Rene Sans

 

RENESANS RAMY Wlochy Początek: przełom XII i XIV w. Koniec: XVI w. Europa Początek: XV w. Koniec: XVI w.  NAZWA  NAZW A EPOKI EPOKI Renesans - Nazwę epoce dał późniejszy włoski malarz, architekt i pisarz, Giorgio Vasari. Nazwa ta miała wyrażać przeciwstawienie nowej epoki czasom średniowiecza. Termin Termin ten oznacza powrót do starożytności, do sztuki i filozofii antycznej oraz odrodzenie człowieka i kultury. kultury. Z początku używano tej nazwy w znaczeniu odrodzenia państwa na wzór starorzymski, później dotyczyło to też literatury,, filozofii i ideałów antycznych. Później znaczyło literatury znaczyło to również odnowę i rozwój ludzkości. Odrodzenie - Z włoskiego renessaince. Odrodzenie literatury antycznej,ę ludzkości (renovatio hominis), przeszłości ,odnowienie,  podnoszenie się jej na wyżs wyższy zy poziom, odno odnowienie wienie starożytno starożytności ści (renovatio antiquitais), antiquitais), odrodzenie  przeszłości, dawnej dawnej wiedzy wiedzy,, kultury i sztuki anty antyku, ku, programowo zapoczątkowane zapoczątkowane w XIV w. w. FILOZOFIA Humanizm - Prąd światopoglądowy rozwijający tradycje antycznej wiedzy o człowieku jako o  jednostce (psychika (psychika i wrażliwość). D Dążył ążył do rozwoju oosobowości sobowości uz uznając nając wartość jego rozumu. Humaniści głosili potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W myśl humanizmu człowiek jest wielce wartościowy, wartościowy, liczy się jego talent, liczy się każde odrębne istnienie. Człowieka w centrum świata. Hasłem (Terencjusz): (Terencjusz): „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” Reformacja - to prąd myślowy renesansu mający na celu reformę Kościoła katolickiego, jego  praktyk i doktryn. Za jej przyczy przyczynę nę (bezpośrednią (bezpośrednią)) uważa się wy wystąpienie stąpienie Marcina Lu Lutra, tra, który w roku 1517 w Wittemberdze Wittemberdze ogłosił „tezy” atakujące dotychczasowe dotychczasowe poglądy na dotychczasowe dotychczasowe odpusty kościelne, żądając jednocześnie tłumaczenia Biblii na języki j ęzyki narodowe. Ruch ten zapoczątkował zapoczątkow ał tworzenie odłamów religijnych Luteranizm - twórca Marcin Luter – religia zakładająca, iż jedynie Bóg zdoła doprowadzić człowieka do zbawienia, człowiek jako jednostka skażona nie potrafi sprostać sam wędrówce do nieba. Inne założenia : 1. uznanie każdego wiernego do samodzielnego interpretowania Biblii, a co za tym idzie – do  powszechnego  powszechne go dostępu do niej dzięki tłumacze tłumaczeniom niom na języki narodowe; 2. Koncepcja kapłańska – pastor ma prawo założyć rodzinę, jego funkcja nie jest sakramentem, a  przez to pozbawiona pozbawiona jest cec cechh świętych; 3. Odrzucenie koncepcji życia zakonnego; 4. Odrzucenie koncepcji spowiedzi i rozgrzeszenia; 5. Likwidacja hierarchii kościelnej, choć luteranie wprowadzili urząd superintendenta, do pewnego stopnia odpowiadający biskupowi; 6. Komunia – to spożywania ciała i krwi Chrystusa w formie chleba i wina; 7. Kościół ma być podporządkowany państwu, które też przejmuje cały jego majątek;

 

8. Wiara – jedyna drogą do zbawienia; 9. Likwidacja sakramentów, sakramentów, poza chrztem i komunią Kalwinizm - twórca Jan Kalwin – głosi teorię predestynacji, wierząc, że los człowieka jest zapisany w gwiazdach według wcześniejszego scenariusza. Bóg przeznacza człowieka do zbawienia lub  potępienia niezależnie niezależnie od jego oosobistych sobistych starań starań;; (zbawienie zależy od Boga). Inne założenia założenia : 1, 2, 3, 4, 5 – takie same jak w luteranizmie; 6. Komunia to przypomnienie ofiary Chrystusa o charakterze wyłącznie duchowym; duchowym; 7. Teoria Teoria teokracji, czyli ścisłego połączenia państwa z Kościołem : władza należy do duchownych, w tym wypadku wybieralnych; 8. Majątek nagrodą za pracowitość, bieda karą za lenistwo; l enistwo; 9. Bardzo surowe zasady moralne Arianie - Zwani też jako bracia polscy. polscy. Nurt ten rozwinął się w Polsce i był nurtem radykalnym bo głosił oprócz założeń religijnych również hasła społeczne. Arianie potępiali poddaństwo chłopów, głosili potrzebę wyrzeczenia się majątku. W połowie XVII wieku wygnano ich Anglikanizm - Nurt powstały w Anglii. Ruch ten powstał z natury politycznej i prywatnej. Henryk VIII chciał poślubić Annę Boleyn, a kościół katolicki zabraniał mu (odmowa rozwodu). Dlatego król Anglii sam mianował siebie zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego i poślubił ukochaną, którą i tak skazał na ścięcie POJECIA Antropocentryzm - człowiek i ludzkie sprawy w są centrum zainteresowań myśliciela Indywidualizm - każdy człowiek jest uznany za dobro niepowtarzalne i odrębne. Erazm wprowadza w ten sposób na nowo do filozofii pojęcie jednostki Tolerancja - prawem człowieka jest dochodzenie samemu do prawdy, nie wolno narzucać mu wbrew jego woli żadnych gotowych rozwiązań Racjonalizm - prawdy należy szukać na drodze rozumowej, bo tylko t ylko rozum jest wystarczającym i niezawodnym narzędziem poznania Irenizm - renesansowa forma pacyfizmu, wyklucza siłowe rozwiązania sporów jako niezgodne z rozumem. Erazm opowiadał się za reformą Kościoła. Zwalczał nieuctwo kleru, symonię s ymonię i korupcję Machiawelizm - doktryna dotycząca sprawowania władzy, władzy, która za cel najwyższy uważa dobro  państwa i rację stanu. stanu. W imię imię tych wartości do dopuszcza puszcza pod podstęp, stęp, zdradę, zzbrodnię, brodnię, w myśl hasła hasła „cel uświęca środki” Utopia - teoria idealistyczna, zakładająca pewną doskonałość, niestety niemożliwą do zrealizowania Egalitaryzm - równość ludzi wobec prawa, głosił ją Tomasz Tomasz Morus Harmonia - ideał powszechnie uznawany przez myślicieli renesansu za wysoką wartość. Do ideału harmonii, umiaru, równowagi w życiu i sztuce dążyli artyści, pisarze i filozofowie Dogmatyzm - to bezkrytyczne przyjmowanie pewnych pewnych poglądów lub twierdzeń. Formalizm - to drobiazgowe przestrzega przestrzeganie nie ustalonych form, przepisów bez wnikania w ich treść

 

GATUNKI LITERACKIE Sielanka - Dawniej idylla. Utwór tematem swoim dotyczący życia wsi, pracy pasterzy, pasterzy, rolników, rybaków.. Przedstawia złagodzoną rybaków złagodzoną,, upiększoną wizję świata – radosnego, pogodnego, bez realistycznych obrazów. obrazów. W literaturze polskiego renesansu sielankowy obraz wsi prezentuje Jan Kochanowskii w „Pieśni świętojańskiej o Sobótce”, a z kolei Szymon Szymonowic w utworze pt. Kochanowsk „Żeńcy” prezentuje „antysielankę” lub „sielankę niekonwencjon niekonwencjonalną” alną” – prezentującą „drugą stronę”  pracy na wsi – jej realizm i cechy takie takie jak: wysiłek, pot, pot, zmęczenie. Anakreontyk – Utwór poetycki sławiący uroki życia, erotykę, wesołe biesiady biesiady.. Gatunek ukształtowany przez greckiego poetę Anakreonta Anakreonta w VI w. p. n. e. Pieśni biesiadne pisze m.in. Kochanowskii (Pieśń XX z Ksiąg pierwszych czy Pieśń IX ). Kochanowsk ). Piesn - Jest to gatunek liryczny liryczny,, którego pochodzenie wyprowadz wyprowadzaa się ze starożytnej pieśni obrzędowych, śpiewanych przy akompaniamencie muzyki. Pieśń cechuje uproszczenie budowy,  prosta składnia, składnia, układ stroficzny stroficzny,, występowanie refrenów refrenów i paraleizmów (powtó (powtórzenie rzenie jakiegoś elementu lub zasady budowy). Charakter pieśni wynika z jej związków z muzyką; ułatwia ukształtowanie melodii Tren - Od greckiego słowa „threnos” czyli lament, pieśń żałobna, opłakiwanie. Jest to utwór  poetycki o tonie elegijnym charakte charakterze rze żałobnym, ppoświęcony oświęcony wspo wspomnieniu mnieniua osoby zmarłej, rozpamiętywanie jej zalet i iuczynków. uczynków . Gatunek ten ukształtowano w antyku, do poezji polskiej wprowadził go Kochanowski Traktat - Rozprawa obszernych rozmiarów podejmująca podstawowe problemy danej dziedziny wiedzy. Występuje często w tytułach prac filozoficznych. Kazanie - Przemówienie o treści religijnej, wygłaszane w ygłaszane podczas podczas nabożeństwa, objaśniające teksty religijne i zawierające pouczenie moralne. Kazania średniowieczne wprowadzały realia życia codziennego w celu ilustrowania nauk moralnych. W okresie reformacji zbiory kazań przybrały charakter utworów literackich niekoniecznie pełniące funkcje użytkowe. Kazania sejmowe Skargi w  proroczym tonie przeciwstawiły przeciwstawiły ideały hheroizmu eroizmu i patriotyzmu w wzorom zorom życia ziemiaństwa ziemiaństwa Figlik - Jest to utwór ośmiowierszowy o charakterze epigramatycznym epigramatycznym,, o treści przede wszystkim obyczajowej, podający często anegdotę bez puenty, dla samego zdarzenia Fraszka - Z włoskiego słowa „frasca” co oznacza gałązka. Od frasche co oznacza bagatela, drobnostka. Jest to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej najczęściej żartobliwy i na  błahy temat, dotyczy dotyczy jakiegoś zd zdarzenia arzenia lub oso osoby by,, o charakterze anegdotycznym, anegdotycznym, zamknięty zamknięty wyrazistą puentą stanowiącą wyostrzenie myśli lub konkluzje. Nazwę wprowadził Kochanowski w okresie renesansu. Fraszka renesansowa miała charakter głównie sytuacyjny, sytuacyjny, współczesna  posługuje się chętnie chętnie kontrastem fo form rm językowych  Nowela - Od włoskiego włoskiego słowa „nov „novella” ella” co oznac oznacza za nowość. JJest est to krótki utwór epicki, epicki, który charakteryzuje zwięzłość kompozycji (wyraźny punkt kulminacyjny kulminacyjny,, puenta), ograniczenie liczby  postaci, wprowadzenie wprowadzenie tylko jednego jednego wątku, skupienie skupienie się na jedny jednym m tylko problemie, jeden jeden punkt widzenia MIKOLAJ REJ

