Punim Sem..

UNIVERSITETI SHTETËROR I TETOVËS

DELIKUENCA E TË MITURVE NË KOSOVË  Punim Seminari

Studime pasdiplomike: Fakulteti Juridik/Drejtimi Gjyqësor Lënda: E DREJTA PENALE

Profesor:

Prof. Dr. Bashkim Selmani

Studenti:

Hysni Shala

Tetov Tetovë 2010

 PËRMBAJTJA  I. I.  II. II.

PARATHËNIA HYRJE   1. Metodat e përdorura gjatë punimit.

2. Që Qëll llim imet et e hu hulu lumti mtimi mit: t:

 III. III.

TRAJTIMI (MBARËSHTRIMI) I DELIKUENCES NË 

 KOSOVË  1. Vështrimi i trajtimit normativ të delikuencës në Kosovë 2. Shfaqja e delikuencës në Kosovë 3. Paraqitja tabelare e statistikave

 IV.  IV. KON ONKL KLUZ UZIION ONI  I 

V. RE REGJI GJISTR STRII I LITERATU LITERATURËS RËS SË SHFRY SHFRYTËZ TËZUAR UAR VI.

Pasi  SHTOJCAT-  Pasi

të jet jetëë prez prezant antuar uar pun punimi imi do të jen jenëë bash bashkan kangji gjitur tur mat materi eriali  ali 

shtesë 

 PARATHËNIA  Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 2 nga 43

Tetov Tetovë 2010

 PËRMBAJTJA  I. I.  II. II.

PARATHËNIA HYRJE   1. Metodat e përdorura gjatë punimit.

2. Që Qëll llim imet et e hu hulu lumti mtimi mit: t:

 III. III.

TRAJTIMI (MBARËSHTRIMI) I DELIKUENCES NË 

 KOSOVË  1. Vështrimi i trajtimit normativ të delikuencës në Kosovë 2. Shfaqja e delikuencës në Kosovë 3. Paraqitja tabelare e statistikave

 IV.  IV. KON ONKL KLUZ UZIION ONI  I 

V. RE REGJI GJISTR STRII I LITERATU LITERATURËS RËS SË SHFRY SHFRYTËZ TËZUAR UAR VI.

Pasi  SHTOJCAT-  Pasi

të jet jetëë prez prezant antuar uar pun punimi imi do të jen jenëë bash bashkan kangji gjitur tur mat materi eriali  ali 

shtesë 

 PARATHËNIA  Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 2 nga 43

Delikuenca Delikuenca është një dukuri shoqërore shoqërore komplekse, njohja e plotë e së cilës kërkon një studim shkencor multidisiplinar. Shikuar historikisht delikuenca e të miturve është e vjetër sa edhe vetë njeriu dhe shoqëria. Ajo gjithmonë ka ekzistuar dhe është shfaqur ku më pak e ku më shumë, varësisht nga ndryshimet në shoqëri dhe në mjedisin ku kanë jetuar të rinjtë. Termi delikuencë vjen nga fjala latine “deliquare” që ka një kuptim shumë të gjerë. Ka pasur  mjaft mjaft tentime tentime që të përcaktohet dhe të shpjegohet shpjegohet saktësisht domethënia domethënia e kësaj fjale, mirëpo është  parë se një përcaktim përcaktim i tillë tillë nuk është pranuar, ngase kuptimi kuptimi dhe brendia e termit varej shumë nga sistemet sistemet dhe ligjet ligjet e shtetit, shtetit, si dhe nga këndvështrimi këndvështrimi shkencor (psikologjik, (psikologjik, pedagogjik, pedagogjik, mjekësor, mjekësor,  juridik etj.) i këtij problemi. Ndërkaq tani me këtë term kuptojmë përgjithësisht shprehjet, sjelljet dhe veprimet e përsëritura të të miturve miturve që bien ndesh me moralin, moralin, zakonet dhe ligjet e mjedisit mjedisit ku  jetojnë.  Delikuent  quhet ai që ka sjellje të përsëritura devijuese, që bën vepra kriminale, duke shkelur kështu normat ligjore në fuqi1. Delikuenca e të rinjve nuk paraqitet befas dhe papritur, por ka një fazë parapërgatitore që fillon me sjellje asociale nga mosha e pubertetit 11-13 vjeç. Sjelljet asociale të fëmijëve në këtë moshë  janë të shumta dhe të ndryshme. Ato shfaqen në një gamë të gjerë si kryeneçësi, fyerje dhe sharje, rrahje, mosbindje dhe mos durim, vjedhje, ikje nga shtëpia, ikje nga shkolla etj. Në qoftë se në këtë moshë nuk merren masa të duhura për mënjanimin e tyre, ato dalëngadalë rriten e shumohen dhe  bëhen potencial për “delikuencë të vërtetë ”. ”. Prandaj, mendoj se rrënjët e delikuencës së të miturve në këtë moshë zënë fill herët në familje me sjellje asociale, të cilat më vonë kalojnë në sjellje delikuente.

 ..

HYRJE  

1

Delikuenca e të miturve miturve të Kosovë në periudhën 2003 – 2004, 2004, fq 6

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 3 nga 43

1. 1.

Qëllimet e hulumtimit:

Qëllimi i hulumtimit është që të studiohet në mënyrë të identifikimit të faktorëve shkak dhe rrjedhës që shtyjnë një të mitur të jetë delikuent, sic janë: faktorët ekonomik, social, psikologjik, arsimor arsimor të deliku delikuent enteve eve dhe te prindër prindërve, ve, moshën, moshën, shëndet shëndetin in e deliku delikuent enteve eve,, të prindër prindërve, ve, anëtarëve anëtarëve të gjerë te familjes, familjet familjet komplete (i mituri ka prindërit) prindërit) dhe jo komplete, numrin e anëtarëve të familjes së gjerë dhe të ngushtë, vend qëndrimin e delinkuentëve, të familjeve të tyre dhe lëvizjet e familjes duke ndërruar vendbanimin, përkatësisht te familjeve që emigrojnë nga fshati fshati në qytet; nga qyteti qyteti në qytet tjetër tjetër apo nga fshati në fshat. fshat. Me fjalë tjera tjera çdo ndërrim i vendbanimit të familjes së të miturit. Qëllimi tjetër i hulumtimit është mbledhja e fakteve dhe grumbullimit të materialit faktik nga të cilat pastaj radhitja në mënyre sistematike të rezultateve të hulumtimit hulumtimit për gjetjen e faktorëve të krimit (shkak- rrjedhim). Më pas duke konstatuar shkallën e suksesit dhe mos suksesit në riedukim dhe risocializim të delikuenteve të mitur. Qëllimi tjetër i hulumtimit është identifikimi identifikimi i të dyshuarit për kryerjet e veprave penale nga ana e të miturve që kryhen individualisht, kryerjeve në grupe me delikuentet e mitur dhe në grup me madhoret, gjithashtu përmes këtij hulumtimi të konstatohen specifikat e veprave penale të kryera dhe që përsëriten më së shpeshti tek të miturit delikuent për secilin rajon të Kosovës2. Qëllimi tjetër i hulumtimit është verifikimi i shkallës të shqiptimit të Dënimeve Alternative,  përkatësisht i shqiptimit te masave të Diverzitetit për të mitur, duke e konkretizuar me fondin e orëve të përgjithshme, gjithmonë duke i elaburuar edhe numrin e orëve. Qëllimi tjetër i hulumtimit është grumbullimi i shënimeve për të liruarit me kusht, të llogaritën në mënyrë kuantitative numri i ditëve 24 orësh për të gjithë të liruarit me kusht duke e llogaritë shkallën e kursimeve që i bëhet shoqërisë me rastin e të liruarve me kusht dhe me shqiptimin e masave dhe dënimeve alternative. Hulumtimi nuk do t’i dedikohet vetëm për ndryshimit të ndonjë metode pune, për ndonjë problem në rrafshin individual individual apo grupor, por ky hulumtim hulumtim ka karakter të përgjithshëm përgjithshëm shkencor dhe si i tillë mund të shfrytëzohet nga të gjitha shkencat shoqërore e në veçanti nga shkencat që e studiojnë kriminologjinë. 2.

Metodat e përdorura gjatë punimit.

2

Teritorin e Kosovës, Policia e Kosovës e ndan në gjashtë rajone policore

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 4 nga 43

Metodologjia e hulumtimit empiriko-shkencor është bërë duke i zbërthyer në matjet kuantitative dhe kualitative me vlera të tolerancës 95% dhe 99%, gjithashtu duke përdorë analiza me metoda shumëdimensionale. Hulumtimi mbështetet në analizën e të gjitha anketave sociale të  punuara nga zyrtarët e shërbimit sprovues të Kosovës.  Numri i anketave sociale të analizuara është 1678. Mesatarja e faqeve të anketave është 3.5   përqind që gjithsej 5873 faqe janë analizuar në detale. Gjithashtu duke e bërë një studim komperativ më rezultatet e analizuara3. Janë analizuar raportet njoftuese dhe përfundimtare për prokurori dhe gjykata, janë studiuar  konstatimet përkatësisht njoftimet po ashtu për gjykata të shkruara nga zyrtarët sprovues. Ky hulumtim bart rëndësi te veçantë me vetë faktin se hulumtimi është bazuar në popullatë e jo në mostër. Rezultatet nuk mbështeten në konstatime fragmentare, por në burime dhe shifra reale, objektive. Parametrat e nxjerra për kushtet ekonomiko-sociale janë nxjerrë nga vrojtimi (konstatimi) i drejtpërdrejt i kushteve reale. Konstatimi i të ardhurave hyrëse në familje, rregullimi i dhomave,  posedimi i orendive shtëpiake, duke i shënuar gjatë intervistave të prindërve dhe anëtarëve tjerë të familjes, si dhe opinionet e zyrtarëve sprovues të fituara gjatë vizitave familjare. Si kushte familjare tepër të vështira janë marrë rastet kur familja nuk ka pas asnjë të ardhur, as nga qendra për punë sociale, sepse familja nuk i ka plotësuar kriteret për të gëzuar të drejtën e asistencës sociale. Familjet me kushte të vështira janë konsideruar familjet që gëzojnë asistencë sociale, ndërsa  për familjet me kushte të mira dhe shumë të mira nuk ka pasur nevojë të shikohen detajet e  plotësimit të kriter- parametër, sepse shihen edhe pa hyrë brenda në shtëpitë e tyre4. Konstatimet për nivelin e arsimimit të miturve dhe prindërve të tyre janë marr ShSK-ja drejtpërsëdrejti gjatë intervistës të prindërve. Për rastet kur prindërve ju kanë munguar dëshmitë  për këto i kemi konsultuar drejtpërdrejti në shkolla aty ku e vijon apo e ka ndërpre shkollimin. Shkalla e migrimit nga fshati në qytet e konfirmuar nga deklaratat e prindërve gjatë marrjes së shënimit për biografinë familjare. Siç shihet shumë të dhëna janë marr nga ShSK-ja dhe mekanizmat e tjerë institucional. Të gjitha këto studime të punëve janë analizuar për të arritur tërë qëllimin e hulumtimit që është radhitur më larë. I.

