Regulamin artylerii polowej lekkiej. Część I, Ćwiczenia działonu

Sztab Generalny O ddział V II (naukowy) PRZEPISY SŁUŻBOW E

REGULAMIN

Artylerji Polowej Lekkiej C Z Ę ŚĆ I

Ć W ICZENIA DZIAŁONU.

W A R S Z A W A 1919. N A K ŁA D EM K SIĘ G A R N I W OJSKOW EJ.

CBW

www.cbw.pl

CENTRALNA

Sztab Generalny Oddział VII (naukowy)

B IB L IO T E K A WOJSKOWA

PRZEPISY SŁUŻBOW E

REGULAMIN

Artylerji Polowej Lekkiej CZĘŚĆ I

ĆW IC ZEN IA D ZIA ŁO N U

CBW www.cbw.pl

W A R S Z A W A 1919. N A K ŁA D EM K S IĘ G A R N I W O JSKO W EJ.

UW AGI OGÓLNE.

Zatwierdzony jako regulamin tym czasowy rozkazem Sztabu Generalnego No VII/443.

O pracow ała Komisja przy inspektoracie Artylerji.

CBW www.cbw.pl

DRUK L. BILIŃSKIEGO I W. MASLANKIEWICZA WARSZAWA, NOWOGRODZKA 7

1. Linią frontu czyli krócej frontem nazywa się linja, utworzona /przez ustawio­ nych lub poruszających się obok siebie żołnierzy, działa lub wozy. Kierunkiem frontu, nazywa się prosto­ padła do linji frontu w tę stronę, w którą szyk jest zwrócony twarzą, względnie przy zaprzężonych działach ku dyszlom, przy odczepionych działach ku wylotom luf. Końce linji frontu noszą nazwę prawego i lewego skrzydła, zależnie od kierunku frontu. 2. Odstępy m ierzy się wzdłuż linji frontu, w artylerji od środka jednej do środka sąsiedniej jednostki, (n. p. od środka jedne­ go zaprzęgu do środka następnego, lub od wylotu lufy do wylotu lufy sąsiedniego działa). Odległości mierzy się wzdłuż kierun­ ku frontu, od końca jednostki do początku drugiej, (n. p. od wylotu lufy do głów ko­ ni przodowych następnego zaprzęgu, lub od ogona konia do głowy następnego)..

D Z IA Ł O N .— S K Ł A D O S O B IS T Y I O B O W IĄ Z K I O B S Ł U G I. 3. Działo i jaszcz z obsługą i za­ przęgami tworzą niepodzielną jednostkę, nazwaną działonem. 4 . Skład osobisty działonu stanowią: a) dowódca działonu— podoficer zwa­ ny działonowym; b) obsługa złożona z 7 do 9 kanonierów, a. m. celowniczy . . . . N° 1. zamkowy . . . . . N° 2. kierowniczy . . . . N° 3 . ładowniczy . . . . N ° 4 . skalowniczy . . . . N° 5. jaszczowy . . .. . N° 6. i jeden do trzech amunicyjnych — Ne 7, 8, 9. Pięciu pierwszych przy dziełonych jest do działa, reszta do jaszcza. c) 6 ciu kanonierów jezdnych. 5. Działonowy, jako dowódca dzia­ łonu, wybiera miejsce dla ustawienia dzia­ ła, o ile mu nie zostało dokładnie wskazanem; działo ma stać o ile możności na równem i twardem miejscu, i nie narażać na niebezpieczeństwo sąsiednich dział przy strzale; zależnie od gruntu, zarządza opu­ szczenie lemiesza, ostrogi lub użycie ha-

