prvi dio

BOL - Bol predstavlja direktan odgovor na štetnu pojavu koja prati oštedenja tkiva, kao što su povreda, upala ili karcinom. - Analgetici su jedinjenja koja u terapijskim dozama snižavaju osedaj za bol a nemaju opšti anestetički efekat.

NEOPIOIDNI ANALGETICI Protiv bolni efekat ne izazivaju preko opioidnih receptora Paracetamol (PARACETAMOL, LUPOCET, PLICET) • primjenjuje se za liječenje blagih do umjereno jakih bolova (analgetik) i antipiretik (snižava povišenu tjelesnu temperaturu) • učinak se temelji na inhibiciji ciklooksigenaze, nema protuupalno djelovanje • ne dovodi do oštedenja sluznice želuca • blage nuspojave

•dnevna doza do 4 g

(hepatotoksičnost!!!) • NSAIL •

•

•

lijekovi koji djeluju simptomatski na bol i upalu (blaga i srednje jaka bol izazvana upalom, boli muskularnog i vaskularnog porijekla, zubobolja) koje prati porast sinteze prostaglandina. Inhibiraju sintezu prostaglandina (ciklooksigenazu) koji se ubrajaju u širu skupinu eikosanoida. eikosanoidi pripadaju skupini lokalnih hormona i nalaze se u gotovo

•

svim tkivima i tjelesnim tekudinama. Učestvuju u velikom broju fizioloških i patoloških procesa (upale, tromboza, hemostaza). NSAIL pokazuju zajedničke farmakološke učinke i nuspojave zahvaljujudi zajedničkoj osobini da blokiraju sintezu prostaglandina.

PODJELA NSAIL PREMA HEMIJSKOJ STRUKTURI • Derivati salicilne kiseline: Acetilsalicilna kiselina Analgetik, antipiretik, antireumatik, antiinflamatorni efekat,smanjuje agregaciju trombocita, utiče na izlučivanje mokradne kiseline •

INDIKACIJE: glavobolja, artritis, profilaksa infarkta miokarda, ishemijskog ataka,cerebralne tromboembolije, tromboembolije arterija vena. Male doze se upotrebljavaju da bi se smanjila agregacija trombocita radi prevencije srčanog infarkta. Analgetski i antipiretski efekat: 600900 mg 3-4 x dan Liječenje reumatske groznice: 4-8 g Brzo se apsorbira iz želuca i tankog crijeva, u organizmu se razgrađuje u salicilatne metabolite koji se izlučuju urinom.

• •

•

•

PODJELA NSAIL PREMA HEMIJSKOJ STRUKTURI KONTRAINDIKACIJE: GI tegobe (epigastrična bol, mučnina, povradanje), krvarenje iz GI trakta, ulkus želuca i crijeva, alergije na ASK Lijek treba uzimat nakon jela ili sa puno vode!!! Ne uzimazi u tredem trimestru trudnode!!!

•

NUSPOJAVE: angioedem, krvarenje, bronhospazam, GI krvarenje.

•

Trovanje: simptomi se javljaju ovisno o uzetoj dozi lijeka.

Hiperventilacija, acidoza, iritabilnost, psihički poremedaji •

Osnovna mjera kod trovanja je rehidratacija i korekcija acidobaznog i elektrolitskog disbalansa.

PODJELA NAIL PREMA HEMIJSKOJ STRUKTURI b) Derivati sirdetne kiseline Indometacin (derivat indolsirdetne kiseline): analgetik, antipiretik, posebno izraženo protiv upalno djelovanje. Ne uzrokuje GI tegobe pa se koristi kod bolesnika koji ne podnose acetil-salicilnu kiselinu. •

NUSPOJAVE: glavobolja, depresija, halucinacije, hematološka i jetrena oštedenja KONTRAINDIKACIJE: trudnoda, peptički ulkus, oštedenja bubrega, duševni bolesnici, epilepsija Diklofenak (derivat fenilsirdetne kiseline): analgetik, anipiretik, protiv upalno dljelovanje Nakuplja se u sinovijalnoj tečnosti pa djelovanje može trajati duže nego što traje terapijska koncetracija u krvi. Može dodi do povedane koc. jetrene transaminaze u krvi pa ga treba prestati uzimati ako se ne normalizuje u toku dva mjeseca. -

