Seminarski Revizija (1) (1)

KONTROLA I REVIZIJA U BANKARSKOM POSLOVANJU -SEMINARSKI RAD-

Studenti: Predmet:Revizija poslovanja Munira Hrustić:70523 doc.dr. Haris Jahić Šerif Hajduk:70574 asistent: mr.Lejla Jahić Vanesa Husika :70412

Sarajevo,2014. SADRŽAJ: 1.UVOD...............................................................................................................................3 2.POJAM KONTROLE.......................................................................................................4 2.1. SISTEM INTERNIH KONTROLA BANKE...........................................................5 2.1.1. KOMPONENTE INTERNIH KONTROLA.........................................................8 2.1.2.PROCEDURE ZA STJECANJE I RAZUMJEVANJE INTERNIH KONTROLA9 2.1.3. SAZNANJA O SISTEMU INTERNIH KONTROLA........................................10 2.2. INTERNA REVIZIJA............................................................................................10 2.3. KONTROLING......................................................................................................14 3. REVIZIJA U BANKARSKOM POSLOVANJU..........................................................15 4. ZAKLJUČAK................................................................................................................18 5. LITERATURA...............................................................................................................19

1.UVOD Zakon o računovodstvu i reviziji predstavlja osnovni propis kojim se uređuju principi računovodstva i sadržaj finansijskih izvještaja za banke,predviđa obavezu primjene izmjenjenih i dopunjenih,odnosno novih standarda koje donosi IASB. Zakon o računovodstvu i reviziji također propisuje da su sva pravna lica dužna da vode svoje poslovne knjige u skladu sa ovim zakonom i standardima,u kojima trebaju biti evidentirane sve poslovne promjene ,događaji i transakcije u toku poslovne godine.

2.POJAM KONTROLE Postoje različiti oblici nadzora u zavisnosti od kriterija razlikovanja. Prema tijelima nadzora mogu biti : -eksterni nadzor -interni nadzor Prema vremenu nadzora mogu biti: -stalni nadzor -periodični nadzor -povremeni nadzor -prethodni nadzor -tekući nadzor -naknadni nadzor Prema intenzitetu nadzora mogu biti : -formalni nadzor -materijalni nadzor Interni nadzor obavlja se unutar granica nekog poslovnog sistema ili organizacije radi praćenja ostvarivanja unaprijed postavljenih ciljeva i predlaganja kolektivnih akcija u slučaju odstupanja od tih ciljeva. Tri su temeljna oblika internog nadzora : 1.interna kontrola 2.interna revizija 3.kontroling U skladu sa računovodstvenim propisima i standardima finansijske izvještaje za banke čine : -bilans stanja -bilans uspjeha -izvještaj o novčanim tokovima

-izvještaj o promjenama na kapitalu -računovodstvene politike i zabilješke uz finansijske izvještaje Osnovni finansijski izvještaji moraju pružiti pouzdan,fer,istinit i objektivan pregled aktive,obaveza,kapitala,prihoda i rashoda,promjena u novčanim tokovima,i promjene na kapitalu,te opisati korištene računovodstvene politike.

2.1. SISTEM INTERNIH KONTROLA BANKE Sistem internih kontrola banke podrazumijeva politike,postupke,organizaciju,koju utvrđuju nadležni organi banke svojim aktima,a koji imaju za cilj obezbjeđenje efikasnog poslovanja banke,zaštitu dioničkog kapitala,zaštitu sredstava deponenata banke i ostalih povjerilaca,zatim da obezbjedi kontrolu i spriječi greške,nesavjesne kriminalne radnje u poslovanju,obezbjedi tačnost i potpunost računovodstvenih iskaza i blagovremeno sastavljanje finansijskih i ostalih izvještaja kojima se rukovodi Uprava i ostale vlasničke strukture,te kontrolni i drugi eksterni korisnici izvještaja. Odlukom o minimalnim standardima sistema interne kontrole u bankama (Sl.novine FBIH,br 3/30) koju je donio upravni odbor Agencije za bankarstvo Federacije Bosne i Hercegovine,propisan je obavezni minimum standarda sistema interne kontrole koji je banka dužna da obezbijedi,kontinuirano provodi i održava. U cilju osiguravanja minimalnih zahtjeva sistema interne kontrole banke nadzorni odbor je dužan da:  donese i osigura uspostavu efikasne organizacione strukture banke;  donese poslovni plan banke ,u pisanom obliku ,sa jasnim ciljevima I poslovnim politikama banke koje