 

„Zywot człowieka poczciwego poczciwego”” Jest to utwór parenetyczny czyli propagujący pewien typ osobowości, który ma być b yć wzorem cnót dla czytelników współczesnych autorowi. W tym przypadku ideałem jest szlachcic, właściciel dóbr ziemskich, wiodący prawy i spokojny tryb życia. Rej podaje wiele pouczeń jak wychowywać młodego człowieka. Autor Autor kładzie nacisk na wiek dojrzały dojrzały.. W Według edług niego szlachectwo to nie tylko  powód do chwały chwały i wyróżnienie, aale le obowiązek, kktóry tóry nakłada człowiekowi człowiekowi herb , powinność powinność wobec ojczyzny i szereg cnót. Rej pokazuje to prezentując też scenki negatywne. Wy Wyśmiewa śmiewa naśladowców obcej mody, mody, pretensjonalność i snobizm szlachciców zapatrzonych na inne kraje. Proponuje on szlachcicowi spokojny tryb życia w posiadłości wiejskiej, korzystanie z wszelkich dóbr, jakie przynoszą kolejne pory roku (zbiór owoców jesienią, rybołóstwo, a zimą polowania...). Rej nie stroni od analizowania kwestii życia człowieka (dobór małżonków, małżonków, praca, rozrywka, obowiązki obywatelskie). obywatelskie). Poczciwy ziemianin prowadzi pogodny tryb życia, nie boi się starości ani śmierci. [stoicyzm - spokój, umiar, cnotliwe życie w zgodzie z naturą i rozumem, rozplanowanie  bez zbytnich namiętności][epikureizm namiętności][epikureizm:: nie zakazuje oonn pełnego korzy korzystania stania z dóbr natury i wsi, namawia do czerpania rozrywek, przyjemności wynikające z życia zapobiegliwego i gospodarnego człowieka poczciwego. KSIĘGA I Opowiada o młodości, kładzie nacisk na wychowanie, moralność i obyczajowość. Nie mówi o nauce. Zabawy, ćwiczenia cielesne. Po dzieciństwie może znaleźć się na możnym dworze (uczyć się) lub iść do wojska będzie ono go uczyło pożytecznych zachowań (oszczędność, (oszczędność, rzemiosło rycerskie, cierpliwość, pokora wobec niewygodności, życie towarzyskie). Następnie powinien wrócić doIIdomu, ożenić się i wieść życie rodzinne. KSIĘGA Szlachcic powinien być cnotliwy. cnotliwy. Szlachectwo bowiem zależy od życia, a nie od urodzenia. Nie należy być pysznym, egoistycznym egoistycznym i trzeba dbać o wartości moralne. Na wszystko jest czas i miejsce. Życie ma być zgodne z rytmem natury. natury. Natura w wyznacza yznacza kolejność prac gospodarczych. gospodarczych. Kontakt z naturą doskonali estetyczność i moralność. KSIĘGA III Suma rozważań nad dostojeństwem, powagą wieku starczego. który otoczony jest czcią, szacunkiem, miłością, jest autorytetem i doradcą. „Krotka rozmowa miedzy 3 osobami…” W utworze "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem" widać troskę autora o sprawy kraju. Wyraża się ona w krytyce poszczególnych stanów, organizacji państwa, sądownictwa, starosty, starosty, sejmu , wojskowości. Rej krytykuje te stany, stany, które mają wpływ na kształt i rządy w Rzeczypospolitej. Szlachtę obwinia o hazard, zbytki, prywatę, rozrzutność, obojętność wobec ojczyzny. Duchownym zarzuca chciwość, zaniedbanie obowiązków duszpasterskich, świecki, bogaty tryb życia, zepsucie instytucji Kościoła. Najmniej winny jest wójt (biedny (biedny,, wystraszony,, wyzyskiwany przez obie warstwy), który kwituje dysputę "Ksiądz pana wini, pan wystraszony księdza, a nam prostym zewsząd nędza..." A.FRYCZ-MODRZEWSKI W tym słynnym traktacie autor tworzy własną wizję prawidłowo funkcjonującego, sprawiedliwe sprawiedliwego, go,  prawego państwa. państwa. T Traktat raktat ten wynika z obserwacji sy sytuacji tuacji w Polsce, sto stosunków sunków politycz politycznych, nych, społecznych, społecznyc h, ekonomicznych i religijnych w niej panujących. Jest to pięcioksięgowy traktat  polityczny..  polityczny KSIĘGA I [o obyczajach] Jest to traktat o uczciwości rozumie, który ma wspomagać działanie każdego człowieka. Mówi też o sprawiedliwości; wszyscyi są równi. Za najwyższą cnotę uznaje on rozum ( humanista). (humanista). Zlikwidowanie żebractwa przez przytułki. Żąda opieki nad starcami i kalekami. Postuluje o

 

ograniczenie wywozu zagranicę zagranicę zboża, aby nie było b yło głodu w kraju. Pragnie wprowadzenia urzędu czuwającego nad jakością i ceną towarów. towarów. Należy kultywować tradycje i obyczaje każdego narodu. KSIEGA II [o prawach] ze względu na zawartą w niej myśl: „bez praw nie może być prawdziwej wolności” KSIĘGA III [o wojnie] Potępia on wojnę i uważa, że walczyć można tylko w obronie. Kr Krytykuje ytykuje wydarzenia wojenne (śmierć, cierpienie). Spory należy rozstrzygać pokojowo - dyplomatycznie. Wojny Wojny są wywołane  przez władców, władców, którzy chcą dać ujście zap zapędom ędom przywódcz przywódczym. ym. W Wojna ojna sprawiedliwa w obronie honoru, granic i statusu narodu, a nie wojna zaborcza. Jest ona przyczyną kalectwa fizycznego i  psychicznego.  psychiczne go. T Too prości ludzie cierpią, cierpią, a nie władcy władcy,, którzy je wywołują. KSIĘGA IV [o kościele]  Nawołanie do reformy reformy kościoła. Duc Duchowieństwo howieństwo zasłu zasługuje guje na krytykę krytykę.. Powinno propagować propagować wartości duchowe i moralne, a nie zabiegać o doczesność, jednocześnie pragnąc władzy władzy.. KSIĘGA V [o szkole] Krytyka ludzi nie pragnących wykształcenia i źle traktujących nauczycieli. Pieniądze zamiast wydawać na zabawy i stroje należy wydać na naukę. Korzyści płyną też dla państwa i religii.  Nauczycielamii nie powinni być księża  Nauczycielam księża lecz ludz ludzie ie świeccy świeccy.. Uczący w duchu duchu wiary wiary.. Łączenie moralności i wykształcenia intelektualnego Uniwersalny „pakiet postulatów Modrzewskiego”: - wszyscy obywatele powinni być równi wobec prawa; - wszyscy obywatele powinni brać udział w wyborze króla (teraz już prezydenta); - wojna jest rzeczą złą – państwa powinny współistnieć pokojowo; -- szkoła wymaga reformdobry i nakładów finansowych człowiek jest z natury dobry, , możnafinansowych; zaufać jego;naturze; - państwo powinno być rządzone sprawnie, sprawiedliwie i surowo; - tolerancja religijna

PIOTR SKARGA „Kazanie sejmowe” Polska w XVI wieku nie miała potężnej armii i systemu prawnego ani mocnego skarbu. Wśród szlachty szerzyła się anarchia. Nie którzy chcieli uzdrowić tę sytuację po przez odwołanie się do sumienia i przekonań szlachty. szlachty. Piotr Skarga był doradcą króla i kaznodzieją królewskim. Chciał on  poprawić sytuację sytuację poprzez jedno jedność ść wiary. wiary. Chciał wzmocnić władzę centralną centralną.. Według Według niego Po Polska lska cierpiała na pewne choroby: - nieżyczliwość i chciwość - brak patriotyzmu - niezgody sąsiedzkie - naruszenie jedności katolickiej - osłabienie władzy i dostojności - królewskiej - niesprawiedliwe prawa - grzechy i jawne złości W KAZANIU II porównuje on kraj do matki i tonącego t onącego okrętu. Na tym okręcie wszyscy dba dbają ją tylko o siebie, tak jak w Polsce. Poprzez brak współpracy gubią się, a należy uratować „okręt” czyli Polskę by uratować siebie. Ten Ten kraj (matka) jest chora, a mimo to oddała wszystko dzieciom, a one są niewdzięczne. Matkę trzeba szanować bo ona nas chroni. Miłość do ojczyzny powinna być szczera, prosto z. serca, bezinteresowna. Ojczyzna też dała swym dzieciom wszystko  bezinteresownie  bezinteresownie. Skarga zaleca podnieść rangę Senatu oraz umocnić centralną władzę. Szlachtę zaś poddać krytyce. kr ytyce.

 

