SI 52.pdf

· ΔΡΧ. 1000 2000

ΠΑΓΩΜΕΝΟ ΤΣΟΣΙΝ Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΠΕΖΟΝΑΥΤΩΝ

ΤΕΥΧΟ Σ

52

·

Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΚΑΙ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟ ΤΟ ΕΠΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΟΥ

ΑΝΤΙΟΧΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜ ΟΣ : Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ: ΜΕΡΕΣ ΔΟΞΑΣ ΚΑΙ ΝΤΡΟΠΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΥΤΙΚ Η ΕΥΡΩΠΗ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑΣ: 0 ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΥΝΤΡΙΒΕΙ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ ΙΠΠΟΤΕΣ

Π E P I ΕΧΟ

ΤΕΥΧ Ο Σ 52 ΔΕΚΕΜ ΒΡΙΟΣ

2000

6 Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟ Υ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΟΥΒΟΡΩΦ

14 ΠΑΓΩΜΕΝΟ ΤΣΟΣΙΝ Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΠΕΖΟΝΑΥΤΩΝ

6

28 Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΜΕΡΕΣ ΔΟΞΑΣ ΚΑΙ ΝΤΡΟΠΗΣ 40 ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ Δ Υ ΤΙΚ Η ΕΥΡΩΠΗ

48 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑΣ Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΥΝΤΡΙΒΕΙ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ ΙΠΠΟΤΕΣ

56 ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟ ΤΟ ΕΠΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΟΥ “SCHARNHORST" 69 ΑΝΤΙΟΧΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ

■ «, 1 1 1 1 1 · Α μ ερ ικ α ν ο ί π εζο ν α ύ τες υποχω ρούν από τη ν π εριοχή το υ Τσοσίν, ύ σ τερ α από τη ν κινεζική ε π ίθ εσ η ("Frozen Chosin", πίν. το υ D avid P en tlandδ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε ά δ εια τη ς C ranston Fine A rts).

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ 76 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ 78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 82 QUIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

'ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ· Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α., τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε.1 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α , τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣ.Ε. / ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ταζίαρχος ε.α., τ. καθηγητής Στραπωπκής Ιστορίας ΣΣΕ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. I ΠΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΠΩΤΟΠΟΥΛΟΣ / ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ / ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΠΑΡΗΣ / ΠΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΝΣΟΛΑΣ/ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΑΛΑΣΣΗΝΟΣ * ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ · ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ- ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΠΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ t ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985 · e-mail: [email protected]« FAX: 38.21.985 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 12.000 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 20.000 ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ 21.500 ΔΡΧ. / ΚΥΠΡΟΣ 17.000 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 26.000 ΔΡΧ. · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ t ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Ε I ΛΗΣ Ε I Σ

Η μετάβαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο ιερό του Αμμωνα στην όαση της Σίβα μάλλον δεν ήταν τόσο "αθώα" όσο πιστευόταν μέχρι σήμερα.

"ΑΓΝΩΣΤΕΣ" ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Ενα ά ρ θ ρ ο μ ε τίτλ ο "Ταχυδα­ κτυ λο υ ρ γ ία σ τον ναό τω ν θεώ ν", που ε ίδ ε τ ο φω ς τ η ς δ η μ ο σ ιό τη ­ τα ς σ το γ ερ μ α ν ικ ό π ερ ιο δικό "Der Spiegel" τ ο ν π ερα σ μένο Ιούνιο, παρουσιάζει υπό ν έο πρίσμα τη σ ύ ντο μ η π α ρα μο νή το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ σ την Α ίγυπ το και τις σ υ ν θ ή κ ες που σ υνέβα λα ν σ την απ ρόσ κοπτη ενσω μάτω ση α υ τή ς τ η ς μ έχ ρ ι τ ό τ ε π ερσ ική ς επ α ρ­ χία ς σ τις κ τή σ εις το υ Μ α κεδ όνα σ τρ α τη λ ά τη . Ε ιδ ικό τερ α σ το κ εί­ μενο αναπ τύσ σ ονται οι απ όψ εις το υ Γερμανού α ρχαιολόγου Κλάο υ ς Π έτε ρ Κ ού λμ α ν και τω ν συ­ νερ γ α τώ ν το υ , οι οπ οίοι υπ οσ τη­ ρ ίζουν ό τι η μετά β α σ η το υ Α λ ε ­ ξά ν δ ρ ο υ σ το ν ναό το υ Αμμωνα σ την όαση τ η ς Σίβα και η ε κ ε ί α­ ν α κή ρ υ ξή το υ ως "γιού" α υ τού το υ θ ε ο ύ ή τα ν αναγκαία προϋπ ό­ θ εσ η για τ η ν απ οδοχή το υ από το υ ς Α ιγύπ τιου ς ως η γ εμ ό ν α τη ς χώ ρας. Η Α ίγυ π το ς υπ ολειπ ότα ν σε σημασία μό νο ν ως π ρος τ η ν ί­ δια τ η ν Περσία, ενώ η κατά ληψ ή τη ς ή τα ν αναγκαία εά ν ο Α λ έξα ν ­ δ ρ ο ς δ ε ν ή θ ε λ ε να έχ ει ένα δ ε ύ ­ τε ρ ο μέτω π ο α ν ο ικ τό σ τα νώ τα το υ . Σύμφ ω να μ ε τη θ εω ρ ία τω ν Γερμανώ ν αρχαιολόγω ν η ανα­ γνώ ριση τ ο υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ως κυ ­ ριάρχου τ η ς χώ ρας π ρ ο ϋ π έθ ετε τη σ τέψ η το υ ως φαραώ, για τη ν οποία όμω ς ή τα ν αναγκαία η κα­ θ ιερ ω μ έν η μετά β α σ η κ ά θ ε επ ί­ δ ο ξο υ υπ οψ ήφ ιου σ τον ναό το υ Αμμω να σ το Καρνάκ, κ ο ν τά σ τις Θ ή β ες τ η ς Ανω Α ιγύπ του, η ε κ ε ί α να μο νή το υ για έν α ν ευ νο ϊκά χρη σ μό το υ θ ε ο ύ και τε λ ικ ά η ε ν ­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

θρ όνισ ή το υ από τ ο υ ς ιερ είς. Ο­ μως τ ο σ υ ν τη ρ η τικ ό α ιγυπ τια κό ιε ρ α τείο τω ν Θ ηβώ ν δ ε ν ή τα ν δ ια τε θ ε ιμ έ ν ο να δ ε χ θ ε ί το ν Μ α­ κεδ ό ν α βασιλιά, γ εγ ο ν ό ς που π ρ οκαλούσ ε επ ιπ λοκές στη χώρα, τη σ τιγμ ή κα τά τη ν οποία ο Δ α ρείος π ρ ο ετο ίμ α ζε π α ράλληλα ένα ν ν έο σ τρ α τό για τη ν αποφασιστική σ ύγκρουσ η μ ε το ν Α λ έξα ν δ ρ ο . Ε­ τσ ι ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς επ ινόησ ε ένα τ έ ­ χνασ μα που το ν έβ γ α λ ε από τ ο α­ δ ιέξο δ ο : κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε σ το ιερό το υ Αμμω να στη Σίβα, τ ο οποίο, αν και α π ομο νω μένο σ την όαση, δ ε ν έπ α υ ε να α π ο τελ εί τμ ή μ α το υ π αλαιού α ιγυπ τιακού βασ ιλείου. Ε κεί δ ω ρ οδ όκη σ ε τ ο υ ς ιερ είς, που δ έ χ θ η κ α ν να π αρουσιάσ ουν έν α ν "χρησ μό" σ τον οπ οίο ο Α λ έ ­ ξα ν δ ρ ο ς π ρ οσ φ ω νείτο ως γ ιο ς το υ θ ε ο ύ . Α υ τή η έκφ ρ α σ η ή τα ν για το υ ς Α ιγύπ τιου ς σ υνώ νυμη με το ν τίτλ ο το υ φαραώ και μ ε α υ τό το ν τρ ό π ο δ έ χ θ η κ α ν ευ νο ϊκά το ν Α λ έξα ν δ ρ ο κα τά τη ν επ ισ τροφ ή το υ σ τη Μ έμφ ιδ α . Ετσι ο τ ε λ ε υ τα ίο ς κα τό ρ θ ω σ ε να σ υνεχίσ ει α πρόσ κοπ τα τη ν εκ σ τρ α τεία το υ α π ο φ εύ γ ο ν τα ς το ν κίν δ υ νο δημι ο υ ρ γ ία ς εν ό ς δ ε ύ τε ρ ο υ μετώ π ου

"ΕΞΑΓΟΡΕΣ" ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΣΤΟ Γ ΡΑΙΧ Μια ν έα έρ ευ ν α δ ύ ο Γερμα­ νών ισ τορικώ ν, τω ν Γ κ ερ ν τ Ουμπ ερσ άερ και Β ίν φ ρ ιντ Β ό γ κελ, φ έ ρ ν ε ι πάλι σ την επ ιφ ά νεια γνω ­ στά, αλλά α γ νο η μ ένα μ έχ ρ ι σ ή μ ε­ ρα σ τοιχεία για τις ο ικ ο ν ο μ ικ ές α­ π ο λα β ές α ρ κ ετώ ν α νώ τα τω ν α­ ξιω μ α τικώ ν το υ Γ 1 Ράιχ. Οι δ ύ ο ι­ σ το ρ ικο ί υπ οσ τηρ ίζουν βάσιμα ό τ ι ο Χ ίτλ ερ εξα σ φ ά λιζε τη ν α φ ο ­ σίωση π ολλώ ν σ τρα τηγώ ν το υ

π ρ ο σ φ ερ ο ντα ς το υ ς τερ α σ τια χ ρ η μ α τικ ά ποσά που ε κ τα μ ίε υ ε από έν α μυ σ τικό κονδύλι.Τα σ χε­ τικ ά σ τοιχεία, τα οποία π ρ οέκυψαν από έ ρ ε υ ν ε ς σ τα αρχεία τη ς Κ α γκελα ρία ς το υ Χ ίτλ ερ και στο γ ερ μ α ν ικ ό Υ π ουργείο Ο ικο νο μι­ κών, κλ ο ν ίζο υ ν τη γ ε ν ικ ό τε ρ η π ε­ ποίθησ η π ερί α φ ιλ ο κ ερ δ ο ύ ς α φ ο ­ σίωσης τω ν Γερμανικώ ν Ενόπλων Δ υνά μεω ν σ το ν Φ ύρερ α π ο κλ ει­ στικά και μό νο για λό γο υ ς σ τρα ­ τιω τικ ή ς τιμ ή ς . Από τ η ν άλλη π λευ ρά είνα ι β έβ α ιο ό τι δύσ κολα θ α α ν τικρ ο υ σ το ύ ν, δ ε δ ο μ έν ο υ ό τι η πίστη τω ν εμ π λ εκό μ ενω ν α­ ξιω μ α τικώ ν α π ο δ εικν ύ ετα ι ό τι ε ­ ξα ρ γ υ ρ ώ θ η κ ε έμ π ρ α κτα μ ε τ η ν α ­ δια φ ορία το υ ς για τη συνωμοσία α να τρ οπ ής το υ Φ ύρερ που ε κ δ η ­ λ ώ θ η κ ε σ τις 20 Ιουλίου 1944. Οι σ υ γγρ α φ είς π α ρουσ ιάζουν α ρ κ ε­ τ έ ς χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ές π εριπ τώ ­ σ εις, όπως α υ τή το υ ναυάρχου Ραίντερ, ο οπ οίος σε μια π ερίπ τω ­ ση φ ιλ ο δ ω ρ ή θ η κε μ ε 220.000 μάρκα τη ς επ ο χή ς (reichsmark). Ας σ η μ ειω θ εί ό τι έν α reichsmark α ν τι­ σ τοιχ εί σε δ έ κ α σ ημερινά γ ερ μ α ­ νικά μά ρκα και ό τι τη ν ίδια π ερ ίο ­ δο οι μ η νια ίες α π οδο χές εν ό ς ε ρ ­ γ ά τη έφ θ α ν α ν τα 28 μάρκα, εν ό ς υπ ουργού τα 1.700, εν ό ς σ τρ α τη ­ γού τα 2.000, ενώ το υ σ τρα τά ρχη δ ε ν ξεπ ερ νο ύ σ α ν τα 4.000. Ενας ά λλο ς "τυ χ ερ ό ς", ο σ τρ α τά ρ χ η ς φ ον Λ έεμπ , έλ α β ε κά π οτε 118.000 μάρκα μ ε τα οποία αγόρασ ε μια έ ­ παυλη που σ ήμ ερα ε ξα κ ο λ ο υ θ ε ί να β ρ ίσ κ ετα ι σ τη ν κα το χή τω ν κληρο νό μω ν το υ , ενώ ο σ τρ α τά ρ ­ χ η ς Γ κ ερ ν τ φ ο ρ ν Ρ ο ύ ν τσ τεν τ αμ ε ίφ θ η κ ε μ ε 250.000 μάρκα. Ο σ τρ α τά ρ χ η ς Β ίλ χ ελ μ φ ο ν Κ ά ιτελ, έν α ς από τ ο υ ς π ισ τό τερ ο υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς το υ Χ ίτλ ερ (ο οπ οίος μά λισ τα κα τα δ ικά σ τη κε σ τη δίκη τη ς Ν υ ρ εμ β έρ γ η ς και ε κ τε λ έ σ τη κε ως εγ κ λ η μ α τία ς π ο λέμο υ), ευ ν ο ή θ η κ ε διπλά από α υ το ύ το υ ε ί­ δ ο υ ς τις δ ω ρ εές: τ η ν πρώ τη φ ο ­ ρά το ν Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1942 με 250.000 μά ρκα και τη δ ε ύ τε ρ η το ν Ιούλιο τ ο υ 1944 μ ε 739.340. Η ση­ μασία α υ τώ ν τω ν δω ρεώ ν α υ ξά ν ε­ τα ι εά ν λ η φ θ ε ί επ ιπ λέο ν υπόψη ό τι τα σ χετικά ποσά παραχωρούν το α φ ο ρ ο λό γη τα . Σύμφ ω να μ ε τα δ ε δ ο μ έν α που κατα χω ρούν οι σ υγγρ α φ είς μια από τις πιο α κ ρ α ίες π εριπ τώ ­ σ εις φ α ίν ετα ι ό τι υ π ήρ ξε α υ τή το υ σ τρ α τη γ ο ύ Χ ά ιν τς Γ κ ο υ ν τέριαν. Ο Γ κο υ ν τέρ ια ν αρχικά ή τα ν έν α ς από το υ ς επ ικ ρ ιτές τη ς σ τρ α τη γ ικ ή ς το υ Χ ίτλ ερ , μ ε τά ό ­ μω ς από τ η ν α π ο τυ χ η μ έν η συνω­ μοσία τ η ς 20ής Ιουλίου 1944 κάλ εσ ε α νο ικτά το υ ς σ υνα δέλφ ο υς το υ να μ είν ο υ ν πιστοί σ τον Φύ­ ρερ! Οι σ υγ γρ α φ είς απ οκαλύ­

π το υ ν ό τι σ τις 30 Ο κτω βρίου 1942 η ομά δα τ η ς Κ α γκελα ρ ία ς που ή ­ τα ν επ ιφ ο ρ τισ μ έν η μ ε τ η ν κα τα ­ νομή τω ν δώ ρων έλ α β ε μια επ ι­ σ τολή από τ ο ν γ κ α ο υ λ ά ιτερ τη ς δ υ τικ ή ς Π ολω νίας, Αρθουρ Γκράισερ, ο οπ οίος ζη το ύ σ ε δ ιε υ ­ κρινίσ εις σ χετικά μ ε μια σ υ ζή τη ­ ση που είχε μ ε το ν Γ κο υ ντέρ ια ν , κα τά τη διά ρ κεια ς τ η ς οπ οίας ο τ ε λ ε υ τα ίο ς το ύ είχ ε α ν α φ έρ ει πως ο Χ ίτλ ερ το υ είχ ε υπ οσ χεθεί μια έπ αυλη. Ο Χ ίτλ ερ επ ιβεβα ίω ­ σ ε τη ν υπόσχεση και επ ιφ ό ρ τισ ε το ν Γκράισ ερ να α να ζη τή σ ει τη ν κα τά λλ η λ η έπ αυλη. Λ ίγους μ ή νες α ρ γ ό τερ α , το ν Φ εβρ ου ά ρ ιο το υ 1943, α ν τιχ ιτλ ερ ικ ο ί α ξιω μα τικοί π ροσ έγγισ αν το ν Γ κο υ ντέρ ια ν με τη ν π ρόθεσ η να τ ο ν ε ν τά ξο υ ν στη συνωμοσία εν α ν τίο ν το υ Φύ­ ρερ . Ε κείνο ς α διαφ όρησ ε. Α ντί­ θ ε τ α ως προς τ ο θ έ μ α τ η ς έπ α υ­ λ η ς δ ε ν έπ α υε να σ τέλ νει επ ισ το­ λ έ ς σ το υ ς β ο η θ ο ύ ς το υ Φ ύρερ ζη τώ ν τα ς να π λ η ρ ο φ ο ρ η θ εί εά ν τ ο οίκη μ α θ α εφ ο ρ ο λ ο γ είτο , κα­ θώ ς και ποιος θ α επ ιβα ρ υνό τα ν για το κό σ το ς το υ εξο π λισ μο ύ και τω ν επίπλων. Τελικά τ ο ν Ιανουά­ ριο το υ 1944 ο Γ κ ο υ ν τέρ ια ν ε ξ α ­ σφάλισε μια τερ ά σ τια έπ αυλη.

ΛΥΘΗΚΕ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΤΥΧΗΣ ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ IT Η τύ χ η το υ τ ε λ ε υ τα ίο υ κατιόν τα απ ογόνου τ η ς γ α λλ ική ς βασι­ λ ικ ή ς δ υ να σ τεία ς τω ν Β ουρβώ νων α π ο τελ ο ύ σ ε μ έχ ρ ι σ ήμ ερα ένα από τα μ υ σ τήρια τ η ς Ισ το­ ρίας. Κ ατά τη ν ε κ τ έ λ ε σ η το υ Λ ο υ ­ δ ο β ίκο υ ΙΣΤ, το ν Ιανουάριο το υ 1793, και τ η ς σ υζύγου το υ , Μ α­ ρίας Α ν το υ α νέτα ς, σ τις 16 Ο κτω ­ βρίου το υ ίδιου χρ ό νο υ, ο γιο ς τ ο υ ς Λ ο υ δ ο β ίκο ς ή τα ν ο κ τώ ε ­ τών. Σ τη σ υνέχεια τα ίχνη το υ μι­ κρού αγοριού (που αν α ν έβ α ινε σ τον θ ρ ό ν ο θ α α ν α φ ερ ό τα ν ως Λ ο υ δ ο β ίκο ς ΙΖ') χά θ η κα ν μυσ τηριωδώς. Οπως είνα ι γνω σ τό, μ ετά τη ν παλινόρθω σ η τη ς γ α λλ ική ς μονα ρχίας α ν έβ η κ ε σ τον θ ρ ό ν ο ο ν εώ τερ ο ς α δ ελ φ ό ς το ύ Λ ο υ δ ο β ί­ κου ΙΣΤ1, Κ ά ρο λο ς I' (1824-1830). Π ρ ό σ φ α τες έ ρ ε υ ν ε ς οδήγησ αν σ την απ οκάλυψ η τ η ς τύ χ η ς το υ νεα ρ ο ύ διαδόχου. Ε π ισ τήμονες από δύ ο ευρω π αϊκά π ανεπ ισ τήμια σ υνέκρ ινα ν δ είγ μ α τα DNA από τα μα λλιά τ η ς Μ α ρίας Α ν το υ α ν έτα ς και από τη ν καρδιά εν ό ς άγνω ­ σ του μ έχ ρ ι τώ ρα α γοριού που ε ί­ χ ε π εθ ά ν ει πριν από 200 περίπου χρ ό νια σε μια φ υ λα κή το υ Παρισι­

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ

ού και κ α τέ λ η ξα ν σ το σ υμπ έρα­ σμα ό τι επ ρ ό κ ειτο για το ν χα μ ένο διάδοχο, ο οπ οίος μ ε τά το ν θ ά να ­ τ ο τω ν γ ο νέω ν το υ είχ ε φ υ λ α κι­ σ τεί σε έν α οχυρ ω μ ένο μο να σ τή ­ ρι τη ς γ α λ λ ικ ή ς π ρ ω τεύουσ α ς, ό ­ που και π έθ α ν ε από φ υματίω σ η σ τις 8 Ιο υνίου 1795, σε ηλικία μ ό ­ λ ις 10 ετών.

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΤΗΣ MATA ΧΑΡΙ; Η π ο λυ κύ μ α ν τη σ τα δ ιο δ ρ ο ­ μία τ η ς σ α γ η ν ευ τικ ή ς χ ο ρ εύ τρ ια ς και διάσ ημης Ο λλα νδ ή ς κα τα σ κό­ που Μ ά τα Χάρι είχ ε απ ότομ ο τ έ ­ λ ο ς μ ε τη ν ε κ τέ λ ε σ ή τη ς σ τις 5 Ο­ κτω β ρίου 1917 σ το δάσος τη ς Β ενσ έν, κ ο ν τά σ το Παρίσι, που α­ κ ο λο ύ θ η σ ε τη ν κα τα δ ίκη τ η ς για κα τα σ κοπ εία υπ έρ τ η ς Γερμα­ νίας. Από τ ό τ ε η τύ χ η τ η ς σορού τ η ς π α ρ έμ εν ε άγνω στη. Π ρόσ φ α­ τα α π ο κα λύ φ θ η κε, μ ε δάση έ γ ­ γραφ η α να φ ορά το υ 1918, ό τι το χα ρ α κτηρ ισ τικό κεφ ά λι τ η ς διάσ ησης κο κκινο μ ά λλα ς φ υλασ σ ό­ τα ν σ το μά λλον άγνω σ το μουσ είο Α νατομίας σ το Σαίν Ζ ερ μ α ίν ν τε Π ρε, τ η ς γ α λλ ική ς π ρ ω τεύουσ ας, όπου τ ο είχαν δ ε ι πριν από α ρ κ ε ­ τ έ ς δ ε κ α ε τ ίε ς ο κ α θ η γ η τή ς τ η ς Ια τρ ική ς Πωλ ν τ ε Σαίν Μ ορ και ο έ φ ο ρ ο ς το υ μο υσ είου Ροζέ Σαμπάν! Σ το ίδιο μουσ είο, που σ τε­ γ ά ζετα ι σ το ν ό γ δ ο ο ό ρ ο φ ο εν ό ς πα νεπ ισ τημιακού κτιρ ίου σ το έ ­ κ το δ ιο ικ η τικ ό διαμέρισ μα το υ Παρισιού, φ υλάσ σ οντα ι άλλα 99 κεφ ά λια και 5,800 μ έλη α τό μω ν που β ρ ή κα ν τ ο ν θ ά ν α το μ ε τα ξύ το υ 18ου και τω ν αρχών το υ 20ού αιώνα ε ίτ ε σ το ε κ τε λ ε σ τ ικ ό απόσπασμα, ε ίτ ε σ τη γ κ ιλο τίν α ως ε ­ γ κ λ η μ α τίε ς , π ρ ο κειμ ένο υ να χ ρ η ­

Το κεφάλι της Μ ά τα Χάρι α να ζητείτα ι από το μουσείο Ανατομίας του Παρισιού...

σ ιμ εύ ο υ ν ω ς β ο η θ ή μ α τα για τη διδασ καλία τ η ς Ια τρ ική ς. Μ ε τα ξύ το υ ς β ρ ίσ κ ετα ι και τ ο κρα νίο το υ παραλίγο δ ο λο φ ό ν ο υ (το 1835) το υ βασιλιά Λουδοβίκου-Φ ιλίπ που, Ζ ο ζέφ Φισί, ο οπ οίος π ροη­ γο υ μ έν ω ς είχ ε δ ο λ ο φ ο ν ή σ ει άλ­ λα 18 ά τομα. Το μο υσ είο είνα ι α­ ν ο ικ τό σε επ ισ κέψ εις μ ε τά από σ υνεννόησ η. Οι εν δ ια φ ερ ό μ εν ο ι όμω ς π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κα ν πρόσ φ α­ τα ό τι δ ε ν είνα ι δ υ ν α τό ν να δ ο υ ν τ ο κεφ ά λι τ η ς Μ ά τα Χάρι δ ιό τι η τύ χ η t o u α γ νο είτα ι! Η εξα φ ά νισ ή το υ δ ε ν είνα ι δ υ ν α τό ν να χ ρ ο ν ο ­ λ ο γ η θ ε ί μ ε ακρ ίβεια, φ α ίν ετα ι ό ­ μως ό τι σ υνέβη ε ίτ ε κα τά τη διάρ­ κεια το υ Β* Π αγκοσ μίου Π ολέμ ου, ε ίτ ε κα τά τη μ ετα φ ο ρ ά το υ μ ο υ ­ σ είου στη σ η μ ερ ινή το υ δ ιε ύ θ υ ν ­ ση, τ ο 1954. Το θ έ μ α θ α είχ ε παρ α μ είν ει σ την α φ ά νεια εά ν η γ α λ­ λική κυ β έρ ν η σ η δ ε ν είχ ε εκφ ρ ά σει τ η ν π ρόθεσ η να κλ είσ ει το μο υσ είο, που είνα ι ένα από τα τ ε ­ λ ευ τα ία το υ είδ ο υ ς το υ σ τον κό­ σμο. Τελικά η γνω σ τοπ οίησ η το υ γ ε γ ο ν ό το ς ε ν δ έ χ ε τ α ι να έχ ει δι­ πλό ό φ ε λ ο ς , κα τα λ ή γ ο ν τα ς όχι μόνο στη διάσωση το υ μουσ είου, αλλά και σ την ε ν δ ε χ ό μ ε ν η α ν εύ ­ ρεσ η το υ χα μ ένου κ εφ α λιο ύ τη ς Μ ά τα Χάρι, εφ ό σ ο ν β έβα ια ο ση­ μ ερ ιν ό ς κά το χό ς το υ εν δ ια φ έρ ε τα ι να το επ ισ τρ έφ ει!

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ Ενα ν έο βιβλίο που κ υ κ λ ο φ ό ­ ρησ ε τη ν π ρ ο η γ ο ύ μ ενη ά νοιξη σ τις ΗΠΑ και σ τη Β ρ ετα ν ία μ ε τ ίτ ­ λο "Το παζάρι το υ φ ά ου σ τ" και υ­ π ό τιτλ ο ”0 κό σ μ ος τ η ς τ έ χ ν η ς σ τη ναζισ τική Γερμανία" ("The Faustian Bargain: The A rt World in Nazi Germany", εκ δ . Penguin), πα­ ρ ο υσ ιά ζει μ ε ιδ ια ίτερ α δ ιεισ δ υ τι­ κό τρό π ο τ ις μ ε θ ό δ ο υ ς οργανω ­ μ έ ν η ς λεηλα σ ία ς έρ γω ν τέ χ ν η ς που α νή κα ν σε Ε βρα ίους, κυρίω ς τ η ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ευρώπης. Ο συγ­ γ ρ α φ έα ς είνα ι κα τά τε κ μ ή ρ ιο έ ­ νας από το υ ς α ρ μ ο δ ιό τερ ο υ ς σ χετικά μ ε τ ο θ έ μ α . Π ρ ό κ ειτα ι για το ν Ε λλη νο α μ ερ ικα νό Jonathan Petropouios, κ α θ η γ η τή Ισ τορίας σ το Κ ο λ λέγιο Claremont McCenna τη ς Κ αλιφ όρνια και επ ικεφ α λή ς ερ ε υ ν η τή , για τ η ν ιδιοκτησ ία σ την τέ χ ν η και σ το ν π ολιτισ μό, τ η ς (α μ ερ ικα νική ς) π ρ ο εδ ρ ική ς σ υ μ β ο υ λ ευ τικ ή ς επ ιτρο π ής για τ ο Ο λοκαύτω μα. Το 1996 ο Petropouios είχ ε εκδώ σ ει έν α πα­ ρ ε μ φ ε ρ έ ς έρ γο μ ε τίτλ ο "Η τ έ χ ν η

ως π ο λιτική σ το Γ' Ράιχ" ("Art as Politics in the Third Reich"), σ το ο ­ ποίο ανέπ τυσ σ ε τη χρήσ η τη ς τ έ ­ χ ν η ς ως εν ό ς από τα σ η μ α ντικ ό ­ τε ρ α μέσα τ η ς να ζισ τική ς προπα­ γά νδ α ς, Σ το πιο π ρόσ φ ατο έρ γο το υ μ ε λ ε τ ά μια ά λλη π λ ευ ρ ά τη ς α μ α ρ τω λής σ χέσης τω ν Ναζί με τ η ν τέ χ ν η , π ρ ο σ εγ γίζο ντα ς τ ο θ έ μ α μέσω τ η ς απ οκάλυψ ης τη ς δράσ ης π έ ν τε σ ημ α ντικώ ν α ν ­ θρώ πω ν τ η ς τ έ χ ν η ς που προσέφ ερ α ν τις υπ ηρεσ ίες το υ ς σ το εθ νικο σ οσ ια λισ τικό κα θ εσ τώ ς π ρ ο κειμ ένο υ να απ οκομίσ ουν προσωπικά ο φ έλη . Τα ά το μ α α υ τά είνα ι οι Ερνσ τ Μ π ούχνερ (δ ιευ θ υ ­ ν τή ς μουσ είω ν και ειδ ικ ό ς σ την εικα σ τική τέ χ ν η τ η ς κλασ ικής π ε­ ριόδου), Καρλ Χ ά μ π ερ σ το κ (πωλ η τή ς έρ γω ν τέχ ν η ς ), Ρ όμπ ερτ Σ ο λ τζ (τεχ ν ο κ ρ ιτικ ό ς), Κ ά τεγια ν Μ ίλμαν (Α υσ τριακός ισ τορ ικός τ η ς τ έ χ ν η ς ) και Α ρνο Μ π ρ έκ ερ (ο π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ο ς γ λύ π τη ς το υ Χ ίτλ ερ ). Χάρη σε μια σ ειρά σ υ ν ε­ ν τε ύ ξε ω ν μ ε υ π έρ γ η ρ ο υ ς Ναζί, αλλά και τη β ο ή θ εια εγγρ ά φ ω ν που β ρ έ θ η κ α ν ή απ οχα ρ α κτηρ ί­ σ τηκα ν πρόσφατα, ο σ υγγρ α φ έα ς κα το ρ θ ώ ν ει να α να σ υ νθ έσ ει τη δράση τω ν π έ ν τε "πρω ταγω νι­ στών", οι οποίοι μ ε τά τη λ ή ξη το υ π ο λέμ ο υ κα τό ρθω σ α ν να απ οφ ύ­ γ ο υ ν τις σ υ ν έπ ειες τω ν π ράξεώ ν το υ ς και να σ υνεχίσ ουν τις επ ιτυ ­ χ η μ έ ν ε ς σ τα δ ιο δ ρ ο μ ίες το υ ς . Ει­ δ ικ ό τε ρ α ο Μ π ούχνερ, υ π εύ θ υ ­ νος κα τά τη διά ρκεια τ ο υ π ο λέ­ μου για τ ο ν επ αναπατρισμό πινά­ κω ν το υ Βαν Αικ σ τη Γερμανία, κα τό ρ θ ω σ ε τ ο 1953 να κερ δ ίσ ει πάλι τ η θ έσ η το υ δ ιε υ θ υ ν τή τη ς Β α υ α ρική ς Κ ρ α τική ς Σ υ λλο γή ς, τ η ς σ η μ α ν τικ ό τερ η ς ίσως θ έσ η ς σ τον χώρο τω ν μουσ είω ν τ η ς (τό ­ τε ) Δ υ τικ ή ς Γερμανίας. Ο Σ ο λ τζ υ­ π ή ρ ξε έν α ς από το υ ς ιθ ύ ν ο ν τε ς τ η ς κλοπ ής έρ γω ν τ έ χ ν η ς κυρίω ς από τη Γαλλία. Για τη δρ α σ τη ρ ιό ­ τη τα α υ τή κ α τα δ ικά σ τη κε μ ε τα ­ π ο λεμ ικ ά από γα λλ ικό δικα σ τήριο σ ε δ ε κ α ε τή φ υλάκισ η, χω ρίς ό ­ μως να εκ τίσ ει π ο τέ τη ν π οινή το υ ! Ε ξίσ ου εξο ρ γ ισ τικ ή είνα ι και η περίπτωση το υ Μ ίλμαν, προσ τα τευ ό μ εν ο υ το υ Χ έρ μ α ν Γκαίρ ινγκ, που έδ ρ α σ ε ως επ ικ εφ α ­ λ ή ς απ οσ τολώ ν κ λ εμ μ έν ω ν έ ρ ­ γω ν τ έ χ ν η ς από τη ν Ο λλα νδ ία και τ η ν Π ολω νία και μ ε τά τ ο ν π ό λεμο δ ε ν δίσ τα ζε να δηλώ σ ει μ ε θ ρ ά ­ σος: "Η μασ τε ισ τορ ικοί τ η ς τ έ ­ χ ν η ς. Δ εν γνω ρίζα με τ ο Δ ιεθ ν έ ς Δίκαιο, ο ύ τε τη σ υνθή κη τη ς Γε­ ν εύ η ς και ά λλα π αρόμοια. Φ έρα ­ μ ε σε π έρα ς τη ν α π οσ τολή μας σ την Π ολω νία μ ε απ όλυτα α ν ­ θρω π ισ τικό τρόπ ο". Α ς δ ο ύ μ ε τ ι λ έ ε ι ο σ υγγρα φ έα ς: "Εδώ έχ ο υ μ ε τη ν ισ τορία τα λ α ντο ύ χ ω ν και επι-

Το εξώ φυλλο του βιβλίου του John Petropouios. τυ χ η μ έν ω ν α τό μ ω ν που σ υνερ γά ­ σ τηκα ν μ ε το υ ς Ναζί και β ο ή θ η ­ σαν σ την εφ α ρ μ ο γ ή εν ό ς απο­ τρόπ αιου π ο λιτισ π κο ύ εγ κ λ ή μ α ­ τος... Ο έλ εγ χ ο ς τω ν τεχ νώ ν ή τα ν σ η μ α ν τικ ό τα το σ το ιχ είο το υ απο­ λ υ τα ρ χικο ύ (εθνικοσ οσ ια λισ τικού) κ α θ εσ τώ το ς, Η ε μ μ ο ν ή το υ ς (τω ν εθ νικοσ οσ ια λισ τώ ν η γετώ ν) στη δ η μ ιο υ ρ γ ία κρ α τικώ ν και α το ­ μικώ ν σ υλλογώ ν έρ γω ν τ έ χ ν η ς ε ί­ ναι η σ η μ α ν τικ ό τερ η ίσως π λευρά του... Οι Ναζί δ ε ν θ α μπ ορούσαν όμω ς να κυ ρ ια ρ χ ήσ ου ν σ τον κα λ­ λ ιτεχ ν ικ ό το μ έα , ο ύ τ ε να δη μι­ ο υ ρ γ ή σ ο υ ν τ έ τ ο ιε ς σ υ λ λο γές δί­ χως τη σ υνεργασ ία τω ν μορφ ώ ν το υ κ α λ λ ιτεχ ν ικ ο ύ κόσμου. Η ταν κο ινό σ χέδιο. Οι η γ έ τ ε ς π αρείχαν τη ν π ο λιτική κάλυψ η και το κεφ ά λα ιο και οι σ υ ν ερ γ ά τες παρείχαν τ ις γνώ σ εις το υ ς . Α υτή η σ υ ν ερ ­ γασία ε π ε κ τά θ η κ ε σε ό λ ε ς τ ις ε ι­ δ ικ ό τη τε ς το υ κόσ μου τ η ς τ έ ­ χ ν η ς: δ ιε υ θ υ ν τ έ ς μουσ είω ν και σ υ ν τη ρ η τές , έμ π ο ρ ο ι τέ χ ν η ς , κρ ιτικο ί τέ χ ν η ς , ισ το ρ ικο ί τ έ χ ν η ς και κ α λ λ ιτέχ ν ες ". Σ ε ένα άλλο ση­ μ είο ο Petropouios π ρ ο σ θ έτει: "Β ε­ βαίως κάπ οιος π ρ έπ ει να π ροσ έ­ χ ει τις σ υγκρίσ εις μ ε τ α ξύ τ η ς μα­ ζική ς δ ο λο φ ο ν ία ς και τ η ς λ ε η λ α ­ σίας έρ γω ν τ έ χ ν η ς . Ο μω ς και τα δύ ο σ χέδια τω ν Ναζί είχα ν σχέση μ ε τα ξύ τ ο υ ς και ή τα ν μ έρ ο ς εν ό ς σ υνολικού σ χεδίου. Η “π ο λιτισ τι­ κή π ο λιτική" τω ν Ναζί ή τα ν ά ρ ρ η­ κτα σ υ ν δ ε δ εμ έν η μ ε τις φ υ λ ε τ ι­ κ έ ς και γ εω π ο λ ιτικ ές απ όψ εις και β λ έψ εις το υ ς . Η δ ε σ υ μ μ ετο χ ή τω ν μο ρφ ώ ν το υ κόσ μου τη ς τ έ ­ χ ν η ς α φ ορ ούσ ε και τη ν π ρ οώ θ η­ ση τη ς προπαγάνδας τω ν Ναζί και τη νομιμοπ οίησ η τω ν π ο λιτισ τι­ κών φ ιλ ο δ ο ξιώ ν τω ν η γ ετώ ν το υ ς".

5 ■■

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ΟΤΑΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΚΑΤΑ Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ ΓΕΔΕΩ Ν Υ π ο σ τρ ά τη γο ς ε.α. τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς ΣΣΕ. τ. υ π ο δ ιευ θ υ ν τή ς Δ ΙΣ /Γ Ε Σ

ΤΗΣ ΣΟ ΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ο

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ, ΙΩΣΗΦ ΣΤΑΛΙΝ, ΑΝΑΖΗΤΗΣΕ ΠΡΟΤΥΠΑ ΡΩΣΩΝ ΗΓΗΤΟΡΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝΩΣΕΙ ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ ΛΑΟΥ, ΑΝΑΔΕΙΧΘΗΚΕ 0 ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΟΥΒΟΡΩΦ - ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΔΙΚΑ: 0

■ *fO i I . , n " W r · m

T W -\ ©

/ *

ΣΟΥΒΟΡΩΦ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΙΓΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΣΑΝ

W ><

ΝΑ ΚΑΥΧΗΘΟΥΝ ΟΤΙ ΤΕΛΕΙΩΣΑΝ ΤΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ

0 α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο ς Α λέξα ν δ ρ ο ς Β α σ ίλ ιεβ ιτς Σουβόρω ψ .

ΤΟΥΣ ΑΗΤΤΗΤΟΙ.

ΤΟΥ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Π ίνα κας A.N. Ποπώφ (1903) μ ε θ έ μ α το π έρασμα το υ Σ ο υ β ό ρ ω φ από τις Α λπ εις.

