SI 102.pdf

2005 · € 3,00 Φ ΕΒΡΟ ΥΑΡΙΟΣ · 102 ΤΕΥ Χ Ο Σ

ΜΗΝΙ ΑΙ Ο ΠΕΡΙ ΟΔΙ ΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙ ΚΗ ΚΑΙ ΠΑ ΓΚΟΣΜΙ Α ΣΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤΟΡΙΑ

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ Α Π Ο Τ Ο Υ Σ Α Β Α Ρ Ο Σ Λ Α Β Ο Υ Σ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (626) ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ & ΠΠ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΣΤΟΥΛΑ ΣΤΟΝ ΟΝΤΕΡ Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΤΟ 1945

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΡΙΦ ■ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ (1921-1926) Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ - Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1644)

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α i™ 6 Η ΑΒΑΡΟΣΛΑΒΙΚΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΩ ΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΥΠΟ ΛΗΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΆΝΤΙΟ (626) 18 Κ Ο ΛΝ ΤΙΤΣ ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ Β 1ΠΠ 3 0 ΚΡΟΚΟ ΔΕΙΛΟΣ ΚΛΑΔΑΣ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΜΑΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΧΙΜΑΡΑ (1460-1490) 3 6 ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΣΤΟΥΛΑ ΣΤΟ Ν ΟΝΤΕΡ Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΤΟ 1945 5 0 Η Μ Α ΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΣΤΟΝ Μ Ο ΥΡ Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1644) 6 2 ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΡΙΦ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ (1921-1926) Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο Οι Α βα ροσλάβοι π ολιορκούν τη ν Κ ω νσταντινούπ ολη (πίν. το υ Α λέξανδρ ου Β ασ ιλόπ ουλου για τις ε κ δ ό σ εις «Π ερ ισ κόπ ιο»).

Μ Ο Ν Ι Μ Ε Σ

Σ Τ Η Λ Ε Σ

4 ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ

74 ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ 75 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ 76 ΤΑΙΝΙΑ 78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 8 0 ΒΙΒΛΙΑ 8 2 Q U IZ ΓΝΩΣΕΩΝ

■ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ" Μηνιαίο περιοδικό ■ Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΑΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ 0Ν 0Μ Α Κ 0Σ. Αντιστράτηγος ε.α. / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α., ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΛΟΜΒΑΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Ι Ι Ε Ι ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε .α / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣ, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑθΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ I ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ / ΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ I ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ / ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ · ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ ■ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ · ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΣΟΥ · ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ· ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΑΛΑΚΑ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ · ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ■ΒΑΛΙΝΑ ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49,10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 210.38.21.985 · e-mail: [email protected] · FAX: 210.38.21.985 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 36,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 70,00 ευρώ · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΚΥΠΡΟΣ 72,00 ευρώ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 80,00 ευρώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥ0ΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ · ΚΩΔΙΚΟΣ: 3196

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ Ακόμη και την παραψυχο­ λογία και την αστρολογία φαί­ νεται ότι είχαν επιστρατεύσει κατά τη διάρκεια του Β1Παγκο­ σμίου Πολέμου σι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες στη μάχη εναντίον της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας. Οπως προκύπτει από απόρ­ ρητα αρχεία που δόθηκαν πρό­ σφατα στη δημοσιότητα, οι βρετανικές υπηρεσίες δημοσί­ ευσαν ψευδή αρνητικά ωρο­ σκόπια για το ζώδιο του Χίτλερ στον διεθνή Τύπο. Σκοπός τους ήταν να προκαλέσουν ψυχολο­ γική αναστάτωση και πτώση η­ θικού στον Γερμανό ηγέτη. Μά­ λιστα ένα από τα έγγραφα ανέ­ φερε κατά λέξη: Ελπίζουμε ότι το βάρος της αστρολογικής πρόβλεψης θα επηρεάσει τον Χίτλερ και θα του προκαλέσει αμφιβολίες για τις αποφάσεις που πρόκειται να πάρει". Σύμ­ φωνα με τα συγκεκριμένα έγ­ γραφα ο Χίτλερ, γεννημένος

Ο Αδόλφος Χίτλερ. Οι Β ρετανοί χρησιμοποίησαν ακόμη και την αστρολογία για να τον πολεμήσουν.

0 Κόλιν Φάρελ

στις 20 Απριλίου 1889 ήταν στο ζώδιο Ταύρος και είχε εμμονή με την αστρολογία. Το 1923 είχε πιστέψει την "προφητεία" ότι έ ­ νας άνδρας με τη δική ημερο­ μηνία και ώρα γέννησης θα κυ­ βερνούσε τον κόσμο. Τα ψευδή ωροσκόπια, μερικά από τα ο­ ποία προέβλεπαν τον θάνατο του Χίτλερ και προδοσία από στενούς του συνεργάτες, δη­ μοσιεύτηκαν συστηματικά από τον Σεπτέμβριο του 1939 μέχρι και τον Απρίλιο του 1945 σε ε-

ΤΟ ΝΕΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Το Πολεμικό Μουσείο, στο πλαίσιο της συμπλήρω­ σης 30 χρόνων λειτουργίας του (εγκαινιάστηκε στις 18 Ιουλίου 1975), ετοίμασε ένα καλαίσθητο ημερολόγιο. Οι σελίδες του κοσμούνται από έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και σπάνιες φω­ τογραφίες, τμήμα της μόνι­ μης συλλογής του Μουσεί­ ου, τα οποία με τον δικό Το ημερολόγιο του Π ολεμικού τους μοναδικό τρόπο διη­ Μ ουσείου για το 2005. γούνται ιστορίες και προ­ βάλλουν γεγονότα από τα οποία κάθε Ελληνας α ντλεί δύναμη, αξίες, ιδανικά και εθνική υπερηφάνεια. Το γεγονός ότι το ημε­ ρολόγιο είναι γραμμένο και στην αγγλική γλώσσα δίνει τη δυ­ νατότητα προβολής του και εκτός συνόρων. Αξίζουν συγχαρη­ τήρια στους υπεύθυνους αυτής της προσπάθειας και ιδιαίτερα στον Σχη (ΠΖ) Σπ. Α. Γεραμάνη, στην κα Β.Μ. Μπαλαμπανέρη Ξάνθη και στον κ. Κ.Ι Σπυριούνη. Το Πολεμικό Μουσείο, με τον τεράστιο πλούτο των συλλογών που διαθέτει, θα πρέπει να δι­ ευρύνει τις δραστηριότητές του ώστε να καταλάβει τη θέση η οποία του αρμόζει ανάμεσα στα καλύτερα ομοειδή μουσεία παγκοσμίως. Η καλαίσθητη αυτή έκδοση είναι ένα πρώτο βήμα. Ελπίζουμε ότι θα ακολουθήσουν και άλλα από το διοικητικό συμβούλιο και το προσωπικό του ιδρύματος, στα οποία η "Στρατιωτική Ιστορία" θα σταθεί θερμός συμπαραστάτης.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

στον ρόλο του Μ εγάλου Αλεξάνδρου.

Πολύ "μικρός" για να ενσαρκώσει κάτι τόσο μεγάλο.

φημερίδες στην Τουρκία, στην Αίγυπτο, στη Σιγκαπούρη, στη Δ. Αφρική και στη Λατινική Αμε­ ρική. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι αν ο Χίτλερ εμπιστευόταν μόνο τις γερμανικές εφημερί­ δες και τον προσωπικό του α­ στρολόγο, τον Ελβετό Καρλ Κραφτ.

