Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΛΛΑΝΔΙΚΩΝ SS Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙΑ ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΚΑΙ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι ΩΤ Ι ΚΗ Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α
m
L iä d - A
m
i
m
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ( 1571) ΝΑΓΚΑΣΙΝΟ: ΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΝ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ A ’ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΕΠΙΟΕΣΗ Σ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗ ΣΙ: ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ Ρ ΙΤΣ Α Ρ Ν Τ Μ ΠΟΝΓΚ: Ο Α ΣΣΟ Σ ΤΗΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ Η Μ ΑΧΗ Σ Τ Η ΜΟΝΗ ΤΗ Σ ΠΑ Ν Α ΓΙΑ Σ Τ Ο Υ ΔΟΒΡΑ ( 1822)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ss* k
6 Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ (1571) 14 Α ’ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ
22 ΝΑΓΚΑΣΙΝΟ (1575) ΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΠΙΚΡΑΤΟΎΝ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ
32 Η ΜΑΧΗ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΟΒΡΑ (1822) 40 Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ (1040-1461) SO ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙ ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ .
SS Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΛΛΑΝΔΙΚΩΝ SS 64 ΡΙΤΣΑΡΝΤ “ΑΙΡΑ” ΜΠΟΝι 0 ΑΣΣΟΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ^ ΣΤΡΑΤΟΥ
(1920-1945) ΕΡΟΠΟΡΙΑΣ
ΕΙΔ Η ΣΕ ΙΣ
74 Σύγκρουση Βυζαντινών και Τούρκων στη Μικρά Ασία (πίνακας του Γιώργου Μοσχάκη για τη “Στρατιω τική Ιστορία").
76
ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ WARGAMES ΒΙΒΛΙΑ
79
ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ Q U IZ ΓΝΩΣΕΩΝ
•ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ1 Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ0Ν0ΜΑΚ0Σ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α, τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α , Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ, Υποστράτηγος ε.α / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ταξίαρχος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ I ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ /' ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ / ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΟΣΤΑΚΗΣ / ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ/ ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΡΩΣΣΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΡΟΥΦΑΛΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣI ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΠΑΡΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΖΟΡΖΟΒΙΛΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΟΥΡΒΟΥΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ0Π0ΥΛ0Σ · ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ, 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985 · e-mail:
[email protected] · FAX: 38.21.985 t ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 9.600 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 15.000 ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ 16.800 ΔΡΧ. / ΚΥΠΡΟΣ 12.000 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 20.500 ΔΡΧ. · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ »FILMS: GRAFFITI · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ, ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-Ι. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΚΛ. ΚΟΥΚΙΑΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ
(3EJÜJJU ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Μια από τις συνέπειες της κα τάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώ πης ήταν η νέα «ανακάλυψη» του βυζαντινού κόσμου, που βρίσκεται ιστορικά στο πολιτικοκοινωνικό υ πόβαθρο πολλών από τις χώρες αυ τής της περιοχής, Βέβαια μετά από σχεδόν μια δεκαετία είναι φυσικό το ενδιαφέρον για το Βυζάντιο να έχει ελαττωθεί. Παρά ταύτα ειδικό τερα το ελληνικό κοινό εξακολου θεί να παραμένει προσηλωμένο στην αναζήτηση του βυζαντινού παρελθόντος εξαιτίας των εξελίξεω ν του περασμένου έτους στους χώρους της Γιουγκοσλαβίας και της Ρωσίας. Ετσι ο νέος κύκλος διαλέξεων του Ιδρύματος Γουλανδρή-Χορν με γενικό τίτλο «Το Βυ ζάντιο και οι ξένοι» παρουσιάζεται σε μια ιδιαίτερα επίκαιρη χρονική συγκυρία, με αποτέλεσμα να ανα μένεται άτι θα έχει την επιτυχία που είχαν και οι αντίστοιχοι θεματι κοί κύκλοι προηγουμένων ετών. Την παρούσα σειρά διαλέξεων (που θα πραγματοποιούνται κάθε Πέ μπτη στις 19.00 στο εντευκτήριο του Ιδρύματος, στην οδό Μάρκου Αυρηλίου 5, στην πλατεία Αέρηδων της Πλάκας) ανοίγει η διάλεξη του γνωστού βυζαντινολόγου και συ νεργάτη της «ΣΙ», Αλέξη Σαββίδη, με θέμα «Ο κόσμος των πρώιμων Τούρκων: θύννοι, Βυζάντιο και Ευ ρώπη» (3 Φεβρουάριου). Στη συνέ χεια θα μιλήσουν: ο Βασίλης Χρηστίδης (καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) με θέμα «Βυζάντιο και Αραβες: θαλάσσιο εμπόριο και ναυ τικός πόλεμος» (10 Φεβρουάριου), η διακεκριμένη βυζαντινολόγοςνομισματολόγος Βάσω Πέννα («Το Βυζαντινό νόμισμα έξω από τα σύ νορα της αυίοκρατορίας», 17 Φε βρουάριου), οι συνεργάτες του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Λένος Μαυρομάτης («Βυζαντινοί και Σέρβοι ή Ρωμαίοι και Τριβαλλοί, 12ος-13ος αι.», 24 Φεβρουάριου), Κατερίνα Νικολάου («Βασιλικά συ νοικέσια «μετ’ αλλοφύλλων και αλ λόγλωσσων», 9 Μαρτίου) και Νίκος Μοσχονάς («Η ελληνική περιπέτεια των Καταλανών», 23 Μαρτίου), η ι στορικός Ειρήνη Χρήστου («Εργα και ημέρες δυτικών απεσταλμένων στην Κωνσταντινούπολη», 16 Μαρ τίου), οι καθηγητές του Πανεπιστη μίου Αθηνών Κατερίνα Καραπλή («Το Βυζάντιο και οι Γότθοι», 30 Μαρτίου), Μαρία Ντούρου-Ηλιοπούλου («Οι Βυζαντινοί στο Φρα γκικό πριγκηπάτο της Αχαϊας», 6 Α
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
πριλίου), Σοφία Καλοπίση-Βέρτη («Κύπριοι και ξένοι στη μεσαιωνική Κύπρο: απηχήσεις στην τέχνη», 13 Απριλίου) και Τριανταφυλλίτσα Μανιάτη-Κοκκίνη («Αυτοκρατορικές δωρεές προς ξένους και από ξέ νους στον βυζαντινό χώρο», 11 Μαϊου) και ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Π. Αντωνόπουλος («Η βυζαντινή διπλω ματία και τα διαφορετικά επίπεδα των ξένων», 20 Απριλίου).
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥΚΕΜΑΛ Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει προκαλέσει στη Μεγάλη Βρετανία μια πρόσφατη, ογκώδης βιογραφία του Μουσταφά Κεμάλ - Ατατούρκ, η οποία κυκλοφόρησε το περασμέ νο φθινόπωρο. Πρόκειται για ένα έργο του παλαιού δημοσιογράφου του BBC, Αντριου Μάνγκο, με τον απλό τίτλο «Ataturk». Το έργο του προσεγγίζει τις 600 περίπου σελί δες! και αναμένεται ότι θα αποτε λεί αντικείμενο συζήτησης για αρ κετό καιρό. Ο συγγραφέας κατάγε ται από τη Γένοβα, αλλά γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έχει ως μητρική γλώσσα τα τουρκικά. Από το 1947 και μετά ζει στη Βρε τανία, όπου σπούδασε αραβικά και περσικά στη Σχολή Ανατολικών Σπουδών του Λονδίνου (School of Oriental and African Studies), για να σταδιοδρομήσει αργότερα ως διευ θυντής της τουρκικής υπηρεσίας του BBC και να συνταξιοδοτηθεί το 1986, ως διευθυντής των εκπο μπών νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η γλωσσομάθειά του (είναι γνώστης της αγγλικής, της γαλλικής και της ελληνικής) τού επέτρεψε να μ ελε τήσει το θέμα του σε βάθος και να παρουσιάσει μια εργασία επιστημο νικά άρτια, από την οποία όμως δεν απουσιάζει ένας υποκρυπτόμενος θαυμασμός για τον βιογραφούμε νο, τον οποίο ο συγγραφέας πα ρουσιάζει ως ρεαλιστή, αν και αδί στακτο πολιτικό. Κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στον δημοσιο γράφο Γιώργο Γεμενάκη, ο συγγρα φέας δήλωσε ότι ο Κεμάλ «ήταν ι κανός στρατηγός και πολύ φιλόδο ξος, αλλά εκείνο που τον έκανε να ξεχωρίζει ήταν ο συνδυασμός της μακιαβελικής τακτικής, έξυπνης πολιτικής, καλής στρατιωτικής δι οίκησης με ενόραση, η οποία είχε δύο εθνικούς στόχους: πρώτον, πλήρη ανεξαρτησία της Τουρκίας, και δεύτερον, εισαγωγή σύγχρο νου πολιτισμού στη χώρα του».
Στο βιβλίο αποκαλύπτονται εν διαφέρουσες λεπτομέρειες για τον αναμορφωτή της σύγχρονης Τουρ κίας, όπως π.χ. τα αίτια του αλκοο λισμού του. Ο ίδιος ο Κεμάλ έλεγε: «Πρέπει να πίνω. Ο νους μου δου λεύ ει έντονα και γρήγορα και αυτό με κάνει να υποφέρω. Πρέπει να κόψω ταχύτητα και να τον ξεκου ράσω λιγάκι. Στη στρατιωτική σχο λή συχνά οι συνάδελφοί μου με ξυ πνούσαν το πρωί. Ολη τη νύχτα το μυαλό μου δούλευε για να λύσω κάποιο πρόβλημα και μου ήταν α δύνατο να κοιμηθώ. Τα χαράματα με έπαιρνε τελικά ο ύπνος, όταν ή μουν εντελώς εξαντλημένος». Κα τά τον Μάνγκο ο ρόλος του Κεμάλ στην εκστρατεία τη ς Καλλίπολης έ χει υπερεκτιμηθεί λόγω της μετα γενέστερης αίγλης του: «(ο Κεμάλ) ήταν άγνωστος στους εχθρούς του. Οι Βρετανοί, που ήταν οι αντί παλοί του στη μάχη, δεν ήξεραν τί ποτε για τον Μουσταφά Κεμάλ. Και ήταν άγνωστος γιατί δεν είχε παί ξει καίριο ρόλο. Ηταν απλώς ένας επιτυχημένος διοικητής ενός το μέα. Αφού όμως έ γ « ε πρόεδρος τη ς χώρας, τό τε η φήμη του απλώ θηκε, ενώ αντίστροφα ο ρόλος των άλλων στρατηγών στην Καλλίπολη αποσιωπήθηκε. Ομως στη μάχη αυ τή ο γενικός διοικητής ήταν Γερμα νός και ο δεύτερος Τούρκος. Ο ήρωάς μας ήταν τρίτος στην αλυσί δα της διοίκησης». Οσον αφορά τη γενοκτονία των Ελλήνων της Μι κρός Ασίας από τους κεμαλικούς κατά την περίοδο 1922-23, ο συγ γραφέας τη θεωρεί συνέχεια της πολιτικής που είχε προκαλέσει η κατάρρευση της πολυεθνικής Ο θωμανικής Αυτοκρατορίας (από το 1911 και εξής) και η αντικατάστασή της από αμιγώς εθνικά κράτη στον χώρο της: «Ετυχε ο Ατατούρκ να εί ναι ηγέτης ενός κράτους-έθνους, αλλά ό,τι συνέβη θα συνέβαινε έτσι κι αλλιώς».
ΑΝΙΚΑΝΟΙ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ Γ ΡΑΙΧ! Οι αποκαλύψεις μιας Γερμανί δας πρώην υπαλλήλου της Abwehr, της υπηρεσίας πληροφοριών του Γ’ Ράιχ, έρχονται να ανατρέψουν την εικόνα που υπήρχε μέχρι σήμερα Y tä αυτήν. Η 80ετής σήμερα Ινγκα Χάαγκ, πρώην γραμματέας του αρ χηγού τής Abwehr, ναυάρχου Κανάρη, αποκάλυψε πρόσφατα ότι τα στελέχη αυτής της υπηρεσίας στο Παρίσι ήταν κατά βάση αντιναζιστές αξιωματικοί της «παλαιάς σχολής»
που έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέ ρον για την καλοπέραση στη γαλλι κή πρωτεύουσα παρά για το αντικεί μενο της εργασίας τους. Από τον «κανόνα» αυτόν, πάντως, φαίνεται ότι δεν αποτελούσαν εξαίρεση ούτε ο αριστοκρατικής καταγωγής αρχη γός της Abwehr (ο οποίος εκτελέστηκε ως συνωμότης μετά την αποτυ χία της αντιχιτλερικής συνωμοσίας της 20ής Ιουλίου 1944), αλλά ούτε και η ίδια η Χάαγκ: χάρη στις αντιναζιστικές της περγαμηνές (ήταν εξαδέλφη ενός άλλου από τους συνω μότες), κατόρθωσε μετά τον πόλε μο να εξασφαλίσει εργασία σε μια πολιτική υπηρεσία του ΝΑΤΟ, όπου όμως έπεσε θύμα κατασκοπευτικής δραστηριότητας ενός κομμουνιστι κών πεποιθήσεων κατασκόπου που εργαζόταν στο γραφείο της! Οι απο καλύψεις της Χάαγκ έγιναν κατά τη διάρκεια ειδικής εκπομπής του βρε τανικού τηλεοπτικού σταθμού BBC2, στην οποία αποκαλύφθηκε ε πίσης ότι οι περισσότεροι Γερμανοί κατάσκοποι που στέλνονταν στη Βρετανία ήταν ήδη αποφασισμένοι να αυτομολήσουν. Το αποτέλεσμα ή ταν να καταλήξουν διπλοί πράκτο ρες και να στέλνουν στη Γερμανία κυρίως κουτσομπολιά ή ανακριβείς πληροφορίες, όπως εκείνες που πα ραπλάνησαν τον Χίτλερ σχετικά με το πραγματικό σημείο της συμμαχι κής απόβασης στη Γαλλία στις 6 Ιου νίου 1944. Μια άλλη ενδιαφέρουσα αποκάλυψη είναι το ότι το περίφημο ξενοδοχείο «Adlon» του προπολεμι κού Βερολίνου κάθε άλλο παρά αποτελούσε άντρο κατασκόπων, ό πως πιστευόταν μέχρι σήμερα. Αντί θετα, κατά τη Χάαγκ, «ο Γκαίμπελς επέμενε να μην το επισκέπτονται τα στελέχη του, γιατί προοριζόταν για διπλωμάτες». Η Χάαγκ πέρασε ένα μέρος της παιδικής της ηλικίας στη Βρετανία και μιλά άπταιστα αγγλι κά. Η σταδιοδρομία της στη Γερμα νία είχε αρχικά ως αντικείμενο τη μετάφραση αγγλικών βιβλίων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για προπαγανδιστικούς λόγους, εργα σία όμως την οποία η ίδια χαρακτη ρίζει ως άσκοπη, καθώς διακοπτό ταν συνεχώς από βομβαρδισμούς!
ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΟΠΕΙΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ Σκάνδαλα μεγάλων διαστάσε ων έχουν προκαλέσει σε πολλές χώρες της Δύσης οι αποκαλύψεις
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Η Μ ε λ ίτ α Ν ό ρ γ ο υ ν τ, το όνο μ α τη ς οπ οίος α ν α φ έ ρ ε τα ι σ το «Α ρ χείο Μ ιτρ ό χ ιν » .
του πρώην υπαλλήλου της KGB, Βασίλι Μιτρόχιν. Στο βιβλίο που κυ κλοφόρησε στη Βρετανία το περα σμένο φθινόπωρο με τίτλο «Το αρ χείο Μιτρόχιν: Η KGB στην Ευρώπη και στη Δύση« («The Mitrokhin Archive. The KGB in Europe and the West»), και το οποίο αποτελεί προϊ όν της συνεργασίας του Μιτρόχιν με τον Βρετανό δημοσιογράφο Κρίστοφερ Αντριου, περιλαμβάνο νται συνταρακτικές αποκαλύψεις για τη δράση της KGB σε πολλές δυτικές χώρες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Το υλικό αυ τών των αποκαλύψεων προήλθε από την επιμελημένη αντιγραφή περίπου 200.000 εγγράφων από τον Μιτρόχιν (βιβλιοθηκάριο της KGB), κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του αρχείου της μυστικής υπηρε σίας σε νέες εγκαταστάσεις, που πραγματοποιήθηκε κατά στάδια από το 1972 και μετά. Το 1992 ο Μιτρόχιν απευθύνθηκε στην αμερι κανική πρεσβεία της Ρίγας (πρω τεύουσας της πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένης Λεττονίας) προσφέροντας το αρχείο του έναντι α μοιβής, αλλά οι Αμερικανοί τον απέρριψαν. Η επόμενη κρούση του έγινε στη βρετανική υπηρεσία αντικατασκοπείας, τη γνωστή ΜΙ6, η οποία τον δέχθηκε με ανοικτές α γκάλες, οργανώνοντας τη μεταφο ρά του αρχείου του στη Βρετανία, όπως και τη μετανάστευση του ιδίου του Μιτρόχιν στη χώρα με νέο όνομα. Οι αποκαλύψεις του πρώην Σο βιετικού γραφειοκράτη σχετικά με τη Βρετανία αφορούν κυρίως δύο πρόσωπα. Το πρώτο είναι η 87χρονη σήμερα Μελίτα Νόργουντ, πρώ ην γραμματέας της British NonFerrous Metals Association, ινστιτού
του επιστημονικών ερευνών που είχε εμπλακεί μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης με τάλλων τα οποία θα εχρησιμοποιούντο για την κατασκευή της ατο μικής βόμβας. Η Νόργουντ ήταν κόρη μετανάστη από τη Λεττονία και γεννήθηκε στο Σαουθάμπτον. Το 1930 προσχώρησε στο βρετανι κό κομμουνιστικό κόμμα (διατελώντας παράλληλα για χρόνια και συνδρομήτρια της εφημερίδας του, «Morning Star») και το 1937 στρατολογήθηκε από τις σοβιετι κές μυστικές υπηρεσίες με το κω δικό όνομα «Χόλα». Η συνεργασία της υπηρεσίας της με το βρετανικό Υπουργείο Αμυνας και με την υπη ρεσία Ατομικής Ενεργείας, τη διευ κόλυνε να υποκλέψει αρκετά αρ χεία τού άκρως απόρρητου προ γράμματος πυρηνικών ερευνών της Βρετανίας. Κατά τον Μιτρόχιν η προσφορά της στο σοβιετικό πυ ρηνικό πρόγραμμα ήταν ανεκτίμη τη, μέχρι του σημείου η KGB να τη θεωρεί εξίσου σημαντική με τη θρυλική τετράδα των Βρετανών κατασκόπων Φίλμπυ, Μπέρτζες, Μακλήν και Μπλαντ. Αλλοι, πά ντως, σπεύδουν να μειώσουν τη συμβολή της με τον ισχυρισμό ότι το ινστιτούτο στο οποίο εργαζόταν δεν είχε καμία ανάμιξη στον σχε δίασμά του εκρηκτικού μηχανι σμού ή της γόμωσης της ατομικής βόμβας. Η Νόργουντ εργαζόταν α φιλοκερδώς για τους Σοβιετικούς, καθαρά για ιδεολογικούς λόγους. Οι δραστηριότητές της ήταν γνω στές στον σύζυγό της, όχι όμως και στην κόρη της, η οποία έμεινε κα τάπληκτη από τις αποκαλύψεις. Δεν αποκλείεται βέβαια η δράση της να είχε υποπέσει στην αντίλη
ψη και των βρετανικών μυστικών υ πηρεσιών (ασχέτως του ότι δεν την κατεδίωξαν), αφού σταδιακά της αφαιρέθηκε η πρόσβαση σε διαβαθ μισμένο υλικό. Ούτως ή άλλως, πά ντως, το 1958 η Νόργουντ παρασημοφορήθηκε από τους Σοβιετι κούς, οι οποίοι δύο χρόνια αργότε ρα της παραχώρησαν και μικρή σύ νταξη. Ο δεύτερος Βρετανός για τον οποίο υπάρχουν σημαντικές απο καλύψεις στο βιβλίο του Μιτρόχιν είναι ο Τζων Σίμοντς, ένας γοητευ τικός πρώην αξιωματικός της Σκότλαντ Γιάρντ, ο οποίος από το 1972 και μετά ζει αυτοεξόριστος στο Μαρόκο εξαιτίας της συμμετοχής του σε υπηρεσιακό σκάνδαλο (κατά τον ίδιο επρόκειτο για πλεκτάνη). Ο Σίμοντς, 64 ετών, φτωχός καί άρρωστος πλέον, είχε πιο υλι στικά κίνητρα. Εχοντας καταχωρή σει στο προσωπικό του αρχείο διά φορες «σκοτεινές δραστηριότη τες» των προϊσταμένων του, στρατολογήθηκε από τους Σοβιετικούς ως ζιγκολό με ρόλο προσεταιρισμού γυναικών διπλωματών ή των συζύγων διαφόρων Δυτικών διπλω ματών σε όλο τον κόσμο. Η πολύ χρονη δραστηριότητα του ενέχει στοιχεία χολυγουντιανής ταινίας και ανάγκασε τον Σίμοντς να κυ κλοφορεί με 100 περίπου διαφορε τικά διαβατήρια. Τελικά βέβαια κατέρρευσε ψυχολογικά και επαγγελ ματικά, μέχρι του σημείου οι απο καλύψεις του να μη γίνονται πι στευτές από τους συμπατριώτες του μέχρι την κυκλοφορία του βι βλίου του Μιτρόχιν. Σε άλλη ευκαιρία θα αναφερ θούμε στις «ελληνικές παραμέ τρους» των αποκαλύψεων του βι βλίου τού Μιτρόχιν.
ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΒΙΟΜΗΧ ΑΝΙΑΣ FORD ΜΕ ΤΟ Γ ΡΑΙΧ Ο φιλοναζισμός του Χένρυ Φορντ, ιδρυτή και ιδιοκτήτη της ο μώνυμης αμερικανικής αυτοκινητο βιομηχανίας, δεν ήταν άγνωστος. Πρόσφατα όμως το αμερικανικό πε ριοδικό «The Nation» παρουσίασε νέα αποκαλυπτικά στοιχεία για τις σχέσεις της εταιρίας του με το Γ’ Ράιχ. Ο Χένρυ Φορντ ήταν δηλωμέ νος αντισημίτης. Είχε μάλιστα γρά ψει ένα φυλλάδιο με τίτλο «Η ε
βραϊκή συνωμοσία: το σημαντικότε ρο πρόβλημα στον κόσμο», το ο ποίο συνέπεσε να διαβάσει ο Χίτλερ, που έσπευσε ενθουσιασμένος να επικοινωνήσει με τον συγγρα φέα και να του εκφράσει τη συμπα ράστασή του. Μετά την έναρξη του Β1 Παγκοσμίου Πολέμου ο Φορντ διετέλεσε πρόεδρος της επιτροπής «Πρώτα η Αμερική», που απέβλεπε στη διατήρηση της αμερικανικής ουδετερότητας. Παράλληλα όμως η αυτοκινητοβιομηχανία του πραγ ματοποίησε μεγάλα κέρδη παράγο ντας πολεμικό υλικό για το Γ’ Ράιχ μέχρι την είσοδο των ΗΠΑ στον πό λεμο, τον Δεκέμβριο του 1941. Ιδι αίτερα ενδιαφέρον είναι το ότι η συνεργασία των δύο πλευρών συνε χίστηκε για οκτώ ακόμα μήνες, δη λαδή μέχρι τον Απρίλιο του 1942, μέσω των θυγατρικών εταιριών της Ford στη Γαλλία του Βισύ και στο κατεχόμενο Βέλγιο. Τον Μάιο του 1942 το ανώτατο δικαστήριο της Κολωνίας έθεσε τη γερμανική θυ γατρική εταιρία της Ford υπό ανα γκαστική διαχείριση, χωρίς όμως να την κρατικοποιήσει, με αποτέλεσμα να συνεχίζουν να στέλνονται μερί σματα στην έδρα της εταιρίας, στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ! Εξάλλου από το 1943 και μετά οι μισοί εργαζόμενοι στη Ford Γερμανίας ήταν αιχμάλω τοι από τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Ρω σία και την Ουκρανία. Σε αυτούς προστέθηκαν τον Αύγουστο του 1944 κρατούμενοι από το στρατό πεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, οι οποίοι εξαναγκάζονταν να εργάζονται επί 12 ώρες την ημέρα, με ένα διάλειμμα μόλις 15 λεπτών και τροφή που περιοριζόταν σε 200 γραμμάρια ψωμιού και σε τρεις πα τάτες κάθε ημέρα. Η οικογένεια του Χένρυ Φορντ συνεχάρη επανει λημμένα κατά τη διάρκεια του πο λέμου τη διοίκηση του εργοστασί ου στη Γερμανία για την απόδοση της επιχείρησης. Από την πλευρά της η γερμανική κυβέρνηση προσφέρθηκε κατά την ίδια περίοδο να αποζημιώσει την εταιρία με 104.000 δολάρια για τις ζημιές που υφίστατο από τους συμμαχικούς βομβαρ δισμούς. Παρά ταύτα μετά τη λήξη του πολέμου, το 1965, η εταιρία δεν δίστασε να προσφύγει στην αμερι κανική επιτροπή πολεμικών επα νορθώσεων απαιτώντας 7.000.000 δολάρια ως πολεμική αποζημίωση, καθώς και επιπλέον ποσά για κατα στροφές που είχαν προκληθεί από πλημμύρες. Τελικά η αποζημίωση την οποία εξασφάλισε δεν ξεπέρασε το 1.100.000 δολάρια!
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
λ ε π τ ο μ έ ρ ε ια α π ό τ η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η τω ν δ ύ ο α ν τιπ ά λ ω ν σ τ η Ψ βΗ μαχία τ η ς Ν α υ π ά κ το υ ( Β ε ν ε τ ία ,Μ ο υ σ ε ίο C o rm * ) . '
ΙΤΡΛΠΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
W A Y llA K V Q Y
(1S71)
Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ TOY C ß 0 16ος Α ΙΩ Ν Α Σ ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΛΥΤΑΡΑΧΟΣ ΟΧΙ Μ Ο Ν Ο ΓΙΑ ΤΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. 01 ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΗΤΑΝ ΣΦΟΔΡΕΣ, ΣΥ Μ Π ΕΡ ΙΛΑ Μ ΒΑ Ν Ο Μ Ε Ν Η Σ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ Ο Θ Ω Μ ΑΝ ΙΚΗ Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β ’. 01 ΑΝΑΜ ΕΤΡΗ ΣΕΙΣ ΚΡΑΤΗΣΑΝ ΓΙΑ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ, Μ Ε ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΤΟ 1571, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΞΕΚΑΘΑΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. Α Ν ΚΑΙ 01 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜ ΕΙΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΕΡΔΙΣΑΝ ΤΗ ΜΑΧΗ, Δ Ε Ν Μ ΠΟΡΕΣΑΝ ΝΑ ΚΛΟ ΝΙΣΟ ΥΝ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ Ο Θ Ω Μ ΑΝ ΙΚΗ Σ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ.
ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Δ ρ Ισ τ ο ρ ία ς Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ A b e rd e e n
I ι_
I
δη απο τα μεσα το υ 15ου αιώνα τα ευρω παίκα § κράτη βρ ίσ κοντα ν α σ φ υ κτικά κο ν τά με το υ ς ™ ™ Τούρκους. Τα παράλια τη ς Ιταλίας και οι ο υ γ γ ρ ικές εκ τά σ εις βίωναν το ν τρ ό μ ο τω ν το υ ρ κικώ ν επ ι δρομών. Αν και ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς τη ς Αυσ τρίας Κάρολος Ε’ έπ ρ α ξε ό ,τι μπορούσε, μ ετά το ν θ ά να τό το υ ο διάδο χός το υ Φ ερ δινά νδο ς α να γκά σ τη κε να σ τα μ α τήσ ει το υ ς αγώ νες λόγω έ λ λ ειψ η ς οικονομικώ ν πόρων. Το 1562 υπογρ ά φ η κ ε από το ν ίδιο μια σειρά από τα π ειν ω τικές σ υν θ ή κ ε ς , με βάση τις ο π ο ίες κά θ ε χρόνο υπ οχρ εω νότα ν να π ληρώ νει φ όρ ο σ τον σ ουλτάνο, ενώ π αράλληλα ο οίκος τω ν Αψ βούργω ν α να γκα ζό τα ν να αναγνω ρίσ ει τη ν Τραν σ υλβανία ως α ν εξά ρ τη τη π εριοχή με δικό τη ς ηγεμόνα . Κατά τη δ ιά ρ κεια το υ 1558 ο Φίλιππος Β' έπ αιρνε δια κρ ιτικά μ έρ ο ς σε α υ τέ ς τις σ υνομιλίες, ελπ ίζο ντα ς πως με α υ τό το ν τρόπ ο θ α ασ φάλιζε το μέτω π ο τη ς Μ εσ ο γ εί ου. Σ το τέ λ ο ς φ ά ν η κ ε ό τι ε π ιτε ύ χ θ η κ ε κάποιου είδ ο υ ς συνεννόησ η, αλλά ένα ν χρό νο μ ετά (το 1559) ο Φίλιππος ά λ λ α ξε τη στάση το υ . Οι διπ λω μα τικές επ α φ ές με το υ ς Τ ούρ κους διακόπ ηκαν και το ν Ιούνιο το υ 1559 ο Ισπανός μονάρχης εν έ κ ρ ιν ε το σχέδιο το υ α ντιβα σ ιλέα το υ στη Σ ικελία και τω ν Ιω αννιτώ ν Ιπποτών τη ς Μ ά λτα ς για μια ε πιχείρηση κα τά ληψ ης τη ς Τρίπολης, που είχ ε κ υ ρ ιε υ θ εί από το υ ς Τ ούρ κους και το υ ς σ υμμάχους το υ ς το 1551. Αυτή η σ ημαντική αλλαγή π ο λιτική ς απ ένα ντι σ την Οθω μανική Α υ το κρ α το ρ ία ο φ ειλ ό τα ν μ ερ ικώ ς σ τις α να φ ο ρ ές που είχ ε ο Φίλιππος σ χετικά με ε σ ω τερ ικ ές δ ιαμά χες τω ν Τούρκων, αλλά κυρίω ς σ το τέ λ ο ς τη ς διαμάχης το υ με τη Γαλλία. Ο Φίλιππος είχ ε κ α τα φ έρ ει να απαγκιστρώ
1
σει τις δ υ νά μ εις το υ από τη βό ρεια Ευρώπη, ενώ παράλ λ η λα είχ ε σ τερ ήσ ει από το υ ς Τ ο ύρ κο υς το υ ς παραδοσια κο ύς το υ ς συμμάχους. Χωρίς όμω ς να γνω ρ ίζει τη ν κα τά σταση τη ς χώρας το υ υ π έθ εσ ε πως α υ τή ή τα ν η κα τά λ λ ηλη σ τιγμή για να α ναλάβει τη ν π ρω τοβουλία στη Μ ε σόγειο. Οι χ ρ ισ τια νικές δ υνά μεις, που α π ο τελ ο ύ ν το από 47 γ α λ έρ ες και περίπου 12.000 ά νδ ρ ες, δ εν σ υνάντησαν α ντίσ τασ η ό τα ν κ α τέλ α β α ν το νησί Τζέρμπ α (Djerba ) κο ν τά σ την Τρίπολη. Μ ό λις όμω ς τα νέα έφ θ α σ α ν σ την Κ ω νσ ταντινούπολη ο α ρ χηγός το υ το υ ρ κικο ύ σ τόλου, Πιαλή πασάς, ξεκ ίν η σ ε με δύναμη 85 πλοίων. Μ έσα σε ε ί κοσι μ έρ ες έφ θ α σ ε σ τις θ έσ εις τω ν χρισ τιανικώ ν δυνά μεω ν και ε π ιτέ θ η κ ε σ τις 12 Μ αϊου 1560. Οι χ ρ ισ τια νικές δ υ νά μ εις π α νικοβλή θη κα ν και έ τρ ε ξα ν για να σω θούν σ τις γ α λ έρ ες . Ο απ ολογισ μός τω ν απωλειώ ν ή τα ν τρ ο μ α κτικ ό ς: 27 γ α λ έρ ες έπεσαν στα χέρια τω ν Τούρκω ν, ενώ 6.000 σ τρ α τιώ τες που δ ε ν μπόρεσαν να δ ια φ ύγο υν πα ρα δό θη κα ν μ ετά από 10 εβ δ ο μ ά δ ες λόγω έλ λ ειψ η ς τρ ο φ ή ς και νερ ού . Η απ οτυχία τη ς εκ σ τρ α τεία ς σ την Τρίπο λη ή τα ν ένα σ ημ α ντικό μ ά θη μα για το ν Φίλιππο, που δια πίστωσε ό τι η α να μέτρ ησ η μ ε το υ ς Ο θω μανούς δ εν ή τα ν καθ ό λο υ απλή υπόθεση. Η απ οτυχία τω ν Ισπανών ή τα ν σημάδι που έ δ ε ιχ ν ε τη σαφή υπεροχή τω ν Ο θω μανώ ν στη Μ εσ ό γειο. Εναν χ ρ ό νο α ρ γό τερα , το 1561, το υ ρ κ ικ ά πλοία έφ θ α σ α ν ως τη Μ αγιόρκα, κάτι που α π ο δ είκνυ ε τη ν αδυναμία τω ν Ισπα νών να α ντιμετω π ίσ ου ν τη ν κατάσταση. Μ ετά τη ν ε κ σ τρ α τεία σ την Τρίπολη οι τε λ ε υ τ α ίο ι μαζί με το υ ς συμΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ
μάχους το υ ς (Ιω α ννίτες Ιππ ότες τη ς Μ άλ τα ς, Γένουα, Φ λω ρεντία και Σαβοΐα) δ ιέ θ ε τα ν μόλις 64 γ α λ έρ ες για επ ιχειρήσ εις στη Μ εσ όγειο. Γι’ α υ τό ν το ν λόγο ο Φίλιππος ξε κ ίν η σ ε ένα μεγάλο πρόγραμμα ναυπ ήγη σης πλοίων χωρίς να θ έσ ει ο ικονομ ικά ό ρια. Παρά το γεγ ο ν ό ς ό τι η κατα σ κευ ή πλοίων ή τα ν μια πολύπλοκη διαδικασία, που απ αιτούσε πολύ χρόνο, μέσα σε τρία χ ρόνια η ισπανική να υτική δύναμη αναγενν ή θ η κ ε. Ο Φίλιππος διόρισ ε το ν Δ ον Γκαρσία ν τ ε Το λέδο (Don Garcia de Toledo) α ρ χη γό το υ σ τόλου, που α ρ ιθ μο ύσ ε π λέον 100
Ο ι Θ έ σ ε ις τω ν α ν τίπ α λ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν (Β α τ ικ α ν ό , G a lle ria d e lle C a rte G e o g ra g ic h e ).
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
πλοία - από τα οποία τα 70 ή τα ν ισπανικά. Α ν τικειμ εν ικό ς σκοπός ή τα ν η κατάληψ η το υ λιμανιού τη ς Τετουάν ( Penon de V elez), που υπ ήρξε κα τα φ ύ γιο για το υ ς π ειρ α τές. Η επιχείρηση σ τέφ θ η κ ε από απ όλυτη επι τυχία και έτσ ι η δ υ τική Μ εσ ό γειος πέρασε κάτω από το ν έλ εγ χ ο τω ν Ισπανών. Σ τη ν κ εν τρ ικ ή π εριοχή τη ς Μ εσ ογείου οι Τούρκοι είχαν α κόμα τη ν π ρω τοβουλία τω ν κινήσ εω ν και σχέδιαζαν τη ν επ ό μενη εκσ τρ α τεία το υ ς το 1565. Η ταν γνω σ τό σε ό λ ες τις ευρ ω π α ϊκές π ρ ω τεύο υσ ες πως ε τοίμα ζα ν ένα ν μεγάλο σ τόλο σ την Κωνστα ντινούπ ολη, αλλά π α ρ έμ ενε άγνω στο αν ε ί χαν ως στόχο τη ν Κύπρο, που ή τα ν υπό τη ν κυριαρχία τω ν Β ενετώ ν, ή τη Μ άλτα, το τ ε λ ευ τα ίο σ ημαντικό οχυρό τω ν ιπποτών το ύ τά γ μ α το ς το υ Αγίου Ιωάννη. Το μυσ τήριο λ ύ θ η κ ε ό τα ν ο σ τόλος εμ φ α ν ίσ τη κ ε έξω
από τις α κ τέ ς τη ς Μ ά λτα ς στις 18 Μαϊου 1565. Ουσιαστικά με τη ν π ολιορκία αυτού το υ νησ ιού δ ρ ο μ ο λο γ ή θ η κ α ν τα γ εγ ο ν ό τα που οδήγησ αν στη ναυμαχία στη Ναύπα κτο. Ο α ρχηγός τω ν ιπποτών, Ιω άννης ν τε λα Β α λ έτ (John de la Valette) είχ ε π ρ ά ξει ό,τι μπορούσ ε για να ενισ χύσ ει τη ν άμυνα τη ς Μ ά λτα ς με τη β ο ή θ εια το υ Δ ον Γκαρσία ν τ ε Τολέδο, που ή τα ν α ντιβα σ ιλέα ς τη ς Σι κελίας. Δ ιέ θ ε τ ε μόλις 9.000 ά ν δ ρ ες ένα ν τι τω ν 23.000 Τούρκω ν που απ οβιβάστηκαν στο νησί στις 18 και σ τις 19 Μαϊου. Για 23 μ έρ ες η μικρή φ ρ ουρ ά ά ν τε ξε σ τις επάλ ξε ις το υ Σ α ίντ Ελμο (St. Elmo), που ή τα ν το κλειδ ί για τη ν άμυνα τη ς Μ άλτας, μια σειρά το υ ρ κικώ ν επιθέσεω ν. Η γεννα ία α ν τίσ τα ση τω ν ιπποτών έδω σ ε χρόνο σ τον Λα Βα λ έ τ να ενισ χύσ ει τις οχυρώ σ εις το ύ
Μ πούργο (II Burgo), που ή τα ν το κύριο ο χυ ρό, και π αράλληλα να σ τείλ ει εκκλ ή σ εις για επ είγουσ α Β οήθεια. Β ο ή θ εια ικανή για να α λ λ ά ξει τη ν κα τά σταση μπορούσαν να δώ σουν μόνο οι Ισπα νοί, που άργησαν υπ ερβολικά για να ανα κουφ ίσ ουν το υ ς π ολιορ κη μένο υς. Υπήρ χαν όμω ς σ οβαροί λόγοι για τη ν κ α θ υ σ τέ ρηση. Παρά τις φ ιλ ό τιμ ες π ροσ π άθειες το υ Δον Γκαρσία, χ ρ εια ζό τα ν χρ ό νος για να συ γ κεντρ ώ σ ει σ τρα τό και σ τόλο στη Μ εσσ ή νη. Θα ή τα ν μάλισ τα τερ ά σ τιο σφάλμα να σ τα λεί ένα ανεπ αρκώ ς π ρο ετο ιμα σ μένο ε κ σ τρ α τευ τικ ό σώμα, που θ α είχ ε ως απο τέ λ ε σ μ α (σε περίπτωση απ οτυχία ς) να α φ εθ ε ί ο λό κληρ η η δ υ τική Μ εσ ό γειο ς σ το έ λ ε ος τω ν το υ ρ κικώ ν επιθέσεω ν. Η δύναμη α υτή απ έπ λευσ ε από τη Σ ικελία στις 26 Αυγούσ του, με σ αφ είς δ ια τα γές από το ν ίδιο το ν Φίλιππο να α π οφ ύγει να δώ σει μάχη στα α νοικτά με τις α ν ώ τερ ες α ρ ιθ μ η τικά το υ ρ κ ικ έ ς δ υνά μεις. Ο ισπανικός σ τόλος α να γκά σ τη κε να επ ισ τρ έφ ει στη Σ ικελία λόγω κακώ ν καιρικώ ν σ υνθηκώ ν και τελ ικ ά κα τά φ ερ ε να φ θ ά σ ει στη Μ ά λτα σ τις 7 Σ ε π τεμ βρ ίο υ . Μ ετά από τέσ σ ερ ις περίπου μ ή νες π ολιορκίας και οι δύο π λ ευ ρ ές βρ ί σ κονταν στα όρια τη ς εξά ν τλ η σ η ς . Ο Δον Γκαρσία ε κ τέ λ ε σ ε τις δ ια τα γές που έλα β ε με απ όλυτη επ ιτυχία και απ οβίβασε 10.000 ά ν δ ρ ες χωρίς να χ ρ εια σ τεί να α ντιμ ετω π ί σει το ν το υ ρ κ ικ ό στόλο. Μ ε τη ν αποβίβαση αυτώ ν τω ν ενισ χύσ εω ν οι Τούρκοι με επι κεφ α λ ή ς το ν Πιαλή πασά αναγκά σ τηκα ν να απ οσύρουν τις δ υ νά μ εις το υ ς . Μ έχρ ι τις 12 Σ επ τεμ β ρ ίο υ το τε λ ε υ τ α ίο σ κάφ ος το υ ς ε ί χε α π ομακρ υνθεί. Η άρση τη ς π ολιορκίας εο ρ τά σ θ η κ ε από ό λ ε ς τις ευρ ω π α ϊκές π ρ ω τεύ ο υ σ ες ως μια σπουδαία νίκη τω ν χρισ τιανικώ ν δυνά μεων. Από τη ν άλλη π λευρά ο π ο λιτικό ς α πόηχος τω ν γεγ ο ν ό τω ν στη Μ άλτα δ εν ή τα ν απ όλυτα ε ν θ α ρ ρ υ ν τικ ό ς . Ο Φίλιππος άργησ ε να σ τείλ ει βο ήθ εια , που μάλλον δ εν τη ν έ σ τε ιλ ε πολύ π ρόθυμα, ενώ πα ρ άλληλα ο πάπας Πίος Δ ’ π α ρ έλειψ ε επ ι δ εικ τικ ά να α ν α φ έρ ει τη ν Ισπανία στις ε υ χ α ρισ τίες το υ για τη νίκη. Π άντω ς το γ εγ ο νός π α ρ έμ ενε: ο ισπανικός σ τόλο ς έσωσε τη Μ άλτα και τη ν κεν τρ ικ ή Μ εσ ό γειο από το υ ς Τ ούρ κους και η ισπανική να υτική δ ύ ναμη ή τα ν η μόνη ικανή να σ τα μ α τήσ ει το ν ο θω μα νικό επ εκτα τισ μό . Ο η λικιω μένος π λέον σ ου λτά νος Σουλεϊμ ά ν ο Μ εγαλοπ ρεπ ής αποφάσισε να α π αντήσ ει σ την ταπείνω ση με μια εκσ τρ α τε ία που είχ ε ως στόχο τα εδ ά φ η τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ευρώπης, παρά με μια να υτική επι χείρησ η. Αν και τυπ ικά υπήρχε ειρ ή ν η μ ε τα ξύ το υ σ ουλτάνου και το υ Α υσ τριακού α υ το κ ρ ά το ρ α από το 1562, ο θ ά ν α το ς το υ Φ ερδινάνδου το 1564 έδω σ ε σ του ς Τούρ κο υς τη ν ευκα ιρ ία να απ αιτήσ ουν πληρω μή κα θ υ σ τερ η μ έν ω ν φόρων. Ο ν έο ς α υ το κ ρ ά το ρα ς, Μ α ξιμιλια νός Β', ή θ ε λ ε πάση θυσ ία να απ οφ ύγει τη σύγκρουσ η με το υ ς Ο θω μανούς, αλλά έχ ο ν τα ς έ λ θ ε ι ήδη σε διαμά χη με το ν η γεμ ό ν α τη ς Τρανσυλβανίας (που ζή τη σ ε τη β ο ή θ εια το υ Σ ο υλεϊμ ά ν)
δ ε ν μπ όρεσ ε να τη ν απ οφ ύγει. Η ταν π λέον φ α νερ ό σ τις α ρ χές το υ 1566 πως οι Τούρ κοι θ α εισ έβ α λλα ν για μια ακόμα φορά στα εδ ά φ η τη ς Αυσ τρίας. Ο Μ αξιμιλιανός, αν και δ έ χ θ η κ ε ο ικονομική β ο ή θ εια από το ν ε ξά δ ελ φ ό το υ Φίλιππο Β', σ υγκρ ότησ ε με πολύ δυσ κολία ένα ν σ τρα τό 40.000 α ν δρών, ενώ σ το αντίπ αλο σ τρ α τό π εδ ο ο Σ ο υ λ εϊμ ά ν τη ν Π ρω τομαγιά το υ 1566 ξ ε κ ι νούσ ε επ ικεφ α λή ς ενό ς σ τρ α τού που α ρ ιθ μούσ ε περίπ ου 300.000 ά ν δ ρ ες. Ο το υ ρ κ ι κός σ τρ α τό ς βάδισε για 97 μ έ ρ ε ς μ έχρ ι να σ υνα ντή σ ει σοβαρή αντίσ τασ η σ το οχυρό Σ εγ ε δ ίν (Szigeth), στη νοτιο - δ υ τική Ο υγγα ρία. Οι Α υσ τριακοί κράτησ α ν για 34 μ έρ ες, μ έχρ ι τις 8 Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Δύο μ έ ρ ε ς πριν ο Σ ο υ λ εϊμ ά ν είχ ε π εθάνει. Ο μ εγά λος β εζύ ρ η ς Μ ε χ μ έ τ Σοκολί (Sokolli) κα τά φ ερ ε να απ οκρύψ ει το ν θ ά να το το υ σ ουλτάνου για τρ ε ις εβ δ ο μ ά δ ες. Μ έσα σε α υ τό το διάσ τημα ο γιο ς το ύ Σουλεϊμ ά ν, Σ ελίμ Β ’, μπ όρεσ ε να το ν δ ια δ εχ θ εί ειρ η νικά και να τα ξιδ έψ ε ι από τη ν Κωνστα ντινο ύπ ο λη ως το Β ελιγρά δ ι για να το ν κη ρ ύ ξε ι ο σ τρ α τό ς σ ουλτάνο. Π ρος σ τιγμή ο κίνδυ νος για τη ν Αυστρία είχ ε περάσει, κα θ ώ ς καμία από τις δ ύο π λ ευ ρ ές δ εν ή τα ν π ρό θυ μη να συνεχίσει. Μια αυστριακή α ντιπροσω πεία έφ θ α σ ε σ την Πόλη στα τέ λ η το υ 1567 και ο Σ ελίμ σ υμφώ νησ ε το ν Φε-
βρουάριο το υ 1568 σε ο κτά χ ρ ο ν η σ υνθ ήκη ειρ ή ν η ς. Η συμφω νία π ρ ο έβ λεπ ε τη ν κα τα βολή ετήσ ιου φ ό ρ ου σ τον σ ουλτάνο από το υ ς Α υσ τριακούς. Αν και ο θ ά ν α το ς το υ Σ ο υ λεϊμ ά ν έδω σ ε ά δ ο ξο τέ λ ο ς σ την εκ σ τρ α τεία κα τά τω ν Αυ στριακώ ν, υπήρχαν άλλοι λόγοι για τη ν κάμψη τη ς ο θω μα νική ς επ ιθ ε τικ ό τη τα ς . Πιο πριν, αλλά και κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς βα σ ιλείας το υ Σ ο υλεϊμ ά ν, ο το υ ρ κ ικ ό ς σ τρα τό ς θ εω ρ ε ίτο πιο α π ο τελ εσ μ α τικ ό ς σε σύ γκρισ η με το ν σ τόλο. Ο ισ τορ ικός Ε λτον στο βιβλίο το υ «Reformation Europe» ανα φ έ ρ ε ι ό τι «στις ευρ ω π α ϊκές ε κ σ τρ α τείες ο το υ ρ κ ικ ό ς σ τρ α τό ς χρ η σ ιμ οπ οιείτο πρω τα ρ χικά για μ εγ ά λ η ς κλίμα κας επ ιδ ρ ο μ ές παρά για μαζική κα τά κτη σ η εδαφώ ν». Αυ τ έ ς ωστόσο οι επ ιδ ρ ο μ ές έγινα ν τό σ ο μα κριά από τις βάσ εις το υ σ τρ α τού που σ τέ ρησαν από το υ ς Ο θω μανούς μεγά λο μ έρ ο ς τη ς ικα ν ό τη τά ς το υ ς . Τα χ ρ ο νικά π εριθώ ρια για μια εκ σ τρ α τεία α π οδ είχ θ η κα ν πολύ μικρά για το υ ς Τούρ κους, που χ ρ ειά ζο ν τα ν 90 η μ έ ρ ε ς για να μ ετα κ ιν ή σ ο υ ν το υ ς τε ρ ά σ τιου ς α ρ ιθ μ ο ύ ς από ανθρώ π ους, κτή ν η και π ρ ο μ ή θ ειες από τη ν Κ ω νσ ταντινούπ ο λη ως τη ν Ο υγγαρία. Οι Α υσ τριακοί α ντιλήφ θ η κα ν το μεγά λο μ ειο ν έ κ τη μ α που α ν τι μετώ π ιζαν οι Τούρκοι και έτσ ι δ η μ ιο ύ ρ γ η σαν μια αλυσίδα ισχυρών οχυρώ ν που απο δ είχ θ η κ α ν ικανά να σ τα μ α το ύ ν τις επ ιδρ ο μ ές για όσο χρειαζόταν. Ενώ οι Τούρκοι βρ ίσ κοντα ν α κιν η το π ο ιη μ ένο ι μπροστά από τα τε ίχ η κάποιου οχυρού ο χρ ό νος λ ε ι το υ ρ γ ο ύ σ ε προς ό φ ε λ ο ς τω ν Αυστριακώ ν, καθώ ς ο χειμώ νας πλησίαζε και οι π ρώ τοι θα έπ ρεπ ε να επ ισ τρ έφ ο υ ν στις βάσεις το υ ς . Η αντίσ τασ η τω ν Α υσ τριακώ ν σ το ο χυρ ό Σ εγ εδ ίν το 1566 α π έδ ειξε πόσο καλά λ ειτο ύ ρ γ η σ ε α υ τή η τα κ τικ ή . Α κόμη και αν ο Σ ο υ λεϊμ ά ν ζούσ ε δ εν θ α μπορούσ ε να Q π ρ ά ξει π ερισ σ ότερα, αφ ού τα χ ρ ο νικά π ε- f * ριθώ ρια σ τέν ευ α ν με τη ν ά φ ιξη το υ χειμώ να. Η το υ ρ κική εκ σ τρ α τεία σ την κ εν τρ ικ ή Ευρώπη το 1566 έ δ ε ιξ ε πως η ε π ιθ ε τικ ό τη τα τω ν Τούρκω ν είχ ε α μ β λ υ ν θ εί και πως ο ·. π ό λ εμ ο ς σ την ξη ρ ά μ ετα ξύ το υ χ ρ ισ τια νι κού κόσμου και το υ Ισλάμ έ φ θ α ν ε σε α δ ιέ ξο δο . Η ικα νό τη τα τω ν Ο θω μανώ ν για π όλε μο σ την ξη ρ ά βρ ισ κότα ν σε πτώση, όμω ς τα γ εγ ο ν ό τα κατά τη δ εκ α ετία το υ 1560 έ δ ειχνα ν καθαρά πως η δύναμή το υ ς στη θάλασσα α υ ξα νό τα ν συνεχώ ς. Παρά τη ν α π οτυχία το υ ς στη Μ ά λτα θ α επ α νέρ χοντα ν σ τη Μ εσ ό γειο έχ ο ν τα ς ως π ιθανούς σ τό χ ου ς τη ν Κύπρο, τη ν Ιταλία ή ακόμα και τη ν ίδια τη ν Ισπανία. Σ τα μάτια τω ν Ευρωπαίων ο Σ ελίμ Β' φ ά ντα ζε π ερ ισ σ ότερ ο ως ποιη-’"' “ : τή ς , παρά ως π ολεμ ισ τής. Η ταν όμω ς ε θ ι μ οτυ π ικό για το υ ς ν έο υ ς σ ου λτά νου ς να αρχίζουν τη βασ ιλεία το υ ς με μια εντυ π ω σιακή εκσ τρ α τεία . Μια εκ σ τρ α τεία τω ν Ο θ ω μανώ ν στη Μ εσ ό γειο δ ε ν θ α μπορούσ ε να κρ α τή σ ει για πολύ χρό νο σ το π εριθώ ριο το υ ς Ισπανούς (από τ ο να η γ η θ ο ύ ν το υ χ ρ ι σ τιανικού κόσμου ε ν α ν τίο ν το υ Ισλάμ), λό γω τη ς θ ρ η σ κεία ς και τη ς ιστορίας το υ ς. Α ς μη λησ μ ονού με πως οι Ισπανοί κα τά φ εΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
Ο Β ε ν ε τ ό ς ν α ύ α ρ χ ο ς Σ ε β α σ τ ια ν ό ς Β ε ν ιέ ρ ( Β ε ν ε τ ία , Μ ο υ σ ε ίο C o rre r).
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
ραν μόνοι το υ ς να δ ιώ ξο υν το υ ς Α ρα βες από τη χώρα το υ ς και δ εν ή θ ε λ α ν με κανέναν τρόπ ο να α π ειλη θ ο ύ ν τα σ υ μ φ έρ ο ν τά το υ ς από μια συμμαχία μ ετα ξύ τω ν Ο θω μα νών και τω ν Β ορ ειοα φ ρ ικα νώ ν κουρσάρω ν, που απ ειλούσαν τις θαλάσ σ ιες επικοινω ν ίες μ ετα ξύ τη ς Ιβηρικής χερ σ ονήσ ου και τω ν ιταλικώ ν κτήσ εω ν τω ν Ισπανών. Φυσικά οι Ισπανοί δ εν θα μπορούσαν από μόνοι το υ ς να νικήσ ο υν το υ ς Τούρ κους. Υπήρχε λοιπ όν ανάγκη για μια κοινή κίνηση τω ν ισχυρών χρισ τια νικώ ν κρατώ ν έτσ ι ώ στε να τ ε θ ε ί ένα ς φ ρ α γμό ς σ τον ε π εκτα τισ μ ό το υ ς . Ε κφ ρασ τής α υ τή ς τη ς κίνησ ης έ γ ιν ε ο πάπας Πίος Ε’, που επ ιχεί ρησε να ενώ σ ει τη ν Ισπανία, τη Γαλλία, τη Β εν ετία και ά λ λ ες ιτα λ ικ ές π ό λεις σε μια συμμαχία για να π ολεμ ήσ ει το υ ς Ο θω μα νούς. Ο Πίος Ε’ ο ρ α μ α τιζό τα ν μια μεγάλη χρισ τιανική σ τα υ ρο φ ο ρία κατά τω ν απί στων και όταν, όπως θ α δ ο ύ μ ε, α υ τό επι τε ύ χ θ η κ ε ο φ ειλ ό τα ν α π οκλεισ τικά σ τον ί διο. Ο πάπας δ ε ν δίσ ταζε να επ ιπ λ ή ττει το υ ς π ρέσ β εις τω ν κα θολικώ ν κρατώ ν για έλλ ειψ η π ροσπ άθειας που θ α ο δηγούσ ε στη δ η μ ιο υρ γία τη ς συμμαχίας. Ιδια ίτερα κατά τα πρώ τα χ ρό νια σ το αξίω μα (1566) ο Πίος βίω νε τη ν απ ροθυμία τω ν Ισπανών να σ υμβάλουν σε μια τέ το ια συμμαχία δ ιό τι α ντιμετώ π ιζα ν π ροβλήματα με τις κτήσ εις το υ ς στις Κάτω Χώ ρες. Π αράλληλα και οι Β ε ν ε το ί έβ λ επ α ν με σ κεπ τικισ μό τη δ η μ ι ουργία α ν τιτο υ ρ κ ικ ή ς συμμαχίας, δ ιό τι κά τι τ έ το ιο θ α έ θ ε τ ε σε κίνδυνο τις επισφα
λ είς σ χέσ εις το υ ς με το υ ς Τ ο ύρ κο υς - πά νω σ τις οπ οίες βασ ιζόταν η καλή λ ε ιτο υ ρ γία το υ εμπ ορίου τη ς α ν α το λικ ή ς Μ εσ ο γ εί ου. Οι π απικές π α ρο τρύ νσ εις ίσως να είχαν β ρ ει πιο π ρόσφ ορο έδ α φ ο ς αν ο οθω μα νι κός κίνδυ νος τη δ εδ ο μ έν η χρο νική σ τιγμή (1566) ή τα ν ο ρα τό ς. Ομως τα δύο χρόνια μ ετά το ν θ ά να το το υ Σ ο υ λ εϊμ ά ν ή τα ν ιδιαί τε ρ α ήσυχα στη Μ εσ όγειο. Οι εσ ω τερ ικές δ ιερ γα σ ίες σ το ο θω μα νικό κρ ά το ς ή τα ν ά γνω σ τες. Είναι όμω ς γ εγ ο ν ό ς πως οι Τούρ κοι προς σ τιγμή είχαν αλλού σ τρα μμ ένη τη ν προσοχή το υ ς . Είχαν θ ο ρ υ β η θ ε ί ιδιαί τε ρ α από τη ν εξάπλω ση τω ν Ρώσων στο Καζάν και στο Αστραχάν μ ετά το δ εύ τερ ο μισό τη ς δ εκ α ετία ς το υ 1550. Η ταν φ α νερό πως μια νέα δύναμη εμ φ α νιζό τα ν στα βο ρ ειο α να το λικά σύνορα τη ς Ο θω μα νικής Α υ το κρ α το ρ ία ς, που θ α απ ειλούσ ε το ε μπόριο σ την κ εν τρ ικ ή Ασία και θ α διατάρασσε τη ν ισορροπία δυνά μεω ν μ ετα ξύ τω ν Τούρκω ν και τω ν παραδοσιακώ ν α ν τι πάλων το υ ς , τω ν Περσών. Οι Ο θω μανοί ε ί χαν κατασ τρώ σ ει μ εγα λεπ ήβ ολα σχέδια το 1569, που π ρο έβλεπ α ν τη ν κατα σ κευ ή ε νός καναλιού μ ετα ξύ τω ν π οταμώ ν Βόλγα και Ν τον, σχεδιασ μένου έτσ ι ώ στε να ενώ ν ει το ν Ε ύ ξεινο Π όντο με τη ν Κασπία Θά λασσα. Μ ε α υ τό ν το ν τρόπ ο π ίσ τευα ν ότι θα μπορούσαν να διώ ξουν το υ ς Ρώσους από το Αστραχάν. Τα σχέδιά το υ ς όμω ς απ έτυ χα ν και έτσ ι ο Σ ελίμ θ α έ σ τρ εφ ε τη ν προσοχή το υ σ την ανα το λική Μ εσ ό γειο και σ την π ιθανή ευκα ιρ ία για εξάπλω ση σε π ε ριο χές όπου κυριαρχούσαν οι Π ορ τογάλοι και σ υ γ κεκρ ιμ ένα σ την α να το λική Αφρική και σ τον Ινδικό ω κεανό. Για να σ υμ βεί όμως α υ τό θ α έπ ρ επ ε πρώτα να λ υ θ εί το ζή τημ α τη ς κα το χ ή ς τη ς Κύπρου, που ή τα ν πολύ σ ημαντική βάση για τη ν εξάπλω ση τω ν Ο θω μανώ ν σ τον Ν ότο. Α λλω σ τε α υ τό το ν η σί φ α ινό τα ν στα μάτια τω ν Τούρκω ν ως ο πιο ε ύ κ ο λ ο ς σ τόχος από ο π ο ιο νδή π ο τε άλ λο στη Μ εσ όγειο. Η Κύπρος βρισ κότα ν υπό τη ν κυρια ρ χία τω ν Β ενετώ ν, οι οποίοι είχαν κ α τα φ έρ ει να αναβάλουν τη ν το υ ρ κική επ ίθεσ η σ την πιο πλούσια κτήσ η το υ ς χρησ ιμοπ οιώ ντας διπ λω ματικά μέσα και π ρ ο σ φ έρ ο ντα ς πολύ κα λές υπηρεσίε'ς σ του ς π αραδοσ ιακούς σ υμμάχους τω ν Τούρκω ν, το υ ς Γάλλους. Το 1569 λόγω σοβαρώ ν εσ ω τερικώ ν π ροβλη μάτω ν στη Γαλλία, γεγ ο ν ό ς που μείω σε τη ν επιρροή το υ ς σ το υ ς Τούρκους, οι Β εν ε το ί έμ ειν α ν επ ικίνδυνα ακάλυπτοι. Οι Τούρκοι δ εν είχαν τίπ ο τε να φ ο β η θ ο ύ ν, παρά μόνο τη συμμαχία Β εν ετώ ν και Ισπανών. Η κα τά λ λ η λ η σ τιγμή φ α ινόταν να έχ ε ι φθάσ ει, καθώ ς οι Ισπανοί ή τα ν απ ασχολημένοι με τη ν επανάσταση τω ν κρ υπ το μο υσ ο υλμά νων (moriscos) στη Γρανάδα, ενώ οι Β εν ε το ί υ π έφ ερα ν από τη ν απώλεια μ εγάλου μ έ ρ ου ς το υ σ τόλου το υ ς ε ξα ιτία ς π υρκαϊάς που π ρ ο κλ ή θ η κ ε σ τον ναύσ ταθμο. Ενώ οι ν α υ τικ ές π ρ ο ετο ιμ α σ ίες σ την Πόλη γ ίν ο ντα ν με π υρ ετώ δη ρ υθμό, οι Β ε ν ε το ί ή τα ν ναρκω μένοι μέσα σε μια αίσ θη ση σιγουριάς που το υ ς έδινα ν τα τρ ιά ντα
χ ρόνια μιας επ ικερ δ ο ύ ς ειρ ή ν η ς, α ρ νούμενοι να δ εχ θ ο ύ ν τη ν π ρ α γμ α τικό τη τα . Οι τ ε λ ε υ τα ίες το υ ς ψ ευ δα ισ θή σ εις δια λύθηκα ν στις α ρ χές Φ εβρουάριου το υ 1570, ό τα ν έ νας Τ ούρ κος α γ γ ελ ιο φ ό ρ ο ς απ αίτησ ε εκ μ έρ ο υ ς τη ς Υ ψ ηλής Π ύλης τη ν άμεση πα ράδοση τη ς Κύπρου σ τους Ο θω μανούς. Η π ολιτική κατάσταση στη Γαληνοτάτη Δ η μ ο κρατία το υ Αγ. Μ άρκου έμ ο ια ζε να είναι ρ ευσ τή. Η παράδοση τη ς Κύπρου θ α σήμαινε τη θυσ ία τη ς πιο πλούσιας αποικίας το υ ς, καθώ ς και μεγάλη κα τα σ τρο φ ή στο εμπ όριό το υ ς. Π αράλληλα η π α θη τική σ τά ση στο θ έμ α τη ς Κύπρου μπ ορεί να σήμαινε και τη ν απώλεια άλλων αποικιών το υ ς ό πως ή τα ν η Κ ρήτη και η Κ έρκυρα . Η ενα λ λ α κτική λύση ή τα ν ο π ό λ εμ ο ς με τη ν Ο θω μανική Α υτοκρα το ρία , κάτι που μπ ορεί να
σ ήμαινε τη ν κα τα σ τρο φ ή τη ς Β εν ετία ς. Το Μ εγάλο Σ υ μβο ύλιο ή τα ν δ ια ιρ εμ ένο. Ενα μ έρ ο ς το υ υπ οσ τήριζε κά θ ε ειρ η ν ικό μέσο για τη ν επίλυση το υ π ρ ο β λή μ α το ς ώ στε να σ υνεχισ τεί η εμπ ορική κίνηση, ακόμα κι αν α υ τό σ ήμαινε πως θ α έπ ρ επ ε να παραδο θ ε ί η Κύπρος. Από τη ν άλλη π λευρά ένα άλλο μ έρ ο ς το υ Σ υ μβο υλίο υ, που υποστη ριζότα ν από το ν π ρ εσ β ευ τή το υ πάπα, πί σ τευ ε πως η μόνη έν τιμ η ο δό ς για τη ν α ντιμετώ π ισ η τω ν το υ ρ κικώ ν απ αιτήσεω ν ή τα ν ο π όλεμ ος. Το ζή τη μ α τ έ θ η κ ε σε ψ ηφ ο φ ορία και το α π οτέλεσ μα ευ ν ό η σ ε τη φ ιλο π όλεμ η π τέρυγα. Το το υ ρ κ ικ ό τελεσ ίγρ α φ ο α π ορ ρ ίφ θ η κε και όλα έδ ειχ ν α ν πως η ώρα τη ς μ εγά λη ς α να μ έτρ η σ η ς ανάμεσ α στις χ ρ ισ τια νικές και τις το υ ρ κ ικ έ ς δ υνά μεις πλησίαζε.
Για μια πόλη που είχ ε π αραμελήσ ει τη ν άμυνά τη ς η απόφαση να κ η ρ ύ ξε ι π όλεμο σ του ς Τ ο ύρ κο υς ή τα ν γεννα ία. Τα π άντα εξα ρ τώ ν το από το αν ο Φίλιππος Β ’ θ α μπο ρ ούσ ε να π εισ θεί να ε γ κ α τα λ είψ ει τη δ υ σπιστία το υ απ ένα ντι σ το υ ς Β εν ε το ύ ς και να σ τείλ ει το ν ισπανικό σ τόλο προς βοήθ ειά το υ ς . Α υτή ή τα ν η ευκα ιρ ία το υ Πίου Ε’ να ενώ σ ει τις χ ρ ισ τια ν ικ ές δ υ νά μ εις και εκ είν ο ς τη ν άρπ αξε με χ α ρα κτη ρισ τική α π οφ ασ ισ τικότητα. Ε σ τειλ ε το ν Δ ον Λουί ν τε Τόρες (Don Luis de Torres), ένα ν Ισπανό αξιω ματούχο στη υπηρεσία το υ, αμέσω ς σ την Ισπανία για να π ιέσ ει το ν Φίλιππο να σ υμ μετά σ χει σε μια συμμαχία με το υ ς Β ε ν ετο ύ ς εν α ν τίο ν τω ν Τούρκων. Μ έσα σε μι κρό χ ρ ο νικό διάσ τημα ο Ισπανός μονάρχης σ υμφώ νησ ε με τις π απικές π ροτάσ εις. Β έ βαια θ α χ ρ εια ζό τα ν μεγά λο χ ρ ο νικό διά σ τημα για τη ν υπογραφή συμφω νίας, κά τι που στοίχισε τη ν κα τάληψ η τη ς Κύπρου. Οι λόγοι για τη ν αλλαγή τη ς π ολιτικής το υ Φιλίππου μ ετά από το υλά χισ τον τέσ σ ε ρα χ ρό νια υπ εκφ υγώ ν π ρέπ ει να α ναζητηθ ο ύ ν σ τις π ρ ω το φ α νείς α λ λ α γές στη θέσ η τη ς Ισπανίας σ τον δ ιε θ ν ή χώρο. Το 1570 ή τα ν σ την π ρ α γ μ α τικ ό τη τα η πρώτη χρονιά που η Ισπανία το υ Φιλίππου Β ’ είχ ε τη ν ε υ ? % καίρια, τη θ έλ η σ η και κυρίω ς τη δ υ ν α τό τη - m τα να ξε κ ιν ή σ ε ι ένα ν π όλεμ ο με το υ ς Οθω μανούς έχο ν τα ς στη δ ιάθεσ ή τη ς τ ις απα ρ α ίτη τε ς δ υνά μεις. Η ευκα ιρ ία δ ό θ η κ ε με τη ν επ ιτυχία το υ δ ού κα το υ Αλμπα να κατα σ τε ίλ ε ι τη ν επανάσταση σ την Ολλανδία. Π αράλληλα η επανάσταση τω ν κρ υπ το μο υ σ ουλμάνω ν στη Γρανάδα υπ ογράμμιζε το ν κίνδυνο τη ς μ ου σ ο υλμ α νικής απ ειλής. Μ έ σα σε κατάσταση π ανικού ο Φίλιππος δ ιέ τ α ξ ε τη ν εγκ α τά λ ειψ η τω ν Β αλεα ριδώ ν ν ή σων το 1571. Και ενώ ο ισπανικός σ τρ α τό ς π ροσπαθούσε να ε λ έ γ ξ ε ι τη ν κατάσταση στη Γρανάδα, ένα ν έο γ εγ ο ν ό ς μείω σε τη ν αξιοπισ τία τω ν Ισπανών. Οι κουρσ άροι τη ς Α λγερίας με επ ικεφ α λή ς το ν Ο υ λο ύ τζ Αλή ε κ μ ε τα λ λ ε ύ θ η κ α ν τα εσ ω τερ ικά π ροβλή ματα τω ν Ισπανών για να κα τα λά βου ν τη ν (Λ Τύνιδα, που ή τα ν λιμ ά νι και βάση ελ ε γ χ ό μ εν η από το υ ς Ισπανούς. Το 1570 η Ισπανία ή τα ν β υ θ ισ μ έν η σ την οργή, τη ν π ληγω μέ- ” νη π ερ ηφ άνεια, το ν θ ρ η σ κ ευ τικ ό ε ν θ ο υ σιασμό και τη μεγά λη επ ιθυ μία για ε κ δ ίκ η ση. Ο Πίος Ε’ ε κ μ ε τα λ λ ε ύ θ η κ ε α υ τή τη ν κατάσταση με σκοπό να π εράσ ει το μ ήνυ μα π ερί μιας νέα ς σ τα υ ρο φ ο ρία ς για να ε ντυπω σιάσει, αλλά και για να το νώ σ ει η θ ι κά τα χρισ τιανικά κράτη. Α υτό που α π έμ ε νε να γ ίν ει ή τα ν να υ π ογράφ ει και επίσημα μια συμφω νία για τη δ η μ ιο υρ γία ενό ς «ιε ρού συνασπισμού». Η ταν λοιπ όν μεγά λη α νάγκη να γίνο υν γ ρ ή γ ο ρ ες κινήσ εις που θ α α π έφ ερ α ν τα α να μ ενό μ ενα α π οτελέσ μα τα . Οι Τ ούρκοι απ οβιβάσ τηκαν σ την Κύπρο το ν Ιούλιο το υ 1570 και σ ύντο μα κ α τέλ α βαν ο λό κληρ ο το νησί ε κ τό ς από τη ν Α μμ ό χωστο. Την ίδια χρ ο νική σ τιγμή οι σ υνομι λ ίες μ ετα ξύ Ισπανών, Β εν ετώ ν και Πάπα π αρατείνονταν. Οι δύο κύριοι σ υ ν ο μ ιλ η τές (Β εν ετία , Ισπανία) δ ια κ α τέχ ο ν τα ν από κα χυποψία. Ο Φίλιππος ε π έ μ ε ν ε πως η ΙσπαΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
■J2 mm
νία έπ ρεπ ε να έ χ ε ι τη διοίκηση σ τις σ τρα τιω τικ έ ς και τις ν α υ τικ ές επ ιχειρήσ εις, εφ όσ ον η σ υνεισ φορά τη ς σε σ τρα τό και σ τόλο ή τα ν η μ εγ α λ ύ τερ η . Οι απ αιτήσ εις το υ δ εν ή τα ν ε ξω φ ρ εν ικ έ ς και τε λ ικ ά ό λ ες οι π λευ ρ ές συμφώ νησ αν να π αραμερίσουν τις όπ οιες δ ια φ ο ρ ές και να σ υγκρ οτήσ ου ν μια νέα συμμαχία, τη ν οποία απ εκάλεσ αν «Ιερό ς Συνασπισμός» (Sacra Liga Antitourka), σ τις 7 Ο κτω βρίου 1571. Τα κρά τη που μ ετείχ α ν στη συμμαχία ή τα ν η Ισπα νία, η Β ενετία , η Μ ά λτα και διάφ ορα κρ α τί δια τη ς Ιταλίας. Ο λοι συμφώ νησ αν πως σκοπός το υ ς ή τα ν η δράση κατά τω ν Ο θω μανών και τω ν συμμάχω ν το υ ς . Π αράλληλα συμφώ νησ αν για τη σ υγκρότησ η στόλου που θ α α ρ ιθ μο ύσ ε 300 πλοία. Επ ικεφ αλής α υ τή ς τη ς δ ύνα μη ς ο ρ ίσ τη κ ε ο ν ό θ ο ς α δ ελ φ ό ς το υ βασιλιά τη ς Ισπανίας, Δ ον Ζουάν ο Α υσ τριακός, που π ρο ηγου μένω ς είχε κ α τα σ τείλ ει τη ν επανάσταση στη Γρανάδα. Αν και ο Δ ον Ζ ουάν είχ ε το γ εν ικ ό π ρόσ ταγ μα, για κά θ ε ε ν έρ γ εια έπ ρεπ ε να έχ ει τη σύμφω νη γνώ μη το υ Β εν ετο ύ ναυάρχου Σ εβασ τιανού Β εν ιέρ (Sebastian Venier), το υ ναυάρχου τω ν παπικών δυνά μεω ν Μαρκαν τό ν ιο Κολόνα (Colonna) και το υ Γενουάτη Ιωάννη Α νδρέα Ν τόρια (Doria). Η Α μμόχω σ τος έπ εσ ε στα χέρ ια τω ν Τούρκω ν, αφ ού πρώ τα α ν τισ τά θ η κ ε για έ ναν χρόνο, τη ν 1η Α υγούσ του 1571, καθώ ς ο σ τόλος το υ Δ ον Ζ ουάν πλησίαζε τη Νάπολη. Τα νέα για τη ν πτώση τη ς π όλης έ φθασ αν στη Β εν ετία μ ετά από δύο μ ήνες, ό τα ν πια είχ ε απ οφ ασισ τεί ό τι ή τα ν πολύ αργά για τις χ ρ ισ τια ν ικ ές δ υνά μεις να επ έμ β ο υ ν και να ανα κα τα λά β ου ν τη ν Κύ προ. Τότε ο Δ ον Ζ ουάν σ υμφώ νησ ε με το υ ς ά λλο υ ς ναυάρχους να εντο π ίσ ο υν το ν το υ ρ κ ικ ό σ τόλο και αμέσ ω ς να εμπ λα κού ν μαζί το υ , ακόμα και αν α υ τό σ ήμαινε πως έπ ρεπε να αγω νισ τούν σ την π εριοχή τη ς α να το λική ς Μ εσ ο γείου . Ο ενω μ ένο ς χ ρ ι σ τια νικός σ τόλο ς που είχε σ υ γ κεν τρ ω θ εί στη Μ εσσ ήνη α π ο τελ είτο από 300 περίπου πλοία και 80.000 ά νδ ρ ες, από το υ ς οπ οίους οι 50.000 ή τα ν να υ τικ ο ί και κω π ηλάτες. Ο σ τόλο ς α υ τό ς υ σ τερ ο ύ σ ε έ ν α ν τι το υ ο θω μανικού ως π ρος το ό ,τι ή τα ν ε τε ρ ο γ ε ν ή ς . Α υτό όμω ς ξεπ ερ ά σ τη κ ε χάρη σ τις η γ ε τι κ ές ικ α ν ό τη τε ς το υ Δ ον Ζουάν, που μπ όρε σε να ενώ σ ει το υ ς ά ν δ ρ ες όλω ν τω ν κρα τώ ν σε μια μεγάλη σ ταυροφορία. Σ τις 16 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1571 ο χρισ τιανι κός σ τόλος, αφ ού ε υ λ ο γ ή θ η κ ε από το ν ε κ πρόσωπο το υ πάπα, έ φ υ γ ε από τη Μ εσσή νη με π ροορισ μό τη ν Κ έρκυρα. Ε κεί έ μ α θ ε ό τι ο το υ ρ κ ικ ό ς σ τόλος, που βρισ κότα ν υπό τις δ ια τα γές το υ Αλή πασά, ή τα ν α γ κυ ρ ο β ο λ η μ έν ο ς στη Ναύπακτο. Αμέσω ς επισ η μ ά νθη κα ν οι δ υ σ κο λίες που θ α συνα ν το ύ σ ε ο σ τόλος λόγω τω ν άσχημω ν καιρι κών συνθηκών. Μ άλιστα εκδ η λώ θ η κα ν π ο λλές α ντιδρ ά σ εις για τη συνέχιση τω ν ε πιχειρήσεων. Τελικά σ το π ολεμ ικό σ υμβού λιο απ οφασίσ τηκε, μ ετά από π ιέσ εις το υ Δ ον Ζουάν, ο σ τόλο ς να κ ιν η θ εί για να αναμ ε τρ η θ ε ί με το υ ς Τούρ κους. Τα ξη μ ερ ώ μ α τα τη ς 7ης Ο κτω βρίου οι δύο σ τόλοι συνα-
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
Ο υ π ε ύ θ υ ν ο ς γ ια τ ο ν σ χ η μ α τισ μ ό τ η ς Ιε ρ ή ς Σ υ μ μ α χ ία ς , π ά π α ς Π ίο ς £ ’.