Kazanie VIII pokazuje tą anarchię, bałagan, niesprawiedliwość w kraju w którym szlachta może grabić, łupić i mordować. W „Kazaniach” zawarty został patriotyzm wraz z szacunkiem dla ojczyzny.. Chęć pokierowania narodem i wskazania mu właściwej drogi. ojczyzny JAN KOCHANOWSKI  Najwybitniejszy twórca twórca renesansu, dbał o swój sty styl,l, formę uprawianych ggatunków atunków,, artyzm języka i wszechstronną wiedzę, wiedzę, znał łacinę, grekę, hebrajski, studiował epokę starożytną (filozofię i sztukę) znał dzieła Erazma z Rotterdamu i innych mu współczesnych twórców nawiązywał nawiązywał do antyku min. w gatunkach literackich (pieśni, fraszki, dramat klasyczny klasyczny,, elegie) propagował starożytne filozofie i odwoływał się do twórczości Horacego podejmował motywy mitologii i literatury greckiej ,przetłumaczyłł psalmy Starego T ,przetłumaczy Testamentu estamentu (Psałterz Dawidów) uważał, że świat to jedna harmonia widział wielkie wartości natury i wsi, wielbi człowieka głosi epikureizm i stoicyzm. „PIEŚŃ O SPUSTOSZENIU PODOLA” Jest to V pieśń. Ma ona charakter patriotyczny. Po ucieczce Henryka Walezego Podole łupią Tatarzy. Nazywa ich zbójcami. Jednocześnie zachęca Polaków do walki. Boleje nad porwaniami. Jest oburzony zachowaniem się Polaków. Polaków. Poddali się oni niemal bez walki. Zwyciężyli ich innowiercy, koczownicy, nie godni Polaków. Wstydzi się za nich, że doprowadzili do takiej hańby. Jest oburzony obojętnością szlachty, brakiem zainteresowania, apatii, bezwolnością Polaków wobec  psów tureckich. tureckich. Proponuje im walkę walkę,, by płacili na wojsko, wojsko, na broń, by walczyli. Uważa, że że należy opodatkować szlachtę i zorganizować stałą doborową armię. Kochanowski by walczył cały naród. Żąda patriotyzmu. O jego oburzeniu świadczy ironiczne zakończeniechce iż Polak jest głupi  przed i po szkodzie. szkodzie. Mimo szkody nie starają się oni naprawić błędu. Nie uczą się na nic nich. h. Nie dbają o ojczyznę, a o prywatę. pr ywatę. Nie wyciągają z tragedii wniosków. Nie umieją ustrzec się przed  podobną sytuacją sytuacją w przyszło przyszłości. ści. „ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH „ODPRAWA GRECKICH”” Akcja tej tragedii rozgrywa się w starożytnej Troi lecz problem jest aktualny w czasach Kochanowskiego. Kochanowsk iego. Dylemat bohaterów dramatu: czy oddać Helenę posłom i uchronić ojczyznę od wojny czy pozostawić ją w Troi według życzenia królewicza, a ojczyznę narazić na wojnę. Staje się to uniwersalnym problemem przedstawiania interesów prywatnych ponad sprawy kraju. Antenor (patriota, Iketaon (poseł przekupny). Troja to alegoria Polski, świadczy o tym podobny w Troi Kochanowskiego Kochanowsk iego ustrój jak w szesnastowiec szesnastowiecznej znej Rzeczypospolitej , podobieństwo Rady Królewskiej do Sejmu i analogia w obradach tych ciał. Pouczenie polskich rządzących. Władcy otrzymali władzę od Boga , a to pociąga za sobą odpowiedzialno odpowiedzialność. ść. Mają dbać o swoich  poddanych. Poddani zaś m muszą uszą umacnia umacniaćć państwo umy umysłem, słem, szlachetnoś szlachetnością cią i mądrością. Trwałość i  potęga państwa zależy od poszanowania poszanowania pra prawa wa i przez rządz rządzących ących jak i poddanych. poddanych. „NA SOKOLSKIE MOGIŁY” Jest to krótki utwór o patriotycznym wyrazie. Przesłanie jego jest następujące: Nie ma nic ponad ojczyznę, człowiek powinien nawet z radością umierać za nią. „Na lipę” Poeta wyznał, że w jej dobroczynny dobroczynnym m cieniu chronił się chętnie, tu bowiem nie dochodziły  promienie słoneczne słoneczne nawet w południe, południe, w najwięks największy zy upał. Znajdowa Znajdowałł ukojenie w powiewie powiewie wiatru i śpiewie ptaków. Pochwała odpoczynku, wiejskiego życia. Fraszka o charakterze pochwalnym. Fraszka przedstawia idylliczną naturę arkadyjską, która dostarcza człowiekowi różnych pożytków, pożytków, zaś życie zgodne z nią daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczęście. „Na dom w Czarnolesie”

 

Charakterystyka podstawowych podstawowych ideałów życiowych człowieka renesansu. Są to przede wszystkim czyste sumienie, zdrowie, życzliwość ludzka i skromność obyczajów. obyczajów. Dom ten jawi się jako arkadia spokoju i radości. „Pieśń świętojańska o sobótce” Utwór liryczny o charakterze sielankowym. Składa się z krótkiego wstępu, opisującego obchody Sobótki na wsi w wieczór Świętojański. Potem następuje pieśni dwunastu panien. Obok nuty miłosnej, w pieśniach poszczególnych poszczególnych panien brzmi pochwała życia na wsi, znana z utworu Reja „Żywot człowieka poczciwego poczciwego”. ”. Panna XII Pochwała wsi gdzie ludzie żyją bezpiecznie i spokojnie. Ci co żyją w miastach, na dworze lub są marynarzami to narażają się na niebezpieczeństwo. Na wsi człowiek spokojnie zajmuje się swoim  polem. Uczciwie zaopatruje zaopatruje rodzinę i zajmuje się doby dobytkiem. tkiem. Dobytek gospodarzowi gospodarzowi przy przynosi nosi  pożytek. Wokoło śpiewają ptaki. Skrzętna gos gospodyni podyni krząta ssię ię i pomaga mężowi, mężowi, a dobrobyt  pomaga uniknąć uniknąć awantur awantur.. Dzieci uczą się się życia skrom skromnego nego i umiarkowane umiarkowanego. go. „O Kapelanie” Dowcipna anegdota o kapelanie, który na wymówkę królowej, że zaspał i późno wyszedł na mszę, tłumaczył się, że wogóle nie spał tej nocy nocy.. Kochanowski naśmiewa się z kościoła i z duchownych rozpustnych, pijących i nie spełniających swoich obowiązków. „O Kaznodzieji” Mowa o duchownych, którzy kazania, ale się do nich nie stosują. Grzeszą, ale potępiają na ambonie grzeszników. Są grzeszników. źli iprawią przewrotni. „O Doktorze Hiszpanie” Opowiada ona anegdotę o prawniku królewskim Rozjuszu, który wymknął się z grona zabawiającychh się kielichem kompanów zabawiającyc kompanów,, jednak towarzysze zabawy wywarzyli zamknięte drzwi  jego pokoju i zaczęli zaczęli przepijać do niego tak, że następnego następnego dnia się dziwił: „Szedłem „Szedłem spać trzeźwo, a wstaję pijany” „O żywocie ludzkim” Fraszka ta mówi o przemijalności ludzkiego istnienia i ludzkich spraw. spraw. Treść nawiązuje do filozofii stoickiej. Daremność walki z Fortuną z ludzkim losem. Nieubłagalne przemijanie życia jest nieodłączną cechą ludzkiej egzystencji. „Do gór i lasów” Znajdujemy tu humanistyczną akceptację akceptację życia i świata oraz pochwałę Carpe diem. „Dalej co  będzie? Srebrne w głowie nici, a ja z tym trzymam, to co w czas uchwyci. uchwyci. „O miłości” Ukazuje on potęgę miłości. Miłość jako uczucie nadające sens ludzkiemu życiu. Oraz miłość jako j ako flirt, gra miłosna, mił osna, pełna renesansowego humoru i radości życia. „Ku muzom” Pragnie przetrwać w pamięci potomnych. „Czego chcesz od nas Panie...” Synonimem Boga jest wszystko co on stworzył i ciągle tworzy tworzy.. Świat jest harmonijny i zgodny tak  jak potężny jest jest Bóg. Obserwując naturę człowiek sstwierdza twierdza jej dosko doskonałość nałość czyli doskonałość doskonałość Boga. Pieśń ta jest pochwałą harmonijnego świata. Potęga Boga polega na to tym iż Ten stworzyłnie świat. Bóg jest artystą i doskonałym konstruktorem. Hołd naturze, a przez Bogu. Człowiek  boi się Boga, tylko tylko wyraża wdz wdzięczność ięczność za to co Bóg stworzy stworzył.ł.

 

„Modlitwa o deszcz” Człowiek modlący się do Boga, może oczekiwać spełnienia swoich pragnień. „Psałterz Dawidów” Jest to przekład głównych myśli, które zawierają psalmy. psalmy. Przekład poetycki. Jest to najdoskonalszy wytwór poezji lirycznej Kochanowskiego. IDEALY ŻYCIOWE KOCHANOWSKIEGO „Stateczny umysł...” Przestrzega przed popadaniem w skrajność, dystans przed szczęściem i nieszczęściem. Należy cieszy się życiem i nie myśleć o śmierci, która dopadnie każdego. Należy spędzać dni wesoło i  pogodnie. Człowiek Człowiek powinien poz pozostawić ostawić coś po sobie potomnym potomnym.. Jest to antyczny stosunek do życia. „Patrzaj jako śnieg po górach się bieli...” Refleksja nad przemijającym życiem. Nie należy poddawać się losowi, przeciwstawić się nieszczęściu.. Jeśli człowiek sam sobie pomaga to Bóg go chroni. Ukazanie nie trwałości ludzkich nieszczęściu dokonań i życia. Należy pogodnie, pogodnie, śmiało i z wiarą w dobro iść przez życie. Doceniać w jego wartości. „Nie wierz fortunie...” Ostrzeżenie o zmienności losu. W jednej chwili można stracić wszystko. Przestroga przed fałszywymi przyjaciółmi, których obchodzą pieniądze przyjaciela. Krytyka ludzi pieszczący pieszczących ch się z  bogactwem. Największym Największym ska skarbem rbem jest cnota, która nie zależy od losu. Uznawanie wartości życia, dobroci, mądrości, szlachetnośc szlachetności.i. „Nie porzucaj nadzieje...” Ukazanie chwiejności chwiejności i nie stabilności losu. Nie należy się jednak poddawać, bo kieruje nami Bóg i Fortuna. Należy mieć nadzieję na lepsze jutro, cieszyć się życiem - afirmacja życia. Los jest zmienny,, można wszystko stracić lub wszystko zyskać. Przemija to co dobre i to co złe. Umiar we zmienny wszystkim. Rozumnie i pokornie przyjmować to co jest nam przeznaczone. „Miło szaleć, kiedy czas po temu...”  Należy korzystać korzystać z życia, wolną wolną chwilę przezn przeznaczyć aczyć na za zabawę, bawę, ale należy należy zachować umiar, bo bo nie zawsze jest na to odpowiedni czas i miejsce. Uznaje wartość jedzenia, picia i tańca. Nawołuje do zabawy,, cieszenia się życiem, do zapomnienia o różnicach stanowych. Należy poświęcić się zabawy całkowicie zabawie. Człowiek jest panem chwili, a o przyszłości decydu decyduje je Bóg. Radość z życia. ż ycia. Przy zabawie należy zapomnieć o waśniach i sporach. Daty,, które warto zapamiętać, powtarzając zagadnienia odrodzeniowe: Daty - 1517 - Marcin Luter ogłasza swoje tezy w Wirtenberdz Wirtenberdze; e; - 1531 - ślub Henryka VIII z Anną Boleyn, powstaje Kościół narodowy w Anglii (anglikanizm); - 1536 -Jan Kalwin wydaje swoje dzieła; - 1454 - 1563 - obrady Soboru w Tryden Trydencie; cie; - 1546 - bunty chłopskie w Niemczech; - 1536 - rozpoczęcie wojen religijnych we Francji; - 1572 -rzeź hugenotów we Francji ( zw. nocą św. Bartłomieja);

 

- 1598 -wydanie edyktu nantejskiego przez króla Francji, zapowiadający tolerancję religijną.