 



  



obuhvaćaju i definisanje prihvatljivih I neprihvatljivih rizika sa odgovornostima uprave banke za osiguranje uslova za identifikaciju, praćenje i kontrolu tih rizika; osigura da poslovni plan banke sadrži strateške i operativne planove; osigura da poslovni plan banke jasno i precizno definiše linije nadležnosti odgvornosti kao i sistem kao i linije izvještavanja; osigura da rukovodni nivoi banke provode stalno praćenje i kontrolu izvršavanja funkcija nižih rukovodnih nivoa banke; osigura da banka uspostavi odgovarajuće računovodstvene procedure; osigura da banka uspostavi odgovarajuće procedure za zaštitu akive; osigura da je sistem interne kontrole banke pod stalnim nadzorom interne i povremenim nadzorom eksterne revizije; donese plan za stalni nadzor i periodičnu kontrolu funkcionisanja sistema interne kontrole od strane odbora za reviziju kao i program za njegov razvoj i unapređenje.

Sistem interne kontrole prvenstveno obuhvata računovodstveno i finansijsko poslovanje banke,uključujući posebnu kontrolu finansijskog plana i planiranja ,standardnih i nestandardnih troškova,statističkih analiza i njihovu objavu , periodičnih , operativnih i poslovnih izvještaja te programa obuke za poboljšanje izvršnih funkcija svih službenika banke i ima usku vezu sa internom revizijom koja: -vrši nadzor nad funkcionisanjem sistema interne kontrole banke -odboru za reviziju i upravi pruža pravovremenu informaciju o njegovoj adekvatnosti i efikasnosti. Sistem interne kontrole banke obavezno sadrži administrativnu i računovodstvenu kontrolu.

Administrativna kontrola obuhvata:uspostavu ,praćenje ,razvoj i kontrolu organizacione strukture odnosno sheme banke ;i kontrolu procedura i evidencija vezanih za procese donošenja odluka o odobravanj poslovnih transakcija banke od strane različitih nivoa rukovodstva. Računovodstvena kontrola obuhvaća plan procedura , procedure i evidencije vezane za zaštitu aktive i pouzdanost finansijskih evidencijabanke i mora osigurati da:  da se poslovne transakcije banke izvršavaju u skladu s općim ili posebnim odlukama odnosno odobrenjima nadležnog rukovodstva banke;  da se poslovne transakcije banke knjigovodstveno evidentiraju bez odlaganja i tačno;  da se poslovne transakcije banke knjigovodstveno evidentiraju u skladu sa zakonom i na način da je moguća izrada finansijskih izvještaja u skladu sa usvojenim računovodstvenim principima;  da se poslovne transakcije banke knjigovodstveno evidentiraju na način da je odgovornost za aktivu banke prepoznatljiva i transparentna ;  da je pristup aktivi banke dozvoljen samo u skladu sa odobrenjem nadležnog rukovodstva;  da se knjigovodstvene evidencije aktive provjeravaju i upoređuju sa stvarnim stanjem aktive u određenim ,najmanje propisanim ,vremenskim intervalima i da se u slučaju bilo kakvih razlika preduzimaju odgovarajuće mjere i aktivnosti. Sistem interne kontrole mora osigurati da ni jedno lice zaposleno u banci ne može biti u poziciji da učini značajne greške ili počini prekršaje utvrđene zakonom , drugim propisima i internim aktima banke , a koji se u kratkom roku ne mogu otkriti. Kontroni postupci se obično razmatraju na nekoliko nivoa:  preventivni  detektivni i

 korektivni kontrolni postupci Preventivne kontrole su usmjerene ka prevenciji prevara i grešaka ,to su zapravo a priori kontrole ,koje djeluju u trenutku odvijanja neke aktivnosti « vezane su uz proces i njegov input radi predviđanja potencijalnih problema ». One sprečavaju nastanak mogućih poteškoća,kao npr.kontrola prethodno spomenute, formalne ispravnosti dokumenata ili uvođenje određenih parametara koji se obavezno moraju unijeti da bi se isprava mogla uopće izdati i biti pravovaljana.1

