνισμό και εισήχθη στο κολέγιο της RAF στο Κράνγουελ. Εκεί είχε την ίδια εξαιρετική επίδοση τόσο στα μαθήματα, όσο και στον αθλητισμό, όπου διακρίθηκε στο ράγκμπι (ήταν μάλιστα αρχηγός της ομάδας του) και στην πυγμα­ χία. Το 1930 έγινε δεκτός ως πιλότος στη RAF και διακρίθηκε ιδιαίτερα στα μαχητικά αεροπλάνα και στον α­ θλητισμό. Τότε τον κτύπησε η ατυχία. Με­ τά από 18 μόλις μηνών πτητική ε­ μπειρία ένα σοβαρό ατύχημα είχε ως αποτέλεσμα να τραυματιστεί τόσο σοβαρά στα πόδια ώστε χρειάστηκε να του τα κόψουν. Ο Ντάγκλας δεν πτοήθηκε. Αφού ξεπέρασε τον αρχι­ κό κλονισμό της απώλειας και των δύο ποδιών του σε τόσο νεαρή ηλι­ κία, κατόρθωσε να χειρίζεται άνετα τα τεχνητά μέλη που του τοποθέτη­ σαν και μετά την απόλυσή του από τη RAF άρχισε να εργάζεται στο Λον­ δίνο στην Ασιατική Εταιρία Πετρε­ λαίου, τη μετέπειτα γνωστή Shell. Από το 1933 ως το 1939 ο Ντά­ γκλας Μπέϊντερ απέδειξε ότι ήταν ι­ κανός να πετάει με αεροπλάνα, αλλά παρά τις προσπάθειές του δεν έγινε δεκτός από τη RAF μέχρι το έτος ε­ κείνο. Οταν ξέσπασε ο Β' Παγκό­ σμιος Πόλεμος η Βρετανική Αεροπο­ ρία χρειαζόταν άμεσα πιλότους και τον ανακάλεσε αφού πρώτα ο περί­ φημος πτέραρχος Πόρταλ, μέλος

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

του Υπουργείου Αεροπορίας και του Αεροπορικού Συμβουλίου, πέτυχε την τροποποίηση ορισμένων κανονι­ σμών για το προσωπικό. Δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να διαλύσει ο Μπέϊντερ κάθε αμ­ φιβολία που υπήρχε γύρω από την ι­ κανότητά του ως πιλότου μαχητικού. Στις 31 Μαϊου 1940, σε δύο αποστο­ λές πάνω από τη Δουνκέρκη, κατέρριψε ένα μαχητικό Me 109 και ένα βομβαρδιστικό He 111. Τον Ιούνιο του 1940 προήχθη και ανέλαβε μια μοίρα Hurricane επανδρωμένη κυ­ ρίως από Καναδούς, η οποία είχε υποστεί πάνω από 50% απώλειες κατά τις πρώτες εβδομάδες των επιχειρή­ σεων. Το ηθικό των ανδρών δεν ήταν καλό εξαιτίας της κακής ηγεσίας και η μοίρα κινδύνευε να χαρακτηριστεί ανίκανη να αναλάβει σημαντικές α­ ποστολές. Το έργο του Μπέϊντερ ή­ ταν εξαιρετικά δύσκολο. Ομως ο πτέραρχος Λη-Μάλορι, διοικητής της 12ης Ομάδας Μαχητικών, τον εί­ χε επιλέξει προσωπικά έχοντας εμπι­ στοσύνη όχι μόνο στις πτητικές αλλά και στις ηγετικές ικανότητές του. Ο Μπέϊντερ δεν τον απογοήτευσε. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, διοικώ­ ντας τη μοίρα με σιδερένιο χέρι και φθάνοντας στα όρια της απειθαρ­ χίας για να πετύχει τον σωστό εξο­ πλισμό της, δημιούργησε μια αξιόμα­ χη μονάδα που πήρε το βάπτισμα του πυρός στις 30 Αυγσύστου 1940, την τρίτη εβδομάδα της Μάχης της Αγγλίας. Σε μια έξοδο από το αερο­ δρόμιο του Ντάξφορντ η μοίρα κα­ τόρθωσε σε μια ώρα να καταρρίψει δώδεκα γερμανικά αεροπλάνα πάνω από τη Μάγχη, με τον διοικητή της να διεκδικεί δύο Messerschmitt. Ο Μπέϊντερ μαζί με τον Σόλτο Ντάγκλας και τον Λη-Μάλορι ήταν υποστηρικτές της τακτικής «Big Wing» (Μεγάλης Πτέρυγας), δηλαδή της συγκέντρωσης πολλών αεροπλά­ νων για να κτυπήσουν τα γερμανικά βομβαρδιστικά. Η λογική τους ήταν