Σ ύ ν τα γ μ α Σ ε μ ιο ν ό φ σ κ ι, π ου ε ίχ ε ιδ ρ υ ­ λ ό κ λ η ρ ο τ ο ό ν ο μ ά το υ ή τα ν θ ε ί απ ό τ ο ν Μ ε γ ά λ ο Π έ τ ρ ο σ το ο μ ώ ν υ ­ Α λ έξα νδ ρ ο ς Β α σ ίλ ιε β ιτς μο χω ρ ιό κ ο ν τ ά σ τη Μ όσ χα μα ζί μ ε το Σ ο υ β ό ρ ω φ , Κ ό μ η ς Ρ ιμνίκσ κι, Π ρ ίγκιπ α ς Ιτα λ ιίο κ ι, Α υ τ ο κ ρ αΣτ ού ρν τα ικ όγ ςμ α Π ρ ε ο μ π ρ α σ ν έ σ κ ο γ ιε (κα ι α υ ­ ο νότά Κ ό μ η ς. Η τα ν έ ν α ς κ ο ν τό ς , α στθόε νκικ ς σ το ο μ ώ ν υ μ ο χω ριό κ ο ν τά σ τη Μ όσχα). Τα δ ύ ο α υ τά Σ υ ν τά γ μ α τα αποκαι κ α θ ό λ ο υ ε λ κ υ σ τικ ό ς ά ν δ ρ α ς από σ ω μ α τική άπ οψ η και η ζωή το υ ή τ α ν α ­ τ έ λ ε σ α ν τ η Μ ε ρ α ρ χ ία Φ ρ ο υ ρ ώ ν τ η ς Α ­ π ό λ υ τα λ ιτή . Τ α υ τό χ ρ ο ν α ή τα ν έ ν α ς ε ­ γ ία ς Π ε τρ ο ύ π ο λ η ς . Ο σ οι υ π η ρ ε το ύ σ α ν σ τη ν τ ε λ ε υ τ α ία έπ α ιρ ν α ν δ ύ ο β α θ μ ο ύ ς ξ α ιρ ε τ ικ ό ς σ τρ α τιω τικ ό ς θ ε ω ρ η τ ικ ό ς π αραπ άνω ό τα ν μ ε τ ε τ ί θ ε ν τ ο σ ε ά λ λ ε ς τ η ς τ α κ τ ικ ή ς και τ η ς σ τρ α τη γ ικ ή ς π ου μ ο ν ά δ ε ς . Ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς έ μ ε ιν ε σ το Σ ύ ­ σ υ ν δ ύ α ζε τε ρ ά σ τια π ο λ ε μ ικ ή ε μ π ειρ ία μ ε θ ά ρ ρ ο ς , α δ ά μ α σ τη θ έ λ η σ η και ε υ φ υ ­ ν τα γ μ ά το υ μ έ χ ρ ι τ ο 1754 και α π ο χ ώ ρ η ­ σ ε μ ε β α θ μ ό α ξιω μ α τικ ο ύ ισ ο δ ύ ν α μ ο με ΐα. Ε ίχε δ ε και μια ε κ κ ε ν τ ρ ικ ό τ η τ α π ου τ ο ν σ η μ ερ ιν ό το υ α ν θ υ π ο λ ο χ α γ ο ύ για ά γ γ ιζ ε τα ό ρ ια τ η ς τ ρ έ λ α ς ! Το π ο λ ε μ ικ ό το υ « μ η τρ ώ ο » είν α ι α ξ ιο ζ ή λ ε υ τ ο : τ ρ α υ ­ να ε κ π α ιδ ε υ τ ε ί επ ί δ ύ ο χ ρ ό ν ια σ ε σ τρ α ­ μ α τίσ τ η κ ε σ ο β α ρ ά έ ξ ι φ ο ρ έ ς , ν ίκ η σ ε σ ε τ ιω τ ικ έ ς α κ α δ η μ ίε ς . Το 1756 τ ο π ο θ ε τ ή ­ θ η κ ε σ ε έ ν α σ ύ ν τα γ μ α σ το Ιν γ κ ε ρ μ α ν 63 μ ά χ ε ς χ ω ρ ίς να υ π ο σ τεί κα μ ία μ εγ ά λ η ή ττα , τ ιμ ή θ η κ ε μ ε α μ έ τ ρ η τ α π α ρά σ ημ α , λ α ν τ (κ ο ν τά σ τη ν Π ετρ ο ύ π ο λ η ). Τ η ν ε ­ π οχή ε κ ε ίν η οι Ρώσοι δ ιο ικ η τ έ ς ή τα ν υ ­ τ ίτ λ ο υ ς και υ λ ικ έ ς α μ ο ιβ έ ς τό σ ο απ ό τη π ε ρ β ο λ ικ ά ε π η ρ ε α σ μ έ ν ο ι απ ό τ ο π ρ ό τυ ­ Ρωσία, ό σ ο κα ι από ά λ λ ε ς χ ώ ρ ες. Ο π α τέ ρ α ς το ύ Σ ο υ β ό ρ ω φ ή τ α ν Σ ο υ ­ πο το υ Μ ε γ ά λ ο υ Φ ρ ε ιδ ε ρ ίκ ο υ , τ ο οπ οίο ε ίχ α ν υ ιο θ ε τ ή σ ε ι μ ε επ ιτυ χ ία . Ο μ ω ς οι η δ ό ς . Το ό ν ο μ ά τ ο υ ή τα ν Σ ο υ β ό ρ και το Ρώσοι σ τρ α τιώ τε ς π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ν από τ η ν ά λ λ α ξε σ ε Β α σ ίλι Σ ο υ β ό ρ ω φ ό τα ν μ ε τα ν ά σ τε υ σ ε σ τη Ρωσία, όπ ο υ έ γ ιν ε σ τρ α ­ τ ά ξ η τω ν α γ ρ ο τώ ν κα ι ο ι μ έ θ ο δ ο ι το υ Φ ρ ε ιδ ε ρ ίκ ο υ δ ε ν ή τα ν οι κ α τ ά λ λ η λ ε ς τ η γ ό ς και π ο λ ιτικ ό ς και υ π η ρ έ τη σ ε υπό τ ο ν τσ ά ρ ο Π έ τρ ο Α 1 και τ ις τσ α ρ ίν ε ς Αν­ για να ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ο ύ ν τ η ν α ξιο π ισ τία να, Α ικ α τε ρ ίν η και Ε λ ισ ά β ετ. Ο Α λ έ ξ α ν ­ τω ν σ τρ α τιω τώ ν α υ τώ ν και να π ρ ο χ ω ρ ή ­ σ ο υ ν σ ε ν ε ω τε ρ ισ μ ο ύ ς . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ δ ρ ο ς γ ε ν ν ή θ η κ ε σ τις 24 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1729 σ τη Μ όσ χα (δ ε ν υ π ά ρ χ ει λ η ξ ια ρ χ ι­ π ρ ο σ π ά θ η σ ε να τα α λ λ ά ξε ι α υ τά κα ι ή λ ­ κή π ρ ά ξη γ έ ν ν η σ ή ς το υ και υ φ ίσ τα τα ι θ ε σ ε σ ύ γ κ ρ ο υ σ η μ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ η ς κά π οια α μ φ ιβ ο λ ία ω ς π ρ ο ς τ ο α ν γ ε ν ν ή ­ σ υ ν τή ρ η σ η ς ! Το β ά π τισ μ α τ ο υ π υ ρ ό ς ο Σ ο υ β ό ρ ω φ θ η κ ε τ ο 1729 ή τ ο 1730). Τ η ν επ ο χ ή ε κ ε ί ­ ν η τα α γ ό ρ ια τω ν ε υ γ ε ν ώ ν ρω σ ικώ ν ο ι­ τ ο π ή ρ ε κ α τά τ ο ν Ε π τα ε τή Π ό λ ε μ ο κ ο γ ε ν ε ιώ ν σ υ ν η θ ιζ ό τα ν να κ α τα τά σ σ ο ­ (1756-1763). Τ ό τε π ο λ έ μ η σ ε σ το Κ ο ύ ν ερ σ ν το ρ φ , σ το Β ε ρ ο λ ίν ο και σ το Κ ό λ μ π ερ ν τα ι σ ε μ ο ν ά δ ε ς π ριν α κ ό μ α γ ε ν ν η θ ο ύ ν . Ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς μ έ χ ρ ι τ η ν η λ ικ ία τω ν 12 ε ­ γ κ . Το 1762 έ χ ο ν τα ς τ ο ν β α θ μ ό το υ σ υ­ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η μ ε τ α τ έ θ η κ ε σ τη Σ τρ α τιω ­ τώ ν δ ε ν π ή γ ε σ χ ο λείο , α λλά π ή ρ ε τη τικ ή Π ερ ιο χ ή το υ Α σ τρ α κ ά ν ω ς δ ιο ικ η ­ σ το ιχ ειώ δ η μ όρ φ ω σ η από τ ο ν π α τέ ρ α το υ . Το 1742, σ ε η λ ικ ία 12 ή 13 ε τώ ν , κ α ­ τ ή ς σ υ ν τά γ μ α το ς . Ε κ ε ί έ γ ρ α ψ ε έ ν α ν τ α τ ά χ θ η κ ε ω ς σ τρ α τιώ τη ς σε έ ν α Σ ύ ­ π ρ ω τό τυ π ο κα ν ο ν ισ μ ό δ ιο ίκ η σ η ς μ ε τ ί τ ­ λο « Λ ε ιτο υ ρ γ ία τ ο υ Σ υ ν τά γ μ α το ς » . ν τα γ μ α Φ ρουρώ ν. Μ ε τά από έ ξ ι χ ρ ό ν ια , Το 1770 π ρ ο ή χ θ η σ ε υ π ο σ τρ ά τη γ ο τ ο 1748, ά ρ χισ ε ο υ σ ια σ τικ ά τη σ τρ α τιω ­ και σ υ μ μ ε τ ε ίχ ε σ το ν Π ο λ ω ν ικ ό Ε μ φ ύ λ ιο τικ ή το υ σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ω ς δ ε κ α ν έ α ς σ το

Ο

π ό λ ε μ ο (1768-1776) μ έ χ ρ ι τ ο 1773, κ ε ρ δ ί­ ζ ο ν τ α ς τέ σ σ ε ρ ις μ ά χ ες . Το 1773 π ρ ο ή ­ χ θ η σ ε α ν τισ τρ ά τ η γ ο κα ι α μ έσ ω ς α ν έ λ α ­ β ε δ ιο ικ ή σ ε ις σ το μ έτω π ο τ ο υ π ρ ώ το υ Ρ ω σ ο το υ ρ κ ικ ο ύ π ο λ έ μ ο υ π ου δ ιε ξ ή γ α γ ε η Μ ε γ ά λ η Α ικ α τε ρ ίν η . Α φ ο ύ κ έ ρ δ ισ ε δ ύ ο δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς μ ά χ ε ς σ το Τ ο υ ρ κ ο υ τά ι, κ α τ έ λ α β ε μ ε έ φ ο δ ο τ ο ο χ υ ρ ό Χ ίρσωφ σ τις 14 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1773. Σ τις 19 Ιο υ ν ίο υ 1774 ν ίκ η σ ε π ολύ ισ χ υ ρ ό τε ρ ε ς τ ο υ ρ κ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις υπό τ ο ν Ρ εϊς ε φ έ ν τη σ το Κ ο ζλ ο ν τσ ύ ι, ενώ π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε να εν ώ σ ει τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ μ ε τη σ τρ α ­ τ ιά τ ο υ σ τρ α τη γ ο ύ Κ α μ έν σ κι. Η ν ίκ η α υ ­ τ ή τ ο ν κ α θ ιέρ ω σ ε ω ς ά ρ ισ το τ α κ τ ικ ό δ ι­ ο ικ η τή . Το 1774 ο Σ ο υ β ό ρ ω φ α ν α κ λ ή θ η κ ε σ τη Ρωσία, όπ ου η Α ικ α τε ρ ίν η α ν τ ιμ ε τ ώ ­ π ιζε π ρ ο β λ ή μ α τα μ ε τ η ν ε ξ έ γ ε ρ σ η τω ν α γ ρ ο τώ ν υπό τ ο ν Π ο υ γ κ α τσ έ φ . Ο τα ν ο π ρ ώ το ς έ φ θ α σ ε η ε ξ έ γ ε ρ σ η ε ίχ ε κ α τ α ­ σ τα λ ε ί κα ι απλά σ υ ν ό δ ε υ σ ε τ ο ν α ιχ μ ά ­ λ ω το Π ο υ γ κ α τσ έ φ σ τη ν π ρ ω τεύ ο υ σ α . Το 1775 ο α ν τισ τρ ά τ η γ ο ς ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε τ η ν κό ρ η μ ια ς απ ό τ ις πιο ε π ιφ α ν ε ίς ο ι­ κ ο γ έ ν ε ιε ς τ η ς Ρωσίας. Ο γ ά μ ο ς το υ δ ε ν ή τα ν ε υ τυ χ ισ μ έ ν ο ς . Α π έ κ τ η σ ε μια κό ρ η και έ ν α ν γ ιο , τ ο ν ο π ο ίο δ ε ν α ν α γ νώ ρ ισ ε ω ς δ ικ ό το υ παιδί. Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε μια π ε ­ ρ ίο δ ο ς α ν ά π α υ λ α ς μ ε τ α ξ ύ 1774 και 1786 κ α τά τ η ν ο π ο ία δ ιο ίκ η σ ε δ ιά φ ο ρ ε ς μ ε ­ ρ α ρ χ ίες κα ι σ ώ μ α τα σ τρ α το ύ . Κ α τά το δ ιά σ τη μ α α υ τό υ π έ τ α ξ ε τ ο ν χά νο τ η ς Κ ρ ιμ α ία ς Δ ε λ β έ τ Γιρ ά ι (1777) κα ι τ ο υ ς Τ ά τα ρ ο υ ς Ν ο γ ά ιτ ο 1783. Το 1783 ε μ π ό δ ι­ σ ε τ ο υ ρ κ ικ ή α π όβ α σ η σ τη ν Κ ρ ιμ α ία και α π ο σ ό β η σ ε ν έ ο ρ ω σ ο το υ ρ κ ικ ό π ό λ εμ ο , ο ο π ο ίο ς ό μ ω ς δ ε ν ά ρ γ η σ ε να έ λ θ ε ι. Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς Ρ ω σ ο το υ ρ κ ικ ό ς π ό λ ε ­ μ ο ς (1787-1792) ε ξ ε ρ ρ ά γ η κα ι η Α ικ α τ ε ­ ρ ίν η ο ν ό μ α σ ε τ ο ν Σ ο υ β ό ρ ω φ α ρ χ ισ τρ ά ­ τ η γ ο τω ν ρω σ ικώ ν δ υ ν ά μ εω ν. Κ α τά το δ ιά σ τη μ α Σ ε π τε μ β ρ ίο υ - Ο κ τω β ρ ίο υ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

β ■

1787, α π ο κ ρ ο ύ ο ν τ α ς τ ις ε π ιθ έ σ ε ις τω ν Τ ο ύ ρ κ ω ν π ου επ ιχ ειρ ο ύ σ α ν α π όβασ η σ το Κ ινμ π ο ύ ρ ν, τρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε σ ο β α ρ ά κα ι κ ιν δ ύ ν ε υ σ ε να σ υ λ λ η φ θ ε ί α ιχ μ ά λ ω ­ το ς . Σ υ ν ή λ θ ε ό μ ω ς γ ρ ή γ ο ρ α και σ υ γ κ ε ­ ν τρ ώ ν ο ν τα ς τα λ είψ α ν α το υ σ τρ α το ύ τ ο υ κ α τό ρ θ ω σ ε να μ ε τ α τ ρ έ ψ ε ι τ η ν ή τ ­ τ α σ ε ν ίκ η . Σ τις 17 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1788 κ α τ έ λ α β ε μ ε έ φ ο δ ο τ ο Ο τσ ά κω φ , τ η ν κ α τά λ η ψ η τ ο υ ο π ο ίο υ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε σ φ α γή , και μα ζί μ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις τω ν Α υ σ τρ ια κ ώ ν ν ίκ η σ ε τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς σ τη μ ά χη το υ Φ οκσ ά νι τ η ν 1η Α υ γ ο ύ ­ σ το υ 1789. Σ τις 22 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ το υ ί­ δ ιο υ έ τ ο υ ς ο Σ ο υ β ό ρ ω φ σ τις ό χ θ ε ς τ ο υ π ο τα μ ο ύ Ρ ίμνικ, έ τ ρ ε ψ ε σ ε φ υ γ ή τ ο υ ρ κ ικ έ ς σ τ ρ α τ ιέ ς δ ύ ν α μ η ς 115.000 α ν δ ρ ώ ν υπό τ ο ν ίδιο τ ο ν β ε ζ ύ ρ η και α­ ν έ τ ρ ε ψ ε π λή ρ ω ς τ α ε π ιθ ε τ ικ ά σ χ έδ ια τω ν Τούρκω ν. Για τ ο κ α τό ρ θ ω μ α α υ τό ο α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο ς π ή ρ ε τ ο ν τ ίτ λ ο τ ο υ κ ό ­ μη, σ το ν ο π ο ίο π ρ ο σ τ έ θ η κ ε και ο τ ίτ λ ο ς « Ρ ιμνίκσ κι». Σ τη σ υ ν έχ ε ια η φ ή μ η το υ μ εγ ά λ ω σ ε θ ε τ ικ ά ό τα ν κ α τ έ λ α β ε μ ε έ ­ φ ο δ ο τ ο Ισ μαϊλι (τ ο ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1790) και α ρ ν η τικ ά λό γω τ η ς σ φ α γ ή ς το υ μ ε γ α λ ύ τε ρ ο υ μ έ ρ ο υ ς τω ν υ π ερ α σ π ι­ σ τώ ν το υ , όπω ς ε ίχ ε γ ίν ε ι και σ το Ο τσ ά ­ κω φ . «Εχυσ α π ο τα μ ο ύ ς α ίμ α το ς » , θ α έ ­ γ ρ α φ ε α ρ γ ό τε ρ α ο Σ ο υ β ό ρ ω φ , « και α υ ­ τ ό μ ο υ π ρ ο κ α λ ε ί φ ρ ίκη » . Μ ε τ ά τ η λ ή ξ η το υ π ο λ έμ ο υ α υ το ύ ο Σ ο υ β ό ρ ω φ σ τ ά λ θ η κ ε σ τη ν Π ολω νία , τ ο 1793, γ ια να κ α τ α π ν ίξε ι τ η ν επ α νά σ τα σ η τ ο υ Θ α δ α ίο υ Κ ο σ ιο ύ τσ κ ο κα ι κ έ ρ δ ισ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς α κ ό μ α μ ά χ ε ς σ τη ν Π ράγα, σ τη Β α ρ σ ο βία , σ το Μ π ρ ε σ τ-Λ ιτό φ σ κ και α λ λ ο ύ . Το 1794 π ρ ο ή χ θ η σ ε σ τρ α τά ρ χ η κα ι τ ο 1796 τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ ε ω ς δ ιο ικ η τ ή ς τω ν σ τρ α τε υ μ ά τ ω ν τ η ς Ν ό τια ς Ρωσίας. Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς υ π η ρ εσ ία ς τ ο υ εκ ε ί ο τσ ά ρ ο ς Π α ύ λ ο ς Α ’ (δ ιά δ ο χ ο ς τ η ς Μ ε γ ά λ η ς Α ικ α τ ε ρ ίν η ς ) ε π έ β α λ ε σ το ν Ρω σικό Σ τ ρ α τ ό τ ο ν ν έ ο κα ν ο ν ισ μ ό π εζι­ κο ύ , π ου ή τ α ν α ν τιγ ρ α φ ή τ ο υ π ρω σ ικού. Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ χ α ρ α κ τή ρ ισ ε τ ο ν ν έ ο κ α ν ο ­ ν ισ μ ό « μ ε τά φ ρ α σ η ε ν ό ς χ ειρ ο γ ρ ά φ ο υ π ου β ρ έ θ η κ ε π ε τα μ έ ν ο σ ε έ ν α ε ρ ε ιπ ω ­ μ έν ο κ ά σ τρ ο και τ ο ο π ο ίο κ α τά τα τρ ία τ έ τ α ρ τ α τ ο είχ α ν φ ά ε ι τα π ο ν τίκ ια » ! Σ ε έ ν δ ε ιξ η δ ια μ α ρ τυ ρ ία ς έ γ ρ α ψ ε τ ο πιο α ­ ξ ιό λ ο γ ο από τ α έ ρ γ α το υ , τ ο « Ε π ισ τήμ η τ η ς Ν ίκ η ς» , π ου σ τ ά θ η κ ε κα ι η α ιτία τ η ς α π ο σ τρ ά τε υ σ ή ς τ ο υ απ ό τ ο ν τσ ά ρ ο το 1797. Ο Α λ έξα νδ ρ ο ς Σ ουβόρω φ ή τα ν ένα ς απ ό τ ο υ ς πιο μ ο ρ φ ω μ έ ν ο υ ς α ξιω μ α τι­ κ ο ύ ς ό χ ι μ ό ν ο τ ο υ Ρ ω σικού Σ τρ α το ύ , α λ ­ λά ό λω ν τω ν σ τρ α τώ ν τ ο υ 18ου αιώ να. Ε ίχε μ ε λ ε τ ή σ ε ι μ α θ η μ α τικ ά , φ ιλ ο σ ο φ ία κα ι ισ το ρ ία και γ ν ώ ρ ιζ ε γ ε ρ μ α ν ικ ά , γ α λ ­ λικά , ιτα λ ικ ά , π ο λω νικά , το υ ρ κ ικ ά κα ι λί­ γ α α ρ α β ικά , π ερ σ ικά κα ι φ ιν λ α ν δ ικ ά . Η­ τα ν ά ρ ισ το ς γ ν ώ σ τη ς τ η ς ο χ υ ρ ω τικ ή ς κα ι π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε τ ις ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς τω ν Δ υ τικώ ν. Ε ν η μ ε ρ ω ν ό τα ν γ ια ό λ ο υ ς τ ο υ ς ν ε ω τε ρ ισ μ ο ύ ς τ η ς τ α κ τ ικ ή ς π ου α ν α φ έ ρ ο ν τα ν κ α τά κ ό ρ ο ν σ τα σ τρ α τιω τικ ά β ι­ β λ ία και σ ε ά ρ θ ρ α τ η ς Δ ύ σ η ς κα ι ε ιδ ικ ά

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Ο τσ ά ρ ο ς Π α ύ λο ς Α

τ η ς Γαλλίας κα ι υ ιο θ έ τ η σ ε μ ε ρ ικ ο ύ ς από ε κ ε ίν ο υ ς π ου χ α ρ α κ τή ρ ισ α ν τ η ν π ε ρ ίο ­ δ ο τ η ς Γα λλ ική ς Ε π α νά σ τα σ η ς, όπ ω ς ή ­ τα ν ο ι σ ύ ν το ν ε ς π ο ρ ε ίε ς κα ι η δ ια σ π ορ ά τω ν τμ η μ ά τω ν . Αν κα ι ο π α δ ό ς τ η ς φ ω τι­ σ μ έ ν η ς μ ο ν α ρ χ ία ς , δ ε ν σ τα μ α το ύ σ ε να α σ κ εί έ ν τ ο ν η κ ρ ιτικ ή σ ε ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ρ α ­ κ τ ικ έ ς τ η ς Α υ λ ή ς τ ο υ τσ ά ρ ο υ . Η τα ν π α­ τ ρ ιώ τ η ς και ε ξ έ φ ρ α ζ ε τ ο ν π α τρ ιω τισ μ ό το υ μ ε τ η ν α φ οσ ίω σ ή τ ο υ σ τη ν π α τρ ίδ α και τ η ν π ίσ τη σ τη μ εγ ά λ η μ α χ η τικ ή ικα ­ ν ό τ η τ α τ ο υ Ρώσου σ τρ α τιώ τη κα ι σ τη ν α ξία τω ν υ φ ισ τα μ έ ν ω ν το υ , π ο λ λ ο ί από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς , όπ ω ς ο Κ ο υ το ύ ζω φ , ο Μ π α γ κ ρ α ν τιό ν , ο Π λά τω φ κα ι ά λ λ ο ι, έ ­ γρ α ψ α ν τ η δ ικ ή τ ο υ ς ισ το ρ ία . Π α ρά τ ο υ ς π ο τα μ ο ύ ς α ίμ α τ ο ς π ου κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ ε ο ίδ ιο ς τ ο ν ε α υ τ ό το υ ό τι ε ίχ ε χ ύ σ ει, συμ π ε ρ ιφ ε ρ ό τα ν κα λά σ το υ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς και τ ό ν ιζ ε ό τι σ τη ν α ν τιμ ε τώ π ισ η το υ ε ­ χ θ ρ ο ύ ο α ν θ ρ ω π ισ μ ό ς είν α ι τ ο ίδιο κα λό όπ λο όπ ω ς κα ι οι σ φ α ίρ ες . Π ρ ο σ π α θ ο ύ ­ σ ε επ ίσ η ς να π α ίρ ν ει μ ε τ ο μ έ ρ ο ς το υ λ α ο ύ ς π ου κ α τ α π ιέ ζ ο ν τα ν από τ ο υ ς α ­ ν τιπ ά λ ο υ ς το υ . Σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ ις η γ ε τ ικ έ ς το υ ικα ­ ν ό τ η τ ε ς , α ν ο έ λ ε γ χ ο ς τ η ς ψ υ χ ή ς και τ η ς δ ιά ν ο ια ς τω ν απ λώ ν σ τρ α τιω τώ ν και τω ν α ξιω μ α τικ ώ ν είν α ι τ ο σ π ο υ δ α ιό τε ρ ο π ρ ο σ ό ν ε ν ό ς μ εγ ά λ ο υ σ τρ α τη γ ο ύ , τ ό τ ε ο Σ ουβόρω φ μόνο με το ν Μ έγα Α λ έξα ν ­ δ ρ ο μ π ο ρ εί να σ υ γ κ ρ ιθ ε ί. Δ ι έ θ ε τ ε τ η ν ι­ κ α ν ό τη τ α να μ ε τ α β ιβ ά ζ ε ι τ ις σ κ έ ψ ε ις το υ μ ε τρ ό π ο π ου να γ ίν ο ν τ α ι κ α τ α ν ο η ­ τ έ ς και απ ό τ ο ν τ ε λ ε υ τ α ίο σ τρ α τιώ τη . Είχε δ ώ σ ει ε ν τ ο λ ή να σ υ ν τά σ σ ο ν τα ι οι δ ια τ α γ έ ς επ ιχ ειρ ή σ εω ν μ ε ό σ ο τ ο δ υ ν α ­ τ ό ν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η σ α φ ή ν εια και σ υ ν το μ ία ,

α λ λ ά από τ η ν ά λ λ η π λ ε υ ρ ά ά φ η ν ε π λή ρη ε λ ε υ θ ε ρ ία δ ρ ά σ η ς σ το υ ς πιο έ μ π ισ το υ ς υ φ ισ τ α μ έ ν ο υ ς το υ . Ε π ίσ ης ά μ ε ιβ ε τ η ν π ρ ω το β ο υ λ ία κα ι τ η ν ε π ιν ο η τ ικ ό τ η τ α ό σ ο κα ι τη γ ε ν ν α ιό τ η τ α . Σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς ε π έ λ ε γ ε π ά ν τα τ ο πιο ε π ικ ίν δ υ ­ νο σ η μ είο γ ια να π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι τη δ ιε ξα γ ω γ ή τη ς , γ ι ’ α υ τό ά λ λ ω σ τε τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε τ ό σ ε ς φ ο ρ έ ς , ε π ε ιδ ή π ίσ τε υ ε ό τι έ π ρ επ ε να μ ο ιρ ά ζ ε τα ι τ ο υ ς ίδ ιο υ ς κ ιν δ ύ ν ο υ ς και τ ις κ α ­ κ ο υ χ ίε ς μ ε τ ο υ ς σ τρ α τιώ τε ς το υ . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ ε κ τ ιμ ο ύ σ ε π ερ ισ σ ό τερ ο από τ ο ν κ α θ έ ν α τ ο θ ά ρ ρ ο ς και τ η ν α ν το χ ή το υ Ρώσου σ τρ α τιώ τη και γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τό ο ι σ τρ α τιώ τε ς τ ο ύ ή τα ν α φ ο σ ιω μ έν ο ι και έ τ ρ ε φ α ν γι' α υ τ ό ν α π ερ ιό ρ ισ το σ εβ α σ μ ό κα ι α γά ­ πη. Οι ε π α ν α σ τα τικ έ ς μ έ θ ο δ ο ι το υ Σ ο υ β ό ρ ω φ έ χ ο υ ν φ θ ά σ ε ι σ ε μ α ς μέσ ω τω ν π ο λ λ ώ ν ε γ γ ρ ά φ ω ν (επ ισ το λώ ν , α να ­ φ ο ρ ώ ν και ε κ θ έ σ ε ω ν ) π ου σ υ ν έ τ α ξ ε . Ο ­ μω ς η κ υ ρ ιό τε ρ η π η γή ε ίν α ι τ α β ιβ λ ία π ου ά φ η σ ε, τ α οπ οία είν α ι απλά, κ α τα ­ ν ο η τά κα ι σ ύ ν το μ α . Το π ρ ώ το απ ό α υ τά ή τ α ν ο ι « Κ α νο ν ισ μ ο ί Σ υ ν τά γ μ α το ς » και τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο (και πιο φ η μ ισ μ έν ο ) η «Επι­ σ τή μ η τ η ς Ν ίκ η ς» , π ου κ α τα λ α μ β ά ν ε ι μ ό λ ις ο κ τώ σ ε λ ίδ ε ς . Ο τ ίτ λ ο ς το υ σ ύμ ­ φ ω να μ ε μ ε ρ ικ ο ύ ς γ λω σ σ ο λ ό γ ο υ ς δ ε ν α ­ π ο δ ίδ ει σ ω σ τά τ ο ν ό η μ ά το υ . Α λ λ ο ι το μ ε τα φ ρ ά ζ ο υ ν ω ς « Τ έχνη τ η ς Ν ίκ η ς» , α ν και τ ο π ιο σ ω σ τό θ α ή τ α ν ίσως « Π ρ α κ τι­ κή Σ ο φ ία γ ια τ η Ν ίκη». Λ ιγ ό τε ρ ο γνω σ τά ε ίν α ι τ α έ ρ γ α το υ « Κ α ν ό ν ες από τ η δ ιο ί­ κησ η Σ ω μ ά τω ν Σ τρ α το ύ σ τη ν Κ ριμα ία κα ι τ ο Κ ο υ μ π ά ν» κα ι « Κ α ν ό ν ες γ ια τη δ ιε ξα γ ω γ ή ο ρ ε ιν ο ύ αγώ να». Ο Σ ο υ β ό ­ ρω φ , όπω ς κα ι ο Ν α π ο λέω ν, ή τα ν θ ια σ ώ ­ τ η ς τ η ς σ κ λ η ρ ή ς , ρ ε α λ ισ τ ικ ή ς ε κ π α ίδ ε υ ­ σ ης. Σ υ ν ή θ ιζ ε να λ έ ε ι: « Σ κ λ η ρ ή εκ π α ί­ δ ευ σ η σ η μ α ίν ε ι ε ύ κ ο λ η μ ά χη . Α ν τ ίθ ε τ α α ν η ε κ π α ίδ ευ σ η είν α ι ε ύ κ ο λ η , η μάχη θ α ε ίν α ι σ κλ η ρ ή » . Για π ρ ώ τη φ ο ρ ά εισ ή γ α γ ε σ το ν Ρωσικό Σ τρ α τό μ ε γ ά λ ε ς α ­ σ κή σ εις δ ιπ λ ή ς ε ν ε ρ γ ε ία ς . Σ το ν σ τρ α τη γ ικ ό τ ο μ έ α ο Σ ο υ β ό ­ ρω φ δ ε ν έ β λ ε π ε τ ο ν ε λ ιγ μ ό ω ς α ν τ ικ ε ι­ μ ε ν ικ ό σ κοπ ό, α λλά ω ς μ έσ ο γ ια να κατα σ τρ α φ ο ύ ν ο ι π η γ ές α ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ , οι ε ν ισ χ ύ σ εις κα ι οι σ υ γ κ ο ιν ω ν ίες το υ α ν τι­ π ά λο υ. Σ τό χ ο ς το υ ή τα ν η σ υ γ κ έν τρ ω σ η τ ο υ ό γ κ ο υ τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν το υ σ το απ ο­ φ α σ ισ τικό σ η μ είο το υ α ν τιπ ά λ ο υ . Η τα ν ε χ θ ρ ό ς τω ν δ ο γ μ ά τω ν και τω ν σ τ ε ρ ε ό ­ τυ π ω ν ε ν ερ γ ειώ ν . Υ π ο σ τή ρ ιζε ό τι ό λ ε ς ο ι μ ά χ ε ς δ ια φ έ ρ ο υ ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς , ό τ ι κ α ­ μία μ ά χη δ ε ν κ ε ρ δ ίζ ε τ α ι σ το γ ρ α φ ε ίο και ό τ ι η θ ε ω ρ ία χ ω ρ ίς π ρ ά ξη είν α ι ν εκ ρ ή Κ α τέ κ ρ ιν ε τ η δ ιε ύ θ υ ν σ η τ η ς μ ά χ η ς μ ε σ χ έδ ια π ρ ο ε το ιμ α σ μ έ ν α σε γ ρ α φ ε ία και υ π ο σ τή ρ ιζ ε ό τι ο δ ιο ικ η τ ή ς σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς π ρ έ π ε ι να έ χ ε ι α π ό λ υ τη ε ξ ο υ ­ σία. Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ π ίσ τε υ ε επ ίσ η ς ό τι έ ­ ν α ς σ ύ ν το μ ο ς , ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ό ς π ό λ ε μ ο ς ή τ α ν λ ιγ ό τ ε ρ ο δ α π α ν η ρ ό ς απ ό έ ν α ν π ό­ λ ε μ ο φ θ ο ρ ά ς . Για τ ο ν λ ό γ ο α υ τό έ π ρ επ ε να γ ίν ε τ α ι έ γ κ α ιρ α κα ι γ ρ ή γ ο ρ α η κιν η -

το π ο ίη σ η τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν κα ι τω ν μ έσ ω ν, έ γ κ α ιρ η και σω σ τή ε κ τίμ η σ η τ η ς δ ιε ­ θ ν ο ύ ς κ α τά σ τα σ η ς , τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν , τω ν μ έσ ω ν και τω ν π ρ ο θ έ σ ε ω ν το υ α ν τιπ ά ­ λ ο υ και να δ ίδ ο ν τα ι σ τις έ ν ο π λ ε ς δ υ ν ά ­ μ ε ις σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ι α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ο ί σ κ ο ­ ποί. Α π έ δ ε ιξ ε π όσο ε ύ κ α μ π το π ν ε ύ μ α ε ί­ χ ε ό τ α ν δ ιε ξ ή γ α γ ε π ό λ ε μ ο φ θ ο ρ ά ς σ τη ν Π ολω νία , ό τ α ν α ν τιμ ε τώ π ισ ε ε κ ε ί α ν τ α ρ ­ το π ό λ ε μ ο . Σ το ν τ α κ τ ικ ό τ ο μ έ α ο Σ ο υ β ό ρ ω φ έ δ ι­ ν ε σ ημα σ ία σ ε τ ρ ε ις α ρ χ ές : τ ο ν α π ο λ ε ό ­ ν τ ε ιο coup d ’oeil, τ η ν τ α χ ύ τ η τ α και τ η ν κρ ο ύ σ η . Για τ ο coup d ’oeil έ δ ιν ε τ ο ν π α­ ρ α κά τω ο ρ ισ μ ό : «Η ικ α ν ό τη τα να ε κ τ ι ­ μ άς τ η ν κ α τά σ τα σ η μ ε μια μ α τιά , να γ ν ω ­ ρ ίζε ις πώς να ε π ιλ έ ξ ε ις τ ο ν χώ ρ ο σ τά θ ­ μ ευ σ η ς , πώ ς κα ι π ού να κ ά ν ε ις π ο ρ εία και π ού να ε π ιτ ε θ ε ίς » . Για τ ις ά λ λ ε ς δ ύ ο α ρ χ έ ς έ λ ε γ ε : « Μ η ν α π α σ χ ο λ είσ θ ε μ ε μ ι­ κ ρ έ ς μ ά χ ες . Κ τυ π ά τε μ ε ό λ η τη δ ύ ν α μ η , π ε ρ ά σ τε τ ο ν ό γ κ ο τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν σας

μ έσ α από τ α κενά . Ε π ιτ ε θ ε ίτ ε ά μ εσ α , κ τ υ π ή σ τε μ ε τ α χ ύ τ η τ α , ε π ε ιδ ή η τ α χ ύ ­ τ η τ α και η ο ρ μ ή ε ίν α ι η ψ υ χ ή τ ο υ π ο λ έ ­ μου σ τη ν επ ο χ ή μα ς. Ο ε χ θ ρ ό ς π ου φ ε ύ ­ γ ε ι μ π ο ρ ε ί να κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί μ ό ν ο μ ε κα ­ τα δ ίω ξη » . Η μ έ θ ο δ ό ς τ ο υ π ρ ο έ β λ ε π ε μια κ α τα κ λ υ σ μ ικ ή ε π ίθ ε σ η σ το α δ ύ ν α το σ η μ είο το υ ε χ θ ρ ο ύ , τ ο ο π ο ίο κ α τ ό ρ θ ω ­ ν ε π ά ν τα να ε ν τ ο π ίζ ε ι μ ε κ α τα π λ η κ τικ ή α κ ρ ίβ ε ια . Για να δ ια τ η ρ ή σ ε ι τ η ν ο ρ μ ή δ ιέ τ α ζ ε τ ις μ ο ν ά δ ε ς το υ να ε π ιτ ίθ ε ν τ α ι τμ η μ α τικ ά , όπ ω ς έ φ θ α ν α ν σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς . Ε δ ιν ε μ εγ ά λ ο β ά ρ ο ς σ το ε λ α ­ φ ρ ό π εζικό , σ το υ ς α κ ρ ο β ο λ ισ τ έ ς και σ το υ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς σ κ ο π ε υ τέ ς . Α ρ γ ό τ ε ­ ρα κ α τ η γ ο ρ ή θ η κ ε ό τι χ α ρ α κ τή ρ ισ ε τ η ν ξιφ ο λ ό γ χ η ω ς τ ο κ ύ ρ ιο όπ λο και τη σ φ α ί­ ρα ω ς « α ν ό η τη » , σ τα γ ρ α π τά το υ ό μ ω ς ε π έ μ ε ν ε ό τι ο ι σ τρ α τιώ τε ς έ π ρ επ ε να εκ τ ε λ ο ύ ν σ κ ο π ε υ μ έ ν α π υ ρ ά κα ι ό χ ι ο μ ο ­ β ρ ο ν τ ίε ς όπ ω ς σ υ ν η θ ιζ ό τα ν τ ό τ ε . Για να α ν α γ κ ά σ ει τ ο υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς να ε κ τ ε λ έ -

σ ο υ ν σ κ ο π ε υ μ έ ν α π υ ρ ά έ δ ιν ε μ ό ν ο 100 φ υ σ ίγ γ ια σ το ν κ α θ έ ν α . Π α ρ ό λο π ου ή ­ τ α ν ρ ιζικ ά α ν τ ίθ ε τ ο ς μ ε τη γ ρ α μ μ ικ ή δ ιά τα ξη , δ ε ν δ ίσ τα ζε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί δ ια φ ο ρ ε τ ικ ο ύ ς σ χ η μ α τισ μ ο ύ ς ε ν α ν τίο ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ ώ ν α ντιπ άλω ν. Ε τσ ι χ ρ η σ ιμ ο ­ π ο ίη σ ε τ ε τρ ά γ ω ν α κ α τά τω ν Τ ο ύ ρ κω ν, γ ρ α μ μ ικ ή δ ιά τα ξη ε ν α ν τ ίο ν τω ν Π ο λ ω ­ νώ ν κα ι φ ά λ α γ γ ε ς ε ν α ν τ ίο ν τω ν Γάλλων. Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ ε ίχ ε επ ίσ η ς τη σ πάνια ι­ κ α ν ό τη τ α να σ χ εδ ιά ζ ει επ ί τό π ο υ κα ι ό-

Ο σ τρ α τά ρ χ η ς Μ α σ ενά .

Π ίνα κας το υ Κ.Π. Β ικ το ρ ω φ (1947) σ το ν οποίο α π εικ ο ν ίζετα ι ο Α λέξα ν δ ρ ο ς Σ ο υ β ό ρ ω φ ενώ δ έ χ ε τα ι τον διο ρ ισ μ ό το υ ως σ τρ α τά ρ χ η από το ν τσ ά ρ ο Π αύλο Α

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

τα ν υ π ή ρ χ ε α ν ά γ κ η να τρ ο π ο π ο ιε ί τα σ χ έδ ιά το υ . Π ο τέ δ ε ν σ υ ν έτα σ σ ε λ ε π τ ο ­ μ ερ ή και π ο λ ύ π λ ο κ α σ χ έδ ια και έ β λ ε π ε τα π ρ ά γ μ α τα σ τη ν α λ η θ ιν ή τ ο υ ς μ ο ρ φ ή . Π ίσ τε υ ε ό τ ι έ ν α π ο λ ύ π λ ο κ ο κα ι λ ε π τ ο μ ε ­ ρ έ ς σ χ έδ ιο μ π ο ρ ο ύ σ ε να α λ λ ά ξ ε ι ε ξα ιτία ς τυ χ α ίω ν γ εγ ο ν ό τω ν . Α κ ό μ α π ίσ τε υ ε σ τη ν ψ υ χ ο λ ο γ ικ ή επ ίδ ρ α σ η τ ο υ α ιφ ν ι­ δ ια σ μ ο ύ και γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τό κ ρ α το ύ -

Αγαλμα το υ Σ ουβόρ ω φ σ το ν Αγιο Γ ο τθ ά ρ δ ο τη ς Ε λ β ετία ς .

σ ε ό σ ο μ π ο ρ ο ύ σ ε π ιο μ υ σ τικ ά τ α σ χ έδ ιά τ ο υ κα ι π ε ρ ιό ρ ιζ ε σ το ε λ ά χ ισ το τ ις α να ­ γ ν ω ρ ίσ ε ις . Η α δ υ ν α μ ία τ ο υ σ τη ν έ φ ο δ ο μ ε τ η ν ξιφ ο λ ό γ χ η ("... η ξιφ ο λ ό γ χ η είν α ι ο ή ρ ω α ς", σ υ ν ή θ ιζ ε να λ έ ε ι) ο φ ε ιλ ό τα ν επ ίσ η ς σ τη ν π ίσ τη το υ γ ια τ ο ν ψ υ χ ο λ ο γ ι­ κό κ λ ο ν ισ μ ό π ου π ρ ο κ α λ ο ύ σ ε σ το ν α ν τί­ π αλο. Ο τα ν ρ ω τ ή θ η κ ε π ο ιο υ ς θ ε ω ρ ο ύ σ ε ω ς κ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς δ ιο ικ η τ έ ς σ το π εδ ίο τη ς μάχης, α ν έφ ερ ε το ν Μ έγα Α λ έξα νδ ρ ο , τ ο ν Α ννίβ α και τ ο ν Ιο ύ λ ιο Καίσ αρα. Ε ξέ φ ρ α σ ε επ ίσ η ς θ α υ μ α σ μ ό γ ια τ ο ν Ναπολ έ ο ν τ α , κ α θ ώ ς και τ η ν ε π ιθ υ μ ία τ ο υ να τ ο ν α ν τιμ ε τω π ίσ ε ι σ το π ε δ ίο τ η ς μ ά χη ς. Α υ τό ό μ ω ς δ ε ν έ γ ιν ε δ υ ν α τό ε π ε ιδ ή ό ­ τ α ν α ν τιμ ε τώ π ισ ε τ ο υ ς Γά λλο υ ς σ τη ν Ιτα λ ία κα ι σ τη ν Ε λ β ε τία ο Β ο ν α π ά ρ τη ς β ρ ισ κ ό τα ν σ τη ν Α ίγυ π το . Ο μ ε γ ά λ ο ς α υ τό ς σ τρ α τη γ ό ς το 1797, σ ε η λ ικ ία 67 χ ρ ό ν ω ν , δ η λ α δ ή σε β α θ ύ γ ή ρ α ς μ ε βάσ η τ α δ ε δ ο μ έ ν α τ η ς ε ­ π ο χ ή ς, έ γ ιν ε ιδ ιο κ τ ή τ η ς ε ν ό ς τε ρ ά σ τιο υ κ τ ή μ α τ ο ς μ ε 8.187 δ ο υ λ ο π ά ρ ο ικ ο υ ς , τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς δ ιέ ν ε ιμ ε σ ε 18 απ ό τ ο υ ς π α λ α ιο ύ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς τ ο υ π ου ε ίχ ε π ά­ ρ ε ι μα ζί το υ . Κ ά θ ε ά λ λ ο ς σ τη θ έ σ η το υ θ α κ α θ ό τ α ν ή σ υ χ ο ς να χ α ρ ε ί τα τ ε λ ε υ ­ τα ία χ ρ ό ν ια τ η ς ζω ής τ ο υ φ ο ρ τω μ έ ν ο ς μ ε τ ις δ ά φ ν ε ς κα ι τ ις τ ιμ έ ς το υ . Ο μω ς έ ­ μ ε λ λ ε να ε μ π λ α κ ε ί σ ε έ ν α ν α κ ό μ α π ό λ ε ­ μο π ου θ α ο λ ο κ λ ή ρ ω ν ε τ η ν έ ν δ ο ξ η σ τα ­ δ ιο δ ρ ο μ ία το υ . Τ ο ν Σ ε π τέ μ β ρ ιο τ ο υ 1798 ο τσ ά ρ ο ς Π α ύ λ ο ς έ σ τ ε ιλ ε έ ν α ν ε π ιτε λ ή τ ο υ να ζη ­ τή σ ε ι τ η γ ν ώ μ η το υ Σ ο υ β ό ρ ω φ γ ια μία π ιθ α ν ή σ υ μ μ ε το χ ή τ η ς Ρωσίας σ τη σ υ μ ­ μ α χία π ου ε ίχ ε σ χ η μ α τισ θ ε ί μ ε τ α ξ ύ Α υ ­ σ τρ ία ς, Β ρ ε τα ν ία ς , Τ ο υ ρ κ ία ς και το υ Β α σ ιλ είο υ τ η ς Ν εά π ο λ η ς ε ν α ν τ ίο ν τ η ς Γα λλ ική ς Δ η μ ο κ ρ α τία ς . Π α ρ ά λ λ η λ α ζη ­ το ύ σ ε τ ις κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις το υ Σ ο υ β ό ρ ω φ γ ια έ ν α ν π ιθ α ν ό π ό λ ε μ ο μ ε τ α ξ ύ Ρωσίας και Α υ σ τρ ία ς απ ό τ ο έ ν α μ έ ρ ο ς κα ι Γαλ­ λ ία ς από τ ο ά λ λ ο . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ σ υ ν έ τ α ­ ξ ε τ ο π α ρ α κ ά τω λ α κ ω ν ικ ό υ π ό μ ν η μ α π ρ ο ς τ ο ν τσ ά ρ ο μ ε τ ις α π ό ψ εις τ ο υ για έ ν α ν π ό λ ε μ ο κ α τά τ η ς Γαλλίας μ ε τη σ υ μ μ ε το χ ή 100.000 Ρώσων και ά λ λ ω ν τ ό ­ σων Α υ σ τρ ια κ ώ ν σ τρ α τιω τώ ν : • Μ ό ν ο ε π ίθ εσ η . • Τ α χ ύ τη τα κ α τά τ η ν π ο ρ εία , ε ν ε ρ γ η τ ι­ κ ό τ η τ α κ α τά τ η ν ε π ίθ ε σ η , μ ά χη μ ε τη λόγχη. • Π ο τέ « μ ε θ σ δ ικ ό τη τα » , α λλά π ά ντα κα λή α ν τίλ η ψ η . • Π λ ή ρ ε ις ε ξ ο υ σ ίε ς σ το ν α ρ χ ισ τρ ά τη ­ γο. • Ε π ίθ εσ η κα ι ν ίκ η σ το α ν ο ικ τό π εδ ίο . • Ο χι α π ώ λεια χ ρ ό ν ο υ σ ε π ο λ ιο ρ κ ίες . • Π ο τέ διάσπ αση δ υ ν ά μ ε ω ν γ ια τη ν π ρ ο σ τα σ ία π ο λ λ ώ ν σ ημείω ν. Αν ο ε ­ χ θ ρ ό ς π ερ ά σ ε ι από ό λ α α υ τά τα σ η μ εία τό σ ο τ ο κ α λ ύ τε ρ ο , δ ιό τι β ρ ίσ κ ε τα ι πιο κ ο ν τά σ τη ν ή ττα .