Η ΤΑΙΝΙΑ "ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ"ΜΙΑ ΩΔΗ ΣΤΗΝ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ Το ελλαδικό κοινό έχει ήδη άμεση αντίληψη περί της τα ι­ νίας "Μέγας Αλέξανδρος" του σκηνοθέτη Ολιβερ Στόουν, κα­ θώς αυτή προβάλλεται από τον Δεκέμβριο στους κινηματογρά­ φους. Θα μπορούσε να είναι μια καλή ταινία, αν τα περί ομο­ φυλοφιλίας είχαν παραληφθεί. Η αυθαιρεσία αυτή βρίσκει "ι­ στορική τεκμηρίωση" στην τα­ ραχώδη σκέψη του ιστορικού Ρόμπιν Λέιν Φοξ, συμβούλου της ταινίας, ο οποίος ισχυρί­ στηκε με προκλητικό τρόπο πως είναι σίγουρος ότι η σχέση του Αλεξάνδρου με τον Ηφαι­ στίωνα εμπεριείχε και το σεξ. Ωστόσο οι αρχαίες πηγές, τις ο­ ποίες ο "ιστορικός σύμβουλος" προφανώς δεν έκανε τον κόπο να μελετήσει, βοούν περί του αντιθέτου. Αφιερώνοντας τις περισσό­ τερες σκηνές στην υποτιθέμε­ νη ερωτική ζωή του Αλεξάν­

δρου ο σκηνοθέτης δεν έχει πλέον τον διαθέσιμο χρόνο (και η ταινία είναι τρίωρης διάρκει­ ας!) να παρουσιάσει το σύνολο της επικής εκστρατείας του. Ξαφνικά οι Μακεδόνες βρίσκο­ νται να πολεμούν στα Γαυγάμη­ λα και στον Υδάσπη. Σε αυτές τις δύο συγκρούσεις ο Στόουν συμπεριλαμβάνει επεισόδια και από άλλες μάχες. Ετσι ο Κλείτος σώζει τον Αλέξανδρο στα Γαυγάμηλα και όχι στον Γρανικό, όπως πραγματικά έγινε, ο Μακεδόνας βασιλιάς τραυματί­ ζεται από βέλος στον Υδάσπη και όχι στη μάχη κατά των ορε­ σίβιων Μαλλών κ.ά. Βέβαια οι ι­ θύνοντες της ταινίας μας προ­ ειδοποιούν με την έναρξη πως αυτό που θα παρακολουθήσου­ με δεν είναι η πραγματική ιστο­ ρία αλλά μια παραλλαγή. Να υ­ ποθέσουμε πως η ομοφυλοφιλική εικόνα του Μεγάλου Αλε­ ξάνδρου είναι και αυτή μια πα­ ραλλαγή; Ανάλογη με τη μετριότητα της ταινίας είναι και η επιλογή του Κόλιν Φάρελ για να ενσαρ­ κώσει τον Μακεδόνα στρατηλά­ τη. Το νέο αγαπημένο παιδί του Χόλυγουντ δεν κατάφερε να μας πείσει όσον αφορά το υπο­ κριτικό του ταλέντο, η δε φυ­ σιογνωμία του απέχει πολύ από εκείνη μιας μεγαλοφυούς προ­ σωπικότητας. Μήπως φ ταίει το γεγονός ότι υποδυόταν τον ρό­ λο σε κατάσταση μόνιμης μέ­ θης (κατά δήλωση του ιδίου): Ο

Ε I ΑΗΣ E I Ο Μ έγας Αλέξανδρος. Ο Μ ακεδόνας σ τρ ατηλάτης υπέστη μια "συντριπτική ή τ τ α " από το Χόλυγουντ.

ιρλανδικής καταγωγής ηθοποι­ ός δεν περιορίστηκε στη με­ τριότατη ως κακή υποκριτική, αλλά προέβη και σε μάθημα ι­ στορίας (με ποια ιδιότητα άρα­ γε;) υπεραμυνόμενος της ομο­ φυλοφιλίας του Αλεξάνδρου. Μήπως ήταν ακόμη σε κατά­ σταση μέθης; Η ταινία ήταν πραγματικά πολύ κατώτερη του αναμενόμε­ νου, όχι διότι έλειψαν τα χρή­ ματα και τα τεχνικά μέσα αλλά επειδή έλειψαν οι τίμιες προ­ θέσεις. Ο ίδιος ο Ολιβερ Στόουν σε πρόσφατη συνέντευξή του χαρακτήρισε το δημιούρ­

γημά του μια καταστροφή (προ­ φανώς διότι δεν απέφερε τα α­ ναμενόμενα κέρδη). Η παγερή υποδοχή που επεφύλαξαν οι Ελληνες στην ταινία δείχνει ότι τα εθνικά τους αντανακλαστι­ κά δεν έχουν, ευτυχώς, νεκρω­ θ ε ί ακόμη.

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑΜΙΚΑΖΕ Στη μεταπολεμική Ιαπωνία οι λίγοι καμικάζε που είχαν την ατυχία να μην πεθάνουν α ντι­ μετωπίστηκαν ως παρίες. Μό­ λις τα τελευταία χρόνια η φήμη

τους αποκαταστάθηκε. Εκδοτι­ κοί οίκοι τούς πλησιάζουν και τους ζητούν να εκδώσουν τα -σίγουρα πολύ ενδιαφέροντααπομνημονεύματά τους, σύλ­ λογοι και οργανώσεις τους τ ι­ μούν και οι ιστορικοί ακόμα α­ ναζητούν κάποια λογική εξήγη­ ση για την προθυμία τους να πεθάνουν "για την πατρίδα και τον αυτοκράτορα'1. Η ιαπωνική κοινή γνώμη δεν μπορεί ακόμη να αποφασίσει αν οι άνδρες αυ­ το ί ήταν στρατιώτες που υπέ­ στησαν πλύση εγκεφάλου ή συ­ νειδητοποιημένοι εθελοντές, συνεπώς ήρωες.

Ο Σιγκεγιόσι Χαμαζόνο, έ­ νας επιζών καμικάζε, εξακολου­ θ ε ί να πιστεύει πως δεν διέπραξε κανένα σφάλμα και είναι περήφανος που υπηρέτησε ως καμικάζε. Τους τελευταίους μήνες του Β' Παγκοσμίου Πολέ­ μου διατάχθηκε να ρίξει το μο­ νοκινητήριο αεροπλάνο του πάνω σε ένα αμερικανικό πλοίο. Η πρώτη αποστολή μα­ ταιώθηκε λόγω κακοκαιρίας και η δεύτερη λόγω μιας διαρροής λαδιού. Στην τελευτα ία του α­ πόπειρα,τον Απρίλιο του 1945, αναχαιτίσθηκε από τρία αμερι­ κανικά αεροπλάνα στα ανοικτά της Οκινάουα. Στην αερομαχία που επακολούθησε τραυματί­ στηκε σοβαρά στον ώμο. Παρό­ λα αυτά κατόρθωσε με υπεράν­ θρωπες προσπάθειες να επα­ ναφέρει το αεροπλάνο του στη βάση. Οταν ανάρρωσε από τον τραυματισμό του προετοιμά­ στηκε για μια τέταρτη αποστο­ λή, όμως η Ιαπωνία συνθηκολό­ γησε και εκείνος έχασε την ευ­ καιρία να αποκαταστήσει την τιμή του. Σήμερα ο Χαμαζόνο τιμά τη μνήμη των νεκρών συ­ μπολεμιστών του, δηλώνει πως όλοι τους ήταν καμικάζε από α­ γάπη για τους γονείς τους και για το έθνος και αντιδρά όταν γίνεται σύγκριση μεταξύ καμι­ κάζε και σύγχρονων βομβιστών. Τονίζει πως οι διαφορές τους είναι ουσιαστικές. Οι καμικάζε προσέβαλλαν στρατιωτικούς στόχους, ενώ οι βομβιστές κτυπούν συνήθως αθώους πολί­ τες. Οι καμικάζε ήταν έτοιμοι να πεθάνουν από αγάπη για την πατρίδα τους ενώ οι βομβιστές από μίσος και εκδίκηση. Ο Σι­ ντοϊσμός, η επίσημη θρησκεία των Ιαπώνων, δεν προσφέρει α­ νταμοιβή και μετά θάνατον ζωή, ενώ οι ισλαμιστές βομβι­ στές πιστεύουν πως με τη θ υ­ σία τους εξασφαλίζουν μια ζωή καλύτερη από την τωρινή στον Παράδεισο.