ντήθηκαν έξω από το ν Π ατραϊκό κό λ πο, στα νησιά Ε χινάδες. Τα πλοία και από τις δ ύο π λ ευ ρ ές είχαν σ χηματίσει γ ρ α μ μ ές, με το υ ς Ο θ ω μ α ν ικ ό Β εν ε το ύ ς να κα λ ά β α ρ ο π ου κ υ ρ ίε υ σ α ν τα λα μ β ά νου ν τη ν σ τη α ρισ τερή π λευρά Ν α ύ π α κ το οι τη ς σ υμμαχικής χ ρ ισ τια ν ικ έ ς π α ρά τα ξης και δ υ ν ά μ ε ις . το υ ς Γεν ο υ ά τες να βρ ίσ κοντα ι δ εξιά , ενώ ο Δ ον Ζ ουάν ή τα ν στο κ έ ν τρ ο έχο ν τα ς στη δύναμή το υ 76 πλοία. Ω ς ε φ ε δ ρ εία ε ί χαν κ ρ α τη θ εί 35 β ε ν ε τικ έ ς και ισπανικές γ α λ έρ ες υπό τις δ ια τα γές το υ μαρκήσιου τη ς Σάντα Κρουζ. Ο Δ ον Ζουάν φ ο ρ ώ ντα ς τη ν α σ τρ α φ τερ ή το υ πανοπλία μ ε τα φ έ ρ θ η κ ε με τη ναυαρχίδα το υ σ την πρώτη γραμμή, αφού πρώ τα π έρασε μπροστά από τις χ ρ ισ τια ν ικ ές δ υ ν ά μ εις για να τις ε ν θ α ρ ρύνει. Σ τα πλοία υ ψ ώ θηκε η σημαία τη ς σ υμμαχίας - ένα λάβαρο με το σ ύμβολο το υ σ ταυρού - και λίγο πριν από τη μάχη τα π ληρώ ματα και οι σ τρ α τιώ τες γονάτισ αν στα κα τα σ τρώ ματα για να π ροσευχηθούν. Η επ ίθεσ η ξε κ ίν η σ ε από τις β ε ν ε τικ έ ς γαλεάσ σ ες, που ή τα ν στη κυ ρ ιο λεξία πλω τά φρούρια. Α υ τές με τα π υροβόλα το υ ς κα τά φ ερ α ν να β υ θίσ ου ν μ ερ ικ ές το υ ρ κ ι κ έ ς γ α λ έρ ες και να επ ιφ έρ ο υ ν αναστάτω ση σ τον το υ ρ κ ικ ό σ τόλο. Οι Ο θω μανοί προ σπάθησαν να υ π ερκερ ά σ ο υν από δ εξιά το υ ς Γενου ά τες, που φ ά ν η κ ε ό τι αποχω ρούσαν, αλλά η αποφασιστική μάχη δ ό θ η κε στο κ έν τρ ο . Ε κεί τα πυρά τω ν χ ρ ισ τια νι κών πλοίων α π οδ είχθη κα ν ακριβή και προκάλεσαν μ εγ ά λ ες ζη μ ιές σ την το υ ρ κική ναυαρχίδα. Ο Δ ον Ζ ουάν δ ιέ τα ξε δύο φ ο ρ ές να κα τα λά βου ν τη ν το υ ρ κική ναυαρχί δα, χωρίς απ οτέλεσ μα . Τελικά τη ν τρ ίτη
φ ορά το πλοίο κα τα λ ή φ θ η κ ε και πάνω στη συμπλοκή σ κο τώ θ η κε και ο Τούρκος ναύ αρχος, Αλή πασάς. Οι χρισ τιανοί σ τρα τιώ τ ε ς έκοψ α ν το κεφ ά λι το υ πασά και το α ν έ βασαν ψηλά στο κα τά ρ τι μαζί με το λάβαρο τη ς σ υμμαχίας. Α ν τικρ ύ ζο ντά ς το οι υπό λοιπ οι Τούρκοι κλο νίσ τη κα ν και π ροσπάθη σαν να απ ομακρυνθούν. Ο θ ά ν α το ς το υ Αλή πασά και η κα τά λ η ψη τη ς ναυαρχίδας το υ έκρ ινα ν το ν αγώνα. Το κ έ ν τρ ο και η δ εξιά π λευρά τω ν Τούρκω ν είχαν σ χεδόν κα τα σ τρα φ εί, αλλά σ την αρι σ τερ ή π λευρά ο Ο υ λού τζ Αλή, έχ ο ν τα ς α πω θήσ ει το ν Γενουάτη ναύαρχο Ντόρια, π ρο κά λεσ ε πολλά π ροβλήματα. Οι λ ίγ ες ε φ ε δ ρ ε ίε ς που σ τά λθη κα ν για να καλύψ ουν το κενό κα τα σ τρά φ ηκα ν και μόνο με τη ν ε πέμβαση το υ Δ ον Ζουάν ο κίνδυ νος αποσ ο β ή θ η κ ε και οι το υ ρ κ ικ έ ς δ υ ν ά μ εις απο χώρησαν. Οι σ υνο λικές απ ώ λειες ή τα ν μ εγ ά λ ες. Από τη ν το υ ρ κική π λευρά η κα τα σ τροφ ή ή τα ν σ χεδόν ο λο κληρ ω τική : από τα 230 σκάφη μόνο 35 γ α λ έρ ες και άλλα 15 μ ικ ρ ό τερ α σκάφη δ ιέφ υ γα ν, ενώ οι νεκ ρ ο ί ξεπ έρ α σ α ν τις 20.000 ά νδ ρ ες. Π ερίπου 117 το υ ρ κ ικ έ ς γ α λ έρ ες αιχμαλω τίστηκαν. Σο β α ρ ές ή τα ν και οι απ ώ λειες σ το χρισ τιανι κό σ τρα τόπ εδ ο: 7.500 νεκροί, 14.000 τρ α υ μ α τίες και 15 γα λ έρ ες. Ο ελ λ η ν ικ ό ς φ ό ρ ο ς α ίμ α το ς σε α υ τή τη ναυμαχία ή τα ν μεγάλος. Οπως υπ οστηρίζει ο Κω στής Β άρφ ης, «από τις ε θ ν ό τ η τ ε ς που έλα β α ν μ έρ ο ς σε αυ τή τη ναυμαχία και από τις δύο μ ερ ιές η ελλ η ν ική είχ ε τη μεγα λύ τε ρ η σ υ μ μ ετο χή . Ε ικοσ ιπ έντε χ ιλιά δ ες Ελ λ η ν ες έ χ ε ι ε κ τιμ η θ ε ί ό τι εξόπ λιζα ν τα το υ ρ κικά πλοία, οι π ερ ισ σ ότερ οι ως κωπη λ ά τες, και π έν τε χ ιλιά δ ες τα χριστιανικά». Οι χρ ισ τια ν ικ ές δ υ νά μ εις κέρδισ α ν στη Ν αύπ ακτο ίσως μια από τις μ εγ α λ ύ τε ρ ε ς ν ίκ ες έ ν α ν τι τω ν Οθωμανών. Φ άνηκε π λέον ό τι οι Τούρκοι δ ε ν ή τα ν α ν ίκη το ι και πα ράλληλα α π ο δ είχ θ η κε πως τα χρισ τιανικά κράτη ενω μ ένα δ ιέ θ ε τα ν το η θ ικό και τα μέσα για να α ντιμετω π ίσ ου ν και κυρίω ς να
Σχεδιάγραμμα με τις θέσεις των δύο αντιπάλων.
Σάντα Κρουζ
UÜ
•η
Πώς θ α μπορούσαν λοιπ όν να ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ο ύ ν σωστά τη νίκη στη Ναύπακτο; Α υτό ή τα ν πολύ δύσ κολο να συμβεί, δ ιό τι όπως θ α δ ο ύ μ ε οι π ρω ταγω νισ τές τη ς νίκη ς ε ί χαν ε ν τε λ ώ ς δ ια φ ο ρ ετικ ο ύ ς π ροσ ανατολι σ μούς. Μ άλιστα ε κ τό ς από α υ τό τα εμ π λ ε κό μενα χρισ τιανικά κράτη δ εν είχαν τη ν ο ι κονομική δύναμη και τη ν π ολιτική διά θεσ η να συνεχίσουν. Ο Δ ον Ζουάν, όπως και ο ο ρα μ α τισ τής Πίος Ε’, ο ν ειρ ευ ό τα ν να ε ισ έ λ θ ει θ ρ ια μ β ε υ τή ς σ την Κω νσ ταντινούπολη και τη ν Ιε ρουσαλήμ. Οι Β ε ν ε το ί εν δ ια φ έρ ο ν τα ν μ ό νο για τη ν ανακατάληψ η τη ς Κύπρου και τω ν χαμένω ν εδαφ ώ ν σ την Α δριατική. Οσο για το ν Φίλιππο Β ’, εκ είν ο ς ή θ ε λ ε ό λ ες οι ε π ό μ εν ες ε κ σ τρ α τείες να γίν ο υ ν στη β ό ρεια Α φρική, δ ιό τι έτσ ι θ εω ρ ο ύ σ ε ό τι θ α κέρ δ ιζε π ερισ σ ότερα η Ισπανία. Ο Πίος Ε' π έθ α νε τη ν 1η Μ αϊου 1572. Ο διάδοχός το υ, Γρηγόριος ΙΓ ’, ή τα ν απ οφασισ μένος να κρ α τή σ ει τη συνοχή το υ Ιερ ού Συνασπι σμού. Μ ετά από επ ίμ ο νες π ροσ π άθειες το υ Δ ον Ζουάν και το υ Γρηγόριου ο Φίλιπ πος σ υμφώ νησ ε να σ τείλ ει τις ισπανικές
Τούρκοι
Β Ι Β εν ετο ί - 4 - Β εν ετικ έ ς γαλεάσσ ες H
Γενουάτες Παπικοί Ισπανοί
κρ α τήσ ουν το υ ς Τ ο ύρ κο υς στα όριά το υ ς. Το γεγ ο ν ό ς εο ρ τά σ θ η κ ε π οικιλοτρόπ ω ς και α π οτυπ ώ θηκε ιδια ίτερα σε π ίνακες, μ ε τά λ λια και διάφ ορα ενθ ύμ ια . Θα μπορούσαμε ίσως να υ π ο σ τηρ ίξου με ό τι α υ τέ ς οι ε κ δ η λώ σεις μ ακροπ ρόθεσ μα ή τα ν τα πιο σ ημα ν τικά α π ο τελέσ μ α τα τη ς μάχης. Α κόμα και η ελλ η ν ική δ η μ ο τική ποίηση εμ π νεύ σ θ η κε από τη ναυμαχία τη ς Ν αυπ άκτου: «Να ή μουν πουλί γλυ κα η δ όνι, να ή μουνα χ ελ ιδ ό νι, να ή μ ο υ ν και χρυσ οφ άναρο στο φάρο τη ς Μ εσσήνας, για να’ γλεπ α, να βίγλιζα το ρήγα π' α ρ μενίζει, όπ' α ρ μ ενίζο υ ν χαίρον τα ς και λά μνο υν τρ α γου δώ ντα ς. Δ εν παν σε π όρτο για να μπούν, λιμιώ να για ν ’ αρά ξο υν, γ υ ρ εύ ο υ ν το ν Αλή πασά για να το ν π ολεμήσ ουν» (Σοφοκλή Δ ημη τρα κόπ ου λου: Ιστορία και Δ η μ ο τικό τραγούδι). Οσον αφ ορά τις π ο λ ιτικές και τις σ τρα τιω τικ έ ς επιπτώ σεις τη ς ναυμαχίας, α υ τές α π οδ είχθη κα ν ιδια ίτερα α π ο γ ο η τευ τικ ές. Από π ο λιτική ς π λευρ ά ς η νίκη τω ν χρισ τια νικώ ν δ υνά μεω ν δ ε ν ε π έ φ ε ρ ε καμία αλλα γή στα σύνορα τη ς Ο θω μανικής Α υ το κ ρ α τορίας. Από σ τρ α τιω τική ς π λευράς, καθώ ς οι π ρ ο μ ή θ ειες το υ χρισ τιανικού σ τόλου τ ε λείω ναν, ο Δ ον Ζουάν α να γκά σ τη κε να επισ τρ έψ ει στη Μ εσσήνη, σ ημ ειώ νοντα ς έτσ ι το τέ λ ο ς τω ν επ ιχειρήσ εω ν για το 1571.
Ο Α λ γ ε ρ ιν ό ς κ ο υ ρ σ ά ρ ο ς Ο υ λ ο ύ τ ζ Α λ ή .
γ α λ έρ ες για μια ακόμη εκ σ τρ α τεία ενα ν τίο ν τω ν Τούρκω ν σ την Π ελοπ όννησ ο. Οι επ ιχειρήσ εις δ εν είχαν κάποια ιδια ίτερ η ε πιτυχία. Από τη ν άλλη π λευρά σι Β εν ε το ί σ υ μ π ερ ιφ έρ ο ντα ν πολύ ανήσυχα. Α υτό συν έβ α ιν ε δ ιό τι το εμπ όριο είχ ε κα τα σ τρα φ εί ε ξα ιτία ς το υ π ολέμου και επ ειδ ή ανησ υ χούσαν για π ιθανή εμπ ορική εξάπλωση τω ν Ισπανών σ την ανα το λική Μ εσ όγειο. Ε τσι υπέγραψαν με το υ ς Τ ούρ κους σ υνθήκη ειρ ή ν η ς σ τις 7 Μ αρτίου 1573, με τό σ ο μ ειο ν εκ τικ ο ύ ς ό ρ ο υ ς για το υ ς ίδιους που έ μ ο ι αζε πως η ναυμαχία στη Ν αύπ ακτο δ εν είχ ε γ ίν ει π οτέ. Μ ε τη μεσ ολάβησ η τη ς Γαλλίας η Β εν ετία αναγνώ ρισε επίσημα τη ν προ σάρτηση τη ς Κύπρου σ την οθω μανική επ ι κρ ά τεια και τη ν παραχώρηση μ έρ ο υ ς τω ν κτήσ εώ ν τη ς στη Δ α λμα τία και τη ν Α λβα νία. Επίσης οι Β εν ε το ί α π οδ έχθ ηκα ν να απόσχουν από το ν Ιερ ό Συνασπισμό και να κα τα β ά λου ν φ όρ ο 300.000 δ ου κά τω ν ως π ολεμ ική αποζημίωση. Σε α ντά λλα γμ α ο Σ ελίμ Β ’ ανανέω σε τις το υ ρ κ ο -β ε ν ε τικ έ ς ε μπ ορικές σ υ ν θ ή κες και κατοχύρω σ ε τα προνόμια τω ν Β εν ετώ ν εμπ όρω ν σ την Ο θ ω μανική Α υτοκρα το ρία .
Α π εγκλω βισ μένοι από κ ά θ ε υπ οχρέω ση ε κ τό ς τη ς σ υμμαχίας οι Ισπανοί ή τα ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι να σ υνεχίσ ουν με τα σχέδιά το υ ς για τη ν ανακατάληψ η τη ς Τύνιδας. Μια εκσ τρ α τευ τικ ή δύνα μη 20.000 ανδρώ ν με επι κ εφ α λή ς το ν Δ ον Ζουάν έπ λευ σ ε από τη Σ ικελία και κυ ρ ίευσ ε τη ν πόλη το ν Ο κτώ βριο το υ 1573. Αν και ο Δ ον Ζουάν σ κεπ τό τα ν να π α ραμείνει σ την π εριοχή ανακηρύσσ οντα ς το ν εα υ τό το υ η γεμ ό να τη ς π ερ ιο χής, τε λ ικ ά έ φ υ γ ε α φ ή ν ο ν τα ς πίσω το υ μια μικρή φ ρ ο υρ ά και το ά λυ το π ρόβλημα το υ πώς θ α υπεράσπιζε τη ν πόλη σ ε περίπτωση α ν τεπ ίθ εσ η ς τω ν Τούρκων. Η στάση τω ν Τούρκω ν ή τα ν απογοητ ε υ τικ ή για το υ ς χρισ τια νούς μονάρχες, που θ α π ερ ίμ ενα ν να π ερ ά σ ει μεγά λο χ ρ ο νικό διάσ τημα μ έχρ ι οι π ρώ τοι να μ π ο ρέ σουν να σ υ ν έλ θ ο υ ν και να ναυπ ηγήσουν κα ινούργιο στόλο. Τα γ εγ ο ν ό τα όμω ς το υ ς διέψευσαν. Τούρκοι αξιω μ α τού χοι όπως ο β εζύ ρ η ς Μ ε χ μ έ τ Σ ο κολί κ α τέφ ευ γ α ν σε υ π ερ βολικά σχόλια για τη ν κα τα σ κευ ή το υ ν έο υ σ τόλου: «Το οθω μα νικό κρ ά το ς είναι τό σ ο ισχυρό ώ στε αν δ ινό τα ν μια δ ιαταγή για να κα τα σ κευ α σ το ύ ν ά γ κ υ ρ ες από ασή μι, καραβόσχοινα από μ ε τά ξι και πανιά από σ ατέν, θα μπορούσ ε να το κά νει για ο λό κλη ρο το ν στόλο» (Ibrahim Pecevi. Tarih-i Pecevi, Instabul, 1866). Δ ε ν υπάρχει αμφ ιβολία πως αν η Ισπα νία επ ιθυ μο ύσ ε να σ υνεχίσ ει τις επ ιχειρή σ εις μ ετά τη ναυμαχία στη Ν αύπ ακτο οι Τούρκοι θ α απ αντούσαν με το ίδιο σ θένος. Ο αγώ νας για τη ν Τύνιδα ή τα ν μια α π όδ ειξη γ ι’ αυτό. Α κόμη κι αν οι επ ιχειρή σ εις είχαν σ υνεχισ τεί, είναι δύσ κολο να π ισ τέψ ο υμ ε ό τι το α π οτέλεσ μα στη Μ εσ ό γειο θ α ή τα ν πολύ δ ια φ ο ρ ετικ ό , καθώ ς η ικα νό τη τα τω ν Ισπανών για π όλεμ ο στη βό ρεια Ευρώπη θ α επ η ρ εα ζό τα ν αποφασιστικά. Η Μ εσόγ ειο ς θα π α ρ έμ ενε μια δ ια ιρ εμ έν η θάλασσα που η α να το λική τη ς π λευρά θ α ε λ ε γ χ ό τα ν από το υ ς Ο θω μανούς, η δ υ τική από το υ ς Ισπανούς και η κ εν τρ ικ ή από το υ ς χρισ τιανούς και το υ ς μου σ ο υλμ ά νο υς π ει ρ α τές.
"fß mm
Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ (1) Fern an d B raudel: LA M EDITERRANEE E T LE M O N D E M EDITER RA N EEN A L ’ E PO Q U E DE PHILIPPE II, Paris, 1966. (2) J. H. Elliot: IM PER IA L SPAIN 1496 -1 7 1 6 , London, 1963. (3) G. L. M o s se : EURO PE IN THE SIXTEENTH CENTURY, N ew York, 1968. (4) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ, Ε κ δ ο τική Αθηνών. (5) Κ ω στής Β ά ρ φ η ς: Β Ε Ν Ε ΤΟ ΤΟ Υ Ρ Κ ΙΚ Ο Ι ΚΑΙ Ρ Ω Σ Ο Τ Ο Υ Ρ Κ ΙΚ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι Σ Τ ΙΣ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ε Σ Θ Α Λ Α ΣΣ Ε Σ, 1453-1821, Α θή ν α , 1995. (6) R. C. A nderso n: NAVAL WARS IN THE LEVANT, 1559-1853, Liverpool, 1952,
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
3ος ΑΙΩΝΑΣ π.Χ. ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΥ 3ου ΑΙΩ Ν Α π.Χ. Η ΡΩΜΗ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΤΑΛΙΑ, ΣΥΓΚΡΟΥΣΤΗΚΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ, ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΕΛΙΚΑ ΕΝ ΕΤΑΞΕ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΔΕΧΘΗΚΑΝ ΑΥΤΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΥΡΡΟ. ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΥ ΑΙΩ ΝΑ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΓΙΝΕΙ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ, ΕΙΧΕ ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΤΡΙΒΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ Μ ΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΠΟΥ Ο ΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ Η ΟΠΟΙΑ Ο ΝΟΜ ΑΣΤΗΚΕ Α ’ Μ ΑΚΕΔΟ Ν ΙΚΟ Σ ΠΟΛΕΜΟΣ.
Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ Υ σ τε ρ ο ς Μ α κ ε δ ό ν α ς σ α ρ ισ σ ο φ ό ρ ο ς χ ά λ κ α σ ττις . Φ έ ρ ε ι λ ιν ο θ ώ ρ α κ α (κ ό τ ο υ μ π ο ), κ ο π ίδ α , ε π ιχ α λ κ ω μ έ ν η π έ λ τ η κ α ι κ ν η μ ίδ ε ς . Υπό ιδ α ν ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς η μ α κ ε δ ο ν ικ ή φ ά λ α γ γ α ή τα ν α ή ττη τη σε κ α τ ά μ έ τω π ο εμπ λοκή μ ε κ ά θ ε τύ π ο π ε ζ ικ ο ύ (π ίν α κ α ς το υ Σ τ έ λ ιο υ Ν ιγ δ ιό π ο υ λ ο υ γ ια τη « Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή Ισ το ρ ία » ), ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 3ου αιώ να π.Χ. η ρω μαϊκή π ο λ ιτε ία ε ίχ ε κ υ ρ ια ρ χ ή σ ει σε ό λη τ η ν κ ε ν τρ ικ ή Ιτα λ ία και δ ιέ θ ε τ ε π λ έο ν ε κ τ ε τ α μ έ να σ ύνο ρα μ ε τ α ε λ λ η ν ικ ά κ ρ ά τη το υ Ν ό το υ , που α π ο τε λ ο ύ σ α ν τη « μ εγά λ η Ε λλά δα». Οι Ε λ λ η ν ες τω ν κ ρ α τώ ν α υ τώ ν (Ταραντίνοι, Κ ρο τω ν ιά τε ς , Ρ ηγίνοι, Θ ο ύ ρ ιο ι κλπ.) π α ρ έ μ ε ν α ν π ά ντα π ο λ ιτικ ά δ ια ιρ ε μ έ ν ο ι και α λ λη λο σ π α ρ α σ σ ό μ ενοι. Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τ ο ν επ ερ χ ό μ ε ν ο κ ίν δ υ ν ο ζ ή τη σ α ν τη β ο ή θ ε ια το υ βασ ιλιά τω ν Η π ειρ ω τώ ν Π ύ ρ ρ ο υ . Το 280 π.Χ. β ρ έ θ η κ α ν γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά α ν τιμ έ τω π ο ι σε σ η μ α ν τικ ή μάχη ε κ π α ρ α τά ξεω ς ε λ λ η ν ικ ά και ρ ω μα ϊκά σ τρ α τε ύ μα τα . Οι Ε λ λ η ν ες ν ίκ η σ α ν ε κ ε ί α λλά τ ε λ ικ ά , λίγα χ ρ ό ν ια α φ ό το υ έ φ υ γ ε ο Π ύ ρ ρ ο ς, οι Ρ ω μαίοι ε ίτ ε είχ α ν υ π ο τά ξε ι ό σ ο υ ς α ν τισ τά θ η κ α ν , ε ίτ ε είχα ν σ υ ν δ έσ ει μ ε κά π οιου ε ίδ ο υ ς σ υμ μα χία μαζί το υ ς
ό λ ε ς τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς π ο λ ιτε ίε ς τ η ς Ν ό τια ς Ιτα λία ς (272 π.Χ.). Υ σ τερ α από τ ο ν Α ’ π ό λ εμ ο (264-241 π.Χ.) μ ε τ η ν ά λλη μ εγ ά λ η δ ύ ν α μ η τ η ς δ υ τ ικ ή ς Μ εσ ο γ είο υ , τ η ν Κ α ρ χη δ ό να , η Ρώ μη ε ξ ή λ θ ε ν ικ ή τρ ια και δ υ ν α μ ω μ έν η . Ε χ ο ν τα ς γ ίν ε ι π λ έ ο ν και ισχυρή ν α υ τικ ή δ ύ ν α μ η , π ολύ σ ύ ν το μ α π ρ ο ώ θ η σ ε τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τα τ η ς σ τη ν ά λ λ η ό χ θ η τ η ς Αδ ρ ια τικ ή ς Θ άλασ σ ας. Α φ ο ύ σ υ ν έτρ ιψ ε τ ο υ ς σ το λ ίσ κ ο υ ς τω ν π ειρ α τώ ν τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς (τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς τα δ ιά φ ο ρ α ε λ λ η ν ικ ά κ ρ ά τη δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ουν α π ο τε λ ε σ μ α τικ ά λόγω έ λ λ ε ιψ η ς σ τό λ ο υ και σ υ μ φ ω νία ς μ ε τ α ξ ύ το υ ς ), δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε τ ις π ρ ώ τες σ υ μ μ α χ ίες και ε π ιρ ρ ο ές σ τη ν Ιλλυρία, μ ε ε π ίκ ε ν τ ρ ο τη ν (ε λ λ η ν ικ ή ) π όλη Α π ολλω νία , τ ο 227 π.Χ. Σ τη μ η τρ ο π ο λ ιτικ ή Ε λλά δα ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χή η κα τά σ τα σ η ή τα ν α ρ κ ε τά π ε ρίπ λοκη. Η π ο λ ιτικ ή δ ια ίρ εσ η ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να υ π ά ρ χει και ο ι δ ια μ ά χ ες μ ε τ α ξύ τω ν δ ια φ ό ρ ω ν π ο λ ιτειώ ν σ υ ν εχ ίζο νταν. Σ ε α υ τ έ ς είχ α ν (σ τα μ έσ α το υ 3ου αιώνα) π ρ ο σ τ ε θ ε ί και οι έ ν τ ο ν ε ς κοινω νι-
κ ο π ο λ ιτικ έ ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ εις . Λ όγω τω ν δ υ σ μ ενώ ν ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν σ υ ν θ η κ ώ ν οι λ α ϊ κ έ ς /φ τω χ έ ς τ ά ξ ε ις είχ α ν π ολλαπ λασ ια σ τεί, ενώ ο ι τ ά ξ ε ις τω ν π λουσ ίω ν, που σ υ ν ή θ ω ς κ α τείχ α ν τ η ν εξο υ σ ία , είχα ν σ υ ρ ρ ικ ν ω θ εί σε α ρ ιθ μ ό α λλά κ α τείχ α ν π ερ ισ σ ό τερ ο π λ ο ύ το ! Οι δ ιά φ ο ρ ε ς π ο λι τ ε ίε ς α ν τιμ ε τω π ίζ ο ν τα ς μ εγ ά λ α ε σ ω τε ρ ι κά π ρ ο β λ ή μ α τα π ρ ο σ π α θο ύ σ α ν να τα λ ύ ν ο υ ν μ ε π ο λ έμ ο υ ς , ε ίτ ε για δια ρ π α γή , ε ί τ ε απλά γ ια εκτό ν ω σ η . Η Α ιτω λικ ή σ υ μ π ο λ ιτεία , π ου ε ίχ ε ε λ ά χ ισ το υ ς π ό ρ ο υ ς, ε ξα σ κ ο ύ σ ε σ υ σ τη μ α τικ ά το π ρώ το, ενώ η Α χα ϊκή , π ου ε ίχ ε κυ ρ ία ρ χ η τ ά ξ η π λο υ σίων, το δ ε ύ τ ε ρ ο . Η σ ο β α ρ ό τερ η π ρ ο σ π ά θ εια ρ ιζικ ή ς επ ίλ υ σ η ς τω ν κο ινω νι κώ ν π ρ ο β λ η μ ά τω ν , π ου έ γ ιν ε από τ ο ν Σ π α ρ τιά τη βασ ιλιά Κ λ ε ο μ έ ν η Γ ’ , σ υ ν ετρ ίβη σ τη Σ ελλ α σ ία τ ο 222 π.Χ. από τη σ υμ μαχία Αχαιώ ν και Μ α κεδ όνω ν. Οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι ή τα ν η ισ χ υ ρ ό τερ η δ ύ να μη το υ Ε λ λη ν ισ μ ο ύ , α λλά δ ε ν είχα ν π λ έο ν τ ο υ ς π α ν ε λ λ ή ν ιο υ ς ο ρ α μ α τισ μ ο ύ ς ε ν ό ς Α λ έ ξα ν δ ρ ο υ ή ε ν ό ς Φ ιλίππου. Ενδ ια φ έ ρ ο ν τα ν μ όνο να έ χ ο υ ν ε ξα σ φ α λ ι
σ μ έν η τ η ν κυ ρ ία ρ χ η θ έσ η τ ο υ ς έ ν α ν τι τω ν ά λ λ ω ν Ε λλή νω ν και να α ν τιπ α ρ έρ χ ο ν τα ι μ ε επ ιτυ χ ία τ ο ν ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α ν τα γω νισ μό τω ν π λούσ ιω ν ελ λ η ν ισ τικ ώ ν κρ α τώ ν, τ η ς Σ υ ρ ία ς, τ η ς Α ιγ ύ π το υ και τ η ς Π ερ γ ά μ ο υ . Κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε σ το υ ς Μακ ε δ ό ν ε ς η σ τε ν ή λ ο γ ικ ή π ου κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε κα ι σ τα ά λ λ α ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη , ε ίτ ε παλ α ιά (π.χ. Α θ ή να , Σ π ά ρτη , Θ ήβα ), ε ίτ ε ν έα (π.χ. Ρ όδος, σ υ μ π ο λ ιτείες ). Α π ού σ ια ζε η θ εώ ρ η σ η το υ Ε λ λη ν ισ μ ο ύ ω ς σ υνό λο υ, μ ε ε ν ια ία σ υ μ φ έ ρ ο ν τα και κ ο ιν έ ς επ ιδ ιώ ξ ε ις . Το 223 π.Χ. ο β α σ ιλιά ς τω ν Μ α κ ε δ ό νω ν Α ν τίγ ο ν ο ς Δ ώ σων (229-221 π.Χ.) ίδ ρ υ σ ε τ η ν «Κ ο ινή Σ υ μμ α χία » σ υ μ π ρ ά ττο ν τα ς μ ε τ ο υ ς Α χ α ιο ύ ς (υπό τ η ν επ ιρ ρ ο ή το υ Α ρ ά το υ ) και ά λλα ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη ,
Τ μ ήμ α το ιχ ο γ ρ α φ ία ς μ α κ ε δ ο ν ικ ο ύ τ ά φ ο υ (Λ ε υ κ ά δ ια , Μ α κ ε δ ο ν ία ). Α ρ ισ τ ε ρ ά κ α ι δ ε ξ ιά ξ ίφ η α ν α ρ τ η μ έ ν α δ ίπ λ α σ ε θ ώ ρ α κ ε ς , σ το κ έ ν τ ρ ο μ ε γ ά λ η α σ π ίδ α ν ο τ ιο ε λ λ η ν ικ ο ύ τύ π ο υ .
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
■ α λλά ο σ κο π ό ς τ η ς ή τα ν π ερ ισ σ ό τερ ο η δ ια τή ρ η σ η τ η ς μ α κ ε δ ο ν ικ ή ς επ ιρ ρ ο ή ς και τω ν π ο λ ιτικ ώ ν κ α θ ε σ τώ τω ν π ου εν ισ χ ύ ο ν τα ν από α υ τή ν , π αρά κά π οιου ε ί δ ο υ ς ε θ ν ικ ή ε ν ό τη τα . Η ιδ έα α υ τή δ ο κ ι μ ά σ τη κ ε ά λ λ η μια φ ο ρ ά , ό τα ν τ α κ ρ ά τη τ η ς κ ο ιν ή ς σ υ μ μ α χ ία ς π ο λ έμ η σ α ν με τ ο υ ς Α ιτω λ ο ύ ς και τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς τ ο υ ς σ ε έ ν α ν α κό μ η α δ ε λ φ ο κ τό ν ο π ό λ εμ ο που ο ν ο μ ά σ τη κ ε « σ υ μ μ α χ ικό ς» (220-217 π.Χ.). Μ ό νο κ α τά τ ο σ υ ν έδ ρ ιο τ η ς ε ιρ ή ν η ς σ τη Ν α ύ π α κτο ο η γ έ τ η ς τω ν Αιτω λώ ν, Α γ έλ α ο ς, π ρ ο β λ έπ ο ν τα ς σω στά είπ ε πως οι Ε λ λ η ν ες έ π ρ επ ε να σ τα μ α τή σ ο υ ν τ ις ε μ φ ύ λ ιε ς δ ια μ ά χ ες και να ε ν ω θ ο ύ ν κα τά το υ κο ινο ύ ε χ θ ρ ο ύ π ου θ α ε ρ χ ό τα ν σ ύ ν το μ α από τη Δύση (« τα ε κ τ η ς Ε σ πε ρ ία ς ν έφ η » )!
Ο Ι Ρ Ω Μ Α ΙΟ Ι Σ Τ Η Ν ΙΛ Λ Υ Ρ ΙΑ Β ’ Κ Α Ρ Χ Η Δ Ο Ν ΙΑ Κ Ο Σ ΠΟΛΕΜΟΣ
Ίβ ■■
-
Την επ ο χή ε κ ε ίν η ε ίχ ε ε ν τ α θ ε ί η α νά μ ιξη τω ν Ρω μαίω ν σ τη ν Ιλλυρία. Την ά ν ο ι ξη το υ 219 π.Χ. ισ χυ ρ ό ς σ τό λ ο ς υπό το υ ς δ ύ ο υ π ά το υ ς, Λ ε ύ κ ιο Α ιμ ίλ ιο Π α ύλο και Μ ά ρ κο Λ ίβιο Σ α λ ινά το ρ α , έ φ θ α σ ε σ τα ιλ λ υ ρ ικ ά π αράλια π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να τιμ ω ρ ή σ ει τ ο ν α π ο σ τά τη (από π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η μ ε τ α ξ ύ το υ ς σ υμ φ ω νία ) Δ η μ ή τρ ιο Φ άριο, μ ε τ ο ν οπ οίο ε ίχ ε σ υ νά ψ ει σ χ έσ εις ο ν έ ο ς βασ ιλιά ς τ η ς Μ α κεδ ο νία ς,Φ ίλιπ π ο ς Ε’. Η μ εγ ά λ η α ρ ιθ μ η τικ ή υ π ερ ο χ ή τω ν Ρω μαίω ν δ ε ν ά φ η σ ε π ερ ιθ ώ ρ ια α ν τίσ τα σ η ς σ το υ ς Ιλ λ υ ρ ιο ύ ς . Μ έσ α σ ε μ ικ ρ ό δ ιά σ τη μα ό λ ε ς οι π ό λ εις π ροσ χώ ρησ αν σ το υ ς Ρ ω μαίους, ενώ η Δ ιμ ά λ η και η Φ άρος (που π ο λ έμ η σ α ν ) κ α τα λ ή φ θ η κ α ν ύ σ τερ α από σ ύ ν το μ η π ο λιο ρ κία . Ο Δ η μ ή τρ ιο ς μ ό λ ις μ π ό ρ εσ ε να δ ια φ ύ γ ε ι σ τη Μ α κ εδ ο νία. Ο ι π ό λ εις που π ροσ χώ ρησ αν σ το υ ς Ρ ω μαίους σ υ μ π ε ρ ιε λ ή φ θ η σ α ν π λ έο ν σ τις κ τή σ εις τ ο υ ς (που είχ α ν από τ ο 227 π.Χ.), ενώ οι ά λ λ ε ς ιλ λ υ ρ ικ έ ς π ό λ εις έ μ ε ι να ν α ν ε ξ ά ρ τ η τ ε ς υπό τ ο ν ν έ ο τ ο υ ς η γ έ τη , Σ κ ε ρ δ ιλ α ϊδ α , ο ο π ο ίο ς ό μ ω ς έσ π ευ σ ε να σ υνά ψ ει δ ιπ λ ω μ α τικ έ ς σ χ έσ εις μ ε το υ ς κα τα κτη τές. Τον ε π ό μ ε ν ο χ ρ ό ν ο (218 π.Χ.) κ η ρ ύ χ θ η κ ε ο μ εγ ά λ ο ς δ ε ύ τ ε ρ ο ς κα ρ χ η δ ο ν ια κ ό ς π ό λ εμ ο ς , ο π ό τε η Ρώμη σ υ γ κ έ ν τρ ω σε το δ υ ν α μ ικ ό τ η ς ε κ ε ί. Τόσο κάπ οιοι Ιλ λ υ ρ ιο ί η γ ε μ ό ν ε ς , όσο και ο Φ ίλιππος τω ν Μ α κ εδ ό ν ω ν , σ κ έ φ θ η κ α ν τ ό τ ε να ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ο ύ ν τ η ν ε υ κ α ιρ ία και να διώ ξ ο υ ν τ ο υ ς Ρ ω μα ίο υς από τα ιλ λ υ ρ ικ ά π α ράλια. Για να π ε τύ χ ε ι κ ά τι τ έ τ ο ιο ο Φ ίλιπ π ος έ π ρ επ ε να δ ια θ έ τ ε ι ικα νό ν α υ τικ ό . Η Μ α κ εδ ο ν ία ό μ ω ς από τα χ ρ ό ν ια το υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ βασ ιλιά τη ς , Α ν τίγο ν ο υ Δώ σωνα, ε ίχ ε π ά ψ ει να α π ο τε λ ε ί υ π ο λο γίσ ιμ η ν α υ τικ ή δ ύ ν α μ η και ο Φ ίλιππος δ ε ν ε ίχ ε τ α α π α ρ α ίτη τα κ ε φ ά λ α ια γ ια να ν α υ π η γ ή σ ει ικ α ν ο π ο ιη τικ ό α ρ ιθ μ ό π λο ί ω ν, ο ύ τ ε β έβ α ια τό σ ο υ ς ικα ν ο ύ ς ν α υ τ ι κο ύ ς . Π α ρ ό λα α υ τά ο ν ε α ρ ό ς βασ ιλιά ς δ ε ν π α ρ α ιτή θ η κ ε από τ ο σ χ έδ ιό το υ και
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
φ ά λ α γ γ α ς . Ο ι ζ υ γ ο ί ε δ ώ ε ίν α ι ο κ τ ώ , α ν τ ί τ ο υ σ υ ν ή θ ο υ ς 16, εν ώ π ρ ο τά σ σ ο ν τ α ι ο ι σ ό ρ ισ σ ε ς τω ν 4 π ρ ώ τω ν α ν τ ί τω ν 5. Ο ι σ τ ο λ έ ς ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ο μ ο ιό μ ο ρ φ ε ς ε ν ώ σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α α υ τ ό δ ε ν σ υ ν έ β α ιν ε (Ισ τ ο ρ ία Ε λ λ η ν ικ ο ύ Ε 9 ν ο υ ς ).
δ ιέ τ α ξ ε τη να υπ ήγη σ η 100 λ έμ β ω ν κα τά τ ο ιλ λ υ ρ ικ ό π ρ ό τυ π ο , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να μ π ο ρ εί το υ λ ά χ ισ το ν να μ ε τ α φ έ ρ ε ι τα σ τρ α τε ύ μ α τ ά το υ . Ε π ειδή δ ε ν ε ίχ ε τα απ α ιτσ ύ μ εν α χ ρ ή μ α τα γ ια να μ ισ θ ώ σ ει κω π η λ ά τε ς , α ν α γ κ ά σ τη κ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί τ ο υ ς σ τρ α τιώ τε ς το υ . Μ ε α υ τό ν τ ο ν ε ξο π λ ισ μ ό , 100 λ έ μ β ο υ ς και 6.000 ά ν δ ρ ες , ο Φ ίλιππ ος τ ο κα λ ο κ α ίρ ι το υ 216 π.Χ. έ π λ ευ σ ε π ρο ς τ ις α κ τ έ ς τ η ς β ό ρ ε ια ς Η π είρ ου , μ ε α π ώ τερ ο σ τόχο να κ α τ ε υ θ υ ν θ ε ί π ρ ο ς Β ο ρ ρ ά ν (σ τη ν Α π ολλω νία ). Μ ό λις ό μ ω ς έ μ α θ ε ό τι ε ρ χ ό τα ν π ρ ο ς τα ε κ ε ί μια ρω μ α ϊκή μ οίρ α (10 π ε ν τή ρ ε ις ), α ν έ σ τρ ε ψ ε και ε π έ σ τ ρ ε ψ ε ά π ρ α κ το ς σ τη Μ α κ εδ ο ν ία . Η α δ υ ν α μία το υ Φ ιλίππου και η φ υ γ ή το υ από τα δ υ τικ ά π α ρά λια π ρ ο κ ά λ εσ α ν ν έ ε ς , ε χ θ ρ ι κ έ ς α π έν α ν τι το υ , δ ια θ έ σ ε ις τω ν Α ιτω λών, οι ο π ο ίο ι μ ε τ η ν επ ικρ ά τη σ η τ η ς αν τ ιμ α κ ε δ ο ν ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς τά χ θ η κ α ν α π ο φ α σ ισ τικά ε ν α ν τίο ν το υ και α ν έ π τυ ξα ν σ χ έσ εις μ ε τ ο υ ς Ρ ω μαίους. Ο ίδ ιο ς, έ χ ο ν τα ς σ υ ν ειδ η το π ο ιή σ ε ι τ η ν α δ υ ν α μ ία το υ και α ν α ζη τώ ν τα ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς π ου να μ π ο ρ ο ύ ν να τ ο ν ενισ χ ύ σ ο υ ν μ ε ε π α ρ κ ε ίς ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , ύ σ τερ α και από τις μ ε γ ά λ ε ς ε π ιτυ χ ίε ς το υ Κ α ρ χ η δ ό ν ιο υ Αν ν ίβ α σ τη ν Ιτα λ ία (μάχη Κ αννώ ν, τ ο 216 π.Χ.) ή λ θ ε σ ε επ α φ ή μαζί το υ και τ ε λ ικ ά σ υ ν ή ψ α ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς σ υ μ μ α χ ία (το 215 π.Χ.). Κ α τά τ ο υ ς ό ρ ο υ ς τ η ς οι Μ α κ εδ ό ν ε ς και οι σ ύμ μα χο ί το υ ς ό φ ε ιλ α ν να υ π ο σ τη ρ ίξο υ ν τ ο υ ς Κ α ρ χ η δ ό ν ιο υ ς κα τά τ ο ν π ό λ εμ ό τ ο υ ς μ ε τ ο υ ς Ρ ω μαίους και
α ν τίσ τρ ο φ α οι Κ α ρ χ η δ ό ν ιο ι θ α υ π ο σ τή ριζα ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Φιλίππου ό τα ν θ α χ ρ ε ια ζ ό τ α ν κ ά τι τ έ τ ο ιο . Ε π ιπ λέον δ ε ν θ α σ υ μ φ ω νο ύ σ α ν σε ε ιρ ή ν η χω ρίς να συμ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε τα ι και ο ά λ λ ο ς σ ύμ μα χο ς, ενώ σε τ έ τ ο ια π ερίπ τω σ η θ α ε τ ίθ ε τ ο ως ό ρ ο ς η απ οχώ ρηση τω ν Ρω μαίω ν από τα ιλλ υ ρ ικά π αράλια. Μ ε τη σ υ μ μ α χ ία α υ τή ά ρ χ ιζε γ ια πρώ τη φ ο ρ ά π ό λ ε μ ο ς μ ε τ α ξ ύ Ε λλή νω ν τη ς μ η τρ ο π ο λ ιτικ ή ς Ε λλά δα ς και Ρωμαίων, σ το π ερ ιθ ώ ρ ιο το υ μ εγ ά λ ο υ Β ’ Κ α ρ χη δ ο ν ια κο ύ π ο λ έμ ο υ . Ο Φ ίλιππ ος π ε ρ ίμ ε ν ε ό τι ο ι Ρω μαίοι, α π α σ χ ο λη μ έν ο ι κα θ ώ ς ή τα ν , δ ε ν θ α δ ρ α σ τη ρ ιο π ο ιο ύ ν το ιδ ια ίτε ρα σ τα α ν α το λ ικ ά , ενώ θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να τ ο ν εν ισ χ ύ σ ει ο ισ χυ ρό ς κ α ρ χ η δ ο ν ια κ ό ς σ τό λ ο ς . Ο Α ννίβ α ς π ίσ τε υ ε πως μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε ν ισ χ υ θ ε ί από τ ο υ ς Μ α κ ε δ ό ν ε ς σ το ν π ό λ εμ ό τ ο υ σ τη ν Ιτα λ ία και γ ι’ α υ τό π ρ ο σ π ά θη σ ε να κ α τα λ ά β ει κάπ οιο σ η μ α ν τ ικ ό λ ιμ ά ν ι σ τη ν α ν α το λ ικ ή π λ ε υ ρ ά τη ς χ ερ σ ο ν ή σ ο υ . Π ά ντω ς ο Φ ίλιππ ος ε ίχ ε π ο λύ σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο υ ς σ τό χ ο υ ς (τα π αράλια τ η ς Ιλλ υ ρ ία ς) και δ ε ν ε ν δ ια φ ε ρ ό τ α ν για επ έμ β α σ η σ τη ν Ιταλία, ο ύ τε , π ολύ π ερ ισ σ ό τε ρ ο , ο ν ε ιρ ε υ ό τ α ν τ ις ε π ιτυ χ ίε ς το ύ Π ύρ ρο υ. Σ τη ν Ε λλά δα ο ι π ο λ ιτικ έ ς ε ξ ε λ ίξ ε ις δ ε ν ή τα ν ε υ χ ά ρ ισ τε ς γ ια τ ο ν Φίλιππο. Οι κ ύ ρ ιο ι σ ύμ μα χο ί το υ , οι Α χαιοί, τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς ε ίχ ε δ ε σ μ ε ύ σ ε ι (« ...Μ α κ εδ ό ν ε ς και σ ύμμα χοι...») σ τη σ υ μ φ ω νία μ ε το ν Α ννίβα, α ν τέ δ ρ α σ α ν σε α υ τό γ ια τί π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ω ς δ ε ν είχ α ν ε ρ ω τη θ ε ί. Ο η γ έ τ η ς
τ η ς σ υ μ π ο λ ιτεία ς , Α ρ α το ς , δ ιε υ κ ρ ίν ισ ε σ το ν Φίλιππο πως αν και σ υ ν έχ ιζα ν να μ ε τ έ χ ο υ ν σ τη ν Κ οινή σ υ μ μ α χ ία μ ε τη Μ α κ ε δ ο ν ία δ ε ν θ α λ ά β α ινα ν μ έ ρ ο ς σ το ν π ό λ ε μ ο κ α τά τω ν Ρωμαίων! Η κα τά σ τα σ η χ ε ιρ ο τ έ ρ ε υ σ ε ό τα ν ο Φ ίλιππος α ν α μ ίχ θ η κ ε σ τις υ π ο θ έ σ ε ις τω ν Μ εσ σ η νίω ν και ενίσ χ υ σ ε τ ο υ ς δ η μ ο κ ρ α τικ ο ύ ς έ ν α ν τι τω ν ο λιγ α ρ χ ικώ ν , κά τι που θ ο ρ ύ β η σ ε πολύ τ ο υ ς Α χ α ιο ύ ς. Μ α κ ε δ ο ν ικ ή φ ρ ο υ ρ ά ε γ κ α τα σ τά θ η κ ε σ τη ν Ιθώ μ η ύ σ τε ρ α από π ρό σ κλη σ η τω ν Μ εσ σ ηνίω ν, ε ξ ο ρ γ ίζ ο ν τ α ς τ ο υ ς Α χ α ιο ύ ς. Σ τα π ο λ ιτικ ά π ρ ο σ τέ θ η κ α ν και τα προσω πι κά, ό τα ν ο Φ ίλιππ ος σ υ ν ή ψ ε ε ρ ω τικ έ ς σ χ έσ εις μ ε τη γ υ ν α ίκ α το υ γ ιο υ το ύ Αράτο υ , π ου λ ε γ ό τ α ν επ ίσ ης Α ρ α το ς !
Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ Σ Τ Η Ν ΙΛ Λ Υ Ρ ΙΑ ■Ε Ξ Ε Λ ΙΞ Ε ΙΣ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Ενώ η Κ οινή σ υμ μα χία ε ίχ ε κ λ ο ν ισ τεί, ο Φ ίλιππος μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς τ ο ν σ τρ α τό το υ μ ε λ έ μ β ο υ ς , ε ισ έ β α λ ε τ ο κα λ ο κα ίρ ι το υ 214 π.Χ, σ τη ν Ιλλ υ ρ ία από τη θ ά λ α σ σα. Π ο λ ιό ρ κ η σ ε τ η ν Α π ολλω νία , α λλά η έγ κ α ιρ η επ έμ β α σ η το υ ρ ω μ α ϊκο ύ σ τό λο υ υπό τ ο ν Μ ά ρ κο Β α λ έρ ιο Λ α ιβ ίνο έσω σ ε τη ν π όλη. Ε ν ισ χ υ μ ένο ι μ ε τ ο υ ς Ρ ω μαίους σ τρ α τιώ τε ς ο ι Α π ο λ λ ω ν ιά τε ς επ ιχ είρ η σαν α ιφ ν ιδ ια σ τικ ή έ ξ ο δ ο και π έτυ χ α ν να δ ιώ ξο υ ν τ ο ν Φίλιππο, ο ο π ο ίο ς έχα σ ε π ο λ λ ο ύ ς ά ν δ ρ ε ς και τ ο σ τρ α τό π εδ ό το υ . Τον χ ειμ ώ ν α το υ 214/213 π.Χ. π έθ α ν ε ο Α ρ α το ς , α φ ή ν ο ν τα ς τη σ υμ μα χία (Μ α
κ ε δ ο ν ία ς και Α χ α ϊκή ς Σ υ μ π ο λ ιτεία ς ) κ λ ο ν ισ μ έν η . Ο Φ ίλιππ ος δ ε ν α π ο γ ο η τε ύ θ η κε, π αρά τ ο ό τι ο ι Κ α ρ χ η δ ό ν ιο ι, σ το υ ς ο π ο ίο υ ς ε ίχ ε σ τη ρ ίξε ι ε λ π ίδ ε ς , δ ε ν μπ ο ρ ο ύ σ α ν να τ ο ν β ο η θ ή σ ο υ ν . Το ε π ό μ ε ν ο κ α λ ο κ α ίρ ι λ ο ιπ ό ν ε ισ έ β α λ ε σ τη ν Ιλλυ ρ ία από τ η ν ξη ρ ά . Χ ω ρίς να σ υ ν α ν τή σ ει σ ο βα ρ ή α ν τίσ τα σ η υ π έ τα ξε τα ιλλ υ ρ ικά φ ύ λ α τω ν Α τιν τά ν ω ν και τω ν Π α ρθ ίνω ν, κα τ έ λ α β ε τ η ν ισχυρή π όλη Δ ιμ ά λ η και π ρο χ ω ρ ο ύ σ ε ν ικ ώ ν τα ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ β α σιλιά Σ κ ε ρ δ ιλ α ϊδ α κα ι τ ο υ γ ιο υ το υ Π λευ ρ ά το υ . Σ τη σ υ ν έχ εια κ α τ έ λ α β ε μ ε έ φ ο δ ο τ η ν ο χ υ ρ ή π όλη Λισσό, ενώ ο ι Ρω μαίοι δ ε ν φ α ίν ο ν τα ν ικα νο ί να σ τε ίλ ο υ ν ε ν ι σ χύσ εις. Η δη ό μ ω ς η κα τά σ τα σ η ε ίχ ε χ ε ιρ ο τε ρ ε ύ σ ε ι α ρ κ ε τ ά γ ια τ ο ν Φίλιππο σ τη ν ό τια Ε λλά δα, τό σ ο μ ε τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς το υ , όσο και μ ε τ α ε χ θ ρ ικ ά ή τα ο υ δ έ τ ε ρ α κ ρ ά τη . Α φ ο ρ μ ή δ ό θ η κ ε μ ε τη δ ε ύ τ ε ρ η ε π έμ β α σ η π ου δ ιέ τ α ξ ε ο β α σ ιλιά ς σ τις υ π ο θ έ σ ε ις τω ν Μ εσσ ηνίω ν. Υ π εύ θ υ ν ο ς τ η ς ε π ιχ είρ η σ η ς ή τα ν ο Δ η μ ή τρ ιο ς ο Φάρ ιο ς, ο ο π ο ίο ς και σ κ ο τώ θ η κ ε ό τα ν οι Μ εσ σ ή νιο ι α ν τισ τά θ η κ α ν α π ο τε λ ε σ μ α τ ι κά σ το υ ς ε ισ β ο λ είς . Ω ς α ν τε κ δ ίκ η σ η οι Μ α κ ε δ ό ν ε ς δ ήω σ αν (λ ε η λ ά τη σ α ν ) τ η ν ύ π α ιθ ρ ο , σαν να β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ ε ξ έ ν η χώ ρα. Η σ υ ν έπ εια ή τα ν να α π οχω ρ ή σ ο υ ν οι Μ εσ σ ή νιο ι από τη σ υ μ μ α χ ία και να σ τρ α φ ο ύ ν π ρ ο ς τ ο υ ς Α ιτω λ ο ύ ς . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι γ νώ ρ ιζα ν πως μ ό ν ο ι τ ο υ ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σαν να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τη σ υνα σ π ισ μένη δ ύ ν α μ η Μ α κ εδ ό ν ω ν, Θ εσ σ αλώ ν, Α κα ρ νά -
νων, Η π ειρ ω τώ ν, Β οιω τώ ν, Αχαιώ ν και λοιπ ώ ν σ υμ μά χω ν και α φ ο ύ δ ε ν υ π ή ρ χε ά λ λ η σ η μ α ν τικ ή ε λ λ η ν ικ ή δ ύ ν α μ η ικα νή να τ ο υ ς ε ν ισ χ ύ σ ει α π ε υ θ ύ ν θ η κ α ν σ το υ ς Ρ ω μαίους!
ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΑΙΤΩΛΩΝ ΡΩΜ ΑΙΩΝ
17 ™
Τ η ν επ ο χή ε κ ε ίν η και ο ι Ρ ω μαίοι ενδ ια φ έ ρ ο ν τα ν να σ υ ν ά ψ ο υ ν σ χ έσ εις με ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ο υ ν έ ν α ν α ντιπ ερ ισ π α σ μ ό κ α τά λ λ η λ ο να α π α σ χο λεί τ ο ν Φίλιππο ώ σ τε α υ τ ό ς να μ η ν ε ν ισ χ ύ σ ει τ ο ν σ ύμ μα χό το υ Α ννίβα. Υ σ τερ α μ ά λισ τα από τις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς ε π ιτυ χ ίε ς τω ν Μ α κ εδ ό ν ω ν σ τη ν Ιλ λ υ ρία και τ ο ν ο ρ α τό κ ίν δ υ ν ο π ου δ ιέ τρ ε χ α ν π λ έ ο ν οι κ τή σ ε ις το υ ς , ο ι Ρω μαίοι ιθ ύ ν ο ν τ ε ς απ οφ άσ ισ αν να σ υ ν ά ψ ο υ ν σ υ μ φ ω νία μ ε τ ο υ ς Α ιτω λ ο ύ ς . Τον Σ ε π τέ μ β ρ ιο το υ 212 π.Χ., έ π ε ιτα από μ υ σ τικ έ ς σ υ ν εν ν ο ή σ εις μ ε τ α ξ ύ τω ν α ρ χ ό ν τω ν, ο ρ ω μ α ϊκό ς σ τό λ ο ς υπό τ ο ν Λ α ιβ ίνο π ρ ο σ ο ρ μ ίσ τη κ ε σ τη Ν α ύπ α κτο . Η τα ν η π ρώ τη φ ο ρ ά που ρω μαϊκή σ τρ α τιω τικ ή δ ύ ν α μ η β ρ έ θ η κ ε σ τη ν Ε λλά δα! Ο Ρ ω μαίος να ύ α ρ χ ο ς, ύ σ τε ρ α από π ρ ό σ κλησ η το υ η γ έ τ η τ η ς Σ υ μ π ο λ ιτεία ς Σ κό πα, π α ρ α β ρ έ θ η κ ε σε σ υ νεδ ρ ία σ η τ η ς Σ υ ν έ λ ε υ σ η ς και α ν έ π τ υ ξ ε τ ις ρ ω μ α ϊκ ές θ έ σ εις για φιλία, υ π ο σ τή ρ ιξη τω ν δ ιε κ δ ικ ή σ εω ν τω ν Α ιτω λώ ν, ενίσ χυσ ή τ ο υ ς μ ε σ τρ α τιω τικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς κλπ. Λ ίγ ε ς μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τε ρ α υ π ο γ ρ ά φ η κ ε η σ υ μ φ ω νία συμΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
Α ν α ρ τ η μ έ ν ο ξ ίφ ο ς , π ε ρ ικ ν η μ ίδ ε ς , κ ρ ά ν η κ α ι α σ π ίδ α όπ ω ς α π ε ικ ο ν ίζ ο ν τ α ι σ ε τ ο ιχ ο γ ρ α φ ία μ α κ ε δ ο ν ικ ο ύ τ ά φ ο υ σ τα Λ ε υ κ ά δ ια τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ία ς (3 ο ς α ι. π .Χ.).
Jß ■■
μ α χία ς Α ιτω λώ ν και Ρωμαίων, όπου ο ρ ί ζ ο ν τα ν α ν α λ υ τικ ά οι δ ε σ μ ε ύ σ ε ις και τα οφ έ λ η κ α θ ε ν ό ς σ υμ μ ά χ ο υ (μ έσ α φ θ ινο π ώ ρ ου 212 π.Χ.). Το κ ε ίμ ε ν ο α υ τό , γ νω σ τό ω ς « κ είμ εν ο δ ια ρ π α γή ς» , α ν έ θ ε τ ε σ το υ ς Α ιτω λ ο ύ ς τ ις χ ερ σ α ίε ς ε π ιχ ειρ ή σ εις και σ το υ ς Ρ ω μαίους τ ις θ α λά σ σ ιες. Οι π ερ ιο χ έ ς που θ α κ α τα κ το ύ σ α ν μαζί θ α π ε ρ ιέ ρ χ ο ν τα ν σ το υ ς Α ιτω λ ο ύ ς , ενώ οι κ ά το ικ ο ι κα ι η μισή κ ιν η τή π ερ ιο υ σ ία τ ο υ ς α φ ή ν ο ν τα ν σ τη ν α π ό λ υ τη ε ξο υ σ ία τω ν Ρω μαί ων! Αν η κ α τά κ τη σ η γ ιν ό τα ν μ ό ν ο από ρ ω μ α ϊκή δ ύ ν α μ η , οι κ ά το ικ ο ι και ο λ ό κ λ η ρη η π ερ ιο υ σ ία τ ο υ ς θ α α ν ή κ α ν σ το υ ς ν ι κ η τ έ ς . Η σ υ ν θ ή κ η ό ρ ιζε α κό μ η ό τι οι σ ύμ μα χο ι δ ε ν είχ α ν δ ικα ίω μ α χ ω ρ ισ τή ς α π οχώ ρησ ης από τ ο ν π ό λ εμ ο , ενώ ά φ η ν ε π ερ ιθ ώ ρ ιο για όπ οιο ά λ λ ο ε λ λ η ν ικ ό κρ ά τ ο ς ή θ ε λ ε να π ροσ χω ρήσ ει. Η σ υμ φ ω νία α υ τή ή τα ν ένα κ ε ίμ ε ν ο ε θ ν ικ ή ς π ρ ο δ ο σ ία ς χ ε ιρ ό τ ε ρ ο από τ η ν Αν τα λ κ ίδ ε ιο ε ιρ ή ν η , ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς . Οι α υ το υ ρ γ ο ί Α ιτω λο ί, χάρη τω ν δ ικώ ν τ ο υ ς σ τεν ώ ν (και α ρ π α κτικώ ν) σ υ μ φ ε ρ ό ν τω ν δ ε ν δίσ τα σ α ν να α φ ή σ ο υ ν σ το υ ς α λ λ ό φ υ λ ο υ ς ε κ τ ε τ α μ έ ν α π ερ ιθ ώ ρια λ εη λ α σ ία ς και ε ξα ν δ ρ α π ο δ ισ μ ο ύ π ο λλώ ν χ ιλιά δ ω ν ο μ ο φ ύ λ ω ν το υ ς ! Η σ υμ φ ω νία δ ε ν τιμ ά β έ β α ια και τη Ρώμη, που ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χή π ρ ο έ 6 α λ ε έ ν α ν έ ο ή θ ο ς σ τα δ ιε θ ν ή π ο λ ιτικ ά π ρ ά γμ α τα . Π α
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς ό μ ω ς κά π ο ιο ς τ η ν ε ξ έ λ ιξη τω ν ρ ω μ α ϊκώ ν π ο λ ιτικ ώ ν η θ ώ ν κα τά τ α ε π ό μ ε ν α χ ρ ό ν ια , θ α δ ια π ισ τώ σ ει τη σ τα δ ια κ ή κα τά π τω σ η , σ υνεπ ώ ς θ α ε ξ η γ ή σ ει τ ο υ ς ό ρ ο υ ς α υ τή ς τ η ς σ υ ν θ ή κ η ς ω ς έν α απλό σ η μ είο το υ η θ ικ ο ύ κ α τ ή φ ο ρου σ το ν ο π ο ίο έ π ε φ τ ε η Ρώμη κα θ ώ ς κ α τα κ το ύ σ ε τ η ν π α γκό σ μ ια κυ ρια ρ χία . Μ ε τά τη σ υ μ φ ω νία α υ τή τα δ ύ ο α ν τιμ α χ ό μ εν α μ έρ η είχ α ν δ ια μ ο ρ φ ω θ ε ί ω ς ε ξή ς : από τη μια π λ ευ ρ ά υ π ή ρ χ ε Κ οινή σ υμ μα χία Μ α κ εδ ό ν ω ν , Θ εσ σ αλώ ν, Η πειρω τώ ν, Β οιω τώ ν, Α κα ρ νά νω ν, Α χαιώ ν κα ι μ ερ ικ ώ ν μ ικ ρ ό τε ρ ω ν π ό λ εω ν κα ι από τ η ν ά λ λ η οι Ρω μαίοι, ο ι Ιλλ υ ρ ιο ί και ο ι Α ιτω λ ο ί μ ε τ ο υ ς Ε λ λ η ν ες σ υ μ μ ά χ ο υ ς τ ο υ ς (Μ εσ σ ή ν ιο υ ς, Η λ ε ίο υ ς , Σ π α ρ τιά τε ς ). Σ το ν δ ε ύ τ ε ρ ο σ υνασ πισ μό ε ν τ ά χ θ η κ α ν α κό μ α ο ι Δ ά ρ δ α ν ο ι (β ά ρ β α ρ ο ι π ου ζο ύσ α ν β ό ρ εια τ η ς Μ α κ εδ ο ν ία ς ) και ο βα σ ιλιά ς τ ή ς Π ερ γ ά μ ο υ Α ττα λ ο ς , ο ο π ο ίο ς από τ ο 220 π.Χ. ε ίχ ε φ ιλ ικ έ ς σ χ έσ εις μ ε τ ο υ ς Α ιτω λ ο ύ ς και ε χ θ ρ ε υ ό τ α ν τ ο ν Φίλιππο.
Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ Τ Ω Ν Α Ν Τ ΙΠ Α Λ Ω Ν ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σ τα τ έ λ η το υ φ θ ινο π ώ ρ ο υ το υ 212 π.Χ. ο π ό λ ε μ ο ς δ ιε ξα γ ό τα ν π λ έ ο ν σ ε τ έ σ σ ερ α μ έτω π α : σ το ν Β ορ ρ ά , σ τις π ερ ιο χ ές
τ η ς Ιλλ υ ρ ία ς, μ ε τα ξ ύ Ρω μαίω ν και Μ α κ ε δόνω ν, σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ε λλά δα μ ε τ α ξ ύ Αιτω λώ ν και σ υμμά χω ν το υ Φ ιλίππου, σ τη ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο μ ε τ α ξ ύ Μ εσ σ ή νιω ν, Η λείω ν και Σ π α ρ τια τώ ν κ α τά τω ν Α χαιώ ν και σ το ν θ α λά σ σ ιο χώ ρο το υ Α ιγα ίο υ π ελάγ ο υ ς , όπου σ υ γ κ ρ ο ύ ο ν τα ν οι σ τό λ ο ι τω ν Ρω μαίω ν και τω ν Π ερ γ α μ η ν ώ ν κ α τά τω ν λίγω ν μ οιρ ώ ν το υ Φ ιλίππου. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς α μ έσ ω ς μ ό λ ις έ μ α θ ε τη σ υ μ φ ω νία Α ιτω λώ ν και Ρωμαίων, θ έ λ η σ ε να ξε κ α θ α ρ ίσ ε ι γ ρ ή γ ο ρ α τ η ν κατά σ τα σ η και ε ισ έ β α λ ε π άλι σ τη ν Ιλλυ ρία , π ρο ελ α ύ ν ο ν τα ς π ρ ο ς τ η ν Α π ολλω νία . Α φ ο ύ λ ε η λ ά τη σ ε τα π ερ ίχω ρα δ ε ν χ ρ ο ν ο τρ ίβ η σε π ο λ ιο ρ κ ώ ν τα ς τ η ν καλά π ρ ο σ τα τευ μ έ ν η π όλη, α λλά π ρ ο χώ ρ ησ ε α ν α το λ ικ ά και κ τύ π η σ ε τ ο υ ς Δ ά ρ δ α ν ο υ ς, ο ι ο π ο ίο ι είχ α ν σ υ ν δ ε θ ε ί μ ε τ ο υ ς Ρ ω μαίους. Α φ ού το υ ς ν ίκ η σ ε κ α τ έ λ α β ε τ η ν π όλη τ ο υ ς Σίντια , ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ώ ν ο ν τ α ς έ τσ ι έ ν α ν π ιθ α νό κ ίν δ υ ν ο . Κ α τό π ιν σ υ ν έχ ισ ε σ τη ν ίδια κ α τε ύ θ υ ν σ η κ τυ π ώ ν τα ς θ ρ α κ ικ ά φ ύ λ α που μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α π ο τε λ έ σ ο υ ν απ ειλή γ ια τ α ν ώ τα το υ , πάνω σ τη ν ο ρ ο σ ειρ ά τη ς Ρ οδόπ ης. Ο ι Ρω μαίοι σ το μ ε τ α ξ ύ μ ε τ ο ν σ τό λο το υ ς κ α τ έ λ α β α ν τη Ζ ά κ υ ν θ ο , τ η ν οποία κ α τ ε ίχ ε μ α κ ε δ ο ν ικ ή φ ρ ο υ ρ ά , ενώ οι Αιτω λ ο ί απ έσ π ασ αν μ ε ρ ικ έ ς π ό λ εις τ η ς Α κα ρ να νία ς, χω ρίς ό μ ω ς να π ε τύ χ ο υ ν κά τι α π ο φ α σ ισ τικό ε π ε ιδ ή δ ε ν σ τη ρ ίχ θ η κ α ν από τ ο ν ρ ω μ α ϊκό σ τό λο . Οι Α κ α ρ ν ά ν ες έ μ ειν α ν π ισ το ί σ τη σ υ μ μ α χ ία το υ Φιλίπ π ου, π αρά τ ο ό τι ε κ ε ίν ο ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε
•α τ ο υ ς β ο η θ ή σ ει. Ο ι Α ιτω λο ί ά λ λ α ξα ν κ α τε ύ θ υ ν σ η και ξ . σ χ υ μ έν ο ι μ ε Π ερ γ α μ η ν ο ύ ς μ ισ θ ο φ ό ρ ο υ ς . έ χ ο ν τα ς και τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη ρω σ ικ ώ ν π ο λ εμ ικ ώ ν π λοίω ν, εισ έ β α λ α ν Γ τη Φ ωκίδα. Α φ ο ύ τ η ν π ο λιό ρ κη σ α ν, κα τέ λ α β α ν τ η ν π αραθαλάσ σ ια Α ντίκυ ρ α , - : j q κ α τ ο ίκ ο υ ς τ η ς ο π ο ία ς π α ρέδω σ α ν α το ύ ς Ρ ω μαίους, οι ο π ο ίο ι τ ο υ ς π ο ύ λ η σαν ω ς δ ο ύ λ ο υ ς (211 π.Χ.). Το ν ίδιο κα ιρ ό σ τη ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο οι Σ π α ρ τιά τε ς δ ίσ τα ζα ν να τα χ θ ο ύ ν με ~ους Α ιτω λ ο ύ ς , σ υνεπ ώ ς και μ ε τ ο υ ς Ρώ σ ο υ ς . ο π ό τε οι Α κ α ρ ν ά ν ες , π ου είχ α ν ο ιλ ικ έ ς σ χ έσ εις μαζί το υ ς , έ σ τε ιλ α ν π ρ έ σ β εις να τ ο υ ς π είσ ο υ ν να μ ε ίν ο υ ν ο υ δ έ~εροι. Ο λ ό γ ο ς που ε κ φ ώ ν η σ ε ο α ρ χ η γ ό ς τη ς π ρ εσ β εία ς Λ υ κ ίσ κ ο ς ή τα ν έ ν α δ ριμύ « κα τη γο ρ ώ » κ α τά τω ν Α ιτω λώ ν και τω ν «βάρβαρω ν» σ υμμάχω ν το υ ς , α λλά τ ε λ ι κά ο ι Σ π α ρ τιά τε ς , α π ο β λ έπ ο ν τα ς σ ε ε δ α φ ικ ές π ρ ο σ α ρ τή σ εις σε β ά ρ ο ς τ η ς Α χα ϊ κή ς σ υ μ π ο λ ιτεία ς , τά χ θ η κ α ν μ ε τ ο υ ς Αιτω λ ο ύ ς . Τ η ν ε π ό μ ε ν η ά ν ο ιξη (το υ 210 π.Χ.), μ ε α ρ χ η γ ό τ ο ν τύ ρ α ν ν ο Μ αχανίδα, ο ι Σ π α ρ τιά τε ς ε ισ έ β α λ α ν σ τη ν Α ρ κα δ ία , κ α τέ λ α β α ν τ η ν Τ εγέα και λ εη λ ά τη σ α ν τ η ν π ερ ιο χ ή τ η ς Μ ε γ α λ ό π ο λ η ς (π ό λ εις τ η ς Α χ α ϊκή ς σ υ μ π ο λ ιτεία ς ). Σ το Α ιγα ίο ρω μ α ϊκή μ οίρ α -υπ ό τ ο ν ύ π α το Π όπ λιο Σ ο υ λ π ίκιο Γάλβα (που δ ια δ έ χ θ η κ ε τ ο ν Λ αιβίνο) ε π ιτ έ θ η κ ε και κ α τ έ λ α β ε τ η ν Αίγινα, τ η ν οπ οία λ ε η λ ά τη σ ε , ενώ οι κ ά το ικ ο ί τ η ς π ο υ λ ή θ η κ α ν ω ς δ ο ύ λ ο ι (α ρ γ ό τε ρ α α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ α ν α φ ού ε ξα γ ο ρ ά σ τη κ α ν μ ε χ ρ ή μ α τα π ου σ υ γ κ έ ν τρ ω σ α ν ά λ λ ε ς ε λ λ η ν ικ έ ς π ό λ εις ). Το ν η σί δ ό θ η κ ε από τ ο υ ς Ρ ω μα ίο υς σ το υ ς Αιτω λ ο ύ ς και από α υ το ύ ς σ το ν Α ττα λ ο τ η ς Π ερ γ ά μ ο υ , τ ο ν οπ οίο α ν α κ ή ρ υ ξα ν και σ τρ α τη γ ό τ ο υ ς γ ια τ ο ν ε π ό μ ε ν ο χ ρ ό ν ο . Τ η ν ίδια επ ο χή ο Φ ίλιππ ος μ ε το ν σ τρ α τό το υ ε ίχ ε κ α τ έ β ε ι σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ε λλά δα και ε π έ δ ρ α μ ε κ α τά τω ν π ο λ ιτειώ ν-σ υμ μά χω ν τώ ν α ντιπ ά λω ν το υ . Κ α τέ λ α β ε έ τσ ι τ ο ν Εχίνο (κ ο ν τά σ τη Λαμία), τα Φ άλαρα, τ ο ν Π τ ε λ ε ό και τη Λάρισ α Κ ρ εμ α σ τή . Σ υ γ χ ρ ό ν ω ς ή λ θ ε σε σ υ ν ε ν νόησ η μ ε τ ο ν βασ ιλιά Π ρουσ ία τ η ς Β ιθ υ νία ς (που σ υ ν ό ρ ε υ ε και ε ίχ ε έ χ θ ρ α με τ η ν Π έρ γ α μ ο το υ Α ττα λ ο υ ), ο ο π ο ίο ς το υ υ π ο σ χ έθ η κ ε να τ ο ν υ π ο σ τη ρ ίξει με π λοία. Τ η ν ά ν ο ιξη το υ 209 π.Χ. ο σ τρ α τη γ ό ς τω ν Α ιτω λώ ν Π υρ ρ ία ς, ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ς με Ρ ω μαίους και Π ερ γ α μ η ν ο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς , π ρ ο σ π ά θη σ ε να σ τα μ α τή σ ε ι τ ο ν Φίλιππο, αλλά η τ τ ή θ η κ ε δ ύ ο φ ο ρ έ ς , έχα σ ε 1.000 ά ν δ ρ ε ς και α π ο σ ύ ρ θ η κ ε σ τη ν ο χ υ ρ ή Λ α μία. Η ή τ τ α α υ τή ο δ ή γ η σ ε τ ο υ ς κα τα π το η μ έ ν ο υ ς Α ιτω λ ο ύ ς να ζη τή σ ο υ ν συ ν ο μ ιλ ίε ς και ύ σ τε ρ α από μ εσ ο λά β η σ η το υ Α μ ύ ν α ν δ ρ ο υ (βασ ιλιά τω ν Α θ α μ ά νω ν) σ υ μ φ ω ν ή θ η κ ε 3 0 ή μ ερ η ανακω χή. Σ ε α υ τό τ ο δ ιά σ τη μ α αντιπ ρ όσ ω π οι από π ολλά ο υ δ έ τ ε ρ α ε λ λ η ν ικ ά κ ρ ά τη π ρ ο σ π άθησ αν να σ υ μ φ ιλ ιώ σ ο υ ν τ ο υ ς α ν τιμ α χ ό μ εν ο υ ς . Μ ε τ η ν επ έμ β α σ η ό μ ω ς το υ Ρω μαίου σ τρ α τη γ ο ύ και το υ βασ ιλιά Α τ
τα λ ο υ ο ι Α ιτω λ ο ί α ν α θ ά ρ ρ η σ α ν και κ ρ ά τη σ α ν α λ α ζο νική σ τάσ η, ο π ό τε οι π ρ ο σ π ά θ ειες ναυάγησαν. Οι ε χ θ ρ ο π ρ α ξίε ς ά ρχισ αν π άλι το ν Ιο ύ ν ιο το υ 209 π.Χ., ό τα ν Α ιτω λ ο ί και Ρω μ α ίοι από τη Φ ω κίδα ε π έ δ ρ α μ α ν σ τη ν ε ύ φ ο ρ η π εδ ιά δ α μ ε τα ξ ύ Κ ο ρ ίν θ ο υ και Σικυ ώ να ς, ενώ ο Φ ίλιππος β ρ ισ κ ό τα ν σ το Α ρ γ ο ς, όπ ου γ ιο ρ τά ζ ο ν τα ν τ α Ν έμ εα . Π α ίρ ν ο ν τα ς λ ίγ ο υ ς ιππείς και ψ ιλ ο ύ ς ο ί δ ιο ς ο βα σ ιλιά ς α ιφ ν ιδ ία σ ε τ ο υ ς ε π ιδ ρ ο μ είς , α ρ κ ε τ ο ί από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς σκοτι θ η κ α ν , ενώ οι υ π όλοιπ οι σ ώ θ η κα ν φ θ ά ν ο ν τα ς κ α τα δ ιω κ ό μ ε ν ο ι σ τα πλοία το υ ς . Ο Φ ίλιππος από τη μια θ ρ ιά μ β ε υ ε επ ί το υ π εδ ίο υ τ η ς μά χη ς, από τ η ν ά λ λ η ό μ ω ς ε ξ ό ρ γ ιζ ε το υ ς Α χ α ιο ύ ς ά ρ χ ο ν τε ς (ο λ ιγ α ρ χ ι κ ο ύ ς κ α τά π α ρά δοσ η) μ ε τα α ν ο ίγ μ α τά το υ π ρ ο ς τα λ α ϊκ ά σ τρ ώ μ α τα κα ι τη ροπ ή το υ π ρ ο ς τ ις ω ρα ί ε ς γ υ ν α ίκ ε ς ! Π αρά τ ις α ν τ ιθ έ σ ε ις ό μ ω ς οι Α χ α ιο ί έ σ τε ιλ α ν τις δ υ ν ά μ ε ις το υ ς , υπό το υ ς στρατη γο _ Φ ιλοποίμ ενα , και εκ σ τρ ά τευ σ α ν μ α ζί το υ κ α τά τω ν Ηλείω ν. Οι Μ ακεδ ό ν ε ς το ύ Φιλίπ π ου α ν α κ α τέλ α βα ν τη Δ ύ μη , ενώ ο Φ ιλο π ο ίμ η ν ν ίκ η σ ε ^ τ ο ν σ τρ α τό τω ν Η λ ε ί ω ν σ το ν π ο τα μ ό Λ άρι σο, όπου σ κό τω σ ε ο ίδ ιο ς τ ο ν α ρ χ η γ ό το υ ιππικού τ ο υ ς Δ η μ ό φ α ν το . Οι Ρω μαίοι ό μ ω ς π ρ ό λ α β α ν και ενίσ χ υ σ α ν μ ε δ ικ ο ύ ς τ ο υ ς σ τρ α τιώ τε ς τη φ ρ ο υ ρ ά τ η ς ση μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η ς π ό λ η ς, τ η ς Η λιδ α ς, π ου έ τσ ι α π έκ ρ ο υ σ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Φ ιλίππου. Ο Μ α κ εδ ό ν α ς βασ ι λ ιά ς α ν α γ κ ά σ τη κ ε να φ ύ γ ε ι εσ π ευ σ μ έν α από ( τ η ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο μό- \ λ ις έ μ α θ ε ό τι οι Ιλλ υ ρ ιο ί και ο ι Δ ά ρ δ α ν ο ι ε π έ δ ρ α μ α ν σ τη χώ ρα το υ . Η γ ρ ή γ ο ρ η α φ ιξη το υ σ τα β ό ρ ε ια α ν ά γ κα σ ε τ ο υ ς τ ε λ ε υ τ α ίο υ ς να α π οχω ρήσ ουν, α φ ο ύ λ ε η λ ά τη σ α ν τ η ν π ερ ιο χ ή τ η ς Ο ρ ε σ τίδ ο ς (μ ε τ α ξ ύ Κ α σ το ρ ιά ς και Φ λώ ρινας). Για όσο ό μ ω ς ο Φ ίλιππ ος έ μ ε ν ε σ τη Μ α κ εδ ο ν ία γ ια να α π ο τρ έ ψ ε ι ά λ λ ε ς ε π ιδ ρ ο μ έ ς οι Αιτω λ ο ί ο χ υ ρ ώ ν ο ν τα ν σ τις Θ ε ρ μ ο π ύ λ ε ς , οι Σ π α ρ τιά τε ς υπό τ ο ν Μ α χα νίδα ε ισ έ β α λ α ν και π άλι σ τη ν Α ρ γ ο λ ίδ α και οι ε ν ω μ έ-
νο ι σ τό λ ο ι Ρω μαίω ν και Π ερ γ α μ η ν ώ ν λ ε η λ α το ύ σ α ν τ ις π α ρ α λ ια κ ές π ό λ εις το υ Α ι γα ίο υ . Α φ ο ύ δ ε ν ε ίχ ε ικα νό σ τό λ ο γ ια να τ ο υ ς α ν τιτα χ θ ε ί, ο Φ ίλιππ ος οργά νω σ ε το υ λ ά χ ισ το ν τ η ν ά μ υ νά το υ . Τ ο π ο θ έ τη σ ε π α ρ α τη ρ η τέ ς σ ε κ α τ ά λ λ η λ ε ς θ έ σ ε ις σ τα νησ ιά, οι ο π οίοι έδ ιν α ν σ ύ ν θ η μ α μ ε φ ω τιά κ ά θ ε φ ο ρ ά π ου ο ι α ν τίπ α λ ο ι έ φ ε υ γ α ν γ ια κάπ οια επ ιδ ρ ο μ ή . Το σ τρ α τη γ ε ίο το υ , ε κ ε ί όπ ου δ ια β ιβ ά ζο ν τα ν ό λα τα σ υ ν θ ή μα τα , το ε γ κ α τέ σ τη σ ε σ το ό ρ ο ς Τίσαιο τ η ς Θ εσ σ α λία ς. Η τα κ τικ ή α υ τή όπω ς φ α ίν ε τα ι α π έδ ω σ ε, γ ια τί ο ι Ρω μαίοι κα ι οι Π ερ γ α μ η ν ο ί μ π ό ρ εσ α ν να λ ε η λ α τ ή σ ου ν μ ό νο τη Λ ή μ ν ο και τη Σ κ ό π ελο, να κ α τα λ ά β ο υ ν τ ο ν Ω ρ ε ό ύ σ τε ρ α από π ρο δο σ ία και να ε ξα ν δ ρ α π ο δ ίσ ο υ ν τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς το υ , ενώ α π έτυ χ α ν σ τη ν ε π ίθ εσ ή τ ο υ ς κ α τά τ η ς ισ χυ ρ ή ς Χ α λ κίδ α ς. Λί-
Ρ ω μ α ίο ς ά σ τ α τ ο ς . Φ έ ρ ε ι ε λ α φ ρ ύ κ α ι β α ρ ύ τ ε ρ ο π ίλ ο υ μ , θ υ ρ ε ό κ α ι γ κ λ ά ν τ ιο υ ς . Η θ ω ρ ά κ ισ ή τ ο υ ε ίν α ι ε λ α φ ρ ά κ α ι α π ο τ ε λ ε ίτ α ι από κ ν η μ ίδ α σ το α ρ ισ τ ε ρ ό π ό δ ι, κ ρ ά ν ο ς κ α ι μ ικ ρ ό & ώ ρ α κ α (π ίν α κ α ς το υ Σ τ έ λ ιο υ Ν ιγ δ ιό π ο υ λ ο υ γ ια τη « Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή Ισ το ρ ία » ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
γ ο α ρ γ ό τε ρ α ο Α π α λ ό ς επ ιχ είρ η σ ε να κ α τα λ ά β ει τ ο ν Ο π ο ύ ν τα (σ το ν Ε υ β ο ϊκ ό κόλπ ο), α λλά α π έτυ χ ε και λίγο έ λ ε ιψ ε να σ κ ο τω θ ε ί ό τα ν το υ ε π ιτ έ θ η κ ε ο Φ ίλιππος - ο ο π ο ίο ς μ ό λ ις ε ν η μ ε ρ ώ θ η κ ε έσ π ευ σ ε ε κ ε ί βιασ τικά. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς έ χ ο ν τα ς α π ο φ ύ γ ει τ η ν α σ φ υ κ τικ ή π ίεσ η ενίσ χ υ σ ε τ ις θ έ σ ε ις το υ σ τη Φ ω κίδα και τ ο κα λ ο κα ίρ ι το υ 208 π.Χ. π ή γε μ ε τ ο ν σ τρ α τό το υ και πάλι σ τη ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο για να ενισ χ ύ σ ει τ ο υ ς Α χα ιού ς. Ο Μ α χα νίδα ς, μ ό λ ις έ μ α θ ε το ν έο , ε γ κ α τ έ λ ε ιψ ε τα ε δ ά φ η τ η ς Α χ α ϊκ ή ς σ υ μ π ο λ ιτεία ς χω ρίς μάχη και ε π έ σ τρ ε ψ ε σ τη Σ π ά ρτη . Τ η ν επ ο χή ε κ ε ίν η έφ τα σ ε για π ρώ τη φ ο ρ ά ν α υ τικ ή μοίρα τω ν Κ α ρ χ η δ ο ν ίω ν και π ρ ο σ ο ρ μ ίσ τη κ ε σ το Αίγιο! Α ν τί ό μ ω ς να π ε ρ ιμ έ ν ε ι τ ο ν Φί λιππο και τ ο ν σ τρ α τό το υ , όπως ε ίχ ε συμφ ω ν η θ ε ί, ύ σ τε ρ α από λίγο, γ ια ά γ ν ω σ το υ ς λ ό γ ο υ ς , ανα χώ ρ ησ ε ο δ η γ ώ ν τα ς σε ν α υ ά γ ιο τη σ υμμαχία. Ο Φ ίλιππος επι-
Χ ά ρ τ η ς π ο υ α π ε ικ ο ν ίζ ε ι το ν ε υ ρ ύ τ ε ρ ο ε λ λ α δ ικ ό χ ώ ρ ο , μ ε τ α π ο λ λ ά κ ρ α τ ίδ ια , ε λ λ η ν ικ ά ή ε λ λ η \/ίζ ο ν τ α , κ α τ ά τ ις π α ρ α μ ο ν έ ς τ ο υ Α ’ Μ α κ ε δ ο ν ικ ο ύ Π ο λ έ μ ο υ (Ισ τ ο ρ ία τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Ε & ν ο υ ς ).
