SI 120.pdf

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

ΤΕΥΧΟ Σ

120 · Α ΥΓ Ο ΥΣΤ Ο Σ

2006

· € 3,50

ΣΤΟΡΙΑ

0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΥΡΠΠΗ

ΧΙΡΟΣΙΜΑ

Ο ΒΕΛΓΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΟΝΓΚΟ ( 1885 - 1960 ) ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΜ ΑΤΟΧΥΣΙΑΣ 9 771109 051002

w w w .p e r is c o p io .g r

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

ΤΕΥΧΟΣ 120 · ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2006

6

ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΙΠΑΝΝΗΣ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΥ 0 ΗΡΩΑΣ ΤΠΝ ΗΡΩΩΝ

16

Ο ΒΕΛΓΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΟΝΓΚΟ (1885-1960) ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΜΑΤΟΧΥΣΙΑΣ

26 38 48 62

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΑ ΒΟΣΓΙΑ ΟΡΗ ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΕΖΙΚΟ ΕΠΙΤΥΓΧΑΝΕΙ ΜΙΑ ΠΕΡΙΦΑΝΗ ΝΙΚΗ (1944)

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 01 ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

ΧΙΡΟΣΙΜΑ-ΝΑΓΚΑΣΑΚΙ

ΠΟΣΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΗΤΑΝ Η ΡΙΨΗ ΤΠΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΒΟΜΒΩΝ;

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΛΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ (14 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1205) Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΤΑΠΕΙΝΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ

ΜΟΝΙΜΕΣ Ο τ α γ μ α τά ρ χ η ς Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ ε π ικ ε φ α λ ή ς τω ν ευ ζώ νω ν το υ ε π ιτ ίθ ε τ α ι κ α τ ά τω ν β ο υ λ γ α ρ ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν (π ίν α κα ς τ ο υ Θ ά νο υ Β α σ ιλ ικ ο ύ γ ια τις Ε κ δ ό σ ε ις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ ).

4 72 74 76 78 80 82

ΣΤΗΛΕΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ WARGAMES ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ ΤΑΙΝΙΟΚΡΙΤΙΚΗ ΦΠΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΒΑΙΑ

Τα γραφεία των Εκδόσεων ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ θα παραμείνοι/ν. όπως κάθε χρόνο, κλειστά, ολόκληρο τον μήνα Αύγουστο, λογω των θερινών διακοπών. Η αλληλογραφία θα παραλαμβάνεταί κανονικά. Η ..ΓΓΡΑΤίηΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ· εύχεται στους αναγνώστες της

K m iA M o n e u

QUIZ ΓΝΠΣΕΟ Ν

τΤ Ρ Α Τ Μ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ " Μ η νιαίο π εριοδ ικό · Κ υ κ λ ο φ ο ρ εί στις α ρ χ ές κ ά θ ε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜ ΠΑΝ ΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜ ΒΟ ΥλΟ: W U -

D tO C V A C I !

ί :

ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΚΑΤΣΙΜ ΗΤΡΟΣ, Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε,α. / Ν ΙΚΟ Λ ΑΟ Σ ΚΟ ΛΟ Μ ΒΑΣ, Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε.α . / ΔΗ Μ ΗΤΡ ΗΣ ΓΕ Δ Ε Ω Ν , Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε.α., τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τ ρ α τιω τ ικ ή ς Ισ το ρ ία ς ΣΣΕ Δ .-ΪΛ - ~ ^ Ο Σ · A V c F E . — s x l ι Ή 2Ρ ΓΟ Σ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς (ΤΧ) ε . α / ΓΙΑΝΝ ΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Α ρχιπ λοίαρ χος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ Σ ΚΛΑΔΗΣ, Α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς (ΠΖ) ε.α . / ΗΛΙΑΣ Π Α Π ΑΘ ΑΝ Α ΣΗ Σ ΑΝ Α Ρ ΓΥ Ρ Ο Σ • A ' X P . y l V B i Σ Α = Β Λ -·Σ Ν ΙΟ Σ ΣΤE C V O ΚΑΤΕΡΙΝΑ Β Α Ρ Ε Μ / ΔΗ Μ ΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝ ΟΠΟ ΥΛΟ Σ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡ ΣΑΜ ΗΣ / Δ ί Μ Π Ρ Ο Σ Μ Λ Ρ Κ Α Ν Τ Π Ν Λ Ό Σ ι ΙΑΚΩ ΒΟ Σ X M F O M W C I ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-Μ ΙΧΑΗΛ ΔΗ Μ ΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / Λ Υ Κ Ο Υ Ρ ΓΟ Σ Α Ρ Ε Τ Α ΙΟ Σ/ ΚΩΝΣΤΑΝ ΤΙΝΟ Σ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Χ Α Μ Σ Η Σ

ΣΟ ΤΗ Ρ Κ Σ B C · = ' . " - 1

Δ Η Μ Η ΤΡ Η Σ Μ Π ΕΛΕΖΟ Σ / ΓΙΑΝ Ν Η Σ ΤΕΡ Ν ΙΩ ΤΗ Σ / ΣΤΑΥΡΟΣ Κ ΑΡ ΚΑΛΕ ΤΣΗ Σ / ΤΩ Ν Η Σ ΧΑΤΖΗΔΗΜ ΗΤΡ ΙΟ Υ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ Σ ΤΣ Ο Π Α Ν Η Σ / ΓΙΩ Ρ Γ Ο Σ ΚΑΡΔΑΡΑΣ / ΑΛ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Σ KAK ASAX 5 r \ C C O \ ι Α ' . « Τ - Ι Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Ο Σ ΓΑΛΑΝΗΣ / Δ ΙΟ Ν Υ ΣΗ Σ ΧΟ ΥΡΧΟ ΥΛΗΣ / ΓΙΩ Ρ Γ Ο Σ Κ Ο ΥΦ Ο ΓΙΩ ΡΓΟ Σ ·

ΕΠ ΙΜ Ε ΛΕΙΑ Κ ΕΙΜ Ε ΝΩ Ν: Χ ΑΡ ΑΛΑΜ Π Ο Σ ΔΗ Μ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ ·

Ο ' Ο . ' Γ V " ‘ A 'A l- V - — : · A C V iC < Λ Α \ ( .V V V K E P

Κ Α ΛΛΙΤ ΕΧΝ ΙΚ Η ΕΠΙΜ Ε ΛΕΙΑ: Γ Ε r j p ^ i ■ : ■ · - · 3 *Ρ -< Α Λ Λ Π Έ Χ Ν ΙΚ Ο : Έ Ω Ρ Γ Α < Α » Γ .Α Γ Ή ·

Α Γ ΓΕ Λ ΙΚ Η ΛΑΜ ΠΡΟ ΠΟ ΥΛΟ Υ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ ■ΔΗ Μ Η ΤΡ Α Μ Η ΤΣΟ Υ - ΜΑΝΙΝΑ ΔΟΥΡΑΛΗ · ΥΠ Ε ΥΘ Υ Ν Η M A RKETING ΚΑΙ ΔΙΑ Δ ΙΚ ΤΥΟ Υ : ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΝΕΛΗ · ΥΠ Ε ΥΘ Υ Ν Η Δ Η Μ Ο ΣΙΟ Ν Τ Τ Π Τ Π Ι Ι Γ ιΙΜ Ι— Τ Γ Π ΙΙ M A F M M U ΒΑ Λ Α Κ Α · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - Β ΙΚ Υ ΒΑΣΙΛΟΠΟ ΥΛΟ Υ - Β Α Λ ΙΝ Α ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑΦΕΙΑ: Γ Σ Ε Φ Ε Ρ Η 8 ,17234. ΔΑΦΝΗ, Α Θ Η Ν Α · ΤΑΧΥΔΡΟΜ ΙΚΗ Δ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Μ : “ P O : I “ - Γ Τ Ρ Α Τ .Θ .3 9 6 ' 1021! A S W A · ΤΗΛ ΕΦ Ω Ν Α: 210.92.73.620 · e -m ail: info@ periscopio.gr ·

W E B S IT E : w w w .periscopio.gr ·

FAX: 210.92.73.622 · Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (Ε ΤΗ ΣΙΑ 12 Τ Ε Υ Χ Η ): 42,00 ε υ ρ ά / Θ Ε Λ )Ο Θ Η (Ε Σ Τ Τ *Π Ε 2 Ε Σ -Ο Ρ Γ Α Μ Σ Μ Ο Ι Κ Λ Π 75,00 ε ιιρ ώ ·

ΣΥ Ν Δ ΡΟ Μ ΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩ ΣΗ - ΚΥΠ ΡΟΣ 78,00 ε υ ρ ώ / ΛΟ ΙΠΕ Σ ΧΩ ΡΕ Σ 86,00 ευ ρ ώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Σ Τ Β Μ Ι Τ Κ Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ Τ .θ 3951.

- 5 - · , - · ΙΔ Κ Κ ΤΗ ΤΗ Σ-Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Ο Σ ΣΥ Μ Φ Ω ΝΑ ΜΕ ΤΟ

ΝΟ ΜΟ : ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Γ Σ ε φ έ ρ η 8, Δ ά φ ν η, Α θ ή ν α · ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΚΟΣ ΥΠΕ ΥΘ Υ ΝΟ Σ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝ ΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: I. ΞΥΝΟ Σ - I. ΕΥΣΤΡΑΓΟΓΛΟΥ Ο .Ε · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ : ΣΤΤΥΡΟΣ Κ Α Β Β Α ϋ Α Σ ·

ISSN: " I W S I S ·

ΚΩΔΙΚΟΣ: 3196

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ-ΕΚΘΕΣΗ SAB0TAGE/62 Τον Ιούνιο το υ 1942 το ελ λ η ν ικ ό υπ οβρύχιο "Τρίτων" αποβίβασε κ ο ν τά στο Η ρ ά κλειο τ η ς Κ ρ ή τη ς μια ε ξα μ ε λ ή ομά δα δ ο λ ιο φ θ ο ρ έω ν τω ν Συμμάχων. Α π οσ τολή το υ ς ή τα ν να εισ χω ρήσ ουν σ το α ερ ο δ ρ ό μ ιο το υ Η ρ α κλείο υ και να κα τα σ τρ έψ ο υ ν τα αεροπ λάνα που σ τά θ μ ευ α ν εκ εί. Η ομά δα α π ο τελ είτο από τ ο ν Β ρ ετα νό λό ρ δ ο Τ ζω ρ τζ Τ ζέλικο , το υ ς Γάλλους Ζω ρζ Μ π ερζέ, Ζακ Μ ουό, Ζακ Σιμπάρ και Π ιέρ Λ εο σ τίκ και το ν Ε λληνα έ φ ε δ ρ ο ανθυπ σλοχαγό Κ ω νσ ταντίνο Π ετρ ά κη . Οι δ ο λ ιο φ θ ο ρ ε ίς αμέσ ω ς μ ε τά τη ν αποβίβασή το υ ς κ ιν ή θ η κ α ν π ρος τ ο α ερ ο δ ρ ό μ ιο . Ε π ικεφ α λής ή τα ν ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Μ π ερζέ. Ο Π ετρ ά κ η ς λ ε ιτο υ ρ γ ο ύ σ ε ως σ ύ νδ εσ μ ο ς μ ε τ η ν το π ική αντίσ τασ η για το ν α νεφ ο δ ια σ μ ό τ ο υ ς και τη ν οργάνω ση τ η ς δ ια φ υ γή ς το υ ς . Τη ν ύ κ τα τη ς 13ης προς τη 14η Ιουνίου έκο ψ α ν τα σ υ ρ μ α το π λέγμ α τα τη ς π ερ ίφ ρ α ξη ς το υ α ερ ο δ ρ ο μ ίο υ , εισχώ ρησαν σε α υ τό και άρχισαν να το π ο θ ε το ύ ν στα αεροπ λάνα ω ρ ο λο για κο ύ ς ε κ ρ η κ τικ ο ύ ς μηχα νισ μούς. Την ίδια ώρα αεροπ λάνα τ η ς RAF β ο μβά ρδ ιζα ν τη ν π ερ ιοχή για αντιπ ερισπ ασμό. Αφού ολοκλήρω σ αν τη ν απ οστολή το υ ς οι δ ο λ ιο φ θ ο ρ ε ίς δ ιέφ υ γα ν χω ρίς να γίν ο υ ν α ν τιλη π το ί, ενώ πίσω το υ ς α κο ύ γ ο ν τα ν οι π ρ ώ τες ε κ ρ ή ξε ις τω ν ω ρολογιακώ ν μηχανισμών. Η επ ιχείρησ η α υ τή είχ ε ως α π ο τέλ εσ μ α τη ν κα τα σ τρ ο φ ή 22 α εροσ κα φ ώ ν, π α ντό ς είδ ο υ ς π ο λ εμ ικο ύ υ λικο ύ και τη ν πρόκλησ η σοβαρώ ν ζημιώ ν σ τις εγ κ α τα σ τά σ εις το υ α ερ ο δ ρ ο μ ίο υ . Οι έ ξ ι ά ν δ ρ ες κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν προς τα νό τια παράλια και έφ θ α σ α ν κ ο ν τά σ τη ν π ερ ιοχή τω ν Βασιλικών Ανωγείων. Ο Τ ζέλικο και ο Π ετρ ά κ η ς α κο λ ο ύ θ ω ς έφ υ γ α ν για να δ ιε υ θ ε τή σ ο υ ν τ ις λ ε π το μ έ ρ ε ιε ς τ η ς δ ια φ υ γή ς το υ ς . Οι Γάλλοι ή τα ν άτυχοι. Ε ντο π ίσ τη κα ν από έν α ν το π ικό π λ η ρ ο φ ο ρ ιο δ ό τη τω ν Γερμανώ ν και β ρ έθ η κ α ν π ερ ικυκλω μένοι. Κ ατά τη συμπ λοκή που α κο λ ο ύ θ η σ ε ο Λ εο σ τίκ σ κ ο τώ θ η κ ε και ο ι υπ όλοιποι τρ ε ις αιχμαλω τίστηκαν. Οι σ υ λ λ η φ θ έ ν τε ς α να κρ ίθ η κα ν στο Η ρ ά κλειο (μ ε τα ξύ τω ν ανα κριτώ ν ή τα ν και ο επ ισ μηναγός Καρλ Μ ά ιν τερ , δ ιο ικ η τή ς το υ α ερ ο δ ρ ο μ ίο υ ). Από ε κ ε ί μ ε τα φ έ ρ θ η κ α ν στα Χανιά, μ ε τά σ την Ιταλία και σ το τέ λ ο ς σε σ τρ α τό π εδ ο αιχμαλώ τω ν στη Γερμανία. Ω στόσο η π ερ ιπ έτεια για το ν Ζακ Σιμπάρ δ εν είχ ε τελ ειώ σ ει. Ο Γάλλος κ α τά φ ερ ε να δ ρ α π ετεύ σ ει, να διασχίσει τη Γερμανία και να ε ισ έ λ θ ε ι στη Γαλλία. Ε φ θασ ε στη

γ ε ν έ τ ε ιρ ά το υ , το Μ π ορντώ , και μ ε τη β ο ή θ εια τ η ς μ η τέρ α ς το υ π έρασε σ τη ν Ισπανία και έφ θ α σ ε σ το Γιβραλτάρ. Από ε κ ε ί μ ε ένα εμ π ο ρ ικό πλοίο τα ξίδ ε ψ ε ως τη ν Αγγλία. Ε κεί σ υ ν ελή φ θ η ε κ ν έο υ ως ύπ οπ τος κατασ κοπ είας υπ έρ τω ν Γερμανών. Υ π ο β λή θ η κε σε ε ξ α ν τ λ η τ ικ έ ς ανα κρ ίσ εις και έ μ ε ιν ε φ υ λ α κισ μ έν ο ς επί 22 μ ή νες. Ο Γάλλος δ ο λ ιο φ θ ο ρ έα ς ισ χυ ρ ίζετα ι πως οι ανακρ ίσ εις τω ν Β ρετα νώ ν και οι σ υ ν θ ή κ ες αιχμαλω σίας ή τα ν χ ε ιρ ό τε ρ ε ς από ε κ ε ίν ε ς τω ν Γερμανών. Τ η ν ε π ο μ έν η τη ς δ ο λ ιο φ θ ο ρ ά ς σ το α ερ ο δ ρ ό μ ιο οι Γερμανοί ε κ τέ λ ε σ α ν 50 Ε λλ η νες, ως αντίπ οινα. Ε νδ εκα η μ έ ρ ε ς ν ω ρ ίτερ α είχαν ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί ά λλο ι 12 Ε λλ η νες π ο λίτες, επ ίσ ης ως αντίπ οινα για α ν τικ α το χ ικ έ ς π ρ ά ξεις. Σ ή μ ερ α , 64 χ ρό νια μ ετά , μια έκ θ εσ η μ ε τ ίτλ ο Sabotage/62" κα λεί το υ ς π α λ α ιό τερ ο υ ς να θ υ μ η θ ο ύ ν και το υ ς ν εώ τερ ο υ ς να μάθουν. Είναι π ερ ιο δ ική (Ιο ύ νιο ς 2006-Μ άιος 2007) και φ ιλ ο ξε ν ε ίτα ι σ το Ισ τορ ικό Μ ο υ σ είο Κ ρή τη ς. Π ερ ιλα μ β ά νει αναπαράσταση το υ χώ ρου εκπ α ίδ ευ σ η ς τω ν α νδρώ ν που δ ιεν ή ρ γη σ α ν τη δ ο λ ιο φ θ ο ρ ά και π ρ ο β ο λές β ίν τεο , α ν τικ ε ίμ ε ν α από το υπ οβρύχιο "Τρίτων", κειμ ή λια το υ τ ό τ ε δ ιο ικη τή το υ α ερ ο δ ρ ο μ ίο υ , Κ αρλ Μ ά ιντερ , και προσωπικά α ν τικ ε ίμ ε ν α τω ν ε κ τ ε λ ε σ θ έ ν τ ω ν Ελλήνων. Λ ίγο πριν ο δ η γ η θ ο ύ ν σ το απόσπασμα μ ερ ικ ο ί από το υ ς τε λ ε υ τα ίο υ ς έγρα ψ αν π ρόχειρα α π οχαιρ ετισ τήρ ια σ ημ ειώ μ α τα και τα π έτα ξα ν από τα ο χή μ α τα που το υ ς μ ε τ έ φ ε ρ α ν σ το ν τό π ο τη ς ε κ τέ λ ε σ η ς . Σ το σ ημείω μα το υ Α ντω νίου Κ αστρινάκη διαβάσ αμε: "Ας μη μου π α ρ απ ονιέται η α γα π η μ ένη μου γυνα ίκα , γ ια τί δ ε ν σ υ μ μ ερ ίζο μ α ι τ ο υ ς φ ό β ο υ ς τη ς . Α λλω σ τε δ ε ν είμ α ι μ ό νο ς μου κι ο ύ τε η ζωή μου α ξίζει π ερ ισ σ ό τερ ο από τω ν άλλω ν......Ζ ήτω η Ελλάδα. Γεια σας παιδιά”. Σ τα εγ κα ίνια τη ς παραπάνω έκ θ εσ η ς , σ τις 14 Ιουνίου 2006, π α ρ ε υ ρ έ θ η κ ε ο Ζακ Σιμπάρ, ο έν α ς από το υ ς δύο κ ο μ ά ν το (ο ά λλο ς είνα ι ο λό ρ δ ο ς Τ ζέλικο ) που β ρ ίσ κο ντα ι α κό μ η στη ζωή. Ο ίδιος παρουσίασε μάλισ τα και τ ο β ιβλίο το υ μ ε τίτλ ο “Α ποσ τολή σ τη ν Κ ρήτη", στο οποίο α φ η γ είτα ι λ επ το μ ερ ώ ς τη ν απ οστολή, τη σύλληψ ή το υ και τη ν π ερίοδο τη ς αιχμαλω σίας το υ . Σ τη ν εκδήλω σ η ή τα ν παρών ο Β ό λ φ γ κα ν γ κ Μ ά ιν τερ , γ ιο ς το υ επ ισ μηναγού Μ ά ιν τερ , ο ο π οίος π ρ ο σ έφ ερ ε σ τη ν έ κ θ ε σ η μια σ τολή το υ π α τέρ α το υ και έν α π ο λύ τιμ ο αρ χείο μ ε φ ω το γρ α φ ίες τη ς π ερ ιόδου.

ΔΕΗΣΗ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΠΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΠΕΒΙΩΣΕ 0 ΟΑΑΑΝΑΟΣ ΣΠΤΗΡΑΣ ΤΠΝ ΕΒΡΑΙΩΝ Ε π ιμνημόσ υνη δέησ η υπέρ τω ν π εσ όντω ν σ τη ν Κύπρο, τ ο 1974, τ ε λ έ σ θ η κ ε σ τις 10 Ιουλίου 2006 στο Α λσος το υ Ε λλη νικο ύ Σ τρ α το ύ στο Γουδί, παρουσία το υ π ρ ο έδ ρ ο υ τη ς Κυπ ριακής Δ η μ ο κ ρ α τία ς Τάσσου Π απαδόπ ουλου και το υ υπ ουργού Ε θνική ς Α μυνα ς Ε υά γγελο υ Μ εϊμα ρ ά κη - ο οπ οίος εκπροσώ πησε τη ν ελ λ η ν ικ ή κυ β έρ νη σ η . Κ ατά τη ν τ ε λ ε τ ή οι δύο επ ίσ ημοι κ α τέθ εσ α ν σ τεφ ά νια στο Μ ν η μ είο τω ν Π εσ όντω ν σ την Κύπρο.

Σ τις 25 Ιουνίου 2006 απ εβίω σε στη Ν έα Υόρκη σε ηλικία 88 ετώ ν ο Τζαάπ Π ένρ α α ντ, ε ξέ χ ο ν μ έλ ο ς τη ς ο λ λα ν δ ικ ή ς α ντίσ τα σ η ς κα τά τη ν π ερ ίο δ ο τη ς γ ερ μ α ν ικ ή ς κα το χή ς. Ο θ ά ν α τό ς το υ ο φ ειλό τα ν , σύμφω να με δήλωση τ η ς κό ρ η ς το υ , Ν ο έλ Π ένρααντ, σε ε γ κ ε φ α λ ικ ό επ εισ όδιο. Ο εκλιπ ώ ν άρχισε τ η ν αντισ τασ ιακή το υ δράση κ α τα σ κευ ά ζο ντα ς π λα σ τές τ α υ τ ό τ η τ ε ς για Ε βραίους σ υ μ π ο λίτες το υ . Σ υ ν ελ ή φ θ η από τις α ρ χ ές V

κα το χή ς και β ασ ανίσ τηκε, αλλά α ρ ν ή θ η κ ε να ο μ ο λ ο γή σ ει ο τιδ ή π ο τε. Μ ετά από π ολύμηνη φυλάκιση υ π ο χρ εώ θ η κε να ερ γα σ τεί (ή τα ν α ρ χ ιτέκτω ν ) για τη ν κα τα σ κευ ή του "Τείχους το υ Α τλα ν τικο ύ " σ τις α κ τές τη ς Γαλλίας. Ε κεί κ α τά φ ερ ε να σώσει το υ λ ά χ ισ το ν 406 Ε βραίους ε ρ γ ά τες , π α ρ έχο ντά ς το υ ς πλαστά δια βα τήρια και φ υ γ α δ εύ ο ν τά ς το υ ς , σε σ υνεργασ ία μ ε τη γα λλική αντίσ ταση, σ τη ν ο υ δ έ τε ρ η Ισπανία.

ΚΚΕ KAI 01 ΠΟΡΤΕΣ ΜΙΣΟΥΣ

Το μνημείο τω ν μ αχητώ ν το υ Δ ΣΕ σ το Κ εφ α λοχώ ρ ι το υ Γράμμου.