ότι ήταν καλύτερο να κατέστρεφαν 50 εχθρικά αεροπλάνα όταν επέστρεφαν στη βάση μετά την αποστο­ λή τους, παρά 10 όταν πήγαιναν προς τους στόχους τους. Δυστυχώς η ιδέα αυτή δεν άρεσε καθόλου στον διοικητή της Διοίκησης Μαχητικών, πτέραρχο Ντάουντινγκ, με το αιτιολογικό ότι απαιτείτο χρόνος για τη συγκέντρωση τόσων πολλών αερο­ πλάνων. Ετσι δεν υλοποιήθηκε. Στις 9 Αυγούστου 1941 ο Μπέιντερ είχε στο ενεργητικό του 23 νί­ κες και ήταν ο πέμπτος ανάμεσα στους άσσους της RAF. Την ημέρα ε­ κείνη καταρρίφθηκε από ένα αερο­ πλάνο της μονάδας του περίφημου Γερμανού άσσου Αντσλφ Γκάλαντ πάνω από τη Γαλλία. Δυσκολεύτηκε λίγο να βγει από το αεροπλάνο του αλλά τελικά τα κατάφερε, μόνο που όταν έφθασε στη γη με το αλεξίπτω­ τό του προσγειώθηκε άσχημα και χά­ λασε το ένα από τα τεχνητά μέλη του. Στην κατάσταση αυτή τον βρή­ καν οι Γερμανοί και τον συνέλαβαν. Ο Μπέϊντερ είχε γίνει θρύλος και μεταξύ των Γερμανών συναδέλ­ φων του. Ετσι ο Γκάλαντ έστειλε το αυτοκίνητό του και τον κάλεσε να επισκεφθεί τη μονάδα του. Ο Μπέιντερ έδειξε φανερά στενοχωρημέ­ νος επειδή πίστευε ότι, αξιωματικός αυτός, είχε καταρριφθεί από έναν Γερμανό υπαξιωματικό! Ο Γκάλαντ, που κατά την ίδια αερομαχία είχε κα­ ταρρίψει δύο Spitfire, δεν είχε ιδέα ποιος είχε καταρρίψει τον Μπέϊντερ, αλλά για να τον καθησυχάσει του πα­ ρουσίασε έναν από τους αξιωματι­ κούς του που δήλωσε ότι αυτός είχε πραγματοποιήσει το κατόρθωμα. Ε­ κτός από τα μέτρα φρούρησής του οι Γερμανοί πιλότοι φέρθηκαν με τον σεβασμό που άρμοζε στον ήρωα και του επέτρεψαν, ύστερα από επιθυ­ μία του, να μπει σε ένα Messerschmitt. Μάλιστα πρότειναν ένα είδος «ανακωχής» στους Αγ­ γλους για να μεταβεί στη Γαλλία ένα

