Shri Swami Charitra Saramrut

|| ौी गणेशाय नम: || || ौी दत्ताऽेयाय नम: ||

|| ौी ःवामी समथर् || ौी ःवामी समथर् चिरऽ सारामृत

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय १ ॥ पिहला अध्याय ॥ ौी गणेशाय नमः ॥ ौी सरःवत्यै नमः ॥ ौी गुरुभ्यो नमः ॥ ौी कुलदे वतायै नमः ॥ ौी अक्कलकोटिनवासी - पूणद र् त्तावतार - िदगंबर - यितवयर् ःवािमराजाय नमः ॥ श्लोक ... ॄह्मानंद परमसुखदं केवलं ज्ञानमूितर् । द्वं द्वातीतं गगनसदृशं तत्त्वमःयािदलआयम ् ॥ एकं िनत्यं िवमलमचलं सवर्धीसािक्षभूतं । भावातीतं िऽगुणरिहतं सदगुरुं तं नमािम ॥ जयजय ौीजगरक्षका । जयजयाजी भक्तपालका । जयजय किलमलनाशका । अनािदिसद्ध जगदगुरु ॥१॥ जयजय क्षीरसागर िवलासा । मायाचबचालका अिवनाशा । शेषशयन अनंतवेषा । अनामातीता अनंता ॥२॥ जयजयाजी गरुडवाहना । जयजयाजी कमललोचना । जयजयाजी पिततपावना । रमारमणा िवश्वेशा ॥३॥ मेघवणर् आकार शांत । मःतकी िकरीट िवरािजत । तोच ःवयंभू आिदत्य । तेज विणर्ले न जाय ॥४॥ िवशाळ भाळ आकणर् नयन । सरळ नािसका सुहाःय वदन । दं तपंिक्त कुंदकळ्यांसमान । शुॅवणर् िवराजती ॥५॥ रत्नमाला हदयावरी । जे कोटी सूयार्चे तेज हरी । हे ममय भूषणे सािजरी । कौःतुभमिण िवशेष ॥६॥ वत्सलांच्छनाचे भूषण । तेिच ूेमळ भक्तीची खूण । उदरी िऽवळी शोभायमान । िऽवेणीसंगमासारखी ॥७॥ नािभकमल सुंदर अित । जेथे िवधात्याची उत्पत्ती । की चराचरा जन्मदाती । मूळ जननी तेिच पै ॥८॥ जानूपयर्ंत कर शोभती । मनगटी कंकणे िवराजती । करकमलांची आकृ ित । रक्तपंकजासमान ॥९॥ भक्ता द्यावया अभय वर । िसद्ध सवर्दा सव्य कर । गदा पद्म शंख चब । चार हःती आयुधे ॥१०॥ कांसे किसला पीतांबर । िवद्युल्लतेसम तेज अपार । कदर् ळीःतंभापिर सुंदर । उभय जंघा िदसताती ॥११॥ जेथे भक्तजन सुखावती । ज्याच्या दशर्ने पितत तरती । ज्याते अहोराऽ ध्याती । नारदािद ऋिषवयर् ॥१२॥ ज्याते कमला करे चुरीत । संध्यारागा समान रक्त । तळवे योग्य िचन्हें मंिडत । विणर्ता वेद शीणले ॥१३॥ चौदा िवद्या चौसष्ट कला । ज्याते विणर्ता थकल्या सकळा । ऐशा त्या परम मंगला । अल्पमती केिव वणूर् ॥१४॥ नारदािद मुनीश्वर । व्यास वाल्मीकािद किववर । बमू न शकले मिहमांवर । तेथे पामर मी काय ॥१५॥ जो सकळ िवश्वाचा जिनता । समुिकन्या ज्याची कांता । जो सवर् कारण कतार् । मंथारं भी नमू तया ॥१६॥ त्या महािवंणूचा अवतार । गजवदन िशवकुमर । एकदं त फरशधर । अगम्य लीला जयांची ॥१७॥ जो सकळ िवद्यांचा सागर । चौसष्ट कलांचे माहे र । ऋिद्ध िसद्धीचा दातार । भक्त पालक दयाळू ॥१८॥ मंगल कायीर् किरता ःमरण । िवघ्ने जाती िनरसोन । भजका होई िदव्य ज्ञान । वेदांतसार कळे पां ॥१९॥ सकल कायार्रंभी जाणा । किरती ज्याच्या नामःमरणा । ज्याच्या वरूसादे नाना । मंथरचना किरती कवी ॥२०॥ तया मंगलासी साष्टांग नमन । करुनी मागे वरदान । ःवामी चिरऽ सारामृत पूणर् । िनिवर्घ्नपणे होवो हे ॥२१॥ िजचा वरूसाद िमळता । मूढ पंिडत होती तत्त्वता । सकळ काव्याथर् येत हाता । ती ॄह्मसुता निमयेली ॥२२॥ मूढमती मी अज्ञान । काव्यािदकांचे नसे ज्ञान । माते तू ूसन्न होवोन । मंथरचना करवावी ॥२३॥ जो अज्ञानितिमरनाशक । अिवद्याकाननच्छे दक । जो सदबुद्धीचा ूकाशक । िवद्यादायक गुरुवयर् ॥२४॥ ज्यािचया कृ पेकरोन । सिच्छंया लाधे िदव्यज्ञान । तेणेच जगी मानवपण । येतसे की िनश्चये ॥२५॥ मी मितमंद अज्ञ बाळ । घेतली असे थोर आळ । ती पुरिवणार दयाळ । सदगुरुराज आपणची ॥२७॥ नवमास उदरी पािळले । ूसववेदनांते सोिशले । कौतुके करुनी वाढिवले ॥२८॥ जननीजनका समान । अन्य दै वत आहे कोण । वारं वार साष्टांग नमन । चरणी तयांच्या करीतसे ॥२९॥ ॄह्मा िवंणु महे श्वर । ितन्ही दे वांचा अवतार । लीलािवमही अिऽकुमर । दत्ताऽेय निमयेला ॥३०॥ तीन मुखे सहा हात । गळा पुंपमाळा शोभत । कणीर् कुंडले तेज अिमत । िवद्युल्लतेसमान ॥३१॥ कामधेनु असोिन जवळी । हाती धिरली असे झोळी । जो पाहता एक ःथळी । कोणासही िदसेना ॥३२॥ चार वेद होऊनी श्वान । वसती समीप राऽंिदन । ज्याचे िऽभुवनी गमन । मनावेगे जात जो ॥३३॥ त्या परॄह्मासी नमन । करोिन मागे वरदान । ःवामी चिरऽ सारामृत पूवर् । होवो कृ पेने आपुल्या ॥३४॥ वाढला कलीचा ूताप । करु लागले लोक पाप । पावली भूिम संताप । धमर्ॅष्ट लोक बहू ॥३५॥

पहा कैसे दै व िविचऽ । आयार्वतीर् आयर्पुऽ । वैभवहीन झाले अपार । दािरद्र्य, दःखे भोिगती ॥३६॥ ु िशिथल झाली धमर्बंधने । नािःतक न मािनती वेदवचने । िदवसेिदवस होमहवने । कमी होऊ लागली ॥३७॥ सुटला धमार्चा राजाौय । अधमर्ूवतर्का नाही भय । उत्तरोत्तर नािःतकमय । भरतखंड जाहले ॥३८॥ नाना िवद्या आिण कला । अःतालागी गेल्या सकला । ऐिहक भोगेच्छा बळावल्या । तेणे सुटला परमाथर् ॥३९॥ धमर्संःथापनाकारणे । युगायुगी अवतार घेणे । नानािवध वेष नटणे । जगत्पतीचे कतर्व्य ॥४०॥ लोक बहु ॅष्ट झाले । ःवधमार्तें िवसरले । नािःतकमतवादी मातले । आयर्धमार्िवरुद्ध ॥४१॥ मग घेतसे अवतार । ूत्यक्ष जो का अिऽकुमर । अक्कलकोटी साचार । ूिसद्ध झाला ःवामीरुपे ॥४२॥ कोठे आिण कोणत्या काळी । कोण्या जातीत कोणत्या कुळी । कोण वणार्ौम धमर् मुळी । कोणासही कळे ना ॥४३॥ ते ःवामी नामे महािसद्ध । अक्कलकोटी झाले ूिसद्ध । चमत्कार दािवले नानािवध । भक्त मनोरथ पुरिवले ॥४४॥ त्यांसी साष्टांग नमोनी । करी ूाथर्ना कर जोडोनी । आपुला िवख्यात मिहमा जनी । गावयाचे योिजले ॥४५॥ तुमचे चिरऽ महासागर । पावेन कैसा पैलतीर । पिर आत्मसाथर्क करावया साचार । मीन तेथे जाहलो ॥४६॥ िकंवा अफाट गगनसमान । अगाध आपुले मिहमाना अल्पमती मी अज्ञान । आबमण केवी करु ॥४७॥ िपपीिलका म्हणे िगरीसी । उचलून घालीन काखेसी । िकंवा खद्योत सूयार्सी । लोपवीन म्हणे ःवतेजे ॥४८॥ तैसी असे माझी आळ । बाळ जाणूनी लिडवाळ । पुरिवता तू दयाळ । िदनबंधू यितवयार् ॥४९॥ कतार् आिण करिवता । तूंिच एक ःवामीनाथा । मािझया ठाई वातार् । मीपणाची नसेची ॥५०॥ ऐसी ऐकुिनया ःतुती । संतोषली ःवामीराजमूितर् । किवलागी अभय दे ती । वरदहःते करोनी ॥५१॥ उणे न पडे मंथात । सफल होतील मनोरथ । पाहनी आयर्जन समःत । संतोषतील िनश्चये ॥५२॥ ू ऐसी ऐकोिन अभयवाणी । संतोष झाला मािझया मनी । यशःवी होवोनी लेखणी । मंथसमाप्तीूित पावो ॥५३॥ आता नमू साधूवंद ृ । ज्यासी नाही भेदाभेद । जे ःवात्मसुखी आनंदमय । सदोिदत राहती ॥५४॥ मग निमले किवश्वर । जे शब्दसृष्टीचे ईश्वर । ज्यांची काव्ये सवर्ऽ । ूिसद्ध असती या लोकीं ॥५५॥ व्यास वाल्मीक महाज्ञानी । बहत ु मंथ रिचले ज्यांनी । वारं वार तयांच्या चरणी । नमन माझे साष्टांग ॥५६॥ किवकुलमुकुटावतंस । निमले किव कािलदास । ज्यांची नाट्यरचना िवशेष । िूय जगीं जाहली ॥५७॥ ौीधर आिण वामन । ज्यांची मंथरचना पाहोन । ज्ञातेही डोलािवती मान । तयांचे चरण निमयेले ॥५८॥ ईशचरणी जडले िचत्त । ऐसे तुकारामािदक भक्त मंथारं भी तया निमत । वरूसादाकारणे ॥५९॥ अहो तुम्ही संत जनी । मज दीनावरी कृ पा करोनी । आपण हदयःथ राहोनी । मंथरचना करवावी ॥६०॥ आता करु नमन । जे का ौोते िवचक्षण । महाज्ञानी आिण िवद्वान । ौवणी सादर बैसले ॥६१॥ महापंिडत आिण चतुर । ऐसा ौोतृसमाज थोर । मितमंद मी त्यांच्यासमोर । आपले किवत्व केवी आणू ॥६२॥ परी थोरांचे लक्षण । एक मला ठाउके पूणर् । काही असता सदगुण । आदर किरती तयाचा ॥६३॥ संःकृ ताचा नसे गंध । मराठीही न ये शुद्ध । नाही पढलो शास्तर्छं द । किवत्वशक्ती अंगी नसे ॥६४॥ परी हे अमृत जाणोनी । आदर धरावा जी ौवणी । असे माझे असंःकृ त वाणी । ितयेकडे न पहावे ॥६५॥ न पाहता जी अवगुण । माह्य िततुकेंच घ्यावे पूणर् । एवढी िवनंती कर जोडोनी । चरणी आपुल्या करीतसे ॥६६॥ ःवामींच्या लीला बहत ु । असती ूिसद्ध लोकांत । त्या सवर् विणर्ता मंथ । पसरे ल समुिसा ॥६७॥ त्या महोदधीतुनी पाही । अमोल मुक्ताफळे घेतली काही । द्यावया मान सुज्ञाही । अनमान काही न करावा ॥६८॥ की हे उद्यान िवःतीणर् । तयामाजी ूवेश करीन । सुंदर कुसुमे िनवडोन । हार त्यांचा गुंिफला ॥६९॥ किव होवोिनया माळी । घाली ौोत्यांच्या गळी । उभा ठाकोिन बद्धांजुळी । करी ूाथर्ने सूेमे ॥७०॥ अहो या पुंपांचा सुवास । तृप्त करील आपुले मानस । हा सुगंध नावडे जयास । तेिच पूणर् अभागी ॥७१॥ आता असोत हे बोल । पुढे कथा बहु अमोल । वदिवता ःवामी दयाळ । िनिमत्त माऽ िवंणुकिव ॥७२॥ वैराग्ये ूत्यक्ष शंकर । तेजे जैसा सहस्तर्कर । दष्टा र् ुऽ । भक्ता मातेसमान ॥७३॥ ु केवळ सूयप यितराजपदकल्हार । िवंणुकिव होऊनी ॅमर । ज्ञानमधुःतव साचार । रुं जी तेथे घलीतसे ॥७४॥ ःवामी चिरऽ सारामृत ॥ नाना ूाकृ त कथासंमत । आदरे भक्त पिरसोत । ूथमोऽध्याय गोड हा ॥७५॥ ौीशंकरापर्णमःतु । ौी ौीपादौीवल्लभापर्णमःतु । इित ौी ःवामी चिरऽ सारामृते मंगलाचरणं नाम ूथमोऽध्यायः ॥१॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय २ ॥ दसरा अध्याय ॥ ु ौी गणेशाय नमः । कामना धरोनी जे भजती । होय त्यांची मनोरथपूितर् । तैसेिच िनंकाम भक्ताूती । कैवल्यूाप्ती होतसे ॥१॥ नृिसंहसरःवती ूगट झाले । अगिणत पापी तािरले । कदर् वीवनी गुप्त जहाले । गुरुचिरऽी ती कथा ॥२॥ पुढे लोकोद्धाराकारणे । भाग पडले ूगट होणे । धुंिडली बहत ु पट्टणे । तेिच ःवामी यितवयर् ॥३॥ ःवामींची जन्मपिऽका । एका भक्ते केली दे खा । परी ितजिवषयी शंका । मनामाजी येतसे ॥४॥ गुरुराज गुप्त झाले । ःवामीरुपे ूगटले । त्यांचे शकूमाण न िमळे ।

म्हणोिन शंका पिऽकेची ॥५॥

ते केवळ अनािदिसद्ध । खुंटला तेथें पिऽकावाद । लोकोद्धारासाठी ूिसद्ध मानवरुपे जाहले ॥६॥ अक्कलकोटा - माझारी । राचाप्पा मोदी याचे घरी । बैसली समथार्ंची ःवारी । भक्तमंडळी वेिष्टत ॥७॥ साहे ब कोणी कलकत्त्याचा । हे तू धरोनी दशर्नाचा । पातला त्याच िदवशी साचा । आदर तयाचा केला की ॥८॥ त्याजसवे एक पारसी । आता होता दशर्नासी । ते येण्यापूवीर् मंडळीसी । महाराजांनी सुचिवले ॥९॥ तीन खुच्यार् आणोनी बाहे री । मांडा म्हणती एके हारी । दोघांसी बैसवोनी दोहोंवरी । ितसरीवरी बैसले आपण ॥१०॥ ू पाहोनी समथार्ंचे तेज । उभयतांसी वाटले चोज । साहे बाने ूश्न केला सहज । आपण आता कोठनी ॥११॥ ःवामीनी हाःयमुख करोनी । उत्तर िदलें तयालागोनी । आम्ही कदर् लीवनांतुनी । ूथमारं भी िनघालो ॥१२॥ मग पािहले कलकत्ता शहर । दसरी नगरे दे िखली अपूवर् । बंगालदे श समम । आम्ही असे पािहला ॥१३॥ ु घेतले कालीचे दशर्न । पािहले गंगातटाक पावन । नाना तीथेर् िहं डोन । हिरद्वाराूित गेलो ॥१४॥ पुढे पािहले केदारे श्वर । िहं डलो तीथर् समम । ऐंशी हजारो हजार । नगरे आम्ही दे िखली ॥१५॥ मग तेथुनी सहज गती । पातलो गोदातटाकाूित । िजयेची महाूख्याती । पुराणांतरी विणर्ली ॥१६॥ केले गोदावरीचे ःनान । ःथळे पािहली परम पावन । काही िदवस िफरोन । है दाराबादे सी पातलो ॥१७॥ येउिनया मंगळवेढ्यास । बहत ु िदवस केला वास । मग येउिनया पंढरपुरास । ःवेच्छे ने तेथे रािहलो ॥१८॥ तदनंतर बेगमपूर । पािहले आम्ही सुंदर । रमले आमुचे अंतर । काही िदवस रािहलो ॥१९॥ तेथोिन ःवेच्छे ने केवळ मग पािहले मोहोळ । दे श िहं डोनी सकळ । सोलापुरी पातलो ॥२०॥ तेथे आम्ही काही मिहने । वास केला ःवेच्छे ने । अक्कलकोटा - ूित येणे । तेथोिनया जाहले ॥२१॥ तैपासूिन या नगरात । आनंदे आहो नांदत । ऐसे आमुचे सकल वृत्त । असे मूळापासोिन ॥२२॥ ऐकोिनया ऐशी वाणी । उभयता संतोषले मनी । मग ःवामी आज्ञा घेवोनी । गेले उठोनी उभयता ॥२३॥ द्वादश वषेर् मंगळवेढ्याूित । रािहले ःवामीराज यती । परी त्या ःथळी ूख्याती । िवशेष त्यांची न जाहली ॥२४॥ सदा वास अरण्यात । बहधा न येती गावात । जरी आिलया क्विचत । गिलच्छ जागी बैसती ॥२५॥ ु कोणी काही आणोिन दे ती । तेिच महाराज भिक्षती । क्षणैक राहिन मागुती । अरण्यात जाती उठोनी ॥२६॥ ू वेडा बुवा तयांूती । गावातील लोक म्हणती । कोणीही अज्ञाने नेणती । परॄम्हरुप हे ॥२७॥ त्या समयी नामे िदगंबर । वृत्तीने केवळ जे शंकर । तेव्हा तयांचा अवतार । सोलापूरी जाहला ॥२८॥ ते जाणोनी अंतरखूण । ःवामींसी मािनती ईश्वरासमान । परी दसरे अज्ञ जन । वेडा म्हणोनी लेिखती ॥२९॥ ु दशर्ना येता िदगंबर । लीलािवमही यितवयर् । कंबरे वरी ठे वूनी कर । दशर्न दे ती तयासी ॥३०॥ अमृतासमान पुढें कथा । ऐकता पावन ौोता वक्ता । ःवामी समथर् वदिवता । ज्यांची सत्तासवर्ऽ ॥३१॥ अहो हे ःवामी चिरऽ । भरला असे क्षीरसागर । मुक्त करोनी ौवणद्वर । ूाशन करा ौोते हो ॥३२॥ तुम्हा नसावा येथे वीट । सवर्दा सेवावे आकंठ । भवभयाचे अिरष्ट । तेणे चुके िवंणू म्हणे ॥३३॥ ःवामी चिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथासंमत । आनंदे भक्त पिरसोत । िद्वतीयोऽध्याय गोड हा ॥३४॥ इित ौी ःवामी चिरऽ सारामृते िद्वतीयोऽध्यायः । ौीरःतु ॥ शुभमःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ३ || ितसरा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ धन्य धन्य ते या जगती । ःवामीचरणी ज्यांची भक्ती । त्यांसी नाही पुनरावृत्ती । पद पावती कैवल्य ॥१॥ गताध्यायी कथा सुंदर । ःवामींनी िनवेिदले ःवचिरऽ । आिण बाबा िदगंबर । त्यांचे वृत्त िनवेिदले ॥२॥ िनिवर्कार ःवामीमूितर् । लोका चमत्कार दािवती । काही वषेर् करोनी वःती । मंगळवेढे सोिडले ॥३॥ मोहोळमाजी वाःतव्य करीत । आप्पा टोळ झाले भक्त । तेथीचे साकल्य वृत्त । अल्पमती केवी वणूर् ॥४॥ ःवामी चिरऽाचे हे सार । म्हणूनी केला नाहीं िवःतार । विणर्ता कथा समम । मंथ पसरे उदधीसम ् ॥५॥ सवे घेउनी ःवामींसी । टोळ जाती अक्कलकोटासी । अधर्मागार्वरुनी टोळांसी । मागे परतणे भाग पडे ॥६॥ टोळे आज्ञािपले सेवका जोवरी आम्ही येउ का । तोवरी ःवामींसी सोडू नका । येथेच मुक्काम करावा ॥७॥ टोळ गेिलया परतोनी । ःवामी चालले उठोनी । बहत ु विजर्ले सेवकांनी । परी नच मािनले त्या ॥८॥ तेथोिनया िनघाले । अक्कलकोटाूित आले । मामद्वारी बैसले । यितराज ःवेच्छे ने ॥९॥ तेथे एक अिवंध होता । तो करी तयांची थट्टा । परी काही चमत्कार पाहता । महािसद्ध समजला ॥१०॥ पूवप र् ुण्याःतव िनिश्चती । आले चोळाप्पाचे गृहाूती । ःवामीसी जाणोनी ईश्वरमूतीर् । चोळाप्पा करी आदर ॥११॥ चोळाप्पाचे भाग्य उदे ले । यितराज गृहासी आले । जैसी कामधेनू आपण बळे । दािरद्र्याच्या घरी जाय ॥१२॥ पूवप र् ुण्य होते गाठी । म्हणून घडल्या या गोष्टी । झाली ःवामीराज भेटी । परम भाग्य तयाचे ॥१३॥ धन्य धन्य तयाचे सदन । जे ःवामींचे वाःतव्यःथान । सुरवरा जे दलर् ु भ चरण । तयाच्या घरी लागले ॥१४॥ योगाभ्यासी योग सािधती । तडी तापडी मागीर् ौमती । िनराहार िकतीक राहती । मौन धिरती िकती एक ॥१५॥ एक चरणी उभे राहोन । सदा िवलोिकती गगन । एक िगिरगव्हरी बैसोन । तपश्चयार् किरताती ॥१६॥ एक पंचािग्नसाधन किरती । एक पवनाते भिक्षती । िकत्येक संन्यासी होती । संसार अवघा सांडोनी ॥१७॥ एक किरती कीतर्न । एक मांिडती पूजन । एक किरती होमहवन । एक षटकमेर् आचिरती ॥१८॥ एक लोका उपदे िशती । एक मांिडती पूजन । एक ॄाह्मण भोजन किरती । एक बांिधती दे वालये ॥१९॥ परी जयाचे चरण । दलर् ु भ सदभक्तीवाचोन । केिलयासी नाना साधन । भावािवण सवर् व्यथर् ॥२०॥ योगयागािदक काही । चोळापाने केले नाही । परी भिक्तःतव पाही । ःवामी आले सदनाते ॥२१॥ तयाची दे खोिनया भक्ती । ःवामी तेथे भोजन किरती । तेव्हा चोळाप्पाचे िचत्ती । आनंद झाला बहसाळ ॥२२॥ ु तैपासून तयाचे घरी । रािहले ःवामी अवतारी । िदवसेंिदवस चाकरी । चोळाप्पा करी अिधकािधक ॥२३॥ तेव्हा राज्यपदािधकारी । मालोजीराजे गादीवरी । दक्ष असोिन कारभारी परम ज्ञानी असती जे ॥२४॥ अक्कलकोटची ूख्याती । तेव्हा काही िवशेष नव्हती । परी तयांचे भाग्य िनिश्चती । ःवामी चरणीं उदे लें ॥२५॥ तैपासून जगांत । त्या नगराचें नाव गाजत । अूिसद्ध ते ूख्यात । िकतीएक जाहले ॥२६॥ चोळाप्पाचे गृहाूती । आले कोणी एक यती । लोका चमत्कार दािवती । गावात मात पसरली ॥२७॥ आपुली व्हावी ूख्याती । ऐसे नाही जयांचे िचत्ती । म्हणूिनया ःवामीराज यती । बहधा न जाती िफरावया ॥२८॥ ु लोकांमाजी पसरली मात । नृपासी कळला वृतांत । की आपुिलया नगरात । यती िवख्यात पातले ॥२९॥ राहती चोळप्पाचे घरी । दशर्ना जाती नरनारी । असती केवळ अवतारी । लीला ज्यांची िविचऽ ॥३०॥ वातार् ऐसी ऐकोनी । राव बोलले काय वाणी । गावात यती येवोनी । फार िदवस जाहले ॥३१॥