Καμικάζε την παραμονή της τελ ευ τα ία ς τους αποστολής.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

626 ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Σ ΚΑΡΔΑΡΑΣ Μ .Α.. Υποψήφιος Δ ιδ ά κ τω ρ Β υ ζα ντινή ς Ισ το ρ ία ς Π α ν επ ισ τη μ ίο υ Ιωαννίνων

Η α β α ρ ο σ λ α β ικ ή π ο λιο ρ κία τ η ς Κ ω ν σ τα ντιν ο ύ π ο λ η ς μ ε τη σ υ νδ ρ ο μ ή κα ι το υ π ερ σ ικο ύ σ τρ α το ύ το κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 626, α π ο τ έ λ ε σ ε τη ν πρώ τη μ ε γ ά λ η π ο λ ιο ρ κία τη ς β υ ζα ν τιν ή ς π ρ ω τεύ ο υ σ α ς κ α τά το υ ς 11 α ιώ νες τη ς ισ το ρ ία ς τ η ς . Τ α υ τό χρ ο να υ π ή ρ ξε η κ ο ρ ύ φ ω σ η τη ς α ν α μ έ τρ η σ η ς τ η ς Β υ ζ α ν τιν ή ς Α υ το κ ρ α το ρ ία ς μ ε το ν ν ο μ α δ ικ ό λ α ό τω ν Α βάρω ν, ο ο π ο ίο ς από τη ν ε γ κ α τ ά σ τ α σ ή το υ σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ευρώ π η, το 558, μ έ χ ρ ι το 626 α π ο τελ ο ύ σ ε τ ο ν σ η μ α ν τικ ό τε ρ ο κίνδυ νο για τ ις β α λ κ α ν ικ έ ς ε π α ρ χ ίε ς το υ Β υ ζ α ν τίο υ .

Ο ι Α βα ρο σ λά βοι π ολιορκούν τη ν Κ ω νσταντινούπ ολη (πίν. το υ Α λ έξα ν δ ρ ο υ Β ασ ιλόπ ουλου για τις ε κ δ ό σ εις «Π ερ ισ κόπ ιο»).

Ζ εύ γ ο ς αναβολέω ν από α β αρ ική τα φ ή σ τη ν Ο υ γγ α ρ ία . Η έλ ευ σ η το υ αναβολέα σ τη ν Ευρώπη, η οποία α π ο δ ίδ ετα ι σ το υ ς Α β α ρο ύς, α ύ ξη σ ε σ ημ α ντικά τη μ α χ η τικ ή ικ α ν ό τη τα το υ ιππέα και τη σ τα θ ε ρ ό τ η τά το υ επάνω σ το άλογο.

π ειτα από τη ν κυριαρχία τω ν Αβάμέτω π η με ε κ είν ο που φ ο β ό τα ν ήδη από ρων σ το λεκ α νο π έδ ιο τω ν Καρπα­ πολύ καιρό: ένα ν α σ φ υ κτικό κλοιό τω ν δύο θίω ν το 568, ό τα ν π έρασε υπό το ν εχθ ρ ώ ν τη ς από τα α να το λικά και τα δ υ τι­ έ λ ε γ χ ό το υ ς ο λό κλ η ρ ο ς ο χώ ρος τη ς κά. Παννονίας με τη φ υ γή τω ν Λ ογγοβ ά ρδω ν σ την Ιταλία, το Β υζά ντιο ή τα ν αναγκασ μένο να ΟΙ ΑΒΑΡΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ έ χ ε ι διαρκώ ς σ τρ α μ μ έν η τη ν προσοχή το υ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΕΣ σ τον Δ ούναβη, ο οπ οίος σ χημ ά τιζε το φυσικό όριο το υ Β υζα ντίο υ με το αβα ρικό χαΟι Α βαροι και οι Σλάβοι, με το υ ς δ ε ύ τ ε ­ γανάτο. Το γ εγ ο ν ό ς α υ τό, σε συνδυασμό ρους ως υ π ο τελ είς τω ν πρώτων, δ ιεξή γα με τις σ υχνές σ υγκρ ού σ εις σ την Ανατολή με το π ερσικό Βασίλειο τω ν Σασσανιδών, γαν α ρ κ ε τέ ς φ ο ρ ές από κοινού ε π ιθ ε τικ έ ς είχ ε ως α π ο τέλεσ μ α τη ν εμπ λοκή τη ς αυ­ ε ν έ ρ γ ε ιε ς ενα ν τίο ν τω ν Βυζαντινώ ν, αν και το κ ρ α το ρ ία ς σε ένα ν σ κληρό δ ιμέτω π ο α­ ή τα ν δύο τε λ ε ίω ς δ ια φ ο ρ ετικ ο ί μ ετα ξύ γώνα επί π ο λ λ ές δ ε κ α ε τίε ς , για το ν οποίο το υ ς λαοί. Σύμφω να με το "Σ τρ α τηγικόν" α π α ιτήθ ηκα ν μ εγ ά λ ες σ τρ α τιω τικ ές δυνά ­ το υ Μ αυρίκιου οι Α βαροι είχαν πολύ καλή σ τρα τιω τική οργάνωση και οπλισμό που μ εις και υπ έρο γκα χ ρ η μ α τικ ά ποσά. Σ τις π ερ ισ σ ό τερ ες τω ν π εριπ τώ σ εω ν η α υ το ­ το υ ς καθισ τούσ ε ιδια ίτερα ισχυρούς: “Χ ρη ­ κρ α το ρία π ρ ο έκρ ινε τη ν π ολεμ ική α ν α μ έ­ σιμοποιούν ως επ ιθ ετικά όπλα το σπαθί, το τό ξο και το ακό ντιο, ενώ για τη ν α μ υντική τρησ η με το υ ς Π έρ σ ες και εξα γ ό ρ α ζε τη ν ε ιρ ή ν η με το υ ς Α β ά ρ ου ς έ ν α ν τι πολλών χι­ το υ ς θωράκιση χρησ ιμοπ οιούν τις ζά β ες λιάδω ν χρυσών νομισ μάτω ν κά θ ε χρόνο. (σ.σ. αλυσ ιδω τοί θ ώ ρ α κες). Οι π ερ ισ σ ότε­ Ε π ειτα από τη ν κα τά ρρ ευ σ η το υ β υ ζα ν τι­ ροι π ο λ εμ ισ τές το υ ς φ έρ ο υ ν στη μάχη από νού μετώ π ου σ τον Δ ούναβη το 602 και μ έ ­ δύο δ ια φ ο ρ ετικ ά όπλα. Εχουν τα α κό ντιά χρι τη ν ένα ρ ξη τη ς εκ σ τρ α τεία ς το υ Ηρα­ το υ ς σ τους ώ μους και στα χέρια το υ ς τα κ λ είο υ εν α ν τίο ν τω ν Περσώ ν το 622, τα ε ­ τό ξα , π ολεμ ώ ντα ς κατά περίσταση με το δάφη τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς τόσ ο στα Β αλκά­ ένα ή το άλλο όπλο. Τα άλογα τω ν επιφανώ ν νια όσο και στη Μ ικρά Ασία ή τα ν α νυπ ερά­ Αβάρων καλύπ τονται μπροστά από σίδηρο σπιστα μπροστά σ τις επ ιθ έσ εις τω ν δ ύο ε ­ ή κ έ ν το υ κ λ α (σ.σ. παχιά υφάσ ματα που χθρ ώ ν τη ς. Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Η ρ ά κλειος π ρ ο σ τα τεύ ο υ ν το άλογο το υ π ολεμιστή). (610-641), μη δ ια θ έ το ν τα ς επ α ρ κείς σ τρα­ Ολοι το υ ς γνω ρ ίζουν πολύ καλά να τ ο ξ ε ύ ­ τιω τικ έ ς δ υ ν ά μ εις για ένα ν τα υ τό χ ρ ο ν ο δι- ουν έφιπποι". Η μεγά λη σ τρα τιω τική ισχύς μέτω π ο αγώνα, βρ ισ κότα ν ήδη στα μέσα τω ν Αβάρω ν επ ιβεβα ιώ νετα ι από πολυά­ μιας ν ικη φ ό ρ α ς π ροέλασ ης σ την Ανατολή, ριθμα αρχαιολογικά ευ ρ ή μ α τα σ τον χώρο ό τα ν η π ρω τεύουσ ά το υ ή λ θ ε τε λ ικ ά α ν τι­ τη ς κ εν τρ ικ ή ς Ευρώπης και τω ν Β αλκα­