Το ΚΚΕ, με αφορμή τα 60 χρόνια από τη ν ίδρυση του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας), οργάνωσε σειρά εκδηλώσεων για να τιμήσει τη ν επ έτειο. Η κορύφωση των εκδηλώσεων σημειώ θηκε στο Κεφαλοχώρι (Λυκόρραχη) τη ς επαρχίας Κόνιτσας του νομού Ιωαννίνων, στις 2 Ιουλίου 2006. Εκεί, παρουσία μελών και φίλων του κόμματος, η γενική γραμματέας του, Α λέκα Παπαρήγα, προέ6η στα αποκαλυπτήρια μνημείου προς τιμή τω ν μαχητών και των μαχητριών του ΔΣΕ. Δ εν ήταν η πρώτη φορά που το ΚΚΕ τίμησε μέλη του τα οποία έπεσαν στα πεδία των μαχών και φυσικά δεν θα είναι η τελευ τα ία . Ελπίζουμε ό τι σύντομα το

θυμόμασ τε. Και αν είναι να θ υμόμασ τε, το δικαίωμα στη μνήμη το έχουν κατ' αρχάς αυτοί που πολέμησαν για να σώσουν το ν τόπο τους, που νίκησαν και που δικαιώ θηκαν από τη ν Ιστορία". Αυτή και ά λλες απόψεις που εκφράσ τηκαν για τις παραπάνω εκδηλώσεις προκάλεσαν τη ν οργισμένη αντίδραση του ΚΚΕ, το οποίο, εφαρμόζοντας πιστά τη ν επ ιτυχημένη τα κτική "αυτός που δ εν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας", επ ιτέθ η κ ε κατά πάντων. Το ΚΚΕ χαρακτήρισε όσους διατύπωσαν αρνητική άποψη για τις εκδηλώ σεις "σ τρατευμένους με το ε ξ Α μερικής εγχείρημα τη ς αναθεώρησης τη ς Ιστορίας". Συνεπώς, κανένας δ εν πρέπει να αναρω τιέται για το ν λόγο τη ς συντονισμένης α υτής "επ ίθεσ ης' στο ΚΚΕ και στην εκδήλωση που οργανώ θηκε στο Κεφαλοχώρι. Οποιος το έπ ραξε είναι "πράκτορας τω ν ιμπεριαλιστών". Οσον αφορά τις "γιορτές μίσους", σε άρθρο τη ς εφ ημερίδας "Ριζοσπάστης" (13 Ιουλίου 2006) υποστηρίζεται, μ ετα ξύ άλλων, πως οι εκδηλώ σεις τω ν βετεράνω ν του ΕΣ έχουν δ ιευ ρ υ ν θ εί ως προς τη θ εμ α το λο γία το υ ς και κατα φ έρ οντα ι όχι μόνο εναντίον των κομμουνιστώ ν αλλά και εναντίον τω ν οικονομικώ ν μεταναστώ ν που ζουν και εργάζονται στη χώρα μας. Επιπλέον σ τη λ ιτεύ ετα ι η παρουσία ακροδεξιώ ν στοιχείων σε α υ τές τις εκδηλώσεις. Εκείνο που δ εν έχουν κατανοήσει ακόμη στο ΚΚΕ είναι ό τι σε μια

Α ν δ ρ ες το υ Δ ΣΕ και ά ν δ ρ ες το υ ΕΣ. Για το ΚΚΕ οι εκ δ η λ ώ σ εις τω ν πρώτων είνα ι γ ιο ρ τέ ς μνήμης, ενώ τω ν δ εύ τερ ω ν γ ιο ρ τέ ς μίσους.

ΚΚΕ θα πάψει να χαρακτηρίζει ως "γιορτές μίσους" τις εκδηλώσεις προς τιμή των νεκρών μαχητών του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ). Σε κείμενό του στην εφ ημερίδα "Το Βήμα" (4 Ιουλίου 2006) ο δημοσιογράφος I. Π ρ ετεντέρ η ς αναρω τήθηκε τι ακριβώς εόρτασε το ΚΚΕ: "Γιατί αν οι γιο ρ τές τω ν νικητώ ν ονομάζονται "γιορτές μίσους", τό τε πώς αλλιώς θα έπρεπε να ονομάζονται οι γιο ρ τές των ηττημένων.,.Τι ακριβώς γιορτάζει το ΚΚΕ; Οι ίδιοι δεν είχαν παραδεχθεί ότι ο Εμφύλιος ήταν λάθος και γΓ αυτό εξόρισαν το ν Ζαχαριάδη στη Σιβηρία; Οι ίδιοι δ εν ζητούσαν τη ν κατάργηση τη ς εμφ υλιοπ ολεμικής λογικής και πρώτοι καταδικάζουν κάθε αναβίωσή της; Οι ίδιοι δεν ήταν τα πρώτα θύματα α υτής τη ς λογικής; Διότι αν αυτοί γιορτάζουν το λάθος τους, αυτό σημαίνει ό τι αναγνωρίζουν στους άλλους το δικαίωμα να γιορτάζουν το σωστό. Στη δημοκρατία δ εν υπάρχουν δύο μέτρ α και δύο σταθμά. Ο ύτε υπάρχουν κάποιοι που έχουν περισσότερα δικαιώματα στη μνήμη από κάποιους άλλους. Ή όλοι μαζί ξεχνά μ ε ή όλοι μαζί V

δημοκρατία ο καθένας έχει το δικαίωμα να τιμήσει το υ ς νεκρούς του και, πολύ περισσότερο, ο κάθε π ολίτης μπορεί να π αρευρεθε. σε εκδηλώ σεις που επ ιθυμεί. Στα κομμουνιστικά καθεσ τώ τα οι ιδεολογικοί αντίπαλοι τη ς Α ριστερός είχαν δικαίωμα να τιμήσουν το υ ς αγώνες και το υ ς νεκρ ούς τους; Οσον αφορά τη διεύρυνση τη ς θ εμ α το λο γία ς των "γιορτών του μίσους", καλό θ α ή τα ν το ΚΚΕ να θ υ μ η θ εί ό τι κάθε εκδήλωση που διοργανώνει καταλήγει σε αντιαμερικανικό ξέσπασμα. Η παρουσία των μελών τη ς ΚΝΕ τα οποία βρίσκονταν στο Νεστόριο το υ νομού Καστοριάς για τ ο 15ο αντιιμπεριαλιστικό διήμερο, 30/6-1/7) στο Κεφαλοχώρι έδωσε μια αντιιμπεριαλιστική νότα στην όλη εκδήλωση. Αραγε οι βετερ ά νο ι του ΔΣΕ και οι νεολαίοι τη ς ΚΝΕ, ως ευαισθητοπ οιημένοι π ολίτες, έχουν δικαίωμα να σ τη λιτεύ ο υ ν τα σημερινά κακώς κείμενα, ενώ οι βετερ ά νο ι του ΕΣ δεν έχουν δικαίωμα να εκφ ράζουν ανησυχίες κοινωνικού ή πολιτικού π εριεχομένου; Αφού απαλλαγούν από τη ν ιδεολογική σύγχυση, τα μέλη το υ ΚΚΕ μπορούν να συνεχίσουν να τιμ ο ύν το υ ς νεκρούς τους. Καλό θα ή τα ν δ ε να πάψουν να ασχολούνται με τη ν "άλλη όχθη" και το δικαίωμά τη ς να τιμά το υ ς δικούς τη ς νεκρούς.

■* - r -Λ-ΐ', ««.ηιυυυμ/οϋ σε π ίνα κα το υ Ε θ ν ικ ο ύ Ισ τ ο ρ ικ ο ύ Μ ο υ σ ε ίο υ .

Καιά ιη διάρκεια ίων Βαλκανικών Πολέμων 1912-13 ο Ειρηνικός Σιρατός απελευθέρωαε εκατοντάδες χιλιάδες υπόδουλους Ελληνες, διπλασιάζοντας ιαυιόχρονα την ελληνική επικράιεια. Οι οιρατιωτικές επιτυχίες επιτεύχθηκαν με υπεράνθρωπες προσπάθειες και βαριές θυοίες, υπό την καθοδηγηοη άξιων ηγητόρων. Λνάμεοα οε εκείνους που συνέβαλαν αποφασιστικά στη θετική έκβαση των επιχειρήσεων, τόσο οε επίπεδο ηθικού όσο και οε καθαρά επιχειρησιακό και ~

τακτικό επίπεδο, καταλαμβάνει

I

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

f ' εξέχουοα θέση ο θρυλικός ταγματάρχης Ιωάννης Βελιασαρίου, ο ατρόμητος αξιωματικός που έδωσε τη ζωή του νια την ελευθερία της πατρίδας.

ΙΟΑΝΝΗΣ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΑΟΣ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

No 120

Ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ ε π ικ ε φ α λ ή ς τω ν ευ ζώ νω ν το υ ε π ιτ ίθ ε τ α ι κ α τ ά τω ν β ο υ λ γ α ρ ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν (π ίν α κα ς τ ο υ Θ ά νο υ Β α σ ιλ ικ ο ύ γ ια τ ις Ε κ δ ό σ ε ις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ ).

7

τις 26 Ν οεμβ ρ ίου 1861 η Κύμη τη ς σ τικώ ν λύσ εω ν (σε α ν τίθ εσ η μ ε τη ν «ψύ­ Ε ύβοιας είχε τη ν τιμ ή να α π ο τελ έ- χραιμη αντιμετώ π ισ η», που κάποιοι προ­ σ ει τη γ ε ν έ τ ε ιρ α το υ Ιω άννη Βελισ- τε ίν ο υ ν διαχρονικά). Η ένα ρ ξη τω ν επ ιχει­ σαρίου, ενό ς π ρα γμα τικού θ ρ ύ λο υ ρήσεω ν το ν β ρ ή κ ε να υ π η ρ ετεί ως διμ οιρ ί­ στη ν εώ τερ η σ τρα τιω τική ιστορία τη ς σ το ν 4ο Λόχο το υ ΙΙΙ/5 Τάγματος Π εζι­ τη ς Ελλάδας (1). Ο π α τέρ α ς το υ , εύπ ορκού, ος που υπ αγόταν στη 2η Ταξιαρχία. Τότε κτη μ α τία ς, είχ ε εξα σ φ α λίσ ει σ τη ν ο ικ ο γ έ- έδω σ ε τα π ρώ τα δ είγ μ α τα τη ς απαράμιλ­ νειά το υ μία ά ν ετη ζωή. Ο ν εα ρ ό ς Βελισσα- λ η ς α νδ ρ εία ς το υ π α ρ α μ ένο ντα ς στη θέσ η ρίου όμω ς έ μ ε ν ε α δ ιά φ ορ ο ς α π ένα ντι στα το υ ακόμη και ό τα ν ό λ ε ς οι γ ε ιτο ν ικ έ ς φι­ π λούτη και στα υλικά αγαθά. Υ ψ η λές α ξίες λ ίες δ υ νά μ εις είχα ν σ υμπ τυχθεί. και ιδανικά όριζαν από νωρίς τις ε ν έ ρ γ ε ιε ς και τις π ροσ δοκίες το υ . Οι γ ο ν είς το υ φ ρ ό ­ ντισ α ν να μεγαλώ σ ει μ ε σ τοργή και να ε κ ­ π α ιδ ευ τεί με επ ιμέλεια . Ο ίδιος, αν και ζω­ Τον Απρίλιο το υ 1897 τη ν έντα σ η στις η ρ ό ς ως παιδί, ή τα ν ιδια ίτερα επ ιμ ελ ή ς μα­ ε λ λ η ν ο το υ ρ κ ικ έ ς σ χέσ εις είχαν δ ια δ εχ θ εί θ η τή ς και σ ύντο μα άρχισε να εκ φ ρ ά ζει τη ν οι π ρώ τες αψ ιμαχίες, οι οπ ο ίες οδηγούσ αν κλίση το υ π ρος τη ν ιστορία και τη φ ιλ ο λ ο ­ τις δ ύο χ ώ ρες σ την ένοπλη αντιπ αράθεσ η. γία. Ε φθασ ε σ τη ν Α θ ή να ως μ α θ η τή ς γ υ ­ Το πρωί τη ς 6ης Απριλίου και ενώ δ εν είχ ε μνασίου. Σ τις 11 Μ α ρ τίου 1881 (2) κ α τετά - ακόμη κ η ρ υ χ θ ε ί επίσημα η ένα ρ ξη το υ γη σ τον Σ τρ α τό ως κλη ρω τό ς, π ρ ο κειμ έ- π ολέμ ου , ο Ε τέ μ πασάς εισ έβ α λ ε στη νου να υ π η ρ ετή σ ει τη σ τρα τιω τική το υ θ η ­ Θ εσσαλία μ ε τ η ν 6η Μ εραρχία Π εζικού τεία . Κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς θ η τε ία ς το υ ο Β ελισσαρίου π ροήχθη, ως ε θ ε λ ο ν τή ς , σ τον βαθ μ ό το υ δ εκα νέα . Το 1884, & Φ * ενώ είχ ε ήδη π ρ ο α χθ εί σ τον βαθ μ ό το υ λοχία ή το υ επιλοχία (3), κα τα ­ τά χ θ η κ ε κατόπ ιν ε ξ ε τ ά ­ σεω ν στη δ ε ύ τε ρ η ε κ ­ π α ιδ ευ τική σειρά τη ς Σχολής Υπαξιω ματικώ ν (ΣΥ), η οποία είχ ε αρχί­ σει τη λ ειτο υ ρ γ ία τη ς από το 1883. Η μόρ φ ω ­ σή το υ α π ο τέλ εσ ε ένα μόνο από τα π ροσόντα τα οποία οι π ρο ϊσ τά μ ε­ νοί το υ δ ιέκρ ινα ν και προχώ ρησαν σ την επ ι­ λογή το υ για φοίτησ η στη ΣΥ Σ τις 7 Ο κτω βρί­ ου 1887 απ οφ οίτησ ε, α­ νάμεσ α σ το υ ς π ρώ τους, από τη Σχολή με από τις ο ρ ε ιν έ ς διαβάσ εις τη ς Καλλιπεύκης, μ ε τη 2η, τη ν 3η και τη ν 4η Μ ερα ρχία το ν β α θ μ ό το υ ανθυπ ολοχαγού π εζικού, με α ρ ιθ μό μ ητρ ώ ου 3651 (4). Ο «Βελισσά- Π εζικού και τη Μ εραρχία Ιππικού από τη Μ ελούνα, καθώ ς και μ ε τη ν 1η Μ εραρχία ρης», όπως σ υνή θιζα ν να το ν απ οκαλούν Π εζικού από το Δαμάσι. Κ ατά τη ν π ρ ο έλα ­ οι σ υνά δ ελφ ο ί το υ , δ ε ν είχ ε αντιπ άλους και πολύ π ερ ισ σ ότερ ο εχ θ ρ ο ύ ς . Χ α ρ α κτή ­ σή το υ ς προς τη ν κα τεύ θ υ ν σ η τη ς Μ ελο ύρας ιδια ίτερα δ ια χ υ τικό ς και εγκά ρ δ ιο ς, ε ί­ νας οι το υ ρ κ ικ έ ς δ υ ν ά μ εις είχαν να α ν τιμ ε ­ χε, κατά τα λ εγ ά μ εν α φίλω ν το υ , παιδική α­ τω πίσουν τη ν ελλ η ν ική 2η Ταξιαρχία Π εζι­ φ έλ εια . Οσοι είχαν τη ν τιμ ή να το ν γνω ρ ί­ κού. Μ ετά τις π ρώ τες μά χες μ ε το ν εχ θ ρ ό οι δ υ ν ά μ εις τη ς ελ λ η ν ικ ή ς Ταξιαρχίας (που σουν το ν υ π ο λή π τοντα ν τό σ ο για το ν ευ θ ύ α π ο τελ είτο από 12 λόχους π εζικού και δύο και άκα κο χα ρα κτή ρα το υ , όσο και για τη σ τρα τιω τική και τη γ εν ικ ό τερ η α κα δημαϊ­ ο ρ ειβ α τικ ές π υρ οβολα ρχίες), τά χ θ η κ α ν σε κή μόρφω σή το υ . Ανάμεσα στις α γαπ ημέ­ ε υ θ ε ία γραμμή μ ήκο υ ς δώ δεκα περίπ ου χ ι­ ν ες το υ σ υ ν ή θ ε ιε ς σ υ γ κα τα λέγ ο ν τα ν η μ ε ­ λ ιο μ έτρ ω ν, χω ρίς ε φ ε δ ρ ε ίε ς . Σ τη διάβαση τη ς Μ ελο ύ να ς και απ ένα­ λ έ τη τη ς Ισ τορίας και οι α τε λ ε ίω τε ς σ υζη­ τή σ εις γύρω από τα εθ ν ικ ά θ έμ α τα . ν τι σε τρ ε ις ελ λ η ν ικ ο ύ ς λόχους, υποστηριΑπό τις 25 Φ εβ ρουά ρ ιου 1894 μ έχ ρ ι τις ζό μ ενο υ ς από τις δύο ο ρ ε ιβ α τικ έ ς π υρο­ β ο λα ρχίες, ε π ιτέθ η κ α ν από τις 05.00 (της 24 Φ εβρουάριου 1897 ο ανθυπ ολοχαγός Β ελισσαρίου δ ιε τέ λ ε σ ε α σ τυ νό μο ς. Κατά 6ης Απριλίου) η 4η Τουρκική Μ εραρχία, μα­ τη ν κρίσιμη π ερ ίο δο πριν από τη ν ένα ρ ξη ζί με δ ύο τά γ μ α τα τη ς 3ης Μ εραρχίας, με το υ Ε λ λη νο το υ ρ κικο ύ Π ολέμ ου το υ 1897, τη ν υπ οσ τήριξη τρ ιώ ν μεραρχια κώ ν π υρο­ υπ οσ τήριζε με σ θ ένο ς τη ν υ ιο θ έτη σ η δ ρα ­ βολαρχιών. Σ τις 11.00 οι ε λ λ η ν ικ έ ς μονά­

Σ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

No 120

0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1897

8

δ ε ς που βρ ίσ κοντα ν στη διάβαση π ιέσ τη ­ καν ισχυρά από τα 13 το υ ρ κικά τά γμ α τα π εζικού και τις π εδ ιν ές π υρ οβ ο λα ρ χίες οι ο π ο ίες τα υποστήριζαν και επ εδίω καν με κά θ ε τρόπ ο να α να τρ έψ ο υ ν τη ν ελλη νική δ ιά τα ξη . Η διοίκηση τη ς 2ης Ε λλη νικής Τα­ ξιαρχίας, π ρ ο κειμ ένο υ να α ντιμετω π ίσ ει τη ν κατάστασ η, ε ν έ π λ ε ξε ό λ ε ς τις δ ια θ έσ ι­ μ ες δ υ νά μ εις τη ς και τα υ τό χ ρ ο ν α άρχισε να π ροπ αρασ κευάζει τη σ ύμ π τυξη τω ν α­ μυνόμενω ν, για τη ν περίπτω ση που θα α­ ν τιμ ετω π ίζο ντα ν δ υ σ μ ε ν έσ τε ρ ε ς ε ξε λ ί­ ξε ις. Σ τις 13.00 ν έ ε ς το υ ρ κ ικ έ ς δ υνά μεις από τη ν Ελασσόνα και τη Λ εύ κη ε π ιτέ θ η ­ καν σ την ε υ ρ ύ τε ρ η π εριοχή τη ς Μ ελ ο ύ ­ νας, κα θ ισ τώ ντα ς π λέον τη συνέχιση τη ς ά μυνας υπ ερβολικά δυσ χερή.

Σ χ έ δ ιο π ο υ α ν α π α ρ ισ τά ε λ λ η ν ικ ά τμ ή μ α τα κ α τ ά τ η μ ά χ η τ η ς Μ ε λ ο ύ ν α ς .

Οι σ φ ο δ ρ ό τα τες σ υ γκε­ ντρ ώ σ εις τω ν πυρών το υ ε ­ χθ ρ ικο ύ π υρ οβο λικού στο Χασάν Μ ελο ύνα και στη Μ ε­ λούνα (στο κέν τρ ο , δηλαδή, τη ς δ ιά τα ξη ς τη ς 2ης Τα­ ξιαρχίας) π έτυ χ α ν να κλο νί­ σουν τις ε λ λ η ν ικ έ ς δυνά­ μεις, οι ο π ο ίες άρχισαν να σ υμπτύσσονται. Από τις 17.00 η σ ύμ π τυξη έ μορφ ή φ υ γή ς. Μ όνο 15-20 ά ν δ ρ ες μ ε το ν δ ιο ικη τή το υ ΙΙΙ/5 Τάγματος διατηρούσ α ν τις θ έσ εις το υ ς (και α υ το ί ό ­ μως α ναγκά σ τηκα ν σ ύντομα να σ υμ π τυ χ θ ο ύ ν προς Λ υ­ γαριά), όπως και η διμοιρία που δ ιο ικο ύσ ε και εμψ ύχω ­ ν ε ο ανθυπ ολοχαγός Βελισσαρίου, η οποία ή τα ν τε λ ικ ά η μόνη που δ εν υποχώρησε. Ενώ υπό τα πυρά το υ υ π ερά ρ ιθ μ ου ε ­ χ θ ρ ο ύ τα τμ ή μ α τα το υ κ έν τρ ο υ τη ς 2ης Τα­ ξιαρ χίας είχαν ήδη σ υ μ π τυ χ θ εί (μάλιστα μ ερ ικά είχα ν τρ α π εί σε φ υγή, όπως προαν α φ έρ θ η κ ε), η διμοιρία το υ Βελισσαρίου, που βρ ισ κότα ν στο κ έ ν τρ ο το υ π υρός κα­ τέ χ ο ν τα ς το ύψωμα Ανώνυμο, δ εν υπ έκυ ­ ψ ε σ την α φ ό ρ η τη εχ θ ρ ικ ή πίεση και δ ε ν εγ κ α τέ λ ε ιψ ε τη θέσ η τη ς . Ο Βελισσαρίου τις κρίσ ιμες ε κ ε ίν ε ς σ τιγμ ές δ εν είχ ε μόνο το ψ υχικό σ θ ένο ς να π α ρα μ είνει στη θέσ η το υ, να δ ιε υ θ ύ ν ε ι ένα ν αγώνα που είχε π λέον χα θεί, αλλά και τη ν η γ ε τικ ή φυσ ιο­ γνω μία που α π α ιτείτο ώ στε να κρ α τήσ ει μαζί το υ το υ ς σ τρ α τιώ τες τη ς διμοιρίας το υ , τη ν ώρα που τα γύρω τμ ή μ α τα δια­ λύο ντα ν! Σ υ μ π τύ χ θ η κ ε π ερ ί τις 23.00 και α­ φού πρώ τα έ λ α β ε ειδ ική εν το λ ή από το ν δ ιο ικη τή το υ , ο οποίος από νωρίς είχ ε συ­ μ π τυ χ θ εί στη Λυγαριά.

Η α τυ χ ή ς για τη ν Ελλάδα ε ξ έ λ ιξ η τω ν επιχειρήσ εω ν το υ 1897, δ εν ή τα ν α ρ κετή για να κλονίσ ει το φ ρ ό νη μ α το υ Βελισσαρίου. Σ τα μάτια το υ η δ υ σ μ εν ή ς κα τά λη ξη το υ π ολέμου, για τη ν οποία απ οφ αινόταν με β εβ α ιό τη τα πως ε υ θ ύ ν ο ν τα ν οι π ολιτι­ κ έ ς η γεσ ίες τω ν τε λ ε υ τα ίω ν δ εκα ετιώ ν, εί­ χε ως σκοπό να σ υνετίσ ει τη ν Ελλάδα, να ο δ η γή σ ει σ την α νασ ύνταξη τω ν δυνά μεώ ν τη ς και να α π ο τελ έσ ει το ε φ α λ τή ρ ιο για έ ν δ ο ξ ε ς α π ελ ευ θ ερ ω τικ ές ε κ σ τρ α τείες . Π ολλοί δ εν σ υ μ μ ερ ίζο ν τα ν α υ τέ ς τις από­ ψ εις, μ ε α π ο τέλεσ μ α τα χ ρό νια που ακο­ λούθησ α ν να δ ια μ ο ρ φ ω θ εί ένα γ ε ν ικ ό τε ρ ο κλίμα η ττο π ά θ εια ς και δυσ φ ορίας. Ο Βελισσαρίου π ίσ τευ ε πως οι Ε λλη νες ό φ ειλαν να π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ι π ρ ο κειμ ένο υ να «μετατοπ ίσ ουν» τα σύνορα τη ς π ατρίδας ώ στε να καλύψ ουν ό λο υς το υ ς α λύτρω ­ το υ ς Ε λλη νες, αλλά και τη ν π ραγματική π ρω τεύουσ α τη ς χώρας, τη ν Κω νσ ταντι­ νούπολη. Μ ετά τη ν απ οτυχία το υ 1897 ό­ μως, ακόμη και από το βήμα τη ς Β ου λής ακο ύ γο ντα ν συχνά απ όψ εις και α ντιλή ψ εις α π α ρ ά δ εκ τες και α π ο θ α ρ ρ υ ν τικές για τη ν επιβίωση και τη μ εγέθ υ νσ η τη ς Ελλάδας. Α ρ κ ετο ί μάλισ τα υποστήριζαν με «παρρη­ σία» πως η Ελλάδα ή τα ν πολύ μικρή και α­ νίσχυρη και μόνο η επ οπ τεία και η κα θ ο δ ή ­ γηση κάποιας « Μ εγά λης Δύναμης» θ α μπ ορούσ ε να β ελτιώ σ ει τη ν τύ χ η τη ς . φυ­ σικά κα τά το υ ς ίδιους δ ε ν έπ ρ επ ε να γ ίν ε ­ τα ι ο ύ τε λόγο ς για α π ελ ευ θ ε ρ ω τικ ές ε κ ­ σ τρ α τείες χω ρίς τη ν έγκρισ η (ουσιαστικά τη ν καθ ο δή γη σ η) τω ν «Μ εγάλων». Ο λα τα παραπάνω π ροκαλούσ αν κ α θ η ­ μ ερ ινά τη μ ήνη όσων ο ρ α μ α τίζο ν τα ν μία ε λ ε ύ θ ε ρ η Μ εγά λη Ελλάδα, η οποία θ α ό ­ ριζε τη ν τύ χ η τη ς και θ α α ν ή κ ε σ του ς Ε λλη νες. Ανάμεσα σε α υ το ύ ς φυσ ικά βρι­ σ κό τα ν και ο Βελισσαρίου. Ετσι λίγοι πα­ τρ ιώ τε ς π ολιτικοί, μαζί με α ρ κ ε το ύ ς αξιω ­ μ α τικ ο ύ ς και π ο λ ίτες οι οπ οίοι σ υ μ μ ερ ίζο ­ ν τα ν τις παραπάνω απ όψ εις, άρχισαν να οργα νώ νοντα ι π ρ ο κειμ έν ο υ να διαδώ σουν τις π επ οιθή σ εις το υ ς , σ το μ ο ρ φ ω μ ένο κυ­ ρίως τμ ή μ α το υ λαού. Από το 1906 προς εκπλήρω ση το υ σκοπού α υ το ύ σ υγκρ οτήθ η κ ε ο « Ε θ νικός Π ο λ ιτικό ς Σ ύ νδ εσ μ ος», δ ιο ικ ο ύ μ εν ο ς από π εν τα μ ελ ή επιτροπ ή. Α π ώ τερ ος σκοπός το υ σ υνδ έσ μο υ ή τα ν η ε κ τέ λ ε σ η , σ την κα τά λ λη λη χ ρ ο νική σ τιγ­ μή, π ρα ξικο π ή μ α το ς π ρ ο κειμ έν ο υ να επι­ τ ε υ χ θ ε ί ριζική μ ετα ρ ρ ύ θ μ ισ η στα δημόσ ια π ρά γμα τα τη ς χώρας. Ο Βελισ σαρίου υ­ π ή ρ ξε από το υ ς π λέον έ ν θ ε ρ μ ο υ ς υποσ τη ρ ικ τέ ς το υ ε γ χ ειρ ή μ α το ς , δ ια τρ έχο ν τα ς μάλισ τα π ο λ λ ές φ ο ρ ές το ν κίνδυνο να χ α ρ α κ τη ρ ισ τεί ως σ τασ ιαστής. Τελικά, έπ ειτα από δ ιά φ ορ α π ρ ο β λή μ α τα που α ν έ­ κυψ αν, ο « Ε θ νικός Π ο λ ιτικό ς Σ ύ νδ εσ μ ος» δ ε ν προχώ ρησε σ τις σ χ εδ ια ζό μ εν ες ε ν έ ρ ­ γ ε ιε ς , έχ ο ν τα ς γ ι1α υ τό και τη σ υ γ κ α τά θ ε ­ ση το υ Βελισ σαρίου.