परी आम्हा ौुत पाही । आजवरी जाहले नाही । आता जावोनी लवलाही । भेटू तया तियवयार् ॥३२॥ परी ते केवळ अंतज्ञार्नी । ऐसी वातार् ऐकली कानी । हे सत्य तरी येवोनी । आताच दे ती दशर्ना ॥३३॥ रावमुखातून वाणी िनघाली । तोिच यितमूतीर् पुढे ठे ली । सकल सभा चिकत झाली । मित गुंगली रायाची ॥३४॥ िसंहासनाखाली उतरोन । राव घाली लोटांगण । ूेमाौुन ं ी भरले नयन । कंठ झाला सदगिदत ॥३५॥ दृढ घातली िमठी चरणी । चरण धुतले नेऽाौून ं ी । मग तयां हःतकीं धरोनी । आसनावरी बैसिवले ॥३६॥ खूण पटली अंतरी । ःवामी केवळ अवतारी । अभक्ती पळोनी गेली दरी ू । चरणी भक्ती जडली तै ॥३७॥ सकळ सभा आनंदली । समःती पाऊले विदली । षोडशोपचारे पूिजली । ःवामीमूतीर् नृपराये ॥३८॥ िनराकार आिण िनगुण र् । भक्तांसाठी झाले सगुण । तयांच्या पादका िशरी धरोन । िवंणू नाचे ॄम्हानंदे ॥३९॥ ु ःवामी चिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । ूेमळ भक्त पिरसोत । तृतीयोऽध्याय गोड हा ॥४०॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृत अक्कलकोटनगरूवेशे तृतीयोऽध्याय ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ४ || चौथा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ मुखें कीतर्न करावे । अथवा ौवणी ऐकावे । षोडशोपचारे पूजावे । ःवामीचरण भक्तीने ॥१॥ नलगे करणे तीथार्टन । योगाभ्यास होमहवन । सांडोिनया अवघा शीण । नामःमरण करावे ॥२॥ ःवामी नामाचा जप किरता । चारी पुरुषाथर् येती हाता । ःवामीचिरऽ गात ऐकता । पुनरावृित्त चुकेल ॥३॥ गताध्यायाचे अंती । अक्कलकोटी आले यित । नृपराया दशर्न दे ती । ःवेच्छे ने राहती तया पुरी ॥४॥ चोळाप्पाचा दृढ भाव । घरी रािहले ःवामीराव । हे तयाचे सुकृत पूवर् । िनत्य सेवा घडे त्याते ॥५॥ जे केवळ वैकुंठवासी । अष्टिसद्धी ज्यांच्या दासी । नविनधी तत्पर सेवेसी । ते धिरती मानवरुप ॥६॥ चोळाप्पा केवळ िनधर्न । परी ःवामीकृ पा होता पूणर् । लआमी होऊिनया आपण । सहज आली तया घरी ॥७॥ कैसी आहे तयाची भक्ती । िनत्य पाहती परीक्षा यित । नाना ूकारे ऽास दे ती । परी तो कधी न कंटाळे ॥८॥ चोळाप्पाची सदगुणी कांता । तीही केवळ पितोता । सदोिदत ितच्या िचत्ता । आनंद ःवामीसेवेचा ॥९॥ ःवामी नाना खेळ खेळती । िविचऽ लीला दाखिवती । नगरवासी जनांची भक्ती । िदवसेंिदवस दृढ जडली ॥१०॥ ःवामी केवळ ईश्वरमूतीर् । दे शोदे शी झाली ख्याती । बहत ु लोक दशर्ना येती । कामना िचत्ती धरोनी ॥११॥ कोणी संपत्तीकारणे । कोणी मागती संताने । व्हावी म्हणोिनया लग्ने । येती दरू दे शाहनी ॥१२॥ ू शरीरभोगें कष्टले । संसारतापे तप्त झाले । मायामय पसार्याते फसले । ऐसे आले िकतीएक ॥१३॥ सवार्ंशी कल्पिमासमान । होऊनी कामना किरती पूणर् । भक्तकाजाःतव अवतीणर् । मानवरुपे जाहले ॥१४॥ ु भक्त अंतरीं जे जे इिच्छती । ते ते यितराज पुरिवती । दृढ चरणी जयांची भिक्त । त्यासी होती कल्पतरु ॥१५॥ जे का िनंदक कुिटल । तया शाःते केवळ । नािःतकाूती तात्काळ । योग्य शासन किरताती ॥१६॥ मिहमा वाढला िवशेष । िकत्येक करु लागले द्वे ष । कोणा एका समयास । वतर्मान घडले पै ॥१७॥ कोणी दोन संन्यासी । आले अक्कलकोटासी । हासोिन म्हणती जनांसी । ढोंिगयाच्या नादी लागला ॥१८॥ हा ःवामी नव्हे ढोंगी । जो नाना भोग भोगी । साधू लक्षणे याचे अंगी । कोणते हो वसतसे ॥१९॥ काय तुम्हा वेड लागले । वंिदता ढोंग्याची पाऊले । यात ःवाथर् ना परमाथर् िमळे । फसला तुम्ही अवघेही ॥२०॥ ऐसे तयांनी िनंिदले । समथार्ंनी अंतरी जािणले । जेव्हा ते भेटीसी आले । तेव्हा केले नवल एक ॥२१॥ पहावया आले लक्षण । समथर्ं समजले ती खूण । ज्या घरी बैसले तेथोन । उठोिनया चािलले ॥२२॥ एका भक्तािचया घरी । पातली समथार्ंची ःवारी । तेही दोघे अिवचारी । होते बरोबरी संन्यासी ॥२३॥ तेथे या ितन्ही मूतीर् । बैसिवल्या भक्ते पाटावरती । ौी ःवामी आपुले िचत्ती । चमत्कार म्हणती करु आता ॥२४॥ दशर्नेच्छू जन असंख्यात । पातले तेथे क्षणाधार्ंत । समाज दाटला बहत ु । एकच गदीर् जाहली ॥२५॥ दशर्न घेउन चरणांचे । मंगल नांव गजर्ती वाचे । हे तू पुरवावे मनीचे । म्हणोिनया िवनिवती ॥२६॥ कोणी िव्य पुढे ठे िवती । कोणी फळे समिपर्ती । नाना वःतू अपर्ण किरती । नाही िमती तयांते ॥२७॥ कोणी नवसाते किरती । कोणी आणोिनया दे ती । कोणी काही संकल्प किरती । चरण पूिजती आनंदे ॥२८॥ संन्यासी कौतुक पाहती । मनामाजी आश्चयर् किरती । क्षण एक तटःथ होती । वैरभाव िवसरोनी ॥२९॥ क्षण एक घडता सत्संगती । तत्काळ पालटे की कुमित । म्हणोनी किव विणर्ताती । संतमिहमा िवशेष ॥३०॥ ःवामीपुढे जे जे पदाथर् । पडले होते असंख्यात । ते िनजहःते समथर् । संन्यासापुढे लोिटती ॥३१॥ पाणी सुटले त्यांच्या मुखासी । म्हणती यथेच्छ िमळे ल खावयासी । आजा सारा िदवस उपवासी । जीव आमुचा कवळवला ॥३२॥

मोडली जनांची गदीर् । तो येवोनी सेवेकरी । संन्याशांपुढल्या नानापरी । वःतू नेऊ लागले ॥३३॥ तेव्हा एका क्षणाधार्त िव्यािदक सारे नेत । संन्यासी मनी झुरत । व्याकुळ होत भुकेने ॥३४॥ समथार्ंनी त्या िदवशी । ःपशर् न केला अन्नोदकासी । सूयर् जाता अःताचळाची । तेथोिनया उठले ॥३५॥ दोघे सन्यासी त्या िदवशी । रािहले केवळ उपवासी । राऽ होता तयांसी । अन्नोदक वज्यर् असे ॥३६॥ जे पातले करु छळणा । त्यांची जाहली िवटं बना । दं डावया कुित्सत जना । अवतरले यितवयर् ॥३७॥ त्यांच्या चरणी ज्यांची भिक्त । त्यांचे मनोरथ पुरिवती । पसरली जगी ऐशी ख्याती । लीला ज्यांची िविचऽ ॥३८॥ ौीपादवल्लभ भिक्त । किलयुगीं वाढे ल िनिश्चती । त्यांचा अवतार ःवामी यित । विणर् कीतीर् िवंणुदास ॥३९॥ ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ । भक्त चतुथोर्ऽध्याय गोड हा ॥४०॥ ौीःवामीराजापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ५ || पाचवा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ भवकानन वैश्वानरा । अज्ञानतमच्छे दका भाःकरा । पूणस र् ाक्षी परात्परा । भक्ता खरा सदय तू ॥१॥ गंगाजळ जैसे िनमर्ळ । तैसे तुझे मन कोमल । तुजसी ःतिवता ूेमळ । सत्वर त्याते पावसी ॥२॥ िवशेष गंगाजळाहन ू । आपुले असे मिहमान । पाप ताप आिण दै न्य । तुमच्या ःमरणे िनवारती ॥३॥ ःवामीचिरऽ कराया ौवण । ौोते बैसले सावधान । ूसंगाहिन ूसंग पूणर् । रसभिरत पुढे पुढे ॥४॥ ू ज्यांचे सबळ पूवप र् ुण्य । तया झाले ःवामी दशर्न । ऐसे चोळाप्पा आदीकरुन । भाग्यवंत सेवेकरी ॥५॥ अक्कलकोट नगरात । एक तपपयर्ंत । ःवामीराज वास करीत । भक्त बहत ु जाहले ॥६॥ वातार् पसरली चहकडे । कोणासी पडता साकडे । धाव घेती ःवामींकडे । राजेराजवाडे थोर थोर ॥७॥ ू म्हणती भोसल्यांचे भाग्य परम । ःवामीरत्न लाधले उत्तम । नृपतीही भक्त िनःसीम । ःवामी चरणी िचत्त त्यांचे ॥८॥ तेव्हा िकतीएक नृपती । ःवामीदशर्न घेऊ इिच्छती । आिण आपुल्या नगराूती । आणू म्हणती तयांसी ॥९॥ अक्कलकोटाहनी ःवामीसी । आणावे आपुल्या नगरासी । मग कोणे एके िदवशी । सभेमाजी बैसले ॥११॥ ू िदवाण आिण सरदार । मानकरी तैसे थोर थोर । बैसले असता समम । बोले नृपवर तयांूती ॥१२॥ कोणी जाऊनी अक्कलकोटासी । येथे आणील ःवामीसी । तरी आम्ही तयासी । इनाम दे ऊ बहत ु ॥१३॥ त्याचा राखू सन्मान । लागेल िततुके दे ऊ धन । ही वटपुरी वैकुंठभवन । वसता ःवामी होईल ॥१४॥ कायर् जाणूनीकठीण । कोणी न बोलती वचन । कोणा एका लागून । गोष्ट मान्य करवेना ॥१५॥ तेव्हा तात्यासाहे ब सरदार । होता योग्य आिण चतुर । तो बोलता झाला उत्तर । नृपलागी पिरयेसा ॥१६॥ आपुली जरी इच्छा ऐसी । ःवामीते आणावे वटपुरीसी । तरी मी आणीन तयांसी । िनश्चय मानसी असो द्या ॥१७॥ ऐसे ऐकोनी उत्तर । संतोषला तो नृपवर । तैसी सभाही समम । आनंिदत जाहली ॥१८॥ संिजवनी िवद्या साधण्याकरीता । शुबाजवळी कच जाता । दे वी सन्मािनला होता । बहत ु आनंदे करोनी ॥१९॥ नृपतीसह सकळ जने । त्यावरी तात्यासी सन्माने । गौरवोिन मधुर वचने । यशःवी हो म्हणती तया ॥२०॥ बहत ु धन दे त नृपती । सेवक िदधले सांगाती । जावया अक्कलोटाूती । आज्ञा िदली तात्याते ॥२१॥ तात्यासाहे ब िनघाले । सत्वर अक्कलकोटी आले । नगर पाहनी संतोषले । जे केवळ वैकुंठ ॥२२॥ ू पाहनी ःवामीची िदव्य मूतीर् । आनंद झाले िचत्ती । तेथील जनांची पाहनी भक्ती । धन्य म्हणती तयाते ॥२३॥ ु ु अक्कलकोटीचे नृपती । ःवामीचरणी त्यांची भक्ती । राजघराण्यातील युवती । त्याही किरती ःवामीसेवा ॥२४॥ आिण सवर् नागिरक । तेही झाले ःवामीसेवक । त्यांत विरष्ठ चोळाप्पािदक । सेवेकरी िनःसीम ॥२५॥ ऐसे पाहनी तात्यांसी । िवचार पडला मानसी । या नगरातुनी ःवामींसी । कैसे नेऊ आपण ॥२६॥ ू अक्कलकोटीचे सकल जन । ःवामीभक्त झाले पूणर् । ःवामींचेही मन रमोन । गेले ऐसे ह्या ठाया ॥२७॥ ूयत्नांती परमेश्वर । ूयत्ने कायर् होय सत्वर । लढवोनी युक्ती थोर । कायर् आपण साधावे ॥२८॥ ऐसा मनी िवचार करोनी । कायर् आरं िभले तात्यांनी । संतुष्ट रहावे सेवकजनी । ऐसे सदा किरताती ॥२९॥ करोनी नाना

पक्वान्ने । किरती ॄाह्मणभोजने । िदधली बहसाल दाने । याचक धने तृप्त केले ॥३०॥ ु

ःवामीिचया पूजेूती । नाना िव्ये समिपर्ती । जेणे सेवेकरी संतुष्ट होती । ऐसे करीती सवर्दा ॥३१॥ ूसन्न व्हावे भक्तवत्सले । कायर् साधावे आपुले । म्हणोनी नाना उपाय केले । िव्य वेिचले तात्यांनी ॥३२॥ ऐशीयाने काही न झाले । केले िततुके व्यथर् गेले । तात्या मनी िखन्न झाले । िवचार पडला तयांसी ॥३३॥

ू मग लढिवली एक युक्ती । एकांती गाठनी चोळाप्पाूती । त्याजलागी िवनंती किरती । बुिद्धवाद सांगती त्या ॥३४॥ जरी तुम्ही समथार्ंसी । घेऊनी याल बडोद्यासी । मग मल्हारराव आदरे सी । इनाम दे तील तुम्हाते ॥३५॥ मान राहील दरबारी । आिण दे तील जहािगरी । ऐसे नानाूकारी । चोळाप्पाते सांिगतले ॥३६॥ िव्येण सवेर् वशाः । चोळाप्पासी लागली आशा । तयाच्या अंतरी भरवसा । जहािगरीचा बहसाल ॥३७॥ ु मग कोणे एके िदवशी । करीत असता ःवामीसेवेसी । यितराज तया समयासी । आनंदवृत्ती बैसले ॥३८॥ चोळाप्पाने कर जोडोनी । िवनंती केली मधुर वचनी । कृ पाळू होऊनी समथार्ंनी । बडोद्याूती चलावे ॥३९॥ तेणे माझे कल्याण । िमळे ल मला बहत ु धन । आपुलाही योग्य सन्मान । तेथे जाता होईल ॥४०॥ ऐसे ऐकोिनया वचन । समथार्ंनी हाःय करोन । उत्तर चोळाप्पालागोन । काय िदले सत्वर ॥४१॥ रावमल्हार नृपती । त्याच्या अंतरी नाही भक्ती । मग आम्ही बडोद्याूती । काय म्हणोनी चलावे ॥४२॥ पुढले अध्यायी सुंदर कथा । पावन होय ौोता वक्ता । ौीःवामीराज वदिवता । िनिमत्त िवंणुदास असे ॥४३॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । पंचमोऽध्याय गोड हा ॥४४॥ ौीरःतुः शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ६ || सहावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ धरोनी िशशूचा हात । अक्षरे पंिडत िलहवीत । तैसे ःवामीचिरऽामृत । ःवामी समथर् वदिवती ॥१॥ मी केवळ मितमंद । केवी वणूर् चिरऽ अगाध । परी माझा हा छं द । ःवामी समथर् पुरिवती ॥२॥ ज्यांच्या वरूसादे करुन । मुढा होय शास्तर्ज्ञान । त्या समथार्ंचे चरण । वारवार निमतसे ॥३॥ कृ पाळू होऊन समथर्ं । वदवावे आपुल्या चिरता । ौवणे ौोतयांच्या िचत्ता । ॄह्मानंद ूाप्त होवो ॥४॥ सुरतरुची घेऊनी सुमने । त्यासीच अपार्वी ूीतीने । झाला मंथ ःवामी कृ पेने । त्यांच्याच पदी अिपर्जे ॥५॥ मागील अध्यायाच्या अंती । चोळाप्पा िवनवी ःवामीूती । कृ पा करोनी मजवरती । बडोद्यासी चलावे ॥६॥ भाषण ऐसे ऐकोनी । समथर्ं बोलती हांसोनी । मल्हाररावािचया मनी । आम्हांिवषयी भाव नसे ॥७॥ म्हणोनी तयाच्या नगरात । आम्हा जाणे नव्हे उिचत । अक्कलकोट नगरात । आम्हा राहणे आवडे ॥८॥ ऐसी ऐकोिनया वाणी । चोळाप्पा िखन्न झाला मनी । त्याने सत्वर येवोनी । तात्याूती सांिगतले ॥९॥ ऐसा यत्न व्यथर् गेला । तात्या मनी िचंतावला । आपण आलो ज्या कायार्ला । ते न जाय िसद्धीसी ॥१०॥ परी पहावी यत्न करोनी । ऐसा िवचार केला मनी । मग काय केले तात्यांनी । अनुष्ठान आरं िभले ॥११॥ ऐसे नाना उपाय केले । परी ते सवर् व्यथर् गेले । कायर् िसिद्धस न गेले । िखन्न झाले मुख त्यांचे ॥१२॥ भक्ती नाही अंतरी । दांिभक साधनाते करी । तयांते ःवामी नरहरी । ूसन्न कैसे होतील ॥१३॥ तयांनी माजिवली ढोंगे । आिण केली नाना सोंगे । भक्तीिवण हठयोगे । ःवामी कृ पा न होय ॥१४॥ मग तात्यांनी काय केले । सप्ताहासी ॄाह्मण बैसिवले । गुरुचिरऽ आरं िभले । व्हावयासी ःवामीकृ पा ॥१५॥ परी तयाच्या वाड्यात । कधी न गेले समथर् । तात्या झाला व्यमिचत्त । काही उपाय सुचेना ॥१६॥ मल्हारराव नृपाने । पाठिवले ज्या कायार्कारणे । ते आपल्या हातून होणे । अशक्य असे वाटते ॥१७॥ आता जाऊनी बडोद्यासी । काय सांगावे रािजयासी । आिण सकळ जनांसी । तोंड कैसे दाखवावे ॥१८॥ ऐशा उपाये करोन । न होती ःवामी ूसन्न । आता एक युक्ती योजुन । न्यावे पळवोन यतीसी ॥१९॥ ःवामी केवळ ईश्वरमूतीर् । हे नेणे तो मंदमती । म्हणूनी योिजली कपटयुक्ती । परी ते िसद्धीते न जाय ॥२०॥ असो कोणे एके िदवशी । साधोनी योग्य समायासी । मेण्यात घालोनी ःवामीसी । तात्यासाहे ब िनघाले ॥२१॥ कडपगांवचा मागर् धिरला । अधर्मागीर् मेणा आला । अंतरसाक्षी समथार्ला । गोष्ट िविदत जाहली ॥२२॥ मेण्यातूनी उतरले । मागुती अक्कलकोटी आले । ऐसे बहत ु वेळा घडले । हाही उपाय खुंटला ॥२३॥ मग पुढे राजवाड्यात । जाऊिनया रािहले समथर् । तेव्हा उपाय खुंटत । टे िकले हात तात्यांनी ॥२४॥ या ूकारे यत्न केले । परी िततुके व्यथर् गेले । व्यथर् िदवस गपािवले । िव्य खिचर्ले व्यथर्ची ॥२५॥ मग अपयशाते घेवोनी । बडोद्यासी आले परतोनी । समथर्कृपा भक्तीवाचोनी । अन्य उपाय न होय ॥२६॥ परी मल्हारसव नृपती । ूयत्न आरं भीती पुढती । सवर्ऽांसी िवचािरती । कोण जातो ःवामींकडे ॥२७॥ तेव्हा मराठा उमराव । यशवंत तयांचे नाव । नृपकायार्ची धरुन हाव । आपण पुढे जाहला ॥२८॥ ःवामीकारणे वस्तर्े भूषणे । धन आिण अमोल रत्ने । दे ऊनी त्याजवळी नृपाने । आज्ञा िदधली जावया ॥२९॥ तो येवोिन अक्कलकोटी । घेतली समथार्ंची भेटी । वस्तर्े अलंकार सुवणर्ताटी । ःवामीपुढे ठे िवत ॥३०॥ ती पाहनी समथार्ला । तेव्हा अिनवार बोध आला । यशवंता पाहोनी डोळा । काय तेव्हा बोलले ॥३१॥ ू अरे बेडी आणोनी । सत्वर ठोका याचे चरणी । ऐसे िऽवार मोठ्यांनी । समथर् बोधे बोलले ॥३२॥