CBW

4 www.cbw.pl

mulca kołowego; zarządza wykonanie wszel­ kich potrzebnych robót ziemnych; bada wycinek ogniowy swego działa, zwracając uwagę na przedmioty, mogące przeszka­ dzać przy strzelaniu i każe je usunąć w miarę możności; na pozycji zakrytej ba­ czy, by celowniczy określił najmniejszą od­ ległość strzału z tej pozycji; zapisuje licz­ by wszystkich komend; dozoruje wogóle sprawności działania obsługi, zwracając szczególną uwagę na prawidłowe nastawia­ nie przyborów celowniczych, na dokładne celowanie działa i skalowanie pocisków. 6. Celowniczy jest dowódcą działa i zastępcą działonowego; jego najważniej­ szym obowiązkiem jest szybkie i dokładne uchwycenie celu, nastawianie przyborów celowniczych i wykonanie celowania. Przy celowaniu wprost ma baczyć -na wszelkie zmiany w celu i oznajmiać je głośno, nie przerywając celowania. 7. Każdy kanonier obsługi wykonu­ je czynności wskazane jego mianem, moż­ liwie cicho, dokładnie i szybko. Kanonierzy obsługi powinni znać wszystkie czyn­ ności niezbędne dla obsłużenia działa, by w razie potrzeby zastępować się wzaje­ mnie, lub nawet, by jeden spełniał czynności przeznaczone dla kilku. Działon musi 5

podtrzymać ogień nawet wtedy, gdy z ob­ sługi pozostanie tylko dwu ludzi. 8. Jezdni prowadzą zaprzęgi, muszą jednak w razie potrzeby umieć zastąpić poszczególnych kanonierów obsługi, z wy­ jątkiem celowniczego.

D Z IA Ł O N O D C Z E P IO N Y . 9. Przy odczepionym działonie ja­ szczyk stoi zasadniczo po lewej stronie dzia­ ła. (Tylna część jaszcza). O ile tego wy­

Ry s. 1 magają specjalne warunki, jaszczyk może stać po prawej stronie działa. 10. Obsługa w postawie zasadniczej stoi podług rysunku 1-go

CBW

www.cbw.pl

11. Na komendę: „obsługa za dzia­ ło!— marsz!", kanonierzy ustawiają się w dwuszereg za działo, frontem ku dzia­ łu, o trzy kroki za końcem kierownicy. 12. Na komendę: „obsługa do dzia­ ła!— marsz! obsługa przyjmuje postawę zasadniczą. 13. W postawie zasadniczej obsługa stoi. Na komendę: „klęknij!", obsługa klę­ ka i wykonuje swe czynności dalej w tej pozycji. Na komendę: „powstań!", obsługa podnosi się z klęczek. P R Z E T A C Z A N IE D Z IA Ł O N U . 14. Do przetoczenia działa na ko­ mendę: „przetocz wprzód!" kierowniczy chwytą za kierownicę i podnosi ogon ło ­ ża, inni kanonierzy, obsługujący działo, chwytają za szprychy kół i przetaczają działo, aż padnie komenda: „stój!“- Przy działach niektórych systemów koniecznem jest, by skalowniczy a czasem także i ła­ downiczy pomagali kierowniczemu przy podnoszeniu i prowadzeniu ogona łoża. 15. Na komendę: „przetocz w tył!“ kierowniczy, skalowniczy i ładowniczy pod­ noszą ogon łoża, reszta obsługi chwyta za szprychy kół. Obsługa przetacza działo, aż padnie komenda: „stój!”.

16. Po przetoczeniu działa skalowniczy i ładowniczy wracają do jaszczyka i przetaczają go wraz z jaszczowym i amu­ nicyjnym. P R Z Y G O T O W A N IE D Z IA Ł O N U D O STRZAŁU . 17. Aby odczepiony działon przygo­ tować do strzału, daje się komendę: „przy­ gotuj!". Na tę komendę: a) Celowniczy zdejmuje pokrowiec z celownika, składa go w odpowiedniem miejscu, wyjmuje sam lub odbiera od zam­ kowego przyrządy celownicze, zakłada je we właściwe gniazda, nastawia wszystkie skale n o r m a l n i e , t. j. na liczby zasadnicze, sprawdzając przytem prawidłowe działanie wszystkich śrub i nadaje mechanizmem wzniesień lufie położenie mniej więcej po­ ziome, wreszcie współdziała z zamkowym przy podniesieniu górnej, a opuszczeniu dolnej części tarczy. b) Zamkowy zdejmuje pokrowiec z zamka i składa go w odpowiedniem miej­ scu, bada sprawność działania i dostate­ czne naoliwienie zamka, wyjmuje przyrządy celownicze, zależnie od systemu, i podaje je celowniczemu, wreszcie podnosi górną