Λ ε π το μ έ ρ ε ια πίνακα το υ Α.Ε. Κ ατσ έμ π α μ ε θ έ μ α το π έρα σ μ α από τη διάβαση Π ανιξίρ. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

• Π ρ ο έλ α σ η κα ι μ ά χη α δ ιά κο π α , κ α τ ε υ ­ θ ε ία ν γ ια τ ο Παρίσι. Π ο τ έ ε μ π λ ο κ ή σε π ε ρ ιτ τ ο ύ ς ε λ ιγ μ ο ύ ς , π ο ρ ε ίε ς α ν τ ίθ ε τ α σ τις π ο ρ ε ίε ς τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ κα ι τε χ ν ά σ μ α ­ τ α π ο λ έμ ο υ , π ου ε ίν α ι κα λά μ ό ν ο γ ια τ ο υ ς ά κ α π ν ο υ ς α κ α δ η μ α ϊκ ο ύ ς . • Κ α μία κ α θ υ σ τέ ρ η σ η , π ε ρ ιτ τ ή φ ρ ό ν η ­ ση και φ θ ό ν ο ς σ το ν Σ τ ρ α τ ό ή σ το υ ­ π ο υ ρ γ ικ ό σ υ μ β ο ύ λ ιο . Θ α ε μ φ α ν ισ τ ε ί έ ­ να ς ν ε α ρ ό ς Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο κα ι ό χ ι λ ίγ ο ι Σ ο υ β ό ρ ω φ ή Κ ο β ο ύ ρ γ ο ι (σ τρ α τη γ ό ς τω ν Α υ σ τρ ια κώ ν ). Ο τσ ά ρ ο ς ε ν τυ π ω σ ιά σ τη κ ε απ ό α υ τό τ ο υ π ό μ ν η μ α κα ι σ ε λ ίγ ο α ν έ θ ε σ ε σ το ν η λ ικ ιω μ έ ν ο και α σ θ ε ν ικ ό Σ ο υ β ό ρ ω φ τη δ ιο ίκη σ η το υ ρ ω σ ο -α υ σ τρ ια κο ύ σ τρ α ­ το ύ π ου ε π ρ ό κ ε ιτ ο να α να χ ω ρ ή σ ει γ ια τ η ν Ιτα λία . Το 1798 ο Γα λλ ικό ς Επ ανα­ σ τα τικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς α π ο τε λ ο ύ σ ε τ ρ ο μ ε ρ ή δ ύ ν α μ η , λό γω τ ο υ π ν ε ύ μ α το ς π ου επ ι­ κ ρ α το ύ σ ε και τ ο ο π ο ίο τ ο ν ω θ ο ύ σ ε να α­ δ ια φ ο ρ ε ί γ ια τ ις κ α κ ο υ χ ίε ς κα ι τ ο υ ς κ ιν ­ δ ύ ν ο υ ς . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε ό τι γ ια να α ν τιμ ε τω π ίσ ε ι έ ν α ν τ έ τ ο ι ο σ τρ α ­ τ ό έ π ρ επ ε να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι α ν ά λ ο γ ο π ν ε ύ μ α σ το ν δ ικ ό το υ . Ο ι ιδ έ ε ς τ η ς Γαλ­ λ ικ ή ς Ε π α νά σ τα σ η ς π ερ ί ισ ό τη τα ς , ε ­ λ ε υ θ ε ρ ία ς και α δ ε λ φ ό τ η τ α ς δ ε ν ή τ α ν ι­ δ έ ε ς π ου θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να ε ν ε ρ γ ο π ο ιή ­ σ ου ν τ ο ν Ρωσικό Σ τρ α τό . Α ν τί γ ι' α υ τ έ ς ο Σ ο υ β ό ρ ω φ σ κ έ φ θ η κ ε και έ θ ε σ ε σ ε ε ­ φ α ρ μ ο γ ή έ ν α σ ύ σ τη μ α π ου β α σ ιζό τα ν κυ ρ ίω ς σ τη ν α μ ο ιβ α ία α φ οσ ίω σ η η γ ή τ ο ­ ρα και σ τρ α τιω τώ ν και σ τη ν π ίσ τη τ ο υ ς ό τι μαζί μ π ο ρ ο ύ σ α ν να π ά νε ο π ο υ δ ή π ο ­ τ ε κα ι να κ ά ν ο υ ν ο ,τιδ ή π ο τε . Α ιτία τ η ς π α ρ έμ β α σ η ς τω ν Ρώσων σ το ν π ό λ ε μ ο ή τ α ν η κ α τά λ η ψ η τ η ς Μ ά λ ­ τ α ς από τ ο ν Ν α π ο λ έ ο ν τα τ ο 1798. Ο Π α ύ λ ο ς έ σ τ ε ιλ ε σ ε β ο ή θ ε ια τω ν Α υ ­ σ τρ ια κ ώ ν τ ρ ε ις ρ ω σ ικές σ τ ρ α τ ιέ ς και ο Σ ο υ β ό ρ ω φ α ν έ λ α β ε τη δ ιο ίκ η σ η τω ν ρωσ ο -α υ σ τρ ια κώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν π ου δ ιε ξ ή γ α ν ε π ιχ ειρ ή σ εις σ τη ν Ιτα λ ία κα ι σ τη ν Ε λ β ε ­ τία . Ο π ό λ ε μ ο ς α υ τό ς κ ρ ά τη σ ε απ ό τ ο 1798 ω ς τ ο 1801 κα ι έ μ ε ιν ε γ ν ω σ τό ς ω ς « Π ό λ ε μ ο ς τ η ς Δ ε ύ τ ε ρ η ς Σ υ μ μ α χ ία ς » . Οι ρ ω σ ικές δ υ ν ά μ ε ις α να χ ώ ρ η σ α ν τ ο ν Φ ε­ β ρ ο υ ά ρ ιο το υ 1799 κα ι έ φ θ α σ α ν σ τη Β ιέ ν ν η μ ε τ ά από έ ξ ι ε β δ ο μ ά δ ε ς . Ε κ εί σι Σ ύ μ μ α χ ο ι τ ο υ ς έ δ ω ο α ν έ ν α ε π ιτ ε λ ε ίο και, το κ υ ρ ιό τε ρ ο , μια υ π η ρ εσ ία ε φ ο δ ια ­ σ μού τ η ν οπ ο ία δ ε ν δ ιέ θ ε τ α ν οι Ρώσοι π ρ ο ς μ εγ ά λ η δ υ σ τυ χ ία τω ν κ α το ίκ ω ν τω ν π ερ ιο χ ώ ν από τ ις ο π ο ίε ς π ε ρ ν ο ύ ­ σαν. Α πό τ η ν α ρ χή φ ά ν η κ ε ό τ ι ο Σ ο υ β ό ­ ρω φ α ν ή κ ε σ ε μ ία α ν ο ρ θ ό δ ο ξη σχολή κα ι ό τι οι σ χ έσ εις τ ο υ μ ε τ ο α υ σ τρ ια κ ό ε ­ π ιτ ε λ ε ίο δ ε ν θ α ε ίχ α ν αίσ ιο τ έ λ ο ς ! Ο ι Α υ ­ σ τρ ια κ ο ί το ύ έ σ τ ε ιλ α ν έ ν α σ χ έδ ιο γ ια τ η ν ε κ σ τ ρ α τ ε ία ο τ η ν Ιτα λ ία π ου π ρ ο έβ λ ε π ε κίν η σ η μ έ χ ρ ι τ ο ν π ο τα μ ό Α ντα . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ τ ο ε π έ σ τρ ε ψ ε δ ια γ ρ α μ μ έν ο μ ε δ ύ ο κ ό κ κ ιν ε ς μ ο λ υ β ιέ ς και μ ε τη σ η­ μείω σ η, σ το π ερ ιθ ώ ρ ιο , ό τ ι « το σ χ έδ ιο θ α α ρ χ ίσ ει μ ε τ ά τ η δ ιά β α σ η το υ Α ντα και θ α τ ε λ ε ιώ σ ε ι ε κ ε ί π ου θ έ λ ε ι ο Θ ε ό ς » (!).

Τ α υ τό χ ρ ο ν α α π α ίτη σ ε απ ό τα α υ σ τρ ια κ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α να κ α λ ύ π το υ ν μ ε π ο ρ ε ίε ς 30 χ ιλ ιό μ ε τ ρ α τ η ν η μ έ ρ α κ α τά τ η ν κ ίν η ­ ση π ρ ο ς τ ο ν π ο τα μ ό . Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια μ ια ς π ο ρ εία ς ά ρ χισ ε να β ρ έ χ ε ι και έ ν α ς δ ιο ικ η τ ή ς τ μ ή μ α τ ο ς δ ιέ κ ο ψ ε τ η ν κίνη σ η γ ια να σ τεγ ν ώ σ ο υ ν ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ . Δ ε ν ε ίχ ε π ρ ο λ ά β ει να σ τα μ α τή σ ε ι ό τα ν π ή ρ ε μια επ ισ το λ ή τ ο υ Σ ο υ β ό ρ ω φ π ου μ ε ε λ ά ­ χ ισ το τ α κ τ π α ρ α τη ρ ο ύ σ ε ό τι μ ό ν ο γ υ ν α ί­ κ ε ς και ά ρ ρ ω σ το ι π α ρ α π ο ν ιο ύ ν τα ι σ υ ν ή ­ θ ω ς γ ια τ η ν κ α κ ο κ α ιρ ία και ό τι σ το ε ξ ή ς ό π ο ιο ς π α ρ α π ο ν ιό τα ν γ ια τ ο ν κα ιρ ό θ α α π α λλ α σ σ ό τα ν από τ α κ α θ ή κ ο ν τ ά το υ ω ς... εγ ω ισ τή ς ! Ο σ τρ α τά ρ χ η ς τ ό ν ιζ ε ε ­ π ίσ ης ό τι η ε φ α ρ μ ο γ ή τω ν σ χ εδ ίω ν έ ­ π ρ επ ε να είν α ι γ ρ ή γ ο ρ η ώ σ τε να μ η ν π ρ ο λ α β α ίν ε ι να α ν τιδ ρ ά ο α ν τίπ α λ ο ς . Το ε κ π λ η κ τ ικ ό σ τη ν π ρ ο κ ε ιμ έ ν η π ερ ίπ τω ­ ση ε ίν α ι ό τ ι ο ι Α υ σ τρ ια κ ο ί σ τρ α τιώ τε ς π ολύ γ ρ ή γ ο ρ α έ γ ιν α ν τ ο ίδιο σ κ λ η ρ ο ί ό ­ π ω ς κα ι οι Ρώσοι σ υ ν ά δ ε λ φ ο ί τ ο υ ς .

Π ίνα κας το υ Β .Ι. Σουρικώ φ (1899) μ ε τίτλ ο "Το π έρασμα το υ Σουβόρ ω φ από τις Α λπ εις

Η π ρ ώ τη σ υ ν ά ν τη σ η τω ν α ν τιπ ά λ ω ν έ γ ιν ε σ το ν π ο τα μ ό Α ντα, π α ρ α π ό τα μ ο το υ Π ά δ ο υ τ ο ν ο π ο ίο ο π ρ ώ το ς σ υ ν α ν τά μ ε τ ά απ ό ρ ου 110 χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν ξ ε κ ιν ώ ­ ν τ α ς απ ό τη λ ίμ ν η Κ ό μ ο . Ε π ικ εφ α λ ή ς τω ν γ α λ λ ικ ώ ν σ τρ α τε υ μ ά τ ω ν ή τ α ν ο σ τρ α τη γ ό ς Σ ε ρ έ , ο ο π ο ίο ς τ α ε ίχ ε α ν α ­ π τ ύ ξ ε ι σ ε ό λη τ η ν έ κ τα σ η το υ π ο τα μ ο ύ μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α να έ χ ο υ ν π ολύ α ρ α ιή δ ιά τα ξη . Λ ίγο π ριν από τη μ ά χη ο Σ ε ρ έ α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε από τ ο ν σ τρ α τη γ ό Μ ορώ , π ου α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε τ ο σ φ ά λ μ α το υ π ρ ο κ α τό χ ο υ τ ο υ και ά ρ χισ ε να σ υ γ κ ε ­ ν τρ ώ ν ε ι τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ . Ο Μ ο ρ ώ ή τα ν ικ α ν ό ς σ τρ α τη γ ό ς , α λλά ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι π ο ­ λύ α ρ γά . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ π έρ α σ ε τ ο π ο τά μ ι ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Ο σ τρ α τά ρ χ η ς Ζ α κ Β ικ τώ ρ Μ ορώ .

ΙΣΤΟΡ ΙΑ

μ ε τ ο ν ό γ κ ο τ ο υ σ τρ α το ύ το υ , εν ώ μια δ ύ ν α μ η 5.000 Κ ο ζά κω ν τ ο υ έ κ λ ε ισ ε τ ο ν δ ρ ό μ ο π ρ ο ς τ ο Μ ιλά νο . Ε να ς ά λ λ ο ς Γάλ­ λ ο ς σ τρ α τη γ ό ς , ο Σ ε ρ ε ρ ιέ , σ υ ν ε λ ή φ θ η α ιχ μ ά λ ω το ς , α λ λ ά ο Σ ο υ β ό ρ ω φ τ ο ν ά φ η ­ σ ε ε λ ε ύ θ ε ρ ο α φ ο ύ ε κ ε ίν ο ς υ π ο σ χ έ θ η κ ε ό τι δ ε ν θ α έπ α ιρ ν ε μ έ ρ ο ς σ τη σ υ γ κ ε κ ρ ι­ μ ένη ε κ σ τ ρ α τ ε ία . Τ η ν π ρ ώ τη ε π ιτυ χ ία τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν ο ι ό χ ι α σ υ ν ή θ ισ τε ς π ρ ο ­ σ τρ ιβ έ ς μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ ή θ ε ­ λ ε να π ερ ά σ ε ι τ ο ν Π ά δο κα ι να ε κ δ ιώ ξ ε ι τ ο υ ς Γά λλο υ ς από τ η ν υ π ό λο ιπ η Ιτα λία , α λλά ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς τ η ς Α υ σ τρ ία ς ή ­ θ ε λ ε να π ε ρ ιμ έ ν ε ι μ έ χ ρ ι να δ ια π ισ τώ σ ει τ ις π ρ ο θ έ σ ε ις τ ο υ ε κ λ έ κ τ ο ρ α τ η ς Β α υ α ­ ρίας. Φ υσ ικά ο Α υ σ τρ ια κ ό ς ε ίχ ε τ ο π λ ε ο ­ ν έ κ τη μ α , α φ ο ύ η δ ιο ικ η τικ ή μ έ ρ ιμ ν α τω ν Ρώσων ε ξ α ρ τ ά τ ο απ ό α υ τόν. Τα π ρ ο β λ ή μ α τα μ ε τ α ξ ύ Σ ο υ β ό ρ ω φ και Α υ σ τρ ια κ ώ ν σ υ ν εχ ίσ τη κ α ν ό τα ν ο Μ ο ρώ α ν α γ κ ά σ τη κ ε να υ π ο χω ρ ή σ ει π έ ­ ρα από τα Α π έν ν ιν α ό ρ η , ο π ό τε ο Σ ο υ β ό ­ ρω φ κ α τ έ λ α β ε τ ο Τ ο ρ ίνο, π ρ ω τε ύ ο υ σ α το υ Π ε δ ε μ ο ν τ ίο υ , και α π έδ ω σ ε τ η ν π ε ­ ρ ιο χ ή α υ τή σ το Β α σ ίλ ειο τ η ς Σ α ρ δ η ν ία ς . Η π ρ ά ξη το υ α υ τή , υ π α γ ο ρ ε υ μ έ ν η από τ η ν κ ο ιν ή λ ο γ ικ ή δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τ ι θ α π ρ ο ­ σ έ θ ε τ ε έ ν α ν α κ ό μ α ε τ α ίρ ο σ τη Σ υ μ μ α χία, δ ε ν ά ρ ε σ ε σ το υ ς Α υ σ τρ ια κ ο ύ ς ε π ε ι­ δή μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό έ χ α ν α ν τ η ν ε υ κ α ι­ ρία να α π ο κ τή σ ο υ ν και ά λ λ α ε δ ά φ η . Τ η ν ίδια π ε ρ ίο δ ο οι Σ ύ μ μ α χ ο ι, Α υ ­ σ τρ ια κ ο ί και Ρώσοι, δ ε ν κ α τό ρ θ ω σ α ν να ε κ δ ιώ ξ ο υ ν τ ο υ ς Γά λλο υ ς απ ό τ η ν Ε λ β ε ­ τία , α ν και υ π ε ρ τε ρ ο ύ σ α ν α ρ ιθ μ η τικ ά έ ­ ν α ν τι τω ν α ν τιπ ά λ ω ν τ ο υ ς . Δ ιο ικ η τ ή ς τω ν γ α λ λ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ τη ν Ε λ β ε τία ή ­ τ α ν ο σ τρ α τη γ ό ς Μ α σ ενά , μ ε μ ια π λ ε ιά ­ δ α μ ε λ λ ο ν τικ ώ ν σ τρ α τα ρ χ ώ ν το υ Ναπολ έ ο ν τ α : τ ο υ ς Ν εϋ , Σ ο ύ λ τ και Ο υ ν τινώ . Οι Γάλλοι σ τρ α τη γ ο ί κα ι σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς π ολύ σ ύ ν το μ α δ ικα ίω σ α ν τη φ ή μ η το υ ς . Σ τη ν ό τια Ιτα λ ία υ π ή ρ χ ε μια δ ύ ν α μ η Γα λλι­ κο ύ Σ τρ α το ύ υπό τ ο ν σ τρ α τη γ ό Ζ α κ Ετ ιέ ν Μ α κ ν τό ν α λ ν τ, η οπ ο ία κ α λ ύ π το ν τα ς σ ε 18 η μ έ ρ ε ς 420 χ ιλ ιό μ ε τ ρ α έσ π ευ σ ε σ ε β ο ή θ ε ια τ ο υ Μ ορώ . Ο ι Γάλλοι έ φ θ α σαν σ το ν π ρ ο ο ρ ισ μ ό τ ο υ ς π ειν α σ μ έν ο ι και ε ξ ο υ θ ε ν ω μ έ ν ο ι κα ι μ ε τ ά απ ό σ ύ ν το ­ μη ανάπ α υσ η π έρ α σ α ν τα Α π έν ν ιν α , από τ η ν ά λ λ η π λ ε υ ρ ά α υ τή τη φ ο ρ ά , κα ι ν ί­ κη σ α ν μια δ ύ ν α μ η Α υ σ τρ ια κ ώ ν σ τη Μ όν τε ν α . Σ τό χ ο ς τ ο υ Μ α κ ν τ ό ν α λ ν τ ή τ α ν να ε ν ω θ ε ί μ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Μ ο ρ ώ κα ι να ε π ιτ ε θ ο ύ ν μ α ζί κ α τά τω ν Σ υμμά χω ν. Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε ό τ ι γ ια να έ χ ε ι π ιθ α ν ό τη τα ν ίκ η ς έ π ρ επ ε να π λ ή ξε ι τ ο ν Μ α κ ν τ ό ν α λ ν τ π ριν ε κ ε ίν ο ς κ α το ρ θ ώ σ ε ι να ε ν ώ σ ει τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ μ ε α υ τ έ ς το υ Μ ορώ . Π ρ α γ μ α το π ο ιώ ν τα ς α π ίσ τε υ ­ τα κ ο π ια σ τικ έ ς π ο ρ ε ίε ς κά τω απ ό τ ο ν κ α υ τό ή λ ιο τ ο υ Ιο υ ν ίο υ έ φ θ α σ ε έ γ κ α ιρ α σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς μ ε σ κοπ ό να μ ε τ α ­ τ ρ έ ψ ε ι μια δ ια φ α ιν ό μ ε ν η ή τ τ α τω ν Α υ ­ σ τρ ια κ ώ ν σ ε ν ίκ η . Ο ι Ρώσοι σ τρ α τιώ τε ς κ ά λ υ ψ α ν 85 χ ιλ ιό μ ε τ ρ α σ ε 36 ώ ρ ε ς κα ι εν επ λ ά κ η σ α ν α μ έσ ω ς σ τη μ ά χη , α π ο δ εικ ν ύ ο ν τα ς τ ις ικ α ν ό τ η τ ε ς κα ι τ η ν π ίσ τη

τ ο υ ς σ το ν η γ ή τ ο ρ ά τ ο υ ς . Ο τα ν έ ν α ς δ ι­ ο ικ η τ ή ς α ν έ φ ε ρ ε σ το ν Σ ο υ β ό ρ ω φ ό τι οι λ ό χ ο ι το υ είχ α ν μ ε ίν ε ι μ ε 40 ά ν δ ρ ε ς ο κ α θ έ ν α ς , ε κ ε ίν ο ς α π ά ν τη σ ε: « θ α υ μ ά ­ σια! Ο ι λ ό χ ο ι το υ Μ α κ ν τ ό ν α λ ν τ έ χ ο υ ν μ ε ίν ε ι μ ε ε ίκ ο σ ι...... Ο Μ α κ ν τ ό ν α λ ν τ έ χ α ­ σ ε τ ο υ ς μ ισ ο ύ ς π ερ ίπ ο υ ά ν δ ρ ε ς το υ . Α πό τ ο ά λ λ ο μ έ ρ ο ς ο Μ ορώ , α ν και ν ίκ η ­ σ ε τ ο υ ς Α υ σ τρ ια κ ο ύ ς 80 χ ιλ ιό μ ε τ ρ α πιο μ α κρ ιά , α ν α γ κ ά σ τη κ ε να υ π ο χω ρ ή σ ει π ρ ο ς τ η Γένο β α μ ό λ ις έ μ α θ ε τ η ν ή τ τ α τ ο υ Μ α κ ν τό ν α λ ν τ. Α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν ν έ ε ς μ ά χ ε ς κα ι ν έ ε ς ν ίκ ε ς τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν επ ί τω ν Γάλλω ν σ τρ α τη γ ώ ν π ου θ α έ γ ρ α φ α ν α ρ γ ό τε ρ α τ η δ ικ ή τ ο υ ς ισ το ρ ία , όπ ω ς ο Σ α ιν Σ υρ και ο Γ κ ρ ο υ σ ύ . Α πό τ ο ν Α π ρ ίλιο ω ς τ ο ν Α ύ γ ο υ σ το το υ 1799 ο Σ ο υ β ό ρ ω φ ε ίχ ε ν ι­ κ ή σ ει τ ο υ ς κ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς το υ Ν α π ο λ έ ο ν τα και ε ίχ ε σ χ εδ ό ν ε κ μ η δ ε ν ί­ σ ει ό λ ε ς τ ις ε π ιτυ χ ίε ς τω ν Γάλλω ν σ τη ν Ιτα λία . Αν δ ιέ θ ε τ ε έ ν α δ ικ ό τ ο υ σ το ιχ ε ι­ ώ δ ε ς σ ύ σ τη μ α α ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ γ ια τ ο ν σ τρ α τό το υ , θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε κ δ ιώ ξ ε ι τ ο υ ς Γά λλο υ ς από τ η ν Ιτα λία , ίσως α κ ό ­ μα και να ε π ιτ ε θ ε ί μ έσ α σ τη ν ίδια τη Γαλ­ λία. Ο μ ω ς ύ σ τε ρ α απ ό τ ις ε π ιτ υ χ ίε ς το υ σι Α υ σ τρ ια κ ο ί και οι Β ρ ε τα ν ο ί φ ο β ή θ η ­ κα ν ό τ ι η π α ρο υσ ία το υ σ τη ν Ιτα λ ία αποτ ε λ ο ύ σ ε α π ειλή γ ια τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τά τ ο υ ς κα ι α ν τέ δ ρ α σ α ν σ τη ν π ρ ό τα σ ή το υ να ε π ιτ ε θ ο ύ ν σ τη Γαλλία. Α ν τί γ ι ’ α υ τό κ α τό ρ θ ω σ α ν να π είσ ο υ ν τ ο ν τσ ά ρ ο Π α ύ ­ λο να δ ια τ ά ξ ε ι τ ο ν Σ ο υ β ό ρ ω φ να κ ιν η θ ε ί διά μ έσ ο υ τω ν Α λ π εω ν σ τη ν Ε λ β ε τία και να α ν τικ α τα σ τή σ ε ι τ ο α υ σ τρ ια κ ό τμ ή μ α ε ν ό ς κ ο ιν ο ύ Ρ ω σ ο -α υ σ τρ ια κο ύ σ τ ρ α τ ε ύ ­ μ α το ς π ου ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε σ τη ν Ε λ β ε τία . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ χ α ρ α κ τή ρ ισ ε τ η δ ια τα γ ή α υ ­ τή ω ς ε ν τ ο λ ή γ ια τ η ν π ροσ ω π ική το υ ε ­ ξό ν τω σ η . Οι Α υ σ τρ ια κ ο ί α ν τί να σ υ γ κ ε ­ ν τρ ώ σ ο υ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς σ τη ν Ε λ β ε ­ τ ία γ ια να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τ η ν α π ειλή τω ν Γάλλω ν, π ου δ ιο ικ ο ύ ν τ ο από τ ο ν ι­ κ α ν ό σ τρ α τη γ ό Μ α σ ενά , έ σ τ ε ιλ α ν τ ο μ ε ­ γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ ς σ τη ν κά τω κ ο ιλ ά δ α τ ο υ Ρ ή νο υ , α φ ή ν ο ­ ν τ α ς τ ο υ ς 20.000 Ρ ώ σ ους υπό τ ο ν Ρίμσ κι-Κ ό ρ σ α κω φ να ε κ δ ιώ ξ ο υ ν 80.000 Γάλ­ λ ο υ ς από τ η ν Ε λ β ε τία . Α π ο σ το λ ή το υ Σ ο υ β ό ρ ω φ ή τα ν να ε ν ω θ ε ί μ ε τη ρω σική δ ύ ν α μ η το υ Ρ ίμσ κι-Κ όρ σ α κω φ . Το ε γ χ ε ί­ ρ η μ α ή τ α ν π ολύ δ ύ σ κ ο λ ο : ο Σ ο υ β ό ρ ω φ έ π ρ επ ε να κ ιν ή σ ε ι τ ο ν σ τρ α τό τ ο υ σε ο ­ ρ ειν ό έ δ α φ ο ς , σ ε α ρ κ ε τ ά π ρ ο χ ω ρ η μ έν η επ ο χ ή γ ια τ η ν π ερ ιο χ ή , τό σ ο γ ρ ή γ ο ρ α ώ ­ σ τε να ε ν ω θ ε ί έ γ κ α ιρ α μ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Ρ ίμσ κι-Κ όρ σ α κω φ . Το δ ρ ο μ ο λ ό γ ιό τ ο υ ή τ α ν η κο ιλ ά δ α τ ο υ π ο τα μ ο ύ Τιτσίνο, από τ η Μ π ελ ιν τσ ό ν α π ρ ο ς τ η δ ιά β α ­ ση τ ο υ Α γίο υ Γ ο τθ ά ρ δ ο υ . Α π ό ε κ ε ί θ α κ α τ η φ ό ρ ιζ ε π ρ ο ς τ η λ ίμ ν η τ η ς Λ ο υ κ έ ρ ν η ς . Α μ α ξ ε ς δ ε ν ή τα ν δ υ ν α τό ν να κ ιν η ­ θ ο ύ ν σ το δ ρ ο μ ο λ ό γ ιο α υ τό κα ι έ τ σ ι ζή ­ τ η σ ε απ ό τ ο υ ς Α υ σ τρ ια κ ο ύ ς 1.429 μ ο υ ­ λά ρια . Το σ χ έδ ιό τ ο υ ή τ α ν να δώ σ ει σ το υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ τ ρ ο φ ή τρ ιώ ν η μ ε ρ ώ ν κα ι να φ ο ρ τώ σ ε ι σ τα μ ο υ λ ά ρ ια τ ρ ο φ ή γ ια ά λ λ ε ς τέ σ σ ε ρ ις η μ έ ρ ε ς . Σ κ ό π ε υ ε να

κ α λ ύ ψ ε ι α π όσ τα σ η 150 χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν σε ε π τά η μ έ ρ ε ς γ ια να ε ν ω θ ε ί μ ε τ ο υ ς σ υ­ μ π α τρ ιώ τε ς το υ και να έ χ ε ι κά π ο ια π ιθ α ­ ν ό τ η τ α να α ν τιμ ε τω π ίσ ε ι τ ο ν Μ α σ ενά . Ο μ ω ς ο ι Α υ σ τρ ια κ ο ί χ ρ ε ιά σ τ η κ α ν π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς γ ια να σ υ γ κ ε ν τρ ώ σ ο υ ν τα μ ο υ ­ λάρια, γ ε γ ο ν ό ς π ου ε ίχ ε δ υ σ ά ρ ε σ τε ς συ­ ν έ π ε ιε ς . Σ τις 21 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1799 ο Σ ο υ β ό ­ ρω φ ά ρ χισ ε τ η ν κίν η σ ή τ ο υ π ρ ο ς τ ο ν Α ­ γ ιο Γ ο τθ ά ρ δ ο . Για να ε μ π ο δ ίσ ε ι τ η ν κ ίν η ­ σή τ ο υ ο Μ α σ εν ά ά φ η σ ε μια δ ύ ν α μ η 12.000 α ν δ ρ ώ ν σ τη διά β α σ η κα ι ο ίδ ιο ς μ ε τ ο ν κ ύ ρ ιο ό γ κ ο τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ κιν ή θ η κ ε κ α τά τ ο υ Ρ ίμσ κι-Κ όρ σ α κω φ , τ ο ν ο π ο ίο ν ίκ η σ ε σ τις 25 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ π ροκ α λ ώ ν τα ς τ ο υ 8.000 α π ώ λ ειες . Ο Σ ο υ β ό ­ ρω φ ν ίκ η σ ε τ ο υ ς Γά λλο υ ς σ το ν Α γιο Γο τ­ θ ά ρ δ ο και σ τις 28 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ έ φ θ α σ ε σ το Μ ο ν ό το τχ α λ . Π ολύ σ ύ ν το μ α π λη ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε τ η ν ή τ τ α το υ Ρ ίμσ κι-Κ όρσ ακω φ και α μ έσ ω ς σ υ γ κ ά λ ε σ ε π ο λ εμ ικ ό σ υ μ β ο ύ λ ιο . Η δη δ ιέ θ ε τ ε 18.000 τ α κ τ ικ ό σ τρ α τό και 5.000 Κ ο ζ ά κ ο υ ς γ ια να α ν τ ι­ μ ετω π ίσ ει 60.000 Γά λλο υς. Να πω ς π ερ ιέγ ρ α ψ ε τ η ν κ α τά σ τα σ η σ το π ο λ ε μ ικ ό σ υ μ β ο ύ λ ιο : «Οι Γάλλοι έ χ ο υ ν 60.000 ά ν ­ δ ρ ε ς και ε μ ε ίς 20.000. Ε π ιπ λέο ν δ ε ν έ ­ χ ο υ μ ε ε φ ό δ ια , π υ ρ ο μ α χ ικ ά ή π υ ρ ο β ο λ ι­ κό. Δ ε ν π ε ρ ιμ έ ν ο υ μ ε β ο ή θ ε ια απ ό κα ν έναν. Β ρ ισ κ ό μ α σ τε σ τα π ρ ό θ υ ρ α τ η ς κ α ­ τα σ τρ ο φ ή ς . Δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε να κ ά ν ο υ μ ε τίπ ο τ ε ά λ λ ο από το να σ τη ρ ιχ θ ο ύ μ ε σ το ν Θ ε ό και σ το θ ά ρ ρ ο ς και σ τη ν α φ ο ­ σίωση τω ν σ τρ α τιω τώ ν μ ας. Ε ίμ α σ τε Ρώ­ σοι και έ χ ο υ μ ε σ το π λ ε υ ρ ό μ α ς τ ο ν Θ εό » . Οι σ τρ α τη γ ο ί το υ α ν τέ δ ρ α σ α ν με α σ υ ν ή θ ισ το εν θ ο υ σ ια σ μ ό , τ ο ν ο π ο ίο μ ε τέ δ ω σ α ν σ το υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς τ ο υ ς . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ α π οφ ά σ ισ ε να κ ιν η θ ε ί μ έσ ω το υ Α λ τ ν τ ο ρ φ π ρ ο ς τα α ν α το λ ικ ά και να φ θ ά σ ε ι σ το Τσουρ επ ί τ ο υ Ρ ήνου, ό π ου θ α π ε ρ ίμ ε ν ε ε ν τ ο λ έ ς από τη Ρω­ σία. Ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια έ ν α ε γ χ ε ίρ η μ α χω ρίς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο . Σ τις 27 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1799 οι Ρώσοι ά ρ χισ α ν τ η ν κίν η σ η π ρ ο ς το Γ κ λ α ρ ο ύ ς μ έσ ω τ η ς δ ιά β α σ η ς Π ρ ά γ κ ε λ . Οι Γάλλοι έφ θα σ α ν π ρ ώ το ι σ το Γ κ λ α ρ ο ύ ς , α λ λ ά ο Σ ο υ β ό ρ ω φ α ν τιλ ή φ θ η κ ε τ η ν π α ρο υσ ία τ ο υ ς κα ι ά λ λ α ξ ε κ α τ ε ύ θ υ ν σ η α π ο φ ε ύ γ ο ν τα ς τ η ν π αγίδα. Ε νας από τ ο υ ς ικ α ν ό τ ε ρ ο υ ς σ τρ α τη ­ γ ο ύ ς το υ , ο Ρ ό ζ εν μ π ερ γ κ , δ ιε ξ ή γ α γ ε θ α υ μ ά σ ιο α γώ να ο π ισ θ ο φ υ λ α κ ώ ν κα ι α­ νά γ κ α σ ε τ ο υ ς Γά λλο υ ς να σ τα μ α τή σ ο υ ν π ρο σ ω ρ ινά τ η ν κ α τα δ ίω ξη . Σ τ ις 6 Ο κ τω ­ β ρ ίο υ ο ό γ κ ο ς τω ν ρ ω σ ικώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν κ ιν ή θ η κ ε σ τη σ κ επ α σ μ έν η από χ ιό ν ια π ερ ιο χ ή τ η ς δ ιά β α σ η ς Π α ν ιξίρ , σ ε ύ ψ ο ς 3.000 μ έτρ ω ν. Π ο λ λ ο ί ά ν δ ρ ε ς κα ι ε κ α τ ο ­ ν τ ά δ ε ς μ ο υ λ ά ρ ια γ λ ίσ τρ η σ α ν σ τα χ ιό ν ια και σ κ ο τώ θ η κ α ν π έ φ τ ο ν τ α ς σ το υ ς γ κ ρ ε μ ο ύ ς , α λ λ ά σ τις 8 Ο κ τω β ρ ίο υ 16.000 Ρώσοι έ φ θ α σ α ν σ το Τσούρ (σ ε κα ­ κή κ α τά σ τα σ η μ ε ν , α λ λ ά ζω ν τα ν ο ί). Κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς π ο ρ εία ς δ ύ ο Κ ο ζά κο ι β ο η θ ο ύ σ α ν τ ο ν Σ ο υ β ό ρ ω φ να κ ρ α τ η θ ε ί σ τη σ έλ α τ ο υ α λ ό γ ο υ το υ , εν ώ σ ε κά π οια σ τιγ μ ή χ ρ ε ιά σ τ η κ ε να σ π άσ ουν δ ύ ο λόγ-

BE Λ» ΚΟΛΗ, Γ Ο Η % S E P Η Β Ο0ΑΟΗ I Σ ο β ιε τικ ό π ό σ τερ το υ 1942. Ο τίτλ ο ς είναι από το έρ γ ο το υ Σ ο υ β ό ρ ω φ «Η Επ ιστήμη τη ς Ν ίκ η ς» και σ η μ α ίνει: "Κ τυπ άτε, κ α τα δ ιώ ξτε , σ υ λ λ ά β ετε α ιχμ αλώ τους!».

