Reddy Vaibhavam Book

¬s&ç¶sêE\ sê»˝≤+#Û·q+ (Ä∑ Á|üy˚X¯ Á|üuÛ≤düeTT j·TT∑+˝À #Ó+>∑*+#·T ùdHê Á|üyêVü≤ ÁbÕs¡+uÛÑ ∫Vü≤ïeTT ¬s&ç¶bÕ\Hê X¯‘êu≤›\ø±qyê\T>± HêDÒ\ô|’ eTDÏπsK

¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+

ii

¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+ ùdø£s¡D : _. Vü≤qTe÷¬s&ç¶ Á|ü±HÓH’ ê ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T>± á Á>∑+\∑ s¡T. Ç{Ϻ yÓu’ yÑÛ êìï ìøÏ|å +Ôü #˚dæ sπ |ü{Ï ‘·sê\yê]øÏ e÷s¡∑‹˝À Ç‘·s¡ ∑+=|üŒ‘·Hêìï $e]+∫ n~ Ç‘·s¡ kÕe÷õø£ esêZ\ uÛ≤y√±\≈£î >∑T]#˚ùd~>± ø±ø£ πøe\+ Ä+Á=i‘·>±±qT ø£+#·T ÁyÓ÷>∑Tq≥T¢ ø£qø£+ãT ÁyÓ÷>∑THê! $X¯«± yê]ì »sTT+#·T≥≈£î áj·Tq Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ @± kÕ–s~. yÓ÷≥T|ü*¢ πse⁄≈£î eTT≈£îfi¯|ü⁄s¡+ nì ù|s¡T+&˚~. yÓ÷≥T|ü*¢ πse⁄ qT+&ç $± »s¡T>∑T‘·Ts&çq~. X¯Á‘·TsêE\T, düeTTÁ∑TeT‹ yê´bÕsêìøÏ yê] yê´bÕs¡ edüTÔe⁄\T, ÄdüTÔ\≈£î uÛÑj·T+ >∑\ |ü]dæú‹ e∫à yê´bÕs¡T\≈£î n~Ûø£ s¡ø£åD ø£*–s#·e\dæ e∫Ãs~. yÓ÷≥T|ü*¢ ∑T\T e¬>’sê yê´bÕs¡+ »s¡T>∑T ‘·Ts&˚~. ns‘·≈£î eTTqTù| yÓ÷≥T|ü*¢ πse⁄ ∑D˙j·T+>± ñ+&ç Áø°.X¯. 1244˝À ø±ø£rj·T >∑D|ü‹∑TeT‘·T\≈£î düT+ø±ìï ìπs•› s#ê&ÉT. X¯ø£ dü+. 1280˝À nsfÒ Áø°.X¯. 1358˝À $&ÉT∑+∑TDe+‘·T" &ÉT+&çq ≈£î\eTT yÓ\j·TT yêì >∑TDeTT#˚‘· yÓ\j·TT eqeTT˝Àq eT\j·T»+ãTqï≥T¢ $X¯«∑s¡ sêE\T $»ès_Ûs#ês¡T. ø=s‘· sêC≤´ìï ÄÁø£$Ts#ês¡T. ø£[+>∑ >∑»|ü‹ √¬sÿ\T ˙&˚iT $X¯«düT qT+&ç XÊdüqdüuÛÑ\T, ˝Àø˘düuÛÑ\T q&ç∫yÓ[fl eTq sêheTTK´eT+Á‹>± sêD¬øø±ÿ&ÉT. Äj·Tq~ sêÁcÕºìøÏ >√˝…¶Hé |”]j·T&é. ¬s&ç¶ X¯ø£+˝À eTs=ø£ n∑es¡ïs¡T>± ìj·T$T+#·ã&ç 1998 es¡≈£î Ä |ü± n¶ ±] |æ\T|ü⁄ô|’ q+~˙ X¯‘Œ· ~Û‘√ ø£*dæ ˇ+>√\T s¡#s· TT‘·\ dü+|òTü + eTVü‰düu\ÑÛ ˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. áj·Tq uÛ≤s¡´ &܈ˆ düs√õ˙ ¬s&ç¶ Á|üeTTK >∑s¡“¤ø√X¯ yê´∑{Ϻ >∑T≥Tº ∑»|ü‹ ø±∑Tsê $X¯«±] ‘·+Á&ç düTu≤“¬s&ç¶, ‘·*¢ Ä~\ø£åàeTà— uÛ≤s¡´ \ø°åàø±+‘·eTà— ‘·eTTàfi¯ófl: s¡+>±¬s&ç¶, ø£ècÕí¬s&ç¶, sêeTdt bÕغ. uÛ≤s¡‘· sêh|ü‹ ˙\+ dü+Je¬s&ç¶ eT]j·TT Hê–¬s&ç,¶ u≤eëu≤eeTs¡∑" »#·TÃ≥y˚T\T $X¯«∑sY õ˝≤¢ dæ]dæ\¢ ‘ê\÷ø± >±\|ü*¢˝À »ìà+#ê&ÉT. áj·Tq ‘Ó\+>±D≤ ø£eT÷´ìdüTº ñ∑Vü≤+ #˚dæ Äs¡T HÓ\\T •ø£å nqTuÛÑ$+#ê&ÉT. ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ Vü≤]»q ùdeø£ dü+|òü÷ìøÏ n± |üì#˚XÊ&ÉT . ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ dæ]dæ\¢˝À e÷&ÉbÕ{Ï Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ |ü+‘·T\T>±] n∑ y˚eTT B|æ >∑\T>∑T kÕ∑\TZ ô|≈£îÿ ‘·|ü\T qT+&É">± z>∑T H˚s¡eTT ˝…+#·T H=s¡T\">±+∫ #·øÏÿ\eTT+ãT">±+∫ »+‹ø£ q–q≥T¢ $X¯«±s¡T ∫{≤´\ eT+&É\+ e{Ïeº T]Ô Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q qÁsê ø£eT\eTà ` sê+¬s&ç\¶ ≈£î »ìà+#ê&ÉT. |ü⁄{Ïqº 11 s√E\πø ‘·*¢ #·ìb˛sTT+~. yê] ∑" Á_j·TeTT #Ó|æŒ ã&É\≈£îqï H=ø£]#˚‹ kıeTTà\÷s¡ø£ e#·TÃHê $X¯«∑Tyê"&Ó yÓiÏ¿yê&ÉT |æ*¢ ‹qï ø√&ç |æ*∫q |ü\T≈£îHê $X¯«±] |üP]Ôù|s¡T u§\¢es¡|⁄ü yÓ+ø£≥ düTu≤“¬s&ç.¶ ø£s÷¡ ï\T õ˝≤¢ ø√sTT\≈£î+≥¢ ˝À ¬s’‘·T ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ê&ÉT. 1926˝À eT∫©|ü≥ï+ H√ãT˝Ÿ ø±˝Òõ˝À _.m. #·~yê&ÉT. eTÁ*#ê&ÉT. ‘· düT dü+düôú |’ n_Ûe÷q+ >±˙+&ç, mìïø£\ |ò*ü ‘ê\T ìs¡÷|æ+∫q |ü\T≈£îã&ç ã\+e\¢ >±˙+&ç eTs¡\ ø±+Á¬>düT˝ÀøÏ e#êÃ&ÉT. 1962˝À ø√sTT\≈£î+≥¢ ìjÓ÷»ø£es¡+Z qT+&ç ø±+Á¬>dt bÕغ nuÛ´Ñ ]∆>± XÊdüqdüu≈ÑÛ î£ mìï¬ø’ Ä+Á± mìïø£ ø±ã&ܶ&ÉT. ¬s+&ÉekÕ] d”Œø£s¡T>± mìïø£ø±ã&ɶ e´øÏÔ düTu≤“¬s&ç¶>±πs. XÊdüqdüuÛÑqT VüQ+± q&ç|æq d”Œø£s¡T>± ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. XÊdüqdüuÛÑ˝Àì yês¡+ös¡e eTsê´∑T uÛÑ÷$T Áø=‘·Ô˝…’q uÛÑT≈£îÔ\T Áø=‘·Ô˝≤ $X¯«∑»˝øÏàå . ≈£îe÷s¡T\T Hê>±s¡Tq® s¬ &ç,¶ Vü≤s¡¸es¡∆Hé¬s&ç¶, Á|üuÛÑTes¡∆Hé¬s&ç¶. ¬s&ç¶ »HêuÛÑT´√\T