Ε

0 "

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

νίων, αλλά και από κα ιν ο το μ ίες σ την π ολε­ μική τέ χ ν η όπως ή τα ν η χρήση το υ σ ιδ ερ έ­ νιου αναβολέα. Κ ατά τη ν π ολιορκία τη ς Κ ω νσ ταντινού­ π ολης το 626 οι Αβαροι σ τηρ ίχθη κα ν κυ­ ρίως σ τις π ο λ εμ ικές το υ ς μηχανές, τη γνώ ­ ση για τις οποίες, σύμφω να με το ν θ ε ο φ ύ ­ λ α κτο Σ ιμ ο κά ττη , ό φ ειλα ν σε ένα ν Β υζα ντι­ νό α ιχμάλω το, το ν Βουσά. Π εριγραφή για τη ν κατα σ κευ ή τω ν π ετρ οβ όλω ν μηχανη­ μάτω ν το υ ς π αρέχει ο σ υγγραφ έας των "θ α υ μ ά τω ν το υ Αγίου Δ η μ η τρ ίο υ " κατά τη ν αβαροσλαβική πολιορκία τη ς Θ εσσαλονί­ κη ς το 586: "Η ταν τετρ ά γω να με πλατιά βά­ ση και κ α τέλ η γ α ν σε σ τε ν ό τε ρ ε ς κο ρ υ φ ές στις οπ οίες υπήρχαν παχείς κύ λινδ ρο ι κα­ λ υ μ μ έν ο ι με σίδηρο στα άκρα. Πάνω στους κυ λίνδ ρ ο υ ς υπήρχαν μ εγ ά λ ες ξύ λ ιν ες δ ο ­ κοί με σ φ ενδ ό ν ες που ανύψω ναν μ εγ ά λ ες π έτρ ες και τις εκτό ξευ α ν . Οι ρίψ εις αυτώ ν τω ν μηχανών κα τέσ τρ εφ α ν οπ οιοδήπ οτε οίκημα ή α ν τικ είμ εν ο κτυπούσαν. Οι Αβαροι, για να π ρο σ τα τεύ σ ου ν τις μηχανές το υ ς , κάλυψαν με σ ανίδες τις τρ εις π λευ ­ ρ ές τω ν τετρά γω νω ν π ετρ οβ όλω ν για να μη βά λλοντα ι από το υ ς τ ο ξ ό τ ε ς τω ν τειχώ ν". Ε κτός από τα π ετρ ο β ό λ α μηχανήματα οι Α βαροι χρησιμοποιούσαν ελεπ ό λ εις, σ ιδε­ ρ έν ιο υ ς π ο λιο ρ κη τικο ύ ς κριούς και “χελώ ­ νες" (για να πλησιάζουν στα τείχ η και να τα υποσκάπτουν) οι οπ οίες καλύπ τοντα ν με α­ π οξη ρ α μένα δ έρ μα τα . Α λλο ς τρ όπ ος κάλυ­ ψης τω ν π ολιορ κητικώ ν μηχανών για να μην κατα σ τρα φ ού ν από φω τιά ή ζεσ τή πίσ­ σα ή τα ν τα δ έρ μ α τα προσφάτω ς σφαγέ-

Τομή τω ν Θ εοδοσιανώ ν τειχών.

Κ άσ τρον μέγα

Εξω τείχ ο ς Π ερ ίβ ο λ ο ς ή J j Π ε ρ ιβ ο λ είο ν ή 1§ Π α ρ α τείχιο ν π λάτους 15-20 μ. Β περίπου

Εξω π αρ α τείχιο ν ή εξω τερ ικ ό ς π ερίβολος π λάτους 15 -17 μ. περίπου

|§Ε π ίπ εδο ([π ό λ η ς

Θρακική πεδιάδα Τάφρος υδραγωγοί σωλήνες Εξοδος . I p εκκενωσης g r j τάφρου

xiX

>'vs..' .I

*■-’*

Π λά το ς 19-21 μ. Β ά θ ο ς 10 μ. Εξωτερικό παραπέτασμα ή πτέρον

Χρυσή υδρία από το ν σ η μ α ντικό α β αρ ικό θη σ α υ ρ ό το υ Ν ά γ κ υ σ εν τμ ικ λ ο ς , όπου εικ ο ν ίζετα ι ο λ ε γ ό μ εν ο ς "νικηφόρος πρίγκιπας

ντω ν 6οώ ν ή καμηλών. Κατά τη ν πολιορκία τη ς Κ ω νσ ταντινούπ ολης το 626 οι βυζαντινές π ηγές α να φ έρ ο ντα ι πάλι σ τις α6α ρικές π ο λ εμ ικές μηχανές. Γίνετα ι λόγος για χ ε ­ λώ νες, π ετρ ο β ό λ α μηχα νήμα τα (πετράριες, τειχομάχα μηχανήματα, δ ιά ττο ν τε ς λίθοι) και ελ επ ό λ εις (π υργοκάστελλοι, νό­ θ ο ι πύργοι).

m ’ zzi ·Τ·Μ .....

Σ ειρ ά πύργων έξω τείχ ο υ ς ελά χ ισ τες εξω τερ ικ έ ς θύρες Εξω τείχ ο ς π λάτους 2 μ .κ α ι ύψ ο υς 8,5 μ.

Σ ειρ ά πύργων έσω τείχ ο υ ς ύ ψ ο υς 18-20 μ. περίπου

S g a w l ύδ ατος προς την m “ Τ -π ο λ ί, Εσω τείχ ο ς π λάτους 5 μ .κ α ι ύ ψ ο υ ς 12 μ.