χ ε ς γ ια να α ν ά ψ ο υ ν φ ω τιά μ ε τα κ ο ν τ ά ­ ρια τ ο υ ς γ ια να τ ο υ β ρ ά σ ο υ ν λ ίγ ο τσ άι. Οι Γάλλοι εν τυ π ω σ ιά σ τη κ α ν από τ ο κ α ­ τό ρ θ ω μ α α υ τό κα ι ο ν ό μ α σ α ν τ ο ν Σ ο υ β ό ­ ρ ω φ «Ρώσο Α ννίβα». Σ το Τσουρ ο Σ ο υ β ό ρ ω φ π ρ ο σ π ά θ η σ ε να α ν α δ ιο ρ γ α ν ώ σ ει και να α ν α π α ύ σ ει τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ μ ε σ τό χ ο να σ υ ν εχ ίσ ει τ ο ν αγώ να. Ο μ ω ς οι π ρ ο σ τρ ιβ έ ς τω ν Σ υ μ μ ά ­ χω ν σ υ ν εχ ίσ τη κ α ν και ο τσ ά ρ ο ς Π α ύ λο ς, α η δ ια σ μ έ ν ο ς από τ η σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά , α π ο ­ σ ύ ρ θ η κ ε απ ό τη Σ υ μ μ α χ ία . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ π ρ ο ή χ θ η σ το ν α ν ώ τα το β α θ μ ό το υ G eneralissim o (α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο υ ), α λλά σ χ εδ ό ν α μ έσ ω ς, σ τις 21 Ια ν ο υ α ρ ίο υ 1800, α ν α κ λ ή θ η κ ε σ τη ν Π ε τρ ο ύ π ο λ η , ό ­ π ου ο μ ικ ρ ό ψ υ χ ο ς τσ ά ρ ο ς γ ια α σ ή μ α ν τη α φ ο ρ μ ή τ ο υ α φ α ίρ εσ ε τη δ ιο ίκη σ η , τ ο ν β α θ μ ό και τ ο υ ς τ ίτ λ ο υ ς το υ . Κ α τα π ο ν η ­ μ έ ν ο ς από τ ις κ α κ ο υ χ ίε ς , π ερ ισ σ ό τερ ο ό μ ω ς από τ η ν α χ α ρισ τία , ο μ ε γ ά λ ο ς η γ ή ­ τ ο ρ α ς π έ θ α ν ε σ τις 18 Μ α ϊο υ 1800 σ τη ν Π ε τρ ο ύ π ο λ η . Ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς Σ ο υ β ό ρ ω φ α π ο κ α τα σ τ ά θ η κ ε μ ε τ ά τ η ν εισ β ο λ ή τω ν Γ ερ μ α ­ νώ ν σ τη Σ ο β ιε τικ ή Ενωση, τ ο 1941. Τιμήθ η κ ε π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο απ ό κ ά θ ε ά λ λ ο σ τρ α ­ τη γ ό τω ν Ρώσων, α κ ό μ α κα ι απ ό τ ο ν Κ ο υ το ύ ζω φ . Ο Σ τά λ ιν υ ιο θ έ τ η σ ε γ ια τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ τ ο ν β α θ μ ό το υ . Χ ω ριά ο ν ο μ ά ­ σ τη κ α ν π ρ ο ς τιμ ή το υ , μια σ τρ α τιω τικ ή α κ α δ η μ ία γ ια π αιδιά απ ό 10 χ ρ ό ν ω ν π ή ­ ρ ε τ ο ό ν ο μ ά τ ο υ και κ α θ ιε ρ ώ θ η κ ε μ ε ­ τά λ λ ιο Σ ο υ β ό ρ ω φ μ ε τ ρ ε ις τ ά ξ ε ις . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ υ π η ρ έ τη σ ε σ το ν σ τρ α ­ τ ό επ ί 48 χ ρ ό ν ια , λ α μ β ά ν ο ν τα ς ό λ ο υ ς τ ο υ ς β α θ μ ο ύ ς μ έ χ ρ ι α υ τ ό ν τ ο υ α ρ χ ι­ σ τρ α τή γ ο υ . Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς σ τα ­

δ ιο δ ρ ο μ ία ς το υ ε ίχ ε τ η ν ε υ κ α ιρ ία να αν τ ιλ η φ θ ε ί τ η ν ψ υ χ ο λ ο γ ία το υ Ρώσου σ τρ α τιώ τη , σ το ν ο π ο ίο φ έ ρ θ η κ ε μ ε π α­ τ ρ ικ ή σ το ρ γ ή . Ο τα ν ή τα ν υ π α ξιω μ α τικ ό ς , π αρά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι δ ικ α ιο ύ το να έ ­ χ ε ι « ο ρ δ ιν ά ν τζα » κ α θ ά ρ ιζ ε μ ό ν ο ς τ ο ν ο ­ π λισ μό το υ μ ε τ ά από τα γ υ μ ν ά σ ια . Η φ ρ ο ν τίδ α το υ γ ια τ η ν ε υ η μ ε ρ ία και τ η ν υ γ ε ία τω ν σ τρ α τιω τώ ν το υ ή τα ν σ υ ν ε ­ χ ή ς κα ι δ ε ν δ ίσ τα ζε να τιμ ω ρ ε ί, α κ ό μ α και μ ε σ τρ α το δ ικ ε ίο , τ ο υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς π ου τα λ α ιπ ω ρ ο ύ σ α ν ά σ κο π α τα τ μ ή μ α τ ά τ ο υ ς μ ε α π ά νθ ρ ω π ες α σ κ ή σ εις ή δ ε ν τ η ­ ρ ο ύ σ α ν τ ις υ ψ η λ έ ς π ρ ο δ ια γ ρ α φ ές υ γ ιε ι­ ν ή ς π ου ο ίδ ιο ς ε ίχ ε κ α θ ιερ ώ σ ει. Σ το έ ρ γ ο «Οι Δ η μ ιο υ ρ γ ο ί τ η ς Σ ύ γ ­ χ ρ ο ν η ς Σ τ ρ α τη γ ικ ή ς » , έ κ δ ο σ η το υ Π α­ ν επ ισ τη μ ίο υ Π ρ ίν σ το ν , α ν α φ έ ρ ε τ α ι επ ι­ γ ρ α μ μ α τικ ά : Ά σ χ ε τ α μ ε τ ο τ ι π έ τ υ χ ε ο Σ ο υ β ό ρ ω φ ω ς θ ε ω ρ η τ ικ ό ς , το τ α λ έ ν τ ο το υ ω ς δ ιο ικ η τή ή τ α ν α σ ύ γ κ ρ ιτο . Δ η μ ι­ ο ύ ρ γ η σ ε έ ν α π ρ ό τυ π ο μ ε βάση τ ο οπ οίο σ υ γ κ ρ ίθ η κ α ν ό λ ο ι οι μ ε τ έ π ε ιτ α Ρώσοι σ τρ α τη γ ο ί. Κ α ν έν α ς , ο ύ τ ε κα ι ο Κ ο υ τ ο ύ ­ ζω φ, δ ε ν μ π ό ρ ε σ ε να φ θ ά σ ε ι σ ε α υ τό το π ρ ό τυ π ο . Ο Σ ο υ β ό ρ ω φ κ α τ έ λ η ξ ε να σ υ μ β ο λ ίζ ε ι τη ρω σ ική π ο λ ε μ ικ ή τ έ χ ν η ". Η ε ρ ώ τη σ η π ου τ ίθ ε τ α ι σ υχνά σ ε μ α ­ θ η τ έ ς τ η ς σ τρ α τιω τικ ή ς ισ το ρ ία ς ω ς π ρ ο ς τ ο α ν ο Σ ο υ β ό ρ ω φ μ π ο ρ εί να χαρακ τ η ρ ισ θ ε ί ω ς Ρώ σος Ν α π ο λέω ν, θ α μ π ο ­ ρ ο ύ σ ε κ ά λ λ ισ τα να α π α ν τ η θ ε ί μ ε μια ά λ ­ λ η ερ ώ τη σ η : «Μ ήπ ω ς ο Ν α π ο λέω ν ή τα ν έ ν α ς Γά λλος Σ ο υ β ό ρ ω φ ;» .

Β ΙΒ ΛΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ (1) Υ π ο σ τρ ά τη γο υ Β. Ζ ο λ ο τά ρ ε φ : Α ΡΧΙΣΤΡΑ ΤΗΓΟ Σ A. Β. ΣΟ Υ Β Ο Ρ Ω Φ : ΤΟ ΑΠΟ Κ Ο ΡΥΦ Ω Μ Α ΤΗΣ Δ Ο Ξ Α Σ , Μ όσ χα, 1999. (2) Εκδοση Π α ν επ ισ τη μ ίο υ Π ρ ίνστο ν, Ο Ι Δ Η Μ ΙΟ Υ Ρ Γ Ο Ι ΤΗΣ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Σ ΣΤΡΑ ΤΗΓΙΚΗ Σ, 1986. (3) Μ ΕΓΑ ΛΗ Σ Ο Β ΙΕ Τ ΙΚ Η ΕΓΚ ΥΚ ΛΟ Π Α ΙΔ ΕΙΑ , λή μ μ α «Σουβό ρω φ ». (4) Ταξίαρχος C .M c.l. D elf: SUVOROV, "Army Q uarterly", UK, τεύ χ ο ς Ο κτω β ρ ίο υ 1954. (5) Τ α γμ α τάρ χης S.J. W atson: SUVOROV, N A PO LEO N A N D W ELLINGTON, "Army Q uarterly", UK, τεύ χ ο ς Ιο υ λ ίο υ 1956. (6) R ussel Insinger: PER SO NA LITY: ALEKSANDR SUVO RO F, "M ilitary H istory", USA, Ο κτώ β ρ ιο ς 1996. (7 )1 . Β ο υ τυ ρ ά : Λ Ε Ξ ΙΚ Ο ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Σ KAI ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ, Κ ω νσταντινούπ ολη, 1889.

13

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Β . ΣΤΑ Υ Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ

ΓΙΑΓΩΜΖΝΟ ' t l o m

Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΟΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΠΕΖΟΝΑΥΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ίφ

Α μ ερ ικ α ν ο ί π εζο ν α ύ τες υπ οχω ρούν από την π εριοχή το υ Τσοσίν, ύ σ τερ α από τη ν κινεζική επ ί& εση ("Frozen C hosm , πιν. το υ D avid P en tland-δ η μ ο σ ιε ύ ετα ι μ ε ά δ εια τη ς C ranston F ine A rts).

ΙΜΩΝΑ TOY f950 ΚΑΙ ΕΝΩ Η 8η ΣΤΡΑΤΙΑ ΤΩΝ ΗΝΩΜ ΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ Έ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΙΕΣΗ ΤΗΣ Μ ΑΖΙΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ, ΜΙΑ ΤΡΟΜΕΡΗ ΔΟΚΙΜ ΑΣΙΑ ΠΥΡΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΥΣ ΕΙΧΕ ΕΠΙΒΛΗΘΕΙ ΣΤΟΥΣ ΠΕΖΟΝΑΥΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΝ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΟΡΕΑ, ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΉΝ ΤΕΧΝΗΤΗ Λ ΙΜ Ν Η ΤΟΥ ΤΣΟΣΙΝ ΠΕΡΙΠΟΥ 25.000 ΑΝΔΡΕΣ TOY X ΣΩΜΑΤΟΣ EL r

"ΠΕΡΙΚΥΚΛΩΘΕΙ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝΤΟ Μ Ε ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΑΠΟ 120.000 ΚΙΝΕΖΟΥΣ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

k /Λ

c

α γεγονό τα το υ Σεπ τεμβρίου του χρησιμοποιήσουν αυτή τη ν ισορροπημένη 1950 σ την Κορέα έδειχναν να επ ιβε­ και σχετικά ξεκούρασ τη δύναμη ως αιχμή βαιώνουν τη ν πρόβλεψ η το υ στρα­ τη ς νέας προέλασης προς Βορρά, αφού η 8η τηγού Ν τάγκλας Μακ Αρθουρ για γρήγορη Στρατιά έδ ειχ ν ε α ρ κετά σημάδια κόπωσης κατάληξη τη ς σ ύρραξης πριν από τα από Χρι­το ν σκληρό αγώνα επιβίωσης που είχε σ τούγεννα το υ ίδιου έτο υ ς. Επειτα από τη ν διεξα γά γει στην π ερ ίμ ετρο το υ Πουσάν. Η α ρισ τοτεχνική απόβαση του X Σώ ματος του κύκλωση τω ν βορειοκορ εατικώ ν δυνάμεω ν σ τρατηγού Ε ντου α ρ ντ Ο λμοντ στην Ιντσόν, στο έδαφ ος του Νότου δ εν επ ιτεύ χ θ η κε με στις 15 εκείνου το υ μήνα (βλ. τ. 27 τη ς "ΣΙ") η τη ν τα χ ύ τη τα και τη ν π ληρότητα που είχε πρω τεύουσα τη ς Νότιας Κορέας Σ εού λ είχε σχεδιαστεί και α ρ κετοί σ τρα τιώ τες τω ν κομ­ α π ελευ θερ ω θ εί και οι Β ορ ειο κο ρ εά τες, που μουνιστών διέφ υγαν από το ν κλοιό, αν και οι είχαν φθάσ ει μόλις ένα “σκαλί" πριν από τη ν μονάδες το υ ς είχαν πάψει να υφίστανται ως ολοκληρω τική νίκη, δ ιέτρ εχα ν άμεσο κίνδυ­ τα κτικο ί σχηματισμοί. Ο επ ικεφαλής τη ς 8ης νο να αποκοπούν. Με μια κίνηση "μ α τ” ο Μακ Στρατιάς, σ τρατηγός Ο υόλτον Ο υόκερ, εξέΑρθουρ, που ή τα ν ήδη πασίγνωστος στις φρασε ανοικτά τη ν επιθυμία του να τ ε θ ε ί το ΗΠΑ από το ν ρόλο του κατά το ν Β' Παγκό­ X Σώμα υπό τις δια ταγές το υ έπ ειτα από τη σμιο Πόλεμο, είχε αλλάξει δραματικά τις τύ ­ σύνδεση μαζί το υ που επ ιτεύ χ θ η κε στην πε­ χες το υ π ολέμου και π ίεζε π λέον τη ν π ολιτι­ ριοχή το υ Σουβόν, αλλά ο Μακ Α ρθουρ απο­ κή ηγεσία τη ς χώρας το υ να του ανάψει το πράσινο φως για τη ν καταδίω ξη και τη ν ολο­ σχερή εξόντω σ η το υ εχθρού. Το πρόβλημα με τη ν πρόταση του Μακ Αρθουρ ή τα ν πως για να επ ιτευ χ θ εί η νίκη που σχεδίαζε θ α απ αιτείτο τα αμερικανικά σ τρα τεύμα τα να διασχίσουν το ν 38ο Παράλληλο που ο ρ ιο θ ε­ τούσ ε τα προπολεμικά σύνορα μ ετα ξύ Βό­ ρειας και Νότιας Κορέας. Ελάχιστα μέλη του ΟΗΕ (υπό τη ν αιγίδα το υ οποίου δρούσαν στην Κορέα οι σ υμμαχικές δυνάμεις) έ δ ε ι­ χναν πρόθυμα να εγκρίνουν τη συνέχιση τω ν εχθροπραξιώ ν στο έδαφ ος τω ν κομμου­ νιστών, υποστηρίζοντας πως με τη ν α π ελευ ­ θέρωση το υ Ν ότου η αποστολή των σ τρα τευμάτω ν το υ Μακ Αρθουρ είχε ολο­ κληρω θεί. Επιπλέον κά θ ε απόπειρα τη ς 8ης Σ τρατιάς και το υ X Σώ ματος να κινηθούν προς Βορρά πιθανώς θα επέσυρε τη ν ε ­ μπλοκή τω ν Κινέζων ή τω ν Σοβιετικώ ν στη σύρραξη, γεγονός που θ α είχε ανυπολόγισ τες σ υνέπ ειες για τη ν παγκόσμια ειρήνη. Ηδη η Κίνα το υ Μάο Τσε Τουνγκ είχε προει­ δοποιήσει σε όλους το υ ς τόνους πως δ εν θα έ μ εν ε απαθής σε μια προσέγγιση τω ν στρα­ τευμ ά τω ν το υ ΟΗΕ προς τα δικά τη ς σύνορα με τη Βόρεια Κορέα, που ακολουθούσαν το ν φάσισε να τηρήσ ει τις δ υνά μεις το υ Ο λμοντ ρου του ποταμού Γιαλού, υποστηρίζοντας α ν εξά ρ τη τες, ως ένα είδ ος σ τρα τηγικής ε ­ πως ό φ ειλ ε να υπερασπίσει τα μεγάλα υ­ φ εδ ρ εία ς που η Διοίκηση τη ς Απω Ανατολής δ ρο ηλεκτρικά τη ς εργοστάσια στην περιο­ θα μπορούσε να τη ν εμ π λέξει οπουδήποτε έκρινε αναγκαίο. χήΟι κινεζικές απ ειλές όμως έπεσαν στο Η επιτυχία το υ απ οδοτικού εγχειρ ήμ α ­ κενό και στις 27 Σεπ τεμβρίου το Μ ικτό Επι­ το ς στην Ιντσόν είχε αναγορεύσει το ν Μακ τε λ ε ίο των ΗΠΑ έδωσε στον Μακ Αρθουρ Αρθουρ σε τέτο ια σ τρατηγική α υ θεντία ώ­ τη ν έγκρισή του να διασχίσει το ν 38ο Παράλ­ σ τε ο ύ τε ο π ρόεδρος Τρούμαν μπορούσε να ληλο καταδιώ κοντας το υ ς Β ορ ειο κο ρ εά τες π ροβάλει σοβαρές ενστάσεις στις π ροτά­ και επανενώ νοντας ολόκληρη τη δ ιαιρεμένη σεις του. Α υτό που είχε π λέον κατά νου ο δι­ χώρα, υπό τη βασική προϋπόθεση πως δ εν ο ικητή ς Απω Ανατολής ήτα ν να χρησιμοποι­ θ α συναντούσε στον δρόμο το υ κινεζικά ή ήσει το X Σώμα σε μια νέα απόβαση στο Βονσ οβιετικά σ τρα τεύματα. Οι δυνάμεις τω ν Η­ σάν, στην ανατολική ακτή, με τη ν οποία α φ ε­ νωμένων Εθνών θα μπορούσαν εύκο λα να νός θα ανάγκαζε το υ ς Β ο ρ ειο κο ρ εά τες να π αγιδευτούν και να καταστραφούν στην Κο­ διασπείρουν τις δυνάμεις του, εξασ θενίζορ εατική χερσόνησο αν κάποια από τις δύο ντα ς τη ν άμυνα τη ς πρω τεύουσάς το υς μ εγά λες κομμουνισ τικές δυνάμεις αποφάσι­ Π υόνγκ Γιάνγκ, και α φ ετέρ ο υ θ α μπορούσε ζε να εμ π λέξει τις π ολυάριθμες σ τρα τιές να απειλήσει άμεσα τις βιομηχανικές πόλεις τη ς στον πόλεμο. Χ ουνγκνάμ και Χαμχούνγκ. Εξάλλου η δρά­ To X Σώμα ή τα ν ένας ισχυρός σχηματι­ ση του X Σώ ματος σε έναν δ ια φ ορ ετικό ά ξο ­ σμός 70.457 ανδρών με π λήθος μονάδων υ­ να από εκείνον τη ς 8ης Σ τρατιά ς θ α απλο­ ποστήριξης και μεγάλη ποικιλία ανδρών. Οι ποιούσε τα προβλήματα ανεφοδιασμού και επ ιτελείς τη ς 8ης Στρατιάς λογάριαζαν να των δύο δυνάμεω ν, αφού θα ελάφ ρυνε το

Τ

•jß ■■

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

πρόγραμμα μεταφ ορώ ν από το επιβαρυμένο σιδηροδρομικό δίκτυο Πουσάν-Σεούλ. Ση­ μειώ νουμε ό τι τις απ ειλές τω ν Κινέζων ο Μακ Α ρθουρ τις θεω ρούσ ε κενά λόγια και απ έρριπτε κάθε ενδ εχ ό μ ενο ανάμιξής τους. Σ τη ν απόφασή του ο Μακ Α ρθουρ έκανε επιπλέον δύο σοβαρά λάθη, υποτιμώντας τις εδ α φ ικές δυσ κολίες και τα καιρικά φαι­ νόμενα. Η Βόρεια Κορέα χω ριζόταν ουσια­ στικά σε δύο μέρη από τη ν οροσειρά το υ Ταεμπαέκ, του οποίου οι κο ρυ φ ές έφθαναν στα 1.500 m. Ετσι το X Σώμα και η 8η Στρατιά θα χω ρίζονταν από απόσταση 45 km όπου βρίσκονταν τα όρη, που ή τα ν δύσβατα σε τέ το ιο βαθμό ώστε ή τα ν δύσκολο για κάποι­ ον να τα περάσει το καλοκαίρι, πόσο μάλλον το ν χειμώνα. Ή τα ν ένα παράλογο σχέδιο”, έ ­ γραφ ε αργότερα ο επ ιτελά ρχης το υ X Σώμα-

Οι Κ ινέζο ι π ο λ εμ ισ τές ήτα ν σ κ λη ρ α γ ω γ η μ ένο ι β ε τε ρ ά ν ο ι το υ αγώνα κ α τά τω ν Ιαπώνων και των ε9νικιστώ ν. Π ρ ο π α γα νδ ισ τικ ές φ ω το γ ρ α φ ίες όπως α υ τή δια τυ μ π ά νιζα ν τη ν π ροέλα σ η "των α τρ ό μ η τω ν λαϊκώ ν εθ ελ ο ν τώ ν που βάδιζαν για να σ υ ντρίψ ουν το υ ς ιμ π ερ ια λ ισ τές Γ ιά νκ η δ ες και το υ ς λ α κ έ δ ε ς το υ ς

το ς. "Δ εν μπορούσες να α νέβ εις αυτά τα βουνά ο ύ τε για πικ-νικ σε καιρό ειρ ήνη ς το ν Νοέμβριο ή το ν Δ εκέμ β ρ ιο ”. Επιπλέον η πε­ ρίοδος Ο κτω βρίου-Μ αρτίου σ ημαδευόταν πάντα σε εκείνα τα γεω γραφικά πλάτη από σφοδρή κακοκαιρία και θερ μοκρ α σ ίες που έπ εφ τα ν πολύ κάτω από το μηδέν. Αν και τα παγωμένα ποτάμια θα διευκόλυναν κάπως τις κινήσεις το υ X Σώματος, τα προβλήματα που παρουσίαζαν τα σ τενά μονοπάτια και οι απ ότομες πλαγιές των βουνών θα ή τα ν δυ­ σεπίλυτα. Το πολύ ψυχρό κλίμα τη ς Βόρειας Κορέας θα είχε τρ ο μ ερ ές επιπτώσεις στην

Ζ ω τικ ή ς σ η μ α σ ίας εφ ό δ ια ρ ίπ το ν τα ι μ ε α λ εξίπ τω το σ το υ ς π ερ ικυ κ λω μ ένο υ ς ά νδ ρ ες τη ς 1ης Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζο ν α υ τώ ν σ το Χ α γκ ά ρ ο υ -ρ ι.

υγεία το υ προσωπικού, ακόμα και αν αυτό δ ιέ θ ε τε κατάλληλο ιματισμό. Χ ρειάζονταν ειδ ικές σκηνές και συστήματα θέρμανσης, χωρίς τα οποία το Σώμα θα υφίστατο κατα­ σ τρο φ ικές απώλειες λόγω κρυοπαγημάτων και υποθερμίας. Η διαταγή το υ Ο λμοντ ό­ μως λίγο πριν από τη ν απόβαση στο Βονσάν κα τέληγε: Ή π ερίοδος Ο κτω βρίου-Μ αρτίου είναι η πιο πρόσφορη για χερσ αίες επιχειρή­ σεις από τη ν άποψη το υ καιρού".

ΠΡ Ο Σ ΤΟΝ ΓΙΑΛΟ Υ Η μετακίνησ η τη ς 1ης Μ εραρχίας Π εζο­ ναυτών το υ υποστρατήγου Ο λιβερ Σμιθ από τη ν Ιντσόν π ερ ιέπ λεξε απίθανα το ν α νεφ ο ­ διασμό τη ς 8ης Στρατιάς για α ρ κ ετές η μ έ ­ ρες, ενώ η 7η Μ εραρχία Πεζικού το υ υπο­ στρατήγου Ν τέη β ιν τ Μπαρ, που α π οτελείτο κατά το 1/3 από Ν οτιο κο ρ εά τες, μ ετέ β η σιδηροδρομικώ ς στο Πουσάν για να επιβιβα­ σ τεί σε πλοία. Για τη νέα επιχείρηση το X Σώ­ μα θα δ ιέ θ ε τε , εκ τό ς από α υ τές τις δύο μ ε ­ ραρχίες, τη ν 3η Μ εραρχία Πεζικού το υ υπο­ σ τρατήγου Ρόμπερτ Σούλ. Η απόβαση στο Βονσάν έγινε στις 26 Οκτωβρίου 1950, έπ ει­ τα από μια χρονοβόρα διαδικασία κατασ τρο­ φής τω ν θαλάσσιων ναρκών, αλλά τη δόξα είχαν ήδη κλέψ ει δύο ν ο τιο κο ρ εα τικές μ ε ­ ραρχίες, που είχαν προλάβει να φθάσουν πρώ τες σ την π εριοχή από ξηρά ς και είχαν καταλάβει στις 18 Οκτω βρίου τις πόλεις Χαμχούνγκ και Χουνγκνάμ. Η 7η Μ εραρχία αποβιβάστηκε τελικ ά στο Ιβόν, ευρισ κόμενη έτσι ε γ γ ύ τερ α στα σ ινοκορεατικά σύνορα και απ οφ εύγοντας τη ν επίπονη οδοιπορία ό­ σων είχαν ξεκιν ή σ ει από το Βονσάν. Εχοντας σαν σύνορο με τη ν 8η Στρατιά τη ν οροσειρά Ταεμπαέκ το X Σώμα είχε μπροστά του μια περιοχή επιχειρήσεων έ ­ κτασης 42.000 τετραγω νικώ ν χιλιομέτρω ν ό ­ που μπορούσε να δράσει αυτόνομα. Τα σχέ­ δια είχαν πάντα ως απώτερο στόχο τη ν κατά­ ληψη θέσ εω ν κατά μήκος του π οταμού Για­ λού και προέβλεπαν τη ν προέλαση τω ν Πε­ ζοναυτώ ν στο αρισ τερό άκρο το υ X Σώ ματος με σκοπό τη ν κατάληψ η το υ Κάνγκιε, ενώ η 7η Μ εραρχία θα εξορ μο ύ σ ε από το Ιβόν προς το Πουνκσάν και το Χιεσανζίν, με το I Ν οτιοκορεατικό Σώμα να συνεχίζει τη ν προ­ έλασή του παραλιακά προς τα ανατολικά. Ο­ μως οι άνθρωποι που σχέδιασαν αυτή τη ν ε ­ πιχείρηση φα ίνεται πως δ εν είχαν λάβει υπόψη το υ ς τις φ ο β ερ ές δυσ κολίες τις οποίες μπορούσε να δημιουργήσ ει η μορφολογία το υ εδά φ ους στη βορειοανατολική Κορέα. Ο Ο λμοντ είχε π ολεμήσ ει το 1943-45 στην ε ­ πίσης ορεινή Ιταλία, αλλά τώρα έπρεπε να προελάσει χωρίς υποστήριξη από γ ειτο ν ικ ές μονάδες μακριά από τη θάλασσα, ακολου­ θώ ντας στενά μονοπάτια που οδηγούσαν σε αποκλίνουσες κατευθύνσ εις, χρησιμοποιώ­

ντα ς παλαιούς αναξιόπιστους ιαπωνικούς χά ρ τες και χωρίς να γνω ρίζει επαρκώς τη διάταξη και το ν αριθμό των αντιπάλων του. Αφού διασκόρπισαν έπ ειτα από σύντομη μάχη τη ν 5η βο ρειοκορ εα τική Μ εραρχία κο­ ντά στο Κόγιο, οι Π εζοναύτες κινήθηκαν α­ μέσως προς Βορρά, έχοντας ακούσει ανυπό­ σ τα τες φ ή μ ες ό τι θα επ έσ τρεφ α ν σύντομα στην πατρίδα το υ ς και θα αντικαθίσ τα ντο από τη ν 3η Μ εραρχία Πεζικού. Σ τις 5 Ν οεμ­ βρίου έφθασαν στο λιμάνι Χ ούνγκναμ και κατόπιν σ τράφηκαν βορειοδυτικά, προς τα θ εό ρ α τα βουνά. Καλύπτοντας τα πρώτα 63 km τη ς πορείας το υς έφθασαν στο τέρμ α τη ς σιδηροδρομικής γραμμής στο Τσινχούνγκ-νι. Εκεί ακριβώς η παραλιακή π εδινή ζώ­ νη παραχωρεί τη θέσ η τη ς σε ένα οροπέδιο που ορθώ νεται σε ύψος 1.067 m και όπου κά­ ποιος μπορεί να διεισδύσει μόνο μέσω ενός στενού ορεινού περάσματος το οποίο ελίσ­ σεται κάτω από τις κορυφές. Από το σιδηρο­ δρομικό τέρ μ α οι Α μερικανοί βάδισαν ακόμα 15 km δύσκολου δρόμου ως το Κότο-ρι (10 Ν οεμβρίου) και αφού άφησαν εκ εί το 5ο Σύ­

ντα γμα Πεζοναυτώ ν συνέχισαν για άλλα 18 km για να φθάσουν στο ορεινό χωριουδάκι Χαγκάρου-ρι (14 Νοεμβρίου). Η θ ερ μ ο κρ α ­ σία είχε πέσει κιόλας στους -8 βαθμούς Κελσίου. Τα 96 km που είχαν διανύσει ως εκείνη τη στιγμή οι Π εζοναύτες και οι άνδρ ες του Σ τρατού από τις α κ τές τη ς θάλασσας τη ς Ια­ πωνίας ήτα ν ουσιαστικά το “πόδι" ενός φα­ ντασ τικού Ύ " και οι άνδρ ες του Σμιθ βρί­ σ κονταν πια στο σ ταυροδρόμι όπου έπρεπε να επ ιλέξο υν τη ν κατεύθυνσ η από τη ν οποία θα παρέκαμπταν τη μεγάλη τε χ ν η τή λίμνη του Τσοσίν. Οι Π εζο να ύτες πήραν το ν αρι­ σ τερό δρόμο προς το Γιουντάμ-νι, ενώ τρία τάγματα τη ς 7ης Μ εραρχίας Πεζικού απο­ σπάστηκαν για να ακολουθήσ ουν τις δ εξιές ό χ θ ες τη ς λίμνης, π ροσ τατεύοντας το π λευ­ ρό τη ς κύριας προώθησης. Επιδιώκοντας να ενισχύσει το ν ανεφοδιασμό του ο Σμιθ φ ρό­ ντισε να κατασκευάσει π ρόχειρους διαδρό­ μους απο-προσγείωσης τόσο στο Κότο-ρι, όσο και στο Χαγκάρου-ρι (αυτή η σοφή κίνη­ ση στρατιω τικής πρόνοιας έ μ ε λ λ ε να σώσει π ολλές ζω ές αργότερα). Ο σ τρατηγός διέταΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

•fß *■

ξε επίσης το υ ς ά νδρ ες το υ Μηχα­ νικού να βελτιώ σ ουν το ν δρόμο από όπου είχαν περάσει οι μονά­ δ ες του, ώστε να είναι ευκο λότερ η και ασφαλέστερη η κίνηση αρμά­ τω ν ή βαρέων φ ορτηγώ ν στις από­ το μ ε ς σ τροφ ές του. Η 1η Μ εραρ­ χία Πεζοναυτώ ν δ ιέ θ ε τε μόνο 1.219 οχήματα, αντί τω ν 2.098 που ή τα ν η τυπική δύναμη μιας μεραρ­ χίας του Στρατού, αφού σύμφωνα με το ισχύον δόγμα οι Π εζοναύτες δ εν ή τα ν εφοδιασ μένοι για επιχει­ ρήσεις πάνω σε μ εγά λες εκτάσ εις ξηράς". Το μισό τουλάχιστον προ­ σωπικό τη ς Μ εραρχίας είχε υποστεί βιαστικά μια βασική ε κ ­ παίδευση μόλις το ν Αύγουστο του 1950 και η κύρια δύναμή τη ς εσ τια­ ζόταν στους έμπ ειρους αξιω ματι­ κούς και υπαξιω ματικούς και στη συναίσθηση που είχαν όλοι ό τι απ οτελούσαν σ υνεχισ τές τω ν λα­ μπρών παραδόσεων το υ Σώ ματος Πεζοναυτώ ν τω ν ΗΠΑ. Στις 28 Οκτω βρίου 1950, α ρ κε­ τ έ ς η μ έρ ες πριν οι Αμερικανοί φθάσουν κοντά σ την τε χ ν η τή λί­ μνη του Τσοσίν, μια νοτιοκορεα τική μονάδα δ ιεξή γα γε σύντομη αλ­ λά σφοδρή μάχη με εχθ ρικά τμ ή ­ ματα στο νότιο άκρο τη ς και απωθ ή θ η κ ε αφού κα τά φ ερε πρώτα να συλλάβει μερικούς αιχμαλώτους. Η έκπληξη των Ν οτιοκορεατώ ν ή ­ τα ν δικαιολογημένη όταν συνει­ δητοποίησαν ό τι είχαν πολεμήσει εναντίον τη ς 124 Μ εραρχίας του Λαϊκού Α π ελευ θερω τικο ύ Στρα­ το ύ (ΛΑΣ) τη ς Κίνας. Ο Ο λμοντ αρν ή θ η κ ε να π ισ τέψ ει τις σ χετικές αναφορές που έλεγα ν ό τι οι Κινέζοι είχαν κατακερματίσ ει το υ ς Ν ο τιο κο ρ εά τες "όπως το μαχαίρι το βούτυρο", αλλά όταν τη ν επο­ μένη οι τε λ ευ τα ίο ι συνέλαβαν άλλους 16 Κι­ νέζους π έτα ξε ως το αρχηγείο το υ Σώ ματός το υ ς για να το υ ς δ ει προσωπικά. Οι αιχμάλω­ το ι α νέφ εραν ό τι είχαν να φάνε τρ εις η μ έ ­ ρες και, αν και το υ ς είχαν α φ α ιρ εθ εί οι μπό­ τ ε ς και τα καπέλα, έφ ερ α ν ακόμα τη ζεστή χειμερ ινή στολή το υ ΛΑΣ που ακολουθούσ ε τα σ οβιετικά πρότυπα το υ Β1 Παγκοσμίου Π ολέμου. Ο Ο λμοντ ανέκρινε με τη βοήθεια διερμηνέα κά θ ε αιχμάλω το χωριστά και έ ­ π ειτα το υ ς δ ιέ τα ξε να σ υνταχθούν και να βαδίσουν με βήμα για να διαπιστώσει αν εί­ χαν λάβει κανονική στρατιω τική εκπ α ίδευ­ ση. Ε κμ υσ τη ρεύθ η κε στους υπασπιστές του ό τι έβρισ κε α υτούς το υ ς α να το λίτες "καθό­ λου έξυπ νους" και ό τι επ ρ όκειτο για "απλούς χω ριάτες με άθλια εμφάνιση". Κατά το ν σ τρατηγό οι Κινέζοι "εθ ελ ο ν τές " δ εν θ α απ οτελούσαν ιδιαίτερο κίνδυνο. Τις εντυπώ σεις το υ Ο λμοντ όμως δ εν τις σ υμμερίζονταν καθόλου οι αξιω ματικοί πλη­ ροφοριών το υ X Σώματος, που διαπίστωσαν ό τι οι αιχμάλω τοι ήτα ν σιτισμένοι καλά και υ­ γιείς, ηλικίας μ ετα ξύ 23 και 28 ετώ ν και μι­ λούσαν δ ια λέκτο υς το υ Πεκίνου και τη ς Βό-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Η α ιφ ν ιδ ια σ τικ ή επ ί& εση τω ν κινεζικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το ν Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1950 λίγο έλ ε ιψ ε να π ρ ο κ α λέσ ει τη ν κ α τά ρ ρ ευ σ η του μετώ π ο υ τω ν δυνάμεω ν το υ ΟΗΕ. Το πλέον αγω νιώ δες δρ άμ α ε κ τυ λ ίχ 9 η κ ε σ τον α να το λικό το μ έ α , όπ ου η κ ινεζικ ή 3η Ο μάδα Σ τρ α τιώ ν α π έκ ο ψ ε τμ ή μ α το υ X Σ ώ μ α το ς α π ειλώ ντα ς να το εκ μ η δ εν ίσ ει. Ε π ειτα από δύο εβ δ ο μ ά δ ες α ν ελ έη τω ν μαχώ ν οι Α μ ερ ικ α ν ο ί ά νο ιξα ν δρ όμ ο και δ ιέφ υ γ α ν προς το λιμά νι Χ ουνγκνά μ, όπ ου και επ ιβ ιβ ά σ τη κα ν σ ε πλοία.

ρειας Μ αντζουρίας. Α ναφέρονταν χωρίς ε ν ­ δοιασμούς στη μονάδα το υ ς και περιέγραφαν με λ επ το μ έρ ειες τη μετακίνησ ή τη ς προς τη ν Κορέα. Η γνώμη τω ν επιτελώ ν ή ­ ταν πως γρήγορα θα αντιμετώ πιζαν πολλά τα κτικά κινεζικά τμήματα, αλλά ο Ο λμοντ εί­ χε τη ν απόλυτη πεποίθηση ό τι οι 85.000 έ ­ μπειροι άνδρ ες που είχε ήδη σε δράση στη Βόρεια Κορέα ήτα ν α ρ κετοί για να α ν τιμ ετω ­ πίσουν κά θ ε πρόκληση. Οι δυνάμεις του ΟΗΕ είχαν συλλάβει μέχρι εκείν η τη στιγμή 140.000 Β ο ρ ειο κο ρ εά τες σ τρα τιώ τες και ο π όλεμος έδ ειχ ν ε ό τι θα τελείω ν ε σ ύντομα με τη ν απόλυτη νίκη τω ν δημοκρατικώ ν ε ­

θνών. Ο Ο λμοντ (όπως και οι α­ νώ τεροι του) δ εν είχε ιδέα ό τι τρ εις μεραρχίες το υ μ εγα λύ τε­ ρου σ τρατού το υ κόσμου βάδι­ ζαν νότια του Γιαλού και βρίσκο­ ντα ν ήδη σε τροχιά σύγκρουσης με το X Σώμα. Αγνόησε επίσης τη ν πολύτιμη π ληροφορία ενός Κ ορεάτη ότι ό λες οι ο δικές πινα­ κίδ ες μ ετα ξύ του Χ οεριόνγκ και του Τσοσίν είχαν αλλάξει και στη θέσ η το υ ς υπήρχαν κινεζικά ιδε­ ογράμματα. Το τε λ ευ τα ίο πράγμα που θα ή θ ε λ ε να επ ιτρ έψ ει π οτέ ο Σμιθ να σ υμβεί στη μονάδα το υ θα ή ­ ταν να τη ν εκ θ έσ ει σε ένα αντικτύπημα του εχθρού ενώ θα βρι­ σκόταν με το αρισ τερό πλευρό τη ς στα απ ειλητικά βουνά και το δ εξιό τη ς ακάλυπτο. Ο υποστρά­ τη γο ς γνώριζε ό τι οι άνδρ ες του ήταν ουσιαστικά διασκορπισμέ­ νοι κατά μήκος ενός άθλιου χω­ ματόδρομου και επ εδίω ξε να βελτιώ σ ει τις θ έσ εις και το ν ανε­ φοδιασμό το υ ς πριν προχωρή­ σει. Η ύπαρξη τω ν πολυάριθμων και εμπ ειροπόλεμω ν Κινέζων γ ύ ­ ρω από το Τσοσίν ή τα ν κοινό μυ­ στικό σε ολόκληρη τη Μεραρχία. Οι αιχμάλω τοι είχαν αναφέρει ότι βρίσκονταν στα βουνά τη ς Βόρειας Κορέας δύο εβδο μά ­ δες. Π ερίμεναν το υ ς Πεζοναύ­ τε ς με υπομονή. Ισχυρό ψύχος έπεσε σε όλο το υψίπεδο και οι Π εζοναύτες παρακολούθησαν με τρ όμ ο το θ ερ μ ό μ ετρ ο να π έφ τει από το υς -10 στους -20 και έπ ειτα στους -30 βαθμούς. Το κρύο πάγωνε τα δάκτυλα σε χέρια και σε πόδια, καθώς και το λάδι των κι­ νητήρω ν και τω ν όπλων. Η κατάσταση δ εν θα μπορούσε να είναι πιο πολύπλοκη. Στις 22 Ν οεμβρίου ένα σύνταγμα τη ς 7ης Μ ε­ ραρχίας α νέφ ερ ε πως έφ θασ ε στον Γιαλού κοντά στην τοποθεσ ία Χιεσανζίν, ενώ λίγο δ υ τικό τερ α μια ομάδα το υ 32ου Συντά γμα­ το ς β ρ έθ η κ ε επίσης στα σύνορα τη ς Μα­ ντζουρίας. Παρά τα ενθ α ρρ υντικά αυτά μη­ νύματα οι Π εζοναύτες ένιω θαν πως κάτι δεν πήγαινε καλά στο όλο σκηνικό. Είχαν συνα­ ντήσ ει και οι ίδιοι κινεζικά στρατιω τικά τμ ή ­ ματα για πρώτη φορά στις 3 Ν οεμβρίου στο Σ ουντόνγκ-νι, αλλά έπ ειτα από μ ερ ικές αψι­ μαχίες οι νέοι αυτοί εχθ ρ ο ί είχαν διακόψ ει τη ν επαφή το υ ς με τις δυνάμεις του ΟΗΕ και είχαν χαθεί προς Βορρά. Οι λιγοστοί αιχμά­ λω τοι που σ υνελήφθησαν επιβεβαίωσαν για μια ακόμα φορά τη δυσοίωνη συγκέντρωση τεράσ τιω ν κινεζικών δυνάμεω ν στη βόρεια όχθη το υ Γιαλού.

ΤΟ ΚΤΥΠΗΜΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ Η Κίνα έ μ ε λ λ ε να α π οδ είξει σ ύντομα ότι καμία χώρα ή στρατιω τική συμμαχία δ εν θα μπορούσε να απειλήσει τη ν κρατική υπόστα-

ση τη ς κομμουνισ τικής Β όρειας Κορέας χω­ ρίς να επισύρει τη ν οργή τη ς. Οι Αμερικανοί είχαν “προσπεράσει" τις προειδοποιήσεις τη ς με χαρακτηριστική ελα φ ρ ό τη τα και θα πλήρωναν το τίμημα. Σχεδόν 300.000 άνδρ ες που απ οκαλούντο από τις κινεζικές ε φ η μ ε ­ ρίδες "εθ ελ ο ν τές ", πολλοί από α υτούς Β ετε­ ράνοι το υ ανταρτοπ ολέμου κατά τω ν Ιαπώ­ νων, είχαν σ υγκεντρω θεί στον Γιαλού και ή ­ ταν έτο ιμ ο ι να περάσουν σε κορεα τικό έδ α ­ φος "για να δώσουν ένα σκληρό μάθημα στους ιμπεριαλιστές". Η 124 Μ εραρχία του ΛΑΣ, που είχε υποστεί βαριές απώ λειες από το υς Π εζοναύτες στο Σ ουντόνγκ, η 125 που υποχώρησε από το Χαγκάρου-ρι και η σχε­ δόν ανέπαφη 126 ανήκαν σ την κινεζική 42η Στρατιά το υ Ανατολικού Λιαντόγκ. Κατά το δ εύ τερ ο μισό το υ Ν οεμβρίου α υ τός ο σχη­ ματισμός παραχώρησε τη θέσ η του σε τρ εις ν έες κινεζικές σ τρα τιές συνολικής δύναμης 16 μεραρχιών, ανάμεσα στις οποίες συγκα­ τα λέγο ντα ν μερικά από τα καλύτερα στρα­ τεύ μ α τα που έσ τειλε ο Μάο στην Κορέα. Η επ ίλεκτη 27η Στρατιά το υ ΛΑΣ (79η, 80ή, 81η και 90ή Μ εραρχίες), που προερχό­ τα ν από τη ν π ερίφημη 9η Φάλαγγα τη ς επο­ χής του Εμφυλίου και είχε ειδ ικό τη τα στην

εκπόρθηση οχυρωμένων τοποθεσιώ ν, ανα­ π τύχθ ηκε ανατολικά το υ Τσοσίν. Η 20ή Σ τρα­ τιά (58η, 59η, 60ή και 89η Μεραρχία), απόγο­ νος τη ς 1ης Φάλαγγας, κα τέλα β ε θ έσ εις βό­ ρεια και δυτικά τη ς λίμ νης και η 26η Στρατιά (76η, 77η, 78η και 88η Μ εραρχία), που ήταν ουσιαστικά η 8η Φάλαγγα με νέα ονομασία, τη ρ ή θ η κ ε ως σ τρατηγική εφ εδρ εία . Ο ΛΑΣ ή τα ν ένας σ τρα τός πεζικού με π εριορισμένη ισχύ πυρός, ελάχιστα τροχοφόρα και α νε­ π αρκέσ τατο τηλεπ ικοινω νιακό υλικό και δι­ οικητική μέριμνα, αλλά είχε νικήσ ει πριν από π έν τε χρόνια έναν στρατό π ολυαριθμότερο και καλύτερα εξοπ λισ μένο (τους Ιάπωνες) χάρη σ τους επ ιδέξιο υς ελιγμο ύς το υ και στην αντοχή των σκληραγωγημένω ν π ολεμι­ στών το υ στις πιο ακραίες σ υνθήκες. Κατά το ν Εμφύλιο, που είχε τελειώ σ ει το 1949, ε ί­ χε κατατροπώσει το υ ς Ε θνικισ τές το υ Τσανγκ Κάι Σ εκ π ερνώ ντας από το ν ανταρτοπ ό­ λ εμ ο στις κανονικές μάχες εκ παρατάξεω ς, απ οδεικνύοντας πάλι τη γνωστή τα χύ τητα στις κινήσεις του. Τόσο ο Ο λμοντ, όσο και οι μέραρχοί το υ Μπαρ και Σουλ είχαν τη ν ε υ ­ καιρία πριν από το 1950 να γνωρίσουν τις ε ­ πιχειρησιακές α ρ ετές τω ν Κινέζων από κο­ ντά και έπρεπε να γνω ρίζουν ό τι ο ΛΑΣ θα

σ υγκεντρω νόταν στα βουνά αφ ήνοντας προσωρινά στους αντιπάλους το υ το ν έ λ ε γ ­ χο τω ν πόλεων και τω ν δρόμων, πριν κτυπήσει κό βο ντα ς τις συγκοινω νίες τους. Σε α­ ντίθεσ η με το υ ς Β ο ρ ειο κο ρ εά τες που δ ιέ ­ θ ε τα ν αποκλειστικά σ οβιετικό υλικό, οι Κι­ νέζοι δ ιέθ ετα ν πανσπερμία ιαπωνικών, σο­ βιετικώ ν, γερμανικώ ν και αμερικανικώ ν ό­ πλων που καθιστούσε δύσκολη κά θε προσπάθεια εκτίμησ ης τη ς μαχητικής ι­ σχύος τω ν μονάδων τους. Ε τρεφ αν ιδια ίτε­ ρη εκτίμησ η για τα υποπολυβόλα Thompson τω ν 0,45 in, που είχαν σε τερ ά σ τιες ποσότη­ τ ε ς και τα οποία, αν και υστερούσαν σε β ε ­ λ η ν εκ ές και ακρίβεια, δ ιέθ ετα ν φονική αποτελεσ μ α τικ ό τη τα λόγω το υ μεγάλου δ ια μ ε­ τρ ή μ α το ς τους. Κ άθε μεραρχία το υς είχε τ υ ­ πική δύναμη 12.225 ανδρών, αλλά στην

Π ερ /μ έν ο ν τα ς α π εγνω σ μένα τη ν ά φ ιξη των αεροσκαφώ ν. Οι π εζο ν α ύ τες α υ το ί λ ε ιτο υ ρ γ ο ύ ν χ ειρ ο κ ίν η τα έναν α σ ύ ρ μ α το π ροσπ αθώ ντας να επ ικοινω νήσουν μ ε το υ ς π ιλό το υ ς. Η σ υνδ ρομή τη ς Α ερ οπ ορ ία ς ή τα ν κ α θ ο ρ ισ τικ ή ς σ η μ α σ ίας για τη ν επ ιτυχή έκ β α σ η τη ς υποχώ ρησης από το Τσοσίν.