PODJELA NAIL PREMA HEMIJSKOJ STRUKTURI c) Derivati enolne kiseline Piroksikam (predstavnik oksikama): analgetik, antipiretik, protiv upalno djelovanje kod reumatoidnog artritisa i osteoartritisa Dugi poluživot u plazmi (99% se veže za proteine plazme) pa ga je dovoljno uzimati 1x dnevno Nuspojave i toksičnost slični kao u Acetil-salicilne kiseline •

-

Tenoksikam Meloksikam

d) Derivati propionske kiseline Ibuprofen, ketoprofen, naproksen: slični Acetil-salicilnoj kiselini, ali ih neko bolesnici lakše podnose INDIKACIJE: reumatoidni artritis, osteoartritis i druge reumatoidne bolesti • PODJELA NAIL PREMA HEMIJSKOJ STRUKTURI e) Derivati fenaminske kiseline - Mefenaminska kiselina: analgetik koji se koristi kod reumatskih bolesti, oštedenja mekih tkiva, bolnih mišidno-skeletnih stanja NUSPOJAVE: GIT poremedaji, osip na koži

• •

LIJEČENJE GIHTA Giht je metabolički poremedaj pri kojem se stvara previše purina.

•

Mokradna kiselina je razgradni proizvod purina, čiji je nivo u krvi blizu granice topivosti, pri čemu se stvaraju kristali mokradne kiseline (urati) i odlažu u tkiva.

•

Giht nastaje kada se urati počnu odlagati u zglobove i u druga tkiva, a u bubrezima se počnu stvarati kamenci što može oštetiti bubrežnu funkciju PODJELA LIJEKOVA ZA LIJEČENJE GIHTA

•

Lijekovi za liječenje gihta djeluju na slijedede načine: • Pospješuje izlučivanje mokradne kiseline (probenecid, sulfinpirazon) • Smanjuje sintezu mokradne kiseline (alopirunol) • Inhibiraju migraciju i infiltraciju leukocita u zglobove (kolhicin) • Pokazuju jaki antiinflamacijski efekat (indometacin) -

Liječenje: Preporuka je unos velike količine tečnosti (iznad 2 l) da bi se razrijedili urati u bubregu i smanjilo stvaranje bubrežnih kamenaca.

Liječenje se ne počinje u toku akutnog napada jer bi to pogoršalo stanje bolesnika. FARMAKOLOGIJA PROBAVNOG SISTEMA Sa farmakološkog stanovišta osnovne funkcije GIT-a (probavnog sistema) su: – Želučana sekrecija – Emeza (povradanje) – Motilitet (pokretljivost) crijeva i defekacija – Stvaranje i izlučivanje žuči Želučana sekrecija

Želudac izluči oko 2,5 l soka dnevno. Glavni sastojci soka su - Pepsinogeni, koje luče glavne ili pepsinogene delije - Hlorovodonična kiselina i unutrašnji faktor, luče parijetalne ili acidofilne delije. Sluz luče sluzne delije. Bikarbonatni joni se izlučuju i bivaju zarobljeni u sluzi. Sluz i bikarbonati formiraju želatinozni sloj koji štiti mukozu od želučanog soka. Kiselina (HCl) se izlučuje iz parijetalnih delija djelovanjem protonske pumpe (K+/H+. Stimulansi sekrecije kiseline:

Gastrin (hormon) Acetilkolin (neurotransmiter) Histamin (lokalni hormon) Inhibitori sekrecije kiseline: Prostaglandini E2 i I2 LIJEKOVI KOJI INHIBIRAJU ILI NEUTRALIZIRAJU LUČENJE KISELINE U ŽELUCU Stanja u kojima treba smanjiti lučenje kiseline su: Peptički ulkus (duodenalni i želučani)

Refluks ezofagitis (želučani sok ošteduje jednjak) Zollinger-Ellisonov sindrom

Peptički ulkus Stvaranje peptičkog ulkusa obuhvata: infekciju sluznice želuca izazvanu bakterijom Helicobacter pylori u kombinaciji sa drugim faktorima kao što su neravnoteža između mehanizama koji ošteduju sluznicu (kiselina, pepsin) i mehanizama koji

štite sluznicu (sluz, bikarbonati). Liječenje: Cilj je smanjiti sekreciju kiseline. Lijekovi: - Blokatori histaminskih H2 receptora - Inhibitori protonske pumpe - Antacidi Blokatori histaminskih H2 receptora Blokiraju dejstvo histamina na svim H2 receptorima,ali se uglavnom koriste za inhibiciju sekrecije kiseline u želucu.