बोध मुिा पाहोनी । यशवंतराव भ्याला मनी । पळाले तोंडचे पाणी । लटलटा कापू लागला ॥३३॥ मग थोड्याच िदवशी । आज्ञा आली यशवंतासी । सत्वर यावे बडोद्यासी । तेथील कायार्सी सोडोनी ॥३४॥ साहे बा िवषूयोग केला । मल्हाररावावरी आळ आला । त्या कृ त्यामाजी यशवंताला । गुन्हे गार लेिखले ॥३५॥ हाती पायी बेडी पडली । ःवामीवचनाची ूिचती आली । अघिटत लीला दािवली । ख्याती झाली सवर्ऽ ॥३६॥ समथार्ंची अवकृ पा जयावरी । त्याच्या कष्ट होती शरीरी । कृ पा होय ज्यावरी । तया सवार्नंद ूाप्त होय ॥३७॥ महासमथार् भक्त पालका । अनािदिसद्धा जगन्नायका । िनिशिदनी शंकर सखा । िवंणूिचया मनी वसे ॥३८॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भक्त पिरसोत । षष्ठोऽध्यायः गोड हा ॥३९॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृते षष्ठोऽध्याय ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ७ || सातवा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी िनगुण र् ा । जयजयाजी सनातना । जयजयाजी अघहरणा । लोकपाला सवेर्शा ॥१॥ आपुल्या कृ पेकरोन । अल्प विणर्ले आपले गुण । ौोती द्यावे अवधान । ौवणी आदर धरावा ॥२॥ अक्कलकोटी मालोजी नृपती । समथर्चरणी जयाची भिक्त । ःवहःते सेवा िनत्य करोिन । किरती यती परॄह्मा ॥३॥ वेदांत आवडे तयासी । ौवण किरती िदवसिनशी । हे रळीकरािदक शास्तर्ासी । वेतने दे ऊिन ठे िवले ॥४॥ त्या समयी मुंबापुरी । िवंणुबुवा ॄह्मचारी । ूाकृ त भाषणे वेदांतावरी । करुनी लोका उपदे िशती ॥५॥ कैकांचे ॅम दविडले । परधमोर्पदे शका िजंिकले । कुमागर्वितर्यासी आिणले । सन्मागार्वरी तयानी ॥६॥ त्यासी आणावे अक्कलकोटी । हे तु उपजला नृपापोटी । बहत ु करोनी खटपटी । बुवांसी शेवटी आिणले ॥७॥ नृपा आवडे वेदांत । बुवा त्यात पारं गत । भाषणे ौोतयाचे िचत्त । आकषूिर् न घेती ते ॥८॥ राऽंिदन नृपमंिदरी । वेदांतचचार् ॄह्माचारी । किरती तेणे अंतरी । नृपती बहत ु सुखावे ॥९॥ अमुतानुभविद मंथ । आिण ज्ञानेश्वरी िवख्यात । िकत्येक संःकृ त ूाकृ त । वेदात मंथ होते जे ॥१०॥ त्याचे करोनी िववरण । संतोिषत केले सवर् जन । तया नगरी सन्मान । बहत ु पावले ॄह्माचारी ॥११॥ ख्याती वाढली लोकांत । ःतुित किरती जन समःत । सदा चचार् वेदात । राजगृही होतसे ॥१२॥ जे भक्त जनांचे माहे र । ूत्यक्ष दत्ताचा अवतार । ते समथर् यतीश्वर । अक्कलकोटी नांदती ॥१३॥ एके िदवशी सहज िःथती । ॄह्माचारी दशर्ना येती । ौेष्ठ जन सांगती । िकत्येक होते तया वेळी ॥१४॥ ू । ूश्न किरती ःवामीसी ॥१५॥ पहावया यतीचे लक्षण । ॄह्माचारी किरती भाषण । काही वेदांतिवषय काढन ॄह्मपद तदाकार । काय केल्याने होय िनधार्र । ऐसे ऐकोिन सत्वर । यितराज हासले ॥१६॥ मुखे काही न बोलती । वारं वार हाःय किरती । पाहनी ऐशी िविचऽ वृित्त । बुवा म्हणती काय मनी ॥१७॥ ू हा तो वेडा संन्यासी । भुरळ पडली लोकांसी । लागले व्यथर् भक्तीसी । याने ढोंग माजिवले ॥१८॥ तेथोिन िनघाले ॄह्मचारी । आले सत्वर बाहे री । लोका बोलती हाःयोत्तरी । तुम्ही व्यथर् फसला हो ॥१९॥ परमेश्वररुप म्हणता यती । आिण किरता त्याची भिक्त । परी हा ॅम तुम्हाूती । पडला असे सत्यची ॥२०॥ पाहोिन तुमचे अज्ञान । याचे वाढले ढोंग पूणर् । वेदशास्तर्ािदक ज्ञान । याते काही असेना ॥२१॥ ऐसे ॄह्मचारी बोलोनी । पातले आपुल्या ःवःथानी । िवकल्प पातला मनीं । ःवामीसी तुच्छ मािनती ॥२२॥ िनत्यिनयम सारोन । ॄह्मचारी किरती शयन । जवळी पारशी दोघेजण । तेही िनििःथ जाहले ॥२३॥ िनिा लागली बुवांसी । लोटली कांही िनशी । एक ःवप्न तयांसी । चमत्कािरक पडलेसे ॥२४॥ आपुल्या अंगावरी वृिश्चक । एकाएकी चढले असंख्य । महािवषारी त्यातुनी एक । दं श आपणा करीतसे ॥२५॥ ऐसे पाहोनी ॄह्मचारी । खडबडोनी उठले लौकरी । बोबडी पडली वैखरी । शब्द एक ना बोलवे ॥२६॥ जवळी होते जे पारशी । जागृती आली तयांसी । त्यांनी धरोनी बुवांसी । सावध केले त्या वेळी ॥२७॥ हदय धडाधड उडू लागले । घमेर् शरीर झाले ओले । तेव्हा पारशांनी पुसले । काय झाले म्हणोनी ॥२८॥ मग ःवप्नीचा वृत्तांत । तयासी सांगती समःत । म्हणती यात काय अथर् । ऐसी ःवप्ने कैक पडती ॥२९॥ असो दसर् ु या िदवशी । बुवा आले ःवामीपाशी । पुसता मागील ूश्नासी । खदखदा ःवामी हासले ॥३०॥ मग काय बोलती यतीश्वर । ॄह्मापद तदाकार । होण्यािवषयी अंतर । तुझे जरी इिच्छतसे ॥३१॥ तरी ःवप्नी दे खोनी वृिश्चकांसी । काय म्हणोनी भ्यालासी । जरी वृथा भय मािनतोसी । मग ॄह्मापद जाणसी कैसे ॥३२॥

ॄह्मापद तदाकार होणे । हे नव्हे सोपे बोलणे । यासी लागती कष्ट करणे । फुकट हाता न येिच ॥३३॥ बुवांूती पटली खूण । धिरले तत्काळ ःवामीचरण । ूेमाौून ं ी भरले नयन । कंठ झाला सदगिदत ॥३४॥ तया समयापासोनी । भक्ती जडली ःवामीचरणी । अहं कार गेला गळोनी । ॄह्मापद योग्य झाले ॥३५॥ ःवामीचिरऽ महासागर । त्यातूनी मुक्ते िनवडिन सुंदर । त्याचा करोिनया हार । अपीर् शंकर िवंणुकवी ॥३६॥ ू इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा समत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । सप्तमोऽध्याय गोड हा ॥३७॥ ौीराजािधराज योिगराज ौी ःवामी समथार्पण र् मःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ८ || आठवा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी सुखधामा । जयजयाजी परॄह्मा । जयजय भक्तजन िवौामा । अनंतवेषा अनंता ॥१॥ तुझ्याच कृ पे िनिश्चत । अल्प विणर्ले ःवामीचिरत । पुढे कथा सुरस अत्यंत । वदिवता तू दयाळ ॥२॥ मागील अध्यायाचे अंती । िवंणुबुवा ॄह्मचार्यांूती । चमत्कार दािवती यती । ते चिरऽ विणर्ले ॥३॥ अक्कलकोटी वास केला । जन लािवले भजनाला । आनंद होतसे सकला । वैकुंठासम नगरी ते ॥४॥ राजे िनजाम सरकार । त्यांचे पदरी दप्तरदार । राजे रायबहाद्दरू । शंकरराव नामक ॥५॥ सहा लक्षांची जहागीर त्याूती । सकल सुखे अनुकूल असती । िवपुल संपित्त संतती । काही कमती असेना ॥६॥ परी पूवक र् मर् अगाध । तया लागला ॄह्मासमंध । उपाय केले नानािवध । परी बाधा न सोडी ॥७॥ समंधबाधा म्हणोन । चैन न पडे राऽंिदन । गेले शरीर सुकोन । गोड न लागे अन्नपाणी ॥८॥ नावडे भोगिवलास । सुखोपभोग कैचा त्यास । िनिा न येिच राऽंिदवस । िचंतानले पोळले ॥९॥ केली िकत्येक अनुष्ठाने । तैशीच ॄाह्मण संतपर्णे । बहसाल िदधली दाने । आरोग्य व्हावे म्हणोनी ॥१०॥ ु िवटले संसारसौख्यासी । ऽासले या भवयाऽेसी । कृ ंणवणर् आला शरीरासी । राऽंिदन चैन नसे ॥११॥ िवधीने लेख भाळी िलिहला । तो न चुके कवणाला । तदनुसार ूािणमाऽाला । भोगणे ूाप्त असे की ॥१२॥ कोणालागी जावे शरण । मजवरी कृ पा करील कोण । सोडवील व्याधीपासोन । ऐसा कोण समथर् ॥१३॥ मग केला एक िवचार । ूिसद्ध क्षेऽ ौीगाणगापूर । तेथे जाऊिन अहोराऽ । दत्तसेवा करावी ॥१४॥ ऐसा िवचार करोनी । तात्काळ आले त्या ःथानी । ःवतः बैसले अनुष्ठानी । व्याधी दरू व्हावया ॥१५॥ सेवा केली बहवस । ऐसे लोटले तीन मास । एके राऽी तयास । ःवप्नी दृष्टांत जाहला ॥१६॥ ु अक्कलकोटी जावे तुवा । तेथे करावी ःवामीसेवा । यितवचनी भाव धरावा । तेणे व्याधी जाय दरी ू ॥१७॥ शंकररावांची भक्ती । ःवामीचरणी काही नव्हती । म्हणोनी दृष्टांतावरती । गाणगापूर न सोिडले ॥१८॥ ते तेथेिच रािहले । आणखी अनुष्ठान आरं िभले । पुन्हा तयांसी ःवप्नी पडले । अक्कलकोटी जावे त्वा ॥१९॥ हे जाणोिन िहतगोष्टी । मानसी िवचारुनी शेवटी । त्विरत आले अक्कलकोटी । िूयपत्नीसिहत ॥२०॥ अक्कलकोट नगरात । शंबरराव ूवेशत । तो दे िखले जन समःत । ूेमळ भक्त ःवामीचे ॥२१॥ ःवामीनाम वदती वाचे । कीतर्न ःवामीचिरऽाचे । पूजन ःवामीचरणांचे । आराध्यदै वत ःवामीच ।\२२॥ तया नगरीच्या नरनारी । कामधंदा किरता घरी । ःवामीचिरऽ परःपरी । ूेमभावे सांगती ॥२३॥ िकत्येक ूातः ःनाने करोनी । पूजािव्य घेवोनी । अपार्वया समथर्चरणी । जाती अित त्वरे ने ॥२४॥ महाराष्टर् भाषा उद्यान । पद्मकुसुमे िनवडोन । शंकर िवंणू दोघेजण । ःवामीचरण पुिजती ॥२५॥ ौी ःवामीचरणारिवंदापर्णमःतु ॥ इितौीःवामीचिरऽसारामृते अष्टमोऽध्याय ॥ ौीरःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ९ || नववा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ घरोघरी ःवामीकीतर्ने । िनत्य होती ॄाह्मण - भोजने । ःवामीनामाची जप ध्याने अखंिडत चालती ॥१॥ िदगंतरी गाजली ख्याती । कामना धरोनी िचत्ती । बहत ु लोक दशर्ना येती । अक्कलकोट नगरात ॥२॥ ॄाह्मण क्षिऽय वैँयािदक । शूि आिण अनािमक । पारसी यवन भािवक । दशर्ना येती धावोनी ॥३॥ याऽेची गदीर् भारी । सदा आनंदमय नगरी । साधु संत ॄह्मचारी । फकीर संन्यासी येती पै ॥४॥ िकती वणार्वे मिहमान । जेथे अवतरले परॄह्म । ते नगरी वैकुंठधाम । ूत्यक्ष भासू लागली ॥५॥ असो ऐशा नगरात । शंकरराव ूवेशत । आनंदमय झाले िचत्त । समाधान वाटले ॥६॥ याऽेची झाली दाटी । कैशी होईल ःवामीभेटी । हे िचंता उपजली पोटी । मग उपाय योिजला ॥७॥ जे होते ःवामीसेवक । त्यात सुंदराबाई मुख्य । ःवामीसेवा सकिळक । ितच्या हःते होतसे ॥८॥ ितयेची घेउनी गाठी । शंकरराव सांगती गोष्टी । करोनी द्याल ःवामी भेटी । तरी उपकार होतील ॥९॥ व्याधी दरू करावी म्हणोनी । िवनंती करला ःवामीचरणी । तरी आपणा लागोनी । िव्य काही दे ईन ॥१०॥ बाईसी िव्यलोभ पूणर् । आनंदले ितयेचे मन । म्हणे मी इतुके करीन । दोन सहस्तर् रुपये द्याल की ॥११॥ ते म्हणती बाईसी । इतुके कायर् जरी किरती । तरी दहा सहस्तर् रुपयांसी । दे ईन सत्य वचन हे ॥१२॥ बाई िविःमत झाली अंतरीं । ती म्हणे हे सत्य जरी । तरी उदक घेऊनी करी । संकल्प आपण सोडावा ॥१३॥ शंकरराव तैसे किरती । बाई आनंदली िचत्ती । म्हणे मी ूाथुिर् नया ःवामीूती । कायर् आपुले करीन ॥१४॥ मग एके िदवशी यती । बैसले होते आनंदवृित्त । शंकरराव दशर्न. घेती । भाव िचत्ती िवशेष ॥१५॥ बाई ःवामींसी बोले वचन । हे गृहःथ थोर कुलीन । परी पूवक र् मेर् यालागून । ॄहमसमंध पीिडती ॥१६॥ तरी आता कृ पा करोनी । मुक्त करावे व्याधीपासोनी । ऐसे ऐकता वरदानी । समथर् तेथोनी उठले ॥१७॥ चालले गावाबाहे री । आले शेखनुराचे दग्यार्वरी । शंकररावही बरोबरी । त्या ःथळी पातले ॥१८॥ यवनःमशानभूमीत । आले यितराज त्विरत । एका नूतन खाचेत । िनजे छाटी टाकोनी ॥१९॥ सेवेकरी शंकररावासी । म्हणती लीला करुन ऐसी । चुकिवले तुमच्या मरणासी । िनश्चय मानसी धरावा ॥२०॥ काही वेळ गेल्यावरी । उठली समथार्ंची ःवारी । शेखनुराचे दग्यार्वरी । येउनी पुढे चालले ॥२१॥ शंकररावे तया िदवशी । खाना िदधला फिकरासी । आिण शेखनूर दग्यार्सी । एक कफनी चढिवली ॥२२॥ ू मग काही िदवस लोटत । ःवामीराज आज्ञािपत । बारीक वाटनी िनंबपऽ । दहा िमरे त्यात घालावी ॥२३॥ ते घ्यावे हो औषध । तेणे जाईल ॄह्मासमंध । जाहला ःवामीराज वैद्य । व्याधी पळे आपणची ॥२४॥ ःवामीवचनी धरुनी भाव । औषध घेती शंकरराव । तयासी आला अनुभव । दहा िदवस लोटले ॥२५॥ ूकृ तीची आराम पडला । राव गेले ःवनगराला । काही मास लोटता तयाला । ॄह्मसंमधे सोिडले ॥२६॥ मग पुन्हा आनंदेसी । दशर्ना आले अक्कलकोटासी । घेउनी ःवामीदशर्नासी । आनंिदत जाहले ॥२७॥ म्हणती व्याधी गेल्यानंतर । रुपये दे ईन दहा सहस्तर् । ऐसा केला िनधार्र । त्याचे काय करावे ॥२८॥ महाराज आज्ञािपती । गावाबाहे र आहे मारुती । तेथे चुनेगच्ची िनिश्चती । मठ तुम्ही बांधावा ॥२९॥ ऐिशया एकांत ःथानी । राहणार नाही कोणी । ऐसी िवनंती ःवामीचरणी । कारभारी किरताती ॥३०॥ पिर पुन्हा आज्ञा झाली । मठ बांिधला चुनेगच्ची । कीतीर् शंकररावाची । अजरामर रािहली ॥३२॥ अगाध ःवामीचिरऽ । तयाचा न लगेची पार । परी गंगोदक पिवऽ । अल्प सेिवता दोष जाती ॥३३॥ ौवणी धरावा आदर । तेणे साधती इहपरऽ । जे झाले ःवामीिककर । िवंणू शंकर विदती त्या ॥३४॥ ौी ःवामीसमथर्चिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । नवमोऽध्याय गोड हा ॥३५॥ ॥ ौी ःवामीराजापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु ॥ ौीरःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १० || दहावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ गाठी होते पूवप र् ूण्य । म्हणूनी पावलो नरजन्म । याचे साथर्क उत्तम । करणे उिचत आपणा ॥१॥ ऐसा मनी करुनी िवचार । आरं िभले ःवामीचिरऽ । ते शेवटासी नेणार । ःवामी समथर् असती पै ॥२॥ हावेरी नाम मामी । यजुवद ेर् ी गृहःथाौमी । बाळाप्पा नामे िद्वज कोणी । राहत होते आनंदे ॥३॥ संपित्त आिण संतती । अनुकूल सवर् तयांूती । सावकारी सराफी किरती । जनी वागती ूितिष्ठत ॥४॥ तीस वषार्ंचे वय झाले । संसाराते उबगले । सदगुरुसेवेचे िदवस असाले । मती पालटली तयांची ॥५॥ लिटका अवघा संसार । यामाजी नाही सार । परलोकी दारा पुऽ । कोणी नये कामाते ॥६॥ इहलोकी जे जे करावे । परलोकी त्याचे फळ भोगावे । दंकमार् ने दःख भोगावे सत्कमेर् सौख्य पािवजे ॥७॥ ु ु बाळाप्पाचे मनात । यापरी िवचार येत । सदा उिद्वग्न िचत्त । व्यवहारी सौख्या वाटे ना ॥८॥ जरी संसारी वतर्ती । तरी मनी नाही शांती । योग्य सदगुरु आपणाूती । कोठे आता भेटेल ॥९॥ हािच िवचार राऽंिदन । िचत्ताचे न होय समाधान । तयांूती सुःवप्न । तीन राऽी एक पडे ॥१०॥ पंचपक्कान्ने सुवणर् ताटी । भरोनी आपणापुढे येती । पाहोिनया ऐशा गोष्टी । उल्हासले मानस ॥११॥ तात्काळ केला िनधार्र । सोडावे सवर् घरदार । मायापाश दृढतर । िववेकशस्तर्े तोडावा ॥१२॥ सोलापुरी काम आम्हांसी । ऐसे सांगूनी सवर्ऽांसी । िनघाले सदगुरु शोधासी । घरदार सोिडले ॥१३॥ मुरगोड माम ूख्यात । तेथे आले िफरत िफरत । जेथे िचदं बर दीिक्षत । महापुरुष जन्मले ॥१४॥ ते ईश्वरी अवतार । लोकां दािवले चमत्कार । तयांचा मिहमा अपार । वणूर् केवी अल्प मती ॥१५॥ ःवामीचिरऽ विणर्तां । िचदं बर दीिक्षतांची कथा । आठवली ते विणर्ता । सवर् दोष हरतील ॥१६॥ महायाऽा संकल्पेकरुन । जन िनघती घराहन ू । परी मागीर् लागल्या । पुण्यःथान, ःनानदान किरताती ॥१७॥ महायाऽा ःवामीचिरऽ । मंथ बिमता मी िकंकर । मागीर् लागले अित पिवऽ । िचदं बर पुण्यःथान ॥१८॥ तयांचे घेऊनी दशर्न । पुढे करावे मागर्बमण । ौोती होउनी सावधान । ौवणी सादर असावे ॥१९॥ मुरगोडी मल्हार दीिक्षत । वेदशास्तर्ी पारं गत । धमर्कमीर् सदारत । ईश्वरभक्त तैसाची ॥२०॥ जयांची ख्याती सवर्ऽ । िवद्याधनाचे माहे र । अिलप्तपणे संसार । करोनी काळ बिमताती ॥२१॥ परी तया नाही संतती । म्हणोिनया उिद्वग्न िचत्ती । मग िशवाराधना किरती । कामना िचत्ती धरोनी ॥२२॥ द्वादश वषेर् अनुष्ठान । केले शंकराचें पूजन । सदािशव ूसन्न होऊन । वर दे त तयांसी ॥२३॥ तुझी भक्ती पाहोन । संतुष्ट झाले माझे मन । मीच तुझा पुऽ होईन । भरवसा पूणर् असावा ॥२४॥ ऐकोिनया वरासी । आनंदले मानसी । वातार् सांगता कांतेसी । तेही िचत्ती तोषली ॥२५॥ ितयेसी झाले गभर्धारण । आनंदले उभयतांचे मन । जो साक्षात ् उमारमण । ितच्या उदरी रािहला ॥२६॥ अनंत ॄह्मांड ज्याचे उदरी । इच्छामाऽे घडी मोडी । तो परमात्मा िऽपुरारी । गभर्वास भोगीत ॥२७॥ नवमास भरता पूणर् । कांता ूसवली पुऽरत्न । मल्हार दीिक्षते आनंदोन । संःकार केले यथािवधी ॥२८॥ िचदं बर नामािभधान । ठे िवयले तयालागून । शुक्ल पक्षीय शिशसमान । बाळ वाढू लागले ॥२९॥ ूत्यक्ष शंकर अवतरला । करु लागला बाललीला । पाहोनी जननी - जनकाला । कौतुक अत्यंत वाटतसे ॥३०॥ पुढे केले मौजीबंधन । वेदशास्तर्ी झाले िनपुण । िनघंट िशक्षा व्याकरण । काव्यमंथ पढिवले ॥३१॥ एकदा यजमानाचे घरी । ोत होते गजगौरी । िचदं बर तया अवसरी । पूजेलागी आिणले ॥३२॥ मृित्तकेचा गज करोन । पूजा किरती यजमान । यथािवधी सवर् पूजन । दीिक्षत त्यांसी सांगती ॥३३॥ ूाणूितष्ठा मंऽ म्हणता । गजासी ूाण येउनी तत्त्वता । चालू लागला हे पाहता िविःमत झाले यजमान ॥३४॥