σ τρ έ φ ο ν τα ς ο ρ γ ισ μ έν ο ς σ τη Μ α κ εδ ο ν ία δ ιέ τ α ξ ε να ν α υ π η γ η θ ο ύ ν 100 π ο λ εμ ικ ά πλοία. Α τυ χ ώ ς γ ι’ α υ τό ν (και τ η ν ε λ λ η ν ι κή υ π ό θ ε ο η γ ε ν ικ ό τ ε ρ α ) η σ οφ ή α υ τή ε ν το λ ή δ ε ν υ λ ο π ο ιή θ η κ ε λόγω έ λ λ ε ιψ η ς χ ρη μά τω ν. Ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χή το κ ό σ το ς δ ε ν φ ά ν η κ ε α μ έσ ω ς, γ ια τί οι Ρω μαίοι, α φ ο ύ κ α τ έ λ α β α ν και κ α τέ σ τρ ε ψ α ν τη Δύμη (ά ν ο ιξη το υ 207 π.Χ.), α π έσ υ ρ α ν τη μ οίρ α τ ο υ ς π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να κ τυ π ή σ ο υ ν το υ ς Κ α ρ χ η δ ό ν ιο υ ς σ τη ν Α φ ρ ική , ενώ ε ί χ ε ή δ η α π οχω ρή σ ει και η μ ο ίρ α τω ν Π ερ γαμηνώ ν. Η κα τά σ τα σ η β ε λ τ ιώ θ η κ ε α κ ό μ α π ε ρ ισ σ ό τερ ο για τ ο ν Φίλιππο ό τα ν ο ικα ν ό τ α τ ο ς σ τρ α τη γ ό ς τ η ς Α χ α ϊκή ς σ υμ π ο λι τ ε ία ς Φ ιλ ο π ο ίμ ενα ς κ α τό ρ θ ω σ ε μ έσ α σε ο κτώ μ ό νο μ ή ν ε ς να α ν α δ ιο ρ γ α ν ώ σ ει κα τά τα μ α κ ε δ ο ν ικ ά π ρ ό τυ π α τ ο ν σ τρ α τό τη ς σ υ μ π ο λ ιτεία ς , να ε ξυ ψ ώ σ ει τ ο η θ ικ ό το υ και να τ ο ν ο δ η γ ή σ ει σε θ ρ ια μ β ε υ τ ι κή ν ίκ η κ α τά τω ν Σ π α ρ τια τώ ν, σ τη μάχη τ η ς Μ α ν τιν εία ς , τ ο ν Μ άιο το υ 207 π.Χ. Τ έσ σ ερις χ ιλ ιά δ ε ς Σ π α ρ τιά τε ς σ κ ο τώ θ η καν, ενώ ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ ς Μ α χ α νίδ α ς φ ον ε ύ θ η κ ε μ ο ν ο μ α χ ώ ν τα ς μ ε τ ο ν Φ ιλοποίμ ενα . Ε τσ ι σ ε έν α από τα χ ερ σ α ία μ έτω π α οι Μ α κ ε δ ό ν ε ς α π έκ τη σ α ν π λήρη υ π ερ ο χήΠ αρά τη δ υ σ μ ε ν ή τρ ο π ή που έπ α ιρ
να ν γ ι’ α υ το ύ ς τα π ρ ά γ μ α τα οι Α ιτω λοί, ελ π ίζ ο ν τα ς σ ε ρω μ α ϊκή β ο ή θ εια , απ έρριψ αν μ ε σ ο λ α β η τικ έ ς π ρ ο σ π ά θ ειες για ε ι ρ ή ν ευ σ η . Μ ά τα ια ο Ρ όδ ιος α ντιπ ρ όσ ω π ος Θ ρ α σ υ κ ρ ά τη ς τ ο ύ ς έ λ ε γ ε «αν σ υ ν ε χ ισ τε ί ο π ό λ εμ ο ς ...ε ίν α ι πολύ π ιθ α νό οι Ρω μαίοι να έ ρ θ ο υ ν και εδώ , μ ε τ η ν π ρό φα ση ό τι θ έ λ ο υ ν να σας β ο η θ ή σ ο υ ν ενα ν τ ίο ν το υ Φ ιλίππου, σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα ό μ ω ς γ ια να υ π ο τά ξο υ ν ό λη τ η ν Ε λλά δα»! Α υ τό π ου δ ε ν π έτυ χ α ν μ ε τ η ν π ειθώ οι π ρ έσ β εις α ν έ λ α β ε να το π ε τύ χ ε ι μ ε τη βία ο Φ ίλιππος. Το ίδιο κα λ ο κα ίρ ι (το υ 207 π.Χ.) μ ε ισ χ υ ρ ές δ υ ν ά μ ε ις π ή γε σ τη χώρα τ ο υ σ υμ μά χο υ το υ βασ ιλιά Α μ ύ ν α ν δ ρ ο υ . σ τη ν Α θ α μ α ν ία (σημ. π ερ ιο χ ή Ε υ ρ υ τα ν ία ς) και από ε κ ε ί ε κ σ τρ ά τ ε υ σ ε σ τη ν ίδια τ η ν Α ιτω λία . Οι Ρω μαίοι δ ε ν έ σ τε ιλ α ν κα μία ενίσ χ υσ η λόγω τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς το υ ς σ τη ν Α φ ρ ική κα ι έ τσ ι ο ι α π ο μ ο ν ω μ ένο ι Α ιτω λ ο ί δ ε ν μ π ό ρ εσ α ν να σ υ γ κ ρ ο τή σ ο υ ν τ ο υ ς Μ α κ ε δ ό ν ε ς , οι ο π ο ίο ι κ α τέλ α β α ν σ ύ ν το μ α τ η ν π ρ ω τεύ ο υ σ ά τ ο υ ς Ο έρ μ ο Π ρ ο ς τιμ ή ν το υ ο Φ ίλιππος, π ο λ ιτ ε υ ό μ ε ν ο ς μ ε δ ιο ρ α τ ικ ό τ η τα , έ θ ε σ ε μ ετρ ιο π α θ ε ίς ό ρ ο υ ς και οι η τ τ η μ έ ν ο ι Α ιτω λ ο ί και οι σ ύμ μα χ ο ί τ ο υ ς υ π έγρ α ψ α ν σ υ ν θ ή κη ε ιρ ή ν η ς (α ν και κ λ ε ίν ο ν τ α ς χω ρισ τή σ υμ φ ω νία π α ρ έβ α ιν α ν τ ο ν σ χ ετικ ό ό ρ ο τη ς
V. Μίλα'.να·.,. Κίρκνρα'
’ Οδησσό?·
Ε ΥΞ El Ν ΟΣ
Π Ο Ν Τ Ο Σ
Μ ίσημβρία ·
Θράκη
ΑπολλωνίαΦν*« Βασίλειο Τύλιδος
20
—Aimyqweie 'έ ’ Ιταλία
«Ηράκ&ια
• Αωχ'Λδό?
•
mafm
Ati&pa
Α'*α1·Π*Λλα_> Ια •rAiifströrpfia Έορδα B t t t '.a # * ·' •AvTvyöw«*· % Όρεστίς
Α ρίίηολ*,
"*♦
ψ « J6 W » ·
·
’
«·.■ ’ ■m k m ln Ρ Ο II ο χ 1 ι V Λ'ΐ·Άρ&ΑτΓ -..#Κί°5 # α ί»&ί
#Θ
Δ β β * 0 λ ίΚ > ν ·
—
ν
-»ι e U
< Π λ *β ν
· Μ ύ ρ λ ί!α
i i e n o v t u x i j
· »■ JL
Φ ρ u γ (
·*Αλ*ξάν8ρ*ιβ Γρω®5
»‘ABpawmov
Λ .,-*» · __
7 · Νάκρααα
A apoi
li^ S ^
. ν
J^n
Π*μ Ν , |Ρ&άοηλι$
Η Ε Λ Λ Α Σ Τ ΙΣ Π ΑΡΑΜ Ο Ν ΕΣ ΤΟΥ Α ’ Μ ΑΚΕΔΟ ΝΙΚΟ Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ Βασίλΐϊο Μακδάνων καί κτήσίνζ Κράτη Κοινοί Συμμαχία^ κράτη Μακεδονία* Ρωμαϊκέ κράτο?
Ρό8θ;
ΠερΌχέ; ύττό τή ν προστασίαν των Ρωμαίων Σύμμαχοι Ρωμαίων ι, ΑΙτιωλική ΣνμττοΧιτίία Σύμμαχα κράτη Α ϊτω λ ικ ^ Συμττολι-πία* Π ίρ ιο χ « ίξηρτημέν«* άπό τό βασίλειο Πτο λεμαίων Ά νίξά ρτητα ίλληνικά κράτη Έτπκράτίΐα ’Αχαιού
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
Φ ρ ν γ ί *
φΑντιόχϋα %}■> ,ν , m -c .t m \
Σ ικ ό ρ ο
F u 1
mm· Λ: V- · ·~
26
f lj
m Γ κ εσ ά ν
I* » ” —
—
Χ α ϊν τ ά τ ε
Τ σ ο ύ ν ε -ά τ ε
Η εικο νιζόμενη πανοπλία ( “ντο -μ α ρ ο ύ ”) α νήκε στον σαμουράι Τοκουγκάβα Γιοσινάο, νταϊμίγιο τη ς επαρχίας Ο βάρι, όπου Βρίσκεται χ τι σμένη η σημερινή μεγαλούπολη Ν αγκόγια, Ο Γιοσινάο ήταν ο τρ ίτο ς γιος του Ιγεγιάσου και η πανοπλία του φανερώ νει ανάγλυφα τον α ξιο θ α ύ μαστο συνδυασμό μικρού βάρους και αντοχής που είχαν π ετύχει οι Ιάπωνες κατασ κευα σ τές
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
τη ς τον 16ο αιώνα. Κ ατασ κευασμένη κυρίως από ασήμι και σίδηρο βαμμένο σε κόκκινο χρώμα, α κο λ ο υ θεί την κλασική ιαπωνική παράδοση που ευνοούσ ε την κατασ κευή ενός συνόλου από μ ε τα λλικές π λάκες ρ α μ μ έν ες μ ετα ξύ του ς με αν θ εκ τικ ά νήματα, α ντί για την ολομεταλλική πα νοπλία που π ροτιμούσαν οι Ευρωπαίοι εκείνη την εποχή.
Το κράνος “ καμπ ούτο” , που εδημιουργείτο μ ε κοίλα σ ιδ ερένια τμή ματα , έφ ερ ε συνήθω ς στην προμετωπίδα του ένα τεράσ τιο εντυπωσια κό έμβλημα το οποίο χρησ ίμευε για την αναγνώ ριση του πολεμιστή κατά τη μάχη. Τα ανοικτά “ φ ου κιγκαέσ ι” βοηθούσ αν τον σαμουράι να απ οκρούσει θα να τηφ όρα πλήγματα από σπαθια που κ α τευ θύ ν ο ν τα ν κατά του προσώπου, ενώ τα “σικόρο”, που αποτελούσαν τη φυσική π ροέκτα σή το υ ς, π ροσ τάτευαν την ευ α ίσ θη τη περιοχή του λαιμού και του α υχένα. Τα ακόμη μακρύτερα “ σ ό ν τε”, που απ οτελούντο από χαλαρά συρραμ έν ες λουστραρισ μένες μ ετα λ λ ικ ές πλάκες, κά λυπταν με τη σειρά το πάνω μέρος των χεριών και τον κορμό από π λευρικές ν ύ ξεις ή βέλη. Οι βραχίονες και οι παλάμες π ροσ τατεύονταν από τα “ κ ό τ ε ” , ένα είδ ος αλυσιδωτού θώ ρακα που είχ ε ρ α φ τεί πάνω ο ε μεταξω τό υπόστρωμα και ή ταν ενισ χυμένος με διαμήκεις σ ιδ ερέν ιες λωρί δ ες. Το ίδιο το πρόσωπο καλυπ τόταν σχεδόν ο λοκληρωτικά από τις π ερίφ ημες μάσκες “χοά τ ε ” , των οποίων η μύτη και το άνω χείλος μπο ρούσαν να μ ετα κιν η θο ύ ν για να επιτρέπουν στον πολεμιστή να μιλήσει ή να πιεί. Οι μάσκες α υ τές σ χεδιάζονταν έτσι ώστε να προκαλούν τον μεγα λύ τερ ο δ υνατό τρόμο στον αντίπαλο και δ εν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις κατά τις ο π οίες οι σαμουράι τις διακοσμούσαν και με τ ε ράστια ψ εύτικα μουστάκια! Ο κύριος θώ ρακας “ν το ” ήταν ένα σύνολο από λουστραρισ μένες μ ετα λ λ ικές φ ολίδ ες σφιχτά σ υρρα μένες με μ ε ταξω τά νήματα. Η προστασία που π αρείχε απέ ναντι σε ακόντια, σπαθιά και βέλη ήταν ικανο ποιητική, α δυ νατού σ ε όμως να σ υγκροτήσει βο λ ίδ ες πυροβόλων όπλων. Οι πλάκες "γκεσ ά ν” ή ταν κα τασ κευα σ μένες από μεγα λύ τερ α μ ετα λ λ ι κά κομμάτια και πιο χαλαρά σ υρρα μένες ώ στε να δίνουν άνεση κατά την ίππευση π ροσ τατεύο ντα ς παράλληλα τον κάτω κορμό. Τα π ροεξέχοντα “χ α ϊν τά τε” ήταν ένα ς π ερίεργος σ υνδυα σμός μ ετα ξιο ύ , αλυσιδωτού θώ ρακα και μ ετα λ λ ι κών πλακών που κάλυπτε το εμπρόσθιο τμήμα των μηρών, ενώ οι π ερικνημίδες “τσ ο ύ ν ε-ά τε ". που δ ένοντα ν στα πόδια με εύκα μπ τες σ ιδ ερ έ νιες λω ρίδες τυ λ ιγ μ έν ες με ύφασμα, π ροσ τάτευ αν μόνο το μπροστινό μέρος τη ς κνήμης ώ οτε να επιτρέπουν σε ένα ν έφιππο σαμουράι να α σκεί πίεση σ την κοιλιά του αλόγου του με τη γά μπα. Μ έχρι την εμφάνιση τη ς πυρίτιδας η πανο πλία “ν το -μ α ρ ο ύ ” αποτελούσε ένα από τα κύρια μέσα που μετέτρ επ α ν το υ ς σαμουράι σε μια τρ ο μερή φονική μηχανή.
ριστικές κρούσεις, που έγιναν περισσότερο για να δοκιμαστεί το αξιόμαχο τη ς φρουράς, οι Τακέντα αποπειράθηκαν να σκάψουν λα γούμια κάτω από το ν βόρειο αμυντικό τομέα. Αυτά τα έργα υπονόμευσης ήταν αρκετά με γάλα σε διαστάσεις ώστε να επιτρέπουν σε ο πλισμένους άνδρες να διεισδύσουν ως τον στόχο και ήταν πασίγνωστο πως οι Τακέντα διέθετα ν ικανότατους τεχ ν ίτες για τη διάνοι ξή το υς επειδή η επαρχία Κάι ήταν γεμάτη από ορυχεία χρυσού. Ομως οι αμυνόμενοι κατάφεραν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία αυτή την προσπάθεια, όπως και μια άλλη γενική έ φοδο που επιχείρησαν οι σαμουράι του Κα τσουγιόρι λίγες μ έρ ες αργότερα πάνω σε πλοιάρια από τη ν πλευρά των ποταμών. Τερά στιοι πολιορκητικοί πύργοι κατασκευάστηκαν και κα τευθύνθηκαν κοντά στα τείχη, αλλά οι αμυνόμενοι τους αχρήστευσαν με πυρά από τα βαριά αρκεβούζιά τους. Στις 22 Ιουνίου ο άρχοντας του Κάι πείσθηκε από αυτή τη δυ σάρεστη έκβαση των πρώτων προσπαθειών του πως το οχυρό θα έπ εφ τε μόνο με μακρό χρονη πολιορκία και δ ιέτα ξε το υς άνδρες του να σηκώσουν έναν δικό το υς φράχτη κλείνο ντας περιμετρικά το πασσαλόπηγμα των αμυ νόμενων. Χοντρά σχοινιά τεντώ θηκα ν κάθετα στις κοίτες των ποταμών για να εμποδίσουν τη διαφυγή των εγκλωβισμένων και ο στρατός των Τακέντα περίμενε πλέον παθητικά τη στιγμή που η έλλειψ η εφοδίων θα έριχνε το κάστρο του Ναγκασίνο στα χέρια του. Τόσο ο Νομπουνάγκα, όσο και ο Ιγεγιάσου, γνώριζαν τη δοκιμασία που περνούσε η παγιδευμένη φρουρά του Σανταμάσα και επι πλέον ότι τα αποθέματα τροφίμω ν του κά στρου μόλις που αρκούσαν για τέσσερις ή πέ ντε ημέρες. Ορισμένοι από τους γηραιότερους αξιω ματικούς του Νομπουνάγκα συμ βούλευαν το ν άρχοντά το υς να μην αποτολμήσει τη ν αποστολή εκσ τρατευτικού σώμα τος για τη ν άρση τη ς πολιορκίας, αλλά η κοινή λογική και τα στρατηγικά σ υμφέροντα του με γάλου πολέμαρχου τη ς Δύσης υπαγόρευαν διαφορετική στάση. Αν ο Νομπουνάγκα δεν έ σπευδε να βοηθήσει το απόσπασμα του Ιγεγιάσου πιθανότατα ο τελευ τα ίο ς θα αποφάσι ζε να αλλάξει τις συμμαχίες του προσχωρώ ντας στο στρατόπεδο των Τακέντα. Ο Νο μπουνάγκα αναχώρησε από το Τζιφού στις 13 Ιουνίου και έφθασε στο Οκαζάκι τη ν επόμενη μέρα. Εκεί βρήκε το ν Ιγεγιάσου να το ν περι μένει ανήσυχος, έχοντας μ ετα κινη θεί κι αυ τό ς από το απομακρυσμένο Χαμαμάτσου για να είναι εγγύ τερ α στον χώρο τη ς αποφασιστι κής δράσης. Καθώς οι δύο νταϊμίγιο συσκέπτονταν πυρετωδώς κατά τις επόμενες 48 ώρες, δ έχθη καν τη ν επίσκεψη ενός ανέλπιστου αγγελιο φόρου. Ενας σαμουράι από τη φρουρά του Ναγκασίνο, ο Τορίι Σουνεέμον, είχε αναλάβει εθελο ντικά να ξεγλιστρήσει απαρατήρητος έξω από το πολιορκημένο κάστρο για να μ ετα φ έρ ει το απελπισμένο αίτημα των ενισχύσε ων. Κολύμπησε κατά μήκος του ποταμού στις 22 Ιουνίου κόβοντας με μαχαίρι τα εμπόδια που έφραζαν τη ν πορεία του και το ξημέρωμα φρόντισε να ανάψει μια φωτιά στο βουνό Γκά μπο, στέλνοντας έτσι το μήνυμα στη φρουρά
πως είχε ξεφ ύ γει και συνέχιζε προς το Οκαζά κι. Τα λεγάμενα του Σουνεέμον, αλλά και η γενναιότητά του, εντυπώσιασαν το ν Νομπου νάγκα και το ν Ιγεγιάσου, που υποσχέθηκαν να αναχωρήσουν με όλες τις διαθέσιμες δυνά μεις το υς το σ υντομότερο δυνατό. Ο Σ ουνεέ μον ξεκίνησ ε για να επιστρέψει στο Ναγκασίνο, αλλά αυτή τη φορά οι Τακέντα το ν περίμεναν πανέτοιμοι. Είχαν επισκευάσει τα σχοινιά του ποταμού και είχαν προσαρμόσει στις ά κρες τους κουδούνια για να α ντιληφ θούν την παρουσία του παράτολμου κολυμβητή, ενώ έ στρωσαν και τις όχθες του ποταμού με ψιλή άμμο για να εντοπίσουν ευκολότερα τα ίχνη του. Ο Σουνεέμον διέπραξε το σφάλμα να ανά ψει πάλι τρ εις φω τιές σε έναν παρακείμενο λόφο για να ειδοποιήσει τη φρουρά πως πλη σιάζει και το γεγονός αυτό δεν ξέφ υ γε από τη ν προσοχή των Τακέντα. Οπως ήταν επόμενο ο Σουνεέμον συνελήφθη και οδηγήθ η κε δέσμιος μπροστά στον Κατσουγιόρι, ο οποίος του πρότεινε μια συμφωνία. Αν ο Τορίι πληροφορούσε τη φρουρά του Ναγκασίνο ότι
Ο Οντα Νομπουνάγκα, ο νικητής της μάχης του Ναγκασίνο, ήταν ο πρώτος νταϊμίγιο του 16ου αιώνα που εισ ή λ 9 ε στο Κ υότο. Ο “Ιάπωνας Ιούλιος Κ αίσαρας" έχασ ε τη ζωή του σ τις 21 Ιουνίου 1582 από το δολοφονικό πλήγμα του σ τρα τηγού του, Α κέτσ ι Μ ιτσ ουχίντε.
δεν ερχόταν κανένας στρατός σε βοήθειά της, πείθοντάς τη ν έτσι να παραδοθεί, θα του χαριζόταν η ζωή, θα του δινόταν μια μεγάλη χρηματική αμοιβή και θα μπορούσε να εντα χ θ εί στην υπηρεσία των Τακέντα εξασφαλίζο ντας τη ν ακεραιότητά του από κάθε εκδικητι κή πράξη. Ο Σουνεέμον προσποιήθηκε ότι συμφωνεί με τη ν πρόταση του Κατσουγιόρι, αλλά οι εχθροί του δ εν ήθελα ν να διακινδυ νεύσουν κι έτσι το ν μ ετέφ ερ α ν δεμένο πάνω σε έναν σταυρό σε ένα σημείο τη ς όχθης από όπου οι αμυνόμενοι μπορούσαν να ακούνε τη φωνή του χωρίς να το ν βλέπουν. Περιτριγυρι σμένος από τις λόγχες των Τακέντα ο Σ ουνεέ μον φώναξε με όλη του τη δύναμη “ Κρατήστε γερά! Ερχεται γρήγορα βοήθεια!" πριν οι ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
28
φρουροί του το ν θανατώσουν με μανία. Το επιτυχημένο εγχείρημα του Σ ουνεέ μον είχε προκαλέσει στο μεταξύ στον Κα τσουγιόρι δυσοίωνες σκέψεις. Η δύναμη σω τηρίας που έστελναν οι αντίπαλοί του πιθα νώς θα αριθμούσε μέχρι και 38.000 άνδρες, γεγονός που θα έφ ερνε το ν στρατό των Τακέ ντα σε μειονεκτική θέση. Στο πολεμικό συμ βούλιο που συγκάλεσε αμέσως οι γνώ μες των στρατηγών διχάστηκαν για μια ακόμη φορά. Οι περίφημοι βετεράνοι του Σίνγκεν, όπως ο Μπάμπα Νομπουχάρου, ο Ναϊτο Μασατόγιο, ο Γιαμαγκάτα Μασακάγκε και ο Ογιαμάντα Νομπουσίγκε, υποστήριζαν τη ν άποψη μιας “ έ ντιμης υποχώρησης” όσο ήταν ακόμη καιρός, ενώ σι νεώ τεροι θερ μοκέφ αλοι πολεμιστές, ό πως ο Ατόμπε Οϊνοσούκε, ειρω νεύτηκαν τους παλαιότερους συναδέλφους τους λέγοντας πως κάθε υποχώρηση θα ισοδυναμούσε με α τίμωση στα μάτια του εχθρού. Δυστυχώς για τη μοίρα των Τακέντα ο Κατσουγιόρι συντά χ θη κε με τη ν άποψη τω ν νεώ τερω ν και ετο ι μάστηκε να συναντήσει το ν Νομπουνάγκα στο πεδίο τη ς μάχης. Αντιμετωπίζοντας αυτή τη ν πεισματική στάση του άρχοντά του ο ορθολογιστής Μπάμπα Νομπουχάρου είπε πως αν η μάχη είχε αποφασιστεί θα ήταν καλύτερα για το στράτευμα να τη διεξαγάγει μέσα από το κάστρο του Ναγκασίνο και συνεπώς έπρεπε να αναληφθεί μια υπέρτατη προσπάθεια να καταληφ θεί το οχυρό πριν φθάσει ο ε χθρός. Η φρουρά απ οτελείτο από 500 μόνο άνδρες, υπενθύμισε ο Νομπουχάρου, κι έτσι ακόμη και στην περίπτωση που οι πολιορκη τέ ς υφίσταντο σοβαρές απώλειες από τις βο λίδες και τα βέλη τη ς άμυνας, θα μπορούσαν να κάμψουν αυτή τη ν αντίσταση με τη μαζικότη τα τη ς εφόδου τους. Οι νεώ τεροι σαμουράι απέρριψαν με περιφρόνηση ακόμη κι αυτή τη ν πρόταση, δηλώνοντας πως οι Τακέντα δεν θα έπρεπε να καταφύγουν σε τεχνάσματα αλλά να αναμετρηθούν με το ν αντίπαλο καθα ρά, σε ανοικτό χώρο. Οι γηραιοί στρατηγοί που είχαν ακολουθήσει πιστά το ν φοβερό Σίν γκεν σε δεκά δες εκσ τρα τείες ήταν υποχρεω μένοι να υπηρετήσουν με τη ν ίδια αφοσίωση το ν γιο του και να π ορευτούν αδιαμαρτύρητα μαζί του προς το ν βέβαιο θάνατο. Οι σοφοί η λικιωμένοι άνδρες των Τακέντα κίνησαν με νόημα τα κεφάλια το υς ενθυμούμενοι τις πα ράδοξες συνθήκες γέννησης του Κατσουγιό ρι και τις φήμες για τη μάγισσα μητέρα του. Μ ε μια χειρονομία το συμβολικό νόημα τη ς οποίας οι νεώ τεροι σαμουράι απέτυχαν να συλλάβουν, οι Νομπουχάρου, Μασατόγιο, Μασα κάγκε και Μασατσούγκου αποχαιρετήθηκαν το βράδυ τη ς 28ης Ιουνίου υψώνοντας μια κούπα νερό. Η βραδιά εκείνη που σημάδεψε τη ν παρα μονή τη ς μάχης δεν ήταν καθόλου ήσυχη για το ν στρατό των Τακέντα. Πολύ πριν το ξη μ έ ρωμα ένα απόσπασμα του Νομπουνάγκα, δύ ναμης 3.000 ανδρών, υπό το ν σαμουράι Σακάι Ταντατσούγκου, ο οποίος είχε διακριθεί στη αάχη τη ς Μικάτα-γκα-Χάρα, κτύπησε με εξα ι ρετική βιαιότητα το ν αντίπαλο. Η αιφνιδιαστι κή προσβολή ήταν επιτυχής και ένα από τα πολλά θύματά τη ς ήταν και ο θ είος τού Κα τσουγιόρι. Τακέντα Νομπουζάνε, ένας από
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ
το υς δύο μόνο αδελφούς του Σίνγκεν που ή ταν παρόντες στην πολιορκία του Ναγκασίνο. Η απώλεια εκείνου του έξοχου πολεμιστή ή ταν ιδιαίτερα βαριά για το υς Τακέντα και αποτελούσε ένα εύγλω ττο προμήνυμα για τη ν κα ταστροφή που θα ακολουθούσε. Ο Νομπουνάγκα είδε την περίπτωση του Ναγκασίνο ως μια κλασική ευκαιρία να συντρί ψει οριστικά τη ν επίφοβη και ενοχλητική ισχύ των Τακέντα. Ετσι έπειτα από σύντονη πορεία έφ ερ ε κοντά στο κάστρο 30.000 πολεμιστές του, ενώ ο Ιγεγιάσου προσέθεσε άλλους 8.000, ακριβώς όσους είχε προβλέψει το πολε μικό συμβούλιο των αντιπάλων τους. Η πεδιά δα Σιταραμπάρα, όπου το ιππικό των Τακέντα σκόπευε να εφορμήσ ει κατά των αντιπάλων του, είναι μια λοφώδης έκταση που εκτείνετα ι ως τους πρόποδες του βουνού Γκάμπο και την οποία διασχίζουν αρκετά μικρά ρέματα. Σε απόσταση περίπου ενάμισυ χιλιομέτρου δυτικά του κάστρου του Ναγκασίνο ο Νο μπουνάγκα είχε διατάξει τα στρατεύματά του να ορθώσουν έναν ξύλινο φράχτη. Τόσο ο ί διος, όσο και ο Τοκουγκάβα Ιγεγιάσου, περίμεναν ότι θα αντιμετώπιζαν μια σαρωτική επέ λαση του εχθρικού ιππικού και γνώριζαν από τη ν εμπειρία το υς τα φοβερά αποτελέσματα που θα είχε μια τέτο ια έφ οδος αν το υς έβρι σκε απροετοίμαστους. Το 1548 μια παρόμοια επέλαση στην Ουέντα-Χάρα είχε διαλύσει τον στρατό του Μουρακάμι, ενώ μόλις πριν από τρία χρόνια ο Νομπουνάγκα είχε δ εχ θ εί ισχυ ρό πλήγμα στη Μικάτα-γκα-Χάρα από έναν πα ρόμοιο ελιγμό. Η μόνη περίπτωση που το πε ρίφημο ιππικό των Τακέντα είχε αντιμετωπισθεί με κάποια επιτυχία ήταν κατά τη ν τέτα ρ τη μάχη τη ς Καβανακαζίμα, όπου ο νταϊμίγιο Ουεσούγκι Κένσιν είχε καταφύγει σε νυκτερ ι νή δράση για να περιορίσει τη ν αποτελεσματικό τη τα αυτού το υ όπλου. Εκείνο το πρωινό του Ιουνίου του 1575 όμως ο Νομπουνάγκα δ εν μπορούσε να καταφύγει σε οποιονδήποτε ελιγμό. Ο εχθρός θα εφορμούσε εναντίον του σε πεδιάδα, με πλήρη χρήση του κυριότερου π λεονεκτήματος του που προερχόταν από τη ν ευκινησία του ιππικού του. Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Νομπουνά γκα κατά τη μάχη του Ναγκασίνο ήταν ότι α ποδείχθηκε πολύ ευφ υέσ τερος από το ν αντί παλό του. Προτιμώντας να τηρήσει αρχικά α μυντική στάση για να απορροφήσει και να αμ βλύνει τη δύναμη κρούσης το υ αντιπάλου του, όπως είχε πράξει και ο Αγγλος βασιλιάς Εδουάρδος Tä στο Κρεσύ πριν από 229 χρό νια, επ έλεξε προσεκτικά μια κατάλληλη τοπο θεσία θ έτο ν τα ς ανάμεσα στο σ τράτευμά του και στις θέσ εις εξόρμησ ης του εχθρού δύο μεγάλα ρέματα που εκβάλλουν στον Τογιοκάβα. Τα φυσικά αυτά κωλύματα θα ανέκοπταν δραστικά τη ν ορμητικότητα τη ς επέλασης των Τακέντα και ο Νομπουνάγκα έστησε το κύριο αμυντικό του τείχος πίσω από το δ εύ τε ρο ρέμα. Οι άνδρες του μ ετέφ ερ α ν μαζί τους α ρ κετές ποσότητες σχοινιών και πασσάλων για να κατασκευάσουν οπουδήποτε ένα τ έ τοιο αμυντικό έργο. Ο περίφημος φράχτης, που είχε αρ κετό ύψος ώστε να εμποδίζει ένα άλογο να το ν υπερπηδήσει, δεν ήταν ο ύτε συ νεχής, ο ύ τε ακολουθούσε μια ευθεία γραμμή,
αφού ο ι σαμουράι του συμμαχικού στρατού θα έπρεπε να είναι σε θέση να αντεπ ιτεθούν . ' : _ολις τα πυρά από τα αρκεβούζια θα είχαν φ θ είρ ει το υς Τακέντα, ώ στε να μπορούν να αναμετρηθούν μαζί το υς επί ίσοις όροις. Τα κενά που υπήρχαν ανά 50 μέτρα θ α εξυπ ηρετούσαν ακριβώς αυτή τη μετάβαση από τη ν αμυντική στην επιθετική φάση του αγώνα. Η μείωση τη ς ορμητικότητας τη ς επέλα σης ήταν σίγουρα η πρωταρχική μέριμνα του Νομπουνάγκα, που φρόντιζε όμως να είναι έ τοιμος για να αρπάξει οποιαδήποτε τακτική ευκαιρία παρουσιαζόταν κατά τη ροή τη ς μά χης. Η εξοχότερη πρωτοτυπία του Νομπουνά γκα όμως αφορούσε το ν τρόπο με το ν οποίο θα επιτύγχανε τη ν εξουδετέρω σ η τη ς φ οβε ρής δύναμης κρούσης των έφιππων σαμου ράι. Για το σημαντικό αυτό έργο εμπιστεύθηκε το υς ταπεινούς ασιγκάρου, οι οποίοι ήταν εφοδιασμένοι με ικανούς αριθμούς πυροβό λων όπλων. Ο Νομπουνάγκα προχώρησε ακό μη περισσότερο στην τακτική καινοτομία του διαχωρίζοντας το υς 3.000 καλύτερους σκο π ευτές ασιγκάρου από το υς 10.000 που έ φ ε ραν αρκεβούζια και παρατάσσοντάς το υς κο ντά στον φράχτη σε τρ εις παράλληλες σειρές των 1.000 ανδρών, υπό τη ν καθοδήγηση των Σάσα Ναριμάσα, Μ αέντα Τοσίγιε και Χόντα Ταντακάτσου. Οι εντο λ ές που δόθηκαν σε αυ το ύς το υς π ολεμιστές φανερώνουν το πόσο ξεκάθαρα είχε αντιληφ θεί ο Νομπουνάγκα τα ισχυρά και τα αδύνατα σημεία των πυροβό λων όπλων τη ς εποχής. Κύρια μειονεκτήματά το υς ήτα ν το μικρό βεληνεκές και ο μεγάλος χρόνος επαναγέμισης κι έτσι για πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά οι βολές του πεζικού θα συντονίζονταν σε ομοβροντίες όταν ο ε χθρός θα είχε πλησιάσει αρκετά, για να ελέγ χεται καλύτερα ο ρυθμός των πυρών και να ε πιτυγχάνεται μεγαλύτερο ψυχολογικό αποτέ λεσμα, Με το ν τρόπο αυτό οι κο φ τερ ές λεπί δες των σαμουράι θα κέρδιζαν τελικά τη νίκη, που θα τους τη ν είχαν εξασφαλίσει τα αρκε βούζια των “ αναλώσιμων” ασιγκάρου. Είναι μάλλον απίθανο ο Τακέντα Κατσου γιόρι να αγνοούσε το γεγονός ό τι ο αντίπαλός του δ ιέ θ ε τε χιλιάδες αρκεβούζια. Είχε επαναπαυθεί όμως στο ότι η βροχή που έπ εφ τε α σταμάτητα στην πεδιάδα Σιταραμπάρα θα α χρήσ τευε πολλά από αυτά, εξισορροπώντας τη διαφορά, και δεν είχε απόλυτο άδικο. Ενα όπλο όπως το αρκεβούζιο, που βασίζει τη λει τουργία του στην επαφή ενός φλεγόμενου φυτιλιού πάνω σε μια ανοικτή εγκοπή γεμάτη μπαρούτι, θα πρέπει να ήταν εξαιρετικά ευά λωτο στην κακοκαιρία. Κατά τη ν αναπαράστα ση τη ς μάχης που έγινε το 1986 από ενθ ου σιώδεις Ιάπωνες οι οποίοι χρησιμοποιούσαν πιστά αντίγραφα των πυροβόλων όπλων του 16ου αιώνα, οι άσχημες καιρικές συνθήκες και η α υξημένη υγρασία που επικρατούσε στην ιστορική πεδιάδα είχαν ως αποτέλεσμα τα αρκεβούζια να παρουσιάσουν δυσλειτουρ γία σε ποσοστό 40%! Η 29η Ιουνίου 1575 όμως ξημέρωσε με υπέροχο καιρό και τα φυτίλια των ασιγκάρου ήταν τελείω ς στεγνά όταν άρ χισε η επέλαση του ιππικού των Τακέντα.
Ο σ τρατός του Οντα Νομπουνάγκα π αρ α τά χθηκε δυτικά του κάστρου Ναγκασίνο και αφού άφησε το ιππικό του Τακέντα Κ ατσ ουγιόρι να φ θ α ρ εί μ ε άκαρπες επ ελάσ εις, π έρασε στην α ντεπ ίθεσ η κατατροπώ νοντας τον εχ θρό .
ΤΑ ΑΡΚΕΒΟ ΥΖΙΑ ΚΕΡΔΙΖΟ ΥΝ ΤΗ Μ ΑΧΗ Ο στρατός του Νομπουνάγκα δεν βρισκό ταν ολόκληρος πίσω από τη ν προστασία του φράχτη. Ενα ενισχυμένο απόσπασμα 2.000 πο λεμιστών υπό το ν Οκούμπο Ταντάγιο είχε λά βει θέσ εις μπροστά από το πασσαλόπηγμα στο δεξιό άκρο τη ς παράταξης, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν εκτεθ ειμ έν ο “ δόλω μα” και να τρ α βή ξει πάνω του τη ν προσοχή του εχθρού, ενώ το ν ίδιο ρόλο είχε αναλάβει στο αριστερό μια παρόμοιου μεγέθ ου ς δύνα μη υπό το ν Σακούμα Νομπουμόρι. Το κύριο τμήμα τη ς αριστερής πτέρυγας βρισκόταν υπό τις διαταγές του άξιου Τογιοτόμι Χιντεγιόσι και του Σιμπάτα Κατσούγιε, ενώ ο Νο μπουνάγκα, πλαισιωμένος από δύο γιούς του και το ν Ιγεγιάσου, παρέμεινε πίσω από το κ έ ντρο του φράχτη με το κύριο σώμα του στρα τού του. Ο Κατσουγιόρι είχε παρατάξει τις δυνά μεις του σε π έντε μεγάλες ομάδες τω ν 5.000 ανδρών. Η διοίκηση των τριών είχε ανατεθεί στους έμπειρους στρατηγούς Μπάμπα Νο μπουχάρου (δεξιό), Ναϊτο Μασατόγιο (κέ ντρο) και Γιαμαγκάτα Μασακάγκε (αριστερό). Από α υτές η ομάδα του Μασατόγιο δ ιέθ ετε το ν όγκο του θωρακισμένου ιππικού και θα χρησίμευε σαν σφύρα διάρρηξης τη ς εχθ ρι κής παράταξης υποβοηθούμενη από τις πλευρικές κρούσεις των πεζών σαμουράι. Ο ί διος ο Κατσουγιόρι ηγείτο μιας τέτα ρ τη ς ομά δας που θα ακολουθούσε εκείνες των β ε τε ράνων, ενώ η πέμπτη είχε παραμείνει γύρω από το κάστρο του Ναγκασίνο για να διατηρή σει τη ν πολιορκία. Με το ν τρόπο αυτό η έ γκλειστη φρουρά διεδραμάτισε έμμεσα έναν αποφασιστικό ρόλο στη μάχη, καθηλώνοντας ουσιαστικά εξαπλάσιους εχθρούς γύρω τη ς τη στιγμή που όλα κρίνονταν στην πεδιάδα Σιταραμπάρα. Η πρώτη δύναμη που προσέβαλε
το συμμαχικό στράτευμα ήταν οι σαμουράι του Μασακάγκε, οι οποίοι ενεπλάκησαν με το υς άνδρες του Ταντάγιο σε μια σφοδρή μά χη σώμα με σώμα, ενώ στο βόρειο πλευρό ο Μπάμπα Νομπουχάρου επ ιτέθη κε με ορμή στον Σακούμα Μοριμάσα, που το ν παρέσυρε δυτικότερα με μια καλά υπολογισμένη υποχώ ρηση. Οι άνδρες του Νομπουχάρου πίστεψαν ότι είχαν θριαμβεύσ ει και αφού κατέλαβαν έ ναν χαμηλό λόφο εξόρμησαν εναντίον του κο ντινότερου τμήμα τος του φράχτη, για να βρε θούν αντιμέτωποι με πυκνά πυρά από αρκε βούζια που τους σταμάτησαν. Επειτα από αυ τή τη ν απόκρουση οι σαμουράι του Τογιοτόμι Χιντεγιόσι και του Σιμπάτα Κατσούγιε εκτό ξευσαν τη δική το υς αντεπίθεση προς τα πλευρά και τα μετόπισθεν του εχθρού. Αντικρύζοντας αυτή τη δυσάρεστη εξέλ ι ξη στο δ εξιό του ο Κατσουγιόρι έκρινε ότι εί χε φθάσει η ώρα να αρχίσει τη ν αναμενόμενη μεγάλη επέλαση, εμπ λέκοντας όλες του τις ε φ εδ ρ είες σε μια απεγνωσμένη γενική έφοδο κατά μήκος ολόκληρου του μετώπου. Το έδα φος όμως ήταν ανώμαλο και λασπωμένο από τη βροχή που είχε πέσει το προηγούμενο βρά δυ και καθώς οι ιππείς των Τακέντα έφθασαν με βραδύ ρυθμό στην όχθη του ρέματος, μια τρομερή ομοβροντία από 1.000 αρκεβούζια το υς κτύπησε σαν κεραυνός. Οι ομοβροντίες που διαδέχθηκαν τη ν πρώτη συνεχίστηκαν σταθερά και καταιγιστικά γκρεμίζοντας κατά εκα το ντά δες το υς αναβάτες από τις σέλλες τους. Το ιππικό του Κατσουγιόρι οπισθοχω ρούσε για λίγο και ανασυντασσόμενο επιχει ρούσε ν έες εφόδους, αλλά τα πυρά των ασιγκάρου παρέμεναν πάντα το ίδιο ψύχραιμα, πειθαρχημένα και αποτελεσματικά. Κάθε 20 δευτερ όλεπ τα μια ομοβροντία έστελνε περί που 1.000 βολίδες στις σειρές το υ ιππικού των Τακέντα και οδηγούσε στον θάνατο πολλούς από τους περήφανους καβαλάρηδες. Βλέποντας ικανοποιημένος αυτή τη με
θοδική καταστροφή ο Νομπουνάγκα δ ιέτα ξε το υς ανυπόμονους σαμουράι του, που περίμεναν πίσω από το ν φράχτη, να εξέλ θ ο υ ν και να εμπλακούν σε μάχη με το ν εχθρό. Ως το μεσημέρι ήταν πια φανερό πως η μάχη είχε χαθεί για τους Τακέντα και ο Μπάμπα Νο μπουχάρου, που είχε επιβιώσει από τις αρχι κές συμπλοκές γύρω από τον φράχτη, έπεισε το ν Κατσουγιόρι πως η σ υνετότερη πράξη θα ήταν μια υποχώρηση. Ο ηλικιωμένος στρατη γός κάλυψε αυτή τη ν απαγκίστρωση κατευθυνόμενος με τους άνδρες του προς Βορρά, σε απόσταση 5 χιλιομέτρων, όπου συγκρότησε το ν εχθρό δίνοντας χρόνο στον Κατσουγιόρι να περάσει το ν ποταμό Κανσαγκάβα. Το από σπασμα του Νομπουχάρου όμως ήταν πια περικυκλωμένο και καταδικασμένο σε αφανισμό και ο στρατηγός έπεσε μαχόμενος με ηρωι σμό, σύμφωνα με τα ευγενέσ τερα πρότυπα τη ς παράδοσης των σαμουράι. Τουλάχιστον 10.000 π ολεμιστές των Τακέ ντα, που αντιπροσώπευαν το 65% τη ς συνολι κής τους δύναμης, έπεσαν στο πεδίο τη ς μά χης, ανάμεσά το υς και αρκετοί από το υς επι φανέσ τερους στρατηγούς τους. Επτά από το υς περίφημους Εικοσιτέσσερις Στρατη γούς του Σίνγκεν που έλαβαν μέρος στη μά χη, άφησαν στο Ναγκασίνο τη ν τελευτα ία το υς πνοή: ο Μπάμπα Νομπουχάρου, που κά λυψε γενναία τη ν υποχώρηση, ο Χάρα Μασατάνε, ο οποίος θεω ρείτο αυθεντία σε θ έματα στρατηγικής, ο Σανάντα Νομπουτσούνα, που κατόρθωσε να διεισδύσει με το υς σαμουράι του βαθιά στις γραμμές του εχθρού πριν κυ κλω θεί και εξο ντω θ εί μαζί με το ν αδελφό του, Μασατέρου, ο Γιαμαγκάτα Μασακάγκε, ένας από τους πιο άξιους στρατηγούς του Σίνγκεν, μαζί με το ν ανηψιό του, Σαϊγκούσα Μοριτόμο, ο Τσουτσίγια Μασατσούγκου, που είχε πολε μήσει επίσης έξοχα σε παλαιότερες μάχες και του οποίου η οικογένεια έμ ελλ ε να είναι ο τελευταιος στυλοβατης του κυνηγημένου Κατσουγιόρι, και ο Ναϊτο Μασατόγιο. Ο Ομπάτα Μασαμόρι π έθανε λίγες μ έρ ες αργότερα από ένα τραύμα βολίδας που είχε δ εχθεί κατά τη μάχη του Ναγκασίνο. Αν και είναι δύσκολο να εξακριβω θεί το ποσοστό των απωλειών που προέρχονταν από τη χρήση πυροβόλων ό πλων, είναι σίγουρο πως η μάχη του Ναγκασίνο απ ετέλεσ ε τη ν πρώτη φορά που τα αρκε βούζια ξεπέρασαν σε φ ονικότητα τα πατρο παράδοτα “ κατάνα” . Από τη ν άλλη πλευρά ο Νομπουνάγκα και ο Ιγεγιάσου έχασαν μόνο 6.000 πολεμιστές (15% τη ς ισχύος τους) και ή ταν πανέτοιμοι να απολαύσουν τους καρπούς τη ς νίκης τους.
29 ■*ms
ΤΕΜ ΟΚΟΥ-ΖΑΝ Επειτα από μια τόσο καταστροφική ή ττα φαντάζει απίθανο το ότι οι Τακέντα κατόρθω σαν να παρατείνουν το ν αγώνα για άλλα επτά χρόνια μέχρι την οριστική συντριβή τους, αλ λά όπως ήταν φυσικό οι μητροπ ολιτικές επαρ χίες το υ ς Κάι και Σινάνο ήταν ευκο λότερες στην υπεράσπισή το υς από ότι οι παραλιακές Μικάβα και Τοτόμι. Το 1578 ο νταϊμίγιο Ουεσούγκι Κένσιν, που είχε αποτελέσει το ν μεγά λο ανταγωνιστή το υ ς επί δ εκα ετίες, απεβίωσε ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ΑΡΚΕΒΟΥΖΙΑ ΠΑ ΤΟΥΣ ΑΣΙΓΚΑΡΟΥ Καττοια μέρα του 1543 ένα κινέζικο ιστιοφόρο στο οποίο επέβαιναν τρ εις Πορτογάλοι έμποροι π αρασύρθηκε από τα ισχυρά ρεύματα ενός τυφώ να και οδηγηθηκε στις α κτές του νησιού Τανεγκασίμα, κοντά στην παραλία του νότιου Κυουσού. Οι τρ εις θαλασσοδαρμένοι ταξιδιώ τες ήταν οι πρώ τοι Ευρωπαίοι που πατούσαν το πόδι τους σε ια πωνικό έδαφος. Παρά το γεγονός ότι τα περίεργα ρούχα και η γενικότερη εμφάνισή τους προκάλεσαν εντύπωση στους α υτόχθονες το ενδιαφ έρον των Ιαπώνων επ ικεντρώ θηκε ιδιαίτερα ατα πυρο βόλα όπλα που μετέφ εραν. Αν και οι Ιάπωνες είχαν κάποια εξοικείωση με την πυρίτιδα από τα πρωτό γονα πυροδόλα που χρησιμοποιούσαν τό τε οι Κι νέζοι, τα όπλα των Πορτογάλων τού ς ενθουσ ία σαν επειδή ήταν πολύ μικρότερα, ελα φ ρ ύτερα και ακριβέστερα. Τόσο από ψυχολογική, όσο και από τεχνολογική άποψη τα αρκεβούζια είχαν φθάσει στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου την καταλλη λότερη εποχή, καθώ ς οι εμ φ ύλιες έρ ιδ ες είχαν δώσει μεγάλη ώθηση στην κατασκευή όπλων και στους σχετικούς πειραματισμούς. Επειτα από έ ναν μήνα μαθημάτω ν που πήρε από τους Πορτο γάλους εμπόρους ο νταϊμίγιο της Τανεγκασίμα α γόρασε τα δύο αρκεβούζια έναντι ενός αστρονο μικού ποσού και τα έδωσε στον οπλουργό του για να τα αντιγράψει. Ο τελ ευ τα ίο ς προβληματίστηκε έντονα από δυσεπίλυτα τεχνικά προβλήματα, ό πως ήταν ο τρόπος με τον οποίο θ α μπορούσε να κλείσει την πίσω άκρη της κάννης, και έτσι όταν λί γους μήνες αργότερα ένα πορτογαλικό πλοίο κα τέπ λευσε και πάλι στο νησί, παραχώρησε πρόθυμα την κόρη του στους Ευρωπαίους ν α ύ τες ως α ντάλλαγμα για μερικά μαθήματα κατασκευής πυ ροβόλων όπλων! Μ ε τη γνώση αυτή το εργαστήριό του άρχισε να παράγει πλέον μεγάλους α ριθμούς από αρκεβούζια, που δεν υστερούσαν σε τίποτα από τα πορτογαλικά πρωτότυπα. Η διαδικασία γέμισης και βολής σε ένα αρκεβούζιο ήταν αρ κετά πιο περίπλοκη από ότι στα με ταγενέσ τερα μουσκέτα. Ο πολεμιστής άναβε το φ υτίλι (συχνά και στα δύο άκρα του για να είναι σί γουρος ότι τουλάχιστον το ένα θα ήταν πάντα α ναμμένο) και το κρατούσε με το αριστερό του χέρι όση ώρα σ υνέχιζε τη διαδικασία γέμισης. Το φυτίλι ήταν ένα μακρύ καννάβινο κορδόνι με χαλαρή
και οι διαμάχες που ξέσπασαν στους κόλπους αυτής τη ς οικογένειας για τη διαδοχή ελάττω σαν τη ν πίεση πάνω στους Τακέντα. Οι Τοκου γκάβα όμως συνέχισαν τις επιχειρήσεις τους κατά του Κατσουγιόρι, πετυχαίνοντας να κυ ριεύσουν και το κάστρο Τακατεντζίν έξι χρό νια μετά τη μάχη του Ναγκασίνο. Την εποχή ε κείνη πολλοί από το υς παραδοσιακούς συμ μάχους του Κατσουγιόρι είχαν χάσει την εμπι στοσύνη το υς σε αυτόν και οι αποσχιστικές τάσεις τους ενισχύθηκαν από τη ν απόφαση του ηττημένου νταϊμίγιο να ανεγείρει ένα νέο κάστρο, το Σίμπου-τζο, το οποίο ανακήρυξε πρωτεύουσά του. Ο Σίνγκεν δεν είχε ορίσει ποτέ ένα κάστρο ως πρωτεύουσά του, αλλά ο γιος του αναζητούσε τη ν ασφάλεια πίσω από πέτρινα τείχη. Το 1582, καθώς οι ενω μένες δυ νάμεις των Οντα και των Τοκουγκάβα στρά φηκαν για μια ακόμη φορά κατά του Κατσου γιόρι, ο νταϊμίγιο Κίσο Γιοσιμάσα αποστάτησε από το υς Τακέντα ανοίγοντας πρακτικά το ν δρόμο για μια εισβολή του εχθρού στο ΣινάΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
νο. Ο γιος του Νομπουνάγκα, Οντα Νομπουτάντα, εισήλθε στο Σινάνο και ένας-ένας οι εναπομείναντες σύμμαχοι των Τακέντα άρχι σαν να αλλάζουν στρατόπεδο υπό τη ν απειλή βίας. Ο παλαιός στρατηγός του Σίνγκεν, Αναγιάμα Μπαϊσέτσου, εγκα τέλειψ ε το ν κύριό του, αλλά ο νεώ τερος αδελφός του Κατσου γιόρι, Μορινόμπου, κράτησε με πείσμα το κά στρο Τακάτο απέναντι στους πολιορκητές. Ο Ιγεγιάσου κα τέφ ερ ε το δικό του κτύπημα προς το Κάι και υποχρέωσε το ν Κατσουγιόρι να πυρπολήσει το νεόδμητο κάστρο Σίμπουτζο πριν φύγει πανικόβλητος για τα απρόσιτα ορεινά καταφύγια τη ς επαρχίας του. Μόνη ελπίδα του καταδιωκόμενου Κα τσουγιόρι ήταν πια η προσφορά ασύλου από το ν στρατηγό Ογιαμάντα Νομπουσίγιε, ο ο ποίος είχε πολεμήσει και είχε επιβιώσει από τη μάχη του Ναγκασίνο. Ο στρατηγός είχε προσκαλέσει το ν νταϊμίγιο στο κάστρο του Ιβαντόνο, αλλά όταν ο Κατσουγιόρι έφθασε μπροστά στα τείχη μαζί με τους 300 μόλις άν
δρες που του είχαν απομείνει βρήκε τις πύλες ερμητικά κλεισ τές. Συντετριμένος από την ξεκάθαρη προδοσία ο Κατσουγιόρι στράφηκε για να αντιμετωπίσει τους διώ κτες του που το ν πλησίαζαν, έχοντας δίπλα του ελάχιστους πιστούς σαμουράι, ανάμεσά τους και τους τρ εις γιους του Τσουτσίγια Μασατσούγκου, που είχε πέσει ηρωικά στο Ναγκασίνο. Η ύστα τη μάχη των Τακέντα δόθηκε στην περιοχή Τορίι-μπάτα, ένα πέρασμα πάνω από το οποίο δέσποζε ο ορεινός όγκος του βουνού Τεμόκου-ζαν. Οι σαμουράι πολέμησαν γενναία αλ λά ο αγώνας το υς ήταν άνισος. Οταν απέμειναν μόνο 30 οι αδελφοί Τσουτσίγια κράτησαν για λίγο μακριά το ν εχθρό, ενώ η 19χρονη σύ ζυγος του Κατσουγιόρι αυτοκτονούσε πρώτη με ένα μαχαίρι. Ο ίδιος ο Κατσουγιόρι τη ν α κολούθησε πραγματοποιώντας το παραδο σιακό χαρα-κίρι. Αυτό ήταν το τραγικό τέλο ς του Τακέντα Κατσουγιόρι, του άνδρα που υποτίθεται ότι είχε γ εν ν η θ εί σαν μια πράξη εκδίκησης από
πλέξη το οποίο βυθιζότα ν σε ένα διάλυμα νιτρι κής ποτάσας, όπου εμποτιζόταν πριν ε κ τ ε θ ε ί επί μέρ ες στον ήλιο για να ξερ α θ εί. Η πρώτη ενέργεια αφορούσε τον καθαρισμό της κοιλότητας πυρο δότησης και το γέμισμά τη ς με ψιλή πυρίτιδα (μπαρούτι) πριν κλείσει πάλι το συρόμενο ορειχάλκινο κάλυμμά της. Επειτα η κύρια γόμωση πυ ρίτιδας ριχνόταν από το μπροστινό μέρος της κάννης και ακολουθούσ ε η βολίδα, η οποία οδηγείτο στη θέσ η τη ς με τη βοήθεια ενός χειροκίνη του μακρού εμβόλου ή, όπως γινόταν συνήθως στην Ευρώπη, με το κτύπημα του κοντακιού στο έδαφος. Ο π ολεμιστής φυσούσε την άκρη του φυτιλιού για να βεβαιω θεί ότι αυτή ήταν αναμμένη και τη σ τερέω νε προσεκτικά ανάμεσα στις σιαγό νες του κόκορα, που ήταν ουσιαστικά ένα ς μο χλός σχήματος “S ”, συχνά διακοσμημένος στο ά κρο του με το στόμα ενός δράκου. Π ιέζοντας τη σκανδάλη ο ασιγκάρου ουσιαστικά έρ ιχνε την α ναμμένη άκρη του φυτιλιού πάνω στην κοιλότητα, πυροδοτώντας το μπαρούτι που βρισκόταν εκεί, μεταφ έρ οντα ς την ελεγχόμενη έκρηξη στην κύ ρια γόμωση και εκ το ξεύ ο ν τα ς τη βολίδα από την κάννη προς τον στόχο. Συχνά η βιαιότητα τη ς έ κρηξης στην κοιλότητα εκτίνασσε το φ υτίλι και ό πως ήταν φυσικό μπορούσαν να π ροκληθούν σο βαρά ατυχήματα μ ε πρόωρες εκπυρσοκροτήσεις. Δ εν είναι γνωστός με ακρίβεια ο τρόπος με τον ο ποίο οι ασιγκάρου φρόντιζαν να κρατούν το φ υτί λι και το μπαρούτι μακριά μέχρι την ώρα τη ς βο λής. Π ίνακας της εποχής δ είχνει ένα ν στρατιώτη να έχ ει τυ λ ίξει το φυτίλι στον αριστερό του βρα χίονα, αλλά αυτό θ α πρέπει να σχετίζεται μ ε το μεγάλο μήκος του φ υτιλιού, καθώ ς υπολογίζεται ότι απαιτείτο ένα κορδόνι μήκους 1,8 μέτρων για να είναι “α ναμμένο” ένα αρκεβούζιο όλη τη μέρα και το μήκος αυτό διπλασιαζόταν αν ανάβονταν και τα δύο άκρα. Η αποτελεσματικότητα εκείνω ν των πρωτό γονων πυροβόλων όπλων δεν ήταν καθόλου ευ καταφρόνητη. Σύγχρονες δοκιμές έδ ειξα ν ότι ένα αρκεβούζιο που βάλλει βολίδες διαμέτρου 8 mm μπορεί να πλήξει με απόλυτη επιτυχία έναν στόχο μ εγέθ ο υ ς οπλισμένου σαμουράι σε απόσταση 30 μέτρων, ενώ η ακρίβεια μειώ νεται κάπως στα 50 μέτρα. Οι ερ ευ ν η τές προχώρησαν περισσότερο
μια αλεπού που είχε μεταμορφω θεί σε όμορ φη γυναίκα. Η μοίρα του στα επτά τελευτα ία χρόνια τη ς ζωής του ήταν πικρή και το θ λιβ ε ρό φορτίο των διαλυμένων επαρχιών του δυ σβάστακτο. Ολα είχαν τη ν αφ ετηρία τους στη χαμένη μάχη του 1575, όταν οι σοφές συμ βουλές των γερ οντότερ ω ν είχαν αποτύχει να βρουν ευήκοα ώτα. Το Ναγκασίνο έγινε το “ κύκνειο άσμα” τη ς ιπποσύνης των Τακέντα, η απόλυτη καταστροφή μιας καταδικασμένης οικογένειας που η δόξα τη ς είχε καλύψει κά ποτε ολόκληρη τη ν Ιαπωνία και η οποία θ εω ρείται η πρώτη τη ς νησιωτικής χώρας που χρησιμοποίησε πυροβόλα όπλα σε μάχη. Η ή τ τα το υς ήταν τόσο δραματική, σχεδόν θ εα τρ ι κή, ώστε να δ ια θ έτει όλα τα στοιχεία μιας με γάλης τραγωδίας. Ακόμη και ο περίφημος σκηνοθέτης Ακίρα Κουροσάβα δεν θα μπο ρούσε να επ ιλέξει δραματικότερο τέλο ς για τη ν ταινία του “ Καγκεμούσα” (“ Ο σκιώδης πο λεμισ τής”) από τη γενναία επέλαση του ιππι κού των Τακέντα.
στις δ οκιμές του ς σε ό,τι αφορά το βελη νεκές των 50 μέτρων, απόσταση στην οποία έβαλλαν οι ασιγκάρου του Νομπουνάγκα κατά του ιππικού των Τακέντα. Χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά βο λίδες των 9 m m με 3 gr πυρίτιδας, κατάφ εραν να διαπεράσουν εύκολα μία ξύλινη δοκό πάχους 24 m m και μία σιδερένια πλάκα πάχους 1 m m. Στις ί δ ιες δοκιμές οι βολίδες σφηνώθηκαν βαθιά μέσα σε μια ξύλινη δοκό πάχους 48 mm και μόλις που απέτυχαν να διαπεράσουν μια σιδερένια πλάκα πά χους 2 mm. Καθώς είναι γνωστό πως οι μεταλλι κές φ ολίδ ες των “ντο-μ αρού” του 16ου αιώνα κα τασκευάζονταν από σίδερο πάχους 0,8 m m, γίνε ται φανερό πως οι θώ ρακες α υτοί ήταν τελείω ς α δύνατο να προστατεύσουν έναν πολεμιστή από τα αρκεβούζια, ακόμη κι αν αυτά έβαλλαν ενα ντίον του από απόσταση 50 μέτρων. Η εισαγωγή των πυροβόλων όπλων στους ια πωνικούς σ τρατούς της εποχής επ έφ ερε και μια β α θύτερ η κοινωνική αλλαγή. Ενώ παλαιότερα χρειάζονταν χρόνια εξάσκησης και εκπαίδευσης για να αποκτήσει ένας πολεμιστής τη μυϊκή δύναμη και την ευχέρεια χρήσης του τόξου, ένας οποιοσδήποτε ασήμαντος χωρικός μπορούσε να μ ά θει να βάλλει με ένα αρκεβούζιο μέσα σε λίγες εβ δομάδες. Το αρκεβούζιο ήταν για τον λόγο αυ τό το όπλο που α νέδ ειξε του ς φτωχούς ασιγκάρου, το υ ς στρατολογημένους π ολεμιστές που προέρχονταν από τα κατώτερα λαϊκά στρώματα οι οποίοι μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα α κολουθού σαν απλώς του ς πάνοπλους σαμουράι στη μάχη σαν “πρόβατα στη σφαγή”. Από αυτή την οπτική γωνία μπορούμε να πούμε ότι το αρκεβούζιο υπο νόμευσ ε κατ’ αρχήν την α υ θεν τία των σαμουράι στην Ιαπωνία. Η τακτική αντίληψη των Ιαπώνων για τα πυροβόλα όπλα δ ιέφ ερ ε από εκείνη των Ευρωπαίων. Ενώ οι τελευ τα ίο ι επεδίωκαν κυρίως τη γρήγορη επαναγέμιση, οι Ιάπωνες έδιναν ιδιαί τερ η έμφαση στην ευστοχία. Για να π ετύχουν αυ τόν τον σκοπό κατασκεύαζαν βολίδες που “σφη νώ νονταν” στην κάννη, κάτι που είχ ε ως αποτέ* λεσμα μικρότερη ταχυ βολία, αλλά πιο ευ θυ τεν ή τροχιά.
Η μάχη του Ναγκασίνο θεω ρείται το ιαπωνικό α ντίστοιχο τη ς “ επέλασης τη ς Ελαφράς Ταξιαρχίας” και το σ ημαντικότερο εί ναι το γεγονός ότι αυτή κερδήθηκε από το υς θεω ρούμενους τρ εις ενοποιητές τη ς Ιαπω νίας που πολέμησαν συνασπισμένοι. Ο ιδιο φυής Οντα Νομπουνά-
Το ιππικό των Τακέντα, οι έφιπποι σαμουράι, εφ άρμοζαν πιστά το ρ η τό το υ Σ ίνγκεν: “Γοήγοροι σαν τον άνεμο, ορ μ η τικο ί σαν τη φω τιά και ήσυχοι σαν το δάσος". Α υ το ί οι γενναίοι άνδρες, που είχαν κερ δίσει α να ρ ίθμ η τες μάχες, νικήθηκαν στο Ναγκασίνο από κακό τα κτικό υπολογισμό.
γκα π έθανε το 1582 έχοντας κατακτήσει το μι σό Χονσού. Ο Χιντεγιόσι συνέχισε τη ν ίδια πα ράδοση εκσ τρατεύοντας αριστοτεχνικά ενα ντίον των πολυάριθμων αντιπάλων του και έφθασε να πραγματοποιήσει μια μεγαλειώδη εισβολή στη γειτονική Κορέα το 1592. Ο Το κουγκάβα Ιγεγιάσου όμως ήταν εκείνος που κέρδισε τελικά τη μάχη τη ς Σεκιγκαχάρα το 1600, κλείνοντας ουσιαστικά τη ν αυλαία του “χρυσού αιώνα τη ς Ιαπωνίας” και φέρνοντας τη χώρα σε μια νέα εποχή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) A. B ryant & A. McBride: SAMURAI, Osprey, 1994. (2) G. Parker: TAKING UP THE GUN, “M ilitary History Quarterly”, Summer 1989. (3) M . Pegler: POWDER AND BALL SMALL ARMS, Crowood Press, 1998. (4) POWERS O F THE CROWN, Time-Life Books. 1993. (5) S. Turnbull: THE SAMURAI: A MILITARY HISTORY, Macmillan, 1977. (6) S. Turnbull: BATTLES OF THE SAMURAI, Arms & Arm our Press, 1992. *·>.. (7) S. Turnbull: SAMURAI WARFARE, Arms & Arm our Press, 1996. (8) V. Vuksic & Z. Grbasic: CAVALRY, Cassell, 1993. (9) W. Wayne Farris: HEAVENLY WARRIORS, H arvard University Press, 1996.
Βέροια
0 Νικόλαος Κασομούλης από τη Σιάτισ τα υπήρξε ένας από του ς αντιπροσώπους του «Κοινού των Μακεδόνων» που περιόδευσε στην επαναστατημένη νότια Ελλάδα για τη συγκέντρω ση β οή θειας. Ελαβε ενεργό μ έρος στην επανάσταση της Χαλκιδικής και στις 8 Μ αρτίου 1822 κήρ υ ξε την επανάσταση στα Πιέρια. Α ργότερα διακρί9ηκε στους αγώ νες τη ς Ανεξαρτησίας στη νότια Ελλάδα.
32
Η ΜΑΧΗ ΣΤ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΟΒΡΑ ΣΤΙΣ 12 ΜΑΡΤΙΟΥ 1822 ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΟΒΡΑ, ΛΙΓΑ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ ΒΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ, ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΡΩΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ... Ο I. ΒΑΣΔΡΑΒΕΛΛΗΣ ΓΡΑΦΕΙ: «ΜΕ ΤΙ ΝΑ ΠΑΡΑΒΑΛΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΗ ΤΗ ΜΑΧΗ; ΜΕ ΤΟ ΧΑΝΙ Ο Ε μ μ α ν ο υ ή λ Π α π ά ς , κ α τ α γ ό τ α ν α π ό τη Δ ο β ίσ τ α (σ ή μ ε ρ α Π α π ά ) τω ν Σ ερ ρ ώ ν . Υ π ή ρ ξε Φ ιλ ικ ό ς κ α ι η γ ή & η κ ε το υ ε π α ν α σ τ α τ ικ ο ύ κ ιν ή μ α τ ο ς τ η ς Χ α λ κ ιδ ικ ή ς π ο υ ξ έ σ π α σ ε σ τ ις 1 7 Μ α ϊο υ 1821.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ
ΤΗΣ ΓΡΑΒΙΑΣ Ή ΜΕ ΤΙΣ ΕΦΟΔΟΥΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ;».
Επανάσταση του 1821 αποτελεί αναμφι σβήτητα το κορυφαίο γεγονός μέσα στα χρονικά πλαίσια τη ς Νεοελληνικής Ιστορίας. Το θαύμα τη ς Ελληνικής Εθνεγέρσεως εναντίον του βαρδαρικού ζυγού δεν περιορίστηκε μόνο στην Πελοπόννησο και τη Σ τερεά Ελλάδα, όπως πολλοί εσφαλμένα πιστεύουν, αλλά επ εκτάθηκε σε όλη σχεδόν τη Βαλκανική από τη Μολδοβλαχία ως την Κρήτη και από τη ν Κύπρο ως τη Βόρεια Ηπει ρο. Στη Μακεδονία τη ν περίοδο εκείνη η επανα στατική φλόγα άναψε αρχικά από το ν Εμμανουήλ Παπά, στις 17 Μαϊου 1821 στο Αγιον Ορος, και κα τόπιν σε όλη τη Χαλκιδική. Στις 19 Φεβρουάριου 1822, Κυριακή τη ς Ορθοδοξίας, επαναστάτησε η Νάουσα με η γέτες τούς Ζαφειράκη και Καρατάσο. Ακολούθησε η εξέγερση στην περιοχή του 0λύμπου και των Πιερίων στις 8 Μαρτίου 1822. Από τις τρ εις α υτές επαναστατικές κινήσεις ξεχωρίζει το ξεσήκωμα τη ς Νάουσας, που αποτέλεσε την ενδοξότερη σελίδα τη ς Επανάστασης στη Μακε δονία, όχι μόνο για το μέγεθος τη ς θυσίας και της καταστροφής που ακολούθησε, όπως γνωρίζου με, αλλά και για τις αρχικές επιτυχίες από τις ο ποίες στέφθηκε. Ξεχωριστή θέση σε αυτές έχει και η νίκη των επαναστατών στη μάχη τη ς Δοβρά.
Η
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ I. ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ Α ρ χ ιδ ιά κ ο ν ο ς
Μ ονής της Δ οβρά (όπως είναι Σ τη φω τογραφία σημειώνονται οι λόφοι Λ 1, Λ2, Λ3, Λ4, καθώς και ο χώρος τη ς μονής Μ , η τοπ οθεσ ία Κ ρεβατάς Κ, οι ρ εμ α τιές Πν, Πβ, ενώ στο βάθος διακρίνεται η πόλη τη ς Βέροιας.
ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Οταν ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς (Εμπού Λουμπούτ) διορίσθηκε στις 24 Οκτωβρίου 1821 από την Υψηλή Πύλη ανεξάρτητος στρατάρ χης με έδρα τη Θεσσαλονίκη, προς κατάπνιξη της επανάστασης στη Χαλκιδική και στην ευ ρύτερη περιοχή τη ς Μακεδονίας, έκρινε πως παράλληλα με την καταστολή των επαναστατι κών εστιών θα έπρεπε να δράσει προληπτικά. Ετσι στα πλαίσια των πληροφοριών που είχε για την αντιτουρκική δράση διαφόρων προκρί των, διέτα ξε αφενός τον γενικό εξοπλισμό των Οθωμανών και αφ ετέρου τη σύλληψη ο μήρων από τις επιφανέστερες οικογένειες των χριστιανικών κέντρων. Από τη Βέροια, την Κοζάνη, τη Σιάτιστα, την Κλεισούρα, τη Βλάστη, την Καστοριά, το Μοναστήρι, το Μεγάροβο, τη Μηλόβιστα, το Κρούσοβο, τη Ρέσνα, την Αχρίδα, την Κορυτσά και άλλες πόλεις στάλ θηκαν όμηροι στη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι φυ λακίστηκαν εκεί, στη Λάρισα και στο Μοναστή ριΗ Νάουσα υπό την πολιτική ηγεσία του Ζα-
φ εφ ά κη αρνήθηκε να αποστείλει ομήρους, γεγονός που την έφ ερε σε άμεση ρήξη με την οθωμανική εξουσία και φανέρωσε τη διάθεση των Ναουσαίων για επανάσταση. Πράγματι η Νάουσα, «ηλεκτρισμένη» από τη ν ιδέα της ε λευθερίας, είχε αποστείλει τον Νικόλαο Κασομούλη και το ν Κώστα Νικολάου στην Πελοπόν νησο για να ζητήσει βοήθεια από τον Δημήτριο Υψηλάντη και τους άλλους επαναστατημένους Ελληνες, ώστε να μπορέσει κι αυτή να πάρει ενεργό μέρος στην Επανάσταση, Ο Υψηλάντης παρόλο που θεώρησε απαραίτητη την ενίσχυση του κινήματος στη Νάουσα, δεν μπό ρεσε να αποστείλει καμία βοήθεια παρά μόνο μία επαναστατική σημαία και τον χιλίαρχο Γρηγόριο Σάλα ως «γενικό επίτροπο Μ ακεδο νίας». Ο Κασομούλης, αφού περιπλανήθηκε στα νησιά για να σ υλλέξει μια πενιχρή τελικά χρηματική και υλική βοήθεια, πέρασε στην Πιερία, όπου μαζί με τους οπλαρχηγούς Δια μαντή και Ντίτζια κίνησε την επανάσταση στον Ολυμπο, ενώ ο Σάλας ανέμελος για τις επιπτώ σεις που θα είχε για το ν αγώνα και η παραμι κρή καθυστέρηση, συνέχιζε την περιπλάνησή του στα νησιά διασκεδάζοντας. Στο μεταξύ οι Ναουσαίοι αγνοώντας τα παραπάνω ήλθαν σε συνεννόηση με τους προ κρίτους άλλων πόλεων της Μακεδονίας (Σιάτι στα, Καστοριά, Βέροια, Βοδενά (1) κ.ά.) και τους προέτρεψαν σε έναν ταυτόχρονο γενικό ξεσηκωμό, που ήλπιζαν πως τελικά θα συμπα ρέσυρε και τη ν υπόλοιπη Μακεδονία. Δυστυ χώς η κατάπνιξη τη ς Επανάστασης στη Χαλκι δική και η αγριότητα των τουρκικών αντιποί νων πάγωσαν τον αρχικό ενθουσιασμό των υ πόλοιπων πόλεων. Ετσι έμεινε μόνη της η Νά ουσα. Υπό την πίεση των γεγονότων, μετά από έντονη εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση και αφού επικράτησε η άποψη του Ζαφειράκη στις 19 Φεβρουάριου (μερικοί λανθασμένα την τοπ οθετούν στις 19 Μαρτίου) κηρύχθηκε στον μητροπολιτικό ναό Αγίου Δημητρίου η ε πανάσταση στην πόλη, μέσα σε γενικό κλίμα ενθουσιασμού^από το ν πρωτοσύγκελο Γρηγόριο (και όχι Ζαχαρία όπως πολλοί πιστεύουν, συγχέοντας το όνομα του πρωτοσυγκέλου με αυτό του μητροπολίτη Βεροίας και Ναούσης Ζαχαρία, ο οποίος ως συνοδικός που ήταν κα τά τη χρονιά εκείνη απούσιαζε στην Κωνστα ντινούπολη).
Ο Ι ΠΡΩ ΤΕΣ Κ ΙΝ Η ΣΕ ΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ Οι Ναουσαίοι κατάλαβαν πως για να πετύχει οποιαδήποτε επαναστατική προσπάθεια στην περιοχή θα έπρεπε οπωσδήποτε να κα τα ληφ θεί η Βέροια. Στην πόλη υπήρχε ισχυρή τουρκική φρουρά, η οποία θα ήταν επικίνδυνη για τους επαναστάτες. Επίσης η θέση της πό λης ήταν στρατηγικής σημασίας, καθώς αυτή δέσποζε από τις παρυφές του όρους Βέρμιο πάνω στον κάμπο του Ρουμλουκίου, ελέγχο ντας τις οδικές αρτηρίες Θεσσαλονίκης-Νάουσας και Θεσσαλονίκης-Κοζάνης. Αν η Βέ-
ροια απελευθερω νόταν ο άξονας Βέροια-Νάουσα θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μια α σπίδα που θα προστάτευε τις άλλες πόλεις τη ς Δυτικής Μακεδονίας, οι οποίες σύμφωνα με τις ελπίδες των Ναουσαίων θα τους ακο λουθούσαν στο εγχείρημά τους. Προς τη ν κα τεύθυνση αυτή οι πρόκριτοι τη ς Βέροιας είχαν διαβεβαιώσει το υς επαναστάτες πως αν κατάφερνε να εισ έλθει στην πόλη ισχυρό σώμα ε παναστατών, η Βέροια θα έπαιρνε αμέσως τα όπλα για να σταθεί στο πλευρό τη ς Νάουσας. Ευνοϊκό υπήρξε το γεγονός πως οι τουρκι κές αρχές δεν έδιναν βάση στις πληροφορίες που έφθαναν στη Βέροια και στη Θεσσαλονί κη για επανάσταση στη Νάουσα. Θεωρούσαν πως ουδέπ οτε μια πόλη όπως αυτή, που απο λάμβανε ιδιαίτερα προνόμια (με δική τη ς τοπι κή διοίκηση και σχεδόν ελεύθερη), θα έφθανε στο σημείο να επαναστατήσει. Ετσι η δυσπι στία αυτή έδωσε τον χρόνο στους επαναστά τε ς να καταλάβουν ανενόχλητοι καίριες θ έ σεις τη ς περιοχής και να προωθήσουν ομάδες τους ακόμα και έως το ν ποταμό Λουδία, ώστε να είναι εύκολος ο έλεγχος τη ς οδού από και προς τη Θεσσαλονίκη. Οι επαναστάτες μπόρεσαν να κινηθούν ταχύτατα στην προσπάθειά τους να επιτύχουν το ν πρώτο στόχο τους, που ήταν η αιφνίδια ε πίθεση εναντίον της ακρόπολης της Βέροιας, όπου υπήρχε ισχυρό τμήμα του οθωμανικού αυτοκρατορικού στρατού. Για την επίτευξη του στόχου αυτού οι Ναουσαίοι (και μαζί με αυτούς και πολλοί εθ ελο ν τές από τη γύρω πε ριοχή) κινήθηκαν άμεσα. Στις 20 Φεβρουάρι ου, μία μέρα μετά την κήρυξη τη ς Επανάστα σης, ο Καρατάσος με τους Δημ. Σιούγκαρα και Λάζο Ραμαντάνη κατέλαβαν το μοναστήρι της Δοβρα (γνωστό το τε και με την ονομασία Παναγία Ελεούσα), το οποίο κατέστησαν βάση και αρχηγείο τους στην επιχείρηση κατάλη ψης τη ς Βέροιας. Τόσο ο ηγούμενος τη ς μο νής, όσο και οι κάτοικοι του παρακείμενου ο μώνυμου χωριού (Δοβρά), τάχθηκαν με ενθ ου σιασμό στο πλευρό των επαναστατών και τους προσέφεραν ο,τιδήποτε μπορούσαν ώστε να γίνουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα οι εργα σίες οχύρωσης τη ς μονής. Κατασκευάστηκαν προμαχώνες, τοπ οθετήθηκαν φρουρές στους γύρω λόφους και τις πηγές και οι χώροι του μοναστηριού διαμορφώθηκαν ανάλογα με την περίσταση.