CBW

8 www.cbw.pl

część tarczy, a opuszcza dolną przy porno cy celowniczego oraz przygotowuje sznur kurkowy. c) Kierowniczy zdejmuje kaptur z wy­ lotu lufy i składa go w odpowiedniem miejscu, potem nadaje działu kierunek mniej więcej prostopadły do linji frontu według wskazówki działonowego, wreszcie opusrcza lemiesz z pomocą ładowniczego i jednego amunicyjnego. d) Ładowniczy otwiera zaczepę koły­ ski, potem schówek w łożu, wyjmuje klucz do skalowania i oddaje go skalowniczemu, pomaga dalej kierowniczemu przy opu­ szczeniu lemiesza. e) Skalowniczy odbiera klucz do ska­ lowania od ładowniczego i przygotowuje po jednym ładunku każdego rodzaju po­ cisków do skalowania, względnie ładowa­ nia. . f) Jaszczowy z amunicyjnym otwiera­ ją jaszczyk, (tylna część jaszcza), wyjmują po jednej skrzynce (koszu) każdego gatun­ ku pocisków, układają je na ziemi, otwie­ rają i przygotowują wraz ze skalowniczym po jednym ładunku z każdej skrzynki do skalowania, względnie ładowania. Dalej odbiera jaszczowy klucz do skalowania od ładowniczego. 9

Po wykonaniu przepisanych czynno­ ści każdy z obsługi przyjmuje postawę za­ sadniczą. Na komendę „złóż!“ obsługa wykonu­ je czynności odwrotne do wykonywanych na komende .przygotuj!", doprowadzając działo i jaszcz do pogotowia marszowego. Ł A D O W A N IE , C E L O W A N IE I S T R Z E L A N IE . 18. Wycelować działo można bezpo­ średnio (wprost) lub pośrednio za pomocą punktu utrwalenia. 19. Dla celowania wprost podaje się komendy: N. P. „Kawalerja na wprost na le­ wym skraju lasku!" „celuj wprost!" „szrapnele!" „celownik 25!“ „palnik 25!“ albo: „Tyraliera w kierunku białego domku!' „ce­ luj wprost!” „szrapnele!" „celownik 32!“ „Palnik na uderzenie!" albo: „Okopy na stoku w kierunku ciemnego lasu!“ „celuj wprost!" „granaty!" celownik 45!“ 20. Dla celowania pośredniego za pomocą punktu utrwalenia nadaje się działu przedewszystkiem kierunek zasadniczy za pomocą busoli lub innym sposo­ bem. Utrwalenie kierunku zasadniczego

CBW

www.cbw.pl 10

następuje na komendę: „punkt utrwalenia n. p. „komin fabryczny na lewo wtył, le­ wy bok!“ Na tę komendę celown czy wi­ zuje panoramą na punkt utrwalenia, obraca­ jąc przy panoramach z dwoma skalami bęben ze skalą poprawek, odczytuje datę i woła głośno: „utrwalenie n. p. 46, 58!“ Działonowy notuje tę liczbę. Wycelowa­ nie działa wykonuje się na komendę: N. P. „cel — okop piechoty pod lasem!" „kąt 16, 45!“ „libela 204!“ „szrapnele!" „celow­ nik 32 “ „palnik 33!“— albo: „cel-baterja za wzgórzem" „kąt 40, 72!“ „iibela 195!“ „szrapnele!" „nabój 4!“ „celownik 24“ „Pal nik 30, 50!“ albo: „cel punkt obserwa­ cyjny na wieży!" „kąt 29, 801“ „Iibela normalnie!" „granaty!" „nabój dodatkowy!1' „celownik 76!" 21. a) Działonowy notuje liczby ko­ mendy, pomaga celowniczemu ws odszuka­ niu i uchwyceniu celu. Przy celowaniu wprost zarządza utrwalenie kierunku dzia­ ła za pomocą punktu utrwalenia, oraz określenie kąta terenowego. Przy celowa­ niu pośredniem kontroluje nastawienie przyborów celowniczych i wykonanie celowa­ nia, i czuwa wogóle nad sprawnością i do­ kładnością działania obsługi. Gdy działo u