Η ε ξ ο υ δ ε τ έ ρ ω σ η τω ν α ν τισ τά σ ε ω ν σ τ η Μ α ν ω λ ιά σ α κ α τ ά τ η ν έ ν α ρ ξ η τ η ς π ρ ο έ λ α σ η ς τ ο υ Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ .

Η αφοσίωση το υ Βελισσαρίου σ τον α­ γώνα για τη ν επ ίτευ ξη τω ν εθ νικώ ν ιδεω ­ δών, α π ο τέλ εσ ε το έναυσ μα ώ σ τε το 1908 να θ έσ ει υ π ο ψ η φ ιό τη τα σ τις β ο υ λ ε υ τικ ές εκ λ ο γ ές , σ τον νομό Ευβοίας. Από τη ν πρώ­ τη σ τιγμή γνώ ριζε, όπως εμ π ισ τευ ό τα ν σε σ τεν ο ύ ς φ ίλου ς το υ , πως δ ε ν επ ρ ό κ ειτο να ε κ λ ε γ ε ί αφ ού οι σ υσ χετισ μοί δ υνάμεω ν δ ε ν άφ ηναν π εριθώ ρια και ελπ ίδ ες ε κ λ ο ­ γ ή ς σε μη « επ α γγ ελμ α τίες» π ολιτικούς. Για το ν Βελισσαρίου ο λόγος τη ς υποψη­ φ ιό τη τά ς το υ ή τα ν σ υμ βο λικός. Σε όσους μάλισ τα το ν π αρότρυνα ν να απ οσ υρθεί χά­ ρη τη ς σ τρ α τιω τική ς το υ σ ταδιοδρομία ς, ο ίδιος έ λ ε γ ε : «Είμαι β έβ α ιο ς ό τι η π ολιτική δ ε ν θ α μ ε απασχολήσει από τα σ τρ α τιω τι­ κά μου κα θ ή κο ν τα . Η απ οτυχία μου είναι ε ­ ξα σ φ α λισ μένη. Η υ π ο ψ η φ ιό τη τά μου κ α τ’ ουσία δ εν είναι άλλο παρά εκδήλω σ η δια­ μαρτυρίας». Π ραγματικά, η ε ξ έ λ ιξ η ή τα ν α υ τή που α ν έμ εν ε. Η ίδρυση το υ «Στρατιω τικού Σ υ ν δ έ­ σμου», που σ υσ τά θηκε ως απόρροια τη ς δυσ αρέσ κειας για τις π ο λ ιτικές ε ξ ε λ ίξε ις και τις επιπτώ σεις το υ ς σ τον Σ τρ α τό , δ εν μπορούσ ε να αφ ήσ ει αδιάφ ορο το ν Βελισσαρίου. Υ π ήρξε από το υ ς π ρ ω τερ γά τες και α υ το ύ το υ σ υνδέσ μου, π ρ ο σ έφ ερ ε δ ε ση­ μ α ντικό έρ γ ο λόγω τη ς εκτίμ η σ η ς τη ν ο ­ ποία έ τρ ε φ α ν οι π ερ ισ σ ότερ οι από το υ ς σ υνα δ έλφ ο υς το υ προς το πρόσωπό του. Σ ε όσους δυσ ανασχετούσ αν με τη ν ανάμι­ ξη το υ Σ τρ α το ύ σ την π ολιτική, δ εν παρέλειπ ε να απαντά: «Ο Σ τρ α τό ς θ α επ α νέλθ ει βεβαίω ς στο κα θ ή κο ν το υ , ό τα ν οι π ολιτι­ κοί αναλάβουν ειλικρ ινά το δικό το υς» . Κα­ τά τη ν εκδήλω σ η το υ κιν ή μ α το ς σ το Γουδί, το ν Α ύγουσ το το υ 1909, σ υ μ μ ετείχ ε ως έ ­ νας από το υ ς π λέον απ οφασισ μένους επα­ ν α σ τά τες, χωρίς στη σ υνέχεια να δ ιεκδ ική-

σ ει ο π ο ιο δή π οτε αξίω μα ή αναγνώριση Ταυτόχρονα και π έρα από τη ν «πολιτι­ κή» δ ρ α σ τη ρ ιό τη τά το υ , που είχ ε ως σκο­ πό π ά ν το τε τη ν εξασ φάλισ η τω ν προϋπο­ θ έσ εω ν για τη ν εδραίω ση τη ς ε θ ν ικ ή ς α­ νεξα ρ τη σ ία ς και τη ν α π ελευ θέρ ω σ η τω ν υ­ π όδουλω ν Ελλήνων, ο Βελισσαρίου δ εν π α ρα μέλησ ε και τη σ τρα τιω τική το υ στα­ διοδρομία. Σ τις 5 Μ α ρ τίου 1898 π ροήχθη σε υπολοχαγό και σ τις 15 Απριλίου 1904 σ τον βα θ μ ό το υ λοχαγού β 1τά ξη ς . Την π ε­ ρίοδο ε κ είν η , π ιθ α νότα τα χάρη σ την ε κ τ ί­ μηση υ φ ισ τα μένω ν και π ροϊσ ταμένω ν, υ­ π η ρ έτη σ ε σ το τμ ή μ α προσωπικού το υ Υπ ουργείου Σ τρ α τιω τικώ ν, ενώ σ τις 26 Απριλίου 1906 αποσπάσθηκε ως α ντεπ ίτρ ο π ο ς στο Β 1 Σ τρ α το δ ικ είο Αθηνών. Σ τις 20 Ιουνίου 1907 π ροήχθη σε λοχαγό α! τά ­ ξη ς και σ τις 7 Ιουλίου 1910 σε τα γμ α τά ρχη . Μ ε α υ τό το ν β α θ μ ό έ μ ε λ λ ε να π εράσ ει στο π ά νθ εο ν τω ν ηρώων. Οσον αφ ορά τη σ τρα τιω τική το υ κα­ τά ρ τισ η, δ εν έπ αψ ε να μ ε λ ε τά ζη τή μ α τα τα κ τικ ή ς και σ τρ α τη γική ς, κά τι που η μ ε τέ π ειτα δράση το υ κατά το υ ς Β α λκα νικο ύς Π ο λ έμ ο υ ς α π ο δ εικν ύ ει π ερίτρανα. Το 1910 μάλιστα, ως γνώ σ τη ς τη ς γ α λλική ς γλώ σ­ σας, μ ετέφ ρ α σ ε στα ελλ η ν ικ ά το βιβλίο το υ μ ετέ π ε ιτα σ τρα τάρχη Φ ος «Π ερί τω ν αρχών το υ π ολέμου». Σ το έρ γο α υ τό μ ε λ έ ­ τη σ ε αρχικά τη γ α λλική ς «π ροέλευσ ης» τα κ τικ ή τη ς «ακράτου επ ιθέσ εω ς». τη ν ο ­ ποία υ ιο θ έτη σ ε και εφ ά ρ μ ο σ ε με ε ξα ιρ ε τι­ κή επ ιτυχία σ τη συνέχεια.

Η ΕΝΑΡΞΗ TOY A ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Μ ετά τη ν υπογραφή το υ δ ια τά γμ α το ς για γ εν ικ ή επ ισ τρά τευ σ η (17 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1912), ο Βελισσαρίου. ως δ ιο ικ η τή ς τά γ μ α ­ το ς το υ 4ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικού τ η ς II Μ εραρχίας, δ ια τά χ θ η κ ε να μ ε τα κ ιν η θ ε ί σ την π εριοχή το υ Τυρνάβου και να εγκ α τα σ τήσ ει π ρ ο φ υ λα κ ές στα σύνορα. Κ ατά το

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

ΑΓΩΝΕΣ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

9

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

No 120

Χ ά ρ τη ς τ η ς τ ε λ ικ ή ς ε π ί& ε σ η ς κ α τ ά τω ν Ιω αννίνω ν. Η π ο ρ εία τ η ς «2 α ς φ ά λ α γ γ α ς » ε ίν α ι α υ τ ή π ο υ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ (ΓΕ Σ /Δ ΙΣ ).

10

χ ρ ο νικό δ ιάσ τημα που μ εσ ολάβησ ε από τη ν επ ισ τρά τευσ η μ έχ ρ ι τη ν κ ή ρ υ ξη το υ π ολέμ ου , π ερ ίμ εν ε με ανυπ ομονησία τη ν ένα ρ ξη τω ν επιχειρήσεω ν. Π ροσπ αθώ ντας να δ ια τη ρ ή σ ει το ήδη υψηλό η θ ικό τω ν ανδρώ ν το υ, κατά τη ν εγκα τά σ τα σ ή το υ ς στα σύνορα έ λ ε γ ε : «Το 1897 ο Βελισσαρίου α­ μ ύ ν θ η κ ε όπως έπ ρ επ ε εδώ στα σύνορα. Από τη διμοιρία μου μόνο π έν τε ά ν δ ρ ες γύρισ αν πίσω. Και αν τ ό τ ε έγινα ν α υ τά με μια διμοιρία, φ α ν τα σ τείτε τι μ π ορούμε να κά νο υμ ε τώ ρα, εγώ με χίλιο υ ς λ ε β έ ν τ ε ς σαν κι εσάς». Σ τις 4 Ο κτω βρίου 1912 ο α ρ χηγός το υ Σ τρ α το ύ Θεσσαλίας διάδοχος Κ ω νσ ταντί­ νος εξέδ ω σ ε γ εν ική δ ιαταγή, σ ύμφω να με τη ν οποία με το π ρώ το φω ς τη ς επ ο μ έν η ς ο Ε λλη νικός Σ τρ α τό ς θ α άρχιζε τη ν π ρ ο έ­ λασή το υ π έρα από τα σύνορα. Τα ξη μ ε ρ ώ ­ ματα τη ς 5ης Ο κτω βρίου, λίγο πριν από

τη ν ένα ρ ξη τη ς π ροέλασ ης, ο Βελισσαρίου δ ιέ τα ξε τη σ υγκέντρω σ η ο λό κλη ρ ο υ το υ τά γ μ α το ς και τη ν π αράτα ξή το υ κατά δι­ μοιρίες. Γνω ρίζοντας πως ακόμη και για το υ ς π λέον α ν δ ρ είο υ ς σ τρ α τιώ τες το «6άπτισμα το υ πυρός» είναι μία επίπονη δ ια δι­ κασία, δ ε ν π α ρ έλειψ ε να το υ ς α π ευ θ ύ νει τις τ ε λ ε υ τ α ίε ς π αραινέσ εις: «Παιδιά το το υ φ έ κ ι α νοίγει σ ήμερα. Ο Θ εό ς βο ηθ ός. Πάνε δ εκ α π έ ν τε χρό νια τώ ρα που κάναμε ένα ν άλλο π όλεμ ο και χάσαμε. Μια ντροπ ή κάθισ ε από τ ό τ ε σ την ψυχή μας και μια μ ο υ ντζο ύ ρ α σ το πρόσωπό μας. Α υτή τη ντροπ ή π ρέπ ει να τη β γ ά λο υ μ ε από πάνω μας. Και α υ τό από εσάς το π ερ ιμ έν ει η πα­ τρίδα. Εμπρός λοιπόν, παιδιά, σ το όνομα το υ Θ εού και τη ς π ατρίδας. Θα το υ ς κ υ ν η ­ γή σ ο υ μ ε το υ ς Τ ο ύρ κο υς ως τη ν Π όλη. Ζήτω λοιπ όν η πατρίδα, ζήτω ο βασ ιλέας, ζήτω ο διάδοχος, ζήτω ο Ε λλη νικός Σ τρ α ­

τό ς». Οι ζη τω κρ α υ γ ές που ακο λού θη σ α ν δ όνησ α ν το ν αέρα, π ροκαλώ ντα ς το ν τρ ό ­ μο σ τον ε χ θ ρ ό που βρ ισ κότα ν απ έναντι. Η ορμή το υ Βελισσαρίου και τω ν σ τρα­ τιω τώ ν το υ ή τα ν α σ υγκρ ά τη τη , ιδια ίτερα μ ετά τις π ρώ τες επ ιτυ χίες το υ ς . Το τά γμα το υ , υπό τις δ ια τα γές τη ς II Μ ερα ρ χία ς Π ε­ ζικού, έ λ α β ε μ έρ ο ς και στη μάχη το υ Σαρανταπ όρου, κινού μενο αρχικά πίσω από δ ύο άλλα τά γ μ α τα σε ρόλο εφ ε δ ρ εία ς . Πα­ ρόλο που η επ ίθεσ η είχ ε αρχίσ ει από το πρωί τη ς 9ης Ο κτω βρίου 1912, π ροβλήμα­ τα τα οποία σ χ ετίζο ντα ν με τη ν κίνηση των ελλ η ν ικώ ν π υροβολαρχιώ ν, τη ν έγκα ιρ η ε ­ γκατά σ τα σ ή το υ ς και τη ν αναγνώ ριση του εδ ά φ ο υ ς, είχαν ως α π ο τέλεσ μ α τη ν ένα ρ ­ ξη πυρών υ π ο σ τήρ ιξης π ερ ί τις 13.00 και κατά σ υνέπ εια τη ν επιβράδυνση το υ ρ υθ ­ μού τη ς π ροέλασ ης προς τις το υ ρ κ ικ έ ς θ έσ εις , οι ο π ο ίες υ π οσ τηρ ίζοντα ν από ι­ σ χυρ ές δ υ νά μ εις π υροβολικού. Ο Βελισσαρίου, δια κρ ίνοντα ς απ ένα ντι το υ το κατε χ ό μ εν ο από το ν ε χ θ ρ ό ε λ λ η ν ικ ό έδ α ­ φ ο ς, δ εν μπορούσ ε να α ν εχ θ εί βραδυπ ο­ ρίες. Ετσι από νωρίς το πρωί δ ιέ τα ξε το υ ς ά ν δ ρ ες το υ να προσπ εράσουν τα δ ύο τά γ ­ ματα που β ρ ίσ κοντα ν εμπ ρό ς το υ ς : «Παι­ διά καλά είναι τα κανόνια, αλλά δ ε ν έχο υμ ε καιρό να τα π ερ ιμ έν ο υ μ ε. Ας π ροχω ρήσου­ με ε μ ε ίς και ας ε π ιτε θ ο ύ μ ε σαν Ε λλη νες και το π υρ οβο λικό θ α μας π ρο φ θ ά σ ει επά­ νω στη μάχη. Σ ε εμ ά ς π ρέπ ει να α ν ή κ ει η τιμ ή ό τι π ρω το διώ ξα μ ε το υ ς Τούρκους». Το τά γ μ α το υ, χω ρίς τη ν υπ οσ τήριξη πυρο­ βολικού, κ α τά φ ερ ε να φ θ ά σ ει σε πολύ μι­ κρή απόσταση από τις το υ ρ κ ικ έ ς θ έσ εις, π ροκαλώ ντα ς τη ν έκπ λη ξη αλλά κυρίω ς το ν τρ ό μ ο τω ν εχθ ρώ ν, υ φ ισ τά μενο όμω ς σ η μ α ν τικές απώ λειες. Ο τα ν ο δ ιο ικη τή ς το υ 4ου Σ υ ντά γμ α ­ το ς π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε τις ε ν έ ρ γ ε ιε ς το υ Β ελισσαρίου ε ξε μ ά ν η και έσ π ευσ ε σ τον χώρο όπου βρ ισ κότα ν το τά γ μ α που είχ ε παραβ εί τις δ ια τα γές το υ. Εκεί, χωρίς να απ ευ­ θ ύ ν ε ι το ν λόγο σ τον Βελισσαρίου, δ ιέ τα ξε να π αρουσ ιασ τούν οι δ ιο ικ η τές τω ν λόχων. Μ όλις ο Βελισσαρίου α ν τιλ ή φ θ η κ ε τι συνέβ α ινε, π ρο σ β λή θη κε και γ εμ ά το ς οργή κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε προς το ν (σ ύγγαμβρό του) σ υ ντα γμ α τά ρχη , λ έγ ο ν τα ς τα ε ξή ς : «Κύριε σ υ ντα γμ α τά ρχα μη λ η σ μ ο ν είτε ό τι είμαι τα γ μ α τά ρ χ η ς. Σ ε εμ ένα π ρέπ ει να δώ σ ετε τις δ ια τα γές και εγώ θ α τις μεταβιβάσ ω σ του ς λοχαγούς μου, οι οποίοι γ ι1α υ τό το ν λόγο δ ε ν μπ ορούν να λά βο υν δ ια τα γές από εσάς. Εγώ διοικώ το τάγμα . Για ποιο λόγο είμ α ι εδώ;». Ο σ υ ντα γμ α τά ρ χ η ς Παπ ακυριαζής, εκν ευ ρ ισ μ ένο ς, επ εχείρη σ ε να κτυπ ήσ ει το ν Βελισσαρίου, το ν σ υγκρ ό ­ τη σ ε όμω ς έ φ ε δ ρ ο ς ανθυπ ολοχαγός που π αρίσ τατο σ τον διαπ ληκτισμό. Ο Βελισσαρίου συνέχισε: «Αφ ήστε τα αυτά. Δ ε ν έ ­ χ ο υ μ ε καιρό για τέ το ια π ράγματα. Βρισκό­ μα σ τε σε μάχη εν α ν τίο ν το υ εχθ ρ ο ύ . Α υτό είναι το κύριο». Μ ε το ν τρόπ ο α υ τό έ λ η ξε προσωρινά το επ εισ όδιο και ο Παπακυριαζή ς απ οσ ύρθηκε. Σ τη σ υνέχεια όμω ς π ρέ­

π ει να α ν έφ ερ ε όσα π ρσ ηγή θη κα ν σ τους π ρ ο ϊσ τα μ ένο υς το υ, με α π ο τέλεσ μ α τη ν τε λ ικ ή ενη μέρ ω σ η το υ διαδόχου. 0 τ ε λ ε υ ­ τα ίο ς επ έπ λ η ξε το ν Βελισσαρίου, το ν ο ­ ποίο μάλισ τα απ οκάλεσ ε τρ ελ ό , λαμβάνον τα ς τη ν ε ξή ς απάντηση: « Π α ρ α τη ρ είτε ε ­ μένα υ ψ η λό τα τε δ ιό τι έσπευσα και δ εν πα­ ρ α τη ρ είτε ε κ είν ο υ ς οι οποίοι εβράδυναν». Το α π ο τέλεσ μ α ή τα ν να το υ α φ α ιρ εθ εί η διοίκηση το υ τά γ μ α τό ς το υ . Σ ύ ντο μ α όμω ς και ενώ ελλ η ν ικ ά τμ ή μ α τα άρχισαν να κι­ ν ο ύ ντα ι προς τα Ιωάννινα, ο Βελισσαρίου κ α τά φ ερ ε, μ ετά από δ ικ ές το υ π ροσπ άθει­ ες, να β ρ ε θ ε ί ανάμεσ ά το υ ς ως δ ιο ικη τή ς το υ 9ου Τάγματος Ευζώνων.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΙΝΑΝ

σ το ίδιο ύψος, κα λύ π το ντα ς το αρ ισ τερό το υ 1ου Σ υ ντά γμ α το ς, και δ ιέ τα ξε τη ν π ε­ ρα ιτέρ ω προέλαση προς το χωριό Π εδινή. Το 1/17 Τάγμα κ ιν ή θ η κ ε προς τις π αρυφ ές το υ υψ ώ ματος Χιονάσα, εξα σ φ α λίζο ντα ς το δ ε ξιό το υ Σ υ ντά γμ α το ς. Σ ύ ντο μ α ο τα γ ­ μα τά ρ χη ς Βελισσαρίου, κινο ύ μ ενο ς πρώ­ το ς προς τη ν Π εδινή, τη ν κα τέλ α β ε. Ενώ οι επ ιχειρή σ εις εξελ ίσ σ ο ν τα ν με το ν τρόπ ο αυτό, ο δ ιο ικ η τή ς τη ς 2ης Φ άλαγγας, θ ε ω ­ ρώ ντας πως η αποστολή το υ είχ ε εκπ λη ­ ρω θεί, έ σ τε ιλ ε εν το λ ή π ρος το 1ο Σ ύ ν τα γ ­ μα να ανα κό ψ ει τη ν π ροέλασ ή το υ και να ε ­ γ κ α τα σ τα θ εί στα υψ ώ ματα γύρω από τη ν Π εδινή. Η δ ιαταγή όμω ς ελ ή φ θ η μόνο από το 1/17 Τάγμα. Μ ε π ροτροπ ή το υ Βελισσαρίου και με το τά γ μ α το υ να π ρ ο π ο ρ εύ ετα ι τα δύο ευζω νικά τά γ μ α τα άρχισαν να π ροελα ύνουν, με το υ ς ά ν δ ρ ες β ο υ τη γ μ έ ν ο υ ς μ έχ ρ ι το γ ό ν α το σ το υ ς β ο ύ ρ κο υ ς τη ς π εριοχής, προς τη ν α μ α ξιτή οδό που ένω νε τα Ιωάν­ νινα με τη ν Π ρέβεζα, α π οκόπ τοντα ς τις σ υγκοινω νίες τω ν Τούρκων. Α ξίζει να ση­ μ ειω θ εί πως η διείσδυση γ ιν ό τα ν ανάμεσα σε τρ ία το υ ρ κ ικ ά οχυρά τα οποία ακόμη δ εν είχαν π αραδοθεί: τα οχυρά Χ ιντζηρ έλου, Μπιζανίου και Καστρίτσας. Κατά τη ν κίνησή το υ ο Βελισσαρίου δ ιέκρ ιν ε φ ά λα γ­ γ ε ς το υ εχ θ ρ ο ύ που είχαν σ υμ π τυχθεί, να κινού ντα ι κο ν τά στη δημόσ ια οδό με κα­ τεύ θ υ ν σ η λόφ ο τρ ία περίπου χ ιλ ιό μ ετρ α από τα Ιωάννινα. Ε π ικεφ α λής δύο λόχων άρχισε να κ ιν είτα ι ε ν α ν τίο ν το υ ς . «Εμπρός παιδιά, να το υ ς φ τά σ ο υ μ ε, να το υ ς π άρου­ με φ α λά γγι το υ ς το υ ρ κα λ ά δ ες» , έ λ ε γ ε σ το υ ς ά ν δ ρ ες το υ , οι οποίοι έ τρ ε χ α ν πίσω