Daty graniczne oraz geneza nazwy epoki renesansu Renesans narodził się we Włoszech w wieku XVI, a wspaniały rozkwit kierunków artystycznych i literatury to wiek XV XV.. W krajach północno europejskich renesans rozwija się przez XV i XVI wiek, a w Rzeczpospolitej "złoty wiek" czyli rozkwit odrodzenia to XVI wiek (panowanie ( panowanie Jagiellonów), koniec epoki to lata 30 -te XVII wieku. Termin renesans użyto na określenie nowych kierunków rozwoju sztuki i kultury europejskiej,  począwszy od XIV wieku, które zainteresowały się człowiekiem i jego życiem doczesnym. doczesnym. Chcąc  poznać jego samego i świat, się sięgano gano do źródeł kkulturowych ulturowych i naukowy naukowych ch starożytności. Rozwój epoki renesansu to też postęp naukowy i obyczajowy w Europie. Główne hasła epoki odrodzen odrodzenia ia europejskiego - mecenat - tradycja przejęta od możnych i bogatych rodów włoskich, m.in. od Mecenasa, które opiekowały się młodymi artystami, pozwalając jednocześnie na rozwijanie ich talentów talentów,, naukę i pracę i na rozwój sztuki, nauki i kultury w ogóle. Renesans znacznie rozpowszechnił rozpowszechnił ten fenomen we wszystkich krajach Europy; - humanizm - jest to główny nurt myślowy epoki, który sięgając do tradycji antycznej, rozwija swoją wiedzę o człowieku i świecie; -doreformacja - jest to drugi najważniejszy nurt myślowy renesansu,powodując ma podłoże społeczne, radykalnych zmian w Kościele -jego organizacji i doktrynach, powodują c wiele sporówdążył i wojen, a także rozłam katolicyzmu na inne wyznania; - antropocentryzm  -pogląd, który w ośrodku wszelkiej myśli stawia człowieka i jego sprawy; wiąże się z humanizmem.

Renesans w Europie jako epoka wielkich odkryć  Nastąpił wówczas wówczas niebagatelny rozwój wszelkiej dzia działalności łalności człowieka w różnych dziedz dziedzinach inach - geografia - organizowa organizowano no wyprawy zamorskie, w celu dopłynięcia i osiedlenia nowych lądów lądów,, np. wyprawa Krzysztofa Kolumba; - astronomia  - Mikołaj Kopernik badał ruch planet i gwiazd; doszedł do wniosku, że to nie Ziemia, ale Słońce jest środkiem kosmosu, a wszystkie inne ciała niebieskie się wokół niego kręcą; - kultura -ludzie odkryli swoją wartość, godność i wolność, do której zostali stworzeni, nie jako grupa, ale jako indywidualność; świat został stworzony dla nich; - sztuka - odnowiono studia nad kulturą, sztuką i literaturą starożytną, dzięki czemu rozwijała się kultura europejska; - religia - reformacja zmieniła oblicze Kościoła i dopuściła do głosu języki narodowe w czytaniu Pisma Świętego. Wyznania, które powstały w rezultacie działań reformacji -luteranizm; -kalwinizm; -anglikanizm; -bracia polscy; -bracia czescy.

 

Najwybitniejsi myśliciele epoki odrodzenia w Europie - Erazm z Rotterdamu jest autorem dzieła "Pochwała głupoty". Jest on najwybitniejszym humanistą humanistą epoki. Jego poglądy dotyczące człowieka, sprowadziły sprowadziły się do myśli, że każdy człowiek jest w głębi serca dobry, dobry, to zaś, co złe jest wynikiem nieświadomośc nieświadomości.i. Erazm rozpowszechnił irenizm, czyli  pogląd, że należy należy zachowa zachowaćć pokój i tolerancję wy wyznaniową znaniową i nie ty tylko; lko; - Niccolo Machiavelle napisał działo pt. "Książe", przedstawiając postać idealnego władcy, władcy, który dla dobra kraju i interesu państwowego jest w stanie posunąć się do każdego. Nawet niemoralnego i nieetycznego czynu, fałszu, podstępu, przemocy. Działa według maksymy "cel uświęcał środki", dlatego usprawiedliwia w sobie naturę lwa i lisa, dzięki którym któr ym jest odważny odważny,, ale też przebiegły i cwany. Od tego działa pochodzi doktryna polityczna, o nazwie makiawelizmu; - Tomasz Tomasz Morus napisał "Utopię", która przedstawia obraz idealnego państwa, które jest odizolowane od reszty świata -nie ma ta pieniędzy, pieniędzy, ludzie są równi i żyją zgodnie z rytmem r ytmem naturalnym. Od tego działa pochodzi utopia, jako wyobrażenie, czegoś nierealnego, nieistniejącego rzeczywiście, nieprzystającego do realiów. realiów. Nowela -gatunek literacki, rozpowszechniony przez prozę Boccaccio Giovanni Boccaccio jest twórcą noweli, stworzył jej wyznaczn wyznaczniki iki gatunkowe i kompozycyjne, kompozycyjne, które  później będą naśladowane pprzez rzez innych pis pisarzy arzy.. W swoim dziale "Dek "Dekameronie" ameronie" zawarł Boccaccio Boccaccio sto nowel, które charakteryzowały się zwięzłą, jednowątkową akcją. Główny problem przewija się w utworze cały czas, by na końcu dotrzeć do rozwiązania. Nowela ma ograniczoną ilość  bohaterów,, opisy i komen  bohaterów komentarze tarze również są zm zmniejszone. niejszone. Wzór gatunkowy sta stanowi nowi utwór "Sokół".

Uniwersalność dzieł Williama Szekspira. Dramat szekspirowski szekspirowski w kompozycji i treści "Makbeta Działa dramatyczne William Szekspira są wspaniałymi sztukami teatralnymi, ukształtowały one europejską scenę nowożytną, są klasyką. O ich uniwersalności świadczy fakt, że były one częstym odwołaniem w baroku, oświeceniu i romantyzmie, również współcześnie. Stanowią one źródło inspiracji dla reżyserów r eżyserów teatralnych teatralnych.. Na język polski tłumaczyli je m.in. Jan Kasprowicz, Stanisław Koźmian, Jarosław Iwaszkiewicz, I waszkiewicz, Roman Brandstaetter, Stanisław Barańczak. Część dramatów Szekspira zostało przeniesionych przeniesionych na ekran: "Poskromienie złośnicy złośnicy", ", "Romeo i Julia", "Hamlet", "Makbet". Tematem dzieł Szekspira jest przede wszystkim człowiek, pojmowany jako istota samodzielna, targana przez różne czasem sprzeczne ze sobą emocje i namiętności -miłość, nienawiść, zazdrość, chciwość, szlachetność, oddanie. Kompozycja dramatów Szekspira: - rezygnacja z zasady trzech jedności, sceny rozgrywają się w pokojach, w lesie, na placu boju; występuje kilka wątków pobocznych; czas przekracza jedną dobę; - sceny kilkuosobowe, nie jak w dramacie antycznym, trzyosobow trzyosobowe; e; - brak zasady decorum, określającej odpowiedni styl do treści -wysokiej bądź niskiej; dramaty Szekspira, jako gatunek  wysoki,  wysoki, zawierał elementy komizmu; - postacie stworzone przez Szekspira są zmienne, ich charakter ulega zmianie pod wpływem zdarzeń - Makbet z przestraszonego człowieka zmienia się w mordercę; - brak chóru, który komentuje przebieg akcji, dopowiada; - elementy fantastyczne wpływają na przebieg wydarzeń.

 

Powstanie sonetu renesansowego renesansowego - Franciszek Franciszek Petrarka i William Szekspir Sonetem nazywamy gatunek liryki, który składa się z dwóch zwrotek -dwie pierwsze czterowersowe, są opisowe, dwie ostatnie trzywersowe, są refleksyjne, mają odwołania filozoficzne; W czasie wczesnego renesansu renesansu ( XIV stulecie) tworzył je we Włoszech Franciszek  Petrarka.  Petrarka. Były to utwory o tematyce miłosnej, opiewały uczucie poety i urodę boskiej Laury. Nie wiadomo właściwie, czy kobieta ta istniała naprawdę, czy została zmyślona, niemniej jednak opis niespełnionej miłości i zakochany zakochanych ch jest bardzo przekonujący przekonujący,, ponieważ poeta używa słów nacechowanych nacechowa nych emocjonalnie, które zawsze pojawiają się przy próbie nazwania uczuć, które  przeżywa zakochany zakochany.. W późnym renesansie renesansie w Anglii ( XVI/XVII stulecia) sonety pisał też Szekspir; stworzył ich sto  pięćdziesiąt cztery cztery,, były kunsztown kunsztownee w budowie. T Tematem ematem był ciągły upływ czasu, życie życie ludzkie. "Złoty wiek kultury polskiej", czyli inna nazwa odrodz odrodzenia enia w naszym kraju Jest to wiek XVI, czyli czasy panowania ostatnich Jagiellonów. Jagiellonów. W tym właśnie okresie zauważamy znaczny rozwój Rzeczpospolitej jako potęgi terytorialnej, ekonomicznej, politycznej i gospodarczej w Europie. Rozwinęła się także bardzo kultura i sztuka. Żoną króla Zygmunta Starego została włoska księżniczka Bona Sforza. Dzięki wprowadz w prowadzonym onym przez niż na dworze zwyczajów, zmieniła się polska kuchnia, ale też obyczaje. Król wzorował się na kulturze. Na jego dworzedoprzebywali znani humaniści: Włoch Kallimach iwłoskiej Niemiecpolityce Konradi Celtis, którzy przynieśli Polski nowe prądy renesansowe. "Żywot człowieka poczciwego" Mikołaj Reja i prezentowana tam filozofia życiowa i wzór osobowości W "Żywocie człowieka poczciwego", który należy do literatury parenetycznej, Rej zawarł przede wszystkim wzór człowieka do naśladowania, za jakiego uważa szlachcica -ziemianina. Jest on przykładnym gospodarzem wiejskim, żyje pobożnie, według spokojnego rytmu. Rej wykorzystuje w "Żywocie..." magię liczby cztery - tyle jest właśnie typów osobowości, osobowości, wymienia sangwinika, flegmatyka, choleryka, melancholika; tyle jest też żywiołów ż ywiołów,, stron świata,  pór roku, a także etapów ludzkiego życia. Opisuje R Rej ej dzieciństwo, młodość, młodość, wiek doros dorosły ły i starość człowieka i daje wiele wskazówek dotyczących tych etapów. etapów. Rej pisze o różnych aspektach i wartościach w życiu "poczciwego człowieka" -jego wewnętrznym szlachectwie, powinnościach,  patriotyzmie, cnotach, życie cnotach, które na powinien on pielęgnować. Szla Szlachcic chcicpracy Reja, wied wiedzie zie bardzo spokojne spokojne i niczym nie zmącone wsi, która jest też jego miejscem pracy, odpoczynku. Żyje on zgodnie z naturą, od której otrzymuje też liczne dary dary.. "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" Mikołaja Reja jako ocena społeczeństwa społeczeńs twa polskiego Rej w formie for mie dialogu przedstawia trzy warstwy społeczne Rzeczpospolitej -szlachtę, duchowieństwo i chłopów. chłopów. Główne postacie utworu są ich przedstawicielami. Pan i Pleban, czyli szlachcic i ksiądz padają ofiarami surowej krytyki Reja. Szlachcie zarzuca autor rozrzutność,  przekupność,, łakomstwo, próżn  przekupność próżność, ość, wygodnictwo, wygodnictwo, lenistwo i nieodpowiedzialność nieodpowiedzialność za losy kraju, doprowadzenie do złej sytuacji, która teraz panuje. Duchowieństwo atakowane jest przede wszystkim za interesowność, chciwość, nieobowiązkowość, nieobowiązkowość, lenistwo, zbyt wystawny i hulaszczy tryb życia, niedouczenie, niekonsekwencję w postępowaniu. Chłopi są wykorzystywani przez te dwie warstwy, które utrzymują się z ciężkiej pracy chłopa. Nie mają właściwie żadnych praw. praw. Rej poprzez taką krytykę wypowiada się w kwestiach ważnych dla całego kraju i społeczeństwa. społeczeństwa. Tematyka poezji Jana Kochanowskiego