19

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Κ αρλ Σ ίτ τ ε ρ

20

Ρ έτζ ιν α λ ν τ Μ ά γ ιε ρ ς

Ο επικός αγώνας των Α μερικανώ ν στρα­ τιωτών στο Τσσσίν ήταν τόσο δύσκολος και οι μάχες τόσο σφ οδρές ώστε απ ονεμήθηκαν 13 Μ ετάλλια Τιμής το υ Κ ογκρέσου για τη σ υγκε­ κριμένη σύγκρουση, α ρ ιθμ ό ς που ισοδυναμεί σχεδόν με το 1/10 των ανώτατων ηθικώ ν α­ μοιβών που δ όθηκαν στις Ενοπλες Δ υνάμεις των ΗΠΑ κατά τα τρία χρόνια του πολέμου στην Κ ορέα. Τέσσερις από εκ είνο υ ς που τιμήθη κα ν και επ έζησαν για να λάβουν το φ ημι­ σμένο παράσημο απ ετέλεσ αν ηχηρά παρα­ δείγματα για την ιστορία το υ Σώ ματος των Πεζοναυτώ ν. Η ταν σίγουρα γενναίοι, ίσως δε και οι τυχ ερ ό τερ ο ι. Δ εκ ά δ ες άλλοι συνάδελ­ φοί το υ ς που π ιθανότατα άξιζαν τη ν ίδια τιμή δ εν έλαβαν π οτέ κανένα μετά λλιο, ε ίτ ε επ ει­ δή οι σκληρές σ υγκυρίες του πολέμου δ εν το επ έτρεψ αν, ε ίτ ε επ ειδή τα κατορθώ ματά το υ ς δ εν έφ θα σ α ν ως τα αρμόδια κλιμάκια που εισ ηγούντο τις απονομές. Σ το υς λόφ ους στρατηγικής σημασίας που π ροσ τάτευαν το πέρασμα Τοκτόνγκ, στον δρόμο μ ετα ξύ Γιουντάμ-νι και Χαγκάρου-ρι, η 59η κινεζική Μ εραρχία (η οποία σκόπευε να απομονώσει το υ ς Π εζο να ύ τες) είχε θεω ρητικά εύκο λη αποστολή, αφού α ντι­ μετώπιζε μόνο έναν λόχο ("F") του 7ου Σ υ ­ ντά γμα τος Πεζοναυτώ ν. Κτύπησε το υ ς Α μ ε­ ρικανούς από τρ εις κ α τευ θύ ν σ εις στις 02.30 τα ξημερώ ματα τη ς 28ης Ν οεμβ ρίου, αλλά οι Π εζο να ύ τες κράτησαν σαν από θ α ύ μ α , οφ είλοντας πολλά γι1 αυτή την επιτυχία το υ ς στη δράση το υ 21χρονου οπλίτη Εκτορα Κ αφεράτα. Εχοντας χάσει όλους το υ ς συναδέλφ ους στη διμοιρία του ο Κ αφεράτα πολέμησε μό­ νος του το υ ς Κ ινέζους με το τυ φ έκ ιο Μ1 και χειρο βομβίδ ες. Ο αγώνας ήταν γρήγορος και βίαιος. Ο μοναχικός π εζοναύτης έρ ιχνε πίσω στον εχ θ ρ ό τις χειρ ο βομβίδ ες που του εκ τό ­ ξευ α ν οι Κινέζοι, χρησιμοποιώντας κάποιες φ ο ρ ές και ένα φ τυάρι σαν μπαστούνι του μπέηζμπωλ. Α ργότερα το ίδιο πρωί είδ ε μια από τις εχ θ ρ ικ ές χειρο βομβίδ ες να π έφτει κοντά σε ένα όρυγμα όπου βρίσκονταν στοι­ βαγμένοι τρα υματισ μένοι συνάδελφ οί του και ενώ οι σφ αίρες κτυπούσαν γύρω του την άρπαξε για να τη ν απομακρύνει, αλλά δεν πρόλαβε για κλάσμα το υ δ ευτερ ο λέπ το υ . Αν και έχασε ένα δάκτυλο και τρ α υμ α τίσ θη κε

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Ρ α ίη μ ο ν τ Ν τέ η β ις

σοβαρά στο δ εξί χέρι συνέχισε να π υροβολεί έχοντας τυ λ ίξει το τραύμα το υ με μια λωρίδα από κουβέρτα. Κ τυπ ήθηκε όμως πάλι από βο­ λίδα ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ σκοπευτή και μ ε τα φ έρ θ η κ ε στα μετό π ισ θεν για π ερίθαλψ η. Είχε π ολεμή­ σει π έντε ώ ρες σε σ υ νθή κες πολικού ψύχους χωρίς να προλάβει να φ ορέσ ει τις μπότες του και πέρασε τον επ όμενο ενάμισυ χρόνο στο νοσοκομείο. Τον Ν οέμβριο το υ 1952 δ έχ θ η κ ε το Μ ετά λ λιο Τιμής το υ Κογκρέσου. Η ταν ο πρώτος από το υ ς π έντε ά νδ ρ ες του Λόχου "F" που έμ ελ λ ε να κερδίσουν το ίδιο παράση­ μο στην Κορέα. Σ το μ ετα ξύ στο Χαγκάρου-ρι οι λιγοστοί π εζοναύτες έδιναν άνισο αγώνα ζωής και θ α ­ νάτου για να αποσπάσουν από το υ ς Κ ινέζους το ύψωμα "Ανατολικός Λόφ ος" που δέσποζε πάνω από το χωριό. Ο τα γμα τάρχης Ρέτζιναλντ Μ ά γιερς, 31 ετώ ν, που η γ ή θη κ ε (επ ικεφ α­ λής 300 ανδρώ ν) τη ς επ ίθεσ ης για την ανακατάληψ η του υψώ ματος πάνω σε απί­ σ τευτα απ ότομες χιονισ μένες πλαγιές, είχε ήδη πίσω το υ 10 χρόνια προϋπηρεσίας στο Σώμα των Π εζοναυτώ ν και ήταν βετερ ά ν ο ς των μαχών στο Γκουανταλκανάλ και στα νη­ σιά Γκίλμπερτ και Μάρσαλ. Ο ταν η δύναμή του πλησίασε τη ν κορυφή είχαν απομείνει μόνο 75 Α μερικανοί και ο Μ ά γιερς δ ιέκοψ ε την επ ίθεση, άφησε τα α εροσκάφ η να βομ­ βαρδίσουν το ν εχ θ ρ ό και δοκίμασε πάλι χω­ ρίς απ οτέλεσμα. Ο τα γμα τάρχης και οι άν­ δ ρ ες το υ έμ ειν α ν λίγο κάτω από την κορυφή για έξι ολόκληρες η μ έρ ες, εκ τεθ ειμ έ ν ο ι στις χ ειρ ό τερ ες καιρικές σ υ νθ ή κες, εμ π λεκόμε­ νοι σε έναν ανηλεή αγώνα κατά τον οποίο κα­ μία πλευρά δ εν έκ α νε ο ύ τε βήμα πίσω. Αν και δεν κατόρθω σε να κυριεύσ ει τη ν κορυφή του "Ανατολικού Λ όφ ου", με τη χαλύβδινη επιμο­ νή του π έτυχε να καθηλώ σει αποφασιστικά τον εχ θ ρ ό που βρισκόταν εκ εί και να καλύ­ ψ ει την υποχώρηση τη ς 1ης Μ εραρχίας Π εζο­ ναυτώ ν από το Χαγκάρου-ρι. 0 Μ ά γιερ ς έλα ­ β ε επάξια το Μ ετά λλιο Τιμής του Κογκρέσου στις 29 Οκτω βρίου 1951, σε μια τ ε λ ε τ ή στον Λευκό Οίκο. Κατά τη ν ίδια τ ελ ετή τ ιμ ή θ η κ ε με το ίδιο παράσημο και ο λοχαγός των Π εζοναυτώ ν Καρλ Σ ίττερ , ο οποίος είχε δώσει τον δικό του απελπισμένο αγώνα επτά χιλιόμετρα μα-

Ε κτω ρ Κ α φ ερ ά τα

κρύτερα από το ν Μ ά γιερ ς. Ο 29χρονος Σ ίτ­ τερ α νήκε στη γενιά των σκληροτράχηλων βετεράνω ν του Ειρηνικού και είχε τρ α υμα τι­ σ τεί κατά την απόβαση τη ς Ε νίβετοκ και στο Γκουάμ. Σ υ μ μ ετείχ ε ως επ ικεφ αλής του Λό­ φου "G" στη ΔΕ "Ν τράισντεηλ" και οι άνδρες του σκότωσαν τουλάχιστον 40 Κινέζους μέσα σε λίγα λεπτά, όταν χρειά σ τηκε να καταλά­ βουν ένα ν λόφο δίπλα στον δρόμο Κ ότο-ρι Χαγκάρου-ρι. Μ ε τον θ ά ν α το του Ν τράισ ντεηλ ο Σ ίττερ α νέλ α β ε επ ικεφ αλής ολόκληρης τη ς Δ Ε. Ο ταν η φάλαγγα βρήκε τα τελ ευ τα ία κρίσιμα χ ιλιόμετρα τη ς πορείας τη ς προς το υ ς π ολιορκημένους το υ Χαγκάρου-ρι κλει­ σμένα από το υ ς Κ ινέζους, ήταν το θά ρ ρ ο ς και το προσωπικό παράδειγμα το υ λοχαγού που ώ θησ ε το υ ς ά νδ ρ ες του να διασπάσουν το ν κλοιό. Σ τις 30 Ν οεμβρίου ο Σ ίττερ η γ ή θη ­ κε μιας εφ ό δου για τη ν ενίσχυση του Μ ά­ γ ιερ ς και τη ν κατάληψη του "Ανατολικού Λό­ φου", κατά τη ν οποία τρ α υμ α τίσ τη κε από θρ α ύ σ ματα χειροβομβίδας. Επέζησε από τη μεγάλη υποχώρηση και αργότερα έφ θα σ ε στον β α θμ ό το υ συνταγματάρχη, με το ν ο­ ποίο και απ οσ τρα τεύθηκε. Ο ταν οι Π εζο να ύ τες έκριναν πως είχε έλ ­ θ ε ι η ώρα να εγκα ταλείψ ου ν το Γιουντάμ-νι, κινήθηκα ν και πάλι από τον δρόμο που είχαν χρησιμοποιήσει για τη ν ανάβασή το υ ς και οργάνωσαν ένα απόσπασμα τριών λόχων υπό τη ν ηγεσία του αντισ υνταγματάρχη Ραίημοντ Ν τέη β ις για να αποκαταστήσουν τη ν επα­ φή το υ ς μ ε τον αποκομμένο Λόχο "F" στο πέ­ ρασμα Τοκτόνγκ. Κ ά θ ε π εζοναύτης του αποσπάσματος μ ε τέ φ ερ ε φόρτο 55 kg και η απο­ στολή έγ ιν ε με θερμοκρασ ία -24 βαθμών. Η σκληρή εμπειρία του Γκουανταλκανάλ και τη ς Ν έα ς Γουινέας είχε σφυρηλατήσει στο πρόσωπο το υ 35χρονου Ν τέη β ις έναν θα υ μ ά ­ σιο ηγέτη, που οδήγησ ε με τέτο ια επ ιδεξιότη τα το υ ς ά νδ ρ ες του μέσα από τα χιονισμέ­ να μονοπάτια ώστε συνέλαβαν το υ ς Κ ινέζους κυριολεκτικά μέσα στους υπνόσακκούς του ς! Για τη ν επιτυχή επιχείρηση διάσωσης το υ Λόχου "F" ο Ν τέη β ις έλ α β ε το Μ ετάλλιο Τιμής το υ Κ ογκρέσου τον Ν οέμβ ριο του 1952. Δ εκ α έξι χρόνια αργότερα διοίκησε την 3η Μ εραρχία Π εζοναυτώ ν στο Β ιετνάμ.

π ραγματικότητα ήτα ν πιο μικρή. Οι Κινέζοι σπάνια επ ιτίθ εν το εκ το υ συστάδην. Π ροτι­ μούσαν να εκ το ξε ύ ο υ ν χειρ οβο μ βίδες που δ ιέθ ετα ν σε αφθονία και βροχή από βλήμα­ τα όλμων. Ο ταν ε κ τό ξευ α ν εφ ό δ ο υ ς χρησι­ μοποιούσαν π λήθος από ομά δ ες των 40 αν­ δρών που υποδιαιρούντο σε π εντά δ ες. Ο χειμερινός ρουχισμός το υ ς ή τα ν μάλλον α­ νεπαρκής. Κάθε Κινέζος στρατιώ της φ ο ρ ού ­ σε ένα τζά κ ετ με β ά τες για να π ρ ο σ τα τεύ ε­ τα ι υποτυπωδώς από το κρύο, έχοντα ς από κάτω μέχρι και τρ εις επ άλληλες καλοκαιρι­ ν ές σ τολές! Τα καπέλα ήταν ζεστά, αλλά τα υποδήματά το υ το ν ε ξέ θ ε τ α ν σε κρυοπαγή­ ματα. Σ τις 25 Ν οεμβρίου, τη ν επ ο μένη τη ς Η­ μέρας τω ν Ευχαριστιών, η 8η Στρατιά εξα π έ­ λυσε νέα επίθεση με το σ ύνθημα "σπίτι ως τα Χριστούγεννα". To X Σώμα βρισκόταν α­ κόμα στη φάση κατά τη ν οποία κατελάμβανε θ έσ εις γύρω από το Τσοσίν, ενώ παράλληλα η 3η Μ εραρχία εδραίω νε τη ν παρουσία τη ς μετα ξύ Χ ουνγκνάμ και Μ αγιόν-ντονγκ για να εξασ φαλίσει τα νώτα τω ν δυνάμεω ν κρούσης και να επ ιτύχει σύνδεση με τη ν 8η Στρατιά. Το 5ο και το 7ο Σύνταγμα Π εζοναυ­ τώ ν αναχώρησαν από τη βάση το υς στο Χαγκάρου-ρι (όπου υπήρχε π λέον κινητά νοσο­ κομείο και μ εγά λες απ οθήκες καυσίμων και πυρομαχικών) και προέλασαν άλλα 21 km φ θάνοντας στο Γουντάμ-νι. Την επ ομένη μ έ­ ρα τα τρία τάγματα το υ Στρατού ξεκίνησ αν με τη σειρά το υ ς καλύπτοντας 20 km προς τα βορειοανατολικά. Η κύρια επίθεση του X Σώ ματος που είχε ως α ντικειμ ενικό σκοπό τη ν κατάληψ η το υ Μ ουπιόνγκ-νι, 80 km βό­ ρεια το υ Γιουντάμ-νι (έπειτα από υπόδειξη το υ Μακ Αρθουρ), άρχισε στις 08.10 τη ς 27ης Ν οεμβρίου. Η ταν ένα σχέδιο λογιστικά αδύνατο, ενώ υπήρχε και η π ρόσθετη αδυ­ ναμία ό τι οι α μερικανικές υπηρεσίες πληρο­ φοριών είχαν χάσει τα ίχνη τη ς 124 και τη ς 126 Μ εραρχίας του ΛΑΣ. Κάποιοι υποπτεύο­ νταν ό τι α υ τές οι δυνάμεις είχαν "διαρρεύσει κάπου νοτιοδυτικά", αλλά κανένας δ εν ή ­ τα ν σίγουρος πού ακριβώς. Σ το Γιουντάμ-νι οι Π εζοναύτες αποπειράθηκαν να κυριεύσ ουν τα υψώματα που δέσποζαν στον δρόμο ο οποίος οδηγούσε δυτικά. Το 5ο Σύνταγμα είχε ήδη εμ π λέξει το 1/3 τη ς δύναμής του στη μάχη όταν έφ θασ ε η αναφορά ενός αναγνωριστικού αεροπλά­ νου που είχε παρατηρήσει τη συγκέντρωση τερασ τίω ν κινεζικών σχηματισμών κατ' ε υ ­ θ εία ν μπροστά τους. Παρά τη ν ανησυχητική αυτή είδηση οι Π εζοναύτες είχαν δ ιαταχθεί να συνεχίσουν τις εφ ό δο υς το υ ς και προωθήθ ηκα ν μόλις 1.500 m έπ ειτα από 16 ώ ρες αγώνα. Χιόνιζε και ο άνεμος φυσούσε με τα ­ χύ τη τα 60 km/h, δημιουργώ ντας τη ν αίσθηση χειρ ότερ ο υ ψύχους από ό,τι αντιπροσώπευε η θερμοκρασία των -20 βαθμών Κελσίου. Ο ουρανός ήτα ν τόσο φ ορτω μένος με σ ύννε­ φα ώστε οι κο ρυ φ ές τω ν βουνών είχαν ε ξα ­ φανιστεί. Οι σ τρα τιώ τες που μάχονταν γύρω από το Τσοσίν φορούσαν δύο ζευγάρια κάλ­ τσ ες του σκι, βαριές δ ερ μ ά τινες μπ ότες με ελαστική σόλα, ζεστά εσώρουχα, δύο π α ντε­ λόνια, ένα πουλόβερ, ένα χιτώ νιο υπηρε­

Σ τ ις 28 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1950 οι δ έ σ ε ις τω ν Α μερικανώ ν σ το Γιούντα μ-νι, σ το Κ ό το -ρ ι και σ το Χ α γκ ά ρ ο υ -ρ ι είχα ν κ υ κ λ ω θ εί α σ φ υ κτικ ά από το υ ς Κ ινέζο υ ς. Μ ε τη δ ια τα γ ή που εξέ δ ω σ ε το α ρ χ η γ είο το υ X Σ ώ μ α το ς δύο η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τερ α ά ρ χ ισ ε η υποχώ ρηση. Τρία τά γ μ α τα του Σ τρ α το ύ δια λύ& ηκαν μ ε τα ξ ύ Σ ά σ ο υ -ρ ι και Χ α γκ ά ρ ο υ -ρ ι, αλλά η 1η Μ ε ρ α ρ χ ία Π εζο ν α υ τώ ν κ ατό ρ& ω σ ε να σ υ μ π τυ χ Β εί μα χ ό μ ενη από το Γ ιο υ ντά μ-νι ω ς το Μ α γ ιό ν -ν το γ κ .

σίας, ένα τζά κετ, μια επιπλέον πάρκα ισχυ­ ρού ψύχους που έφ θ α νε ως τα γόνατα, ένα κασκόλ, ένα καπέλο με κάλυψη για τα αυτιά και χαλύβδινο κράνος. Οι όλμοι τω ν 4,2 in και τα πολύτιμα BAR που μπορούσαν να θ ερ ί­ σουν το ν εχθ ρ ό παρουσίαζαν δ υσ λειτουρ ­ γ ίες στο ψύχος. Οι Π εζονα ύτες οργανώθηκαν βιαστικά για ολόπλευρη άμυνα γύρω από τα φτωχικά σπίτια το υ Γιουντάμ-νι που περιβάλλονταν από π έν τε βουνοκορφ ές. Α ντεπ ιτέθηκα ν α­ μέσως π ροκειμένου να αποσπάσουν το ν έ ­

λεγχο αυτώ ν των υψωμάτων από το ν εχθ ρ ό και οι μάχες που έδωσαν μέσα στο χιόνι ή ­ τα ν σώμα με σώμα. "Ημαστε πιο π ροω θημέ­ νοι από όλους όταν προσκρούσαμε πάνω σε τόσους εχθ ρ ο ύ ς ώστε φαινόταν ό τι μας πο­ λεμ ού σ ε κάθε Κινέζος τη ς γης. Πάντα ανα­ ρω τιόμουν για τί μας έσ τειλα ν σε τέ το ιο κίν­ δυνο”, έλ ε γ ε ο λοχαγός Ελμερ Ν τόντσ ον των Πεζοναυτών. Κατά τις πρώ τες πρωινές ώ ρες τη ς 28ης Ν οεμβρίου το σφύριγμα του α νέ­ μου αναμίχθηκε με το ν ανατριχιαστικό ήχο από τις κινεζικές σάλπιγγες και το υ ς κρόΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

0 / π εζο ν α ύ τες α υ το ί μπ ορούσαν να χ α μ ο γ ελ ο ύ ν α κόμ η και σ τη φ άση του χ ε ιρ ό τε ρ ο υ κινδύνου, καθώ ς α ναπ αύονταν σ τη ν ά κρ η του χ ιο ν ισ μ ένο υ δ ρ όμ ου φ εύ γ ο ν τα ς από το Τσοσίν προς τη σω τηρία.

22 «■

το υ ς από τις ριπές τω ν υποπολυβόλων Thompson. Οι Κινέζοι επ ιτέθη κα ν με τη ν α­ πλοϊκή και φονική τα κτική των ανθρώπινων κυμάτω ν και έριξα ν τη ν 79η και τη ν 89η Μ ε­ ραρχία το υ ς σε διαδοχικές εφ ό δο υς - χωρίς ανάπαυλα - κατά τω ν Πεζοναυτών. Ο λόκλη­ ρες αμερ ικα νικές διμοιρίες εξοντώ θ ηκα ν και οι κομμουνισ τές κατέλαβαν με μεγά λες απώλειες τα υψώματα 1282 και 1240. Ταυτό­ χρονα η 59η Μ εραρχία ελίχ θ η κε υπερκερωτικά με στόχο να αποκόψει το ν δρόμο προς το Χαγκάρου-ρι. Για να επιτύχουν κάτι τ έ ­ τοιο οι Κινέζοι έπρεπε να καταλάβουν το ν κόμβο το υ περάσματος Τοκτόνγκ, αλλά δ εν υπολόγισαν ό τι θα προσέκρουαν πάνω σε μια αλύγιστη άμυνα από μια χούφτα πεζο­ ναύτες. Στο μ ετα ξύ στα ανατολικά του Τσοσίν τα τρία τάγματα του Σ τρατού είχαν επίσης πα­ γ ιδ ε υ τε ί από το υ ς Κινέζους. Σύμφωνα με τα σχέδια το 3/31 Τάγμα (3ο Τάγμα το υ 31ου Συ­ ντά γμα τος) θ α έπρεπε να η γη θ εί τη ς επ ίθ ε­ σης α κολουθούμενο από το 1/32. Υποστηρί­ ζονταν και τα δύο από τη ν 57η Μοίρα Πυρο­ βολικού, αλλά η αριθμητική δύναμή το υ ς ή ­ τα ν απελπιστικά μικρή απέναντι σ την 80ή κι­ νεζική Μ εραρχία που τα π ερίμενε, εφ ο δια ­ σ μένη ακόμα και με άρματα μάχης Τ-34 και αυτοκινούμενα πυροβόλα SU-76. Ως το βρά­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

δυ τη ς 28ης Ν οεμβρίου οι Κινέζοι είχαν πραγματοποιήσει μια διπλή υπερκέραση και είχαν εγκλω βίσει το υ ς Α μερικανούς στρα­ τιώ τες σε έναν θανάσιμο θύλακα. Οι περικυκλω μένοι ήταν λιγό τερ ο π ροετοιμασ μένοι για τη ν έλευσ η τη ς χιονοθ ύελλα ς από ό τι οι Π εζοναύτες. Οι π ερισσότεροι φορούσαν α­ κόμα απλά χιτώνια και β α μ βα κερ ές σ τολές και έσπευσαν να ξεφ ο ρ τω θ ο ύ ν τα κράνη το υ ς προτιμώ ντας τα γούνινα καπέλα. Οι άνδ ρες φρόντιζαν να κινούνται συνεχώς για να καταπ ολεμούν το κρύο και να εμπ οδίζουν τα μέλη το υ ς από το να παγώσουν. Οι κιν η τή ­ ρ ες ετη ρ ο ύ ν το συνεχώς σε λειτο υ ρ γία και τα όπλα έβαλλαν κάθε μισή ώρα για να μην α χρησ τευθούν τα λιπαντικά τους. Το αρχηγείο του X Σώ ματος διακατεχόταν ακόμα από άγνοια για το μ έγ εθ ο ς τω ν κι­ νεζικών δυνάμεω ν που είχαν κυκλώσει το Τσοσίν ή για τη ν παρόμοια τραγική κατάστα­ ση στην οποία είχε π ερ ιέλ θ ει η 8η Στρατιά δ υ τικό τερα . Το απόγευμα τη ς 28ης Ν οεμβρί­ ου ο δ ιοικητής το υ Σώ ματος, σ τρα τηγός Ολμοντ, μ ετέβ η με ελικόπ τερ ο μέσα στον θ ύ ­ λακα τω ν τριώ ν ταγμάτω ν το υ Σ τρατού και είπε τα ακόλουθα στους ξεπ αγιασ μένους α­ ξιω ματικούς ενώ ξεδίπ λω νε έναν χάρτη στο καπό ενός jeep: "Ο εχθ ρ ό ς που σας κα θ υ σ τε­ ρεί προς το παρόν δ εν είναι τίπ οτα περισσό­

τερ ο από τα υπολείμματα κινεζικών μεραρ­ χιών που υποχωρούν προς τα βόρεια. Είμα­ σ τε ακόμα στην επίθεση και σ κοπεύουμε να πάμε ως το ν Γιαλού. Μην α φ ήσ ετε μια χού­ φ τα Κινέζων χωρικών να σας σταματήσει. Α­ νακαταλάβατε το έδα φ ος που χάσατε τη νύ­ κτα και ετο ιμ α σ τείτε να ε π ιτε θ ε ίτε προς Βορρά". Δ εν π αρέλειψ ε επίσης να καρφι­ τσώσει το ν Αργυρό Σταυρό στο σ τήθος του αντισ υνταγματάρχη Ν τον Κάρλος Φαίηθ, δι­ ο ικητή του 1/32 Τάγματος, ο οποίος είχε η γη ­ θ ε ί προσωπικά μιας α ντεπ ίθεσ ης κατά των Κινέζων, καθώς και δύο άλλων ανδρών που ε π έ λ ε ξε τυχαία. Οταν ο Ο λμοντ αναχώρησε ο Φαίηθ π έτα ξε το παράσημο στο χιόνι αγανακτισ μένος για το ν τρόπο με το ν οποίο γι­ νόταν η διαχείριση τη ς μάχης. Αργά στις 28 Ν οεμβρίου ή τα ν πια φ α νε­ ρό πως οι Κινέζοι κάθε άλλο παρά "υπ ολείμ­ ματα μεραρχιών'1ήταν. Οι αμερ ικα νικές μο­ νάδες δ έχοντα ν ασφυκτική πίεση στους τρ εις κύριους κόμβους το υ Γιουντάμ-νι (ό­ που είχαν κυκλω θεί 8.000 άνδρες), Χαγκάρου-ρι και Κότο-ρι και ήτα ν σαφές πως οι κομμουνισ τές σκόπευαν να τις κατατμήσουν ώστε να μπορέσουν να τις κα τασ τρέ­ ψουν αποσπασματικά. Το Ράδιο Πεκίνο κό­ μπαζε λέγο ντα ς πως η εξόντω σ η τη ς 1ης Μεραρχίας Πεζοναυτώ ν των ΗΠΑ ήτα ν πια θ έμ α χρόνου, ενώ και οι 2.500 άνδρ ες του Σ τρατού δ έχοντα ν εφ ό δ ο υ ς από όλα τα ση­ μεία το υ ορίζοντα. Το ίδιο βράδυ ο Ο λμοντ εκλήθ η εσπευσμένα στο Τόκυο για μια σύ­ σκεψη με το ν σ τρατηγό Μακ Α ρθουρ και το ν σ τρατηγό Ο υόλτον Ο υόκερ. Η σφοδρή κινε­ ζική επίθεση δ εν είχε π εριορισ τεί μόνο στον το μ έα το υ X Σώματος. Είχε π λήξει με τη ν ί­ δια βιαιότητα και τη ν 8η Στρατιά. Ο Μακ Αρ­ θ ουρ δ ιέτα ξε το ν Ο λμοντ να σ υμπ τύξει το X Σώμα πίσω προς τις α κτές και να καθηλώσει εκ εί όσο π ερισ σ ότερες εχ θ ρ ικ ές μονάδες μπορούσε, ενώ η 8η Στρατιά ό φ ειλε να εγκατα λείψ ει το έδαφ ος που είχε κερδίσει με τη βαθιά διείσδυσή τη ς ως το ν Γιαλού και να προσπαθήσει να κρατήσει τουλάχιστον τη ν Π υόνγκ Γιάνγκ. Το "κλειδί" για τη ν επιβίωση του X Σώμα­ το ς ή τα ν η κατοχή το υ Χαγκάρου-ρι (στο ο­ ποίο βρισκόταν και ο ίδιος ο υποστράτηγος Σμιθ), που ή λεγχ ε τις προσβάσεις και προς το υ ς τρ εις κλάδους το υ γεω γραφικού Ύ". Ο­ πως ή τα ν φυσικό η σημασία το υ δ εν είχε διαφ ύγει από το ν εχθ ρό και στις 22.30 τη ς 28ης Νοεμβρίου οι Κινέζοι προσπάθησαν να το καταλάβουν. Ομως απω θήθηκαν από το υ ς 3.000 π εζο να ύτες τη ς φρουράς του που ε ί­ χαν ανοίξει ορύγματα στο παγωμένο έδαφ ος με τη βο ήθ εια δυναμίτη. Ενα κινεζικό τάγμα άφησε τουλάχιστον 400 πτώματα μπροστά στις αμερ ικα νικές θέσ εις. Παρά τη ν προσωρινή αμυντική επιτυχία ή τα ν σ αφές πως το Χαγκάρου-ρι δ ιέτρ εχ ε θανάσιμο κίνδυνο και ο σ υνταγματάρχης Λιούις Πούλερ, που διοικούσ ε το 1ο Σύνταγμα Πεζοναυτώ ν στο Κότο-ρι, α νέλαβε τη ν πρω­ τοβουλία να επ ιτεθ εί προς τα βόρεια για να σώσει τη ν κατάσταση, Η φάλαγγα που οργα­ νώ θηκε γι' α υ τόν το ν σκοπό π εριελάμβανε 922 ά νδρες, 29 άρματα μάχης και 141 άλλα ο-

χήματα φ ορτω μένα με εφόδια. Στις τά ξεις τη ς βρίσκονταν, ε κ τό ς από Π εζοναύτες, άν­ δρες το υ Σ τρατού και το βρ ετανικό 41ο Ανε­ ξά ρ τη το Κομμάντο τω ν Βασιλικών Π εζοναυ­ τών. Της δύναμης η γείτο ο Β ρετανός αντισυνταγματάρχης Ν τάγκλας Ν τράισ ντεηλ. Η α­ ναχώρηση έγινε στις 29 Ν οεμβρίου. Αρχικά η προέλαση έγινε χωρίς ιδιαίτερα εμπόδια και τα πυροβόλα τω ν 90 mm έκαμψαν τη ν κινεζι­ κή αντίσταση όπου αυτή εκδηλώ θηκε. Στα μισά του δρόμου όμως μ ετα ξύ Κότο-ρι και Χαγκάρου-ρι οι Κινέζοι είχαν στήσει μια ενέδρα, κατά μήκος μιας κοιλάδας μήκους 1,5 km η οποία γ ειτνία ζε με λόφ ους στη δ εξιά πλευρά τη ς και ένα παγωμένο ρέμα στα αρι­ στερά. Ενα βλήμα όλμου έπ λη ξε ένα φ ο ρ τη ­ γό στο κέν τρ ο τη ς φάλαγγας κό βο ντά ς τη ν πρακτικά στα δύο. 0 Ν τράισ ντεηλ είχε σα­ φ είς δ ιαταγές να συνεχίσει τη ν κίνησή του με οποιοδήποτε κόστος και έτσ ι ο κύριος ό­ γκος τω ν Αμερικανώ ν και τω ν Βρετανώ ν μα­ ζί με 17 άρματα προχώρησαν χωρίς χρονο­ τριβή, αφ ήνοντας πίσω 61 Β ρετα νο ύς κομμάντος και λίγους π εζονα ύτες για να επιβιώ­ σουν όπως μπορούσαν στην "Κοιλάδα του Πυρός τη ς Κόλασης". Οι Κινέζοι άφησαν το έργο τη ς εξο υ δ ετέρ ω σ η ς τη ς κύριας φάλαγ­ γας για α ρ γότερα και επέπεσαν στο αποκομ­ μένο τμ ήμ α κα τα φ έρνο ντα ς να το αιχμαλω­ τίσουν έπ ειτα από σ ύντομο αγώνα. Η Δύναμη Επιχειρήσεων "Ν τράισντεηλ" συνέχισε τη ν κοπιαστική πορεία τη ς μέσα στη νύκτα και δ έχ θ η κ ε πάλι τη ν έφ ο δο των Κινέζων ό τα ν απείχε μόλις δύο χιλιό μετρα από το Χ αγκάρου-pt και μπορούσε να δ ει τις σ κηνές τω ν π εζοναυτώ ν που είχαν σ τη θ εί ε ­ κεί. Ο Ν τράισ ντεηλ τρ α υμ α τίσ τηκε και η δι­ οίκηση τη ς φάλαγγας πέρασε στον Α μερικα­

νό λοχαγό τω ν Π εζοναυτώ ν Καρλ Σ ίττερ, που δ ιέ τα ξε αμέσως: Ό λ ο ι έξω από τα φορ­ τηγά! Μ έτω πο προς το ν εχθ ρό και πυροβολείσ τε!". Ο Σ ίττερ καθοδήγησ ε το υ ς άνδρες του να προσβάλουν ένα κινεζικό σύνταγμα το οποίο είχε στήσει το υ ς όλμους του σε έ ­ ναν π αρακείμενο λόφο και σφυροκοπούσε α νελέητα τη φάλαγγα. Από το υ ς 922 άνδρες που έφ υγαν από το Κ ότο-ρι μόνο ένας στους τρ εις κα τά φ ερε να φθάσει σώος στο Χαγκάρου-ρι. Τα μισά οχήματα χάθηκαν, αλλά 17 άρματα και α ρ κετά φ ορ τηγά με εφ όδια πέρασαν με επιτυχία τη δοκιμασία. Ανατολικά το υ Τσοσίν ot Κινέζοι επ ιτέθ η ­ καν με σ φ οδρότητα κατά τη διάρκεια μιας πρωινής χιονοθ ύελλα ς στις 29 Ν οεμβρίου. Ο δ ιοικητής το υ 3/31 Τάγματος, σ υνταγματάρ­ χ ης Αλαν ΜακΛήν, σ κοτώ θηκε και ο Φαίηθ ανέλαβε τη συνολική διοίκηση τω ν περικυκλωμένων, που έλαβαν πια τη ν άτυπη ονο­ μασία Δύναμη Επιχειρήσεων "Φαίηθ". Οι Α­ μερικανοί σ τρα τιώ τες έβαλλαν κατά του ε ­ χθρ ού με όλα τα διαθέσιμα όπλα το υ ς κα­ θώ ς προσπαθούσαν να υποχωρήσουν 6 km νο τιό τερ α και να καταλάβουν κα λύ τερ ες α­ μ υ ν τικές θ έσ εις. Καθ' οδόν δύο αεροσκάφη C-119 έριξα ν με αλεξίπ τω τα π οσ ότητες τρ ο ­ φίμων και πυρομαχικών. Μια φάλαγγα που είχε σ ταλεί από το Χαγκάρου-ρι με σκοπό να ενω θ εί με τα εγκλω βισμένα τάγματα και να τα φ έρ ει πίσω δ εν κατόρθω σ ε να περάσει διότι συνάντησε πολύ ισχυρή αντίσταση από κινεζικά τμήματα. Την τελ ευ τα ία μέρ α το υ Ν οεμβρίου η κατάσταση του X Σώ ματος, που αριθμούσε πια 114.000 άνδρες, διαγραφόταν ιδιαίτερα κρίσιμη. Ο Ο λμ οντ είχε π εισ θεί για το α διέ­ ξο δ ο που αντιμετώ π ιζε και δ ιέ τα ξε τη ν υπο­

χώρηση τω ν δύο σ υνταγμάτω ν Πεζοναυτώ ν από το Γιουντάμ-νι και τη ς ΔΕ "Φαίηθ" προς το Χαγκάρου-ρι, το οποίο δεχόταν επίσης ι­ σχυρή πίεση από τη ν κινεζική 58η Μεραρχία. Την 1η Δ εκεμ βρ ίου η ΔΕ "Φαίηθ" είχε χάσει 600 άνδρ ες και α νέφ ερ ε πως οι Κινέζοι ήταν σε θέσ η να διεισδύουν μέσα στις γραμμές της. Μ ερικοί από το υ ς άνδρ ες τη ς είχαν φθάσ ει στα 10 τελευ τα ία φυσίγγιά το υς και τα οβιδοβόλα δ εν δ ιέθ ετα ν πυρομαχικά. Οι τρ α υ μ α τίες φ ορτώ θηκαν σε όποιο όχημα ή ­ ταν διαθέσιμο και όλο το υλικό που θα έ μ ε ­ νε πίσω καταστράφ ηκε για να μην πέσει στα χέρια το υ εχθρού. Το Χαγκάρου-ρι απείχε μόλις 12 km, αλλά η απόσταση αυτή φάνταζε τεράσ τια για μια εξα σ θ ενη μ έν η μονάδα ό­ πως η ΔΕ "Φαίηθ". Ο δ ιοικητής τη ς οργάνω­ σε μεθοδικά μια φάλαγγα 60 οχημάτω ν και αναχώρησε από το Σινγούνγκ-νι για τη ν αγω­ νιώδη πορεία, έχοντα ς επ ικεφαλής ένα ερπ υστριοφόρο όχημα που έ φ ερ ε δύο α ντια ε­ ροπορικά πυροβόλα τω ν 40 mm. Τα όπλα αυ­ τά ήτα ν θανα τηφ όρα στον ρόλο τη ς προ­ σβολής επίγειων στόχων και απ οδείχθηκαν πολύ απ οτελεσ ματικά στην εκκαθάριση ε ­ χθρικώ ν θέσ εω ν στις γύρω κορυφογραμμές, έως ότου τελείω σ αν τα πυρομαχικά τους. Μ έχρι εκείνο το σημείο η συνεχής παρουσία αμερικανικώ ν μαχητικώ ν αεροσκαφώ ν στον ουρανό είχε εμποδίσει το υ ς Κινέζους να εξο λοθ ρ εύσ ο υν τη ΔΕ "Φαίηθ", υποχρεώνοντά ς το υ ς να κρύβονται καθ' όλη τη διάρ­ κεια τη ς η μέρα ς για να μην υποστούν το ν βομβαρδισμό το υς. Ο Φ αίηθ δ εν μπορούσε να υπολογίζει πια σε βο ήθ εια από το Χαγκάρου-ρι και έλα β ε το σήμα από το ν σ τρατηγό Σμιθ: "Εξασφαλίστε μόνοι σας τη ν έξο δ ό σας προς το Χαγκάρου-ρι. Α δύνατο να σας βοη-

Ενα F4U C o rsa ir π αίρ νει ύψ ος α φ ο ύ έ ρ ιξ ε μ ια βόμβ α ναπάλμ σ το ν ε χ θ ρ ό (δ εξιά ). Οι κ α τά κ ο π ο ι π εζο ν α ύ τες π αρ α κο λ ο υ θο ύ ν τη β ο λή . Σ το κ έν τρ ο έν α ς από α υ το ύ ς είν α ι τόσ ο αδύνα μ ος ώ σ τε σ τη ρ ίζ ε τα ι από δύο σ υ να δ έλ φ ο ύ ς το υ .