TRAJTIMI I DELIKUENCES NË KOSOVË  3 4

Shërbimi sprovues i Kosovës Qendra për punë sociale

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 5 nga 43

VËSHTRIMI I TRAJTIMIT NORMATIV TË DELIKUENCËS NË KOSOVË

 

Delikuenca kudo në botë, në përgjithësi shfaqet në forma përafërsisht të njëjta, por me disa veçanti që lidhen me sistemin juridik dhe me zhvillimin ekonomik të vendit të caktuar.   Në Kosovë, gjatë periudhave të ndryshme të historisë, delikuenca e të miturve si dukuri negative në, me gjithë pikat e përbashkëta, ka edhe specifikat e saj shoqërore, ekonomike, kulturore, morale etj. Ka të dhëna që tregojnë se ndaj të miturve delikuent që në kohët ilire ka ekzistuar një kujdes i veçantë si nga ana e prindërve ashtu dhe shoqëror. Në këtë kohë kujdesi ndaj delikuenteve të mitur  nuk është bërë mbi baza ligjore por është e njohur një traditë zakonore dhe morale. Në këtë kohë fëmijët deri në moshën shtatëvjeçare nuk ishin përgjegjës fare për kryerjen e veprës asociale që konsideroheshin në atë kohë, kurse mbi moshën shtatë vjeçare kanë dhënë llogari vetë, apo  prindërit e tyre5. Më vonë në kohën e Perandorisë osmane, trajtimi i të miturve në trojet shqiptare ka qenë i ndryshëm, meqë te shqiptarët krahas normave juridike të atij pushtimi, ka qenë në fuqi dhe është zbatuar më një rëndësi shumë të madhe edhe e drejta zakonore. Kanuni i Lekë Dukagjinit fare pak merret me këtë çështje. Por që njihet e drejta zakonore shqiptare, ku përgjegjës për krimin është “i riu që është i zoti të mbajë e të përdorë armën 17”. Deri në këtë moshë për çdo vepër të kryer nga i riu (fëmiu), përgjegjësia i binte prindit ose kryefamiljarit mashkull. E drejta zakonore nuk ka arritur të parashikojë masa edukuese për të riun (fëmiun)6.  Në Kodin penal të RSFJ-së (ish-Jugosllavisë) të vitit 1947, personat më të rinj se 14 vjeç nuk  konsideroheshin penalisht të përgjegjshëm për veprën e kryer penale. Po ashtu me ndryshimet e tij në vitin 1951, për vepra penale te të miturve nën 14 vjeç parashikoheshin vetëm masa edukuese 197. Pas miratimit të Kushtetutës së vitit 1974, përkatësisht Ligjit Penal të Kosovës më 1977, të miturit janë ndarë në dy kategori sipas grup-moshës: 14-16 dhe 17-18 vjeç8. Megjithëse ky ligj ishte më i avancuar, disa dispozita të tij nuk mund të zbatoheshin për shkak  të ca kufizimeve që parashikonte Ligji Penal i RSFJ-së i vitit 1977 9, (për shkak se çdo kundërshtim apo parashikim ndryshe në mes të LPK dhe LP të RSFJ-së gjithmonë kishte fuqinë më të lartë  juridike LP-ja i RSFJ-së, sepse Kosova ishte vetën njëra ndër njësit përbërëse të RSFJ-së. 5

 Kanuni i Lekë Dukagjinit  Kodi penal i Jugosllavisë të vitit 1947  8 Ligjit penal të Kosovës më 1977  9 Ligji penal i RSFJ-së i vitit 1977  6 7

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 6 nga 43

 Në përgjithësi në trajtimin e të miturve delikuent në Kosovë gjatë zhvillimit historik kanë gjetur zbatim ligje e dispozita të shumta, të cilat jo rrallë delikuentet e mitur i kanë trajtuar   padrejtësisht, ngase zgjidhjet e përcaktuara kanë qenë të bazuara në koncepte të vjetra që nuk   bënin dallim e grup-moshës ndërmjet të miturive dhe të rriturve. Kjo ka ndodhur sidomos në viset me shumicë shqiptare në ish-Jugosllavi, ku të miturit shpesh dënoheshin në bazë të ligjeve për të rritur, sidomos pas demonstratave të viteve 1981 e 1989.   Nga vitit 1989, kur Serbia suprimoi autonominë e Kosovës dhe shpërndau me dhunë institucionet e Kosovës, në Kosovë ka vepruar pushteti dhe ligjet serbe, zbatimi i të cilave për  shqiptarët në përgjithësi e veçanërisht për të miturit ka qenë diskriminues duke iu mohuar edhe të drejtat bazike për jetë, shkollimin, përfaqësimin etj. Kjo ka shtyrë duke krijuar mundësinë që të miturit të jenë të detyruar dhe të imponuar të mendojnë për sjelljet e përsëritura kriminale dhe veprimet që binin ndesh me moralin, zakonet dhe ligjet. Ky pushtim i Serbisë zgjati deri në fillimin e Luftës të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe mbarimit të saj në qershor 1999 me ndihmën e forcave të Natos. Pas çlirimit, organizatat ndërkombëtare që vepronin në Kosovë dhe institucionet kosovare janë marr me problemin e delikuencës së të miturve në aspektin legjislativ, preventiv dhe kurativ. Kështu, ndër të tjera, në prill të vitit 2004 nxirret Ligji Penal për të Miturit, që përcakton zgjidhje të reja në përputhje me standardet evropiane. Rregullore e UNMIKU-t, nr. 2004/8, Ligji penal për  të mitur, Prishtinë, 2004.

 Sipas ligjit Penal për të Mitur Neni 2, ekzistojnë këto përkufizime: 

Termi “fëmijë” do të thotë personi i cili nuk e ka mbushur moshën tetëmbëdhjetëvjeçare.



Termi “i mitur”  do të thotë personi ndërmjet moshës katërmbëdhjetë dhe tetëmbëdhjetëvjeçare. Termi “madhor i ri” do të thotë personi ndërmjet moshës tetëmbëdhjetë dhe njëzet e



njëvjeçare. 

Termi “i ri” do të thotë fëmijë apo madhor i ri.



Termi “madhor” do të thotë personi i cili ka mbushur moshën tetëmbëdhjetëvjeçare.



Termi “burgim për të mitur”  do të thotë dënim me burgim i shqiptuar ndaj kryerësit të mitur ose ndaj madhorit, që është në pajtim me Kapitullin IV të këtij Ligji.



Termi “organ i kujdestarisë” do të thotë departamenti që vepron në kuadër të Qendrës për  Punë Sociale i cili është përgjegjës për mbrojtjen e fëmijëve.

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 7 nga 43

Kështu që, ishte kërkesë e drejtësisë “bashkëkohore”   sidomos drejtësisë penale, nevoja për  krijimin e Shërbimit Sprovues të Kosovës në kuadër të Departamentit të Drejtësisë, e cila vë theksin në kalimin nga dënimet e ashpra të tipit të mbyllur (dënim me burg), në dënimet dhe masat alternative, të cilat si bazë kanë parimet më humane bashkëkohore. Shërbimi Sprovues i Kosovës, filloi punën në Dhjetor 2002. Ky shërbim filloi punën si pilot  projekt në Prishtinë, nën kompetencat e Divizionit të Menaxhimit Penal/Departamentit të Drejtësisë, shtylla e I- rë e UNMIK-ut. Shërbimi për Ekzekutimin e Dënimeve Alternative dhe Ri-integrimin Shoqëror të personave të dënuar. Me 6 Tetor të vitit 2003, Shërbimi Sprovues i Kosovës hapë qendrat e shërbimit sprovues në Prizren dhe Mitrovicë, ndërsa më 01.11.2004, Shërbimi Sprovues i Kosovës për herë të parë hapë qendrat e Shërbimit Sprovues edhe në Pejë dhe Gjilan10. Tani Shërbimi Sprovues i Kosovës me  punën e vetë mbulon tërë territorin e Kosovës, duke vepruar në pesë qendra rajonale. Puna e Shërbimit Sprovues të Kosovës, u fuqizua me hyrjen në fuqi të Kodit të Përkohshëm Penal të Kosovës më datën në 6 korrik 2003, Kodit të Përkohshëm të Procedurës Penale më datën në 6 korrik 2003, Ligjit Penal për të Mitur më 20 prill 2004 dhe Ligjit për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale 2004/46. Me rregulloren e UNMIK-ut 2006/26, të datës 27 Prill 2006, kompetencat për Shërbimin Sprovues të Kosovës nga Departamenti i Drejtësisë, kalojnë në Ministrinë e Drejtësisë. Tani Shërbimi Sprovues i Kosovës, funksionon si Departament me 2 divizione dhe 4 sektorë (sipas organogramit)11. Shërbimi Sprovues sipas Qendrave regjionale ka lidhur më se 97 Marrëveshje bashkëpunimi nëpër  komuna të Kosovës me organizata publike, ku personat e dënuar me dënime alternative e kryejnë  punën me interes të përgjithshëm publik.



MENDIME RRETH DELIKUENCËS TË MITURVE NË KOSOVË Ekzistojnë mendime se sjellja paradelikuente, fillon në pjesën dërmuese të kundërvajtësve në shkollë, ndërsa në konflikt me normat shoqërore të sjelljes - individët arrijnë për herë të parë, më së 10 11

Shërbimi Sprovues i Kosovës Shërbimi Sprovues i Kosovës

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 8 nga 43

shumti në pubertet, mes moshës 11 dhe 16 vjeçare. Hulumtimet e bëra tregojnë se edhe gjinia ka ndikim mbi mënyrën e sjelljes. Ekzistojnë dallime mes numrit të kundërvajtësve femërorë dhe mashkullorë të moshës jomadhore. Numri i gjinisë mashkullore është më i madh se i asaj femërore 12. Mirëpo, nëse të miturat fillojnë sjelljen asociale, konsiderohet se socializimi i tyre është shumë më i vështirë13. Ndikimi që e ka gjinia mbi sjelljen delikuente është shprehur në mënyrë të veçantë në  pubertet, më shumë te gjinia femërore, e cila shkaku i emocioneve e përjeton ndryshe ambientin, kështu që çrregullimet në familje, ndikojnë ndaj tyre më lehtë, se ndaj meshkujve. Tani një kohë të gjatë, konsiderohet se shkaqet e delikuencës kërkohen edhe në shkallën e inteligjencës. Këtij faktori, autorët i kushtojnë rëndësi të llojllojshme 14. Për ta shpjeguar më qartë shfaqjen e dukurisë së delikuencës së të miturve në Kosovë është me rëndësi të vështrohet një karakteristikë e veçantë e mentalitetit të popullsisë shqiptare. Përpara Luftës, si edhe në vitet e para të pasluftës, shumë vepra delikuente janë mbuluar nga familja dhe pala e dëmtuar me marrëveshje të ndërsjellë në bazë të zakoneve tradicionale për zhdëmtim, me qëllim që t'i shmangen denoncimit në organet policore për shkak trajtimit jo të drejt të organeve shterore. E njëjta praktikë ka vazhduar edhe pas Luftës, kur të gjitha institucionet e drejtësisë udhëhiqeshin kryesisht nga ndërkombëtarët. Kjo i vuri qytetarët - palët e prekura nga delikuenca e të miturve - në  pozita të tilla që edhe më tej të hezitonin t'i denonconin fëmijët delikuent në polici apo gjykata, qoftë  për hir të konsideratave ndaj familjeve të tyre, qoftë nga droja që të mos lindin ngatërresa me to, ndërsa familjet e delikuenteve, për t'iu shmangur përhapjes së turpit, merrnin përsipër  dëmshpërblimin, pavarësisht nga mundësitë materiale.