33 »»■
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε Π ΙΛΟ ΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΒΑΣΗΣ Η επιλογή του χώρου τη ς Παναγίας του Δοβρά δεν ήταν τυχαία. Ο Καρατάσος καταγό ταν από το παρακείμενο στη μονή χωριό και γνώριζε πολύ καλά τα πλεονεκτήματα που του προσέφερε ο τόπος. Η μονή (Μ) βρισκόταν στους ανατολικούς πρόποδες του Βερμίου ό ρους, βόρεια τη ς Βέροιας και σε μικρή από σταση από αυτήν (περίπου μισή ώρα πεζή), ή ταν δε περιτριγυρισμένη από τρ εις λόφους (Λ1, Λ2, Λ3), εκτό ς από τη ν ανατολική της ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
34
πλευρά η οποία ήταν ανοικτή με θέα προς τον κάμπο. Στην πλευρά αυτή υπήρχε χαμηλότε ρος (αποχωρισμένος από τους άλλους) λόφος (Λ4), που έκοβε το άνοιγμα στη μέση, σχηματί ζοντας δύο ρεματιές (Π6, Πν) χωρίς δυνατότη τα οπτικής επαφής μεταξύ τους. Στη μία από α υτές (νότια - Πν) υπήρχε λιθόστρω τος δρό μος που ένωνε το μοναστήρι με τον δρόμο Βέροιας-Νάουσας, ενώ η άλλη (βόρεια - Π6) κατέ ληγε στη συμβολή των χωριών Τουρκοχώρι (σημερινή Πατρίδα) και Κρεβατάς. Ολη η πε ριοχή ήταν κατάφυτη από πυκνούς θάμνους και δένδρα, που καθιστούσαν προβληματική και επίπονη οποιαδήποτε προσπάθεια για ανά βαση προς τη μονή, ενώ ο δρόμος που προαναφέραμε δεν ήταν κατάλληλος για να δεχθεί το ν πολυάριθμο τουρκικό στρατό σε περίπτω ση επίθεσής του σε αυτή. Η θέση τη ς μονής τη ν καθιστούσε αθέατη από τη Βέροια και έτσι καμία κίνηση των επα ναστατών δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή, ενώ εκείνοι θα μπορούσαν εύκολα να παρατη ρούν από τους λόφους τη ν πόλη, να έχουν εύ κολη επαφή με τους συνεργάτες τους σε αυ τήν και να οργανώσουν τη ν επίθεση. Επίσης η θέση αυτή ήταν η δυνατότερη κοντινή στα Πιέρια όρη, από όπου οι επαναστάτες περίμεναν να φθάσουν οι επικουρίες των Ολυμπίων και του Σάλα για να τους βοηθήσουν στο εγ χείρημά τους, σύμφωνα με το προκαθορισμέ νο σχέδιο και τις διαβεβαιώσεις που τους εί χαν δοθεί. Η μετατόπιση του κέντρου των επιχειρή σεων μακριά από τη Νάουσα και πλησίον της Βέροιας απάλλασσε τη ν επαναστατημένη πό λη από το ενδεχόμενο ενός άμεσου αποκλει σμού. Αν οι Ναουσαίοι περιορίζονταν μέσα στα τείχη τη ς πόλης τους ή ακόμα και στη γύρω περιοχή θα ήταν εύκολος ο αποκλεισμός και η πολιορκία τους. Ομως οι επαναστάτες κρα τούσαν μακριά από το κέντρο τους τούς αντι πάλους χωρίς να θ έτο υ ν σε άμεσο κίνδυνο τη Νάουσα. Παράλληλα απαλλάσσονταν και από την αντιπολιτευόμενη παράταξη, η οποία είχε γεμίσει την πόλη με ω τακουστές και σχεδίαζε στην κατάλληλη περίσταση να εμπλακούν με τους επαναστάτες, να συλλάβουν τον Ζαφειράκη, τον Καρατάσο και τους άλλους πρωτερ γάτες του κινήματος και να τους παραδώσουν στους Τούρκους ώστε να λήξει η επανάσταση.
Η ΕΠ ΙΘ ΕΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟ ΙΑ Σ Μέσα στο μοναστήρι οι αρχηγοί των επα ναστατών μαζί με εκπροσώπους άλλων πόλε ων συζητούσαν και κατέστρωναν σχέδια για την επίθεση. Τελικά αποφασίστηκε να προω θηθούν τη νύκτα γύρω από την πόλη 1.800 ο πλίτες και να καταλάβουν επίκαιρες θέσεις. Από αυτές πολύ νωρίς το πρωί θα εξαπέλυαν επίθεση στην πόλη, σε τέσσερα σημεία, με α πώτερο σκοπό τον αιφνιδιασμό των φρουρών και την επίθεση στην οχυρωμένη ακρόπολη. Στο μεταξύ ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς πληροφ ορήθηκε και από το υς μπέηδες των Γιαννι τσών για την κατάσταση στην περιοχή τη ς Νά ουσας. Αν και δίσταζε να πιστέψει σε αυτά που άκουγε (για τους λόγους που εξηγήσαμε πριν), διέτα ξε προληπτικά το ν κεχαγιάμπεη (2) του ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
βαλή (3) τη ς Θεσσαλονίκης Μ εχμ έτ αγά να σπεύσει με στρατό στην περιοχή. Εκείνος με τη σειρά του έσ τειλε δύό τμή μα τα στρατού να π εριέλθουν τα χωριά της περιοχής του Βαρδαρίου και του Ρουμλουκίου και έπειτα να κατευθ υνθ ού ν στη Βέροια, στην οποία έφθασε και ο ίδιος με 1.500 στρατιώτες το απόγευμα της 20ής Φεβρουάριου, παραμονής τη ς επίθε σης των επαναστατών. Η απροσδόκητη άφιξη του τουρκικού στρατού στην πόλη δεν προβλημάτισε ιδιαίτε ρα τους επαναστάτες. Πίστευαν πως το στοι χείο του αιφνιδιασμού, σε συνδυασμό με την ανώτερη μαχητική τους ικανότητα και τον η ρωισμό τους, θα τους εξασφάλιζε τη ν επιτυ χία. Αλλωστε η ύπαρξη ενός ξένου στρατιωτι κού σώματος θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα στους αμυνόμενους, επειδή στη σύγχυση που θα τους επ έφερε η επίθεση των επαναστατών (την ώρα που όλοι σχεδόν θα κοιμούνταν), οι στρατιώτες του Μ εχμέτ αγά δεν θα μπορούσαν να προσανατολιστούν και θα γίνονταν εύκολος στόχος των Ναουσαίων. Δυστυχώς η διχόνοια που κατατρέχει εδώ και αιώνες το Γένος μας ώθησε κάποιους αντι πολιτευόμενους του Ζαφειράκη (από τη ν πα ράταξη του αντιπάλου του Μάμαντη) να σπεύσουν στη Βέροια και να αποκαλύψουν το σχέ διο των επαναστατών. Ετσι όταν έφθασε ο Μ εχμέτ αγάς και του γνωστοποιήθηκε το σχέ διο έσπευσε αθόρυβα να οχυρώσει τα σημεία όπου θα εκδηλωνόταν η επίθεση και να κρύ ψει στα παρακείμενα σπίτια στρατό. Οταν κατά τις πρώτες πρωινές ώρες (21 Φεβρουάριου, 02.00) τα τέσσερα επαναστατι κά σώματα προσέβαλαν τα προκαθορισμένα σημεία τα οποία θεωρούσαν αφύλακτα, αιφνιδιάστηκαν από τα αναπάντεχα σφοδρά πυρά των Τούρκων. Παρόλα αυτά δεν υποχώρησαν. Συνέχισαν με πείσμα τον αγώνα έως ότου κατά την ανατολή περίπου του ηλίου αντιλήφθηκαν πως τα σχέδιά τους είχαν προδοθεί και μη μπορώντας να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, ώστε να γνωρίζουν τις τύχες των υπολοίπων
σωμάτων, αποφάσισαν να επιστρέφουν στη μονή του Δοβρά για να ανασυνταχθούν και να σκεφθούν για τις περαιτέρω Κινήσεις τους.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ, ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ Π Ρ Ο Β ΛΗ Μ Α ΤΙΣΜ Ο Ι ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ Το γεγονός της ελληνικής υποχώρησης δ εν σήμαινε σε καμία περίπτωση και ήττα των επαναστατών. Αντίθετα μάλιστα περισσότερος ήταν ο προβληματισμός στην τουρκική πλευ ρά. Οταν ο Μ εχμέτ αγάς επισκέφθηκε τους χώρους των συγκρούσεων όπου φυλάσσονταν οι νεκροί και οι τραυματίες, εξεπλάγη με τις βαρύτατες τουρκικές απώλειες. Ακόμα διαπί στωσε το μεγάλο βάθος στο οποίο είχαν ει σχωρήσει οι επαναστάτες (σε ορισμένα σημεία είχαν καταλάβει τους προμαχώνες και είχαν διεισδύσει μέσα στις συνοικίες τη ς πόλης σε κοντινή απόσταση από την ακρόπολη), παρό λο που τα σημεία της επίθεσης ήταν γνωστά και είχαν οχυρωθεί. Και τα δύο αυτά στοιχεία έθιγαν το γόητρο των Τούρκων στρατιωτών και απεδείκνυαν, αν όχι την ανανδρία τους, τουλάχιστον την αδεξιότητα και τη ν χαμηλή μαχητική ικανότητά τους. Ο Μ εχμέτ αγάς αντιλήφθηκε πως είχε α πέναντι του ικανότατους αντιπάλους. Εξάλ λου ήταν παροιμιώδης ο ηρωισμός των Ναου σαίων, που πριν δύο δ εκα ετίες είχαν ταπεινώ σει το υς τρομερούς Τουρκαλβανούς του Αλή πασά των Ιωαννίνων όταν αυτός προσπάθησε να καταλάβει την πόλη. Η ικανότητά τους να καταστρώνουν άριστα σχέδια επιχειρήσεων, η δεξιοτεχνία τους στη χρήση των όπλων, οι εύ στοχες βολές τους, η ανδρεία τους (ακόμα και στη σώμα με σώμα σύγκρουση, στην οποία πραγματικά τα ελληνικά γιαταγάνια αποδεικνύονταν το φ οβερότερο όπλο), έκαναν τον Μ εχμέτ αγά να προβληματίζεται ιδιαίτερα. Ε πίσης η παρουσία τη ς μικρής αυτής δύναμης στη Δοβρά τον γέμιζε με υποψίες. Πίστευε πως αποτελούσε το «δόλωμα» των Ελλήνων Δ ιά τα ξη των ελληνικών δυνάμεων.
που είχαν ως σκοπο ειτε να τον παρασυρουν σε παγίδα και να αναγκαστεί να αντιμετωπίσει άγνωστη μεγαλύτερη δύναμη, είτε απλά να τον βγάλουν από την πόλη τη ς Βέροιας ώστε οι κάτοικοί της να μπορέσουν εύκολα να επα ναστατήσουν ή να ενωθούν με επαναστατικές δυνάμεις από την περιοχή των Πιερίων και του Ολύμπου που κατευθύνονταν στην περιοχή και έτσι να βρ εθ εί ξαφνικά μεταξύ δύο πυρών. ΓΓ αυτό απέφυγε να καταδιώξει αμέσως τους υποχωρούντες Ελληνες και δεν τόλμησε να φύγει από τη Βέροια τις 19 επόμενες ημέρες, περιμένοντας οδηγίες από τη Θεσσαλονίκη και την άφιξη, στη Βέροια, του ίδιου του Μ εχ μέτ Εμίν πασά με πολυάριθμο στρατό. Στο επαναστατικό στρατόπεδο το κλίμα ή ταν κατά πολύ καλύτερο. Το γεγονός της υπο χώρησης όχι μόνο δεν αποθάρρυνε τους Ελ ληνες, αλλά τους έδινε περισσότερο θάρρος. Είχαν καταλάβει πως η προδοσία των σχεδίων τους και η αδυναμία τους να επικοινωνήσουν μεταξύ τους κατά την ώρα της επίθεσης ήταν οι μοναδικές αιτίες της προσωρινής τους απο τυχίας. Επίσης είχαν τις πληροφορίες τους για τις τουρκικές απώλειες και τον έντονο προ βληματισμό στην εχθρική ηγεσία, πράγμα που τους ενθάρρυνε ιδιαίτερα. Ετσι προχώρησαν σε ενίσχυση των θέσεών τους γύρω από την πόλη και την ευρύτερη περιοχή, ασκώντας ε ντονότερη πίεση στους Τούρκους. Μάλιστα πολλές φορές δεν δίσταζαν να τους προκαλούν καταδιώκοντας τις περιπόλους τους έως τα όρια της πόλης. Παράλληλα συνέχισαν τις επαφές τους με τις πόλεις τις δυτικής Μακε δονίας, διαβεβαιώνοντας τους προκρίτους τους για την επιτυχία του σκοπού τους και την αναμενόμενη βοήθεια από τον Δημ. Υψηλάντη, η οποία τελικά δεν έφθασε ποτέ. Συγχρό νως απεσταλμένοι των οπλαρχηγών περιέρχο νταν τα χωριά και τις πόλεις στρατολογώντας νέους οπλίτες, τους οποίους κατένειμαν σε στρατηγικά σημεία της ευρύτερης περιοχής. Ετσι ο επαναστατικός στρατός ξεπέρασε τις π έντε χιλιάδες άνδρες.
ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠ ΙΘ ΕΣΗ Σ - ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ Α Ν ΤΙΠ Α ΛΩ Ν ΣΥ ΣΧ ΕΤΙΣΜ Ο Ι ΔΥΝΑΜ ΕΩΝ Η ηρεμία που επεδείκνυε ο Κεχαγιάμπεης κατά τις τελευ τα ίες 19 ημέρες δεν ήταν τυ χαία. Κατέβαλλε συνεχείς προσπάθειες να δώ σει απαντήσεις στα ερω τήματα και τις αμφιβο λίες που τον βασάνιζαν. Εως τις 10 Μαρτίου εί χε ξεπεράσει τους προβληματισμούς του. Αρ χικά κατάφερε με συντονισμένες προσπάθει ες να κάμψει το φρόνημα των Βεροιαίων. Με ομαδικές συλλήψεις, ομηρίες, σκληρές ανα κρίσεις, αυστηρή επιτήρηση των εισερχόμε νων και των εξερχόμενω ν από την πόλη, εξο πλισμό των Οθωμανών, αφοπλισμό των Ελλή νων και γενικότερα τρομοκράτηση του χρι στιανικού πληθυσμού, μπόρεσε να πεισθεί πως δεν υπήρχε κανένα ενδεχόμενο επέκτα σης της επαναστατικής φλόγας και στη Βέ ροια. Π ληροφορήθηκε επίσης πως οι επικου ρίες που περίμεναν οι επαναστάτες από την πλευρά των Πιερίων, αντί να κατευθυνθούν προς τη Βέροια και τη Νάουσα, είχαν προσβά
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΡΑΤΑΣΟΣ Ο Αναστάσιος Καρατάσος γ εν ν ή θ η κ ε στο χωριό Δοβρά της Β έροιας το 1764. Από 16 ετών β ρ έ θ η κ ε κοντά στον κλεφ ταρμα τολό του Β ερ μίου Β. Ραμφ έη, του οποίου υπήρξε πρωτοπαλίκαρο. Α ργότερα σχημάτισε δικό του σώμα και πήρε κατά καιρούς το αρματολίκι τη ς Β έροιας. Προς το τέλ ο ς του 18ου αιώνα, όταν ο Αλή πα σάς των Ιωαννίνων δ ιέλυ σ ε το υ ς κλεφ ταρμα τολούς τη ς Μ ακεδονία ς, ο Κ αρατάσος πήγε, μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και το ν Νικοτσάρα, στη Σερβία και έλα β ε μ έρ ο ς στον αγώνα του Καραγεώργη ενα ντίον των Τούρκων. Το 1804 υ περασπίζεται μαζί με το ν Ραμφέη την επί μήνες πολιορκούμενη από τον Αλή πασά Νάουσα. Το 1806 είνα ι συμπολεμιστής του Βλαχάβα και το 1807 π ειρατής στο Α ιγαίο μαζί μ ε τον Σ τα θά , το ν Ν ικοτσάρα κ.ά. Το 1818 μ υ ή θ η κ ε στη Φιλική Εταιρεία από το ν επίσκοπο Α ρδαμερίου Ιγνά τιο. Το 1821 σ χημάτισε, μαζί μ ε τον Ζαφειράκη και τον Α γγελή Γάτσο, την πολεμική τριανδρία τη ς Κ εντρικής Μ ακεδονία ς, που επωμίστηκε την ευ θ ύ ν η τη ς επανάστασης στην περιοχή του Β ερμίου, και όταν κ η ρ ύ χθη κε η επανάσταση στη Νάουσα (19 Φ εβρουάριου 1822) διορίστηκε αρχιστράτηγος και ο Ζα φ ειρ ά κης π ολιτικός αρ χηγός. Σ τις 21 Φ εβρουάριου μ ε βάση το μονα στήρι τη ς Π αναγίας του Δοβρά επ ιτίθετα ι με το ν Γάτσο ενα ντίον της Β έροιας, αλλά το σχέ διό το υ ς προδίδεται από την αντιπολίτευση του Ν αουσ αίου Μ άμαντη και οι Τούρκοι α ντισ τέκο νται αποτελεσματικά. Σημειώ νει όμως μεγάλη νίκη στη μάχη τη ς Δ ο βράς (12 Μ αρτίου) και στην πολιορκία της Ν άουσ ας που α κο λ ο υ θεί (113 Απριλίου 1822) δ ιακρίνεται για το θά ρ ρο ς και τα επ ιτελικά του προσόντα. Μ ετά την κατα στροφή της πόλης από τον Μ εχ μ έ τ Εμίν πασά (Εμπού Λουμπούτ) σχηματίζει μαζί με τους γι ους του Τσάμη και Κωτούλα, το υ ς α δελφ ού ς Αγγελή και Π έτρ ο Γάτσο και 300 ά νδ ρ ες τη μακε δονική λεγεώ να, που κ α τέβ η κε στη νότια Ελλά δα και σ υνέχισε τον αγώνα ως το τέλ ο ς του. Στη σ υνέχεια μ ε την επωνυμία Ολύμπιος θ α πολε μήσει στα πιο διαφ ορετικά σημεία τη ς Ελλάδας: Αγραφα, Κομπότι, Π έτα, Ναύπλιο, Κάρυστο, Τρικέρι, Σ κ ιά θ ο , Σχοινόλακκα (όπου μάλιστα ση
λει το ν Κολυνδρό και στη συνέχεια είχαν κα θηλω θεί στην περιοχή από πολυάριθμες τουρκικές στρατιωτικές μονάδες. Ετσι το εν δεχόμενο να βρεθεί ο ίδιος μεταξύ δύο πυρών δεν υφίστατο πλέον. Οπως φαίνεται είχε τη συ νεργασία τη ς αντιπολίτευσης τη ς Νάουσας, η οποία τον διαβεβαίωνε για την αντίθεσή της στην όλη υπόθεση, καθώς και για την πραγμα τική δύναμη των επαναστατών. Ας μη ξεχνάμε πως ο η γέτης των αντιφρονούντων προς την επανάσταση Ναουσαίων, Μάμαντης, παρακο λουθούσε την επιχείρηση κατάληψης της Νά ουσας από το στρατόπεδο του Μ εχμέτ Εμίν πασά!! Εχοντας όλα αυτά υπόψη του ο Μ εχμέτ α γάς αποφάσισε να επ ιτεθεί εναντίον της μο νής τής Παναγίας Δοβρά, μάλιστα την ημέρα τη ς άφιξης του Μ εχμέτ Εμίν πασά στη Βέροια, θέλοντα ς με τη σίγουρη (όπως πίστευε) νίκη του επί των επαναστατών αφενός να προβλη θ εί στον διοικητή του και αφ ετέρου να δικαιο λογήσει με τη ν επιτυχία του τη ν πολυήμερη αδράνειά του.
μείω σε την πρώτη ελληνική νίκη ενα ντίον του Ιμπραήμ και «πρώτος εταπ είνω σε την οφρύν του Α ραβος εις τα πεδία τη ς Μ εσσηνίας», κατά το ν συντάκτη της νεκρολογίας το υ ), Εύριπο, Α τα λάντη, Δίστομο και πάλι Τρικέρι. «Γνω ρίζετε άλλους αρχηγούς του αγώνος, οίτινες επραγματοποίησαν το ιο ύ το υ ς π ολεμικούς περιπά το υ ς από των εκβολών του Α λιάκμονος μέχρι Σ ουλίου και από Ν αούσ ης μέχρι Ματαπά, αγωνιζόμενος ως ο Κ αρατάσος και οι συν αυτώ όχι εκ σ τενού τοπικού εν δ ια φ έρ ο ν το ς ή ε ξ ανά γκης, αλλά μόνον διά την πατρίδα, την ιδ έα ν α υτής και τη ς ελ ε υ θ ερ ία ς ;» , γράφ ει ο Κ εραμόπουλος. Κατά την επανάσταση του 1822 ένα παιδί του Καρατάσου σ κοτώ θηκε και δύο δολοφ ονήθηκα ν, ενώ η γυναίκα του, Μ αρία Καρατάσαινα, μαρτύρησ ε στη Θεσσαλονίκη (ο Μ εχ μ έτ Εμίν πασάς δ ιέτα ξε και την έκλεισαν σ’ ένα σάκκο με φίδια και εκ εί π έθα ν ε παρακαλώντας τον Θ εό να συγχω ρέαει το υ ς δημίους της). Ο Κ αρατάσος π έθα νε στη Ναύπακτο στις 22 Ιανουαρίου 1830. Υπήρξε επ ιβλητικός οτην εμ φ ά νιση, με υπερήφανο χαρακτήρα και ανυπέρβλη τη α νδρεία. Είχε βροντώ δη φωνή, ύφος επιτα κτικό και βλέμμα ο ξύ τα το , ενώ ήταν έν τιμ ο ς και θεο σ εβ ή ς .
35
Στις 12 Μαρτίου, τα χαράματα, ο Κεχαγιάμπεης ξεκίνησε από τη Βέροια με τον στρατό του για να πλήξει τις θέσ εις των επαναστατών στην περιοχή του μοναστηριού. Είχε στη διά θεσή του 4.000 πεζούς και ένα τμήμα ιππικού, με οδηγούς ένα πλήθος εξοπλισμένων και φα νατισμένων Βεροιαίων Οθωμανών. Το σχέδιο της επίθεσης προέβλεπε την όσο το δύνατόν καλύτερη κατόπτευση του χώ ρου όπου θα διεξαγόταν η επιχείρηση, το ν εντοπισμό των θέσεω ν των επαναστατών, τον διαχωρισμό του στρατού σε ανάλογα σώματα, ώστε να γίνει πιο εύκολη η αντιμετώπιση των αμυνομένων Ελλήνων, την επίθεση εναντίον των πέριξ της μονής εχθρικών θέσεων, την α πομόνωση της μονής, την πολιορκία της και τελικά την κατάληψη και την καταστροφή της. Οι Ελληνες σύμφωνα με το σχέδιό τους εί χαν διαταχθεί έτσι ώστε να ελέγχουν κάθε δυ νατή πρόσβαση προς τη μονή (βλέπε Σχεδιά γραμμα 1). Ο Καρατάσος με 250 άνδρες (Κ1) ο χυρώθηκε εντό ς του μοναστηριού (Μ), ενώ ένα δ εύτερ ο σώμα (Κ2) υπό τις διαταγές του ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
36
είχε καταλάβει τα υψώματα (Λ1) παραπλεύρως τη ς οδού που θα ακολουθούσε ο τουρκικός στρατός, έχοντας ως αποστολή του να παρενοχλεί συνεχώς τους Τούρκους ώστε να βρί σκονται πάντοτε σε κατάσταση αναταραχής. Ο Σιούγκαρας με το υς άνδρες του (Σ1) κατέ λαβε την περιοχή του Κρεβατά (Κ), καθώς και το ν βόρειο λόφο (Λ3) και τα υψώματα προς την πλευρά του Τουρκοχωρίου (Σ2). Ο Ζαφειράκης με τον Ραμαντάνη και το υς άνδρες τους (ΖΡ) είχαν καταλάβει τις πλαγιές των λόφων που ο δηγούσαν προς τη Διαβόρνιτσα, ώστε να μπο ρούν ανά πάσα στιγμή να σπεύσουν προς βοή θεια είτε του Καρατάσου, είτε του Σιούγκαρα. Συνολικά οι επαναστάτες δ ιέθετα ν περίπου 700 άνδρες. Το γεγονός ότι οι Τούρκοι δ ιέθετα ν περί που εξαπλάσια δύναμη από τους επαναστάτες δεν αποτελούσε τελικά πραγματικό πλεονέ κτημα γ ι’ αυτούς. Αντίθετα το ότι ο Μ εχμέτ α γάς αγνοούσε, όπως είπαμε, τόσο τις θέσεις των επαναστατών στην ευρύτερη περιοχή, όσο και τη μορφολογία του εδάφους με τη φυ σική οχύρωση που προσέφερε στους αμυνο μένους ο χώρος, αποδείχθηκε ολέθριο για τους Τούρκους. Είναι γνωστό πως η θέση του αμυνόμενου (ιδιαίτερα σε ορεινή περιοχή) ό ταν ο αντίπαλος καλείται να αναρριχηθεί προς τις οχυρώσεις του είναι π λεονεκτικότερη και του δίνει σημαντική υπεροχή. Το οπτικό πεδίο του αμυνόμενου είναι καλύτερο και αυτός μπορεί να παρακολουθεί τις κινήσεις του επι τιθέμενου και να το ν καθηλώνει. Επίσης η α ναρρίχηση προκαλεί κόπωση στον επ ιτιθέμε νο, ο οποίος υπό το ν καταιγισμό των αμυντι κών πυρών δυσκολεύεται να πολεμήσει απο τελεσματικά και γίνεται εύκολος στόχος. Οταν δε η περιοχή είναι κατάφυτη (και κυρίως με α κανθώδεις θάμνους) η κατάσταση γίνεται α πελπιστική. Σε περίπτωση υποχώρησης η κα τω φέρεια αυξάνει τη ν ταχύτητα κατάβασής του και περιορίζει τις δυνατότητές του, προκαλώντας εύκολα τραυματισμούς και κατ’ ε πέκταση σύγχυση και πανικό. Ενα άλλο μειονέκτημα για τους Τούρκους ήταν το ίδιο το σχέδιο τη ς επίθεσής τους. Η α δυναμία του Μ εχμέτ αγά να γνωρίζει από πριν τις θέσ εις των επαναστατών το ν ανάγκασε να καταρτίσει ένα γενικό, αόριστο σχεδόν σχέδιο δράσης, αναβάλλοντας την κατάρτιση λεπ το μερούς σχεδίου ως τη ν ώρα που θα τις είχε ε ντοπίσει. Το γεγονός αυτό σήμαινε αφενός ότι θα έπρεπε να γίνει μια πρώτη επίθεση στον ευρύτερο χώρο, ώστε οι επαναστάτες αμυνό μενοι να αποκαλύψουν τις θέσ εις τους και α φ ετέρου ότι οι Τούρκοι θα έπρεπε αμέσως με τά, αν όχι να παραμείνουν στις θέσ εις στις ο ποίες θα είχαν προωθηθεί περιμένοντας νέες οδηγίες, τουλάχιστον να υποχωρήσουν με τά ξη και ψυχραιμία σε χώρο στον οποίο δεν θα κινδύνευαν και εκεί με άνεση να καταστρώσουν λεπ τομερές σχέδιο δράσης. Η πρώτη φά ση όμως του σχεδίου αυτού (επίθεση σε όσο το δυνατόν ευρύτερη περιοχή) απαιτούσε διά σπαση του στρατού σε μικρότερα σώματα, γ ε γονός που θα τους καθιστούσε πιο ευάλωτους και θα τους έφ ερνε σε μειονεκτικότερη θέση από τους αμυνόμενους. Παράλληλα απαιτείτο και προώθηση του επιτελείου σε τέτο ια ση
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
μεία ώστε να είναι δυνατή η ικανοποιητική κατόπτευση τη ς περιοχής. Αυτά όμως τα σημεία θα ήταν αναγκαστικά πολύ κοντά στις εχθρι κές γραμμές, γεγονός που θα έ θ ε τε σε κίνδυ νο την ηγεσία του επιτιθέμενου στρατού, με ό λους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται (απώλεια ηγεσίας, υποχώρηση, πανικός). Υπό αυτές τις συνθήκες το τουρκικό σώμα έφυγε από τη ν πόλη τη ς Βέροιας κινούμενο προς τη ν περιοχή τη ς Παναγίας του Δοβρά, απ οδεικνύοντας πόσο ανίκανη τελικά ήταν η η γεσία του, σε αντίθεση με αυτήν των επανα στατών και ιδίως τον Καρατάσο, που αποδεί χθηκε εμπειρότατος, προβλεπτικός και γ εν ναίος αρχηγός.
ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝ Στις 07.00 οι προφυλακές του Κεχαγιάμπεη πλησίασαν στην περιοχή του λόφου Λ1 με κατεύθυνση το ν λιθόστρωτο δρόμο τη ς νό τιας ρεματιάς Πν, που οδηγούσε στο μοναστή ρι. Φθάνοντας όμως εκεί βρέθηκαν σε από σταση βολής από τους άνδρες του Σιούγκαρα (Σ1), που στάθμευαν στον Κρεβατά (Κ) και ή ταν κρυμμένοι στους θάμνους ώστε να είναι α θέατοι, οι οποίοι τους υποδέχθηκαν με σφο δρό πυρ σκοτώνοντας πολλούς και τραυματί ζοντας ακόμα περισσότερους. Η υπόλοιπη ε μπροσθοφυλακή υποχώρησε, προς μεγάλη έκ πληξη του Μ εχμέτ αγά, ο οποίος πλησίασε στην περιοχή για να κατοπτεύσει τον χώρο και να εντοπίσει τις ακριβείς θέσ εις των εκεί επα ναστατών. Ο Σιούγκαρας διέτα ξε τους άνδρες του να μην πυροβολήσουν, ώστε ο Κεχαγιάμπεης να αναγκαστεί να πλησιάσει αρκετά. Ε κείνος απορώντας για τη σιωπή πλησίασε ακό μα περισσότερο και τό τε οι Ελληνες πυροβό λησαν σκοτώνοντας αρκετούς από τη συνο δεία του και παρά λίγο και το ν ίδιο. Ο αγάς τα ραγμένος επέστρεψε στο κύριο σώμα του στρατού του και προσπάθησε να καταστρώσει το λεπ τομερές σχέδιο της επίθεσης, νομίζο
ντας πως οι επαναστάτες βρίσκονταν μόνο ε ντός τη ς μονής και στους γύρω λόφους, χωρίς όμως να γνωρίζει με ακρίβεια πού. Διαίρεσε λοιπόν τον στρατό του σε π έντε τμήματα (Τ1, Τ2. Τ3. Τ4. Τ5) και δ ιέτα ξε το πρώτο (Τ1) να κα ταδιώ ξει το υς επαναστάτες που βρίσκονταν στον Κρεβατά (Κ) και ήλεγχαν τις εισόδους των ρεματιών (Πν, Πβ), το δεύ τερ ο και το τρίτο (Τ2, Τ3) να καταλάβουν το υς λόφους γύρω και πάνω από τη μονή (Λ1, Λ2 αντίστοιχα) και από εκεί να στραφούν προς αυτήν, το τέτα ρ το (Τ4) να ανέβει στον μικρό ανεξάρτητο λόφο Λ4 και από εκεί να επ ιτεθεί και να καταλάβει τη μονή, ενώ το πέμπτο (Τ5) να χωριστεί σε δύο άλλα τμήματα (Τ5α, Τ56) και να αναρριχηθεί προς τη μονή από τις δύο ρεματιές (Πβ, Πν). Ετσι οι ε παναστάτες στη μονή θα βρίσκονταν από πα ντού κυκλωμένοι, χωρίς δυνατότητα επικοινω νίας με τους υπολοίπους, τους οποίους οι Τούρκοι θα κατεδίωκαν αφού εξασφαλιζόταν η κυριαρχία τους γύρω από τη μονή. Τα πράγ ματα όμως δεν εξελίχθηκαν βάσει του σχεδί ου, είτε επειδή οι αρχηγοί των τμημάτω ν δεν κατάλαβαν καλά ποιες θα ήταν οι αποστολές τους, είτε γιατί ήταν τόσο γρήγορη και πρόχει ρη η κατάστρωσή του ώστε δεν προέβλεπε ε ναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά.
ΠΡΩ ΤΗ ΗΜΕΡΑΠΡΩ ΤΗ ΕΠ ΙΘ ΕΣΗ Το πρώτο τμήμα (Τ1) προχώρησε υπερβο λικά κοντά στις ελληνικές θέσ εις και ο Σιού γκαρας διέτα ξε πάλι να μην πυροβολήσει κα νείς έως ότου οι Τούρκοι φθάσουν ως τα όρια του χωριού (Κ). Οι τελευτα ίοι βλέποντας πως δεν υπάρχει αντίσταση πίστεψαν πως οι επα ναστάτες είχαν τραπεί σε φυγή βλέποντας τον όγκο του τουρκικού τμήματος που τους πλη σίαζε και έτσι πλησίασαν ακόμα περισσότερο. Τότε οι Ελληνες άρχισαν πυκνό πυρ με αποτέ λεσμα να φονευθούν επιτόπου πολλοί Τούρ
A3, ανταπέδωσε με μεγαλύτερη σφοδρότητα τα πυρά και μετά από δίωρη μάχη το τουρκικό τμήμα αναγκάστηκε να υποχωρήσει εγκαταλείποντας το ν λόφο. Η πρώτη επίθεση διήρκεσε περίπου δύο ώρες (από τις 07.00 έως τις 09.00) και έλη ξε με υποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων μα κριά από τα υψώματα, κοντά στο τουρκικό στρατόπεδο.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠ ΙΘ ΕΣΗ
Η πρώτη επ ίθεση των Τούρκων κ α τέλη ξε σε πλήρη αποτυχία. Μ ετά από την έντονη αντίσταση των Ελλήνων, αλλά και την κακή τήρηση του σχεδίου δράσης, όλα τα τουρκικά τμήματα υποχώρησαν (με ανοικτόχρωμα βέλη απεικονίζονται οι αρχικές κινήσεις και οι στόχοι, ενώ μ ε τα σκουρόχρωμα οι τελικές κινήσεις).
κοι. Τα υπολείμματα του πρώτου τμήματος (Τ1) πανικόβλητα τράπηκαν σε άτακτη φυγή και τό τε ο Σιούγκαρας δ ιέτα ξε καταδίωξη των υποχωρούντων με τα γιαταγάνια, γεγονός που προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στους διωκόμενους. Μ ετά από λυσσώδη σύγκρουση σώμα με σώμα οι ελάχιστοι που απέμειναν από το πρώτο τμήμα επέστρεψαν τρέχοντας στο τουρκικό στρατόπεδο. Το δεύ τερ ο (Τ2) και το τρίτο τμήμα (Τ3) α ντί να χωριστούν όπως όριζε το οχέδιο, άρχι σαν να αναρριχώνται μαζί στις πλαγιές του Λ1 λόφου. Εκεί τους περίμενε το ένα τμήμα των ανδρών του Καρατάσου (Κ2). Ο καταιγισμός των πυρών που δέχθηκαν, αλλά και το δύσβα το της πλαγιάς του λόφου Λ1, ανάγκασαν τους Τούρκους να υποχωρήσουν και να στραφούν προς τη νότια ρεματιά (Πν) για προστασία. Από εκεί όμως, βάσει του σχεδίου, ανέβαινε προς τη μονή με πολλή προφύλαξη και δισταγμό η πρώτη ομάδα του πέμπτου τμήματος (Τ5α). Ο ταν οι άνδρες αυτού διαπίστωσαν πως κάποιοι τρέχουν προς τη θέση τους και μη μπορώντας (εξαιτίας των θάμνων) να καταλάβουν αν είναι δικοί τους ή όχι, θεώρησαν πως επρόκειτο για επαναστάτες οι οποίοι εφορμούσαν εναντίον
τους. Τότε άνοιξαν πυρ εναντίον των κατερχομένων, στο οποίο απάντησαν και οι άνδρες του δεύτερου και του τρίτου τμήματος (Τ2, Τ3), νομίζοντας κι αυτοί με τη σειρά τους πως τους είχε επ ιτεθεί σώμα επαναστατών το ο ποίο ήταν κρυμμένο στη ρεματιά (Πν). Ισως εί ναι π εριττό να πούμε πως η αλληλοεξόντωση των Τούρκων ευχαρίστησε ιδιαίτερα τους Ελ ληνες, που παρακολουθούσαν τα τεκταινόμενα από τα υψώματα. Μόνο το τέτα ρ το τμήμα (Τ4) κατόρθωσε να κινηθεί γρήγορα και να καταλάβει τον λόφο Λ4. Από εκεί επ ιτέθηκε αμέσως στη μονή, αλ λά το πρώτο σώμα του Καρατάσου (Κ1), που ή ταν οχυρωμένο εντό ς αυτής μαζί με τους άν δρες του Σιούγκαρα (Σ2), ο οποίος βρισκόταν παραπλεύρως σχεδόν των Τούρκων στον λόφο
Στις 11.00 οι Τούρκοι, ανασυνταγμένοι, επανέλαβαν την επίθεσή τους χρησιμοποιώ ντας το ίδιο σχέδιο, αυτή τη φορά με μεγαλύ τερη αρχική επιτυχία. Ομως ήταν τόσο ισχυρή η αντίσταση που προέβαλε ο ηρωικός Καρατά σος μέσα από τη μονή (Κ1) και τέτοια η δυνα μική αντεπίθεση των ανδρών που κατείχαν τους γύρω λόφους (Κ2, Σ2), ώστε οι Τούρκοι καθηλώθηκαν στις θέσ εις τους χωρίς να μπο ρούν να επιτύχουν τίποτα το θετικό, γεμίζο ντας με τα πτώματά τους τη ν περιοχή γύρω από το μοναστήρι. Ο Σιούγκαρας με το τμήμα του Κρεβατά (Σ1), αφού κατόρθωσε για τρίτη φορά από την έναρξη της επίθεσης να τρέψ ει το αντίπαλο τμήμα (Τ1+επικουρίες) σε φυγή, στράφηκε προς τον λόφο Λ4 και τη ρεματιά Πβ. Η έφοδός του επ έφερε τον πανικό στα τουρκικά τμήματα, τα οποία βρέθηκαν μεταξύ δύο (και αλλού μεταξύ τριών) πυρών. Οι Τούρ κοι έως τό τε πίστευαν πως δεν διέτρεχαν κανέναν κίνδυνο από τα μετόπισθεν, νομίζοντας πως το πρώτο τμήμα τους (Τ1) είχε τελικά κα τορθώσει να νικήσει τους επαναστάτες του Κρεβατά. Εκείνη την ώρα τα υπολείμματα του τ ε τάρτου και του πέμπτου τμήματος (Τ4, Τ5) τράπηκαν σε φυγή συμπαρασύροντας μαζί τους το δεύ τερ ο και το τρίτο τμήμα (Τ2, Τ3), που παρά τη θέση την οποία είχαν καταλάβει πολύ κοντά στη μονή (Λ1) είχαν τρ ομ ερ ες απώλειες.
37 ■■■
Κατά τη δ εύ τερ η επ ίθεσ η της πρώτης ημέρας των συγκρούσεων οι Τούρκοι κατόρθω σαν να εκτελέσ ουν σωστά το σχέδιό τους. Η αντίσταση των Ελλήνων όμως και κυρίως η αιφνιδιαστική επ ίθεση το υ Σ 1 στα μετόπ ισ θεν των Τ4, Τ5α, Τ5β π ροκάλεσε την υποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
Η δεύτερη και τελευτα ία επίθεση τη ς ημέ ρας κράτησε ως τις 16.00 (έξι ώρες μάχης) και έλη ξε με νέα υποχώρηση των Τούρκων προς το στρατόπεδό τους. Ο Μ εχμέτ αγάς απογοη τευμ ένο ς επέστρεψε στη Βέροια, όπου στις 20.00 υποδέχθηκε τον Μ εχμέτ Εμίν πασά, που έφθασε στην πόλη επικεφαλής 6.000 ανδρών του τακτικού στρατού. Ο στρατάρχης ζήτησε να πληροφορηθεί για την πορεία της κατάστα σης και εξεπλάγη όταν άκουσε τον Μ εχμέτ αγά να του αναφέρει τις αποτυχίες του αυτοκρατορικού στρατού και την ήττα. Δ εν δ έχθη κε καμία δικαιολογία και με απειλές και ύβρεις διέτα ξε τον Κεχαγιάμπεη να επ ιτεθεί την επο μένη πάλι στην περιοχή τη ς Δοβράς και να την καταλάβει με κάθε τίμημα. Ακόμα του παρεχώρησε άλλους 2.000 άνδρες από το δικό του σώ μα ως ενίσχυση και ο Μ εχμέτ αγάς επέστρεψε στο στρατόπεδό του.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ Ο Κεχαγιάμπεης με τη ν επικουρία των 2.000 ανδρών που έλαβε ξεκίνησε μαζί με τα υ πολείμματα του δικού του σώματος και στις 05.00 επ ιτέθηκε πάλι εναντίον των επαναστα τών, σύμφωνα με το σχέδιο της προηγούμε νης ημέρας. Ο τουρκικός στρατός με μανία άρχισε να ανεβαίνει τις ρεματιές και τους λό φους, όμως για μια ακόμα φορά η αντίσταση των Ελλήνων ήταν τέτο ια που δεν του επ έτρε ψε να καταλάβει καμία σημαντική θέση. Τρεις φορές επιτέθηκαν κατά τον ίδιο τρόπο, αλλά οι απώλειές τους ήταν τέτο ιες ώστε αναγκά στηκαν να οπισθοχωρήσουν. Ο Μ εχμέτ αγάς ό μως δεν φαινόταν διατεθειμένος να σταματή
Κατά τη δ εύ τερ η ημέρα των συγκρούσεων οι Τούρκοι μ ετά από τις τρ εις πρώτες αποτυχημένες εφ όδους, κατάφεραν να απωθήσουν το ελληνικό τμήμα Κ2 και να καταλάβουν τους λόφους Λ 1, Λ2, πολιορκώντας έτσ ι στενά τη μονή.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ
σει τη ν προσπάθεια διότι το ν πίεζε και η πα ρουσία του Μ εχμέτ Εμίν πασά. Ετσι, παρά τις τρ εις άτυχες επιθέσεις, διέτα ξε γενική έφοδο. Κατά τη διάρκεια τη ς σφοδρότατης εκείνης ε πίθεσης το τρίτο τμήμα του τουρκικού στρα τού (Τ3) κατόρθωσε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να καταλάβει τον νότιο (Λ1) και το ν δυτικό, υπερκείμενο τη ς μονής, λόφο Λ2. Στη συνέ χεια ακολούθησε και το δ εύ τερ ο τμήμα (Τ2). Ετσι οι υπερασπιστές του μοναστηριού βρέ θηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, κυκλωμένοι σχεδόν από παντού. Το δ εύτερ ο τμήμα του Καρατάσου (Κ2) και το δεύ τερ ο του Σιούγκαρα (Σ2), που υπεράσπιζαν τη γύρω από τη μονή περιοχή, δεν κατόρθωσαν παρά τις αλλεπάλ ληλες προσπάθειές τους να λύσουν τη ν πο λιορκία του μοναστηριού. Στο μεταξύ ο Σιούγκαρας με το υς άνδρες του, που κατείχαν τις θέσ εις του Κρεβατά, κα τόρθωσε να τρέψ ει σε νέα φυγή το πρώτο τουρκικό τμήμα (Τ1) και στη συνέχεια στράφη κε μαχόμενος προς τον λόφο Λ4, τον οποίο και κατέλαβε εκδιώ κοντας το τέτα ρ το τμήμα (Τ4) των Τούρκων. Από τη θέση αυτή οι Ελληνες μπορούσαν να βάλλουν τόσο εναντίον του πέ μπτου τμήματος που ανέβαινε από τις ρεμα τιές προς τη μονή, όσο και εναντίον του δ ευ τέρου τμήματος που προσπαθούσε να αναρριχηθεί στον λόφο Λ1, και να τα τρέψ ουν σε φυ γή προκαλώντας τους βαρύτατες απώλειες. Ο Ζαφειράκης, που έως τό τε δεν είχε έλ θ ει σε επαφή με τον εχθρό και με το σώμα του κατείχε τις προς Διαβόρνιτσα θέσεις, ακούγοντας τα σφοδρά πυρά ανησύχησε για την τύχη του Καρατάσου και των εντό ς τη ς μονής αν δρών του και έσπευσε μαζί με το σώμα του Γάτσου από τη θέση τη ς Κωτίχας προς βοήθεια των πολιορκημένων (ΖΡ). Φθάνοντας στον χώ ρο της σύγκρουσης από την πλευρά του βό ρειου λόφου (Λ3) ο Ζαφειράκης με το υς άν δρες του αντίκρυσαν ένα φοβερό θέαμα. Εκα το ντά δες πτωμάτων κείτονταν γύρω από τα τείχη τη ς μονής. Ο Καρατάσος και οι άνδρες
του οχυρωμένοι πίσω από το υς χονδρούς το ί χους είχαν κατορθώσει να σπείρουν τον ό λε θρο στα τουρκικά τμήματα, τα οποία εφορμούσαν συνεχώς εναντίον του μοναστηριού. Βλέποντας αυτά έπεσαν με ορμή επάνω στους Τούρκους, οι οποίοι βλέποντας τις νέες επα ναστατικές δυνάμεις καταλήφθηκαν από με γάλο φόβο. Αμέσως ο Μ εχμέτ αγάς διέταξε παύση του πυρός και ανασύνταξη. Κατά τη διάρκεια αυτής της διακοπής τα σώματα του Ζαφειράκη και του Γάτσου (ΖΡ) ενώθηκαν με τα άλλα τμήματα των επαναστατών (Κ2, Σ2) και όλοι μαζί επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων. Ο στρατός του Μ εχμέτ αγά βρέθηκε σε δεινή θέση. Εκείνος όμως ήταν αποφασισμένος να μην εγκαταλείψ ει τις γύρω από τη μονή θ έ σεις του με οποιοδήποτε τίμημα. Δυστυχώς γι' αυτόν οι ελπίδες του διαψεύσθηκαν και οι Τούρκοι άρχισαν να υποχωρούν. Ηταν πλέον 16.00 και η μάχη βρισκόταν α κόμα σε ένταση όταν ο Καρατάσος, αντιλαμβανόμενος πως η παραμονή του στη μονή ή ταν επιζήμια και μπορούσε να αποβεί μοιραία, προσπάθησε να διενεργήσει έξοδο. Δ εν το κα τόρθωσε όμως και ο Μ εχμέτ αγάς νομίζοντας ότι οι Ελληνες άρχισαν να κάμπτονται, διέτα ξε με υπερβάλλοντα ενθουσιασμό να επ ιτεθεί το ιππικό του (I) εναντίον του λόφου Λ4 και των Σιουγκαραίων (Σ1), που βρίσκονταν εκεί, ήλεγχαν τις ανατολικές προσβάσεις προς τη μονή και δημιουργούσαν έντονο πρόβλημα στα τμ ή ματα Τ5 και Τ2. Σε ένα τέτοιο όμως δύσβατο και ημιορεινό χώρο το ιππικό αποδείχθηκε τ ε λείως ανίκανο να προσφέρει οποιαδήποτε υ πηρεσία. Αντίθετα μάλιστα η καταστροφή του ήταν σχεδόν ολοκληρωτική, καθώς ο καλπα σμός στη θαμνώδη πλαγιά του λόφου ήταν α δύνατος και οι Ελληνες κρυμμένοι μέσα στις συστάδες των φυτών έριχναν με τα χέρια τούς αναβάτες των αλόγων και τους σκότωναν. Η ταν τέτο ιο ς ο ενθουσιασμός που προκάλεσε στους επαναστάτες αυτή η αδέξια επίθεση, ώ στε με περισσότερο θάρρος και δύναμη συνέ χισαν να πιέζουν τους Τούρκους σε όλα τα ση μεία, προκαλώντας τους ακόμα μεγαλύτερες απώλειες. Η σύγκρουση συνεχίστηκε πεισματώδης μέχρι τη νύκτα. Τότε μόνο ο Μ εχμέτ αγάς, α πελπισμένος, διέτα ξε παύση του πυρός και υ ποχώρηση, αφήνοντας όμως γύρω από τη μο νή φρουρές για να την επιτηρούν. Οι ελληνι κές εκτό ς της μονής δυνάμεις συγκεντρώ θη καν στη βόρεια πλαγιά του λόφου Λ3 μένοντας σε ετοιμ ότη τα για να σπεύσουν σε βοήθεια του Καρατάσου και των ανδρών του. Ομως δεν χρειάστηκε. Κατά τη διάρκεια τη ς νύκτας ο Καρατάσος και το σώμα του (Κ1), εκμετα λλευ όμενοι τη σωματική και ηθική κατάρρευση των Τούρκων, βγήκαν από τη μονή με όλο τον ο πλισμό, τους τραυματίες και τους νεκρούς τους - κα τευθύνθηκε μαζί με τους υπόλοι πους Ελληνες προς τη Ροδιά, εγκαταλείποντας στο πεδίο τη ς μάχης τα πτώματα των Τούρκων. Οι συγκρούσεις τη ς ημέρας διήρκεσαν 13 ώρες και αποτέλεσαν μία από τις ηρωι κό τερ ες πράξεις των Μακεδόνων επαναστα τών. Η απόφαση του Καρατάσου να αποχωρή σει από τη μονή δεν σήμαινε υποχώρηση. Ο ί διος φοβήθηκε μήπως ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς,
ΕΠ ΙΛΟ ΓΟ Σ
Παρά την αρχική επιτυχία τα τουρκικά τμ ήμ ατα βρέθηκαν σε δυσχερή θ έσ η όταν το ελληνικό τμήμα Σ1 κατέλα βε τον λόφο Λ4 αφού εξου δετέρ ω σ ε τα τμ ήμ ατα Τ1, Τ4 απειλώντας άμεσα τα τμήματα Τ5, Τ2. Η άφιξη του Ζαφειράκη (ΖΡ) έδωσε στους Ελληνες των τμημάτω ν 1 2 και Κ2 τη δυνα τό τη τα σφοδρής αντεπ ίθεσ ης που εν τά θ η κ ε μ ετά την καταστροφ ή του τουρκικού ιππικού. Τελικά, παρά τις ελπ ίδες της ηγεσίας τους, τα τουρκικά τμήματα υποχώρησαν μ ε β α ρύτα τες απώλειες.
απασχολώντας και τη ν επόμενη μέρα τους ε παναστάτες στη Δοβρά με τις συνεχείς επιθέ σεις του Κεχαγιάμπεη, βρει τη ν ευκαιρία να ε π ιτεθεί εναντίον τη ς Νάουσας ενώ θα απού σιαζαν από αυτή η ηγεσία τη ς (Ζαφειράκης, Καρατάσος, Γάτσος) και ένας πολύτιμος για την περίσταση αριθμός εμπειρότατων μαχη τών.
Η ΕΠ Ο Μ Ε Ν Η ΗΜΕΡΑ Ηταν τόσος ο φόβος που προξένησε στους Τούρκους η διήμερη αυτή σύγκρουση, ώστε τη ν επομένη (παρόλο που το μοναστήρι και η γύρω περιοχή ήταν έρημα) ο Μ εχμέτ α γάς πίστευε πως η σιωπή των Ελλήνων ήταν παγίδα και δίσταζε επί ώρες να διατάξει επ ίθε ση. Μόνον όταν έφθασε το μεσημέρι ο Κεχαγιάμπεης αντιλήφθηκε πως οι Ελληνες είχαν φύγει. Τότε διέτα ξε τη ν κατάληψη τη ς μονής από τον στρατό του, που προέβη σε λεηλασίες και φ ρικαλεότητες εναντίον των μοναχών (τον ηγούμενο Γεράσιμο το ν κρέμασαν στην πλα τεία Ωρολογίου στη Βέροια) και των αμάχων κατοίκων του παρακείμενου χωριού Δοβρά. Στη συνέχεια οι Τούρκοι πυρπόλησαν το μονα στήρι και το χωριό και πούλησαν ως σκλάβους στα παζάρια τη ς Θεσσαλονίκης όσους γλίτω σαν από την αρχική θηριωδία.
Α Π Ο ΤΙΜ Η ΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΚΡΟ ΥΣΕΩ Ν - ΣΗ Μ Α ΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛ ΛΗ Ν ΙΚ Η Σ Ν ΙΚ Η Σ Οταν μετά από όλα αυτά ο Μ εχμέτ αγάς περιήλθε το πεδίο τη ς μάχης, ωχρίασε αντι-
κρύζοντας τις τρομακτικές του απώλειες. Οι τουρκικές πηγές αναφέρουν τη ν ύπαρξη χιλίων και πλέον νεκρών και πολύ περισσοτέρων τραυματιών, ενώ ταυτόχρονα είχε χαθεί πλού σιο πολεμικό υλικό και δύο σημαίες του τουρ κικού στρατού. Αλλες πηγές ανεβάζουν τους νεκρούς στις δύο χιλιάδες με ανάλογο αριθμό τραυματιών. Από τον περήφανο αυτοκρατορικό στρατό των 6.500 συνολικά ανδρών που έ λαβαν μέρος στη διήμερη αυτή σύγκρουση, εί χαν τε θ ε ί εκτό ς μάχης περίπου οι 4.000 (ποσο στό 61% επί τη ς αρχικής δύναμης). Από την πλευρά των Ελλήνων ο αριθμός των ανδρών που είχαν εμπλακεί κατά τις δύο ημέρες των συγκρούσεων ήταν μόλις 700. Από αυτούς μόνο 13 ήταν οι νεκροί και περίπου 40 οι τραυματίες (ποσοστό 7%). Αναμφισβήτητα θρια μβ ευτές τη ς διήμερης σύγκρουσης ήταν οι Ελληνες. Η σημασία αυτής τη ς νίκης ήταν τεράστια. Οι επαναστάτες αποδείχθηκαν αξιομαχότεροι του τουρκικού τακτικού στρατού. Οι ικανότη τε ς τη ς ηγεσίας και των ανδρών τών επανα στατών ήταν κατά πολύ ανώ τερες από αυτές των Τούρκων. Το σημαντικότερο όμως για την επανάσταση ήταν το γεγονός τη ς αναπτέρωσης του ηθικού των εξεγερμένων. Μαζί με αυ τούς και όλοι οι άλλοι χριστιανικοί πληθυσμοί των πόλεων και της υπαίθρου τη ς δυτικής και τη ς κεντρικής Μακεδονίας άρχισαν να πιστεύ ουν πως θα μπορούσαν τελικά, ακόμα και χω ρίς εξω τερική βοήθεια, να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τον τουρκικό στρατό και έτσι να ε δραιώσουν τη ν επανάσταση στην περιοχή και να ανατρέψουν το ν βαρβαρικό ζυγό.
Τελικά μάς είναι γνωστό από την ιστορία πως η επανάσταση τη ς Νάουσας πνίγηκε στο αίμα. Στις 13 Απριλίου ένας νέος Εφιάλτης ο δήγησε τον ταπεινωμένο τουρκικό στρατό στην πύλη του Αγίου Γεωργίου, την οποία εί χαν αφήσει ανοικτή οι αντιπολιτευόμενοι του Ζαφειράκη. Τα πάθη των Ελλήνων επέφεραν για ακόμα μια φορά τη ν καταστροφή και το κα κό είναι πως δεν θα ήταν η τελευταία. Ο χαλα σμός τη ς Νάουσας οδήγησε μια ομάδα διωκομένων επαναστατών στην καμένη μονή της Παναγίας του Δοβρά, με την ελπίδα πως εκεί θα έβρισκαν καταφύγιο. Η τουρκική θηριωδία ακολούθησε τους δύστυχους αγωνιστές και ε κεί, στον τόπο όπου πριν από λίγες η μέρες εί χε επ ιτευχθεί η λαμπρότερη νίκη των Μακεδόνων επαναστατών. Εκεί γράφηκε ο τραγικός ε πίλογος τη ς επανάστασης. Μ ερικές δεκάδες ματωμένων, μισόγυμνων σκλάβων έσυραν για τελευτα ία φορά τα γιαταγάνια από τις θ ήκες και ρίχτηκαν στους μεθυσμένους από τη ν η δονή του αίματος Τούρκους. Κράτησαν λίγες ώρες και όταν έπεσε και ο τελευτα ίος άνδρας οι κατακτητές κατέσφαξαν τους αμάχους και γκρέμισαν το μοναστήρι, ώστε να μην το βλέ πουν οι ραγιάδες και ελπίζουν και να μην το βλέπουν και οι ίδιοι και το θυμούνται με ντρο πή. Το μοναστήρι τη ς Παναγίας του Δοβρά έγινε τραγούδι, έγινε θρύλος, έγινε το σύμβολο τη ς αδάμαστης ελληνικής ψυχής, της ψυχής που δεν έπαψε να αντισ τέκεται με πείσμα στις βαρβαρικές ορδές, που δεν έσκυψε το κεφάλι ακόμα και σε εκείνους οι οποίοι νόμιζαν πως τη ν είχαν κατακτήσει.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Ανέκδοτα στοιχεία από το Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεω ς Βέροιας και Ναούσης. (2) Ανέκδοτα στοιχεία από το αρχείο της Ιεράς Μ ονής Παναγίας του Δοβρά. (3) Εγκυκλοπαίδεια «Δομή», εκδόσ εις «Δομή», Αθήνα. (4) ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1975. (5) Α ρισ τοτέλη X. Κωστοπούλου: ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις «Μ αλλιάρης-Παιδεία», Θεσσαλονίκη, 1991. (6) Μ.Β. Σακελάριου: Μ ΑΚΕΔΟΝΙΑ, 4000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜ ΟΥ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992. (7 )Ευσταθίου I. Στουγιαννάκη: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΝΑΟΥΣΗΣ, Νάουσα, 1993. (8) Γεωργίου X. Χιονίδη: ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜ ΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ, εκδόσεις "Π έλεκαν», Βέροια, 1961.
39
·" ■
ΣΗ Μ Ε ΙΩ Σ Ε ΙΣ (1)Β οδενά: Εδεσσα (2) Κεχαγιάμπεης: ονομαζόταν ο επίτροπος ή ο εκπρόσωπος οποιουδήποτε βεζίρη ή πασά. (3) Βαλής: νομάρχης, διοικητής του βιλαετιού (νομού).
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
Σ ύ γ κ ρ ο υ σ η Β υζαντινώ ν και Τούρκων σ τη Μ ικρ ά Ασία (π ίνακας το υ Γιώ ργου Μ οσχάκη για τη « Σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία » ), ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ
r J N O ' f O Y f ’K J K r J ü Y rx p o Y ü J -j
r/J-J j v j j k p a α ς ι α ΚΑΤΑ TON ΜΕΣΑΙΩΝΑ (1040-1461)
Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑ Σ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ Ε ΙΝ Α Ι ΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΑΓΚΟ ΣΜ ΙΑΣ ΣΗΜ ΑΣΙΑΣ. ΑΥΤΗ Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΕΣΣΕΡΙΣ Α ΙΩ Ν Ε Σ ΣΚΛΗΡΩ Ν ΚΑΙ ΑΙΜΑΤΗΡΩΝ Α ΓΩ Ν Ω Ν , ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜ Ο ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ.
ι Τούρκοι απ οτελούσ αν σ την ουσία μία “ ομοσπ ονδία” νομαδικώ ν φύλω ν το υ ρ κική ς καταγω γής τα οποία κα θ ο δ η γ ο ύ ν το σε γ ε ν ικ έ ς γρα μ μές από το ν σ ουλτάνο, παρ ό τι δ εν α π οκλειότα ν και η α υτόνομη δράση το υ ς προς δικό το υ ς απ οκλειστικά ό φ ελο ς. 0 π ροσηλυτισ μός το υ ς στο Ισλάμ έδω σε το η θ ικό υπόβαθρο σ την έ μ φ υ τη τάση το υ ς για κατα κτήσ εις. Ηδη από το 1040 έκαναν αισ θητή τη ν παρουσία το υ ς στα σύνορα τη ς Α ρ μ ενία ς και τη ς Γεωργίας, αφού είχαν κα τα κτήσ ει τα κεν τρ ικ ά υψίπεδα το υ Ιράν και είχαν εισχωρήσει σε μεγάλο βαθμό στη Μ εσοποταμία και σ την Αλβανία το υ Καυκάσου (σημ. Αζερμπαϊτζάν). Π ροβάλλοντας όμω ς α υ τές τις π ε ριοχές άμεσα έπ λ η ττα ν εδά φ η τη ς α υ το κ ρ α το ρ ικ ή ς επ ικρά τεια ς το υ Β υζαντίου και έτσ ι ή λθ α ν για πρώτη φορά σε επαφή με τις ελ λ η ν ικ ές σ τρ α τιω τικές δυνάμεις.
α
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
01 Π Ρ Ω ΤΕ Σ ΣΥ ΓΚ Ρ Ο Υ ΣΕ ΙΣ ■ Ε Π ΙΔ Ρ Ο Μ Ε Σ
42 ■■
Η πρώτη σύγκρουση έλα β ε χώρα στην περιοχή τη ς Ανω Μ ηδίας το 1045, όπου οι το π ικές α υ το κ ρ α το ρ ικ ές δ υνά μεις με επι κεφ α λή ς το ν Σ τέφ α ν ο Λ ειχούδη κα τα τρ ο πώθηκαν από το υ ς δ ιερ χ ό μ ενο υ ς Τούρ κους υπό το ν εμίρη Κ ου τλου μ ού ς. Ο ίδιος ο Λ ειχο ύδ ης σ υνελήφ θη αιχμάλω τος και σ τά λθ η κε στην Ταυρίδα (σημ. Tabriz), όπου γ δ ά ρ θ η κ ε ζω ντανός. Η είδηση τη ς νίκης α υ τή ς ά νοιξε τη ν ό ρ εξη σ τους ε π ιτελ είς το υ σ ουλτάνου Τογρούλ μπεγ (1038 - 1063), αφού ά φ ηνε ανοικτή μια προοπτική κατακτήσ εω ν νέω ν εδαφών. Η στάση το υ σουλ τά νου, παρ’ ό λ ες τις π ροτροπ ές τω ν συμ βούλω ν του, ή τα ν επ ιφ υ λα κτική εξα ιτία ς τη ς φ ή μ η ς για τα κα τορ θώ μ α τα τω ν τριώ ν π ολέμαρχω ν α υτοκρα τόρ ω ν, Ν ικηφ όρου Β ’ Φωκά (963-969), Ιωάννη Α ’ Τσιμισκή (969 976) και Βασιλείου Β' Βουλγαροκτόνου (976-1025), η οποία ή τα ν ακόμη ζω ντανή σε όλη τη μουσουλμανική ανατολή προκαλών τα ς το ν φ ό βο και το δ έο ς. Τελικά η θ έ λ η ση για ν έε ς κα τα κτή σ εις υπ ερνίκησε το υ ς δ ισ τα γμ ού ς το υ σ ουλτάνου και έτσ ι το 1048 μία ισχυρή το υ ρ κική στρατιά (20.000 ανδρώ ν περίπου) υπό το ν ανηψ ιό το ύ Τογρούλ, Ασάν, το ν λ εγ ό μ εν ο Κωφό, εισ έβα λε στη Βαασπρακανία κα τα σ τρ έφ ο ντα ς και ι σ οπ εδώ νοντας τα πάντα. Οι το π ικές α υ το κρ α το ρ ικές δ υνά μεις το υ Θ έμ α το ς υπό το ν Ααρών δ εν ή τα ν ικα νές από μ ό νες το υ ς να απ οκρούσ ουν το υ ς εισ βο λείς, γ ι’ α υ τό ζή τησ αν τη β ο ή θ εια το υ π ερίφ ημου σ τρ α τη γού Κατακαλώ ν Κ εκα υμένου. Ο Κ εκα υμ ένο ς “ Δ ο υ ξ Ανίου και άρχων Ιβη ρ ία ς” , μία σ τρα τιω τική μορφή πρώ του μ εγ έθ ο υ ς (έπ ειτα από τις μ εγα λειώ δεις νίκες το υ ενα ν τίο ν τω ν Ρώσων και τω ν Νορμανδών), ή τα ν ήδη μέσα σ την τα ρ α γ μ ένη α υ τή εποχή για τη ν Α υτοκρα το ρία ένα ς ζω ντα ν ό ς θ ρ ύ λο ς. Μ ε τέχνασ μα ο π ολύπ ειρος σ τρα τηγό ς π αρέσυρε το υ ς επ ιδρ ομ είς σε ενέδρ α . Στη σφοδρή μάχη που α κο λού θη σ ε όλοι οι Τούρκοι, μ η δ ενό ς εξα ιρ ο υ μ ένο υ , σφαγιάσ τηκαν ανηλεώ ς, ενώ ο ίδιος ο Ασάν έπ εσ ε νεκ ρ ό ς από το χ έρ ι το υ Κ εκα υμ ένο υ. Ο Τογρούλ στο άκουσμα τη ς σ υντριβής δ ιέ τα ξε τη σ υγκέντρω σ η και τη ν αποστολή νέω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν με σκοπό τη ν ε κ δ ίκ η ση. Ετσι το 1049 νέα το υ ρ κικά σ τρ α τεύ μ α τα π λημμύρισαν εκ νέου τη ν περιοχή τη ς Βαασπρακανίας κα ίγο ντα ς και σ φάζοντας. Αυ τή τη φορά μία μεγαλούπ ολη, το Α ρ τζε, έγινε ολοκαύτω μα. Οι α υ το κ ρ α το ρ ικ ές δυνά μ εις που σ τά λθη κα ν να αντιμετω π ίσ ουν το υ ς επ ιδρ ομ είς το ύ ς σ υνάντησαν στο φ ρούριο Κ άπ ετρον (Σ επ τέμ β ρ ιο ς 1049). Σ τη μάχη που α κο λού θη σ ε δ εν υπ ή ρξε νι κη τή ς. Οι Τούρκοι όμω ς αποχώρησαν. Κατά τα επ όμενα χρόνια δ εν π αρατηρήθ η κ ε κάποια επ ιδρομή εκ μ έρ ο υ ς το υ σ ουλτάνου, παρά μόνο μ ικρο επ ιδρ ομ ές τουρκομάνω ν. Το 1054 όμω ς ο ίδιος ο σουλ τά νο ς Τογρούλ μπεγ εισ έβ α λε εκ νέου σ την α νατολική Μ ικρά Ασία, φ θ ά ν ο ν τα ς ως τις π αρυφ ές το υ Π όντου και π ολιορκώ ντας τη
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
σ ημαντική πόλη το ύ Μ α ντζικέρ τ. Α π έτυχε όμω ς να τη ν κα τα λά βει έπ ειτα από τη ν η ρωική άμυνα τω ν υπερασπιστών τη ς υπό το ν Βασίλειο Αποκάπη. Παρά τη ν αποτυχία τη ς εκσ τρ α τεία ς οι το υ ρ κ ικ έ ς επ ιδρ ομ ές σ υνεχίσ τηκαν με αμείω τη έντα σ η παίρνο ντα ς τη μορφή χιονοσ τιβάδα ς κατά τη δ ε κα ετία 1060 -1070. Το 1057 κα τα σ τρά φ ηκε η Μ ελιτη ν ή , το 1059 λ εη λ α τή θ η κ ε φ ρ ικτά για οκτώ η μ έ ρ ε ς η Σεβάσ τεια, το 1064 ισοπε δώ θ ηκε το Ανιόν, το 1067 η γ ε ν έ τε ιρ α το υ Μ. Βασιλείου η Καισάρεια έγιν ε ο λο κα ύ τω μα, το 1068 οι το υ ρ κ ικ έ ς ο ρ δ ές κα τέλα β α ν τη Ν εοκαισάρεια, το 1069 το Ικόνιο ε κ θ ε μ ε λιώ θ ηκε και το 1070 οι Χώ νες, μεγά λο θ ρ η σ κευτικό κέν τρ ο , σ την κ υ ρ ιο λεξία ανασκά φθηκαν. Ο λες α υ τές οι αλώσεις τόσ ο μ εγά λων π όλεω ν σ υ νο δ εύ τη κα ν από απερίγρα π τες σ φαγές, φ ρ ικ τέ ς δηώ σεις, βιασμούς και βεβηλώ σ εις. Χ ιλιά δ ες ή τα ν τα θ ύ μ α τα τω ν Τούρκων, αλλά και χιλιά δ ες α υ το ί που σ ύρθηκαν δέσ μιοι και π ου λή θη κα ν στα σκλαβοπάζαρα τη ς Ανατολής. Ενώ η Μ ικρά Ασία φ λ εγό τα ν απ’ άκρη σ’ άκρη η κυβέρνησ η σ την Κω νσ ταντινούπο λη βρισ κόταν σε κατάσταση λήθαργου. Το κλίμα, ωστόσο, άρχισε να φ ο ρ τίζετα ι λόγω τη ς διαμάχης που ξέσπασε ανάμεσα σ τους σ τρα τιω τικού ς κύ κλο υ ς και σ τους γ ρ α φ ειο κ ρ ά τες που κυβερνούσαν. Ο λόγος ή τα ν φυσικά η αδυναμία το υ κρ ά το υ ς να α ν τιμ ε τωπίσει το υ ς εισ β ο λείς καθώ ς και το άθλιο επίπεδο στο οποίο είχε φ θ ά σ ει ο πάλαι πο τ έ κραταιός α υ το κ ρ α το ρ ικ ό ς σ τρ α τός λόγω τη ς αδιαφ ορίας τω ν γραφειοκρατώ ν.
ΗΤΤΑ ΣΤΟ Μ Α Ν ΤΖΙΚ ΕΡΤ ■ Ε ΙΣ Ο Δ Ο Σ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ Η ευκα ιρ ία να α να δ ειχ θ ο ύ ν πάλι οι σ τρα τιω τικοί μ ετά από π εν ή ν τα σ χεδόν χρόνια απραξίας δ ό θ η κ ε με τη ν άνοδο το υ Ρωμανού Δ ’ Δ ιογένη (1068 -1071) σ τον θ ρ ό νο. Ο Ρωμανός, ικα νό τα το ς στα π ολεμικά π ράγματα, προσπάθησε να αναδιοργανώ σει το ν σ τρα τό και να εμφ υσ ήσ ει το παλαιό επ ιθ ετικό π νεύμα σ του ς α π ο γο η τευ μ ένο υ ς σ τρ α τιώ τες το υ. Αρχισε αμέσω ς επ ιθ ετικό αγώνα κατά τω ν Τούρκω ν κα τα διώ κο ντά ς το υ ς σε όλο το μικρασ ιατικό οροπ έδιο. Κατα φ έρ ο ν τά ς το υ ς καίρια π λήγματα π ροσέ θ εσ ε έπ ειτα από πολλά χ ρό νια ν έ ε ς ν ίκ ες στα α υ το κ ρ α το ρ ικ ά όπλα. Την ά νοιξη το υ 1071 επ ικεφ α λή ς μ εγά λη ς σ τρα τιά ς εισήλθ ε σ την Α ρ μ ενία επ ιζητώ ντα ς σύγκρουση με το ν κύριο ό γκο το υ το υ ρ κικο ύ σ τρα τού υπό το ν σ ουλτάνο Αλπ Αρσλάν (1063 1072). Η μάχη δ ό θ η κ ε στο Μ α ντζικέρ τ, ό που ο Ρωμανός, ενώ νικούσ ε, π ρ ο δό θη κε από το ν Α νδρόνικο Δούκα, ο οποίος ως επ ι κεφ α λή ς τη ς οπ ισ θοφ υλακής δ ιέ τα ξε υπο χώρηση σ π έρνοντας το ν πανικό - η ττή θ η κε, τρ α υ μ α τίσ τη κ ε και αιχμαλω τίσ τηκε από το υ ς Τούρκους. Η μάχη το υ Μ α ν τζικέρ τ κ ε ρ δ ή θ η κ ε α νέλπ ισ τα από το υ ς Τούρκους και α π ο τέλεσε τη ν α φ ετη ρ ία τρ ο μ α κτικώ ν εξελ ίξε ω ν για το μ έλλο ν το υ Ελληνισμού σ την α να το
λική Μ εσ όγειο. Ηδη από το ν Ιούλιο το υ 1072 οι Τούρκοι άρχισαν να εισ βάλλουν κα τά μάζες στα Θ έμα τα τη ς Καππαδοκίας, το υ Χαρσιανού, τω ν Α ρμενιάκω ν και τη ς Χαλδίας, βρίσ κοντας αναιμική ως ανύπαρ κτη αντίσταση. Β υζαντινά σ τρ α τεύ μ α τα που μπορούσαν να π ροβάλλουν άμυνα υ πήρχαν, αλλά ή τα ν τελ είω ς ανοργάνω τα και π α ρα μ ελη μένα έπ ειτα από κακοδιοίκηση τόσω ν ετών. Οσοι σ τρατιω τικοί, αρισ τοκρά τ ε ς και άλλοι α ξιω ματούχοι θ έλ η σ α ν να πο λεμ ήσ ο υν το έπ ραξαν με δικά το υ ς μέσα και πούλησαν ακριβά τη ζωή το υ ς στα απο μακρυσ μένα φ ρούρια το υ Π όντου, τη ς Κιλι κίας και τη ς α να το λικής Μ ικράς Ασίας. Χα ρ α κτηρισ τικό π αράδειγμα α π ο τελ εί ο θ ρ υ λικό ς Θ εόδ ω ρ ος Γαβράς, δ ο υ ξ Χαλδίας, ο οποίος κα τά φ ερ ε με φ ο β ερ ο ύ ς αγώ νες να εκ δ ιώ ξει το υ ς Τούρκους από τη ν Τραπεζούντα, να υπερασπίσει τη ν Κολώ νεια και τη Ν εοκαισ άρεια και να επ ανακτήσ ει τη Βαϋβερδώ να - τε λ ικ ά σ κο τώ θη κε το 1098 από το υ ς Σ ελτζο ύ κο υ ς στη Θ εοδοσ ιούπ ολη.
Η Β Α ΣΙΛ ΕΙΑ ΤΩΝ Κ Ο Μ Ν Η Ν Ω Ν Η κυ βέρνη σ η σ την Κω νσταντινούπολη έμ ο ια ζε ανίκανη για οπ οιαδήπ οτε ενέρ γ εια
και εάν ο Α λ έξιο ς Α ’ Κ ομνηνός (1081 -1118) δ εν ανέβ α ινε σ τον θ ρό νο οι Τούρκοι θ α ε ί χαν κα τα κτή σ ει όλη τη χερσ όνησ ο ήδη από το τέ λ ο ς το υ 11ου αιώνα! Ο Α λ έξιο ς βρ ήκε τη ν Α υ το κρ α το ρ ία σε ε λ ε ε ιν ή κατάσταση. Η οικονομία ή τα ν κ α τεσ τρ α μ μ έν η και ο σ τρ α τός δ ια λυμένος, ενώ οι Τούρκοι προ χωρούσαν συνεχώς. Κατά τα έτη 1072 -1086 οι το υ ρ κ ικ έ ς ο ρ δ ές είχαν κα τα λά βει σχε δόν το 80% τω ν εδαφ ώ ν τη ς Μ ικράς Ασίας! Ενώ τα ελλ η ν ικά σ τρ α τεύ μ α τα μάχονταν ε ν α ντίον τω ν Ν ορμανδώ ν και τω ν Πατζινάκων στη χερσ όνησ ο το υ Αίμου, οι Τούρκοι έβρισ καν χρόνο και χώρο. Μ ετά το 1086 ο α υ το κρ ά το ρ α ς εφ ά ρ μ ο σε ένα ευρ ύ πρόγραμμα εκκα θ ά ρ ισ η ς τη ς δ υ τική ς Μ ικράς Ασίας από το υ ς Τούρκους εμ ίρ η δ ες, κα τα σ τρ έφ ο ντα ς το το υ ρ κικό ναυπ ηγείο σ την Κίο και α π ελ ευ θ ερ ώ ν ο ν τα ς τη Σ μύρ νη, τη ν Εφεσο και τη Σινώπη. Κατά τα επ όμενα έτη α π ελευ θ ερ ώ θ η κα ν οι Σάρδ εις, η Φ ιλαδέλφεια, η Λαοδίκεια και η Πολύ β ο το ς, ενώ αποσπάσματα το υ αυτοκρατο ρ ικο ύ σ τρα τού δ ιέτρ εχ α ν τη ν ενδοχώ ρα εξο ν τώ ν ο ν τα ς το υ ς Τούρκους επ ιδρ ομ είς όπου το υ ς έβρισκαν. Η ά φ ιξη τω ν σ ταυρο φόρω ν βο ήθ ησ ε τα ελλη νικά σ τρ α τεύ μ α τα να προχω ρήσουν α να το λικότερ α . Το 1097 α π ελ ευ θ ερ ώ θ η κ ε η Νίκαια και το 1011 η Α
„ , : ίχ ν ε υ α Π ο ν τ ο υ
γ κυ ρ α και τα λάβαρα τη ς Α υτοκρα το ρία ς σ τήθ η κα ν πάλι στα τείχ η τη ς Ταρσού, τη ς Γάγγρας και το υ Α μορίου. Το σχέδιο το υ Α λ έξιο υ είχε π ετύ χ ει σε μεγάλο βαθμό. Οι Τούρκοι είχαν εκδ ιω χ θ εί από ό λ ες τις πα ρ α λια κές π ερ ιο χές και είχαν π εριορισ τεί σ το κ εν τρ ικ ό και στο ανα το λικό τμ ή μ α τη ς χερσ ονήσ ου. Ο π όλεμ ος σ υνεχιζόταν ακατάπ αυσ τα και α υ τό δ ιό τι ο α υ το κρ ά το ρ α ς είχ ε α ν τιλ η φ θ εί πως μόνο με σ υνεχείς ε κ σ τρ α τείες θ α κα τέβ α λ λ ε τα το υρ κο μα νικά φύλα. Το 1108 ο σ τρ α τηγό ς Ε υμάθιος Φιλοκάλης νίκησ ε σε σ φοδρή μάχη συνασπισμό το υρ κικώ ν φύλων. Κ ατά τη ν υποχώρηση τω ν εχθ ρ ώ ν οι Ε λλη νες σ τρ α τιώ τες εισήλθ α ν σ τους το υ ρ κικο ύ ς καταυλισ μούς, όπου έσπειραν το ν θ άνατο. Η ταν δε τόσ ο το μ έ νος το υ ς ώ στε έρ ιξα ν ν εο γ έ ν ν η τα σε καζά νια με βρασ τό νερό. Ο Φ ιλοκάλης συνέχισε το ν αγώνα και σε δ εύ τερ η μάχη νίκησε 24.000 Τούρκους έξω από τα τείχ η τη ς Φιλα δ έλ φ εια ς, προκαλώ ντας το υ ς τρ ο μ α κ τικ ές απώ λειες. Οσοι επέζησ αν κα τέφ υ γ α ν σε κα λαμιώ νες το υ π οταμού Μ αίανδρου για π ρο στασία, όμω ς οι Ε λλη νες αφού το υ ς κύκλω σαν έβα λα ν φω τιά και το υ ς έκαψαν. Παρά τις μ εγ ά λ ες απ ώ λειές το υ ς οι Τούρκοι κα τόρθω ναν να ε κ τε λ ο ύ ν επ ιδρ ο
μ ές στα μετό π ισ θεν το υ βυζαντινού σ τρα τε ύ μ α το ς . Το 1110 κτύπησαν τα Λ εντιανά. Το 1111 η περιοχή Κ αϋστρου - Κελβιανού λ εη λ α τή θ η κ ε, ενώ το 1113 50.000 Τούρκοι εισ έβα λα ν στη Β ιθυνία και σ την κυ ρ ιο λεξία τη ρήμαξαν. Π ολιόρκησαν επίσης τη Νίκαια και τη Ν ικομήδεια. Τα μοναστήρια το υ Ολύμπου τη ς Β ιθυνίας κατασ τράφ ηκαν, όπως και εκείν α το υ ό ρο υς Λ ά τρ ος στη ν ο τιο δ υ τική Μ ικρά Ασία. Το 1116 ο Α λ έξιο ς νίκησε το υ ς Σ ελ τζο ύ κ ο υ ς σ το Φ ιλομήλιο και επ έ βαλε σ τον σ ουλτάνο ειρ ήνη , η οποία όμως ή τα ν χωρίς αντίκρυσ μα αφού οι διάφ οροι Τουρκομάνοι εμ ίρ η δ ες δρούσαν α ν εξά ρ τη τα από το ν σουλτάνο. Μ ετά το ν θ ά να το το υ Α λ εξίο υ α ν έβ η κ ε σ τον θ ρ ό νο ο γιο ς το υ Ιω άννης Β ’ Κ ομ νη νός (1118-1143), ο οποίος συνέχισε το πρό γραμμα το υ π ατέρα το υ ε κ σ τρ α τεύ ο ν τα ς συνεχώ ς το 1119, το 1120-21 και πάλι το 1124, εκδ ιώ κο ντα ς το υ ς Τούρκους από τη ν Π αμφυλία και τη Λυκαονία. Ο Ιω άννης επι κέντρ ω σ ε το ενδ ια φ έρ ο ν το υ στην Παφλαγονία και σ τον Π όντο, όπου οι απ ανω τές ε κ σ τρ α τείες το υ τω ν ετώ ν 1130, 1132 - 33, 1134 και 1135 είχαν ως απ οτέλεσ μα οι ε κ ε ί εγ κ α τεσ τη μ έν ο ι Τούρκοι να εκδιω χθούν, ενώ αιχμαλω τίσ τηκαν και οι εμ ίρ η δ ες Τογρούλ, Αλπσαρούς, Πραχίνον, Ε λελντέν,
Κ α σ τα μ ο ν τί .