24 mm

θήσ ουμε". Λίγα χιλιό μετρ α νότια το υ Σιν- χαν κυ ρ ιευ θ εί από υστερία. Κάποιοι είχαν χούνγκ-νι η φάλαγγα είδ ε ξαφ νικά μπροστά τόσα πολλά τραύματα που δ εν μπορούσες τη ς μια γέφ υρα να έχει καταστραφ εί και πα­ καν να το υ ς α γγίξεις. Οι Κινέζοι δ εν πυροβο­ ρόλο που 15 οχήματά τη ς κατάφ εραν να πε- λούσαν το υ ς τρ α υμ α τίες, αλλά έβαλλαν α­ ράσου ν μόνα το υς το ν χείμαρρο οι Κινέζοι ε ­ μέσως ενα ντίο ν οποιουδήπ οτε πλησίαζε να μπόδισαν τα υπόλοιπα. Με τη δυναμική πα­ το υ ς βοηθήσ ει. Μας έριχναν συνέχεια και οι ρέμβαση του Φαίηθ (ο οποίος δ εν δίστασε βολίδ ες σήκωναν πίδακες νερού ύψους ε ­ να σκοτώσει έναν Ν οτιοκορεάτη που αρνεί- νός μ έτρ ου κάθε φορά που έσκαζαν στο χιό­ το να συμμετάσχει στη μάχη) το κινεζικό ο ­ νι". Η κινεζική 80ή Μ εραρχία είχε αφανίσει δόφραγμα έσπασε όταν οι Αμερικανοί απέ­ το υς άνδρ ες τη ς ΔΕ “Φαίηθ", αλλά η νίκη τη ς σπασαν έναν λόφο από τη ν κατοχή το υ ε ­ τη ν εμπόδισε να συμμετάσχει σε πιο κρίσι­ χθρού. Λίγο αργότερα όμως η ΔΕ "Φαίηθ" μ ες επιχειρήσεις δ υ τικό τερα , όπου θα μπο­ ή λ θ ε αντιμέτω πη με νέο οδόφραγμα που οι ρούσε να α π οτελέσ ει θανάσιμο κίνδυνο για Κινέζοι είχαν στήσει επ ιδέξια σε μια απ ότο­ το ίδιο το Χαγκάρου-ρι. μη στροφή του δρόμου. Στη μάχη που ακο­ Οι Π εζοναύτες στο μ ετα ξύ διέσπασαν λούθησ ε ο Φαίηθ β ρ έθ η κ ε πάλι στην πρώτη το ν κλοιό στο Γιουντάμ-νι και άρχισαν να υ­ γραμμή, αλλά τρ α υμ α τίσ τηκε θανάσιμα στην ποχωρούν τη ν 1η Δ εκεμ βρ ίου κάτω από τα καρδιά από θραύσματα χειροβομβίδας και συνεχή πυρά το υ εχθρού. Ο σ τρα τηγός Ολ­ π έθανε μέσα σε λίγα λεπτά. Μ ετά θά να τον μοντ το ύ ς είχε ζητήσ ει να κατορθώ σουν α­ πλώς να περισώσουν όσους περισσότερους το ύ απ ονεμήθηκε το Μ ετάλλιο Τιμής το υ Κογκρέσου για "εξα ιρ ετική ανδρεία και ευ- ά νδρ ες μπορούσαν και να φθάσουν στη θ ά ­ γενή αυτοθυσία". λασσα χωρίς να ανησυχούν για το υλικό που Οι Αμερικανοί εξακολουθούσ αν να μά­ πιθανώς θα άφηναν πίσω το υς: "Μ ην σας χονται απεγνωσμένα και να προσεύχονται νοιάζει το υλικό. Ο ταν θα έ χ ε τε επ ισ τρέφ ει για τη σωτηρία τους, όπως ο 17χρονος στρα­ θα σας το α ντικατα σ τήσ ουμε ε ξ ο λοκλή­ ρου". Ο Σμιθ όμως επ έμ ενε να περισώσει το ν τιώ της Λούις Γκράπο: "Ημουν σχεδόν παιδί. Π ροσευχόμουν να μου δ ο θ εί η ευκαιρία να εξοπλισμό τω ν μονάδων του και πιστός στις ζήσω και υποσχόμουν πως αν κατάφερνα να παραδόσεις το υ Σώ ματος επ έμεινε να μ ετα ­ σωθώ θα πήγαινα σ την εκκλησία κάθε η μ έ­ φ έρ ει μαζί το υ τόσο το υ ς τρ α υμ α τίες, όσο ρα τη ς ζωής μου". Ο Γκράπο κτυπ ήθηκε από και το υ ς νεκρούς του. Εμπροσθοφυλακή 13 θραύσματα κινεζικής χειροβομβίδας των που Πεζοναυτώ ν που ξεκίνησ α ν για το Χαεξερ ρ ά γη κοντά το υ και έμ ειν ε αναίσθητος γκάρου-ρι ή τα ν το 3/5 Τάγμα, εκείνο το οποίο επί 10 ώ ρες πριν το ν βρουν τυχαία μερικοί είχε τη ν πρωτιά κατά τη ν απόβαση στην π εζονα ύτες και το ν μ ετα φ έρ ο υ ν σε ένα νο­ Ιντσόν το ν Σεπ τέμβριο. Οι Κινέζοι κάλυπταν σοκομείο. Τα υπ ολείμματα τη ς ΔΕ "Φαίηθ" όλο το μήκος το υ δρόμου που έπρεπε να συνέχισαν να κινούνται προς Νότο συναντώ­ διανύσουν οι π εζονα ύτες, υποχρεώ νοντάς ν τα ς παγωμένους τρ α υ μ α τίες σε οικτρή κα­ το υ ς σε σκληρό αγώνα που πολλοί β ετερ ά ­ τάσταση που τέντω να ν τα χέρια το υ ς για νοι παρομοίασαν με εκείνον τη ς Ιβοζίμα. Οι βοήθεια. Οσοι είχαν λίγες δυνάμεις σ τήρι­ κομμουνισ τές όμως είχαν διαπ ράξει ένα ο ­ ζαν το υ ς π ληγω μένους και τα φ ορτω μένα ο- λέθ ριο σφάλμα: αντί να συγκεντρώ σ ουν το ν ΧΠΜατα προχωρούσαν με κόπο. Οι πρώτοι ε- κύριο όγκο τω ν δυνάμεώ ν το υς στο σημείο πιζώ ντες έφθασαν στη σχετική ασφάλεια όπου οι Α μερικανοί θα πραγματοποιούσαν του Χαγκάρου-ρι στις 05,30 τη ς 2ας Δ ε κ ε μ ­ τη διάσπασή το υς, προτίμησαν να κρατούν βρίου και οι υπόλοιποι συνέχισαν να φ θ ά ­ συνεχώς το ν αντίπαλό το υ ς κυκλω μένο αλλά νουν επί τρ εις η μ έρ ες. Για όσους έμειναν πί­ να του επ ιτρέπ ουν τις κινήσεις. Οι λόχοι του σω η μοίρα επ ιφ ύλαξε σκληρό τέλο ς. Οι Κι­ 7ου Σ υντά γμα τος εκκαθάριζαν το υ ς λόφ ους νέζοι πυρπόλησαν τα εγκ α τα λ ελ ειμ μ έν α α­ εκα τέρ ω θ εν το υ δρόμου καθώς η φάλαγγα μερικανικά φορτηγά μαζί με το υ ς τρ α υμα ­ συνέχιζε τη ν κίνησή τη ς προς Ν ότο με σκο­ τίε ς που περιείχαν και όπου αυτό ήταν αδύ­ πό να σ υναντηθεί με το υ ς απαράμιλλους υ­ νατο αποτελείω σαν το υ ς ανήμπορους περασπιστές το υ π εράσματος Τοκτόνγκ. Με αιχμαλώ τους με μια σφαίρα ανάμεσα στα μά­ τη ν επ ιδέξια ηγεσία το υ αντισ υνταγματάρχη τια. Ελάχιστοι ή τα ν εκείνοι που σώθηκαν και Ραίημοντ Ν τέη βις ο απ οκομμένος Λόχος "F", τα όσα διηγήθηκαν προκάλεσαν κλονισμό που είχε χάσει τη μισή του δύναμη σε ν ε ­ στους συναδέλφους το υς. 0 1 8 χρ ο ν ο ς στρα­ κρούς και τρ α υμ α τίες, σώθηκε και οι π εζο­ ν α ύτες συνέχισαν τη ν πορεία το υ ς περνώ­ τιώ της Εντ Ρηβς, που π ερ ίμ ενε π αθητικά τη χαριστική βολή από κάποιον Κινέζο στρα­ ντα ς με ασφάλεια από το πέρασμα Τοκτόντιώ τη, είπε: "Ανακάλυψα ό τι κάποιος μπο­ γκ. Χρειάστηκαν 79 ώ ρες για να διανύσουν ρούσε να ιδρώνει ακόμη και σε θερμοκρασία τα καταπονημένα τμ ήμ α τα τα 21 km αιματο­ -30 βαθμώ ν”. Ο Κινέζος που το ν πυροβόλησε βαμμένου δρόμου ως το Χαγκάρου-ρι, υποαπό απόσταση ενός μόλις μ έτρ ο υ ήταν α­ σ τηριζόμενα διαρκώς από αεροσκάφη π ρόσεκτος και ο Ρηβς επιβίωσε με ένα επι­ Corsair που επιχειρούσαν από αεροπλανο­ πόλαιο τραύμα στο κεφάλι. Ηταν ίσως ο τ ε ­ φόρα τα οποία βρίσκονταν στη θάλασσα λ ευ τα ίο ς από το υς 350 άνδρ ες που π εριμά­ τη ς Ιαπωνίας. ζεψαν οι π εζο να ύτες σε κακή κατάσταση Στις 4 Δ εκεμ βρ ίου έφθασαν στο χωριό πριν υποχωρήσουν για το ν Νότο. Από το υς και οι τελ ευ τα ίο ι π εζονα ύτες τη ς οπισθοφυ­ 2.500 τη ς ΔΕ "Φαίηθ" μόνο 1.050 σώθηκαν λακής, βαδίζοντας με τόσο υψηλό η θικό και και από α υτούς 385 μπορούσαν ακόμα να τά ξη ώστε "οι υπερασπιστές του Χαγκάρουφ έρ ου ν όπλα. Το θέα μ α που παρουσίαζαν ή ­ ρι έβγαλαν τα καπέλα το υ ς μόλις το υ ς είδαν τα ν αποκαρδιωτικό: “Π ολλοί έκλαιγαν και ε ί­ να περνούν", σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

αυτόπ τη μάρτυρα. Εφερναν μαζί το υ ς 1.500 από το υ ς νεκρούς και το υς τρ α υμ α τίες το υς. Στη θερμοκρασία τω ν -30 βαθμών που επικρατούσ ε το αίμα πάγωνε πάνω στα τραύματα. Μ εταγγίσ εις πλάσματος δ εν μπο­ ρούσαν να γίνουν γιατί και αυτό πάγωνε μ έ­ σα στους σωλήνες. Οι για τροί το π ο θ ετο ύ ­ σαν φιαλίδια μορφ ίνης στο στόμα των πληγωμένω ν προσπαθώντας να το υ ς κρ α τή ­ σουν ζεσ τούς. "Ο μόνος τρόπ ος με το ν ο­ ποίο μπορούσε κάποιος να διακρίνει το υς ζω ντανούς από το υ ς νεκρο ύς ή τα ν η κίνηση των ματιών", έ λ ε γ ε ο χειρουργός τη ς Μ ε­ ραρχίας. "Ηταν όλοι παγωμένοι σαν κού­ τσουρα". Μέσα σε διάστημα π έν τε ημερώ ν τα δ ικινητήρια C-47, μ ετα ξύ αυτώ ν και ελλ η ­ νικά, απομάκρυναν από το Χαγκάρου-ρι 4.312 τρ α υμ α τίες, χρησιμοποιώντας το ν μή­ κους 975 m διάδρομο.

"ΑΠΛΩΣ ΕΠΙΤΙΘΕΜΕΘΑ ΣΕ ΔΙΑΦ ΟΡΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ" Η Αεροπορία π ρότεινε στον Σμιθ να απομακρύνει όλους το υς άνδρ ες του, με τη ν α­ παραίτητη προϋπόθεση ό τι θα εγκ α τέλ ειπαν το βαρύ υλικό τους. Ο σ τρατηγός όμως α ρ νή θη κε να σ υζητήσει το θέμα: "Θα σπά­ σ ουμε το ν κλοιό από το ν δρόμο. Θα χρεια­ σ τούμε κά θε αξιόμαχο άνδρα για τη μάχη. Δ εν σ κοπεύουμε να αφήσουμε πίσω μας ο,τιδήπ οτε μπορούμε να σώσουμε". Στους δημοσιογράφους που κατέφ θασ αν για να καταγράψ ουν τη ν επιχείρηση διαφυγής ο Σμιθ απαγόρευσε να χρησιμοποιήσουν τον όρο "υποχώρηση" λέγοντα ς: "Δ εν υποχωρού­ με. Απλώς επ ιτιθ έμ εθ α σε διαφ ορ ετική κα­ τεύθυνσ η". Μια εντυπωσιακή αεροπορική δύναμη είχε σ υγκεντρω θ εί για να καλύψει τη ν υπο­ χώρηση από το Χαγκάρου-ρι. Σχεδόν κάθε διαθέσιμο αμερικανικό μαχητικό αεροσκά­ φος που βρισκόταν στην Κορέα ή τη ν Ιαπω­ νία θα λάμβανε μέρος σε απ οστολές υπο­ σ τήριξης τη ς 1ης Μ εραρχίας Πεζοναυτών. Ε­ πιπλέον το Α μερικανικό Ναυτικό είχε επτά αεροπλανοφόρα στα ανοικτά τη ς θάλασσας τη ς Ιαπωνίας ("Leyte", "Valley Forge", "Philippine Sea", “Princeton", "Sicily", "Baedong Strait" και "Bataan"), που εξακολουθούσ αν να επιχειρούν παρά το ν άσχημο καιρό απονηώ νοντας αεροσκάφη από τα παγωμένα καταστρώ ματά τους. Σ το μ ετα ξύ οι κινεζι­ κές 60ή, 76η και 77η Μ εραρχίες είχαν συ­ γκλίνει εγ γ ύ τερ α προς το ν δρόμο Χαγκάρου-ρι - Κότο-ρι επιδιώ κοντας φανερά να α­ ποκόψουν ό λες τις α μ ερ ικα νικές δυνάμεις από τη θάλασσα, ενώ η 89η είχε αναγνωρι­ σ τεί στο Μ αγιόν-ντογκ, Η 79η και η 81η έπει­ τα από τη νίκη το υ ς στο Γιουντάμ-νι πλησία­ ζαν στο Χαγκάρου-ρι και η 80ή έκα νε το ίδιο από τη ν ανατολική όχθη του Τσοσίν, ενώ η 78η και η 88η ετη ρ ο ύ ν το ως εφ εδρ εία . Με ε ­ κα το ν τά δ ες εξό δ ο υ ς τα Corsair τω ν Π εζο­ ναυτών και τα Β-26 και τα F-80 τη ς Αεροπο­ ρίας σφυροκοπούσαν με ρ ο υ κ έτες και βόμ­ β ες ναπάλμ φάλαγγας ανεφοδιασμού των Κινέζων που π εριελάμβαναν οχήματα, κάρα με βόδια και άλογα. Οι Π εζοναύτες όμως δεν

θα είχαν καμία τύχη αν καθυστερούσαν πε­ ρισσότερο στο Χαγκάρου-ρι. Σε λίγες μ έρ ες η κινεζική "τανάλια" θα είχε κλείσ ει και δ εν θ α υπήρχε πια καμία ελπίδα. Η επιχείρηση διαφ υγής άρχισε στις 06.30 τη ς 6ης Δ εκεμ βρ ίου 1950, τη ν ημέρα που η π ρω τεύουσα τη ς Βόρειας Κορέας Πυόνγκ Γιάνγκ έπ εφ τε και πάλι στα χέρια τω ν κομ­ μουνιστών. Η εμπ ροσθοφυλακή ή τα ν ενισ χυμένη με άρματα μάχης, το πεζικό σκαρ­ φάλωνε στους γύρω λόφ ους και στις κορυφογραμμές, ενώ μια μικρή οπισθοφυλακή ε ­ ξασφάλιζε τα νώτα τη ς φάλαγγας που “εκινείτο σαν σκαντζόχοιρος βάλλοντας προς κάθε κατεύθυνση". Σχεδόν αμέσως οι Κινέ­ ζοι τη ν υπέβαλαν σε καταιγιστικά πυρά όλ­ μων και πολυβόλων, αλλά ως τις 22.00 το πληγωμένο αμερικανικό φίδι που αργοσερνόταν στα κορεατικά φαράγγια ζωσμένο από έ ξι άγρυπνες κινεζικές μεραρχίες είχε προ­ χωρήσει 8 km και είχε φθάσ ει στην "Κοιλάδα του Π υρός τη ς Κόλασης". Η "ουρά" το υ βρι­ σκόταν ακόμα στο Χαγκάρου-ρι, όπου μά­ ταια οι Κινέζοι προσπαθούσαν να τη ν κό­ ψουν χάνοντας πάνω από 800 άνδρες στις ά­ καρπες προσπάθειές τους. Οι Κινέζοι καθήλωσαν τη φάλαγγα και πάλι για δύο ώρες, αλλά τα πυροβόλα των

αρμάτω ν εξου δετέρ ω σ α ν τα πολυβολεία του εχθ ρο ύ και η κίνηση συνεχίστηκε. Α κό­ μη και τη νύκτα τα πανταχού παρόντα Corsair συνέχισαν να παρέχουν εγγ ύ ς υπο­ σ τήριξη ρίχνοντας με εντυπωσιακή ακρίβεια τις βό μβ ες το υ ς σε απόσταση μέχρι και 30 m από το υ ς π εζοναύτες. Το επ όμενο πρωί 500 Κινέζοι επ ιτέθη κα ν με αλαλαγμούς, αλλά το α μερικανικό π υροβολικό το ύ ς π ερ ίμ ενε και το υ ς απ οδεκάτισε αφ ήνοντας μόνο 50 ζω­ ντανούς. Ως τα μεσ άνυκτα τη ς 7ης Δ εκ εμ ­ βρίου 10.000 άνδρ ες είχαν βρ ει καταφύγιο στην οχυρω μένη π ερ ίμ ετρο το υ Κότο-ρι, έ ­ χοντας φ έρ ει μαζί το υ ς τουλάχισ τον 1.000 ο­ χήματα. Εκεί ενώ θηκαν με το υ ς 2.500 π ολε­ μισ τές το υ 7ου Σ υντά γμα τος Π εζοναυτώ ν και 1.500 άνδρ ες τη ς 7ης Μ εραρχίας Πεζι­ κού, π αρέχοντας στον Σμιθ μια συνολική δύ­ ναμη 14.000 ανδρών με τη ν οποία έπρεπε να καλύψει το τε λ ευ τα ίο σ κέλος τη ς διαδρο­

μής· Για μια ακόμα φορά η Αεροπορία επιτέλεσ ε έναν άθλο θάρρους και επ αγγελμα τι­ σμού π ροκειμένου να σώσει το υ ς τραυμα­ τίες . Ενα C-47 κατόρθω σε να προσγειω θεί σε διάδρομο μήκους 530 m μέσα σε χιονο­ θ ύ ελλ α για να πάρει το υ ς 19 τρ α υ μ α τίες που το περίμεναν, ενώ επ ισ τρατεύθηκαν ακόμα

Ο α νεπ αρ κής α ρ ιθ μ ό ς οχημ ά τω ν και οι π ιεσ τικ ές α ν ά γ κ ες μ ε τα φ ο ρ ά ς τρ οφ ίμω ν και τρ α υ μ α τιώ ν υπ οχρέω σαν το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς να θ ά β ο υ ν π ρόχειρ α το υ ς ν εκρ ο ύ ς το υ ς σ τις π αγ ω μ ένες ερ η μ ιέ ς τη ς β ο ρ ειο α ν α το λ ικ ή ς Κ ο ρ έα ς . Τα υ π ο λείμ μ α τα των πεσόντω ν επ ισ τρ ά φ η κ α ν σ το ν Ο ΗΕ από το υ ς κ ο μ μ ο υ ν ισ τές μ ε τ ά τη ν κατά π αυσ η του π υρός το 1953.

25

και μικρά αναγνωριστικό αεροσκαφη για να μ ετα φ ερ θ ο ύ ν οι πληγωμένοι και οι ασ θενείς όσο το δυνατόν σ υντομότερα. Ηταν αναμφί­ βολα μια καλή συγκυρία. Αν οι Κινέζοι που κατείχαν τα γύρω χιονοσκεπή υψώματα δ ιέ­ θ ετα ν π υροβολικό η βάση το υ Κότο-ρι θα γι­ νόταν παρανάλωμα το υ πυρός. Τα βαριά το υ ς όπλα όμως σ έρνονταν από άλογα και είχαν καθυσ τερήσ ει να έλθ ο υ ν από το ν Για­ λού. Παρόλα αυτά οι κομμουνισ τές φ ρ ό ντι­ ζαν να δυσ κολεύουν όσο μπορούσαν το έρ ­ γο τω ν Αμερικανώ ν πιλότων εμφ ανίζοντας ο­ λοένα και περισσότερα ευ έλικτα MiG-15 στον ουρανό και σ τήνοντας παράλληλα "α­ ντια ερ οπ ορ ικές παγίδες" στο έδαφ ος με ε ­ π ιδ έξιες συγκεντρώ σ εις παραλλαγμένω ν πυροβόλων κοντά σε πιθανούς στόχους. Τα τεχνάσ ματα αυτά δ εν μπόρεσαν να σώσουν ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

300 Κινέζους και 50 άλογα που είχαν κρ υφ τεί κοντά στο σημείο όπου εξο ν τώ θ η κ ε η ΔΕ “Φαίηθ". Τα Corsair το ύ ς ανακάλυψαν και το υ ς εξολό θρ ευ σ α ν στις 7 Δ εκεμβρίου. Επόμενος σ ταθμός κατά τη ν υποχώρη­ ση ή τα ν πια το Τσινχούνγκ-νι, 15 km ν ο τιό τε ­ ρα. Η νέα πορεία άρχισε το πρωί τη ς 8ης Δ ε ­ κεμβρίου. Το 3/7 Τάγμα Π εζοναυτώ ν, που ά­ νοιγε δρόμο, έπεσε σε κινεζικό οδόφραγμα πριν προλάβει να καλύψει δύο χιλιόμετρα. Ο δ ιοικητής το υ 7ου Σ υ ντά γματος, συνταγμα-

π εζονα ύτης απάντησε: "Δώσε μου το αύριο". Το μόνο που μ ετρ ού σ ε πια ή τα ν η επιβίωση άλλη μια μέρα, άλλη μια νύκτα, άλλο ένα βή­ μα στον δρόμο τη ς επιστροφής. Ε κτός από το υ ς Κινέζους που είχαν γ εμ ί­ σει τα υψώματα οι Αμερικανοί έπρεπε να α­ ντιμετω πίσουν άλλα δύο σοβαρά εμπόδια στον δρόμο για τη σωτηρία. Π έν τε χιλιό με­ τρα νότια το υ Κ ότο-ρι υπήρχε μια ξύ λινη γ έ ­ φυρα που ένω νε τις απ ότομες ό χ θ ες ενός ε ­ πιβλητικού φαραγγιού ύψους 460 m. Μέσα

Α ρ χ ίζο ν τα ς από τη νύκτα τη ς 28/29ης Ν ο εμ β ρ ίο υ 1950 τρ ο μ ε ρ έ ς χ ιο ν ο θ ύ ε λ λ ε ς ή λ θ α ν να π ρ ο σ τεθ ο ύ ν σ τα π ρ ο β λή μ α τα που α ντιμ ετώ π ιζα ν οι κυκλω μ ένο ι το υ Τσοσίν. Ο τα ν έ π ε φ τε το σ κ ο τά δ ι οι μ ά χ ες γίνονταν β ια ιό τε ρ ε ς κα ι η θ ερ μ ο κ ρ α σ ία έ π ε φ τε σ το υ ς 30 β α θ μ ο ύ ς υπό το μηδέν. Α ρ κ ετο ί από το υ ς α ιχμ α λ ώ το υ ς Κ ινέζο υ ς είχα ν τα χ έρ ια το υ ς κ ο λλ η μ ένα πάνω σ τα όπλα επ ειδ ή δ εν το υ ς είχα ν χ ο ρ η γ η θ ε ί γά ντια.

από αυτό έρρ εα ν τα νερά από τη ν υδατοδεξα μ ενή το υ Τσοσίν, που οι Ιάπωνες χρησ ιμο­ ποιούσαν παλαιότερα για να λειτο υρ γού ν έ ­ ναν υδροσ τρόβιλο χα μηλότερα στην κοιλά­ δα και να παράγουν η λεκτρ ική ενέργεια. Οι Κινέζοι είχαν α να τινάξει ένα τμ ήμ α μήκους π έντε μέτρω ν από τη γέφ υρα και αφού δ εν υπήρχε κανένας τρόπ ος να π αρακαμφθεί το εμπόδιο ήλπιζαν πως οι π αγιδευμένοι α ντί­ παλοί το υ ς θα υποχρεώ νονταν να εγκαταλείψ ουν τις εκα το ντά δ ες των οχημάτω ν τους. Το αμερικανικό Μηχανικό έπρεπε να δρει τρόπ ο για να γεφ υρώ σει το χάσμα με τέ το ιο τρόπο ώστε να μπορούν να περάσουν ακόμη και άρματα τω ν 46 t. Οι ά νδρ ες του κα τέλη ξα ν σε μια ευφ υή και το λμ η ρή ιδέα που δ εν είχε εφ α ρ μοσ τεί π οτέ πριν. Τα C-119 θα μπορούσαν να ρίξουν στη φάλαγγα τα κομμάτια τη ς απ αιτούμενης γεφ υρ οσ κευής M2 χρησιμοποιώ ντας ειδικά αλεξίπτω τα. Στις 6 Δ εκεμ βρ ίου η Αεροπορία πραγματο­ ποίησε μια δοκιμαστική ρίψη παρόμοιου υλι­ κού στην Ιαπωνία η οποία κ α τέλ η ξε σε απο­ τυχία και έτσ ι οι ειδικοί κα τέλ η ξα ν στο συ­ μπέρασμα ό τι χρειά ζοντα ν μ εγαλύτερα α λ ε­ ξίπτωτα. Δ εν υπήρχε όμως χρόνος για να δο­ κιμαστούν. Τα οκτώ τμ ήμ α τα τη ς γ εφ υ ρ ο ­ σ κευής, που το καθένα είχε μήκος 1.8 m και ζύγιζε 716 kg, το π ο θ ετή θ η κα ν σε ξύ λινες π α λέτες, προσαρμόστηκαν στα μεγαλύτερα αλεξίπ τω τα το υ κόσμου, τα G5, και ερρίφ θη-

τάρ χης Λ ίτζενμπεργκ, π ρότεινε να εμπ λακεί στη μάχη και τρ ίτο ς λόχος π ροκειμένου να κα τα ληφ θεί ένα καίριο ύψωμα, αλλά η απά­ ντηση του ταγματάρχη Ο υόρεν Μ όρις ήταν αποστομωτική: "Εχουν ήδη εμπ λακεί και οι τρ εις λόχοι: 50 άνδρ ες από το ν "G”, 50 από το ν "Η" και 30 από το ν "I". Α υτοί είναι όλοι κι όλοι“. Το 3/7 Τάγμα ως δύναμη είχε φθάσει σε επίπεδο χαμηλότερο από εκείνο ενός κα­ νονικού λόχου, αλλά παρά τις α ν τιξο ό τη τες κα τέλα βε το ύψωμα και εκτόπισ ε το ν εχθρό. Το πρωινό τη ς 9ης Δ εκεμ βρ ίου ξημέρω σ ε το ίδιο λαμπερό και παγωμένο, ενώ οι πεζοναύ­ τ ε ς προσπαθούσαν να γευματίσ ουν με τις παγω μένες κονσέρβες. Ο ανταπ οκριτής του π εριοδικού "Life" Ν τάγκλας Ντάνκαν ρώ τη­ σε έναν από το υ ς μάχιμους άνδρες: "Αν ή ­ μουν ο Θ εός και μπορούσα να σου δώσω ό,τι μου ζητήσ εις, τι θα ή θ ε λ ε ς πιο πολύ;". Και ο ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

σαν από ισάριθμα C-119 από ύψος 240 m. Ενα τμ ήμ α παρασύρθηκε από το ν άνεμο και έπεσε στα χέρια τω ν Κινέζων, ένα άλλο κατα σ τρ ά φ ηκε κατά τη ν προσεδάφισή του, αλ­ λά τα υπόλοιπα έ ξι ή τα ν α ρ κετά για να φ έρ ει σε πέρας το έργο το υ το Μηχανικό. Το δ εύ τερ ο σοβαρό εμπόδιο ήτα ν μια α­ π ότομη σ τροφή στην τοποθεσ ία του περά­ σματος Φουντσιλίν, νότια τη ς γέφ υρας. Ενα ζω τικό ύψωμα έπρεπε να κα τα λη φ θ εί για να π ρο σ τα τευ θεί η κίνηση τη ς φάλαγγας, αλ­ λιώς οι Κινέζοι θα μπορούσαν να ανοίξουν θ ερ ισ τικό πυρ διαλύοντας τα οχήματα. Την αποστολή επω μίσθηκε ένας λόχος του 1ου Σ υ ντά γμ α το ς Πεζοναυτών, που ξεκίνησ ε στις 9 Δ εκεμ βρ ίου μέσα σε χ ιονοθ ύελλα με 223 άνδρ ες και με σκοπό να πλευροκοπήσει το ύψωμα. Οι Αμερικανοί που είχαν απομείνει σώοι όταν τελείω σ ε η μάχη ή τα ν μόνο 111, αλλά το ύψωμα βρισκόταν σ ταθερά στα χέρια τους. Πάνω το υ κατα μέτρησ αν 530 πτώ ματα Κινέζων. Η τελικ ή επ ιθετική ε ν έ ρ ­ γεια είχε γίνει πίσω από ένα παραπέτασμα από πυρά όλμων και με τη ν υποστήριξη τεσ ­ σάρων Corsair. Οι ά νδρες του Σμιθ είχαν χά­ σει ως τό τ ε 1.000 δικούς τους. Στις 23.30 της 11ης Δ εκεμ βρ ίου τα τελ ευ τα ία οχήματα των Πεζοναυτώ ν έφθασαν στο Τσινχούνγκ-νι, ό­ που η 3η Μ εραρχία Πεζικού είχε ήδη προω­ θ η θ εί για να παράσχει προστασία και ένα ση­ μείο ανασ ύνταξης για τη ν πορεία προς το λι­

Το α μ ερ ικ α νικ ό τα χ ύ οπ λιτα γ ω γ ό USS "Begor" α γ κ υ ρ ο β ο λ η μ έν ο σ τα α νο ικ τά το υ Χ ουνγκνά μ, σ τις 24 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1950. Οι ε γ κ α τα σ τά σ ε ις του λ ιμα νιού κ α τα σ τρ έ φ ο ν τα ι μ ε εκ ρ η κ τικ ά από το Μ η χανικό π ρ ο κ ειμ έν ο υ να μ η ν τις χρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ει ο ε χ θ ρ ό ς που θ α κ α τα ψ θ ά σ ει από σ τιγ μ ή σε σ τιγ μ ή . Π ρ ό κ ε ιτα ι για το τέ λ ο ς τη ς μ ακ ρ ά ς υποχώ ρησης.

μάνι Χ ουνγκνάμ και τη ν επιβίβαση στα πλοία. Οι π εζονα ύτες και οι λοιποί στρατιώ ­ τες , εξα ν τλ η μ έν ο ι από τη ν υπερπροσπάθεια τόσων ημερώ ν, ανέβηκαν στα διαθέσιμα ο­ χήματα καταλαμβάνοντας κάθε διαθέσιμο χώρο και δίδοντας τη ν εικόνα "μυρμηγκιώ ν πάνω σε έναν κύβο ζάχαρης", όπως έγραψε ένας ανταπ οκριτής.

ΑΜ ΕΡΙΚΑΝ ΙΚΗ "ΔΟΥΝΚΕΡΚΗ" Η 1η Μ εραρχία Πεζοναυτώ ν είχε επ ιτελέσ ει αναμφίβολα έναν στρατιω τικό άθλο υπό α ν τίξο ες σ υνθήκες, μια τραγική α μερ ι­ κανική "Δ ουνκέρκη". Οι Π εζο να ύτες και ο Σ τρατός τω ν ΗΠΑ τη θ εω ρούν το σύγχρονο ισοδύναμο τη ς “Καθόδου τω ν Μυρίων". Η ή τ­ τα επισκιάσθηκε από το ν ηρωισμό και το ν ε ­ παγγελματισμό. Παρά τη ν α φ όρ ητη πίεση του υπ έρτερου αριθμητικά εχθ ρο ύ και το ν άσχημο καιρό, η Μ εραρχία π έτυ χε να σώσει το ν κύριο όγκο τω ν δυνάμεώ ν τη ς ολο κλη ­ ρώνοντας μια από τις πιο δύσ κολες στρατιω ­ τικ ές επιχειρήσεις όλων τω ν εποχών. Αν και ο σ τρατηγός Ο λμοντ α ρ νή θη κε να τη ς απο­ δώσει τα εύσημα που τη ς άρμοζαν, δημιουρ­ γώ ντας έτσ ι ένα ψυχολογικό χάσμα με το ν υ­ ποστράτηγο Σμιθ "που ήταν β α θ ύ τερ ο από το φυσικό φαράγγι το οποίο γεφ ύρω σε η Μεραρχία" (κατά τη ν έκφραση ενός Α μερι­ κανού αξιω ματικού), είναι γεγονό ς πως οι

Κινέζοι απέτυχαν να σημειώσουν το ν θ ρίαμ­ βο που διατυμπάνιζαν. Οι τε λ ευ τα ίο ι όμως σημείωσαν σπουδαία τα κτική νίκη θυσιάζο­ ντα ς 72.000 άνδρ ες το υ ς που σκοτώ θηκαν, τρ αυματίσ θηκαν ή α χρησ τεύθηκα ν από α­ σ θένειες. Από το υς 25.000 άνδρ ες του ΟΗΕ που έλαβαν μέρ ος στην εκσ τρ α τεία του Τσοσίν 6.000 κα τέλη ξα ν νεκροί, τρ α υμ α τίες ή αιχμάλωτοι, ενώ άλλοι 6.000 υπέστησαν κρυοπαγήματα. Κατά τη ν 13ήμερη μάχη η 1η Μ εραρχία Πεζοναυτώ ν είχε 718 νεκρούς, 192 αγνοούμενους και 3.508 τρ α υμ α τίες, χω­ ρίς να συνυπολογιστούν όσοι τέθ η κ α ν ε ­ κτός υπηρεσίας από το πολικό ψύχος. Παρά τη ν ανδρεία και τη ν ψυχραιμία το υ ς πιθανό­ τα τα οι Αμερικανοί δ εν θ α μπορούσαν να σωθούν αν δ εν είχαν τη ν απόλυτη κυριαρχία στον αέρα. Ο ίδιος παράγοντας ήτα ν ε κ εί­ νος που το υ ς έσωσε από μια εξίσου δυσχερή θ έσ η 18 χρόνια αργότερα στο Β ιετνάμ, στην π ολιορκημένη δάση το υ Κε Σαν. Η κατάρρευση στην Κορέα προκάλεσε αλυσιδω τές σ τρα τιω τικές και π ολιτικές κρί­ σεις. Ο π ρόεδρος Τρούμαν β ρ έθ η κ ε απένα­ ν τι στο ενδ εχό μενο ενός τρ ίτο υ παγκοσμί­ ου πολέμου αν η κινεζική προέλαση συνεχι­ ζόταν α ν εξέλ εγ κ τη . Ο Μακ Α ρθουρ συνέχι­ σε τις υπ ερβολικές π ροτάσεις το υ αρνούμενος να επ ιτρ έψ ει τη ν απομάκρυνση του X Σώ ματος από το Χ ουνγκνάμ και ζητώ ντας τη ν ενίσχυσή το υ με άνδρ ες τη ς Φορμόζας.

To X Σώμα σώθηκε από μια νέα καταστροφή χάρη στην παρέμβαση του στρατηγού Εντο υ ϊν Ράιτ, επ ικεφαλής τη ς Μ ικτής Ομάδας Στρατηγικώ ν Σχεδίων και Επιχειρήσεων τη ς Απω Ανατολής, που εισ η γή θη κε στον Μακ Αρθουρ τη ν άμεση αποχώρηση το υ Σώ ματος από το Χ ουνγκνάμ και τη μεταφ ορά το υ νο­ τιό τερ α προς ενίσχυση τη ς 8ης Στρατιάς. Οι 106.000 άνδρ ες και τα 17.500 οχήματα το υ X Σώ ματος κατάφ εραν έτσι να σωθούν μ ετα ξύ 12 και 24 Δ εκεμ βρ ίου 1950 (με μια επιχείρη­ ση που έγινε με 193 μεταγω γικά πλοία σε θερμοκρασία -38 βαθμών Κελσίου), πριν οι κινεζικές σ τρα τιές προλάβουν να το υ ς συ­ ντρίψ ουν όσο βρίσκονταν π αγιδευμένοι με τη ν πλάτη στη θάλασσα τη ς Ιαπωνίας. Μαζί το υ ς πήραν και 98.100 Κ ορ εά τες πρόσφυγες και τουλάχιστον 350.0001 εφοδίων. Το όνειδος τη ς ή ττα ς στο Τσοσίν κατεδίω κε το X Σώμα για όλο το υπόλοιπο του πολέμου τη ς Κορέας. Ο σχηματισμός δ εν έ ­ δρασε π οτέ πια α νεξά ρτητα . Επειτα από τη ν κατάπαυση του πυρός, το 1953, το Υπουρ­ γείο Αμυνας των ΗΠΑ επ έ λ ε ξε το I Σώμα για στάθμευση στη Νότια Κορέα, αντί για το X Σώμα που προοριζόταν γ ι 1αυτόν το ν ρόλο. Η σημαία του Σώ ματος μ ετα φ έρ θ η κ ε χωρίς τυμπ ανοκρουσ ίες στο Φορτ Ράιλεϋ το υ Κάνσας, όπου ο σχηματισμός τυπικά απενεργοπ οιήθηκε στις 27 Απριλίου 1955. Οσον αφο­ ρά το ν "αρχιτέκτονα" τη ς εκσ τρα τεία ς στο Τσοσίν, Ν τάγκλας Μακ Αρθουρ, το τέλ ο ς τη ς δράσης του στην Κορέα ή τα ν απότομο και μειω τικό. Τον Απρίλιο το υ 1951 ο Τρούμαν το ύ αφαίρεσ ε τη διοίκηση Απω Ανατολής και ο φημισ μένος σ τρατηγός, απόστρατος πια, έκλεισ ε τη σταδιοδρομία του με μια ομιλία στο Κογκρέσο όπου υπενθύμισε ό τι "οι πα­ λαιοί σ τρα τιώ τες δ εν πεθαίνουν. Απλώς ξ ε ­ θωριάζουν".

27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) R. Dvorchak: BATTLE OF KOREA, Combined Books, 1993. (2) T. Fehrenbach: THIS KIND OF WAR, Brassey's, 1998. (3) D. Giangreco: WAR IN KOREA, Presidio Press, 2000.

(4) E. Hammel: CHOSIN, Presidio Press, 1998. (5) D. McCullough: TRUMAN FIRES MACARTHUR, "Military History Quarterly", Autumn 1992. (6)E. Murphy: KOREAN WAR HEROES, Presidio Press, 1992. (7) J. Owen: COLDER THAN HELL, Naval Institute Press, 1996. (8) P. Roe: THE DRAGON STRIKES, Presidio Press, 2000.

(9) S. Stanton: X CORPS IN KOREA 1950, Presidio Press, 1996.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ, ΣΤΑ ΤΕΛΗ Μ ΑΙΟΥ 1941, Δ Ε Ν ΣΥΝΘΗΚΟΛΟ ΓΗΣΕ ΜΕ ΤΟΝ ΕΧΘΡΟ. ΜΑΖΙ Μ Ε ΤΙΣ ΣΥΜ Μ ΑΧΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Μ ΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΚΕΙΝΟΥ, ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΤΙΣ ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΤΟΝ ΟΔΗΓΗΣΕ Η ΔΙΧΟΝΟ ΙΑ, ΜΠΟΡΟΥΝ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΠΗΓΗ ΧΡΗΣΙΜ Ω Ν ΔΙΔΑΓΜ ΑΤΩΝ ΔΙΑΡΚΟ ΥΣ ΙΣΧΥΟΣ.