 

Jan Kochanowski jest wybitnym poetą humanistycznym z uwagi na swoje wszechstronne i dokładne wykształcenie. Dlatego można nazwać go poetą doctus, czyli poetą uczonym. W swojej  poezji podejmuje podejmuje bardzo różnorodn różnorodnąą tematykę: - filozoficzną w "Pieśniach", "Fraszkach", "Trenach"; "Trenach"; - patriotyczną w "Pieśniach", "Fraszkach", "Odprawa posłów greckich"; - moralną w "Pieśniach"; - dotyczącą pochwały wiejskiego życia i natury w "Pieśniach"; - dotycząca natury ludzkiej w "Fraszkach"; - dotyczącą sztuki, poezji, artysty w "Pieśniach"; - uczuć ojcowskich i bólu w "Trenach"; - zaczerpniętą z mitologii i historii starożytnej w "Odprawie posłów greckich" w "Szachach".

"Odprawa posłów greckich" Jana Kochanowskiego - kompozycja tragedii renesansowej - zachowana została zasada trzech jedności; miejsce -dziedziniec, czas -jedna doba, akcja jednowątkowa; - sceny skonstruowane są w taki sposób, że występuje w nich niewielka liczba postaci; stąd częste są relacje jednej osoby osoby,, która opowiada o obradach Rady trojańskiej; - zachowana jest klasyczna budowa tragedii, z prologiem, epeisodionami i stasimonami. "Odprawa posłów posł ów greckich" ja jako ko dramat o uniwersalnej treści Jan Kochanowski wykorzystuje maskę historyczną do przekazania swoim czytelnikom określonych treści. Przedstawia bowiem w "Odprawie..." historię starożytną, ale wypowiada się przede wszystkim na tematy współczesne. Zauważa poeta pewne podobieństwo między sytuacją w Troi  przed wybuchem wybuchem wojny z Grecją, a realiami współczesnej współczesnej mu Rzeczpospolitej. Rzeczpospolitej. Zabiera Kochanowskii głos w kwestii polityki polskiej, ale też krytykuje polskie społeczeństwo, Kochanowsk społeczeństwo, które zapominając o interesie narodowym, samo się bogaci, jest przy tym przekupne i samowolne. Jan Kochanowski przedstawia dla lepszego wyrażenia swoich myśli, dwóch skrajnie różnych  bohaterów,, którymi są: patriota Antenor oraz egoista Parys, który swoim zachowaniem przyczy  bohaterów przyczynił nił się do wybuchu wojny. wojny. Autor stawia zachowanie patrioty za wzór do naśladowania naśladowania,, tępi i neguje zachowanie samowolne, samowolne, którego przykłady zauważa też w polskim sejmie. Tragedia ta ma wymowę uniwersalną, którą można odczytywać niezależnie od okoliczności.

Filozofia życiowa Jana Kochanowskiego - "Fraszki" i "Pieśni" Fraszką na nazywamy niedługi wiersz, który cechuje lapidarność, żartobliwy sposób przekazywania treści, często kończy ją trafna pointa. Fraszki pisał Kochanowski "na coś", "do czegoś", "o czymś". Powstawał fraszki o charakterze miłosnym, filozoficznym, patriotycznym. Fraszki są: - satyrą na obyczajowo obyczajowość ść dworską; - satyrą na ludzkie wady wady,, przywary: dewocję, chciwość, głupotę; - refleksją na tematy ogólne, zawierającą częste odwołania do filozofii. Tak jest we fraszce "O żywocie ludzkim", która jest zadumą nad ziemskim życiem ludzi, które pełne jest przecież niestałości, ulotności, niepewności, niepewności, człowiek nie wiele może zmienić, ponieważ jest tylko lalką i kukiełką w wielkim teatrze świata, który jjest est wyreżyserowany przez Boga. Wartości Wartości cenione przez człowieka, czyli rzeczy, rzeczy, ale również moralność okazują się nieprzydatne, ponieważ i tak zakończymy nasze nasze ziemskie życie. Druga fraszka pod takim samym tytułem "O żywocie ludzkim"

 

nazywa Boga "Wieczną Myślą", ludzie zajmują się nieistotnymi względem wielkości Boga rzeczami. Fraszka "Do gór i lasów" jest miniaturową biografią Kochanowskiego, który znalazł się w różnych miejscach i odegrał różne role. Fraszka więc są więc zapisem różnych uczuć,  przeżyć, refleksji refleksji samego poety poety.. Pieśnią nazywa się utwór poetycki, który początkowo tworzony był z przeznaczeniem wokalnego wokalnego wykonania. Potem zaistniał jako samodzielny gatunek literacki. Jan Kochanowski pisał pieśni o charakterze miłosnym, patriotycznym, refleksyjnym, chwalącym wiejską sielankę. Tematem jest też przemijanie i ulotność ludzkich spraw spraw.. Rozmyśla o cnocie, ludzkim rozumie, nieśmiertelności  poezji, radości, płynącej z życia, smutkach, śmierci,filozofii ponieważ chc chcee znaleźćktóra złotynakazywała środek. Dzięki niemu możliwe jest zdobycie szczęścia, połączenie epikurejskiej, w tym celu zażywanie przyjemności oraz filozofii stoickiej, która raczej proponowała spokój wewnętrzny i opanowanie.

"Treny" Jana Kochanowskiego Tren jest gatunkiem zapożyczonym z literatury starożytnej. Należy on do gatunków żałobnych, które były dość kunsztownie skomponowane i tworzone według określonych reguł. Na początku  przedstawiał osobę osobę zmarłą, którą by byłł jakiś bohater, bohater, jej zasługi, żal, spowodowany śmiercią, śmiercią, płacz i lament, potem zaś pocieszenie i uspokojenie. Cykl, który napisał Kochanowski dotyczy jego zmarłej córeczki, Urszulki, która wraz ze swoim ojcem, poetą i filozofem, jest bohaterką "Trenów". Publicystyka w polskiej literaturze odrodzeniowej Publicystyką nazywamy taki dział piśmiennictwa, którego zainteresowania sprowadzają się do wydarzeń aktualnych, bieżących, które wzbudzają zainteresowanie społeczeństwa i pobudzają do dyskusji. Publicystyka może podejmować tematy polityczne, obyczajowe, społeczne, kulturalne. Dzieła publicystyczne rodzą się wówczas, gdy w państwie coś się dzieje, zmienia i co może mieć wpływ na dalsze wydarzenia. W renesansie rozkwit prozy publicystycznej nastąpił dzięki pracy Andrzeja Frycza Modrzewskiego, który zajmował się pojęciem ustroju demokratycznego oraz Piotra Skargi, który zasłynął dzięki wizjom mesjanistycznym, pojawiającym się w jego kazaniach. Andrzej Frycz Modrzewski i jego traktat "O poprawie Rzeczpospolitej" Rzeczpospolitej" Ten znakomity publicysta stworzył dzieło, które jest jego głosem w sprawie sytuacji s ytuacji panującej obecnie w Polsce. "O poprawie Rzeczpospolitej" zawiera projekt reform, które dotyczą najbardziej istotnych w kraju spraw. Mają one wprowadzić sprawiedliwy ustrój, dzięki któremu obywatele będą się czuć bezpieczne. Modrzewski jest prawdziwym humanistycznym dlatego  przesycone jest również hasłam hasłami,i, płynącymi z nowoc nowoczesnego zesnego myślenia myśleniapatriotą, o państwem. państwem . jego dzieło "O poprawie Rzeczpospolit Rzec zpospolitej" ej" składa si sięę z pięciu ksiąg, któr któree są wykładnią poglądów poglą dów Modrzewskiego: "Księga I O obyczajach ob yczajach"" zawiera pouczenie o dobrych obyczajach i et etyce, yce, która nie może zostać  przez obywateli obywateli zapomniana; "Księga II O prawach" zawiera ona mądrą myśl: "bez praw nie może być prawdziwej wolności";  postuluje w niej Modrzewski Modrzewski o równość wobec wobec prawa wszystkich wszystkich obywateli, niezależne niezależne od pochodzenia; "Księga III O wojnie" wyznaje autor irenizm, czyli umiłowanie pokoju, potępia wojny, które  przynoszą zło; zło; "Księga IV O Kościele" postuluje uniezależnienie władzy Kościoła od Rzymu; "Księga I O szkole" autor chce podniesienia poziomu szkolnictwa, ponieważ wie, jak ważne jest wykształcenie młodych ludzi.