Detektivne kontrole su usmjerene ka detektiranju odnosno otkrivanju, nepravilnosti i pogrešaka nakon njihova nastanka. Selektivna razina kontrole se sastoji od « resursa tehnika i procedura namjenjenih prepoznavanju i otkrivanju događaja koji su zaobišli preventivnu razinu kontrole « .2 Korektivne kontrole,usmjerene su ka korekciji problema identificiranih detektivnim kontrolama na prethodnoj razini kontrole,i zadužene su za rješavanje problema. Korektivne kontole u sebi sadrže postupke poduzete radi :  utvrđivanja uzroka problema  korigiranja greške ili teškoće  modificiranja sistema da bi se budući problemi eliminisali ili minimizirali 2.1.1. KOMPONENTE INTERNIH KONTROLA Interne kontrole se sastoje od pet međusobno povezanih komponenti :  kontrolno okruženje 1 2

Žager K. Interne računovodstvene kontrole,Spremić I ,Računovodstvo Spremić I,Računovodstvo

   

procjena rizika kontrolne aktivnosti informacija i komunikacija nadgledanje i praćenje

Kontrolno okruženje,podrazumjeva opšte stavove, savsjesnost i aktivnosti rukovodstva koji se tiču sistema internih kontrola i značaja tog sistema za pravno lice. Procjena rizika-kompanija mora biti svjesna rizika s kojima se suočava I mora o njima voditi računa.Kompanija određuje poslovne ciljeve koje nastoji da ostvari. Uprava utvrđuje rizike vezane za postizanje postavljenih ciljeva i preduzima određene korake radi kontrole tih rizika. Kontrolne aktivnosti su politike i postupci koje je uvelo rukovodstvo pravnog lica radi ostvarivanja svojih specifičnih ciljeva. Informacioni sistemi proizvode izvještaje koji sadrže poslovne,finansijske i informacije koje se odnose na usklađenost sa pravilima i propisima. Komunikacija se obavlja u širem smislu,i ona u okviru organizacije teče od vrha prema dnu po horizontalnim linijama, i odozdo prema gore. Nadgledanje je proces praćenja koji upravnom odboru daje razumnu sigurnost da su uspostavljeni ograničavajući postupci kontrole u svim bitnim finansijskim aktivnostima preduzeća i da se ti postupci dosljedno primjenjuju.

2.1.2.PROCEDURE ZA STJECANJE I RAZUMJEVANJE INTERNIH KONTROLA Procedure kojima revizor stiče razumjevanje sistema internih kontrola,u skladu sa MRevS,mogu se predstaviti kao:  prethodno iskustvo sa klijentom;

 ispitivanje rukovodstva, nadzornog i drugog osoblja, narazličitim organizacionim nivoima,unutar pravnog lica, s pozivom na dokumentaciju kao što su priručnici sa opisanim postupcima, opisi poslova i šematski prkazi;  inspekcija dokumenata i evidencija, koji su proizvod računovodstvenog sistema i sistema interne kontrole;  posmatranje aktivnosti i poslova finansijske institucije,organizacije i prirode obrade podataka o poslovnim događajima ;  ispitivanje operativnog IT sistema.

2.1.3. SAZNANJA O SISTEMU INTERNIH KONTROLA Da bi revizija bila u skladu sa zahtjevima revizijskih standarda, neophodno je da sve aktivnosti, uključujući i razmatranje internih kontrola, prati process njihovog dokumentovanja.Postoje tri tehnike za dokumetovanje prikupljenih saznanja:  Narativni opis  Dijagram toka  Upitnik internih kontrola

2.2. INTERNA REVIZIJA

Sistem interne kontrole ima usku vezu sa internom revizijom koja:

 Vrši nadzor nad funkcionisanjem sistema interne kontrole banke  Odboru za reviziju i upravi pruža pravovremenu informaciju o njegovoj adekvatnosti i efikasnosti Interna revizija u bankama organizira se na načelima Baselskog odbora za superviziju banaka.U cilju osiguranja učinkovite bankovne supervizije Baselski odbor za superviziju banaka je objavio dokument pod naslovom « Interna revizija u bankama i odnos nadzornog tijela s internim i eksternim revizorima ». Baselski odbor je u ovom dokumentu definisao 18 načela koja su razvrstana u nekoliko grupa :  Ciljevi i zadaci interne revizije  Načela interne revizij  Djelovanje interne revizije  Odnos između supervizije ,odjela interne revizije i eksternog revizora.

Ciljevi i zadaci interne revizije : Načelo 1. Uprava banke ima odgovornost da viši menadžment osigura ustrojavanje i održavanje odgovarajućeg i učinkovitog sistema interne kontrole,vrednovanje sistema radi procjene različitih rizika bankarskog poslovanja,sistema koji se odnosi na rizike na razini kapitala banke ,te odgovarajuće metode za praćenje usklađenosti sa zakonima ,regulativom ,internim i nadzornim politikama. Načelo 2. Viši menadžment banke odgovoran je za oblikovanje procesa identifikacije ,procjene , praćenja i kontrole rizika u poslovanju banke. Načelo 3.

Funkcija interne revizije je dio kontinuiranog nadzora nad sistemom interne kontrole i procedura procjene kapitala banke ,budući da interna revizija osigurava neovisnu procjenu primjerenosti i usklađenosti sa bankinim politikama i procedurama. Načela interne revizije Načelo 4.(Kontinuirana aktivnost) Interna revizija organizirana unutar banke treba biti stalna funkcija.Da bi se osiguralo izvršavanje njenih dužnosti ,viši menadžment treba poduzeti sve potrebne mjere da se banka može kontinuirano oslanjati internu reviziju primjerenu veličini i prirodi poslovanja banke. Načelo 5. (Neovisnost ) Odjel interne revizije banke mora biti neovisan u odnosu na aktivnosti koje revidira .Isto tako odjel interne revizije mora biti neovisan od svakodnevnih internih kontrolnih postupaka. Načelo 6.(Dokument) Dokument o ciljevima ,ovlastima i odgovornostima osigurava status i autoritet odjela interne revizije u banci .

Načelo 7. (Nepristrasnost) Odjel interne revizije treba biti objektivan i nepristran ,što znači da njegov status u organizaciji mora omogućiti izvršavanje obaveza bez pristranosti i objektivno. Načelo 8. (Stručnost) Profesionalne kompetencije svakog internog revizora i odjela interne revizije u cjelini jesu osnova za pravilno funkcionisanje interne revizije u banci. Načelo 9. (Djelokrug rada) Svaka aktivnost i svaka organizacijska jedinica u banci u potpunosti spada u djelokrug rada internog revizora.

Načelo 10. (Bankovne interne procedure procjene kapitala) Unutar okvira bankovnih internih postupaka prcjene kapitala,odjel interne revizije treba obaviti korektan i neovisan pregled sistema procjene različitih rizika s kojima se susreće banka ,sistema oblikovanog za procjenu rizika na razini kapitala banke te metoda nadzora i praćenja usklađenosti s internim politikama. Načelo 11.(Metode i vrste revizije) Interna revizija uključuje razvijanje plana revizije ,ispitivanje i procjenu informacija ,priopćavanje rezultata i praćenje ostvarenih rezultata. Načelo 12. (Upravljanje odjelom interne revizije ) Rukovoditelj odjela interne revizije ima obavezu osigurati djelovanje interne revizije u banci sukladno načelima internog revidiranja. Djelovanje interne revizije Načelo 13. (Odnos između nadzornog tijela i odjela interne revizije ) Uprava banke i viši menadžment imaju obavezu organizirati sistem interne kontrole I postupke procjene kapitala banke te njihov pregled najmanje jednom godišnje. Načelo 14. Nadzorna tijela se trebaju periodično konsultirati s internim revizorom u banci te raspraviti identificirana problemska područija te mjere koje treba poduzeti. Načelo 15. Supervizori se potiču na raspravu u vezi ovjavljenih politika zajedno s rukovoditeljem odjela interne revizije kada obavljaju superviziju. Načelo 16. (Odnos izemđu internih i eksternih revizora ) Nadzorna tijela trebaju podržavati komunikaciju između internih i eksternih revizora i doprinosti njihovoj učinkovitijoj saradnji.