jest gotowe do strzału podnosi rękę i wo­ ła: „gotowe!”. b) Celowniczy odszukuje cel, wska­ zuje ręką kierowniczemu ogólny kierunek przesunięcia ogona łoża, nastawia przy­ rządy celownicze podług komendy, bacząc, czy skale niewymienione w komendzie są nastawione normalnie, wycelowuje działo przy pomocy kierowniczego i mech. wznie­ sień uskuteczniając drobne boczne poprawki mechanizmem zwrotów, i wyłączając wpływ nachylenia osi kół, przez wgranie* libeli poprzecznej; na zarządzenie działonowego przy celowaniu wprost utrwala kierunek boczny działa oraz określa wymiar kąta te­ renowego i podaje te daty działonowemu. Po wycelowaniu, podniesieniem ręki daje znak działonowemu o gotowości działa. c) Zamkowy otwiera zamek, zagląda w lufę, bacząc, czy przed wylotem niema jakiejś przeszkody lub w lufie jakichś ciał obcych. Przy działach mających podzielny ładunek dosuwa pocisk stemplem ładowni­ czym ruchem wolnym, równym, a silnym. Po naładowaniu zamyka zamek, chwyta za sznur kurkowy i staje w gotowości do od­ dania strzału. d) Ładowniczy odbiera ładunek od amunicyjnego, sprawdza datę palnika

CBW

12 www.cbw.pl

i wsuwa ładunek do komory, dosuwając go silnie ręką, aż do napotkania oporu. Przy ładunkach podzielnych ładowniczy odbiera pocisk i po skontrolowaniu daty palnika wsuwa pocisk rękami w tylną część komory, a po dosunięciu pocisku przez zamkowego wsuwa nabój do komory. e) Kierowniczy nadaje działu ogólny kierunek podług komendy, a potem, ba­ cząc na ruchy ręki celowniczego współ­ działa z nim w dokładnem wycelowaniu. f) Skalowniczy skaluje palnik pocisku, trzymanego odpowiednio przez amunicyj­ nego. , g) Jaszczowy i amunicyjni wyjmują ładunki ze skrzynek (koszów), zdzierają kapturki i podają pocisk do skalowania palników skalownicze mu, zbierają łuski wystrzelone i chowają je, oraz zdarte kap­ turki do pustych skrzynek (koszów). 22. Na komendę: „działo!" lub „Nr działa!“ (n. p. drugie), działonowy po­ daje komendę: „ognial“. Dopóki działo nie osadzi się należycie, obsługa usuwa się od działa tak, by nie ponieść szwanku przy ruchu wstecznym łoża, poczem zamkowy pociąga silnie za sznur kurkowy. Po strzale obsługa doskakuje do działa, ce­ lowniczy wycelowuje działo podług ostat­