 

Piotr Skarga i "Kazania sejmowe" jako przykład retoryki "Kazania sejmowe" są dziełem najważniejszym Skargi, który był kaznodzieją królewskim. Zawarł w nich troskę o losy ojczyzny, ojczyzny, o której przyszłość bardzo się obawiał. Dlatego też jest j est w nich tyle t yle ostrzeżeń dla obywateli, których prosi o większe oddanie ojczyźnie. Stosuje Skarga wiele figur retorycznych, którymi są: wzruszenie serc odbiorców, wpływanie na ich poglądy, obrazowe  porównania, które które mają lepiej uwidocznić uwidocznić i przedstawić argumenty argumenty autora autora.. Według Skargi Rzeczpospolita chyliła się ku upadkowi, ponieważ szlachta pozwala sobie na zbyt wielkie nadużycia, które prowadzą do rozkradania własności państwowej, nieposzanowania nieposzanowania prawa, upadku moralnego. Skargo postuluje przede wszystkim wzmocnienie władzy królewskiej, dlatego, że to wpłynie na pracę sejmu, który do tej pory nie pracował jak należy. należy. Skarga przyrównuje ojczyznę do tonącego statku, na którym wszyscy martwią się i chcą ratować swoje rzeczy, zamiast ratować statek, ponieważ w przypadku jego zatonięcia wszystko i tak przepadnie. Szymon Szymonowic - "Żeńcy" Żeńcy" to sielanka realistyczna, nie przedstawia, tak jak typowa t ypowa sielanka, arkadyjskiego arkadyjskiego obrazu wsi, który jest krainą szczęścia, rajem. Jest to utwór, który wynika z obserwacji prawdziwych stosunków, które istnieją na wsi pańszczyźnianej -chłopi ciężko pracują od samego świtu do nocy, nie mają co jeść, ich rodziny są bardzo biedne. Nie mają w ogóle korzyści ze swojej pracy pracy,,  ponieważ wszystko wszystko zabiera Starosta. Starosta. Oprócz niego niego,, poznajemy jeszcze jeszcze w "Żeńcach" dwie dwie chłopki -Oluchnę i Piertuchę. Pracują one już j uż bardzo długo i są zmęczone, boją się jednaj narzekać przy  pilnującym je Staroście, Staroście, ponieważ nie chcą chcą oberwać batem. Jest on zzłym łym człowiekiem, po ponieważ nieważ oprócz tego, że bije zmęczone już chłopki, zmuszając je do pracy, pracy, to dodatkowo zupełnie burzy rytm przyrody, przyrody, która zasypia, kiedy robi się ciemno. Chłopi zaś muszą jeszcze pracować. Śpiewa o tym Pietruch w swojej pieśni, która ma przynieść nadzieję. nadzieję. "Żeńcy" jako anty sielanka odstaje od innych utworów Szymona Szymonowica, Szymonowica, które nawiązują  budową i tematyką do sielanek starożytnych, starożytnych, przedstawiających przedstawiających uroki wsi. Sielanką nazywamy utwór literacki, który opisuje pracę i życie pasterskie. Jest w niej zawarta koncepcja życia bez problemów, problemów, które wypełnia spokojna praca, a także przyjemności. Sielanka ma charakter pogodny pogodny,, radosny r adosny,, ubarwia rzeczywistość rzeczywistość.. Funkcjonuje też nazwa idylla. W literaturze starożytnej takie właśnie utwory nazywano bukolikami, czyli utworami o pasterzach i ich życiu, a także georgikami, czyli utworami o rolnikach. Kompozycy Kompozycyjnie jnie sielanka mogła przybierać formą epicką, która opisywała życie wiejski, albo też udramatyzowan udramatyzowaną, ą, dialogową, które przeradzały się w scenki; ich bohaterami byli pasterze. Postać Mikołaj Sępa Szarzyńskiego Badacze zastanawiają zastanawiają się nad życiem i twórczością tego poety. Nie wiadomo do końca, w której epoce umieścić jego twórczość. Zwiera ona bowiem wpływy nowych prądów w literaturze i światopoglądzie, charakterystyczne dla baroku, ale jednocześn jednocześnie ie lata krótkiego życie Sępa Szarzyńskiegoo to jeszcze okres odrodzenia. Uznaje się go często prekursorem baroku. Szarzyńskieg Renesans Renes ans w poezj poezjii Sępa Szar Szarzyńs zyńskieg kiegoo przejaw przejawia ia się w: - pokazaniu miłości do ludzkiego życia; - pisaniu na różne r óżne tematy tematy,, nawet szatana, ale nie przedstawia go poeta w straszliwych poetyckich obrazach; - pokazaniu człowieka, który ma swój honor, chce podjąć walką o siebie samego ze złem; - samej postaci Szarzyńskiego, który jest poetą doctus, czyli twórcą t wórcą wykształconym, oczytanym, oczytanym,  przygotowanym do pisanie, przez znajomość poetyk. poetyk.

 

Barok w poezji poezj i Sępa Szarz Szarzyńskiego yńskiego widać nnatomiast atomiast w: - barokowej poetyce - nieregularne wiersze, przerzutnie, które burzą harmonię, duża doza emocji i patosu w opisach uczuć i przeżyć, przesada, paradoks, koncept; - wyraźnie barokowy światopogląd, który czyni świat obcym człowiekowi, przez co czuje się on samotny i zagubiony, zagubiony, świat cały czas się zmienia; - człowieka umieszcza między trawiącymi go żywiołami i sprzecznoś sprzecznościami; ciami; - bohaterem poezji jest również r ównież szatan, a tematem głównym śmierć, upływ czasu, marność i kruchość doczesności.

Poezja Mikołaja Sępa Szarzyńskiego - wybór niektórych utworów "Sonet "Son et IV" ("O woj wojnie nie naszej naszej,, któr którąą wied wiedzie ziemy my z szat szatanem, anem, świa światem tem i ciałem") ciał em") Treść tego utworu przejrzyście opisuje już sam jego tytuł. t ytuł. Bohater tego sonetu musi zmierzyć się ze wszystkim pokusami ziemskiego życia, na które narażony jest właściwie na każdym kroku. Niestety doczesne uroki są bardzo silne, stoi zawsze za nimi szatan, który chce oczywiście zguby człowieka. Trudno im się oprzeć, ale trzeba to zrobić, ponieważ od tego zależy "byt nasz podniebny", czyli życie po śmierci. Dusza człowieka jest kuszona przez ulotne przyjemności, które jednak nie pomogą jej się zbawić. Dlatego ludzie musza uciekać się w swoich słabościach do Boga, który i pomoże je j e przezwyciężyć. "Sonet "Son et V" ( "O niet nietrwa rwałej łej miłości miło ści rzecz rzeczyy świ świata ata tego") tego" ) miłość, którą odczuwa podmiot liryczny ma dwie strony - jedna odnosi się do wartości trwałych, czyli do Boga, druga do nietrwałych, które znajdują się na ziemi w naszym otoczeniu. Ich siła  polega na tym, tym, że są bardzo piękne, tak, że: "my "myśli śli cukrują", przez co człowiek nie może się im oprzeć. Miłość jest wpisana w nasze życie, dlatego musimy dążyć do miłości idealnej, którą jest Bóg. Wzory osobowości prezentowane w literaturze lit eraturze odrodzenia a) ziemianin -występuje w "Żywocie " Żywocie człowieka poczciweg poczciwego" o" Mikołaja Reja: -jest dobrym gospodarzem, który mądrze rozporządza ziemią, dzięki czemu panuje w jego domu dostatek; -zachowuje umiarkowanie we wszystkim, co robi; - pracuje zgodnie z rytmem r ytmem przyrody, przyrody, według której jest uporządkowane całe jego życie; -dba o cnotę i rozumność; -nie przykłada wagi do wykształcenia szkolnego;  b) patriota -jest nim Antenor Antenor w "Odprawie posłów ggreckich" reckich" Jana Kochanowskieg Kochanowskiego: o: - ojczyzna jest dla niego najważniejsza, dlatego poświęca dla niej swoje interesy i czas; - ceni swoją moralność i etykę, dlatego nie dopuszcza oszustw i kradzieży względem dobra wspólnego; c) dworzanin -występuje on w "Dworzaninie polskim" Łukasza Górnickiego: - zdobył wykształce w ykształcenie; nie; - zna języki obce; - jest oczytany oczytany,, interesuje się muzyką; - w towarzystwie zachowuje się nienagannie, potrafi pięknie mówić;

 

- ceni swoje szlacheckie pochodzenie; - szanuje kobiety; d) człowiek renesansu, czyli człowiek, który jest wszechstronnie wszechstronnie wykształcony, wykształcony, pragnie się cały czas rozwijać i sprawdzać swoje zdolności i możliwości w różnych dziedzinach dziedzinach.. Taki wzór  potwierdza swoją biografią wielu wybitnych wybitnych humanistów, humanistów, za jakich uzna uznajemy jemy - Leonarda da Vinc Vinci,i, Mikołaja Kopernika, Klemensa Janickiego, Jana Kochanowskiego. Kochanowskiego.

Utwory literatury renesansowej podejmujący temat troski o ojczyznę "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem" Mikołaja Reja -jest głosem autora w sprawie złej sytuacji chłopów chłopów,, którzy uciskani przez szlachtę i duchowieństwo, nie mają swoich praw. Dwie pozostałe warstwy zostały tu ostro skrytykowane, skrytykowane, ponieważ nie wypełniają należycie powierzonych im obowiązków, wykorzystują nawet swoje posady, sami się bogacą, doprowadzając kraj do ruiny. ruiny. Poza tym w państwie istnieje poważny rozłam między tymi trzema stanami, które reprezentowane są przez bohaterów utworu. "O poprawie Rzeczpospolitej" Andrzeja Frycza Modrzewskiego -prezentuje tutaj autor projekt reform, które mają ulepszyć obecną sytuacją kraju. Modrzewski zajął się ważnymi dla społeczeństwa dziedzinami: obyczajami, prawem, wojną, Kościołem i szkołami. Najważniejsza  jest dla autora sprawiedliwość sprawiedliwość społeczna, społeczna, dzięki której której można w państwie zbudować porzą porządek dek i wzajemne zaufanie. "Kazania sejmowe" Piotra Skargi są arcydziełem retoryki. Skarga używa wielu barwnych  porównań, aby wpłynąć na uczucia uczucia odbiorców i przekonać przekonać ich do zmiany swojego postępowania. Wymienia Wy mienia on choroby Rzeczpospolitej, Rzeczpospolitej, którymi są pazerność ludzka i kłótliwość, reformacja, słaba władza króla, złe prawo, łamanie przykazań. Przewidział Skargo upadek Polski. Obraz wsi polskiej w literaturze odrodzenia odrodzenia Przedstawiają go utwory Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego i Szymona Szymonowica. Jeden obraz przedstawia krajobraz wiejski jako sielankowy sielankowy,, rajski, w któr którym ym ludzie żyją szczęśliwie, w zgodzie rytmem natury. Zapewnia im ona dostatnie życie. Ludzie pracują na roli, dzięki czemu są spełnieni, usatysfakcjonowani. usatysfakcjonowani. Życie takie jest błogie i pełne radości, co widać w słowach Panny XII z "Pieśni świętojańskiej o Sobótce": "wsi spokojna, wsi wesoła,/ jakiż głos twej chwale zdoła". Taka koncepcja wsi ma odzwierciedlać humanistyczną harmonię i ład. Drugi obraz jest zupełnie odmienny odmienny,, bardzo realistyczny r ealistyczny,, niestety bardziej bliski rzeczywistości. Przedstawia on konflikt, który istnieje między chłopami, a panami. Chłopi ciężko pracują na roli, efekty swej pracy muszą oddawać do spichlerza szlacheckiego. Widać na wsi wyzysk chłopów, którzy nie czerpią z pracy radości, ponieważ jest ona znojem. Często głodują, są biedni i utrudzeni. Ich bowiem kosztem żyją panowie i duchowni.