PARAQITJA TABELARE E TË DHËNAVE

 

 Në tabelat me nr. 1- 8 janë paraqitur të gjitha llojet e veprave penale për të cilat janë punuar  anketat sociale vetëm për vitin 2007, kurse për vitet 2004/05 dhe 2006 janë paraqitur vetëm titulli i tabelave (qëllimi) dhe rezultati përfundimtar. 12

Policia e Kosovës- Keqtrajtimi i fëmijëve, Raporti 2008 MPMS-Qenrat Strehimore, Raporti 2007  14 http://mitglied.lycos.de/metafora/florilibri1.htm 13

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 9 nga 43

Rezultatet e disa veprave janë veçuar nëpër analiza, si për shembull: rezultatet e dhjetë veprave  penale të cilat paraqitën më së shpeshti.  Në këtë hulumtim janë paraqitur edhe informacione shtesë për të miturit që u janë shqiptuar nga gjykata masa të përgjithshme të dënimeve alternative: Masat e Diverzitetit për të mitur, Masat Edukative, Masat e Mbikëqyrjeve të shtuar nga prindi dhe ShSK, Masa e trajtimit të detyrueshëm, Masa institucionale, Dënimet me kusht, Urdhër për punë në Dobi të përgjithshëm për madhor si dhe të liruarit me kusht15.  Në tabelën nr. 1 deri në tabelën nr. 8 statistikat janë paraqitë në mënyrë tabelore si vijon: 

  Në tabela nr. 1 janë paraqitë të gjitha kërkesat nga Prokurorit dhe Gjykatat e Kosovës drejtuar Shërbimit Sprovues të Kosovës për të përpiluar anketat sociale. Në këtë tabele janë radhitur 9 shtylla.



  Në shtyllën e parë janë paraqitë të gjitha llojet e veprave penale për të cilat të miturit dyshohen se brenda periudhës së lartë përshkruar kanë kryer këto vepra.



Shtylla nr. 2 paraqet nenet e KPM për çdo vepër. Shtyllat 3 paraqet numrin e kërkesave të gjykatave komunale ndërsa shtylla 4 numrin kërkesave nga gjykatat e qarkut.



 Në shtyllën 5 të gjitha anketat sociale që janë përpiluar për herë të parë për një individ, kurse në shtyllat 6, 7 dhe 8 paraqesin radhën e anketave të përsëritura për individ si të dyshuar që kanë kryer vepra penale. Në shtyllën e 9 paraqitët përqindja e çdo vepre penale në raport me të gjitha veprat tjera penale.

TABELA 1. ANKETAT SOCIALE DHE RECEDIVIZMI LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008 Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave 15

   i Prokuroria   n   e   n Komunal Qarkut

323 260 193 229 332 244

11 67 0 23 7 18

0 1 4 3 0 5

Kërkesat për AS është paraqitë për herë të IV-të e më I II III shumë

11 60 3 18 7 22

0 6 1 7 0 1

0 2 0 1 0 0

0 0 0 0 0 0

Shërbimi Sprovues i Kosovës

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 10 nga 43

Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar i kufirit Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per. zyr. në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kercnim.per te fit përfitime etj Dhënia e ndihmës së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

255 257 114 161 162 306 153 154 261 320 155 272 297 328 291 316 317 252 253 285 146 147 150 139 202 195 299 298 198 292 115 267 305 326 273 181 338

7 5 1 9 1 4 279 41 7 2 11 12 39 0 17 6 3 326 475 119 0 0 4 0 1 2 8 2 4 7 2 6 2 1 3 2 1 1535

18 0 0 0 0 0 1 4 0 0 4 0 2 60 0 0 0 0 5 0 23 5 0 1 0 0 0 0 1 0 1 2 3 0 0 0 0 143

16 5 1 8 1 2 253 39 4 2 13 10 35 52 12 6 3 266 361 55 20 4 3 0 1 2 7 2 4 7 1 6 5 0 3 2 0 1332

3 0 0 1 0 2 15 4 2 0 1 2 5 2 4 0 0 27 61 34 1 1 1 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 1 186

2 0 0 0 0 0 7 2 0 0 1 0 1 5 1 0 0 20 36 16 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 97

4 0 0 0 0 0 5 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 13 22 14 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 63

TABELA 2. GJINIA MOSHA DHE VENDBANIMI LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008 Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave

   i Gjinia   n   e    N M

323 260 193 229 332 244

10 68 4 25 6 23

Mosha

Vendi

F

14-16

16-17

17-18

Fshat

Qyteti

1 0 0 1 1 0

4 26 1 2 2 3

4 30 3 19 3 12

3 12 0 5 2 8

2 20 2 8 5 9

9 48 2 18 2 14

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 11 nga 43

Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar i kufirit Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per. zyr. në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kërcënim për te fit përfitime etj Dhënia e nd. së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

255 257 114 161 162 306 153 154 261 320 155 272 297 328 291 316 317 252 253 285 146 147 150 139 202 195 299 298 198 292 115 267 305 326 273 181 338

25 4 1 9 1 4 273 45 7 2 15 12 40 58 17 6 3 318 478 119 22 5 3 0 1 2 7 2 5 7 3 8 5 1 3 2 1 1650

0 1 0 0 0 0 7 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 8 2 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 28

3 2 0 2 0 2 92 16 2 0 4 8 9 9 6 0 0 60 102 48 4 1 1 0 0 0 1 0 2 1 0 2 3 0 0 0 0 418

17 3 0 5 0 0 151 21 4 2 7 4 22 31 9 6 3 217 328 54 13 1 0 1 0 2 4 2 3 5 0 5 1 1 2 2 0 997

5 0 1 2 1 2 37 8 1 0 4 0 10 20 2 0 0 49 50 17 6 3 3 0 1 0 3 0 0 1 3 1 1 0 1 0 1 263

6 2 1 5 1 2 137 14 1 1 8 3 15 42 9 1 1 126 173 99 11 3 2 0 0 0 5 0 2 4 2 1 2 0 0 2 0 727

19 3 0 4 0 2 143 31 6 1 4 9 26 18 8 5 2 200 307 20 9 2 2 1 1 2 3 2 3 3 1 7 3 1 3 0 1 945

Tabela nr. 2 paraqet gjinin, grup mashat dhe vendbanimet e të miturve që dyshohet se kanë renë ndeshë me ligjin.

TABELA 3. SHKOLLIMI DHE SHKALLA E ARSIMIMIT LLOJET E VEPRAVE PENALE

Shkalla e arsimimit

Shkollimi

Komplet 2008

   i   n   e    N

vijon

nuk  vijon

analf  ~4k  abet l

5~7kl.

7~9kl.

~10kl.

~11kl

~12kl.

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave Grabitje

323 260 193 229 332 244 255

9 47 1 22 6 18 13

2 21 3 4 1 5 12

0 1 0 0 0 0 1

3 9 2 2 0 5 4

6 23 1 7 2 4 5

0 20 0 7 2 4 3

1 11 1 8 2 3 10

1 2 0 2 1 7 1

0 2 0 0 0 0 1

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 12 nga 43

Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar I kufirit Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per.zyr.në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kërcenim për te fit përfitime etj Dhënia e nd. së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

257 114 161 162 306 153 154 261 320 155 272 297 328 291 316 317 252 253 285 146 147 150 139 202 195 299 298 198 292 115 267 305 326 273 181 338

5 1 4 1 3 250 36 4 2 11 10 35 43 13 5 2 235 300 86 10 3 3 1 1 2 5 2 2 3 0 6 2 1 1 0 1 1205

0 0 5 0 1 30 9 3 0 4 2 6 17 4 1 1 91 180 33 13 2 1 0 0 0 3 0 3 4 3 2 3 0 2 2 0 473

0 0 0 0 0 11 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 17 30 14 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 82

0 0 3 0 0 8 1 0 0 0 0 1 2 0 0 0 23 24 4 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 70

0 0 1 0 0 11 4 0 0 0 1 7 6 0 0 0 35 41 4 5 1 1 0 0 0 2 1 0 3 0 1 1 0 0 1 0 151

2 0 1 0 0 107 6 3 0 5 2 6 13 7 0 0 152 209 54 5 1 3 0 1 2 2 0 1 0 3 0 0 0 1 0 0 634

3 0 2 1 1 82 11 3 1 4 3 6 15 4 2 1 53 111 15 6 1 0 1 0 0 3 1 2 1 0 4 0 0 0 0 0 373

0 0 1 0 1 40 13 1 1 3 6 13 20 3 3 1 23 35 16 2 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 2 1 2 0 0 227

0 1 1 0 2 21 8 0 0 3 0 8 4 2 1 1 23 30 12 4 2 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 2 0 0 0 1 141

 Në tabela nr. 3 paraqitën rezultatet e të miturve që vijon dhe qe e kanë ndërprerë shkollimin dhe atyre që e kanë mbaruar apo deri në cilën nivel të shkollimi ka arrite.

TABELA 4. SHËNDETI I KLIENTIT DHE STRUKTURA E PRINDËRVE LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar i kufirit

   i   n   e    N

323 260 193 229 332 244 255 257 114

Shëndeti i klientit

Prindërit

fizik  sh

s

mental sh s

11 65 4 26 7 22 23 5 1

0 3 0 0 0 1 1 0 0

11 68 4 26 7 23 24 5 1

0 0 0 0 0 0 0 0 0

  y    d    ë    t

  n    ë   n    ë   n

  n    i    b   a    b

  n    i   r    ë    j   n   s   a

   ë   r   a    d   n    ë    t

  m    i   r   g    i   m

   ë    t   r   a   u    t   p   a    d   a

11 63 4 20 6 21 21 4 1

0 4 0 6 1 2 1 1 0

0 1 0 0 0 0 2 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 2 0 0

0 1 0 0 0 2 1 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 13 nga 43

Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të  përgjithshëm Pengimi i personave zyrtar në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në  pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urr. etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kërcënim për te fit përfitime et Dhënia e nd. së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

161 162 306 153 154 261 320 155 272 297 328

8 1 4 274 43 7 2 14 11 38 59

1 0 0 6 2 0 0 1 1 3 1

9 1 4 278 45 7 2 15 12 41 61

0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0

7 0 2 258 40 7 2 10 12 37 44

1 1 0 12 4 0 0 3 0 3 11

1 0 2 7 1 0 0 0 0 0 3

0 0 0 3 0 0 0 2 0 1 3

0 0 0 6 1 0 0 0 0 4 2

0 0 0 3 1 0 0 0 0 2 3

0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0

291 16

1

17

0

16

1

0

0

0

0

0

316 6

0

6

0

6

0

0

0

0

0

0

317 252 253 285 146 147 150 139

0 14 19 8 0 0 0 0

3 325 477 117 23 5 4 1

0 1 3 2 0 0 0 0

3 278 424 101 20 4 3 0

0 31 32 8 2 1 1 1

0 9 12 7 1 0 0 0

0 8 12 3 0 0 0 0

0 6 10 0 1 0 0 0

0 17 16 1 0 0 0 0

0 6 6 2 1 0 0 0

202 1

0

1

0

0

1

0

0

0

0

0

195 2 299 7

0 1

2 8

0 0

1 6

1 2

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

298 2

0

2

0

2

0

0

0

0

0

0

198 5 292 7 115 3

0 0 0

4 7 3

1 0 0

4 6 3

1 0 0

0 1 0

0 0 0

0 0 0

1 0 0

1 0 0

267 8

0

8

0

7

1

0

0

0

0

0

305 326 273 181 338

0 0 0 0 0 63

5 1 3 2 1 1669

0 0 0 0 0 9

4 1 3 2 1 1465

1 0 0 0 0 134

0 0 0 0 0 47

0 0 0 0 0 32

0 0 0 0 0 32

0 0 0 0 0 48

0 0 0 0 0 18

3 313 461 111 23 5 4 1

5 1 3 2 1 1615

TABELA 5. NUMRI I ANTARËVE TË FAMILJES LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008 Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar I kufirit Kanosje

   i   n   e    N

Numri i anëtarëve të familjes    2   ~

   4   ~    3

   6   ~    5

   8   ~    7

   0    1   ~    9

   2    1   ~    1    1

   4    1   ~    3    1

   6    1   ~    5    1

 .    j    t   e   ~    7    1

323 260 193 229 332 244 255 257 114 161

0 1 0 1 0 0 0 0 0 0

1 9 0 1 0 2 0 0 0 1

5 34 3 12 5 6 15 3 1 5

3 19 0 6 2 9 9 2 0 2

2 3 1 2 0 5 1 0 0 0

0 1 0 1 0 1 0 0 0 0

0 1 0 1 0 0 0 0 0 1

0 0 0 2 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 14 nga 43

Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per.zyr.në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kërcenim për te fit përfitime etj Dhënia e ndihmës së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