cimetidin, ranitidin, famotidin Mehanizam djelovanja: inhibiraju sekreciju kiseline izazvanu djelovanjem histamina, gastrina i acetilholina, smanjuju sekreciju pepsina sa smanjenjem zapremine želučanog soka. Primjena: dobro se apsorbuju nakon oralne primjene Cimetidin i ranitidin se koriste i i.m. I i.v. Nuspojave: rijetko se javljaju Proliv, nestabilnost, bol u mišidima, prolazni osip, vrtoglavica Cimetidin smanjuje lučenje HCl, povisuje pH želuca i omogudava obnovu nadražene i oštedene

sluznice želuca. Kod gastritisa pomaže da se zaliječi i ne pređe u ulkus. Kod GERB-a i Zollinger-Ellisonovog sy. Nuspojave: mučnina, dijareja, a ima i antiandrogeni efekt te se može javiti impotencija i ginekomastija. Ranitidin najbolji blokator H2 receptora! Manje je toksičan od cimetidina Blokator H2 receptora koji se najviše koristi Za razliku od cimetidina ne veže za citokrom P450 i ne ometa metabolizam drugih lijekova

Inhibitori protonske pumpe Mehanizam djelovanja: Ireverzibilno inhibiraju protonsku pumpu (H+/K+-ATPazu) krajnji korak na putu sekrekeciju kiselinu u želucu Omeprazol Omeprazol je prolijek (u organizmu metabolizira i prelazi u aktivnu formu) Farmakokinetika: oralno, pri niskim pH vrijednsotima se razgrađuje pa se mora uzimati u obliku gastrorezistentnih granula/peleca. Dobro se apsorbuje iz GIT-a. Izlučuje se brzo urinom, ali djeluje

duže zbog zaliha aktivnog metabolita u parijetalnim delijama. Primjena: peptički ulkus, refluks ezofagitis, jedan od lijekova trojne terapije u liječenju infekcije izazvane Helycobacter pylory, Zollinger Ellisonov sindrom Nuspojave: rijetke, mogude glavobolje, proliv, osip Lansoprazol, pantoprazol Antacidi Neutrališu želučanu kiselinu i povedavaju pH želučanog soka, tj. smajuju kiselost u želucu. Klinički značaj im daje sposobnost adsorpcije, puferskih osobina

i oblaganja sluznice. Magnezijeve i aluminijeve soli Soli magnezija – nuspojava: dijareja Soli aluminija – nuspojava: opstipacija Koriste se u kombinaciji radi očuvanja normalne funkcije crijeva. Primjena: dispepsija (bol u gornjem dijelu probavnog sistema), simptomatska terapija peptičkog ulkusa Uglavnom se koriste kao dopuna ulkusnoj terapiji i to za smanjenje boli na početku liječenja

Postoje brojni preparati antacida: - Magnezijum hidroksid, Magnezijum trisilkat, aluminijum hidroksid, - Natrijum bikarbonat:ne treba dugo primjenjivati niti davati osobama na dijeti sa smanjenim unosom soli. - Alginati:kombinnuju se sa antacidima u liječenju refluks ezofagitisa Gastroezofagealna refluksna bolest (GERB)

karakterizira je vradanje želučanog sadržaja u jednjak Razlog - loša funkcija kardijačnog sfinktera stalna žgaravica, ulceracije, krvarenja, i bolovi kod gutanja. Liječenje: - Antagonisti H2 receptora - Inhibitori protonske pumpe, - Propulzivi - povedavaju pokretljivost GIT-a, kao metoklopramid i cisaprid. Liječenje infekcija izazvanih Helicobacter pylori

Kombinirana terapija (IPP+2 antibiotika) 1. IPP + AMOKSICILIN + METRONIDAZOL 2. OMEPRAZOL + AMOKSICILIN + KLARITROMICIN 3. TETRACIKLIN + METRONIDAZOL + HELATI BIZMUTA Lijekovi koji štite sluznicu Podstiču mehanizme koji štite sluznicu i/ili stvaraju mehaničku barijeru na površini ulkusa. Helat bizmuta se koristi u terapji Helycobacter pylori

Neželjena dejstva: mučnina, povradanje, crna obojenost jezika i stolice. Sukralfat: spoj alumijum hidroksida i sulfatizirane saharoze Smanjuje apsorpciju lijekova: fluorokinolona, teofilina, tetraciklina, digoksin Nuspojave: rijetke, opstipacija, suha usta, mučnina Karbenoksolon, misoprostol, Emetici Emetici su sredstva koja provociraju povradanje.