Wartość literatury i kultury renesansowej Wartość renesansowej dla współczesne współczesnego go człowieka Przedstawia -podziały ówczesnego społeczeństwa ("Krótka rozprawa..."); -XVI -wieczne prawa i obyczaje ("O poprawie Rzeczpospolitej"); - życie ziemiańskie na polskiej wsi ("Żywot człowieka poczciwego"); - życie dworskie ("Dworzanin polski"); - tradycje, rozrywki, zabawy i obrzędy wiejskie ("Pieśń świętojańska o Sobótce"); - ocenę wydarzeń historycznych i politycznych ("Pieśń o spustoszeniu Podola" Podola" i "Odprawa posłów

 

greckich"); - uczucia ludzkie ("Treny"). ( "Treny"). Ponadto przekazuje zawsze uniwersalne poglądy i filozofię życiową, dzięki której zastanawiamy się jak powinno wyglądać nasze życie: - filozofia stoicka -zaleca zachowanie spokoju wewnętrznego w każdej sytuacji, opanowanie i wyzbycie się zbędnych emocji. Szczęście zapewni nam cnota, która jest największą wartością; - filozofia epikurejska -zaleca korzystanie ze wszystkich przyjemności dnia codziennego, wedle zasady "carpe diem", czyli łap dzień; ważne jest, by unikać przykrości i cierpienia; - antropocentryzm, który ceni człowieka, szanuje jego godność i osiągnięcia; podpowiada, aby doskonalić się cały czas, niezależnie od wieku; - renesansowa miłość do nauk humanistycznych, to dzięki nim dowiadujemy się wszystkiego o naszym świecie, życiu, możliwościach i o nas samych.

RENESANS – ODRODZENIE RAMY CZASOWE RENESANSU: XIV-XVI Włochy, Polska (koniec) XVw – (początki) XVIIw Renesans zwany w Polsce odrodzeniem, to epoka przemian w mentalności człowieka. Odejście od dominacji religii i spraw Boskich, a zwrócenie ku człowiekowi. Już sama nazwa "odrodzenie" świadczy o czymś nowym, o odbudowaniu czegoś, ponownych narodzinach. TERMINY RENESANSOWE Antropocentryzm  – „antropos” – człowiek człowiek – człowiek człowiek w centrum zain zainteresowania teresowania zarówno zarówno pod względem jego wybitnych zdolności, piękna zewnętrznego, budowy wewnętrznej oraz filozoficznych pytań o sens i cel życia oraz o to jak żyć? Fraszka – frasca - gałązka, drobiazg. T Too krótki utwór liryczny liryczny,, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada  puentę. Sielanka - utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowa wyidealizowany ny uroki życia wiejskiego. Gatunek wątki powstały z piosnek pasterskich. przedstawia z życiażycie, pasterzy i rolników i odsłania miłosne. Sielanka ukazuje Często beztroskie, spokojnesceny i pogodne wypełnione w ypełnione miłością.

Tren - lament, płacz (żałobny) utwór liryczny o charakterze żałobnym, żałobnym, wywodzący się z antyku. Były poświęcane zmarłej osobie i wyrażały żal oraz smutek z powodu jej odejścia, a także  przedstawiały jej jej cnoty i zasługi. Publicystyka – wypowiedzi w ypowiedzi na aktualne, publiczne tematy np. polityczne, społeczne, kulturalne itp. Wypowiedź Wy powiedź publicystyczna interpretuje i ocenia fakty z przyjętego prz yjętego przez autora punktu widzenia, celem jej jest zaś wpływ na opinię publiczną. Przykładowe podgatunki publicystyki: kronika, reportaż, polemika itp.

PRĄDY RENESANSOWE

 

W renesansie pojawiło się wiele prądów religijnych i umysłowych.

Humanizm (od łac. humanus - 'ludzki) ' ludzki) był prądem, który za główny obiekt zainteresowania wybrał człowieka, był on opozycyjny do średniowiecznego średniowiecznego teocentryzmu (skupienia się na Bogu, stawiania Boga w centrum uwagi). Zajął się wszystkimi dziedzinami dotyczącymi życia ludzkiego i samego człowieka. Interesował się jego naturą i miejscem w świecie. Skupiał się na poprawieniu bytu ludzkiego, poprzez wskazanie właściwych dróg do szczęścia. Hasłem humanistów stały się słowa Terencjusza: Terencjusza: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce". Reformacja była ruchem religijnym, który miał wpływ na społeczeństwa i narody narody.. Celem reformacji była reforma Kościoła rzymskokatolickiego, jego doktryn i zasad w nim panujących. Protestanci wykorzystali osłabienie Kościoła, brak wykształcenia księży i mnichów, mnichów, rozkład jego j ego struktur wewnętrznych i spadek morale. W wyniku reformacji powstały odłamy chrześcijańskie: arianizm, luteranizm, anglikanizm, kalwinizm. Luteranizm - twórca Marcin Luter – religia zakładająca, iż jedynie Bóg zdoła doprowad doprowadzić zić człowieka do zbawienia, człowiek jako jednostka skażona nie potrafi sprostać sam wędrówce do nieba. Inne założenia : 1. uznanie każdego wiernego do samodzielnego interpretowania Biblii, a co za tym idzie – do  powszechne  powszechnego dostępu do niej dzięki tłumacze tłumaczeniom niomrodzinę, na języki narodowe; narodowe; 2. Koncepcjagokapłańska – pastor ma prawo założyć jego funkcja nie jest sakramentem, a  przez to pozbawiona pozbawiona jest cec cechh świętych; 3. Odrzucenie koncepcji życia zakonnego; 4. Odrzucenie koncepcji spowiedzi i rozgrzeszenia; 5. Likwidacja hierarchii kościelnej, choć luteranie wprowadzili urząd superintendenta, do pewnego stopnia odpowiadający biskupowi; 6. Komunia – to spożywania ciała i krwi Chrystusa w formie chleba i wina; 7. Kościół ma być podporządkowany państwu, które też przejmuje cały jego majątek; 8. Wiara – jedyna drogą do zbawienia; 9. Likwidacja sakramentów, sakramentów, poza chrztem i komunią.

Kalwinizm - twórca Jan Kalwin – głosi teorię predestynac predestynacji, ji, wierząc, że los człowieka jest zapisany w gwiazdach według wcześniejszego scenariusza. Bóg przeznacza człowieka do zbawienia lub  potępienia niezależnie niezależnie od jego oosobistych sobistych starań starań;; (zbawienie zależy od Boga). Inne założenia założenia : 1, 2, 3, 4, 5 – takie same jak w luteranizmie; 6. Komunia to przypomnienie ofiary Chrystusa o charakterze wyłącznie duchowym; duchowym; 7. Teoria Teoria teokracji, czyli ścisłego połączenia państwa z Kościołem : władza należy do duchownych, w tym wypadku wybieralnych; 8. Majątek nagrodą za pracowitość, bieda karą za lenistwo; l enistwo; 9. Bardzo surowe zasady moralne Arianie - Zwani też jako bracia polscy. Nurt ten rozwinął się w Polsce i był nurtem radykalnym. Głosił oprócz założeń religijnych również hasła społeczne. Arianie potępiali poddaństwo chłopów, głosili potrzebę wyrzeczenia się majątku. SZTUKA RENESANSU: Leonardo da Vinci – malarz, rzeźbiarz, rzeźbiarz, architekt, wynala wynalazca, zca, matematy matematyk, k, fizyk. Jeden z najbardziej wszechstronnych talentów świata. Twórca m. in. Mony Lisy, Damy z łasiczką.

 

Michał Anioł – genialny malarz, rzeźbiarz i architekt. T Twórca wórca rzeźb Pieta, Dawid  i i słynnych freskÓw w kaplicy Sykstyńskiej.

Rafael Santi – malarz i architekt. Autor Pięknej ogrodniczki, Madonny Madonny Sykstyńskiej.

 

TEKSTY RENESANSOWE 1. Mikołaj Rej  Krótka rozprawa rozprawa między Pa Panem, nem, Wójtem i Ple Plebanem banem Mikołaj Rej: -krytyka trzech stanów: szlacheckiego (za chciwość, prywatę, pr ywatę, kłótliwość, zrywanie sejmików), duchownego (za handlowanie odpustami, dziesięcinę, lenistwo, spóźnianie się na msze, umiłowanie zbytku) i chłopskiego (za pijaństwo, niechęć do pracy, nieróbstwo) -litowanie się nad trudną sytuacją chłopów chłopów,, wyzyskiwanych przez duchowieństwo i szlachtę, nie  posiadających  posiadający ch żadnych ppraw raw,, które by ich cchroniły hroniły,, -ukazanie konfliktu między trzema stanami, -brak zainteresowania zmianami wyższyc w yższychh klas społecznyc społecznych. h.  Żywot człowieka poczciwego Wzorzec szlachcica-ziemianina szlachcica-ziemianina - to człowiek, który powinien być: dobrym i sprawiedliwym gospodarzem,, szanującym tradycję, dbającym o dobro rodziny gospodarzem rodziny,, kulturalnym, prawdomównym i niezależnym. Powinien dążyć do harmonii, kochać naturę i podziwiać jej pękno. Być towarzyskim i rozmownym. Rej w Żywocie człowieka poczciwego dzieli życie ludzkie na trzy okresy: -młodość - kiedy należy wpajać moralność, uczyć obyczajów; powinien to być okres nauki,  podróży,, nabywania oby  podróży obycia cia na dworze, -wiek średni - w tym okresie życia należy zająć się pomnażaniem majątku, gospodarowaniem, korzystaniem z uroków życia, służbą dla kraju jako żołnierz czy poseł,

-starość. 2. Jan Kochanowski – największy polski humanista doby renesansu. Studiował w Akademii Krakowskiej, później w Padwie. Odbył liczne podróże po Europie, m.in. do Francji, Królewca. Po  powrocie został sekretarzem sekretarzem Zygm Zygmunta unta II Augusta. Po śm śmierci ierci króla mieszkał w Czarnolesie, biorąc okazjonalnie udział w życiu publicznym. Kochanowskii wprowadził fraszkę do literatury polskiej (do dziś zachowało się ok. 485 fraszek). Kochanowsk Stworzył także pierwsza polską sielankę  Pieśń świętojańska o sobótce. Fraszki można podzielić ze względu na tematykę na: -żartobliwe, np. Na Mateusza, O kapelanie, O kaznodziei -biesiadne, np. O doktorze Hiszpanie -miłosne, np. O miłości, Do dziewki, Do Hanny -filozoficzne/refleksyjne -filozoficzne/refleksy jne np. O żywocie ludzkim -autotematyczne i autobiograficzne, np. Do fraszek 

Pieśni Jana Kochanowskiego, cechy: -mają renesansowy charakter - głoszą pochwałę życia i zainteresowanie człowiekiem -wpływ stoicyzmu i epikureizmu -zastosowanie zasady złotego środka -są zapisem nastrojów i przeżyć autora -nawiązanie do poglądów Horacego -jako ideał - umiar  -miłość - wartość nadrzędna -powszechnie zrozumiałe słownictwo -ozdobny styl połączony z prostotą obrazowania -oszczędnośćć w używaniu środków artystycznych -oszczędnoś -wskazówka, by zgodnie współżyć z naturą i innymi oraz dbać o czyste sumienie, wówczas osiągnie się szczęście -poruszanie spraw dotyczących obowiązków względem ojczyzny