το υ γ εμ ά το ι ενθουσ ιασ μό. Ο ταν κα τά φ εραν να φ θ ά σ ου ν σε απόσταση διακοσίω ν μ έτρ ω ν ο Βελισσαρίου με το υ ς δύο λό­ χους, υ π ο σ τηρ ιζόμ ενος και από το ν τρ ίτο (που σ το μ ετα ξύ είχ ε α φ ιχθ εί), ε κ τέ λ ε σ ε έ ­ φ οδο. Αμέσ ω ς δ έ χ θ η κ ε τα πυρά τω ν ο χυ ­ ρω μένω ν σ την ε υ ρ ύ τε ρ η π εριοχή, από τα Ιωάννινα ως το χωριό Α γιος Ιω άννης, το υ ρ ­ κικών δυνάμεω ν. Το π υρ οβο λικό το υ ς άρχι­ σε να β ά λ λ ει ε ν α ν τίο ν το υ , χωρίς επιτυχία. Μ ετά από σκληρή μάχη, οι Τούρκοι που β ρ ίσ κοντα ν ο χυ ρ ω μ ένοι σ την π εριοχή ανατρ άπ ηκαν από τις θ έσ εις το υ ς και καταδ ιω κό μ ενο ι κιν ή θ η κ α ν προς τα Ιωάννινα. Ο Βελισσαρίου μαζί με το 8ο Τάγμα Ευζώνων το υ Ιατρίδη, που είχ ε α κο λου θή σ ει, κ α τέ ­ λαβαν το χωριό Α γιος Ιω άννης, συλλαμβάν ο ν τα ς π ολλού ς α ιχμα λώ του ς και κυ ρ ιεύ ο ­ ν τα ς μ εγ ά λ ες π ο σ ό τη τες υλικού. Τα δύο τά γ μ α τα εγκ α τέσ τη σ α ν άμεσ α π ρ ο φ υ λα κ ές και έκο ψ α ν τα τη λεφ ω ν ικά και τα τη λ εγ ρ α φ ικ ά καλώδια, δια κόπ τον τα ς τη ν επικοινω νία τω ν Ιωαννίνων με το Μπιζάνι. Κατά το υπόλοιπο τη ς ν ύ κ τα ς οι ά ν δ ρ ες τω ν δύο μονάδω ν αιχμαλώ τισαν 37 α ξιω μ α τικο ύ ς και 935 ο π λ ίτες το υ Τουρκι­ κού Σ τρ α το ύ που υποχω ρούσαν και δ ιέ ρ ­ χ ο ν τα ν από τη ν π εριοχή, χω ρίς να γνω ρ ί­ ζο υν τη διείσδυσ η τω ν ευζώ νω ν το υ Β ελισσαρίου και το υ Ιατρίδη. τα υ τό χ ρ ο ν α δε π ροώ θησ αν τις θ έ σ ε ις το υ ς π ρος τα Ιωάν­ νινα. Ο Ια τρ ίδ η ς διαβίβασ ε σ το ν ευ ρ ισ κό ­ μ ενο π ερί τη ν Π εδ ινή δ ιο ικη τή το υ , αντισ υντα γ μ α τά ρ χ η Παπαδόπουλο, αναφορά σ χετικά μ ε τη θ έσ η το υ ς και π ιθ α νότα τα ζή τη σ ε υπ οσ τήριξη από το π υρ οβο λικό, ώ­ σ τε να π εισ θο ύν ο ι Τ ούρκοι πως μπροστά

No 120

Ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ δ ιε υ θ ύ ν ε ι α κ ά λ υ π το ς τ η μ ά χη, εν ώ ο ι εύ ζ ω ν ο ι, έ χ ο ν τ α ς α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι τ ις ε ν τ ο λ έ ς το υ , κ α τα δ ιώ κ ο υ ν το υ ς Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς μ ε τ ις π έ τ ρ ε ς . Σ τ ο ύψ ω μ α 1 3 7 8 ο ή ρ ω α ς τ α γ μ α τά ρ χ η ς έ δ ω σ ε τη ν τ ε λ ε υ τ α ία το υ μ ά χη.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

Οι επ ιχειρή σ εις για τη ν άλωση τω ν Ιωαννίνω ν και τη ς οχυ ρή ς το π ο θ εσ ία ς ε ­ μπρός το υ ς (Μπιζάνι), ξεκίν η σ α ν στις αρ­ χ ές Δ εκ εμ β ρ ίο υ το υ 1912 και σ υνεχίσ τη ­ καν και το π ρώ το δ εκ α ή μ ερ ο το υ Ιανουαρίου το υ 1913, χωρίς απ οτέλεσ μα . Ο τα γ μ α ­ τά ρ χ η ς Βελισσαρίου υπ αγόταν σ το 1ο Σ ύ ­ ντα γ μ α Ευζώνων, με δ ιο ικη τή το ν α ντισ υ ντα γμ α τά ρ χ η π εζικού Δ ιονύσιο Παπαδόπουλο. Κατά τη δ ιά ρ κεια τω ν πρώ τω ν επ ιχειρήσ εω ν τρ α υ μ α τίσ τη κ ε ελα φ ρ ά στο πόδι και ν ο σ η λ εύ τη κ ε για λ ίγ ες η μ έ ρ ε ς . Σ τις 16 Φ εβρουάριου το Γενικό Σ τρ α τη ­ γείο εξέδ ω σ ε δ ια τα γές για νέα επ ίθεσ η ε ­ ν α ντίο ν τω ν Ιωαννίνων. Σύμφω να με το σχέδιο, η κύρια ε ν έρ γ εια θ α εκδ η λω νό τα ν από τα δ υτικά , με το Β1Τμήμα Σ τρ α τιά ς, με σκοπό τη ν υπ ερκέρασ η το υ Μπιζανίου, ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α από το κ έ ν τρ ο και από τα α να το λικά θ α εκδ η λ ω ν ό τα ν π αραπ λανητι­ κή επ ίθεσ η, με ισχυρή π ροπαρασ κευή πυ­ ροβο λικού . Το Β1Τμήμα Σ τρ α τιά ς, π ροκειμένου να εκπ ληρώ σ ει τη ν απ οσ τολή του, απ οφ ασίσ τηκε να κ ιν η θ εί σε τρ ε ις φ ά λα γ­ γ ε ς (1η, 2η και 3η). Η 2η Φ άλαγγα με α φ ε ­ τη ρ ία τα σ τενά τη ς Μανωλιάσας, όπου είχε μ ετα κ ιν η θ εί, α ν έλ α β ε να π ροελάσ ει προς το ύψωμα Αγιος Ν ικόλαος και στη σ υνέχεια προς το χωριό Π εδινή. Το 1ο Σ ύ ντα γμ α Ευζώνων, με τα 8ο και 9ο Τάγματα, α π ο τελο ύ σ ε μαζί με το 1/17 Τάγμα Π εζικού τη ν εμπ ρ ο σ θ οφ υλα κή τη ς 2ης Φ άλαγγας. Μ ε τα δ ύο τά γ μ α τα ευζώ ­ νων α ν επ τυ γμ έν α εμπ ρό ς και το 1/17 πίσω ως ε φ εδ ρ εία , π ερ ί τις 07.45 άρχισε η π ρ ο έ­ λαση. Σ υ να ντώ ντα ς τις π ρώ τες ο χυ ρ ω μ έ­ ν ες θ έσ εις εμπ ρό ς από το ν Αγιο Ν ικόλαο, ο Βελισσαρίου φ ώ να ξε σ το υ ς ευζώ νους το υ: «Εμπρός, διά τη ς λόγχης!». Το ίδιο έπραξαν και οι ά ν δ ρ ες το υ 8ου Τάγματος. Ο Βελισσαρίου κινο ύ μ ενο ς α κά λυπ τος ε ­ μπρός από το υ ς ευζώ νου ς το υ , κ α τεύ θ υ ν ε τη ν έφ ο δ ο . Μ ετά από σκληρή μάχη οι Τούρκοι, μη έ χ ο ν τε ς άλλη επιλογή, ανα­ γκά σ τη κα ν να ε γ κ α τα λ είψ ο υ ν τις θ έσ εις το υ ς. Σ το μ ετα ξύ ο α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Παπαδόπ ουλος είχ ε π λη ρ ο φ ο ρ η θ εί πως τα τμ ή μ α τα τη ς 3ης Φ άλαγγας είχαν φ θ ά σ ει

11

από τα Ιωάννινα είχ ε σ υ γ κ εν τρ ω θ εί μ εγά ­ λη ελλ η ν ική δύναμη. Ο Π απαδόπ ουλος έ ­ λα β ε τις π λη ρ ο φ ο ρ ίες π ερί τη 01.30 τη ς 21ης Φ εβρουάριου και τις διαβίβασ ε ά μ ε ­ σα σ τον δ ιο ικη τή τη ς 2ης Φ άλαγγας, ζη τώ ­ ν τα ς τα υ τό χ ρ ο ν α ενισ χύσ εις για να ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ε ί τη ν επ ιτυχία τω ν Βελισσαρίου και Ιατρίδη. Μία ώρα α ρ γό τερ α δ εν είχ ε λά­ β ει απάντηση. Ετσι αποφάσισε να κ ιν η θ εί μόνος το υ με ένα ν λόχο που είχ ε στη διά­ θ εσ ή το υ και το 1/17 Τάγμα το οποίο συνά­ ν τη σ ε κατά τη ν π ροέλασ ή το υ, προς ε ν ί­ σχυση το υ 8ου και το υ 9ου Τάγματος, στις θ έσ εις τω ν οποίων έφ θ α σ ε σ τις 06.00. Ο τα ν ο δ ιο ικ η τή ς τη ς 2ης Φ άλαγγας έλα β ε τη ν αναφορά το υ Παπαδόπουλου, το ύ έ ­ σ τειλ ε (περί τις 04.00) επ ιτιμ η τική διαταγή (δ ιό τι παρά τις ε ν τ ο λ έ ς το υ η προέλαση σ υνεχίσ τη κε) και δ ιέ τα ξε τη ν ανάκληση τω ν τμ η μ ά τω ν στις α ρ χικές το υ ς θ έσ εις. Λ έγ ε τα ι μάλισ τα πως μ ετά το τέ λ ο ς τω ν ε ­ π ιχειρήσ εω ν ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Βελισσαρίου τιμ ω ρ ή θ η κ ε με τέσ σ ερ ις η μ έ ρ ε ς κ ρ ά τη ­ σης για τις π ρ ω το β ο υ λίες το υ!

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

12

Σ τη ν π εριοχή το υ Αγίου Ιω άννη ο Βελισσαρίου επ έβ λ επ ε από δεσπόζουσα θ έ ­ ση τη δ ιά τα ξη τω ν τμ η μ ά τω ν το υ . Π ερί τις 23.00 τη ς 20ής Φ εβρουάριου (5), πιθανώς λίγο α φ ό το υ ο Ια τρ ίδ ης έ σ τε ιλ ε α γ γ ελ ιο ­ φ όρ ο σ τον Π απαδόπουλο, δ ιέκρ ιν ε δύο πολύ μ εγά λο υ ς φ α νούς, πίσω από το υ ς ο ­ π οίους εμ φ α νίσ τη κα ν σ ύντομα ο επίσ κο­ πος Δω δώ νης, ο Τούρ κος υπολοχαγός Ρεο ύφ και ο επίσης Τούρ κος ανθυπ ολοχαγός Ταλαάτ. Οι ά ν δ ρ ες α υ το ί μ ε τέ φ ε ρ α ν επι­ σ τολή τω ν ξέν ω ν π ρ ο ξένω ν και το υ Εσάτ πασά με π ρο τά σ εις για τη ν παράδοση τω ν Ιωαννίνων. Ο Βελισσαρίου διάβασε το κεί-

Φ ω το γ ρ α φ ία τ ο υ Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ α π ό τα α το μ ικ ά τ ο υ έ γ γ ρ α φ α .

μενο και έπ ειτα , α π ευ θ υ νό μ εν ο ς προς το ν Ιατρίδη, είπ ε πως ένα ς από το υ ς δύο το υ ς έπ ρεπ ε να σ υνο δεύσ ει το υ ς εκπροσώ πους το υ Εσάτ στο ελλ η ν ικό Γενικό Σ τρ α τη γείο , στο Χάνι Εμίν Αγά, π ρ ο κειμ ένο υ να δ ιε υ κ ο ­ λ υ ν θ εί και κυρίω ς να επ ιτα χ υ ν θ εί η δ ιέ ­ λευσ ή το υ ς από τις ε λ λ η ν ικ έ ς π ρ ο φ υ λα ­ κές, ώ σ τε η επισ τολή να π α ρ α δ οθ εί πριν ξη μ ερ ώ σ ει και το φω ς τη ς η μ έρ α ς αποκαλύψ ει σ το υ ς Τ ο ύρ κο υς το μ έ γ ε θ ο ς τω ν δ υ ­ νάμεω ν που το υ ς απειλούσαν. Αποφασίσ τη κ ε να το υ ς σ υνο δεύσ ει ο Βελισσαρίου. Επ ιβιβάστηκαν όλοι σ την ά μ α ξα με τη ν ο ­ ποία είχαν φ θ ά σ ει ως ε κ ε ί οι τρ ε ις απ ε­ σ τα λμ ένο ι τω ν Τούρκω ν και ξεκίν η σ α ν για το Εμίν Αγά, όπου έφ θ α σ α ν π ερ ί τις 04.30 τη ς 21ης Φ εβρουάριου.

Π ρώ τος π αρουσ ιάσ τηκε σ τον διάδοχο, χω ρίς τη ν παρουσία τω ν αντιπροσώπων το υ Εσάτ, ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Βελισσαρίου. Μ όλις ο Κ ω νσ ταντίνος το ν είδ ε, ο ργισ μ έ­ νος επ ειδ ή ένα ς από το υ ς δ ιο ικ η τές τω ν τα γμ ά τω ν είχ ε ε γ κ α τα λ είψ ει τη μονάδα το υ και είχ ε α π ο μ α κρ υ νθ εί τόσ ο από αυτή. ίσως δ ε και για τη ν απ ρόσ μενη επίσκεψή το υ σε τό σ ο α κα τά λλη λη και κρίσιμη ώρα με επ ιτιμ η τικό ύ φ ο ς το υ είπ ε: «Τι θ έ λ ε ις τέ το ια ώρα εδώ; Πού ά φ ησ ες το τά γμα σου;». Ο Βελισσαρίου, δ ια τη ρ ώ ντα ς στάστ π ροσοχής, απ άντησ ε γ εμ ά το ς υπ ερηφ ά ­ νεια: «Ηρθα να σας φ έρ ω τα Γιάννενα». «Μ ε τι, με τις μ α ού νες τη ς λίμ νης;», ρώ τη­ σε ειρω νικά ο διάδοχος, που είχ ε αρχίσε. να π ισ τεύ ει πως ο Βελισσαρίου είχ ε χάσε. τα λογικά το υ. Η απάντηση το υ ήρωα τα γ ­ ματάρχη όμω ς δ εν ά φ η νε α μ φ ιβ ο λίες: «Με τα φ τερ ά τω ν ευζώ νω ν μου». Σ τη σ υνέ­ χεια, για να επ ιβεβαιώ σ ει τα λ εγ ό μ ε ν ό του έδω σ ε εν το λ ή να εισ έλ θ ο υ ν οι κο μισ τές τη ς επ ισ τολής για τη ν παράδοση τη ς πό­ λης. Ο Κ ω νσ ταντίνος δ ε ν ά ρ γησ ε να αντιλ η φ θ ε ί τι είχ ε σ υμβεί. Μ ε ένα χα μ ό γελο να σ χ η μ α τίζετα ι σ το πρόσωπό το υ πλησίασε το ν Βελισσαρίου, λίγο πριν αποχωρήσει και σ φ ίγγο ντα ς εγκά ρ δ ια το χ έρ ι το υ είπε χαμηλόφω να: «Α λήθεια Βελισσαρίου θ έ ­ λ εις ράπισμα, αλλά θ έ λ ε ις και φίλημα, αγα­ π η μ έν ε τρ ελ έ» (6). Πριν από τη ν είσ οδο στα Ιωάννινα ο Βελισσαρίου δ εν π α ρ έλειψ ε να διαβιβάσ ε. σ το τά γ μ α το υ τα σ υγχαρητήρια το υ δια­ δόχου: «Παλικάρια μου, ο αρ χισ τρ ά τηγός μας Κ ω νσ ταντίνος σας συγχαίρει. Γειά σας λοιπ όν και ζήτω το υ διαδόχου μας». Α ργό­ τε ρ α και ενώ οι καμπ άνες τω ν εκκλησ ιώ ν στα Ιωάννινα κτυπ ούσ αν χαρμόσυνα, ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Βελισσαρίου με το υ ς « φ τε ­ ρω τούς» ευζώ νου ς το υ (μαζί με άλλα τμ ή ­ ματα) σ υ ν ό δ ευ ε το ν διάδοχο στη θ ρ ια μ ­ β ευ τικ ή είσ οδό το υ. Μ ε τά τη μεγά λη επι­ τυ χία τα σ υγχαρητήρια που π ολλοί έσπευσαν να δώ σουν σ τον Βελισσαρίου, ο οποί­ ο ς κα τά τη ν προσφιλή το υ τα κ τικ ή απέ­ φ ε υ γ ε να τα δ εχ θ εί, δ ε ν π ρο έρ χο ντα ν μόνο από το υ ς Ε λλη νες, αλλά και από κά­ π οιους Τ ούρ κους α ξιω μ α τικού ς. Ο διο ικη ­ τή ς τη ς ο χ υ ρ ω μ έν η ς το π ο θ εσ ία ς τω ν Ιω­ αννίνω ν, α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Β εχήπ βέης, ό τα ν σ υ ν α ν τή θ η κε με το ν α ξιω ματικό που κ α τέλ α β ε τη ν πόλη το υ είπε: «Αυτό (σ.σ. που κά να τε) ή τα ν απ ολύτω ς παρά το υ ς κανονισ μούς τη ς σ τρ α τιω τική ς τα κ τι­ κής, δ ιό τι μπ ορούσ αμε να σας συλλάβουμε αιχμαλώ τους». «Μ ην ο μ ιλ ε ίτε π ερί αιχ­ μαλωσίας», απ άντησ ε ο Βελισσαρίου. «Κα. η κύκλω ση δ εν έχ ει ως α π ο τέλεσ μ α τη ν αιχμαλωσία;», επ α ν ή λ θ ε ο Τ ούρ κος αξιω ­ μ α τικό ς, για να λά βει τη ν απ οσ τομω τική α­ π άντηση: «Οχι π ά ντο τε. Για το υ ς ευζώ νους το υ λά χ ισ το ν όχι. Θα μας π ετσ ο κό β α τε ί­ σως όλους, αλλά α ιχμα λώ του ς δ ε ν θ α μας πιάνατε».

Το Βράδυ τη ς 16ης Ιουνίου 1913 οι Β ούλγαροι δ ιέπ ρ α ξα ν το τρ α γικό , για ε ­ κείνο υς, σφάλμα να επ ιτε θ ο ύ ν σ τις ε λ λ η ­ ν ικ ές και στις σ ερ β ικές δ υνά μεις. Σ τις 18 Ιουνίου ο α ρ χισ τρ άτηγος-βασ ιλιάς ε ξέ δ ω ­ σε, από τη Θ εσσ αλονίκη, δ ια τα γή επ ιχει­ ρήσ εω ν για α ντεπ ίθεσ η εν α ν τίο ν το υ ς . Ο Βελισσαρίου, δ ιο ικη τή ς και πάλι το υ 9ου Τάγματος Ευζώνων, υπό το 1ο Σ ύ ντα γμ α Ευζώνων, δ ιέ τα ξε , όπως και κατά τη ν έ ­ ναρξη το υ Α' Β αλκανικού Π ολέμ ου , τη συ­ γκέντρ ω σ η τω ν ανδρώ ν το υ και τη ν παρά­ τα ξή το υ ς κατά δ ιμ οιρ ίες. Εκεί, μ ε φω νή και β λ έμ μ α που μα ρτυρούσ α ν τη ν αγανά­ κτησ ή το υ, είπ ε τα εξή ς : «Τιμημένα παλι­ κάρια μου α υ τή τη σ τιγμή λά βα μ ε δ ιαταγή να ε π ιτε θ ο ύ μ ε κα τά το υ άλλου εχ θ ρ ο ύ τη ς π ατρίδας, το υ π λέον μυσαρού και π λέον αγρίου. Εσείς οι οποίοι ηρω ικά εκ τελ έσ α τε το κα θ ή κο ν σας έω ς τώ ρα τιμ ώ ­ ν τα ς τα όπλα σας και τη ν πατρίδα, καλείσ θε να τιμ ω ρ ή σ ετε το ν άγριο α υ τό ν ε ­ χθρ ό, που σ φάζει το υ ς α δ ελ φ ο ύ ς μας, π υρπ ολεί τις π όλεις μας και τα χωριά μας και α τιμ ά ζει τις γυ ν α ίκ ες μας. Για τα σχέδιά το υ α ρ κεί να σας πω ό τι έγρ α ψ ε σ τις ση­ μ α ίες το υ "Εμπρός σ την Αθήνα". Εμπρός λοιπ όν και ε μ ε ίς παιδιά στη Σόφια! Εμπρός! Το έχω κάνει ό ρ κο σ τον Χριστό και σ την Παναγία. Το θ έ λ ε ι και ο κουμπ ά­ ρος. Σ τη Σόφια! Ρ ουθούνι να μη μ είν ει από α υ το ύ ς στη Μ α κεδ ονία μας». Οι ζη τω ­ κρ α υ γές τω ν ευζώ νω ν α π ο τέλεσ α ν τη ν α­ πάντηση σ τις π α ρο τρύ νσ εις το υ δ ιο ικη τή το υς. Σ τη μάχη το υ Λαχανά, όπου το 1ο Σύ­ ν τα γ μ α Ευζώνων ενερ γ ο ύ σ ε υπό τις δ ια τα ­ γ έ ς τη ς VI Μ εραρχίας, ο Βελισσαρίου αγω­ ν ίσ τη κε σαν λιο ντά ρ ι. Κ ινο ύ μενο ς έφιππ ος π ερνούσ ε από τις θ έσ εις όλω ν τω ν αν­ δρώ ν το υ για να το υ ς εμψ υχώ νει. Ετσι, ά λ­ λω σ τε, είχ ε κερ δ ίσ ει τη ν προσωνυμία «μαύρος καβαλάρης». Σ ε κάποια σ τιγμή τη ς μάχης και ενώ από το τά γ μ α το υ ε κ δ η ­ λω νό τα ν έφ ο δ ο ς, άρπ αξε το ν σαλπιγκτή από το ν γιακά, το ν σήκωσε όρθιο, όπως και ο ίδιος, και το ν δ ιέ τα ξε να σαλπίζει συ­ νεχώ ς «Π ροχω ρείτε»! Ο ίδιος, όπως έκα ν ε π άντα σ τις δ ύ σ κο λες σ τιγμ ές, έ μ ε ν ε ε κ τ ε ­ θ ε ιμ έ ν ο ς στα εχ θ ρ ικ ά πυρά και φώ ναζε σ του ς ευζώ νου ς το υ για να το υ ς δώσει θ ά ρ ρ ο ς: « Β λ έπ ετε μωρέ, οι σ φ α ίρ ες δ εν μας χτυ π ά νε, μόνο η καρδιά χτυπ άει!». Η μάχη εξελ ισ σ ό τα ν και οι Β ούλγαροι αντεπ ιτέθ η κα ν. Ο ρ θιοι οι μ εν και οι δ ε μάχονταν σώμα με σώμα. Κάποια σ τιγμή, από σύ­ μπτωση, ο Βελισσαρίου β ρ έ θ η κ ε α ν τιμ έ ­ τω πος με το ν επ ικεφ α λή ς Βούλγαρο αξιω ­ ματικό. Και οι δύο σήκωσαν τα π ερ ίσ τρ οφ ά το υ ς και πυροβόλησαν. Ο Β ούλγα ρος μ ετά από δ έκ α τα το υ δ ευ τερ ο λ έ π το υ κ ε ιτό τα ν ν εκ ρ ό ς. «Τους φ ά γαμε, το υ ς φ ά γαμε, ετσάκισαν!», αναφώ νησ ε ο Βελισσαρίου και ρ ίχ τη κ ε ανάμεσ α σ του ς υπόλοιπους Βουλ-

Ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ μ ε τ ο ν α ν τ ισ τ ρ ά τ η γ ο Σ α π ο υ ν τζ ά κ η σ τ η Φ ιλιπ π ιάδα.