Situacije kada je potrebno izazvati povradanje: unos toksičnih materija Ipekakuana djeluje lokalno na želudac U slučaju trovanja primjeniti aktivni medicinski ugljen, koji de vezati toksin Centralni emetici: morfin,apomorfin, tetraciklini i glikozidi digitalisa U terapijske svrhe se može koristiti samo apomorfin i to oprezno jer može uzrokovati kolaps. Antiemetici Lijekovi koji koče proces povradanja.

1 Antagonisti dopaminskih D2 receptora -Metoklopramid (Primjena kod povradanja uzrokovanog uremijom, radijacijom, GI poremedajima,citotoksičnim lijekovima). -Fenotiazini-prohlorperazin (Primjena kod povradanja uzrokovanog uremijom, radijacijom, virusnim gastroenteritisom, trudnodom) 2. Blokatori muskarinskih receptora - Skopolamin (kinetoze-bolest putovanja) Osnovne nuspojave antiemetika:

- Omamljenost i antiparasimpatički efekti - Distoničke reakcije - Opdi CNS poremedaji - Glavobolja, GI nemir Motilitet GIT-a Purgativi su sredstva za čišdenje. Čišdenje se može postidi na različite načine. 1. Laksativi – Voluminozni (povedavaju volumen neapsorbirajudeg čvrstog ostatka) Metil mceluloza, agar, mekinje... – Osmotski laksativi (povedavaju sadržaj vodenog sadržaja)

Laktuloza i Purgativne soli (Mg sulfat, Mg hidroksid)

2. Omekšivači stolice – Dokusat natrij je površinski aktivna supstanca koja omekšava stolicu. Ispoljava slabo nadražajno djelovanje 3. Nadražajni purgativi porast izlučivanja vode i elektrolita i ubrzavaju peristaltiku – Bisakodil, sena Antidijaroici

Lijekovi koji se koriste u liječenju dijareje. 1. Lijekovi koji smanjuju motilitet crijeva Loperamid, difenoksilat, bizmut subsalicilat, kodein 2. Adsorbensi Kaolin, pektin, kreda, metil celuloza, 3. Lijekovi koji modificiraju transport tečnosti i elektrolita Spazmolitici Primjenjuju se relaksiraju mišide glatkog crijeva i ublažavaju grčeve i popratnu bol. Koriste se za liječenje sindroma iritabilnog crijeva.

Dicikloserin, mebeverin

Lijekovi za hroničnu upalu crijeva Ulcerozni kolitis i Kronova bolest prednizolon, sulfalazin, mesalazin. Framakologija krvi Osnovne anatomske komponente od kojih se sastoji hematopoetski sistem su: krv, koštana srž, limfni čvorovi i timus, sa slezenom i jetrom kao važnim pripadajudim organima. - Krv se sastoji iz čvrstih elemenata (crvena i bijela krvna zrnca i

trombociti) i tekude plazme. Uloge krvi su brojne: Krv služi u funkciji disanja tj. za prijenos kisika i ugljen dioksida, zatim za prijenos prehrambenih tvari, otpadnih tvari, hormona, enzima, vitamina itd. Uloga joj je i regulacija volumena tjelesnih tekudina, regulacija acido-bazne ravnoteže, te regulacija tjelesne temperature, a također ima i veliku zaštitnu ulogu. Anemija se definiše kao smanjena koncentacija hemoglobina u krvi. Na osnovu veličine i izgleda eritocita, sadržajem hemoglobina i

mikroskopske evaluacije razmaza krvi: - Hipohromna (mikrocitna) anemija - mali eritrociti sa malim sadržajem hemoglobina; uzrokovana nedostatkom željeza - Makrocitna anemija - veliki eritrociti, malo ih je na broju - Normocitna (normohromna) anemija manje eritrocita koji su normalne veličine, svaki sa normalnim sadržajem hemoglobina - Anemije sa mešovitim karakteristikama Podjela anemija prema uzrocima nastanka:

- Izazvane deficitom nutritijenata neophodnih u hematopoezi (željezo, folna kiselina, vitamin B12, piridoksin i vitamin C) - Anemije izazvane depresijom koštane srži uzrokovane: otrovima (npr. lijekovi koji se koriste u hemoterapiji), radijacijskom terapijom, bolestima koštane srži nepoznatog uzroka (idiopatska aplastična anemija, leukemija) - Smanjeno stvaranje eritropoetina ili smanjen odgovor na eritropoetin (hronična bubrežna insuficijencija, reumatoidni

artritis - Anemija uzrokovane intenzivnim raspadanjem eritrocita (hemolitička anemija) Antianemijski lijekovi se veoma često koristi kao dopunska terapija za liječenje osnovnog oboljenja

Fero soli (Fe++) se bolje resorbuje od feri (Fe+++) soli, tako da željezo iz hrane, koje nije u sastavu hema, da bi se resorbovalo mora da se prevede u fero oblik.

- Resorpcija podrazumijeva aktivan transport unutar delija sluzokože crijeva u jejunumu i gornjem dijelu ileuma, odakle se ono transportuje u plazmu i/ili deponuje intracelularno kao feritin. - Količina željeza u organizmu se kontroliše isključivo resorpcijom; u deficitu se više željeza transportuje u plazmu nego što deponuje u obliku feritina - Gubitak željeza iz organizma dešava se zahvaljujudi deskvamaciji (ljuštenje) delija mukoze bogatih feritinom, željezo se ne izlučuje urinom

Oralni preparati željeza: ispravljaju deficit veoma brzo i potpuno ukoliko je njegova apsorpcija iz GITnormalna. Osnovni preparat željeza: (fero-sulfat, fero-glukonat, ferofumarat, fero-glicin sulfat) Liječenje traje 3-6 mjeseci i nede samo anemija biti korigirana, nego de se ponovo napuniti skladišta željezom. Izostanak odgovora na oralnu terapiju može biti zbog pogrešne dijagnoze (anemija drugog uzroka), nastavljenog gubitka željeza, hronične upale ili ostalih bolesti koje suprimiraju

funkciju koštane srži ili bolesnikova nesposobnost da uzima ili apsorbira oralno željezo. Nus pojave: mučnina, epigastrična bol, abdominalni grčevi, konstipacija ili dijareja Bolesnici koje uzimaju oralno željezo imaju crnu stolicu Parenteralna terapija: rezervisana za bolesnike sa dokazanim deficitom željeza, koji ne podnose ili ne mogu apsorbirati oralno željezo Stabilni kompleks feri-hidroksida i niskomolekularnog dekstrana (50 mg željeza na 1 ml otopine): duboka i.m.

injekcija ili i.v. Infuzija Nuspojave: lokalna bol i smedje obojeno tkivo oko mjesta injiciranja, glavobolja, mučnina crvenilo, bronhospazam, rijetko anafilaksija i smrt - i.v. Injekcija eliminira bol i bojenje tkiva - Deficit folne kiseline uglavnom je posljedica smanjenog unosa hrane, i dešava se uglavnom u stanjima kada je povedana potreba organizma za folnom kiselinom (trudnoda, hronična hemoliza kod pacijenata sa hemoglobinopatijama)

- Klinička primjena vitamina B12: u terapiji perniciozne anemije,profilaktički poslije operacija u kojima je otklonjeno mjesto stvaranja unutrašnjeg faktora (želudac) - Deficit vitamina B12 je posljedica smanjene resorpcije (uzrokavana nedostatkom unutrašnjeg faktora-glikoprotein koji se luči u želucu, poremedajem resorpcije u terminalnom ileumu. - Faktori stimulacije kolonija (CSF): stimuliraju stvaranje kolonija lukocita

- Faktori stimulacije kolonija granulocita (G-CSF): stimulira progenitore neutrofila - Faktori stimulacije kolonija granulocita-makrofaga (GM-CSF): stimuliše razvoj više tipova progenitorskih delija Krvarenja i tromboza su stanja suprotna od hemostaze (zaustavljanje krvarenja) Hemostaza nastaje pomodu nekoliko mehanizama: spazam krvnih sudova, stvaranje trombocitnog čepa, zgrušavanje krvi i urastanje vezivnog tkiva u ugrušak. Proces koagulacije krvi počinje adhezijom i agregacijom

trombocita, a završava stvaranjem fibrina. Na površini trombocita se nalaze gotovi svi faktori koagulacije krvi: fibrinogen, protrombin, faktori V, VI, VII, VIII, IX, X i XI. Adhezija trombocita na ozlijedjeni ili patološki promijenjen krvni sud se zbiva nekoliko sekundi nakon ozljede, a nastavlja se proces agregacije trombocita i zatvara ozlijedjeni krvi sud. Antikoagulansi i inhibitori agregacije trombocita prekidaju proces koagulacije krvi, pa se zato i upotrebljavaju u liječenju tromboembolijskih bolesti