बाळपणी ऐशी कृ ित । पाहोनी सवर् आश्चयर् किरती । हे ईश्वर अवतार म्हणती । सवर्ऽ ख्याती पसरली ॥३५॥ ऐशा लीला अपार । दाखिवती िचदं बर । ूत्यक्ष जे का शंकर । जगदद्धाराथर् अवतरले ॥३६॥ ु असो पुढे ूौढपणी । यज्ञ केला दीिक्षतांनी । सवर् साममी िमळवूनी । िव्य बहत ु खिचर्ले ॥३७॥ तया समयी एके िदनी । ॄाह्मण बैसले भोजनी । तूप गेले सरोनी । दीिक्षताते समजले ॥३८॥ जले भरले होते घट । तयांसी लािवता अमृतहःत । ते घृत झाले समःत । आश्चयर् किरती सवर् जन ॥३९॥ तेव्हा पुणे शहारामाजी । पेशवे होते रावबाजी । एके समयी ते सहजी । दशर्नाते पातले ॥४०॥ अन्यायाने राज्य करीत । दसर् ु यांचे िव्य हरीत । यामुळे जन झाले ऽःत । दाद त्यांची लागेना ॥४१॥ तयांनी हे ऐकोन । मुरगोडी आले धावोन । म्हणती दीिक्षतांसी सांगून । दाद आपुली लावावी ॥४२॥ रावबाजीसी वृत्तान्त । कणोर्पकणीर् झाला ौुत । म्हणती जे सांगतील दीिक्षत । ते अमान्य करवेना ॥४३॥ मग दीिक्षतांसी िनरोप पाठिवला । आम्ही येतो दशर्नाला । परी आपण आम्हांला । त्विरत िनरोप दे ईजे ॥४४॥ ऐसे सांगता दीिक्षतांूती । तया वेळी काय बोलती । आता पालटली तुझी मती । त्विरत मागसी िनरोप ॥४५॥ कोपला तुजवरी ईश्वर । जाईल राजलआमी सवर् । वचनी ठे वी िनधार्र । िनरोप तुज िदला असे ॥४६॥ िसद्धवाक्य सत्य झाले । रावबाजीचे राज्य गेले । ॄह्मावतीर् रािहले । परतंऽ जन्मवरी ॥४७॥ एके समयी अक्कलकोटी । दीिक्षतांच्या िनघाल्या गोष्टी । तेव्हा बोलले ःवामी यती । आम्ही त्याते जाणतो ॥४८॥ यज्ञसमारं भाचे अवसरी । आम्ही होतो त्यांच्या घरी । तूप वाढण्याची कामिगरी । आम्हांकडे तै होती ॥४९॥ लीलािवमही ौीःवामी । जयांचे आगमन िऽभुवनी । ते िदिक्षतांच्या सदनी । असतील नवल नसेची ॥५०॥ महािसद्ध दीिक्षत । त्यांचे विणर्ले अल्पवृत्त । मुरगोडी बाळाप्पा येत ॥ पुण्यःथान जाणोनी ॥५१॥ ितथे ऐिकला वृत्तान्त । अक्कलकोटी ःवामीसमथर् । भक्तजन तारणाथर् । यितरुपे ूगटले ॥५२॥ अमृतासमान रसाळ कथा । ऐकता पावन ौोता - वक्ता । करोिनया एकाम िचत्ता । अवधान द्यावे ौोते हो ॥५३॥ पुढले अध्यायी कथन । बाळाप्पा करील जप ध्यान । तयाची भक्ती दे खोन । ःवामी कृ पा करतील ॥५४॥ भक्तजनांची माउली । अक्कलकोटी ूगटली । सदा कृ पेची साउली । आम्हांवरी करो ते ॥५५॥ मागणे हे िच ःवामीूती । दृढ इच्छा माझे िचत्ती । शंकराची ूेमळ ूीित । दास िवंणुवरी असो ॥५६॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ भक्त । दशमोऽध्याय गोड हा ॥५७॥ ौी ःवामीराजापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु । ौीरःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ११ || अकरावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ मागले अध्यायी विणर्ले । बाळाप्पा मुरगोडी आले । पुण्यःथानी रािहले । तीन राऽी आनंदे ॥१॥ तेथे कळला वृत्तांन्त । अक्कलकोटी साक्षात । यितरुपे ौीदत्त । वाःतव्य सांूत किरताती ॥२॥ तेथे आपुला मनोदय । िसद्धीस जाईल िनःसंशय । िफटे ल सवर्ही संदेह । ौी सदगरुकृ पेने ॥३॥ परी मुरगोडीचे िवू । बाळाप्पासी सांगत । गाणगापूर िवख्यात । महाक्षेऽ भीमातीरी ॥४॥ तेथे आपण जावोनी । बैसावे हो अनुष्ठानी । ौीगुरु ःवप्नी येवोिन । सांगती तैसे करावे ॥५॥ मानला तयासी िवचार । िनघाले तेथूनी सत्वर । जवळी केले गाणगापूर । परम पावन ःथान ते ॥६॥ कामना धरोनी िचत्ती । सेवेकरी सेवा किरती । जेथे वाहे भीमरथी । ःनान किरती भक्तजन ॥७॥ पुऽकामना धरुनी िचत्ती । आरािधती नृिसंहसरःवती । दिरिी धन इिच्छित । रोगीजन आरोग्य ॥८॥ कोणी घािलती ूदिक्षणा । कोणी ॄाह्मणभोजना । कोणी किरती गंगाःनाना । नमःकार घािलती कोणी ॥९॥ तेथील सवर् सेवेकरी । िनत्य िनयमे दोन ूहरी । मागोिनया मधुकरी । िनवार्ह किरती आपुला ॥१०॥ बाळाप्पा तेथे पातले । ःथान पाहोनी आनंदले । नृिसंहसरःवती पाऊले । ूेमभावे विदली ॥११॥ ूातः काळी उठोनी । संगमावरी ःनान करोनी । जप ध्यान आटपोनी । मागुती येती गावात ॥१२॥ सेवेकर्यांबरोबरी । मागोिनया माधुकरी । भोजनोत्तर संगमावरी । परतोिन येती ते ॥१३॥ माध्यान्ह ःनान करोनी । पुन्हा बैसती जप ध्यानी । अःता जाता वासरमणी । संध्याःनान करावे ॥१४॥ करोिनया संध्यावंदन । जप आिण नामःमरण । राऽ पडता परतोन । मामामाजी येती ते ॥१५॥ बाळाप्पा ते गृहःथाौमी । संतती संपत्ती सवर् सदनी । परान्न ठावे नसे ःवप्नी । सांूत िभक्षा मागती ॥१६॥ सदगुरुूाप्तीकिरता । सोडनी गृह - सुत - कांता । शीतोंणाची पवार् न किरता । आनंदवृत्ती राहती ॥१७॥ ू पंचपक्कान्ने सेिवती घरी । येथे मागती मधुकरी । िमळती कोरड्या भाकरी । उदर पूतीर् न होय ॥१८॥ शीतोंणाचा होय ऽास । अधर्पोटी उपवास । परी तयांचे मानस । कदा उदास नोहे ची ॥१९॥ अय्याराम सेवेकरी । राहत होते गाणगापुरी । त्यांनी दे खुनी ऐसीपरी । बाळाप्पासी बोलती ॥२०॥ तुम्ही िभक्षाअ घेवोनी । िनत्य यावे आमुचे सदनी । जे जे पडे ल तुम्हांस कमी । ते ते आम्ही पुरवू जी ॥२१॥ बाळाप्पासी मानवले । दोन िदवस तैसे केले । पोटभरोनी जेवले । परी संकोच मानसी ॥२२॥ जाणे सोिडले त्यांचे घरी । मागोिनया मधुकरी । जावोिनया संगमावरी । झोळी उदकी बुडवावी ॥२३॥ आणोिनया बाहे री । बैसोनी ितथे िशळे वरी । मग खाव्या भाकरी । ऐसा नेम चालिवला ॥२४॥ ऐसे लोटले काही िदवस । सवर् शरीर झाले कृ श । िनिशिदनी िचंता िचत्तास । सदगुरुूाप्तीची लागली ॥२५॥ घरदार सोिडले । विनता पुऽा त्यािगले । अिततर कष्ट सोिशले । सदगुरुकृ पा नोहे ची ॥२६॥ हीन आपुले ूाक्तन । भोग भोगवी दारुण । पहावे सदगुरुचरण । ऐसे पुण्य नसेची ॥२७॥ ऐसे िवचार िनिशिदनी । येती बाळाप्पाचे मनी । तथािप कष्ट सोसोनी । िनत्य नेम चालिवला ॥२८॥ एक मास होता िनिश्चती । ःवप्नी तीन यितमूतीर् । येवोिनया दशर्न दे ती । बाळाप्पा िचत्ती सुखावे ॥२९॥ पंधरा िदवस गेल्यावरी । िनििःत असता एके राऽी । एक ॄाह्मण ःवप्नाभीतरी । येवोिनया आज्ञापी ॥३०॥ अक्कलकोटी ौीदत्त । ःवामीरुपे नांदत । तेथे जाउनी त्विरत । कायर् इिच्छत साधावे ॥३१॥ पाहोिनया ऐसे ःवप्न । मनी पावले समाधान । म्हणती केले कष्ट दारुण । त्याचे फळ िमळे ल की ॥३२॥ अक्कलकोटी त्विरत । जावयाचा िवचार करीत । तंव तयासी एक पऽ । शय्येखाली मापडले ॥३३॥ त्यात िलिहली एक ओळी । करु नये उतावळी । ऐसे पाहोनी त्या वेळी । िवचार केला मानसी ॥३४॥

आपण केले अनुष्ठान । परी ते जाहले पूणर् । आणखीही काही िदन । बम आपुला चालवावा ॥३५॥ मग कोणे एके िदवशी । बाळाप्पा आले संगमासी । वृक्षातळी ठे वून वस्तर्ासी । गेले ःनान करावया ॥३६॥ परतले ःनान करोनी । सत्वर आले त्या ःथानी । वस्तर् उचिलता खालोनी । वृिश्चक एक िनघाला ॥३७॥ तयासी त्यांनी न मािरले । िनत्यकमर् आटोिपले । मामामाजी परत आले । गेले िभक्षेकारणे ॥३८॥ त्या िदवशी मामाभीतरी । पक्वान्न िमळाले घरोघरी । बाळाप्पा तोषले अंतरी । उत्तम िदन मािनला ॥३९॥ अक्कलकोटी जावयासी । िनघाले मग त्याच िदवशी । उत्तम शकुन तयांसी । मागार्वरी जाहले ॥४०॥ चरण - चाली चालोनी । अक्कलकोटी दसरे िदनी । बाळाप्पा पोचले येवोनी । नगरी रम्य दे िखली ॥४१॥ ु जेथे नृिसंहसरःवती । यितरुपे वास किरतो । तेथे सवर् सौख्ये नांदती । आनंद भरला सवर्ऽ ॥४२॥ तया नगरीच्या नारी । कामधंदा करीता घरी । गीत गाउनी परोपरी । ःवामीमिहमा विणर्ती ॥४३॥ दरू दे शीचे ॄाह्मण । वैँयािदक इतर वणर् । ःवामीमिहमा ऐकोन । दशर्नाते धावती ॥४४॥ तयांची जाहली गदीर् । याऽा उत्तरे घरोघरी । नामघोषे ते नगरी । राऽिदन गजबजे ॥४५॥ राजे आिण पंिडत । शास्तर्ी वेदांती येत । तैसे िभक्षुक गृहःथ । ःवामीदशर्नाकारणे ॥४६॥ कानफाटे नाथपंथी । संन्यासी फकीर यती । रामदासी अघोरपंथी । दशर्ना येती ःवामींच्या ॥४७॥ कोणी किरती कीतर्न । गायन आिण वादन । कोणी भजनी नाचोन । ःवामीमिहमा विणर्ती ॥४८॥ तया क्षेऽीचे मिहमान । केवी वणूर् मी अज्ञान । ूत्यक्ष जे वैकुंठभुवन । ःवामीकृ पेने जाहले ॥४९॥ पुण्यपावन दे खोन नगरी । बाळाप्पा तोषले अंतरी । पूवप र् ुण्य तयांचे पदरी । जन्मसाथर्क जाहले ॥५०॥ बाळाप्पा होउनी सेवेकरी । ःवहःते करील ौीचाकरी । ती मधुर कथा चतुरी । पुढीले अध्यायी पिरसावी ॥५१॥ जयाचा मिहमा अगाध । जो केवळ सिच्चदानंद । िवंणूशंकरी अभेद । िमऽत्व ठे वो जन्मवरी ॥५२॥ ौीःवामी चिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । ौोते सदा पिरसोत । एकादशोऽध्याय गोड हा ॥५३॥ ॥ ौीरःतु ॥ ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १२ || बारावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ करावया जगदद्धार । हरावया भूभार । वारं वार परमेश्वर । नाना अवतार धरीतसे ॥१॥ ु भक्तजन तारणाथर् । अक्कलकोटी ौीदत्त । यितरुपे ूगट होत । तेची समथर् ौीःवामी ॥२॥ गताध्यायाचे अंती । बाळाप्पा आले अक्कलकोटी । पुण्यनगर पाहोनी दृष्टी । आनंद पोटी नच मावे ॥३॥ त्या िदवशी ौी समथर् । होते खासबागेत । याऽा आली बहत ु । गदीर् झाली ौीजवळी ॥४॥ बाळाप्पाचे मानसी । तेव्हा िचंता पडली ऐशी । ऐशा गदीर्त आपणासी । दशर्न कैसे होईल ॥५॥ परी दशर्न घेतल्यािवण । आज करु नये भोजन । बाळाप्पाचे तनमन । ःवामीचरणी लागले ॥६॥ दशर्नेच्छा उत्कट िचत्ती । खडीसाखर घेवोनी हाती । गदीर्माजी ूवेश किरती । ःवामी सािन्नध पातले ॥७॥ आजानुबाह सुहाःयवदन । ौीःवामीमूतीर् पाहोन । बाळाप्पाने धावोन । दृढ चरण धिरयेले ॥८॥ कंठ सदगिदत जाहला । चरणी भाळ ठे िवला । क्षणैक मीपण िवसरला । परम तोषला मानसी ॥९॥ गंगा मीनली सागरी । जैसे तरं ग जलाभीतरी । तैसे बाळाप्पा ते अवसरी । ःवामीचरणी दृढ झाले ॥१०॥ मधुःतव ॅमर जैसा । कमलपुंप न सोडी सहसा । ःवामीचरणी बाळाप्पा तैसा । दृढ जडला ःवभावे ॥११॥ येवोिनया भानावरती । ौीचरणांची सोिडली िमठी । ॄह्मानंद न मावे पोटी । ःतोऽ ओठी गातसे ॥१२॥ ौी ःवामी समथर् त्या वेळी । पडले होते भूतळी । उठोिनया काय केली । लीला एक िविचऽ ॥१३॥ सवर् वृक्षांसी आिलंगन । िदले त्यांनी ूेमेकरोन । बाळाप्पावरचे ूेम । ऐशा कृ तीने दािवले ॥१४॥ धन्यता मानोनी मनी । बाळाप्पा िनघाले तेथोनी । परी तयांचे ौीचरणी । िचत्त गुंतले अखंड ॥१५॥ त्यासवे एक जहािगरदार । ते होते िबर्हाडावर । ःवयंपाक करोनी तयार । म्हणती जाऊ दशर्ना ॥१६॥ बाळाप्पा दशर्न करोन । आले िबर्हाडी परतोन । जहािगरदारे नैवेद्य काढोन । बाळाप्पा हाती दीधला ॥१७॥ म्हणती जाउनी ःवामींसी । अपर्ण करा नैवेद्यासी । अवँय म्हणोिन तयांसी । बाळाप्पा तेव्हा चालले ॥१८॥ म्हणती नैवेद्य दाखवून । मग करु ूसाद भक्षण । मागीर् तयांसी वतर्मान । िवदीत एक जाहले ॥१९॥ या समयी ौी समथर् । असती नृप मंिदरात । राजाज्ञे वाचूनी तेथ । ूवेश कोणाचा न होय ॥२०॥ ऐसे ऐकूनी वतर्मान । बाळाप्पा मनी झाले िखन्न । म्हणती आज नैवेद्यापर्ण । आपुल्या हःते नोहे ची ॥२१॥ मागार्वरुनी परतले । सत्वर िबर्हाडावरी आले । तेथे नैवेद्यापर्ण केले । मग सािरले भोजन ॥२२॥ िनत्य ूातः काळी उठोन । षटकमार्ते आचरोन । घेवोनी ःवामी दशर्न । जपालागी बैसावे ॥२३॥ ौी शंकर उपाःय दै वत । त्याचे करावे पूजन िनत्य । माध्यान्ही येता आिदत्य । जपानुष्ठान आटपावे ॥२४॥ करी झोळी घेवोनी । ौी ःवामीजवळी येवोनी । मःतक ठे वोनी चरणी । जावे िभक्षेकारणे ॥२५॥ मागोिनया माधुकरी । मग यावे िबर्हाडावरी । जी िमळे ल भाजीभाकरी । त्याने पोट भरावे ॥२६॥ घ्यावे ःवामी दशर्न । मग करावे अनुष्ठान । ऐशा ूकारे करोन । अक्कलकोटी रािहले ॥२७॥ चोळाप्पा आदीकरोन । सेवेकरी बहतजण । त्यांत सुंदराबाई म्हणून । मुख्य होती त्या वेळी ॥२८॥ ु आपण व्हावे सेवेकरी । इच्छा बाळाप्पाचे अंतरी । सुंदराबाईिचये करी । आिधपत्य सवर् असे ॥२९॥ एके िदवशी तयासी । बाई आज्ञा करी ऐशी । आपणही ौीसेवेसी । करीत जावे आनंदे ॥३०॥ बाळाप्पा मनीं आनंदला । म्हणे सुिदन आज उगवला । सदगुरुसेवेचा लाभ झाला । जाहले साथर्क जन्मांचे ॥३१॥ बहत ु जण सेवेकरी । बाई मुख्य त्यांमाझारी । सवर् अिधकार ितच्या करी । व्यवःथेचा होता पै ॥३२॥ मी िूय बहू ःवामींसी । ऐसा अिभमान ितयेसी । गवर्भरे इतरांसी । तुच्छ मानू लागली ॥३३॥ या कारणे आपसात । भांडणे होती सदोिदत । ःवामीसेवेची तेथ । अव्यवःथा होतसे ॥३४॥