Načelo 17. (Odnos između nadzornog tijela i eksternog revizora ) Posao kojeg za nadzorno tijelo provodi eksterni revizor treba biti utemeljeno na ugovornoj osnovi. Načelo 18. (Suradnja između nadzornog tijela ,eksternih revizora i internih revizora ) Suradnja između supervizora,eksternog revizora i internog revizora ima za cilj povećati učinkovitost i djelotvornost svih strana u nastojanju da se optimizira bankovna supervizija.

2.3. KONTROLING Kontroling je efikasan savremeni concept upravljanja poslovnim rezultatom preduzeća, koji obuhvata koordinaciju i vezu planiranja i informisanja,te analizu i kontrolu ljudskih ,materijalnih ,finansijskih i informacijiskih reusrsa radi ostvarenja ciljeva na efikasan način. Svrha kontrolinga je usmjeravanje i usklađivanje djelovanja i organizacije prema unaprijed postavljenim ciljevima,analiziranje odstupanja i uzroka odstupanja , predlaganje korektivnih akcija u slučaju odstupanja,te pomoć u impementaciji predloženih mjera. Za razliku od interne konrole kontroling ima funkciju izvještavanja ostvarenja u odnosu na plan,a sve prema zahtjevima uprave i menadžmenta te grupacije banke. Uspješan kontrolin zahtjeva dobro obučeno i osposobljeno osoblje koje mora imati iskustvo u sastavljanju i analizi finansijskih izvještaja.

3. REVIZIJA U BANKARSKOM POSLOVANJU

Revizija je sistematičan proces objektivnog dobijanja i procjene dokaza vezanih za izjave uprave preduzeća o ekonomskim aktivnostima i događajima,kako bi se odredio stepen saglasnosti između tih tvrdnji i ustanovljenih kriterija,a dobijeni rezultati prenijeli zainteresovanim korisnicima. Revizija podrazumjeva sistematičan pristup. Revizor postupa u skladu sa unaprijed pripremljenim, dokumentovanim planom.Revizija mora da bude planirana i pripremljena na takav način da oni,koji vrše reviziju,mogu da u potpunosti ispitaju i analiziraju važne dokaze. Revizija se provodi objektivno. Revizija je nezavisno ,objektivno i stručno ispitivanje i procjena dokaza. Temeljne karakteristike eksterne revizije su :  Naknadno se ispituje poslovanje preduzeća i to prvenstveno finansijski izvještaji;  Traži se usklađenost poslovanja preduzeća i prije svega finansijskih izvještaja sa unaprijed određenim kriterijima čime se osigurava objektivnost finansijskih izvještaja;  Mišljenje revizora zemelji se na objektivnim dokazima i dostavlja se zainteresiranim korisnicima;  Reviziju obavljaju nezavisne stručne organizacije izvan preduzeća. Prema članu 49 Zakona o bankama,banka je dužna imenovati,uz odobrenje Agencije,nezavisnog vanjskog revizora koji:  banci daje savjete o primjeni računovodstvenih standarda;  priprema i organima upravljanja banke podnosi godišnji izvještaj ,s njegovim mišljenjem da li finansijski izvještaji daju potpun ,tačan i vjerodostojan pregled finansijskog stanja banke ,u skladu sa odredbama ovog zakona i propisima Agencije ;

 informira organe banke i Agenciju o protupravnom postupanju radnika banke ili njezine supsidijarne osobe ,ili nepravilnosti ili nedostatku u upravljanju ili poslovanju banke ili njezine supsidijarne osobe ,ili nepravilnosti ili nedostatku ,za koju je saznao ,a koje mogu prouzročiti materijalni gubitak za banku ili njezinu supsidijarnu osobu. Eksterni revizor će reviziju finansijskih izvještaja izvršiti prema međunarodnim revizijskim standardima .Revizorov izvještaj imat će formu koju zahtjevaju međunarodni standardi . Izvještaj revizora o izvršenoj ekonomsko-finansijskoj reviziji banke sadrži : 1. 2. 3. 4. 5.