βρετανικό μεταφορικό αεροπλάνο και να παραδώσει ένα νέο τεχνητό μέλος στον Μπέϊντερ, προς αντικα­ τάσταση εκείνου που είχε χαλάσει. Οι Αγγλοι δεν δέχθηκαν, αλλά κατά την πρώτη επιδρομή που έκαναν έρι­ ξαν με αλεξίπτωτο ένα τεχνητό μέ­ λος για τον Μπέϊντερ. Ο Ντάγκλας Μπέϊντερ πραγμα­ τοποίησε την πρώτη απόπειρα να αποδράσει από το γαλλικό νοσοκο­ μείο όπου νοσηλευόταν με τη βοή­ θεια μιας Γαλλίδας νοσοκόμας. Προδόθηκε όμως από μια άλλη και συνελήφθη πολύ γρήγορα. Για λόγους ασφαλείας οι Γερμανοί τον μετέφεραν στον πύργο Κόλντιτς της ΝΑ Γερμα­ νίας, όπου φυλάσσονταν επικίνδυνοι για απόδραση αιχμάλωτοι πολέμου και υψηλόβαθμοι αιχμάλωτοι. Ο Βρε­ τανός απελευθερώθηκε τον Απρίλιο του 1945, ενώ ο πόλεμος δεν είχε τε­ λειώσει ακόμα και το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να ζητήσει να τον αφήσουν να πετάξει μια φορά με Spitfire. Φυσικά το αίτημά του δεν έγινε δεκτό αλλά ο Μπέϊντερ πέταξε ως αρχηγός της πρώτης μεταπολεμι­ κής πτήσης πάνω από το Λονδίνο σε ανάμνηση της Μάχης της Αγγλίας. Τον ίδιο χρόνο προήχθη σε σμήναρ­ χο. Το 1946 παραιτήθηκε από τη RAF και συνέχισε να εργάζεται στη Shell. Ασχολήθηκε επίσης με την παροχή υλικής και ηθικής βοήθειας σε ό­ σους είχαν χάσει μέλη του σώματός τους, δίδοντας ο ίδιος ζωντανό πα­ ράδειγμα. Για το έργο αυτό η βασί­ λισσα της Αγγλίας τον έχρισε ιππότη το 1976. Το κοινωνικό του έργο το συνέχισε μέχρι και τον θάνατό του, από καρδιακή προσβολή, το 1982. Ο Μπέϊντερ δίκαια χαρακτηρίστηκε ως «η προσωποποίηση του ηρωισμού της RAF κατά τον Β' Παγκόσμιο Πό­ λεμο». Δ η μ ή τρ η ς

Γεδεών

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ ΞΕΦΕΥΓΟΝΤΑΣ Λ ΙΓ Ο Α Π Ο ΤΑ Σ Υ Ν Η Θ ΙΣ Μ Ε Ν Α Π Α ΡΟ ΥΣΙΑ ΖΟ ΥΜ Ε ΜΕΡΙΚΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Κ Α Ι ΑΡΜΑΤΑ ΥΠΟ Κ Λ ΙΜ Α Κ Α , ΑΡΚΕΤΑ Α Π Ο ΤΑ Ο ΠΟ ΙΑ Δ ΙΕ Δ Ρ Α Μ Α ΤΙΣΑ Ν ΣΗ Μ Α Ν ΤΙΚ Ο ΙΣΤΟ ΡΙΚΟ Ρ Ο Λ Ο Κ Α Ι ΥΠ Η ΡΕΤΗ ΣΑ Ν Μ Ε ΤΑ ΕΛΛΗ Ν ΙΚ Α ΧΡΩΜΑΤΑ.

Μ -35Α26χ6, ΚΩΔ. 3504 AFV CLUB 1/35

Μια όμορφη παρουσία από την ταϊβανέζικη εταιρία είναι και το φορτηγό όχημα Μ-35 Α2 των 2,51. Κορυφαία ποιότητα και άριστη εφαρμογή χαρακτηρίζουν το συγκεκριμένο κιτ, που γίνεται και ελληνικό.

IDFM-60A1 BLAZER ΜΒΤ,

WWII GROUND VEHICLE SET,

ΚΩΔ. 1358 ACADEM Y 1/35

ΚΩΔ. 1310 ACADEM Y 1/72

Αυτό το ισραηλινό άρμα μάχης με πρόσθετη θωράκιση αναμφίβολα αποτελεί ένα όμορφο θέμο νια όλους τους λάτρεις του είδους. Αρματα Μ60Α1 διαθέτει και ο Ελληνικός Στρατός.

Σε ένα σετ προσφέρονται τρία οχήματα μετα­ φοράς, πολλά αξεσουάρ και παρελκόμενα χρήσι­ μα στον εμπλουτισμό διοραμάτων και βινιετών στην κλίμακα 1/72. Πρόκειται για τα γερμανικά Kübelwagen και Kettenkrad, καθώς και το αμερικα­ νικό Willys.