हे बाळप्पांनी पाहोन । नाना युक्ती योजून । मोडनी टािकले भांडण । एकिचत्त सवर् केले ॥३५॥ ु कोठे ही असता समथर् । पूजािदक व्हावया यथाथर् । तत्संबंधी सवर् सािहत्य । बाळाप्पा िसद्ध ठे िवती ॥३६॥ समथार्ंच्या येता िचत्ती । अरण्यांतही वःती किरती । परी तेथेही पूजा आरती । िनयमे किरती बाळाप्पा ॥३७॥ बाळाप्पांची ूेमळ भक्ती । पाहनी संतोष ःवामीूती । दृढ भाव धरुनी िचत्ती । सेवा किरती आनंदे ॥३८॥ ु ऐसे लोटता काही िदवस बाळाप्पािचया शरीरास । व्याधी जडली राऽंिदवस । चैन नसे क्षणभरी ॥३९॥ बेबीमधूिनया रक्त । वहातसे िदवसराऽ । तया दःखे िवव्हळ होत । म्हणती कैसे करावे ॥४०॥ ु भोग भोिगला काही िदन । कागदाची पुडी बेंबीतून । पडली ती पहाता उकलोन । िवष त्यात िनघाले ॥४१॥ पूवीर् कोण्या कृ तघ्ने । बाळाप्पासी यावे मरण । िवष िदधले कानोल्यातून । पडले आज बाहे र ॥४२॥ ःवामीकृ पेने आजवरी । गुप्त रािहले होते उदरी । सदगुरुसेवा त्यांचे करी । व्हावी िलिखत िवधीचे ॥४३॥ आजवरी बहतापरी । बाळाप्पा करी चाकरी । तयाचे अंतर परी । ःवामीमय न जाहले ॥४४॥ ु ूत्येक सोमवारी तयांनी । महादे वाची पूजा करोनी । मग यावे परतोनी । ःवामीसेवेकारणे ॥४५॥ हे पाहोनी एके िदवशी । बाई िवनवी समथार्ंसी । आपण सांगुिन बाळाप्पासी । शंकरपूजनी वजार्वे ॥४६॥ तैशी आझा तयाूती । एके िदनी समथर् किरती । परी बाळाप्पाचे िचत्ती । िवश्वास काही पटे ना ॥४७॥ बाईच्या आमहावरुन । समथर् िदली आज्ञा जाण । हे नसेल सत्य पूणर् । िवनोद केला िनश्चये ॥४८॥ पूजा करणे उिचत । न करावी हे िच सत्य । यापरी िचठ्ठ्या िलिहत । ूश्न पाहत बाळप्पा ॥४९॥ एक िचठ्ठी तयातून । उचलुनी पाहता वाचून । न करावेची पूजन । तयामाजी िलिहलेसे ॥५०॥ तेव्हा सवर् ॅांती िफटली । ःवामी आज्ञा सत्य मािनली । ही भानगड पािहली । ौीपाद भटजीने ॥५१॥ समथार्ंचा पूणर् भक्त । चोळाप्पा नामे िवख्यात । तयाचा हा जामात । ौीपादभट्ट जािणजे ॥५२॥ ःवामींपुढे भक्तजन । ठे िवती िव्यािदक आणोन । ते सुंदराबाई उचलोन । नेत असे सत्वर ॥५३॥ त्यामुळे चोळाप्पाूती । अल्प होई िव्यूाप्ती । बाळाप्पामुळे म्हणती । नुकसान होते आपुले ॥५४॥ तेव्हा जमात श्वशुर । उभयता किरती िवचार । बाळाप्पाते आता दरू । केले पािहजे युक्तीने ॥५५॥ ौीपादभट्ट एके िदवशी । काय बोलती बाळाप्पासी । दासपुऽ सोडनी दे शी । आपण येथे रािहला ॥५६॥ ु आपण आल्यापासोन । आमुचे होते नुकसान । ऐसे बोल ऐकोन । बाळाप्पा मनी िखन्न झाला ॥५७॥ बाळाप्पा बोले वचन । तुमचे अन्न खावोन । किरतो तुमचे नुकसान । व्यथर् माझा जन्म हा ॥५८॥ ःवामीनी मज आज्ञा द्यावी । मी जातो आपुल्या गावी । परी तुम्ही युक्ती योजावी । आज्ञा होईल ऐशीच ॥५९॥ ौीपादभट्टे एके िदवशी । िवचारले समथार्ंसी । कुलदे वतेच्या दशर्नासी । जावया इच्छी बाळाप्पा ॥६०॥ ऐसे ऐकुिनया समथर् । हाःयमुखे काय बोलत । कुलदे वतेचे दशर्न िनत्य । बाळाप्पा येथे करीतसे ॥६१॥ तेव्हा िनरुत्तर जाहला । ऐसा उपाय खुंटला । मग तयाने पािहला । कारभार िचठ्ठ्यांचा ॥६२॥ तयाने पुिसले वतर्मान । बाळाप्पा सांगे संपूणर् । ौीपादभट्टे ऐकोन । कापट्य मनी आिणले ॥६३॥ म्हणे जावया आपणासी । समथर् न दे ती आज्ञेसी । तरी टाकून िचठ्ठ्यांसी । आज्ञा घ्यावी आपण ॥६४॥ तयांचे कपट न जाणोनी । अवँय म्हणे त्याच िदनी । दोन िचठ्ठ्या िलहोनी । उभयतांनी टािकल्या ॥६५॥ िचठ्ठी आपुल्या करी । भटजी उचली सत्वरी । येथे राहनी चाकरी । करी ऐसे िलिहलेसे ॥६६॥ ु भटजी मनी िखन्न झाला । सवर् उपाय खुंटला । महाराज आता बाळाप्पाला । न सोिडतील िनश्चये ॥६७॥ ःवामी चरणी दृढ भक्ती । बाळाप्पाची जडली होती । कैसा दरू तयाूती । किरतील यित दयाळ ॥६८॥ जो केवळ दयाघन । भक्तकाजकल्पिम ु । िवंणू शंकर दोघेजण । तयांसी शरण सदै व ॥६९॥ इित ौी ःवामीचिरऽ । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ूेमळ पिरसोत । द्वादशोऽध्याय गोड हा ॥७०॥ ौीराजािधराज योगीराज ौीःवामीसमथर्महाराजापर्णमःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १३ || तेरावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ शुक्लपक्षीचा शिशकार । वाढे जैसा उत्तरोत्तर । तैसे हे ःवामी चिरऽ । अध्यायाध्यी वाढले द्वादशोऽध्यायाचे अंती ॥१॥ ौीपादभट्ट बाळाप्पाूती । कपट युक्तीने फसवू पाहती । परी झाले व्यथर्ची ॥२॥ िखन्न झाला चोळाप्पा । म्हणे ौीची पूणर् कृ पा । मजहनी तया बाळाप्पा । िूय असे जाहला ॥३॥ ु वतर्ले ऐसे वतर्मान । बाळाप्पा एकिनष्ठा धरोन । ःवामीसेवा राऽिदन । अत्यानंदे करीतसे ॥४॥ ःवयंपाकािदक करावयासी । लज्जा वाटतसे त्यासी । तयाते एके समयासी । काय बोलती समथर् ॥५॥ िनलर्ज्जासी सिन्नध गुरु । असे जाण िनरं तरु । ऐसे बोलता सदगुरु । बाळाप्पा मनी समजला ॥६॥ अनेक उपाये करोन । शुद्ध केले बाळाप्पाचे मन । ःवामीिवणे दै वत अन्य । नसेिच थोर या जगी ॥७॥ सेवेकर्यांमाजी विरष्ठ । सुंदराबाई होती तेथ । ितने सेवेकर्यास िनत्य । ऽास द्यावा व्यथर्ची ॥८॥ नाना ूकारे बोलोन । करी सवार्ंचा अपमान । परी बाळाप्पावरी पूणर् । िवश्वास होता ितयेचा ॥९॥ परी कोणे एके िदवशी । मध्यराऽीच्या समयासी । लघुशंका लागता ःवामीसी । बाळाप्पाते उठिवले ॥१०॥ ौीते धरोिनया करी । घेऊनी गेले बाहे री । पाहोिनया ऐशी परी । बाई अंतरी कोपली ॥११॥ म्हणे याने येवोन । ःवामी केले आपणा आधीन । माझे गेले ौेष्ठपण । अपमान जाहला ॥१२॥ तैपासूनी बाळाप्पासी । ऽास दे त अहिनर्शी । गार्हाणे सांगता समथार्ंसी । बाईते शब्दे तािडती ॥१३॥ अक्कलकोटी ौीसमथर् । ूथमतः ज्याचे घरी येत । तो चोळाप्पा िवख्यात । ःवामी भक्त जाहला ॥१४॥ एक तपपयर्ंत । ःवामीसेवा तो करीत । तयासी िव्याशा बहत ु । असे सांूत लागली ॥१५॥ िदवाळीचा सण येत । राजमंिदरामाजी समथर् । रािहले असता आनंदात । वतर्मान वतर्ले ॥१६॥ कोण्या भक्ते समथार्ंसी । अिपर्ले होते चंिहारासी । सणािनिमत्त त्या िदवशी । अगांवरी घालावा ॥१७॥ राणीिचये मनांत । िवचार येता त्विरत । सुंदराबाईसी बोलत । चंिहार द्यावा की ॥१८॥ सुंदराबाई बोलली । तो आहे चोळाप्पाजवळी । ऐसे ऐकतां त्या काळी । जमादार पाठिवला ॥१९॥ गंगुलाल जमादार । चोळाप्पाजवळी ये सत्वर । म्हणे द्यावा जी चंिहार । राणीसाहे ब मागती ॥२०॥ चोळाप्पा बोले तयांसी । हार नाही आम्हापासी । बाळाप्पा ठे िवतो तयासी । तुम्ही मागून घ्यावा की ॥२१॥ ऐसे ऐकूनी उत्तर । गंगुलाल जमादार । बाळाप्पा - जवळी येउनी सत्वर । हार मागू लागला ॥२२॥ बाळाप्पा बोले उत्तर । आपणापासी चंिहार । परी चोळाप्पाची त्यावर । सत्ता असे सवर्ःवे ॥२३॥ ऐसे ऐकुनी बोलणे । जमादार पुसे चोळाप्पाकारणे । जबाब िदधला चोळाप्पाने । बाळाप्पा दे ती तरी घेइजे ॥२४॥ ऐसे भाषण ऐकोन । जमादार परतोन । नृपमंिदरी येवोन । वतर्मान सवर् सांगे ॥२५॥ चोळाप्पाची ऐकून कृ ती । राग आला राणीूती । सुंदराबाईनेही गोष्टी । तयािवरुद्ध सांिगतल्या ॥२६॥ ू कारभार चोळाप्पाचे करी । जो होता आजवरी । तो काढनी त्यास दरी ू । करावे राणी म्हणतसे ॥२७॥ पिहलेच होते बाईच्या मनी । साहाय्य झाली आता राणी । सुंदराबाईच्या गगनी । हषर् तेव्हा न समावे ॥२८॥ चोळाप्पाने आजवरी । केली समथार्ंची चाकरी । धनूाप्ती तया भारी । समथर्कृपेने होतसे ॥२९॥ असो एके अवसरी । काय झाली नवलपरी । बैसली समथार्ंची ःवारी । भक्तमंडळी वेिष्टत ॥३०॥ एक वस्तर् तया वेळी । पडले होते ौीजवळी । तयाची करोिनया झोळी । समथेर् करी घेतली ॥३१॥ अल्लख शब्द उच्चािरला । म्हणती िभक्षा द्या आम्हाला । तया वेळी सवर्ऽाला । आश्चयर् वाटले ॥३२॥ झोळी घेतली समथेर् । काय असे उणे तेथे । जे जे दशर्ना आले होते । त्यांनी िभक्षा घातली ॥३३॥ कोणी एक कोणी दोन । रुपये टाकती आणोन । न लागता एक क्षण । शंभरावर गणती झाली ॥३४॥

झोळी चोळाप्पाते दे वोन । समथर् बोले काय वचन । चोळाप्पा तुझे िफटले रीण । ःवःथ आता असावे ॥३५॥ पाहोिनया िव्यासी । आनंद झाला तयासी । परी न आले मानसी । ौीचरण अंतरले ॥३६॥ तयासी झाले मास दोन । पुढे काय झाले वतर्मान । राणीच्या आज्ञेने िशपाई दोन । ःवामीजवळी पातले ॥३७॥ त्यांनी उठवून चोळाप्पासी । आपण बैसले ःवामीपाशी । चोळाप्पाच्या मानसी । दःख फार जाहले ॥३८॥ ु ःवामीपुढे वःतू येती । त्या िशपाई उचिलती । चोळाप्पाते काही न दे ती । ने तरी घेती िहरावोनी ॥३९॥ चोळाप्पासी दरू केले । बाईसी बरे वाटले । ऐसे कांही िदवस गेले । बाळाप्पा सेवा किरताती ॥४०॥ कोणे एके अवसरी । सुंदराबाई बाळाप्पावरी । रागावोनी दष्टोत्तरी । ताडण करी बहसाळ ॥४१॥ ु ु ते ऐकोनी बाळाप्पासी । दःख झाले मानसी । सोडन ू ःवामीचरणांसी । म्हणती जावे येथोनी ॥४२॥ ु ऐसा केला िवचार । जाहली असता राऽ । बाळाप्पा गेले िबर्हाडावर । िखन्न झाले मानसी ॥४३॥ आज्ञा समथार्ंची घेवोनी । म्हणती जावे येथोनी । याकिरता दसरे िदनी । समथार्ंजवळी पातले ॥४४॥ ु आपुली आज्ञा घ्यावयासी बाळाप्पा येतो या समयासी । अंतज्ञार्नी समथार्ंसी । तत्काळ िविदत जाहले ॥४५॥ तेव्हा एक सेवेकर्यांस । बोलले काय समथर् । बाळाप्पा दशर्नास येत । त्यासी आसन दाखवावे ॥४६॥ बाळाप्पा येता त्या ःथानी । आसन दावले सेवेकर्यांनी । तेव्हा समजले िनजमनी । आज्ञा आपणा िमळे ना ॥४७॥ कोठे मांडावे आसन । िवचार पडला त्यालागून । तो त्याच राऽी ःवप्न । बाळाप्पाने दे िखले ॥४८॥ ौीमारुतीचे मंिदर । ःवप्नी आले सुंदर । तेथे जाउनी सत्वर । आसन त्यांनी मांिडले ॥४९॥ ौीःवामी समथर् । या मंऽाचा जप करीत । एक वेळ दशर्ना येत । िहशेब ठे वीत जपाचा ॥५०॥ ू काढनी िदले बाळाप्पासी । आनंद झाला बाईसी । गवर्भरे ती कोणासी । मानीनाशी जाहली ॥५१॥ सुंदरबाईसी करावे दरू । समथार्ंचा झाला िवचार । त्याूमाणे चमत्कार । करोिनया दािव ती ॥५२॥ जे कोनी दशर्ना येत । त्यांसी बाई िव्य मागत । धन - धान्य साठवीत । ऐशा ूकारे करोनी ॥५३॥ बाईची कृ त्ये दरबारी । िविदत केली थोर थोरी । बाईने रहावे दरी ू । ौीचरणापासून ॥५४॥ परी राणीची ूीित । बाईवरी बहू होती । याकारणे कोणाूती । धैयर् कही होईना ॥५५॥ अक्कलकोटी त्या अवसरी । माधवराव बवेर् कारभारी । तयांसी हक ु करावे ॥५६॥ ु ू म झाला सत्वरी । बाईसी दरी परी राणीस िभवोनी । तैसे न केले तयांनी । समथर् दशर्नासी एके िदनी । कारभारी पातले ॥५७॥ तयांसी बोलती समथर् । कैसा किरता कारभार । ऐसे ऐकोिनया उत्तर । बवेर् मनी समजले ॥५८॥ मग त्यांनी त्याच िदवशी । पाठिवले फौजदारासी । कैद करुनीया बाईसी । आणावी म्हणती सत्वर ॥५९॥ आज्ञेूमाणे सत्वर । बाईसी बांधी फौजदार । बाई करी शोक फार । घेत ऊर बडवूनी ॥६०॥ ःवामीिचंया सेवेकिरता । सरकारांतूनी तत्त्वता । पंच नेमूनी व्यवःथा । केली असे नृपराये ॥६१॥ मग सेवा करावयासी । घेउनी गेले बाळाप्पासी । म्हणती दे ऊ तुम्हांसी । पगार सरकारांतूनी ॥६२॥ बाळाप्पा बोलले तयांसी । िव्याशा नाही आम्हांसी । आम्ही िनलोर्भ मानसी । ःवामीसेवा करु की ॥६३॥ बाळाप्पाचा जप होता पूणर् । एक भक्तास सांगोन । करिवले ौीती उद्यापन । िहशेब जपाचा घेतला ॥६४॥ बाळाप्पांनी चाकरी । एक तप सरासरी । केली उत्तम ूकारी । समथार् ते िूय झाले ॥६५॥ अक्कलकोट नगरात । अद्यािप बाळाप्पा रहात । ौीपादकां ु ची पूजा करीत । िनराहार राहोनी ॥६६॥ जे जे झाले ःवामीभक्त । त्यात बाळाप्पा ौेष्ठ । तयावरी ौी समथर् । करीत होते ूेम बहू ॥६७॥ ऐसे बाळाप्पाचे चिरऽ । विणर्ले असे संकिलत । ःवामी चिरऽ सारामृत । चिरऽसार घेतले ॥६८॥ दृढिनश्चय आिण भक्ती । तैसी सदगुरुचरणी आसिक्त । तेणे येत मोक्ष हाती । अन्य साधने व्यथर्ची ॥६९॥ िनश्चयाचे उदाहरण । हे चिरऽ असे पूणर् । ौोती होउनी सावधान । ौवणी आदर धरावा ॥७०॥ उगीच किरती दांिभक भक्ती । त्यावरी ःवामी कृ पा न किरती । सदभावे जे नमःकािरती । त्यावरी होती कृ पाळू ॥७१॥ पुढले अध्यायी सुंदर कथा । ऐका ौोते दे ऊनी िचत्ता । जेणे िनवारे सवर् व्यथा । पापराशी दग्ध होती ॥७२॥ अक्कलकोटिनवािसया । जयजयाजी ःवामीराया । राऽंिदन तुझ्या पाया । िवंणू शंकर वंिदती ॥७३॥ इित ौीःवामीचिरऽ । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भक्त पिरसोत । ऽयोदशोऽध्याय गोड हा ॥७४॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृते ऽयोदशोऽध्यायः ॥ ौीःवामीचरणापर्णमःतु । शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १४ || चौदावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः । जयजयाजी करुणाघना । जयजयाजी अघशमना । जयजयाजी परमपावना । दीनबंधो जगदगुरु ॥१॥ आपुल्या कृ पे िनिश्चत । ऽयोदश अध्यायापयर्ंत । विणर्ले ःवामी चिरऽामृत । आता पुढे वदवावे ॥२॥ आपुल्या कथा वदावया । बुद्धी दे ई ःवामीराया । चिरऽ ऐकोनी ौोतया । संतोष होवो बहसाळ ॥३॥ ु कैसी करावी आपुली भक्ती । हे नेणे मी मंदमती । परी ूश्न किरता ौोती । अल्पमती सांगतसे ॥४॥ ूातः काळी उठोन । आधी करावे नामःमरण । अंतरी घ्यावे ःवामीचरण । शुद्ध मन करोनी ॥५॥ ूातः कमेर् आटपोनी । मग बैसावे आसनी । भक्ती धरोनी ःवामीचरणी । पूजन करावे िविधयुक्त ॥६॥ एकाम करोनी मन । घालावे शुद्धोदक ःनान । सुगंध चंदन लावोन । सुवािसक कुसूमे अपार्वी ॥७॥ धूप - दीप - नैवेद्य । फल तांबूल दिक्षणा शुद्ध । अपार्वे नाना खाद्य । नैवेद्याकारणे ःवामींच्या ॥८॥ षोडशोपचारे पूजन । करावे सदभावे करुन । धूप - दीपातीर् अपून र् । नमःकार करावा ॥९॥ जोडोिनया दोन्ही कर । उभे रहावे समोर । मुखे म्हणावे ूाथर्ना ःतोऽ । नाममंऽ ौेष्ठ पै ॥१०॥ आजानुबाहू सुहाःयवदन । काषायवस्तर् पिरधान । भव्य आिण मनोरम । मूतीर् िदसे सािजरी ॥११॥ मग करावी ूाथर्ना । जयजयाजी अघहरणा । परात्परा कैवल्यसदना । ॄह्मानंदा यितवयार् ॥१२॥ जयजयाजी पुराणपुरुषा । लोकपाला सवेर्शा । अनंत ॄह्मांडाधीशा । वेदवंद्या जगदगुरु ॥१३॥ सुखधामिनवािसया । सवर्साक्षी करुणालया । भक्तजन ताराया । अनंतरुपे नटलासी ॥१४॥ तू अिग्न तू पवन । तू आकाश तू जीवन । तूची वसुंधरा पूणर् । चंि सूयर् तूच पै ॥१५॥ तू िवंणू आिण शंकर । तू िवधाता तू इं ि । अष्टिदकपालािद समम । तूच रुपे नटलासी ॥१६॥ कतार् आिण करिवता । तूच हवी आिण होता । दाता आिण दे विवता । तूच समथार् िनश्चये ॥१७॥ जंगम आिण िःथर । तूच व्यािपले समम । तुजलागी आिदमध्याम । कोठे नसे पाहता ॥१८॥ असोिनया िनगुण र् । रुपे नटलासी सगुण । ज्ञाता आिण ज्ञान । तूच एक िवश्वेशा ॥१९॥ वेदांचाही तकर् चाचरे । शास्तर्ांतेिह नावरे । िवंणू शंकर एकसरे । कुंिठत झाले सवर्िह ॥२०॥ मी केवळ अल्पमती । करु केवी आपुली ःतुती । सहस्तर्मुखही िनिश्चती । िशणला ख्याती विणर्ता ॥२१॥ दृढ ठे िवला चरणी माथा । रक्षावे मजसी समथार् । कृ पाकटाक्षे दीनानाथा । दासाकडे पहावे ॥२२॥ आता इतुकी ूाथर्ना । आणावी जी आपुल्या मना । कृ पासमुिी या मीना । आौय दे ईजे सदै व ॥२३॥ पाप ताप आिण दै न्य । सवर् जावो िनरसोन । इहलोकी सौख्य दे वोन । परलोकसाधन करवावे ॥२४॥ दःतर हा भवसागर । याचे पावावया पैलतीर । त्वन्नाम तरणी साचार । ूाप्त होवो मजला ते ॥२५॥ ु आशा मनीषा तृंणा । कल्पना आिण वासना । ॅांती भुली नाना । न बाधोत तुझ्या कृ पे ॥२६॥ िकती वणूर् आपुले गुण । द्यावे मज सुख साधन । अज्ञान ितिमर िनरसोन । ज्ञानाकर् हदयी ूगटो पै ॥२७॥ शांती मनी सदा वसो । वृथािभमान नसो । सदा समाधान वसो । तुझ्या कृ पेने अंतरी ॥२८॥ भवदःखे हे िनरसो । तुझ्या भजनी िचत्त वसो । वृथा िवषयांची नसो । वासना या मनाते ॥२९॥ ु सदा साधु - समागम । तुझे भजन उत्तम । तेणे होवो हा सुगम । दगर् ु म जो भवपंथ ॥३०॥ व्यवहारी वतर्ता । न पडो ॅांती िचत्ता । अंगी न यावी असत्यता । सत्य िवजयी सवर्दा ॥३१॥ आप्तवगार्चे पोषण । न्याय मागार्वलंबन । इतुके द्यावे वरदान

। कृ पा करुनी समथार् ॥३२॥

असोिनया संसारात । ूाशीन व नामामृत । ूपंच आिण परमाथर् । तेणे सुगम मजलागी ॥३३॥ ऐशी ूाथर्ना किरता । आनंद होय समथार् । संतोषोिन तत्त्वता । वरूसाद दे तील ॥३४॥

गुरुवारी उपोषण । िविधयुक्त करावे ःवामीपूजन । ूदोषसमय होता जाण । उपोषणे सोडावे ॥३५॥ तेणे वाढे ल बुद्धी । सत्यसत्य हे िऽशुद्धी । अनुभवाची ूिसिद्ध । किरताती ःवामीभक्त ॥३६॥ ौी ःवामी समथर् । ऐसा षडाक्षरी मंऽ । ूीतीने जपावा अहोराऽ । तेणे सवार्थर् पािवजे ॥३७॥ ॄाह्मणा क्षिऽयांिदका लागोनी । मुख्य जप हा चहवणीर् । िस्तर्यांनीही िनिशिदनी । जप याचा करावा ॥३८॥ ू ूसंगी मानसपूजा किरता । तेिह िूय होय समथार् । ःवामीचिरऽ वािचता ऐकता । सकल दोष जातील ॥३९॥ कैसी करावी ःवामी भक्ती । हे नेणे मी मंदमती । परी असता शुद्धिचत्ती । तेची भक्ती ौेष्ठ पै ॥४०॥ आम्ही आहो ःवामी भक्त । िमरवू नये लोकात । जयासी भक्तीचा दभ व्यथर् । िनंफळ भक्ती तयाची ॥४१॥ दं भ षोडशोपचारे पूिजता । परी िूय नव्हे िच समथार् । भावे पऽ - पुंप अिपर्ता । समाधान ःवामीते ॥४२॥ जयाजयाजी आनंदकंदा । जयाजयाजी करुणासमुिा । िवंणू शंकरािचया छं दा । कृ पा करोनी पुरवावे ॥४३॥ ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । चतुदर्शोऽध्याय गोड हा ॥४४॥ ौीरःतु । शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १५ || पंधरावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ नलगे करणे तीथार्टन । हठयोगािदक साधन । वेदाभ्यास शास्तर्ज्ञान । मोक्षसाधनकारणे ॥१॥ अंतरी ःवामीभक्ती जडता । चारी पुरुषाथर् येती हाता । पाप ताप दै न्य वातार् । तेथे काही नुरेची ॥२॥ वतर्त असता संसारी । ःवामीपद आठवी अंतरी । तयाते या भवसागरी । िनश्चये तािरती समथर् ॥३॥ सवर् कामना पुरवोन । अंती दािवती सुरभुवन । जे नर किरती नामःमरण । ते मुक्त याच दे ही ॥४॥ मंगळवेढे मामात । राहत असता ौीसमथर् । मामवासी जन समःत । वेडा म्हणती तयांसी ॥५॥ आपुली व्हावी ूख्याती । हे नसेिच जयाच्या िचत्ती । ःवेच्छे वतर्न किरती । काही न जाणती जनवातार् ॥६॥ कोणासी भाषण न किरती । कवणाचे गृहा न जाती । दष्टोत्तरे जन तािडती । तरी बोध नयेची ॥७॥ ु शीतोंणाची भीती । नसेची ज्यांिचया िचत्ती । सदा अरण्यात वसती । एकान्तःथळी समथर् ॥८॥ सुखदःख समान । सदा तृप्त असे मन । लोकवःती आिण ोन । दोन्ही जया सारखी ॥९॥ ु परमेश्वरःवरुप यती । ऐसे ज्यांच्या वाटे िचत्ती । ते किरता ःवामीभक्ती । जन हासती तयाते ॥१०॥ या वेळी मंगळवेढ्यात । बसाप्पा तेली राहात । दािरद्र्ये पीिडला बहत ु । दीन िःथती तयाची ॥११॥ बसाप्पा व्यवसाय करी । पुरे न पडे त्यामाझारी । अठरािवश्वे दािरद्र्य घरी । पोटा भाकरी िमळे ना ॥१२॥ तो एके िदनी िफरत िफरत । सहज वनामाजी जात । तो दे िखले ौीसमथर् । िदगंबर यितराज ॥१३॥ कंटकशय्या करोन । ितयेवरी केले शयन । ऐसे नवल दे खोन । लोटांगण घािलतसे ॥१४॥ अंतरी पटली खूण । यित ईश्वरांश पूणर् । म्हणूनी सुखे शयन । कंटकशय्येवरी केले ॥१५॥ अष्टभावे दाटोनी । माथा ठे वी ौीचरणी । म्हणे कृ पाकटाक्षे करोनी । दासाकडे पहावे ॥१६॥ ःवामीचरणांचा ःपशर् होता । ज्ञानी झाला तो तत्त्वता । कर जोडोिनया ःतिवता । झाला बहत ु ूकारे ॥१७॥ सकल ॄह्मांडनायका । कृ पाधना भक्तपालका । पाप, ताप आिण दै न्य हारका । िवश्वपते जगदगुरु ॥१८॥ पाहिनया ूेमळ भक्ती । अंतरी संतोषले यित । वरदहःत ठे िवती । तत्काळ मःतकी तयाचे ॥१९॥ ु बसाप्पाचे ौीचरणी । मन जडले तैपासोनी । राहू लागला िनिशिदनी । ःवामीसिन्नध आनंदे ॥२०॥ िजकडे जातील समथर् । ितकडे आपणही जात । ऐसे पाहनी हासत । कुिटल जन तयाते ॥२१॥ ु वेड्याच्या नादी लागला । संसार याने सोिडला । घरदार िवसरला । वेडा झाला िनश्चये ॥२२॥ मग बसाप्पाची कांता । ऐकूिनया ऐशी वातार् । करीतसे आकांता । म्हणे घर बुडाले ॥२३॥ आधीच आम्ही िनधर्न । परी मोलमजुरी करोन । करीत होतो उपजीवन । आता काय करावे ॥२४॥ बसाप्पा येता गृहासी । दष्टोत्तरे बोले त्यासी । म्हणे सोिडले संसारासी । वेड काय लागले ॥२५॥ ु परी बसाप्पाचे िचत्त । ःवामींचरणी आसक्त । जनापवादा न भीत । नसे चाड कोणाची ॥२६॥ ऐसे लोटले काही िदन । काय झाले वतर्मान । ते होवोनी सावधान । िचत्त दे उनी ऐकावे ॥२७॥ एके िदवशी अरण्यात । बसाप्पा ःवामीसेवा करीत । तव झाली असे रात । घोर तम दाटले ॥२८॥ िचत्त जडले ौीचरणी । भीती नसे काही मनी । दोन ूहर होता रजनी । समथर् उठोनी चालले ॥२९॥ पुढे जाता समथर् । बसाप्पा मागे चालत । ूवेशले घोर अरण्यात । बूर श्वापदे ओरडती ॥३०॥ आधीच राऽ अंधारी । वृक्ष दाटले नाना परी । मागर् न िदसे त्या माझारी । चरणी रुतती कंटक ॥३१॥ परी बसाप्पाचे िचत्ती । न वाटे काही भीती । ःवामीचरणी जडली वृत्ती । दे हभान नसेची ॥३२॥