Μ έτρ α

Ε σ ω τερικό παραπέτασμα ή π τέρ ον

Τα υπ οτελή σ τους Α 6ά ρους σλαβικά φ ύλα παρείχαν σ τρα τιω τική υπηρεσία σ τους κυ ρίο υς το υ ς, ως ελα φ ρ ύ πεζικό, να υτική δύναμη αλλά και ως β ο η θ η τικ ό προσωπικό για τη χρήση π ολεμικώ ν μηχα­ νών. Κατά τη ν π ολιορκία το υ 626 ο σλαβι­ κός σ τόλος α νέλα β ε το θαλάσσιο σ κέλος τω ν επιχειρήσ εω ν, επ ιδιώ κοντας α φ ενός να μ ετα φ έρ ει περσικά σ τρ α τεύ μ α τα από τα Σ τενά και α φ ετέ ρ ο υ να ε π ιτε θ ε ί στα παρά­ κτια τείχ η τη ς π ρω τεύουσ ας. Τα π ολεμικά πλοία τω ν Σλάβων, τα οποία χρησ ιμοπ οιού­ σαν ό τα ν έπ ρεπ ε να π λεύσ ουν ή να π ολε­ μήσ ουν σ το υγρό σ τοιχείο, ή τα ν ε ξ ο λο κλή ­ ρου ξύλινα. Η δ ημιουρ γία το υ ς σ τηρ ιζόταν σ την κατεργα σ ία ενό ς μεγάλου κορμού δ έν δ ρ ο υ , ο οποίος σ την τε λ ικ ή το υ μορφή έπ αιρνε το σχήμα πλοιαρίου. Τα π ολεμικά σκάφη τω ν Σλάβων, αν και σ χετικά εύ κο λα σ την κατασ κευή το υ ς, δ εν είχαν μ εγ ά λ ες δ υ ν α τό τη τε ς λόγω το υ μ εγ έθ ο υ ς το υ ς. Εί­ χαν δ υ ν α τό τη τα δράσης μόνο σε ή ρ εμ α ν ε ­ ρά και μπορούσαν να μ ετα φ έρ ο υ ν μικρό α­ ριθμό π ολεμιστώ ν, όχι όμω ς κάποια π ολε­ μική μηχανή. Τα πλοιάρια α υ τά εμ φ α νίζο ­ ντα ι με διάφ ορα ο νόμα τα σ τις πηγές, όπως ν ή ες , ακάτια, μ ονόξυλα και ο λκά δες, υπάρ­ χουν δε και χαρα κτηρισ μοί τόσ ο για το ν τρόπ ο κα τα σ κευ ής το υ ς (γλυπ τές ν ή ε ς εκ μ ονοδένδρω ν), όσο και για το σχήμα το υ ς (εσ κυφω μένα=σ χήμα σκύφου). Σ τα κείμ ενα το υ Μ αυρίκιου για τη ν π ολεμ ική τέ χ ν η τω ν Σλάβων δ εν υπάρχουν σ τοιχεία για το ν τρόπ ο κα τα σ κευ ής και δράσης τω ν πλοια­ ρίων το υ ς . Μ α ρ τυ ρ ίες για τη δράση το υ

στόλου το υ ς εντο π ίζο ντα ι μόνο μέσα από π ερ ιγρ α φ ές μαχών. Γνω ρίζουμε πάντως από τη ν αβαροσλαβική π ολιορκία τη ς Θ εσ ­ σ αλονίκης το 586 ό τι τα σλαβικά πλοιάρια απ οτελούσ αν και τ ό τ ε το ν σ τόλο τω ν επι­ δρομέων. Η ταν κα λυ μμ ένα με σ ανίδες και δ έρ μ α τα ώ στε ό τα ν πλησίαζαν τα τείχ η να μην κτυ π η θ ο ύ ν από π έτρ ες ή άλλα α ν τικ ε ί­ μενα. Θ εω ρ είτα ι πιθανό ό τι α υ τό ς ο τρ ό ­ πος κάλυψ ης τω ν πλοιαρίων ο φ ε ίλ ε τα ι σ τον αντίσ τοιχο τρόπ ο κάλυψ ης που εφ ά ρ ­ μοζαν οι Α βαροι για τις π ο λ εμ ικές το υ ς μη­ χανές.

ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ Το κύριο βά ρ ος τη ς άμυνας αλλά και η ελπ ίδα τω ν π ολιορ κουμένω ν για τη σωτη­ ρία τη ς Κ ω νσ ταντινούπολης από τη συν­ δυασ μένη επ ίθεσ η το υ 626 έπ εσ ε σ τις ι­ σ χυρές οχυρώ σ εις τη ς π ρω τεύουσ ας, οι ο­ π οίες ενισ χύο ντα ν και β ελτιώ νο ντα ν σ υνε­ χώς. Τα αρχικά τείχ η τη ς π ρω τεύουσ ας τη ν εποχή το υ Μ. Κ ω νσταντίνου είχαν μήκο ς έ ξ ι χιλιομέτρω ν. Το 413, με π ρω τοβουλία το υ α υ το κρ ά το ρ α Θ εοδοσ ίου Β' και το υ έ ­ παρχου το υ Π ραιτω ρίου Α νθεμίου, άρχισε η κατασ κευή τω ν χερσαίω ν τειχώ ν στη δ υ ­ τική π λευρά τη ς πόλης. Η νέα ο χυρω ματι­ κή γραμμή ένω νε τη ν τειχ ισ μ έν η π ερ ίμ ε­ τρ ο τω ν Βλαχερνώ ν σ τον βορρά με το ά­ κρο τω ν θαλάσσιων τειχώ ν το υ Μ αρμαρά σ τον νότο. Τα τείχ η απείχαν περί τα 1.500 Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Αποψη τη ς Χρυσ ής Π ύ λη ς, η οποία είχ ε τ α υ τισ τ ε ί μ ε το υ ς Θ ριάμ βο υς των Β υζαντινώ ν α υ το κ ρ α τό ρ ω ν (ψωτ. Τ. Β εν ετσ α ν ά κ ο ς , σ το βιβλίο τη ς Μ α ρ ία ς Δ ρ ο γ κ ά ρ η "Κ ω νσταντινούπολη ").

Δ ισ κ ο ε ιδ ή ς πόρπη και π ερόνη από το κ ο ιμ η τή ρ ιο το υ Κ έ ζ τε ϊ, δ ε ίγ μ α τα των ρω μαϊκώ ν και βυζαντινώ ν επ ιδρ άσεω ν στην Π αννονία.

10

Σ λα βονικό χ ειρ ό γ ρ α φ ο τη ς χρ ο νο γρ α φ ία ς το υ Κ ω νσταντίνου Μ ανασσή σ το οποίο ε ικ ο ν ίζ ε τα ι επ ίθ εσ η Π ερσώ ν κ α τά της Κ ω νσταντινούπ ολης. Α ρ ισ τερ ά δ ια κ ρ ίν ο ντα ι Β υ ζα ντινο ί τ ο ξ ό τ ε ς σ τα τείχ η και δ εξιά έφιππ οι Π έρ σ ες (Α π οστολική Β ιβ λ ιο θ ή κ η , Β α τικα νό ).