γά ρο υς. Οι εύζω νοι, α κο λ ο υ θ ώ ν τα ς το πα­ ρ ά δειγμ α το υ α νδ ρ είο υ δ ιο ικη τή το υ ς, πολλαπλασίασαν τις π ροσ π άθειές το υ ς, οι λ ό γ χ ες το υ ς β ά φ τη κα ν κό κκ ιν ες και ο ε ­ χ θ ρ ό ς τρ ά π η κε σε φ υγή. Σ τις 16.00 τη ς 21ης Ιουνίου ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Βελισσαρίου με το τά γ μ α το υ εισ ή λ θ ε σ τον Λαχανά. Αμέσ ω ς μ ετά , μαζί με το ν 1ο Λόχο το υ 4ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικού (υπό το ν λοχαγό Γε­ ώ ργιο Ζήρα), ξεκίν η σ α ν απηνή καταδίω ξη τω ν υπ οχω ρούντω ν Βουλγάρω ν, χωρίς να το υ ς δώ σουν χ ρό νο να α να σ υντα χθο ύ ν και να εγ κ α τα σ τα θ ο ύ ν α μ υ ν τικά στα π αρακεί­ μενα υψώ ματα. Η κα τα δίω ξη σ υνεχίσ τη κε ως τα τε λ ε υ τ α ία υψ ώ ματα το υ Μπάσκιοϊ, ο π ό τε δ ια τα γ ές επ έβ α λα ν τη ν παύση τη ς. Σ τις 26 Ιουνίου το Τ μ ήμ α Σ τρ α τιά ς Μανουσ ογιαννάκη κιν ο ύ μ εν η , σ το πλαίσιο τω ν επ ιχειρήσ εω ν για τη ν κατάληψ η το υ Μ π έλες, από Τσαφερλή π ρος Χ ατζή Μπεϊλίκ, α ν έθ εσ ε σ την VI Μ εραρχία να κα τα λά ­ β ει μ ε τά γ μ α τη ς τη δίο δο το υ Δ εμ ίρ Κα­ πού («Σιδηρά Πύλη»). Οπως και σε π ολλές ά λ λ ες π εριπ τώ σ εις π αράτολμω ν ε ν ε ρ γ ε ι­ ών, το τά γ μ α που κ λ ή θ η κ ε να φ έ ρ ε ι σε π έ­ ρας τη ν αποστολή δ εν ή τα ν άλλο από το 9ο Τάγμα Ευζώνων, το υ Βελισσαρίου. Σ το ν τε λ ε υ τ α ίο δ ια τέθ η κ α ν επ ιπ λέον ένα ο ρ ει­ β α τικό π υροβόλο (υπό το ν υπολοχαγό Ταβουλάρη) και ένα ς ο υ λα μ ό ς τη ς π ολυβο­ λαρχίας το υ Σ υ ντά γμ α το ς α π ο τελ ο ύ μ ενο ς από δ ύο π ολυβόλα, υπό τις δ ια τα γές το υ α νθυπ ολοχαγού Μπάφα. Το Τάγμα άρχισε τη ν κίνησή το υ περί τις 05.00 από τη ν Τζούμα. Μ ετά από μακρά και κοπιώδη π ορεία (ιδια ιτέρ ω ς κατά τη ν ανάβαση σ τον αυχένα το υ Δ εμ ίρ Καπού), σ τις 10.30 ο Βελισσαρίου μπ ορούσ ε π λέον να δια κρ ίνει τις β ο υλγα ρικές δ υνά μεις σ τη ν κο ρυ φ ο γρα μ μή . Μ έχρ ι τη ν ά φ ιξή το υ σ την π ρ ο κα θ ορ ισ μ ένη θ έσ η το 9ο Τάγμα έ-

π ρεπ ε να κ ιν η θ εί σε έδ α φ ο ς το οποίο δ εν είχ ε ε γ κ α τα λ ε ιφ θ ε ί από το υ ς Β ουλγάρους, συνεπώ ς έπ ρ επ ε να δ ιεισ δ ύσ ει αθόρυβα, εκ τε λ ώ ν τα ς σ τη ν ουσία κα τα δρ ομ ική επι­ χείρησ η. μ έχ ρ ι τ η θ έσ η από όπου επ ρ όκειτο να ε π ιτε θ ε ί στα βουλγαρικά τμ ή μ α τα . Σ ε κάποιο σ ημείο τη ς απ οσ τολής και προκειμ έν ο υ να ε π ιτε υ χ θ ε ί η α θ όρ υβ η δ ιέ λ ε υ ­ ση τω ν ευζώ νων. ο Βελισσαρίου δ ιέ τα ξε να κιν η θ ο ύ ν α ν υ π ό δ η το ι α φ ού σ το μ ετα ξύ είχα ν κρ ύψ ει τις ξιφ ο λ ό γ χ ες το υ ς σ του ς γ υ λ ιο ύ ς (για τη ν απ οφ υγή λάμψ εω ν και θ ο ­ ρύβων). Λίγο πριν από τη ν ένα ρ ξη τη ς επ ίθ ε ­ σης το Τάγμα το υ Βελισ σαρίου έ γ ιν ε α ν τι­ ληπ τό από το υ ς Β ουλγάρους, οι οπ οίοι άρ­ χισαν να βά λλουν ε ν α ν τίο ν το υ τό σ ο με τα ελα φ ρ ά όπλα το υ ς , όσο και με τα π υρ οβ ό ­ λα που δ ιέθ ετα ν. Ο υπολοχαγός Ταβουλάρης κα τά φ ερ ε να τ ά ξ ε ι άμεσ α το υπό τη δι­ οίκησή το υ π υροβόλο και μ ετά τη 15η βουλγαρική βολή άρχισε να β ά λ λ ει προς τις ε χ θ ρ ικ ές θ έσ εις , κ α τα φ έρ ν ο ν τα ς σύ­ ντο μ α να κα τα σ τρ έψ ει το πρώ το βουλγαρι­ κό π υροβόλο. Ε π ειτα από τρ ε ις περίπου ώ­ ρ ες ο 2ος και ο 4ος Λ όχος το υ ευζω νικού Τάγματος ε κ τέ λ ε σ α ν έ φ ο δ ο και κα τέλα β α ν με τη λόγχη τα δ υ τικά υψ ώ ματα τη ς διάβα­ σης. Λίγο νω ρ ίτερ α είχ ε π ρ ο η γ η θ εί κα τά ­ ληψ η τω ν α να το λικώ ν υψω μάτω ν από το ν 3ο Λόχο. «Ρεζιλίκι που το έπ αθαν οι Πρώσοι τη ς Α νατολής! Π ρ ο γκά τε, π ρ ο γκά τε β ρ ε παιδιά, π ρ ο γκ ά τε το υ ς και φ εύγουν!», αναφω νούσ ε α σ τειευ ό μ εν ο ς ο Βελισσαρίου. Σ τη σ υνέχεια οι ά ν δ ρ ες το υ Τάγματος α ν έτρ εψ α ν και πάλι το υ ς Β ουλγάρους, ό ­ τα ν α υ το ί α π οπ ειράθηκα ν να εγκ α τα σ τα ­ θ ο ύ ν α μ υ ν τικά σε θ έσ η λίγο πιο πίσω από τη δίοδο, και τε λ ικ ά το υ ς ανάγκασαν να υ­ ποχω ρήσουν π ρος το Π ετρίτσ ι, αφ ού το υ ς κα τεδ ίω ξα ν για μικρό διάστημα.

TO Y1UI1MA1378 Σ τις 12 Ιουλίου 1913 η VI Μ εραρχία, σ υ μ μ ετέχ ο ν τα ς μαζί μ ε ά λ λ ες δ υνά μεις στη μάχη τη ς Κρέσνας, α ν έλ α β ε από το Γε­ νικό Σ τρ α τη γ είο τη ν απ οστολή να ω θή σ ει το α ρ ισ τερό τη ς προς το Ο υράνοβο. για να κυκλώ σ ει το άκρο τη ς α μ υ ν ό μ εν η ς β ο υ λ ­ γα ρ ική ς π α ρά τα ξης. Η προέλαση ξεκ ίν η σ ε χω ρίς α ντισ τά σ εις, ό τα ν όμω ς διαπ ιστώ θη­ κε η παρουσία βουλγαρικώ ν τμ η μ ά τω ν το 8ο Τάγμα Ευζώνων (υπό το ν τα γμ α τά ρ χ η Β ασιλούνη), που ως τ ό τ ε α π οτελού σ ε τη ν εμπ ρ ο σ θ οφ υλα κή τη ς VI Μ εραρχίας, α ν έ­ λ α β ε τη ν κάλυψη το υ δ εξιο ύ π λευρ ού τη ς. Τον ρόλο εμπ ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή ς α ν έλ α β ε το 9ο Τάγμα Ευζώνων το υ Βελισσαρίου. Π ερί τις 13.00 το τμ ή μ α το υ τε λ ε υ τα ίο υ δ έ χ θ η ­ κε πυρά από τις ε χ θ ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ εις που κα τείχα ν τα υψ ώ ματα β ό ρ εια το υ π οταμού Ο σένοβα. Αμέσ ω ς ο τα γ μ α τά ρ χ η ς δ ιέ τα ξε τη ν α νά π τυξη το υ Τάγματος. Σε μία ώρα και τρ ιά ν τα περίπ ου λ επ τά ο α τρ ό μ η το ς α­ ξιω μ α τικό ς π έτυ χ ε τη διάβαση το υ π οτα ­ μού, υπό τα εχ θ ρ ικ ά πυρά και παρά τη ν κα-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

Ο Β ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

13

No 120 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

14

τα ρ ρ α κτώ δη βροχή, σ υνεπ εία τη ς οποίας μάλισ τα είχ ε υ π ερχειλίσ ει ο π οτα μ ός. Α μ έ ­ σως μ ετά οι εύζω νοι άρχισαν να αναρριχών τα ι σ την πλαγιά το υ υ ψ ώ ματος όπου ή τα ν τα γ μ έν ο ς ο εχ θ ρ ό ς . Το Τάγμα Κ ρητώ ν υπό το ν τα γμ α τά ρ χ η Κ ολο κο τρώ νη ε κ ιν ε ίτο πί­ σω από το 9ο Τάγμα, ενώ μία ο ρ ειβ α τική π υροβολαρχία από τις 13.30 υπ οσ τήριζε τη ν επίθεσ η. Μ έχρ ι τις 14.40 ο ε χ θ ρ ό ς είχε ανα τραπ εί από τις θ έσ εις το υ και καταδιω κό μενος, παρά τις ά σ χημ ες κα ιρ ικές συν­ θ ή κ ε ς και τη ν ομίχλη, συμπτυσσόταν. Ο ταν π ερί τις 15.30 η ομίχλη δ ια λύ θ η κε, από το κο ντινό ύψωμα 1378 το βουλγαρικό π υρ οβολικό άρχισε να β ά λλει εν α ν τίο ν τη ς π υροβολαρχίας που υπ οστήριζε τα τά γ μ α ­ τα τω ν Βελισ σαρίου και Κ ολοκοτρώ νη. Από τη ν ο ρ μ η τική επ ίθεσ η τω ν δύο ελ λ η ν ι­ κών τα γμ ά τω ν είχαν κ α τα λ η φ θ ε ί οι β ο ρ ει­ ο δ υ τικ ο ί συνοικισμοί το υ Ο υράνοβο και οι βο υλγα ρικές δ υ νά μ εις είχαν α να γκα σ τεί να σ υμ π τυ χ θ ο ύ ν και να εγ κ α τα σ τα θ ο ύ ν α­ μ υ ντικά στα υψώ ματα 1079 και 1378, όπου π ερί τις 17.00 ενισ χ ύ θ η κα ν με τρ ία ακόμη τά γμ α τα . Λ α μ βά νοντα ς ενισ χύσ εις και ενώ τα τά γ μ α τα τω ν Βελισ σαρίου και Κ ο λο κο τρ ώ ­ νη ή τα ν κατάκοπα, οι β ο υλγα ρικές δυνά ­ μ εις εκδήλω σ αν α ντεπ ίθεσ η. Τα ελλ η ν ικά τμ ή μ α τα αμ υνόμ ενα , π λέον, ζή τησ α ν τη ν ενίσχυση τη ς VI Μ ερα ρ χία ς τό σ ο σε π εζικό όσο και σε π υρ οβολικό, χω ρίς να τη λά­ βουν. Μ όνο δύο λόχοι το υ 8ου Τάγματος Ευζώνων κ α τέφ θ α σ α ν π ερ ί τις 19.00. Στη βουλγαρική επ ίθεσ η ο Βελισσαρίου δ εν α­ π άντησ ε παρά μ ε το γνω σ τό σε ό λο υ ς το υ ς ευζώ νου ς το υ π αρά γγελμα : «Εμπρός, διά τη ς λόγχης!». Η νέα επ ίθεσ η τω ν ε λ λ η ν ι­ κών τμ η μ ά τω ν σ υ γκρ ό τη σ ε το ν εχ θ ρ ό , ο ο ­ π οίος υποχώ ρησε ά τα κ τα σ τις α ρ χικές το υ θ έσ εις . Σ ύ ντο μ α α κο λο ύ θ η σ ε και άλλη επ ί­ θ εσ η από τα ε λ λ η ν ικ ά τά γμ α τα , για τη ν κα­ τά λη ψ η το υ 1378. Ω στόσο δ εν π έτυ χ ε το ν σκοπό τη ς και είχ ε ως α π οτέλεσ μα το ν θ ά ­ ν α το το υ τα γ μ α τά ρ χ η Κ ολο κο τρώ νη, ο ο ­ π οίος ο δ ή γη σ ε σ την απ οσ ύνθεσ η το υ τά γ ­ μ α τό ς του. Κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς ν ύ κ τα ς έφ θα σ α ν στο ε λ λ η ν ικ ό σ τρ α τό π εδ ο ως ενισ χύσ εις το 111/17 Τάγμα και το υπόλοιπο το υ 8ου Τάγματος Ευζώνων. Παρά τη δ υνα τή βροχή σ τρ α τιώ τες και α ξιω μ α τικοί έσ καβαν ο ρ ύ γ ­ ματα, μ ε τέ φ ε ρ α ν π έ τρ ε ς και προπαρα­ σ κεύαζαν με κά θ ε τρ όπ ο τη ν άμυνά το υ ς για τη ν επ ό μ ενη η μ έρ α . Από τη ν π λευρά το υ ς και οι Βούλγαροι ενισ χύθ ηκα ν, ανασ υ γ κρ ο τή θ η κ α ν και βελτίω σ αν τις θ έσ εις το υ ς . Η διατήρησ η το υ υψ ώ ματος 1378 ή ­ τα ν υψ ίσ της σημασίας, καθώ ς η απώλειά το υ θ α κλό νιζε σ ημα ντικά ο λό κληρ η τη βουλγαρική δ ιά τα ξη . Σ τις 04.00 τη ς 13ης Ιουλίου οι Βούλγαροι επ εχείρησ α ν ε κ νέο υ επ ίθεσ η, πάλι χω ρίς απ οτέλεσ μα . Από το μ εσ η μ έρ ι άρχισαν α λ λ επ ά λλ η λες ε π ιθ έ ­ σ εις στα ελλ η ν ικ ά τά γμ α τα , τα οποία α μ ύ ­ ν ο ν τα ν απελπισ μένα απ ένα ντι σ τον π ερ ί­ που διπλάσιο και, υ π οσ τηρ ιζόμενο από πυ­

ρά π υρ οβολικού, εχθ ρ ό . Οι Βούλγαροι, π ροφανώ ς έχ ο ν τα ς διαπιστώσει τη ν καταπόνηση τω ν ελλ η ν ικώ ν δυνάμεω ν, επ ιτίθ εν το συνεχώ ς. Τα ελλ η ν ικά τά γ μ α τα αμ ύνο ­ ν τα ν με πείσμα. Οσο όμω ς π ερνούσ ε η ώρα τα ο ρ ύ γμ α τα γ έμ ιζα ν με π τώ μα τα σ τρα τιω ­ τώ ν, υπαξιω ματικώ ν και αξιωματικών. Ο Βελισσαρίου και ο Π απαδόπ ουλος δ ιέτρ εχ α ν α κούρα σ τα τις ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ ­ σεις, δ ίδ ο ν τα ς ο δ η γ ίες και προσπ αθώ ντας να εμψ υχώ σ ουν το υ ς η ρω ικούς συναγω νι­ σ τές το υ ς . Π ερί τις 15.00 μεγά λο βουλγαρι­ κό τμ ή μ α εκδή λω σ ε νέα επ ίθεσ η. Η κρισι­ μ ό τη τα τω ν σ τιγμώ ν επ έβ α λ λε τη λήψη ά­ μεσω ν και δρασ τικώ ν αποφάσεων. Ο ταν η

•

Ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ σ ε π ίνα κα (υ δ α τ ο γ ρ α φ ία )α π ό τ η σ υ λ λ ο γ ή τ ο υ Κ εν ά ν Μ ε σ σ α ρ έ (Μ ο υ σ ε ίο Σ α ρ α ν τα π ό ρ ο υ ).

εχ θ ρ ικ ή δύναμη β ρ έθ η κ ε σε απόσταση 400 περίπου μ έτρ ω ν, ο Βελισσαρίου δ ιέ τα ­ ξ ε α ντεπ ίθεσ η. Η ορμή τω ν ευζώ νω ν το υ είχ ε αρχίσ ει να π το εί το υ ς Β ουλγά ρους, ό ­ τα ν διαπ ισ τώ θηκε πρόσκαιρη έλλ ειψ η πυρομαχικώ ν σ το Τάγμα. «Δ εν έχ ο υ μ ε φ υσ ίγ­ για», φ ώ να ξε μέσα στη βουή τη ς μάχης έ ­ νας υπ αξιω ματικός. Η απάντηση που έ λ α ­ βε από το ν Βελισσαρίου είναι μονα δική ί­ σως σ την ιστορία τω ν σ ύγχρονω ν π ολέμω ν σε όλα τα έ θ ν η : «Και τι; Χ α θ ή κα νε μω ρέ οι π έτρ ες ; Κ ο τρ ό ν ες δ εν υπάρχουν εδώ; Μ ε τις π έτρ ες!» . Δ ίν ο ν τα ς ο ίδιος το παρά­ δ ειγμ α άρ π α ξε τη ν πρώ τη π έτρ α και τη ν π έτα ξε π ρος το υ ς Β ουλγάρους. Οι εύζω νοι δ εν άργησ αν να το ν μιμηθούν. Ο « λιθ ο β ο ­ λισ μός» δ ιή ρ κ εσ ε α ρ κετά , π ροκαλώ ντα ς το ν τρ ό μ ο σ του ς Β ουλγάρους, οι οποίοι ο­ π ισ θοχω ρώ ντας είχαν επ ιτρ έψ ει σ το υ ς ά ν­ δ ρ ες το υ Βελισσαρίου να πλησιάσουν σε μικρή απόσταση από τα ο ρ ύ γμ α τά το υ ς.

Ε κείνη τη ν ώρα έφ θ α σ ε και η αναχορηγία τω ν πυρομαχικών. Οι β ο υλγα ρικές δ υ ­ ν ά μ εις όμω ς ή τα ν απ οφ ασ ισ μένες να κρα­ τή σ ο υ ν τις θ έσ εις το υ ς και έχ ο ν τα ς π ετύ χ ει τη ν ανα σ ύντα ξή το υ ς επ εχείρη σ α ν να α ν τεπ ιτεθ ο ύ ν . Τότε ο Βελισσαρίου, μαινόμενος, σ ηκώ θ ηκε ό ρ θ ιο ς και κραδαίνον τα ς το π ερ ίσ τρ οφ ό το υ φ ώ να ξε με βρ ο ­ ν τερ ή φω νή, ώ σ τε να α κο υ σ τεί από όλους: «Οποιος θ έ λ ε ι τη νίκη ή αλλιώ ς το ν θ ά να ­ τ ο ας με α κολουθήσ ει!». Αρχισε να τρ έχ ε ι π ρώ τος προς το ν εχθ ρ ό . Πίσω το υ , συνεπ αρμένοι από το ν ά φ θα σ το ηρω ισμό το υ δ ιο ικη τή το υ ς , όρμησ αν οι εύζω νοι το υ . Το θ ερ ισ τικ ό πυρ τω ν εχθ ρ ικ ώ ν π ολυβόλω ν π ρο κά λεσ ε μ εγ ά λ ες απ ώ λειες στο Τάγμα, το οποίο όμω ς σ υνέχιζε να π ολεμ ά λυσσα­ σμένα. Κάποια σ τιγμή ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Βελισσαρίου έπ εσ ε τρ α υ μ α τισ μ ένο ς. Οι εύζωνοι, μ όλις το α ν τιλ ή φ θ η κα ν , έσπευσαν, παρά τα π υκνά εχθ ρ ικ ά πυρά, να τρ α β ή ­ ξο υ ν το ν «πατέρα» το υ ς , όπως το ν αποκαλούσαν, στα ο ρ ύ γμ α τά το υ ς λίγο πιο πίσω. Οσο η μάχη σ υνεχιζόταν, ο τα γ μ α τά ρ χ η ς π α ρ έμ ειν ε στα ο ρ ύ γμ α τα μαζί με το υ ς άν­ δ ρ ες το υ . Α ρ γ ό τερ α μ ε τα φ έ ρ θ η κ ε στον σ τα θ μό επ ίδεσ ης το υ Ονιάρ Μαχαλά. Λίγο πριν φ ύ γ ει α π ηύ θυ νε σ του ς ευζώ νου ς το υ τα τε λ ε υ τα ία το υ λόγια: «Παιδιά τη δ ο υ ­ λ ειά σας. 0 α μου δ έσ ου ν τη ν πληγή και θα γυρίσω σε δυό ώ ρες. Α ντε γ ειά σας. Μ ην ξε χ ν ά τ ε το σ ύνθ ημ ά μας: Σόφια». Σ τη σ υνέχεια ο Βελισσαρίου μ ετα φ έρ θ η κ ε σ το Α11 ο ρεινό χ ειρ ο υ ρ γ είο και το φ ο ρ είο το υ το π ο θ ε τή θ η κ ε μέσα σε μία από τις σ κηνές. Το τρ α ύ μ α το υ ήρω α στο σ τή θ ο ς, σ το δ ε ξιό ημιθω ράκιο, ή τα ν βαρύ­ τα το , είχ ε π ρ ο κλ η θ εί δ ε μάλλον από τη β ο ­ λίδα κάποιου φ ο ρ η το ύ όπλου (7). Ο ίδιος άρχισε να λ έ ε ι ό τι υ π έφ ερ ε και ό τι ή θ ε λ ε να το ν αφ ήσ ουν να ξαπ λώ σει κάτω, όπως ά λλω σ τε είχ ε σ υνηθίσ ει να κο ιμά τα ι επί τό ­ σα χρόνια, έχ ο ν τα ς ως στρώ μα το υ τη γη που α π ελ ευ θ έρ ω ν ε και ως π ροσ κέφ αλο το υ ς βράχους. Οι γ ια τρ ο ί είπαν πως δ εν έπ ρεπ ε να ξαπλώ σει στο υγρό χώμα, εκ είν ο ς όμω ς επ έμ εν ε. Ετσι έστρω σαν χ ορ τά ρ ι στο έ δ α φ ο ς και ικανοποίησαν τη ν απαίτησή το υ . Λίγο α ρ γό τερ α ο Βελισσαρίου ε ξ έ ­ π νευσε. Η ηρω ική μορφή το υ τα γ μ α τά ρ χ η δ εν επ έσ τρ εψ ε π ο τέ στη μάχη. Σ ίγουρα όμω ς η ψυχή το υ σ τεκ ό τα ν π άντα δίπλα σ το υ ς ε υ ­ ζώ νους, που αγάπησε σαν παιδιά το υ , παρ ο τρ ύ ν ο ν τά ς το υ ς : «Εμπρός, δ ιά τη ς λ ό γ ­ χης!». Ο Βελισσαρίου τά φ η κ ε τη ν επ ο μ ένη σε κάποιο σ ημείο έξω από το χωριό Γκράν τεβ ο , κο ντά σ το ο ρεινό χ ειρ ο υ ρ γείο . Σ τη ν κη δ εία το υ π α ρ α β ρ έθη κα ν και οι εύζωνοί το υ. Ο τα ν το φ έ ρ ε τρ ο κα τέβ α ιν ε στη γη, οι λ υ γ μ ο ί τω ν σ υμπ ολεμισ τώ ν το υ έ ­ σπασαν τη ν π αγερή σιωπή που επ ικρ α το ύ ­ σε. Αρχικά κα νένα ς δ εν έβ ρ ισ κε το κουρ ά ­ γιο να σκεπάσει το ν ήρω α α ξιω μ α τικό με χώμα. Ο βασιλιάς Κ ω νσ ταντίνος π ληροφ ορ ή θ η κ ε το ν θ ά να το το υ Βελισσαρίου και λ έ γ ε τ α ι πως είπ ε: «Ηταν επ ό μενο . Τέτοιοι

(3) Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ κ ά π ο ιο ς να ε ισ α χ θ ε ί. τη ν π ε ρ ίο δ ο ε κ ε ίν η , σ τ η Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή Σ χ ο λ ή Υ π αξιω μ ατικώ ν (Σ ΙΥ ). έ π ρ ε π ε να είν α ι ε θ ε λ ο ν τ ή ς υ π α ξ ιω μ α τικ ό ς . να ε χ ε ι υ π η ρ ε τ ή σ ε ι έν α τ ο υ λ ά χ ισ το ν έ τ ο ς σ το ν Σ τ ρ α τ ό κ α ι να φ έ ρ ε ι το ν β α θ μ ό το υ λ ο χ ία ή τ ο υ επ ιλο χ ία . (4) Σ ύ μ φ ω να μ ε τ η ν Ισ τ ο ρ ία τ η ς Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή ς Σ χ ο λ ή ς Υ π α ξιω μ α τικώ ν» ο α ρ ιθ μ ό ς μ η τρ ώ ο υ τ ο υ η τ α ν 3656. δ ε ν α π ο κ λ ε ίε τ α ι όμ ω ς να π ρ ό κ ε ιτα ι για τυ π ο γ ρ α φ ικ ό λ ά θ ο ς . (5 ) Σ ύ μ φ ω ν α μ ε α ν α φ ο ρ α π ου σ υ ν ε τ α ξ ε ο ίδ ιο ς ο Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ . (6) Οι δ ιά λ ο γ ο ι α ν ά μ εσ α σ το ν δ ιά δ ο χ ο Κ ω ν σ τα ν τίν ο κ α ι σ το ν τα γ μ α τα ρ χ η Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ι α π ο το α ν έ κ δ ο τ ο β ιβ λ ίο τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τίν ο υ Μ π ο ύ κ ο υ ρ α (ο ο π ο ίο ς υ π η ρ έ τη σ ε ως έ φ ε δ ρ ο ς γ ια τρ ό ς σ το τά γ μ α τ ο υ Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ ) « Γ νώ ρ ισ α το ν π ό λεμ ο κ α ι το ν Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ ». Ε τσ ι το υ ς μ ε τ α φ έ ρ ε ι σ ε ά ρ θ ρ ο το υ σ τη "Σ τρ α τιω τικ ή Ε π ιθ ε ώ ρ η σ η "ο α ν τ ισ τ ρ ά τ η γ ο ς ε.α . Δ η μ ή τρ ιο ς Λ ιμ ν ιά τη ς . (7) Κ α τ 'ά λ λ ο υ ς α π ό θ ρ α ύ σ μ α οβίδ α ς του ε χ θ ρ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ .

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Βελισσαρίου ή τα ν άρισ τος γνώ σ τη ς τη ς σ τρ α τιω τική ς θεω ρία ς, τη ν οποία εφ ά ρ μ ο ζε με α ρ ισ το τεχν ικό τρόπ ο στα π εδία τω ν μαχών. Γ εν νη μ έν ο ς η ­ γ ή το ρ α ς, είχ ε το χάρισμα να εμ π ν έει το υ ς σ τρ α τιώ τες το υ , να το υ ς κάνει να π ισ τεύ ­ ο υν σ τις ικ α ν ό τη τέ ς το υ και να το ν α κο ­ λ ο υ θ ο ύ ν οπ ουδήπ οτε, σ ίγουροι πως αν υ­ π ήρχε ένα ς μόνο α ξιω μ α τικό ς ο οποίος μπορούσ ε να εκπ ληρώ σ ει τη ν πιο δύσ κολη αποστολή, δ ε ν ή τα ν ά λλος από το ν Βελισσαρίου. Υ π ήρξε υπ όδειγμα π ειθαρχίας, ό ­ τα ν όμω ς έ κ ρ ιν ε πως τα ζη τή μ α τα τη ς πα­ τρ ίδ α ς έπ ρ επ ε να τα δια χειρ ίζοντα ι με δια­ φ ο ρ ετικ ό τρόπ ο, δ εν δίσ τα ζε να ε ν ε ρ γ ε ί α υ το β ο ύ λω ς και φυσικά να υφ ίσ τα τα ι τις σ υ νέπ ειες τω ν π ράξεώ ν το υ . Τ ολμηρ ός όσο λίγοι, είχ ε τ ά ξ ε ι τη ζωή το υ σ τη ν υπη­ ρεσία τη ς Ελλάδας, α δ ια φ ορ ώ ντα ς για ο τι­ δ ή π ο τε άλλο. Π ρ ο σ έφ ερ ε τη ζωή το υ ως θυσ ία σ το ν βω μό τη ς ε λ ε υ θ ερ ία ς . Α π οτελώ ντα ς π ρα γμα τικό απόγονο τω ν αγω νι­ στών το υ 1821, π ολέμ ησ ε θ έ τ ο ν τ α ς ως υ­ π έρ τα το σκοπό το υ τη ν ευ η μ ερ ία εκείνω ν που επί αιώ νες είχαν χάσ ει το δικαίω μα να π ισ τεύο υν σ τον Θ εό το υ ς , να μ ιλο ύν τη γλώσσα το υ ς και να ορίζουν τη ζωή το υ ς. Σ ή μ ερ α ελάχισ τοι Ε λλη νες π ο λ ίτες

γνω ρ ίζου ν έσ τω το όνομα το υ Ιωάννη Β ελισσαρίου. Ω στόσο ο ηρω ικός τα γ μ α τά ρ ­ χ η ς υ π ή ρξε π ρότυπ ο α ξιω μ α τικού και πα­ τρ ιώ τη και ως τ έ το ιο θ α έπ ρ επ ε να α ναφ έρ ετα ι σε όλα τα εγχ ειρ ίδ ια ισ τορίας και να δ ιδ ά σ κετα ι σε όλα τα σχολεία και πολύ π ε­ ρισ σ ότερο στα σ τρα τιω τικά . Η «άγνοια» α­ κό μα και το υ ο νό μ α το ς το υ ήρω α ίσως να μην ο φ ε ίλ ε τα ι απλώς σε α μ έλ εια . Σ ε α ν τί­ θ ε τ η περίπτωση θ α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ντο συ­ νειρ μ ο ί πολύ "άβολοι" για τις π ο λ ιτικές μας η γεσ ίες... Β]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (1) Ο τό π ο ς γ έ ν ν η σ η ς τ ο υ Ιω ά νν η Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ δ ε ν έ χ ε ι ε ξ α κ ρ ιβ ω θ ε ί με β ε β α ιό τ η τ α . Σ ύ μ φ ω να μ ε τ ο β ιο γ ρ α φ ικ ό σ η μ είω μ ά τ ο υ , π ου τ η ρ ε ίτ α ι σ το α ρ χ ε ίο τη ς Δ ιε ύ θ υ ν σ η ς Ισ τ ο ρ ία ς Σ τ ρ α τ ο ύ τ ο υ ΓΕΣ, γ ε ν ν ή θ η κ ε σ τη ν Α θ ή ν α , εν ώ σ ύ μ φ ω να μ ε τη « Μ ε γ ά λ η Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή κ α ι Ν α υ τικ ή Ε γ κ υ κ λ ο π α ίδ ε ια » γ ε ν ν ή θ η κ ε σ τη ν Κ ά ρ υ σ το . Κ α τά το ν σ υ μ π ο λ εμ ισ τή το υ , σ τ ρ α τ η γ ό I. Α λ ε ξ ά κ η , γ ε ν ν ή θ η κ ε σ το Π λ ο έ σ τ ι τ η ς Ρ ο υ μ α ν ία ς , ό π ο υ β ρ ισ κ ό τα ν ο ε κ Κ ύ μ η ς π α τέ ρ α ς το υ . Η τ ε λ ε υ τ α ία ε κ δ ο χ ή είν α ι πω ς γ ε ν ν ή θ η κ ε σ τ η ν Κ ύ μ η . Την ά π ο ψ η α υ τή θ ε ω ρ ο ύ μ ε ως ε π ικ ρ α τ έ σ τ ε ρ η , α φ ο ύ δ ια τυ π ώ ν ε τα ι σ ε β ιβ λ ίο το υ Π έ τ ρ ο υ Δ η μ η τρ ιά δ η , τ ο υ 1915, α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ο α π ο κ λ ε ισ τικ ά σ το ν τ α γ μ α τά ρ χ η Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ , το ν ο π ο ίο μ ά λ ισ τα ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς γ ν ώ ρ ιζε π ρ οσ ω π ικά . (2 ) Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο β ιο γ ρ α φ ικ ό σημ είω μ α το υ I. Β ε λ ισ σ α ρ ίο υ π ο υ τ η ρ ε ίτ α ι σ τη Δ ΙΣ . Ο Π. Δ η μ η τρ ιά δ η ς α ν α φ έ ρ ε ι πω ς κ α τ ε τ ά γ η το 1883.

(1) Α ν α φ ο ρ έ ς α π ό τις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις το υ Σ τ ρ α τ ο ύ Θ ε σ σ α λ ία ς κ α τ ά το ν Ε λ λ η ν ο το υ ρ κ ικ ό Π ό λ εμ ο το υ 1897, α ρ χ ε ίο ΓΕ Σ /Δ ΙΣ . (2) Β . Ν ικ ό λ τ σ ιο ς -Β . Γ ο ύ ν α ρ η ς : Α Π Ο ΤΟ ΣΑΡΑΝ ΤΑΠ Ο ΡΟ Σ Τ Η Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν ΙΚ Η . Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η , 2002. (3) Β Α Λ Κ Α Ν ΙΚ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι 1912-1913. Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Λ Α ΪΚ Η Ε ΙΚ Ο Ν Ο ΓΡΑΦ ΙΑ. ΙΕΕΕ-ΓΕΣ, Α θ ή ν α , 1992. (4) Β ΙΟ ΓΡ Α Φ ΙΚ Ο Σ Η Μ Ε ΙΩ Μ Α I. Β Ε Λ ΙΣ Σ Α Ρ ΙΟ Υ , α ρ χ ε ίο ΓΕ Σ /Δ ΙΣ . (5 )Δ . Γ ε δ ε ώ ν : ΙΩ Α Ν Ν Η Σ Β Ε Λ ΙΣ Σ Α Ρ ΙΟ Υ 1861-1913, "Σ τ ρ α τιω τικ ή Ισ τ ο ρ ία ", τ.2 , 1996. (6) Δ . Λ ιμ ν ιά τη ς : Η Η Π Ε ΙΡ Ο Σ , Η Α Π Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ω Σ Η , " Σ τρ α τιω τικ ή Ε π ιθ εώ ρ η σ η ", Ιο ύ λ ιο ς -Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 1998. (7) Δ . Σ ο ύ λ η ς : Σ Υ ΓΧ Ρ Ο Ν Ο Σ Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΩΝ Β Α Λ Κ Α Ν ΙΩ Ν . ΣΣΕ. Α θ ή ν α , 1948. (8) Ε Π ΙΤ Ο Μ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΩΝ Β Α Λ Κ Α Ν ΙΚ Ω Ν Π Ο Λ Ε Μ Ω Ν 1912-1913. Γ Ε Σ /Δ ΙΣ , Α θ ή ν α , 1987. (9) ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΡ Α ΤΙΩ ΤΙΚ Η Σ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Σ ΓΕ Σ /Δ ΙΣ , Α θ ή ν α , 1995. (10) I. Α λ ε ξ ά κ η ς : Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Α Ι Α Ν Α Μ Ν Η Σ Ε ΙΣ , Ο Ι Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Ι Α Π Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ω Τ ΙΚ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι 19121913 Κ Α Ι ΤΟ 1ον ΑΝ ΕΞΑΡΤΗ ΤΟ ΤΑΓΜΑ ΚΡ Η ΤΩ Ν . Α θ ή ν α . 1967. (11) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Ε Σ Ο Ν Ο Μ Α Σ ΙΕ Σ Ε Ν Ε Ρ ΓΩ Ν Σ ΥΝ ΤΑΓΜ ΑΤΩ Ν Κ Α Ι ΤΑΞΙΑΡΧΙΩ Ν . Γ Ε Σ /Δ ΙΣ , Α θ ή ν α . 2004. (12) Μ Ε ΓΑ Λ Η ΣΤΡ Α ΤΙΩ ΤΙΚ Η Κ Α Ι Ν ΑΥΤΙΚΗ Ε ΓΚ Υ Κ Λ Ο Π Α ΙΔ Ε ΙΑ . Υ π ο υ ρ γ είο Σ τρ α τιω τικ ώ ν , Α θ ή ν α . 1927-1930. (13) Π. Δ η μ η τ ρ ιά δ η ς : Ο Η Ρ Ω Σ Β Ε Λ ΙΣ Σ Α Ρ ΙΟ Υ , ε κ δ . Γ. Φ έξη . Α θ ή ν α . 1915.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

ή ρω ες δ εν ζο υν πολύ». Σ το σ υλλυπ ητήριο τη λεγ ρ ά φ η μ α που έ σ τε ιλ ε στη σύζυγό το υ έγρ α φ ε: «Χαιρετίζω το ν Ηρωα τω ν Ηρώ­ ων». Μ όνο ένα τ έ το ιο λακω νικό μήνυμα άρ μοζε σ τον θ ά ν α το ε ν ό ς θ ρ ύ λο υ.

No 120

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

15

Η αποικιακή περίοδος σιην Αφρική έχει συνδεθεί κυρίως με ιη δράση ίων μενάϋων δυτικο-ευρωπαϊκών δυνάμεων,

1885-1960 Ο ΒΕΛΓΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΟΝΓΚΟ ανάμεοα οιις οποίες είχε καιανεμηθεί

ίο μεγαλύτερο ιμήμα ιης ηπείρου. Ωστόσο και το μικρό σε έκταση Βέλγιο έγραιμε

τη δική του αποικιακή ιστορία στο Κονγκό, το οποίο αρχικά αποτέλεοε προσωπική

ιδιοκτησία του Βέλγου Βασιλιά

Αεοπόλδου Β' και αργότερα

Χρόνια καιοπίεοης κοι αιματοχυσίας

παραχωρήθηκε στο βελγικό κράτος. Η Force Publique ήταν η στρατιωτική και αστυνομική δύναμη που εγκατέστησε τη

Μ ’ύ

βελγική κυριαρχία στην περιοχή. Από το 1885 ως το 1918, τη σημαντικότερη περίοδο της δράσης της, η Force Publique συγκρούστηκε με τοπικές τρυλές και Αραβες δουλέμπορους, συμμετείχε δε κατά τον Α' Παγκόσμιο

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

Πόλεμο στις μάχες που διεξήχθησαν

16

Α ν δ ρ ε ς τ η ς F o rc e P u b liq u e το 1916. Είναι ο π λισ μ έν ο ι μ ε γ α λ λ ικ ά τ υ φ έ κ ια G ras.

εναντίον των Γερμανών στην Ανατολική Ατρρική.

ΞΕΝΟΦΟΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ

Λαϊκή Δ η μ ο κρ α τία το υ Κ ονγκό , η οποία από το τσι η π ερ ιο χή π α ρ έμ ειν ε, σ χεδ όν μ έχ ρ ι και τα τ έ λ η το υ 1971 ως το 1997 ο νο μ α ζό τα ν Ζαΐρ, είνα ι η τρ ίτη 19ου αιώνα, ουσ ιασ τικά άγνω σ τη για το υ ς Ευρω παίους. Το ευρω π αϊκό εν δ ια φ έ ρ ο ν για το Κ ο νγκό α να θ ερ μ εγ α λ ύ τερ η χώρα τη ς Α φ ρ ική ς, μ ετά το Σ ο υ ­ δάν και τη ν Αλγερία, με έκτα σ η 2.345.409 τ.χλμ . μ ά ν θ η κ ε κατά τη δ εκ α ετία το υ 1870, με τις ε ξ ε ρ ε υ ν ή ­ Β ρ ίσ κετα ι σ την καρδιά τη ς «Μ αύρης Η πείρου» σ εις το υ Σ κω τσ έζου ιερα π όσ τολου Ν τέιβ ιν τ Λίβινκαι σ υ ν ο ρ εύ ει στα β ό ρ εια με τη ν Κ εν τρ ο α φ ρ ικ α γκ ν ικσήτο ν και κυρίω ς το υ Ο υαλού δ ημοσ ιογρά φ ου Ερικ Δ η μ ο κρ α τία και το Σ ουδάν, σ τα ν ο τιο α ν α το λ ικά με τη Μ ό ρ το ν Σ τά ν λ εϋ , ο οπ οίος δ ια σ χίζοντα ς από το 1876 ως Ρ ουάντα, το Μ π ουρούντι, τη ν Ο υ γ κά ν τα και τη ν Τανζα­ το 1877 το ν π οτα μ ό Κ όνγκο, από τις π ηγές το υ μ έχ ρ ι νία, στα ν ο τιο δ υ τικ ά με τη ν Α νγκόλα και στα ν ό τια μ ε τη το ν Α τλ α ν τικό , απ οκάλυψ ε σ τη ν Ευρώπη τη ν τερ ά σ τια Ζάμπια. Ενα μικρό τμ ή μ α τη ς χώ ρας στα δ υ τικ ά β ρ έ χ ε ­ έκτα σ ή το υ . Ο Σ τά ν λ εϋ αρχικά σ τρ ά φ η κε σ το υ ς Β ρ ε τα ­ νού ς για να χ ρ η μ α το δ ο τή σ ο υ ν τις ε ξ ε ρ ε υ ν η τ ικ έ ς το υ α­ τα ι από το ν Α τλ α ν τικ ό ω κεανό. Οι π ερ ισ σ ό τερ ες φ υ λ ές που κ α το ικ ο ύ ν σ το Κ ονγκό π ο σ το λές σ το Κ ονγκό. Ε κείνο ι α ρ νήθηκαν. Τότε το ν α ν ή κ ο υ ν στη γλω σσική ομά δα Μ π αντού και α κο λ ο υ ­ πλησίασε ο βασιλιάς το υ Β ελγίου Λ εο π ό λ δ ο ς Β 1και το υ θ ο ύ ν οι Π υγμαίοι τω ν δασών και ένα ς α ρ ιθ μ ό ς σ ουδανι- π ρ ό τειν ε να ερ γ α σ τεί για εκείνον. Ο Λ εο π ό λ δ ο ς ή θ ε λ ε κών φυλώ ν, εγ κ α τεσ τη μ έ ν ω ν σ το β ο ρ ειο α ν α το λ ικ ό τ μ ή ­ από καιρό να εξα σ φ α λίσ ει μια αποικία για τη χώρα το υ, μα τη ς χώ ρας. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν φ υ λ ετικ ώ ν υποομάδω ν υ­ καθώ ς θ εω ρ ο ύ σ ε ό τι α υ τό θ α τη ς π ρ ο σ έδιδ ε κύ ρ ο ς και π ερ βα ίνει τις 200. Π ρώ τοι κά το ικο ι το υ Κ ονγκό ή τα ν πι­ δύναμη. Το β ελγικό κο ινο β ο ύ λιο όμω ς (η χώρα είχ ε συ­ θ α ν ό τα τα οι Πυγμαίοι, οι οπ οίοι π ερί το έ το ς 1000 άρχι­ ν τα γ μ α τικ ή μοναρχία) δ εν ε ν έ κ ρ ιν ε τα σ χέδιά το υ , επ ει­ σαν να υποχω ρούν λόγω τη ς εξάπ λω σ ης τω ν φυλώ ν δή π ίσ τευ ε ό τι η απ όκτησ η μιας απ οικίας θ α ή τα ν πολύ Μ π αντού, που είχα ν μ ετα ν α σ τεύ σ ει από τα β ο ρ ε ιο δ υ τι­ ακριβή για το μικρό β ελγικό κρ ά το ς. Ετσι ο Β έλγος βα­ κά τη ς χώ ρας. Οι Μ π αντού δ ημ ιο ύρ γησ α ν διά φ ορ α βα­ σιλιάς αποφάσισε να π ροχω ρήσ ει με δική το υ π ρω το­ σίλεια, το πιο σ ημ α ντικό από τα οποία ή τα ν α υ τό το υ βουλία σ τη ν εφ α ρ μ ο γή τω ν σχεδίω ν το υ . Κ εν τρ ισ μ έν ο ς Κ ονγκό ή Μ π ακόνγκο, που ιδ ρ ύ θ η κ ε το ν 14ο αιώνα και από τις α ν α φ ο ρ ές το υ Σ τά ν λ εϋ για τις ο ικ ο ν ο μ ικ ές δ υ ­ π ερ ιελ ά μ β α νε τμ ή μ α τα το υ ν ο τιο δ υ τικ ο ύ Κ ο ν γ κό και ν α τ ό τ η τ ε ς το υ Κ ονγκό , ο Λ εο π ό λ δ ο ς ίδρυσ ε τη «Δ ιε­ τη ς β ό ρ εια ς Α νγκόλα ς. Η πρώ τη εμφ ά νισ η τω ν Ευρω ­ θ ν ή Α φ ρ ικα νική Ε ταιρεία» και α ρ γ ό τερ α τη ν « Ε ταιρεία παίων σ το Κ ο ν γ κό σ η μ ειώ θ η κε το 1482, ό τα ν ο Π ο ρ το ­ Μ ελ ετώ ν το υ Κ ονγκό », εξο υ σ ιο δ ο τώ ν τα ς το ν π ρώ το να γά λος θαλασ σ οπ όρος Ν τιέγ κ ο ή Ν τιό γκο Κάο έπ λευ σ ε π ροχω ρήσ ει σε ε υ ρ ύ τε ρ η ε ξε ρ ε ύ ν η σ η τη ς π ερ ιο χ ή ς . Από το 1879 ως το 1884 ο Σ τά ν λ εϋ ε γ κ α τέσ τη σ ε διά­ προς τη ν είσ ο δο το υ π οτα μ ού Κ ό νγκο (ο δ ε ύ τε ρ ο ς μ ε ­ γ α λ ύ τε ρ ο ς τη ς Α φ ρ ική ς σε μ ήκο ς, μ ε τά το ν Ν είλο). Οι φ ο ρ ο υ ς σ τα θ μ ο ύ ς, κυρίω ς στη νότια ό χθ η το υ π οτα μού Π ορ τογά λοι ε γ κ α τα σ τά θ η κ α ν σε π αράκτια τμ ή μ α τα τη ς Κ όνγκο, και υπ έγραψ ε σ υ ν θ ή κες με το π ικο ύ ς φ υλάρ ­ γ ε ιτο ν ικ ή ς Α νγκόλα ς και δ ε ν έ δ ε ιξ α ν ιδ ια ίτερ ο εν δ ια ­ χους, που ουσ ιαστικά έ θ ε τα ν τις π ερ ιο χ ές το υ ς υπό τη ν φ έρ ο ν να ε ξε ρ ε υ ν ή σ ο υ ν τη ν ενδ οχώ ρα το υ Κ ονγκό , έ ­ κυριαρχία το υ Βέλγου βασιλιά. Οι ε ν έ ρ γ ε ιέ ς το υ προκά-

Η

7ο 1960 σ ή μ α νε τ ο τ έ λ ο ς το υ Β ε λ γ ικ ο ύ Α π ο ικ ια κ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ μ ε τη ν α ν ε ξ α ρ τ η τ ο π ο ί­ η σ η το υ Κ ο ν γ κ ό .

< ο_ οI-

UM

17

Β έ λ γ ο ι υ π α ξ ιω μ α τικ ο ί τ η ς F o rc e P u b liq u e χ ε ιρ ίζ ο ν τα ι π ο λ υ β ό λ α M a x im κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια ε κ π α ίδ ε υ σ η ς λ ίγ ο πριν α π ό τ η ν έ ν α ρ ξ η το υ A 1ΠΠ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ·

No 120

λεσ α ν δυσ α ρέσ κεια σ τις γ ε ιτο ν ικ ε ς απ οικιακές δ υνά ­ μ εις και ουσ ιαστικά αύξησ αν τη ν επ ιθυ μία το υ ς να ε ξ α ­ π λω θούν ακόμη π ερισ σ ότερο. Οι Π ορ τογά λοι επ ο φ θ α λμιούσαν το Κ ο νγκό δ ιό τι η κα τοχή το υ θ α το υ ς ε π έ τρ ε ­ πε να ενώ σ ουν τις απ οικίες το υ ς σ την Α νγκόλα και στη Μ οζαμβίκη. Οι Γάλλοι επίσης δ ιεκδ ικού σ α ν τη Θόρεια ό ­ χ θ η το υ Κ όνγκο, κά τι που α ρ γό τερ α ο δή γη σ ε στη δ η μ ι­ ο υρ γία τη ς αποικίας το υ γα λλικο ύ Κ ονγκό. Το 1885 στη Δ ιάσ κεψ η το υ Β ερ ολίνου, κατά τη ν οποία οι ευρω π αϊκές α π οικιακές δ υ ν ά μ εις χά ρα ξα ν τα σύνορα τη ς Α φ ρικής, αναγνω ρίσ τηκαν οι εδ α φ ικ ές αξιώ σ εις το υ Λ εοπ όλδου σ το Κ ονγκό. Τον ίδιο χρό νο ο Β έλγος βασιλιάς ανακήρυξ ε τη ν ίδρυση το υ « Ε λ εύ θ ερ ο υ Κ ρά του ς το υ Κ ονγκό» (Γ Etat independant du Congo). To Κ ονγκό βέβα ια δ ε ν ή τα ν α ­ ν εξά ρ τη το . Α π ο τελο ύ σ ε προσωπική ιδιοκτησ ία το υ Λ εο ­ π όλδου. Κ α τ’ α υ τό ν το ν τρόπ ο ο βασιλιάς, ο οποίος δ εν θ α επ ισ κεπ τό τα ν π ο τέ το Κ ονγκό, έ γ ιν ε κά τοχο ς μιας χώ ρας 20.000.000 κατοίκω ν, που ή τα ν 80 φ ο ρ ές μ εγα λύ ­ τε ρ η από τη δική το υ και από τις π λο υ σ ιό τερ ες, όπως α π ο δ είχ θ η κε, τη ς Α φρικής.