izvještaj i mišljenje revizora analize uz finansijske izvještaje prikaz i ocjenu kvaliteta poslovanja banke prikaz vlasničke i organizacione strukture banke sažetak izvještaja o ekonomsko-finansijskoj reviziji banke 6. priloge uz izvještaje o ekonomsko-finansijskoj reviziji

Izvještaj revizora sadrži opis obima izvršene revizije uz navođenje punog naziva banke ,finansijskih izvještaja koji su ispitani od strane revizora s obrazloženjem načela odnosno standarda po kojem su isti sastavljeni i standarda revizije koji su u tom postupku primjenjeni ,sa obrazloženje razloga ako određeni standardi nisu primjenjeni. Mišljenje revizora govori da li finansijski izvještaji daju realnu sliku o finansijskom stanju i uspjehu poslovanja banke ,koje mora biti definisano u skladu sa odrebama ćlana 16.Odluke o minimalnim standardima interne I eksterne revizije u bankama (“Službene novine F BiH “ broj 3/03 )

Analize uz finansijske izvještaje obuhvataju :  analizu bilansa uspjeha banke  analizu bilansa stanja banke  analizu novčanih tokova banke Prikaz i ocjena kvaliteta poslovanja banke obuhvata:  kvalitet aktive banke  ocjena kvaliteta kreditne funkcije banke  kapital i adekvatnost kapitala banke  likvidnost banke  obavljanje unutrašnjeg platnog prometa i provođenje Zakona o sprečavanju pranja novca u FBiH  kamatni rizik banke  devizni rizik banke  vanbilansni rizik banke  poslovi u ime i za račun drugih lica  informacioni sistem banke  pravni postupci banke u toku  sistem internih kontrola banke  interna revizija banke  pravni odbor banke  izvještavanje Agencije za bankarstvo i Centralne banke BiH Prikaz vlasničke i organizacione strukture banke obuhvata strukturu dioničara i kapitala banke i organizacionu strukturu banke. Sažetak izvještaja o ekonomsko-finansijskoj reviziji banke sadrži sažetak nalaza i izvještaj revizora u skraćenom obliku koji je banka dužna da objavi u jednim od dnevnih novina na teritoriji Federacije BiH.

Prilozi uz izvještaj o ekonomsko –finansijskoj reviziji su izvještajni obrasci u tabelarnoj formi propisani Odlukom o formi izvještaja koje banke dostavljaju.

4. ZAKLJUČAK Osnovni zadatak i cilj revizije je zaštita interesa vlasnika kapitala na način da svojom nepristrasnošću dje mišljenje o realnosti i objektivnosti finansijskih izvještaja. Funkcija interne kontrole u bankarskom sektoru danas je značajna. Univerzalizacijom i globalizacijom,kao i trendovima u razvoju bankarstva,ona postaje neophodan elemenat organizacione strukture banke. Njena uloga se pojačava razvojem informacionih tehnologija i elektronskog bankarstva. Konzistentan i funkcionalan sistem interne kontrole banke jeste prvenstveno rezultat odnosa Nadzornog odbora,Uprave i zaposlenih u banci prema internoj kontroli. Dobar sistem interne kontrole je više posljedica subjektivnog faktora nego objektivnih okolnosti u kojima se ona provodi.

5. LITERATURA  Zakon o bankama ( Službene novine FBiH broj 39/98) ;  Pravilnik o minimalnom sadržaju revizorskog izvještaja (Službene novine FBiH broj 80/06)  Međunarodni računovodstveni standardi- MRS  Međunarodni standardi finansijskog izvještavanja – MSFI  Međunarodni revizijski standardi –MrevS  Prof.dr. M.Jahić;Mr. H.Šapina;Mr. H.Jahić “Računovodstvo finansijskih institucija “Sarajevo 2008.godine  Žager K. “Interne računovodstvene kontrole “  http://hr.wikipedia.org/