μ έτρ α από τα τείχ η το υ Κω νσταντίνου και σ την κατασ κευή το υ ς, που πραγματοπ οιήθ η κ ε σε μικρό χρο νικό διάστημα, έλα β ε μ έ ­ ρος το σύνολο το υ π ληθυσ μού τη ς πρω­ τεύο υσ α ς. Ετσι το σ υνολικό μήκο ς που κά­ λυπ ταν τα τείχ η διπλασιάστηκε. Τα λ εγ ά μ ε ­ να Θ εοδοσ ιανά τείχ η ή τα ν ένα σ χεδόν απ ό ρ θ η το ο χυρω ματικό σ υγκρ ότημ α που π ρο σ τά τευ σ ε τη ν Κ ω νσ ταντινούπολη μέχρι το 1453. Η γ εν ική μορφή τω ν οχυρώ σεω ν τη ς Π όλης έμ ο ια ζε με ένα τρίγω νο που ορι­ ζό τα ν από τη ν Α κρόπ ολη σ τον Βόσπορο, το Π αλάτι τω ν Βλαχερνώ ν σ τον Κ ερ ά τιο κό λ ­ πο και τη Χρυσή Πύλη σ την π λευρά τη ς Π ροποντίδας. Τη βάση το υ τριγώ νου απο­ τελ ο ύ σ ε το χερσ αίο Θ εοδοσ ιανά τείχο ς, ΩΤΙΚΗ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

ενώ οι π λευ ρ ές το υ, οι οπ οίες α π οτελού σαν και τη ν ακτογρα μμ ή τη ς πόλης, σχημα­ τίζο ν τα ν από τα θαλάσσια τείχ η . Τα Θ εοδοσ ιανά τείχ η α π οτελούσ αν ένα σ ύ ν θ ετο ο χυρω ματικό έργο με διπλή σειρά τειχώ ν, χω ρισμένω ν σε εσ ω τερ ικό και εξω ­ τε ρ ικ ό δα κτύ λιο . Ο πρώ τος δ α κτύ λιο ς ή τα ν το "κυρίω ς” ή "μέγα τείχο ς", ενώ ο δ ε ύ τ ε ­ ρος το "έξω " ή "μικρόν" τείχ ο ς. Το α μ υ ντικό σύνολο συμπληρω νόταν από μία τά φ ρ ο μπροστά από το ε ξω τερ ικ ό τείχ ο ς, η οποία κα τα σ κευ ά σ τηκε πολύ αρ γότερα . Το πάχος τω ν εσ ω τερικώ ν τειχώ ν ή τα ν 5 μ έτρ α και το ύψος το υ ς, μαζί με τις επ ά λξεις, έφ θ α ν ε τα 13 μ έτρα. Σε αποστάσεις 60-70 μ έτρ ω ν υ­ ψ ώ νονταν τετρ ά γω ν ο ι ή οκτάγω νοι πύργοι,

που ανέβαζαν το ύψος τη ς οχύρω σης στα 19 μ έτρ α . Οι διασ τάσ εις το υ εξω τερ ικ ο ύ τείχ ο υ ς ή τα ν α ρ κετά μ ικ ρ ό τερ ες , καθώ ς το ύψος το υ κυμα ινότα ν από 4 ως 8 μ έτρ α και το πάχος το υ από 1 ως 2,5 μ έτρ α . Μ ικ ρ ό τε­ ροι επίσης σ το π ροτείχισ μα ή τα ν οι τε τρ ά ­ γωνοι πύργοι. Επειδή η πρόσβαση από τη θάλασσα παρουσίαζε α ρ κ ε τέ ς δυσ κολίες για φ υσ ικούς λόγους, τα παράκτια τείχ η υ­ πήρχαν σε μονή σειρά, με εξα ίρ εσ η τη ν πε­ ριοχή το υ Π ετρ ιού όπου ή τα ν διπλά. Τα τ ε ί­ χη σ τον Κ ερ ά τιο κόλπο είχαν ύψ ος 10 μ έ­ τρω ν, ενώ στη θάλασσα το υ Μ αρμαρά έ ­ φθα να ν τα 12-15 μ έτρ α . Τα παράκτια τείχ η είχαν κτισ τεί ακριβώ ς δίπλα στη θάλασσα, με α π οτέλεσ μα να είναι α δύνα τη οποιαδή-

Π ο λιορκία ο χυρ ω μένης π όλης από Β υ ζα ντινο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς , μ ε τη β ο ή θ εια π ολιο ρκητικώ ν μηχανώ ν (μ ικρ ο γρ α φ ία από τη χ ρ ο νο γρ α φ ία το υ Ιω άννη Σ κ υ λ ίτζη , Μ α δ ρ ίτη , Ε θνικ ή Β ιβ λ ιο θ ή κ η ).

Το π ερ ίφ η μ ο κομ βίο μανδύα από το α β αρ ικό κ ο ιμ η τή ρ ιο το υ Μ έ ν τλ ιν γ κ σ τη ν Α υ σ τρ ία , στο οποίο α π εικ ο ν ίζο ν τα ι ιπ π ο το ξό τες μ ε ελ α σ μ ά τιν ο θ ώ ρ α κα και π αλίντονο τό ξο .

π οτε απόβαση εχθ ρικώ ν σ τρατευμάτω ν. Κατά μήκο ς το υ χερσαίου τείχ ο υ ς στα δ υ ­ τικά υπήρχαν ακόμη κάπ οιες π ύλες, τέσ σ ε­ ρις “σ τρ α τιω τικ ές 11 για τις μ ετα κ ιν ή σ εις τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν και ά λ λ ες επ τά που ο ­ δηγούσ αν σ του ς κ εν τρ ικ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς τη ς πόλης. Η πιο μεγαλοπ ρεπ ής απ’ ό λ ες ή τα ν η Χρυσή Πύλη, από τη ν οποία εισ έρχοντα ν οι α υ το κ ρ ά το ρ ες έπ ειτα από ν ικ η φ ό ρ ες ε κ σ τρ α τείες . Η μοιραία για τη ν α υ το κ ρ α το ­ ρία πύλη το 1453 ή τα ν μια μικρή είσ οδος βόρεια τη ς π ύλης το υ Χαρισίου, η οποία ο ­ δηγούσ ε σε έναν ξύ λινο ιππόδρομο (circus) και είχ ε ο νο μα σ τεί Ξ υλοκέρ κο υ Πύλη ή, σ την κα θ ο μ ιλ ο υ μ ένη , Κερκόπ ορτα.

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ Για τη ν π ολιορκία το υ 626 α ν τλ ο ύ μ ε π λη ρ ο φ ο ρ ίες από α ρ κ ε τέ ς σ ύ γχ ρ ο νές τη ς

και μ ε τα γ ε ν έ σ τε ρ ε ς π ηγές, όπως ο Θ ε ό ­ δω ρος Σ ύ γκ ελ λ ο ς , ο Γεώ ργιος Πισίδης, το Πασχάλιο Χ ρονικό, ο Θ εο φ ά ν η ς και ο πα­ τρ ιά ρ χ η ς Ν ικηφ όρ ος. Αν και δ εν γνω ρ ίζου ­ με πολλά για το διπ λω ματικό π αρασκήνιο α υ τή ς τη ς επ ίθεσ ης, θ εω ρ ε ίτα ι β έβα ιο ό τι οι Α βαροι και οι Π έρ σ ες είχαν π ρ ο ετο ιμ ά ­ σει από κοινού τη ν επ ίθεσ ή το υ ς , ενώ ο Η ρ ά κλειος επ εδ ίω ξε σ τον αγώνα το υ εν α ­ ν τίο ν τω ν Περσώ ν τη συμμαχία τω ν Χαζάρων, τη ν οποία κ α τά φ ερ ε τε λ ικ ά να π ετύ χει. Ε π ειτα από τις επ ιτυ χ ίες που είχ ε ο Η ρ ά κλειος τα π ρ ο ηγού μενα χ ρό νια (622626) σε βά ρ ος τω ν Περσών, ο βασιλιάς το υ ς Χοσ ρόης Β 1(591-628) β ρ έ θ η κ ε σε ιδι­ α ίτερ α δύσ κολη θ έσ η και θ έλ η σ ε να κα τα ­ φ έ ρ ε ι ένα απ οφασιστικό κτύπ ημ α σ του ς Β υζα ντινο ύς. Ο Χ οσ ρόης σ υ γκρ ό τη σ ε μία νέα σ τρα τιά υπό το ν σ τρ α τηγό Σαχρμπαράζ, η οποία σ τά λ θ η κ ε μέσω τη ς Συρίας