ρ α ιε ς ο ϋ ε
.οχ ε υ Ν εοχα υσ ά ρευα Α μα'σευα
Κ ο λ ώ ν ει,α
Α ρ τ ς η ^ ϊΓ ,
_
*
43
—
·Β ε ο 0 ρ σ ι.ο ί§ ιο λ ι, ,σ τε υ α
==2ΐΛ5ΐ» * p S f le p x f f t
Δ ΙΔ Υ Μ Ο Ι ε'φυρα Ζόμπ οβ.
)
:P to v
Β «Π Ρ Α Κ Α Ν
Χ α λχ έω ν la v o K o X u S x 'fc
Λ LOI
KftUXOUCTOS
I xo vlo v
Τ α ρ σ ό ς * ‘Φ δοώ α
A I Ε ΠΙΔΡΟ Μ ΑΙ ΤΩΝ ΣΕΛΤΖΟΥΚΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ
Κοίτμα
ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΤΟΥΕ 1 0 7 1
ε ρ ά π ο λ ι,ς .......... Χ ά λεπ (
’p p o t a )
T to x e ta ------------ * Ο -4 5ϋ~-
Σ ύ ν ο ρ α Β υ ζ α ν τ ι- ν ο υ Κ ρ ά τ ο υ ς μ ε τ ά τ η ν ϋ υ ν θ η χ η ν Ρ ω μ α νο ύ Δ '- 'Α ρ π Ά ρσ λά ν (1 0 7 1 ). Ε π ι,δ ρ ο μ α ΰ π α ρ ο δ ι,χ ο ϋ χ α ρ α χ τ ή ρ ο ε Π ροσ ω ρυναύ χ α τ α λ η ψ ε ι,ς x“ t λ επ λ α a tO L π ό λ εω ν . Μ ό νι,μ ο ι, χ α τ α λ ή ψ ε ι,ς π ό λ εω ν χ α ύ π ε ρ ιο χ ώ ν .
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
Τα επ ίλ εκ τα ιππικά τμ ή μ α τα των προνοιάριω ν δημ ιο υ ρ γή & η κα ν λόγω τη ς έλ λ ειψ η ς τω ν ανάλογω ν α υ το κ ρ α το ρ ικ ώ ν τα γ μ ά τω ν τη ς Β α σ ιλεύ ο υ σ α ς. Εδώ β λ έπ ο υ μ ε χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό τύπ ο π ρονοιάριου, βαριά οπ λισμένου (πίνακας το υ Σ τέ λ ιο υ Ν ιγδ ιό π ο υ λο υ για τη « Σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία » ),
Ε λμπ εκούς, Τζύκης, Ινάλης, Α ϊτο υ γ κν τίν και Αουσαράρης. Το 1137 οι α υ τοκρ α τορ ικοί α ετο ί κυμά τιζαν στα κάστρα τη ς Κιλι κίας. Το 1139-40 ο Ιω άννης π ραγματοπ οίη σε μία θ υελλώ δη εκσ τρ α τεία φ θ ά νο ντα ς μέχρι τη Ν εοκαισ άρεια το υ Π όντου. Ο αυ το κρ ά το ρ α ς γνώ ριζε ό τι το έργο τη ς εκδίω ξη ς τω ν Τούρκων από τη Μ ικρά Ασία ή τα ν τιτά νιο και ό τι χ ρ εια ζό τα ν π ολλούς ά νδρ ες και χρή μα τα για να επ ιτευ χ θ εί, γ ι’ αυ τό και κτυπ ούσε το υ ς Τούρκους τμ η μ α τικά και κατά π ερ ιφ έρ εια . Ο α ιφ νίδιος θ ά να τό ς του το 1143 β ρ ήκε το μεσαιω νικό ελλ η ν ικό κρά το ς σε ισχυρή θέσ η ένα ν τι τη ς το υ ρ κική ς ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
απειλής - πολύ κα λ ύ τερ η από αυ τή του 1118 και φυσικά από ε κ είν η το υ 1081. Ο ν έο ς α υ τοκρ ά τορ α ς, Μ ανουήλ Α ’ Κομνηνός (1143 - 1180), συνέχισε το έργο του π ατέρα το υ Ιωάννη ε κ σ τρ α τεύ ο ν τα ς σ υνε χώς κατά τω ν Τούρκων, όχι όμω ς π ά ντο τε με τη ν ίδια έντα σ η και α π ο τελεσ μ α τικό τη τα. Μ ε τη ν άνοδό το υ σ τον θ ρ ό νο οχύρωσε εκ νέου τις π όλεις τη ς Β ιθυνίας και κα τενίκησε το υ ρ κ ικ έ ς φ υ λ ές σ την α νατολική ό χθη το υ Σαγγαρίου (χειμώ νας 1143 - 44). Το 1146 με τρ εις δ ια φ ο ρ ετικ ές σ τρ α τιές εισήλθ ε στα το υ ρ κο κρ α το ύ μ εν α εδά φ η τη ς Εσω
Φ ρυγίας και τη ς Λ υκαονίας κα ταδιώ κοντας το υ ς Τουρκομάνους που υποχωρούσαν συ νεχώς. Μ ε γρ ή γορ ες π ο ρ είες οι τρ εις α υ το κρ α το ρ ικές σ τρ α τιές σ υνενώ θηκα ν και α ντιμετώ π ισ αν το ν κύριο όγκο το υ το υ ρ κ ι κού σ τρα τού στη θέσ η “ Καλογραίας βο υ ν ό ” , κο ντά στο Ακροηνόν. Στη σφοδρή σύ γκρουσ η που α κολούθησ ε ο το υ ρ κικό ς σ τρ α τός σ υνετρίβη και πολλοί επιφα νείς Τούρκοι βρήκαν το ν θ ά να το. Α κο λού θη σ ε νέα νίκη τω ν Βυζαντινώ ν στο Φιλομήλιο. Ο Μ ανουήλ δ ιέ τα ξε να καεί η πόλη και οδήγησ ε το ν ε λ ληνικό π ληθυσ μό τη ς σε ασ φαλέ σ τερ α εδάφ η. Τα α υ τοκρα τορ ικά σ τρ α τεύ μ α τα εισχώρησαν ακόμη π ερισ σ ότερο και πλησίαζαν προς τη ν π ρω τεύουσ α τω ν Τούρκων, το Ικόνιο, που από ακμάζουσα ελληνική πόλη είχε μ ετα τρ α π εί σε ά ντρ ο τω ν φ οβερώ ν επ ιδρο μέων. Σε ν έ ε ς φ ο β ε ρ έ ς συ γκρ ού σ εις στα υψώ ματα γ ύ ρω από το Ικόνιο ο βυ ζα ντι νός σ τρ α τός π έτυ χ ε να νική σει δύο ακόμα φ ο ρ ές το υ ς Τούρκους, προχωρώντας ως τα τείχ η τη ς πόλης. Παρ' ό λ ες τις τρ ο μ α κ τικ ές απ ώ λειές το υ ο σ ουλτάνος Μ ασ ούντ συ νέχιζε α π τόη το ς το ν αγώ να, καθώ ς δ εχ ό τα ν ε ν ι σχύσεις από π ολυάριθμους Τούρκους των γ ειτο νικώ ν περιοχών. Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς αν τιλ ή φ θ η κ ε ό τι η στιγμή δ εν ή τα ν κα τά λλη λη για π ολιορκία και αφού σκότω σε περί που 7.000 Τούρκους σε σ υμπ λοκές και βεβήλωσε το μουσ ουλμανικό ν εκ ρ ο τα φ είο έξω από τα τείχ η τη ς πόλης, π ήρε το ν δρό μο τη ς επ ισ τροφ ής. Κατά τη διάρ κεια αυ τή ς τα βυζαντινά σ τρ α τεύ μ α τα παρενοχ λο ύ ντο διαρκώ ς από Τουρκομάνους, οι ο ποίοι στις π ηγές το υ Μ αίανδρου εξα π έλ υ σαν μεγάλη επίθεση. Ο α υ το κρ α το ρ ικό ς σ τρ α τός ά ν τε ξε και συνέχισε τη ν πορεία το υ, ενώ με διαταγή το υ α υ το κρ ά το ρ α σφα γιά σ τηκα ν όλοι οι Τούρκοι αιχμάλω τοι. Την επ ό μενη άνοιξη (του 1147) ο Μ α νου ήλ εκσ τρ ά τευ σ ε και πάλι. Ο σ ουλτάνος ζή τησ ε τη σύναψη ειρ ή νη ς, τη ν οποία ο αυ το κρ ά το ρ α ς δ έχ θ η κ ε αφού η Β ’ Σ τα υ ρ ο φ ο ρία βρισ κόταν προ τω ν πυλών τη ς Β ασ ιλεύ ουσας. Π έρασε σχεδόν μία δ εκ α ετία μέχρι ο α υ το κρ ά το ρ α ς να εκσ τρ α τεύ σ ει πάλι στη Μικρά Ασία, αφού οι π ολυμέτω π οι αγώ νες το υ ενα ν τίο ν Ν ορμανδών, Σέρβω ν, Ο ύγ γρων και Κουμάνω ν το ν κρατούσ αν απα σ χολημένο στη χερσ όνησ ο το υ Αίμου. Το 1158 ο ελλ η ν ικό ς βυ ζα ντινός α υ το κρ α το ρ ικό ς σ τρα τός εκσ τρ ά τευ σ ε και πάλι στη Φρυγία, σ ημειώ νοντας μ ικ ρ ές επ ιτυ χίες. Κατά τη ν επισ τροφή το υ όμω ς δ έχ θ η κε επίθεσ η από το υ ς Τούρκους το υ Κοτυαίου, που έσ φ αξαν π ολλούς βραδυπορούν τες . Το 1159 ο σ τρ α τός το υ Μ ανουήλ φά ν η κ ε στις π εδ ιά δ ες τω ν ποταμώ ν Θ ύμβρη και Β αθέω ς, σ κοτώ νοντας π ολλούς Τουρ κομά νους και κα τα διώ κοντας ά λλους μαζί
με τα ζώα το υ ς. Το α υ το κρ α το ρ ικό σχέδιο που εκπ ο ν ή θ η κ ε σ την Κω νσταντινούπολη π ερ ιελά μβ α νε ρ η τέ ς ο δ η γίες προς το υ ς σ τρα τιω τικού ς δ ιο ικ η τές τη ς Μ ικράς Ασίας ο κα θ ένα ς το υ ς να εισ βά λλει στον αντίπα λο το υ ρ κικό το μ έ α ανά τα κ τά χρονικά δια στήματα, έτσ ι ώ στε οι π ροσβαλλόμενοι Τούρκοι να μη μπορούν να α λληλοβ οη θο ύνται. Το 1160-61 με επιχειρησιακό κ έν τρ ο τη Φ ιλαδέλφ εια ο Μ ανουήλ ε π ιτέ θ η κ ε από τρία δ ια φ ο ρ ετικά σημεία ενα ν τίο ν τω ν Τούρκων. Σ τις λυσ σ αλέες σ υγκρούσ εις που ακολούθησ αν π λήθος Τούρκων 6 ρ ή κε το ν θάνα το, αλλά σε γ εν ικ έ ς γ ρ α μ μ ές η ε κ σ τρα τεία αυτή είχ ε μ έτρ ια α π οτελέσ μα τα καθώ ς οι Τούρκοι προχώρησαν στη λ εη λ α σία πολλών π όλεω ν όπως η Λ αοδίκεια και τα Φιλητά. Απάντηση σε α υ τές τις επ ιδρ ο μ ές δ εν δ ό θ η κ ε, αφού ν έε ς επ ιθέσ εις των Ούγγρω ν και τω ν Κουμάνω ν στη χ ερ σ ό νη σο το υ Αίμου απέσπασαν τη ν προσοχή του α υ τοκρά τορ α . Το 1165 οι Τούρκοι επ ω φ ε λ ο ύ μ ενο ι από τη ν απουσία τω ν ελληνικώ ν σ τρ α τευ μά τω ν λεη λά τησ α ν τη ν Π εντάπ ολη τη ς Φρυγίας. Οι Ε λλη νες α ρ κέσ τη κα ν στο να οχυρώ σουν τη ν Πέργαμο, το Α δραμύττιο και τα Χλιαρά. Τα επ όμενα χρόνια πέρασαν με ακατάπ αυσ τες επ ιδ ρ ο μ ές τω ν Τουρκομάνω ν που έφ θ α να ν μέχρι τη θάλασσα και με λυσσαλέ ες ελ λ η ν ικ ές α ν τεπ ιθ έσ εις που έφ θ α να ν ως το Ικόνιο και τη ν Αγκυρα. Η κατάσταση αυτή όμω ς δ εν μπορούσε να σ υνεχισ τεί για πολύ. Η αφ ορμή για μία μεγάλη και αποφα σιστική σύγκρουση η οποία θα έκ ρ ιν ε τη ν τύχη τη ς Μ ικράς Ασίας δ εν άργησε να δ ο θεί. Ηδη από τα τέ λ η το υ 1173 ο Μ ανουήλ είχε π λη ρ ο φ ο ρ η θ εί ό τι ο σ ουλτάνος Κιλίτζ Αρσλάν (1156 - 1193) π ρ ο ετο ίμα ζε γ εν ική ε πίθεση κατά τω ν βυζαντινώ ν εδαφ ώ ν συνα σπίζοντας όλο υς το υ ς Τούρκους εμ ίρ η δ ες. Το 1175 ο α υ το κ ρ α το ρ ικ ό ς σ τρ α τός εμ φ α νί σ τηκε σ την π εδιάδα το υ Δ ορυλαίου, που μέχρι τ ό τ ε π α ρ έμ ενε ερειπ ω μένο από τις το υ ρ κ ικ έ ς επ ιδ ρ ο μ ές του π ερασμένου αιώ να: Αφού σκότω σε 2.000 περίπου Τούρκους που έμ ενα ν γύρω από τη ν κα τεσ τρ α μ μ έν η πόλη, ο Μ ανουήλ τη ν ανοικοδόμησ ε στον χρόνο - ρ εκό ρ τω ν 40 ημερώ ν και αφού ά φησε ισχυρή φ ρουρά επ έσ τρ εψ ε σ την Κων σταντινούπ ολη. Ο α υ το κρ ά το ρ α ς έπ ειτα από 33 χρόνια προσωπικού αγώνα είχε αντιλ η φ θ ε ί πια το μ έγ εθ ο ς το υ το υ ρ κικο ύ κιν δύνου και είχε κα τα λ ή ξει στο συμπέρασμα ότι μόνο με ένα ισχυρό και αποφασιστικό κτύπ ημα σ την καρδιά το υ “ το υ ρ κικο ύ θ η ρ ί ο υ ” θ α απαλλασσόταν ο Ε λληνισ μός από έ ναν τόσο θανάσιμο αντίπαλο. Το καλοκαίρι το υ 1176 σ υγ κεν τρ ώ θ η κ ε στο “ μέγα ά π λη κτο " το υ Λοπαδίου, στη Βι θυνία, μία τερά σ τια στρατιά που α ρ ιθ μ ο ύ σε 90.000 ά νδ ρ ες περίπου και η οποία θ α οδ η γ είτο από το ν ίδιο το ν α υ το κρ ά το ρ α ενα ν τίο ν τω ν Τούρκων. Ο Μ ανουήλ είχε π ροβεί σε π ρω τοφ ανείς εξοπ λισ μούς. Τρεις χιλιά δ ες ά μ α ξες μ ετέ φ ε ρ α ν τα εφ ό δια και το ν π ολιορ κητικό εξοπ λισ μό, ενώ χιλιά δ ες βοη θ η τικ ο ί τις συνόδευαν. Ο ίδιος ο Μ ανουήλ π ερισ τοιχιζόταν από ένα λαμπρό επ ιτελείο
σ τρα τιω τικώ ν που το απ οτελούσ αν οι Ιωάν ν η ς και Ανδρόνικος Δ ούκας, Α νδρόνικος Λαμπαρδάς, Κω νσταντίνος Μ ακροδούκας, Θ εόδω ρ ος Μ αυροζώ μης, Ιω άννης Καντακουζηνός, Ανδρόνικος Β α τά τζης, ο μέγας δ ο υ ξ Ανδρόνικος Κ οντο σ τέφ α νος, κα θώ ς και ο γυνα ικά δ ελφ ός το υ Β αλδουίνος (de Poitiers), επ ικεφ α λή ς πλή θ ο υ ς Φράγκων ιππέων. Αφού έσ τε ιλ ε 30.000 ά ν δ ρ ες υπό το ν Αν δρό νικο Β ατάτζη ενα ν τίο ν τω ν Τούρκων τη ς Α μάθεια ς και τη ς Νεοκαισάρ εια ς ο Μα νου ήλ με το ν κύ ριο όγκο το υ σ τρα το ύ του, περίπου 60.000 ά νδρ ες, βάδισε κατά το υ σουλ τάνου και σ υγκεκρ ιμένα κατά τη ς π ρω τεύουσ άς του, το Ικόνιο. Η μεγάλη στρατιά προχώρησε μέσα από τη Φρυγία στη Λ αοδίκεια και από εκ εί διά μέσου Λάμπης, Κελαινώ ν και Απάμειας έφ θ α σ ε στο εγκ α τα λ ελ ειμ μ έν ο φ ρούριο το υ Μ υριοκέφαλου, που βρισ κότα ν μπροστά από τα όρη τα οποία π εριέβα λλα ν τη ν κοιλάδα το υ Ικονίου. Ο σ ουλτάνος Κιλίτζ Αρσλάν α ν έμ εν ε τη ν επί θεσ η το υ α υτοκράτορ α, αλλά παρόλα αυτά ε ν τυ πωσιάστηκε από το μ έγ ε θ ο ς το υ α υ τοκρ α τορ ικού σ τρα τού. Είχε π ρ ο ετο ιμα σ τεί για να α ντιμετω π ίσ ει α υ τό ν το ν κίνδυνο σ τρα τολο γώ ντα ς πολ λού ς Τούρκους από τη ν περιοχή τη ς Μ εσοποταμίας, καθώ ς και από γ ειτο ν ικ ο ύ ς Τούρκους εμί ρ ηδ ες. Ο κυρίω ς σ τρ α τός του π ρέπ ει να έφ θ α ν ε το ν αριθμό τω ν 50.000 ανδρών, χωρίς σε α υ τό ν να υπ ολογίζεται ο τερ ά σ τιο ς και απ ειθάρ χ η το ς ό γκ ο ς τω ν Τουρκομά νων, που αριθμούσ αν π ολ λ ές δ εκ ά δ ες χιλιάδων και οι οποίοι τρ ο μ α γ μ ένο ι από τη ν άφ ιξη ενό ς τόσο μ εγά λου α υ το κρ α το ρ ικο ύ σ τρα τού είχαν σπεύσει σε β ο ή θ εια το υ σ ουλτάνου. Πα ρά τις τόσ ο μ εγ ά λ ες ενισ χύσ εις ο Κιλίτζ Αρσλάν ή τα ν ανήσυχος. Γι’ αυ τό έσ τειλ ε σ τον Μ ανουήλ π ρέσ βεις με π ροτάσ εις για σύναψη ειρ ή ν η ς. Ο α υ το κρ ά το ρ α ς τις απ έρριψ ε αμέσως, δ ήλώ νοντας μάλιστα πως για ειρ ήνη θ α συμφω νούσε μέσα στο Ικό νιο. Η θ έλησ η το υ Ελληνα η γεμό να να π άρει εκδίκησ η για όλα τα δ εινά που ε ί χαν π ροκαλέσ ει οι Τούρκοι στη Μικρά Ασία ή τα ν μεγάλη και ένιω θ ε πως ή τα ν η κα τά λλη λη σ τιγμή. Το βράδυ εκείνο περίπου 50.000 Τουρκομάνοι επ ιτέθ η κα ν κατά τω ν π ροφυλακώ ν το υ α υ τοκρ α τορ ι-
Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ς τύπ ος Τουρκομάνου π ο λεμ ισ τή . Φ έρ ει ρόπ αλο, το α π α ρ α ίτη το τό ξο μ ε φ α ρ έτρ α , μ ικ ρ ή ασπίδα και ξίφ ο ς (πίνακας το υ Σ τέ λ ιο υ Ν ιγδ ιό π ο υ λο υ για τη « Σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία » ),
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ
46 mm
κού σ τρα τοπ έδου, αλλά απ οκρούσ τηκαν με επιτυχία. Π ολλοί σ τρα τηγο ί όπως ο Ανδρό νικος Κ ο ντο σ τέφ α νο ς εξέφ ρ α σ α ν τη ν α νη συχία το υ ς σ τον α υ το κρ ά το ρ α για τις τε ρ ά σ τιες διασ τάσ εις που έπαιρναν οι αριθμοί τω ν Τουρκομάνων. Ομως ο Μ ανουήλ ή τα ν α ν έν δ ο το ς και έτσ ι με το χάραμα η αυτοκρ ατορική στρατιά τ έ θ η κ ε σε κίνηση και άρχισε τη ν είσ οδό τη ς στα σ τενά Τζυβρίτζη. Το μήκος τη ς έφ θ α ν ε τα 16 χ ιλιό μετρα . Από αυτό το σ ημείο και έπ ειτα η συμπε ριφ ορά το υ α υ το κρ ά το ρ α υπ ήρξε α ν εξή γ η τη , με τρ α γ ικ ές σ υνέπ ειες για τη ν έκβαση τη ς μάχης. Ισως επ ειδή ένιω θε σίγουρος για το ν όγκο το υ σ τρα τού το υ ή επ ειδή πί σ τευ ε πως οι Τούρκοι θ α το ν π ερ ίμ ενα ν πί σω από τα τείχ η το υ Ικονίου για να το ν α ν τι μετω πίσουν, δ εν έλα β ε κανένα μ έτρ ο για τη ν ασφαλή δ ιέλευ σ ή το υ. Δ εν έσ τε ιλ ε αποσπάσματα ελαφ ρώ ν πεζών να καθαρί σουν τα υψώ ματα από το υ ς ε ν ε δ ρ ε ύ ο ν τε ς Τούρκους, ο ύ τε διαχώρισε τη φ άλαγγα με τις ά μ α ξες από τη φ ά λαγγα τω ν σ τρατιω τώ ν το υ . Ετσι ό τα ν ο σ τρ α τός εισ ή λθ ε στα περάσματα στο σύνολό το υ οι Τούρκοι επι τέ θ η κ α ν αμέσω ς από όλα τα σ ημεία το υ ο ρίζοντα. Η εμπ ροσ θοφ υλακή με επ ικεφ α λής το υ ς Ιωάννη και Ανδρόνικο Δ ούκα άν τ ε ξ ε και πέρασε αλώ βητη, όμω ς το κυρίως σώμα κυ κλώ θη κε από παντού δ εχ ό μ ενο τη ν κύρια επ ίθεσ η τω ν Τούρκων. Επειτα από μία λυσσώδη σύγκρουση που κράτησ ε α ρ κ ε τέ ς ώ ρες οι τε λ ε υ τα ίο ι κα τά φ ερ α ν να το διαλύσουν, α φ ήνοντα ς όμω ς στο π εδίο τη ς μάχης χιλιά δ ες νεκρ ο ύ ς. Η φάλαγγα τω ν σ κευοφ όρω ν σ την κυ ρ ιο λεξία αποδεκα τίσ τη κε, αφού δ έχ θ η κ ε βροχή τα βέλη και ή τα ν ανήμπορη να α μ υνθεί. Το τμ ή μ α το υ Μ ανουήλ που α π ο τελ είτο από επ ίλ ε κτο υ ς α ξιω μ α τικού ς και σ υ γγενείς το υ είχε σ οβ α ρ ό τα τες απ ώ λειες, π ρ ο ξένη σ ε όμως υπερδιπλάσιες απ ώ λειες σ τους ε π ιτιθ έ μ ε νους Τούρκους που το είχαν κυκλώσει. Κα τά τις κρίσ ιμες ε κ ε ίν ε ς σ τιγμ ές το βλέμμ α το υ α υ το κρ ά το ρ α προσπαθούσε να βρ ει δ ιέξο δ ο σωτηρίας από το ν ασ φ υκτικό κλοιό τω ν εχθρώ ν, αλλά το μόνο που έβ λ επ ε ή τα ν να κα τα φ θ ά νου ν συνεχώς Τούρκοι από ό λ ε ς τις π λευρ ές, αναπληρώ νοντας διαρκώ ς τις τερ ά σ τιες απ ώ λειές το υς. Η χαριστική βολή στο η θ ικό τω ν Ελλή νων δ ό θ η κ ε ό τα ν κα τέφ θ α σ ε ν έο κύμα Τούρκω ν π ερ ιφ έρ ο ν τα ς το κεφ ά λι του σ τρα τηγού Ανδρόνικου Β ατάτζη, που είχε π έσ ει νεκ ρ ό ς μαζί με το υ ς π ερισ σ ότερους σ υμ π ο λεμ ισ τές το υ στη φ ο β ερ ή μάχη τη ς Ν εοκαισ άρεια ς λ ίγ ες μ έρ ες πριν. Η ταν από γ ευ μ α τη ς 17ης Σ επ τεμ β ρ ίο υ το υ 1176. Ο π ανικός κυ ρίευσ ε το υ ς π άντες. Ε κείνη τη σ τιγμή ο Μ ανουήλ κατόρθω σ ε τελικ ά να σπάσει τις το υ ρ κ ικ έ ς γρ α μ μ ές και κ α τέφ υ γ ε σε ένα ν κο ντινό λόφο, σ υγκεντρ ώ νοντα ς κο ν τά το υ το υ ς ενα π ο μ είνα ντες α ξιω ματι κο ύς και σ τρ α τιώ τες του. Πίσω το υ έπ ε φ τα ν νεκ ρ ο ί ο Β αλδουίνος μαζί με το υ ς π ε ρισ σ ότερους Φ ράγκους σ υμπ ολεμισ τές το υ και ο σ τρ α τηγό ς Ιω άννης Κ αντακουζηνός. Ο Μ ανουήλ, όπως και ο σ τρ α τός το υ, βρισ κόταν σε άθλια κα τάσ τα
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ση. Το κράνος το υ ή τα ν σπασμένο, ο θώρακάς το υ δ ια λυ μένο ς και σ την ασπίδα το υ β ρίσ κονταν καρφω μένα πάνω από τρ ιά ντα βέλη, ενώ ο ίδιος είχε πολλά τραύμα τα. Κατά τη διά ρκεια τη ς νύχτα ς κα τέφ θα σ α ν και άλλοι επ ιζήσ αντες, καθώ ς και μικρά σ υ ν τετα γ μ ένα τμ ήμ α τα . Την επο μ ένη ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς δ έχ θ η κ ε π ρέσ βεις με ν έ ε ς π ροτάσ εις για ειρ ήνη , αλλά αυ τή τη φορά με ευ νο ϊκο ύ ς ό ρο υς για το υ ς Τούρ κους. Κάτω από το βάρος τω ν περιστάσεω ν συμφώ νησε. Μ άλιστα ο σ ου λτά νος το ύ ε π έβα λλε να α κο λου θή σ ει το ν ίδιο δρόμο για να επ ισ τρ έφ ει και έτσ ι ο Ε λληνας α υ το κράτορας με το υπόλοιπο το υ σ τρα τού το υ (περίπου 30-35.000 ά νδρ ες) έγινα ν μ ά ρ τυ ρ ες το υ φ ρ ικτο ύ θ εά μ α το ς Ελλήνων και Τούρκων νεκρώ ν που γέμ ιζα ν τα φαράγγια και τις π λαγιές τω ν βουνών. Οι απ ώ λειες το υ βυζαντινού σ τρα τού υπ ολογίζονται σε πάνω από 30.000, ενώ ε κ ε ίν ε ς τω ν Τούρκων περίπου στις 50.000, παρά το ό τι είχαν το π λ εο ν έκτη μ α το υ αιφνιδιασμού. Η σ υνθήκη αυ τή δ εν κρ ά τη σ ε πολύ για τί και ο Μ ανουήλ και ο σ ουλτάνος τη ν καταπάτησαν αμέσω ς και οι εχθ ρ ο π ρ α ξίες επαναλήφθηκαν. Σ τις α ρχές το υ 1177 ο αυτο κρ α το ρ ικό ς σ τρ α τός εξό ν τω σ ε χιλιά δ ες Τουρκομάνους στη Β ιθυνία - Π αφλαγονία, ενώ οι Τούρκοι λεη λά τησ α ν π ολλές π όλεις τη ς Φ ρυγίας και τη ς Λυδίας π αίρνοντας π ολλούς αιχμαλώ τους και α μ έτρ η τα λά φ υ ρα. Μια επιδρομή μ εγά λης κλίμακας ε κ μ έ ρ ους το υ σ ουλτάνου, παρά τις α ρ χικές επι τυ χ ίες τη ς, κ α τέ λ η ξε σε πλήρη κα τα σ τρο φή. Σ υ γκεκρ ιμ ένα το ν Ιανουάριο το υ 1178 ο τα π εράσματα το υ π οταμού Μ αίανδρου, κο ντά σ τις μ ικ ρ ές π όλεις Υέλιον και Λ ειμμόχειρ, η το υ ρ κική στρατιά (που αριθμούσ ε 24.000 ά νδρ ες) έπ εσ ε σε ενέδ ρ α και ε ξ ο ν τώ θ η κε. Ο ίδιος ο Τούρκος σ τρα τηγό ς Α τά μπεγ α π οκεφ α λίσ τη κε από ένα ν Αλανό μι σ θοφ όρο το υ α υ το κρ α το ρ ικο ύ σ τρα τού. Το 1179 ο Μ ανουήλ με προσωπική επέμβαση έ σωσε τη ν Κ λαυδιούπολη από το υ ρ κική πο λιορκία. Ομως παρά τις ν ίκ ες α υ τές η αυτοκρ α το ρική π ολιτική είχε απ οτύχει και οι Τούρκοι προχωρούσαν σιγά - σιγά δ υ τικ ό τε ρα, ιδιαίτερα μ ετά το ν θ ά να το το υ Μ ανου ή λ στις 24 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1180.
Ο Ι ΤΟ ΥΡΚΟΙ Π Ρ Ο ΧΩ ΡΟ Υ Ν ΔΥΤΙΚΟΤΕΡΑ Το 1182 οι Τούρκοι πήραν το Κ οτυαίον και τη Σωζόπολη και πολιόρκησαν α σ φ υ κτι κά τη ν Α ττά λεια . Το 1185 λεη λά τησ α ν το Θ έμα Θρακησίων βρίσ κοντας μικρή α ν τί σταση, αφού π ολλοί Ε λλη νες σ τρ α τιώ τες είχαν σ τα λεί στη χερσ όνησ ο το υ Αίμου προς αντιμετώ πισ η τη ς βουλγαρικής απει λής και τω ν νορμανδικώ ν επιθέσεων. Το 1189 η Φ ιλα δέλφ εια π ο λιο ρ κή θ η κε από σ τί φη Τουρκομάνω ν, αλλά υπό τη διοίκηση το υ Ιωάννη Β α τά τζη απ έκρουσ ε το ν κίνδυ νο. Το 1192 ο Ισαάκιος Β ’ Α γγελος (1185 1195) κατόρθω σ ε να νικήσ ει διάφ ορα το υ ρ κικά φ ύλα σ τον Ανω Σαγγάριο και να εκδιώ ξε ι α ρ κετά άλλα από τη Φρυγία, μ ειώ νοντας
τη ν το υ ρ κική πίεση σ τον άξονα Νίκαιας Προύσας - Ν ικομήδειας. Την ίδια χρονιά ό μως οι Χώ νες π αραδόθηκαν στη σφαγή και τη λεηλασία, ενώ ο π ερ ίφ ημ ος ναός το υ αρ χα γγέλου Μ ιχαήλ κα τα σ τρά φ ηκε. Το 1196 έπεσαν τα Δάδυβρα, βόρεια τη ς Αγκυρας. Το 1197 οι Τούρκοι λεη λά τησ α ν τη ν Καρία, δ έχ θ η κ α ν όμω ς τη ν επ ίθεσ η το υ ελληνικο ύ σ τρα τού υπό το ν Α νδρόνικο Δ ούκα και οι π ερισ σ ότεροι από α υ το ύ ς εξο ν τώ θ η κ α ν μαζί το υ ς και ο επ ικεφ α λή ς το υ ς εμ ίρ η ς Αρσάνης. Το 1201 οι επ ιδρ ομ είς εισ έβα λα ν εκ ν έ ου στα βυζαντινά εδάφ η και ο Α λ έξιο ς Γ ’ Α γγελος (1195-1203) εκσ τρ ά τευ σ ε σ την π ε ριοχή το υ Σαγγάριου, χωρίς σ ημαντικά α π οτελέσ μα τα . Το 1204, με τη ν άλωση τη ς Π όλης από το υ ς σ τα υροφ όρους, π ολλοί α ρ ισ το κρ ά τες και σ τρα τηγοί κα τέφ υ γ α ν στη μητρόπ ολη τη ς Β ιθυνίας, τη Νίκαια, τη ν ο ποία κα τέσ τη σ α ν νέα π ρω τεύουσ α τη ς Ελ λ η ν ική ς α υ τοκρα τορ ία ς. Το άλλο ελληνικό κρ ά το ς τη ς Μ ικράς Ασίας, η α υ τοκρ α τορ ία τη ς Τραπεζούντας, έδω σ ε το ν δικό το υ α γώνα ενα ν τίο ν τω ν Τούρκων σε αυ τή τη ν α π όμακρη γωνιά το υ ελλη νικο ύ κόσμου. Το 1207 οι Τούρκοι κα τέλα β α ν ορισ τικά τη ν Α τ τά λεια . Το 1211 όμω ς ο Θ εόδ ω ρ ος Α' Λάσκαρης (1204-1222) νίκησ ε σε αποφασιστι κή μάχη το υ ς Σ ελτζο ύ κο υ ς σ την κοιλάδα το υ π οταμού Μ αίανδρου, σ κοτώ νοντα ς μά λιστα το ν ίδιο το ν σ ουλτάνο Γκιγιάτ αλ Ντιν σε προσωπική μονομαχία. Η προέλαση τω ν Τούρκω ν σ τον Ν ότο ανακόπ ηκε και το 1213 ο Θ εόδ ω ρ ος κα τενίκη σ ε το υ ς Τουρκομά νους που απειλούσαν τη ν Π αφλαγονία. Το 1214 οι Σ ελ τζο ύ κ ο ι κα τέλα β α ν τη Σινώπη κι έτσ ι απ έκοψ αν το κρ ά το ς τη ς Νίκαιας από εκ είν ο τη ς Τραπεζούντας. Παρά τη ν ειρ ήνη που υπ ογράφηκε μ ετά το ν θ ά να το το υ σ ουλτάνου Γκιγιάτ Ε λλη νες και Τούρκοι βρίσ κονταν σε μία κατάσταση έντα σ ης, με π ερισ τασ ιακές επ ιδρ ομ ές - όπως φ α ίνεται κατά τη ν π ερίοδο 1220-1240 οι Τουρκομάνοι είχαν ησυχάσει. Μ ετά το 1245 κάτω από τη μογγολική πίεση π ολλοί νέο ι Τουρκομάνοι, καθώ ς και π λήθος Ιρακινώ ν (Α ραβες τη ς Μ εσοποτα μίας), Χορεσμιανώ ν και Περσών φυγάδω ν κ α τέφ υ γα ν σ την το υ ρ κ ο κ ρ α το ύ μ εν η Μικρά Ασία και άρχισαν να δ ιο χ ετεύ ο ν τα ι κατά μή κος τω ν βυ ζα ντινοτο υρ κικώ ν συνόρων από τη ν Παφλαγονία μέχρι τη Λυδία. Η ύπαρξη τό σ ο πολλών ν εο φ ερ μ έν ω ν και η π ληθυσμιακή έκ ρ η ξη ώ θησαν το υ ς Τουρκομά νου ς τη ς Φ ρυγίας, τη ς Γαλατίας και τη ς Λυκαονίας να προσπαθήσουν να εισ βάλουν στα ελλ η ν ικά εδάφ η το υ κρ ά το υ ς τη ς Νί καιας α ναζητώ ντα ς νέα βοσ κοτόπ ια και λά φυρα. Ομως η ύπαρξη ενό ς άριστου συστή μ α το ς άμυνας με πολλά α κρ ιτικά σώματα, μ ονά δες τα κ τικ ο ύ σ τρα τού και μισ θοφ ό ρ ους α π έτρ εψ ε το υ ς Τούρκους από κά τι τ έ τοιο. Η Α υτοκρα το ρία τη ς Νίκαιας προστά τ ε υ ε καλά τα σύνορά τη ς.
Π Α Λ Α ΙΟ Λ Ο Γ Ο Ι Ο Ι ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ Α Ν Α Λ Α Μ Π Ε Σ
Ο ταν το 1261 π ρω τεύουσ α έγιν ε πάλι η Κω νσταντινούπολη, μ ετά τη ν επανάκτησή τη ς από το υ ς Φ ράγκους, το κ έν τρ ο βάρους τη ς Α υτοκρ α το ρ ία ς μ ετα κ ιν ή θ η κ ε σ την Ευ ρώπη, όπου ο ν έο ς α υ το κρ ά το ρ α ς Μιχαήλ Η’ Π αλαιολόγος (1259-1282) είχε θ έσ ει σε ε φα ρμογή ένα πρόγραμμα επ ανάκτησ ης τω ν χαμένω ν εδαφ ώ ν από το υ ς Β ούλγαρους και το υ ς Σ έρβο υς, απ ορρόφησης τω ν α ν εξά ρ τη τω ν ελληνικώ ν και φραγκικώ ν η γεμονιώ ν που είχαν δ η μ ιο υ ρ γ η θ εί μ ετά τη ν άλωση τη ς Π όλης και αντιμετώ π ισ ης το υ θανάσι μου αντίπαλου, Καρόλου το υ Ανδεγαυού, Α υτό το πρόγραμμα απαίτησε ά ν δ ρ ες και χρήματα, που φυσικά τα β ρ ή κε από τη Μι κρά Ασία. Α ναγκάσ τηκε να φ ο ρ ολογή σ ει βα ριά το υ ς κα το ίκο υ ς τη ς και να αποσπάσει μ εγ ά λ ες μ ονά δες σ τρα τού ώ στε να ενισχύσει τα μέτω πα στη Μ ακεδονία και τη ν Π ελο πόννησο κατά τω ν Σέρβω ν και τω ν Φρά γκων. Κατά τη ν κρίσιμη ε κ είν η σ τιγμή άρχισε νέα επ έκτασ η τω ν Τούρκων προς τις ε λ λ η ν ικ ές χώ ρες με τα υ τό χ ρ ο ν η πίεση σ τον Πό ντο, τη ν Παφλαγονία, τη Βιθυνία, τη Φρυ γία, τη Μυσία, τη Λυδία και τη ν Καρία. Ηδη
από το 1262 σ ημειώ νονταν αψ ιμαχίες κατά μήκο ς το υ π οταμού Σαγγάριου μ ετα ξύ Ελ λήνω ν και Τούρκων επ ιδρομέω ν, που ε ξ ε λίσ σ ονταν π ολλές φ ο ρ ές σε κα νο νικές μά χες, Η Β ιθυνία δ εν φ α ίνετα ι ό τι είχε σοβα ρό πρόβλημα, καθώ ς η Κω νσταντινούπολη βρισ κότα ν κο ντά και έσ τελ νε συνεχώς ε ν ι σχύσεις. Η Π αφλαγονία όμω ς το 1264 είχε κα τα κλυ σ θ εί από Τουρκομάνους και μόνο οι καλά ο χυ ρ ω μ ένες π όλεις άντεχαν, αν και α π οκομ μένες, όπως η Α μα σ τρις και η Ηρά κλεια. Η γεω ργία είχ ε ε γ κ α τα λ ειφ θ εί, η δ ιε ξαγω γή εμπ ορίου ή τα ν α δύνατη και π λήθος προσφύγω ν άρχισε να σ υρ ρ έει στις π εριο χ ές τη ς Π ροπ οντίδας και τη ς Τρωάδας. Το 1265 ο σ τρα τηγό ς Ιω άννης Π αλαιολόγος αν α κλ ή θ η κε από τη Θ εσσαλονίκη και επ ικε φα λής 15.000 ανδρώ ν προήλασε σ την κοι λάδα το υ π οταμού Μ αίανδρου, κα τορ θώ νο ν τα ς να εξο ν τώ σ ει μ ερικά τμ ή μ α τα Τούρ κων και να α π οδ εκα τίσ ει ολόκληρ ο κα τα υ λισμό νομάδω ν σ την αρισ τερή π λευρά του, αλλά η προέλαση τω ν Τούρκω ν ή τα ν αδύνα το να ε λ ε γ χ θ ε ί από τις δ υνά μεις του, που σίγουρα δ εν είχαν το μ έγ εθ ο ς τω ν σ τρατώ ν τώ ν Κομνηνών. Ετσι π ερ ιο ρ ίσ τη κε να ενι-
σχύσει ε κ νέου τις οχυρώ σ εις τω ν Τράλλεων και άλλων μ ικρ ό τερ ω ν π όλεω ν τη ς Λυ δίας και τη ς Καρίας και να εμψ υχώ σει όσο μπορούσε το ν τοπ ικό πληθυσμό. Οσο ζούσ ε ο Ιω άννης η ελλη νική άμυνα στη νότια Μ ικρά Ασία κρατούσ ε, έστω και με απώ λειες. Το 1269 οι π όλεις Τραχεία, Σταδία και Σ τρ όβ ιλο ς κ α τα κτή θ η κα ν από το υ ς Τούρκους. Το 1270 η Μ ίλητο ς απειλήθ η κ ε, ενώ οι Τούρκοι είχαν φθά σ ει απένα ν τι από τη Ρόδο. Το 1274 ο Ιω άννης π έθ α νε και οι νομ ά δες εισ ή λθ α ν πάλι στην Καρία. Οι Ε λλη νες υποχωρούσαν και ο αγώνας το υ ς ή τα ν μ έχ ρ ις εσχάτων. Τουρκικά χ ρ ο νι κά α να φ έρο υν τη λυσσαλέα αντίσταση που π ροέβα λαν οχυρω μένα μοναστήρια, μονα χικά α γροκτήμα τα , μικρά κάστρα και χωριά τω ν οποίων οι κά τοικο ι - υπερασπιστές π ροτίμησ αν να σ κοτώ σουν όσο π ερ ισ σ ότε ρους Τούρκους μπορούσαν και να πέσουν
Ο ι Β υ ζα ν τιν ο ί διασπ ούν τις το υ ρ κ ικ έ ς γ ρ α μ μ ές σ ε μάχη σ τη Μ ικρ ά Ασία.
47
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ηρωικά, παρά να π άρουν το ν δρόμο τη ς προσφυγιάς. Η Καρία και η Α ντιόχεια το υ Μ αίανδρου έγινα ν το υ ρ κ ικ έ ς το 1278, ενώ το ν ίδιο χρόνο μεγάλη (σχετικά) ελληνική στρατιά υπό το ν γιο το ύ α υ τοκρά τορ α , Αν δρόνικο, και το ν μέγα δομέσ τιχο Μιχαήλ Ταρχανειώτη νίκησ ε το υ ς συνασπισμένους Τ ούρκους εμ ίρ η δ ες, το υ ς εκδ ίω ξε από τη ν κοιλάδα το υ Μ αίανδρου και οχύρω σε εκ ν έ ου τις Τράλλεις. Μ όλις ο α υ το κρ α το ρ ικό ς σ τρ α τός αποχώρησε οι Τούρκοι επανήλθαν. Αφού σ υνέλαβαν το ν δ ιο ικη τή τη ς π όλης Νύσσας π ολιόρκησαν τις Τράλλεις. Μ ετά από λίγο τη ν κυρίευσαν, έσ φ αξαν 16.000 κα το ίκο υ ς και πήραν 20.000 αιχμαλώ τους. Το 1280 ο ίδιος ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς εκσ τράτευ σ ε σ την π εριοχή το υ Σαγγάριου και α πώθησε το υ ς Τουρκομάνους τη ς π εριοχής. Οχύρωσε και τις δύο π λευ ρ ές το υ π οταμού και ν ο τιό τερ α έκ τισ ε άλλα οχυρά. Επίσης κα τέβ α λε κά θ ε προσπάθεια για να εμψ υχώ σει το υ ς κα το ίκο υ ς ώ στε να ανακόψ ει το ρεύ μα τω ν προσφύγω ν που συνεχώς μ εγά λωνε. Νέα όμω ς απειλή σ την Ηπειρο το ν α πασχόλησε, και ό τα ν πια το καλοκαίρι το υ 1281 ο Μιχαήλ επ έσ τρ εψ ε στη Β ιθυνία τη β ρ ή κε τελ είω ς κα τεσ τρ α μ μ ένη . Τα οχυρά είχαν ε γ κ α τα λ ειφ θ ε ί και γ κρ εμ ισ τεί, οι φ ρ ο υ ρ ές είχαν ε ξο ν τω θ εί ή απ οσ υρθεί και τα χωριά τη ς υπαίθρου είχαν γ ίν ει ολοκα ύ τωμα. Οι κά τοικο ι τη ς Μ ικράς Ασίας έ φ ε υ γαν π α νικόβλη τοι και πολλοί έβρισ καν κα τα φ ύ γιο στις π αραλιακές π όλεις ή στη Θ ρά
κη! Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς έζησ ε από κο ντά τη ν αρχή τη ς κα τα σ τρο φ ή ς το ύ γ ένο υ ς. Απο φασισ μένος να αντιμετω π ίσ ει το υ ς Τουρκο μάνους σε μάχη μ εγά λη ς κλίμακας και να το υ ς σ υντρίψ ει εκσ τρ ά τευ σ ε και πάλι το ν χειμώ να το υ 1282. Ο θ ά να το ς, όμως, δ υσ τυ χώς το ν πρόλαβε. Σ τις 11 Δ εκεμ β ρ ίο υ ο Μι χαήλ Η’ Π αλαιολόγος π έθ α νε σαν απλός σ τρα τιώ της στο χωριό Αλλαγή, σε ηλικία 58 ετών. Από το 1285 και έπ ειτα οι Τούρκοι προ χώρησαν δ υ τικ ό τε ρ α σ φάζοντας, λ εη λα τώ ν τα ς και ισοπ εδώ νοντας τα πάντα. Ο ε λ λ η νικός α γρ ο τικό ς π ληθυσ μός έ φ ε υ γ ε κατά μάζες εκκεν ώ ν ο ντα ς τις ε ύ φ ο ρ ες π εδιά δες, στις οπ οίες εγκ α θ ίσ τα ν το οι νομ ά δες και τις χρησιμοποιούσαν ως βοσκοτόπια. Το 1288 οι ν εο εμ φ α ν ισ θ έ ν τες Ο θω μα νοί προήλασαν στη Β ιθυνία και το 1291 κα τέλα β α ν το Μ ελά γ γ ειο ν κάστρο και το 1293 το κάστρο το υ Κρημνού. Το 1294 έπεσαν στα χέρ ια τω ν Τούρκω ν το Α γγελόκω μα και το Βηλόκωμα, Ε κσ τρ α τεία το υ α υ το κ ρ ά το ρα Ανδρόνικου Β' Π αλαιολόγου (1282-1328) σε συνδυασμό με επ ιθέσ εις το υ πρωτοσ τρά τορα Μ ιχαήλ Σ τρ ατηγόπ ουλου είχε μι κρή επ ιτυχία λόγω το υ μικρού μ εγ έθ ο υ ς τω ν ελληνικώ ν δυνάμεω ν που χρησιμοποιήθηκαν. Ο Α νδρόνικος εγκ α τέσ τη σ ε Κρήτ ε ς π ο λ εμ ισ τές από τη β ε ν ετο κ ρ α το ύ μ εν η μεγαλόνησ ο σε σ τρ α τιω τικ ές απ οικίες κατά μήκο ς τω ν συνοριακώ ν π εριοχώ ν και επέβ λεψ ε τις οχυρώ σ εις τω ν ζω τικώ ν π όλεω ν τη ς Νί καιας, τη ς Προύσας, τη ς Ν ικομ ήδ εια ς και το υ Λοπαδίου. Το 1294 ο σ τρ α τη γός Α λ έξιο ς Φ ιλανθρωπηνός, γ εν ικ ό ς δ ιο ικη τή ς τη ς π ερ ιοχής το υ Ν υμφ αί ου και τη ς Λυδίας, και ο σ τρα τηγό ς Λιβαδάριος, δ ιο ικη τή ς το υ Ν εόκαστρου, χρησ ιμοπ οιώ ντας Κ ρ ή τες, Μ ικρασ ιά τες και Μ α κ εδ ό ν ες ε θ ε λ ο ν τ έ ς ε π ιτέθ η κα ν αιφνιδιασ τικά κατά τω ν Τουρκομάνω ν το υ Μ αίανδρου και το υ ς αποδεκάτισαν. Π ροήλα σαν σ την Καρία σφάζο ν τα ς όποιον Τούρκο έβ ρ ι σκαν μπροστά το υ ς και ανα κα τέλα βα ν τη ν πόλη το υ Μ ελανουδίου, συλλ α μβ ά νοντα ς τό σ ο υ ς Τ ούρκους α ιχμαλώ τους ώ σ τε “ η τιμ ή ενό ς Τούρκου δ ούλου να είναι μ ικ ρ ό τε ρη από τη ν τιμ ή ενό ς προ
Η α να κα τά λη ψ η τη ς Ν ίκ α ια ς από τα ελ λη νικά σ τρ α τε ύ μ α τα το 1097. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
β ά το υ ” , όπως α να φ έρ ει χαρακτηρισ τικά ο Μ ά ξιμ ος Π λανούδης. Το 1295 το όνομα του Φ ιλανθρωπηνού σκορπούσε το ν τρ ό μ ο σ τους ε μ ίρ η δ ες τη ς ν ο τιο δ υ τική ς Μ ικράς Ασίας. Ο γεννα ίος σ τρα τηγός όμω ς στασίασε και α υ το α ν α κ η ρ ύ χ θ η κε α υ τοκρά τορ α ς. Η εν έρ γ ειά το υ αυτή δ εν είχ ε καλή συνέ χεια. Γρήγορα σ υνελήφ θη αιχμάλω τος από το ν Λ ιβαδάριο και τυ φ λ ώ θ η κε. Ο σ τρα τός το υ δ ια λύ θ η κε και οι Κ ρ ή τες αποχώρησαν α π ογοη τευμ ένοι. Φυσικά ο μ εγά λος χα μέ νος τη ς υπ όθεσ ης ή τα ν ο Ε λληνισ μός τη ς Μ ικράς Ασίας, αφού οι Τούρκοι αναθάρρησαν και άρχισαν πάλι με μ εγ α λ ύ τερ η έ ν τα ση τις επ ιδ ρ ο μ ές το υς. Πολλά χρόνια αργό τερ α , το 1323, ο α υ το κρ ά το ρ α ς Α νδρόνικος Β' χρησ ιμοπ οίησε και πάλι το ν Φιλανθρωπηνό στη Μ ικρά Ασία για να λύσ ει τη ν πο λιορκία τη ς Φ ιλαδέλφ ειας. Π ράγματι ε κ ε ί νος, παρά το ό τι ή τα ν τυ φ λ ό ς, έπ εισ ε το υ ς Τ ούρκους εμ ίρ η δ ες να αποχωρήσουν - σύμ φωνα με τη μαρτυρία το υ Γρήγορά. Τόσο μεγά λος ή τα ν ο σεβασμός που ενέπ ν εε σ του ς εχθ ρ ο ύ ς. Το 1295 είχε π ρ ο η γη θ εί μια προσπάθεια ενό ς τυχοδιώ κτη, το υ Λαχανά, ο οποίος συ γ κρ ό τη σ ε έναν σ τρα τό από χω ρικούς τη ς π ερ ιο χής το υ Σαγγάριου για να α ντιμετω π ί σει το υ ς Τούρκους, χωρίς απ οτέλεσ μα. Το 1299 οι Τούρκοι επικράτησαν πλήρως στην ύπαιθρο τη ς Μυσίας και τη ς Β ιθυνίας. Μ ό νο οι ο χυ ρ ω μ ένες π όλεις ά ντεχαν, καθώ ς και κάποια μεγάλα κάστρα. Μ ε π λημμελή τρ ο φ ο δ ό τη σ η και αποστολή ενισχύσεω ν από τη ν Κω νσταντινούπολη ο χρ ό νος λ ει το υ ρ γο ύ σ ε υπέρ τω ν Τούρκων. Οι π εριοχές το υ Ν εόκασ τρου, τη ς Α βάλας και τη ς Φιλα δ έλ φ εια ς ή τα ν ερ η μ ω μ έν ες και η Τρωάδα πλήρως ισοπ εδω μένη. Το 1301 οι Τούρκοι κα τέλ α β α ν τη ν Π έργαμο. Το ίδιο έ το ς ένα σώμα 2.000 Ελλήνων και Αλανών μισ θοφ ό ρων η ττή θ η κ ε σ το Β αφαίον τη ς Β ιθυνίας από το υ ς Ο θω μανούς. Το 1302 ο Ανδρόνι κος εκσ τρ ά τευ σ ε και πάλι ενα ν τίο ν τω ν Τούρκων, αλλά η ττή θ η κ ε και κ α τέφ υ γ ε στα τείχ η τη ς Μ αγνησίας το υ Ερμου. Οι Τουρκομάνοι εισ έβα λαν στα περίχωρα σφάζο ν τα ς το υ ς κα τοίκο υς. Ο ταν ο α υ το κ ρ ά το ρας έ φ υ γ ε από τη ν πόλη μαζί το υ αποχώρη σαν και όσοι Ε λλη νες κά τοικο ι μπορούσαν. Το 1303 οι Τούρκοι κα τέλα β α ν τη ν Ασσο, α π ένα ντι από τη Μ υ τιλή νη, που ή τα ν γ εμ ά τη π ρόσ φ υγες από τις γύρω π ερ ιοχές. Το τ έ λος αυτώ ν τω ν ανθρώπων ή τα ν τραγικό. Β ρήκα ν το ν θ ά να το στα χέρ ια τω ν νομά δων. Την ίδια τύ χ η είχαν η Κύζικος, οι Π ηγές και οι Κ εγ χ ρ εές. Το 1304 οι Τούρκοι εισήλθ α ν σ τη ν Εφεσο και το 1305 στις Σάρδεις. Η Μ ίλη το ς είχε τη ν ίδια τύ χ η και σ ύντομα α κο λού θη σ ε η Σμύρνη. Το 1317 όσοι κά τοι κοι δ εν είχαν σ φαγεί κ α τέφ ευ γα ν στα νησιά το υ Αιγαίου ή τη Θράκη. Οποιος έ μ ε ν ε είχε να ε π ιλ έξει ανάμεσα σ τον εξισ λαμισ μό (εκτουρκισ μό) ή το ν θ άνατο. Το 1326 οι Οθω μανοί Τούρκοι κα τέλα β α ν μ ετά από πολύ χ ρο νη π ολιορκία τη ν Προύσα. Το 1329 ο βασ ιλεύς α υτοκρά τω ρ Ανδρό νικο ς Γ ’ Π αλαιολόγος εκσ τρ ά τευ σ ε ενα ν τίο ν τω ν Τούρκων, αλλά η ττή θ η κ ε σ το Π ε
κίας και από το ν Π όντο μ έχρ ι τη ν Κιλικία. Σε γ εν ικ έ ς γ ρ α μ μ ές α υ τό που π ρέπ ει να ειπ ω θεί είναι ό τι ο Ελληνισ μός π ολέμησ ε με πείσμα και με ό λ ε ς το υ τις δ υνά μεις κα τά τω ν Τούρκων, π ο λλές φ ο ρ ές όμω ς β ρ έ θ η κ ε “ με δ εμ έν α τα χ έρ ια ” . Η σ υνεχής α πειλή από τη Δύση και κυρίω ς η άλωση τη ς Π όλης από το υ ς σ τα υ ρο φ ό ρο υς το 1204, καθώ ς και οι εσ ω τερ ικές έ ρ ιδ ες και διαμά χες, δ εν άφησαν το υ ς Ε λλη νες να ε κ μ ετα λ λ ευ θ ο ύ ν ό λ ες το υ ς τις δ υνά μεις για να σώ σουν τη Μ ικρά Ασία από τη ν το υ ρ κική λαί λαπα. Γεγονότα - κλειδ ιά για τη ν τύ χη τη ς Μ ικράς Ασίας ή τα ν η εγκ λη μ α τικ ή ενέρ γ εια το υ Ανδρόνικου Δ ούκα κατά τη μάχη το υ Μ α ντζικέρ τ, η τύφλω σ η το υ Ρωμανού Δ ’ Δ ιογένη που α κο λού θη σ ε τη ν ή ττα το υ, κα θώ ς και οι π ροδοσίες τω ν Ν ικηφ όρου Γ' Βοτα ν ειά τη (1077) και Ν ικηφ όρου Μ ελισσηνού (1080), που κ υ ρ ιο λεκτικ ά έφ ερ α ν το υ ς Τούρκους μέσα στη Μ ικρά Ασία. Η μάχη το υ Μ υ ριοκέφ α λου (17/9/1176) έκρ ιν ε τα πάντα σε όλη τη ν Ε λληνική Ανατολή.
ΒΙΒΛΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ
Οι ο ρ δ ές τω ν Τουρκομάνων α φ άνισαν σ τη ν κ υ ρ ιο λ εξία κ ά θ ε τι το ελλη νικό σ τη Μ ικρ ά Ασία.
λεκά νου. Η εκσ τρ α τεία αυ τή ή τα ν η τ ε λ ε υ ταία οργανω μένη επιχείρηση ελληνικο ύ σ τρ α τεύ μ α το ς στη Μ ικρά Ασία πριν το 1919. Λόγω έλ λ ειψ η ς ανδρώ ν και πόρων η κυ βέρνη σ η σ την Κω νσταντινούπολη δ έ χ θ η κ ε με μ οιρολατρία τη ν είδηση τη ς πτώσης τη ς δ ο ξα σ μ ένη ς Νίκαιας (στις 2 Μ αρτίου 1331), καθώ ς και τη ς Ν ικομήδειας το 1337. Η μόνη μικρασιατική πόλη που πα ρ έμ εν ε π λέον σε ελλ η ν ικά χέρια ή τα ν η Φι λα δέλφ εια , η οποία αγω νιζόταν μόνη τη ς βαθιά μέσα σ την “το υ ρ κική θάλασ σ α” . Θα έ μ ε ν ε ελλη νική ως το 1390.
Ε Π ΙΛ Ο Γ Ο Σ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η κα τεσ τρ α μ μ έν η Μ ικρά Ασία βρισκό τα ν π λέον στα χέρια τω ν Τούρκων, ε κ τό ς από τη ν π εριοχή το υ Π όντου που αγωνιζό τα ν ακόμα. Ο ταν το 1461 η Τραπεζούντα έ πεσε στα χέρια τω ν Οθω μανώ ν ο κύκλος έ κλεισ ε. Η Μ ικρά Ασία ή τα ν το υ ρ κ ο κ ρ α το ύ μ ενη μ ετά από 416 χρόνια λυσσαλέω ν αγώ νων ανάμεσα σε Ε λλη νες και Τούρκους. Τα ίχνη αυτώ ν τω ν αγώνων μπ ορούμε να τα β ρ ο ύ μ ε στα α μ έτρ η τα πεδία τω ν μαχών από το Αιγαίο μ έχρ ι τα υψίπεδα τη ς Καππαδο
(1) ΜΙΧΑΗΛ ΑΤΤΑΛΕΙΑΤΗΣ, εκδ. Κανάκη. Αθήνα, 1997. (2) ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΥΕΝΝΙΟΣ, εκδ. Κανάκη, Αθήνα, 1996. (3) Αννα Κομνηνή: ΑΛΕΞΙΑΣ, εκδ. Αγρα. Αθήνα, 1992. (4) Μιχαήλ Ψ ελλός: ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ, εκδ. Αγρα, Αθήνα 1993. (5)Α θηνά Κόλια -Δ ερ μ ιτζό κ η : Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ “ΙΕΡΟΣ ΠΟΛΕΜ Ο Σ", εκδ. Σ τ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1991. (β)Α.Γ.Κ. Σαββίδης: ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 1996. (7) Α.Γ.Κ. Σαββίδης: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 1991. (8) Ιωάννης Ε. Καραγιαννόπουλος: ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1991. (9) Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1992. (10) Donald M. Nicol: ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1261-1453, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1996. (11) Κωνσταντίνος Βαρζάς: Η ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ, εκδ. Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Θεσσαλονίκη, 1984. (12) Παύλου Καλλιγά: ΛΑΣΚΑΡΙΔΑΙ ■ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΙ, εκδ. Δημιουργία. Αθήνα, 1997. (13)Σπάρου Βρυώνη: Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜ ΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ, εκδ. Μ ορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1996. (14) Νεοκλής Σαρρής: ΟΣΜΑΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, εκδ. Αρσενίδης, Αθήνα. (15) Αλκμήνη Σταυρίδου: ΝΙΚΑΙΑ ΚΑΙ ΗΠΕΙΡΟΣ ΤΟΝ 13ο ΑΙΩΝΑ. εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1991.
49
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ Υ π ο σ τρ ά τη γο ς ε.α. τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς Σ Σ Ε
ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙ ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗ ΣΙ ΗΤΑΝ ΕΝΑ ΟΧΥΡΟ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩ Ν ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ, ΠΟΥ ΕΦΡΑΖΕ ΤΗ ΝΟΤΙΑ ΕΙΣΟ ΔΟ ΤΗΣ ΔΙΩΡΥΓΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΙΧΑΝ ΜΕΤΑΤΡΕΨΕΙ ΣΕ «ΣΚΑΝΤΖΟΧΟΙΡΟ». ΑΥΤΟ ΓΛ
ΕΠΕΛΕΞΑΝ 0 1 ΙΣΡΑΗΛΙΝΟΙ ΓΙΑ ΝΑ
—
ΠΡΟΣΒΑΛΟΥΝ ΜΕ ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ
50
ΚΑΤΑΔΡΟΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ) ΤΗ ΝΥΚΤΑ
τ α ν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι σ υ ν ή λ θ α ν κ ο ιλ ά δ α τ ο υ Ν είλ ο υ γ ια να π ρ ο σ β ά λ ο υ ν απ ό τ η ν ή τ τ α τ ο υ π ο λ έ μ ο υ έ ρ γ α υ π ο δ ο μ ή ς κα ι να δ ε ίξ ο υ ν σ το υ ς τω ν Ε ξι Η μ ε ρ ώ ν τ ο υ 1967, Α ιγ υ π τίο υ ς ό τ ι ή τ α ν ε υ ά λ ω το ι. Π α ρ ά λ ά ρ χ ισ ε μ ε δ ικ ή τ ο υ ς π ρ ω το β ο υλληία λ αέ νε ναεςρ γ ο ύ σ α ν κ α τ α δ ρ ο μ ικ έ ς ε π ιχ ε ι π ό λ ε μ ο ς φ θ ο ρ ά ς . Κ α τά τ η δ ιά ρρκήεσιαε ιςτο σ υ τη ν α ιγ υ π τια κ ή ό χ θ η τ η ς δ ιώ π ο λ έ μ ο υ α υ τ ο ύ π ρ ο σ π ά θ η σ α ν να α ν τιρ υ γ α ς , α λ λ ά α υ τ έ ς π ε ρ ιο ρ ίζ ο ν τ α ν σ ε α δ ρ ά σ ο υ ν σ τη ν π α ρ ο υ σ ία τω ν Ισ ρ α η λιν α γ ν ω ρ ίσ ε ις , ε ν έ δ ρ ε ς κα ι ν α ρ κ ο θ ε τ ή ν ώ ν σ τη ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς μ ε μ α σ εις . Ο μ ω ς ο ι Α ιγ ύ π τιο ι δ ε ν ε λ ά τ τω σ α ν ζ ικ ο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κ α θ ό λ ο υ τ ις δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς τ ο υ ς . Ε τ η ς ισ ρ α η λ ιν ή ς γ ρ α μ μ ή ς Μ π α ρ -Λ ε6 . Σι- τσ ι η ισ ρ α η λ ιν ή δ ιο ίκ η σ η δ ιέ τ α ξ ε τ ις γ ά -σ ιγά ο ι Α ιγ ύ π τιο ι έ γ ιν α ν π ιο τ ο λ μ η μ ο ν ά δ ε ς τ η ς να σ υ ν τ ά ξ ο υ ν κ α τ α λ ό γ ο υ ς ρ ο ί και ά ρ χ ισ α ν να ε κ τ ε λ ο ύ ν ε π ιδ ρ ο μ έ ς μ ε σ τό χ ο υ ς σ τη ζώ ν η τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς . μ ε κ α τ α δ ρ ο μ ικ ά τ μ ή μ α τ α π έρ α απ ό τη Το ν Ιο ύ λ ιο τ ο υ 1969 ο ι Α ιγ ύ π τιο ι εδ ιώ ρ υ γ α , ν α σ τή ν ο υ ν ε ν έ δ ρ ε ς σ ε ισ- κ τ έ λ ε σ α ν μια ε π ιτ υ χ η μ έ ν η κ α τ α δ ρ ο μ ή ρ α η λ ιν έ ς π ε ρ ιπ ό λ ο υ ς κα ι να ε ν ε ρ γ ο ύ ν σ το ν ο τ ιό τ ε ρ ο ά κ ρ ο τ η ς γ ρ α μ μ ή ς κ ρ ο ύ σ ε ις σ ε ο χ υ ρ έ ς θ έ σ ε ις . Ο ι Ισ ρ α η λιΜ π α ρ -Λ εβ , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α σ κ ο τώ ν ο ί α π ά ν τη σ α ν σ τ έ λ ν ο ν τ α ς κ α τ α δ ρ ο μ ι σ ο υ ν ε π τά ά ν δ ρ ε ς κα ι να π ά ρ ο υ ν μαζί κά τ μ ή μ α τ α μ ε ε λ ικ ό π τ ε ρ α β α θ ιά σ τη ν τ ο υ ς έ ν α ν α ρ ιθ μ ό α ιχ μ α λ ώ τω ν. Υ σ τερ α
Ο
Φ ω τογρ α φ ία το υ Π ράσινου Ν ησ ιού τον Ιο ύ λ ιο το υ 1969. Σ το δ εξιό άκρο δ ια κ ρ ίν ετα ι η θ έ σ η το υ ρ α ν τά ρ .
ΤΗΣ 19/20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1969, ΤΗ ΣΤΙΓΜ Η ΠΟΥ 0 ΑΝΘ ΡΩ ΠΟ Σ
■
ΕΤΟΙΜΑΖΟΤΑΝ ΝΑ ΠΑΤΗΣΕΙ ΤΟ ΠΟ ΔΙ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ.
t »■
*
νν*' ;,;!ί ν «# “
■* '
$
»■ '
9 .
. . V
"
' ΐ :' l 'M f r
από α υ τή τ η ν ε π ιτυ χ ία τ ο υ ς η σ τρ α τιω τ ικ ή η γ ε σ ία τω ν Ισ ρ α η λιν ώ ν α π ο φ ά σ ισ ε να δ ώ σ ει μ ια γ ρ ή γ ο ρ η α π ά ν τη σ η . Ω ς σ τό χ ο ς ε π ιλ έ χ θ η κ ε τ ο Π ρ ά σ ινο Νησί. Η επ ιχ είρ η σ η α ν α τ έ θ η κ ε σ ε μια μ ικ τή δ ύ ν α μ η α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν η απ ό ο μ ά δ α κ α τ α δ ρ ο μ έ ω ν τ ο υ Ν α υ τικ ο ύ κα ι ο μ ά δ α α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς υπ ό τη δ ιο ίκ η σ η τ ο υ δ ιο ικ η τ ή τω ν κ α τ α δ ρ ο μ έ ω ν τ ο υ Ν α υ τικ ο ύ , α ν τιπ λ ο ία ρ χ ο υ Ζ ε ’έ β Α λ μ ό γ κ . Ω ς χ ρ ό ν ο ς ε ν έ ρ γ ε ια ς ο ρ ίσ τ η κ ε η ν ύ κ τ α τ η ς 19/20 Ιο υ λ ίο υ , π ρ ά γ μ α π ου σ ή μ α ιν ε ό τ ι ο Α λ μ ό γ κ ε ίχ ε σ τη δ ιά θ ε σ ή τ ο υ μ ό λ ις μια ε β δ ο μ ά δ α γ ια να σ χ εδ ιά σ ε ι τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σή τ ο υ , να π ρ ο ε τ ο ιμ ά σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ κα ι να τ η ν ε κ τ ε λ έ σ ε ι. Ο ι β α τ ρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι δ ε ν ε ίχ α ν δ ια δ ρ α μ α τίσ ε ι μ έ χ ρ ι τ ό τ ε σ η μ α ν τικ ό ρ ό λ ο σ το υ ς π ο λ έ μ ο υ ς τ ο υ Ισ ρ α ή λ. Το μ ό ν ο α ξ ιό λ ο γ ο κ α τ ό ρ θ ω μ ά τ ο υ ς ή τ α ν η β ύ θ ι ση ε ν ό ς α ιγ υ π τια κ ο ύ π ο λ ε μ ικ ο ύ έ ξω απ ό τ η Γάζα, ε μ β ο λ ίζ ο ν τ ά ς τ ο μ ε π λο ιά ρ ια -β ό μ β ε ς κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ τ η ς Α ν ε ξ α ρ τη σ ία ς (1948). Κ α τά τ ο ν π ό λ ε μ ο τω ν Ε ξι Η μ ε ρ ώ ν δ ε ν ε ίχ α ν κ α μία ε π ιτυ χ ία ε κ τ ό ς απ ό τ η σ ύ λ λ η ψ η , από τ ο υ ς Α ιγ υ π τίο υ ς , μ ια ς ο μ ά δ α ς τ ο υ ς σ το λ ιμ ά ν ι τ η ς Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ια ς . Ο τ α ν ά ρ χ ισ ε ο π ό λ ε μ ο ς φ θ ο ρ ά ς τ ο ύ ς α ν α τ έ θ η κ α ν α π ο σ το λ έ ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς ε ιδ ι κώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ το α ιγ υ π τια κ ό έ δ α φ ο ς , γ ια τ η δ ιε ν έ ρ γ ε ια κ α τ α δ ρ ο μ ικ ώ ν ε π ιχ ε ι ρ ή σ εω ν κα ι α ν α γ νω ρ ίσ εω ν . Ο Α λ μ ό γ κ ε π α ν ε ιλ η μ μ έ ν α ε ίχ ε ζ η τ ή σ ε ι να α να λά β ο υ ν οι ά ν δ ρ ες το υ α ν ε ξά ρ τη τε ς απο σ το λ έ ς . Τ ελ ικ ά τ ο υ δ ό θ η κ ε η ά δ ε ια να ο ρ γ α ν ώ σ ε ι μια κ α τ α δ ρ ο μ ικ ή ε π ιχ είρ η σ η σ το α ιγ υ π τια κ ό έ δ α φ ο ς . Η ε π ιχ είρ η σ η α υ τή , π ου έ γ ιν ε τ ο ν Ιο ύ ν ιο τ ο υ 1969, σ η μ είω σ ε μ ε γ ά λ η ε π ιτυ χ ία κα ι α ν α π τ έ ρ ω σ ε τ ο η θ ικ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν το υ . Π α ρ ά λ λ η λ α ο δ ιο ικ η τ ή ς τω ν α λ ε ξ ιπ τω τισ τώ ν κα ι ο ρ γ α ν ω τ ή ς ό λ ω ν τω ν κ α τ α δ ρ ο μ ι κώ ν ε ν ε ρ γ ε ιώ ν τω ν Ισ ρ α η λιν ώ ν, σ τρ α τ η γ ό ς Ρ α φ ο ύ λ Ε'ι'τάν, σ κ έ φ θ η κ ε ό τ ι μ ε τ ά απ ό τ ις « ε ξ ε τ ά σ ε ις » α υ τ έ ς ο ι β α τ ρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι θ α ή τ α ν ικα ν ο ί να η γ η θ ο ύ ν τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς κ α τά τ ο υ Π ρ ά σ ινο υ Ν ησ ιού . Το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί ή τ α ν μ ια μ ικ ρ ή κ ο ρ α λ λ ιο γ ε ν ή ς έ ξα ρ σ η το υ β υ θ ο ύ α π έ ν α ν τ ι α π ό τ η ν ό τια έ ξ ο δ ο τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς το υ Σ ο υ έ ζ , μ ε σ χ ή μ α L κα ι μ ή κ ο ς μ ό λ ις 100 μ έτρ ω ν . Για τ ο ν λ ό γ ο α υ τό ο ι Α γ γ λ ο ι ε ίχ α ν κ τ ίσ ε ι π άνω τ ο υ έ ν α ο χ υ ρ ό . Οι Α ι γ ύ π τιο ι ε ίχ α ν ε ξο π λ ίσ ε ι μ ε π υ ρ ο β ό λ α τ ο ο χ υ ρ ό α υ τό , μ ε σ υ ν έπ ε ια να α π ο τε λ ε ί σ η μ α ν τικ ή α π ειλ ή γ ια τ α ισ ρ α η λ ιν ά α ε ρ ο π λ ά ν α π ου π ε το ύ σ α ν χ α μ η λ ά γ ια να α π ο φ ύ γ ο υ ν τ ις π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ίε ς SAM τω ν Α ιγυ π τίω ν. Το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί λ ό γ ω τ η ς ε γ γ ύ τ η τ ά ς τ ο υ μ ε τ η ν α ιγ υ π τια κ ή α κ τ ή υ π ο σ τ η ρ ιζ ό τα ν ά ν ε τ α μ ε π υ ρ ά π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Γ εν ικ ά ή τ α ν έ ν α ς π ολύ δ ύ
Α ερ ο ψ ω το γρ α φ ία το υ Π ράσινου Ν ησιού.
σ κ ο λ ο ς σ τό χ ο ς κα ι γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τό επ ιλ έ χ θ η κ ε . Αν η κ α τ α δ ρ ο μ ή ή τ α ν ε π ιτ υ χ ή ς θ α κ α τ ά φ ε ρ ν ε έ ν α ισ χ υ ρ ό π λ ή γ μ α σ το η θ ικ ό τω ν Α ιγ υ π τίω ν , εν ώ π α ρ ά λ λ η λ α θ α τ ό ν ω ν ε τ ο η θ ικ ό τω ν Ισ ρ α η λινώ ν, π ου τ ε λ ε υ τ α ία ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να π έ φ τ ε ι λ ό γ ω τω ν α υ ξ α ν ό μ ε ν ω ν απ ω λειώ ν. Ε ίναι ά λ λ ω σ τε γ ν ω σ τό ό τ ι σ ε έ ν α ν π ό λ ε μ ο φ θ ο ρ ά ς τ ο η θ ικ ό έ χ ε ι π ο λύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η σ η μ α σ ία απ ό τ α ό π ο ια ο π λ ικά σ υ σ τή μ α τ α κα ι ά λ λ α υ λικά . Φ υσ ικά κ α ν έ ν α ς δ ε ν ή θ ε λ ε να σ κ ε φ θ ε ί τ ι θ α σήμ α ιν ε μ ια α π ο τυ χ ία τω ν Ισ ρ α ηλινώ ν. Ο π ω ς ε ίπ ε α ρ γ ό τ ε ρ α ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Ε ϊτά ν , τ ο Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω θ ε ί απ ό τ η ν Ισ ρ α η λ ιν ή Α ε ρ ο π ο ρία. Κ ρ ίθ η κ ε ό μ ω ς α ν α γ κ α ία η π ρ ο σ β ο λή τ ο υ μ ε κ α τ α δ ρ ο μ ε ίς γ ια να δ ο υ ν οι
Ο υπ οναύαρχος Ζ ε ’έβ Α λμ ό γ κ, α ρχη γός Ν α υ τικ ο ύ κ α τά το δ ιά σ τη μ α 1981-84.