 

Treny Jana Kochanowskiego Powstały po śmierci jego ukochanej córeczki, Urszulki. Poeta wyraził w nich ojcowski żal po stracie dziecka. Treny można podzielić na trzy grupy: -I - VIII są wyrazem bólu ojca po stracie dziecka, -IX - XI poeta tak bardzo cierpi, że wybucha w nim bunt, naruszeniu ulega jego wiara w porządek świata, cnotę, a nawet Boga, -XII - XIX skruszon skruszonyy ojciec godzi się z rzeczywistością Filozofia i artyzm Trenów Jana Kochanowskiego FILOZOFIA -odwrócenie się poety od swoich dotychczasowych poglądów - rezygnuje z filozofii stoickiej, nakazującejj opanowanie w każdej sytuacji życiowej, gdyż nie sprawdza się ona w przypadku nakazujące ciężkich nieszczęść, nieszczęść, dotykających człowieka, takich jak np. śmierć kogoś bliskiego - człowiek musi reagować na takie zdarzenia, nie jest bowiem kamieniem, który nie ma uczuć -Kochanowski zaczyna podchodzić podchodzić ze sceptycyzmem do haseł, które głoszą optymizm życia i harmonię świata - zaczyna mieć poważne wątpliwości, czy tak jest naprawdę i uważa tę wizję za nieprawdziwą -aby zrozumieć innych, aby być w pełni człowiekiem i móc do siebie odnieść słowa Terencjusza: Terencjusza: "człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce", należy doznać wszystkich uczuć, w tym także cierpienia, dopiero wówczas można o sobie stwierdzić, że się poznało wszystkie aspekty ludzkiego życiaze swoich zmagań duchowych nie wyszedł pokonany, lecz pogodzony ze sobą -Kochanowski samym, zrozumiał, że los bywa kapryśny i może dawać człowiekowi dużo dobra, ale może również spuścić na niego kłopoty i nieszczęście -człowiek nie powinien się poddawać i podnosić po każdym upadku silniejszym i lepiej doświadczonym, doświadczony m, powinien nauczyć się akceptować los, tym bardziej, że nie ma na niego wpływu ARTYZM -cykl trenów jest przemyślaną i dopracowaną kompozycją -treny są arcydziełem zarówno jako jednostkowe utwory, utwory, jak i jako cykl -autor zastosował w nich styl retoryczny -podmiotem lirycznym jest ojciec, opłakujący stratę dziecka, poeta renesansowy renesansowy,, sam autor  -często zwraca się do dziecka, więc używa licznych zdrobnień -Kochanowski stosuje następujące środki poetyckie: porównania homeryckie, epitety epitety,, pytania retoryczne -w utworach zastosowano prostą konstrukcję składniową -poeta wprowadził rymy krzyżowe i trzynastozgłosko trzynastozgłoskowiec wiec -nawiązanie do wzorców antycznych -treny miały stać się trwałym pomnikiem, jaki zrozpaczony ojciec postawił swojemu ukochanemu dziecku -poeta po wielu zmaganiach z własnym wnętrzem osiąga równowagę i godzi się z losem Odprawa posłów greckich - jako utwór o państwie i

jego problemach. -Kochanowski nawiązał nawiązał akcją Odprawy posłów greckich do znanego (również w XVI wieku) mitu o wojnie trojańskiej, -dramat o państwie Trojan, ich problemach i wyborach jest tylko t ylko maską dla pokazania stosunków  politycznych panujących panujących w óówczesnej wczesnej Polsc Polsce, e, -utwór jest przestrogą dlaiPolaków miał ich uświadomićprzed do czego może państwa. doprowadzić zła polit polityka, yka, dbanie o własne interesy szukanie-wojen - przestrzegał upadkiem Odprawa posłów greckich:

 

-kryzys moralności -upadek ducha -całkowity zanik uczuć patriotycznych obywateli -nieróbstwo, lenistwo, wygodnictwo młodych, brak dyscypliny -zatrata poczucia odpowiedzialność za sprawy państwa u obywateli -królowanie prywaty, prywaty, egoizmu, działań nakierowanych tylko na własne korzyści -skorumpowany sejm, w którym posłowie głosują tak, jak im każą magnaci - łłapówkarstwo apówkarstwo -magnateria zepsuta i niemoralna -brak praworządności, chaos -słaba władza królewska - Priam jako władca nie potrafi okazać się konsekwentny i silny, nie umie  przeciwstawić swojej swojej woli zachciank zachciankom om syna, który ma ma na względzie własną korzy korzyść ść a nie dobro  państwa -wprowadzenie polskich realiów do dramatu, np. opis obrad sejmu - stukający laską marszałek, sposób głosowania -przy pomocy chóru Kochanowski przekazuje swoje poglądy odnośnie rządzących rządzących - chór zwraca się do nich i poucza ich, jak powinni sprawować władzę, żeby naród się rozwijał i zachował  praworządność - nakazuje za zapomnieć pomnieć im o oso osobistych bistych interesach interesach,, dążeniach do zaspokojenia własnych zachcianek, zachcianek, a zaczęli myśleć o dobru społecznym, o korzyściach całego narodu -na zgubę państwa "pracują" sami obywatela, nie ma w tym żadnej wyższej ingerencji, nie ma wpływu ani fatum, ani bogów -Ulisses krytykuje przywary i negatywne działania obywateli, które przyczyniają się do osłabiania  państwa - są to pijaństwo, przekupstwa, przekupstwa, niewypełnia niewypełnianie nie prawa, wygodnictwo, wygodnictwo, tchórzostwo i lenistwo młodzieży arystokratyczne arystokratycznej, swoim i pozycji powinna wspomagać  państwo, a jest jest zupełnie odwrotnie -j,jest jektóra st onadzięki bowiem sła słaba bamajątkom i niezdolna ddoo jakichkolwiek działań działań mogących obronić kraj -ostatnia wypowiedź Antenora Antenora nawołuje do wojny - skoro już Trojanie przyczy przyczynili nili się do jej wybuchu, to powinni jak najszybciej pokonać przeciwnika, zadziałać z zaskoczenia, zaskoczenia, osłabić go - nie udało mu się zapobiec konfliktowi zbrojnemu, to chociaż stara się w inny sposób pomóc ojczyźnie Antenor - jest wzorcowym patriotą renesansowym: renesansowym: -odważny,, nie boi się bronić swoich poglądów -odważny poglądów,, nawet, jeżeli jest w tym osamotniony -doskonały i ceniony polityk  -rozważnie planuje posunięcia polityczne -nie lubi kompromisów, gdy walczy o słuszną sprawę -patriota, dba o dobro publiczne -mądry,, dalekowzroczny -mądry dalekowzroczny,, potrafi przewidywać konsekwencje błędnych działań, dlatego przed nimi ostrzega -wykazuje rozsądek  -szczerze i uczciwie wypowiada swoje sądy -szanuje prawo i pradawne obyczaje -moralny -honorowy i cnotliwy -również współcześnie mógłby posłużyć za przykład wzorowego obywatela, godnego naśladowania -jest przeciwieństwem Aleksandra (Parysa)

Motywy antyczne w literaturze renesansu • Odprawa posłów greckich Jan Kochanowski - nawiązanie do mitu o wojnie trojańskiej - posłowie greccy (Menalaos i Ulisses) domagający się oddania Heleny od Aleksandra (Parysa), wojska greckie gotowe do rozpoczęcia r ozpoczęcia wojny pod murami Troi • Treny Jan Kochanowski Kochanowski - motywy mitologiczne związane ze śmiercią, światem pozagrobowym (wyspy szczęśliwe), Persefona,do gatunek wywodzący się z antyku, •Elizjum Treny Jan Kochanows Kochanowski ki - nawiązanie obrazów raju, • motywy i postacie mitologiczne we fraszkach i pieśniach Jana Kochanowskigo,

 

• Jan Kochanowski hymn Czego chcesz od nas, Panie - Bóg przedstawiony jako doskonały architekt, budowniczy świata, który jest harmonijny (zupełnie jak antyczny Demiurg). 3. Piotr Skarga – jezuita, pisarz i kaznodzieja, czołowy polski przedstawiciel kontrreformacji.  Najbardziej znane znane dzieło - Kazania Sejmowe to opis sytuacji Rzeczypospo Rzeczypospolitej litej "trawionej przez liczne choroby". W Kazaniach znajduje się wiele porównań biblijnych, utwór nasycony jest wieloma figurami retorycznymi, a zawiera 8 kazań, które nie zostały nigdy wygłoszone. Zawierają najważniejsze postulaty dotyczące reformy państwa, skierowane są przeciw ideom reformacyjnym. 4. Szymon Szymonowic twórca Sielanek   - zbioru dwudziestu utworów wobec tematyce wiejskiej, ukazującychh dosyć realistycznie problemy chłopów oraz ich radości i uczucia. ukazującyc naszej, 5. Mikołaj Sęp – Szarzyński polski poeta przełomu epok renesansu i baroku. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem  - Sonet ukazuje sytuację człowieka w świecie; dominującym motywem jest ciągła walka potrzeb duchowych i pokus ciała. Człowiek bezustannie dąży do pokoju, stałości - Boga, mimo to na ziemi jest skazany na ciągłą walkę z Szatanem. Szarzyński neguje renesansową ideę harmonii człowieka i wszechświata, wszechświata, pokazuje dwoistość istoty ludzkiej (ciało i dusza).

Człowiek wobec Boga, życia i człowieka - na podstawie twórczości Jana Kochanowskieg Kochanowskiegoo i Mikołaja Sępa Szarzyńskieg Szarzyńskiego: o:

Kochanowski Życie: pochwała życia, życia, korzystanie z uroków życia Śmierć: autor odwołuje się do starożytności, śmierć jest tylko przejściem do następnego życia Miłość: źródło szczęścia Człowiek:humanista, Człowiek:humanis ta, zachwycający się pięknem otaczającego świata,dom, rodzina, przyjaźń, kontakty międzyludzkie są dla niego źródłem szczęścia Świat:harmonia i ład świata, nie zmienia się, zależy od woli Boga (Czego chcesz od nas, Panie) Bóg: opiekuje się światem i ludźmi, stworzył cały świat Szarzyński Życie:  życie jest tragiczne, gdyż musi zakończyć się śmiercią Śmierć: autor odwołuje się do średniowiecza, śmierć jako ostateczny koniec, obsesja śmierci Miłość: źródło dysharmonii, d ysharmonii, wewnętrznego rozbicia Człowiek:istota tragiczna, rozdarta wewnętrznie, niedoskonała Świat:chaos świata, dynamiczność, Bóg jako jedyna nadzieja Bóg: Chrystus jako król, pojawia się też szatan