18

Η FORCE PUBLIQUE ΣΤΟ «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΝΓΚΟ» (1885-1908) Τα σύνορα το υ « Ε λ εύ θ ερ ο υ Κρά­ το υ ς το υ Κ ονγκό» ή τα ν σ χεδ όν ίδια μ ε τα σ ημερινά. Μ όνο στα μέσα τη ς δ ε κ α ε τία ς το υ 1890 ο έ λ ε γ χ ο ς το υ Λ εο π όλδο υ ε π ε κ τά θ η κ ε στα π ερισ ­ σ ό τερ α τμ ή μ α τα τη ς χώ ρας. Το όρ γα ­ νο που α ν έλ α β ε να δ ια τη ρ ή σ ει τη ν ε ­ σ ω τερ ική τά ξη αλλά και να επ ιβά λει τη ν κυριαρχία το υ Β έλγου βασιλιά σε κά θ ε π ε­ ριοχή, ή τα ν η Force Publique (Openbare

Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ή φ ω το γ ρ α φ ία α π ό τ ο « Ε λ ε ύ θ ε ρ ο Κ ρ ά το ς τ ο υ Κ ο ν γ κ ό » σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 20 ο ύ αιώ να . Α λ υ σ ο δ ε μ έ ν ε ς γ υ ν α ίκ ε ς μ ια ς το π ικ ή ς φ υ λ ή ς β ρ ίσ κ ο ν τ α ι υ π ό τη ν ε π ιτή ρ η σ η ε ν ό ς ά ν δ ρ α τ η ς F o rc e P ub liq ue .

Weermacht στα φ λα μ α νδικά , τη δ ε ύ τε ρ η γλώσσα τη ς χώ ρας μ ετά τα γαλλικά ). Μ ε α υ τό ν το ν όρο, που χρησ ι­ μοπ οίησ ε ο Λ εο π ό λ δ ο ς το ν Ο κτώ βριο το υ 1885, έγιν ε γ νω σ τό ς ο β ελγικό ς απ οικιακός σ τρ α τός. Η Force Publique σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ ε επισ ήμω ς το ν Νο­ έμ β ρ ιο το υ 1888. Τα π ρώ τα χρ ό νια οι σ τρ α τιώ τες τη ς π ρ ο έρ χο ν τα ν από το νησ ί τ η ς Ζανζιβά ρης, σ τη ν α ν α το ­ λική Α φρική, και π ερ ιο χ ές τη ς δ υ τικ ή ς Α φ ρ ική ς (τις ση­ μ ερ ιν έ ς Γκάνα, Ν ιγηρία και Σ ιέρ ρα Λ εό νε). Ε κείνη τη ν π ερ ίο δο η επ ιλογή Α φρικανώ ν από ά λ λ ες π ερ ιο χ ές θ ε ­ ω ρ ή θ η κ ε π ρ ο τιμ ό τερ η , επ ειδ ή α υ το ί δ εν είχαν δ ε ­ σ μούς με το ν το π ικό π λη θυ σ μό και ή τα ν πιο π ρό θυ μο ι να ε κ τε λ ο ύ ν τις δ ια τα γ ές τω ν ανω τέρ ω ν το υ ς . Α ρ γ ό τε ­ ρα σ τρ α το λ ο γ ή θ η κ α ν και μ έλ η τοπ ικώ ν φυλών. Οι αξιω ­ μ α τικο ί και οι υπ α ξιω μ α τικο ί ή τα ν όλοι Ευρωπαίοι. Ε κτό ς από Β έλγου ς α ξιω μ α τικο ύ ς στη δύνα μη σ υ μ μ ε­ τείχ α ν Ιταλοί, Β ρ ετα ν ο ί και Σ κανδιναβοί. Η Force Publique, ουσ ιασ τικά ένα ς μ ισ θ οφ ορ ικός σ τρ α τό ς με λόχο υς τω ν 100-150 ανδρώ ν, ή τα ν τό σ ο σ τρ α τιω τική όσο και α σ τυ νο μική δύνα ­ μη με σ τόχο τη ν άμυνα το υ Κ ο νγκό αλλά και τη δ ια τήρ ησ η τη ς εσ ω τερ ικ ή ς τά ­

ξης. Το Κ ονγκό αρχικά δ ια ιρ έθ η κ ε σε 14 δ ιο ικ η τικ ές π ερ ιο χές, που υποδι­ α ιρ ο ύ ν το σε ζώ νες, το μ ε ίς και φ υλά­ κια, σε ό λ ε ς τις π εριπ τώ σ εις υπό τη διοίκηση Ευρωπαίων. Η ουσιαστική επ ιβολή τη ς κυριαρχίας το υ Λ εο ­ π όλδου σε μια χώρα με τη ν έκτασ η π ερίπου τη ς δ υ τικ ή ς Ευρώπης, δ εν ή τα ν εύ κ ο λ ο ζή τημ α . Μ ε εξα ίρ εσ η το υ ς σ τα θ μ ο ύ ς που είχ ε εγκα τα σ τή -

Ο β α σ ιλ ιά ς τ ο υ Β ε λ γ ίο υ Λ ε ο π ό λ δ ο ς Β 1(1835-1909).

ΑΖΑΝΤΕ-ΟΙ «ΝΙΑΜ ΝΙΑΜ» Η Force Publique δ ε ν α ν τιμ ετώ π ισ ε ιδ ια ίτερ α π ρο ­ β λ ή μ α τα κα τά τ η ν π ροσ π άθεια επ ιβ ο λ ή ς σ τις π ερ ισ σ ό­ άρχισ αν να ε ξο ικ ε ιώ ν ο ν τα ι μ ε τη χρήσ η το υ ς και α π έ­ τ ε ρ ε ς από τις το π ικ έ ς φ υ λ ές . Το Κ ο ν γ κ ό ή τα ν η λιγό- κτη σ α ν έ ν α ν σ η μ α ν τικ ό α ρ ιθ μ ό , που π ρ ο ερ χ ό τα ν ε ίτ ε τ ε ρ ο α ν επ τυ γ μ έ ν η π ερ ιο χ ή τ η ς Α φ ρ ική ς. Π ο λ λ ές από από π ο λ εμ ικά λ ά φ υ ρ α ε ίτ ε από το εμπ όρ ιο . " ΐς φ υ λ έ ς ή τα ν π ρ ω τό γ ο ν ες και α γ ν ο ο ύ σ α ν τη χρήσ η Ο π ρ ώ το ς σ η μ α ν τικ ό ς ε χ θ ρ ό ς που α ντιμ ετώ π ισ α ν τω ν σ ύ γχρο νω ν όπλων. Οι δ εισ ιδ α ιμ ο ν ίες , επ ίσ ης, που οι Α ζα ν τέ ή τα ν οι Α ρ α β ες. Α υ το ί π ρ ο έρ χ ο ν τα ν από το επ ικρ α το ύ σ α ν σ τη χώρα, ω θ ο ύ σ α ν π ο λ λ ο ύ ς ιθ α γ ε ν ε ίς , Σ ο υ δ ά ν και είχ α ν σ η μ α ν τική π είρ α από τις ε κ σ τρ α τ ε ί­ - ο υ δ ε ν είχα ν δ ε ι π ο τέ λ ε υ κ ο ύ ς , να το υ ς θ ε ω ρ ο ύ ν φ α ­ ε ς ε ν α ν τίο ν τω ν μαύρω ν κ α το ίκω ν το υ ν ο τίο υ τμ ή μ α ­ ν τά σ μ α τα λόγω το υ χ ρ ώ μ α τό ς τ ο υ ς και από φ ό β ο να υ­ τ ο ς τη ς χώ ρας, οι ο π ο ίες είχ α ν ξε κ ιν ή σ ε ι τη ν π ερ ίο δ ο π οτά σ σ οντα ι χω ρίς α ντίσ τα σ η. Α υ τά τα δ εδ ο μ έν α , ό ­ που η γ ε μ ό ν α ς τ η ς Α ιγύ π το υ ή τα ν ο Μ ω χ ά μ εν τ Αλι. πως ή τα ν φ υσ ικό, κα τέσ τη σ α ν το έρ γ ο τ η ς α ρ ιθ μ η τικ ά Η τα ν καλά εξο π λ ισ μ έν ο ι μ ε μ ο υ σ κ έτα και είχ α ν ως μ ικρ ή ς αλλά π ε ιθ α ρ χ η μ έν η ς και καλά ε ξο π λ ισ μ έν η ς σ τόχο τ η ν α π όκτησ η δ ο ύ λω ν και ε λ ε φ α ν τό δ ο ν το υ . Σ υ ­ Force Publique α ρ κ ε τά ε ύ κ ο λ ο . ν η θ ισ μ έν ο ι να υ π ε ρ τε ρ ο ύ ν α ν τιμ ε τω π ίζο ν τα ς τ ις α ν ί­ Υ π ή ρ ξε ω στόσ ο μια φ υ λή που α π ο δ είχ θ η κ ε η πιο ε ­ σ χ υ ρ ες φ υ λ έ ς το υ ν ο τίο υ Σ ο υδ ά ν, δοκίμ α σ α ν μια δ υ ­ π ικίνδ υ νη από ό λ ε ς : οι Α ζα ν τέ ή Ζ α ν τέ . Το ό νο μ α Αζα- σ ά ρεσ τη έ κ π λ η ξη ό τα ν σ υ γ κ ρ ο ύ σ τη κ α ν μ ε το υ ς Α ζα ­ ν τ έ σ η μ α ίνει "α υ το ί που κ α τέχ ο υ ν π ολλή γη" και κα τά ν τ έ . Οι τε λ ε υ τ α ίο ι, ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό μ ε ν ο ι τ η ν κάλυψ η που κάπ οιον τρ ό π ο δ ικ α ιο λ ο γ ο ύ σ ε τ η ν κ α τα κ τη τικ ή φύση το υ ς π α ρ είχ ε η ζο ύ γκλα , έσ τη ν α ν ε ν έ δ ρ ε ς σ τα κα ρ α ­ τ η ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς φ υ λή ς. Οι Α ζα ν τέ είχα ν μ ε τα ν α ­ βάνια τω ν Α ρά βω ν, ε ξό ν τω ν α ν το υ ς δ ο υ λ έ μ π ο ρ ο υ ς σ τεύ σ ει το ν 18ο αιώνα από το ν ό τιο Σ ο υ δ ά ν σ το β ο ρ ε ι­ και κα τελ ά μ β α ν α ν τυ φ έ κ ια και εφ ό δ ια . ο α ν α το λ ικ ό Κ ο ν γ κό και είχ α ν ε γ κ α τα σ τα θ ε ί σ τις ό ­ Οι σ υ γ κρ ο ύ σ εις μ ε το υ ς Β έλ γ ο υ ς άρχισ αν σ τα μ έ ­ χ θ ε ς το υ π ο τα μ ο ύ Ο υ έλ ε. Δ ια ιρ ο ύ ν το σε τ ρ ε ις υπ ο ο ­ σα τ η ς δ ε κ α ε τία ς το υ 1880 και δ ιή ρ κ εσ α ν ως τα τ έ λ η μ ά δ ες, το υ ς Α β ο υ ν γ κά ρ α , το υ ς Α μ π α ντίγια και το υ ς τ η ς δ ε κ α ε τία ς το υ 1890. Οι Α ζα ν τέ κα τά τις μ ά χες με Μ ακαράκα , που ή τα ν ικανοί π ο λ εμ ισ τές αλλά σ ύμφ ω ­ τη Force Publique εφ ά ρ μ ο σ α ν τις ίδ ιες τ α κ τ ικ έ ς μ ε ε ­ να μ ε μ α ρ τυ ρ ίε ς επ ιδ ίδ ο ν τα ν σ το ν κα νιβα λισ μό. Α υ τό ς κ ε ίν ε ς ε ν α ν τίο ν τω ν Α ρά βω ν επ ιδ ιώ κ ο ν τα ς να αιφ νιή τα ν ο λ ό γ ο ς για τ ο ν οποίο οι Α ζα ν τέ ή τα ν γ νω σ το ί και δ ιά σ ο υν και να π ερ ικ υ κ λώ σ ο υ ν το υ ς α ν τιπ ά λο υ ς. Μ ε ως «Νιάμ Νιάμ», που σ τη γλώ σσα τ η ς σ ο υ δ α ν ική ς φ υ ­ α υ τό ν τ ο ν τρ ό π ο π ροσ π αθούσ αν να α ν τισ τα θ μ ίσ ο υ ν λής Ν τίνκ α σ ή μ α ινε οι « μ εγά λ ο ι α νθρ ω π ο φ ά γο ι» . Σ ύ μ ­ το π λ ε ο ν έ κ τη μ α τω ν α νδρ ώ ν τ η ς Force Publique, που ή ­ φω να μ ε μια ά λλη ε κ δ ο χ ή οι «Νιάμ Νιάμ» ή τα ν μια από τα ν εξο π λ ισ μ έν ο ι μ ε σ ύγχρο να τυ φ έ κ ια και α ν α π ό φ ευ ­ τις φ υ λ έ ς τω ν Α ζα ν τέ. Μ ε βάση ο ρ ισ μ έ ν ε ς α ν α φ ο ρ ές , κ τα π ρ ο κα λού σ α ν σ το υ ς Α ζα ν τέ μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λειες. οι Α ζα ν τέ έ τρ ω γ α ν το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς που σ κό τω να ν κα τά Δ ε ν έλ ειψ α ν , ω στόσο, και οι π ερ ιπ τώ σ εις κα τά τις ο ­ τη μάχη, γ ι' α υ τό θ ε ω ρ ε ίτα ι π ιθ α ν ό τε ρ ο ό τι επ ιδ ίδ ο ­ π ο ίες οι ε ν έ δ ρ ε ς τω ν Α ζα ν τέ είχ α ν ο δ υ ν η ρ ά α π ο τε λ έ ­ ν τα ν σ το ν κα νιβα λισ μό όχι τό σ ο από τ η ν ανά γκη να σ ματα. Το 1894 ε ξο ν τώ θ η κ α ν δ ύ ο βΟ μελείς π ερ ίπ ολο ι τρ α φ ο ύ ν με ανθρώ π ινο κ ρ έα ς, α λλά επ ειδ ή π ίσ τευ α ν τ η ς Force Publique. To 1895 μια δ ύ να μ η α π ο τε λ ο ύ μ ε ν η ό τι έ τσ ι ε κ δ ικ ο ύ ν τ ο το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς το υ ς . από 700 π ερίπ ου ά ν δ ρ ες , κυ ρίω ς Ν ιγη ρ ια νο ύ ς Χ άουζα, Κ ά θ ε βα σ ίλειο τω ν Α ζα ν τέ ή τα ν καλά ο ρ γα νω μ ένο υπό τη διο ίκη σ η Ευρω παίω ν α ξιω μ α τικώ ν, α ιφ νιδιά και το δ ιο ικο ύ σ ε ένα ς βασ ιλιάς, ο ο π ο ίο ς δ ιό ρ ιζε κ υ ­ σ τη κ ε κα θ ώ ς δ ιε ρ χ ό τα ν από τ η ν π ερ ιο χ ή τω ν Α ζα ν τέ β ε ρ ν ή τ ε ς σε έ ν α ν α ρ ιθ μ ό επαρχιών. Ο σ τρ α τό ς τω ν μ ε σκοπό να ε π ιτ ε θ ε ί ε ν α ν τίο ν θ έσ εω ν τω ν Μ αχδιΑ ζα ν τέ δ ια κ ρ ιν ό τα ν για τ η ν π ειθ α ρ χ ία το υ και ή τα ν ι­ σ τώ ν σ το Ν ό τιο Σουδάν. Το απόσπασμα τη ς Force δ ια ίτε ρ α α π ο τε λ εσ μ α τικ ό ς κα τά τις επ ιδ ρ ο μ ές ε ν α ­ Publique ε ίχ ε δ ε κ ά δ ε ς ν ε κ ρ ο ύ ς και τρ α υ μ α τίε ς και ανα ­ ν τίο ν άλλω ν φυλών. Οι π ο λ ε μ ισ τέ ς σ υ νή θ ω ς φ ο ρ ο ύ ­ γ κ ά σ τη κ ε να υποχω ρήσ ει. σαν δ έρ μ α τα λ εο π ά ρ δ α λ η ς ή π ιθ ή κω ν ή ή τα ν γ υ μ ν ο ί. Κ ατά τις σ υ γ κρ ο ύ σ εις α νά μεσ α σ τη Force Publique Σ τα ε π ιθ ε τικ ά το υ ς όπλα π ερ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ν α κό ν τια , και σ το υ ς Α ζα ν τέ οι Ευρω παίοι ανα γνώ ρισ αν τη ν π ει­ ενώ για μάχη ε κ το υ σ υ σ τά δ η ν χρ η σ ιμ οπ οιο ύσ α ν μ ε ­ θ α ρ χ ία α υ τή ς τ η ς φ υ λ ή ς και τ η ν α δ ια φ ο ρ ία τη ς για τις γ ά λα δ ρ επ α ν ο ειδ ή μαχαίρια. Α υ τό ή τα ν μια π ρ ω το τυ ­ α π ώ λ ειες τ η ν ώ ρα τ η ς μά χης. Από τα τ έ λ η το υ 1897 οι πία τω ν Α ζα ν τέ, επ ειδ ή για τις π ερ ισ σ ό τερ ες α φ ρ ικ α ν ι­ Β έλγοι έ θ ε σ α ν υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ό το υ ς τις π ερ ιο χ ές τω ν κ ές φ υ λ έ ς τα μαχαίρια είχ α ν κυρίω ς τ ε λ ε τ ο υ ρ γ ικ ή σ η­ Α ζα ν τέ και ε κ τιμ ώ ν τα ς τις μ α χ η τικ έ ς το υ ς ικ α ν ό τη τε ς μασία παρά π ρ α κ τική . Για τ η ν π ροσ τασ ία το υ ς οι π ο λ ε ­ άρχισ αν να το υ ς σ τρ α το λ ο γ ο ύ ν σ τη Force Publique. μ ισ τές έ φ ε ρ α ν μ εγ ά λ ες α σ π ίδ ες ε λ λ ειπ τικ ο ύ σ χήμ α ­ το ς , που κά λυ π τα ν τα 2/3 το υ σ ώ ματος. Οι Α ζα ν τέ μ έχ ρ ι τα τ έ λ η τ η ς δ ε κ α ε τία ς το υ 1850 π α ρ έμ εν α ν α π ο μ ο νω μ ένο ι σ τις π ερ ιο χ ές το υ ς . Δ ε ν ε ί­ χαν έ λ θ ε ι σε επ α φ ή ο ύ τ ε μ ε το υ ς Α ρ α β ες ο ύ τ ε με το υ ς Ε υρω π αίους, γ ι1 α υ τό δ ε ν γνώ ρ ιζα ν τ η ν ύπ αρξη Η Force Publique α ν τιμ ετώ π ισ ε μια α κό μ α μ ε γ α λ ύ τε ­ τω ν τυ φ εκίω ν. Σ τα δ ια κά κα τά τις ε π ό μ ε ν ε ς δ ε κ α ε τ ίε ς ρη π ρόκλησ η κα τά τη δ ιά ρ κεια τ η ς σ ύ γ κρ ο υ σ η ς με

0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΝ ΑΡΑΒΩΝ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΩΝ

Α χ θ ο φ ό ρ ο ς τη ς F o rc e P u b liq u e μ ε τ α φ έ ρ ε ι ε φ ό δ ια κ α τ ά τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν π ο λεμ ικώ ν ε π ιχ ειρ ή σ εω ν σ τη Γ ερ μ α νική Α ν α το λ ικ ή Α φ ρ ικ ή . Π ο λ λ ο ί Α φ ρ ικ α ν ο ί π ο υ κ α το ικ ο ύ σ α ν σ τις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς π ίσ τε υ α ν ό τ ι ο ι Β έλ γ ο ι, για να ε ξ ο ικ ο ν ο μ ή σ ο υ ν χ ρ ή μ α τα κ α ι ε φ ό δ ια , έ τ ρ ε φ α ν το υ ς Α φ ρ ικ α ν ο ύ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς τ ο υ ς με το υ ς

α χ θ ο φ ό ρ ο υ ς που α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν το σ τρ ά τε υ μ α .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

ο Σ τά ν λ εϋ , το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α ή τα ν αχαρτογράζούγκλα, σ την οποία κα τοικο ύσ α ν ε χ θ ρ ικ έ ς φυ■xc. σε π ο λλές δ ε π ερ ιο χές, σ ύμφω να με μ α ρ τυ ρ ίες, ενΙ-^ ο ύ σ ε ο κανιβαλισ μός. Επιπλέον στο β ό ρ ειο και στο ατολικό τμ ή μ α τη ς χώρας Α ρ α β ες δ ου λέμ π ο ρ ο ι είχαν ε ■-καταστήσει ουσιαστικά ένα α ν εξά ρ τη το κρ ά το ς. Ετσι • ατά στα χρόνια τη ς δράσης τη ς η Force Publique, προ• ε.αένου να επ ιτύ χει τη ν πλήρη κατάληψ η τη ς χώρας, έ ­ τρ ε π ε να εμ π λα κ εί σε μά χες τό σ ο με το π ικές φ υ λές, jo o και (κυρίω ς) με το υ ς Α ρ α β ες δ ου λέμπ ορ ου ς.

19

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

Ο Αραβας δ ουλέμ π ορ ος Μ ω χ ά μ ετ μπιν Χ α μ ά ν τ, γ ν ω σ τό ς ω ς Τιπού Τιπ. Α π ό τ η δ ε κ α ε τ ία το υ 1860 ω ς τις α ρ χ έ ς τη ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ 1890 ε ίχ ε υ π ό τη ν κ υ ρ ια ρ χ ία το υ σ η μ α ν τικ ό τμ ήμ α τ ο υ α ν α το λ ικ ο ύ Κ ονγκό.

20

Β έλγο ς α ξ ιω μ α τικ ό ς κ α ι ο π λ ίτ ε ς μ ε ό λμ ο γ α λ λ ικ ή ς κ α τ α σ κ ε υ ή ς σ τη Γ ερ μ α νική Α ν α το λ ικ ή Α φ ρ ικ ή . Οι Γάλλο ι παραχώ ρησαν σ η μ α ν τικ ό α ρ ιθ μ ό τυ φ ε κ ίω ν , π ο λ υ β ό λ ω ν και π υ ρ ο β ό λ ω ν για να κ α λ υ φ θ ο ύ ν οι α ν ά γ κ ες τη ς F o rc e P u b liq u e .