310

¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+

zãT\¬s&ç¶ >±]~ *+>±|ü⁄s¡+ Á>±eT+ ˇø£|üŒ{Ï ø£+uÛÑ+ ‘ê\÷ø±, ø£s¡÷ï\Tõ˝≤¢. ‘·s¡Tyê‘· Á|üø±X¯+ õ˝≤¢˝À #˚]+~. ‘·+Á&ç Hê–¬s&ç¶ Vü≤j·÷+˝À 1200 mø£sê\ ùd±e÷ìï dü+s¡ø+åÏ ∫q ≈£î≥T+ã+. Hê–¬s&ç¶ sêÁ‹ düeTj·T+˝À Á>±eTeT+‘ê ‹]– n+±|ü ⁄s¡+ Á>±eT+˝À ø£+± ìj·T$T+#·ã&ܶ&ÉT. 1964-71 ø±\+˝À Ä+Ádt bÕغ nuÛÑ´]∆>± XÊdüqdüuÛÑ≈£î mìï¬ø’Hê&ÉT. ¬s&ç¶ »HêuÛÑT´√\T

312

¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+

1978˝À ø£+uÛÑ+ ìjÓ÷»ø£es¡Z+ qT+&ç ø±+Á¬>dt bÕغ nuÛÑ´]∆>± XÊdüqdüuÛÑ≈£î mìï¬ø’ #ÓHêï¬s&ç¶ eT+Á‹es¡Z+˝À eT± |üì#˚XÊ&ÉT. 1982-83˝À m.|æ.j·Tdt.ÄsY.{Ï.dæ #ÛÓ’s¡àHé>± |üì#˚dæ 1983˝À sê»ø°j·T J$‘· $s¡eTD #˚XÊ&ÉT. Äj·Tq m|ü&É÷ @±ìøÏ #˚dqæ ùdeqT Á|üuTÑÛ ‘·«+ >∑T]Ô+∫ Á|üø±X¯+õ˝≤¢ >∑T+&É¢ø£eTà ]»sê«j·TsY ÁbÕC…≈£îºqT zãT\¬s&ç¶ >±] ø£+øÏ‘·+ #˚dæ Äj·Tq ù|s¡T ô|{≤ºs¡T.