(sprečavanje stvaranja ugrušaka i posljedične embolije, u prevenciji tromboembolijskih komplikacija nakon hirurških zahvata) Heparin i niskomolekularni heparini: Heparin nije jedinstvena supstance, ved je riječ o grupi mukopolisaharida Komercijalni preparati sadrže heparin dobijen iz pluda goveda ili crijeva. Antikoagulantna aktivnost ovisi o inhibitarnoj proteazi u plazmi– antitrombinu III – kofaktoru heparina. Antitrombini su najvažniji inhibitori koagulacije krvi, a klinički je važan samo antitrombin

III. Heparin se koristi za kratkotrajnu primjenu (i.v. Injekcije ili trajne intravenske infuzije), a posjeduje antitromboplastično i antitrombinsko djelovanje. Koči stvaranje tromboplastina u plazmi i uzrokuje razgradnju ved stvorenog tromboplastina. - Osim djelovanja na koagulaciju krvi, heparin u malim dozama aktivira lipopreteinsku lipazu, te razbistrava lipemičnu plazmu, primjenjuje se kod primarnog i sekundarnog hiperaldosteronizma, jer koči sekreciju aldosterona

Kontraindikacije kod bolesnika sa hipertenzivnim reagiranjima na lijek, koji krvare ili hemofilije, trombocitopeniju, intravaskularno krvarenje, hipertenziju. Kod trudnica se upotrebljava samo kod jasnih indikacija uprkos nemogudnosti prolaska kroz placentarnu barijeru Pri manjim nuspojavama dovoljno je prekinuti liječenje, a ako je krvarenje vrlo jako treba davati antagoniste heparina: toluidinsko plavilo, protaminski sulfat, heksadimetrin bromid

Enoksaparin pokazuje istu ili vedu aktivnost, a manju učestalost krvarenja, povedanu biodosupnost nakon supkutane injekcije, manje frekventno doziranje Smanjuju u krvi faktore koagulacije, čija sinteza ovisi o vitaminu K. - Liječenje krvarenja koje može nastati kao posljedica predoziranja peroralnih antikoagulanasa provodi se davanjem vitamina K, koji je kompetetivni Antagonsit peroralnim antikoagulansima, transfuzijom krvi ili primjenom samih faktora zgrušavanja

Nuspojave: mučnina, povradanje, anoreksija, dijareja, katkad ispadanje kose

Varfarin: djeuluje samo in vivo i nemaju efekat na zgrušavanje krvi ukoliko se krvi dodaju in vitro. Kontraindikacije: peptični ulkus, različite krvne bolesti, cerebralne hemoragije, jetrene bolesti, bakterijski endokarditis. Derivati kumarina i indandiona: teratogeni

- Faktori koji potenciraju dejstvo oralnih antikoagulansa: bolest (oboljenje jetre može da poremeti sintezu faktora koagulacije), lijekovi (agensi koji inhibiraju metabolizam lijekova u jetri –cimetidin, imipramin, kotrimaksozol, metronidazol, amjodaron, lijekovi koji inhibiraju funkciju trombocita – NSAIL i neki antibiotici: meksolaktam, kerbenicilin, lijekovi koji istiskuju varfarin sa mjesta

vezivanja za albumine plazme ( NSAIL ili hloral hidrat), lijekovi koji inhibiraju redukciju vitamina K (cefalosporini), lijekovi koji smanjuju iskoristljivost vitamina K (antibiotici) Faktori koji smanjuju dejstvo oralnih antikoagulansa: fiziloško stanje/bolest (trudnoda), lijekovi (u tim slučajevima treba povedati dozu antikoagulansa), vitamin K, lijekovi koji indukuju hepatične P450 enzime

(karbamazepin, rifampicin, barbiturati), lijekovi koji smanjuju resorpciju (holestiramin).