Μ-12 155 mm GUN MOTOR CARRIAGE, ΚΩΔ. 1394 ACADEMY 1/35

Ενα μοναδικό θέμα από την Academy έρχεται να καλύψει κά­ ποιο κενό στα αυτοκινούμενα πυ­ ροβόλα. Το Μ-12 αποτελεί το α­ μερικανικό αυτοκινούμενο πυρο­ βόλο του Β1ΠΠ στα 155 mm. πάνω στο σκάφος του M3 Lee. ΠροσΒέρονται λεπτομερές εξωτερικό και εσωτερικό, κινούμενο πυρο­ βόλο, πλήθος αξεσουάρ. ανοι­ κτές θυρίδες και ρεαλιστικές ερ­ πύστριες από πολυβινύλιο.

Μ-113Α1 VIETNAM VERSION, ΚΩΔ. 1389 ACADEMY 1/35

Μ-113Α2 WEAPONS CARRIER,

Το γνωότό όχημα μεταφοράς προσωπικού που ·. .νέτοι και ελληνικό. Η ανάπτυξη των ερπυστριοοόρ-LV οχημάτων Μ-113 άρχισε στα τέλη του 1950 ' at c '-.οκληρώθηκε το 1960. Αρχικά διέθεταν βενζι.οκινητήρα. Γρήγορα (το 1964) αντικαταστάθηκαν από τα Μ-113Α1, που διέθεταν πετρελαιοκινητήpc Το όχημα προσφέρεται όπως επιχειρούσε στο Βιετνάμ.

ΚΩΔ. 1354 ACADEM Y 1/35

Αντικαταστάτης του Μ-113Α1 ήταν το Μ113Α2, με αρκετές αλλαγές και περισσότερους αυτοματισμούς. Το κιτ φέρει πολλά αξεσουάρ και είναι ιδιαίτερα ελκυστικό, αφού γίνεται ελληνικό κατευθείαν από το κουτί.

Μ-18 HELLCAT ΤΑΝΚ DESTROYER, ΚΩΔ. 35015 AFV CLUB 1/35

Το Μ-18 ήταν ο καλύτερος α­ μερικανικός καταστροφέας αρμά­ των κατά τον Β1ΠΠ. Αν και έδρασε προς το τέλος του πολέμου, έγινε τόσο δημοφιλές ώστε τοποθετεί­ ται ανάμεσα στα καλύτερα συμμα­ χικά άρματα της εποχής. Προσφέρονται σήματα για την κατασκευή οκτώ διαφορετικών αρμάτων. Η ποιότητα των κομματιών είναι ε­ ξαιρετική. Σημειώνουμε πως το άρμα γίνεται και ελληνικό, με μο­ νόχρωμη (πράσινο) ή με τετρά­ χρωμη παραλλαγή, όπως σώζεται σήμερα στο υπαίθριο μουσείο αρ­ μάτων του ΚΕΤΘ, στον Αυλώνα Ατ­ τικής.

Μ -48Α5Κ PATTON ΤΑΝΚ, ΚΩΔ. 1355 ACADEM Y 1/35

Μ-151 TOW MISSILE, ΚΩΔ. 1325 ACADEMY 1/35

Το γνωστό αμερικανικό όχημα που φέρει εκτοξευτή TOW σίγουρα δεν θα αφήσει ασυγκίνη­ τους τους φίλους του είδους. Η λεπτομέρεια και η ποιότητα Academy υπογράφουν ένα εξαίρετο κιτ που γίνεται και ελληνικό.

To Μ-48Α5 αποτελεί τον τελευταίο τύπο της σειράς Μ48 Patton που τέθηκε για πρώτη φορά σε υπηρεσία το 1953. Η σχεδίαση του Μ-48 άρχισε το 1950 από την Detroit Arsenal, ενώ τον ίδιο χρόνο η Chrysler κατασκεύασε τα πρώτα έξι πρωτότυπα με την ονομασία Τ48. Η παραγωγή άρχισε το 1952. Σί­ γουρα πρόκειται για ένα όμορφο μοντέλο του Μ48 που γίνεται και ελληνικό.