162 306 153 154 261 320 155 272 297 328 291 316 317 252 253 285 146 147 150 139 202 195 299 298 198 292 115 267 305 326 273 181 338

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10

1 1 17 4 0 0 0 0 6 2 1 0 0 21 18 1 2 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 92

0 1 124 20 4 1 6 6 18 23 10 3 2 131 182 27 7 3 2 0 1 1 5 2 3 2 1 2 2 0 0 0 1 679

0 2 87 11 3 0 7 3 14 17 3 1 1 97 184 47 7 2 1 0 0 1 2 0 0 2 1 2 2 1 3 1 0 554

0 0 34 6 0 0 0 2 2 8 1 1 0 46 52 18 2 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 2 0 0 0 1 0 193

0 0 8 2 0 1 2 1 1 6 2 0 0 17 31 13 3 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 93

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

0 0 6 1 0 0 0 0 0 2 0 1 0 6 6 3 2 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 31

0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 1 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12

0 0 2 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2 3 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 14

Faqe 15 nga 43

TABELA 6. SHËNDETI I FAMILJES LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008 Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar i kufirit Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per.zyr.në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kërcenim për te fit përfitime etj Dhënia e ndihmës së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

Shëndeti i familjes

   i   n   e fizik  shëndosh    NI n b

323 260 193 229 332 244 255 257 114 161 162 306 153 154 261 320 155 272 297 328 291 316 317 252 253 285 146 147 150 139 202 195 299 298 198 292 115 267 305 326 273 181 338

11 65 4 25 7 22 20 4 1 9 1 4 262 42 7 2 14 11 35 56 16 6 3 301 431 102 22 5 1 1 1 2 8 2 5 7 3 8 5 1 3 1 1 1537

11 61 3 25 7 22 19 3 1 8 0 4 259 13 6 0 10 10 34 40 14 4 1 281 419 104 19 5 1 0 1 2 8 2 5 4 3 8 5 1 3 1 1 1428

I n

0 2 0 1 0 1 1 0 0 0 0 0 7 2 0 0 1 1 2 2 0 0 0 14 19 7 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 61

mental sëmurë I shëndosh b n b

n

0 1 2 1 3 5 2 0 0 0 0 0 9 6 0 0 0 1 3 4 1 0 0 17 17 6 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 81

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8

11 68 4 26 7 23 25 5 1 9 1 4 278 44 7 2 15 12 41 60 17 6 3 324 479 117 23 5 4 1 1 2 8 2 5 7 3 8 5 1 3 2 1 1670

11 67 4 26 7 23 23 5 1 9 1 4 277 44 7 2 15 12 41 59 17 6 3 324 475 117 22 5 4 1 1 2 8 2 5 6 3 8 5 1 3 2 1 1659

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

I sëmurë b

0 1 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 2 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 3 5 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 19

Faqe 16 nga 43

TABELA 7. NIVELI I ARSIMIMIT TË PRINDËRVE LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008 Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar i kufirit Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per.zyr.në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urrejtje etnike-racore-mosdurim komb. Detyrim, kërcënim. për te fit përfitime etj Dhënia e ndihmës së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave Gjithsej

   i Niveli i arsimimit të prindërve   n   e Sh.f. Sh.m.    N analfabet n b n b n b 323 260 193 229 332 244 255 257 114 161 162 306 153 154 261 320 155 272 297 328 291 316 317 252 253 285 146 147 150 139 202 195 299 298 198 292 115 267 305 326 273 181 338

0 19 2 5 3 4 5 1 0 4 0 2 62 5 2 1 5 5 8 18 4 1 1 97 114 43 8 2 1 1 0 1 2 0 3 3 1 1 0 0 1 0 1 436

0 13 1 3 0 0 2 1 0 0 0 0 23 3 0 0 1 0 3 5 3 0 0 46 46 16 8 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 2 0 0 1 0 1 182

8 26 1 11 4 16 16 3 1 3 1 0 150 26 2 0 6 4 26 32 10 4 0 186 250 61 8 3 1 0 1 1 3 2 1 3 2 5 4 1 2 2 0 886

8 18 0 4 2 6 8 2 0 5 1 2 112 13 4 0 6 2 10 23 8 2 0 148 245 39 5 2 1 1 1 1 1 1 1 2 3 3 0 0 2 2 0 694

2 20 1 6 0 4 1 1 0 2 0 2 58 12 2 1 4 2 5 5 2 1 2 35 107 10 3 0 2 0 0 1 2 0 0 1 0 2 1 0 0 0 0 297

3 32 3 13 3 14 8 2 0 3 0 0 119 24 3 1 6 8 22 24 3 2 1 110 160 59 9 3 2 0 0 1 3 1 1 4 0 2 5 1 0 0 0 655

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

superiore n b 1 3 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 10 2 1 0 2 2 4 1 1 0 0 9 9 5 4 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 59

0 5 0 6 2 3 7 0 1 1 0 2 26 5 0 1 2 2 6 8 3 2 2 22 29 5 1 0 0 0 0 0 4 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 147

Faqe 17 nga 43

TABELA 8. GJENDJA EKONOMIKE DHE KUSHTET E BANIMIT LLOJET E VEPRAVE PENALE Komplet 2008 Asgjësimi i dokumenteve zyrtare Dëmtimi i pasurisë së luajtshme Dhunimi Droga Falsifikimi i dokumentit Falsifikimi i parave Grabitje Shpërdorim Kalimi i pa autorizuar i kufirit Kanosje Pjesëmarrje në rrahje Lajmërim i rrejshëm Lëndim i lehtë Lëndim i rëndë Mashtrim Pjesëmarrje në grup Pjesëmarrje në rrahje Pranimi i mallrave të vjedhura Rrezikimi i trafikut publik  Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm Pengimi i per.zyr.në kryerjen detyrave Sulm ndaj personit zyrtar  Vjedhje e lehtë Vjedhje e rëndë

Gjendja ekonomike    i   n   e tepër e e e    N vështirë vështirë mirë 32 3 26 0 19 3 22 9 33 2 24 4 25 5 25 7 11 4 16 1 16 2 30 6 15 3 15 4 26 1 32 0 15 5 27 2 29 7 32 8 29 1 31 6 31 7 25 2 25

Kushtet e banimit shumë e mirë

të vështira

të mesme

të larta

0

2

7

2

2

8

1

14

16

21

17

21

37

10

0

1

1

2

1

1

2

1

2

10

13

2

13

11

1

2

1

3

2

1

4

4

5

8

6

4

9

10

2

12

9

2

8

14

3

1

3

0

1

3

1

1

0

0

0

1

0

0

1

3

2

3

1

5

3

1

0

0

1

0

1

0

0

0

2

2

0

2

2

0

41

46

140

53

64

156

60

6

10

12

17

24

12

10

1

2

3

1

3

3

1

0

0

1

1

0

2

0

4

2

4

4

5

6

3

6

0

2

2

4

5

3

6

3

16

12

11

12

18

15

16

13

13

19

25

16

3

11

8

4

5

10

2

1

1

4

0

2

3

1

0

0

3

0

0

3

0

150

70

58

17

152

76

19

180

127

56

25

248

128

43

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 18 nga 43

Vjedhje e pyllit Vrasje në tentativë Vrasje e rëndë Vrasje e foshnjës gjatë lindjes Trafikimi i njerëzve Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi Sulm seksual Rrezikim i mjeteve të trafikut urban Rrezikim i tra.publik për shkak të dehjes Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç Heqja e instalimeve publike Urr. etnike-racore-mos durim komb. Detyrim, kërcënim. për te fit përfitime Dhënia e nd. së kryes. vepre. Penale Ushtrimi arbitrar e te drejtave. Kontrabandimi i mallrave Mundësia e arratisjes se persi Dëmtimi i varrezave-kufomave

Gjithsej

3 28 5 14 6 14 7 15 0 13 9 20 2 19 5 29 9 29 8 19 8 29 2 11 5 26 7 30 5 32 6 27 3 18 1 33 8

75

126

8

4

182

23

4

9

32

6

3

56

10

3

0

3

2

1

4

2

2

1

4

1

0

2

3

0

0

0

1

0

1

0

0

0

0

0

1

0

0

1

1

1

0

0

2

0

0

0

2

4

2

0

2

6

0

0

2

0

0

2

0

0

2

2

1

2

2

1

4

1

2

0

5

2

0

2

0

1

0

2

1

0

1

4

0

3

4

1

3

1

3

1

0

1

3

1

0

1

0

0

0

1

0

1

2

0

0

1

2

0

1

0

1

0

1

1

0

1

0

0

0

1

0

0

536

516

414

212

852

585

241

PARAQITJA GRAFIKE E ANKETAVE SOCIALE TË ANALIZUARA PËR VITIN 2007 PËR TË GJITHA RAJONET

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 19 nga 43

LEGJENDA: Rajoni i Prishtinës Rajoni i Prizrenit Rajoni i Pejës Rajoni i Mitrovicës Rajoni i Gjilanit

TABELA 9. Numri i anketave sociale

NUMRI I ANKETAVE SOCIALE NEPER RAJONET  Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 20 nga 43

Rajonet

anketa sociale

%

konstatime %

Prishtina Prizreni Mitrovica Peja Gjilani

713 169 98 279 419

42.49 10.07 5.84 16.63 24.97

14 7 6 16 95

0.83 4.14 6.12 5.73 22.67

Gjithsej

1678

100.00

138

8.22

anketa për Gj.kundërvajtje 50

50

GRAFIKU 1

Gjilani, 24.97

Peja, 16.63 Prishtina, 42.49

Mitrovica, 5.84 Prizreni, 10.07

LLOJI DHE NUMRI I PERGJITHEM I MASAVE APO DENIMEVE ALTERNATIVE

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 21 nga 43

TABELA 10

Masat e Diverziteti: 1. Ndërmjetësim në mes të miturit dhe palës së dëmtuar  2. Ndërmjetësim në mes të miturit dhe familjes së tij 3. Kompensimi i dëmit palës së dëmtuar 4. Vijimi i rregullt në shkollë 5. Pranimi i punësimit apo aftësimit 6. Edukimi në rregullat e trafikut 7. Këshillim psikologjik 8. Kryerja e punës në dobi të përgjithshëm pa  pagesë si masë e diverzitetit Fondi i orëve Gjithsej klient ( të mitur) Masat Edukative: 1. Masa e mbikëqyrjes së shtuar nga prindi 3. Mbikëqyrja e shtuar nga familja tjetër 2. Masa e mbikëqyrjes së shtuar nga prindi dhe sh.sprovues 2x6muaj+93x1vit+73x2vite =240vite Gjithsej klient ( të mitur) Masat e trajtimit të Detyrueshëm Psikiatrik; 1. Me ndalim 2. Në liri Gjithsej klient ( të mitur) Masat e trajtimit të detyrueshëm Rehabilitues: 1. Dënimet me kusht 2. Urdhër për trajtim të detyrueshëm rehabilitues 3. Urdhër për mbikëqyrje nga shërbimi sprovues (për madhor) 4. Urdhër për punë në dobi të përgjithshëm ( për  madhor )