13

niej komendv przy pom ocy kierowniczego, zamkowy otwiera zamek i baczy na pra­ widłowość działania hamulca hydrauli cznego oraz dosyłacza, oznajmi ając o ewen­ tualnych niedokładnościach działo no w m u ; ładownicza chwyta łuskę, wypadającą z ko­ mory działa i podaje ją amunicyjnemu lub odkłada na bok, skalowniczv skaluje podług ostatniej komendy palnik następneg o ) pocisku trzymanego przez amunicyjnego. 23. Podczas dalszego strzelania ce­ lowniczy i smalowniczy dostosowują swe czynności do nowych komend, reszta obsłu­ gi postępu je jak przy pierwszym strzale. 24. Na komend : „stój!“, która paść może każd ej chwili, lub na kilkakrotna gwizdnięcie, obsługa przerywa wszelkie czvnności i zwraca całą uwagę na do­ wódcę. 25. Na komendę: „przybory normal­ nie!" celowniczy n a stawia wszystkie skale przyborów celowniczych i mech. zwrotów na liczby zasadnicze, zamkowy zamyka zamek, 26. Na komendę: „wyładuj!", którą należy stosować tylko w wyjątkowych wy­ padkach, zamkowy otwiera zamek powoli, ładowniczy wyciąga ładunek i podaje amu­ nicyjnemu, który go chowa do skrzynki (kosza). Przy podzielnym ładunku ładow­

CBW

14 www.cbw.pl

niczy wyciąga najpierw nabój, poczem,p o zerk nięciu zamyka przez zamkowego, kierowni czy wkłada w wy lot lu fy k u bek do wyładowa nia wydrążeniem skierowany do pocisku, wsuwa trzonk ie m w yciora do o lufy i spokojnym , równym naciskiem oblu ź n ia pocisk w komorze, posuwa go potem pow oli ku zamkowi Z a m ko wy, o twiera za­ mek kierowniczy posuwa da lej pocisk któ­ ry ła downiczy ostrożnie chwyta i oddaj e amunicyjnemu. Przed wylądowaniem oś lufy należy ustawić poziomo.

Ćwiczenia zaprzężonego działonu UW AGI OGÓLN E. 27. Chody. D la ruchu używa artyIerja następujących chodów: stępa — 114 kroków na miautę kłusa — 275 „ „ galopu — 500 » „ Długość kroku wynosi 80 cm. Tempo chodu w razie potrzeby może być zmniejszone na komendę: „skróć tempo!". 28. Jaszcz stoi i jedzie zasadniczo za działem, kryjąc je starannie, w razie 15

potrzeby można zarządzić ustawienie ja­ szcza obok działa lub przed niem.

siedzi na dziale i jaszczu podług rysunku 2-go przy działach mających siedzenia na

Rys. 2. 29. Odległość jaszcza od działa wy­ nosi 3 kroki, w galopie powiększa się do 10 kroków. S T A N O W IS K A O B S Ł U G I SC 30. W marszu i na miejscu, o ile jezdni siedzą na koniach, obsługa zasadniczo

CBW

16 www.cbw.pl

Rys.3. osi; podług rysunku 3 go przy działach bez nich. Jeżeli jezdni nie siedzą na ko­ niach, lub na komendę: „obsługa zeszkocz!“, obsługa staje obok działa i jaszcza podług rysunku 4-go. Obsługa na specjalny roz­ kaz może się znajdować na jednej stronie działonu, lub za działem i jaszczem.

2

.

31. Działonowy przed rozpoczęciem ruchu stoi przy czołowym zaprzęgu obok przodowego jezdnego. W marszu zmiewa miejsce w granicach swego działonu w miarę p otrzeby i baczy na dobry kie­ runek i tempo chodu, o aż ścisłe wykona­ nie zwrotów.

W S IA D A N IE I Z S IA D A N IE J E Z D N Y C H I O B S Ł U G I. 33. Przed wsiadaniem podaje się ko­ mendę; „do wsiadania!”. Je zdni i działonowy wyrównywują konie bacząc, aby po­ stronki były zlekka naprężone, poczem sta­ ją przy koniach siodłowych twarzą naprzód, trzymając cugle prawą ręką. Na komendę: „na koń!“. Jezdni i d ziałonowy wsiadają, obsługa wskakuje na siedzenia. 34 Przed osiadaniem podaje się ko­ mendę: „do zsiadania !“. Na tę komendę działonowy, jezdni i obsługa przygotowują się do zsiadania, a na komendę „z koni!" działonowy i jezdni zsiadają, obsługa ze­ skakuje z siedzeń. R O Z P O C Z Ę C IE I Z A T R Z Y M A N IE M ARSZU.