Α ιγ ύ π τιο ι ό τ ι ο ι Ισ ρ α η λ ιν ο ί υ π ε ρ τ ε ρ ο ύ σ αν σ το ν α γώ να α υ το ύ τ ο υ ε ίδ ο υ ς . Το ο χ υ ρ ό τ ο υ Π ρ ά σ ινο υ Ν η σ ιο ύ απ ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό μ ια ε ν ια ία ο ικ ο δ ο μ ή ε ν ό ς ο ρ ό φ ο υ μ ε μια ε σ ω τε ρ ικ ή α υ λή . Σ τ η ν ο ρ ο φ ή υ π ή ρ χ α ν τ έ σ σ ε ρ ις θ έ σ ε ις Α /Α π υ ρ ο β ό λ ω ν τω ν 85 mm κα ι δ ύ ο τω ν 130 mm. Υ π ήρ χα ν επ ίσ η ς 13 π ο λ υ β ο λ ε ία γ ια τ η ν π ρ ο σ τα σ ία τ ο υ απ ό π ρ ο σ β ο λ ή απ ό τ η θ ά λα σ σ α . Η δ ύ ν α μ η τ η ς φ ρ ο υ ρ ά ς τ ο υ α ν ε ρ χ ό τ α ν σ ε 70-80 ά ν δ ρ ε ς , απ ό τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς α ρ κ ε τ ο ί α ν ή κ α ν σ τις ε ιδ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Γύρω απ ό τ ο ο χ υ ρ ό υ π ή ρ χ ε έ ν α ς τ ο ίχ ο ς π ου π ε ρ ιέ β α λ λ ε τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τ ο υ . Ε να ά ν ο ιγ μ α π ου υ π ή ρ χ ε σ το ν το ίχ ο ε ξ υ π η ρ ε τ ο ύ σ ε έ ν α μ ικ ρ ό α γ κ υ ρ ο β ό λ ιο , α λ λ ά τ ο ά ν ο ιγ μα α υ τό κ α λ υ π τό τα ν ε ύ κ ο λ α μ ε π υρ ά . Το α δ ύ ν α το σ η μ ε ίο β ρ ισ κ ό τα ν σ τη β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ , ό π ο υ ο το ίχ ο ς δ ε ν κ α τ έ β α ιν ε κ ά θ ε τ α π ρ ο ς τ η θ ά λ α σ σα. α λ λ ά μ ε κλίσ η ό χ ι τό σ ο α π ό το μ η ώ σ τε να μη μ π ο ρ ε ί να α ν α ρ ρ ιχ η θ ε ί έ ν α ς ά ν δ ρ α ς μ ε τ ο ν φ ό ρ τ ο το υ . Για τ ο ν λ ό γ ο α υ τό ο ι Α ιγ ύ π τιο ι είχ α ν τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι σ το σ η μ ε ίο α υ τό τ ρ ε ις σ ε ιρ έ ς σ υ ρ μ α τ ο π λ έ γ μ α τ ο ς . Α π ό τ ο σ η μ ε ίο ε κ ε ίν ο ξ ε κ ι ν ο ύ σ ε μ ια γ έ φ υ ρ α -π ρ ο β λ ή τ α π ου ε κ τ ε ι ν ό τ α ν 45 μ έ τ ρ α μ έσ α σ τη θ ά λ α σ σ α κα ι σ τη ν ά κ ρ η τ η ς υ π ή ρ χ ε έ ν α ς π υ ρ γ ίσ κ ο ς μ ε ε ικ ο ν ικ ή θ έ σ η ρ α ν τ ά ρ κα ι π ο λ υ β ο λ ε ία . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σ ε δ ια ρ κ ή ε τ ο ιμ ό τ η τ α , γ ε γ ο ν ό ς π ο υ κ α θ ισ τ ο ύ σ ε α δ ύ ν α τη τ η ν π ρ ο σ έ γ γ ισ η τ ο υ ν η σ ιο ύ μ ε β ά ρ κ ε ς κα ι δ ύ σ κ ο λ η α κ ό μ α κα ι απ ό κ ο λ υ μ β η τ έ ς . Ε τσ ι ο μ ό ν ο ς τ ρ ό π ο ς π ρ ο σ έ γ γ ισ η ς τ ο υ ν η σ ιο ύ π ου έ δ ιν ε π ιθ α ν ό τ η τ ε ς ν α τ ο π λ η σ ιά σ ο υ ν α θ έ α τ ο ι ή τ α ν κ ά τω απ ό τη θ ά λ α σ σα. Η τα ν μ ια μ έ θ ο δ ο ς π ου δ ε ν ε ίχ ε επ ιχ ε ιρ η θ ε ί π ο τ έ σ ε τό σ ο μ ε γ ά λ η κ λ ίμ α κ α απ ό τ ο υ ς Ισ ρ α η λ ιν ο ύ ς β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
52
π ο υ ς κα ι ό λ ο ι α ν τ ιλ α μ β ά ν ο ν τ α ν τ ο μ έ γ ε θ ο ς τ η ς π ρ ο σ π ά θ ε ια ς . Ο ι β α τ ρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι έ π ρ ε π ε να κ ο λ υ μ π ή σ ο υ ν κά τω απ ό τ ο ν ε ρ ό μ ια σ η μ α ν τικ ή α π ό σ τα σ η , μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς ό λ ο τ ο ν ο π λ ισ μ ό κα ι τα ά λ λ α υ λ ικ ά π ου α π α ιτ ο ύ ν τ ο γ ια τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η τ η ς α π ο σ το λ ή ς τ ο υ ς , να β γ ο υ ν σ τη ν ε π ιφ ά ν ε ια κ ά τω απ ό τη μ ύ τη - κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά - τω ν α ν τιπ ά λ ω ν τ ο υ ς κα ι να μ ετα τρ α π ο ύ ν τα χ ύ τα τα σε μ α χ η τέ ς τη ς ξ η ρ ά ς έ χ ο ν τ α ς τ α ό π λ α τ ο υ ς έ τ ο ιμ α γ ια μ ά χ η . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Α λ μ ό γ κ δ ο κ ίμ α σ αν τ η μ έ θ ο δ ο α υ τή σ ε α κ τ έ ς τ η ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ κα ι δ ια π ίσ τω σ α ν ό τ ι ή τ α ν δ ύ σ κ ο λ η , α λ λ ά ό χ ι α κ α τ ό ρ θ ω τ η . Μ ια π ρ ό σ θ ε τ η δ υ σ κ ο λ ία ή τ α ν ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν α νδρ ώ ν. Ο ι 20 α υ τ ο ί ά ν δ ρ ε ς θ α έ π ρ ε π ε να κ ιν ο ύ ν τα ι κ ά τω απ ό τ ο ν ε ρ ό ε υ θ υ γ ρ α μ μ ισ μ έ ν ο ι γ ια να μη χ ά σ ο υ ν τ η μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς επ α φ ή . Α υ τ ό ή τ α ν δ ύ σ κ ο λ ο ό τ α ν ε κ ιν ο ύ ν τ ο δ ύ ο μ ό ν ο β α τ ρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι π ο υ έ π ρ ε π ε ν α ε ίν α ι δ ε μ έ ν ο ι μ ε έ ν α κ ο μ μ ά τ ι σ χ ο ιν ί γ ια να μη χω ρίσ ουν. Ε ύ κ ο λ α α ν τ ιλ α μ β ά ν ε τ α ι κ ά π ο ιο ς τ ι θ α σ ή μ α ιν ε ό τ α ν ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι θ α ή τ α ν είκ ο σ ι! Α φ ο ύ ε λ ή φ θ η η α π ό φ α σ η να γ ίν ε ι η επ ιχ είρ η σ η μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τ ό έ γ ιν ε ο σ χ εδ ια σ μ ό ς . Ο ι 20 ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Α λ μ ό γ κ θ α π λ η σ ία ζα ν μ ε τ ο ν τρ ό π ο π ο υ π ρ ο α ν α φ έ ρ θ η κ ε τ ο Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί, ε ν ώ ο ι 20 ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς θ α α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν σ ε α π ό σ τα σ η α σ φ α λ ε ία ς μ ε λ α σ τ ιχ έ ν ιε ς β ά ρ κ ε ς . Μ ό λ ις ο ι β α τ ρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι ε ξα σ φ ά λ ιζ α ν τη β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά το υ ν η σ ιο ύ θ α ε ιδ ο π ο ιο ύ σ α ν τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κύ μ α , π ο υ θ α α π ο β ιβ α ζ ό τα ν γ ια να ε ξ ο ν τ ώ σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς α ιγ υ π τια κ ή ς φ ρ ο υ ρ ά ς ο ι ο π ο ίο ι θ α ε ίχ α ν δ ια σ ω θ ε ί κα ι να α ν α τ ιν ά ξ ε ι τ ο ο χ υ ρ ό . Σ τη σ υ ν έ χ ε ια ο ι ά ν δ ρ ε ς ά ρ χ ισ α ν να π ρ ο ε τ ο ιμ ά ζ ο ν τ α ι ε ν τ α τ ικ ά γ ια τ η ν α π ο σ το λ ή , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς γ ια τ ις π ρ ο α σ κ ή σ ε ις τ ο υ ς π α λ α ιο ύ ς α σ τ υ ν ο μ ικ ο ύ ς σ τ α θ μ ο ύ ς ή α κ ό μ α κα ι π α λα ιά φ ρ ο ύ ρ ια τ ω ν Σ τα υ ρ ο φ ό ρ ω ν . Σ τ ις π ρ ο α σ κ ή σ ε ις ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι κ ο λ ύ μ π η σ α ν σ ε β ά θ ο ς 4 μ έ τ ρ ω ν φ ο ρ τ ω μ έ ν ο ι μ ε ο π λ ισ μ ό , π υ ρ ο μ α χ ικ ά κα ι ά λ λ α υ λ ικ ά β ά ρ ο υ ς μ έ χ ρ ι 30 κιλά. Τα ό π λ α τ ο υ ς , α υ τ ό μ α τ α Uzi κα ι Kalashnikov, ο π λ ίζ ο ν τα ν μ έσ α σ το ν ε ρ ό και υ π ή ρ χ ε δ υ ν α τ ό τ η τ α ά μ ε σ η ς β ο λ ή ς μ ό λ ις έ β γ α ιν α ν απ ό α υ τό . Δ ύ ο η-
Φάση από τη ν εκ π α ίδ ευ σ η τω ν Ισραηλινώ ν βατραχανθρώ πω ν. Φ έρουν α υ τό μ α τα Uzi. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
μ ε ρ ε ς π ρ ιν απ ο τ η ν κ α θ ο ρ ισ μ έ ν η η μ ε ρ ο μ η ν ία η ομάδα μ ετα φ έρ θ η κ ε ΑΙΓΎΠΤΟΣ σ το Ρας Σ ο υ δ ά ρ , σ τη ν α κτή τ η ς χ ερ σ ο νή σ ο υ τ ο υ Σ ινά , ό π ο υ μ ε λ έ τ η σ ε τ η ν α π ο σ το λ ή τ η ς . Δ ιο ικ η τ ή ς το υ κ ύ μ α τ ο ς τω ν β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν ή τ α ν ο λ ο χ α γ ό ς Ν το β , ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ τ μ ή μ α τ ο ς ε κ π α ίδ ε υ σ η ς τω ν β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν . Α π ο σ το λ ή τ ο υ ή τ α ν να ο δ η γ ή σ ει το υ ς ά ν δ ρ ες το υ κ ά τω απ ό τ ο ν ε ρ ό σ τη σ ω σ τή κ α τ ε ύ θ υ ν σ η κα ι να τ ο υ ς β γ ά λ ε ι σ το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί έ τ ο ιμ ο υ ς γ ια δ ρ ά σ η . Για τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η τ η ς α π ο σ το λ ή ς τ ο ύ ς ε ίχ ε χ ω ρ ίσ ει σ ε τ έ σ σ ε ρ ις ο μ ά δ ε ς . Η κ ά θ ε ο μ ά δ α α π ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό δ ύ ο α ξ ιω μ α τ ι κ ο ύ ς κα ι τ ρ ε ις ο π λ ίτε ς . Ο ι α π ο σ το λ έ ς τω ν ο μ ά δ ω ν ή τα ν : • Η π ρ ώ τη έ π ρ ε π ε να κ ό ψ ε ι τ ις τ ρ ε ις σ ε ιρ έ ς σ υ ρ μ α το π λ έγ μ α το ς με σ υ ρ μ α τ ο κ ο π ίδ ε ς ή , αν α υ τό γ ιν ό τ α ν α ν τ ιλ η π τό , μ ε τυ π ο π ο ιη μ έ ν α ε κ ρ η κ τ ικ ά τ α ο π ο ία θ α μ ε τ έ φ ε ρ ε μα ζί τ η ς . Ο λ ο ι ο ι υ π ό λο ιπ ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ π ρ ώ τ ο υ κ ύ μ α τ ο ς θ α κ ά λ υ π τα ν τ η ν ο μ ά δ α α υ τή ό σ ο θ α έ κ ο β ε τ α σ υ ρ μ α τ ο π λ έ γ μ α τα . Ο λη η ε π ιχ είρ η σ η ε ξ α ρ τ ά τ ο απ ό τ η ν ε π ιτυ χ ία τ ο υ έ ρ γ ο υ α υ τ ή ς τ η ς ο μ ά δ α ς . Τη σ τιγ μ ή ε κ ε ίν η θ α ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ε υ ά λ ω τη : μ ε ρ ικ έ ς χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς π ου θ α έ ρ ιχ ν α ν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι απ ό π άνω ή τ α ν α ρ κ ε τ έ ς γ ια να α π ο τύ χ ε ι η α π ο σ το λ ή . Ο τ α ν κ α τ ό ρ θ ω ν α ν να α ν ο ίξ ο υ ν δ ίο δ ο σ το σ υ ρ μ α τ ό π λ ε γ μ α χ ω ρ ίς να γ ίν ο υ ν α ν τ ιλ η π τ ο ί, ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς θ α εκ ιν ο ύ ν τ ο σ το μ ικ ρ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ιο π ο υ υ π ή ρ χ ε κ ά τω απ ό τ ο ν το ίχ ο κα ι θ α έ π ια ν α ν θ έ σ ε ις σ τα δ ύ ο ά κ ρ α τ ο υ γ ια να α π ο κ ό ψ ο υ ν κ ά θ ε κ ίν η σ η π ρ ο ς τ ο σ η μ ε ίο τ ο υ α ν ο ίγ μ α τ ο ς . • Η δ ε ύ τ ε ρ η μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν ίδιο τ ο ν Ν το β θ α α ν έ β α ιν ε σ τη ν ο ρ ο φ ή το υ ο χ υ ρ ο ύ κα ι θ α ε ξ α σ φ ά λ ιζ ε τ η ν ε γ γ ύ ς π α ρ υ φ ή τ ο υ γ ια να κ α λ ύ ψ ε ι τ η ν α π ό β α ση τ ο υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α τ ο ς . Το ύ ψ ο ς απ ό τ ο π ε ζ ο δ ρ ό μ ιο μ έ χ ρ ι τ η ν κ ο ρ υ φ ή τ ο υ τ ο ίχ ο υ ή τ α ν 2,5 μ έ τρ α . Για να α ν έ β ο υ ν ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι ε ίχ α ν δ ο κ ιμ ά σ ει να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν π τ υ σ σ ό μ ε ν ε ς α ν ε μ ό σ κ α λ ε ς , α λ λ ά α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ό τ ι δ υ σ κ ό λ ε υ α ν π ολύ τ η ν κ ίν η σ η κ ά τω απ ό τ ο ν ε ρ ό . Ε τσ ι α π ο φ α σ ίσ τη κ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί η Β ιβ λ ικ ή « Κ λ ίμ α κ α τ ο υ Ια κώ β», μ ό ν ο π ου σ τη ν π ρ ο κ ε ιμ έ ν η π ε ρ ί π τω σ η η « κ λ ίμ α κ α » ή τ α ν ο ίδ ιο ς ο « Ια κώ β», έ ν α ς γ ε ρ ο δ ε μ έ ν ο ς κα ι ψ η λ ό ς ν α ύ τη ς σε ρ όλο σ κάλας: οι ά ν δ ρ ες τη ς
ΣΙΝΑ 1 Διώρυγα J Σουέζ Σ ο υ έζ
«1
Χ ά ρ τη ς τη ς π εριοχής τη ς επ ιχείρ ησ ης.
ο μ ά δ α ς θ α σ κ α ρ φ ά λ ω ν α ν σ τη ν π λά τη τ ο υ γ ια να α ν έ β ο υ ν σ τη ν κ ο ρ υ φ ή τ ο υ το ίχ ο υ ! • Η τ ρ ίτ η θ α α ν ε λ ά μ β α ν ε τ ο υ ς Α ιγ υ π τί ο υ ς π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το ν π υ ρ γ ίσ κ ο , σ τη ν ά κ ρ η τ ο υ π ρ ο β λ ή τα . Για να π ροσ τ α τ ε υ θ ο ύ ν κ α τά τ η ν κ ίν η σ ή τ ο υ ς σ το ν 45 μ έ τ ρ ω ν π ρ ο β λ ή τα έ ν α ς από τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς θ α έ ρ ιχ ν ε χ ε ι ρ ο β ο μ β ίδ α σ το ν π υ ρ γ ίσ κ ο , γ ια να ε ξ ο ν τώ σ ε ι ή να α ν α γ κ ά σ ε ι ν α κ α λ υ φ θ ο ύ ν ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ α ν τιπ ά λ ο υ π ου θ α β ρ ί σ κ ο ν τ α ν ε κ ε ί. • Η τ έ τ α ρ τ η ε ίχ ε ω ς α π ο σ το λ ή να ε ισ έ λ θ ε ι σ το ο χ υ ρ ό απ ό μ ια π ό ρ τα π ου β ρ ι σ κ ό τα ν κ ά τω απ ό τ ο σ η μ ε ίο ό π ο υ θ α γ ι ν ό τ α ν η δ ιά ν ο ιξη τ ο υ σ υ ρ μ α τ ο π λ έ γ μ α τ ο ς . Ο ι α ε ρ ο φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς π ου ε ίχ α ν λ η φ θ ε ί δ ε ν ή τ α ν δ υ ν α τ ό να α π ο κ α λ ύ ψ ο υ ν τ ι γ ιν ό τ α ν μ έσ α σ το ο χ υ ρ ό . Σ τη β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά υ π ή ρ χ α ν δ ώ δ ε κ α π α ρ ά θ υ ρ α κα ι δ ύ ο π ό ρ τ ε ς κα ι κ α ν έ ν α ς δ ε ν γ ν ώ ρ ιζ ε α ν α ν τισ το ιχ ο ύ σ α ν σ ε θ α λ ά μ ο υ ς π ο υ σ τέ γ α ζ α ν τ η φ ρ ο υ ρ ά ή σ ε μια μ ό ν ο α ίθ ο υ σ α - π ιθ α ν ώ ς ά δ εια . • Μ ια ο μ ά δ α τρ ιώ ν β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν θ α κ α τ ε λ ά μ β α ν ε έ ν α ν φ ά ρ ο απ ό μ π ε τ ό ν π ο υ β ρ ισ κ ό τα ν ν ό τια τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ κα ι α κ ρ ιβ ώ ς α π έ ν α ν τι απ ό τ ο σ η μ ε ίο α π ό β α σ η ς , μ ε α π ο σ το λ ή να α ν ο ίξ ε ι π υρ
κ α τά τ η ς β ό ρ ε ια ς π λ ε υ ρ ά ς τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ μ ό λ ις ε κ τ ό ξ ε υ α ν τ η ν ε π ίθ ε σ ή τ ο υ ς οι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ π ρ ώ το υ κ ύ μ α το ς . Η 19η Ιο υ λ ίο υ , η η μ έ ρ α π ου ε ίχ ε κ α θ ο ρ ισ τ ε ί να γ ίν ε ι η ε π ίθ ε σ η , ή τ α ν Σ ά β β α το . Τ η ν Π α ρ α σ κ ε υ ή ο ι ά ν δ ρ ε ς π ου θ α σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν δ έ χ θ η κ α ν τ η ν επ ίσ κ εψ η το υ ίδ ιο υ τ ο υ σ τρ α τη γ ο ύ Μ π α ρ -Λ εβ , ο ο π ο ίο ς τ ο υ ς τ ό ν ισ ε τη σ η μ α σ ία π ου ε ί χ ε τ ο ε γ χ ε ίρ η μ α , α λ λ ά π α ρ ά λ λ η λ α και ό τ ι δ ε ν έ π ρ ε π ε να ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί «πάση θ υ σ ία » . Αν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι π ρ ο έ β α λ α ν σ θ ε ν α ρ ή α ν τίσ τα σ η έ π ρ ε π ε να ε π ισ τ ρ έ φ ο υ ν , γ ια τ ί ε π ιτυ χ ία τ η ς α π ο σ το λ ή ς μ ε υ ψ η λ ό κ ό σ το ς σ ε ζ ω ές θ α θ ε ω ρ ε ίτ ο α π ο τυ χ ία . Ε ίπ ε επ ίσ η ς ό τ ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κ ύ μ α σ ε κ α μ ία π ερ ίπ τω σ η δ ε ν θ α α π ο β ιβ α ζ ό τα ν α ν δ ε ν ε κ κ α θ α ρ ιζ ό τ α ν π ρώ τα η β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ , η ο π οία κ ά λ υ π τε τ ο σ η μ ε ίο α π ό β α σ η ς , απ ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ π ρ ώ το υ κ ύ μ α τ ο ς . Κ α τά τ ις ε κ τ ιμ ή σ ε ις α ν ω τά τω ν Ισ ρ α η λιν ώ ν α ξιω μ α τικ ώ ν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι, μη έ χ ο ν τ α ς ο δ ό δ ια φ υ γ ή ς , θ α π ο λ ε μ ο ύ σ α ν μ έ χ ρ ι τ ο ν τ ε λ ε υ τ α ίο . Π ο λ λ ο ί υ π ο λ ό γ ιζ α ν ό τι ο ι μ ισ ο ί ά ν δ ρ ε ς τ η ς ισ ρ α η λ ιν ή ς δ ύ ν α μ η ς θ α σ κ ο τώ ν ο ν τα ν . Ο Μ π α ρ -Λ εβ απα-
ση έ γ ιν ε μ ε λ έ μ β ο υ ς , μ έ χ ρ ι π ο υ έ φ θ α σ αν σ ε έ ν α σ η μ ε ίο έ ν α μ ίλ ι π ερ ίπ ο υ έ ξω απ ό τ ο Π ρ ά σ ινο Νησί. Α π ό ε κ ε ί σ υ ν έ χ ι σ αν μ ό ν ο ο ι λ έ μ β ο ι μ ε τ ο υ ς β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς , μ έ χ ρ ι έ ν α σ η μ ε ίο 900 π ε ρ ί π ου μ έ τ ρ α απ ό τ ο ν σ τό χ ο τ ο υ ς , ό π ο υ έφ θ α σ α ν σ τις 23.00 κα ι σ τα μ ά τη σ α ν . Το σ η μ ε ίο ε κ ε ίν ο θ ε ω ρ ή θ η κ ε ό τ ι β ρ ισ κ ό τ α ν σ τη σ ω σ τή α π ό σ τα σ η γ ια να μη γ ί ν ο υ ν α ν τ ιλ η π τ ο ί κα ι γ ια να μη κ ο υ ρ α σ το ύ ν κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς π ο λύ μ ε γ ά λ η α π ό σ τα σ η. Η κ ρ ο ύ σ η π ρ ο β λ ε π ό τ α ν να γ ίν ε ι σ τις 00.30, α λ λ ά υ π ή ρ χ ε κα ι έ ν α π ε ρ ιθ ώ ριο μ ια ς ώ ρ α ς. Π έ ρ α απ ό α υ τ ό ν τ ο ν χ ρ ό ν ο ή τ α ν π α ρ α κ ιν δ υ ν ε υ μ έ ν ο να π α ρ α μ ε ίν ο υ ν σ το νησ ί, γ ια τ ί ή τ α ν π ιθ α ν ό να τ ο υ ς β ρ ε ι τ ο π ρ ώ το φ ω ς ε κ ε ί ή σ τη θ ά λ α σ σ α κ α τά τ η ν ε π ισ τρ ο φ ή κα ι να γ ί ν ο υ ν ε ύ κ ο λ α σ τό χ ο ς τ ο υ α ιγ υ π τια κ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Ν το β έ π ε σ α ν σ το ν ε ρ ό κα ι ά ρ χ ισ α ν να κο λ υ μ π ο ύ ν . Θ α ε κ ιν ο ύ ν τ ο σ ε κ α τά δ υ σ η α φ ο ύ κ ά λ υ π τα ν μ ια α π ό σ τα σ η κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς σ τη ν ε π ι φ ά ν ε ια μ ε τ η ν π λ ά τη π ρ ο ς τ ο ν σ τό χ ο . Ο μ ω ς τ η ν ύ κ τ α ε κ ε ίν η ο ι ά ν δ ρ ε ς έ π ε σ αν σ ε έ ν α απ ό τ α α π ρ ό ο π τα ρ ε ύ μ α τ α
Πυροβολεί«
Τμήμα ποραπλάνηοης
Γέφυρο Κοιτώνες Ü Z H ii
:,··. Σημείο Σκάλα to siie ονόδυοης Πυροβολείο
Συρματόπλεγμα Πεζοδρόμιο
Σ χ εδ ιά γ ρ α μ μ α το υ Π ράσινου Ν ησ ιού.
γ ό ρ ε υ σ ε σ το ν Ε ϊτά ν να π ά ρ ε ι μ έ ρ ο ς σ τη ν α π ο σ το λ ή , α λ λ ά τ ο υ ε π έ τ ρ ε ψ ε να σ υνο δεύσ ει το υ ς ά ν δ ρ ες. Ο Α λ μ ό γκ θ α β ρ ισ κ ό τα ν σ τις λ έ μ β ο υ ς τ ο υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α τ ο ς , α λ λ ά μ έ χ ρ ι τη σ τιγ μ ή π ου θ α έ π ε φ τ α ν σ το ν ε ρ ό οι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ π ρώ τ ο υ θ α ή τ α ν μ α ζί τ ο υ ς γ ια να τ ο υ ς β ο η θ ή σ ε ι σ τη ν π λ ο ή γ η σ η . Λ ίγ ε ς ώ ρ ε ς π ρ ιν ξ ε κ ιν ή σ ο υ ν γ ια τ η ν α π ο σ το λ ή τ ο υ ς ο ι ά ν δ ρ ε ς δ ε ίπ ν η σ α ν κα ι π έρ α σ α ν τ η ν ώ ρ α τ ο υ ς α κ ο ύ γ ο ν τ α ς έ ν α ρ α δ ιό φ ω ν ο . Σ ε έ ν α δ ε λ τ ίο ε ιδ ή σ ε ω ν ά κ ο υ σ α ν ό τ ι τ ρ ε ις Α μ ε ρ ικ α ν ο ί α σ τ ρ ο ν α ύ τ ε ς π λ η σ ία ζα ν τ η Σ ε λ ή ν η κα ι ό τ ι θ α ε π ιχ ε ιρ ο ύ σ α ν να π α τή σ ο υ ν τ ο π ό δ ι τ ο υ ς σ ε α υ τή τ η ν ε π ό μ ε ν η η μ έ ρ α . Σ τ ις 20.30 τ η ς 1 9η ς Ιο υ λ ίο υ , μ ια ς ή σ υ χ η ς κ α λ ο κ α ιρ ιν ή ς β ρ α δ ιά ς , ο ι 40 ά ν δ ρ ε ς ξ ε κ ίν η σ α ν μ ε τ ις 12 λ έ μ β ο υ ς γ ια τ ο π ρ ώ το σ κ έ λ ο ς τ η ς α π ο σ το λ ή ς τ ο υ ς . Η ν ύ κ τ α ή τ α ν σ κ ο τ ε ιν ή κα ι ο ι α κ τ έ ς τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς ε ίχ α ν π λή ρ η σ υ σ κ ό τισ η . Κ α τά τ ο π ρ ώ το μ έ ρ ο ς τ η ς δ ια δ ρ ο μ ή ς η κ ίν η
π ου ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι κ α τά κ α ιρ ο ύ ς σ τα ν ε ρά τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α μ έ χ ρ ι τ ις 00.05 να έ χ ο υ ν κ α λ ύ ψ ε ι π ολύ μ ικ ρ ή α π ό σ τα σ η μ έ χ ρ ι τ ο ν η σ ί. Ο Ν το β έ δ ω σ ε τ ο σ ύ ν θ η μ α να κ α τ α δ υ θ ο ύ ν , π ρ ά γ μ α π ου έ κ α ν α ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς έ ν α μ α κρ ύ σ χ ο ιν ί γ ια να κ ρ α τ ιο ύ ν τ α ι κα ι να ε υ θ υ γ ρ α μ μ ίζ ο ν τ α ι. Κ ά τω απ ό τ ο ν ε ρ ό τ ο β ά ρ ο ς τ ο υ υ λ ικ ο ύ π ου μ ε τ έ φ ε ρ ε κ ά θ ε ά νδρ α ς το ύ ς τρ ά β η ξε σε β ά θ ο ς δ έκα μ έ τρ ω ν , α ν τ ί γ ια τ α τ έ σ σ ε ρ α π ο υ ή τ α ν τ ο β ά θ ο ς α σ φ α λ ε ία ς γ ια β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς ο ι ο π ο ίο ι α ν έ π ν ε α ν π ε π ιε σ μ έ ν ο ο ξυ γ ό ν ο . Ε π ιπ λ έο ν χ ρ ε ιά σ τ η κ ε να κ α τ α β ά λ ο υ ν μ ε γ ά λ ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ ια να σ τ α θ ο ύ ν σ το σ ω σ τό β ά θ ο ς . Σ τις 00.30 ο Ν το β α ν α δ ύ θ η κ ε γ ια να δ ε ι π ο ύ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν κα ι δ ια π ίσ τω σ ε ό τ ι τ ο ν η σ ί ή τ α ν α κ ό μ α 600 μ έ τ ρ α μ α κ ρ ιά κα ι δ ε ν υ π ή ρ χ ε κ α μ ία π ερ ίπ τω σ η μ ε τ ο ν ρ υ θ μ ό α υ τ ό να φ θ ά σ ο υ ν σ το κ α θ ο ρ ισ μ έ ν ο α ν ώ τε ρ ο χ ρ ο ν ικ ό ό ρ ιο , δ η λ α δ ή σ τη 01.30. Ε τσ ι κ α τ α δ ύ θ η κ ε κα ι δ ιέ τ α ξ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς
τ ο υ να α ν έ β ο υ ν σ τη ν ε π ιφ ά ν ε ια γ ια να κ ιν η θ ο ύ ν κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς μ έ χ ρ ι να φ θ ά σ ο υ ν α ρ κ ε τ ά κ ο ν τ ά σ το ν η σ ί. Ο Ν το β απ ό φ ό β ο να μη δ ε χ θ ε ί ε ν τ ο λ ή μ α τα ίω σ η ς τ η ς α π ο σ το λ ή ς απ ό τ ο ν Α λ μ ό γ κ α π έ φ ε υ γ ε ε π ιμ ε λ ώ ς να α ν ο ίξ ε ι τ ο ν α σ ύ ρ μ α τό τ ο υ . Ε ίνα ι γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο Α λ μ ό γ κ κα ι ο Ε ϊτά ν π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν α π ε γ ν ω σ μ έ να να έ λ θ ο υ ν σ ε επ α φ ή μ ε τ ο ν Ν το β . Η α γ ω νία τ ο υ ς ε ίχ ε μ ε γ α λ ώ σ ε ι μ ά λ ισ τα απ ό τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η ο μ ά δ α α ν τ ιπ ε ρ ι σ π α σ μ ού , π ου ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ το ν φ ά ρ ο απ ό τ ις 00.30, τ ο υ ς ε ίχ ε ε ν η μ ε ρ ώ σ ε ι ό τι δ ε ν ε ίχ ε ε ν το π ίσ ε ι μ έ χ ρ ι τ η ν ώ ρα ε κ ε ί ν η τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ π ρ ώ το υ κ ύ μ α τ ο ς , ο ύ τ ε ε ίχ ε α κ ο ύ σ ε ι π υ ρ ο β ο λ ισ μ ο ύ ς απ ό τ ο Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί. Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Ν το β σ υ ν έχ ισ α ν να κ ο λ υ μ π ο ύ ν σ τη ν ε π ιφ ά ν ε ια μ έ χ ρ ι π ου έ φ θ α σ α ν σ ε α π όσ τα σ η 150 μ έ τ ρ ω ν απ ό τ ο ν η σ ί, ο π ό τε κ α τ α δ ύ θ η κ α ν π ά λι κα ι κ ιν ή θ η κ α ν π ρ ο ς α υ τό , φ θ ά ν ο ν τ α ς α π α ρ α τ ή ρ η τ ο ι σ τη 01.38 (σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ο ι 19 π ή γ α ν υπ οβ ρ υ χ ίω ς , ε π ε ιδ ή ο έ ν α ς α ν έ β η κ ε κα ι π ά λ ι σ τη ν ε π ιφ ά ν ε ια κα ι σ υ ν έχ ισ ε κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς ό τ α ν έ ν α ς απ ό τ ο υ ς δ ιπ λ α ν ο ύ ς τ ο υ ά ν δ ρ ε ς τ ο ν κ λ ώ τσ η σ ε κ α τά λ ά θ ο ς κα ι το υ έ β γ α λ ε τη μ ά σ κα , σ ε έ ν α απ ό ε κ ε ίν α τ α α π ρ ό ο π τα π ε ρ ισ τα τ ικ ά π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν να σ υ μ β ο ύ ν σ ε π α ρ ό μ ο ι ε ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις κα ι να α ν α τ ρ έ ψ ο υ ν σ χ έδ ια !). Ε ίχαν μ ε ίν ε ι σ υ ν ο λ ικ ά δ υ ό μ ισ ι ώ ρ ε ς σ το ν ε ρ ό . Τη σ τιγ μ ή π ο υ έ φ θ α σ α ν σ τη ν α κ τ ή ο Ν το β έ π ρ ε π ε να δ ώ σ ει από τ ο ν α σ ύ ρ μ α το μια σ υ ν θ η μ α τ ικ ή λ έ ξ η γ ια να α ρ χ ίσ ο υ ν ο ι β ά ρ κ ε ς τ ο υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α τ ο ς τ η ν κ ίν η σ ή τ ο υ ς μ έ χ ρ ι έ ν α ε ν δ ιά μ ε σ ο σ η μ ε ίο π ου α π είχ ε 600 μ έ τ ρ α απ ό τ ο ν η σ ί, ό π ο υ κα ι θ α π ε ρ ίμ ε ν α ν να ε κ δ η λ ω θ ε ί η ε π ίθ ε σ η . Ο Ν το β , π ου γ ια κ α ν έ ν α ν λ ό γ ο δ ε ν ή θ ε λ ε να α ν α β λ η θ ε ί η α π ο σ το λ ή τ ο υ , δ ε ν ά ν ο ιξ ε τ ο ν α σ ύ ρ μ α τό τ ο υ , ο ο π ο ίο ς έ τ σ ι κι α λ λ ιώ ς ή τ α ν ά χ ρ η σ το ς - όπ ω ς α π ο δ ε ίχ θ η κ ε α ρ γ ό τε ρ α . Η ομά δ α κοπ ής σ υ ρ μ α το π λέγ μ α το ς ά ρ χ ισ ε α θ ό ρ υ β α τ ο έ ρ γ ο τ η ς κα ι π ρ ο χ ω ρ ο ύ σ ε κ α ν ο ν ικ ά ό τ α ν η α ιφ ν ίδ ια ε μ φ ά ν ισ η ε ν ό ς Α ιγ ύ π τιο υ σ τρ α τιώ τη δ η μ ι ο ύ ρ γ η σ ε τ η ν ε ν τύ π ω σ η ό τ ι οι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Ν το β ε ίχ α ν γ ίν ε ι α ν τ ιλ η π τ ο ί κα ι έ ν α ς απ ό τ ο υ ς α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς τ η ς ο μ ά δ α ς ά ν ο ιξ ε π υρ γ ια να « ζ ω ν τα ν έ ψ ε ι» α μ έ σ ω ς τ ο νησ ί. Μ ό λ ις ά ρ χ ισ α ν τ α π υ ρ ά η ο μ ά δ α α ν τιπ ε ρ ισ π α σ μ ο ύ τω ν β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν π ου β ρ ισ κ ό τα ν σ το ν φ ά ρ ο ά ν ο ιξ ε π υ ρ κ α τά τω ν π υ ρ ο β ο λ ε ίω ν το υ β ό ρ ε ιο υ τ μ ή μ α τ ο ς τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ μ ε έ ν α ν α ν τ ια ρ μ α τ ικ ό ε κ τ ο ξ ε υ τ ή κα ι δ ύ ο π ο λ υ βόλα, με α π ο τέλ εσ μ α να π ρ ο κα λέσ ει μ ε γ ά λ η σ ύ γ χ υ σ η σ το υ ς Α ιγ υ π τίο υ ς . Οι Ισ ρ α η λ ιν ο ί δ ιεπ ίσ τω σ α ν ό τ ι π ο λ λ έ ς από τ ις χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς τ ο υ ς δ ε ν ε κ ρ ή γ ν υ ν τ ο , π ρ ο φ α ν ώ ς γ ια τ ί ε ίχ α ν ε π η ρ ε α σ τ ε ί ο ι μ η χ α ν ισ μ ο ί τ ο υ ς απ ό τ ο ν ε ρ ό . Για τ ο ν ίδ ιο λ ό γ ο δ ε ν λ ε ιτ ο ύ ρ γ η σ ε ο α σ ύ ρ μ α τ ο ς τ ο υ Ν το β ό τ α ν - ε π ιτ έ λ ο υ ς - τ ο ν ά ν ο ιξ ε γ ια να ε κ π έ μ ψ ε ι τ η σ υ ν θ η μ α τικ ή λ έ ξ η κα ι να ξ ε κ ιν ή σ ε ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κύ μ α .
53
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
54
Β έβ α ια , ό π ω ς σ υ μ β α ίν ε ι π ά ν τα σ τις π ε ρ ιπ τώ σ εις α υ τ έ ς , υ π ή ρ χ ε κα ι ε ν α λ λ α κ τ ικ ό σ υ ν θ η μ α τ ικ ό : μ ια π ρ ά σ ινη φ ω τ ο β ο λ ίδ α τ η ν ο π ο ία ε κ τ ό ξ ε υ σ ε ο Ν το β . Ο Α λ μ ό γ κ , π ου ή δ η ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να κ ιν ε ί τα ι μ ε τ ις λ έ μ β ο υ ς ο ι ο π ο ίε ς μ ε τ έ φ ε ραν το υ ς ά ν δ ρ ες το υ δ εύ τερ ο υ κύ μ α τ ο ς , τ η ν ε ίδ ε , α λ λ ά ε π ε ιδ ή ά κ ο υ σ ε κα ι τ ο υ ς π υ ρ ο β ο λ ισ μ ο ύ ς κα ι τ ις ε κ ρ ή ξ ε ις κ ιν ή θ η κ ε κ α τ ’ ε υ θ ε ία ν σ το ν η σ ί χ ω ρ ίς να σ τα μ α τή σ ε ι σ το ε ν δ ιά μ ε σ ο σ η μ είο . Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ σ το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί ο ι Α ι γ ύ π τιο ι ε ίχ α ν σ υ ν έ λ θ ε ι απ ό τ ο ν α ρ χ ικ ό α ιφ ν ιδ ια σ μ ό κα ι ά ρ χ ισ α ν να β ά λ λ ο υ ν μ ε δ ρ α σ τικ ά π υ ρ ά κ α τ ά τω ν ε ισ β ο λ έ ω ν , εν ώ π α ρ ά λ λ η λ α έ ρ ιχ ν α ν φ ω τ ο β ο λ ίδ ε ς γ ια να φ ω τίσ ο υ ν τ η ν π ε ρ ιο χ ή . Ο Ν το β παρά το γ εγ ο ν ό ς ό τι οι ά ν δ ρ ες το υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α τ ο ς ή τ α ν π ιο ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ο ι απ ό τ ο υ ς β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς σ το ν α γ ώ να σ ε κ α τ ο ικ η μ έ ν ο υ ς τ ό π ο υ ς κα ι σ τις ε κ κ α θ α ρ ίσ ε ις ο ικ ιώ ν , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τη δ ια τ α γ ή π ο υ ε ίχ ε π ρ ο χ ώ ρ η σ ε σ τη ν ε κ κ α θ ά ρ ισ η τω ν π υ ρ ο β ο λ είω ν . Τα π υ ρ ά τω ν Α ιγ υ π τίω ν ό μ ω ς έ φ ε ρ α ν α π ο τ έ λ ε σμα. Π ο λ λ ο ί απ ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Ν το β τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ α ν κα ι μ ια χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ α σ κ ό τω σ ε δ ύ ο λ ο χ ίε ς τ ο υ . Ε ν α ς α κ ό μ α Ισ ρ α η λ ιν ό ς σ κ ο τ ώ θ η κ ε απ ό β ο λ ίδ α π ου ε β λ ή θ η απ ό τ ο π υ ρ ο β ο λ ε ίο 6, τ ο ο π ο ίο σ υ ν έχ ισ ε τ ο ν α γ ώ να μ έ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς σ χ ε δ ό ν τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς . Δ εκ α επ τά λ επ τά μ ε τά τη ν έν α ρ ξη τω ν π υ ρ ο β ο λ ισ μ ώ ν α π ο β ιβ ά σ τ η κ ε σ το ν η σ ί τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κ ύ μ α . Ο τ α ν ο ίδ ιο ς ο Α λ μ ό γ κ έ φ θ α σ ε σ τη ν ο ρ ο φ ή τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ δ ιε π ίσ τω σ ε ό τ ι ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι απ ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ή τ α ν ν ε κ ρ ο ί ή τ ρ α υ μ α τ ίε ς , α λ λ ά κα ι ό τ ι ε ίχ α ν σ ιγ ή σ ει τ α τ έ σ σ ε ρ α απ ό τ α έ ξ ι π υ ρ ο β ο λ ε ία . Ο υπ ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς ο μ ά δ α ς α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε α ν ε β ε ί σ το ν το ίχ ο κα ι ε ν η μ ε ρ ω ν ό τ α ν γ ια τ η μ έ χ ρ ι τ ό τ ε κ α τ ά σ τα σ η, σ κ ο τ ώ θ η κ ε απ ό μια β ο λ ίδ α π ου ή λ θ ε απ ό τ η ν α υ λ ή κα ι τ ο ν κ τύ π η σ ε σ το μ έτω π ο . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ κ α τ έ β η κ α ν σ τη ν α υ λ ή κα ι ά ρ χ ισ α ν να ε κ κ α θ α ρ ί ζ ο υ ν μ ε θ ο δ ικ ά τ α δ ω μ ά τια έ ν α -έ ν α μ ε χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς κα ι π υ ρ ά α υ τ ό μ α τ ω ν ό πλων. Κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια α υ τ ή ς τ η ς ε π ι χ ε ίρ η σ η ς σ κ ο τώ θ η κ α ν δ ύ ο απ ό α υ τ ο ύ ς , α ν ε β ά ζ ο ν τ α ς κα ι τ ο ν α ρ ιθ μ ό τω ν δ ικ ώ ν τ ο υ ς ν ε κ ρ ώ ν σ ε τ ρ ε ις . Π ρ ο σ π ά θ ε ια τω ν ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ω ν να κ α τ α λ ά β ο υ ν τ ο π υ ρ ο β ο λ ε ίο 6 δ ε ν ε ίχ ε α π ο τέ λ ε σ μ α , γ ια τ ί τ ο π υ ρ ο β ο λ ε ίο 5 ε ίχ ε π ά ρ ε ι φ ω τιά κα ι ο ι ο β ίδ ε ς π ο υ υ π ή ρ χ α ν ε κ ε ί ε κ ρ ή γ ν υ ν τ ο κα ί δ ε ν ε π έ τ ρ ε π α ν τ η ν π ρ ο σ έ γ γ ισ η σ το π υ ρ ο β ο λ ε ίο 6. Σ το μ ε τ α ξ ύ οι Α ιγ ύ π τιο ι απ ό τ η ν α κ τ ή ά ρ χ ισ α ν να β ά λ λ ο υ ν φ ω τισ τικ ά β λ ή μ α τα ό λ μ ω ν τω ν 120 mm π άνω απ ό τ ο ν η σ ί γ ια να σ κ ο π ε ύ σ ο υ ν τ α π υ ρ ο β ό λ α τ ο υ ς . Σ τ ις 02.15 ο Α λ μ ό γκ έδω σ ε το σ ύ νθ η μ α τη ς υπο χ ώ ρ η σ η ς κα ι ο ι Ισ ρ α η λ ιν ο ί ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ ο Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί π α ίρ ν ο ν τα ς μ α ζί τ ο υ ς ό χ ι μ ό ν ο τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς , α λ λ ά κα ι τ α υ λ ικ ά τ ο υ ς . Ο Α λ μ ό γ κ μ α ζί μ ε ά λ λ ο υ ς τ ρ ε ις α ξ ιω μ α τ ι
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
κ ο ύ ς έ φ υ γ α ν τ ε λ ε υ τ α ίο ι. Π ρ ο η γ ο υ μ έ νω ς τ ρ ε ις α ξιω μ α τικ ο ί τω ν β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν τ ο π ο θ έ τ η σ α ν σ το ν κ ε ν τ ρ ικ ό δ ιά δ ρ ο μ ο τ ο υ κ τ ιρ ίο υ γ ε μ ίσ μ α τ α β ά ρ ο υ ς 80 kg μ ε ω ρ ο λ ο γ ια κ ό μ η χ α ν ισ μ ό . Μ ό λ ις έ φ ε υ γ α ν κα ι ο ι τ ε λ ε υ τ α ί ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο α ιγ υ π τια κ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό ά ν ο ιξ ε π υρ, κ α λ ύ π το ν τα ς μ ε ο β ίδ ε ς τ ο ν η σ ί κα ι α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ις α π ώ λ ε ιε ς μ ε τ α ξ ύ τω ν Α ιγ υ π τίω ν π ο υ ε ίχ α ν ε π ιζ ή σ ε ι τ η ς ε π ιδ ρ ο μ ή ς . Μ ια ο β ίδ α έ σ κ α σ ε κ ο ν τ ά σ ε μια λ έ μ β ο μ ε β α τ ρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς κα ι έ ν α ν ά ν δ ρ α τ η ς ο μ ά δ α ς α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς κα ι τ η ν κ α τ έ σ τ ρ ε ψ ε . Ο ι ά ν δ ρ ε ς β ρ έ θ η κ α ν σ το ν ε ρ ό κα ι α φ ο ύ δ ιεπ ίσ τω σ α ν ό τι δ ε ν ε ίχ α ν τ ρ α υ μ α τ ίε ς α ν ά μ ε σ ά τ ο υ ς ά ρ χ ισ α ν να κ ο λ υ μ π ο ύ ν π ρ ο ς τ η ν ισ ρ α η λ ιν ή α κ τ ή . Ο τ α ν φ ώ τισ ε έ ν α ε λ ικ ό π τ ε ρ ο τ ο υ ς ε ν τ ό π ισ ε κα ι τ ο υ ς π ε ρ ισ υ ν έ λ ε ξ ε
Ισ ρ α η λιν ο ί βα τρ αχ άνθρ ω π οι εκ π α ιδ εύ ο ν τα ι κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ π ολέμ ου τη ς Φ θο ρ ά ς, πριν από τη ν έφ ο δ ο σ το Π ράσινο Νησί.
μ ε ε π ιτυ χ ία , α ν κα ι κά π ω ς α ν ο ρ θ ό δ ο ξ α , ε π ε ιδ ή τ ο α ιγ υ π τια κ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό τ ο ύ ς π ρ ο σ έβ α λλε. Η ε π ιδ ρ ο μ ή σ το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί ε ίχ ε κ ρ α τή σ ε ι 40 π ερ ίπ ο υ λ ε π τά . Α λ λ α 40 λ ε π τά χ ρ ε ιά σ τ η κ α ν μ έ χ ρ ι να γ ίν ε ι η ε κ κ έ νω σ η. Α π ό τ ο υ ς 20 β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς ο ι τ ρ ε ις ή τ α ν ν ε κ ρ ο ί κα ι ά λ λ ο ι 13 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Μ ό ν ο τ έ σ σ ε ρ ις δ ε ν ε ίχ α ν ίχ ν ο ς τ ρ α ύ μ α τ ο ς , α ρ κ ε τ ο ί δ ε απ ό τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς ή τ α ν α κ ό μ α σ ε θ έ σ η να α γ ω ν ίζο ν τα ι. Α π ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς ε ίχ α ν σ κ ο τ ω θ ε ί τ ρ ε ι ς κα ι ε ίχ ε τ ρ α υ μ α τ ισ τ ε ί έ ν α ς . Σ τ η ν α κ τ ή π ε ρ ίμ ε ν α ν μ ε έ κ δ η λ η α γ ω ν ία ο Μ π α ρ -Λ εβ κα ι ο Ν τα γ ιά ν , π ου φ α ν ε ρ ά τ α ρ α γ μ έ ν ο ι υ π ο δ έ χ ο ν τ α ν τ ις λ έ μ β ο υ ς ο ι ο π ο ίε ς έ φ θ α ν α ν μ ε τ ο υ ς επ ιζ ώ ν τε ς , τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Α ν ά μ εσ α σ το υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς ή τ α ν κα ι έ ν α ς ν ε α ρ ό ς β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ς π ου σ υ μ π λ ή ρ ω ν ε τ ρ ε ις γ ε ν ιέ ς ν ε κ ρ ώ ν σ το υ ς α γ ώ ν ε ς τω ν Ισ ρ α η λιν ώ ν: ο π απ π ο ύ ς τ ο υ ε ίχ ε σ κ ο τ ω θ ε ί τ ο 1939 κα ι ο π α τ έ ρ α ς τ ο υ κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ τ η ς Α ν ε ξ α ρ τη σ ία ς , τ η ν η μ έ ρ α α κ ρ ιβ ώ ς π ο υ γ ε ν ν ιό τ α ν ο γ ιο ς τ ο υ ο ο π ο ίο ς έ π ε σ ε σ το Π ρ ά σ ινο Νησί. Ε να ν χρό νο α ρ γ ό τερ α ένα ς ακόμα ά νδρ α ς απ ό τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ιά τ ο υ θ α σ κ ο τω ν ό τα ν σ τη δ ιώ ρ υ γ α τ ο υ Σ ο υ έ ζ.
Α π ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Α λ μ ό γ κ έ ξ ι τιμ ή θ η κ α ν μ ε α ν ώ τε ρ α π α ρ ά σ η μ α γ ια τη δ ρ ά σ η τ ο υ ς σ το Π ρ ά σ ινο Νησί. Τ ρ εις απ ό α υ τ ο ύ ς , α ν ά μ ε σ ά τ ο υ ς κα ι ο Α λ μ ό γ κ , θ α γ ίν ο ν τ α ν α ρ γ ό τ ε ρ α α ρ χ η γ ο ί το υ Ν α υ τικ ο ύ (ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς απ ό α υ τ ο ύ ς τ η ν π ρ ώ τη ε β δ ο μ ά δ α τ ο υ 2000). Η επ ι χ είρ η σ η α υ τή α π έ δ ε ιξ ε τ ι μ π ο ρ ο ύ σ α ν να π ε τ ύ χ ο υ ν ο ι κ ο μ μ ά ν τ ο ς τ ο υ Ν α υ τι κ ο ύ . Μ έσ α σ ε λ ίγ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς , π αρά τ ις μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιε ς π ου ε ίχ α ν κ α τά τ η ν ε π ιχ είρ η σ η σ το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί, οι ά ν δ ρ ες τη ς μονά δα ς το υ Α λ μ ό γκ θ α έ π α ιρ ν α ν μ έ ρ ο ς κα ι σ ε ά λ λ ε ς ε π ιχ ε ιρ ή σ εις . Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Ε ϊτά ν π ο λ λ ά χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρ α έ γ ρ α ψ ε ό τ ι η ε π ιχ είρ η σ η α υ τή ε ίχ ε «σ π άσ ει τ η ν π λ ά τη » τω ν Α ι γ υ π τίω ν κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ Φ θ ο ρ ά ς , π ο υ ό μ ω ς σ υ ν ε χ ίσ τ η κ ε γ ια έ ν α ν α κ ό μ α χ ρ ό ν ο . Η ε π ιχ είρ η σ η σ το ν η σί ε ίχ ε π ο λύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η επ ίπ τω σ η από τ ις κ α τ α δ ρ ο μ έ ς σ ε β ά θ ο ς , τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τα τω ν ο π ο ίω ν δ ε ν γ ίν ο ν τ α ν γ ν ω σ τά ε π ε ιδ ή ο ι Α ιγ ύ π τιο ι απ λά δ ε ν τα κο ινο π ο ιο ύ σ α ν. Ε ίκο σ ι χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρα σ ε μ ια σ υ ν έ ν τ ε υ ξ η τ ό ν ισ ε ό τ ι ο ι Α ι γ ύ π τ ιο ι ο ύ τ ε σ τα π ιο τ ο λ μ η ρ ά τ ο υ ς ό ν ε ιρ α δ ε ν ε ίχ α ν φ α ν τ α σ τ ε ί τ η ν ε π ίθ ε σ η σ το Π ρ ά σ ινο Νησί. Η τα ν μ ια α π ό δ ε ιξη τ η ς α ν ω τ ε ρ ό τ η τ α ς τω ν Ισ ρ α η λ ιν ώ ν σ τις σ ώ μα μ ε σ ώ μα α ν α μ ε τ ρ ή σ ε ις , π ο υ κα τ έ ρ ρ ιψ ε τ ο ν ισ χ υ ρ ισ μ ό τω ν Α ιγ υ π τίω ν ό τ ι η α ν ω τ ε ρ ό τ η τ α τ η ς Ισ ρ α η λ ιν ή ς Α ε ρ ο π ο ρ ία ς ή τ α ν ζ ή τ η μ α τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ο ύ π λεο ν εκ τή μ α το ς. Ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι τ ο υ Α λ μ ό γ κ π ου π ο λ έ μ η σ α ν σ το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί ά ρ γ η σ α ν να α ν τ ιλ η φ θ ο ύ ν τ ι π έτυ χ α ν . Μ ε τ ά τ η ν ε π ιχ είρ η σ η , σ ω μ α τικ ά , π ν ε υ μ α τ ι κά κα ι ψ υ χ ικ ά ε ξ ο υ θ ε ν ω μ έ ν ο ι απ ό τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ια κα ι τ ις α π ώ λ ε ιε ς τω ν σ υ ν α δ έ λ φ ω ν τ ο υ ς , ο ι π ιο π ο λ λ ο ί απ ό α υ τ ο ύ ς β ρ έ θ η κ α ν σ το ν ο σ ο κ ο μ ε ίο . Ε κ ε ί ά κ ο υ σ αν σ το ρ α δ ιό φ ω ν ο ό τ ι τ η ν η μ έ ρ α π ου π ο λ ε μ ο ύ σ α ν σ το Π ρ ά σ ινο Ν ησ ί ο ά ν θ ρ ω π ο ς ε ίχ ε π α τή σ ε ι γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά τ ο π ό δ ι τ ο υ σ τη Σ ε λ ή ν η κα ι ε ίχ ε σ τ ε ίλ ε ι απ ό ε κ ε ί έ ν α μ ή ν υ μ α ε ιρ ή ν η ς .
Σ Η Μ Ε ΙΩ Σ Η Το ά ρ θ ρ ο α υ τό γ ρ ά φ η κ ε μ ε βάση τη ν ε κ τ ε ν έ σ τ ε ρ η π ερ ιγ ρ α φ ή τη ς σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς που δ η μ ο σ ιε ύ θ η κ ε σ τη ν «J eru s ale m Post» τη ς 28ης Ιο υ λ ίο υ 1989 κα ι τη ν π ροσω πική α φ ή γ η σ η το υ να υά ρχο υ Ζ ε ’έ β Α λ μ ό γ κ προς το ν γρ ά φ ο ν τα , σ τα π λαίσια τη ς σ υ νά ντη σ ή ς το υ ς σ το Τελ Α βίβ κ α τά το Σ υ ν έδ ρ ιο Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς που ο ρ γά νω σ ε το Π α ν επ ισ τή μ ιο τη ς π όλης το ν Ιο ύ ν ιο το υ 1999.
Ο δ εκ α εννια χ ρ ο ν ο ς δ εκ α ν εα ς Γ κ έρ α ρ ν τ Μ ό ο υ μ α ν , τη ς λ ε γ εώ ν α ς «N ederland», ή τα ν ο π ρώ τος Ε υ ρ ω π α ίο ς ε θ ε λ ο ν τή ς που π α ρ α σ η μ σ φ ο ρ ή θ ή κε σ τις 20-2-43 μ ε το ν Σ τα υ ρ ό των Ιπποτώ ν, ό τα ν έ θ ε σ ε ε κ τό ς μ ά χ η ς μ ε το π υ ρ ο β ό λα /το υ 17 σ ο β ιετικ ά ά ρ μ α τα 7-34.
ΟΤΑΝ ΤΟΝ Μ ΑΪΟ ΤΟΥ 1940, ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΛΛΑΝΔΙΑΣ, 01 ΓΕΡΜ ΑΝΟ Ι ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΟΥΝ ΑΠΟΦ ΑΣΙΣΑΝ ΝΑ ΒΑΣΙΣΘΟ ΥΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ, Δ Ε Ν ΦΑΝΤΑΖΟΝΤΑΝ ΟΤΙ ΘΑ ΕΒΡΙΣΚΑΝ ΤΟΣΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΥΜΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ. ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΟΜΩΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΘ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΤΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩ Ν ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΡΑΤΩΝ, 01 ΟΛΛΑΝΔΟ Ι
ΙΑΚΩΒΟΣ ΠΕΡ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ Δ ιπ λ ω μ α το ύ χο ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς τη ς Φ ιλοσοφ ικής Σ χ ο λή ς το υ Α αχεν
ΝΑΖΙ ΕΙΧΑΝ ΣΗ Μ ΑΝΤΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΤΗ
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΝ ΟΛΛΑΝΔΙΚΩΝ SS ΔΙΑΘ ΕΣΗ ΝΑ
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΟΥΝ Μ Ε ΚΑΘΕ ΤΙΜΗΜΑ ΤΟΝ «ΜΕΓΑΛΟ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ» ΤΟΥ ΑΔΟΛΦΟΥΧΙΤΛΕΡ
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, ε κτός Γερμανίας, δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί εθνικοσοσιαλιστές όπως στη γειτονική Ολλανδία. Επτά πολι τικοί σχηματισμοί και οργανώσεις, ακριβή αντί γραφα του Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος (NSDAP), διεκδίκησαν από τις αρχές του 1930 την ψήφο του ολλανδικού λαού. Σχε δόν όλα είχαν την ονομασία «Εθνικοσοσιαλιστικό Ολλανδικό Κόμμα των Εργατών». Τα πε ρισσότερα ήταν μικρές ομάδες, τα μέλη των ο ποίων αποτελούσαν και την ηγετική ομάδα. Οι πιο σοβαρές κινήσεις αυτού του χώρου ήταν το κόμμα του ταγματάρχη Κρούιτ (Kruyt) και η κίνηση του δόκτορα Ράπαρντ (Rappard). Και οι δύο επιδίωκαν την ένταξη της Ολλανδίας στη Μεγάλη Γερμανία (Grossdeutschland). Ομως πο λύ σύντομα οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν ότι Ο μάδα Ο λλανδώ ν ε θ ν ικ ό σοσιαλιστώ ν πριν από το ν π όλεμ ο. Ο ψ ηλός ά νδρας σ το κ έν τρ ο μ ε τη σ τολή το ύ τα γ μ α τά ρ χ η π ιθανώ ς είναι ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Κ ρ ο ύ ιτ. καμία από τις δύο εθνικοσοσιαλιστικές ομάδες δεν δ ιέθ ετε την επιθυμητή απήχηση στον πλη θυσμό ώστε να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα. Η του δρόμου». Επιστρέφοντας στην Ευρώπη Μεραρχία «Nederlandsche SS». Οι αντισημιτιπροσοχή της γερμανικής ηγεσίας στράφηκε σε σπούδασε πολιτικές επιστήμες στα πανεπιστή κές ενέργειες των στελεχών του NSNAP άρε μια άλλη οργάνωση του χώρου, η οποία σταδια μια του Λέιντεν, της Βιέννης, του Μονάχου και σαν στους Γερμανούς, με αποτέλεσμα οι αρχές κά κατέκτησε την εμπιστοσύνη της εργατικής του Βερολίνου. Το 1931 ίδρυσε μαζί με τον Α- κατοχής να ενθαρρύνουν την κατάταξη όλο μάζας: τη Nationaalsocialistische Beweging (Εθνι νταλμπερτ Σμιτ (Adalbert Smit) το NSNAP. Στο και περισσότερων Ολλανδών στα SS. Ο Ράπαρ κό σοσιαλιστική Κίνηση) NSB, του μηχανικού Α- νεοϊδρυθέν κόμμα υιοθέτησε τα αντίστοιχα 25 ντ έλαβε μέρος στην εκστρατεία της ντον Αντριαν Μούσερτ (Anton Andriaan «σημεία» του γερμανικού NSDAP. Το κόμμα Wehrmacht στα Βαλκάνια, μαχόμενος στις Mussert). του Ράπαρντ συγκροτήθηκε με βάση τον αντι γραμμές της Μεραρχίας «Leibstandarte Adolf Χρονικά η πρώτη εθνικοσοσιαλιστική ομά σημιτισμό, τον αντικαπιταλισμό, τον αντικοινο- Hitler» του Ζεπ Ντήτριχ (Sepp Dietrich). δα στην Ολλανδία ήταν η Nationaal βουλευτισμό και το ν αντιμπολσεβικισμό. Το Στο μεταξύ προέκυψαν σοβαρές διαφω Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij πρώτο σημείο του καταστατικού έκανε αναφο νίες ανάμεσα στο NSNAP και το NSB του Μού (NSNAP) του Ρίντερ 6αν Ράπαρντ (Ridder van ρά στην ένωση όλων των Ολλανδών σε ένα με σερτ. Ο τελευταίος δεν μπορούσε σε καμία πε Rappard). Ο Ράπαρντ, γεννημένος στην Ιάβα γάλο Ολλανδοφλαμανδικό Ράιχ. Το δεύτερο ρίπτωση να υπομένει την ύπαρξη ενός ανταγω (το 1899) όπου βρισκόταν ο πατέρας του ως μη σημείο εκδήλωνε την επιθυμία του ολλανδικού νιστικού στον χώρο κόμματος όπως ήταν το χανικός της ολλανδικής κυβέρνησης, από πο λαού να συνεργαστεί στενά με τους «αδελ NSNAP. Γι αυτόν τον λόγο στη συνάντηση που λύ νωρίς προσανατολίσθηκε στην «ιδεολογία φούς» γερμανικούς λαούς (Γερμανούς, Ελβε είχε στις 12 Δεκεμβρίου 1941 με τον Χίτλερ ζή τούς και Σκανδιναβούς), ως φορείς ενός νέου τησε τη διάλυση του Nationaal-Socialistische πολιτισμού μέσα σε μια ομοσπονδιακή ένωση Nederlandse Arbeiderspartij. Οι λεπ τομέρειες που θα διαφύλασσε τις παραδόσεις και τις α αυτής της συνάντησης δεν έγιναν ποτέ γνω ξίες των γερμανικών λαών. Το ενδέκατο σημείο στές. Είναι απόλυτα βεβαιωμένο όμως πως δύο του προγράμματος στρεφόταν εναντίον της ε μέρες αργότερα, αμέσως μετά την επιστροφή λεύθερης αγοράς και μιλούσε για την ανάγκη του Μούσερτ από το Βερολίνο, οι γερμανικές μιας «περιορισμένης με κρατικές παρεμβάσεις αρχές διέταξαν την άμεση διάλυση του ελεύθερης αγοράς», κυρίως με τους «αδελ NSNAP, που είχε ως αποτέλεσμα την προσχώ φούς γερμανικούς λαούς». ρηση των περισσότερων μελών του κόμματος Το 80% των μελών του NSNAP ήταν εργά στο αδελφό NSB. Οι υπόλοιπες εθνικιστικές τε ς που δίχως αμφιβολία είχαν εντυπωσιαστεί οργανώσεις υπήρχαν ακόμα τυπικά, σταδιακά από το κοινωνικό πρόγραμμα του κόμματος. Ο όμως έχασαν την όποια επιρροή διέθεταν στην ταν η ολλανδική κυβέρνηση (κατ’ εντολήν των πολιτική σκηνή και σύντομα αυτοδιαλύθηκαν. Βρετανών) διέλυσε το NSNAP, η οργάνωση βρι σκόταν σε φθίνουσα πορεία - είχε μόλις 1.000 TO NSB ΚΑΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ τακτικά μέλη. Ο Ράπαρντ αναγκάστηκε να καTOV ΜΟΥΣΕΡΤ ταφύγει στη Γερμανία, όπου ανέλαβε υπηρεσία στο Τμήμα Αντικατασκοπείας Εξωτερικού Το κόμμα του Μούσερτ ήταν ένα από τα (Auslandsabwehr) του Γερμανικού Στρατού. Μ ε πρώτα εθνικοσοσιαλιστικά κόμματα στην Ευ τά την κατάληψη της Ολλανδίας από τους Γερ ρώπη, αφού συγκροτήθηκε το 1931. Ο ιδρυτής μανούς επέστρεψε στην πατρίδα του και αφιε του καταγόταν από το Βέρκενταμ (Werkendam) ρώθηκε στην επαναδραστηριοποίηση του κόμ και σπούδασε μηχανολογία στο Πολυτεχνείο ματός του. Πολύ σύντομα τα αρχικά 1.000 μέλη του Delft. Εξαιτίας των πολιτικών του δραστη έγιναν 15.000. ριοτήτων παύθηκε από την υπηρεσία του στην Η Αγωνιστική Ομάδα Εφόδου της οργάνω Ουτρέχτη, όπου εργαζόταν ως μηχανικός. σης μετονομάστηκε, κατά το γερμανικό πρότυ Στις 14-12-1931 ο Μούσερτ μαζί με τον Γκέπο, σε SA. Τα μέλη της φρουράς του Ράπαρντ έ ελκερκεν (Geeikerken) και δέκα άλλους εθνικοφεραν τη μαύρη στολή των κομματικών λει σοσιαλιστές ίδρυσε το NSB (Nationaal τουργών του NSDAP. Στις 10 Μαρτίου 1941 ο Socialistische Beweging). Αντί του αγκυλωτού αρχηγός του NSNAP κατατάχθηκε εθελοντικά σταυρού επιλέχθηκε ως έμβλημα του νέου Ο α νώ τα το ς δ ιο ικ η τή ς των Ο λλανδικώ ν SS, με τον βαθμό του Oberscharführer (λοχία) στη κόμματος ο Λέοντας (Neulen) με τα αρχικά X. Φ έλ ντμ ά γιερ .
Σ
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
γράμματα της οργάνωσης - NSB. Η προσφώνη ση «Hou Zee», που προερχόταν από τον 17ο αι ώνα, υιοθετήθηκε ως κομματικός χαιρετισμός. Τα μέλη του κόμματος φορούσαν τη μαύρη στο λή των Ιταλών μελανοχιτώνων. Το πολιτικό πρό γραμμα του NSB αποτελείτο από τέσσερα σκέ λη: πίστη στον Θεό, αγάπη στην πατρίδα, εργα σία για όλους και κράτος πρόνοιας και αλληλεγ γύης. Τελικός σκοπός ήταν η «πραγματοποίηση της λαϊκής κοινότητας μέσα από το συντεχνια κό κράτος». Παράλληλα κήρυσσε τον διμέτωπο αγώνα εναντίον του μαρξισμού και του φιλε λευθερισμού. Το κόμμα εγγυόταν την ιδιωτική περιουσία όλων των Ολλανδών, ενώ προσέδιδε ιδιαίτερη σημασία στη φυλετική καταγωγή και στη διατήρηση των υπερπόντιων κτήσεων της χώρας. Σε ό,τι αφορούσε την αντιμετώπιση της δημοκρατίας το NSB θεωρούσε πως το πολί τευμα αυτό.ισοδυναμούσε με τον κοσμοπολιτι σμό, τα ισοπεδωτικά ιδανικά και τον στεγνό ω φελιμισμό. Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα του Μούσερτ προέβαλε ως εκπρόσωπος ενός νέου πολιτικού συστήματος και ταυτόχρονα ως υπε ρασπιστής των παραδοσιακών πολιτιστικών α ξιών των Ολλανδών. Σε τελική ανάλυση κήρυσ
σε και τη βίαιη - αν χρειαζόταν - αντιπαράθεση με τα «κατεστημένα κόμματα της παρακμής». To NSB πέτυχε σχετικά ικανοποιητικά απο τελέσματα στις εκλογικές αναμετρήσεις που συμμετείχε. Στις επαρχιακές εκλογές τον Απρί λιο του 1935 το κόμμα συμμετείχε για πρώτη φορά και αφού εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο το αντιδημοκρατικό κλίμα στη χώρα, εξέλ εξε 44 τοπικούς βουλευτές (από τις 535 έδρες). Σχε δόν 300.000 Ολλανδοί ψηφοφόροι επέλεξαν το Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα του Μούσερτ - ένα καθόλου ευκαταφρόνητο 8%. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘30 η Ολλαν δία προσπαθούσε να συνέλθει από τις συνέπει ες της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929. Το ποσοστό ανεργίας ήταν ιδιαίτερα υψηλό, το κράτος πρόνοιας ουσιαστικά ανύπαρκτο και τα δημοκρατικά κόμματα είχαν εμπλακεί σε εσω τερικές διαμάχες και πολιτικολογίες. Μεγάλες μάζες του ολλανδικού λαού ριζοσπαστικοποιήθηκαν, αποστασιοποιήθηκαν από το σύστημα και εντάχθηκαν σε αντικοινοβουλευτικές οργα νώσεις. Το μέλλον ανήκε όλο και περισσότερο στις ιδεολογίες και τους ανθρώπους του «πεζοδρομίου».
Ο λλανδός SS.
Το 1937 εκδόθηκε το βιβλίο του αρχηγού του NSB, «De Bronnen van het Nederlandse Nationaal-Socialisme», ένα αντίστοιχο «Mein Kampf»: «...Για την ψυχική και ηθική ευημερία ε νός λαού απαιτείται ισχυρή κυβέρνηση, εθνική υπερηφάνεια, τάξη, κοινωνική αλληλεγγύη και συνεργασία όλων των παραγωγικών τάξεων. Πα ράλληλα απαιτείται προτεραιότητα των εθνι κών ιδεωδών σε σχέση με τα συμφέροντα των κοινωνικών ομάδων και προβάδισμα του κοινού συμφέροντος σε σχέση με το ατομικό». To NSB προσανατολιζόταν περισσότερο στον ιταλικό φασισμό παρά στον γερμανικό εθνικοσοσιαλι σμό, τουλάχιστον μέχρι το 1938. Εναν μόλις χρόνο πριν ο Μούσερτ μιλούσε περί «χριστιανικου εθνικού κράτους, χωρίς ρατσιστικό ή αντισημιτικά στοιχεία...». Το 1938 όμως, με τη στρο φή του κόμματος προς το NSDAP, απαγορεύθηκε η είσοδος των Εβραίων στο κίνημα. Η οργάνωση στηριζόταν οικονομικά στις εισφορές και στις συνδρομές των μελών του. Ποτέ δεν δέχθηκε «δωρεές» από το εξω τερ ι κό (τη Γερμανία ή την Ιταλία) όπως γινόταν με τη Μόσχα σε σχέση με τα αδελφά κομμουνιστι κά κινήματα. Το παράδοξο ήταν ότι μέχρι το 1938 μερικοί από τους χρηματοδότες του ήταν Εβραίοι. Δύο χρόνια μετά την εκλογική επιτυχία του 1935 το NSB κατέβηκε στις εθνικές εκλογές του 1937. Το ποσοστό που έλαβε ήταν λίγο κα τώ τερο του αναμενόμενου (4,22%) και ε ξέλ ε ξε τέσσερις βουλευτές στην Εθνική Βουλή. Στις επαρχιακές εκλογές του 1939 ο Μούσερτ είδε το ποσοστό του να συρρικνώνεται ακόμα πιο ε πικίνδυνα (3,89%). Κατάφερε όμως - χάρη στο ε κλογικό μέτρο - να εκλέξει τρεις αντιπροσώ πους. Σε αυτή την πολιτική ήττα δόθηκαν πολ λές ερμηνείες. Οι σημαντικότερες όμως είχαν σχέση με τις δραματικές εξελίξεις στην Ευρώ-
57 ■■■
Π αρ ουσ ία σ η τη ς 1ης S ta n d a rte των N ed e rlan d s ch e SS. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
58 mm
πη, την απήχηση της εβραϊκής προπαγάνδας, ε πειδή παραδοσιακά η εβραϊκή κοινότητα της χώρας είχε μεγάλη δύναμη και επηρέαζε τις πο λιτικές εξελίξεις, τη σχετική βελτίωση της οικο νομίας και τη μείωση των ανέργων, αλλά και την αντιπαλότητα των οργανώσεων του εθνικοσοσιαλιστικού χώρου. Φυσικά κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ο ρυθμός αύξησης των μελών του NSB ήταν κάτι περισσότερο από ικανοποιητικός: Τα 28.000 καταγεγραμμένα μέ λη του Μαϊου του 1940 έγιναν 100.000 λίγο πριν από το τέλος του 1942. Τον Νοέμβριο του 1932 ο Μούσερτ ακολού θησε το παράδειγμα του Χίτλερ με τη δημιουρ γία μιας παραστρατιώτικής μονάδας εφόδου ό πως τα SA για την προσωπική του προστασία στο Τουμούλτεν (Tumulten), αλλά και για να αντι μετωπίσει στις βίαιες αναμετρήσεις τους κομ μουνιστές. Η μονάδα αυτή αρχικά ονομάστηκε Weerbaarheids Afdeelingen και αργότερα Weerafdeeling CWA. Η WA έφθασε να αριθμεί ως και 15.000 άνδρες χωρισμένους σε 12 ταξιαρ χίες και κυριάρχησε στους ολλανδικούς δρό μους μέχρι το 1935. Αγνωστο για ποιο λόγο ο Μούσερτ τον χρόνο εκείνο διέλυσε την WA. Η μονάδα επανασυγκροτήθηκε το 1939 με διαφο ρετικό όνομα (Mussert-Garde) και δρούσε ως προσωπική σωματοφυλακή του αρχηγού τού κόμματος. Ουσιαστικά όμως ακολούθησε πάλι τα «βήματα» της προκατόχου της, WA. Επικε φαλής της παραστρατιώτικής Mussert-Garde ή ταν ο Χέντρικ (Χενκ) Φέλντμαγιερ (Hendrik «Henk» Feldmeijer). Ο Φέλντμαγιερ (γεν. 1910), έ χοντας τη φήμη του ικανού και αποφασιστικού αξιωματικού, έγινε μέλος του NSB το 1932 με α ριθμό μητρώου 479. Η ενέργεια αυτή τού κόστι σε τη διαγραφή από τον Ολλανδικό Στρατό, στον οποίο υπηρετούσε με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού. Χωρίς αμφιβολία ο Φέλντμαγιερ κατά τη συγκρότηση της Mussert-Garde φανταζόταν πως θα λειτουργούσε όπως τα αντίστοιχα SS. Στην πραγματικότητα μπορούμε να δούμε την ΜGarde ως τον οργανωτικό πρόδρομο των Ολ λανδικών SS, εφόσον στην πορεία μεταβλήθη κε σε SS και ο «Χενκ» Φέλντμαγιερ ήταν εκεί νος που τα διηύθυνε και συνέβαλε περισσότε ρο. Δημοσιογραφικό όργανο της WA ήταν η ε φημερίδα «De Zwart Soldat». Το αγωνιστικό τρα γούδι των ταγμάτων εφόδου «Wa marscheerd» (η WA βαδίζει) αποτελούσε μια παραλλαγή του γερμανικού «Horst Wessel-Lied» των SS. Η οργάνωση νεολαίας του κόμματος ονο μαζόταν Nationale Jeugdstorm και συγκροτήθηκε πάνω στα πρότυπα της Χιτλερικής Νεολαίας. Η εφημερίδα του NSB μέχρι το 1936 έφ ερε τον τίτλο «Volk en Vaderland» (Λαός και Πατρίδα). Αργότερα μετονομάστηκε σε «Het Nationaale Dagblad». To NSB λίγο πριν από τον πόλεμο (κα λοκαίρι του 1939) αριθμούσε 80.000 μέλη (ένας αριθμός αρκετά εντυπωσιακός αν σκεφθούμε την ισχυρή εβραϊκή παρουσία στη χώρα και τη λυσσαλέα αντίδραση των κατεστημένων κομ μάτων. Τα κεντρικά γραφεία του NSB βρίσκο νταν στην Ουτρέχτη, που από τό τε μέχρι σήμε ρα παραμένει παραδοσιακό προπύργιο του εθνικοσοσιαλιστικού κινήματος.
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΕΝΤΡΙΚ BAN ΒΟΥΝΤΕΝΜΠΕΡΓΚ Για ένα μ εγά λο μ έρ ο ς τ η ς ο λ λ α ν δ ι κής κ ο ινή ς γνώ μης ο α ρ γη χ ό ς το υ Μ ε τώπου Ε ργα σ ία ς (N e d e rla n d s c h A rb e id s F ro n t-N A F ), Χ έ ν τρ ικ 8 α ν Β ούντενμπ ερΥΚ (H e n d rik va n W o u d e n b e rg ), ή τα ν ε κ ε ίν ο ς που ε ίχ ε κ ερ δ ίσ ει τη σ υ μ π ά θεια τη ς για τη μ ετρ ιο π ά θ εια και τη ν απ οφ α σ ισ τικότητα το υ . Ο Β ούν τενμ π ερ γκ , που α ν ή κ ε σ την «παλιά φ ρ ο υ ρ ά » το υ N S B , δ εν α π έκ τη σ ε π οτέ τη φ ή μ η το υ «ο ρ γισ μ ένο υ τυχ οδ ιώ κ τη », όπως χ α ρ α κ τη ρ ίζο ν τα ν συχνά πολλοί ο μ ο ϊδ ε ά τε ς το υ . Α ν τ ίθ ε τ α ή τα ν ο ξ υ δ ερ κ ή ς , π ο λ υ τά λα ντο ς, χ ειμ α ρ ρ ώ δης ο μ ιλ η τή ς και πολύ π ροσ ιτός ακόμα και σ το υ ς α ντιπ ά λο υ ς το υ . Η απ οστολή που α ν έλ α δ ε, να δ ιαλύσ ει τα κο μ μ α τικά ερ γ α τικ ά σ υ νδ ικά τα χω ρίς να π ροκα λέσει τις α ν α π ό φ ευ κ τε ς τ ρ ιβ έ ς , σ τ έ φ θ η κε από απ όλυτη επ ιτυχ ία . Ικα νο π ο ιη μ έ νος ο Σ έ υ ς -Ιν κ ο υ α ρ τ έγ ρ α ψ ε γΓ α υ τό ν σε μια α να φ ορά το υ προς το Β ερ ο λ ίνο : «Ο Β ο ύ ν τεν μ π ερ γ κ αντιπ ροσ ω π εύει το ν τύπ ο το υ σ υ νδ ικα λισ τή που μπ ορεί να μην παίρνει ιδ ια ίτε ρ ε ς π ρω τοβου λ ίες , όμω ς μ ε τη ν έμ φ υ τη καλή το υ δ ιά θ ε σ η , τα σ τερ ε ά επ ιχ ειρ ή μ α τα και τις κ α λ ές το υ ιδ έ ε ς κ α θ ισ τά τη ν επ ίλυση οπ ο ιουδ ήπ οτε π ρ ο β λή μ α το ς σ χεδ όν δ υ ν α τή ». Σ τη «σκιώδη κ υβ έρ νη σ η » το υ N SB , που οι Γερμανοί επ έτρ εψ α ν να σ υ γ κ ρ ο τη θ ε ί το ν Ο κτώ βριο το υ 19 42 , ο Β ο ύ ν τεν μ π ερ γ κ α ν έλ α β ε το Υπ ουργείο Εργα σ ία ς και Κοινωνικώ ν Υπ οθέσεω ν. Μ ετα π ο λ εμ ικ ά κ α τα δ ικ ά σ τη κ ε μ ε τη ν κατηγορία τη ς σ υ νερ γα σ ία ς μ ε το υ ς κ α τα κ τη τέ ς σε 2 0 χρόνια φ υλάκισ η.