2

1

31

1

1

1 1

2

3 8

7 4

1 3 0 11 14

65

1

4

71

5070 81

60 42

110 6

5240 131

1 2

2

20

0

1

42 0

168

168

169

20

6

0

6

0

210

0

1 0 1

1 1

0

2

0

0

0 4

2 2

Fondi i orëve Gjithsej klient ( të mitur) Gjithsej

28

2 253

3

179

280

22650

5 67

181 183

36

463 0 290 41

22

24

6

217

448

23865

28 28

245 587

TABELA 11. Analiza Komperative e veprave penale përgjatë viteve ANALIZA KOMPERATIVE E VEPRAVE PENALE NEPER VITE

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 22 nga 43

Kërkesat për anketë sociale për here te:

Për vitet 2004/’05

2006

2007

Gjithsej

%

nr:

%

nr:

%

nr:

%

I

1281

80.93

1258

77.51

1332

79.38

3871

79.26

II

169

10.67

187

11.52

186

11.09

542

11.10

III

79

4.990

103

6.35

97

5.79

279

5.72

IV-etj

54

3.411

75

4.62

63

3.76

192

3.93

Gjithsej

1583

100.00

1623

100.00

1678

100.00 4884

100.00

GRAFIKONI 2 % 90

  Koeficienti i Kontigencës/përputhshmëria të  rezultateve në tri vite dhe përsëritjen e kërkesave  për anketa sociale për individët e njëjtë 

80 70 60 50 40 30 20 2007

10

K=

 X 

2

 N  + X 

2

=

0,7859

2006

0 I

II

04/’05 III

IV-etj

04/’05 2006 2007

  Në tabelën nr. 11 janë paraqitë rezultatet e hulumtimit të kërkesave nga prokurorët apo gjyqtarët për të përpiluar anketat sociale të radhitura dhe sa nga to janë kërkuar për herë të parë, të dytë, të tretë apo 4 e me tepër. Të gjitha rezultatet e viteve 2004/05, 2006 dhe 2007 janë radhitë në të njëjtën tabelë në mënyrë që të bëhet më lehtë analiza krahasuese. Analiza e krahasimit tregon se në vitin 2004/5 për 1281 të mitur të dyshuar së kanë kryer  vepra penale janë bërë vetëm një herë kërkesat ose 80.935, Për 169 apo 10.675 të mitur që dyshohen se i kanë përsëritu veprat dy herë . 79 apo 4.99%.të mitur që dyshohen se i kanë përsërit tri herë dhe  për 54 apo 3.41% të mitur që dyshohen së i kanë përsëritur veprat penale 4 herë e më tepër.  Nëse me kujdes shikohen rezultatet edhe të dy viteve 2006 dhe 2007 do të konstatojmë së mbi 97.5% përputhen. Prandaj mendoj së nuk ka arsye të analizohen me tepër. Nëse këto rezultate i marrim edhe viteve tjera, atëherë mund të konkludohet për parametra që sinjalizojnë dukuri dhe po

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 23 nga 43

ashtu faktorët që ndikojnë në manifestimin e krimit mund të parashikohen në mënyrë që më mirë të  pengohen së sa të shërohen. Krahasuar vitin 2007 me vitin 2006 shihet së përsëritja e veprave penale ka filluar gradualisht të bie përkatësisht për 1.87% në vitë. Në analizat krahasuese në mes viteve 2004/05 dhe viteve 2006 dhe 2007 nuk mund të mbështetemi shkencërisht, por më tepër vetëm si paraqitje të trendit për këto arsye: - Në vitin 2004/05 në nivel të Kosovës kanë filluar punën vetëm tri regjione. Rajoni i Prishtinës, Rajoni i Prizrenit dhe Rajoni i Mitrovicës. Rajoni i Mitrovicës për arsye specifike ia filloi punës me vonesë; - Kodi Penal i Kosovës u aprovuar me 6 prill të vitit 2004, prandaj në këtë vit anketat sociale u  punuan vetëm në gjashtë mujorin e dytë, dhe vetëm në tri regjionet e Kosovës; - Prokuroritë dhe gjykatat nuk ishin ende të përgatitura që të fillojnë punën sipas kërkesave të Kodit të ri Penal të Kosovës.  Nëse thellohemi në analiza më të thella mund t’i fitojmë disa indikacione që në analizat tjera të më vonshme ndoshta mund të mirën si parametra. Në vitin 2007 të gjitha prokuroritë përkatësisht gjykatat në Kosovë çdo denoncim që është ngritur për të mitur, kanë qenë të obliguara që tu drejtohen Shërbimit Sprovues të Kosovës për t’i përgatitur anketat sociale. Prandaj nëse i krahasojmë numrin e anketave sociale për vitin 2006 dhe 2007 do të konstatomë se vetëm 55 anketa sociale janë punuar më tepër në vitin 2007 përkatësisht 1.667 % se në vitin 2006. Në analizat e përsëritjeve të kërkesave për të miturit që dyshohet se kanë përsëritë vepra penale, një, dy, tri, apo 4 e më shumë herë edhe këtu fitojmë gati rezultate identike me numrin e anketave sociale, por me kaheje pozitive më pak të mitur i kanë përsëritur veprat penale për 1.87 %. Analizimi i fenomenit të krimit te të miturve në tabelën nr: 11 është konkretizuar edhe me grafikun 2 dhe me llogaritjen e metodave psikometrive duke e konstatuar se koeficienti i kotigencës (

i përputhshmërisë) është K=0.7859 me kaheje pozitive në rënie të përsëritjeve të kryerjes së veprave  penale për 2.05 %.

TABELA 12 Analiza sipas strukturës gjinore, grup moshave dhe vendbanimit ANALIZA KOMPERATIVE SIPAS STUKTURES GJINORE, GROP-MOSHAVE DHE VENDBANIMIT

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 24 nga 43

2004/’05

Për vitet

2006

2007

Gjithsej

%

98.18

4786

97.99

28

1.67

98

2.01

100.00

1678

100.00

4884

100.00

723

44.57

418

24.87

1637

33.53

51.60

792

48.83

997

59.32

2606

53.37

270

17.07

108

6.60

263

15.65

641

13.13

1583

100.00

1623

100.00

1678

100.00

4884

100.00

618

39.04

694

42.76

730

43.435

2042

41.82

965 1583

60.96 100.00

929 1623

57.29 100.00

948 1678

56.406 100.00

2842 4884

58.20 100.00

nr:

%

nr:

%

nr:

%

1542

97.42

1594

98,21

1650

41

2.58

29

1,77

Gjithsej

1583

100.00

1623

14-16

496

31.33

817

  a M    i   n    i    j F    G

  a    h   s 16-17   o    M

17-18 Gjithsej

   i Fshat    d   n   e    V Qytet

Gjithsej

GRAFIKONI 3

GRAFIKONI 4 56.406

98.18 2004/’05

98.21

2006

97.42

% 100

70 60 50 60 50 40 40 30 20 30 20 10 10 0 0

80 1.67

60

2007

1.77

40

2006

2.58

20

2004/’05 0

   M

%

42.76 42.76

2007 % 70

F

43.435 57.2956.406 43.43560.9657.29 60.96

39.04 39.04

  t    h  a  t   s    F   h  a    F  s

  t   t  e  t   y   Q  t  e   Q  y

2006 2006 2004/’05 2004/’05

2007 2007

2004/’05 2004/’05 2006 2006 2007 2007

GRAFIKONI 5 % 70 2004/’05

60

2006

50

2007

40 30 20 10 0

  6  -  1   1  4

   7  -  1   1  6

  8  -  1   1   7

Të miturat në vitin 2004/05 praktikisht vetëm me 2.58 % kanë qenë të dyshuara për kryerjen e veprave penale. Në vitin 2006 pjesëmarrja e të miturave si të dyshuara ishin 1.77 %. Kurse në vitin

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 25 nga 43

2007 ishin si të dyshuara 1.67 %. Në krahasim me dy vitet e më parme për 0.505 % indeksi i trendit  është me i vogël 0.05 %. deri sa meshkujt 98.213 % .

Çfarë është struktura e grup moshave e të miturve që dyshohen së kanë kryer vepra penale dhe cilët janë faktorët me emërues specifik dhe me emërues të përbashkët për secilën grup moshë? Të miturit janë radhitur në tri grup mosha, qëllimisht që për analiza më të thella nga këndvështrimi psikologjik. Për krahasim të grup moshave do të marrim vetëm 2006 dhe 2007 për  arsye të cekura më lartë.  Në vitin 2006 grup mosha 16 - 17 e të miturve që dyshohet se kanë krye vepra penale në krahasim më dy krup moshat tjera (14 – 16 ) dhe ( 17 – 18 ) është me i vogël vetëm për -2.34, që do të thotë se grup mosha e të miturve 16 – 17 në vitin 2006 dominon me 48,83%. Kurse në vitin 2007, kjo grup moshë e të miturve 16 – 17 që bie ndeshë me ligjin është 59.32 % i tejkalon dy grup moshat për 

18.64 %  Në vitin 2006 në grup moshën 14 – 16 e të miturve të dyshuar që kanë renë ndeshë me ligjin është 44.57 %, kurse në vitin 2007 është vetëm 24.87 %. Kjo grup moshë ndryshoj për 19.7% Gjithashtu grup mosha e të miturve 17 - 18 që dyshohet se kanë rënë ndeshë me ligjin në vitin 2006 ishte në krahasim me dy grup moshat tjera fare e vogël përkatësisht vetëm me 6.6 %, kurse kjo grup moshë në vitin 2007 paraqitet me 15.65 %. Ndryshimi kaq i madh i këtyre dy grup moshave të njëjta,  por vetëm për një vit pas ( 44.57-24.87 = 19.7 % trendi pozitiv dhe 6.6-15.65= -9 % trendi negativ. Ky ndryshim kaq i madh duhet gjetur faktorët që kanë ndikuar.