Ολα τα παραπάνω μοντέλα δια τίθενται σε μορφή κιτ από τα καταστήματα Plastimodellismo (Ιπποκράτους 47. Αθήνα, τηλ. 3613011 και Παράσχου 7, Χαλάνδρι τηλ. 6848340, website: www.plastimodellismo.gr). Πώληση χονδρική-λιανική σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ

Φ Ω Τ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο ΑΡΧΕΙΟ

ΤΑ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΟΧΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Οχημα ελαφρών μεταφορών Austin Tilly 10 hp της III Μεραρχίας. Δ ιακρίνεται στην αριστερή του πόρτα το ελληνικό εθνόσημο, κάτω από τον αριθμό του οχήματος.

Κατά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ Β1Π αγκοσ μίου Π ο λέμου ο Ελ­ λ η ν ικ ό ς Σ τρ α τό ς ορ γανώ θηκε, εξο π λίσ τη κε κα ι ε φ ο δ ιά ­ σ θ η κε με ο χ ή μ α τα κα τά τα πρότυπα το υ Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ . Μ ετά τη λήξη το υ π ολέμου σ υνέχισ ε να ε φ ο ­ δ ιά ζ ε τα ι κα ι να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί ο χ ή μ α τα β ρ ετα ν ικ ή ς κ α τα ­ σ κευ ή ς μ έχ ρ ι τ ις α ρχές τη ς δ ε κ α ε τ ία ς το υ '50, οπ ότε οι ΗΠΑ α νέλα β α ν τ ις π ρ ο μ ή θ ειε ς τω ν Ενόπλων Δυνάμεώ ν μας. Σ τις σ ελ ίδ ε ς α υ τέ ς δ η μ ο σ ιε ύ ο ν τα ι μ ε ρ ικ έ ς φ ω το ­ γ ρ α φ ίες οχη μά τω ν που χρησ ιμ οπ οίη σ ε ο ΕΣ κα τά τ η ν π ε­ ν τ α ε τ ία 1945-1950.

Βρετανικής κατασκευής οχήματα της XV Μεραρχίας. Σ το κέντρο βρίσκεται ένα φορτηγό Fordson 15 cwtK ai δεξιά ένα κινητό συνεργείο Albion 6x4.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Κινητό συνεργείο του Τεχνικού Σώματος, τύπου Leyland Retriever.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ A

Επιμέλεια: Γιάννης Τερνιώτης Πηγή Φωτογραφίων: Αρχείο Α. Τοπάλογλου και Κ. Φάρου.

Οχημα διαβιβάσεων του ΕΣ, τύπου Morris Commercial C4.

79

Τεθωρακισμένο όχημα μεταφ οράς προσωπικού τύπου Indian κατά τη διάρκεια παρέλασης στην Αθήνα.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ Προσκαλούμε τους αναγνώστες που έχουν στο αρχείο τους φωτογραφίες σ χετικές με τη στρατιω τική μας ιστορία ή οιτοιοδήποτε α ντικείμενο στρατιω τικού ενδιαφ έροντος, να μας τις διαθέσουν προσωρινά ουνοδευόμενες - αν είναι δυνατόν από σχετικό κείμενο. Εμείς από την πλευρά μας αναλαμβάνουμε να προχωρήσουμε στην καλύτερη δυνατή παρουσίαση, δημοσιεύοντας το όνομα του αποστολέα (αν το επιθυμεί), και εγγυόμαστε την επιστροφή του υλικού μετά τη δημοσίευση (Περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία», ΤΘ 3951,10210, Αθήνα, υπόψη κ. Γ Τερνιώτη).