Π α ρ α λ λ α γ ές εν ό ς τιμ η τικ ο ύ π αρασήμου που δ ό θ η κ ε σ ε π αλαιό μ έ λ η τη ς M u sse rt-G a rd e το 1940.
Ο Γερ μ ανός επ ίτρ ο π ο ς το υ Ράιχ σ την Ο λλανδία, Δ ρ Α ρ θ ο υ ρ Σ έυ ς -Ιν κ ο υ α ρ τ. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ SS ΚΑΙ Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ Στις 10 Μαϊου 1940 η Γερμανία εισέβαλε στις Κάτω Χώρες. Πολύ γρήγορα, στις 14 Μαϊου, ο Ολλανδικός Στρατός αναγκάσθηκε να συνθηκολογήσει και η αγγλόφιλη κυβέρνηση διέφυγε στο Λονδίνο. Λίγο αργότερα, στις 19 Μαϊου, διορίστηκε ως εκπρόσωπος του Γερμα νικού Ράιχ στην κατεχόμενη Ολλανδία ο δόκτορας Σέυς-Ινκουαρτ (Seyss-Inquart) από τη Βιέννη. Ο Σέυς-Ινκουαρτ ανέλαδε να διοικήσει τη χώρα με τη βοήθεια τεσσάρων Γερμανών ε πιτρόπων (generalkommissaren), από τους οποί ους οι δύο, ο Βίμερ (Wimmer) και ο Φίσμποκ (Fischbock), ήταν υψηλόβαθμα στελέχη των SS. Τρίτος βοηθός του Ινκουαρτ ήταν ο ανώτατος διοικητής των SS και της Αστυνομίας (Η SS PF), Χανς Αλμπιν Ράουτερ (Hans Albin Rauter). Οταν ο Ράουτερ έφθασε στο Αμστερνταμ είχε τον βαθμό του υποστράτηγου των SS (brigadefuhrer). Πολύ σύντομα όμως προήχθη στον βαθμό του Obergruppenführer - στρατηγού των Waffen SS. Από τις πρώτες η μέρες τη ς γερμανι κής κατοχής επεδίωξε τον έλεγχο της ολλανδι κής Αστυνομίας. Επιτράπηκαν βέβαια ορισμέ νες πολιτικές ελευθ ερ ίες και η ύπαρξη κάποι ων δημοκρατικών κομμάτων, πολύ γρήγορα ό μως (Ιούνιος 1941) αυτά διαλύθηκαν και αφέθηκαν μόνο οι ελάχιστα ακόμα δημοφιλείς εθνικοσοσιαλιστές του Μούσερτ. Στις 20 Ιουλίου 1940 ο Ινκουαρτ διόρισε έ ναν 45χρονο πρώην αξιωματικό του Ολλανδι κού Αποικιακού Στρατού, το ν Ροστ βαν Τόνινγκεν (Rost van Tonningen), αρμόδιο για τη διάλυ ση των μαρξιστικών κομμάτων. Και ενώ η λει τουργία των δύο κομμουνιστικών κομμάτων της χώρας απαγορεύθηκε σχεδόν αμέσως, ο Σέυς-Ινκουαρτ ήλπιζε να κερδίσει οπαδούς για τη νέα τάξη πραγμάτων μέσα από την «κολυμβήθρα» του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDAP): «Αν καταφέρουμε», έλεγε, «να κρατή σουμε συγκεντρωμένους τους πολίτες στα συνδικάτα και τις κομματικές οργανώσεις του SDAP, τό τε το 1/4 ως και το 1/3 των Ολλανδών θα βρίσκεται υπό τον έλεγχό μας». Ο Τόνινγκεν φέρθηκε ακόμα πιο έξυπνα. Για να απομαρξιστοποιήσει τους εργάτες και να τους οδηγήσει στον εθνικοσοσιαλισμό εξα γόρασε τον αριστερών φρονημάτων εκδοτικό οίκο «De Arbeiderspers» του Αμστερνταμ και ε ξέδωσε εφημερίδες και περιοδικά πάνω στο «πνεύμα των ημερών». Μ ετά το 1942 οι εθνικοσοσιαλιστές του Μούσερτ κέρδισαν μια σχετική αναγνώριση από τον πληθυσμό και τους Γερμανούς. Ο Μού σερτ έχοντας τη σωματοφυλακή του κόμματος (Mussert Garde) αντιμετώπισε αρχικά την ύπαρ ξη των SS στην Ολλανδία πολύ ψυχρά, ενώ έ δειξε πολύ λίγη συμπάθεια στο θέμα της δημι ουργίας μιας πολιτικής υπηρεσίας SS στη χώ ρα. Ομως τα Allgemeine SS στη Γερμανία ήταν αποφασισμένα να επιβάλουν τη συγκρότηση μιας παρεμφερούς οργάνωσης στις Κάτω Χώ ρες με κάθε τίμημα και συγκεκριμένα τον σχη ματισμό των «Allgemeine SS in Nederland». Η α πόφαση αυτή κοινοποιήθηκε στον Μούσερτ από τον ίδιο τον Ινκουαρτ περί τα τέλη Αυγούστου 1940. Ουσιαστικά με εκβιασμό ο Μούσερτ
έδωσε τη συγκατάθεσή του και με την ιδιότητα του αρχηγού (Reider) του NSB έθεσε το κόμμα στην υπηρεσία των ολλανδικών πολιτικών SS. Η μονάδα που δημιουργήθηκε ονομάσθη κε Nederlandsche SS. Επίσημα συγκροτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1940 και παρουσιάσθηκε ως σχηματισμός (Formatie) των SS. Με αρκετή βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι δεν πραγματοποιήθηκε κάποια σχετική τελετή επειδή ο Φέλντμαγιερ έπρεπε να επιλέξει τους άνδρες προσωπικά. Οι πρώτοι 150, λόγου χάρη, ήταν πρώην μέλη της Mussert Garde, ενώ κάποιοι άλ λοι αποτελούσαν την παλαιά φρουρά της WA. Στα τέλη του 1940 και πιθανώς και στις αρχές του 1941, στη νέα μονάδα συμπεριελήφθησαν μερικές δεκάδες Ολλανδοί, πρώην εθελο ντές της ταξιαρχίας SS «Westland» που επέστρεψαν από τη Γερμανία. Στην πραγματικότητα αυτό αποτελούσε και ένα από τα σχέδια του Χίμλερ η δημιουργία ενός πυρήνα για μια μελλοντική ανασυγκρότηση πολιτικών SS υπό γερμανικό έλεγχο στην Ολλανδία. Ειδικά οι τελευταίοι, οι εθελο ντές της «Westland», ήταν καλοδεχούμε νοι στη νεοδημιουργηθείσα μονάδα, επειδή ε κτός από την ιδεολογική και φυλετική «καθα ρότητα», έφεραν μαζί τους εμπειρίες, γνώσεις,
τις μεθόδους και τον ανάλογο τρόπο εκπαί δευσης των γερμανικών SS. Σύμβουλος και παρατηρητής των Ολλανδι κών SS ήταν ο ταξίαρχος (SS-Stantartenfuhrer) Γιούνκλαους, που την περίοδο εκείνη ανήκε στους επιτελείς του Ράουτερ ενώ αργότερα προβιβάστηκε σε HSS PF στο Βέλγιο. Οι υπο ψήφιοι των Nederlandsche SS έπρεπε να απο δείξουν τη φυλετικά άρια καταγωγή τους ως το έτος 1800, ενώ οι υποψήφιοι αξιωματικοί ως το 1750. Το ύψος τους όφειλε να είναι τουλάχι στον 1,72 m και η ηλικία τους μεταξύ 18 και 35 ετών. Στις 16-9-40 ανέλαβε τη διοίκηση των SS ο Φέλντμαγιερ. Με ένα άρθρο που δημοσίευσε ο «Voormann» (διοικητής) στις 27-9-40 στο δημο σιογραφικό βήμα του NSB «Volk en Vaderland» (Λαός και Πατρίδα), παρουσίασε το νέο κίνημα στον ολλανδικό λαό. Εναν μήνα αργότερα (111-40) ο Ινκουαρτ επικύρωσε και τυπικά την ύ παρξη των Nederlandsche SS και της WA. Θεω ρητικά οι δύο παραστρατιωτικοί σχηματισμοί υπάγονταν στο NSB, στην ουσία όμως βρίσκο νταν υπό την άμεση εποπτεία του έμπιστου στον Χίμλερ, Ράουτερ. Στις 11 Ιανουαρίου 1941 έγινε η πρώτη επί
σημη παρέλαση στη Χάγη, ενώ ένδεκα μέρες αργότερα (22-1-41) πραγματοποιήθηκε μια με γάλη συγκέντρωση στο Stadttheater του Αμ στερνταμ, με ομιλητές επιφανείς αξιωματούχους των SS. Η συγκέντρωση έκλεισε με μια ε πιβλητική πορεία υπό το φως πυρσών στο κέ ντρο της πόλης. Τον Μάρτιο του 1941 τα SS α ριθμούσαν ακόμα μόνο 600 μέλη. Στις 17 Μαϊου 1942, κατά τη διάρκεια μιας τελετή ς στο Αμστερνταμ, ο Μούσερτ παρέδωσε θεαματικά τη διοίκηση των Ολλανδικών SS στον Χίμλερ, χαρακτηρίζοντας την κίνηση αυτή ως φυσική ενσωμάτωση των Nederlandsche SS στα αδελφά Germanische. Ο Χίμλερ ανταποδίδοντας επέ τρεψ ε στο Σώμα των Ολλανδών SS να φέρει τη ζώνη που είχαν οι Γερμανοί συνάδελφοί του: την SS-Koppel με την επιγραφή «Τιμή μας είναι η Πίστη». Η πράξη αυτή επιβεβαίωνε και τυπικά την προσχώρηση των Ολλανδικών SS στα αντί στοιχα γερμανικά, μολονότι επισήμως παρέμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου τμήμα του NSB. Στη συνέχεια τα μέλη των SS θα ορκίζο νταν στο πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ. Ο όρ κος αυτός, που θα αποτελούσε και το αποκο ρύφωμα τη ς τελετή ς, ήταν ο εξής: «Αδόλφε Χίτλερ, αρχηγέ όλων των γερμανικών λαών, ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ορκίζομαι σε σένα και τους ανώτερους μου που εσύ επ έλεξες, πίστη και υπακοή ως τον θάνατο. Με τη βοήθεια του Θεού ας γίνει πρά ξη». Την εποχή εκείνη (Μάιος 1942) τα μέλη των Ολλανδικών SS ξεπερνούσαν τα 750. Στα διακά απέκτησαν τη φήμη μιας πανγερμανικής οργάνωσης η οποία επιζητούσε την ένωση ό λων των γερμανικών φυλών μέσα σε ένα μεγά λο γερμανικό Ράιχ. Σε αντίθεση ο Μούσερτ και το NSB αποσκοπούσαν στη δημιουργία τη ς Με γάλης Ολλανδίας μέσω τη ς ενσωμάτωσης της Φλάνδρας. Οι διαφορετικοί στόχοι και επιλογές ανάμεσα στα τοπικά SS και το NSB οδηγούσαν συχνά σε προστριβές, μάλιστα σε τέτοιο ση μείο ώστε να μπορεί κάποιος να κατανοήσει γιατί ο Μούσερτ ήταν κατά κάποιον τρόπο επι φυλακτικός απέναντι στα SS. Η Ολλανδία ήταν η πρώτη χώρα όπου ο το πικός διοικητής των SS και ο αρχηγός του εγ χώριου εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος διαφω νούσαν σε βασικά θέματα πολιτικής, χωρίς βέ βαια η περίπτωση αυτή να είναι και η μοναδική στην κατεχόμενη Ευρώπη. Η Nederlandsche SS τον Νοέμβριο του 1942 μετονομάσθηκε σε Germaansche SS en Nederland. Την ίδια επο χή οι από καιρό υποβόσκουσες διαφω νίες ανάμεσα στους Γερμανούς και τους Ολλανδούς αξιωματούχους έγιναν γνωστές και στον ράιχςφύρερ Χίμλερ προσωπικά. Στις 22-9-42 ο Τόνινγκεν με επιστολή του ενη μέρωνε τον αρχηγό των SS για τη λανθασμένη πολιτι κή που ακολουθείτο στις κατεχόμενες περιοχές. Υπεύθυνος - σύμφωνα με τον Τόνινγκεν - ήταν ο Γερμανός επιτετραμ μένος για πολιτικές υποθέσεις, Φριτς Σμιτ. Παρά τα προβλήματα οι Γερμανοί αναδιορ γάνωσαν και την Ολλανδική Αστυνομία, δημι ουργώντας ένα πιο έμπιστο Σώμα, την Κοινοτι κή Αστυνομία. Η Αστυνομία αυτή οργανώθηκε με βάση στρατιωτικά πρότυπα. Οι άνδρες φο ρούσαν μαύρες στολές με κλειστά περιλαίμια, στα οποία υπήρχαν μπλε επιρράμματα με αση μένια αστέρια και μπάρες ως διακριτικά βαθ μών. Το πηλήκιο είχε ένα ωοειδές εθνόσημο στα εθνικά χρώματα, με μια φλογοφόρο ροιά στην κορυφή και φύλλα δρυός στο κάτω μέ ρος. Η Κοινοτική Αστυνομία εκπαιδεύτηκε από τα γερμανικά SS και αρχικά είχε δύναμη περί που 3.000 ανδρών. Υπήρχαν και επικουρικές δυνάμεις ασφαλείας, όπως η Vrijvillige Hulp Politie (Εθελοντική Βοηθητική Αστυνομία) και η Kontroll Kommando, που ήταν υπεύθυνη για τον έλεγχο των εθ ελο ντών ή επιστρατευμένων εργατών. Οι άνδρες της Kontroll Kommando φορούσαν γκρι στολές με μαύρα επιρράμματα στο πέτο που έφεραν τα αρχικά «ΚΚ». Μ ερικές χιλιάδες Ολλανδοί εί χαν καταταγεί στη Wachtabteilung, η οποία δημιουργήθηκε για τη φύλαξη εργοστασίων, φραγ μάτων και στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Πιο σημαντική δύναμη ήταν η Landstorm Nederland, που ιδρύθηκε το 1943 και ενέτα ξε στις γραμμές της τους καλύτερους άνδρες του NSB και των Ολλανδικών SS. Αρχικά οι άνδρες τη ς Landstorm φορούσαν τις μαύρες στολές των σωμάτων στα οποία είχαν καταταγεί προη ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
Α π ο χα ιρ ετισ μ ό ς εθ ελ ο ν τώ ν τω ν W affen SS στο Α μ σ τερ ν τα μ . Δ ια κ ρ ίν ο ν τα ι: δ ε ύ τε ρ ο ς από α ρ ισ τερ ά ο Μ ο ύ σ ε ρ τ και δ ε ξ ιά ο R eichskom m isar Σ έυ ς -Ιν κ ο υ α ρ τ.
Επ ίρραμμα που έ φ ε ρ α ν όλα τα μ έλ η τω ν N ed e rlan d s ch e SS σ το α ρ ισ τερ ό μανίκι.
γουμένως (WA, SS, Κοινοτική Αστυνομία) ή πε ριβραχιόνια στις πολιτικές ενδυμασίες. Στα διακά εισήχθησαν οι γκρι στολές με το παρα δοσιακό έμβλημα του NSB, τον λύκο-άγκιστρο. Η Landstorm χρησιμοποιήθηκε από τα -τοπικά SS στην καταπολέμηση τη ς Αντίστασης και εν μέρει κατά των Βρετανών αλεξιπτωτιστών στο Αρνεμ - το φθινόπωρο του 1944. Καθώς η συμ μαχική προέλαση ήταν αδύνατο να αναχαιτισθεί, η Landstorm μαζί με άλλα βοηθητικά τμή ματα ενσωματώθηκαν στην 34η Μεραρχία Γρε ναδιέρων SS-Freiwilligen «Landstorm Nederland».
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Αρχικά δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη εκπαίδευση για τα Ολλανδικά SS. Οι Ολλανδοί εθελο ντές της Ταξιαρχίας «Westland» των Waffen SS εκπαιδεύτηκαν στο Μόναχο και εφόσον οι περισσότεροι από αυτούς ενσωματώθη καν αργότερα στα Nederlandsche SS μπορεί αυ τή η πόλη να θεω ρηθεί ως το πρώτο κέντρο εκ παίδευσης των Ολλανδικών SS. Ωστόσο μόλις την 1η Μαϊου 1941 δημιουργήθηκε μια σχολή SS αποκλειστικά για Ολλανδούς υποψήφιους: η Σχολή Avegoor. Αυτή στεγαζόταν σε μια μεγά λη λευκή αγροικία στο Ελλεκομ, κοντά στο Αρ νεμ. Είχε σχεδιασθεί ως ένα παραστρατιωτικό εκπαιδευτικό και πολιτικό κέντρο, όχι μόνο για τους εθελο ντές SS, αλλά και για τα μέλη του NSB, την Αστυνομία κ.ά. Η διδασκαλία απαιτού σε 1-6 εβδομάδες (ανάλογα με τους υποψηφί ους και το αντικείμενο εκπαίδευσης). Οι κύκλοι
των μαθημάτων αφορούσαν ιδεολογικά και φυ λετικά ζητήματα, τη γερμανική ιστορία και τη γοτθική μυθολογία κ.ά. Στην παραστρατιωτική εκπαίδευση η σω ματική εκγύμναση των υποψηφίων διεδραμάτιζε τόσο σημαντικό ρόλο ώστε τον Ιούλιο του 1943 μια έκθεση ενός πληροφοριοδότη των συμμαχικών μυστικών υπηρεσιών περιέγραφε τη Σχολή Avegoor ως στρατόπεδο «σωματικής ενδυνάμωσης» (physical training camp) των ε θ ε λοντών SS. Τον Μάρτιο του 1943 το όνομα της Σχολής, που ήταν «SS-Στρατόπεδο Εκπαίδευ σης Avegoor», άλλαξε. Τα μαθήματα και η εκ παίδευση για τους υποψήφιους παρέμειναν ως είχαν. Η καινοτομία ως προς τον τρόπο λει τουργίας τη ς ήλθε τον Σεπτέμβριο του 1944. Τα δυτικά σύνορα του Ράιχ απειλήθηκαν για πρώτη φορά και η Σχολή μεταφ έρθηκε εσπευ σμένα για περισσότερη ασφάλεια στο Hoogeven τη ς επαρχίας Drenthe. Τη φορά αυτή η εκπαίδευση έγινε ολοκληρωτικά στρατιωτι κή, επειδή η έλλειψη ανδρών για τα SS έφθανε πια στο σημείο τη ς αιμορραγίας. Επρεπε να βρεθεί τρόπος να προσελκύσουν νέους εθελο ντές από το NSB και αυτοί να εκπαιδευτούν στρατιωτικά και στη συνέχεια να ενσωματω θούν στην Ταξιαρχία των SS «Landstorm Nederland». Ετσι τον χειμώνα του 1944/45 αρκε τά σημαντικός αριθμός νεοσυλλέκτων κατατά χθηκε στα SS. Η Μαύρη Φρουρά, οι «υπερασπι στές του Δυτικού Πολιτισμού», η τρομερότερη πολεμική μηχανή του Τρίτου Ράιχ, συγκινούσε ακόμα πολλούς νέους. Την εποχή εκείνη (τέλη 1944) τουλάχιστον το 1/3 των ανδρών των με ραρχιών SS βρισκόταν θαμμένο κάτω από τη ρωσική γη. Πρώτος διοικητής της Σχολής Avegoor ή ταν ο Γερμανός λοχαγός (SS-Hauptsturmfuhrer), Δρ Αλόις Μ πρέντελ (Dr. Alois Brendel). Αργότερα ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση
Η κ η δ εία εν ό ς Ο λλανδού σ υ ν ερ γ ά τη ο οπ οίος σ κ ο τώ θ η κ ε από την α ντίσ τα σ η . Οι ά νδ ρ ες μ π ρ ο σ τά , μ ε τις μ α ύ ρ ες σ το λ ές , α νήκουν σ τη ν π α ρ α σ τρ α τιω τικ ή WA.
Ο υπ ολοχαγός και επ ιτελ ά ρ χ η ς των N ed e rlan d s ch e SS Γιανσόνιους κ α τά τη δ ιά ρ κεια μ ια ς τ ε λ ε τ ή ς σ τη σχολή A vegoor, το ν Α ύ γο υ σ το το υ 1942. Α ρ ισ τερ ά δ ια κ ρ ίν ετα ι έν α ς α ξιω μ α τικ ό ς τω ν W affen SS.
ενός εφεδρικού τάγματος, ενώ από τον Μάιο του 1942 ως τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους υ πηρέτησε στην 5η Τεθωρακισμένη Μεραρχία SS «Wiking». Κατά τη διάρκεια της απουσίας του τη διοίκηση τη ς Σχολής ανέλαβε ο Obersturmführer (υπολοχαγός) Χορστ Σβέρτφεγκερ (Horst Schwertfeger). Τα επιτελικά στελέχη της Σχολής, όλοι χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί
των SS, όπως ο untersturmfuhrer (ανθυπολοχαγός) Χάουκ (Hauck), αναγνωρίστηκαν στη συνέ χεια ως πλήρη μέλη των Waffen SS. Η Σχολή Avegoor υπαγόταν απευθείας στη Διοίκηση της Κεντρικής Υπηρεσίας των SS και συγκεκριμένα στη Germanische Leitstelle. Σε αντίθεση με τις φλαμανδικές και τις νορβηγικές μονάδες των Germanischen SS, τα μέλη των Ολλανδικών SS δεν φόρεσαν ποτέ προσωρινή στολή. Από την πρώτη μέρα έφ ε ραν τη μαύρη υπηρεσιακή στολή των SS. Από τον Ιούλιο του 1940 ο HSS.PF Ράουτερ διέθεσε στους Ολλανδούς ομοϊδεάτες του πλήρεις εν δυμασίες από τις γερμανικές αποθήκες. Αργό τερα οι στολές αυτές κατασκευάζονταν στην Ολλανδία και παρόλο που ράβονταν σύμφωνα με το γερμανικό πρότυπο (Muster), υπήρχαν ο ρισμένες διαφορές στα χαρακτηριστικά τους. Γνωρίσματα όμως όπως το μαύρο πουκάμισο, η ζώνη, το έμβλημα στο αριστερό μανίκι και ο λύκος-άγκιστρο στο άνω τμήμα του πηληκίου παρέμειναν ως χαρακτηριστικά ολλανδικά στοι χεία. Κατά την πρώτη περίοδο το Γενικό Επιτε λείο των Ολλανδικών SS βρισκόταν στην Ου τρέχτη, στην οδό Catharijnesingel 117. Τον Απρί λιο του 1944 μεταφ έρθηκε στην οδό Maliebaan 66, όπου και παρέμεινε ως τον Σεπτέμβριο του 1944. Καθώς το φθινόπωρο και οι βροχές εισέ βαλαν άγρια στη νότια Ολλανδία, οι σύμμαχοι έφθασαν στη Λίμπουργκ. Η οργάνωση και η δι οικητική μέριμνα των Ολλανδικών SS φαινόταν να παραλύει. Το Επιτελείο μετακινήθηκε ε σπευσμένα πρώτα στο Απελντορν (στην οδό Emmalaan 34) και έπειτα, από τον Νοέμβριο του 1944, στο Γκρόβινγκεν, αρχικά στην οδό Westersingel 19 και ύστερα στην Kraneweg 19. Για τις χαοτικές ημέρες του φθινοπώρου του 1944, οπότε οι υπηρεσίες των SS μετακινήθηκαν υπό καθεστώς πανικού και μεγάλης βιασύ-
0 υπ αρχηγός το υ NSB (1940-44), Ρ ο σ τ Βαν Τόνινγκεν.
νης, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Το σίγουρο είναι ότι ο Φέλντμαγιερ και το Επιτελείο του μετακινήθηκαν σε τοποθεσίες που μέχρι σή μερα παρέμειναν άγνωστες.
Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ Τον Μάρτιο του 1943, μετά την καταστρο φή του Στάλινγκραντ, ο Φέλντμαγιερ ζήτησε από τα Ολλανδικά SS «κάθε άνδρα ο οποίος εί ναι σωματικά υγιής» να παρουσιαστεί στα γρα φεία εθελοντώ ν του Ανατολικού Μετώπου. «Α κόμα κι αν τελικά δεν αποσταλεί, καθότι πρέ πει να οργανώσουμε τα Germanische SS εδώ στην Ολλανδία, οφείλει να το κάνει», είπε. Ο Φέλντμαγιερ ανήκε στην κατηγορία των ανθρώπων που θεωρούσαν ότι τα SS θα αποτελούσαν μελλοντικά την ελίτ τη ς Νέας Ευρώ πης. Γι’ αυτό κατέβαλλε τεράστια προσπάθεια. «Τα SS», έλεγε, «κερδίζουν στα πεδία των μα χών το δικαίωμα να είναι οι εκλεκτοί». Στην Α νατολή παίζονταν τα πάντα. Δεν ήταν απλά έ νας πόλεμος. Εκεί ο φανατισμός, το θάρρος και το μίσος αλληλοσυμπλέκονταν σε μια πρω τοφανή τιτανομαχία αντάξια των δύο φιλοσοφιών-κόσμων. Τα Ολλανδικά SS, όπως και τα α ντίστοιχα γερμανικά, διέπονταν από το ίδιο α κριβώς πνεύμα. Συνεπής με τον εαυτό του και την ιδεολο γία του ο Φέλντμαγιερ κατατάχθηκε ως απλός υπαξιωματικός στη Μεραρχία «Wiking». Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και τραυματίστηκε στο Καλμύκ. Στα μέσα του 1943 έλαβε τιμητικά τον βαθμό του untersturmfuhrer (ανθυπολοχαγός) των Waffen SS και στα τέλη του 1944 προήχθη σε hauptsturmfuhrer. Ο Φέλντμαγιερ διατήρησε τη θέση τού «Voorman» στα Ολλανδικά SS μέ χρι τον θάνατό του, στις 22-2-1945. Την ημέρα εκείνη μεταβαίνοντας με ένα επιτελικό αυτοκί νητο για μια επιθεώρηση ρουτίνας, δέχθηκε ε πίθεση από δύο αμερικανικά αεροσκάφη. Ο συ νεπιβάτης του και επιτελάρχης των SS, Γιανσό νιους, τραυματίσθηκε ελαφρά στην προσπάθειά του να βρει καταφύγιο στο παρακείμενο
ß-J
■■■
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
δάσος. Για το ν ίδιο τον Φέλντμαγιερ ήταν πολύ αργά. Δέχθηκε τα φονικά πυρά παγιδευμένος στο αυτοκίνητο. Δύο μήνες αργότερα ο Γερμανός επίτρο πος του Ράιχ στην Ολλανδία, Σέυς-Ινκουαρτ, γνωστοποιούσε στους Γερμανούς και στους Ολλανδούς εθνικοσοσιαλιστές που βρίσκο νταν ακόμα στο «Φρούριο-Ολλανδία» τον θά νατο του Χίτλερ (30-4-1945). Στις 5 Μαϊου θα παραδιδόταν και η 25η γερμανική Στρατιά της Ομάδας Στρατιών Η του στρατηγού Μπλάσκοβιτς (J.v.Blaskowitz) στους Καναδούς του στρα τηγού I Φουλκς (Ch. Foulkes). Με την απελευ θέρωση το κεφάλαιο των Nederlandsche SS έ κλεινε με δραματικό τρόπο. Η τελευταία ταυ τό τη τα μέλους των Ολλανδικών SS είχε τον α ριθμό 6.127.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΡΤ
62 ass
Τον Δεκέμβριο του 1943 ο Μούσερτ είδε για τελευταία φορά τον Χίτλερ στο Βερολίνο. Ετυχε θερμής υποδοχής, αλλά οι συνομιλίες του με τον Φύρερ δεν οδήγησαν πουθενά ε κτός από κάποιες αόριστες υποσχέσεις για το μέλλον της Ολλανδίας. Ο Χίτλερ είδε θετικά την πρόταση του αρχηγού του NSB να εντα χθούν οι γερμανόφωνες χώρες σε μια χαλαρή ομοσπονδία. Αφησε όμως την επίλυση του θ έ ματος να γίνει μετά το τέλος του πολέμου. Οι Ολλανδοί εθνικοσοσιαλιστές μέχρι τό τε είχαν πληρώσει βαρύτατο φόρο αίματος για τη ν επι κράτηση της ιδεολογίας τους. Εκατό δολοφο νημένα μέλη του NSB στις κατεχόμενες περιο χές και 1.200 λεγεωνάριοι των Waffen SS που ά φησαν την τελευταία τους πνοή στις αφιλόξε νες πεδιάδες της Ανατολής, δημιούργησαν έ ναν μεγάλο αριθμό θυμάτων. Ουσιαστικά όμως ο Μούσερτ επέστρεψε με άδεια χέρια. Το ά στρο του άρχισε να δύει. Εξίσου αρνητικό για το προφίλ του αρχηγού τού NSB ήταν και το γεγονός ότι δεν θήτευσ ε στο σφαγείο του Ανα τολικού μετώπου όπως έπραξαν χιλιάδες άλλοι Ολλανδοί εθελοντές. Στους κύκλους των συ ναγωνιστών του αυτό σχολιάστηκε αρνητικά και πολύ γρήγορα ο Μούσερτ απέκτησε τη φή μη του λιπόψυχου και του δειλού. Η συμμαχική απόβαση, τον Ιούνιο του 1944, δεν οδήγησε στη γρήγορη απελευθέρω ση των Κάτω Χωρών όπως αναμενόταν. Οι Γερ μανοί ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν στην Ολλανδία. Στις 5-9-44 συνέβη όμως ένα α προσδόκητο γεγονός που επηρέασε καταλυτι κά τις εξελίξεις. Την ημέρα εκείνη το ραδιόφω νο του BBC μετέδωσε μια λανθασμένη ανακοί νωση του βρετανικού στρατηγείου ότι η πόλη της Μπρέντα απελευθερώθηκε. Η είδηση της εισόδου των Βρετανών στη Μπρέντα οδήγησε 30.000 μέλη του NSB και τις οικογένειές τους μέσα σε κλίμα πανικού προς τα γερμανικά σύ νορα. Επικεφαλής της τεράστιας φάλαγγας αυ τοκινήτω ν η οποία σχηματίσθηκε στους αυτο κινητοδρόμους που οδηγούσαν στο Ράιχ ήταν ο ίδιος ο Μούσερτ. Οταν μετά από λίγο μαθεύ τη κε ότι η είδηση ήταν αναληθής οι περισσότε ροι επέστρεψαν. Η τραγελαφική αυτή όμως ι στορία απέδειξε την αναξιοπιστία και την ανευθυνότητα του Μούσερτ και οι Γερμανοί συνει δητοποίησαν πως δεν μπορούσαν να βασι
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
Η ορκω μοσία κα ι ο α π ο χ α ιρ ετισ μ ό ς νέων ε θ ελ ο ν τώ ν σ τη ν κ εν τρ ικ ή π λα τεία τη ς Χ ά γης.
στούν πια στους λεγεωνάριους του NSB. Για πολύ καιρό στην Ολλανδία μιλούσαν για την η μέρα ντροπής, τη «dolle Dinsdag», που προξέ νησε η φυγή της 5ης Σεπτεμβρίου στο NSB. Στις 7-5-45 ο Μούσερτ συνέλήφθη από Ολ λανδούς αντιστασιακούς στο αρχηγείο του στην Ουτρέχτη. Στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων που προσήχθη, στη Χάγη, ισχυρίσθηκε πως ήταν αθώος και ό,τι έπραξε το έπραξε υ περασπιζόμενος τα συμφέροντα του ολλανδι κού λαού. Το μοναδικό του λάθος, όπως είπε, ήταν πως δεν υπολόγισε την «επέκταση του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού” και πως τελ ι κά αυτό απέβη σε βάρος του, αλλά και σε βά ρος όλων εκείνων που είχαν την ίδια ιδεολογία. Λίγο προτού εκτελεσ τεί (Μάρτιος 1946) έγρα ψε δύο επιστολές που απευθύνονταν στον ολ λανδικό λαό και στον πρωθυπουργό της χώ ρας. Στον τελευταίο απέστειλε μια ακόμα επι στολή, της οποίας το περιεχόμενο δεν αποκαλύφθηκε ποτέ.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Μετά τον πόλεμο τα μέλη των πολιτικών SS και οι εθελο ντές των Waffen SS χαρακτηρίσθη καν ως εγκληματικά και κακοποιό στοιχεία. Τα ειδικά δικαστήρια καταδίκασαν εκατοντάδες Ολλανδούς Ναζί σε θάνατο και ισόβια κάθειρ ξη. Ωστόσο σταδιακά, με τις εφέσεις που ακο λούθησαν και τη μεταβολή του πολιτικού κλί ματος, οι ποινές μετατράπηκαν σε μικρότερες. Οι 25.000 πολίτες που εντάχθηκαν στα Waffen SS καταδικάσθηκαν, κατά μέσο όρο, σε 8-10 χρόνια φυλάκιση. Οι πολιτικές εκκαθαρίσεις ό μως αφορούσαν όλα τα στρώματα του πληθυ σμού. Το 13% των αστυνομικών παύθηκε επειδή υπηρέτησε τις γερμανικές αρχές. Από τους 950 δημάρχους 509 αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τη θέση τους, ενώ 17.500 δημόσιοι υπάλ ληλοι απολύθηκαν από τις υπηρεσίες τους. Πε ρίπου 2.500 φοιτητές, 600 καλλιτέχνες και 120
Α μ σ τερ ν τα μ , 27-6-1941. Ο Γερ μ ανός επ ίτρ ο π ο ς σ τη ν Ο λλανδία, Α ρ θ ο υ ρ Σ έ υ ς Ιν κο υ α ρ τ, κηρύσ σ ει μ π ρ ο σ τά σ ε χ ιλ ιά δ ες Ο λλανδούς το ν «αγώ να των γερμανικώ ν λαώ ν εν α ν τίο ν του Μ π ο λ σ εβ ικ ισ μ ο ύ ».
Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΖΕΫΦΑΡΝΤ Ο στρατηγός Χέντρικ Ζέυφαρντ ανήκε στις πιο επιφανείς εθνικοσσσιαλιστικές προσωπικότητες της εποχής του. Καταγόταν από την πόλη Μπρέντα (γεν. 1-11-1872) και όταν ο πατέρας του ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Τιενχόβεν (Tienhoven) ο νεαρός Χέντρικ αποφάσισε να ακολουθήσει τη στρατιωτική σταδιοδρομία. Εισήλθε στη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία της Μπρέντα και πολύ γρήγορα ανέβηκε στην ιεραρχία. Το 1929 προβιβάστηκε στην υψηλότερη θέση του Ολλανδι κού Στρατού. Μ ε τον βαθμό του υποστρατήγου ανέλαβε τη διοίκηση του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας του. Το 1930 έγινε αντιστράτηγος, και το 1934 αποστρατεύθηκε. Για τέσσερα περίπου χρό νια (1933-37) ήταν ενεργό μέλος της Verbond van Nationaal Herstel (Ενω ση Εθνικής Αποκατάστασης). Η Ενωση αυτή δημιουργήθηκε από απόστρατους φιλοφαοίστες αξιωματικούς και ευελπιστούσε να αποτελέσει μοχλό πίεσης στην ολλανδική κυβέρνηση για να προχωρήσει στον εκσυγ χρονισμό του στρατού. Με την ιδιότητα του απόστρατου αξιωματικού ο Ζέυφαρντ δημοσίευσε μελέτες και άρθρα στην εφημερίδα «Volk en Vaderland» της Εθνικοσοσιαλιστικής Κίνησης του Μούσερτ. Για έξι μήνες διετέλεσε μέλος του κόμματος (1937), ενώ αμέσως μετά άρχισε η ενασχό λησή του με τις θέσεις που διατύπωσε ο Χίτλερ στο «Mein Kampf» και ο Ρόζενμπεργκ στον «Μύθο του 20ού Αιώνα». Ο Ζέυφαρντ αναγνώρισε στον κυκλοθυμικό βραχύσωμο Γερμανό ηγέτη την ιδιότητα της «μεγαλοφυίας» και προέβλεψε τη συμμαχική πανωλεθρία στο Δυτικό μέτωπο. Πα ρόλα αυτά δεν παρέλειψε να κατακρίνει δημόσια το ολλανδικό επιτελείο επειδή - όπως ισχυρίσθηκε - αρνήθηκε να συζητήσει τις προτάσεις του για την οργάνωση της άμυνας απέναντι στους Γερμανούς εισβολείς. Κατά τη διάρκεια της κατοχής υποστήριξε εξ αρχής την επιλογή της συνεργασίας με τη γερμανική διοίκηση. Στο πρόσωπο του στρατηγού ο Μούσερτ και ο Σέυς-Ινκουαρτ βρήκαν την πιο σημαντική προσωπικότητα του σώματος των αξιωματικών που θα επιθυμούσαν να συνεργαστεί μαζί τους. Το 1941 ο Ζέυφαρντ οργανώθηκε στα Nederlandsche SS. Οταν η Γερμανία εισέ βαλε στη Ρωσία η φιλοδοξία του να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στα πολι τικά δρώμενα της χώρας του και ο βαθύς αντικομμουνισμός που τον δια κατείχε, τον ώθησαν να δεχθεί την πρόταση των Σέυς-Ινκουαρτ και Μού σερτ να αναλάβει τη διοίκηση Ολλανδικής Λεγεώνας που προοριζόταν για το Ανατολικό μέτωπο. Αν και ο Ζέυφαρντ είχε τη φήμη του καλού και ικανού αξιωματικού, σε αυτό το αντικείμενο υπήρξε ανεπαρκής. Η προσπάθειά του να πείσει την πλειοψηφία των αξιωματικών να καταταγούν εθελοντικά στη νεοδημιουργηθείσα Λεγεώνα είχε πολύ μικρή επιτυχία. Οι περισσότεροι έμειναν πι στοί στον όρκο που είχαν δώσει στη βασίλισσα. Ωστόσο παρά τη διάψευση των προσδοκιών, για τους Γερμανούς η ανταπόκριση του στρατηγού να συνεργαστεί μαζί τους ήταν η πιο θεαματική τους επιτυχία το 1941. Στις 8 Ιουλίου του ίδιου έτους άρχιζε η διαφημιστική εκστρατεία στον Τύπο και στο ολλανδικό ραδιόφωνο για την προσέλκυση εθελοντώ ν για το Ανατολικό μέτωπο. Ο Ζέυφαρντ ήταν ο αρχηγός και η «ψυχή» αυτής της προσπάθειας. Ο στρατηγός επιθυμούσε οι εθελοντές να αποτελέσουν μια συμπαγή μονάδα όπως οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές, με ολλανδική διοίκηση και ολλανδική σημαία. Στις 26-7-41 αναχώρησε η πρώτη αποστολή, με 650 άνδρες, για το ρωσικό μέτωπο. Στην τελετή παραβρέθηκαν ο στρατηγός Ζέυφαρντ και ο Μούσερτ. Ο τελευταίος ήλπιζε να συγκροτήσει μια ολό κληρη μεραρχία για την υπεράσπιση του «Δυτικού Πολιτισμού». Στον απο
πανεπιστημιακοί καθηγητές λογοδότησαν στις δικαστικές αρχές, αντιμετωπίζοντας την κατη γορία της συνεργασίας (kollaboration). Στα τέλη του 1945 στις ολλανδικές φυλακές υπήρχαν α κόμα 96.000 πολιτικοί κρατούμενοι, από τους ο ποίους οι 24.000 ήταν γυναίκες. Η μόνη ίσως κοινωνική ομάδα που δεν αντιμετώπισε κανενός είδους ποινές ήταν το σύνολο σχεδόν του βιομηχανικού κόσμου, που κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνεργάστηκε με τη «Νέα Τάξη» και υπερδιπλασίασε τα κέρδη του. Χωρίς αμφιβολία το τοπικό κεφάλαιο ήταν εξί σου απαραίτητο για τη νέα κυβέρνηση. Στις δίκες της Νυρεμβέργης τα Waffen SS κηρύχθηκαν εγκληματική οργάνωση και τα στε λέχη του Μαύρου Τάγματος ταυτίστηκαν με
χαιρετισμό της δεύτερης αποστολής, στις 11-10-41, ο Ζέυφαρντ είχε υπο βαθμισμένο ρόλο συγκριτικά με τον αρχηγό του NSB. Ο Μούσερτ σχεδίαζε να εντάξει στα SS τα μέλη του κόμματός του και της WA, ενώ ο Ζέυ φαρντ απαιτούσε μια ανάλογη διεύρυνση και στην τάξη των Ολλανδών α ξιωματικών. Η στάση του στρατηγού και η κριτική που ασκούσε σε όλα τα επίπεδα ενοχλούσαν τους Γερμανούς. Κι ενώ ο επίτροπος για ζητήματα ασφαλείας, Ράουτερ, ενημέρωνε τον Χίτλερ για την «προβληματική» συμπεριφο ρά τού Ζέυφαρντ, ο Σέυς Ινκουαρτ έγραφε στον Χίμλερ πως δεν θα μπο ρούσαν να απευθυνθούν σε «ιδανικότερο» άνθρωπο από τον στρατηγό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε τη διαφημιστική εκστρατεία της Ολλανδι κής Λεγεώνας στις κατεχόμενες περιοχές. Ο Μούσερτ και ο Χίμλερ όμως είχαν αντίθετη γνώμη. Η λύση τελικά βρέθηκε όταν ο Ράουτερ θέλησε να αφαιρέσει από τις αρμοδιότητες του Ζέυφαρντ την Υπηρεσία Ανεφοδια σμού της Λεγεώνας και να την αποδώσει στην εποπτεία του λοχαγού των SS Χένικε (Hennicke). Ο στρατηγός αποχώρησε διακριτικά από τη διοίκη ση. Ωστόσο ήταν έτοιμος να αναλάβει τη διεύθυνση ενός Ειδικού Γραφεί ου Προπαγάνδας που δημιουργήθηκε, υπό την προϋπόθεση ότι σε αυτό θα απασχολείτο ο γιος του. Ο Ράουτερ όμως αρνήθηκε να του εκπληρώ σει και αυτή την επιθυμία με τη δικαιολογία ότι ο γιος του ήταν αναμεμιγμένος σε οικονομικά σκάνδαλα. Οι Γερμανοί δεν ήθελαν να δώσουν άλλες διαστάσεις στο θέμα και προπάντων καμία δημοσιότητα. Αλλωστε ο στρα τηγός ήταν πολύτιμος συνεργάτης και πιστός εθνικοσοσιαλιστής. Την 1-243 πρότειναν στον Ζέυφαρντ τη θέση του γενικού γραμματέα Στρατιωτι κών Υποθέσεων στη «σκιώδη κυβέρνηση» του NSB. Τα σχέδια των Γερμανών ανατράπηκαν όταν τέσσερις ημέρες αργότε ρα ο στρατηγός δολοφονήθηκε. Στις 5-2-43 δύο άνδρες της ολλανδικής α ντίστασης πυροβόλησαν τον Ζέυφαρντ μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του. Την επομένη υπέκυψε στα τραύματά του. Στην κηδεία, που έγινε με όλες τις στρατιωτικές τιμές, έλαβαν μέρος όλη η ναζιστική κάστα του NSB και ανώτεροι Γερμανοί αξιωματούχοι. Ο πληθυσμός αποκλείστηκε από την τελετή. Κατά τους επόμενους μήνες το 1ο Τάγμα της Ολλανδικής Εθελοντικής Λεγεώνας έλαβε τιμητικά το όνομα του στρατηγού και το ε πίρραμμα «General Seyffardt». Η απαίτηση του Ράουτερ, να τουφεκισθούν «προς παραδειγματισμό» 50 όμηροι, δεν εισακούσθηκε από τον Σέυς-Ινκουαρτ. Ομως 5.000 «γιοι πλουτοκρατών» που καταγράφηκαν σε καταλόγους τους οποίους κατάρτησαν οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες των ολλανδικών πόλεων, στάλθηκαν στη Γερμανία για να εργασθούν σε έργα οδοποιίας. Επίσης στα πλαίσια των αντιποίνων τα SS συνέλαβαν εκατο ντάδες «ύποπτους» φοιτητές στα πανεπιστήμια του Αμστερνταμ, του Ντελφτ, της Ουτρέχτης και του Βαγκενίγκεν και τους έκλεισαν στο στρα τόπεδο του B o u t (Vught). Τα μέτρα προστασίας στις δημόσιες υπηρεσίες και στις σημαντικότερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις ενισχύθηκαν και οι ανώτεροι αξιωματούχοι του NSB είχαν προσωπική σωματοφυλακή. Ολα τα μέλη του NSB ηλικίας 18-50 ετών καταγράφηκαν ως βοηθητικοί αστυνομι κοί, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προτίμησαν να καταταγούν στη Nederlandsche Landwacht. Ενας από τους εκτελεσ τές του στρατηγού Ζέυφαρντ συνελήφθη από τη GFP (Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία) τον Ιανουάριο του 1944 και αφού καταδικάσθηκε από ένα αστυνομικό δικα στήριο, τουφεκίσθηκε στον περίβολο της φυλακής.
τους φρουρούς των στρατοπέδων συγκέντρω σης. Οπως έγραψε ο Γάλλος ιστορικός Ζαν Μαμπίρ, «μόνον αφού κυκλοφόρησε το βιβλίο του Αμερικανού Τζωρτζ Στάϊν «Waffen SS» έγινε γνωστή η πολεμική δράση των SS. Τότε έπαψαν να τους θεωρούν όλους δολοφόνους, όπως εί χαν πάψει προ πολλού να τους θεωρούν όλους σταυροφόρους σύμφωνα με τον θρύλο που προσπάθησε να δημιουργήσει ο υπουργός Προπαγάνδας Γκαίμπελς».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(2) Hugh Page Taylor: DIE GERMANISCHE SS 19401945, Podzun-Pallas Verlag, 1994. (3) Κάρλος Καμπαλέρο ■Πωλ Χάννον: ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 1940-1945, Σειρά Μαχίμων, έκδ. «Ελεύθερη Σκέψις», 1995. (4)Περιοδ. «Ιστορία για σάς», τεύχ. 5, Νοέμβριοι; 1971. (5) Gerhard Hirschfeld: FREMDHERRSCHAFT UND KOLLABORATION. DIE NIEDERLANDE UNTER DEUTSCHER BESATZUNG 1940-45, Stuttgart, 1984. (6) Henry Bidou: DICTATURES ET DiCTATEURS, Edite Par a Societe Anonyme Les lllustres Francais, Paris, 1934.
(1) Franz W. Seidler: DIE KOLLABORATION, Her big Verlag, München, 1995.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ΓΕΩ Ρ ΓΙΟ Σ ΖΟΥΡΙΔΗΣ
μ
m
ΡΙΤΣΑΡΝΤ «ΑΙΡΑ» ΜΠΟΝΓΚ 0 ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΟ Υ ΑΣΣΟ Υ ΡΙΤΣΑΡΝΤ Μ Π Ο ΝΓΚ ΗΤΑΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟ Μ Ο Υ «ΔΟΚΤΩΡ ΤΖΕΚΥΛ ΚΥΡΙΟΣ ΧΑΪΝΤ». 0 Μ ΠΟ ΝΓΚ ΕΚΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΣΕΜ ΝΟ Σ, ΟΛΙΓΟΛΟΓΟΣ, ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ ΝΕΟΣ ΜΕ ΑΥΣΤΗΡΕΣ ΛΟΥΘΗΡΑΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ. ΟΤΑΝ ΟΜ ΩΣ ΕΠΑΙΡΝΕ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟ ΧΕΙΡΙΣΤΗΡΙΟ ΕΝΟΣ Ρ-38 LIGHTNING ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΤΑΝ ΣΕ
( 1920- 1945)
Ο ΑΣΣΟΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΑΙΜ Ο Ν Α . 01 ΣΥΝΑΔΕΛΦ ΟΙ ΤΟΥ ΞΑΦΝΙΑΖΟΝΤΑΝ ΠΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ Β Ρ ΙΣΙΕ Σ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜ ΟΠΟ ΙΟ ΥΣΕ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
64
Μ ΙΑ Σ ΑΕΡΟΜΑΧΙΑΣ. Ο Μ ΠΟ ΝΓΚ ΗΤΑΝ ΑΓΑΠΗΤΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΥΘΥΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ 0 Α ΡΙΘ Μ Ο Σ ΤΩΝ ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΩΝ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΕ (40 ΣΥΝΟ ΛΙΚΑ) ΗΤΑΝ 0 ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΦΘΑΣΕ Α Μ ΕΡΙΚΑΝ Ο Σ ΠΙΛΟΤΟΣ ΔΙΩ ΞΗ Σ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟ ΣΜ ΙΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ. 0 Μ ΠΟ ΝΓΚ ΕΛΑΒΕ ΤΗΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑ Κ Ρ ΙΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΟΥ, ΤΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΤΙΜΗΣ ΤΟΥ ΚΟΓΚΡΕΣΟΥ, ΚΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΤΡΑΓΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ, ΣΤΙΣ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1945, ΠΑΡΕΜ ΕΙΝΕ ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ Π Α ΙΔΙ ΤΩΝ Μ ΕΣΩ Ν Μ ΑΖΙΚΗ Σ ΕΝΗΜ ΕΡΩΣΗΣ.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ
Ο Ρ ίτσ α ρ ν τ Μ π ονγκ φ ορ ώ ντα ς το Μ ε τά λ λ ιο Τιμής το υ Κ ο γκ ρ έσ ο υ .
ην άνοιξη το υ 1942 οι κά τοικο ι τη ς κω μό π ολης που βρισκόταν κο ντά σ την α ερ ο πορική θάση το υ Χ άμιλτον, σ την Καλιφόρνια, δ εν ξα φ νιά σ τη κα ν ό τα ν πάνω από το κεφ άλι το υ ς π έρασε με μεγάλη τα χ ύ τη τα ένα α ερ ο σκάφος Ρ-38. Π ολλοί μάλιστα χαιρέτησ αν το ν πιλότο. Ο Αίρα έκα ν ε τη ν κα θ η μ ερ ινή βόλτα του. Το αεροσ κά φ ος όμω ς α ντί να κ α τευ θ υ ν θ ε ί στο α ερ ο δρ όμ ιο για να π ροσ γειω θεί σ υνέ χισε τη ν π ορεία το υ προς τη ν πόλη το ύ Σαν Φραντσίσκο. Ε κεί τα π ράγματα ή τα ν δ ια φ ο ρ ε τικά. Η εμφ άνισ η το υ ασ υνήθισ του αεροσ κά φους πάνω από τη Μ ά ρ κετ Σ τρ η τ π ροκάλεσ ε πανικό. Π ολλοί φώ ναξαν ό τι επ ρ ό κ ειτο για α ε ροπορική επιδρομή τω ν Ιαπώνων, άλλοι έ τ ρ ε χαν να κρ υφ το ύν, η κυκλοφ ορία σ ταμάτησ ε και λίγοι πρόλαβαν να δουν τα α μ ερ ικανικά α στέρια σ την ά τρ α κτο το υ σ κάφ ους που π έρα σε με ιλιγγιώ δη τα χ ύ τη τα . Ο ανθυπολοχαγός Ρίτσαρντ Μ π ονγκ τη ς 9ης Μ οίρας Δίω ξης, έ νας ξα ν θ ό ς α θ λη τικό ς τύπ ος που έμ ο ια ζε π ε Ο Ρ ίτσ α ρ ν τ Μ π ονγκ κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς εκ π α ίδ ευ σ ή ς το υ , πάνω από το Γκραν Κάνυον, ρισ σ ότερο με πυγμάχο παρά με π ιλότο κατα μ ε α ερ ο σ κ ά φ ο ς AT-6. διω κτικού, προσγείωσε το αεροσ κά φ ος του στη βάση το υ Χάμιλτον. Ε κεί το ν π ερ ίμ εν ε ένα όχημα τη ς σ τρα τιω τικής ασ τυνομίας. «Κύριε Ο Μ π ο ν γκ μ ε το Ρ-38, που ανθυπ ολοχαγέ σας θ έ λ ε ι ο σ τρα τηγό ς Κέννυ φ έ ρ ε ι σ τη ν ά τρ α κ το τη αμέσως», είπ ε σ τον Μ πονγκ ένα ς βλοσυρός φ ω το γ ρ α φ ία τη ς μ νη σ τή ς το υ . σ τρα τονόμος. Ο νεα ρ ός π ιλότος σ υ νο δευό μενος από δύο σ τρα τονό μο υς μ ετέβ η στο γρα φείο το υ σ τρα τηγού Κέννυ, δ ιο ικη τή τη ς βά σης Χάμιλτον. Ο σ τρα τηγός μίλησε κο φ τά και αυστηρά. «Με τις ε ν έ ρ γ ε ιέ ς σου ανθυπ ολοχα γέ έ θ ε σ ε ς σε κίνδυνο τη ζωή και τη ν π ερ ιου σία πολιτώ ν και έσ π ειρες το ν πανικό σε καιρό πολέμου». Ο Μ π ονγκ π ερ ίμ ενε να παραπεμφ θ ε ί σε σ τρα τοδ ικείο . Ομως προς μεγάλη του έκπ ληξη ο σ τρα τηγός συνέχισε: «Τίθεσαι υπό περιορισμό για μια εβδομά δα. Πολύ σ ύντομα ανθυπ ολοχαγέ θ α έχεις τη ν ευκα ιρία να επι δ είξε ις τις ικα ν ό τη τές σου στο π εδίο τη ς μά χης». Ο ανθυπ ολοχαγός βγή κε σαστισμένος από το γρα φ είο το υ σ τρατηγού, ενώ τα λόγια το υ αντηχούσ αν στο μυαλό το υ. Σε μ ερ ικού ς μ ήνες τα λόγια το υ Κέννυ θ α γ ίνο ντα ν πραγ μα τικό τητα . Ο Μ πονγκ, μόλις 22 ετώ ν, είχε γ ε ν ν η θ ε ί στις 24 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1920 σ την πόλη Πόπλαρ τη ς Π ολιτεία ς το υ Γουϊνσκόνσιν, από αυσ τη ρούς Λ ου θ ηρ α νο ύς γονείς. Σπούδαζε στο Κ ολλέγιο Σουπήριορ ό τα ν κ η ρ ύ χ θ η κε ο π όλε μος και αμέσω ς κα τετά γ η ε θ ε λ ο ν τικ ά σ την Α εροπορία Σ τρ α το ύ. Απ οφ οίτησ ε από τη Σχολή τη ς Α εροπ ορίας στις 9 Ιανουαρίου 1942 με το ν βαθμό το υ ανθυπολοχαγού. Ο ρίσ τηκε εκπαι δ ευ τή ς στην αεροπ ορική βάση το υ Λ ιουκ Φηλν τ πριν το π ο θ ε τη θ ε ί στην 4η Α εροπ ορική Δύ ναμη υπό το ν σ τρα τηγό Κέννυ.
Τ
Η Δ Η Μ ΙΟ Υ Ρ Γ ΙΑ ΤΗΣ 5ης Α Ε Ρ Ο Π Ο Ρ ΙΚ Η Σ ΔΥ Ν Α Μ Η Σ ■ Ο Ι ΠΡ Ω ΤΕ Σ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η ΣΕ ΙΣ (ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1942) Ο ταν ο σ τρα τηγό ς Τζω ρτζ Κέννυ κλή θ η κε ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ββ
« **
σ την Ο υάσ ιγκτον να αναλάβει τη διοίκηση τη ς νεο σ ύ σ τα τη ς 5ης Α ερ οπ ορικής Δύνα μης, για το μέτω π ο το υ Ειρηνικού, έ θ ε σ ε δ ύο όρους: π ρώ τον να π άρει μαζί το υ το ν μ εγ α λ ύ τερ ο δ υνα τό α ρ ιθ μό αεροσκαφώ ν Ρ-38 Lightning, τα οποία είχαν αρχίσει να παράγονται πρόσφατα, και δ εύ τερ ο ν να το ν σ υνοδεύσ ει ένα ς α ρ ιθ μ ό ς νέω ν πιλότω ν το υ ς οποίους όρισε σ υγκεκρ ιμένα . Ο πρώ το ς στον κατάλογο ή τα ν ο Ρίτσαρντ Αϊρα Μ πονγκ. Ενώ ο σ τρα τηγό ς σ την Ουάσιγ κ το ν κα θ ό ριζε τις λ επ το μ έ ρ ε ιε ς τη ς σύ στασης τη ς 5ης Α ερ οπ ορικής Δύναμης, στη Νέα Γουινέα ο π ό λεμ ο ς μαινόταν. Η 8η και η 35η Σμηναρχία Δ ίω ξης τη ς Α μερ ικα νικής Α εροπορίας, εξο π λ ισ μ έν ες με αεροσκάφη Curtiss Ρ-39 και Ρ-40, προσπαθούσαν να π ε ριορίσουν τη ν προέλαση τω ν Ιαπώνων στην π εριοχή το υ Π ορτ Μ όρεσμπυ. Η α ερ ο να υ μαχία τη ς Θάλασσας τω ν Κοραλλίω ν είχ ε α νακόψ ει τη ν επ ιθ ετική ορμή τω ν Ιαπώνων, ο κίνδυνος όμω ς δ εν είχε εκλ είψ ει. Ο ταν ο σ τρα τηγό ς Κ έννυ έφ θ α σ ε στο θ έα τρ ο τω ν επιχειρήσεω ν, σ τις α ρχές το υ Αυγούσ του το υ 1942, η κατάσταση ή τα ν σ χεδόν απ ελ πιστική. Από τα 245 αεροσκάφη τη ς δύνα μης τω ν Α μερικανώ ν σε κατάσταση πτήσης βρίσ κονταν μόνο τα 75 και αυτά με δυσ κο λία αντιμετώ π ιζαν τα τα χ ύ τερ α και πιο ε υ έ λ ικτα ιαπωνικά. Το έργο τη ς δ ημιουρ γία ς μιας Α ερ οπ ο ρικής Δ ύναμης σ χεδόν ε κ το υ μ η δ εν ό ς ή τα ν τερά σ τιο, αλλά ο σ τρα τηγό ς Κέννυ είχε τη θ έλησ η και τη ν ικα νό τη τα να φ έ ρ ει σε π έρας τη ν αποστολή το υ. Τα Ρ-38 π αρου σίαζαν τεχ νικά π ροβλήματα: διαρροή ψυ κτικού υγρού λόγω ελα ττω μ ά τω ν στο σύ σ τημα ψ ύξη ς τω ν κινητήρω ν, ελλιπή μόνω ση τω ν δ εξα μ ενώ ν καυσίμου και άλλα. Οι υ π ά ρχοντες μηχανικοί δ εν είχαν ακόμα εξο ικειω θ εί με το π ρω τοποριακό α εροσ κάφ ος με το α ερ ο δυ να μικό σχήμα. Τα π ροβλήματα αυ τά θ α λύνο ντα ν με τη ν πάροδο το υ χ ρ ό νου. Τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1942 ενεργοπ οιήθ η κ ε επίσημα η 5η Α εροπ ορική Δύναμη. Σ τις 27 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1942 τα Ρ-38 θ α α ν τιμ ε τώπιζαν για πρώτη φορά τα ιαπωνικά α ερ ο σκάφη. Δώ δεκα Ρ-38 τη ς 39ης Μ οίρας απο γειώ θη κα ν από το α ερο δρ όμ ιο το υ Π ορτ Μ όρεσμπυ σ τις 11,30 για να αναχαιτίσουν ε χ θ ρ ικό σχηματισμό που α π ο τελ είτο από 25 ιαπωνικά βομβαρδισ τικά και καταδιω κτικά τα οποία είχαν ε π ιτε θ ε ί σ την π εριοχή τη ς Μπούνα. Τα αμ ερ ικα νικά αεροσ κάφη έ φ θ α σαν σ τους σ τόχους το υ ς στις 12.10 και α μ έ σως επ ιτέθ η κα ν στα ιαπωνικά. Ο λοχαγός Τομ Λ υ ντς οδή γη σ ε τέσ σ ερα Ρ-38 ενα ντίο ν σχηματισμού αεροσκαφώ ν Oscar (Nakajima Ki 43) τη ς 11ης Σ εντά ϊ (σμηναρχία). Ο ίδιος κα τέρ ρ ιψ ε ένα εχ θ ρ ικ ό αεροσ κά φ ος και π ρ ο ξένη σ ε σ οβαρές ζη μ ιές σε ένα άλλο. Ο Ρίτσαρντ Μ πονγκ, που είχ ε αποσπασθεί σ την 39η Μοίρα, έβ α λ ε ενα ν τίο ν ενό ς κα τα δ ιω κτικο ύ χωρίς επιτυχία, αλλά η επ ίθ ε σή το υ ενα ν τίο ν ενό ς Val (Aichi D3A) π έτυχε. Το ιαπωνικό αεροσ κά φ ος εξερ ρ ά γ η σ τον α έρα. Ο Μ π ονγκ έ ρ ιξε και μια ριπή σε ένα Zero που π ετο ύσ ε σε μ εγ α λ ύ τερ ο ύψος, το
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ζ ^ Π Ω Ν ΙΑ
Ο κινάβα
Νηοοι Μ οριαννες
ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ
Σοϊπον Γκουάμ
Νήσοι Καρολίνες
b ftk
'« A . i
^ 3 ^ /
Α Υ Σ ΤΡ Α Λ ΙΑ
A
Πορτ
Μορεομπυ
Γκουανταλκα^*^
'
fi. ΣΟΛΟΜίΤΝΤΟΣ
Ν εες Εβριδες
*
Χ ά ρ τη ς τη ς π εριοχής το υ Ν ο τιο δ υ τικ ο ύ Ε ιρηνικού σ τη ν οποία έδ ρ α σ ε η 5η Α ερ οπ ορ ική Δ ύναμη.
επ ιτέθ η κα ν και κα τέρριψ αν δύο ιαπωνικά καταδιω κτικά. Αυτή ή τα ν μια «κακή ημέρα» για το ν Μπονγκ, ο οποίος προσπάθησε να π λή ξει διαδοχικά το υλά χισ τον έ ξι εχθ ρ ικά μαχητικά, χωρίς όμω ς επιτυχία. Σ το ν ίδιο χ ρ εώ θ η κε μόνο μια π ιθανή κατάρριψη.
Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Μ Π Ο Ν Γ Κ ΤΟ 1943
Ο α ντίπ α λος το υ Μ π ονγκ, τα γ μ α τά ρ χ η ς Τόμας Μ π ιουκάναν Μ α κ Γκουάιρ, άσσος μ ε 38 κ α τα ρ ρ ίψ εις .
οποίο έπ εσ ε φ λ εγό μ ενο . Ο «Αϊρα» είχε ση μειώ σει τις δύο π ρώ τες το υ καταρρίψ εις. Στις 31 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1942 12 Zero προ σπάθησαν να εμπ οδίσ ουν έναν σχηματισμό αμερικανικώ ν βομβαρδισ τικώ ν από τη ν ε κτέλ εσ η τη ς απ οσ τολής το υ ς, που ή τα ν ο βομβαρδισ μός τη ς Λάε. Τα 11 συνοδά Ρ-38
Σ τις 7 Ιανουαρίου 1943 σε έ ξο δ ό το υ ο Μ π ονγκ κα τέρ ρ ιψ ε δύο εχθ ρ ικά αεροσ κά φη. Ενα από αυτά είχε πιλότο το ν Ιάπωνα άσσο (με 11 καταρρίψ εις) επισμηνία Μίτσου Ο Χόρι, ο οποίος έπ εσ ε με α λεξίπ τω το στη θάλασσα και διασ ώ θηκε από δ ιερχό μενο ια πωνικό πλοίο. Ο Ιάπωνας π ιλότος επ α νήλθ ε σ την ενερ γ ό δράση κατά τη ν π ερίοδο 1944/45, υπερασ πιζόμενος τα εδά φ η τη ς Ια πωνίας από τα α μ ερ ικανικά βομβαρδιστικά. Την επ ο μένη ημέρα, η 39η Μ οίρα ε κ τέ λεσ ε πάλι αποστολή σ την π εριοχή τη ς Λάε. Σε τέσ σ ερ ις δ ια δ οχικές εξό δ ο υ ς τα Ρ38 κα τέρ ριψ α ν 16 Oscar. Σ τη ν τε λ ε υ τα ία έ ξο δ ο ο π ιλότος Ρίτσαρντ Σ ο υέρ κα τέρ ρ ιψ ε δύο ιαπωνικά μαχητικά, αλλά δ έχ θ η κ ε κατά μέτω πο επίθεσ η από ένα Oscar. Ο Ντικ Μ π ονγκ επ ενέβ η και έχο ν τα ς το π λεο ν έ κτη μ α το υ ύψ ους έπ λ η ξε το εχθ ρ ικ ό μαχη τικό, το οποίο έπ εσ ε από ύψ ος 6.000 μέ-
τρω ν σ τον κόλπο το υ Χουόν. Μ ε π έν τε κατα ρ ρίψ εις ο Μ π ονγκ εισ ή λθ ε στην κα τη γο ρία τω ν άσσων. Την επ ο μένη η μ έρ α επ α νήλ θ ε στη Μοίρα το υ, τη ν 9η. Οι Ιάπωνες κα τέθ α λα ν μια ύστατη π ρο σπάθεια στο τέ λ ο ς Φ εβρουάριου να αποβι βάσουν σ τρ α τεύ μ α τα στην περιοχή τη ς Λάε. Ομως τα ιαπωνικά μεταγω γικά και τα αντιτορπ ιλλικά σ υνοδείας έγινα ν α ν τιλ η πτά από το υ ς Α μερ ικα νού ς και κατά τις π ρώ τες η μ έ ρ ε ς το υ Μ αρτίου δ ιεξή χ θ η η α εροναυμαχία τη ς θάλασσας το υ Βίσμαρκ. Σ τις 3 Μ αρτίου ένας σ χηματισμός από β ο μ βαρδιστικά Β-17, Β-25, Α-20 και αυσ τραλια νά Bristol Beaufighter έπ λ η ξε τα ιαπωνικά μ ε ταγω γικά που ή τα ν κα τά φ ο ρτα με σ τρατιώ τε ς . Από το υ ς 6.000 Ιάπωνες που επ έβαιναν σώθηκαν μόνο 1.000. Ο Ρίτσαρντ Μ πονγκ μαζί με σ υναδέλφ ους το υ ε κ τελ ο ύ σ ε απο στολή σ υνοδείας από βομβαρδισ τικά ό τα ν είδ ε σε χα μη λότερ ο ύψος σ χηματισμό επτά Oscar. Κ ατόρθω σε να β ρ εθ εί πίσω από ένα εχθ ρ ικ ό μαχητικό και με μια σ ύντομη ριπή το κα τέρ ριψ ε. Ο Α μερ ικα νός π ιλότος παρα τή ρη σ ε το ιαπωνικό αεροσ κά φ ος να συ ντρ ίβ ετα ι στη θάλασσα. Μ ερ ικές η μ έ ρ ε ς μ ετά τη λήξη τη ς α ε ροναυμαχίας στη θάλασσα Βίσμαρκ, σ υ γκε κριμένα στις 11 Μ αρτίου, η 9η Μ οίρα κατέρ ρ ιψ ε εν ν έα ιαπωνικά αεροσ κάφη στη θάλασσα Βίσμαρκ. Τα Ρ-38 αναχαίτισαν έ ναν σ χηματισμό βομβαρδιστικώ ν Mitsubishi G4 Betty τα οποία π ρ ο σ τα τεύ ο ντα ν από κα τα διω κτικά Mitsubishi Α6Μ Zero. Σ τη ν α ερ ο μαχία αυτή ο Μ π ονγκ κα τέρ ρ ιψ ε δύο ε χ θ ρ ι κά μαχητικά κάτω από ε ξα ιρ ετικ ά δ ύσ κο λες σ υνθήκες. Ο Α μερ ικα νός κα τέγρα ψ ε τα γ ε γονότα στην αναφορά τη ς Μ οίρας: «Ανεβή καμε σε ύψος 8.000 μέτρ ω ν και είδ α μ ε το ν σχηματισμό τω ν εχθρικώ ν βομβαρδισ τι κών, τα οποία π ροσβάλαμε χωρίς επιτυχία. Εννέα ιαπωνικά μαχητικά μού επ ιτέθ η κα ν και χ ρ ειά σ τη κ ε να κάνω καταβύθισ η για να απεμπλακώ για τί β ρ έθ η κ α σε δύσ κολη θ έ ση. Ενα ιαπωνικό μαχητικό με κα τεδ ίω ξε και κα τεβ ή κ α μ ε σε πολύ χαμηλό ύψος, στο επίπεδο τη ς θάλασσας. Εκανα μια σ τροφή 180 μοιρών και επ ιτέθ η κα κατά μέτω πο στο ιαπωνικό αεροσ κάφος, το οποίο κα τέρ ριψα. Αντιμετώ πισα άλλα εν ν έα Zero, έκανα σ τροφή π έν τε μοιρών και έπ ληξα άλλο ένα. Ε κτελώ ντα ς σ τροφή δ έκα μοιρώ ν προς τα δεξιά, έρ ιξα μια π α ρ α τετα μ έν η ριπή σε άλ λο ένα εχθ ρ ικ ό μαχητικό και μ ετά π αρατή ρησα τα απ οτελέσ ματα. Δύο εχθ ρ ικά μαχη τικά έπ εφ τα ν τυ λιγ μ έν α στις φ λό γες, ενώ το τρ ίτο έβγα ζε πυκνό καπνό. Τρία εχθ ρ ικά μαχητικά μού επ ιτέθ η κα ν και έπ ληξα ν το ν αρισ τερό κινη τή ρ α το υ αερο σ κά φ ο υς μου. Εσβησα το ν κινη τή ρ α και επ έσ τρ εψ α σώος στη βάση. Το απ οτέλεσ μα ή τα ν δύο β έβ α ι ες καταρρίψ εις και μια πιθανή». Ο Μ π ονγκ α ν α δ είχ θ η κε ως ένα ς από το υ ς α νερ χόμ ενου ς άσσους κατά τη διάρ κεια τη ς μάχης τη ς Ν έας Γουινέας. Α υτός και ο σ υνάδελφ ός το υ Κεν Σπαρκ είχαν τη φ ήμη πιλότω ν οι οποίοι δ εν α νέχο ντα ν το καθεσ τώ ς τη ς αυσ τηρ ής π ειθαρχίας που ε π ικρατούσε σ την 39η Μοίρα.
Ο Μ π ονγκ μ ε τη μ νη σ τή το υ Μ α ρ τζ σ ε μ ια β ό λ τα μ ε Ρ-38.
Ο Μ π ονγκ με τη β ο ή θ εια το υ ανω τέρου του, τα γμ α τά ρχη Τόμμυ Λ ηντς, αφομοίω σε τα διδάγματα από τη ν αερομαχία τη ς 11ης Μ αρτίου. Ο Λ η ν τς ή τα ν εκ είν ο ς που χαλινα γώ γησε το ατίθασο, μ α χητικό π νεύμα του Μ π ονγκ και οδήγησ ε το φυσικό τα λ έν το το υ ως π ιλότου δίω ξης σε δ ημιουργικά α π οτελέσ ματα. Σ τις 26 Ιουλίου ενν έα Ρ-38 τη ς 9ης Μ οί ρας ενεπλάκησ αν σε α ερομαχία με το υλά χι σ τον 30 Nakajima Ki-43 Hayabusa Oscar και Kawasaki Ki-61 Hien Tony σε ύψ ος 5.000 μ έ τρω ν πάνω από τη νήσο Σαλαμάουα. Την η μέρα εκ είν η ο Μ π ονγκ κα τέρ ρ ιψ ε τέσ σ ερα αεροσκάφη, το ν μ εγ α λ ύ τερ ο αριθμό που θ α κα τέρ ρ ιπ τε σε μία η μέρ α κατά τη διάρ κεια τη ς σ ταδιοδρομίας το υ. Την α ερ ο μα χία π εριγράφ ει ο ίδιος στην αναφορά του: «Ημουν δ ιο ικη τή ς το υ μπλε σ μήνους και
στις 12.30 το μ εσ ημ έρ ι κ α τευ θ υ ν θ ή κ α μ ε στην περιοχή τη ς νήσου Σαλαμάουα. Συνα ν τήσ α μ ε 20 εχθ ρ ικά μα χητικά από τα οποία τα 10 ή τα ν Zero. Εριξα μια βολή ενα ν τίο ν ε χθρ ικο ύ μαχητικού, αλλά αστόχησα. Εκανα κατά μέτω πο επίθεσ η ενα ν τίο ν ενός Zero, το οποίο έπιασε φωτιά. Ε π ιτέθηκα σε ένα άλλο εχθ ρ ικ ό μ α χητικό από γωνία 45 μοι ρών και παρατήρησα ό τι η βολή μου είχε α π οτέλεσ μα να αποσπασθούν κομμάτια από τη ν ά τρ α κτό του. Μια βολή σε ένα άλλο ε χ θ ρ ικό μαχητικό τύπου Tony είχε ως α π ο τέ λεσ μα αυ τό να τυ λ ιχ θ εί στις φ λόγες. Εκανα κατά μέτω πο επίθεσ η σε ένα Zero και η β ο λή μου απέσπασε κο μμ ά τια από τη ν καλύπτρα το υ και το κάλυμμα το υ κινητήρα. Η αερομαχία τελείω σ ε στις 14.10 και επ έσ τρ ε ψα στη βάση μου». Δύο η μ έ ρ ε ς α ρ γό τερ α η 9η Μ οίρα ε κ τε -
QJ
«■«
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ
λούσ ε αποστολή σ υνοδείας βομβαρδισ τι κών Β-25 σ την περιοχή τη ς Ν έας Β ρ ετα νίας. Ενας σ χηματισ μός εχθ ρικώ ν μ α χη τι κών Oscar προσπάθησε να π ροσβάλει το ν σ χηματισμό τω ν βομβαρδιστικώ ν. Ο Μπονγ κ κα τέρ ρ ιψ ε ένα Oscar και σε μια φάση τη ς μάχης α υ τό ς και ο σ υνάδελφ ός το υ Τζώννυ Τζόνσον εθ εά θ η σ α ν να καταδιώ κουν ένα ε χ θ ρ ικό μαχητικό, φ ω νάζοντας από το ν α σ ύρματο σ τους π ο λ υ β ο λ η τές τω ν Β-25 να σ υγκρ οτήσ ουν τα πυρά το υ ς έω ς ό το υ ένα από τα Ρ-38 κα τα φ έρ ει να καταρρίψ ει το Oscar! Τον ίδιο μήνα ο Μ π ονγκ π ροήχθη σε υπσλοχαγό. Σ τη ν Α μερ ικανική Α εροπορία υπήρχε μια διαμάχη ως προς το αν κα λύ τερ ο α ερ ο σ κάφος ή τα ν το Ρ-47 ή το Ρ-38 Lightning. Τη διαφω νία αυτή α νέλαβα ν να δ ιευ θ ετή σ ο υ ν δύο πιλότοι τη ς με το ν πιο θ εα μ α τικ ό τρ ό πο. Ο Ρίτσαρντ Μ π ονγκ με Ρ-38 και ο συ ντα γμ α τά ρ χ η ς Ν ηλ Κήρμπυ με Ρ-47 θ α έ δ ι ναν εικονική μάχη σ τους α ιθ έ ρ ε ς για να α π ο δ είξο υ ν ποιο αεροσ κά φ ος ή τα ν κα λ ύ τε ρο. Ως η μ ερ ο μ η νία είχ ε ορισ θεί η 1η Αυγούσ του 1943 και το γεγονό ς, όπως ή τα ν φυσικό, είχε λά βει π ανηγυρικό χαρακτήρα. Το Ρ-38 ανυψ ώ θηκε με μεγάλη τα χ ύ τη τα πάνω από το α ερο δρ όμ ιο το υ Π ορτ Μ όρεσμπυ, α φ ήνοντα ς πίσω το υ το Thunderbolt.
σμό ιαπωνικών βομβαρδισ τικώ ν Betty. Επ λη ξε ένα βομβαρδισ τικό, το οποίο άρχισε να βγάζει πυκνό καπνό και να χάνει ύψος. Ενα άλλο βομβα ρδισ τικό που έπ λ η ξε έπεσε φ λεγό μ ενο. Την αερομαχία π α ρα κολού θη σε ο σ υνάδελφ ος το υ Μ πονγκ, υπολοχαγός Πράϊς. Η σύγκρουση δ ιεξή χ θ η σε ύψος 4.000 μέτρω ν. Οι καταρρ ίψ εις α υ τές δ εν κατα λογίσ θηκα ν σ τον Μ πονγκ, παρά τη μαρ τυ ρ ία το υ σ υναδέλφ ου του. Στο τέ λ ο ς Σ επ τεμ β ρ ίο υ έ λ η ξε ο χρό νος τη ς μάχιμης θ η τε ία ς το υ Μ π ονγκ και α υ τό ς α νεκλή θ η στις ΗΠΑ. Ε κεί σ υ μ μ ετείχ ε σε ε κ σ τρ α τείες π ροώ θησης τω ν πωλήσεων Πο λεμ ικώ ν Ο μολόγω ν (War Bonds), μ ετε ίχ ε με α σ τέρ ες το υ θ εά τρ ο υ και το υ κιν η μ α το γράφ ου σε εκδηλώ σ εις τόνω σ ης το υ η θ ι κού το ύ κοινού και έδω σε π ολλές σ υνε ν τε ύ ξε ις Τύπου. Τα μέσα μαζικής εν η μ έρ ω σης γ ο η τε ύ τη κ α ν από τη ν εικόνα το υ σ ε μνού και ευ γ εν ικο ύ α υ τού νέου, ο οποίος ή τα ν π άντα π ρ ό θυ μο ς να απ αντήσ ει σε ό λ ες τις ερω τή σ εις τω ν δημοσιογράφων. Ο Μ π ονγκ α π οτελού σ ε γ ι’ α υ το ύ ς το π ρ ό τυ πο το υ Α μερικανού μαχητή. Οι δημοσ ιογρά φοι είχαν δ ει μόνο τη ν όψη το υ «Δ όκτορα Τζέκυλ». Η εκσ τρ α τεία τη ς Ραμπαούλ στοίχισε σ τους Α μ ερ ικα νο ύ ς μεγάλο α ρ ιθ μό μαχητι-
68
Α υ τό το P-38G π ισ τε ύ ε τα ι ό τι χρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε από το ν Μ π ο νγκ και ό τι π ρ α γμ α το π ο ίη σ ε μ ε α υ τό τη ν 16η το υ κ α τά ρ ρ ιψ η σ τις 2 8 Ιο υ λ ίο υ 1943, σ το ν κόλπο Ρέην.