Ndër shumë faktor që ndikojnë në këtë ndryshim kaq të madh brenda kohës një vjeçare do t’i veçonim pesë faktor: faktori ekonomik, arsimor, sociologjik dhe politik. Faktori ekonomik  ndikon direkët në kryerjen e disa veprave dhe indirekt në kryerjen e veprave tjera të shumta. Faktorët ekonomik do të analizohen më vonë, por këtu do të flasim vetëm për  faktorët ekonomik të grup moshës 17 -18 vjeçare, meqë ndryshimi për 9.05 % brenda një viti duhet t’i këtë shkaqet e veta. Të miturit e grup moshës 17 – 18 vjeçare shumë nga këta të dyshuar janë rënë në konflikt me ligjin deri sa i takonin grup moshës 16 – 17 vjeçare. Pjesa dërmuese e këtyre të miturve rrjedhin nga familjet skajshmërish të varfra të gjendur në mesë krizës ekzistenciale dhe mos kujdesit të shoqërisë. Në fillim kryerja e veprave penale ka qenë më tepër instinktivisht, e më vonë u është  bërë shprehi e kushtëzuar.  Kjo rrjedh së një numër i madhe i të dyshuarve për shumë kryerje të veprave penale, shpesh herë edhe pas një viti e jo rrallë edhe pas dy viteve është përballë me ligjin për herë të parë si pasoj e numrit të madh të lëndëve në gjykata.

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 26 nga 43

 Disa nga faktorët që ndikojnë në rritjen e delikuenteve të mitur: Faktori i arsimimit- këta faktor ndikojnë direkt dhe indirekt. Grup mosha 17 -18 e të miturve që ka rënë ndeshë me ligjin në të gjitha veprat penale të radhitura në tabelën nr. 2 dhe 17. Është 473. Vetëm për tri vepra penale vjedhje e lehtë neni 252, vjedhje e rëndë neni 253 dhe vjedhje e  pyllit neni 285. Nga ky numër i të miturve të dyshuar për këto tri vepra penale 302 të mitur e kanë ndërpre mësimin, të shprehur në përqindje 63.85 %

Faktori sociologjik - Grup mosha 17–18 e karakterizojnë sjelljet tipike të fillimit të pavarësisë nga prindërit dhe si të tillë edhe marrin vendime të cilat janë në kundërshtim me normat shoqërore. Atribuimi i mënyrës së sjelljes së të miturve në këtë moshë kur është fjala për veprimin e kryerjes së tri veprave penale nëse merën argumentet shkaktarit ekonomik atëherë të miturit janë sforcuar dhe imponuar. Duhet marr parasysh korrespodencën e shkakut ( kushtet ekonomiko sociale Fjala e urtë “ Edhe këmisha e bënë njeriun njeri” ). Grup mosha 16 - 17 përfshin mbi 59.32 % në të gjitha veprat penale. Për mendimin tim është normale që këto dy grupe mosha gjenden në fazën e procesit te formimit më kritik të personalitetit te tyre. Në këtë moshë sidomos meshkujt e luajnë rolin e heroit. Ndryshimet e bujshme fiziologjike dhe  psikologjike ndikojnë në sjelljet e devijuara. Sa i përket variablave fshat qytet vlen për analizë më të thellë. Të mitur që kanë rënë ndeshë me ligjin në tërë Kosovën janë 218 të mitur, përkatësisht 12.97 % më shumë në qytet së në fshat.  Në Rajonin e Prishtinës ndryshimi mes fshati dhe qyteti është për 203 të mitur me shumë në qytet së në fshatra që dyshohen se kanë kryer vepra penale. Mbi 63,7% e tyre u takojnë familjeve të cilat kanë migruar nga fshati në qytet, sidomos pas lufte të vitit 1999. Ndërsa i vetmi Rajoni i Gjilanit ka më shumë të mitur nga fshati (19 përkatësisht 4.53 %) që kanë rënë ndeshë me ligjin së të miturit nga qyteti.

TABELA 13. Analiza sipas nivelit arsimor

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 27 nga 43

ANALIZA KOMPERATIVE SIPAS SHKALLËS SË SHKOLLIMIT DHE NIVELIT ARSIMOR  2004/’05 2006 2007 Për vitet Gjithsej %    i   m    i    l    l   o    k    h    S

  r   o   m    i   s   r   a    i    l   e   v    i    N

vijon nuk vijon Gjithsej analfabet ~4kl. 5~7kl 7~9kl. ~10kl ~11kl. ~12kl Gjithsej

nr: 882 701 1583 130 105 189 526 295 202 136 1583

% 55.72 44.28 100.00 8.21 6.63 11.94 33.23 18.64 12.76 8.60 100.00

nr: 996 627 1623 85 120 213 544 312 228 121 1623

GRAFIKONI 6

% 61.37 38.63 100.00 5.24 7.39 13.12 33.52 19.22 14.05 7.46 100.00

nr: 1205 473 1678 83 70 151 634 372 227 141 1678

% 71.81 28.19 100.00 4.95 4.17 9.00 37.78 22.17 13.53 8.40 100.00

3083

63.12

1801

36.88

4884

100.00

298

6.10

295

6.04

553 1704

11.32 34.89

979

20.05

657

13.45

398

8.15

4884

100.00

GRAFIKONI 7 % 40 2004/’05

35

2006

30

2007

25 20 15

80 60

10 2004/’05

40

2007 2006

20 0

2006

5

2007

0

2004/’05

  n    j   o   v   i

  n    i   j   o   v    k   n  u

  t    b  e   a   a   l  f   a  n

   l .    k   ~  4

   k   l    7   ~    5

   k   l .    9   ~    7

   k   l   0   1   ~

   k   l .   1   1   ~

   k   l   2   1   ~

Në tabelën 3 dhe 13 janë paraqitë vijimi dhe mos vijimi i shkollës dhe niveli i arsimimimit i të dyshuarve të mitur  analfabet, të mitur që e kanë ndërprerë shkollimin deri në klasë të katërt, klasat tjera deri ku kanë arrit deri në shkollë të mesme. Të miturit që kanë rëne ndeshë me ligjin ne vitin 2006 të cilët e kanë ndërpre shkollimin fillor  në tërë Kosovën janë 12 %. Kurse shkollën e mesme e kanë ndërpre 26.63 % nga 1678 sa ishin gjithsej. Të mitur që vazhdojnë shkollimin në vitin 2006 janë 996 përkatësisht 61.37 % , kurse në vitin 2007 janë 1205 përkatësisht 71.81 %  Në vitin 2007 të miturit që dyshohet se kanë rënë ndeshë me ligjin nga 1678, nga këta të dyshuar të mitur e kanë ndërpre shkollimin 473, përkatësisht 28.19 %. Shkollën fillore e kanë ndërpre 8.88 %, shkollimin e mesëm 11.4 % dhe 7, 91 % e kanë krye shkollën e mesme. Këta të mitur kanë filluar më herët shkollimin fillor, e kanë kryer shkollimin e mesëm tri vjeçar dhe të gjithë këta të mitur 

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 28 nga 43

kanë rënë ndeshë me ligjin në prag të mbushjes së moshës 18 vjeçare. Kryesisht bëhet fjalë për të mitur qe dyshohen për lëndime të lehta, lëndime të rënda, pjesëmarrje në rrahje - ( intervista me këta mitur që e kanë krye shkollimin e mesëm është bërë pasi i kanë mbushur 18 vjet. Arsyet e vonesës qëndrojnë te mos azhuriteti i gjykatave (sigurisht numri i madh i lëndëve). Duke i krahasuar rezultatet e vitit 2007 me vitin 2006 e shohim se numri i të miturve që vijojnë mësimin në vitin 2007 është për 10.44 % më i madh (trend pozitiv).

TABELA 14. Niveli arsimor i prindërve NIVELI ARSIMOR I PRINDERVE 2004/’05 2006 Për vitet nr:

%

nr:

2007 %

nr:

%

Gjithsej

%

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 29 nga 43

 .    f    l nëna   a   n   a babai

459

29.00

460

28.34

436

25.98

1355

27.74

258

16.30

170

10.47

182

10.85

610

12.49

 .    f  . nëna    h    S

747

47.19

863

53.17

886

52.80

2496

51.11

595

37.59

651

40.11

694

41.36

1940

39.72

347

21.92

253

15.59

297

17.70

897

18.37

640

40.43

654

40.30

655

39.03

1949

39.91

30

1.90

47

2.90

59

3.52

136

2.78

90

5.69

148

9.12

147

8.76

385

7.88

babai

 .   m nëna  .    h    S babai  .    i   r   e nëna   p   u   s

babai

Gjithsej

3166

3246

3356

9768

GRAFIKONI 8 60 2004/’05 2006

50

2007

40 30 20 10 0 nëna

babai

analf.

nëna

babai

Sh. f.

nëna

babai

Sh. m.

nëna

babai

superi.

Në tabelën 4 dhe 14  janë paraqitë rezultatet e nivelit të arsimimit të prindërve të të miturve që dyshohen se kanë kryer vepra penale. Nga rezultatet e fituara mund t’i nxjerrim këto përfundime: - Nënat dhe babait e të miturve nëpër nivele të shkollimit duke filluar nga ata prind që janë analfabet e deri te ata që janë me përgatitje superiore në mes viteve 2006 dhe 2007 nuk ka ndonjë ndryshim të madh; - Ndryshime shumë të theksuara ka në mes nënave dhe babave (etërve) të të miturve nëpër të gjitha nivelet e shkollimit. 15.13 % nëna të të miturve janë më shumë analfabet se sa babait e tyre; - Me shkollë fillore nënat e të miturve për 11.44 % janë më shumë se sa baballarët e tyre.; - Ndryshimi më i madh në mes të shkollimit qëndron të shkollimi i mesëm. Baballarët e të miturve për 21.33 % më tepër se nënat e tyre e kanë të kryer shkollën e mesme. Gjithashtu edhe te shkollimi superior për 5.24 % babait e të miturve e kanë të mbaruar shkollimin superior më shumë se sa nënat e tyre. Si analfabet janë marrë të gjithë prindërit që nuk e kanë të kryer as një klasë të shkollës fillore si dhe të gjithë ata prind të cilët gjatë intervistave që janë zhvilluar me ta janë deklaruar se nuk din shkrim e as lexim.

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 30 nga 43

 Numrin e analfabetëve të dy prindërve e kanë rritur prindërit e atyre të miturve që dyshohet se kanë kryer vepra penale për vjedhje të pyllit që kryesisht vendbanimet e tyre janë në zonat e thella malore. Si ndryshon niveli i arsimit të nënave dhe të prindërve të miturve shihet edhe në grafikun nr. 9

TABELA 14. Struktura e familjes së të miturve STRUKTURA E FAMILJES SË TË MITURVE Për vitet të dy nënën babin asnjërin Gjithsej të ndarë 100 90 migrim 80 të adapt.

2004/’05

2006

2007

Gjithsej

%

87.31

4216

86.32

134

7.99

432

8.85

2.53

47

2.80

131

2.68

39

2.40

32

1.91

105

2.15

100.00

1623

100.00

1678

100.00

4884

100.00

1.01

34

2.09

32

1.91

82

1.68

nr:

%

nr:

%

nr:

%

1386

87.56

1365

84.10

1465

120

7.58

178

10.97

43

2.72

41

34

2.15

1583 16 32

2.02

26

2004/’05

1.60

48

2.86

106

2.17

3

0.19

12

0.74 2007

18

1.07

33

0.68

2006

70 60 50

GRAFIKONI 9

40

Për ti analizuar dhe krahasuar  rezultatet të familjeve komplete dhe  jo komplet nuk ka rëndësi të veçanet meqë dallime nga viti 2006 dhe 2007 është aq i vogël sa qartë vërehet edhe në tabelat 9 dhe 14 por  sidomos në grafikun 8. Vlen për ta cekur së në vitin 2007 ka elemente të trendit pozitiv me një qëndrim jo stabil, në të gjitha komponentët me  përjashtim të emigrimit.