Rys. 4 32. Jezdni zwracają uwagę na rów­ nomierność pracy koni i na należyte kry­ cie i równanie.

CBW

is www.cbw.pl

35. Dla rozpoczęcia marszu stępem podaje się komend : „kierunek!" n. p. „za mną, na duże drzewo albo wzdłuż drogi!“ i t. p. „stępem! marsz!". 36. Na komendę: „kierunekI... kłusem marsz!" zaprzęgi ruszają i przechodzą 3 kroki stepem, na następnych 3 krokach prze­ chodzą w kłus. 19

37. W galop przechodzi się tylko z kłusa. 38 Celem zmiany chodu na szybszy komenderuje się: „kłusem! (galopem) marsz!“ ze stępa w kłus zaprzęgi przechodzą na przestrzeni 3 kroków, z kłusa w galop na przestrzeni 10 kroków. 39. D la zmiany chodu na wolniej­ szy daje się komendę: „kłusem! (stępem)". Z galopu przechodzi się tylko w kłus. 40. Zmiany chodu zaprzęgi powinny wykonywać stopniowo i spokojnie. 41. Na komendę: „stój!” zaprzęgi za­ trzymują się ze stępa na przestrzeni 3 kro­ ków, z kłusa na przestrzeni 6 kroków, z galopa po porzedniem przejściu w kłus. 42. Na komendą: „równaj!—marsz!“ czołowy zaprząg rusza wprost naprzód, przyczem jezdni starannie kryją przodo­ wego. Na komendę: „stój!" zatrzymuje się. Wtedy tylny zaprząg dociąga do czołowego na odległość 3 k roków, starannie go kry­ jąc. Konie zaprzęgowe mają stać zrówna­ ne w parach z postronkami lekko naprę­ żonymi. 43. A by postawić jaszcz w jeden rząd z działem daje się komendę: „jaszcz w prawo!, (w lewo!) marsz! Jaszcz pod­ jeżdża kłusem na Odstęp 6 krokow w je-

CBW

20 www.cbw.pl

den rząd z działem. Działo, o ile szło kłu­ sem przechodzi w stępa. Po zrównaniu się działon przechodzi na znak działonowego w poprzedni chód. 44. Dla przestawienia działa, lub ja­ szcza naprzód daje się komendę: „działo (jaszcz) naprzód! marsz!". Na tę komendę, zaprząg czołowy, o ile idzie kłusem, prze­ chodzi w stępa, zaprząg tylny wyprzedza go, kłusem objeżdżając z prawej strony na odstępie 6 kroków, poczem na znak dzia­ łonowego oba zaprzęgi wracają do po­ przedniego chodu. Z M IA N Y K IE R U N K U M A R S Z U . 45. Dla zmiany kierunku marszu w stronę skrzydła, daje się komendę: „w prawo (w Jewo) zajeżdżaj!— marsz!“ Na tę komendę zaprząg czołowy zwraca w stronę, wskazaną przez komendę, idąc po łuku o promieniu 8 X Na komendę: „kierunek n. p. wysoki komin!" przerywa zajeżdżanie 1 maszeruje dalej w nakazanym kierunku. Tylny zaprząg idzie w ślad za czołowym. 46. Dla zmiany kierunku marszu w przeciwną stronę daje się komendę: „w le­ wo (w prawo) w tył!— marsz!" Na tę ko­ mendę zaprząg czołowy zawraca w tył, za­ 21