Ο ταν όμω ς το Ρ-47 έφ θ α σ ε στο ίδιο ύψος με το α εροσ κάφ ος το υ Μ π ονγκ άρχισε ε λιγμ ο ύ ς αναχαίτισης. Ο Μ π ονγκ α π έφ υγε ε π ιδ έξια το Ρ-47 και με τη σειρά το υ προσπά θ ησ ε να β ρ εθ εί σε ευνοϊκή θέσ η βολής πί σω από το Thunderbolt. Η επ ίδειξη κράτησ ε μια ώρα μπροστά σε π λή θο ς θ εα τώ ν και ανω τέρω ν αξιω ματικώ ν τη ς Α μερ ικα νικής Α εροπ ορίας Σ τρ α το ύ. Το απ οτέλεσ μα σε γ ε ν ικ έ ς γ ρ α μ μ ές ή τα ν ισόπαλο, με ελαφρώ ς υ π ερέχο ντα το ν Ρίτσαρντ Μπονγκ. Από το ν Αύγουσ το το υ 1943 μ έχ ρ ι και το ν Φ εβρουάριο το υ 1944 οι Α μερικανοί α π οδύθηκαν σ την εκσ τρ α τεία ε ξο υ δ ετέρ ω σης τη ς νήσου Ραμπαούλ, η οποία α π ο τε λούσ ε ισ χυρότατη α ερο να υ τική βάση τω ν Ιαπώνων. Σ τις 6 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1943 ο Μπονγκ, εκ τελ ώ ν τα ς περιπολία σ την περιοχή το υ Μ ορόμπ ε, ε π ιτέ θ η κ ε σε ένα ν σ χηματι ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
κών Ρ-38. Οι απ ώ λειες α υ τές δ εν ο φ είλο ν τα ν τόσ ο στη δράση τω ν Ιαπώνων, όσο σ την π υκνή ομίχλη και στις βροχοπτώ σεις που επ ικρατούσ αν σ την π εριοχή και οι ο π οίες ή τα ν υ π εύ θ υ ν ες για μεγάλο αριθμό α τυ χημ ά τω ν τω ν Αμερικανώ ν, ιδίως κατά τη ν απογείωση και τη ν προσγείωση τω ν α ε ροσκαφών το υ ς. Η 9η και η 39η Μ οίρα ανα γκά σ τηκα ν να εφ ο δια σ τού ν με α εροσ κάφη Ρ-47 Thunderbolt, λόγω έλλ ειψ η ς ικανού α ρ ιθμού Ρ-38. Μ έσα σε έ ξι μ ή νες όμω ς οι πι λ ό το ι τη ς 9ης Μ οίρας θ α εφ ο δ ιά ζο ντα ν πά λι με τα αγαπημένα το υ ς Lightning. Σ το τέ λ ο ς το υ 1943 δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε η 5η Διοίκηση Μ αχητικώ ν, που π ερ ιελά μβ α νε τη ν 8η, τη ν 49η (στην οποία υπαγόταν η 9η Μ οίρα - το υ Μ πονγκ), τη ν 35η, τη ν 348, τη ν 475 και τη ν 58η Σμηναρχία Μαχητικών.
Η ΔΡΑ ΣΗ ΤΟΥ Μ Π Ο Ν ΓΚ ΤΟ 1944 - ΤΟ ΣΤΟ ΙΧ Η Μ Α ΤΟΥ ΡΙΚ Ε Ν Μ Π Α ΙΚ Ε Ρ Σ τις α ρχές το υ 1944 ο Μ π ονγκ επ έσ τρ ε ψε από τις ΗΠΑ και το π ο θ ε τή θ η κ ε στη Μ οί ρα Δ ιοίκησ ης τη ς 5ης Α ερ οπ ορικής Δ ιοίκη σης Μαχητικών. Δ ιο ικη τή ς τη ς Μ οίρας είχε ορισ θεί ο Τομ Λ υντς, ο οποίος είχ ε προαχ θ ε ί σε α ντισ υντα γμα τά ρχη . Μ ετα ξύ τω ν δύο ανδρώ ν α να π τύχθ ηκε μεγάλη φιλία. Ο Λ υ ν τς σ υ μ β ο ύ λευ ε πάντα το ν Μ π ονγκ και ασκούσε έλεγχ ο σ τον π αρορμητικό το υ χα ρακτήρα. Ο Μ π ονγκ δ εχ ό τα ν τις σ υμβου λ ές το υ με ευγνω μοσ ύνη. Το δίδυμο α υτό θ α σ ημείω νε α ρ κ ε τές επ ιτυ χίες. Ο αντισυντα γμ α τά ρ χ η ς Λ υ ν τς είχ ε στο εν ερ γ η τικ ό το υ 17 κα τα ρρ ίψ εις και ο Μ π ονγκ 21. Τον Ιανουάριο το υ 1944 επ ισ κέφ θη κε το θ έα τρ ο επιχειρήσ εω ν ο λοχαγός Εντυ Ρικενμπ αίκερ, Α μερ ικα νός άσσος το υ Α'ΠΠ με 26 κα ταρρίψ εις. Ο Ρικενμπαίκερ προσέφ ερ ε ένα κιβώ τιο με ουίσκυ σ τον πιλότο που θ α κα τέρ ρ ιπ τε πρώ τος το ρ εκό ρ το υ. Η διωρία ή τα ν μ έχρ ι τις 12 Απριλίου 1944. Κύ ριος αντα γω νισ τής το υ Μ π ονγκ ή τα ν ο Νηλ Κίρμπυ, με 21 καταρρίψ εις. Ο άλλος α ντα γω νισ τής του, ο λοχαγός Τομ Μακ Γκουάιρ (13 καταρρίψ εις), νοσ η λευό τα ν μ ετά το ν
q τ α γμ α τ ά ρ χη ς Μ π ο ν γκ ε ξ η γ ε ί σ το υ ς δ η μ ο σ ιο γρ ά φ ο υ ς τη ν ε ξ έ λ ιξ η τω ν επ ιχειρ ήσ εω ν σ τις Φ ιλιππίνες.
Ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Μ π ο νγκ μ ε ένα P -38J π ρ ο σ γ ειώ νετα ι σ το α ερ ο δ ρ ό μ ιο Κ ρ α ίγκ τη ς Α λαμπ άμα το ν Ιούνιο το υ 1944, κ α τά τη διά ρ κεια τη ς π αραμονής το υ σ τις ΗΠΑ για β ελτίω σ η των επ ιδόσεώ ν του σ τη σκοπ οβολή.
_____________________
τραυματισ μό το υ σε αερομαχία. Σ τις 3 Μ αρτίου ο Μ π ονγκ και ο Λ υ ν τς εκτελ ώ ντα ς περιπολία σ την π εριοχή Τάτζι εί δαν ένα ν σχηματισμό ιαπωνικών βο μβ α ρδ ι στικών τα οποία σ υνο δ εύ ο ντα ν από μ α χη τι κά τύπου Tony. Οι δύο Α μερικανοί σ υντό νι σαν τις ε ν έ ρ γ ε ιέ ς το υ ς. Ο Μ π ονγκ κα τέρ ριψε δύο βομβαρδισ τικά με το ν Λ υ ν τς ως πα ραστάτη το υ και ο Λ υ ντς κα τέρ ρ ιψ ε δύο μαχητικά με παραστάτη το ν Μ πονγκ. Δύο η μ έ ρ ε ς α ρ γό τερ α τα δύο Ρ-38 επ ιτέθ η κα ν σε ένα εχθ ρ ικ ό σχηματισμό από μαχητικά Oscar σ την π εριοχή Γουέουακ, σε ύψος 5.000 μέτρω ν. Ο Μ π ονγκ ενή ρ γ η σ ε ως πα ρασ τάτης το υ Λ υντς, ο οποίος κα τέρ ρ ιψ ε έναν εχ θ ρ ικ ό κα ταδιω κτικό και σημείωσε τη ν 20ή και τε λ ε υ τα ία επ ιτυχία του. Σ τις 9 Μ αρτίου, ενώ οι δύο π ιλότοι εκτελούσ α ν περιπολία σ την περιοχή Τάτζι, είδαν ένα ν σχηματισμό εχθ ρικώ ν α ντιτο ρ πιλλικών και αποφάσισαν να το ν προσβά λουν. Το α ντια ερ οπ ο ρικό πυρ έπ λ η ξε μια έ λικα το υ αερο σ κά φ ο υς το υ Λ υντς, που αποσπάσθηκε από το αεροσ κάφος. Το Ρ-38 έπ εσ ε σε π εριδίνηση και ο Λ υ ν τς π ήδ ηξε έξω . Το αεροσ κά φ ος εξερ ρ ά γη στον αέρα. Ο Μ π ονγκ διέγραψ ε κύκλους για α ρ κετή ώρα πάνω από τα συντρίμμια, αλλά δ εν ε ίδ ε ίχνος ζωής. Η ταν απ αρηγόρητος απο τη ν α-
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
Ο Τσαρλς Λ ίν τμ π ερ γ κ σ το π ιλο τή ρ ιο το υ α ερ ο σ κ ά φ ο υ ς το ύ Μ π ονγκ, μ ε τ ά τη ν κ α τά ρ ρ ιψ η το υ ρ εκ ό ρ το υ Ρ ικενμ π αίκερ .
70
πώλεια το υ Λ υ ν τς και δ ια τά χθ η κε να πάρει άδεια για λ ίγ ες η μ έρ ες. Σ τις 3 Απριλίου ο Μ π ονγκ κα τέρ ρ ιψ ε ένα εχθ ρ ικ ό μαχητικό, από τα 24 που κατα ρ ρ ίφ θ η κα ν σ την αερομαχία εκείν η , π ραγματοπ οιώ ντας τη ν 25η το υ κατάρριψη. Σ τις 12 Απριλίου, η μ έρ α που τε λ ε ίω ν ε η διωρία το υ Ρικενμπαίκερ, ο Μ π ονγκ κα τέρ ριψ ε τρία αεροσ κάφ η και υπ ερέβη τη ν επί δοση το υ άσσου το υ Α'ΠΠ. Σ τη ν ίδια α ερ ο μαχία ο λοχαγός Μ π έρ νελ Ανταμς και ο πα ρ α σ τά της το υ , υπολοχαγός Νικ Ζίνι τη ς 80ής Μ οίρας, π αρατήρησαν ένα P-38J στο χρώ μα το υ μ ετά λ λ ο υ να κα τα ρρ ίπ τει το υ λ ά χισ τον δύο Oscar. Ο λοχαγός Α νταμς δ ιη γ εί τα ι για τη ν κατάρριψ η το υ ενό ς από αυτά: «Είδα το μ ετα λ λ ικό P-38J να είναι σ χεδόν κ ο λλη μ ένο σ την ουρά ενό ς Oscar. Μια σύ ντο μ η ριπή από τα π ολυβόλα το υ Ρ-38 και το Oscar έπεσε στη θάλασσα και β υ θ ίσ τη κε αμέσως». Οι δύο π ιλότοι έβα λα ν ενα ν τίο ν ενό ς Κί-43, αλλά αστόχησαν. Στο ιαπωνικό αεροσ κά φ ος ε π ιτέ θ η κ ε το άγνω στο Ρ-38. Οι δύο π ιλότοι έμ α θ α ν α ρ γό τερ α ό τι το Ρ38 α νή κε σ τον λοχαγό Ρίτσαρντ Μ πονγκ, ο οποίος τη ν η μ έρ α εκ είν η έλα β ε μ έρ ο ς σ την αποστολή τη ς 80ής Μ οίρας. Ο Μ πονγκ, ε πειδή δ εν έπ ινε οινοπ νευματώ δη, δήλω σε ό τι θ α γ ιό ρ τα ζε τη ν επ ιτυχία το υ μ ε κόκα κόλα, θ α π ρ ο σ έφ ερε όμω ς το ουίσκυ σ τους σ υναδέλφ ους το υ. Η Ενωση Α μερικανίδω ν Γυναικών κατά το υ Α λκοολισ μού υπ έβαλε έν το ν α διαβήματα σ το Α μερ ικα νικό Ε π ιτε λ είο ενα ν τίο ν α υ τή ς τη ς εκδήλω σ ης και η γ ιο ρ τή με οινοπ νευματώ δη α π αγορεύτηκε, προς μεγάλη απ ογοήτευσ η τω ν σ υνα δέλ φων το υ Μ πονγκ. Σ το τέ λ ο ς Απριλίου το υ 1944, μ ε 28 κατα ρ ρίψ εις στο εν ε ρ γ η τικ ό το υ, ο Μ π ονγκ ε π έσ τρ εψ ε σ τις ΗΠΑ και προς μεγάλη κα τά π ληξη όλω ν ζή τησ ε να υπ οσ τεί εκπαίδευσ η
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
στα οπλικά σ υσ τήματα το υ Ρ-38. Η εκπ αί δευση π ερ ιελά μβ α νε και εξάσ κηση στη σκοποβολή με τα π ολυβόλα το υ Ρ-38. Ο Μ π ονγκ πήρε τη ν ε ιδ ικ ό τη τα το υ εκπ α ιδ ευ τή οπλικών συσ τημάτω ν και επ έσ τρ εψ ε σ την υπηρεσία το υ το ν Ο κτώ βριο το υ 1944. Η εκσ τρ α τεία για τη ν ανακατάληψ η τω ν Φιλιππινών είχε αρχίσει και στις 10 Ο κτω βρίου η 9η Μ οίρα σ υνόδευσ ε βομβαρδισ τι κά Β-24 με αποστολή το ν βομβαρδισμό σ τό χων σ την π εριοχή το υ Μπαλικπαπάν. Ο Μ π ονγκ κα τέρ ρ ιψ ε ένα δ ικ ιν η τή ρ ιο κα τα διω κτικό τύπου Nick με δύο καλοζυγισ μέ ν ες ριπές. Α υτόπ τη ς μ άρτυρας τη ς κατάρριψ ης ή τα ν ο δ ιο ικη τή ς τη ς Μ οίρας, τα γ μ α τά ρ χης Γουόλας Τζόρνταν. Κατά τη ν επι σ τροφή στη βάση το υ ο Μ π ονγκ κα τέρ ρ ιψ ε ένα Zero και ο α ρ ιθ μό ς τω ν καταρρίψ εώ ν το υ έφ θ α σ ε τις 30. Ο σ τρ α τηγό ς Κ έννυ είχε τη ν ιδέα να δ η μιουρ γήσ ει το «δίδυμο τω ν άσσων», το υ Ρί τσ α ρ ντ Μ π ονγκ και το υ Τομ Μ ακ Γκουάιρ τη ς 431 Μ οίρας - ενό ς άλλου άσσου σε Ρ38. Δυστυχώς ο «γάμος» δ εν ευδ οκίμ ησ ε. Ο
Σ τ ις 12 Δ ε κ εμ β ρ ίο υ 1944 ο σ τρ α τη γ ό ς Ν τά γ κ λ α ς Μ α κ Α ρ θ ο υ ρ α π έν ειμ ε σ το ν Μ π ονγκ το Μ ε τά λ λ ιο Τιμής το υ Κ ο γκ ρ έσ ο υ .
αλαζόνας και εγω ιστής Μ ακ Γκουάιρ ή τα ν χαρα κτήρα ς ακριβώ ς α ν τίθ ε το ς από το ν σ εμνό και ολιγόλογο Μπονγκ. Μ ε διαταγή το υ σ τρα τηγού οι δύο ά ν δ ρ ες κατέλυσ αν στο ίδιο δω μάτιο. Το μαρτύριο το υ Μ πονγκ κρ άτησ ε μια νύχτα. Το πρωί, με τα νεύρα το υ σπασμένα, π ήρε τα πράγματά το υ και μετα κό μ ισ ε εσπευσμένα. Σ τις 12 Δ εκεμ β ρ ίο υ , σε ειδική τε λ ε τή , ο π ροα χθείς σε τα γμ α τά ρχη Ρίτσαρντ Αϊρα Μ π ονγκ έλα β ε από τα χέρια το υ σ τρατηγού Ν τάγκλας Μ ακ Α ρθουρ το Μ ετά λλιο Τιμής το υ Κ ογκρέσου. Ο άσσος συνέχισε να α υ ξά ν ει το ν αριθμό τω ν καταρρίψ εώ ν το υ και πραγματοπ οίησε τις δύο τε λ ε υ τ α ίε ς στις 15 και στις 17 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1944. Σε δύο α ε ρομαχίες κα τέρ ρ ιψ ε από ένα Oscar στην καθεμία, π ραγματοπ οιώ ντας τη ν 39η και τη ν 40ή κατάρριψ ή του. Στα τέ λ η το υ μήνα ο Μ π ονγκ και ο σ τρα τηγό ς Κ έννυ έγινα ν ακούσιοι μ ά ρ τυ ρ ες ενό ς γ εγ ο ν ό το ς που χα ρά χθ ηκε βαθιά στη μνήμη το υ Μπονγκ. Σε μια αερομαχία που δ ιεξή χ θ η μ ετα ξύ Ρ-38 και ιαπωνικών μαχητικώ ν, πάνω από το α ερ ο δρ όμ ιο τη ς 9ης Μ οίρας, ένα ς Ιάπωνας π ιλότος π ήδ ηξε με α λεξίπ τω το από το φ λ εγό μ εν ο αεροσ κά φ ος το υ και π ροσγειώ θηκε, μια άμορφη μά ζα από σ άρκες, λίγα μ έτρ α από τα πόδια το υ Μ π ονγκ και το υ σ τρα τηγού Κ έννυ που π αρακολουθούσ αν τη ν αερομαχία. Ο Μ π ονγκ ε ίδ ε τη φρίκη το υ π ολέμου από κο ντά και επ η ρ εά σ τηκε τόσ ο πολύ ώ στε για διάστημα μερικώ ν ημερώ ν δ εν μπορούσε να α ν έβ ει σε αεροσ κάφος. Σ τις 29 Δ ε κ ε μ βρίου απ οχαιρέτησε για πάντα τα νησιά το υ Ειρηνικού και επ έσ τρ εψ ε στις ΗΠΑ.
ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ Σ τις α ρχές το υ 1945 ο Μ π ονγκ το π ο θ ετή θ η κ ε ως υ π εύθ υνος π τήσεω ν τη ς Α μ ερ ι κανικής Α εροπ ορίας Σ τρ α το ύ στο εργοσ τά σιο τη ς Lockheed στο Μ πέρμπανκ τη ς Καλιφόρνια. Τον Φ εβρουάριο ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε τη ν ε κ λ εκ τή τη ς καρδιάς το υ, Μ αρτζ Β ά τεντα λ, τη ς οποίας η φω τογραφ ία διακοσ μούσε τα π ερισ σ ότερα από τα Ρ-38 με τα οποία είχε π ετά ξει. Η 6η Α υγούσ του 1945 ή τα ν μια η λιό λο υ στη η μ έρ α στην Καλιφόρνια. Η ταν η η μέρα τη ς ρίψ ης τη ς α το μ ική ς βόμβας στη Χιροσί-
μα. Οι κά τοικο ι μιας κω μόπολης στη νότια Κ αλιφόρνια άκουσαν το α γκο μα χη τό τω ν κινητήρ ω ν ενό ς αεροσ κάφ ους. Το αεριω θ ο ύ μ ενο τύπ ου Ρ-80 έπεσε σε π εριδίνηση και οι άνθρω ποι είδ α ν το ν πιλότο να σηκώ νει τη ν καλύπτρα και να π έφ τει στο κενό. Το α λεξίπ τω τό το υ όμω ς δ εν ά νοιξε και ο κό σμος π αρατηρούσ ε με φρίκη τη ν πτώση του. Ευτυχώ ς το αεροσ κά φ ος σ υνετρίβη σε μη κα το ικη μ έν η περιοχή, ο Ρίτσαρντ Μπονγ κ όμως, ο μ εγ α λ ύ τερ ο ς Α μερ ικα νός άσ σος, ή τα ν νεκρ ό ς. Ο σ τρα τηγός Κ έννυ, ό τα ν π λη ρ ο φ ο ρ ή θ η κε το ν θ ά να το του Μ πονγκ είπ ε ό τι το γ εγο νό ς αυ τό απ οτελούσ ε μια τρ α γική ειρω νεία τη ς τύ χης.
Α Ξ ΙΟ Λ Ο Γ Η ΣΗ ΤΟΥ Ρ ΙΤΣΑ Ρ Ν Τ Μ Π Ο Ν Γ Κ Ω Σ Π ΙΛ Ο ΤΟ Υ Δ ΙΩ Ξ Η Σ Ο Μ π ονγκ π ροτιμούσ ε τις π ερισ σ ότε ρ ες φ ο ρ ές τη ν κατά μέτω πο επίθεσ η. Τα ια πωνικά αεροσκάφη τύπου Oscar ή τα ν ιδιαί τερ α ευά λω τα σε αυ τό το είδ ο ς τη ς επ ίθ ε σης επ ειδή τα δίδυμα πολυβόλα το υ ς τω ν 12,7 mm δ εν μπορούσαν να αντιμετω π ίσ ουν το ν φ ονικό συνδυασμό τω ν πολυβόλω ν και το υ π υροβόλου ενό ς Ρ-38. Τα αεροσκάφη που χρησ ιμοπ οιούσ ε ο Μ π ονγκ ή τα ν σ υνή θω ς άβαφα, στο φυσικό χρώ μα το υ μ ετά λ λου. Η θεω ρία το υ Α μερικανού ή τα ν ό τι έ νας καλός π ιλότος έπρεπ ε να σ τηρ ίζετα ι στις ικα ν ό τη τές το υ και στις επ ιδόσ εις του αερο σ κά φ ο υς το υ και όχι στα χρώ ματα πα ραλλαγής που αυ τό ή τα ν βαμμένο. Παρά το ό τι ο Μ π ονγκ ή τα ν το λμ η ρ ό ς π ιλότος, αυ τό δ εν σήμαινε ό τι ενεργο ύσ ε με απερισκεψία. Π ά ντο τε σχεδίαζε στο μυαλό το υ μια επίθεσ η πριν τη ν π ραγματο ποιήσει. Αν και είχε π ετά ξει με Ρ-47, Ρ-51 και ά λλους τύ π ο υς αεροσκαφώ ν, π ίσ τευε ό τι είχε γ ε ν ν η θ ε ί για το Ρ-38. Σ εμνός όπως ή τα ν πάντα, π ίσ τευε ό τι η συνεισφορά του στον π όλεμ ο ή τα ν πολύ μικρή σ υγκρινόμενη με α υ τή τω ν π ληρω μάτω ν τω ν βομβ α ρ διστικών. Τα πληρώ ματα τω ν βομβαρδισ τι κών έγινα ν πιστοί θ α υ μ α σ τές το υ ό τα ν είπε α υ τές τις απόψ εις το υ δημόσια. Ο Μ πονγκ, όπως και άλλοι άσσοι τω ν αι θ έρ ω ν, ή τα ν π ροληπ τικός. Κατά τη ν πρώτη π ερίοδο τη ς μάχιμης θ η τε ία ς το υ π ροτι μούσε να λα μβ ά νει μ έρ ος σε απ οσ τολές τις η μ έ ρ ε ς το υ μήνα που είχαν ζυγό αριθμό. Π ίσ τευε ό τι α υ τές ή τα ν οι τυ χ ερ ές το υ η μ έ ρες. Οι σ υνάδελφ οί το υ έλεγα ν ό τι στις α π οσ τολές που δ εν σ υ μ μ ετείχ ε έβρισ καν το υ ς ουρα νούς ά δ ειου ς από ιαπωνικά α ε ροσκάφη, ενώ α ν τίθ ε τα στις απ οσ τολές που σ υ μ μ ετείχ ε βρίσ κονταν πάντα αντίπα λοι. Κατά τη διάρκεια τω ν δύο τελ ευ τα ίω ν περιόδω ν τη ς μάχιμης θ η τε ία ς το υ ο Μπονγ κ είχε το προνόμιο να επ ιλέγει τις αποστο λ ές το υ και τις μοίρ ες με τις οπ οίες θ α τις πραγματοπ οιούσ ε. Αυτή ή τα ν μια εύνοια που τη ν είχαν μόνο οι άσσοι, κυρίω ς στην Α μερικανική Αεροπορία. Η αεροπ ορική Δι οίκηση π ίσ τευε ό τι με το ν τρόπ ο αυ τό β ο η θ ού σ ε το ν πιλότο να αυξήσ ει το ν αριθμό
ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΩΝ ΤΟΥ ΜΠΟΝΓΚ ΑΡΙΘΜΟΣ 1,2 3.4
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ
ΤΟΠΟΟΕΣΙΑ
27-12-1942 7-1-1943
Ντομποντούρα
ΤΥΠΟΣ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ
Κόλπος Χουόν
1 Zero, 1 Val 2 Oscar
5 6
8-1-1943
Λιμάνι Λάε
1 Oscar
3-3-1943
Κόλπος Χουόν
1 Oscar
7,8
Θάλασσα Βίομορκ
2 Zero
9
11-3-1943 29-3-1943
Θάλασσα Βίσμαρκ
10
14-4-1943
Κόλπος Μιλν
1 Dinah 1 Betty
11
12-6-1943
Μπόνα-Μπόνα
1 Oscar
12,13,14,15
Λάε Κόλπος Ράϊν
2 Tony, 2 Oscar
16 17
26-7-1943 28-7-1943 2-10-1943
Γκασμάτα
1 Dinah
18,19
29-10-1943
Ραμπαούλ
2 Zero
20,21 22
5-11-1943
Ραμπαούλ Ακρωτήρι Χόσκινς
1 Tony
23,24
3-3-1944
Τάτζι
25
3-4-1944
Χολάντια
2 Salty 1 Oscar
12-4-1944 10-10-1944
Χολάντια Μπαλικπαπάν
3 Oscar 1 Nick, 1 Oscar
31 32,33
27-10-1944 28-10-1944
Τακλομπάν Μασμπάτε
1 Oscar 2 Oscar
34
10-11-1944
Κόλπος Ορμοκ
1 Oscar
35,36
11-11-1944
Κόλπος Ορμοκ
2 Zero
37,38 39
7-12-1944 15-12-1944
1 Tojo, 1 Sally 1 Oscar
40
17-12-1944
Κολπος Ορμοκ Πενουμπουλόν Μιντόρο
26,27,28 29,30
15-2-1944
1 Oscar
2 Zero
1 Oscar
ποιου το αεροσ κάφ ος κα τερ ρ ίφ θ η και ο τα γ μ α τά ρ χ η ς σ κοτώ θηκε. Ο Μ π ονγκ ε κ τό ς από το Μ ετά λλιο του Κ ογκρέσ ου έλα β ε το ν Σταυρό τω ν Δ ια κε κριμένω ν Υπηρεσιών, δύο φ ο ρ ές το ν Α ργυ ρό Αστέρα, επτά Μ νείες Δ ια κεκρ ιμένω ν Π ράξεω ν και 15 Α εροπ ορικά Μ ετάλλια. Εάν ζούσ ε θ α γινό τα ν σίγουρα π ιλότος δοκιμώ ν σε μεγάλη αεροπορική ετα ιρία στις ΗΠΑ.
Ο λο χα γό ς το υ Ν τικ Μ π ονγκ σ το π ιλοτήριο το υ P -38J, ό τα ν α νήκε σ τη Μ ο ίρ α Δ ιο ίκ η σ η ς τη ς 5ης Α ερ ο π ο ρ ικ ή ς Δ ιο ίκ η σ η ς Μαχητικώ ν. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν κ α τα ρ ρ ίψ εώ ν το υ ή τα ν 24, δύο λ ιγ ό τε ρ ε ς από α υ τέ ς το υ Ρικενμ π αίκερ . Μ έσ α σ ε δύο εβ δ ο μ ά δ ες ο Μ π ονγκ 9 α κ α τέ ρ ρ ιπ τε το ρ εκ ό ρ το υ άσσου το υ Α ’ ΠΠ.
τω ν καταρρίψ εώ ν του. Π ολλές φ ο ρ ές η ε ύ νοια αυτή έφ θ α ν ε στα άκρα, όπως σ την π ε ρίπτωση το υ αντιπάλου το ύ Μ πονγκ, Τομ Μ ακ Γκουάιρ. Ο τα γμ α τά ρ χ η ς Μ ακ Γκουάιρ, δ ιο ικη τή ς τη ς 431 Μοίρας, δ ιέ τα ξε ένα από γ ευ μ α το υ ς π ιλότους το υ να σ υμμετάσ χουν σε αποστολή τη ν οποία είχε αποφασίσει ο ί διος, χωρίς να έχει λάβει διαταγή από το υ ς α νω τέρ ου ς το υ! Η αποστολή α υτή το υ Μακ Γκουάιρ, άσσου με 38 καταρρίψ εις, είχε έ ναν και μόνο σκοπό: τη ν κατάρριψ η ιαπωνι κών αεροσκαφών. Η έξο δ ο ς α υτή απ οδεί χ θ η κ ε μοιραία για το ν Μακ Γκουάιρ, το υ ο-
7/
mmmmmi
ΒΙΒΛΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ (1) John Stanaway: PETER THREE EIGHT, THE PILOT’S STORY, Pictorial Histories Publishing, Montana, USA, 1988. (2) Gene Stafford: ACES OF THE SOUTHWEST PACIFIC, Squadron Signal Publications, Texas, USA, 1977. (3) John Stanaway: P-38 LIGHTNING ACES OF THE PACIFIC AND CHINA -BURMA -INDIA, Osprey, Aircraft of the Aces, No 14, London, 1997. (4) Bill Gunston: AIRCRAFT OF WORLD WAR TWO, Peerage Books, London, 1985.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
(1 2 0 0 -1 5 0 0 μ.X.)
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ Μ Ε Σ Α ΙΩ Ν Α Η ΙΤΑΛΙΚΗ Χ Ε Ρ Σ Ο Ν Η Σ Ο Σ ΗΤΑΝ Χ Ω Ρ ΙΣ Μ Ε Ν Η Σ Ε Δ Ε Κ Α Δ Ε Σ ΚΡΑΤΗ Κ Α Ι ΚΡΑΤΙΔΙΑ Π Ο Υ
Οι ιταλικές π όλεις-κράτη του ύστερου Μεσαίωνα λίγο δ ιέφ ε ραν από τις αντίσ τοιχες αρχαίες ελληνικές. Καθεμία από α υτές είχε το δικό τη ς π ολίτευμα και το ν δικό τη ς στρατό. Αρχικά η 6άση των στρατών αυτώ ν ή ταν οι πολίτες-σ τρατιώ τες, όπως ακρι βώς και στην αρχαία Ελλάδα. Κά θ ε πολίτης ανάλογα με τη ν κοι νωνική θέσ η και τις οικονομικές του δ υ ν α τό τη τες, υπηρετούσε στον στρατό τη ς πόλης το υ ως ιππέας και βαρύς ή ελαφ ρύς π ε ζός. Κύριοι τύποι πεζικού εκείνη τη ν περίοδο (11ος - αρχές 14ου αιώνα) ήταν οι δορυφόροι και οι το ξό τες , ενώ στο όπλο το υ ιππι κού κυριαρχούσε ο βαριά θωρα κισμένος ευ γ ενή ς ιππότης π ολε μιστής. Το ιταλικό πεζικό δ εν ή τα ν ιδιαίτερα καλής π οιότητας. Α υτό οφ ειλόταν κυρίως στην ε λ λιπή του εκπαίδευση. Σε κατά παράταξη μάχες χρησιμοποιείτο ως όπλο υποστήριξης του βαρέ ος ιππικού. Κύριος ρόλος το υ ή ταν η άμυνα οχυρωμένων ή α προσπέλαστων για το ιππικό ση μείων και οι π ολιορκίες αντίπα λων πόλεων. Σταδιακά αναδύθη καν νέοι τύποι πεζικού, όπως οι λογχοδρεπανηφόροι, οι τυφ εκιοφόροι και οι σαρισσοφόροι. Η έ λ λειψη όμως ικανού πεζικού ήταν εμφ α νής και έτσι από πολύ νωρίς οι η γ ετικ ές ομάδες τω ν πόλεων κατέφ υγαν στην πολυδάπανη λύ ση τη ς πρόσληψης μισθοφόρων. Οι μισθοφόροι άρχισαν από τα μέσα του 12ου αιώνα να παρα γκωνίζουν το πεζικό των πολι τών, το οποίο καλείτο πλέον υπό τα όπλα μόνο σε εξα ιρ ετικά κρί σιμες περιστάσεις. Οι μισθοφό ροι πεζοί ήταν κυρίως Ιταλοί επ αγγελματίες στρατιώ τες. Αργό τερα και σ τρατιώ τες άλλων ε θ ν ι κοτήτω ν (Γερμανοί, Αγγλοι, Γάλ λοι) αναζήτησαν τη ν τύχη τους στην Ιταλία. Σταδιακά συγκροτήθηκαν μισθοφορικά σώματα π ε ζών και ιππέων (αργότερα και πυ ροβολητώ ν) τα οποία ε τίθ ε ν το στην υπηρεσία μιας πόλης βάσει ενός συμβολαίου. Αν η μια από τις δύο π λευρές παραβίαζε τα σ υμφω νηθέντα η άλλη απαλλασ σόταν αυτόματα από τις υποχρε ώσεις της. Τα «συμβόλαια» αυτά μετα ξύ των μισθοφορικών σωμά-
' · -
ΙΣΤΟΡ ΙΑ
Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ ΓΟ Υ Σ Α Ν Α Ν Τ Α ΓΩ Ν ΙΣΤΙΚ Α Μ ΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ. Α Κ Ο Μ Α Κ Α Ι 01 Π ΙΟ Μ ΙΚ Ρ Ε Σ Α Π Ο ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ Ο Ν ΤΟ ΤΗ ΤΕ Σ Δ ΙΕ Θ Ε ΤΑ Ν Α Ξ ΙΟ Λ Ο Γ Ε Σ , Σ Ε Σ Χ Ε Σ Η Μ Ε ΤΟ Μ Ε ΓΕ Θ Ο Σ ΤΟΥΣ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ Κ Α Ι Δ ΙΕ Δ Ρ Α Μ Α Τ ΙΖ Α Ν ΤΟΝ Δ ΙΚ Ο ΤΟΥΣ Ρ Ο Λ Ο Σ Τ Η Ν ΤΑΡΑΓΜΕΝΗ Σ Κ Η Ν Η ΤΗΣ Π Ε Ρ ΙΟ Χ Η Σ.
τω ν και τω ν πό λεων ονομάστη καν κο ντό τα και οι μι σ θοφόροι ονομάστηκαν κοντοτιέρ οι. Ανάλογα με τη ν προέλευσή το υ ς τα σώ ματα των κοντοτιέρω ν διέ θ ετα ν αποκλειστικά ιπ πείς ή (συνήθως) πε ζούς και ιππείς. Από τα μέσα του 14ου αιώνα το πυροβολικό προ σ τέθ η κε ως απαραίτητο συμπλήρωμα στους μικρό σκοπικούς αυτούς στρα τούς. Στα ιταλικά και στα γερμανικά σώματα το βαρύ ιππικό είχε το ν πρώτο λόγο. Α ντίθετα οι Αγγλοι κο ντο τιέρ ο ι τη ς π ερίφημης «Λευ κής Εταιρείας» ήταν στην πλειοψηφία τους πεζοί, β ετερ ά νο ι του Εκα το ντα ετο ύ ς πολέ μου που βρισκόταν τό τ ε σε εξέλ ιξη . Οι συ γκρούσεις μ ετα ξύ αυ τώ ν τω ν μισθοφορικών σωμάτων είχαν κυρίως τη μορφή μικρού π ολέ μου, με επ ιδρομές κατά του εχθρού, λεηλασ ίες τη ς χώρας του και επι θ έσ εις κατά μεμονω μένων οχυρών. Οι κατά παράταξη μάχες απο φ εύγοντα ν όσο ήταν δ υ νατό. αφού κόστιζαν πο λύ σε αίμα - το οποίο αποτελούσ ε το κεφάλαιο, την επένδυση του επι κεφαλής ενός μι σθοφορικού σώ ματος. Α υτός ο
Ιταλός λογχοδρεπανηφόρος του 14ου αιώνα. Φέρει ενισχυμένο - μ ε μετα λλικά ελάσματα ■αλυσιδωτό θώ ρακα εσω τερικά και δερμάτινο θώρακα εξω τερ ικά (πίνακας του Σ. Νιγδιόπουλου για τη «Στρ α τιω τική Ιστορία»),
τρόπος διεξαγω γής των επιχει ρήσεων - α ντικείμ ενο χλεύη ς από το ν γνωστό Νικολό Μακιαβέλι - δ ια τηρήθηκε ως το 1495, οπ ότε η Ιταλία δ έχ θ η κ ε την εισβολή των σ τρατευμάτω ν του βασιλιά τη ς Γαλλίας. Κατά τη διάρκεια αυτής οι συνηθισμένοι σε «α βροφροσύνες» κοντο τιέροι είδαν το υ ς Γάλλους να σφαγιάζουν ακόμα και το υ ς αιχ μαλώτους. Τα σ ημαντικότερα ιταλικά κράτη τη ς περιόδου (Βενετία, Μιλάνο, Γένοβα, Πίζα) δ ιέθ ετα ν στρατούς αυτού το υ τύπου. Μό νο ο στρατός τη ς φ λω ρεντίας συ νέχισε να σ τηρίζεται σε π ολίτεςστρατιώ τες ως τα τέλ η τη ς πε ριόδου. Τα πυροβόλα όπλα είχαν ε μ φ ανισ τεί από πολύ νωρίς στα ιτα λικά πεδία μαχών. Από τα τέλη του 14ου αιώνα ήδη σώματα τυφεκιοφόρω ν δρούσαν με θ ε α ματικά απ οτελέσματα, κυ ρίως σε π ολιορκητικές επι χειρήσεις. Από τα μέσα του 15ου αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται στο προσκήνιο πιο ε ξε λ ιγ μ ένες μορ φ ές πυρο βόλων όπλων, όπως τα αρκεβούζια. Οι στρατοί τω ν ιταλικών πό λεων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θ εω ρ η θ εί ό τι διεδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στην ε ξέλ ιξη τη ς π ολεμικής τέχ νη ς. Απ οτέλεσαν όμως το ν συνδετικό κρίκο στην αλυσίδα τη ς μετά β α σης από το ν μεσαιωνικό στον α ναγεννησιακό τρόπο του μάχεσθαι.
Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ε Σ ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ
ΑΡΑΒΑΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ, 1250
ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ
ANDREA SM-F13, 54 mm
SOLDIERS SP-4A, 54 mm
Οι Αραβες επεκτάθηκαν από την Αραβία ως τα Πυρηναία. Αυτοί οι τρομεροί πολεμιστές διέδωσαν τον Ισλαμισμό και αποτέλεσαν τε ράστια απειλή για τον Χριστιανισμό. Η συγκεκριμένη φιγούρα αποτελεί έργο των A.Terol και Andrea και απει κονίζει έναν σκληροτράχηλο Αραβα πολεμιστή που επιτίθεται. Εξαίρετη λεπτομέρεια και χύτευση χαρακτη ρίζουν τα κομμάτια, ενώ τη φιγούρα του εξωφύλλου έχει βάψει ο γνω στός Jesus Gamarra.
Η φιγούρα αναπαριστά έναν Σαρακηνό πολεμιστή της περιόδου της τρίτης σταυροφορίας (1189-92) και μπορεί να βαφτεί με πολλούς τρόπους. Ο γλύπτης Adriano Laruccia έχει επιτύχει μια ρεαλιστι κή επιθετική στάση και έχει αποδώ σει τέλεια τα ιδιαίτερα χαρακτηρι στικά του προσώπου της φυλής. Πρόκειται για άλλη μια εκπληκτική φιγούρα συλλογής.
ΕΠΙΔΡΟΜ ΕΣ ΣΑΡΑΚΗΝΩΝ, LIGURIA 1050, ΝΑΥΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΞΟΤΗΣ EMI, MLC-06, 54 mm Οι επ ιδρομές των Σαρακηνών έχουν αφήσει α νεξίτηλα σημάδια, α φού σ υνοδεύονταν από σφαγές και άλλες απάνθρωπες π ράξεις. Μια εξα ιρ ετική βινιέτα στα 54 mm π ροσφέρει η ιταλική ΕΜΙ, που περιλαμ βάνει δύο πολύ καλές φ ιγούρες με εκπ ληκτική λεπ το μ έρεια και μια βάση. Τα πολύπλοκα διακοσμητικά σχέδια στον ρουχισμό του το ξό τη θα καταπλήξουν οπ οιονδήποτε σ υλλέκτη και φίλο τη ς φιγούρας.
ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ 13ος-14ος ΑΙΩΝΑΣ PEGASO 54087, 54 mm
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΣ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΣ, 13ος ΑΙΩΝΑΣ
ΣΚΥΘΗΣ ΕΥΓΕΝΗΣ, 5ος ΑΙΩΝΑΣ π.Χ.
EL VIEJO DRAGON CG18, 54 mm
Μια ακόμα φιγούρα τη ς ιτα λικής εταιρίας Aitna που δ εν πρό κειται να περασει απαρατηρητη, αφού απ οτελεί ένα α ρ κετά πρω τότυπ ο θ έμ α στα 54 mm. Π ερι κλείει πολλά στοιχεία προσφέροντα ς στον μοντελισ τή ένα α ρ κε τά ελκυστικό μ ο ντέλο με άψογη χύτευσ η και λεπ τομέρεια. Τη φι γούρα το υ εξω φ ύλλου έχει βάψει ο Enrico de Maria, ενώ χρήσιμες π ληροφ ορίες υπάρχουν στο βι βλίο τη ς σειράς «Men-at-Arms» No 137, τη ς Osprey.
Σε πολλές περιπτώσεις α ρ κε τά ισλαμικά κράτη χρησιμοποιού σαν μισθοφόρους π ολεμιστές. Ε ναν τέ το ιο μισθοφόρο αναπαριστά η φιγούρα τη ς ισπανικής ε ταιρίας, που έχει σκαλίσει ο J.R. Arredondo Sanchez. Μ πορεί να πλαισιωθεί από τον πύργο τη ς Αλάμπρα (35220) ή κάποια άλλη βά ση τη ς εταιρίας. Μια όμορφη και πρωτότυπη φιγούρα που αξίζει να υπάρχει στη βιτρίνα σας.
ΑΙΤΝΑ 54019,54 mm
Μια ακόμα εξα ιρ ετική φι γούρα από τη ν ιταλική ετα ι ρία Pegaso, που θ α ενθουσ ιά σει το υ ς φίλους το υ είδους. Το εκπ ληκτικό σκάλισμα του καλλιτέχνη αποδίδει κατά το ν καλύτερο τρόπο τον σκληροτράχηλο Σαρακηνό πολεμιστή, ενώ η ασπίδα α π ο τελεί ένα κομψ οτέχνημα από μόνη τη ς. Οι χρω ματικές επ ιλογές είναι αναρίθμητες, με δάση τη ν κατάλληλη βι βλιογραφία.
Ο λες οι παραπάνω φιγούρες δ ια τίθ εν τα ι από το κατάστημα Modelling Center (Ομήρου 2, Ν έα Σμύρνη, τηλ. 9323665, e-mail: modellingcentre @ hotmail.com. Επίσης εκ εί δ ια τίθ εν τα ι φ ιγούρες όλων των γνωστών εταιριώ ν και βάφονται φ ιγούρες επ ί παραγγελία. Τα προϊόντα του κα τα σ τήμ α τος στέλνονται μ ε αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Κώτση Αγγελο, Π αραμυθιά Θ ε σπρωτίας. Κατ' αρχήν θα ήθ ελα
74
να σας ευχαριστήσω για το ν κό πο στον οποίο υποβληθήκατε για να σχολιάσετε τα όσα έγραψα στο άρθρο μου στη «Στρατιωτική Ιστορία» για «Το Κουρδικό Ζ ή τη μα» και τις παρατηρήσεις στις ο ποίες π ροβαίνετε. Στο άρθρο θα πρέπει να είδα τε ό τι δ εν παρέλειψ α να αναφερθώ στη στάση των Κούρδων ένα ντι του Ε λληνι σμού και ακόμα στη συμμετοχή πολλών ε ξ αυτών στις κατά το παρελθόν το υ ρ κικές β ια ιότητες και βαρ βα ρότητες κατά των Ελ λήνων. Αυτή η πραγματικότητα ό μως δεν αναιρεί το γεγονός ό τι για δ εκ α ετίες τώρα ο κουρδικός λαός υφίσταται τη ν καταπίεση και τους διω γμούς των Τούρκων, κατά των οποίων και μάχεται για τα βασικά εθνικά και ανθρώπινα δικαιώματα τα οποία στερείται. Στις θ έσ εις μου για τη ν πολιτική τη ς χώρας μας ένα ντι το υ Κουρ δικού ζητήμα τος θα διαπιστώσα τ ε ότι δ εν τάχθηκα υπέρ τη ς ε μπλοκής, ο ύ τε καν τη ς ανάμει ξη ς του ελληνικού κράτους στην τουρκο-κουρδική αντιπαλότητα. Εκείνο που επισήμανα ή τα ν ότι το ζήτημα αυτό αφορά άμεσα στα ελληνικά εθ νικά σ υμφέρο ντα και δεν επιτρέπ ει τη ν εκ μ έ ρους της ελληνικής ηγεσίας άγνοιά του και ακόμα ερασ ιτεχνι κούς και επιπόλαιους χειρι σμούς. Τουναντίον εκείνο που ε πιβάλλεται είναι η προσεκτικά σχεδιασμένη και μ εθ ο δ ευ μ ένη αντιμετώπισή του πάντα με βάση τις αρχές του παγκοσμίως απο δεκτο ύ διεθνού ς δικαίου, αυτού του δικαίου που α νεξά ρ τη τα εάν παραβιάζεται και καταπατείται από το υ ς ισχυρούς απ ο τελεί το μόνο όπλο των αδυνάτων και τη μόνη ελπίδα για τη ν επικράτηση τη ς ειρήνης στον κόσμο. Το ό τι ο ελλη νικός λαός σχεδόν στο σύ νολό του έχει τα χ θ εί συναισθη ματικά με τη ν πλευρά τω ν κατα τρ εγμένω ν Κούρδων δ εν πρέπει να εντυπωσιάζει κανέναν και φ υ σικά ο ύ τε να αποδοκιμάζεται. Οι Ε λληνες γνωρίζουν να αποδί δουν το δίκαιο και στους πρώην εχθρ ούς τους, όπως επιβάλλει η πολιτιστική και πολιτισμική ανωτερ ό τη τά τους και η ιστορική το υ ς παράδοση. Το εάν οι Κούρ δοι μπορεί στο μέλλον για μια α κόμα φορά να συμπαραταχθούν
με το υ ς Τούρκους κατά του Ελ ληνισμού δ εν θα είναι τελείω ς α νεξά ρ τη το από τη στάση τω ν Ελ λήνων απέναντι στο δράμα που αυτοί τώρα διέρχονται, αλλά έ νας τέ το ιο ς φόβος δ εν πρέπει να αποτρέπει τη ν Ελλάδα και το ν ελληνικό λαό από το να πιστεύ ουν, να διακηρύσσουν και να υ ποστηρίζουν τις αρχές του ορ θού, του δίκαιου και του ηθικού. Αλλωστε τις ίδιες αρχές επικα λούνται για τη ν απελευθέρω ση τη ς βόρειας Κύπρου και τη ν επι στροφή των προσφύγων στις ε σ τίες το υ ς και ακόμα για τη ν α ντιμετώπιση των τουρκικώ ν απει λών κατά τη ς εδαφικής ακεραιό τη τα ς τη ς Ελλάδας.
Κοτίδη Γιάννη, Σαλαμίνα. Ευχα ριστούμε πολύ για τη ν ιδιαίτερα μακροσκελή επιστολή σας.
πισημαίνατε το πού διαβάσατε α υ τές τις απόψεις, ώστε να έχου με τη δυνα τότητα διασταύρωσης των στοιχείων. Μελίσση Σωτήρη, Αγ. Ιωάννης Ρέντης, Π ειραιάς. Αν και απ' ότι
φαίνεται από τις σφραγίδες του ταχυδρομείου σ τείλα τε σχετικά έγκαιρα τις σωστές απαντήσεις το υ quiz γνώσεων 37, η επιστολή σας έφθασε στα γραφεία μας με καθυστέρηση και έτσι δ εν περιλ η φ θ ή κα τε στην κλήρωση. Καλοδημίδη Αρη, Θεσσαλονίκη.
κοινω νήστε τηλεφ ω νικά με τη γραμματεία το υ περιοδικού.
Ευχαριστούμε για τη ν υπόδειξη. Πρέπει όμως να λά β ετε υπόψη ό τι κάτι τέτο ιο απαιτεί έναν από λυτα εξειδ ικευ μ ένο συνεργάτη.
Κωφίδη Ιωάννη, Ανω Τούμπα, Θεσσαλονίκη. Τα άρθρα που προ
Γλάρο Π αντελή, Ηλιούπολη, Α θή να. Ευχαριστούμε πολύ. Η φιλο
τε ίν ε τ ε θα παρουσιαστούν σε ε πόμενα τεύχη. Φυσικά οι εκδ ό σεις μας θα συνεχιστούν.
σοφία δεν βρίσκεται μέσα στα ε ν διαφ έροντα του περιοδικού.
Κωνοταντινίδη Χριστόφορο, Κη φισιά, Α θήνα. Παρακαλούμε επι
Δ . Κ αντερές Πιτσινή Ιωάννη, Ν έα Σμύρνη, Α θή να . Το άρθρο που α να φ έρ ετε
θα δ ημοσ ιευθεί σε μελλοντικό τεύχος. Εχουμε υπόψη τα υπο δεικνυόμενα βιβλία. Ευχαριστού με. Γεωργίου Ευάγγελο, Λαμία. Η πιο δ ια δεδομένη σειρά βιβλίων για τη ν εποχή που ενδ ια φ έρ εσ τε ε ί ναι αυτή τη ς Osprey (Men at Arms, Elite, Warrior). Φυσικά υπάρχουν και διάφορα μεμονω μένα βιβλία. Μ π ορείτε να α π ευ θ υ νθ είτε στο βιβλιοπωλείο «Ελεύθερη Σκέψις» στην Αθήνα (τηλ. 013630697), Γάτο Α λέξανδρο, Β έροια. Είναι α ναμφισ βήτητο γεγονός ό τι ελάχι στοι - ίσως και κανένας - ξέν ο ι ι στορικοί δίνουν τη ν πρέπουσα σημασία στην ελληνική σ υ μ μ ετο χή στον Β'ΠΠ, στις μεγάλες νίκες μας επί των Ιταλών και στην κα θυστέρηση τη ς γερμανικής κα θόδου ως τις ν ό τιες εσχατιές τη ς χώρας μας (Κρήτη). Αν αυτό είναι ένα μέρος τη ς σ υνήθους ε ξή γ η σης του γιατί ο Λ ίντελ Χ αρτ δεν πραγματοποίησε ε κ τετα μ έν η ι στορική επισκόπηση το υ Ελληνοϊταλικού Πολέμου, άλλη μια ε ξήγηση είναι, σύμφωνα με μαρτυ ρίες προσώπων, το ό τι όταν ο ί διος επ ισ κέφ θηκε τη ν Ελλάδα μ ετά τη λήξη του Β ’ΠΠ, κατά τη διάρκεια το υ εμφυλίου πολέμου, η ελληνική ηγεσία δ εν έδωσε τη ν παραμικρή σημασία στις ανάγκες που θα είχε για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων. Ο στρα
Η «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨ ΙΣ» ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ Το βιβλιοπωλείο «Ελεύθερη Σκέψις» θα πραγματοποιήσει το Σάβ βατο 19 Φεβρουάριου, στο οκτώ τ ο βράδυ, τα εγκαίνια το υ νέου καταστήματος επί τη ς οδού Ιπποκράτους 112. Ολοι οι αναγνώ σ τες τη ς «ΣΙ» είναι προσκεκλημένοι.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
τηγός Γκουντέριαν δ εν υπέστη διώ ξεις από τη συμμαχική «δικαι οσύνη» μ ετά το τέλ ο ς του π ολέ μου και πέθανε το 1954. Ο στρα τη γό ς φον Μποκ και η γυναίκα του σκοτώ θηκαν το ν Μάιο του 1945 από αεροπορική επίθεση ενώ βρίσκονταν μέσα σε αυτο κί νητο, ίσως ιδιωτικό - ο στρατηγός είχε απ οσ τρατευθεί το καλοκαίρι του 1942.
Σγούρο Κωνσταντίνο, Κέρκυρα. Τασιόπουλο Βαγγέλη, Λάρισα. Ο
θ α σας παρακαλούσαμε να σ τεί λ ε τε πάλι τη ν ενδιαφέρουσα επι στολή σας, γραμμένη ευ κρ ινέσ τε ρα, ώστε να αποφευχθούν παρα νοήσεις.
πως πιθανώς έχ ε τε διαπιστώσει από τη ν τηλεόραση και το ραδιό φωνο, οι διά φ ορες προσπάθειες ανάδειξης το υ «προσώπου του 20ού αιώνα» υποστηρίχθηκαν από διά φ ορες κυβερνήσ εις, ορ γανισμούς, επ ιτροπ ές και φυσικά εθ νικά συμφέροντα, με χαρακτη ρισ τικότερο παράδειγμα τη ν κι νητοποίηση των Τούρκων για τη ν επιλογή του Μουσταφά Κεμάλ Ατα τούρ κ. Αυτού του είδους οι «ε πιλογές» είναι πολύ υπ οκειμενι κές. Δ εν θα θ έλ α μ ε να εμπλακούμε σε κάτι παρόμοιο και μάλι στα σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό φάσμα.
Ενας από τους σκοπούς τη ς «ΣΙ» είναι και η παρουσίαση άγνωστων γεγονότω ν που αποκαλύπτουν σημαντικές π τυχές τω ν κατά τα άλλα γνωστών συμβάντων.
Ψ αλτίδη Δημήτριο, Θεοδωρόπουλο Ιωάννη, Μ ιάττο Μάρκο, Τοπάλη Φωκίωνα. Ευχαριστούμε
Δασκαλάκη Δημήτριο, Α θήνα. Τα
για τη ν επισήμανση. Εσφαλμένα αναγράφηκε η ημερομηνία του π ροηγούμενου έτο υ ς. Α θανασιάδη Ν ικόλαο, Βάρκιζα Α ττική ς. Η φωτογραφία αυτή α
π εικονίζει το ν Παπάγο με τα δια κριτικά το υ στρατάρχη και πιθα νώς έχει λη φ θ εί το 1950. Το κεί μενο τη ς φωτογραφίας το ν α νέ φ ερ ε ως αντισ τράτηγο επειδή αυτός ή τα ν ο βαθμός που έφ ερ ε το 1940. Ως προς τα ονόματα των αξιωματικών η παρατήρησή σας είναι σωστή και θα λ η φ θ εί υπόψη σε επ όμενα άρθρα.
Παρουσιάδη Χρήστο, Ιωάννινα.
Α θα νίτη Βύρωνα, Αγία Παρα σκευή, Α θήνα. Σε επόμενα τεύχη
θα παρουσιάσουμε και α υ τές τις κάπως πιο «σκοτεινές» εποχές τη ς ρωμαϊκής και τη ς βυζαντινής ιστορίας. στρατιωτικά ημερολόγια δια τίθε νται μόνο στα μόνιμα σ τελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και δεν κυ κλοφορούν στο εμπόριο. Για πε ρισσότερες πληροφορίες μπορεί τ ε να α π ευθυνθείτε στο γραφείο ενημέρω σης των Ενόπλων Δυνά μεων ή στο Πολεμικό Μουσείο. Προς το παρόν δεν υπάρχει κά ποιο εξέλ ιξη στο θ έμ α των πόστερ. Μ αρτινίδη Γιώργο, Θεσσαλονίκη.
Εισαγωγικό άρθρο για το ν αμερι κανικό εμφ ύλιο π όλεμο δημοσιεύ θ η κε στο τεύ χος 33, το οποίο μπ ορείτε να π ρ ο μ η θ ευ τείτε από τα γραφεία του περιοδικού μας.
Τζουμάκα Νικόλαο, Α θήνα. Μ έ
χρι στιγμής δ εν έχουμε εντοπίσει κάποια πηγή που να επιβεβαιώνει τα γραφόμενα στην επιστολή σας. Θα ήταν καλύτερο να μας ε-
Τίκη Κωνσταντίνο, Θεσσαλονίκη.
Σκοπός μας είναι η κάλυψη και αυτού του γεγονότος, παρά το ό τι είναι α ρκετά πρόσφατο.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ
ΣΦΑΛΜΑΤΑ
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΜΠΟΪΝ
(1690)
01 ΑΓΓΛΟΙ ΕΙΧΑΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ Μ ΕΣΑΙΩ ΝΑ. ΑΝ ΕΚΑΘ ΕΝ ΟΜ ΩΣ ΑΝ ΤΙΜ ΕΤΩ Π ΙΖΑΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Μ Ε ΤΟΥΣ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΥΣ ΙΡΛΑΝΔΟΥΣ. ΤΟ 1689 01 ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΓΙΑ Μ ΙΑ ΑΚΟΜΑ ΦΟΡΑ ΕΙΧΑΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣΕΙ, ΤΑΣΣΟΜΕΝΟΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΚΠΤΩΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ ΙΑΚΩΒΟΥ. Δ Ε Ν ΘΑ Μ ΠΟΡΟ ΥΣΑΝ ΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΕΠΙΛΟΓΗ. Η εχ θ ρ ό τη τα μ ετα ξύ Αγγλων και Ιρλανδών υφίσταται εδώ και αιώνες, Η ύπαρξή τη ς ο φ είλετα ι σε λόγους εθνικούς, θ ρ ησ κευ τι κούς και οικονομικούς. Το 1685, μετά τη ν Ενδοξη Επανάσταση, η δυναστεία των Στιούαρτ κηρύ χ θ η κ ε έκπτω τη από το ν αγγλικό θρόνο, στον οποίο κάθησε ο ολ λανδικής καταγω γής βασιλιάς Γουλιέλμος τη ς Οράγγης, Ο έ κ πτω τος Ιάκωβος Στιούαρτ όμως δεν παραιτήθηκε από το όραμα τη ς επιστροφής του στον θρόνο. Ετσι όταν, το 1689, ξέσπασε στην Ευρώπη ο Π όλεμος τη ς Μ εγάλης Συμμαχίας, έκρ ινε την περίσταση κατάλληλη για τη ν έναρξη τω ν ε πιχειρήσεων με σκοπό την επά νοδό του στο αξίωμα. Μ ε τη ν υ ποστήριξη των Γάλλων έφ θασ ε στην Ιρλανδία και γρήγορα ξεσ ή κωσε το υ ς ομοθρήσκους του καθολικούς Ιρλανδούς σε ε ξ έ γερση κατά του νέου προτεστάντη βασιλιά. Πολύ γρήγορα οι ε.παναστάτες ήλεγχαν το μεγαλύ τερ ο μέρος του νησιού. Ολα ό μως μεταβλήθηκαν όταν έφθασαν ισχυρές α γγλικές δυνάμεις. Οι επαναστατικές δυνάμεις υποχώρησαν πίσω από το ν ποτα μό Μπόιν (50 km περίπου βόρεια του Δουβλίνου). Εκεί ο Ιάκωβος αποφάσισε να δώσει μάχη. Με μια πρώτη ματιά η απόφασή του θα μπορούσε να θεω ρ ηθεί σω στή, αφού η τοποθεσία πίσω από τη νότια όχθη του ποταμού προσφερόταν για άμυνα. Ο Ιάκωβος όμως παραγνώρισε τρ εις βασι κούς παράγοντες. Ο σ τρατός του υσ τερούσε αριθμητικά (18.000 πεζοί, 5.000 ιππείς και έ ξι πυρο βόλα, ένα ντι 26.000 πεζών, 8.000 ιππέων και 50 πυροβόλων τω ν α ντιπάλων), ποιοτικά και (το κυριότερο) από άποψη ηγεσίας, α φού ο ίδιος ο Ιάκωβος απείχε πο λύ από το να μπορεί να θεω ρη θ εί ως η γ έτη ς ικανός να εμψυχώ νει και να καθοδηγεί το υ ς άν δρ ες του. Την 1η Ιουλίου 1690 οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στις ό χ θ ε ς του ποταμού. Οι Ιρλανδοί
κατείχαν τη νότια όχθη, πίσω από τη ν οποία είχαν σχηματίσει δια δοχικές αμ υ ντικές γραμμές, χω ρίς όμως να έχουν εγκατασ τήσει φυλάκια σε άλλα σημεία του. Ο βασιλιάς Γουλιέλμος από την πλευρά του, διαπιστώνοντας την ισχύ τη ς εχθ ρ ική ς τοποθεσίας, αποφάσισε απλά να τη ν υπερφα λαγγίσει. Για το ν σκοπό αυτό δ ιέ τα ξε το ν στρατηγό του, κόμη Σόμπεργκ, να βαδίσει δυτικά και α φού π ερ ά σ ειτο ν ποταμό από έ ναν γνωστό πόρο να κινη θ εί στα νώτα των επαναστατών. Ο ταν ο Ιάκωβος είδ ε το εχθρ ικό απόσπασμα να βαδίζει δυτικά δ ιέτα ξε με τη σειρά του ένα σύνταγμα δραγώνων να σπεύσει προς το ν απει λούμενο το μ έα . Οι δραγώνοι πρόφθασαν το υ ς Αγγλους, δ εν κα τόρθωσαν όμως να σταματήσουν το υ ς δεκαπλάσιους αντιπάλους τους. Η ττήθηκαν και οπισθοχώ ρησαν αφ ήνοντας το αριστερό το υ στρατού ακάλυπτο. Η ε ξέ λ ι
ξη αυτή υποχρέωσε το ν Γάλλο στρατηγό το υ Ιακώβου, Λωζάν, να σπεύσει μ ε το υ ς υπ’ α υτόν για να αποκρούσει τη ν εχθρική απει λή. Τότε ακριβώς ο Γουλιέλμος με το κύριο σώμα το υ επ ιτέθ η κ ε κα τά μέτωπο στους Ιρλανδούς, ύ στερα από άγριο βομβαρδισμό των θέσ εώ ν το υ ς από τα πυροβό λα του. Οι Ιρλανδοί πολέμησαν γενναία, αλλά δ εν είχαν καμία ελ πίδα απέναντι στα σ υγκεντρω τι κά πυρά των αντιπάλων τους. Πα ρά το ν ηρωισμό το υ ς παραχω ρούσαν συνεχώς έδα φ ος υπό το αδιάφορο βλέμμα το υ Ιακώβου, που όταν είδ ε τη δυσμενή τροπή τη ς κατάστασης εγκα τέλ ειψ ε στην τύ χη το υ ς γενναίους άν δρες το υ και τράπηκε σε φυγή. Μόνο χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες του στρατηγού Λω ζάν και στη θυσία του ιππικού του κατορθώ θηκε να διασωθεί ένα μ έρ ο ς του στρατού του. Εν δ εικ τικ ές τη ς προσπάθειας των
Τα αγγλικά σ τρ α τεύ μ α τα διασχίζουν τον ποταμό Μπόιν.
Ιρλανδών και τη ς ανικανότητας τη ς ηγεσίας το υ ς ή τα ν οι απώλει ες - 2.000 Αγγλοι, ένα ντι 1.500 Ιρλανδών. Χωρίς ηγεσία οι οργα νικοί δεσμοί μ ετα ξύ των τμ η μ ά των κατέρρευσαν και ο ιρλανδι κός σ τρατός έπαψε να απ οτελεί στράτευμα. Ο τρ α γικό ς έκπ τω τος βασι λιάς Ιάκωβος αμέσως μ ετά τη μά χη επιβιβάστηκε σε πλοίο και ζή τησε καταφύγιο στη Γαλλία, στην οποία έζησε και τα υπόλοιπα χ ρό νια τη ς ζωής του. Παρόλα αυτά οι Ιρλανδοί εξακολούθησ αν να πι σ τεύουν στο πρόσωπό του και πολέμησαν για έναν ακόμα χρό νο, nptv τελ ικά καταθέσουν τα ό πλα.
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ
W A R G A M E S
Κ Ο Μ Μ ΑΓΗ Ν Η ΚΑΤΑ ΙΟΥΔΑΙΩΝ Το 66 μ.Χ. η Ιουδα ία βρισ κό τα ν για μια α κόμ α φ ο ρ ά στις φ λ ό γες. Οι ε ξ ε γ ε ρ μ έ ν ο ι κά το ι κο ί τη ς είχαν α π ο το λμ ή σ ει να α μ φ ισ β ητή σ ουν έμ π ρ α κτα τη ν ισχύ τη ς π α ν το δ ύ να μ η ς Ρώμης και τω ν συμμάχω ν τη ς , α ν ά μ ε σα σ τους οπ οίους α ν ή κ ε και το ελ λη ν ισ τικό βασ ίλειο τη ς Κ ομ μ α γη νή ς. Υστερα από σειρά σ υγκρ ούσ εω ν οι ε ξε γ ε ρ μ έ ν ο ι Ιουδα ίοι π ερ ιορ ίσ τη κα ν σ την Ιερουσ α λήμ, όπου και π ολιορκή θ η κ α ν από το υ ς Ρωμαίους και το υ ς Ε λλ η νες και τ ε λ ικ ά συνετρίδησ αν. Ο τ ό τ ε βασιλιάς τ η ς Κ ο μ μ α γη ν ή ς, Α ντίοχος Δ ’, σ υ μ μ ετείχ ε προσωπικά σ την εκ σ τρ α τεία ως σύμμαχος τω ν Ρωμαίων και δ ια κ ρ ίθ η κ ε στις ε π ιχειρήσ εις ό τα ν σ τις μ ά χες γ ύ ρω από τη ν Ιερ ουσ α λή μ τ έ θ η κ ε επ ικ εφ α λ ή ς τω ν σαρισσοφόρων το υ , ε π ιτ έ θ η κ ε και δια σκόρπισε τ ο υ ς Ιο υδ α ίο υ ς. Σ τα π ρ αγματικά α υ τά γ εγ ο ν ό τα βα σ ίζετα ι το υ π ο θ ετικ ό σενάριο που α κο λ ο υ θ εί.
76
ΣΤΡΑΤΟΣ Β Α ΣΙΛ Ε ΙΟ Υ ΚΟΜ Μ ΑΓΗΝΗΣ Δ ιο ικ η τή ς Α ντίοχος (+1 στο ζάρι κίνησ ης) επί βάσης καταφ ράκτω ν τω ν τεσσάρων. • Α ρ ισ τερ ό κέρ α ς - δ ιο ικη τή ς (σ υ ν τελ εσ τή ς μ η δ έν στο ζάρι κίνησ ης) επ ί βάσης καταφ ράκτω ν τω ν τεσσάρων. - Δ ύο σ τοιχεία κα τα φ ρ ά κτω ν τω ν τεσσάρων. - Δ ύ ο σ τοιχεία Ταραντίνω ν ελ α φρώ ν ιππέων τω ν δ ύ ο (ordinary). - Ε ξι σ τοιχεία ιπ π ο τοξοτώ ν ελ α φ ρώ ν ιππέων (fast). - Τέσσερα σ το ιχεία ψιλών σ φ ενδ ο ν η τώ ν (ordinary). • Κ έν τρ ο - δ ιο ικ η τή ς (σ υ ν τε λ ε σ τή ς μ η δ έν στο ζάρι κίνησ ης) επ ί βάσης σαρισσοφόρων. -1 6 σ τοιχεία σαρισσοφόρω ν
(inferior). - 50 σ τοιχεία Σύρω ν το ξο τώ ν τω ν τρ ιώ ν (inferior). Ελληνο-σύροι φ α λα γγ ίτες προελαύνουν (φιγούρες 6 mm της Irregu lar Miniatures).
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Α μέσ ω ς μ ε τά τη ν εκδ ή λ ω ση τη ς ε ξέ γ ε ρ σ ή ς το υ ς οι Ιου δ αίοι ετο ιμ ά σ τη κ α ν να ε π ιτε θ ο ύ ν στο γ ε ιτο ν ικ ό τ ο υ ς ε λ λ η νισ τικό βασίλειο, το οποίο αποτελ ο ύ σ ε τη μ εγ α λ ύ τερ η πηγή κινδύνω ν γ ι’ α υ το ύ ς ως τη ν ά φ ιξη ισχυρών ρω μαϊκώ ν δ υ νά μεω ν σ την π ερ ιοχή. Μ ε επ ικ ε φ α λής το ν γνω σ τό Ιώσσηπο οι ε ξε γ ε ρ μ έ ν ο ι σ υγκέντρ ω σ α ν τα επ ίλ εκ τα τμ ή μ α τά τ ο υ ς και ε ι σ έβαλαν σ τη ν α ν α το λ ική Σ υ ρία, στα εδ ά φ η το υ Β ασ ιλείου τη ς Κ ο μ μ α γη νή ς. Ο βασιλιάς Α ντίο χ ο ς αρχικά α ιφ νιδ ιά σ τη κε. Κ α τόρ θω σ ε όμω ς να επ ιβ ρ α δ ύ ν ει σ ταδιακά τ η ν π ορ εία τω ν ε ι σ βολέω ν σ υ γ κεν τρ ώ ν ο ντα ς πα ρ ά λλη λα τις δ υ ν ά μ εις το υ για τη ν αποφασιστική σύγκρουση. Τελικά οι δύ ο σ τρ α το ί β ρ έ θ η καν α ν τιμ έτω π ο ι σε μια μικρή πεδιάδα.
ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΣΤΡΑΤΟΙ ΙΟ ΥΔ Α ΪΚ Ο Σ ΣΤΡΑΤΟΣ Δ ιο ικ η τή ς Ιώσσηπος (+1 στο ζά-
ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ
ΤΟ Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ ΤΗΣ Κ Ο Μ Μ Α Γ Η Ν Η Σ ΙΔ ΡΥΘ Η Κ Ε ΤΟ 163 π.Χ., ΥΣΤΕΡΑ Α Π Ο ΤΗ Ν Α Π Ο Σ Π Α Σ Η ΤΗΣ Ο Μ Ω Ν Υ Μ Η Σ Ε Π Α Ρ Χ ΙΑ Σ Α Π Ο ΤΟ Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ ΤΩ Ν Σ Ε Λ Ε Υ Κ ΙΔ Ω Ν , Κ Α Ι Δ ΙΑ ΤΗ Ρ Η Θ Η Κ Ε Ω Σ ΤΟ 72 μ.Χ. Ο Π Ο ΤΕ ΥΠΟΤΑΧΘΗΚΕ ΣΤΟ ΥΣ Ρ Ω Μ Α ΙΟ Υ Σ.
ρι κίνησ ης) επί βάσης ιππικού τω ν τριών. • Π ρώ τη γρα μ μ ή μά χη ς - διοι κ η τή ς (σ υ ν τελ εσ τή ς μ η δ έν στο ζάρι κίνησ ης) επ ί βάσης σ τί φ ο υ ς τω ν τριών. - 20 σ το ιχεία ψιλών σ φ εν δ ο ν η τώ ν και το ξο τώ ν (ordinary). -4 0 σ τοιχεία στιφώ ν (ζη λω τές) τω ν τρ ιώ ν (fast). - 15 σ τοιχεία ζηλω τώ ν το ξο τώ ν τω ν τρ ιώ ν (ordinary). • Δ ε ύ τε ρ η γρα μ μ ή μά χη ς - δ ι ο ικ η τή ς (σ υ ν τελ εσ τή ς -1 στο
ζάρι κίνησ ης) επί βάσης π ε λ τα στώ ν τω ν τεσσάρων. -2 5 σ το ιχεία π ελτα σ τώ ν τω ν τεσ σ άρω ν (inferior). -1 0 σ τοιχεία το ξο τώ ν τω ν τρ ιώ ν (inferior). - 2 σ το ιχεία ψιλών σ φ εν δ ο ν η τώ ν (ordinary). • Φ ρουρά α ρ χισ τρ α τή γο υ (υπό το ν Ιώσσηπο). -Δ ύ ο σ το ιχεία ιππικού τω ν τρ ιώ ν (inferior). -Δ ύ ο σ τοιχεία π ελτα σ τώ ν τω ν τεσ σ άρω ν (superior).
- Ο κ τ ώ σ τοιχεία ψιλών α κ ο ν τι στώ ν (superior). • Δ ε ξ ιό κέρ α ς - δ ιο ικ η τή ς (συ ν τε λ ε σ τ ή ς μ η δ έ ν στο ζάρι κίνη σ η ς) επ ί βάσης κα τα φ ρ ά κτω ν τω ν τεσσάρων. - Δ ύο σ τοιχεία κα τα φ ρ ά κτω ν τω ν τεσσάρων. - Δύο σ τοιχεία Ταραντίνω ν ελ α φρώ ν ιππέων τω ν δ ύ ο (ordinary). - 10 σ τοιχεία ιπ π ο τοξο τώ ν ελ α φρώ ν ιππέων (fast). - Δύο σ τοιχεία Θ ρακώ ν π ελ τα στώ ν τω ν τρ ιώ ν (superior) - Ο κτώ σ τοιχεία ψιλών σ φ ενδο ν η τώ ν (ordinary). • Φ ρουρά Α ντιόχου -Δ ύ ο σ τοιχεία γα λα τικώ ν μι σ θ ο φ ο ρ ικώ ν σ τιφ ώ ν τω ν τε σ σάρων (ordinary). Η αναπαράσταση τη ς μά χ η ς γ ίν ε τα ι μ ε βάση τ ο σ ετ κα νόνω ν DBM. Το έ δ α φ ο ς δ ιε ξ α γω γή ς τ η ς είνα ι γ ε ν ικ ά ομαλό.
Π α ν τε λ ή ς Κ αρύκας
Β Ι Β Λ Ι Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Francois Hartog
Ο 79ος ΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΤΕΛ ΝΤΕ ΚΟΥΛΑΝΖ Ε κδόσ εις «Ισ τορητής/Κ άτοπ τρο» Α θήνα, Ιούλιος 1999 Σ ε λ ίδ ες 313 Το βιβλίο του καθηγητή Φρανσουά Χάρτογκ, διευθυντή σπουδών της Ecole des Hautes Etudes στον το μέα των κοινωνικών επιστημών, στον κλάδο της αρχαίας και της σύγχρονης ιστοριογραφίας, αποτελεί μια ευχάρι στη έκπληξη για τον αναγνώστη. Λί γες φορές έχουμε την ευκαιρία να με λετήσουμε έργα διάσημων ξένων διανοητών - στη συγκεκριμένη περίπτω ση του Γάλλου ιστορικού Φυστέλ ντε Κουλάνζ- στην ελληνική γλώσσα, έργα από τα οποία εμπνεύσθηκαν οι Ελλη
πιλογή κειμένων του ντε Κουλάνζ μέ σω των οποίων εκφράζονται οι ιδιαίτε ρου ενδιαφέροντος θέσεις του ανα φορικά με την επιστήμη της ιστορίας, την ιστορική μέθοδο, την έννοια της εθνικής ιστορίας, αλλά και γενικότερα την παρουσίαση τάσεων και ρευμά των που επικράτησαν στη γαλλική ι στοριογραφία. Ας σημειωθεί ότι όλα αυτά επέδρασαν και σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωσαν την ελληνική ιστορική σκέψη και επιστήμη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που συνιστάται ανεπιφύλακτα στον Ελληνα ανα γνώστη, στον ιστορικό, στον διανοού μενο, στον πολιτικό και γενικά στον α ναγνώστη με ιστορικά ενδιαφέροντα. Διατίθεται από τις εκδόσεις «Ιστορητής/Κάτοπτρο» (Ισαύρων 10 και Δαφ νομήλη, ΤΚ 114 71, Αθήνα, τηλ.3643272-3645098, fax: 3641864).
Γεωργίου Σαχτούρη
567 ΗΜΕΡΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΙΣΤΙΟΦΟΡΟΥ «ΑΘΗΝΑ» 1824-1827 Ε κδόσ εις «Βεργίνα» Αθήνα, Απρίλιος 1997 Σ ελίδ ες 445
νες της μετεπαναστατικής εποχής ως και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ο ντε Κουλάνζ υπήρξε συγγραφέας του 6ιβλίου-σταθμού «Το Αρχαίον άστυ (Η αρχαία πόλις)», στο οποίο ασχολήθηκε με τη μελέτη της εξέλιξης της πό λης μέσα στους αιώνες. Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα το έργο αυτό μετα φράστηκε από τον Τιμολέοντα Φιλήμονα (διευθυντής της εφημερίδας «Αιών» και δήμαρχος Αθηναίων το 1887) και έγινε αιτία να ασκηθούν ση μαντικές ιδεολογικές και επιστημονι κές επιδράσεις στον χώρο της ελληνι κής ιστοριογραφίας, επηρέασε δε θ ε τικά την αναγέννηση του Ελληνισμού. Το βιβλίο διαιρείται σε δύο μέρη. Στο πρώτο παρατίθενται αρκετά στοιχεία μέσω των οποίων αντιλαμβανόμαστε το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή στους γαλλικούς κύκλους δια νόησης έναντι της ελληνικής ιστορίας και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώ πιζαν το «πρότυπο» της Αρχαίας Ελ λάδας και τους σύγχρονους απογό νους της. Στο δεύτερο υπάρχει μια ε
Πρόκειται για μια -χωρίς ίχνος υ περβολής- άριστη και πολυτελή έκδο ση. Η έρευνα, η επιμέλεια των κειμέ νων και τα σχόλια έχουν γίνει από τον Δημήτρη Σαπρανίδη. Τα «ιστορικά η μερολόγια του ναυτικού αγώνος του 1821», του αντιναυάρχου Γεωργίου Σαχτούρη, εκδόθηκαν για πρώτη φο ρά το 1890 και αναφέρονται στην κρί σιμη περίοδο για την Ελληνική Επανά σταση, 1824-1827, ιδιαίτερα στον κατά θάλασσα αγώνα. Το βεργαντίνο (τύ πος πολεμικού σκάφους) «Αθηνά» ή ταν η υποναυαρχίδα της Β' Μοίρας του πρώτου ελληνικού πολεμικού
.....567 .......
ημέρες στο Αιγαίο 1
ΓΗΠΡΠΟΥ ΑΧΓΟΥΡΗ
στόλου με κυβερνήτη τον Υδραίο α ντιναύαρχο καπετάν Γιώργη Σαχτού ρη. Το ημερολόγιο της «Αθηνάς» κα ταγράφει τα ναυτικά συμβάντα, αλλά και τις πιο αντιπροσωπευτικές φάσεις του Αγώνα, από το τέλος της αρμάδας του Καρά Αλή, την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών, τη σωτηρία της Σάμου, την εισβολή του Ιμπραήμ και την εποποιία του Μεσολογγίου, μέχρι τη διάλυση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναυαρίνο. «Ενα ημερονύχτιο στο Αιγαίο απαιτεί πολύ περισσό τερους χειρισμούς από έναν πλου στις αποικίες», έγραψε ο Γάλλος ναύ αρχος Δεριγνύ. Το ημερολόγιο του Σα χτούρη επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του. Στο βιβλίο δεν θα βρείτε μόνο πληροφορίες για την εποχή, ούτε θα περιοριστείτε στην άντληση άγνω στων στοιχείων και λεπτομερειών για τον τρόπο διεξαγωγής των ναυτικών επιχειρήσεων της Επανάστασης. Το έργο αποτελεί μοναδική ιστορική πη γή για μια ολόκληρη εποχή, αυτή των ιστιοφόρων λίγο πριν από την αντικα τάστασή τους από τον ατμό. Εχει εμπλουτισθεί με αρκετούς έγχρωμους πίνακες και χάρτες διάσημων ζωγρά φων, Ελλήνων και ξένων, εμπνευσμέ νων από τα γεγονότα της εποχής, ενώ διαθέτει και παράρτημα στο οποίο πα ρέχονται επεξηγηματικές πληροφο ρίες ξεχωριστού ενδιαφέροντος για τα ιστιοφόρα, την ισποφορία κλπ. Πο λύτιμη βοήθεια παρέχουν το ευρετή ριο τοπωνυμίων και εορτών, τα ονόμα τα πυρπολητών, πλοιάρχων, αντιναυ άρχων και ναυάρχων εκστρατειών προ του 1824 και ο πίνακας μητρώου των πληρωμάτων στόλου καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης. Το βιβλίο αυτό δεν πρέπει να λείπει από τη βι βλιοθήκη εκείνων που ενδιαφέρονται για την ελληνική ιστορία. Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τις εκδόσεις «Βεργίνα» (Εμμ. Μπενάκη 22, Αθήνα, τηλ. 3830663-3833725, fax: 3647090).
Ξενοφώντος Στρατηγού
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΕΓΓΡΑΦΑ
Ημερολόγιο του ποΧιμικο