5

ÇeTTà ±, ‘Ó\+>±D≤≈£î nHê´j·T+ »s¡>≈∑ î£ +&Ü yê]øÏ #Ó+±ìï #Ó+∑´+ düV≤ü ø£]+#·øb£ ˛sTTHê ÁbÕD≤\qT |òD ü +>± ô|{Ϻ ø±+Á¬>dt bÕغ $»j·T+ ø=s¡≈î£ ÁX¯$T+#ê&ÉT. nedüs+¡ e∫Ãq|ü⁄&ÉT ‘·qbÕغ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìHÓH’ ê Á|ü•ï+∫ düÁø£eTe÷sêZìøÏ ‘Ó#êÃ&ÉT. 1980˝À eT+Á‹>± düVü≤ø±s¡XÊKqT, j·T÷‘Y düØ«ôddt XÊKqT ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. 1982 qT+&ç ÄØÿyé‡ XÊU≤e÷‘·T´\T>±, 1990 qT+&ç ˝ÒãsY, m+bÕ¢jTY yÓT+≥T, Vü≤Ödæ+>¥ XÊK\ eT+Á‹>± |üì#˚XÊ&ÉT. 1993 qT+&ç dæ$˝Ÿ düô|’¢dt XÊU≤eT+Á‹>± |üì#˚XÊ&ÉT. ∑T¬s’ Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‹øÏ yÓfi‚fl˝À|ü˝Ò ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT. eTs¡Dyês¡Ô $qï Á|ü»\T, bÕغ Hêj·T≈£î\T ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷s¡T. \ø£å\eT+~ Á|ü»\T ø£˙ï{Ï ìyêfi¯ó \]Œ+#ês¡T. Á|üuÛÑT‘·« >ös¡yê\‘√ n+‘·´ÁøÏj·T\T »]>±sTT. Äj·Tq >ös¡yês¡+∆ yÓTT*#ê&ÉT. $»j·÷¬s&ç¶ 2012 dü+ˆˆ˝À yÓ’.j·Tdt.ÄsY. bÕغ˝À #˚] ‘·s¡Tyê‘· 2014˝À {Ï.ÄsY.j·Tdt. bÕغ˝À #˚]+~. |æ.C….ÄsY. ¬s&ç¶ C≤‹øÏ ø£*øÏ‘·TsêsTT nq≥+˝À dü+±] ‘·+Á&ç zãT˝¬s&ç¶, ‘·*¢ >∑»\ø°Î±s¡T®q¬s&ç¶ eTTbÕŒfi¯fl˝À neTàeTà Ç+{Ï˝À »ìà+#ê&ÉT. ÁbÕ± #·|æŒ&ç yÓ+>∑j·T´ô|’ b˛{°#˚dæ z&çb˛j·÷&ÉT. 1983˝À ø£+uÛÑ+ nôd+;¢ ìjÓ÷»ø£es¡Z+ qT+&ç ø±+Á¬>dt bÕغ ‘·s¡|òü⁄q XÊdüqdüuÛÑ≈£î b˛{°#˚dæ mHé.{Ï.ÄsY . Á|üuÛÑ+»q+˝À >∑÷&É >¬ *#ê&ÉT. 1985˝À eTs¡\ ø£+uÛ+Ñ ìjÓ÷»ø£es¡+Z qT+&ç ñ&ÉTeTT\ yÓ+ø£≥s¬ &çô¶ |’ b˛{°#d˚ æ z&çb˛j·÷&ÉT. 1986-87 dü+ˆˆ˝À –=+&ÉbÕ˝…+, ø£ì–], ø£+∑T\ Á|ü‘ê|üs¬ &ç,¶ &ç.m˝Ÿ. s¡M+Ás’ ê\‘√ ø£*dæ ø£s¡Te⁄j·÷Á‘· #˚XÊ&ÉT. yÓ\T>=+&É ÁbÕC…≈£îº ø=s¡≈£î bÕ± XÊdüqdüuÛÑ≈£î b˛{°#d˚ æ 28,000 yÓTC≤]{°‘√ >¬ *#ê&ÉT. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\‘√ eTy˚Tø£yTÓ Æ $düèÔ ‘·+>± Hê\T>∑T |ü•ÃeTÁbÕ+‘· nôd+;¢ ìjÓ÷»ø£esêZ\˝À |üs¡´{Ï+∫ ¬s’‘·T\ Hê± |üì#˚XÊ&ÉT. ¬s&ç¶ »HêuÛÑT´√\T

¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+

365

1994˝À eTs¡\ nôd+;¢ mìïø£\˝À ø£+uÛ+Ñ ìjÓ÷»ø£es¡+Z qT+&ç #·|Œæ &ç yÓ+>∑jT· ´ô|’ b˛{°#˚dæ z&Ü&ÉT. 1999 nôd+;¢ mìïø£\˝À b˛{°#˚dæ #·|æŒ&ç yÓ+>∑j·T´ô|’ 20,000 yÓTC≤]{°‘√ >¬ *#ê&ÉT. áj·Tq yÓTC≤]{° e\qH˚ H˚\e>∑*>±&ÉT. ø£+uÛÑ+ bÕ\o‘·\ πø+Ádt Hêj·T≈£î\T ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷dæq≥T¢ uÛ≤$+∫, Äj·Tq ‘Ó\T>∑T± nø£ÿ&É õ˝≤¢ ñbÕ*∑ >±&ÉT. Hê>±s¡Tq® s¬ &ç¶ ùdïVü‰ìøÏ, ìC≤sTTrøÏ ì\TyÓ‘T· Ô ì± yÓ’wüe÷´\≈£î ± |üì#˚XÊ&ÉT. sê»ø°j·÷\˝À n+± ñ+&É≥+ ø£wüºyÓTÆHê kÕ∑Vü‰\qT HÓ\ø=*Œ >ös¡$+#ês¡T.