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Κ. Παγανέλ

ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Υ Κ Α Σ Τ Ρ ΙΩ Τ Ο Υ ΤΟΥ Ε Π ΙΛ Ε Γ Ο Μ Ε Ν Ο Υ ΣΚ ΕΝ ΤΕΡΜ Π ΕΗ

του Καστριώτη, ασχολείται με την πολιορκία της Κρόιας, τον θάνατο του Μουράτ Β1 και την άνοδο, στον θρόνο, του Μωά­ μεθ Β’. Συνεχίζει στο ιστορικό έτος 1453 και στην άλωση της Κωνσταντινούπολης. Τελειώνει καλύπτοντας την περίοδο 1453 - 1464 και την εδραίωση της τουρκικής κυριαρχίας στη νο­ τιοανατολική Ευρώπη, την εκ­ στρατεία του Μωάμεθ στην Αλ­ βανία και την ήττα του τουρκι­ κού στρατού από τον Σκεντέρμπεη, καθώς και τον θάνατο του τελευταίου. Το έργο περιέ­ χει επίσης πολλές πληροφορίες από διάφορες ιστορικές πηγές και συγγραφείς σχετικά με την καταγωγή και την προέλευση του αλβανικού έθνους και της γλώσσας που χρησιμοποιεί. Δια­ τίθ ετα ι από τις εκδόσεις «Ελεύ­ θερη Σκέψις» (Ιπποκράτους 112,11472, Αθήνα, τηλ. 3614736, fax: 3630697).

Ε κδ όσ εις "Ε λ ε ύ θ ερ η Σ κέψ ις" Α θήνα, Ιο ύ ν ιο ς 2001 Σ ε λ ίδ ε ς 298

80

Η προσωπικότητα του Γε­ ωργίου Καστριώτη ή Σκεντέρμπεη (Ισκεντέρ = Αλέξανδρος Μπέης) έλαμψε κατά την περίο­ δο που το Βυζάντιο υπέκυπτε στη δύναμη των Οθωμανών. Ο εθνικός ήρωας των Αλβανών οικειοποιήθηκε και χρησιμοποίησε τον Βυζαντινό δικέφαλο αε­ τό και το πορφυρό αυτοκρατο­ ρικό χρώμα ως έμβλημά του - ο αετός κοσμεί σήμερα τη σημαία του σύγχρονου αλβανικού κρά­ τους. Είναι όντως λυπηρό οι ση­ μερινοί Αλβανοί να αγνοούν προκλητικά την ηπειρωτική κα­ ταγωγή του Καστριώτη, την ο­ ποία ο ίδιος επισημαίνει και δια­ κηρύσσει με υπερηφάνεια, και παράλληλα να χρησιμοποιούν τον χριστιανό ηγεμόνα για να τονώσουν τον αλβανικό εθνικι­ σμό. Το έργο περιγράφει την ε­ πική ιστορία του Καστριώτη, ο οποίος κατά τον 15ο αιώνα έ ­ γραψε σελίδες δόξας συντρίβοντας τις στρατιές των Οθωμα­ νών σουλτάνων Μουράτ Β' και Μωάμεθ Β’. Το βιβλίο αναφέρεται στα γεγονότα της περιόδου 1440 - 1444 και περιγράφει την ομηρία του Καστριώτη, την κή­ ρυξη της ανεξαρτησίας της Αλ­ βανίας και τις πρώτες επιτυχίες κατά των τουρκικών-δυνάμεων. Στη συνέχεια καλύπτει τα γεγο­ νότα της εξαετίας 1444 - 1450 και την αποτυχία των Οθωμα­ νών να κάμψουν την αντίσταση

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ΟΙ ΕΝΕΤΟΙ ΕΤΗ MÄSO ιιο ι - u m

χοδιώκτες υπό τον Μάρκο Σανούδο κυριεύουν τη Νάξο, η ο­ ποία θα αποτελέσει την πρω­ τεύουσα του ομώνυμου δουκά­ του κατά τους επόμενους δυό­ μισι αιώνες. Ο συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζουμε προχωρεί στην καταγραφή των σημαντικότερων γεγονότων και σε μια γενική παρουσίαση της ι­ στορίας της Νάξου. Τη σημαντι­ κότερη ενότητα αποτελεί η κα­ ταγραφή της πορείας των Βενετών δουκών του νησιού από τον Μάρκο Α' Σανούδο το 1207 μέ­ χρι και τον Ιάκωβο Δ' Κρίοπο το 1566. Στη συνέχεια περιγράφεται η περίοδος της οθωμανικής κατοχής, η συμμετοχή της νή­ σου στην επανάσταση του 1821 κλπ. Η εξιστόρηση φθάνει μέχρι και την απελευθέρωσή της, το 1944, από τον Ιερό Λόχο. Επίσης παρέχονται πληροφορίες για τον πληθυσμό και τη ζωή των κατοίκων και τις παραδόσεις της Νάξου. Το Βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις «Πελασγός» (Αχιλλέως Παράσχου 127, ΤΚ 11475, Αθήνα, τηλ. 6440021, fax: 6450097).