30 20 10 0 të dy

nënën

babin

asnjërin

3.5 2004/’05 3

2006 2007

2.5 2 1.5

GRAFIKONI 10

1 0.5 0 të ndarë

migrim

të adapt.

TABELA 15. Numri i anëtareve të Familjeve NUMRI I ANËTARËVE TË FAMILJES 2004/’05 2006 Për vitet nr:

%

nr:

2007 %

nr:

%

Gjithsej

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

%

Faqe 31 nga 43

~2 3~4 5~6 7~8 9~10 11~12 13~14 15~16 17~etj. Gjithsej

17 124 528 485 244 92 51 26 16 1583

1.07 7.83 33.35 30.64 15.41 5.81 3.22 1.64 1.01 100

4 122 516 539 224 133 43 20 22 1623

0.25 7.52 31.79 33.21 13.80 8.19 2.65 1.23 1.36 100

10 90 680 553 196 91 32 12 14 1678

0.60 5.36 40.52 32.96 11.68 5.42 1.91 0.72 0.83 100

31 336 1724 1577 664 316 126 58 52 4884

0.63 6.88 35.30 32.29 13.60 6.47 2.58 1.19 1.06 100

GRAFIKONI 11

45 2004/’05

40

2006

35

2007

30 25 20 15 10 5 0

  ~  2

  0   2   4   6    j  .   4   6   8   3  ~    5  ~    7  ~    9  ~  1   1  ~  1   3  ~  1    5  ~  1   ~  e  t   1   1   1   1   7

Në tabelën 15 është prezantuar numri i anëtarëve të familjeve te të miturve që dyshohen për  kryerje të veprave penale. Deri sa të mitur të dyshuar për kryerje të veprave penale në vitin 2006  përkatësisht 1623 familje të cilat kishin 12198 anëtar, në vitin 2007 në 1678 familje kanë 11626 anëtar. Vlen për ta elaburuar pakë më tepër. Në vitin 2007 ka 55 familje me shumë së në vitin 2006 që të miturit e tyre kishin rënë ndeshë me ligjin. Për kundër faktit se 55 familje janë më shumë, a nga ana tjetër anëtar të familjes kemi më pak për 572.  Në vitin 2006 mesatarja e anëtarëve të familjes ishte me 7- 8 anëtar që e mbulonin mbi 78,81 %. Tani në vitin 2007 kemi mesatarja anëtarëve të familjes 6 – 7 që mbulojnë me 60,37 %.

TABELA 16. Kushtet ekonomike sociale KUSHTET EKONOMIKE - SOCIALE 2004/’05 2006 Për vitet nr:

%

nr:

2007 %

nr:

%

Gjithsej

%

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 32 nga 43

  e    k    i   m   o   n   o    k   e   a    j    d   n   e    j    G   e    t    i    t   m   e    t    i    h   s   n   a   u   b    K

Tepër e vështirë

565

35.69

648

39.93

536

31.94

1749

35.81

e vështirë

402

25.39

396

24.40

516

30.75

1314

26.90

e mirë shumë e mirë

544

34.37

472

29.08

414

24.67

1430

29.28

72

4.55

107

6.59

212

12.63

391

8.01

Gjithsej

1583

100.00

1623

100.00

1678

100.00

4884

100.00

të vështira

855

54.01

894

55.08

852

50.77

2601

53.26

të mesme

633

39.99

587

36.17

585

34.86

1805

36.96

të larta

95

6.00

142

8.75

241

14.36

478

9.79

Gjithsej

1583

100.00

1623

100.00

1678

100.00

4884

100.00

GRAFIKONI 12 45

2004/’05

40

2006

35

2007

30 25 20 15 10 5 0 Tepër e vështir 

e vështir

e mirë

shumë e mirë

Gjendja ekonomike

Në tabelën 16 Gjendja ekonomike dhe kushtet e banimit.  Në këtë tabele dhe në skemë të paraqitur janë radhitur katër  kategori të gjendjes ekonomike të familjeve të të miturve të cilët kanë rënë ndeshë me ligjin. Është marr si bazë që të vlerësohen familjet me kushtet tepër të vështira, të vështira, të mira dhe shumë të mira është sqaruar në udhëzime.

60 2004/’05 50

2006 2007

40 30 20 10 0 të vështira

të mesme

të larta

Kushtet e banimit

TABELA 17. Veprat penale të kryera më së shpeshti ANALIZA KOMPERATIVE E 10 VEPRAVE PENALE MË TË SHPESHTA   e nr: Dhjetë veprat Gjithsej   n Për vitet

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

%

Faqe 33 nga 43

penale më të shpeshta 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Vjedhje e rëndë Vjedhje e lehtë

   i 2004/’05   n nr:

253

419

252 400 153 195

Lëndim i lehtë 285 Vjedhje e pyllit Dëmtimi I pasurisë së260 luajtshme Shfrytëzimi i pa autorizuar i 328 armëve

99 24 45

Lëndim i rëndë Rrezikimi i trafikut publik 

154 51

Droga

229 1 255 41 1322.0 0

Grabitje

Gjithsej

35

297 47

2006 %

26.4 7 25.2 7 12.3 2 6.25 1.52 2.84 3.22 2.97 0.06 2.59 83.5 1

nr:

466 328 238 86 66 70 65 57 4 30

1410.0 0

2007 %

28.7 1 20.2 1 14.6 6 5.30 4.07 4.31 4.00 3.51 0.25 1.85 86.8 8

nr:

478 318 273 119 68 58 45 40 25 25

1449.0 0

%

28.4 9 18.9 5 16.2 7 7.09 4.05 3.46 2.68 2.38 1.49 1.49 86.3 5

1363 1046 706 304 158 173 161 144 30 96

4181.0 0

27.91 21.42 14.46 6.22 3.24 3.54 3.30 2.95 0.61 1.97 85.61

GRAFIKONI 13

30 25

2004/’05 2004/’05 2007

20 15 10 5 0

   t   e   v  e    k    i   ë    b    i    l   e    t  ë    h    t  ë   y    l    l    j    d  ë    h   d    t   m   g   a    b    i   n   ë   n    h   e   o   e   u   p    l   ë    l    t  s   a  r  m    i  r  ë    t  p    D  r    i    j    e   r  a   e   e  r    j    a   u   e   G   e    i    j     l  u    k   e    h    i  m   d    i    j     h   r    i  m   a    f   d    h   ë   a   d   d   n   e   ë  s    i  z  u   e    j     j    e  d    V   ë  n    i   i   t  r    j     L  ë    V   r    L   s    V    i    t  o    i  m   u  r   a  u   s    k    i   a   a   p   e  z   r    i   I    i   i  p    R   m    t   i  m   z    i   m    t  ë    D  ë    f  r  y    h   S

TABELA 18. Veprat penale të kryera më së shpeshti  Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 34 nga 43

10 Veprat penale me te shpeshta

   i   r   a   u   z    i   r   o    t   u   a   a   p    i    i   m    i   z    ë    t   y   r    f    h    S   e   v    ë   m   r   a

   ë    d   n    ë   r   e   e    j    h    d   e    j    V

   ë    t    h   e    l   e   e    j    h    d   e    j    V

   ë    t    h   e    l    i   m    i    d   n    ë    L

   t    i    l    l   y   p   e   e    j    h    d   e    j    V

  e   m    h   s    t    j   a   u    l    ë   s    ë   s    i   r   u   s   a   p    i    i   m    i    t   m    ë    D

352 146

153 77

285 29

260 6

328 11

154 10

297 14

229 0

255 16

421

   ë    d   n    ë   r    i   m    i    d   n    ë    L

   k    i    l    b   u   p    t   u    k    i    f   a   r    t    i    i   m    i    k    i   z   e   r    R

  a   g   o   r    D

  e    j    t    i    b   a   r    G

   j   e   s    h    t    i    j    G

vitet

neni

   5    0    ’    /    4    0    0    2

14-16

253 112

16-17

234

211

102

44

15

16

26

24

1

18

691

17-18

71

43

17

28

3

18

15

9

0

7

211

14-16

240

139

111

23

49

27

26

18

2

10

645

16-17

208

162

117

52

15

37

33

32

2

19

677

17-18

18

27

10

11

2

6

6

7

0

1

88

14-16

102

60

92

48

26

9

16

9

2

3

367

16-17

328

217

151

54

33

31

21

22

19

17

893

17-18

50

49

37

17

12

20

8

10

5

5

213

14-16

454

345

280

100

81

47

52

41

4

29

1433

16-17

770

590

370

150

63

84

80

78

22

54

2261

17-18

139

119

64

56

17

44

29

26

5

13

512

700

800

   6    0    0    2

   7    0    0    2    j   e   s    h    t    i    j    G

GRAFIKONI 14 nr         5        0        ’        /        4        0        0        2

0

100

200

300

400

500

600

900

1000

14-16 16-17 17-18 14-16

       6        0        0        2

16-17 17-18 14-16

       7        0        0        2

16-17 17-18

Vjedhje e rëndë

Vjedhje e lehtë

Lëndim i lehtë

Vjedhje e pyllit

Dëmtimi I pasurisë së luajtshme

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve

Lëndim i rëndë

Rrezikimi i trafikut publik

Droga

Grabitje

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 35 nga 43

GRAFIKONI ANALITIK KRAHASIMI I GRUP–VEPRAVE

SKEMA 1

Vjedhje e lehtë neni 252 Vjedhje e rendë neni 253 Vjedhje e pyllit neni 285

78.7 %

21.3 %

Kushtet e vështira ekonomike

Kushtet e mira ekonomike

28.39 %

71.61 %

Lëndimi i lehtë Lëndimi i rëndë Dëm. i pasurisë Droga Shfryt. i armeve

neni 153 neni 154 neni 206 neni 229 neni 328

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 36 nga 43

TABELA 19. Struktura e grupeve te të miturve të dyshuar për kryerjen e veprave penale Të miturit e dyshuar për kryerjen e veprave

Përbërja

-

Individuale

Nr. të % miturve

707

42.133

447 grupi nga 2  Në bashkëveprim në grupe me te mitur 

 Në bashkëveprim në grupe me madhorët Gjithsej

202 201 109 36 1 5 2 1

grupi nga 3 940 grupi nga 4 grupi nga 5 grupi nga 6 e më. Sh grupi nga 2 grupi nga 3 31 grupi nga 4 grupi nga 6 1678

56.02

1.85 100.00

GRAFIKONI 15 Në bashkëveprim në grupe me te mitur 

Në bashkëveprim në grupe me madhorët

Individuale

 Në tabelën e 19 dhe grafikonin e 15 janë shënuar rezultatet e strukturës së të miturve gjatë kryerjes së veprave. Ky zbërthim ka vlerë të posaçme për analiza të thella psikologjike. Pjesëmarrja në vjedhje të të miturve bashkë me madhoret i duhet qasje tjetër nga vjedhja e të miturve në grup me bashkë moshatarët e vetë. Sidomos kur i mituri e kryen veprën penale në mënyrë individuale.