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Κ Α Ν Τ Ε Ρ Ε Σ Υ π ο σ τρ ά τη γο ς ε.α ., κ α & η γ η τή ς ΣΑ Ν , Σ Ι

ον Απρίλιο του 1941, μετά την εισβολή μανών και παρά τις τεράσ τιες απώλειες που των γερμανικών δυνάμεων στην Ελλά­ τους προξένησαν, τελικά υπέκυψαν μπροστά δα, η ελληνική ηγεσία, αν και δεν συν­ στην τεράστια υπεροχή ισχύος του αντιπάλου. θηκολόγησε και μαζί με τους Συμμάχους συνέ­Με τη ν απώλεια και τη ς Κρήτης επήλθε χισε το ν αγώνα εναντίον των κατακτητών,και δενη διάλυση κάθε οργανωμένου τμήματος μερίμνησε να περισώσει κανένα τμήμα από του Ελληνικού Στρατού, ενώ οι Βρετανοί πέτο ν Ελληνικό Στρατό που έδωσε το ν ηρωικό α­ τυχαν τη σύμπτυξη και τη μεταφορά, στη Μ έ­ γώνα στην Ηπειρο και στη Μακεδονία. Ολοι οι ση Ανατολή, του όγκου των αγωνισθεισών εκεί σχηματισμοί και οι μονάδες του Ελληνικού δυνάμεών τους. Ο βασιλιάς και η ελληνική κυ­ Στρατού κατόπιν έγκρισης ή και χωρίς αυτήν βέρνηση είχαν εγκαταλείψ ει τη νήσο και με είτε αυτοδιαλύθηκαν, είτε κατέθεσαν τα όπλα βρετανικό αντιτορπιλλικό είχαν κινηθεί προς και παραδόθηκαν. Συνέπεια αυτού ήταν ο αγώ­ τη ν Αίγυπτο, όπου έφθασαν στις 23 Μαϊου. νας για την άμυνα τη ς νήσου Κρήτης (20-30 Μαϊου 1941), όπου από τις 23 Απριλίου 1941 εί­ ΗΕΠΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ χαν μεταβεί ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ και η ελλη­ νική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Εμμα­ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ νουήλ Τσουδερό, να δοθεί με ελάχιστες, ανοΟ βασιλιάς και η εξόριστη πλέον ελληνική μοιογενείς, κακώς οργανωμένες και ελλιπέ­ κυβέρνηση, η οποία τελικά είχε εγκατασταθεί στατα εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες ελλη­ στο Λονδίνο, για να συνεισφέρουν όσο περισ­ νικές και βρετανικές δυνάμεις και τους κατοί­ σότερο μπορούσαν στον συμμαχικό αγώνα, να κους τη ς νήσου, οι οποίοι εθελοντικά και καταστήσουν αισθητή τη ν παρουσία τη ς Ελλά­ άοπλοι προσέτρεξαν να υπερασπίσουν τον τό ­ δας και να ενισχύσουν τη διεθνή θέση της, πο τους. Οι δυνάμεις εκείνες υπό τη διοίκηση από τη ν άφιξή τους στο Κάιρο αποφάσισαν να του Νεοζηλανδού υποστρατήγου Φράμμπερ- συγκροτήσουν ε κ του μηδενός στρατιωτικές γκ έδωσαν έναν τιτάνιο αγώνα κατά των Γερ- δυνάμεις. Ετσι με τη βοήθεια των Βρετανών,

Τ

ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΜΕΡΕΣ ΔΟΞΑΣ ΚΑΙ ΝΤΡΟΠΗΣ οι οποίοι δ ιέθετα ν το ν εξοπλισμό και τα εφ ό ­ δια, άρχισε η προσπάθεια δημιουργίας του ελ­ ληνικού στρατού ο οποίος ονομάστηκε Βασι­ λικός Ελληνικός Στρατός Μέσης Ανατολής (ΒΕΣΜΑ). Πρώτος αρχηγός του Στρατού αυ­ τού το π ο θετή θη κε ο προαχθείς σε αντιστρά­ τηγο, απότακτος από το 1933, συνταγματάρ­ χης Τζανακάκης. Επιχειρησιακά η ελληνική δύναμη υπήχθη στη βρετανική Ανώτατη Στρα­ τιωτική Διοίκηση Μέσης Ανατολής. Το βασικό προσωπικό του Στρατού προήλ­ θ ε από αξιωματικούς και οπλίτες του Ελληνι­ κού Στρατού (πριν από τη διάλυσή του) οι ο­ ποίοι με δική τους πρωτοβουλία και υπό πολύ α ντίξοες και επικίνδυνες συνθήκες έφευγαν από την κατεχόμενη Ελλάδα και μετέβαιναν στην ευρισκόμενη υπό βρετανική κυριαρχία Μέση Ανατολή και στην Αίγυπτο. Το προσωπι­ κό αυτό συγκεντρωνόταν στην περιοχή της Τζενέϊφας, ανάμεσα στις πόλεις Σουέζ και Ισμαηλία τη ς Αιγύπτου, κοντά στη διώρυγα του Σουέζ. Σημαντική πηγή προσωπικού για την επάνδρωση του νέου στρατού αποτέλεσαν τα υπολείμματα τη ς Ταξιαρχίας Εβρου (αρχικής δύναμης 2.100 ανδρών). Το προσωπι­ κό εκείνο, αφού αγωνίστηκε κατά των Γερμανών και των Βουλγά­ ρων στη Θράκη στις αρχές Α­

25 Μαρτίου 1942. 0 βασιλιάς επιδίδει τις πολεμικές σημαίες στα τρία τάγματα πεζικού της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας (φωτογραφία από το βιβλίο του στρατηγού Σοφ. Τζαννετή).

πριλίου, αποκόπηκε από το ν όγκο του στρα­ τού και προκειμένου να αποφύγει τη ν αιχμα­ λωσία διέφυγε προς την Τουρκία, εκτό ς από ένα μικρό τμήμα το οποίο μ ετα φ έρ θη κε με α­ τμόπλοιο στο εσωτερικό τη ς Ελλάδας. Οι Τούρκοι αφόπλισαν το ελληνικό προσωπικό και το έκλεισαν σε στρατόπε­ δο συγκέντρωσης στην πό­ λη Νίγδη τη ς Τουρκίας. Μ ετά από επίμονες

■

παρεμβάσεις της Βρετανίας προς την Τουρ­ κία, η οποία στον πόλεμο εκείνο τηρούσε καιροσκοπική ουδ ετερό τη τα (άλλοτε εξυπηρετώ ­ ντας τους Συμμάχους και άλλοτε τον Αξονα), το ελληνικό στρατιωτικό προσωπικό προωθήθ η κε στην Αίγυπτο και εντά χθ ηκε στον συ­ γκροτούμενο Ελληνικό Στρατό. Τρίτη πηγή ά­ ντλησης δυνάμεων αποτέλεσε η ελληνική ομογένεια τη ς Αιγύπτου και του Σουδάν. Οι Ελ­ ληνες των χωρών αυτών στρατολογούμενοι ή εθελοντικά κατατάσσονταν στον Ελληνικό Στρατό για να αγωνιστούν για την ελευθερία τη ς πατρίδας (από το ν Ιανουάριο του 1941, κα­ τόπιν έγκρισης των βρετανικών και των αιγυ­ πτιακών αρχών στην Αίγυπτο, είχε εγκαταστα­ θ εί ένα στοιχειώδες επ ιτελείο αξιωματικών από τη ν Ελλάδα για τη στρατολόγηση Ελλή­ νων τη ς ομογένειας, για το ν κατά των Ιταλών αγώνα, ώστε να δοθεί σε αυτόν πανεθνικός χαρακτήρας). Με το συγκεντρω θέν από τις παραπάνω πηγές προσωπικό μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1941 συγκροτήθηκε η 1η Ελληνική Ταξιαρχία. Η δύναμη αυτή είχε διοικητή το ν μέχρι τό τε ' f m \v a στρατιωτικό ακόλουθο στο Βουκουρέ­ στι, υποστράτηγο Μαραβέα, υποδιοικητή τον αντισυνταγματάρχη πυροβολικού Δημήτριο Λάιο και περιελάμβανε: • Τρία τάγματα πεζικού (1ο, 2ο και 3ο). Το 1ο Τάγμα Πεζικού βασικά επανδρώθηκε με Ελλη­ νες ομογενείς, το 2ο με τα υπολείμματα της Ταξιαρχίας Εβρου και το 3ο με το διαφυγόν από τη ν Ελλάδα προσωπικό.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

mm rm wma

30

• Το 1ο Σύνταγμα Πυροβολικού, με τρ εις μοί­ ρες, των οκτώ πεδινών πυροβόλων των 25 λι­ βρών η καθεμία, και μια αντιαρματική μοίρα με 12 πυροβόλα. • Την 1η Ιλη Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων. • Ανά έναν λόχο πολυβόλων, μηχανικού, διαβι­ βάσεων, μεταφορών και επισκευών. • Ενα χειρουργείο εκστρατείας και άλλα μι­ κρότερα τμήματα διάφορων υπηρεσιών. Μ ετά τη συγκρότησή της η Ταξιαρχία, με απόφαση των βρετανικών στρατιωτικών αρ­ χών, μεταστάθμευσε στην περιοχή του χωριού Καφριόνα τη ς Παλαιστίνης (μεταξύ των πόλε­ ων Τελ-Αβίβ και Χάιφας). Εκεί από την άνοιξη του 1941 λειτουργούσε ένα ελληνικό κέντρο εκπαίδευσης, δύναμης τάγματος, το οποίο αρ­ γότερα μετατράπηκε και ονομάστηκε Γενικό Κ έντρο Εκπαιδεύσεως και Σχολών (ΓΚΕΣ). Το Κ έντρο αυτό υποδεχόταν και εκπαίδευε το προσωπικό που έφθανε από την Ελλάδα ή προερχόταν από την ομογένεια και το δ ιέθ ετε για τη συγκρότηση μονάδων. Εκεί το προσωπι­ κό της Ταξιαρχίας εκπαιδεύτηκε υπό την επί­ βλεψη και την καθοδήγηση μίας βρετανικής εκπαιδευτικής αποστολής την οποία αποτελούσαν Νεοζηλανδοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί. Στις 25 Μαρτίου 1942, κατά τον εορτασμό τη ς εθνικής επετείου, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' παρέδωσε στα τρία τάγματα πεζικού τη ς Τα­ ξιαρχίας τις π ολεμικές το υς σημαίες, οι οποίες είχαν φιλοτεχνηθεί από τις ελληνικές παροι­ κίες τη ς Αιγύπτου. Με το προσωπικό που εκπαιδευόταν στο ΓΚΕΣ επανδρώθηκαν στη συνέχεια ν έες μονά­ δες οι οποίες από τη ν άνοιξη του 1942 άρχισαν να συγκροτούν τη 2η Ελληνική Ταξιαρχία, η δι­ οίκηση της οποίας ανατέθηκε στον συνταγμα­ τάρχη πεζικού Αντωνίου, Μέχρι τον Ιανουάριο του 1943 η Ταξιαρχία αυτή συμπληρώθηκε και αριθμούσε 5.583 άνδρες. Μαζί με τη 2η Ταξιαρχία συγκροτήθηκε και το Τάγμα Φρουρών, το οποίο ανέλαβε τη φρούρηση των ελληνικών υ­ πηρεσιών στην Αίγυπτο. Στο τέλο ς Απριλίου επισκέφθηκαν και επι­ θεώρησαν τις στρατιωτικές μονάδες ο βασι­ λιάς και ο πρωθυπουργός. Στις 2 Μαϊου 1942 έγινε ανασχηματισμός τη ς κυβέρνησης. Συστάθ η κε το Υπουργείο Εθνικής Αμυνας (ΥΕΘΑ) με υπουργό τον πρωθυπουργό, ενώ αντιπρόε­ δρος τη ς κυβέρνησης έγινε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, σε αντικατάσταση του μέχρι τό ­ τε αντιπρόεδρου υποναυάρχου Σακελλαρίου, ο οποίος συνέχισε να εκτελ εί τα καθήκοντα αρχηγού του Στόλου. Με το ν ανασχηματισμό ανατέθηκαν τα καθήκοντα του υφυπουργού Αεροπορίας και προσωρινά Στρατιωτικών στον στρατηγό Π. Νικολαϊδη και τα καθήκοντα του υφυπουργού Ναυτικών στον υποναύαρχο Επ. Καββαδία. Με τις αλλαγές α υτές καταργήθηκε το Αρχηγείο του ΒΕΣΜΑ και δημιουργήθηκε θέση γενικού διευθυντή στο Υπουργείο Στρατιωτικών με πρώτο διευθυντή τον προαχ θ έντα σε υποστράτηγο (πρώην απότακτο) συνταγματάρχη Ιγνάτιο Καλλέργη - ο μέχρι τό ­ τ ε αρχηγός, αντιστράτηγος Τζανακάκης, ανέ­ λαβε αργότερα τα καθήκοντα του γενικού επι­ θεω ρητή Στρατού. Τότε έγιναν και αλλαγές στις διοικήσεις των σχηματισμών και των μο­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

νάδων. Διοικητής τη ς 1ης Ταξιαρχίας τοποθετή θη κε ο πρώην απότακτος συνταγματάρχης πεζικού Παυσανίας Κατσώτας, ενώ ο υποστρά­ τηγος Μαραβέας το π οθετήθηκε ως αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Διοικητής τη ς 2ης Ταξιαρχίας το π ο θετή θη κε ο (επίσης πρώην απότακτος) συνταγματάρχης Αλκιβιά­ δης Μπουρδάρας. Στις αρχές Μαϊου του 1942 η 1η Ταξιαρχία μετα φ έρ θηκε και εγκαταστάθηκε σε σκηνές στην κοιλάδα Μπάλμπεκ (κοντά στο χωριό Ρας-Μπάλμπεκ) του Λιβάνου, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους Λίβανος και Αντιλίβανος. Κο­ ντά στην κοιλάδα αυτή βρίσκεται η Παλμύρα. Εκεί η ταξιαρχία εκπαιδεύτηκε υπό συνθήκες όπως τη ς βόρειας Αφρικής, όπου οι βρετανι­ κές δυνάμεις μάχονταν κατά των δυνάμεων του Αξονα και η ελληνική δύναμη προοριζόταν να πολεμήσει. Τον Αύγουστο του 1942 αποφασίστηκε να συγκροτηθεί μία ειδική μονάδα για την τοπο­ θέτηση κυρίως των αξιωματικών (με καθήκο­ ντα απλού στρατιώτη) οι οποίοι πλεόναζαν με­ τά την επάνδρωση των δύο ταξιαρχιών. Η μο­ νάδα σ υγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο υπό την προσωρινή διοίκηση του επίλαρχου Στεφανάκη, ο οποίος στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από το ν (πρώην απότακτο) συνταγματάρχη πεζικού Χριστόδουλο Τσιγάντε. Ο Τσιγάντες μέχρι τό τε ήταν ενταγμένος σε μονάδα των Ε­ λευθέρω ν Γάλλων οι οποίοι πολεμούσαν κατά των Γερμανών στο μέτωπο τη ς Αφρικής. Η ειδι­ κή μονάδα ονομάστηκε στην αρχή "Λόχος Επιλέκτω ν Αθανάτων" και στη συνέχεια Ιερός Λό­ χος. Στο τέλο ς του 1942 αριθμούσε 201 άν­ δρες, από τους οποίους οι 130 περίπου ήταν α­ ξιωματικοί. Ο Λόχος αρχικά περιελάμβανε τρ εις διμοιρίες και μία εφεδρική, συνεργείο ε ­ πισκευών και τμήματα υγειονομικού και ανε­ φοδιασμού. Αργότερα η δύναμή του αυξήθηκε σημαντικά και περιελάμβανε δύο μοίρες των τριών συγκροτημάτων η καθεμία. Τον Δεκέμβριο του 1942 με βάση τη ς ίλες τεθωρακισμένων των δύο ταξιαρχιών συγκρο­ τή θ η κε το 1ο Σύνταγμα Τεθωρακισμένων Αυ­ τοκινήτων, το οποίο συμπληρώθηκε στη συνέ­ χεια με προσωπικό και υλικό (από το ν Βρετανι­ κό Στρατό) και στο τέλο ς του 1942 αριθμούσε 241 άνδρες. Τον Νοέμβριο του 1942 απόφαση για τη συγκρότηση ελληνικής μεραρχίας στην οποία θα υπάγονταν όλα τα ελληνικά τμήματα δεν κατέστη δυνατόν να υλοποιηθεί, αρχικά διότι δεν ήταν δυνατή η συγκρότηση τρίτης ταξιαρχίας και αργότερα (τον Μάρτιο του 1943) λόγω των στασιαστικών ενεργειών που σημειώθηκαν στη 2η Ταξιαρχία.

Η 1η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟ ΥΕΛΑ ΛΑ Μ ΕΙΝ Μ ετά τη ν εκπαίδευσή τη ς στην Παλμύρα η 1η Ελληνική Ταξιαρχία, στις αρχές Αυγούστου του 1942, μ ετα φ έρ θη κε στην Αίγυπτο - περιο­ χή της λίμνης Μαριούτ (Μαριούπολης), ΝΔ τη ς Αλεξάνδρειας - για να συμμετάσχει στις ε­ πιχειρήσεις τη ς βόρειας Αφρικής. Εκεί η 8η βρετανική Στρατιά του στρατηγού Μπέρναρντ Λω Μ οντγκόμερυ δ έχθηκε μεγάλα πλήγματα και πιέσθηκε σκληρά και με δυσκολία αναχαί­

Στιγμιότυπο από την εκπαίδευση των Ιερολοχιτών στον χειμερινό αγώνα.

τισε τις δυνάμεις του Αξονα υπό το ν στρατηγό Ερβιν Ρόμμελ στην περιοχή του Ελ Αλαμέιν, 50 χλμ. δυτικά τη ς Αλεξάνδρειας. Μ ετά από ανεπιτυχείς επιθέσεις του Ρόμ­ μελ οι Βρετανοί συγκέντρωσαν δυνάμεις και αποφάσισαν να αναλάβουν επ ιθετικές επιχει­ ρήσεις για τη συντριβή των δυνάμεων του Α­ ξονα και τη ν εξασφάλιση της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής. Η Ελληνική Ταξιαρχία στις 9 Σεπτεμβρίου 1942, κινούμενη επί οχημάτων σε απόσταση 30 χλμ. μέσα σε αμμοθύελλες που καθιστούσαν πολύ δυσχερή τη ν τήρηση της κατεύθυνσης, έφθασε στην περιοχή Αλαμ Ναγίλ, στο νότιο τομέα τη ς συμμαχικής παρά­ τα ξης (26 χλμ. νότια του Ελ Αλαμέιν), όπου τ έ ­ θ η κε υπό τις διαταγές τη ς 44ης και στη συνέ­ χεια τη ς 50ής βρετανικής Μεραρχίας του 13ου Σώματος Στρατού. Εκεί τα ελληνικά τμήματα δέχθηκαν την πρώτη προσβολή από τη ν ε ­ χθρική αεροπορία, με συνέπεια να φονευθούν τρ εις άνδρες και να τραυματισθούν 26 και έτσι να χυθεί το πρώτο ελληνικό αίμα στην Αφρική κατά τον αγώνα για την ελευθερία της πατρί­ δας. Στις 14 Σεπτεμβρίου το πυροβολικό της Ταξιαρχίας εκτέλεσ ε την πρώτη βολή κατά των εχθρικών θέσεων, γεγονός το οποίο χαιρετί­ στηκε από το ν διοικητή τη ς ως η έναρξη των ε ­ πιχειρήσεων του τακτικού Ελληνικού Στρατού

κατά των κατακτητών της πατρίδας μετά από 15μηνη διακοπή αυτών. Η συμμαχική επίθεση άρχισε στις 23 Οκτω­ βρίου 1942 με καταιγιστική προπαρασκευή πυ­ ροβολικού. Τα ελληνικά τμήματα διασπώντας τα εχθρικά ναρκοπέδια και αγωνιζόμενα με η ­ ρωισμό και αυτοθυσία κατέλαβαν τους διαδο­ χικούς αντικειμενικούς τους σκοπούς παρά την πείσμονα αντίσταση των Γερμανοϊταλών. Η Ταξιαρχία σ υμμετείχε στην καταδίωξη του ε ­ χθρού και στις 9 Δεκεμβρίου βρέθηκε στην περιοχή Αγκεντάμπιας, νότια της Βεγγάζης και 1.600 χλμ. δυτικά του Ελ Αλαμέϊν. Εκεί το πρωί τη ς 10ης Δεκεμβρίου το σύνταγμα πυρο­ βολικού τη ς προσβλήθηκε από εχθρικό ανα­ γνωριστικό αεροσκάφος με συνέπεια να φονευθούν 29 άνδρες, να τραυματιστούν 44 και να καταστραφούν ή να υποστούν ζημίες πολ­ λά οχήματα. Οι συνολικές απώλειες τη ς Τα­ ξιαρχίας κατά τις πεντάμηνες επιχειρήσεις στην Αφρική ανήλθαν σε 89 νεκρούς (οι έξι α­ ξιωματικοί) και 228 τραυματίες (26 αξιωματι­ κοί). Στη συνέχεια η Ταξιαρχία αποσύρθηκε από το μέτωπο και τέθ η κ ε ως εφεδρεία της Στρα­ τιάς. Πριν από την αποχώρησή της από τον το ­ μέα τη ς 50ής Μεραρχίας, ο διοικητής αυτής με σήμα του εξέφ ραζε τις ευχαριστίες και τον θαυμασμό του για το υψηλό μαχητικό πνεύμα και το επίπεδο πειθαρχίας του προσωπικού της Ταξιαρχίας, όπως και για τη ν άριστη συνερ­ γασία αυτής με τη διοίκηση και τις άλλες δυνά­ μεις της Μεραρχίας. Στις 19 Δεκεμβρίου η Ταξιαρχία μεταφ έρ­ θηκε στο Τομπρούκ, όπου το προσωπικό της γιόρτασε τα Χριστούγεννα, και στις 27 του μή­ να κινήθηκε με τραίνο ως την περιοχή της Α­ λεξάνδρειας. Εκεί οι Ελληνες της ομογένειας υποδέχθηκαν τους μαχητές με μεγάλη χαρά και συγκίνηση και ο πατριάρχης Αλεξανδρείας τούς ευλόγησε και τους τίμησε με το παράση­ μο του Αγίου Μάρκου. Τον Μάρτιο του 1943 η Ταξιαρχία μ ετα φ έρ θη κε στην περιοχή Χομς της Συρίας με σκοπό να εντα χθεί στη σχεδια­ ζόμενη ελληνική μεραρχία.

μέχρι τό τε οι βρετανικές ειδικές δυνάμεις και το ακατάλληλο και πολύ επικίνδυνο για ειδικές επιχειρήσεις επιχειρησιακό περιβάλλον (έδα­ φος γυμνό και πυκνή διάταξη του εχθρού) ο­ δήγησαν τον στρατηγό Μ οντγκόμερυ να δια­ τά ξει τη μη συμμετοχή του Λόχου στις επιχει­ ρήσεις και τη ν επαναφορά στη βάση του. Ο Τσιγάντες και ο πρίγκηπας Π έτρος της Ελλά­ δας, ο οποίος είχε καταταγεί ως ιερολοχίτης, θεώρησαν ότι η αποχώρηση του Λόχου από το μέτωπο, μετά μάλιστα από την αποχώρηση της 1ης Ταξιαρχίας, θα αποτελούσε μομφή για τις ελληνικές δυνάμεις και επέμειναν να συμμετάσχει το τμήμα στις επιχειρήσεις. Πρότειναν δε στον στρατηγό να υπαχθεί ο Λόχος και να αγωνιστεί υπό τις διαταγές της γαλλικής τα­ ξιαρχίας του στρατηγού Λ εκλέρκ (Φάλαγγα Λεκλέρκ), η οποία είχε φθάσει εκεί από τη δυ­ τική Αφρική διά μέσου της ερήμου. Ο Μοντγκόμερυ δέχθηκε την πρόταση και ο Λόχος ως μηχανοκίνητο τμήμα σ υμμετείχε στις επι­ χειρήσεις κατά τη ς εχθρικής αμυντικής τοπο­ θεσίας "Γραμμή Μαρέθ", που προστάτευε την Τύνιδα από τον Νότο. Η Ταξιαρχία Λεκλέρκ είχε αποστολή να επι­ τε θ ε ί και να παρακάμψει την οχυρωμένη το ­ ποθεσία από το ν Νότο και δυτικά μέσω πολύ δυσχερούς εδάφους. Οι επιχειρήσεις άρχισαν στο τέλο ς Φεβρουάριου και συνεχίστηκαν μέ­ χρι τις 29 Μαρτίου, οπότε οι Γερμανοί συνέπτυξαν τις δυνάμεις τους από την αμυντική τοποθεσία και η Φάλαγγα Λ εκλέρκ μαζί με τους Ελληνες ιερολοχίτες εισήλθαν στο Γκαμπές. Η συμμετοχή του Ιερού Λόχου στις επα­ νειλημμένες μάχες ήταν σημαντική για την ε­ πιτυχία των συμμαχικών δυνάμεων. Στη συνέ­ χεια λόγω κάποιων προστριβών που παρουσιά­ στηκαν μεταξύ του Λ εκλέρκ και του Τσιγάντε ο Λόχος υπήχθη στις νεοζηλανδικές δυνάμεις του στρατηγού Φράϋμπεργκ. Με τους Νεοζηλανδούς η ελληνική δύναμη συνέχισε τις επι­ χειρήσεις μέχρι τις 16 Απριλίου. Καθ' όλη τη διάρκεια των σκληρότατων εκείνων μαχών ο

ελληνικός Ιερός Λόχος επ έδειξε υψηλό μαχη­ τικό πνεύμα και πέτυχε σημαντικές νίκες, με αποτέλεσμα να αποσπάσει τον θαυμασμό των προϊσταμένων και των συμμάχων συμπολεμι­ στών του. Στις 17 Απριλίου 1943 ο Λόχος διατάχθηκε να επανέλθει στην Αίγυπτο προκειμένου να προετοιμαστεί για άλλες επιχειρήσεις.

ΤΑ ΘΛΙΒΕΡΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Το μικρόβιο της διχόνοιας στον Στρατό τη ς Μέσης Ανατολής άρχισε να εμφιλοχωρεί και να αναπτύσσεται από την έναρξη τη ς συ­ γκρότησής του με βασική αιτία την αντιπαλό­ τη τα που υπήρχε μεταξύ των αξιωματικών. Οι αξιωματικοί φέροντας μαζί τους τις πικρίες και τις αντιπάθειες οι οποίες είχαν δημιουργηθ εί από τα κινήματα του 1933 και του 1935 και τις διώξεις (βασικά αποτάξεις) των φιλοβενιζελικών-δημοκρατικών αξιωματικών που έγιναν τό τε, ήταν χωρισμένοι βασικά σε δύο παρατά­ ξεις. Η πρώτη παράταξη περιελάμβανε τους α­ ξιωματικούς οι οποίοι χαρακτηρίζονταν ως φιλομεταξικοί ή φιλομοναρχικοί (αποκαλούμενοι και "τεταρτοαυγουστιανοί"), παρέμειναν στον Στρατό κατά τη διάρκεια του δικτατορικού κα­ θεσ τώ τος της 4ης Αυγούστου και συμμετείχαν στους πολέμους κατά των Ιταλών και των Γερ­ μανών. Στην παράταξη αυτή περιλαμβάνονταν και οι αξιωματικοί οι οποίοι είχαν αποταχθεί κατά το παρελθόν αλλά ανακλήθηκαν στην υ­ πηρεσία και συμμετείχαν στους πολέμους. Η δεύτερη παράταξη περιελάμβανε τους λεγά­ μενους δημοκρατικούς αξιωματικούς, οι οποί­ οι είχαν αποταχθεί από τον Στρατό και επα­ νήλθαν μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Αξονα για να επανδρώσουν το ν Στρατό της Μέσης Ανατολής. Από την επο­ χή που η κυβέρνηση βρισκόταν στην Κρήτη εί­ χαν υπογράφει αναγκαστικοί νόμοι με βάση το υς οποίους όλοι οι αξιωματικοί που για διαφόρους λόγους είχαν απομακρυνθεί από τις

Ο ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ Στις επιχειρήσεις στην Αφρική συμμετείχε και ο Ιερός Λόχος. Το πρώτο τμήμα του που ε ­ στάλη στο μέτωπο ήταν μία ομάδα οκτώ ιερο­ λοχιτών, υπό τον αντισμήναρχο Γ Αλεξανδρή, η οποία στις 17 Νοεμβρίου 1942 υπήχθη οτον Β’ Λόχο SAS (Special Air Service) των Βρετανών, Μ ετά από οκταήμερη πορεία με οχήματα τζιπ (jeep) εξοπλισμένα με πολυβόλα ο Λόχος SAS έφθασε στην Αγκεντάμπια, από όπου εκτέλεσε επιδρομικές ενέργειες κατά εχθρικών στό­ χων, κατά τις οποίες υπέστη βαρύτατες απώ­ λειες. Ο Ιερός Λόχος αφού ενισχύθηκε με προ­ σωπικό από την 1η Ταξιαρχία, εφοδιάστηκε με τζιπ εξοπλισμένα με πολυβόλα και εκπαιδεύ­ τη κε στην εκτέλεσ η καταδρομικών ενεργειώ ν σε μεγάλο βάθος, αναχώρησε στις 26 Ιανουαρίου 1943 από την Αίγυπτο και μετά από π έντε ημέρες έφθασε στην περιοχή Ελ Αγκέϊλα. Οι μεγάλες απώλειες που είχαν υποστεί ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Αριστερά ο Βρετανός υποστράτηγος Α. Αρνολντ, στρατιωτικός ακόλουθος στην Αγκυρα και δεξιά ο Ελληνας συνταγματάρχης Χρ. Τσιγάντες, διοικητής του Ιερού Λόχου, κατά τη σύσκεψη της βρετανικής Επιτροπής Πληροφοριών Δολιοφθορών στο Μπουτζά, η οποία έγινε στις 20 Μαρτίου 1944 στην οικία του αντιπλοιάρχου Νόελ Ρηζ.

22

ΕΔ μπορούσαν να επανέλθουν σε α υτές χωρίς καμία διαδικασία. Οι καχυποψίες, η δυσπιστία και οι ζήλιες σε συνδυασμό με τις φιλοδοξίες των σ τελε­ χών να καταλάβουν καίριες θέσεις και να αναδειχθούν (στην αρχή οι περισσότερες διοική­ σεις και οι βασικές θέσ εις είχαν δοθεί σε εν ενεργεία αξιωματικούς οι οποίοι είχαν διαφύγει στη Μέση Ανατολή) προκάί.εσαν τις μεταξύ τους διαφορές και αντιπαλότητες και άρχισαν να δημιουργούν προβλήματα πειθαρχίας και συνοχής και να δυσχεραίνουν τη διοίκηση και τη λειτουργία των μονάδων. Στη διάσπαση του Σώματος των αξιωματικών ήλθαν να προστε­ θούν οι δραστηριότητες πολλών οπλιτών, βασικ° αριστερής και κομμουνιστικής ιδεολο-

γίας, οι οποίοι είχαν φθάσει από την Ελλάδα και μέσα στο γενικό πνεύμα των ιδεολογι­ κών τους πεποιθήσεων και προκαταλήψεων ήταν αλλη­ λέγγυοι με τους δημοκρατι­ κούς και σε αντιπαράθεση με τους λοιπούς αξιωματικούς. Αυτή την κατάσταση εκμεταλλεύθηκαν διάφορα κατευθυνόμενα κομμουνιστικά και αρι­ στερά στοιχεία τα οποία άρχι­ σαν μυστικά να συγκροτούν πυρήνες και επι­ τροπές, να εκδίδουν έντυπα, όπως το "Αντιφα­ σίστας", και να επιτίθενται κατά των ανεπιθύ­ μητων αξιωματικών, τους οποίους αποκαλούσαν φασίστες και δειλούς (αναφέρονταν στον αγώνα τους κατά των Ιταλών και των Γερμανών), του βασιλιά και μελών τη ς κυ­ βέρνησης. Εκτός όμως από τα λόγια δεν έλει­ παν και οι (με τη ν ανοχή ή και τη ν υποκίνηση δημοκρατικών κυρίως χαμηλόβαθμων σ τελε­ χών) προκλήσεις και πολλές άλλες αντιπειθαρχικές ενέργειες. Ως αντίδραση έναντι ό­ λων αυτών οι φιλοβασιλικοί αξιωματικοί προέβαιναν σε συνεννοήσεις μεταξύ τους και συ­ γκροτούσαν τις δικές τους ομάδες. Η κυβέρνηση και ο βασιλιάς από τις αρχές του 1942 προσπάθησαν να λύ­ σουν τις διαφορές, να εξισορ­ ροπήσουν την κατάσταση, να κατευνάσουν τα πνεύματα και να αντιμετωπίσουν τα δυσάρε­ στα φαινόμενα με τον “εκδημο­ κρατισμό" τη ς κυβέρνησης και του Στρατού. Με το ν ανασχη­ ματισμό της κυβέρνησης τον Μάιο του 1942 απομακρύνθη­ καν τα θεω ρούμενα ως φιλομεταξικά μέλη του υπουργικού συμβουλίου, όπως θεω ρείτο ο υποναύαρχος Σακελλαρίου, και εισήλθαν σε αυτό άλλα δημο­ κρατικά. Ο εκδημοκρατισμός

Ο αντ/συνταγματάρχης Ιππικού Ανδρ. Καλλίνσκης διοικητής του I Τμήματος του Ιερού Λόχου, με τον COM ARO 2 υποπλοίαρχο Μακ Λέοντ διοικητή του 2ου Στολίσκου Ημιολιών επί του καϊκιού "Αγιος Γεώργιος"κατά τον πλου από Κύπρο προς το Αιγαίο στις 27 Φεβρουάριου 1944. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

του Στρατού βασικά συνίστατο σε μεταθέσεις, διάφορες αλλαγές και κυρίως στην αντικατά­ σταση των φιλομοναρχικών αξιωματικών με δημοκρατικούς πρώην αποτάκτους. Οι αλλα­ γές έγιναν ομαλά, αλλά αντί να λύσουν το πρό­ βλημα το επιδείνωσαν. Εκτός του ότι προκάλεσαν πολλές πικρίες και δυσαρέσκειες, οι οποί­ ες κατέληξαν σε ομαδικές παραιτήσεις αξιω­ ματικών (καταδίκες και τιμωρίες αυτών) με συ­ νέπεια να επιβραδυνθεί η προετοιμασία των τμημάτω ν για πόλεμο και για τη συμμετοχή τους στις επιχειρήσεις, οι διαφορές μεταξύ των αξιωματικών μεγάλωσαν. Επίσης η ανάλη­ ψη του ελέγχου των τμημάτων από το υς πρώ­ ην απότακτους αξιωματικούς και η συμπάθεια που αυτοί αισθάνονταν για τα αριστερά και εν πολλοίς απείθαρχα στοιχεία στον χώρο των ο­ πλιτών, δεν επέτρεπαν τη λήψη των απαιτούμενων αυστηρών μέτρων για την επιβολή και την ανάπτυξη τη ς πειθαρχίας που απαιτεί ο στρατός, ιδιαίτερα σε εμπόλεμη περίοδο. Ετσι η πολιτικολογία οργίαζε, οι διασπαστικές διερ­ γασίες συνεχίζονταν και οι δύο παρατάξεις ορ­ γανώνονταν για να προλάβουν τους “αντιπά­ λους τους" από το να ελέγξουν το στράτευμα και να επιβάλουν τις απόψεις τους.

Το Κίνημα του Μαρτίου 1943 Η πολύ λυπηρή, δυσάρεστη και απαράδε­ κτη κατάσταση που επικρατούσε στο στρά­ τευμα ήταν εύκολο να οδηγήσει σε έκρηξη και αυτό έγινε με τη ν εκδήλωση των πρώτων ομα­ δικών αντιπειθαρχικών ενεργειών, στις 23 Φε­ βρουάριου 1943, στη 2η Ταξιαρχία, η οποία βρι­ σκόταν στο Ρας Μπάλμπεκ του Λιβάνου. Οι ε­ νέρ γειες αυτές, που εξελίχθηκαν σε πλήρη στάση, άρχισαν με αφορμή μία διαταγή του υ­ πουργού Στρατιωτικών Κανελλόπουλου, με την οποία μέσα στο πλαίσιο τη ς συγκρότησης τη ς ελληνικής μεραρχίας, στην οποία θα υπά­ γονταν οι δύο ταξιαρχίες, ο συνταγματάρχης Χατζησταυρής μ ετετίθ ετο από τη διοίκηση του 5ου Τάγματος τη ς 2ας Ταξιαρχίας στην Αί­ γυπτο. Ο Χατζησταυρής δεν επιθυμούσε τη μετάθεση αυτή και αναζήτησε συμπαράσταση από τους οπλίτες του Τάγματος, πολλοί από τους οποίους τάχθηκαν με το μέρος του, ό­ πως τάχθηκαν και οι διοικητές των άλλων δύο ταγμάτων. Η συμπαράσταση αυτή προκάλεσε την αντίδραση μεγάλου αριθμού αξιωματικών, οι οποίοι υπέβαλαν ομαδικά τις παραιτήσεις τους. Οι οπλίτες (στην πραγματικότητα μια μειονότητα της τά ξης του 5-10%) υποκινούμε­ νοι από κατώ τερους κυρίως αξιωματικούς, αλ­ λά έχοντας και τη ν ανοχή των διοικήσεων άρ­ χισαν να μην υπακούουν στους αξιωματικούς και να προβαίνουν σε οχλοκρατικές εκδηλώ­ σεις, περιφερόμενοι στα στρατόπεδα καλώντας τους νομοταγείς συναδέλφους τους σε απειθαρχία και φωνάζοντας συνθήματα κατά "των φασιστών αξιωματικών και τη ς κυβέρνη­ σης που ήθελαν να διαλύσουν τον στρατό". Ε­ τσι στις 3 Μαρτίου 1943 η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με την αδυναμία ή την απροθυμία τη ς διοίκησης τη ς Ταξιαρχίας (συνταγματάρ­ χης Α. Μπουρδάρας) να επιβάλλει τη ν τάξη, ο­ δήγησε σε πλήρη αναρχία και διάλυση και οι στασιαστές συνέλαβαν τους κατ' αυτούς ανε-

πιθύμητους αξιωματικούς, καθώς και οπλίτες. Η στάση μεταδόθηκε και στην 1η Ταξιαρ­ χία στο Χομς της Συρίας (εκτός από το 1ο Τάγ­ μα και τον λόχο πολυβόλων αυτής), η οποία εί­ χε μ εταφ ερ θεί για να εκπαιδευτεί στον ορεινό αγώνα. Εκεί οι στασιαστές ζήτησαν την απομά­ κρυνση, από την Ταξιαρχία, των ανεπιθύμητων "φασιστών" αξιωματικών οι οποίοι πριν από λί­ γους μήνες πολεμούσαν κατά των δυνάμεων του Αξονα στο Ελ Αλαμέιν. Στις αρχές Μαρτίου ο υπουργός Στρατιω­ τικών Π. Κανελλόπουλος μετέβη στον Λίβανο. Παρά τις προσπάθειες του δεν πέτυχε να κατασ τείλει τη στάση, με συνέπεια να επιστρέ­ φει στο Κάιρο και να υποβάλει τη ν παραίτησή του. Αντικαταστάθηκε από τον Β. Καραπαναγιώτη. Οι στασιαστές επικράτησαν και υπέβα­ λαν στον πρωθυπουργό τα αιτήματά τους. Αυ­ τά μεταξύ άλλων περιελάμβαναν το ν ανασχη­ ματισμό της κυβέρνησης με την υπουργοποίηση δημοκρατών στελεχών της εμπιστοσύνης του Στρατού και του ελληνικού λαού, εκκαθά­ ριση του Στρατού από τα φασιστικά στοιχεία και παραπομπή των παραιτηθέντων αξιωματι­ κών στο στρατοδικείο. Η διοίκηση τη ς 9ης βρετανικής Στρατιάς (διοικητής ο στρατηγός Χολμς), η οποία είχε τον έλεγχο όλων των συμ­ μαχικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, για να κατευνάσει τα πνεύματα ικανοποίησε το αίτη­ μα των στασιαστών και απομάκρυνε από τις Ταξιαρχίες 350 περίπου αξιωματικούς και οπλί­ τες, με συνέπεια αυτές να καταστούν πλήρως αναξιόμαχες. Το απομακρυνθέν από τα τμήμα­ τά της προσωπικό στις 14 Μαρτίου απεστάλη στο στρατόπεδο Μερτζαγιούν, στα νότια του Λιβάνου. Με τα μέτρα αυτά, το ν ανασχηματι­ σμό τη ς κυβέρνησης (αντιπρόεδρος και υ­ πουργός Ναυτικών ορίστηκε αργότερα ο Σο­ φοκλής Βενιζέλος), παρεμβάσεις τη ς ελληνι­ κής και κυρίως τη ς βρετανικής ηγεσίας, η ο­ ποία τοποθέτησε στις διοικήσεις των δύο τα­ ξιαρχιών Βρετανούς ταξιάρχους, και την τοπο­ θέτηση νέων νομιμοφρόνων αξιωματικών στους σχηματισμούς, οι στάσεις έληξαν και αποκαταστάθηκε η τάξη στις ταξιαρχίες. Οι Βρετανοί για να επαναφέρουν τη ν πει­ θαρχία υπέβαλαν το προσωπικό σε σκληρές δοκιμασίες, μεταφ έροντας τις ταξιαρχίες για "λόγους εκπαιδεύσεως" πεζή μετά από πολυή­ μερη πορεία στην έρημο Ράκκας του Ιράκ, κο­ ντά στον Ευφράτη ποταμό, όπου παρέμειναν υπό πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες μέχρι το τέλο ς Ιουνίου του 1943, οπότε επανήλθαν στις έδ ρ ες τους. Στις 2 Μαϊου 1943 η κυβέρνηση ίδρυσε νέο στρατόπεδο συγκέντρωσης αξιωματικών στο Ελ Αρίς, ανατολικά του Πορτ Σάϊντ τη ς Αι­ γύπτου, στο οποίο μεταφ έρθηκαν 55 αξιωμα­ τικοί από το Κάιρο με το δικαιολογητικό της εκπαίδευσης. Μ εταξύ αυτών ήταν και ο πρώην υποψήφιος μέραρχος στρατηγός Ζυγούρης. Στις 11 Ιουνίου συνελήφθησαν από τους Αγ­ γλους 11 αξιωματικοί του στρατοπέδου Μ ερ­ τζαγιούν, οι οποίοι τον Σεπτέμβριο παραπέμφθηκαν σε δίκη στο στρατοδικείο του Καϊρου. Οι τέσσερις από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο (χωρίς να εκτελεσ τούν) και άλλοι σε π ολυετείς ποινές φυλάκισης - μέχρι και ισόβια. Ταυτόχρονα με βασιλικό διάταγμα αμνηστεύο­

0 λοχαγός Μηχ. Μανέτας με το αλεξίπτωτό του συσκευασμένο μετά το άλμα.

νταν οι υπεύθυνοι τη ς στάσης του Φεβρουαρίου-Μαρτίου στις δύο ταξιαρχίες. Λόγω δυσφο­ ρίας που επικράτησε στους περιορισμένους στο στρατόπεδο Μ ερτζαγιούν αξιωματικούς από τη σύλληψη των 11 συναδέλφων τους, ο υ­ πουργός Στρατιωτικών δ ιέτα ξε την αποστρά­ τευση, την απόταξη αυτών και την εξορία τους σε στρατόπεδο (παλαιό αγγλικό αεροδρόμιο) στην πόλη Σάμμιτ του Σουδάν (στις 16 Ιουνί­ ου). Στο ίδιο στρατόπεδο μεταφ έρθηκαν μερι­ κές εβδομάδες αργότερα και οι αξιωματικοί του στρατοπέδου Ελ Αρίς, εκτό ς από τέσσερις που επανήλθαν στο Κάιρο.