kreślając półkole o promieniu 8 X . Po wy­ konaniu zwrotu przyjmuje nowy kierunek marszu na komendą: „kierunek n. p. wieża z czerwonym dachem!* Zaprząg tylny wykonuje zwrot w miejscu, gdzie go czo­ łowy wykonał. 47. Dla zmiany kierunku marszu na równoległy daje się komendę: „Na prawo (na lewo) wskos! mar*z!“ kierunek n. p. śpiczaste drzewo na skraju lasu!“ Na tę komendę oba zaprzęgi równocześnie zwra^ cają, czołowy maszeruje w kierunku poda­ nym przez komendę, tylny zaś tak, żeby linja, łącząca przodowych jezdnych, pozosta­ ła równoległa do dotychczasowego kieruku mars u. Na komendę: „kierunek n. p. za mną“! O ba zaprzęgi zwracają znowu równocześnie i przyjmują nowy kierunek marszu. 48. Przed rozpoczęciem zwrotu, przy zwrotach z miejsca zaprzęgi idą 3-y kroki wprost. 49. O ile warunki terenu (wąskie przejście przez bagna, głębokie rowy, mury, las) nie pozwalają wykonać zwrotu w tył podług powyższego przepisu, podaje się komendę: „zwrot w tył z odczepieniem!" „m a r s z ! Na tę komendę obsługa zeska­ kuje, odczepia działo i jaszczyk, obraca je

CBW

22 www.cbw.pl

o 180°, ładowniczy i jeden amunicyjny odczepiają wagi z końców dyszli, poczem jezdni dyszlowi zagracają przodki, a jezdni przodowi i środkowi objeżdżają je. Po za­ czepieniu wag do dyszli zaprzęgi prowa­ dzą przodki d o ddała i jaszczyka, a po zaczepieniu idą w nowym kierunku po­ przednim chodem. O D C Z E P IA N IE I Z A C Z E P IA N IE D Z IA L O N U . 50. Przed odczepieniem, o ile działon jest w ruchu, należy go wpierw zatrzymać na komendę: „stój!“. 51. Dla odczepienia w tył (rys. 5) daje się komendę: „w tył odczep!". Jaszcz podjeżdża kłusem z prawej strony działa, biorąc odstęp 6-ciu kroków. Zaprząg jaszczowy równa się z zaprzęgiem działa. Obsługa zeskakuje, działonowy oddaje ko­ nia środkowemu jezdnemu działa i wybie­ ra miejsce dla działonu; celowniczy staje po stronie naręcznej, zamkowy i kierowniczy po stronie siodłowej łoża, ujmując za chwyty na ogonie łoża. Celowniczy wy­ ciąga zatyczkę z haka (sworznia) przodko­ wego, poczem łącznie zdejmują Ogon łoża. Na komendę celowniczego „marsz"! przo­ 23

dek odjeżdża na 1 krok i zatrzymuje się, a kanonierzy opuszczają ogon łoża na ziemię; kierowniczy stawia kierownicę; osłu ga działonu przyjmuje postawę zasadniczą. Rys. 5.

lub na 20 kroków za działo)! marsz! przodki odjeżdżają zasadniczo kłusem na wskaza­ ne miejsce i ustawiają się zależnie od te­ renu. Jednocześnie w analogiczny sposób kanonierzy amunicyjni pod kierunkiem jaszczowegp, odczepiają jaszczyk i zwracają go o 180o naokoło lewego koła tak, aby stał podług rysunku 1-g o. 52. Dla odczepienia wprzód (rys. 6) daje się komendę: „wprzód odczep!" Jaszcz kłusem podjeżdża z lewej strony, zaprząg jaszczowy wyrównywuje się z za­ przęgiem działowym. Obsługa zeskakuje i odczepiwszy działo jak w p. 51, obraca działo około lewego koła o 180°, przyczem ładowniczy i skalowniczy pomagają przy kołach. Jaszczowy i amunicyjni odczepia­ ją jaszczyk. Przodki zawracają na lewo w tył i odjeżdżają jak w p. 51.

R ys. 6

Na komendę: „przodki n. p. za pagó­ rek za lewem skrzydłem, lub „za lasek!”