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 37 nga 43

Deri sa i mituri kryen vepër bashkë me madhorët mund të merret si detyrim i të miturit nga ana e madhorëve që të kryej akte të kundërligjshme. Ndikimi i shokëve në moshat e përshkruara më lartë është shumë më i lartë se i prindërve,  prandaj edhe shumë vepra kryhen qoftë pa dëshirën e tërë grupit, apo si mbetët zgjedhje tjetër, përpos të vjedhjes bashkë me shokë. Duhet studiuar formimin e grupit. Nuk përjashtohet mundësia kur është formuar grupi të këtë edhe imponim dhe shfrytëzim si haraç. Kryerja e veprave në grup është veprim më i rrezikshëm dhe me i vështirë për të bërë risocializimin e anëtarëve të tij. Ekzistojnë edhe probleme kur gjatë analiza e kërkesave të prokurorëve dëshmoi se nga 138 kërkesa, prej tyre 118 kërkesa nuk e kanë identitetin e plotë të të miturve dhe familjes së tyre. Si për  shembull emri i të miturit nuk është i plotë, ashtu edhe i prindërve, e sidomos në kërkesat e  prokurorëve nuk shënohen edhe emri i nënave të të miturit. Ka shumë të mitur me emër dhe mbiemër,  por edhe me emër të babait të njëjtë me dikën tjetër. Shënohen adresa të gabuara e jo rrallë edhe pa adrese të plota vetëm shënohet lagja pa numër të shtëpisë (është fjala kryesisht për familjet që jetojnë në qytet). Por edhe vështirë gjenden adresat, për shkak se emërtimet e rrugëve kanë ndryshuar disa herë. Këto gabime të prokurorëve në kërkesa rrjedhin nga gabimet e policisë dhe e pylltarëve që me rastin e denoncimit i lëshojnë gabimet të cilat pastaj në mënyrë vargore përcillen të prokurorët dhe SHSK. Nuk është fjala vetëm për 138 anketa të pa realizuara, por edhe për shumë tjera që janë realizuar e që është shpenzuar shumë kohë deri sa janë gjetur të miturit. Në vitin 2006 kryesisht anketat janë dorëzuar prokurorive dhe gjykatave brenda 5-10 ditëve kurse tani në vitin 2007 brenda 11-15 ditëve janë dorëzuar 43.03 % , mendoj se ky ekspedivitet është rekord.  Një numër i familjeve të miturve deri sa kanë arrit kërkesat nga prokuroria e kanë ndërruar  vendbanimi. Pastaj për të zhvilluar intervistën është e domosdoshme kontakti i drejtë për se drejti me të miturin. Jo rrallë ndodhë që të gjendet i mituri, por pa prezencën e njeri prind nuk mund të zhvillohet intervista. Këto janë arsyet që anketat sociale teorikisht nuk ka mundësi të përgatitën brenda  javës me përjashtim kur kemi të bëjmë me raste urgjente kur të miturit gjendet në paraburgim. Për dallim nga viti 2006, tani në vitin 2007 janë shumëfishuar obligimet e zyrtarëve sprovues. Gradualisht janë rritur ekzekutimi i masave dhe dënimeve alternative. Rezultatet e hulumtimit e vërtetojnë se 58 anketa sociale janë dorëzuar prej 0 deri në 5 ditë apo 3.46 %, 484 opo 28.844 % të anketave sociale janë pranuar, punuar dhe dorëzuar brenda 6 deri 10 ditë, 722 apo 43.03 % anketa sociale janë punuar dhe dorëzuar brenda 11-15 ditëve, 386 apo 23,00 % të anketave sociale janë pranuar, punuar dhe dorëzuar brenda 16 deri 20 ditëve dhe 28 apo 1.667 % të

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 38 nga 43

anketave sociale janë pranuar, përpiluar dhe dorëzuar në prokurori apo gjykata brenda 21 deri 25 ditëve.

Shërbimi Sprovues në Republikën e Kosovës, përveç ekzekutimit të masave dhe dënimeve alternative ka obligim edhe mbikëqyrjen dhe ri-integrimin në shoqëri të personave të liruar me kusht nga burgu. TABELA 20. Të liruarit me kusht për vitet 2006 dhe 2007, si dhe indeksin e trendit, sipas rajoneve

Rajonet nëpër 2006 % vite Prishtina Prizreni Mitrovica Peja Gjilani Gjithsej

100

2007 %

Gjith sej

%

59

42.45

82

43.85

141

43.24

28

20.14

31

16.58

59

18.1

20

14.39

27

14.44

47

14.43

18

12.95

31

16.58

49

15.02

14 139

10.07 100.00

16 187

8.56 100.00

30 326

9.21 100.00

Indek  si i rritjes + 23 + 3 + 7 + 13 + 2 + 48

% 47.94 6.23 14.56 27.07 4.2 100.00

GRAFIKONI 17

%

90

2007

80

2006

70

Indeksi i rritjes

60

+ 23

50 40

+ 13

30

+ 7

20

+ 3

10

+ 2

0

Pris htina

Prizreni

Mitrovica

Pe ja

Gjilani

Të gjithë të liruarit me kusht brenda vitit 2006 u është llogaritur e tërë koha që duhet të mbikëqyren duke pas parasysh edhe ata që e kanë përfunduar, për të cilët u është llogarit vetëm ajo kohë.  Në vitin 2006, Shërbimi Sprovues i Kosovës i ka pranuar 139 persona të liruar me kusht nga  burgu. Të liruarve u është llogaritur e tërë koha e shprehur në vite, në ditë dhe e llogaritur në vlerë të shpenzimeve brenda 24 orëve, po të qëndronin ende në burg.

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 39 nga 43

 ..

KONKLUZIONI   Rezultatet e këtij hulumtimi si vazhdimësi e hulumtimeve të tjera do të shërbejnë edhe si  propozime, gjyqtarëve dhe prokurorëve me rastin e aplikimit të masave të diverzitetit dhe dënimeve alternative. Rezultatet e këtij hulumtimi e dëshmojnë efikasitetin e punës dhe veprimtarisë të Shërbimit Sprovues të Kosovës duke e analizuar nga aspekti i resurseve të angazhimit njerëzor, financiare dhe kohore. Gjatë hulumtimit është vërejtur se kursehet Buxheti i Konsoliduar i Kosovës në një shkallë të lart në dy segmente të punës së Shërbimit Sprovues; 1. Ekzekutimin e Dënimeve alternative dhe Mbikëqyrjen, dhe 2. Ri-integrimin në shoqëri të personave të liruar me kusht nga burgu...  Në bazë të shënimeve të marra në nëntor të vitit 2008 nga Shërbimi Korrektues i Kosovës për  një të burgosur për 24 orë shpenzohen 18 € . Të liruarit me kusht janë evidentuar për çdo rajon. Për vitin 2006 nga 139 sa janë në tërë Kosovën vetëm Rajoni i Prishtinës përfshinë 42.45 % të gjithë të liruarve me kusht të Kosovës.  Nga dita e formimit të Komisionit për Lirim me Kusht, informimi kthyes për çdo raport informativ apo përfundimtar dhe bashkëpunimi në nivel më të lartë ka bërë qe edhe Shërbimi Sprovues i Kosovës të ndërton raporte bashkëpunimi dhe të respektohen reciprokisht. Në masë me të madhe edhe nga personat e liruar me kusht përmes shërbimit sprovues kërkesat e tyre të shumta menjëherë shqyrtohen nga ky komision. Pjesa dërmuese e të liruarve me kusht jetojnë në kushte të vështira. Me rastin e burgimit të tyre u është marr pasaporta. Në Kosovë, vende të reja të punës po thuaj nuk ka. Prandaj komisioni për lirim me kusht është duke u dhënë ndihmë me kthimin e pasaportave, me lejimin për të punuar jashtë shtetit, për shërim etj.. Të gjithë të liruarve 139 u janë llogaritur koha e mbikëqyrjes që rezulton me 188 vite. Këto vite duke i zbërthyer në ditë dhe kosto të shpenzimeve 24 orësh për një të burgosur rezulton 188 X 365 = me 68.620 X 18 € = 1.235.160 € Të liruarit me kusht në vitin 2007 në tërë Kosovën janë 187, që rezulton me 257 vite. Të gjithë të liruarit me kusht që janë në mbikëqyrje në vitin 2007 duke i zbërthyer në vite, dhe ditë dhe në shpenzime të përgjithshme fitojmë si vijon:

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 40 nga 43

257 X 365 = 93.805 X 18 € = 1.688..490 €. Nëse i bashkojmë shpenzimet që janë kursyer për të dy vitet do të kemi 1.235.160 € +1.688.490€ = 2.923.650€.  Në radhë të parë me dhënien e dënimeve alternative është në dobi për të miturin, familjen e tij,  buxheti i shtetit dhe shoqëria në përgjithësi. Institucionet e Kosovës duhet të kenë për qëllim të kontribuojnë në krijimin dhe funksionimin e shtetit ligjor, në parandalimin e kriminalitetit dhe zvogëlimin e numrit të përsëritësve të veprave  penale si dhe në kurimin e kryeseve të këtyre veprave. Kështu do të kem Institucione të de-politizuara, bashkëkohore, demokratike dhe profesionale në  punën e tyre bazuar në normat dhe standardet më bashkëkohore dhe duke zbatuar parime: drejtësi, respekt, dinjitet, bashkëpunim dhe kooperim me shoqërinë civile dhe me të gjitha institucionet vendore dhe ndërkombëtare.

Duhet të tejkalohen disa sfidave të Shërbimit Sprovues të Kosovës gjatë punës së tij, të cilat krijojnë mjaftë probleme, duke përfshirë probleme të natyrës teknike dhe ato legjislative. Disa prej tyre janë: 

Mungesa e hapësirave adekuate të punës në pesë Qendrat rajonale të SHSK-së;



Mungesa e veturave zyrtare, ku me numrin e tanishëm nuk i plotëson nevojat e kryerjes së  punëve zyrtare në teren etj.

 

Sensibilizimi i opinionit kosovar për shërbimin sprovues;  Ndryshimi i legjislacionit në Kosovës, ku një vend të rëndësishëm në legjislacionin të zënë masat dhe dënimet alternative;



Përkrahja e Shërbimit Sprovues të Kosovës, si nga institucionet qeveritare, ashtu edhe nga ato ndërkombëtare dhe OJQ-të e ndryshme. Krijimin e kushteve më të mira për punë për  SHSK-në, në njërën anë dhe në anën tjetër ofrimi i donacioneve të ndryshme me anën e të cilave do të përkraheshin kryesit e veprave penale, gjatë dhe pas kryerjes së dënimit;



Përkrahja e Shërbimit Sprovues të Kosovës, në shkollim, aftësim profesional dhe punësim të klientëve tanë. Në këtë mënyrë, me krijimin e perspektivës në shkollim, aftësim në ndonjë  profesion dhe punësim, do të arrihej efekti i plotë në korrektimin, re integrimin në shoqëri dhe rehabilitimin e plotë të kryesve të veprave penale.

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 41 nga 43

V.

 REGJISTRI I LITERATURËS SË SHFRYTËZUAR

 

 

 

 

 

 

 

 

 Kodi Penal i Jugosllavisë të vitit 1947   Ligji penal i RSFJ-së i vitit 1977   Ligji Penal i Kosovës më 1977  http://mitglied.lycos.de/metafora/florilibri1.htm Qendra për Punë Sociale-Prishtinë   Policia e Republikës së Kosovës  Shërbimi Sprovues i Kosovës  Delikuenca e të miturve të Kosovë 2003–2004 (Botimi)

 

VI.

 Ligji për të Mitur i Republikës së Kosovës

 SHTOJCAT-   pas konsultimit me profesorin, pranimit të se rekomandimeve nga profesori do t’i bashkëngjiti edhe shtojcat e  planifikuara...

 Hysni Shala  Punim Seminarik-Delikuenca e të Miturve në Kosovë, Tetovë 2010

Faqe 42 nga 43