तो समथर् केले नवल । ूगट झाले असंख्य व्याल । भूभाग व्यािपला सकळ । तेजे अग्नीसमान ॥३३॥ पादःपशर् सपार् झाला । बसाप्पा भानावरी आला । अपिरिमत दे िखला । सपर्समूह चोहीकडे ॥३४॥ वृक्षशाखा अवलोिकत । तो सपर्मय िदसत । मागे पुढे पहात । तो िदसत सपर्मय ॥३५॥ वाहोिनया ऐशी परी । भयभीत झाला अंतरी । तो तयासी मधुरोत्तरी । समथर् काय बोलले ॥३६॥ िभऊ नको या समयी । िजतुके पािहजे िततुके घेई । न करी अनुमान काही । दै व तुझे उदे ले ॥३७॥ ऐसे बोलता समथर् । बसाप्पा भय सोडनी त्विरत । करी घेवोिन अंगवस्तर् । टाकीत एका सपार्वरी ॥३८॥ ू गुंडाळोनी सपार् त्विरत । सत्वर उचलोनी घेत । तव सपर् झाले गुप्त । तेजही नष्ट जाहले ॥३९॥ तेथोिनया परतले । सत्वर मामामाजी आले । बसाप्पासिहत बैसले । समथर् एका दे ऊळी ॥४०॥ तेथे आपुले अंगवस्तर् । बसाप्पा सोडोनी पहात । तव त्यात सुवणर् िदसत । सपर् गुप्त झाला ॥४१॥ ऐसे नवल दे खोनी । चिकत झाला अंतःकरणी । माथा ठे वी ःवामींचरणी । ूेमाौू नयनी वहाती ॥४२॥ त्यासी बोलती यतीश्वर । घरी जावे त्वा सत्वर । सुखे करावा संसार । दारा पुऽा पोिशजे ॥४३॥ आनंदोनी मानसी । बसाप्पा गेला गृहासी । वतर्मान सांगता कांतेसी । तेिह अंतरी सुखावे ॥४४॥ कृ पा होता समथार्ंची । वातार् नुरेची दै न्याची । यािवषयी ही बसाप्पाची । गोष्ट साक्ष दे तसे ॥४५॥ असो तो बसाप्पा भक्त । संसारसुख उपभोगीत । राऽिदन '' ौी ःवामी समथर् '' । मंऽ जपे

त्यादरे ॥४६॥

पाप, ताप आिण दै न्य । ज्यांचे दशर्ने िनरसोन । जाय ते पद राऽंिदन । ूेमे िवंणू शंकर ध्याती ॥४७॥ पुढे कथा सुंदर । ःवामीसुताचे चिरऽ । मन करोिनया िःथर । सादर होउनी ऐकावे ॥४८॥ इित ौी ःवामीचिरऽामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भािवक पिरसोत । पंचदशोऽध्याय गोड हा ॥४९॥ ौी ःवामीचरणापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १६ || सोळावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ भक्तजन तारणाथर् । यितरुपे ौीदत्त । भूवरी ूगट होत । अक्कलकोटी वास केला ॥१॥ जे जे झाले त्यांचे भक्त । त्यात ौेष्ठ ःवामीसुत । ऐकता त्यांचे चिरऽ । महादोष जातील ॥२॥ ूिसद्ध मुंबई शहरात । हरीभाऊ नामे िवख्यात । आनंदे होते नांदत । िनवार्ह करीत नौकरीने ॥३॥ कोकणूांती राजापूर । तालुक्यात इिटया गाव सुंदर । हरीभाऊ तेथील राहणार । जात मराठे तयांची ॥४॥ ते खोत त्या गावचे । होते संपन्न पूवीर्चे । त्याच गावी तयांचे । माता - बंधू राहती ॥५॥ मुंबईत तयांचे िमऽ । ॄाह्मण उपनाव पंिडत । ते किरता व्यापार त्यात । तोटा आला तयांसी ॥६॥ एके समयी पंिडतांनी । ःवामीकीितर् ऐिकली कानी । तेव्हा भाव धरोनी मनी । नवस केला ःवामीते ॥७॥ जरी आठ िदवसात । मी होईन कजर्मुक्त । तरी दशर्ना त्विरत । अक्कलकोटी येईन ॥८॥ यासी सात िदवस झाले । काही

अनुभव न आले । तो नवल एक वतर्ले । ऐका िचत्त दे उिन ॥९॥

हरीभाऊ आिण त्यांचे िमऽ । अफूचा व्यापार किरता त्यात । आपणा नुकसान सत्य । येईल ऐसे वाटले ॥१०॥ त्यांनी कािढली एक युक्ती । बोलावुनी पंिडताूती । सवर् वतर्मान त्या सांगती । म्हणती काय करावे ॥११॥ हे नुकसान भरावयासी । िव्य नाही आम्हांपाशी । िफयार्द होता अॄुसी । बट्टा लागेल आमुच्या ॥१२॥ तेव्हा पंिडत बोलले । मलाही कजर् काही झाले । िनघाले माझे िदवाळे । यात संशय असेना ॥१३॥ तुम्ही व्हावया कजर्मुक्त । यासी करावी युक्ती एक । तुमचा होउनी मी मालक । िलहन ू दे तो पेढीवर ॥१४॥ उभयतांसी ते मानले । तत्काळ तयांपरी केले । तो नवल एक वतर्ले । ऐका सादर होवोनी ॥१५॥ अफूचा भाव वाढला । व्यापारात नफा जाहला । हे सांगावया पंिडताला । मारवाडी आला आनंदे ॥१६॥ पंिडत ऐकोन वतर्मान । आनंद झाला त्यालागोन । हरीभाऊते भेटोन । वृत्त िनवेदन केले ॥१७॥ अक्कलकोटी ःवामी समथर् । सांूतकाळी वास करीत । त्यांचीच कृ पा ही सत्य । कजर्मुक्त झालो आम्ही ॥१८॥ नवस केला तयांसी । जाऊ आता दशर्नासी । वातार् ऐकूनी उभयतांसी । चमत्कार वाटला ॥१९॥ ज्यांनी आपुले मनोरथ । पूणर् केले असती सत्य । ऐसे जे का समथर् । अक्कलकोटी नांदती ॥२०॥ तरी अक्कलकोटाूती । येतो तुमच्या सांगाती । आम्ही पाहिनया ःवामीमूतीर् । जन्म साथर्क करु की ॥२१॥ ु गजानन हिरभाऊ पंिडत । िऽवगर् अक्कलकोटी जात । समथार्ंचे दशर्न घेत । पूजन करीत भक्तीने ॥२२॥ पाहनी समथार्ंची मूतीर् । तल्लीन हरीभाऊंची वृत्ती । मुख पाहता नयनपाती । न लवती तयांची ॥२३॥ ू तेव्हा समथेर् तयांसी । िशव, राम, मारुती ऐसी । नामे िदधली िऽवगार्सी । आिणक मंऽ िदधले ॥२४॥ पंिडता राम म्हटले । गजानना िशवनाम िदधले । मारुती हरीभाऊस म्हटले । ितघे केले एकरुप ॥२५॥ मग समथेर् त्या वेळे । िऽवगार् जवळ बोलािवले । ितघांशी तीन श्लोक िदधले । मंऽ म्हणोनी ते ऐका ॥२६॥ ॥ श्लोक ॥ गुरुॄर्ह्मा गुरुिवर्ंणूः गुरुदेर् वो महे श्वरः । गुरुदेर् वपरॄह्म तःमै ौी गुरवे नमः ॥१॥ ऐसा मंऽ हरीभाऊते । िदधला असे समथेर् । तेव्हा तयाच्या आनंदाते । पारावार नसेची ॥२७॥ दसरा मंऽ गजाननाला । तया वेळी ौींनी िदधला । तेव्हा तयांच्या मनाला । आनंद झाला बहसाळ ॥२८॥ ु ु ॥ श्लोक ॥ आकाशात ् पितत तोय यथा गच्छित सागरम ् ॥ सवर् - दे व - नमःकारः केशव ूित गच्छित ॥२॥ संतोषले त्याचे मन । मग पंिडता जवळ घेवोन । एक मंऽ उपदे शोन । केले पावन तयाते ॥२९॥ ॥ श्लोक ॥ इदमेव िशवम ् इदमेव िशवम ् । इदमेव िशवम ् इदमेव िशवः ॥३॥

तीनशे रुपये तयांनी । आिणले होते मुंबईहनी । त्यांचे काय करावे म्हणोनी । िवचािरले समथार्ंते ॥३०॥ ू ऐसा ूश्न ऐकोनी । समथर् बोलले त्या लागोनी । त्यांच्या पादका बनवोनी । येथे आणाव्या सत्वर ॥३१॥ ु ःवामीसिन्नध काही िदन । िऽवगर् रािहले आनंदाने । हिरभाऊंचे तनमन । ःवामींचरणी दृढ जडले ॥३२॥ काही िदवस गेल्यावरी । िऽवगर् एके अवसरी । उभे राहनी जोडल्या करी । आज्ञा मागती जावया ॥३३॥ ू आज्ञा िमळता तयांसी । आनंदे आले मुंबईसी । हरीभाऊंच्या मानसी । ध्यास लागला ःवामींचा ॥३४॥ व्यवहारी वतर्ता । ःवःथता नसेची िचत्ता । गोड न लागती संसारवातार् । चैन नसे क्षणभरी ॥३५॥ असो पुढे िऽवगार्नी । चांदीच्या पादका करवोनी । अपार्वया ःवामींचरणी । आले अक्कलकोटाते ॥३६॥ ु भक्तजनांचा कैवारी । पाहोिनया डोळे भरी । माथा ठे िवला चरणांवरी । बहत ु अंतरी सुखावले ॥३७॥ चांदीच्या पादका आिणल्या । त्या ौी चरणीं अपर्ण केल्या । समथेर् आदरे घेतल्या । पायी घातल्या त्याच वेळी ॥३८॥ ु त्या आत्मिलंग पादका । चौदा िदवसांपयर्ंत दे खा । पायी वागवी भक्तसखा । िदधल्या नाही कोणाते ॥३९॥ ु हरीभाऊ एके िदनी । समथार्ंसिन्नध येवोनी । दशर्न घेवोन ौीचरणी । मःतक त्यांनी ठे िवले ॥४०॥ तो समथेर् त्याूती । घेवोिनया मांडीवरती । वरदहःत सत्वरगती । मःतकी त्यांचे ठे िवला ॥४१॥ म्हणती तू माझा सूत । झालासी आता िनिश्चत । पिरधान करी भगवे वस्तर् । संसार दे ई सोडोनी ॥४२॥ मग छाटी कफनी झोळी । समथेर् तयांसी िदधली । ती घेवोनी तया वेळी । पिरधान केली सत्वर ॥४३॥ आत्मिलंग पादका सत्वरी । दे ती हरीभाऊंचे करी । म्हणती जाऊनी सागरतीरी । िकल्ला बांधोनी राहावे ॥४४॥ ु धरु नको आता लाज । उभार माझा यशध्वज । नको करु अन्य काज । जन भजना लावावे ॥४५॥ जाऊनी आता सत्वर । लुटवी आपुला संसार । लोभ मोह अणुमाऽ । िचत्ती तुवा न धरावा ॥४६॥ आज्ञा ऐकोिनया ऐसी । आनंद झाला मानसी । सत्वर आले मुंबईसी । साधूवेष घेवोनी ॥४७॥ सदगुरुने मःतकी हःत । ठे िवता झाले ज्ञानवंत । धन्य धन्य ते ःवामीसुत । धन्य ःवामी दयाळ ॥४८॥ सदगुरुचा उपदे श होता । तात्काळ गेली भवव्यथा । उपरती झाली िचत्ता । षडिवकार िनमाले ॥४९॥ बहत ु गुरु जगी असती । नाना मंऽ उपदे िशती । िव्यूाप्तीःतव िनिश्चती । ढोंग माजिवती बहत ु ॥५०॥ तयांचा उपदे श न फळे । आत्मरुपी मन न वळे । सत्यज्ञान काही न कळे । मन न चळे ूपंची ॥५१॥ तयांसी न म्हणावे गुरु । ते केवळ पोटभरु । भवसागर पैलतीरु । उतरतील ते कैसे ॥५२॥ तैसे नव्हे ची समथर् । जे परमेश्वर साक्षात । मःतकी ठे िवता वरदहःत । िदव्यज्ञान िशंयांते ॥५३॥ असो हरीभाऊंनी काय केले । ॄाह्मणांसी बोलािवले । संकल्प करोनी ठे िवले । तुळसीपऽ घरावरी ॥५४॥ हरीभाऊ घर लुटिवता । तारा नामे त्यांची कांता । ती करी बहत ु आकांता । घेत ऊर बडवोनी ॥५५॥ म्हणे जोडोिनया कर । लुटिवता तुम्ही संसार । हा नव्हे िवचार । दःख लागेल भोगावे ॥५६॥ ु आजवर अॄूने । िदवस कािढले आपण । परी आता अवलक्षण । आपणा काय आठवले ॥५७॥ हांसतील सकल जन । िधक्कारतील िपशून । उपास पडता कोण । खावयाते घालील ॥५८॥ अल्पवयी आपणासी । बुद्धी सुचली ही कैसी । त्यागोिनया संसारसुखासी । दःखडोही का पडता ॥५९॥ ु संसारसुख भोगोन । पुढे येता वृद्धपण । मग करावे मोक्षसाधन । सेवावे वन तपाथर् ॥६०॥ आपल्या विडलांची थोरवी । मनामाजी आणावी । त्यांची कीितर् मळवावी । उिचत नसे आपणा ॥६१॥ तुम्ही संसार सोडोनी । जाऊनी बसाल जरी वनी । तरी मग सांगा कोणी । मजलागी पोसावे ॥६२॥ माझे किरता पािणमहण । अिग्न ॄाह्मण साक्ष ठे वोन । आपण वािहली असे आण । ःमरण करावे मानसी ॥६३॥ तुम्ही म्हणाल मजसवे । तूिह घरदार सोडावे । मजसमागमे िफरावे । िभक्षा मागत घरोघरी ॥६४॥ तरी संसारसुखासक्त । मी असे जी सत्य सत्य । संसारी मन िवरक्त । माझे न होय कदाही ॥६५॥ आता जरी आपण । संसार टािकला लुटोन । हे केले महत्पुण्य । ऐसे कोण म्हणेल ॥६६॥

कुटंु बा उपवासी मारावे । सवर्ःव धमर् करावे । यासी काय पुण्य कायर् म्हणावे । पाप उलटे होतसे ॥६७॥ िवनिवते जोडोनी कर । अद्यािप ःवःथ करा अंतर । आपला हा िवचार । सोडोनी द्यावा ूाणिूया ॥६८॥ ऐशी ितयेची उत्तरे । ऐकोिनया ःवामीकुमरे । समाधान बहत ु ूकारे । करीतसे ितयेचे ॥६९॥ परी तारे च्या िचत्तात । षडिरपु होते जागत । संसाराचे िमथ्यत्त्व । ितयेलागी कळे ना ॥७०॥ आशा, मनीषा, ॅांती आिण । कल्पना वासना या डािकणी । त्यांनी ितजला झडपोनी । आपणाधीन केलेसे ॥७१॥ त्यायोगे सिद्वचार । ितयेसी न सुचे अणुमाऽ । धरोिनया दरामह । ःवामीसुता बोधीतसे ॥७२॥ ु षडिवकार त्यागोनी । रतला जो ःवामीचरणी । दृढ िनश्चय केला मनी । संसार त्याग करावा ॥७३॥ िस्तर्येच्या अंगावरी अलंकार । तेिह लुटिवले समम । ितये िदधले शुॅ वस्तर् । पिरधान करावया ॥७४॥ आत्मिलंग समथेर् । ःवामीसुताते िदधले होते । त्या पादका ःवहःते । मठामाजी ःथािपल्या ॥७५॥ ु कामाठीपुर्यात त्या समयी । मठ ःथािपला असे पाही । हरीभाऊ होऊनी गोसावी । मठामाजी रािहले ॥७६॥ धन्य धन्य ते ःवामीसुत । गुवार्ज्ञेने झाले िवरक्त । परी जन त्याते िनंिदत । नाना दोष दे वोनी ॥७७॥ पूवज र् न्मी तप केले । त्याचे फळ ूाप्त झाले । सदगुरुचरणी िवनटले । सवर् िफटले भवदःख ॥७८॥ ु इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भािवक भक्त पिरसोत । षोडशोऽध्याय गोड हा ॥८०॥ ौीरःतु । शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १७ || सतरावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ मागील अध्यायी कथा सुंदर । ूख्यात जे मुंबई शहर । तेथे येऊनी ःवामीकुमर । मठ ःथािपती समथार्ंचा ॥१॥ षडिवकार िजंिकले । संसाराते त्यािगले । राऽंिदन रत झाले । ःवामी भजनी सुखाने ॥२॥ ःवात्मसुखी तल्लीन वृत्ती । तेणे हरली संसिृ त । कवणाची नाही भीती । सदा िचत्ती आनंद ॥३॥ ःवामीनामाचे भजन । त्यांिचया चिरऽाचे कीतर्न । त्याहनी व्यवसाय अन्य । ःवामीसुत नेणती ॥४॥ ु संसाराते सोडोन । बैसले गोसावी होवोन । हे पाहनी िकत्येकजण । हांसताती तयाते ॥५॥ ू परी त्याचा िवषाद िचत्ती । ःवामीसुत न मािनती । अंगी बाणली पूणर् िवरिक्त । िवषयासिक्त नसेची ॥६॥ ःवामीसुताची जननी । काकूबाई नामे करोनी । ितने हे वृत्त ऐकोनी । दःख केले अिनवार ॥७॥ ु मोहावतीर् सापडले । मायावश जे झाले । त्यांसी ूपंचावेगळे । गोड काही न लागेची ॥८॥ पुऽवात्सल्येकरोनी पाही । शोक करीत काकूबाई । मुंबईत लवलाही । सुताजवळी पातल्या ॥९॥ गोसावी िनजसुता पाहोनी । वक्षःःथळ घेती बडवोनी । अंग टाकीयले धरणी । बहत ु आबोश मांडीला ॥१०॥ िनजमातेचा शोक पाहोन । दःिखत झाले अंतःकरण । ितयेलागी सावरुन । धिरले सत्वर ूेमाने ॥११॥ ु तुझ्या उदरी जन्मास आलो । सदगुरुपायी िवनटलो । जन्ममरणाते चुकलो । मुक्त झालो सहजची ॥१२॥ धन्य धन्य तू गे जननी । मजलागी ूसवोनी । मान्य झालीस िऽभुवनी । काय धन्यता वणार्वी ॥१३॥ अशा ूकारे ःवामीसुत । मातेचे समाधान करीत । मधुर शब्दे समजावीत । परमाथर् गोष्टी सांगोनी ॥१४॥ परी त्याच्या या गोष्टी । ितयेसी गोड न लागती । म्हणे याची ॅष्ट मती । खिचत असे जाहली ॥१५॥ यासी िपशाच्चबाधा झाली । िकंवा कोणी करणी केली । याची सोय पािहजे पािहली । पंचाक्षरी आणोनी ॥१६॥ त्या समयी ूख्यात थोर । यशवंतराव भोसेकर । जयांसी दे व मामलेदार । सवर् लोक बोलती ॥१७॥ तयांची घेवोन भेटी । िवचारावी काही युक्ती । ते जरी कृ पा किरती । तरी होय आरोग्य ॥१८॥ ऐसा िवचार करोनी पोटी । दशर्ना आल्या उठाउठी । सांिगतल्या सुताच्या गोष्टी । मुळापासोन सवर्िह ॥१९॥ होवोिनया दीनवदन । किरती िवनंती कर जोडोन । म्हणती सवर्ज्ञ आपण । उपाय यासी सांगावा ॥२०॥ ऐकोिनया दे व मामलेदार । हांसोनी दे ती उत्तर । त्यासी िपशाच्च लागले थोर । माझेनी दरू नोहे ची ॥२१॥ ऐसे उत्तर ऐकोिन । दःिखत झाले अंतःकरणी । मग ते ःवामीसुताची जननी । अक्कलकोटी येतसे ॥२२॥ ु म्हणे ज्याने वेड लािवले । त्याचीच धरावी पाउले । येणे उपाये आपुले । कायर् सत्य होईल ॥२३॥ असो इकडे ःवामीसुत । मुंबईमाजी वाःतव्य करीत । िहं द ू पारसी ःवामीभक्त । त्यांच्या उपदे शे जहाले ॥२४॥ मठ होता कामाठीपुर्यात । तेथे जागा नव्हती ूशःत । मग िदली कांदेवाडीत । जागा एक भिक्तणीने ॥२५॥ िनःसीम जे ःवामीभक्त । आनंदे भजनी नाचत । कुटील जन त्याते हासत । ढोंग अवघे म्हणती हे ॥२६॥ परी िनंदा आिण ःतुती । दोन्ही समान जे मािनती । ौीचरणांवीण आसिक्त । अन्य िवषयावरी नसे ॥२७॥ जन िनंदा किरताती । अनेक ूकारे दषण दे ती । परी शांत िचत्ते त्याूती । उपदे िशती ःवामीसुत ॥२८॥ ू जे अहं कारे बुडले । सत्य पथाचरण चुकले । िनत्य कायार्ंते िवसरले । मोहे पडले भवजाली ॥२९॥ ऐसे जे का मूढ जन । ते भक्ता दे ती दषण । परी तेणे अंतःकरण । दःिखत नोहे तयांचे ॥३०॥ ू ु तारा नामे त्यांची कांता । तेही ऽास दे ती ःवामीसुता । परी तयांच्या िचत्ता । दःख खेद नसेची ॥३१॥ ु ूथम मुंबई शहरात । शके सऽाशे त्र्याण्णवात । फाल्गुन कृ ंण ऽयोदशीस । ःवामी जयंती केलीसे ॥३२॥ कोणे एके समयासी । नगरकर नाना जोशी । सहज आले मुंबईसी । त्यांनी ऐिकले वतर्मान ॥३३॥