5

eT>∑ì ø±\eT+∑Te ø£wæº+∫q düT‘·T\ ø±\eT+∑fi¯¬s&ç¶ >±]øÏ $ø√º]j·÷ eTVü‰sêDÏ ãVüQø£]+∫q ã+>±s¡T |ü‘·ø£+

ˇø£|ü&ÉT ãq>±ì|ü˝…¢˝Àì ø£˝…ø£ºs¡T Äj·TqqT #·÷&Ée∫Ã, m|ü&É÷ ‘· q ∑eTì+∫ e‹Ô&ç #˚dæ n&ÉT>∑>± ±q ‘Ó\T>∑T˝ÀqT yÓ+>∑fi¯¬s&ç¶ ±∑+∑fi¯¬s&ç¶ ˇø£ÿ&ÉT>± m|ü&É÷ uÛÀ»q+ #˚j·T&ÉT. Äj·TqqT #·÷#·T≥≈£î e#·Tà ‘·+&√|ü‘·+&É\‘√ ≈£L&ç uÛÀ»q+ #˚ùdyê&ÉT. Äj·Tq ù|∑eTà, uÛ≤s¡´ |ü< ëàe‘·eTà. s¬ &ç>¶ ±s¡T eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY õ˝≤¢ ∑eTà >±s¡¢≈£î ‘˚~ 28.05.1896q neTàeTà>±] ePs¡T uÀs¡e*¢˝À ¬s&ç¶ »HêuÛÑT´√\T

396

¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+

»ìà+#ê&ÉT. Ä\+|üPsY 18 X¯ø|ÔÏ s” êƒ \˝À ˇø£{>Ï ± ù|s=+~+~. ‘·qù|s¡T yÓTT¶ ± |æ\eã&ܶ&ìÉ ø=ìï#√≥¢ #Ó|üŒã&ç+~. |ü±]ì ø£*dæq|ü&ÉT yÓ+&ç sê{≤ïìï >±+BÛøÏ ãVüQø£]+#ê&ÉT. ‘Ó \T>∑T, dü+düÿè‘· |ü+&ç‘·T\‘√ kÕVü≤#·s¡´+ #˚XÊ&ÉT. n∑+± #·~yê&ÉT. e÷q|ü*¢ sêeTø£èwüí ø£$ dü\Vü ‰ y˚Ts¡≈£î dü+düÿè‘· ø±yê´˝…q’ ñ‘·sÔ ¡ Vü≤]e+X¯+, ±s¡ XÊ≈£î+‘·\eTT, e÷s¡ÿ+&˚jT· |ü⁄sêDeTT, ñ|üìwü‘·TÔ\T, Ç‹Vü‰kÕ\T, uÛ≤s¡‘· ∑+± #·~yê&ÉT. ø±ì ∫qï|üŒ{Ï qT+&ç Á|ü‹ ø±¢dTü ˝ÀqT yÓTT∑T uÛ≤cÕ $ø±kÕìøÏ ÁX¯$T+#ê&ÉT. |æq‘·+Á&ç |üqT|ü⁄q ôV’≤∑, j·TeTTq, düs¡dü«‹, ø£èwüíy˚DÏ. ªª|ü⁄{Ϻ‹ì ‘Ó\+>±D q≥º q&ç>∑&ɶ˝À y˚T&ç|ü{Ϻq ¬s’‘·T e+>∑&ÉeT+∑V”≤‘·, |üös¡$+#·≥y˚T á düe÷#ês¡+ Çø£ÿ&É ñ+#·≥+˝Àì ñ√\T ¬s&綻HêuÛÑT´∑TH√ #Ó|üŒ˝Ò+ ø£qTø£ Ç#·≥ düeTT∫‘·+>± ìπøå|æ+#·≥yÓTÆ+~. (Ç~ dæ.Hê.¬s. >±] kÕVæ≤‘·´+ô|’ #·sêà yê´dü+ ø±∑eTì+#· >√s¡T#·THêïeTT). dæ. Hêsêj·TD¬s&ç¶ Ç+{Ï ù|s¡T ªªdæ+–¬s&綵µ. ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ y˚eTT\yê&É eT+&É\+ Vü≤qTe÷Jù|≥˝À Á|üd