Το Κίνημα του Ιουλίου 1943 Μ ετά την επάνοδο των μονάδων από το Ιράκ η κατάσταση φαινόταν ήρεμη. Ομως το πνεύμα τη ς αναρχίας δεν είχε εξα λειφ θ εί και οι φατρίες και τα "επιτροπάτα" συνέχιζαν το έργο τους. Αυτό αποδείχθηκε από το κίνημα που ξέσπασε στις 6 Ιουλίου 1943 στη 2η Τα­ ξιαρχία με ασήμαντη αφορμή (3). Ο διοικητής του 6ου Τάγματος της 2ης Ταξιαρχίας δ ιέτα ξε ένας στρατιώτης που είχε τιμω ρηθεί με ποινή 20ήμερης φυλάκισης να σταλεί και να εκτίσει τη ν ποινή του σε αγγλικές φυλακές. Κατά της απόφασης αυτής αντέδρασε επιτροπή από τέσσερις οπλίτες της μονάδας. Οι άνδρες της επιτροπής μαζί με τον τιμωρημένο στρατιώτη εστάλησαν με συνοδεία ανδρών τη ς στρατιω­ τικής αστυνομίας στο στρατηγείο τη ς Ταξιαρ­ χίας, για να απολογηθούν για την αντιπειθαρχική στάση τους στον διοικητή αυτής, συνταγ­ ματάρχη Μπεγέτη. Καθ' οδόν οι οπλίτες προ­ σπαθώντας να δραπετεύσουν άνοιξαν πυρ κα­ τά των στρατονόμων. Οι στρατονόμοι απάντη­ σαν στα πυρά με συνέπεια να τραυματίσουν έναν από τους στασιαστές, ενώ συνέλαβαν και έναν από τους άλλους τέσσερις. Οι διαφυγόντες από τη ν καταδίωξη μετέβησαν στο 5ο Τάγμα τη ς Ταξιαρχίας και εξήγειραν τους στρατιώτες αυτού, οι οποίοι ακολουθούμενοι και από οπλίτες του 6ου Τάγματος βάδισαν οχλοειδώς προς το διοικητήριο της Ταξιαρχίας. Εκεί συνέλαβαν και έδειραν τον διοικητή της Ταξιαρχίας και άλλους αξιωματικούς και φο­ νεύοντας το ν λοχία αρχιφύλακα του πειθαρ­ χείου απελευθέρωσαν όλους το υς κρατουμέ­ νους. Στη συνέχεια συνέλαβαν και φυλάκισαν

π έντε αξιωματικούς και 29 οπλίτες τους οποί­ ους θεωρούσαν αντιδραστικούς. Χάρη στην άμεση επέμβαση άλλων αξιω­ ματικών η ανταρσία δεν επ εκτάθηκε στις άλ­ λες μονάδες. Μ ετά την αντικατάσταση των δι­ οικητών του 5ου και του 6ου Τάγματος και κα­ τόπιν επέμβασης των βρετανικών αρχών ολό­ κληρη η Ταξιαρχία μ ετα φ έρ θη κε στην Τρίπολη της Συρίας, όπου με τη ν επίβλεψη μίας βρετα­ νικής ταξιαρχίας διαλύθηκαν τα δύο τάγματα που είχαν στασιάσει. Τριακόσιοι περίπου οπλί­ τε ς και ορισμένοι κατώτεροι αξιωματικοί συνε­ λήφθησαν και εστάλησαν σε στρατόπεδα συ­ γκέντρωσης, ενώ οι πρωταίτιοι της στάσης δι­ κάστηκαν στο Στρατοδικείο τη ς Τρίπολης. Τέσ­ σερις από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο, χωρίς η ποινή να εκτελεσ τεί. Για συμπαράσταση προς τους συλληφθέν τες κομμουνιστές οπλίτες της 2ας Ταξιαρχίας, στις 24 Ιουλίου, ομοϊδεάτες τους κρατούμενοι στις φυλακές του ΓΚΕΣ στην Πα­ λαιστίνη, υποστηριζόμενοι από αναρχικά στοι­ χεία του Κέντρου, στασίασαν, συνέλαβαν και έθεσαν υπό περιορισμό το ν διοικητή του Κέ­ ντρου συνταγματάρχη Στυλιανό Πρόκο και κα­ τέλαβαν το διοικητήριο και άλλες εγκαταστά­ σεις. Κατόπιν άμεσης επέμβασης του διοικητή των Σχολών που λειτουργούσαν στο ίδιο στρα­ τόπεδο, συνταγματάρχη Σόλωνα Γκίκα, με τ ε ­ θωρακισμένα οχήματα Carrier η στάση κατεστάλη και οι στασιαστές συνελήφθησαν. Τρεις από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο και οι δύο εκτελέσ τηκαν (η ποινή του τρίτου μετατράπηκε διότι ήταν τραυματίας πολέμου).

33

Το Κίνημα του Απριλίου 1944 Μ ετά από το δεύ τερ ο κίνημα καταβλήθη­ καν κάποιες προσπάθειες προς εξυγίανση της κατάστασης από την κυβέρνηση και ιδίως από τον Σοφοκλή Βενιζέλο, υπουργό Αεροπορίας, αλλά τόσο οι ιδεολογικές συμπάθειες προς τους δημοκρατικούς αξιωματικούς, οι οποίοι είχαν την κύρια ευθύνη για τα θλιβερά γεγο­ νότα, όσο και η απροθυμία των βρετανικών ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

34 mm

αρχών να συνδράμουν το έργο της κυβέρνησης, δεν επέτρεψαν να γίνει ουσια­ στική αλλαγή. Συνωμοτικές οργανώσεις, ομά­ δες και επιτροπές καθοδηγούμενες από ανεύ­ θυνα και φανατισμένα στελέχη αναφύονταν σε όλους τους ιδεολογικοπολιτικούς χώρους και δρούσαν χωρίς περιορισμούς και αναστο­ λές σε όλη τη Μέση Ανατολή, με κομματικές, ομαδικές και ατομικές βλέψεις και επιδιώξεις σε βάρος του Στρατού και των εθνικών συμ­ φερόντων. Ηταν η εποχή κατά τη ν οποία σε πολιτικό επίπεδο γίνονταν έντο νες διεργασίες και καταβάλλονταν προσπάθειες να σταματή­ σει ο εμφύλιος σπαραγμός των αντιστασιακών οργανώσεων στην Ελλάδα και να επ ιτευχθεί η εθνική ενότητα στον κατά των κατακτητώ ν α­ γώνα. Στις 31 Μαρτίου 1944 μία ομάδα 13 αξιω­ ματικών του Στρατού και τη ς Αεροπορίας που ανήκαν στην "Εθνική Απελευθερω τική Στρα­ τιωτική Δημοκρατική Οργάνωση" (ΕΑΣΔΟ), αποκαλούμενη Επιτροπή Κλαδάκη από το ν παρουσιαζόμενο ως επικεφαλής αυτής (απότα­ κτο του κινήματος του 1933) ταγματάρχη πεζι­ κού Μάρκο Κλαδάκη, παρουσιάστηκε στον πρωθυπουργό. Με υπόμνημά τη ς μεταξύ άλ­ λων ζητούσε τη ν ενοποίηση των εθνικών δυ­ νάμεων διά του σχηματισμού κυβέρνησης που θα αντιπροσώπευε τον αγωνιζόμενο λαό με βάση την Πανελλήνια Επιτροπή Εθνικής Απε­ λευθέρω σης (ΠΕΕΑ), την οποία είχε ιδρύσει το ΚΚΕ με το ΕΑΜ στις 6 Μαρτίου 1944 ως κυβερ­ νητική εξουσία στα βουνά της Ελλάδας, με έ­ δρα στη Βίνιανη τη ς Ακαρνανίας. Την ίδια ημέ­ ρα αντιπειθαρχικές ενέργειες έγιναν στα στρατόπεδα Κασσασίν και Καμπίτ, στο 2ο Σύ­ νταγμα Πυροβολικού και στο Ναυτικό και συ­ νεχώς εξαπλώνονταν. Στις 3 Απριλίου υπουρ­ γοί τη ς κυβέρνησης προερχόμενοι από το Κόμμα των Φ ιλελευθέρω ν πίεζαν τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί για να ανατεθεί η πρωθυπουργία στον Σοφοκλή Βενιζέλο. Στις 4 Α­ πριλίου τμήματα που στασίασαν κατέλαβαν το Γενικό Επιτελείο, την Επιμελητεία και το Φρουραρχείο στο Κάιρο και προσεταιρίστηκαν το μεγαλύτερο μέρος τη ς φρουράς αυτών. Ο πρωθυπουργός μετά το ρήγμα που πα­ ρουσιάστηκε στην κυβέρνηση υπέβαλε την παραίτησή του στον βασιλιά, ο οποίος δεν την αποδέχθηκε αμέσως και ζήτησε τη βοήθεια των βρετανικών αρχών. Οι Βρετανοί με δικές το υς δυνάμεις έδιωξαν τους στασιαστές και ανακατέλαβαν τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Κάιρο. Το κίνημα όμως έλαβε α ν εξέλ ε­ γ κτες διαστάσεις στο Ναυτικό, στο οποίο η συσταθείσα Κεντρική Επιτροπή Αγώνα, από τέσ ­ σερις πλοιάρχους, πέτυχε να ελέγξει 17 πλοία. Στις 6 Απριλίου εκδηλώ θηκε το κίνημα στην 1η Ταξιαρχία, ενώ αυτή βρισκόταν στο στρατόπεδο Μπουργκ ελ Αράμπ κοντά στην Α­ λεξάνδρεια και ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για τις επιχειρήσεις στην Ιταλία - τη ν προηγού­ μενη μέρα είχε αναχωρήσει η στρατοπεδεία. Τη νύκτα 5/6 Απριλίου οργανωμένες ομάδες κομμουνιστικών στοιχείων βοηθούμενες από τμήματα του 3ου Τάγματος και άλλα κατέλα­ βαν το διοικητήριο, έθεσαν υπό περιορισμό το ν διοικητή, συνταγματάρχη Παππά, και ανέλαβαν τη διοίκηση τη ς Ταξιαρχίας - διοικητής

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

φερόταν ένας οπλίτης ονομαζόμενος Ανδριώτης. Αλλοι κινηματίες ήλεγξαν το μεγαλύτερο μέρος του 1ου Τάγματος (εκτός από δύο λό­ χους) και το σύνταγμα πυροβολικού - ο διοικη­ τής τη ς αντιαεροπορικής μοίρας φονεύθηκε. Ο διοικητής του 2ου Τάγματος συνελήφθη κα­ τά τη μετάβασή του στο διοικητήριο τη ς Τα­ ξιαρχίας για να λάβει οδηγίες, αλλά το Τάγμα με επικεφαλής έναν λοχαγό κινήθηκε εκτός του στρατοπέδου προκειμένου να αμυνθεί έ­ ναντι επίθεσης των στασιαστών. Το ίδιο Τάγμα στη συνέχεια μ εταφ έρ θηκε από τους Β ρετα­ νούς σε άλλη θέση, όπου συγκεντρώνονταν οι νομιμόφρονες οπλίτες από τα τμήματα που εί­ χαν στασιάσει. Κατόπιν σύμφωνης γνώμης και του πρωθυπουργού τη ς Βρετανίας, Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο Βρετανός αρχιστράτηγος Μέσης Ανατολής Β. Πάτζετ στις 7 Απριλίου κατήργησε το ν Ελληνα υπουργό Στρατιωτικών Καραπαναγιώτη, όρισε το ν Ελληνα συνταγματάρχη Λιώση ως αρχηγό του Ελληνικού Στρατού στο επιτελείο του και κάλεσε τους κινηματίες να αποκαταστήσουν τη ν τάξη και να παραδο­ θούν. Αυτοί αρνήθηκαν και οργανώθηκαν για άμυνα γύρω από το στρατόπεδό, όπου και περικυκλώθηκαν από βρετανικές δυνάμεις. Στις 12 Απριλίου (εν μέσω γενικής αναρ­ χίας) ορίστηκε πρωθυπουργός ο Σ. Βενιζέλος. Εκείνος αντικατέστησε τον αρχηγό Στόλου (17/4) ναύαρχο Αλεξανδρή με τον υποναύαρχο Π. Βούλγαρη και κατόπιν συνεννοήσεων με τις βρετανικές αρχές αποφάσισε τη ν καταστολή του κινήματος στο Ναυτικό και τη ν ανακατά­ ληψη των πλοίων με δυναμική ενέργεια έμπι­ στων νομιμοφρόνων αξιωματικών και ναυτών. Η επίθεση εκδηλώ θηκε στις 02.30 τη ς 23ης Α­ πριλίου, σ τέφ θηκε από επιτυχία και μέχρι το βράδυ τη ς ίδιας ημέρας όλα τα πλοία βρίσκο­ νταν υπό τον έλεγχο τη ς κυβέρνησης. Κατά τις αψιμαχίες υπήρξαν 11 νεκροί και 30 τραυ­ ματίες. Επακολούθησε η εκκαθάριση των πλη­ ρωμάτων από τους αναρχικούς αξιωματικούς και ναύτες και η επάνδρωση των πλοίων με νομιμόφρον προσωπικό. Σπς 23 Απριλίου εκδηλώ θηκε και η βρετα­ νική επίθεση κατά των στασιαστών τη ς 1ης Τα­ ξιαρχίας, οι οποίοι μετά και από τη ν καταστο­ λή του κινήματος στο Ναυτικό δεν προέβαλαν ουσιαστική αντίσταση και παραδόθηκαν (φο­ νεύθηκε μόνον ένας Βρετανός ταγματάρχης). Το προσωπικό αφοπλίστηκε και οδηγήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου συνελήφθησαν οι πρω τεργάτες του κινήματος και έγινε εκκαθάριση αυτού από τα αναρχικά στοι­ χεία. Στη συνέχεια το προσωπικό τη ς 1ης Τα­ ξιαρχίας μ εταφ έρ θηκε αρχικά στην περιοχή του Τομπρούκ και από εκεί σε ερημική περιο­ χή, όπου υπό μορφή εκπαίδευσης υποβλήθη­ κε σε εντα τική εργασία, σωματική εξάσκηση και ηθική αγωγή για να επανακτήσει αυτοπε­ ποίθηση και συνοχή. Από εκεί η “ταξιαρχία" με­ ταφ έρθηκε στο στρατόπεδο Ισαρίγια στη Σάϊντα τη ς Συρίας, όπου βρισκόταν και το 7ο Τάγ­ μα (250 άνδρες) τη ς 2ης Ταξιαρχίας με διοικη­ τή τον αντισυνταγματάρχη Νικόλαο Παπαδόπουλο (μετέπ ειτα στρατηγό "Παππού” ). Στις 27 Απριλίου σχηματίστηκε η κυβέρνη­ ση του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος τον Μάιο συγκάλεσε σύσκεψη στον Λίβανο με τη

συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κομμάτων και οργανώσεων. Στη σύσκεψη αυτή υπεγράφη η "Συμφωνία του Λιβάνου", με την οποία επερ­ χόταν (έστω και προσωρινά) η συμφιλίωση των Ελλήνων. Το κίνημα του Απριλίου κατεστάλη, αλλά το πλήγμα για την Ελλάδα ήταν μεγάλο. Το κύ­ ρος και το γόητρο του βασιλιά, τη ς ελληνικής κυβέρνησης και της χώρας γενικά είχαν τρωθ εί σοβαρότατα. Ο Ελληνικός Στρατός, που τόσες προσπάθειες είχαν καταβληθεί για να συγκροτηθεί, δεν αποδείχθηκε μόνο αναξιόπι­ στος. Κ ειτόταν σε ερείπια. Μόνη αξιόμαχη μο­ νάδα ήταν ο Ιερός Λόχος - όταν αυτός ήταν α­ πόλυτα αναγκαίος για τον συνεχιζόμενο κατά του Αξονα αγώνα και την απελευθέρωση της χώρας, ο λαός της οποίας υπέφερε τα πάνδεινα κάτω από τη μπότα του κατακτητή. Μέσα από αυτή τη ν κατάσταση η νέα κυ­ βέρνηση προσπάθησε να περισώσει ό,τι ήταν δυνατόν και να δ είξει την παρουσία και τη συμβολή της Ελλάδας στις συμμαχικές επιχει­ ρήσεις ώστε αυτή να επανακτήσει το κύρος της. Ο ελληνικός στόλος (50 πλοία) σύντομα επανέκτησε τις δυνατότητές του και από τον Ιούνιο εκτελούσ ε πολεμικές αποστολές κατά

Ενας από τους νέους "Πειρατές του Αιγαίου", ο Πειραιώτης Κώστας Τσακίρης από την Καστέλλα. χειριζόμενος τα σχοινιά των ιστών του καϊκιού "Αγιος Γεώργιος", κατά τον πλου της 27 Φεβρουάριου 1944 προς το Αιγαίο με τους Ιερολοχίτες.

του εχθρού. Η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία από τη ν οργάνωσή τη ς στη Μέση Ανατολή, στο τέλο ς του 1941, σ υμμετείχε στις συμμαχικές ε ­ πιχειρήσεις. Οσον αφορά τον Στρατό, από ό,τι είχε απομείνει από μάχιμα τμήματα τη ς 1ης και τη ς 2ης Ταξιαρχίας, στις 9 Ιουνίου 1944 συγκρ οτήθηκε η 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία (αργότερα 3η Ε λλη νική Ορεινή Ταξιαρχία Ρίμινι", λόγω τη ς συμμετοχής στις επιχειρήσεις σε αυτό το μέτωπο τη ς Ιταλίας). Με τη συγκεκρι­ μένη Ταξιαρχία και το ν Ιερό Λόχο συνέχισε η

Ελλάδα τον αγώνα κατά του εχθρού μαζί με τους Συμμάχους.

Η 3η ΟΡΕΙΝΗ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΣΤΟ Ρ ΙΜ ΙΝ Ι ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ Η 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία, που ονομάσθηκε και "ταξιαρχία εξα ­ γνισμού", μετά τη συγκρότησή της στη Σάϊντα της Συρίας με διοικητή τον συνταγματάρχη Θρασύβουλο Τσακαλώτο μ ετα φ έρ θη κε στην πε­ ριοχή τη ς Τρίπολης του Λιβάνου και από τις 22 Ιουνίου άρχισε η εκπαί­ δευσή της. Η εκπαίδευση έγινε με γοργούς ρυθμούς - όλοι επιθυμού­ σαν να ξεχαστούν τα τραγικά γεγο­ νότα και να επουλωθούν οι πληγές με τη συμ­ μετοχή τη ς Ταξιαρχίας στον πόλεμο, που συ­ νεχιζόταν ανελέητα σε όλα τα μέτωπα. Τότε επισκέφθηκαν το ν σχηματισμό ο Βρετανός στρατηγός Π άτζετ και ο αρχηγός του ελληνι­ κού Γενικού Επιτελείου Στρατού υποστράτη­ γος Κ. Βεντήρης. Για λόγους σκοπιμότητας δεν επισκέφθηκε τη ν Ταξιαρχία ο βασιλιάς. Στις 7 Αυγούστου 1944 οι άνδρες επιβιβάστη­ καν σε υπερωκεάνιο στη Χάιφα και στις 11 του μήνα αποβιβάστηκαν στον λιμένα του Τάραντα της Ιταλίας. Στις 26 Αυγούστου η Ταξιαρχία με­ τα φ έρ θη κε στο Σπολέτο και σπς 5 Σεπτεμβρί­ ου στην περιοχή Σάντα Μαρία Πιετράφικα, στο μέτωπο τη ς αποκαλούμενης "Γοτθικής Γραμ­ μής" άμυνας των γερμανικών δυνάμεων, όπου τέθ η κ ε υπό τις διαταγές τη ς 5ης καναδικής Μεραρχίας τη ς 8ης βρετανικής Στρατιάς. Το

σύνταγμα πυροβολικού τάχθηκε σε θέσεις μάχης και άρχισε να βάλλει κατά των εχθρικών θέσεων. Στο μέτωπο τη ς Ιταλίας τον Αύγουστο του 1944αντιπαρατίθεντοη 10η καιη 14η γερμανι­ κή Στρατιά (σύνολο 28 μεραρχίες, οι δύο ιταλι­ κές) από τη ν πλευρά του Αξονα και από την πλευρά των Συμμάχων η 5η αμερικανική και η 8η βρετανική Στρατιά (20 μεραρχίες και 8 τα ­ ξιαρχίες). Οι επιθέσεις της 8ης Στρατιάς είχαν αρχίσει από τις 25 Αυγούστου. Στις 8 Σεπτεμ­ βρίου η Ελληνική Ταξιαρχία αντικατέστησε την 3η καναδική στην περιοχή τη ς Κατόλικα και εισήλθε στον αγώνα. Στις 9 Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί εξαπέλυσαν αντεπίθεση κατά των ελληνικώ ν δυνάμεων με συνέπεια να φονευθούν εννέα Ελληνες μαχητές και να τραυματι­ στούν 21. Την επόμενη ημέρα φονεύθηκε ο δι­ οικητής τη ς 3ης Μοίρας Πυροβολικού και τραυματίστηκαν δύο υπολοχαγοί. Στη συνέ­ χεια τα ελληνικά τμήματα ασχολήθηκαν με πε­ ριπολίες, κατά τις οποίες είχαν 4 νεκρούς και 14 τραυματίες, ενώ συνέλαβαν και τους πρώ­ τους Γερμανούς αιχμαλώτους. Στις 14 Σεπτεμβρίου άρχισε η επίθεση της Καναδικής Μεραρχίας και τη ς Ελληνικής Τα­ ξιαρχίας για την κατάληψη τη ς τοποθεσίας Ρίμινι. Την πρώτη ημέρα η Ταξιαρχία, μετά από σκληρότατο αγώνα, κατέλαβε τους αντικειμε­ νικούς τη ς σκοπούς, αλλά με βαριές απώλειες (29 νεκροί και 63 τραυματίες). Ο εχθρός είχε 30 νεκρούς, ενώ συνελήφθησαν 4 αιχμάλωτοι. Η Ταξιαρχία συνέχισε τη ν επίθεση και μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου είχε καταλάβει το αεροδρόμιο τη ς πόλης και είχε εκκαθάρισει την περιοχή

από τις εχθρικές αντιστάσεις. Στη συνέχεια προώθησε τα τμήματά τη ς και στις 21 του μή­ να με το 2ο Τάγμα εισερχόταν πρώτο στην πό­ λη του Ρίμινι, τη ν οποία οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει. Η κατάληψη αυτή χαιρετίστηκε ως σημαντικότατο γεγονός από όλες τις προϊ­ στάμενες αρχές, οι οποίες έδωσαν τα θερμά τους συγχαρητήρια. Από τις 27 Σεπτεμβρίου η Ταξιαρχία συνέ­ χισε τις επ ιθετικές επιχειρήσεις υπό την 2α Νεοζηλανδική Μεραρχία, διέβη τον ποταμό Ρουβίκωνα και κατέλαβε την πόλη Μπελάρια, 8 χλμ. βορείως αυτού. Λόγω των πολύ δυσμενών καιρικών συνθηκών (βροχή) οι επ ιθετικές επι­ χειρήσεις ανακόπηκαν και οι αντίπαλοι περιο­ ρίστηκαν σε μονομαχία πυροβολικού. Εκεί επισκέφθηκε την Ταξιαρχία ο αρχηγός του ΓΕΣ, στρατηγός Βεντήρης. Οταν στις 13 Οκτωβρίου αναγγέλθηκε η απελευθέρωση των Αθηνών ή­ ταν τόση η χαρά όλων των συμμαχικών στρα­ τευμάτων, ώστε αντί των 21 κανονιοβολισμών (προς χαιρετισμό για το χαρμόσυνο γεγονός) που είχε διατάξει ο διοικητής τη ς Ταξιαρχίας, ο Καναδός διοικητής του Σώματος Στρατού, στρατηγός Μπερνς, διέτα ξε να βάλλουν όλα τα (500) πυροβόλα των Βρετανών, Νεοζηλανδών, Αυστραλών και Καναδών του Σώματος. Η ελληνική δύναμη παρέμεινε εκεί ασχολούμε­ νη με περιπολίες μέχρι που ελήφθη η απόφα­ ση να αποσυρθεί από το μέτωπο και να επανέλθει στην ελεύθερ η πλέον Ελλάδα. Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία έφθασε στον Πει­ ραιά στις 8 Νοεμβρίου 1944. Οι συνολικές απώλειές τη ς κατά τους σκληρούς αγώνες που έ­ δωσε ήταν 110 νεκροί και 310 τραυματίες. Οι πεσόντες αναπαύονται σε ιδιαίτερο κοιμητή­ ριο το οποίο βρίσκεται στην παραλιακή οδό που οδηγεί από τα νότια στο Ρίμινι.

ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ

ΛΟΧΟΥ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

35

Ο Ιερός Λόχος τον Οκτώβριο του 1943 ή­ ταν συγκεντρω μένος στο στρατόπεδο Ας Ζιμπ τη ς Αιγύπτου, ενώ μια ομάδα τεσσάρων ανδρών είχε διατεθεί στο βρετανικό ειδικό τμ ή ­ μα SBS (Special Boat Squadron), που βρισκόταν στη νήσο Λέρο μαζί με ένα βρετανικό τάγμα τη ς 234 Ταξιαρχίας. Στο τέλος Οκτωβρίου με­ τα φ έρ θη κε στη νήσο Σάμο - 200 άνδρες ρίφθηκαν με αλεξίπτωτα από αεροσκάφη και 114 μετακινήθηκαν με πλοία. Εκεί με έδρα στους Μ υτιληνιούς ο Λόχος συμμετείχε στην άμυνα της νήσου μαζί με 700 περίπου Β ρετα­ νούς, 1.200 περίπου α ντάρτες από τον τοπικό πληθυσμό και την εκεί εγκατεσ τημένη ιταλική μεραρχία “Κούνεο", δύναμης 11.00 ανδρών (4). Στις 12 Νοεμβρίου οι Γερμανοί επιτέθηκαν από τη θάλασσα και τον αέρα στη Λέρο, η φρουρά τη ς οποίας ενισχυθείσα και από τη Σάμο αγωνίστηκε ηρωικά μέχρι και τις 16 Νο­ εμβρίου, οπότε το νησί καταλήφθηκε και οι βρετανικές δυνάμεις που απέμειναν μαζί με την ομάδα του Ιερού Λόχου αποσύρθηκαν, ε ­ κτός από τον ενωμοτάρχη Μίχο που ήταν τραυματίας και συνελήφθη αιχμάλωτος. Μέχρι τις 10 Νοεμβρίου οι Γερμανοί κατέ­ λαβαν και τα νησιά λειψοί, Πάτμος, Φούρνοι και Ικαρία και στις 27 Νοεμβρίου το ΚαστελόριΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

36

ζο, με τεράσ τιες απώλειες των βρετανικών δυ­ νάμεων που τις υπεράσπιζαν. Στις 17 Νοεμβρί­ ου βομβάρδισαν τη Σάμο και ζήτησαν την εκ ­ κένωση της νήσου από τις συμμαχικές δυνά­ μεις, των ιταλικών περιλαμβανομένων, η οποία συμφωνήθηκε και έγινε μέχρι τις 19 Νοεμβρί­ ου. Ετσι ο Ιερός Λόχος κινήθηκε σιδηροδρομι­ κούς μέσω Τουρκίας και Συρίας και στις 26 του μήνα έφθασε και εγκαταστάθηκε στο στρατό­ πεδο Ελ-Λατζούν κιοντά στη Χάιφα της Παλαι­ στίνης, όπου άρχισε εκπαίδευση σε αμφίβιες καταδρομικές επιχειρήσεις. Τότε αποσπάσθηκαν π έντε Ιερολοχίτες σε βρετανικές ειδικές υπηρεσίες (SBS και "Δύναμη 133"). Ο Λόχος ανέλαβε επιχειρήσεις στο Αιγαίο τον Μάρτιο του 1944. Στις 3 Μαρτίου μέσω Α­ λεξάνδρειας και Λεμεσού Κύπρου το 1ο Τμήμα του με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Ιππικού Ανδρέα Καλλίνσκη και όλο το ν εξοπλι­ σμό του (πτυσσόμενες και ελαστικές λέμβους, μέσα επικοινωνιών κλπ.) έφθασε στη περιοχή τη ς Σάμου, όπου εγκατέστησε τη βάση για τις εξορμήσεις του. Εκεί στη συνέχεια έφθασε και ο διοικητής του Λόχου, συνταγματάρχης Τσιγάντες, καθώς και άνδρες βρετανικών ει­ δικών δυνάμεων. Από εκεί η μονάδα κατά τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο οργάνωσε και εκτέλεσ ε καταδρομικές επιχειρήσεις κατά εχθρι­ κών στόχων (βάσεις επικοινωνιών, φυλάκια κλπ.) στη Σάμο,στα Ψαρά, στη Λέσβο, στην Ιο, στην Αμοργό και στη Σαντορίνη, καθώς και πολλές προσβολές και συλλήψεις καϊκιών που εφόδιαζαν γερμανικά φυλάκια. Τον Μάιο ενισχύθηκε με 50 ακόμη Ιερολοχίτες και εκτέλεσε προσβολές στις νήσους Πάρο, Νάξο, Σάμο, Χίο και Λέσβο. Στη συνέχεια ο Λόχος ενισχύθηκε με νέ­ ους άνδρες (πολλοί προέρχονταν από τους ε­ ξορισμένους στο Σουδάν στασιαστές τη ς 1ης Ταξιαρχίας που ήθελαν να πολεμήσουν) και η δύναμή του έφθασε τους 425, ενώ εφοδιάστηκε και με άλλα μέσα (όλμους, υλικά καταστρο­ φών, επικοινωνιών κλπ.) τα οποία ήταν απαραί­ τητα για την αντιμετώπιση των ενισχυμένων με ισχυρά μέσα γερμανικών φρουρών. Τον Ιού­ νιο το 2ο τμήμα του Λόχου έφθασε στο Αιγαίο μέσω Κύπρου και Καστελόριζου. Με τα δύο πλέον τμήματα ο Λόχος πραγματοποίησε κα­ ταδρομικές ενέργειες στις νήσους Κάλυμνο, Σύμη (την οποία στις 14 Ιουλίου κατέλαβε και διατήρησε επί 24 ώρες) και Λέσβο, ενώ ανέ­ π τυξε έντονη δραστηριότητα συλλογής πλη­ ροφοριών στις περιοχές Νάξου, Πάρου, Μή­ λου, Αμοργού, Θήρας, Μυκόνου, Ανδρου, Αγί­ ου Ευστρατίου κλπ. Μ ετά τη ν αποχώρηση των βρετανικών ειδικών τμημάτω ν και ο τομέας Δωδεκανήσου ανατέθηκε στον Ιερό Λόχο, ο ο­ ποίος έσ τειλε εκεί το 3ο τμήμα του στις 20 Αυγούστου 1944 και συνέχισε την πολεμική του δράση (5).

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ

-

Μ ε τη συμβολή του Ελληνικού Στρατού οι γερμανικές δυνάμεις, δεχόμενες συντριπτικά πλήγματα από τους Συμμάχους σε όλα τα μέ­ τωπα (ανατολικό, δυτικό και νότιο), άρχισαν να αποσύρονται από τις νήσους και τη νότια Ελ­ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

λάδα (6). Με την αποχώρησή τους από το τ έ ­ λος Σεπτεμβρίου 1944 άρχισαν να αποβιβάζο­ νται στην Ελλάδα (Κατάκωλο, Κύθηρα, Καλα­ μάτα, Μέγαρα, Πόρο) τμήματα των βρετανι­ κών ειδικών δυνάμεων και η Β ’ Μοίρα του Ιε­ ρού Λόχου, προερχόμενη απευθείας από τη Χάιφα. Στις 27 Σεπτεμβρίου έφθασε στην Κα­ λαμάτα ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ως α­ πεσταλμένος της κυβέρνησης υπεύθυνος για την Πελοπόννησο, και στην Αθήνα στις 10 Ο­ κτωβρίου ο καθηγητής Θ. Τσάτσος, συνοδευό-

στη βρετανική διοίκηση υπό τον στρατηγό Σκόμπυ. Βρετανικές δυνάμεις 1.000 περίπου ανδρών ακολούθησαν τους Γερμανούς κατά τη αποχώρησή τους από τα ελληνικά εδάφη και στις 31 Οκτωβρίου εισήλθαν στη Θεσσαλο­ νίκη. Στις 8 Νοεμβρίου έφθασε στο Κερατσίνι η 3η Ορεινή Ταξιαρχία "Ρίμινι", η οποία παρήλασε στην Αθήνα υπό τις ζητωκραυγές του αθη­ ναϊκού λαού. Η άφιξη των τμημάτων αυτών και άλλων που ακολούθησαν στην Ελλάδα περιόρισε την

μενος από τον Ζέβγο και το ν συνταγματάρχη Κατσώτα. Η Β ’ Μοίρα και βρετανικό τμήμα από τα Κύθηρα μετακινήθηκαν στον Πόρο στις 12 Οκτωβρίου και τη ν επομένη τη ς αποχώρησης των Γερμανών από την Αθήνα (13 Οκτωβρίου) αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και από εκεί μετακινήθηκαν στην Αθήνα, γενόμενα παντού ενθουσιωδώς δεκτά από πλήθη λαού. Στην ε­ γκατάσταση και στην υποστήριξη των αφιχθέντων τμημάτω ν βοήθησε σημαντικά η Στρα­ τιωτική Διοίκηση Αττικής, η οποία είχε συ­ γκρ οτη θεί μυστικά από τον Αύγουστο του 1944 από τη ν εξόριστη ελληνική κυβέρνηση σε συνεννόηση με τις βρετανικές αρχές. Η Δι­ οίκηση αυτή υπό το ν στρατηγό Σπηλιωτόπουλο (αντικαταστάθηκε στις 25 Οκτωβρίου από τον συνταγματάρχη Κατσώτα) είχε συγκροτή­ σει πυρήνες τμημάτω ν διοικητικής μέριμνας (μεταφορών, συντήρησης κλπ.) και είχε προε­ τοιμάσει την υποδομή για τη συγκρότηση των μονάδων εθνοφυλακής που ακολούθησε. Στις 18 Οκτωβρίου έφθασε στην Αθήνα η ελληνική κυβέρνηση, στην οποία ο λαός επι­ φύλαξε ενθουσιώδη υποδοχή. Η κυβέρνηση με τη χρησιμοποίηση μικρού αριθμού ανωτέρων και κατωτέρων αξιωματικών συγκρότησε ένα υποτυπώδες Γενικό Επιτελείο Στρατού για τη ν έλεγχο τη ς κατάστασης. Το επ ιτελείο αυτό στη συνέχεια ενισχύθηκε από το Γενικό Επιτε­ λείο Στρατού του Καϊρου, το οποίο έφθασε στην Αθήνα σε δύο κλιμάκια στις 19 και στις 23 Νοεμβρίου και ανέλαβε τη διοίκηση των στρα­ τιωτικών τμημάτων, εκτό ς από τη ν 3η Ορεινή Ταξιαρχία και τον Ιερό Λόχο που υπάγονταν

αλληλοεξόντωση των Ελλήνων, οι οποίοι αντί να πανηγυρίζουν μαζί τη ν απελευθέρωση της χώρας επιδίδονταν σε πράξεις αντεκδίκησης και ετοίμαζαν εμφύλια σύγκρουση (όταν ελλη­ νικά εδάφη βρίσκονταν ακόμα υπό την κατοχή του εχθρού). Οι Γερμανοί και μετά την αποχώ­ ρησή τους από τη νότια Ελλάδα συνέχιζαν να διατηρούν φρουρές στην Κρήτη, στα Δωδεκά­ νησα και στις νήσους Μήλο, Λήμνο, Θάσο και Σαμοθράκη (7), Κατά των κατοχικών αυτών δυ­ νάμεων συνέχισαν να αγωνίζονται η Α’ Μοίρα του Ιερού Λόχου, δύναμης 450 ανδρών περί­ που, και βρετανικές δυνάμεις με την υποστή­ ριξη και του Ελληνικού Ναυτικού και τη ς Α ε­ ροπορίας. Στις 15 Οκτωβρίου απελευθερώ θη­ κε η Λήμνος. Κατόπιν επίθεσης στη Μήλο στις 26 Οκτωβρίου η γερμανική φρουρά (600 άν­ δρες) περιορίστηκε σε οχυρή θέση κοντά στην πόλη, όπου παρέμεινε περικυκλωμένη και συνεχώς παρενοχλούμενη και πιεζόμενη μέχρι τις 7 Μαϊου 1945, οπότε παραδόθηκε. Σφοδρές και επανειλημμένες επιθέσεις με βαριές απώλειες έγιναν και στην Τήλο, η οποία τελικά απελευθερώ θηκε τη ν 1η Μαρτίου 1945 κατόπιν επιτυχούς επίθεσης δύο τμημάτων του Ιερού Λόχου και δύο λόχων Ινδών. Την 1η Μαϊου διεξήχθη μεγάλη καταδρομική ενέρ ­ γεια με τη συμμετοχή αποβατικών και αντιτορπιλλικών κατά π έντε φρουρών των γερμανι­ κών δυνάμεων που κατείχαν τη Ρόδο και καταστράφηκε μεγάλο μέρος του εχθρικού δυνα­ μικού, μεταξύ αυτού και μια βαριά πυροβο­ λαρχία στην περιοχή Χειμαράσι στο ΒΔ τμήμα τη ς νήσου. Η σημαντική αυτή επιχείρηση απο-

"ΗϋΚΛΓφ· Χουρέφα

Ν. Κάλ: ρνος ^.Γιφνοϊ £ > < Q n .1 o s

if f Ν. Μήλος

Ο Ν. Καοτελλόριζο

λ

Ö Ν. Θήρα

^pN.Kv&upa

Kaeitaooc

Λ S

Χανιά '— Spjiviuvo

I---------- --- s

Ν- Κ Ρ Η Τ Η

~

t

B ia v ^ '- 'Jjg c y tn p a — ^ ''τίΜ α ρ ιδ ά κτί Ν ικ ία ς

E X AVTCJ1 Μ«tip Χακέιμ

*

V Μ εΐΗ

• Αγκεντάμκια

Κλίμακα

0 ®

τέλεσ ε και το επιστέγασμα τη ς δράσης του Ιε­ ρού Λόχου στο Αιγαίο. Στις 8 Μαϊου ο Γερμα­ νός διοικητής Δωδεκάνησου, υποστράτηγος Βάγκνερ, υπέγραψε στη Σύμη την παράδοση των δυνάμεών του στους εκπροσώπους της Βρετανίας, τη ς Ελλάδας (συνταγματάρχης Τσιγάντες) και τη ς Γαλλίας (8). Ο Ιερός Λόχος σε εφαρμογή τη ς συμφω­ νίας συμφιλίωσης που είχε υπογράφει στις 12 Φεβρουάριου 1945 στη Βάρκιζα μεταξύ τη ς ελ ­ ληνικής κυβέρνησης και των κομμουνιστών (ΚΚΕ, ΕΑΜ, ΕΛΔ), οι οποίοι θεωρούσαν τους Ιερολοχίτες φιλομοναρχικούς, μετα φ έρ θηκε στην Αίγυπτο, όπου παρέδωσε τον βαρύ οπλι­ σμό και το λοιπό υλικό στους Βρετανούς. Εκεί απολύθηκαν οι εκ τη ς Αφρικής καταγόμενοι Ιερολοχίτες και οι υπόλοιποι, φ έρ οντες μόνο ελαφρύ οπλισμό, αναχώρησαν στις 18 Ιουλίου για τη ν Αθήνα. Στις 7 Αυγούστου 1945 έγινε μία σεμνή τελ ετή (απονομή μεταλλίων, αποκά­ λυψη αναμνηστικής πλάκας, παρέλαση) στο Πεδίον του Αρεως ενώπιον αρχών και στη συ­ νέχεια ο Λόχος διαλύθηκε, με τη μετάθεση των μονίμων αξιωματικών σε άλλες μονάδες και την απόλυση του μη έχοντος περαιτέρω υ­ ποχρεώσεις προσωπικού.

ΜΕΡΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Στη σύντομη αναφορά του προηγήθηκε καταβλήθηκε προσπάθεια να παρατεθούν τα γεγονότα και οι καταστάσεις χωρίς να διερευνηθούν σε βάθος και έκταση ο ρόλος, η συμ­ βολή, τα κίνητρα και οι προθέσεις των δημι­

ΑΝΑΤΟΛΗ

Περιοχή Συγκρατήσεις Ελληνικών Μονάδων και δράαεως I Ελλ^νησκ Ταξιαρχίας

_.

ουργών και των συντελεστών (προσώπων και οργανωμένων ομάδων και συνόλων), ο ύτε να αποδοθούν ευθύνες και εύσημα σε αυτούς. Για όλα αυτά από τους ίδιους τους σ υντελε­ στές, από αυτόπ τες μάρτυρες και από πολ­ λούς άλλους επισήμως και ανεπισήμως έχουν γραφεί και λ εχ θ εί πάρα πολλά και ο καθένας μπορεί να εξαγάγει τα συμπεράσματά του. Α­ νεξάρτητα από το ν ρόλο και την οποιαδήποτε (καλή ή κακή) συμβολή προσώπων και οργανω­ μένων ομάδων στα σχετιζόμενα με τον Ελληνι­ κό Στρατό γεγονότα και τις καταστάσεις της περιόδου εκείνης, η πραγματικότητα είναι ότι ο στρατός εκείνος ήταν ελληνικός και τα γεγο­ νότα αφορούσαν τον ελληνικό λαό και τη ν ελ­ ληνική πατρίδα και έτσι θα πρέπει να θεω ρού­ νται και να αναλύονται ώστε να αποβούν χρή­ σιμα και ωφέλιμα για το παρόν και το μέλλον. Υπό αυτή τη ν έννοια η ιστορία του Στρα­ τού τη ς Μέσης Ανατολής απ έδειξε χωρίς αμφι­ βολίες και ανέδ ειξε για μια ακόμα φορά όλα τα βασικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων: τη ν αγά­ πη για ελευθερ ία και τη φιλοπατρία, που οδη­ γούν στον ηρωισμό και στην αυτοθυσία, αλλά και τη φιλαρχία, τον υπέρμετρο εγωισμό και το ν ατομικισμό συνδυασμένο με τη ν επιπολαι­ ότητα και τη ν απερισκεψία, που προκαλούν το μίσος και τη διχόνοια και οδηγούν στην ταπεί­ νωση και στην καταστροφή. Ολα αυτά τα απέ­ δειξαν οι Ελληνες με την άρνησή τους να υποταγούν στον πανίσχυρο κατακτητή, την ανταπόκρισή τους στο κάλεσμα τη ς πατρίδας να συνεχίσουν το ν αγώνα και το ν μέχρι αυτο­ θυσίας ηρωισμό στα πεδία των μαχών, όπου