στη Χ αλκηδόνα , σ την ασιατική π λευρά το υ Βοσπόρου. Ο Η ρά κλειος, ευ ρ ισ κό μ εν ο ς ε ­ κείνη τη ν π ερ ίο δο σ την Α ρμενία, αποφάσι­ σε να μην επ ισ τρ έφ ει σ την π ρω τεύουσ ά το υ για να τη ν υπερασ πισ τεί και εμπ ισ τεύθ η κ ε τη διοίκησή τη ς σ τον μάγισ τρο (magister militum praesentalis) Βώνο, το ν μικρό ακόμη διάδοχό το υ καίσαρα Κω νστα­ ν τίνο και το ν π ατριάρχη Σ έργιο, σ το υ ς ο ­ π οίους έ σ τε ιλ ε ο δ η γ ίες για τη ν άμυνα. Σ τη ν Κ ω νσ ταντινούπ ολη υπήρχε ένα σ τρα ­ τιω τικό τμ ή μ α το οποίο σύμφω να με το Πα­ σχάλιο Χ ρο νικό ή τα ν 12.000 ιππείς. Ταυτό­ χρονα με τη ν κίνηση τη ς π ερσ ικής σ τρα ­ τιά ς, στα δ υ τικά τη ς π ρω τεύουσ ας οι Αβαροι π ροχω ρούσαν α ν εν ό χ λ η το ι προς τη ν ί­ δια κα τεύ θυ νσ η . Ο π α τρίκιο ς Α θανάσ ιος ως επ ικεφ α λή ς μιας π ρεσ β εία ς π ήγε σ το υ ς Α βάρους, ό τα ν ε κ είν ο ι έφ θα σ α ν σ την Α δριανούπ ολη, για να α π ο τρ έψ ει τη ν π ολιορκία τη ν τε λ ε υ τα ία σ τιγμή, δίχως να μ ετα π είθ ει το ν χαγάνο. Ο τε λ ε υ τ α ίο ς έ ­ σ τειλ ε τη ν π ρεσ βεία πίσω σ την Πόλη λ έγ ο ­ ν τα ς ειρω νικά ό τι θ α έπ ρ επ ε οι Β υζαντινοί να ε ξετά σ ο υ ν με ποια δώρα θα μπορούσαν να το ν σταματήσ ουν. Οι Α βα ρ οι ζη τού σ α ν ξεκ ά θ α ρ α τη ν παράδοση τη ς π όλης και αυ τή τη φ ορά έδ ειχ ν α ν απ οφασισμένοι να τ ο π ετύχουν. Σ τις 29 Ιουνίου 626 η εμ π ρ ο σ θ ο φ υ λα ­ κή τω ν Αβάρων, από 30.000 ιππείς, έφ θ α σ ε στα περίχω ρα τη ς Κ ω νσ τα ντινούπ ολης και σ τρ α το π έδ ευ σ ε στη Μ ελα ντιά δ α , στη θ ά ­ λασσα το υ Μ αρμαρά, σε μικρή απόσταση Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

77

από τα τείχ η . Κάποια αποσπάσματα προωθ ή θ η κ α ν μ έχ ρ ι τις οχυρώ σ εις. Οι Αβαροι, καθώ ς δ εν έβ λ επ α ν π ο υ θ ενά το υ ς Β υζα­ ν τινο ύ ς, μ ε τέ φ ε ρ α ν δ έκ α μ έρ ες α ρ γό τερ α π ληθυσ μό από τα περίχω ρα τη ς π ρ ω τεύ ­ ουσ ας για να σ υγκεντρ ώ σ ου ν τη σ υγκο μι­ δή τη ς χ ρ ο νιά ς σε σιτηρά. Σε αυ τή τη δια­ δικασία π ολλοί από το υ ς κα το ίκο υ ς ή λθ α ν σε π ρ ο σ τρ ιβ ές με το υ ς Α βάρους, με απο­ τέ λ ε σ μ α α ρ κ ε το ί να δ ο λ ο φ ο ν η θ ο ύ ν , ενώ άλλοι ο δ η γ ή θ η κ α ν σ την αιχμαλωσία. Την ί­ δια μέρα, 8 Ιουλίου, 1.000 περίπου Αβαροι ιππείς κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν προς τις Σ υ κ εέ ς (Γαλατά) και από τη ν όχθη το υ Βοσπόρου, κο ντά σ τον ναό τω ν Μ ακκαβαίω ν, είδ α ν το υ ς Π έρ σ ες σ την α ντίπ ερα ό χθ η. Εχο­ ν τα ς π λέον επ ιβεβαιώ σ ει τη ν παρουσία τω ν συμμάχω ν το υ ς οι Α βαροι άρχισαν να λ εη λ α το ύ ν και να π υρπ ολούν να ού ς και οι­ κο δ ο μ ή μ α τα στα προάστια τη ς Π όλης, κα­

τέσ τρ εψ α ν δ ε και το υδραγω γείο το υ Ουάλ ε ν τα (364-378), το υ α υ το κ ρ ά το ρ α που ε ί­ χε π έσ ει στη μάχη εν α ν τίο ν τω ν Γότθων σ την Α δριανούπ ολη.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ Εναν μήνα μ ετά τη ν ά φ ιξη τη ς αβαρικής εμπ ρο σ θ οφ υλα κής, τη ν Κυριακή τη ς 29ης Ιουλίου, εμ φ α νίσ θ η κε έξω από τα δ υ ­ τικά προάστια τη ς Π όλης ο χαγάνος, επ ικε­ φ α λής το υ κύριου όγκου το υ σ τρα τού του, ο οποίος σύμφωνα με το ν Πισίδη ανερ χό­ τα ν σε 80.000 ά νδ ρ ες. Πριν από τη ν ένα ρ ξη τω ν εχθροπ ρ α ξιώ ν ξεκ ίν η σ ε ένα ς "π όλε­ μος νεύρω ν" μ ετα ξύ τω ν δύο πλευρών. Ο χαγάνος π α ρ έτα ξε το ν σ τρα τό το υ μπρο­ στά από τη ν πύλη το υ Φ ιλοξένου, στη μέση

Ταφές Αβάρω ν π ολεμ ισ τώ ν μ α ζ ί μ ε το ά λογό το υ ς , από α β αρ ικά κ ο ιμ η τή ρ ια σ τη ν Ο υ γγ α ρ ία και σ τη Σ λο β α κ ία .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