Opda farmakologija Farmakologija – nauka o lijekovima, bavi se međudjelovanjem lijeka i organizma grč. Pharmakon=lijek, otrov i logos= nauka LIJEK (WHO) je svako sredstvo koje se upotrebljava u svrhu liječenja, dijagnosticiranja i sprječavanja oboljenja. Drugim riječima, lijek je svako sredstvo koje se aplicira u ljudski

organizam u gore navedene svrhe. Razlika između lijeka i otrova je DOZA. Npr. primjena joda kod hipofunkcije štitne žlijezde (gušavost) de dovesti do izliječenja bolesti. Međutim, ista doza joda može biti toksična za organizam kod normalnog rada štitne žlijezde. Pored doze lijeka koja je kritična za djelovanje samog lijeka, stanje organizma na koje lijek djeluje je također značajan faktor. ALTERNATIVNI TERAPIJSKI PRINCIPI Prije razvoja farmakologije kao nauke u terapiji su postojali sistemi

liječenja koji su se temeljili na različitim principima. ALOPATIJA - suprotno se liječi suprotnim Giegoriy (1735-1821) • puštanje krvi • emetici • purgativi HOMEOPATIJA - slično se liječi sličnim Hahnemann (1755-1843) Učinak lijekova povedava se njihovim razrijeđenjem. Farmakologija se može podijeliti na dva osnovna područja:

FARMAKOKINETIKA proučava kako se lijek ponaša u organizmu od mjesta primjene do izlučivanja (ulazak u organizam, raspodjela, biotransformacija i napuštanje organizma) FARMAKODINAMIKA proučava mehanizam djelovanja lijekova, tj. kakve promjene u organizmu izaziva

Lokalno i opde/sistemsko djelovanje lijeka

Lokalno djelovanje: lijek se stavlja direktno na oboljelo mjesto sa namjerom da tamo djeluje. U ovom slučaju koncentracija lijeka je najveda na mjestu djelovanja. Opde/sistemsko djelovanje: nakon primjene lijeka dolazi do apsorpcije (prelazak lijeka u krvotok). Putem krvi lijek se prenosi u različita tkiva, tako da je mogudnost neželjenog djelovanja veda nego kod lokalnog djelovanja Lijek primjenjen na različita mjesta se apsorbira u krvotok, krvlju se

rasporedjuje u sva tkiva i na kraju se izlučuje iz organizma. Da bi se lijek apsorbirao, distribuirao i eliminirao mora prodi kroz delijske membrane. Vedina lijekova u krvi se vežu za proteine (uglavnom albumine) i na taj način prenosi krvotokom do mjesta djelovanja. Da bi lijek mogao djelovati mora biti u slobodnom obliku, što znači da se kompleks Raspada i kako slobodno lijek odlazi iz cirkulacije tako se stvara novi kompleks (postoji ravnoteža između slobodnog i vezanog lijeka).

Delijske se membrane sastoje od lipida i proteina. Membrana selektivno propusna! Prolazak lijeka kroz membranu zavisi od njegovih osobina kao i od građe same membrane. MEHANIZMI PROLAZA LIJEKOVA KROZ MEMBRANU • Pasivna difuzija • Aktivni transport • Olakšana difuzija • Pinocitoza 1. Difuzija: lijekovi prolaze sa kroz membranu sa mjesta vede koncentracije na mjesto manje konc (niz konc. gradijent).

Faktori koji utiču na difuziju: Liposolubilnost lijekova: topivost lijeka u membranskim lipidima je važna za distribuciju lijeka. Relativna liposubilnost lijeka: Lijek se izmudka u smjesi ulja i vode i odredi se koliko se lijeka otopilo u ulju, a koliko u vodi (konc.u ulju/konc. u vodi) = koeficijent distribucije Lijeka. Vedi koeficijent distribucije znači brži prolazak lijeka kroz membranu, odnosno bržu apsorpciju, distribuciju i eliminaciju.

TRANSPORT LIJEKA KROZ MEMBRANU Ioniziranost lijeka: tvari koje se ioniziraju (disociraju) topive su u vodi i ne prolaze kroz delijsku membranu, a one kod tvari koje nisu ionizirane prolaz kroz membranu ovisi o liposolubilnosti. Mjera disociranja je konstanta ionizacije, koja se izražava kao pKa (negativan logaritam konstante disocijacije). 2. Aktivni transport: može se odvijati i uz koncentracijski

gradijent (sa mjesta manje na mjesto vede konc).Lijek se veže za protein prijenosnik na jednoj strani membrane, prenosi i otpušta na drugoj strani pri čemu se troši energija koja nastaje razgradnjom ATP-a. Može se inhibirati sa tvarima koje se vežu na isto mjesto na prijenosnik. Broj prijenosnika je ograničen pa može dodi do zasidenja (razlika od difuzije) 5. Olakšana difuzija: kombinacija pasivne difuzije i aktivnog transporta (odvija se niz konc. gradijent, a može se kočiti tvarima