Νίκα Πολυχρονοττούλου Κλαδά

ΣΤΡΑ ΤΗ ΓΟ Σ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Κ Ο Ν ΤΟ Υ Λ Η Σ 1858- 1933 Ε κ δ ό σ εις « Ε τα ιρ εία τω ν Φίλων το υ Λαού» Α θήνα , 2000 Σ ε λ ίδ ε ς 141

Αθανάσιος Κωτσάκης

Ο Ι ΕΝΕΤΟ Ι ΣΤΗ ΝΑΞΟ 1207- 1566 Ε κ δ ό σ εις «Π ελασγός» Ν άξος, 2000 Σ ε λ ίδ ε ς 84 Η κατάληψη της Κωνσταντι­ νούπολης το 1204 από τους σταυροφόρους επέφερε τον διαμελισμό της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τη διανομή τους μεταξύ των ηγεμόνων που συμμετείχαν στη Δ’ Σταυροφορία. Στο Αιγαίο δημιουργούνται μικρά ανεξάρτη­ τα δουκάτα τα οποία επ εκτεί­ νουν την εξουσία τους στα γύ­ ρω νησιά. Το 1207 οι Ενετοί τυ ­

Η συγγραφέας με το έργο αυτό παρουσιάζει στο ευρύ α­ ναγνωστικό κοινό την ιστορία του Βορειοηπειρώτη αντιστρά­ τηγου Αλέξανδρου Κοντούλη, ο οποίος υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων της δεύτερης περιόδου της Μι­ κρασιατικής Εκστρατείας. Α­ ντλώντας πολύτιμες πληροφο­ ρίες από το προσωπικό αρχείο του εκλιπόντος, παρέχει ενδια­ φέροντα στοιχεία τα οποία συν­ δ έει με τα μεγάλα ιστορικά γ ε­ γονότα της εποχής. Ενδιαφέ­ ρουσες είναι και οι επισημάν­ σεις αναφορικά με τη συμμετο­ χή του Κοντούλη σε επαναστα­ τικές ενέργειες στην περιοχή της Ηπείρου το 1878, στις μάχες

του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897, στον μακεδονικό αγώ­ να με το ψευδώνυμο «Σκούρτης», στους Βαλκανικούς Πολέ­ μους κλπ. Ο Κοντούλης έλαβε μέρος στην κίνηση περί «Ανατο­ λικής Ομοσπονδίας» μαζί με τον Ιωνα Δραγούμη. Στις 27 Φε­ βρουάριου 1921 ανέλαβε διοι­ κητής του Α’ Σώματος Στρατού,

ΝΙΚΑ ΠΟΛΓΧΡΟΝΟΙΙΟΓΛΟΓ.ΚΛΑΔΑ

Στρατηγός Αλέξανδρος Κοντούλης 1858-1!).»

Μαχητής τώ ν έθνίχων άγώνων

ΕΤΑΙΡΕΙΑ TÜHΦΙΛΟΝTO? ΑΑΟί i -ίΤΤΟΚΚΟ* APXÖON -J

αντικαθιστώντας τον αντιστρά­ τηγο Νίδερ. Εξέφρασε την αντί­ θεσή του ως προς τη σκοπιμό­ τητα της εκστρατείας κατά της Αγκυρας. Τον διαδέχθηκε λόγω ασθένειας ο Τρικούπης το 1922. Τον Απρίλιο του 1923 ο Κοντού­ λης αποστρατεύθηκε και τοποθετήθηκε πρεσβευτής στα Τί­ ρανα. Ο αναγνώστης μέσα από ανέκδοτες μαρτυρίες και το προσωπικό αρχείο του αντι­ στράτηγου θα σχηματίσει μια εικόνα της κατάστασης που επι­ κρατούσε στην Ελλάδα σε μια από τις πλέον κρίσιμες περιό­ δους της σύγχρονης ιστορίας της. Για να αποκτήσετε το βι­ βλίο μπορείτε να απευθυνθείτε στην «Εταιρία των Φίλων του Λαού» (Ευριπίδου 12, 10559, Α­ θήνα, τηλ. 3214329, fax 3217619).