CBW

24 www.cbw.pl

53. Dla odczepienia w stronę skrzy­ dła (rys. 7 i 8). daje się komendę: „w pra­ wo (lewo) odczep!" Jaszcz kłusem podje­ żdża obok działa na stronę przeciwną ko­ mendzie. Obsługa zeskakuje, odczepia działo i zwraca je o 90° około zewnętrzne­ go koła wylotem w kierunku wskazanym komendą, jaszczyk po odczepieniu obsłu­ ga przetacza na miejsce. Przodki odjeż* 25

dżają, wykonując zwrot w stronę przeciw­ ną komendzie.

pia i wykonywuje wszystkie czynności jak na komendę „przygotuj!"

Z A C Z E P IA N IE .

fys.s.

54. D la natychmiastowego rozpoc/ę cisi ognia z marszu daje się komendę: s tój!‘ „ogień wprzód!* (w tył, w prawo, w lewo!*) Na tę komendę obsługa odcze­

CBW pi

www.cbw.pl

Na komendę: „przodki podaj!" przod­ ki podjeżdżają kłusem do działonu. 56. Dla zaczepienia wprzód (rys. 9) daje się komendę: „wprzód zaczep!", skoro przodki zbliżyły się do działonu. Przodek działowy , podjeżdża z prawej strony działa, jaszczowy z lewej strony jaszczyka. Przod­ ki przechodzą w stępa, gdy konie czołowe znajdują się na linji działonu i zatrzymują się skoro osie przodków przejechały 2 kroki poza osie kół łoża (jaszczyka). Tymcza­ sem kierowniczy składa kierownicę, jasz­ czowy podnosi podporę rozwory jaszczyka. Obsługa chwyta i podnosi ogon łoża. Po podjechaniu przodków, kanonierzy przy dziale obracają je na prawo w tył, około prawego koła i zakładają ucho łoża na hak (sworzeń) przodkowy, celowniczy wkłada zatyczkę do haka. Równocześnie jaszczo­ wy z amunicyjnymi zaczepiają jaszczyk i jaszczowy wkłada zatyczkę. 57. Dla zaczepienia w tył (rys. 10) daje się komendę „w tył zaczep!" przodki 27

zajeżdżają łukiem z prawej strony, przyczem przodek jaszczowy objeżdża działo, robiąc zwrot w tył, i staje w pozycji naj-

na lewo w tył około lewego koła po przy­ jechaniu przodka.

Rys.10. Ry s.9.

dogodniejszej do zaczepienia. Obsługa co­ fa działo na 2 kroki, zwraca ogon łoża na lewo wskos i po podjechaniu przodka zacze­ pia. Jaszczyk zwraca się do zaczepienia

CBW

28 www.cbw.pl

58. Dla zaczepienia w stronę skrzy­ dła (rys. 11 i 12) daje się komendę: „w prawo! (w lewo!) zaczep! marsz!" 29

przodki podjeżdżają łukiem, zwracając się w kierunku oznaczonym przez komendę i zatrzymuja sie w pozycji najdogodniej-

SPIS RZECZY. Uwagi ogólne . . . . Działon . . . . . Działon odczepiony Przetaczanie działonu . Przygotowanie działonu do strzału . Ładowanie, celowanie i strzelanie Ćwiczenia zaprzężonego działonu Stanowiska obsługi na miejscu Wsiadanie i zsiadanie jezdnych i obsługi Rozpoczęcie i zatrzymanie marszu . Zmiany kierunku marszu Odczepianie i zaczepianiu działonu . Zaczepianie

szej do zaczepienia. Przodek jaszczowy objeżdża przytem działo. Obsługa zwraca działo i jaszczyk ku przodkom i zaczepia, postępując, jak przy zaczepieniu wprzód.

CBW

www.cbw.pl

str. 3 4

6 7

8 10

15 16 19 19 21 23 37

WYDAWNICTWA KSIĄŻKOWE

Oddzi ał u VII (naukowego) SZTABU GE N E R A LNEGO

W

CBW

www.cbw.pl

DRUKU.

CBW Warszawa

nr inw.: SZ -7118

MG 23673 Cz. 1 1919 r.

CBW

www.cbw.pl