το υ ς Α ρ α β ες που α σ χ ο λ ο ύ ν το με τ ο εμ π ό ρ ιο ε λ ε φ α ν τ ό δ ο ν τ ο υ α λ ­ λά κυρίω ς μ ε το δ ο υ λεμ π ό ρ ιο . Το α ρ α β ικό σ το ιχ είο ε ίχ ε ε γ κ α ­ τα σ τα θ ε ί αρ χικά σ τις α κ τ έ ς τ η ς α ν α το λ ικ ή ς Α φ ρ ική ς, π ο λ λ ο ύ ς α ιώ νες π ριν από τ η ν ά φ ιξη τω ν π ρώ τω ν Ε υ­ ρωπαίων αποίκων. Οι επ ιμ ι­ ξ ίε ς μ ε το π ικ έ ς φ υ λ έ ς ο δ ή ­ γησ αν σ τη δ η μ ιο υ ρ γ ία τ η ς γλώ σσας Σ ο υα χίλι, γι' α υ τό οι Α ρ α β ες ε κ είν ω ν τω ν π ε­ ριοχώ ν ή τα ν γ νω σ το ί και ως Α ρ α β ες Σ ο υα χίλι. Κ α τά τη δ ε ­ κ α ε τία το υ 1830 Α ρ α β ες, που π ρ ο έρ χ ο ν τα ν κυ ρίω ς από το σ ο υ λ τα ν ά το το υ Ο μάν και τη Ζανζιβάρη, εισ χώ ρησ αν σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή και σ τη ν α ν α το λικ ή Τ α νγκα νίκα (μαζί με τη Ζ α νζιβά ρ η και το νησ ί Π έμπ α α π ο τε λ ο ύ ν τη σ η μ ερ ιν ή Τανζανία), ω ς τη ν Ταμπόρα (πόλη τ η ς Ταν­ ζανίας). Από το 1840 έ λ ε γ χ α ν τις α ν α το λ ικ έ ς α κ τ έ ς τη ς λ ίμ ν η ς Τ α νγκα νίκα και κα τά τα χ ρ ό ν ια τω ν ε ξ ε ρ ε υ ν ή ­ σεω ν το υ Λ ίβ ιν γ κ σ το ν είχα ν π ρ ο ω θ η θ εί ω ς το υ ς π ο τα ­ μ ο ύ ς Λ ουα λά μπ α (Ανω Κ ό ν γ κο ) και Λ ομά μι, σ το α ν α το ­ λ ικ ό Κ ο νγκό . Σ ε σ υνερ γα σ ία μ ε το π ικ έ ς φ υ λ έ ς είχα ν υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ό το υ ς έ ξ ι μ εγ ά λ α κ έ ν τρ α δ ο υ λ ε μ π ο ρ ί­ ου σ το Κ α σ όνγκο , σ το Καμπ αμπ άρε, σ το Ν ια ν γ κο υ έ, σ το Ρίμπα Ρίμπα, σ το Κ ιρ ο ύ ν το υ και σ το Ο υβίρα. Ο λα α υ τά τα κ έ ν τρ α β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη ν επ αρχία τ η ς Μ α νιέμα. Η π ερ ιο χή το υ Κ ο ν γ κ ό ή τα ν από τ ο ν 15ο ω ς τα τ έ ­ λη το υ 19ου αιώ να ένα από τα μ εγ α λ ύ τε ρ α κ έ ν τρ α δ ο υ λ εμ π ο ρ ίο υ , π ρ ο μ η θ ε ύ ο ν τα ς μ ε δ ο ύ λ ο υ ς τη ν Α ρ α ­ βική χερ σ ό νη σ ο , τη Μ έσ η Α νατολή και τ ο ν « Ν έο Κ ό­ σμο». Οι Ευρω παίοι δ ο υ λ έμ π ο ρ ο ι α π ο τελ ο ύ σ α ν σ υ ν ή ­ θ ω ς τ ο ν τ ε λ ε υ τ α ίο κρ ίκο σε μια αλυσ ίδα Α φ ρ ικα νώ ν και Α ρά βω ν δ ο υ λ εμ π ό ρ ω ν οι οπ οίοι μ ε τ έ φ ε ρ α ν το « ε ­ μ π ό ρ ευμ ά » το υ ς σ το υ ς π α ρ ά κ τιο υ ς εμ π ο ρ ικ ο ύ ς σ τα θ ­ μ ο ύ ς τω ν Ευρω παίω ν αποίκων. Υσ τερα από τ η ν κ α τά ρ ­ γησ η το υ δ ο υ λ εμ π ο ρ ίο υ από τ ις ευ ρ ω π α ϊκές χ ώ ρ ες και τις ΗΠΑ, σ τα μέσ α το υ 19ου αιώνα, σ τη ν Α φ ρ ική α υ ­ τό δ ιε ξα γ ό τα ν π λέο ν από το υ ς Α ρ α β ες . Ο πιο σ η μ α ν τι­ κό ς από το υ ς δ ο υ λ έμ π ο ρ ο υ ς , ο ο π οίος ε ίχ ε εγ κ α τα σ τή σ ει ένα προσω πικό φ έ ο υ δ ο σ το α ν α το λ ικ ό Κ ονγκό , ή τα ν ο Α ρ α β α ς Σ ο υ α χ ίλι Μ ω χ ά μ εν τ μπιν Χ α μ ά ντ, πιο γ ν ω σ τό ς ως Τιπού Τιπ. Οι ά ν δ ρ ες το υ επί α ρ κ ε τά χ ρ ό ­ νια τρ ο μ ο κ ρ α το ύ σ α ν τ ις το π ικ έ ς φ υ λ έ ς κ α ίγ ο ν τα ς χω ­ ριά, σ κ ο τώ ν ο ν τα ς το υ ς ιθ α γ ε ν ε ίς και α π ο κ τώ ντα ς δ ο ύ ­ λ ο υ ς, κυρίω ς γ υ ν α ίκ ε ς και παιδιά. Σ τη σ υ νέχ εια οι

δ ο ύ λ ο ι ο δ η γ ο ύ ν το α λ υ σ ο δ ε μ έ ν ο ι στα σ κλαβοπ άζαρα τ η ς Ζ α νζιβά ρ ης. Ο Λ εο π ό λ δ ο ς ή θ ε λ ε να π ροσδώ σει σ τη ν ε κ σ τρ α ­ τ ε ία ε ν α ν τίο ν τω ν Α ρά βω ν α νθρ ω π ισ τικό χ α ρ α κτή ρ α , δ ίδ ο ν τα ς τ η ν εντύ π ω σ η ό τι ε π εδ ίω κ ε τ η ν κα τά ργη σ η το υ δ ο υ λ εμ π ο ρ ίο υ σ το Κ ο νγκό . Ο υσ ιασ τικά όμω ς ενδ ια φ ερ ό τα ν να α π α λλα γεί από ε π ικ ίν δ υ ν ο υ ς α ντα γω ­ ν ισ τές , η δράση τω ν οπ οίω ν έ π λ η τ τ ε τα εμπ ορ ικά σ υ μ φ έ ρ ο ν τα τ η ς απ οικίας το υ . Η α φ ο ρ μ ή για τη σύ­ γ κρ ο υ σ η δ ό θ η κ ε ό τα ν οι α ρ χ ές το υ « Ε λ ε ύ θ ερ ο υ Κ ρά­ το υ ς το υ Κ ο νγκό » επ ιχ είρ η σ α ν να επ ιβ ά λ ο υ ν φ ό ρ ο σ το εμ π ό ρ ιο το υ ε λ ε φ α ν τό δ ο ν το υ , σε εδ ά φ η που βρ ί­ σ κο ντα ν υπό τη σφαίρα επ ιρ ρ ο ή ς τω ν Αράβων. Α υτή η κίνησ η π ρ ο κ ά λ εσ ε τ η ν α ντίδρ α σ η τω ν τε λ ε υ τ α ίω ν και ο δ ή γ η σ ε σ τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ το π ικο ύ Ευρω παίου αρ­ μ οσ τή κ ο ν τά σ τη Ρίμπα Ρίμπα, το ν Μ ά ρ τιο το υ 1892. Οι Β έλγοι α ν τέδ ρ α σ α ν α ν α θ έ το ν τ α ς σ το ν υπολοχαγό Φ ρανσουά Ν τα ν ί να η γ η θ ε ί τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς ε ν α ­ ν τίο ν τω ν Αράβων. Καθ' ό λη τη δ ιά ρ κεια το υ π ο λ έμ ο υ τα τα κ τικ ά σ τρ α τε ύ μ α τα που είχ ε σ τη δ ιά θ εσ ή τ η ς η Force Publique δ ε ν υ π ερ έβ η σ α ν τ ις 3.000 ά ν δ ρ ες . Οι Α ρ α β ες α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν α ρ κ ε τ έ ς χ ιλ ιά δ ες . Οι ά ν δ ρ ε ς τη ς Force Publique ό μω ς ή τα ν κ α λ ύ τερ α εξο π λ ισ μ έν ο ι, έ χ ο ­ ν τα ς σ τη δ ιά θ εσ ή το υ ς τυ φ έ κ ια Albini (υ π ο δ είγ μ α το ς 1873) και π υ ρ ο β ό λ α Krupp τω ν 75 mm. Η δ ύ να μ η τω ν Α ρά βω ν ή τα ν ο π λισ μ ένη μ ε π αλαιά μ ο υ σ κ έτα , τό ξα και δ ό ρ α τα . Ε π ιπ λέον η εκπ α ίδ ευ σ η και η π ειθα ρ χία τ η ς υ π ο λείπ ο ντα ν κα τά πολύ έ ν α ν τι εκ είν ω ν τω ν ανδρώ ν τ η ς Force Publique. Οι δ ιο ικ η τέ ς τ η ς α ν έπ τυ ξα ν π ερ ισ σ ό τερ ο α ν ε ξ ά ρ τ η τη δράση και δ ε ν σ υ γ κ ρ ό τη ­ σαν έν α α ρ ρ α γ ές μ έτω π ο κα τά τη δ ιά ρ κ εια τω ν επ ιχ ει­ ρήσεων. Οι Α ρ α β ες ε π ιτέ θ η κ α ν π ρώ τοι, μ ε δ ύ να μ η 16.000 α νδρώ ν, β α δ ίζο ν τα ς από τ ις βά σ εις το υ ς σ το Κασόνγ κ ο και σ τη Ν ια ν γ κ ο υ έ π ρος το ν π ο τα μ ό Λ ομ ά μ ι. Ε κεί η τ τ ή θ η κ α ν από τη Force Publique τ ο ν Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1892, α φ ή ν ο ν τα ς σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χη ς ε κ α το ν τ ά δ ε ς ν ε κ ρ ο ύ ς και π ερίπ ου 1.000 α ιχ μ α λ ώ το υ ς. Οι Β έλγοι πέρασαν σ τη ν α ν τε π ίθ ε σ η και το ν Μ ά ρ τιο το υ 1893 κα­ τέ λ α β α ν χω ρίς δ υσ κο λία τη Ν ια ν γ κο υ έ. Τον Α π ρίλιο η Force Publique ε π ιτ έ θ η κ ε ε ν α ν τίο ν το υ Κ α σ όνγκο , τη ς σ η μ α ν τικ ό τε ρ η ς βάσ ης τω ν Α ράβω ν, που ή τα ν καλά ο χυ ρ ω μ έν ο . Η α ρ α βική δ ύ να μ η α ν ερ χ ό τα ν σε π ερίπ ου 60.000 ά ν δ ρ ες . Δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ ε όμω ς να α π ο τρ έψ ει τη ν πτώση το υ Κ α σ όνγκο . Το γ εγ ο ν ό ς α υ τό υ π ή ρ ξε απο­ φ α σ ισ τικό για τη σ υ ν έχ εια το υ π ο λ έμ ο υ . Τον Μ άϊο το υ 1893 και ενώ φ α ιν ό τα ν ό τι η σ ύγκρ ου σ η β ά δ ιζε προς το τ έ λ ο ς τη ς , έν α ς το π ικ ό ς φ ύ λ α ρ χ ο ς από τ η ν π ερ ιο ­ χή Ο υ τζίτζι π έρ α σ ε μ ε μια μ εγ ά λ η δ ύ να μ η δ υ τικ ά τη ς λ ίμ ν η ς Τ α νγκα νίκα και π ρ ο ω θ ή θ η κ ε μ έχ ρ ι το Καμπα­ μπάρε, που β ρ ισ κ ό τα ν α νά μεσ α σ το Κ α σ όνγκο και στη λ ίμ ν η . Σ τό χ ο ς τω ν Α ρά βω ν ή τα ν να α ν α κα τα λά β ο υ ν τη Μ α νιέμ α . Υστερα, όμω ς, από δ ύ ο α π ο φ α σ ισ τικές μά­ χ ες, τ ο ν Ο κ τώ β ρ ιο το υ 1893 και τ ο ν Ια νου ά ριο το υ 1894, η α ρ α βική δ ύ ν α μ η σ υ ν ετρ ίβ η και η Force Publique ε γ κ α τέ σ τη σ ε ο ρ ισ τικά τη β ελγική κυ ρ ια ρ χία σ το ανα­ το λ ικ ό Κ ονγκό . Ο υπ ο λο χα γό ς Ν τα νί έ λ α β ε από τ ο ν βασιλιά Λ εο π όλδο, ω ς αναγνώ ρισ η για τη σ υμ βο λή το υ σ τη ν επ ι­ τυ χ ή έκβα σ η το υ π ο λ έμ ο υ , το ν τίτλ ο το υ βαρώ νου. Οι α π ώ λ ειες τη ς Force Publique υ π ή ρ ξα ν α ρ κ ε τά μ ικ ρ ό τε ­ ρ ες εκ είν ω ν τω ν Α ράβω ν, που α ν ή λ θ α ν σε χ ιλ ιά δ ες ν ε κ ρ ο ύ ς και α ιχ μ α λ ώ το υ ς. Π ο λ λ ές είχ α ν π ρ ο έλ θ ε ι από το α ν θ υ γ ιε ιν ό κλίμα τ η ς τρ ο π ικ ή ς ζο ύ γ κ λ α ς . Ο π ό λ εμ ο ς α υ τό ς δ ιε ξή χ θ η μ ε μ εγ ά λ η σ κ λ η ρ ό τη τα και από τ ις δ ύ ο π λ ε υ ρ ές . Σ ε μία π ερίπ τω σ η οι Α ρ α β ες , ό ­ τα ν α π ειλ ή θ η κ ε η πτώση ε ν ό ς σ τρ α το π έδ ο υ το υ ς , στη

01 ΕΪΕΓΕΡΣΕΙΣ ΤΠΝ ΜΠΑΤΕΤΕΛΑ Οι Μ π α τετέλ α ή τα ν μια π ο λ εμ ική φ υ λή που κ α το ι­ κο ύσ ε σ τη ν π ερ ιο χή τη ς Μ α νιέμ α , α νάμεσ α σ το ν Λ ουαλάμπα και στη λ ίμ ν η Τανγκανίκα. Κ ατά το ν π ο λ έμ ο τω ν Βέλγω ν με το υ ς Α ρ α β ες δ ο υ λ εμ π ό ρ ο υ ς , κα θώ ς σ υ μ μ ε­ τείχ α ν σ το δ ο υ λεμ π ό ρ ιο , αρχικά είχα ν σ υ ν τα χ θ εί μ ε το μ έρ ο ς τω ν τελ ευ τα ίω ν . Ο ταν, όμω ς, μια ο μά δ α π ο λ εμ ι­ στώ ν τ η ς φ υ λ ή ς η τ τ ή θ η κ ε από τη Force Publique, ά λ λ α ­ ξα ν στάση και αποφάσισαν να π ο λ εμ ή σ ο υ ν με το υ ς Β έλγου ς. Λίγο πριν από το τ έ λ ο ς το υ π ο λ έμ ο υ ο α ρ χη ­ γό ς που α κο λ ο υ θ ο ύ σ α ν κ α τη γ ο ρ ή θ η κ ε από το υ ς Β έ λ ­ γο υ ς ω ς π ρ ο δ ό τη ς και ε κ τ ε λ έ σ τ η κ ε . Α υ τό π ρ ο κά λ εσ ε τη ν έ ν το ν η δ υ σ α ρ έσ κεια τω ν Μ π α τετέλ α . Λίγο α ρ γ ό τε ­ ρα, μ ετά το τ έ λ ο ς το υ π ολέμ ο υ , δ έχ θ η κ α ν τη ν π ρ ό τα ­ ση να ε ν τα χ θ ο ύ ν στη Force Publique. Ο υσ ιαστικά όμω ς π ερ ίμ εν α ν τη ν κ α τά λ λη λη ευ κα ιρ ία για να ε κ δ ικ η θ ο ύ ν το ν θ ά ν α το το υ α ρ χηγού το υ ς . Το κα λο κα ίρ ι το υ 1895 400 π ερίπ ου μ έλ η τη ς φ υ λ ή ς που υ π η ρ ετο ύ σ α ν στη Force Publique, στασίασαν σ το Λ ο υ λο υ α μ π ο ύ ρ γκ, σ την επαρχία Κασάι. Οι σ τα σ ια σ τές σ κότω σ αν μ ερ ικ ο ύ ς από το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το υ ς και άρχισαν να κ α τε υ θ ύ ν ο ν τα ι προς τη Μ α νιέμ α , μ ε σ τόχο να π ρ ο κα λ έσ ο υ ν ε υ ρ ύ τε ρ η ε ξέγ ε ρ σ η τη ς φ υ λ ή ς το υ ς . Αν και ο α ρ ιθ μ ό ς το υ ς ή τα ν μικρός, ή τα ν καλά εξο π λ ισ μ έν ο ι και η σ τρ α τιω τική ε ­ μπειρία που είχα ν α π ο κ τή σ ει κα τά τη δ ιά ρ κεια τη ς θ η ­ τε ία ς το υ ς το ύ ς κα θ ισ το ύ σ ε ιδ ια ίτερ α επ ικίν δ υ νο υ ς α­ ντίπ α λο υς. Π άρολα α υ τά η Force Publique, σ υ ν ερ χ ό μ εν η από τ ο ν α ρ χικό αιφ νιδιασ μό, ν ίκ η σ ε σε δ ύ ο μ ά χες (το ν Ο κτώ βρ ιο και το ν Ν ο έμ β ρ ιο ) το υ ς σ τα σ ια σ τές και τ ε ρ ­ μ ά τισ ε τ η ν κρίση. Σ η μ α ν τικ ό για το υ ς Β έλγο υ ς ή τα ν το

γ εγ ο ν ό ς ό τι τε λ ικ ά δ ε ν προκ λ ή θ η κ ε ε υ ρ ύ τε ρ η ε ξέγ ε ρ σ η τ η ς φ υ λής. Οι Β έλγοι σ υνέχισ αν να σ τρ α το λ ο γ ο ύ ν το υ ς Μ π α τε­ τ έ λ α σ τη Force Publique, κα ­ θ ώ ς δ ε ν είχα ν θ εω ρ ή σ ει ως υ π εύ θ υ ν η τ η ς α ντα ρ σ ία ς ο ­ λ ό κ λη ρ η τη φ υ λή. Σ τις α ρ χές, όμω ς, το υ 1897 β ρ έ θ η κ α ν α­ ν τιμ έ τω π ο ι μ ε νέα , πιο σ οβα­ ρή α νταρσ ία. Τον Φ εβ ρ ο υ ά ­ ριο ο βα ρ ώ νο ς Ν τα νί ξ ε κ ίν η ­ σε μ ε π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς από 3.000 ά ν δ ρ ε ς (το 1/3 π ερίπ ου ή τα ν Μ π α τετέλ α ) και μ ε κα ­ τε ύ θ υ ν σ η β ο ρ ειο α ν α το λ ικ ά , στα σ ύνορα μ ε το Σ ο υδ ά ν, για να κα τα σ κ ευ ά σ ει οχυρά που θ α α π έτρ επ α ν π ιθ α νή ε ­ π ίθ εσ η το υ σ τρ α το ύ τω ν Δ ερβίσ ηδω ν. Μ ε ρ ικ έ ς μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τε ρ α μια άλλη φ ά λα γγα τ η ς Force Publique μ ε δ ύ ο χ ι­ λ ιά δ ε ς ά ν δ ρ ες , κυ ρίω ς Μ πα­ τ ε τ έ λ α , άρχισ ε να κ α τε υ θ ύ ν ε τα ι επ ίσ ης β ο ρ ε ιο α ν α το λ ι­ κά. Τ ό τε οι Μ π α τε τέ λ α σ τα ­ σίασαν α ιφ ν ιδ ια σ τικά και α­ φ ο ύ σ κότω σ αν τ ο υ ς α ξιω μ α ­ τικ ο ύ ς το υ ς σ τρ ά φ η κα ν π ρος ν ό το . Ο Ν τανί, ό τα ν π ληροφ ο ρ ή θ η κ ε τα σ υ ν τα ρ α κ τικ ά νέα , δ ιέ κ ο ψ ε τ η ν π ο ρ εία το υ και κ ιν ή θ η κ ε να σ υ ν α ν τή ­ σ ει το υ ς σ τα σ ια σ τές. Σ τις 18 Μ α ρ τίο υ σ υ γ κ ρ ο ύ σ τη κ ε μαζί το υ ς . Π ρο ς δ υ σ ά ρ εσ τη έ κ π λ η ξή το υ , 500 Μ π α τε­ τ έ λ α από τη δ ική το υ δ ύνα μη α υ το μ ό λ η σ α ν σ το υ ς ο ­ μ ο φ ύ λ ο υ ς το υ ς . Η κίνησ η α υ τή π ρ ο κά λ εσ ε σ ύγχυση και μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ειες σ τη δ ύ να μ η το υ Ν τανί, α νάμεσ α σ τις ο π ο ίες υπ ήρχαν και 10 Β έλγοι α ξιω μ α τικο ί. Η κατά σ τα σ η που ε ίχ ε δ ια μ ο ρ φ ω θ εί ή τα ν κρίσιμη για το υ ς Β έλγο υ ς, κα θ ώ ς οι σ τα σ ια σ τές άρχισ αν να κατε υ θ ύ ν ο ν τ α ι π ρος τη Μ α ν ιέμ α κ α τα σ τρ έ φ ο ν τα ς όσα φ υ λά κια έβ ρ ισ κα ν σ το ν δ ρ ό μ ο το υ ς . Ε π ιπ λέον υπ ήρχε ο κίν δ υ ν ο ς να α ν τιμ ετω π ίσ ο υ ν ε υ ρ ύ τε ρ η ε ξέ γ ε ρ σ η . Σ υ γ κ ε ν τρ ώ ν ο ν τα ς ό σ ες δ υ ν ά μ ε ις είχα ν δ ια θ έσ ιμ ε ς κ α τά φ ερ α ν , τ ο ν Ιο ύ ν ιο το υ 1897, να ν ικ ή σ ο υ ν το υ ς σ τα σ ια σ τές, που υπ έσ τησ α ν μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ειες,κ α ι να τ ο υ ς α π ω θήσ ουν σ τη β ρ ετα ν ικ ή Ο υ γ κά ν τα . Η απ ειλή ο υσ ια σ τικά είχ ε ε κ λ είψ ε ι, αν και μ ικ ρ έ ς α π ο μ ο ν ω μ ένες ο μ ά δ ες σ υνέχισ α ν τ ις α ψ ιμ α χ ίες μ ε τη Force Publique επί α ρ κ ε το ύ ς μ ή ν ες . Η κρίση που ε ίχ ε ε κ δ η λ ω θ ε ί σ τη Force Publique, α λ ­ λά και οι ε ξ ε γ έ ρ σ ε ις που σ η μ ειώ θ η κ α ν α ρ γ ό τε ρ α από ά λ λ ε ς φ υ λ ές , ή τα ν α π ο τέλ εσ μ α τ η ς π ο λ ιτικ ή ς το υ Λ εο π ό λδ ο υ και τ η ς ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η ς από τ ο « Ε λ ε ύ θ ερ ο Κ ρ ά το ς το υ Κ ο νγκό » σε β ά ρ ο ς τω ν ιθαγενώ ν. Σ τις α ρ ­ χ έ ς το υ 20ού αιώνα άρχισ αν να έρ χ ο ν τα ι σ το φ ω ς σ υ­ γ κ λ ο ν ισ τικ έ ς μ α ρ τυ ρ ίε ς για τ η ν κατά σ τα σ η σ το Κ ο ν ­ γκό .

«Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ» Ο τα ν ο Λ εο π ό λ δ ο ς ίδρ υσ ε τη « Δ ιεθ ν ή Α φ ρ ικα ν ική Ε τα ιρ εία », το 1876, ε ίχ ε μ ιλή σ ει γ ια τ η ν α ξία μια ς σ τα υ ­ ρ ο φ ο ρ ία ς μ ε σκοπό να φ έ ρ ε ι το ν π ο λ ιτισ μ ό σ το μ ο ν α ­ δ ικ ό μ έρ ο ς το υ κό σ μου που δ ε ν ε ίχ ε ε ξ ε ρ ε υ ν η θ ε ί α­

Π ο λ ε μ ισ τή ς τη ς φ υ λ ή ς τω ν Α ζ α ν τέ . Η α σ π ίδ α τ ο υ κ α λ ύ π τε ι το μ εγ α λύ τερ ο μ έρ ος το υ σ ώ μ α τό ς το υ . Οι Α ζ α ν τέ ή τα ν γ ν ω σ το ί κ α ι ω ς «Ν ιάμ Νιάμ», π ου σ ή μ α ιν ε "οι μ ε γ ά λ ο ι α ν & ρ ω π ο φ ά γ ο ι".

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ · No 120

Fcrce Publique, έσ φ α ξα ν τ ις γ υ ν α ίκ ε ς το υ ς , επ ειδ ή σύμοω να μ ε τα έ θ ιμ ά το υ ς δ ε ν έπ ρ επ ε να π έσ ο υ ν σ τα χέc .a το υ ε χ θ ρ ο ύ . Ιδ ια ίτερ η αίσ θηση κα τά τη δ ιά ρ κεια το υ π ο λ έμ ο υ π ρ ο κά λεσ α ν οι α ν α φ ο ρ έ ς για τ η ν ύπ αρξη κα νιβά λω ν τό σ ο σ το ν σ τρ α τό τω ν Α ρά βω ν δ ο υ λ ε μ π ό ­ ρων. όσο και σ τις τ ά ξ ε ις τ η ς Force Publique. Για τη ν τ ε • ευ τα ία οι α ν α φ ο ρ έ ς μ ιλο ύσ α ν για σ τρ α τιώ τε ς που -.ο ο έ ρ χ ο ν τα ν από τ η ν επ αρχία Μ π ανγκάλα . Οι Μπαν.