Ιω άννης 1 . Θ εο δ ω ρ ά το ς lanth e o d @ c o m p u lin k .g r

ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΡΟΔΑΚΗΣ

ΜΙΘΡΙΛΑΤΗΣ ΣΤ Ο ΕΥΠΑΤΩΡ Βασιλεύς του Πόντον

ΛΐιοΦΓΐ;,

γιατιι. Ε1ΔΙΚΕ2.4ΥΝΛΜΕΙΙ ιτο mournτοη FN.4YNAME11N ΒΑΖ- Γ. ΜΑΝΤΖΛΡΛΗ

Περικλής Ροδάκης

Ιστορικές μαρτυρίες

Νίκος I. Ζερβής

ΜΙΘΡΙΔΑΤΗΣ ΣΤ’ ΟΕΥΠΑΤΩΡ

Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1941 - 1945

ΚΑΛΑΜΑΤΑ Η ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΚΑΤΟΧΗ- ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ■ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΊΟ

Σελ. 307, 3.640 δρχ. Η ιστορία του βασιλιά Μιθριδάτη, ηγεμόνα του Πόντου, ο οποίος αναμόρ­ φωσε το βασίλειό του και επέκτεινε τη δύναμή του μέχρι την Καππαδοκία και τη Φρυγία.

Σελ. 204, 6.240 δρχ.

Σελ. 267. 2.000 δρχ. Συνοπτική ιστορία των κυριότερων σταθ­ μών της εθνικής αντίστα­ σης από ττν Πανελλήνια Συνομοσπονδία Εθνικών Αντιστασιακών Οργανώ­ σεων

Αναφορά στα γεγονό­ τα του πρώτου έτους κα­ τοχής (1941) της Καλαμά­ τας από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς.

Ηλία Δ. Καρταλαμάκη

Ο Δ Ρ Ο Μ Ο ΣΠ Ρ Ο Σ ΤΟ ΛΥΚΟΜΟΡΟ Σελ. 348, 6.500 δρχ.

Σελ. 561, 8.320 δρχ. Ενα εξαιρετικό βι­ βλίο που μας μεταφέρει με ακρίβεια τη δράση της Ελληνικής Αεροπορίας κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, με πολλά νέα στοιχεία.

Α πόστολος E. Βακώ.όπθΌ/χ>ς

Βασίλειος Γ. Μαντζαρλής

Η αποφασιστική συμβο­ λή της Γ' Μοίρας Καταδρο­ μών στη μάχη για τη διάσω­ ση της Κόνιτσας το 1947, μα­ ζί με απόψεις για τον ρόλο των Ειδικών Δυνάμεων στο πλαίσιο των Ενόπλων Δυνά­ μεων.

Α λέξιος Γ. Κ. Σαββίδης ΒΥΖΑΝΤΙΝΌ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΝΤΑΠΤΥΧΟ

ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΨΕΛΛΟΣ ΑΝΝΑ ΚΟΜΝΗΝΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΙΝΝΑΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΦΡΑΝΤΖΗΣ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

81

Συμβολή για τοος ιατορισγράφσιιξ και την εχσχή too?

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ TOY 1 C !

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

ΒΥΖΑΝΤΙΟ/ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΗΡΟΔΟΤΟΣ Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

John Laif in

Χρήστου Σαζανίδη

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

3.500 ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΧΕΣ

ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Σελ. 776.10.000 δρχ.

Σελ. 795, 25.000 δρχ.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΝΤΑΠΤΥΧΟ

Ολες οι συγκρούσεις, οι εκ