या नगरांत सांूत । ःवामीसुत ःवामीभक्त । गोसावी होऊनी राहात । महाज्ञानी असती ते ॥३४॥ एकवार पहावे तयांसी । इच्छा झाली नानांसी । मग कोणे एके समयासी । मठामाजी पातले ॥३५॥ पाहनी ःवामीसुताूती । आनंदले नाना िचत्ती । ूेमानंदे चरण वंिदती । ःतवन किरती तयांचे ॥३६॥ ु ःवामीसुते तयासी । लािवयले ःवामीभक्तीसी । धन्य झाले नाना जोशी । रं गले भजनी समथार्ंच्या ॥३७॥ ऐसे िकत्येक सज्जन । ःवामीसुते िशंय करोन । वाढिवले महात्म्य पूणर् । ौीसमथर् भक्तींचे ॥३८॥ पुढे जोशी बुवांनी ःवामीची पिऽका करोनी । ती अपार्वया ौीचरणी । अक्कलकोटी पातले ॥३९॥ पिऽका ौीचरनी अिपर्ली । ःवामीमूतीर् आनंदली । समथेर् त्यांसी आज्ञा केली । नगारा वाजवा म्हणोनी ॥४०॥ नगारा वाजिवता जोशी । हसू आले समथार्ंसी । पाहोिनया ःवभक्तासी । परमानंद जाहला ॥४१॥ अक्कलकोटी ःवामीसुत । ौीसिन्नध भजन करीत । कीतर्नी आनंदे नाचत । लोकलज्जा सोडोनी ॥४२॥ लोकापवादाचे मनी भय । तो भक्ती करील काय । ूेमानंद िचत्त नोहे । भजनी मन लागेना ॥४३॥ िऽिवध जन नानारीती । िनंदा ःतुित किरताती । खेदानंद मािनता िचत्ती । िचत्तवृित्त िद्वधा होय ॥४४॥ असो अक्कलकोट नगरांत । शके सतराशे त्र्याण्णवात । ूथम ःवामी जयंती करीत । ःवामीसुत आनंदे ॥४५॥ छे ली खेडे मामांत । ूथम ःवामी ूगट होत । िवजयिसंग नामे भक्त । गोट्या खेळत त्यांसवे ॥४६॥ ऐसे ःवामीसुताचे मत । परी िदसे आधाररिहत । सत्यासत्य जाणती समथर् । आपण तेथे अज्ञानी ॥४७॥ ःवामीसुत िदवसेिदवस । ःवामीभक्ती करी िवशेष । जन लािवले भजनास । कीितर्ध्वज उभारीला ॥४८॥ मनामाजी धरुनी कामना । कोणी येतािच दशर्ना । त्यासी समथर् किरती आज्ञा । सुताकडे जावयाची ॥४९॥ ःवामीसुतिह त्यांूती । मनांतील खूण सांगती । ऐकोनी जन चिकत होती । विणर्ती ख्याती सुताची ॥५०॥ एकदा सहज ःवामीसुत । अक्कलकोटी दशर्ना येत । तेव्हा समथर् राजवाड्यात । रािहले होते आनंदे ॥५१॥ राणीिचये आज्ञेवाचोिन । दशर्न नोहे कोणालागोनी । ऐसे वतर्मान ऐकोनी । िखन्न मनी ःवामीसुत ॥५२॥ ःवामीदशर्न घेतल्यािवण । तो न सेवी उदकान्न । ऐसे िदवस झाले तीन । िनराहार रािहला ॥५३॥ मग वाड्यासमोर जावोन । आरं िभले ूेमळ भजन । जे करुणरसे भरले पूणर् । ऐिकले आंतून राणीने ॥५४॥ हा समथार्ंचा िनःसीम भक्त । आनंदे भजनी नाचत । समथर् दशर्नाची धिरत । दृढ इच्छा अंतरी ॥५५॥ सेवकांसी म्हणे सत्वरी । तुम्ही जाऊनी या अवसरी । त्य साधूते मंिदरी । ूाथोर्िनया आणावे ॥५६॥ ऐसी राणीची आज्ञा होता । सेवक धावले तत्त्वता । ूाथूिर् नया ःवामीसुता । मंिदरामाजी आिणले ॥५७॥ पाहोिनया समथार्ंसी । उल्हास सुताचे मानसी । धावोिनया वेगेसी । िमठी चरणी घातली ॥५८॥ सदगिदत अंतःकरणी । चरण क्षािळले नयनाौून ं ी । दे हभान गेले िवसरोनी । ःवामीपदी सुखावला ॥५९॥ बाळ चुकले मातेसी । ते भेटले बहत ु िदवसी । मग तयांच्या आनंदासी । पारावार नसेची ॥६०॥ िनजसुताते पाहोनी । आनंदले समथर् मनी । कर िफरिवला मुखावरुनी । हःती धरुनी उठिवले ॥६१॥ अक्कलकोटी त्या अवसरी । बहत ु होते सेवेकरी । परी समथार्ंची ूीित खरी । ःवामीसुतावरी होती ॥६२॥ त्यांत होते जे दजर् होय त्यांचे मन । द्वे ष पूणर् किरताती ॥६३॥ ु न ते सुताचा उत्कषर् पाहोन । दिषत ू काही उपाय करोन । िफरवोन समथार्ंचे मन । ःवामीसुतावरचे ूेम । कमी करु पाहताती ॥६४॥ ःवामीसुत राऽंिदन । समथार्ंपुढे किरती भजन । पायी खडावा घालोन । ूेमरं गे नाचती ॥६५॥ एके िदवशी ौीसमथर् । बैसले असता आनंदात । ःवामीसुत भजन करीत । पायी खडावा घालोन ॥६६॥ ऐशी वेळ साधोनी । समथार्ं सांिगतले दजर् ु नी । ःवामीसुत हे करणी । योग्य नसे सवर्था ॥६७॥ बैसला असता आपण । पायी खडावा घालोन । हा नाचतो काय म्हणून । आपुला अपमान करावया ॥६८॥ परकी आिण िनजसुत । समान लेिखती जे सत्य । जे सवार्ंसी आिलप्त । ौेष्ठ किनष्ठ कोण त्यांते ॥६९॥ आता खडावा काढोनी । मग नाचावे त्वां भजनी । ऐशी आज्ञा सुतालागोनी । केली समथेर् त्या वेळी ॥७०॥ तोच उठले िकत्येकजण । खडावा घेतल्या काढोन । ःवामीसुताचा अपमान । केला ऐशा ूकारे ॥७१॥ पाहोिनया ऐशी परी । िखन्न झाला सुत अंतरी । काळजात बोचली सुरी । अपमान दःखे दखावला ॥७२॥ ु ु

मरणाहनी परम कठीण । दःख दे तसे अपमान । उतरले सुताचे वदन । िनःतेज झाले सत्वर ॥७३॥ ु ु तयाते होते जे वैरी । ते आनंदले अंतरी । म्हणती मोडली खोड बरी । अिभमान उतरला ॥७४॥ असो मग ःवामीसुत । ते ःथळ सोडोनी त्विरत । नगराबाहे र येत । मागर् धरीत मुंबईचा ॥७५॥ अपमान दःखे दखावला । अंतरी बहू िखन्न झाला । परतोनी नाही आला । जन्मभरी अक्कलकोटी ॥७६॥ ु ु ःवािभमानी जो नर । त्याचे दखिवता अंतर । ते दःख जन्मभर । त्याच्या मनी जाचतसे ॥७७॥ ु ु त्या दःखे उत्तरोत्तर । क्षीण झाला ःवामीकुमर । दःख करी िदवसराऽ । चैन नसे क्षणभरी ॥७८॥ ु ु तोची रोग लागला । शेवटी आजारी पडला । ऐसा समाचार समजला । अक्कलकोटी समथार्ते ॥७९॥ ःवामीसुताची जननी । राहातसे त्या ःथानी । ितने हे वतर्मान ऐकोनी । िवनवीत समथार्ते ॥८०॥ म्हणे कृ पा करोिनया । सुतात ए आणावे या ठाया । कृ पादृष्टी पाहोिनया । आरोग्य तया करावे ॥८१॥ मग समथेर् त्या अवसरी । मुंबईस पाठिवले सेवेकरी । म्हणती सुताते सत्वरी । मजसिन्नध आणावे ॥८२॥ परी सुत त्या सांगाती । आला नाही अक्कलकोटी । अपमान दःख त्याचे पोटी । राऽंिदन सलतसे ॥८३॥ ु सेवेकरी परतोनी आले । समथार्ंते वृत्त किथले । आणखी दसरे पाठिवले । त्यांची गती तीच झाली ॥८४॥ ु मग सांगती समथर् । त्यासी घालोिन पेटीत । घेवोिन यावे त्विरत । कोणी तरी जावोिन ॥८५॥ तथािप ःवामीसुत पाही । अक्कलकोटी आला नाही । िदवसेिदवस दे ही । क्षीण होत चालला ॥८६॥ शेवटी बोलले समथर् । आता जरी न ये सत्य । तरी तोफ भरुनी यथाथर् । ठे िवली ती उडवू की ॥८७॥ याचा अथर् ःपष्ट होता । तो समजला ःवामीसुता । परी तो न आला अक्कलकोटा । जीिवतपवार् न केली ॥८८॥ आजार वाढला िवशेष । ौावण शुद्ध ूितपदे स । केला असे कैलासवास । सवर् लोक हळहळती ॥८९॥ त्या समयी मुंबईत । तयांचे जे िशंय होत । त्यांसी झाले दःख अिमत । शोकसागरी बुडाले ॥९०॥ ु अक्कलकोटी त्या िदनी । समथर् किरती िविचऽ करणी । बैसले ःनान करोनी । परी गंध न लािवती ॥९१॥ भोजनाते न उठती । धरणीवरी अंग टािकती । कोणासंगे न बोलती । रुदन किरती क्षणोक्षणी ॥९२॥ इतुक्यामाजी सत्वर । मुंबईहनी आली तार । ौुत झाला समाचार । ःवामीसुत गत झाला ॥९३॥ ू उदािसनता त्या िदवशी । आली सवर् नगरासी । चैन न पडे काकूबाईंसी । पुसती समथार् क्षणोक्षणी ॥९४॥ मग काकूबाईंने सत्वर । जवळी केले मुंबापूर । तेथे समजला समाचार । परऽ पावला आत्मज ॥९५॥ िनजपुऽमरणवातार् । ऐकुनी किरती आकांता । तो दःखद समय विणर्ता । दःख अंतरी होतसे ॥९६॥ ु ु असो मग काकूबाई । अक्कलकोटी लवलाही । परतोनी आल्या पाही । बोलल्या काय समथार्ंते ॥९७॥ सुत आपुला भक्त असोन । अकाली पावला का मरण । मग ःमरती जे हे चरण । त्यांचे तारण होय कैसे ॥९८॥ ू समथर् बोलले ितयेसी । उल्लंिघले आमुच्या आज्ञेसी । संधी सापडली काळासी । ओढनी बळे ची मग नेला ॥९९॥ पुऽशोके करोन । दःख करी राऽंिदन । समथर् ितयेचे समाधान । परोपरी किरताती ॥१००॥ ु नरजन्मा येऊनी सत्य । भक्ती केली एकिनष्ठ । केले जन्माचे साथर्क । परमपदा पावले ॥१०१॥ उच्च नीच भगवंती । नसे काही िनिश्चती । ज्याची असेल जैसी भक्ती । ौेष्ठ किनष्ठ तेणेिच ॥१०२॥ धन्य धन्य ःवामीकुमर । उतरला भवौदिध दःतर । ख्याती झाली सवर्ऽ । कीितर् अमर रािहली ॥१०३॥ ु ःवामीसुताच्या गादीवर । कोण नेमावा अिधकारी । ऐसा ूश्न एके अवसरी । पुसती सेवेकरी समथार्ते ॥१०४॥ ते कथा रसाळ अत्यंत । विणर्ले पुढील अध्यायात । ौोते होऊनी सावधिचत्त । अवधान द्यावे कथेसी ॥१०५॥ जयजय ौीभक्तपालका । जयजयाजी परम मंगला । िवंणू शंकराची िवमला । कीितर् पसरो सवर्ऽ ॥१०६॥ इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । भािवक भक्त पिरसोत । सप्तदशोऽध्याय गोड हा ॥१०७॥ ौी भगवच्चरणापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतुं ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १८ || अठरावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ ःवामीसुताच्या गादीवरी । कोण नेमावा अिधकारी । ऐसा ूश्न सेवेकरी । किरताती समथार्ंते ॥१॥ तेव्हा बोलले समथर् । सेवेकरी असती सांूत । परी एकही मजला त्यात । योग्य कोणी िदसेना ॥२॥ जेव्हा येईल आमुच्या मानसी । त्या समयी मोर पांखरासी । अिधकारी नेमू गादीसी । िचंता तुम्ही न करावी ॥३॥ मोर पांखरा मोर पांखरा । समथर् म्हणती वेळोवेळा । राऽंिदन तोची चाळा । मोठमोठ्याने ओरडती ॥४॥ आमुची पायाची वीट । जतन करावी नीट । वारं वार म्हणती समथर् । काकूबाईलागोनी ॥५॥ लपवूनी ठे िवले िवटे सी । ती िदली पािहजे आम्हांसी । याचा अथर् करणासी । ःपष्ट काही कळे ना ॥६॥ असो ःवामीसुताचा ॅाता । कोकणांत राहात होता । ःवामीसुत मृत्यु पावता । वतर्मान कळले त्या ॥७॥ तो केवळ अज्ञान । दादा तयांचे अिभधान । त्याचे शरीरी असमाधान । कृ श होत चालला ॥८॥ काकूबाईने तयासी । आणिवले आपणापासी । एके िदवशी समथार्ंसी । दादाूती दाखिवले ॥९॥ बाळ चालले वाळोनी । यासी अमृतदृष्टीने पाहोनी । िनरोगी करावे जी ःवामी । बाई िवनवी समथार्ंते ॥१०॥ समथर् बोलले बाईसी । चार वेळा जेवू घाला यासी । आरोग्य होईल बाळासी । िचंता मानसी करु नको ॥११॥ त्याूमाणे बाई किरता । दादासी झाली आरोग्यता । समथार्ंची कृ पा होता । रोग कोठे राहील ॥१२॥ केजगांव मोगलाईत । तेथे नानासाहे ब भक्त । त्यांनी बांिधला ौींचा मठ । िव्य बहत ु खिचर्ले ॥१३॥ ौींची आज्ञा घेऊनी सत्य । पादका ःथापाव्या मठात । याकारणे अक्कलकोटी येत । दशर्न घेत समथार्ंचे ॥१४॥ ु ते म्हणती काकूबाईसी । पादका ःथापन करायासी । तुम्ही पाठवा दादासी । समागमे आमुच्या ॥१५॥ ु बाई म्हणे तो अज्ञान । तशात शरीरी असमाधान । त्याची काळजी घेईल कोण । सत्य सांगा मजलागी ॥१६॥ परी आज्ञा दे तील समथर् । तरी पाठवीन मी सत्य । मग समथार्ंजवळी येत । घेवोिनया दादासी ॥१७॥ समथेर् वृत्त एकोन । म्हणती द्यावे पाठवून । बाळ जरी आहे अज्ञ । तरी सांभाळू तयासी ॥१८॥ काकूबाई बहत ु ूकारे । समथार् सांगे मधुरोत्तरे । दादासी पाठिवणे नाही बरे । वजार्वे आपण सवार्ते ॥१९॥ समथर् ितयेसी बोलले । त्यात तुमचे काय गेले । आम्हांसी िदसेल जे भले । तेच आम्ही करु की ॥२०॥ शेवटी मंडळी सांगाती । दादासी पाठिवले केजेूती । पादका ःथापन झाल्यावरती । दादा आला परतोनी ॥२१॥ ु पुढे सेवेकर्यां सांगाती । त्यासी मुंबईस पाठिवती । ॄह्मचार्यांसी आज्ञा किरती । यासी ःथापा गादीवरी ॥२२॥ ॄह्मचारीबुवांजवळी । दादासी नेत मंडळीं । जी समथेर् आज्ञा केली । ती सांिगतली तत्काळ ॥२३॥ दादासी करुनी गोसावी । मुंबईची गादी चालवावी । ःवामीसुताची यासी द्यावी । कफनी झोळी िनशाण ॥२४॥ ॄह्मचारी दादासी । उपदे िशती िदवस िनशी । गोसावी होऊनी गादीसी । चालवावे आपण ॥२५॥ दादा जरी अज्ञान होता । तरी ऐशा गोष्टीकरीता । नकार म्हणेची सवर्था । न रुचे िचत्ता त्यािचया ॥२६॥ यापरी ॄह्मचार्यांनी । पािहली खटपट करोनी । शेवटी दादांसी मुंबईहनी । अक्कलकोटा पाठिवले ॥२७॥ ू दादास घेऊनी सत्वरी । ौीसिन्नध आले टाळकरी । तेव्हा दादा घेवोनी तुंबरी । भजन करीत आनंदे ॥२८॥ समथेर् ऐसा समयासी । आज्ञा केली भुजंगासी । घेऊनी माझ्या पादकां ु सी । मःतकी ठे व दादाच्या ॥२९॥ मोचेर्ल आणूिन सत्वरी । धरा म्हणती त्यावरी । आज्ञेपमाणे सेवेकरी । किरताती तैसेिच ॥३०॥ ौींच्या पादका िशरी पडता । उपरती झाली त्याच्या िचत्ता । हदयी ूगटला ज्ञानसिवता । अज्ञान गेले लयाते ॥३१॥ ु दादा भजनी रं गला । दे हभानिह िवसरला । ःवःवरुपी लीन झाला । सवर् पळाला अहं भाव ॥३२॥ धन्य गुरुचे मिहमान । पादका ःपशर् करोन । जहाले तत्काळ ॄह्मज्ञान । काय धन्यता वणार्वी ॥३३॥ ु असो दादांची पाहन ू वृत्ती । काकूबाई दचकली िचत्ती । म्हणे समथेर् दादांूती । वेड खिचत लािवले ॥३४॥