περίπου τω ν Θ εοδοσ ιανώ ν τειχώ ν, και επεδ είκ ν υ ε τη δύναμή το υ σ τους κα τοίκο υς και σ του ς υπερασπιστές τη ς π ρ ω τεύο υ ­ σας. Μ ε το φως το υ ηλίου η λάμψη από το υ ς θ ώ ρ α κες και τις ασπίδες τω ν Αβάρων δ ημ ιο ύρ γησ ε ένα τρ ο μ ερ ό θ έα μ α για το υ ς κα το ίκο υ ς που έ τρ ε ξα ν στα τείχ η να το υ ς δουν. Ο π ατριάρχης Σ έρ γιο ς προσπάθησε να εξυψ ώ σ ει το η θ ικό τω ν π ολιορκουμένω ν π ερ ιφ έρ ο ν τα ς τη θ α υ μ α το υ ρ γή αχειροπ οί­ η το εικόνα τη ς Θ εο τό κ ο υ στα τείχ η . Η Θ εο ­ τό κ ο ς θ α είχ ε σε α υτή τη ν π ολιορκία το ν ρόλο τη ς π ροσ τάτιδας τη ς Κ ω νσ ταντινού­ πολης, όπως είχ ε για τη Θ εσσαλονίκη ο Α γιος Δ η μ ή τρ ιο ς κατά τη ν αβαροσλαβική π ολιορκία το υ 586. Ο κλοιός γύρω από τη ν πρω τεύουσα τη ς α υ το κρ α το ρ ία ς είχ ε π λέον κλείσ ει και τη ν επ ό μ ενη μέρ α ο χαγάνος π ροετοίμασ ε τη ν επίθεσ ή του. Δ εν δίστασε ακόμη και να ζη τήσ ει από το υ ς π ο λιο ρ κο υ μ ένο υ ς τρ ό φ ι­ μα, α ίτη μα το οποίο ικανοποίησε ο καίσαρας Κ ω νσ ταντίνος σ τέλνοντά ς το υ μερικά ζώα. Εχοντας ολοκληρώ σ ει τη ν π ρ ο ετο ιμ α ­ σία το υ ε π ιτέ θ η κ ε το πρωί τη ς 31ης Ιουλίου σ την Κ ω νσταντινούπολη. Οι Α βαροι επ ικέ­ ντρω σαν τη ν επίθεσ ή το υ ς σ τον το μ έα , μή­ κους ενό ς χ ιλιο μ έτρ ο υ περίπου, μ ετα ξύ τω ν πυλών το υ Π έμπ του και το υ Πολυανδρίου. Σ τη ν υπόλοιπη έκτασ η το υ τείχ ο υ ς είχαν π α ρα τα χθεί οι Σλάβοι σύμμαχοί το υς. Σ τις π ρώ τες γρα μ μές τω ν Σλάβων π ολε­ μούσαν σ τρ α τιώ τες δίχως θωράκιση και πί­ σω από α υ το ύ ς θω ρακισ μένοι πεζοί. Οι επι­ τιθ έ μ ε ν ο ι έριχναν α να ρ ίθ μη τα βέλη με τα τό ξα το υ ς σ του ς π ρομαχώ νες. Το α π όγευ­ μα κίνησαν και τις π ο λ ιο ρ κη τικές μηχανές, τις οπ οίες σ υναρμολόγησ αν με επ ιδ εξιό τη τα. Την 1η Α υγούσ του εκδ η λ ώ θ η κ ε η πρώ­ τη μεγά λη επίθεσ η με χρήση π ολεμικώ ν μηχανών. Σ το ν το μ έ α μ ετα ξύ τω ν πυλών Π ολυανδρίου και Αγίου Ρωμανού πλησία­ σαν στα τείχ η δώ δεκα ελ επ ό λ εις κα λυ μ μ έ­ ν ες με δ έρμα, οι οπ οίες έφ θ α να ν σε ύψος τις επ ά λξεις. Οι υπερασπιστές τω ν τειχώ ν κα τά φ ερ α ν χάρη σ την επινόηση κάποιου ναύτη να πυρπολήσουν μ ερ ικ ές ελεπ ό λεις. Ο να ύ τη ς το π ο θ έτη σ ε επάνω σε ένα μ εγά ­ λο κο μ μ ά τι ξύ λου ένα ομοίω μα πλοίου με ε ύ φ λ ε κ τα υλικά και το κ α τη ύ θ υ ν ε επάνω το υ ς σαν γερανό. Ο π ατριάρχης Ν ικηφ ό­ ρος ανα φ έρει, α ν τίθ ετα , ό τι οι π ο λεμ ικές μηχανές τω ν Αβάρω ν κα τα σ τρά φ ηκα ν και οι π ο λ εμ ισ τές που βρίσ κονταν σε α υ τές ε ­ ξο ν τώ θ η κ α ν από "θεία δύναμη". Από τη ν άλλη π λευρά σε ένα ευ α ίσ θ η το σ ημείο τη ς άμυνας, το Χρυσό Κέρας, ρ ίχτη κα ν στη θ ά ­ λασσα τα μικρά πλοιάρια (μονόξυλα) τω ν Σλάβων, τα οποία μάλλον είχαν μ ετα φ ερ ­ θ ε ί από το ν Δούναβη. Ο σ λαβικός σ τολί­ σκος σ υ γ κεν τρ ώ θ η κ ε στη γ έφ υ ρ α το υ Καλ­ λινίκου, όπου τα νερ ά ή τα ν αβαθή και τα βυζαντινά πλοία δ εν μπορούσαν να πλησιά­ σουν. Κατά τη διάρ κεια εκείνω ν τω ν πρώτων σ υγκρούσ εω ν ο μάγισ τρος Βώνος επεδίωξ ε ν έ ε ς δια π ρα γμα τεύσ εις με το ν χαγάνο. Ο τε λ ε υ τα ίο ς όμω ς ε π έμ εν ε στο αίτημά

--------------------------------M E O J V 1S I I M Ι Κ Μ ------------------------------

Κ Ω Ν ΣΤΑ Ν ΤΙΝ Ο ΥΠ Ο Λ Η ΚΛΙΜΑΚΑ 1:25.000 A ’

Ι Δ ' Ρεγεώνες (δκκχητική διαίρεα·)]

σΙες Β ΐ » Κτίριο εκλιπύντα ~ W ' Inucoivf) ακτή q [3 Μεγάλες Κινστίρνες (δεξαμενές) - ο ·» ·= > ο ο ο · Σιδερένιες αλυσίδες που έκλειναν το Βόσπορό και τον Κεράτιο Κδλπα

Πύλη KaXiyapbj

X . Ito « Μ - ' s a p fio u twv Μσγγόνων t l ‘e r . r x ir^erti*: *X a c r »a«3g XaluonpCTaav

KcptcinopraS (Συλοκέρκον ΓΜίζ

ΠύΚη -

HoAikKiflOtC>vf7 *

Β'ΛΑΧΕΡΝΈΣ Παλόη |

/jHenmapfm/ »ΐΠορφυρςγίΥΫητοϋ

Παλκ

Ayöp^önöÄr/;^ W^ώρας y

^

/ y f

6 ·Λ 6 φ ος

^ Φ Α Ν Α Ρ Z Z , KtcnStr, Σχολή

■ Κρηνίδες ή Ψαχρά T Ä xra

’"Aferri //.

ς fCtoaswiiMw}rtaTpWÄ*J\ \

Μ υ ρ ι ό > ,Ε

Π Ε Τ Ρ Ι0 Ν > · \ ^

ΓΪΆη row Πέμπτον

Λ ό φ ο ς Α γ . ©CC δ ώ ρ ο υ

'^σπβ/70^.

/irwrrc^va'·

i1

^

f A

^

A

>^?ΧΎΚΕΧ*^ν Πόρνος

ί. Λ ό φ ο ς Krv