ती म्हणे जी समथार् । आपण हे काय करता । दादांिचया िशरी ठे िवता । पादका काय म्हणोनी ॥३५॥ ु समथर् बोलले तयेसी । जे बरे वाटले आम्हासी । तेिच करु या समयासी । व्यथर् बडबड करु नको ॥३६॥ काकूबाई बोले वचन । एकासी गोसावी बनवोन । टािकला आपण मारुन । इतुकेिच पुरे झाले ॥३७॥ ऐकोन ऐशा वचनाला । समथार्ंसी बोध आला । घाला म्हणती बाईला । खोड्यामाजी सत्वर ॥३८॥ काकूबाईने आकांत । करुिनया मांिडला अनथर् । नाना अपशब्द बोलत । भाळ िपटीत ःवहःते ॥३९॥ परी समथेर् त्या समयीं । लक्ष ितकडे िदले नाही । दादांसी बनिवले गोसावी । कफनी झोळी अिपर्ली ॥४०॥ दसरे िदवशी दादांसी । समथर् पाठिवती िभक्षेसी । ते पाहनी काकूबाईसी । दःख झाले अपार ॥४१॥ ु ु ू लोळे समथार्ंच्या चरणांवरी । करुणा भाकी पदर पसरी । िवनवीतसे नानापरी । शोक करी अपार ॥४२॥ समथार्ंसी हसू आले । अिधकिच कौतुक मांिडले । दादांसी जवळ बोलािवले । काय सांिगतले तयासी ॥४३॥ अनुसया तुझी माता । ितजपाशी िभक्षा माग आता । अवँय म्हणोनी तत्त्वता । जननीजवळ पातला ॥४४॥ ऐसे बाईंने पाहोनी । बोधािवष्ट अंतःकरणी । म्हणे तुझी ही करणी । लोकापवादाकारण ॥४५॥ िभक्षान्न आपण सेवावे । हे नव्हे ची जाण बरवे । चाळे अवघे सोडावे । संसारी व्हावे सुखाने ॥४६॥ ऐकोनी वचन । उदास झाले ितचे मन । असो दादा गोसावी होवोन । ःवामीभजनी रं गले ॥४८॥ काही िदवस झाल्यावरी । मग आले मुंबापुरी । ःवामीसुताच्या गादीवरी । बसोन संःथा चालिवली ॥४९॥ किलयुगी िदवसेिदवस । वाढे ल ःवामी मिहमा िवशेष । ऐसे बोलले ःवामीदास । येथे िवश्वास धरावा ॥५०॥ दोघा बंधूंचे ऐसे वृत्त । विणर्ले असे संकिलत । केला नाही िवःतार येथ । सार माऽ घेतले ॥५१॥ इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ूेमळ पिरसोत । अष्टदशोऽध्याय गोड हा ॥५२॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १९ || एकोिणसावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ एकामिचत्ते किरता ौवण । तेणे होय िदव्य ज्ञान । त्या ज्ञाने परमाथर्साधन । पंथ सुलभ होतसे ॥१॥ सच्चिरऽे ौवण किरता । परमानंद होय िचत्ता । ओळखू ये सत्यासत्यता । परमाथर् ूपंचाची ॥२॥ या नरदे हा येवोन । काय करावे आपण । जेणे होईल सुगम । दःतर हा भवपंथ ॥३॥ ु ज्यांसी वािनती भले । सज्जन ज्या मागेर् गेले । सवर् दःखमु क्त झाले । तो पंथ धरावा ॥४॥ ु बोलणे असो हे आता । वणूर्ं पुढे ःवामीचिरता । अत्त्यादरे ौवण किरता । सवार्थर् पािवजे िनश्चये ॥५॥ ूिसद्ध आळं दी क्षेऽी । नामे नृिसंहसरःवती । जयांची सवर्ऽ ख्याती । अजरामर रािहली ॥६॥ कृ ंणातटाकी क्षेऽे पिवऽ । ती दे िखली त्यांनी समःत । नाना योग्याभासी बहत ु । महासाधू दे िखले ॥७॥ करावे हठयोगसाधन । ऐसी इच्छा बहत ु िदन । नाना ःथाने िफरोन । शोध करीती गुरुचा ॥८॥ जपी तपी संन्यासी । दे िखले अनेक तापसी । जे सदा अरण्यवासी । योगाभ्यासी बैसले ॥९॥ एक सूयम र् ंडळ िवलोिकती । एक पंचािग्नसाधन किरती । एक वायू भिक्षताती । मौन धिरती िकतीएक ॥१०॥ एक झाले िदगंबर । एकी केला उध्वर् कर । एक घािलती नमःकार । एक ध्यानःथ बैसले ॥११॥ एक आौमी राहोन । िशंया सांगती गुह्यज्ञान । एक किरती तीथार्टन । एक पूजनी बैसले ॥१२॥ ऐसे असंख्य दे िखले । ज्ञान तयांचे पािहले । िकत्येकांचे चरण धिरले । पिर गेले व्यथर्ची ॥१३॥ ठयोग परम कठीण । कैसा करावा साध्य आपण । यािवषयी पूणर् ज्ञान । कोणी तयाते सांगेना ॥१४॥ एके समयी अक्कलकोटी । ःवामीदशर्नेच्छा । धरुनी पोटी । आले नृिसंहसरःवती । मिहमा ौीचा ऐकोनी ॥१५॥ नृिसंहसरःवती दशर्नासी । येती कळले समथार्ंसी । जािणले त्यांच्या हदगतासी । अंतरामाजी आधीच ॥१६॥ सन्मुख पाहोनी तयांना । आज्ञाचब भेदांतला । एक श्लोक सत्वर म्हटला । ौवणी पडला तयांच्या ॥१७॥ श्लोक ऐकता तेथेिच । समाधी लागली साची । ःमृित न रािहली दे हाची । ॄह्मारं ीी ूाणवायू ॥१८॥ आश्चयर् किरती सकळ । असो झािलया काही वेळ । समाधी उतरोनी तत्काळ । नृिसंहसरःवती धावले ॥१९॥ ःवामी पदांबुजांवरी । मःतक ठे िवले झडकरी । सदगिदत झाले अंतरी । हषर् पोटी न सामावे ॥२०॥ उठोिनया किरती ःतुती । धन्य धन्य हे यितमूतीर् । केवळ परमेश्वर असती । रुप घेती मानवाचे ॥२१॥ मी आज िकत्येक िदवस । हठयोगसाधन करायास । केले बहत ु सायास । परी सवर् व्यथर् गेले ॥२२॥ ःवामीकृ पा आज झाली । तेणे माझी इच्छा पुरली । िचंता सकल दरू झाली । कायर्भाग साधला ॥२३॥ असो नृिसंहसरःवती । आळं दी क्षेऽी परतोन येती । तेथेिच वाःतव्य किरती । िसद्धी ूसन्न जयांना ॥२४॥ बहत ू ू कीितर् गेली । काही िदवशी एकेवेळी । अक्कलकोटी पातले ॥२५॥ ु धमर्कृत्ये केली । दरदर घेतले समथार्चे दशर्न । उभे रािहले कर जोडोिन । झाले बहत ु समाधान ॥२६॥ पाहोनी नृिसंहसरःवतीसी । समथर् बोलले त्या समयासी । लोकी धन्यता पावलासी । वारयोिषता पाळोनी ॥२७॥ ितयेसी द्यावे सोडोनी । तरीच ौेष्ठत्व पावसी जनी । मग सहजिच सुरभुवनी । अंती जासी सुखाने ॥२८॥ ऐकोनी समथार्ंची वाणी । आश्चयर् वाटले सकला मनी । नृिसंहसरःवती ःवामी असोनी । िवपरीत केवी किरतील ॥२९॥ परी अंतरीची खूण । यित तत्काळ जाणोन । पाहो लागले अधोवदन । शब्द एक न बोलवे ॥३०॥ िसद्धी करोनी ूसन्न । वाढिवले आपुले मिहमान । तेिच वारयोिषतेसमान । अथर् ःवामीवचनाचा ॥३१॥ असो तेव्हापासोिन । िसद्धी िदधली सोडोनी । येवोनी रािहले ःवःथानी । धमर्कृत्ये बहु केली ॥३२॥ यशवंतराव भोसेकर । नामे दे व मामलेदार । त्यासीही ज्ञान साचार । समथर्कृपेने जहाले ॥३३॥

ऐसे सिच्छंय अनेक । ौीकृ पेने ज्ञानी िवशेष । ज्यांनी ओळिखले आत्मःवरुप । मिहमा त्यांचा न वणर्वे ॥३४॥ वासुदेव ॄाह्मण थोर । ज्यांची ूिसद्धी सवर्ऽ । इं मजी अंमलात अिनवार । होऊनी बंड केले ज्यांनी ॥३५॥ समथार्ंची कृ पा होता । इिच्छत कायर् साधेल तत्त्वता । ऐसे वाटले त्याचे िचत्ता । दशर्नाते पातला ॥३६॥ करी नग्न तलवार । घेवोन आला ौीसमोर । घालोन साष्टांग नमःकार । मनामाजी ूाथीर्त ॥३७॥ ःवकायर् िचंतोिन अंतरीं । खङ्ग िदधले ौीच्या करी । म्हणे मजवरी कृ पा जरी । तरी खङ्ग हाती दे तील ॥३८॥ जावोिन बैसला दरू । ौीनी जािणले अंतर । त्यांचे पाहोिन कमर् घोर । राजिोह मानसी ॥३९॥ लगबगे उठली ःवारी । सत्वर आली बाहे री । तरवडाचे झाडावरी । तलवार िदली टाकोनी ॥४०॥ वासुदेवराव पाहोनी । िखन्न झाला अंतः करणी । समथार्ंते आपुली करणी । नावडे सवर्था म्हणतसे ॥४१॥ कायर् आपण योिजले । ते शेवटा न जाय भले । ऐसे समथेर् दशर्िवले । म्हणूनी न िदले खङ्ग करी ॥४२॥ परी तो अिभमानी पुरुष । खङ्ग घेवोिन तैसेच । आला परत ःवःथानास । झेंडा उभािरला बंडाचा ॥४३॥ त्यात त्यासी यश न आले । सवर् हे तू िनंफळ झाले । शेवटी पािरपत्य भोगले । कष्ट गेले व्यथर्िच ॥४४॥ असो ःवामीचे भक्त । तात्या भोसले िवख्यात । राहती अक्कलकोटात । राजािौत सरदार ॥४५॥ काही कारण जहाले । संसारी मन िवटले । मग ूपंचाते सोिडले । भक्त झाले ःवामींचे ॥४६॥ मायापाश तोडोनी । दृढ झाले ःवामीचरणी । भजन पूजन िनिशिदनी । किरताती आनंदे ॥४७॥ अकःमात एके िदवशी । भयभीत झाले मानसी । यमदत ू िदसती दृष्टीसी । मृत्यूसमय पातला ॥४८॥ पाहोिनया िवपरीत परी । ौीचरण धिरले झडकरी । उभा रािहला काळ दरी ू । नवलपरी जाहले ॥४९॥ दीन वदन होवोनी । दृढ घातली िमठी चरणी । तात्या किरती िवनवणी । मरण माझे चुकवावे ॥५०॥ ते पाहोनी ौीसमथर् । कृ तान्तासी काय सांगत । हा असे माझा भक्त । आयुंय याचे न सरले ॥५१॥ पैल तो वृषभ िदसत । त्याचा आज असे अंत । त्यासी न्यावे त्वा त्विरत । ःपशर् याते करु नको ॥५२॥ ऐसे समथर् बोलले । तोची नवल वतर्ले । तत्काळ वृषभाचे ूाण गेले । धरणी पडले कलेवर ॥५३॥ जन पाहोनी आश्चयर् किरती । धन्यता थोर विणर्ताती । बैलाूती िदधली मुक्ती । मरण चुकले तात्यांचे ॥५४॥ ऐशा लीला असंख्य । वणूर् जाता वाढे ल मंथ । हे ःवामीचिरऽ सारामृत । चिरऽसारमाऽ येथे ॥५५॥ जयाची लीला अगम्य । ध्याती ज्याते िनगमागम । सुर - नर विणर्ताती गुण । अनािदिसद्ध परमात्मा ॥५६॥ नानारुपे नटोनी । ःवेच्छे िवचरे जो या जनी । भक्ता सन्मागर् दाखवोनी । भवसागरी तारीत ॥५७॥ त्या परमात्म्याचा अवतार । ौीःवामी यित िदगंबर । ूगट झाले धरणीवर । जगदद्धाराकारणे ॥५८॥ ु त्यांची पदसेवा िनिशिदनी । करोनी तत्पर सदा भजनी । िवंणू शंकराचे मनी । हे िच वसो सदै व ॥५९॥ इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ भक्त । एकोणिवसावा अध्याय गोड हा ॥६०॥ ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय २० || िवसावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी करुणाकरा । जयजयाजी यितवरा । भक्तजन संतापहरा । सवेर्श्वरा गुरुराया ॥१॥ लीलावेषधारी दत्ता । सवर्साक्षी अनंता । िवमलरुपा गुरुनाथा । परॄह्म सनातना ॥२॥ तुझे चिरऽ अगाध । केवी वणूर् मी मितमंद । परी घेतला असे छं द । पूणर् केला पािहजे ॥३॥ तुझ्या गुणांचे वणर्न । किरता भागे सहस्तर्वदन । िनगमागमासिह जाण । नसे पार लागला ॥४॥ तुझे वणार्वया चिरऽ । तुजसम कवी पािहजेत । तरी अल्पमतीने अत्यल्प । गुणानुवाद का न गावे ॥५॥ विणर्ता समथार्ंचे गुण । नाना दोष होती दहन । सांगता ऐकता पावन । वक्ता ौोता दोघेिह ॥६॥ अक्कलकोटी वास केला । जना दाखिवल्या अनंत लीला । उद्धिरले कैक पाप्यला । अदभुत चिरऽ ःवामींचे ॥७॥ असो कोणे एके िदवशी । इच्छा धरोनी मानसी । गृहःथ एक दशर्नासी । समथार्ंच्या पातला ॥८॥ करोिनया ौीची ःतुती । माथा ठे िवला चरणावती । तेव्हा समथर् त्याते वदती । हाःयवदने करोनी ॥९॥ फिकराते दे ई खाना । तेणे पुरतील सवर् कामना । पक्वान्ने करोनी नाना । यथेच्छ भोजन दे ईजे ॥१०॥ गृहःथे आज्ञा म्हणोन । केली नाना पक्वान्ने । फकीर बोलािवले पाच जण । जेवू घातले तयाते ॥११॥ फकीर तृप्त होवोन जाती । उिच्छष्ट उरले पाऽावरती । तेव्ह समथर् आज्ञािपती । गृहःथाते सत्वर ॥१२॥ शेष अन्न करी महण । तुझे मनोरथ होतील पूणर् । परी त्या गृहःथाचे मन । साशंक झाले तेधवा ॥१३॥ म्हणे यवन यती अपिवऽ । त्यांचे कैसे घेऊ उिच्छष्ट । याती मध्ये पावेन कष्ट । कळता ःवजना गोष्ट हे ॥१४॥ आला मनी ऐसा िवचार । तो समथार्स कळला सत्वर । म्हणती हा अभािवक नर । िवकल्प िचत्ती यािचया ॥१५॥ इतक्यामाजी साहिजक । कोणी ॅिमष्ट गृहःथ एक । येवोन ःवामीसन्मुख । ःवःथ उभा रािहला ॥१६॥ दािरद्र्ये मःत झाला म्हणोन । ॅिमष्ट िफरे राऽंिदन । िव्य मेळवाया साधन । त्याजवळी नसे परी ॥१७॥ त्यासी दे खोन समथर् । म्हणती हे उिच्छष्ट घे त्विरत । तो िनःशंक मनांत । पाऽावरी बैसला ॥१८॥ त्यासी बोलले समथर् । तु मुंबापुरी जाई त्विरत । सफल होतील मनोरथ । िव्यूाप्ती होईल ॥१९॥ ःवामीवचनी भाव धिरला । तात्काळ मुंबईस आला । उगाच भटको लागला । िव्य िमळे ल म्हणोनी ॥२०॥ ूभात समयी एके िदवशी । गृहःथ िनघाला िफरायासी । येऊन एका घरापाशी । ःवःथ उभा रािहला ॥२१॥ तो घरातून एक वृद्ध बाई । दार उघडोन घाईघाई । बाहे र येवोिनया पाही । गृहःथ पडला दृष्टीसी ॥२२॥ ितने बोलािवले त्याला । आसनावरी बैसिवला । दहा हजारांच्या िदधल्या । नोटा आणून सत्वरी ॥२३॥ गृहःथ मनी आनंदला । बाईते आशीवार्द िदधला । िव्यलाभ होता आला । शुद्धीवर सत्वर ॥२४॥ समथार्चे वचन सत्य । गृहःथा आली ूचीत । वारं वार ःतुती करीत । ःतोऽ गत ःवामीचे ॥२५॥ समथार्ंचे लीला िविचऽ । केवी वंद ू शके मी पामर । ज्या विणर्ता थोर थोर । ौिमत झाले किवराज ॥२६॥ कोणी दाता नृपवर । दान कराया भांडार । मोकळे करी परी शक्त्यनुसार । याचक नेती बांधोनी ॥२७॥ षसस अन्नाचे ढीग पडले । क्षुिधत जन तेथे आले । त्यांनी त्यातून भिक्षले । क्षुधा शांत होई तो ॥२८॥ ःवामीचिरऽ भांडारातून । रत्ने घेतली िनवडोन । ूेमादरे माळ करोन । ौोतयांचे कंठी घातली ॥२९॥ ौी ःवामीचरणसरोजी । िवंणुॅमर घाली रुं जी । अत्यादरे चरण पूजी । ःतोऽ गातसे ॥३०॥ इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । िवसावा अध्याय गोड हा ॥३१॥ ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय २१ || एकिवसावा अध्याय || ौी गणेशाय नमः ॥ िनिमर्ली सुंदर दे वमंिदरे । चौक बैठका नाना ूकारे । कळस ठे वल्यावरी सारे । पूणर् झाले म्हणती त्या ॥१॥ ःवामीचिरऽ सारामृत । झाले वीस अध्यायापयर्ंत । करोनी माझे मुख िनिमत्त । वदले ौीःवामीराज ॥२॥ आता कळसाध्याय एकिवसावा । कृ पा करोनी वदवावा । हा मंथ संपूणर् करावा । भक्तजनांकारणे ॥३॥ संपवावा अवतार आता । ऐसे मनामाजी येता । जडदे ह त्यागोिन तत्त्वता । गेले ःवःथानी यितराज ॥४॥ शके अठराशे पूणर् । संवत्सर ते बहधान्य । मास चैऽ पक्ष कृ ंण । ऽयोदशी मंगळवार ॥५॥ ु िदवस गेला तीन ूहर । चतुथर् ूहाराचा अवसर । िचत्त करोनी एकाम । िनमग्न झाले िनजरुपी ॥६॥ षटचबाते भेदोन । ॄह्मरं ीा छे दन ू । आत्मज्योत िनघाली पूणर् । हदयामधुनी तेधवा ॥७॥ जवळ होते सेवेकरी । त्यांच्या दःख झाले अंतरी । शोक करीता नानापरी । तो विणर्ला न जाय ॥८॥ ु अक्कलकोटीचे जन समःत । दःखे करुन आबंदत । तो वृत्तान्त विणर्ता मंथ । वाढे ल समुिसा ॥९॥ ु असो ःवामींच्या अनंत लीला । जना सन्मागर् दािवला । उद्धिरले जडमूढाला । तो मिहमा कोण वणीर् ॥१०॥ कोकणांत समुितीरी । ूिसद्ध िजल्हा रत्नािगरी । पालशेत मामामाझारी । जन्म माझा झालासे ॥११॥ ौेष्ठ िचत्तपावन ज्ञातीत । उपनाम असे थोरात । बळवंत पावर्तीसुत । नाम माझे िवंणू असे ॥१२॥ तेथेिच बाळपण गेले । आता कोपरलीस येणे केले । उपिशक्षक पद िमळाले । िवद्यालयी सांूत ॥१३॥ वाणी मारवाडी ौेष्ठ । नाम ज्यांचे शंकरशेट । त्यांसी ःनेह झाला िनकट । आौयदाते ते माझे ॥१४॥ त्यांची ःवामीचरणी भक्ती । भावाथेर् पूजन किरती । िदवसा उपजली िचत्ती । ःवामीचिरऽ ौवणाची ॥१५॥ ते मजला सांिगतले । मी ःवामी गुणानुवाद गाइले । हे ःवामी चिरऽ िलिहले । अल्प मतीने अत्यल्प ॥१६॥ शब्द सोपे व्यावहािरक भाषा । ूत्येक अध्याय लहानसा । आबालवृद्धा समजे असा । लघु मंा रिचला हा ॥१७॥ ूथमाध्यायी मंगलाचरण । कायर्िसद्ध्यथर् दे वताःतवन । आधार ःवामी चिरऽास कोण । हे िच कथन केलेसे ॥१८॥ ौीगुरु कदर् ळीवनातूनी आले । ःवामीरुपे ूगटले । भुवरी ूख्यात झाले । हे कथन िद्वतीयाध्यायी ॥१९॥ तारावया भक्तजनांला । अक्कलकोटी ूवेश केला । तेथीचा मिहमा विणर्ला । तृतीयाध्यायी िनश्चये ॥२०॥ ःवामींचा करावया छळ । आले दोन संन्यासी खल । तेिच वृत्त सकल । चवथ्यामाजी विणर्ले ॥२१॥ मल्हारराव राजा बडोद्यासी । त्याने न्यावया ःवामीसी । पाठिवले कारभार्यासी । पाचव्यांत ते कथा ॥२२॥ यशवंतराव सरदार । त्यासी दािवला चमत्कार । तयांचे वृत्त समम । सहाव्यात विणर्ले ॥२३॥ िवंणुबुवा ॄह्मचारी । त्यांची ःवामीचरणांवरी । भक्ती जडली कोणे ूकारी । ते सातव्यात सांिगतले ॥२४॥ शंकर नामे एक गृहःथ । होता ॄह्मासमधे मःत । त्यासी केले दःखमु क्त । आठव्यात ते कथा ॥२५॥ ु खचोर्िनया िव्य बहत ु । त्यांनी बांिधला सुंदर मठ । ते वणर्न समःत । नवव्यात केलेसे ॥२६॥ िचदं बर दीिक्षतांचे वृत्त । विणर्ले दशमाध्यायात । ते ऐकता पुनीत । होती सत्यिच ॥२७॥ अकरावा आिण बारावा । तैसािच अध्याय तेरावा । बाळाप्पाचा इितहास बरवा । त्यामाजी िनरुिपला ॥२८॥ भिक्तमागर् िनरुपण । संकिलत केले वणर्न । तो चवदावा अध्याय पूणर् । सत्तारक भािवका ॥२९॥ बसप्पा तेली सदभक्त । तो कैसा झाला भाग्यवंत । त्याची कथा गोड बहत ु । पंधराव्यांत विणर्ली ॥३०॥ हरीभाऊ मराठे गृहःथ । कैसे झाले ःवामीभक्त । सोळा सतरा यात िनिश्चत । वृत्त त्यांचे विणर्ले ॥३१॥

ःवामीसुतांचा किनष्ठ बंधू । त्यासी लागला भजनछं द ू । जे दादाबुवा ूिसद्धु । अठाराव्यात वृत्त त्यांचे ॥३२॥ वासुदेव फडक्यांची गोष्ट । आिण तात्यांचे वृत्त । विणर्ले एकोणिवसाव्यांत । सारांशरुपे सत्य पै ॥३३॥ एक गृहःथ िनधर्न । त्यासी आले भाग्य पूणर् । तेिच केले वणर्न । िवसाव्यांत िनधार्रे ॥३४॥ ःवामी समािधःत झाले । एकिवसाव्यांत विणर्ले । मंथूयोजन किववृत्त िनवेिदले । पूणर् केले ःवामीचिरऽ ॥३५॥ शके अठराशे एकोणवीस । वसंतऋतू चैऽ मास । गुरुवार वद्य ऽयोदशीस । पूणर् केला मंथ हा ॥३६॥ बळवंत नामे माझा िपता । पावर्ती माता पितोता । वंदोनी त्या उभयंता । मंथ समाप्त केलासे ॥३७॥ ःवामीनी िदधला हा वर । जो भावे वाचील हे चिरऽ । त्यासी आयुरारोग्य अपार । संपत्ती, संतित ूाप्त होय ॥३८॥ त्याची वाढो िवमल कीितर् । मुखी वसो सरःवती । भवसागर तरोन अंती । मोक्षपद िमळो त्या ॥३९॥ अंगी सवर्दा िवनय वसो । वृथािभमान तो नसो । सवर् िवद्यासागर गवसो । भक्तौेष्ठा लागूनी ॥४०॥ ज्या कारणे मंथ रिचला । िजही ूिसद्धीस आिणला । त्यासी रक्षावे दयाळा । कृ पाघना समथार् ॥४१॥ ु ॥४२॥ मी केवळ मितमंद । परी भावे घेतला छं द । कृ पाळू तू सिच्चदानंद । पूणर् केला दयाळवा दोन्ही कर जोडोनी । आता हे िच िवनवणी । मंथसंरक्षकालोगोिन । सुखी ठे वी दयाळा ॥४३॥ आता ज्ञानी वाचक असती । त्यास करु एक िवनंती । मी केवळ हीनमित । किवत्व करु नेणेची ॥४४॥ परी माझी ही आषर् उत्तरे । वाचावी ऐकावी आदरे । उबग न मानावा चतुरे । ःवामीचिरऽ म्हणोनी ॥४५॥ जयजयाजी परमानंदा । वैकुंठवासी ौीगोिवंदा । भक्ततारका आनंदकंदा । अनामातीता अभेदा ॥४६॥ अिरमदर् ना सवेर्शा । िवश्वंभरा अिवनाशा । पुराणपुरुषा अनंतवेशा । भवपाशा सोडवी ॥४७॥ जयजयाजी कमलासना । कमलावरा कमलनयना । िविधतात कमलवदना । हदयकमली वसावे ॥४८॥ मत्ःय कूमर् वराह जाण । नृिसंह आिण वामन । परशुराम दशरथनंदन । कृ ंण बौद्ध कलंकी तू ॥४९॥ ःवामीचिरऽ सुंदर उद्यान । त्यातील कुसुमे वेचून । सुंदर माळ करोन । आला घेवोनी िवंणू किव ॥५०॥ आपुल्या कंठी तात्काळ । घालोनी चरणी ठे िवला भाल । सदोिदत याचा ूितपाल । करावा बाळ आपुले ॥५१॥ इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । एकिवसावा अध्याय गोड हा ॥५२॥ ौी ःवामीचरणापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु ॥