koje se vežu na isto mjesto na proteinu). 6. Pinocitoza: lijek se prenosi u vezikuli (mjehuridu) sa jedne strane membrane na drugu. Proces je spor i ograničen, a prolaze samo lijekovi i proteini koji ne mogu prodi na drugi način. FARMAKOKINETIKA (životni ciklus lijeka) APSORPCIJA LIJEKOVA Prelazak lijeka sa mjesta primjene u plazmu (bitna za sve načine primjene osim intravenskog)

Način unosa lijeka u organizam ljekoviti oblik

Enteralna primjena lijekova: Lijek se nakon uzimanja resorbuje iz probavnog trakta preko sluzince želuca i crijeva. Lijek ulazi u krvotok preko sistema vene porte i kroz jetru. Veliki broj lijekova prilikom prolaska kroz jetru se razgrađuje, zbog čega se smanjuje djelovanje lijeka – metabolizam prvog

prolaska kroz jetru (first pass metabolism). Proces apsorpcije lijeka iz GIT trakta i prolaz kroz jetru traju određeno vrijeme tako da je djelovanje lijeka odgođeno. Parenteralna primjena lijekova Lijek prilikom ulaska u krvotok zaobilazi GIT i jetru. Lijek se apsorbuje u pludima nakon udisanja, inhalacije. Rektalna primjena zaobilazi jetru (rektalni venski sistem se prazni u sistem donje šuplje vene i na taj

način ulazi u krvotok. Djelovanje lijeka je brzo i sigurno nakon parenteralne Primjene. Apsorpcija lijeka utiče na izbor načina primjene lijeka, kao i dozu lijeka. BIOLOŠKA RASPOLOŽIVOST/BIODOSTUPNOST Nakon peroralne primjene označava postotak lijeka koji dospije u opdu cirkulaciju i raspoloživ je za farmakološko djelovanje. Dva ista lijeka različitih proizvođača su

bioekvivalentni ako im je biološka raspoloživost jednaka. ŠTA ODREĐUJE BIOLOŠKU RASPOLOŽIVOST? - Fizička svojstva lijeka (hidrofobnost, pKa, topljivost) - Formulacija lijeka (trenutno otpuštanje, produženo oslobađanje itd.) - Ako se lijek primjenjuje nakon jela ili natašte stanju - Želučano pražnjenje - Interakcije s drugim lijekovima - Starosna dob - Dijeta - Spol

- Stanje bolesti Oralna primjena (gutanje) (tableta se raspada na manje čestice, topi se da bi se lijek oslobodio iz čestica i difuzijom apsrbirao u krv) Kroz mukozne membrane – Oralna mukoza - sublingvalne tablete (liposolubilno lijekovi veoma brzo se apsorbiraju kroz guste kapilare ispod jezika i lijek veoma brzo djeluje) – Nazalna mukoza Topikalna/Transdermalna (kroz kožu)

(samo liposolubilno lijekovi se apsorbiraju kroz neoštedenu kožu) Rektalna (supozitorije) (oko 50% lijeka mimoilazi jetru na putu ka opdoj cirkulaciji i manje lijeka podlijeze razgradnji) Parenteralna (injekcija) (lijek pri ulasku u opdu cirkulaciju zaobilazi jetru, tako da nema razgradnje lijeka) - Intramuskularna (IM) - Supkutana (SC) ( dosta brza aposrpcija, ovi o prokrvljenosti tkiva, što je lijek

liposolubilniji brže difuzijom prolazi kroz kapilare u opdu cirkulaciju) - Intrakutano (IC) (rijetko, lokalni anestetici, dijagnostičke tvari) - Intravenski (IV) (velika koncentracija lijeka u krvi i brz učinak) Treba voditi računa da se lijek daje sporo da bi se izbjegli toksični učinci lijeka). Inhalacija lijekova (brzo se postiže velika konc. lijeka u krvi zbog velike apsorptivne površine plida)

NAJBRŽA APSORPCIJA Direktno u mozak - Intracerebralno (u moždana tkiva) - Intracerebroventrikularno (u moždane vijuge) Nakon apsorpcije lijek se krvotokom rasporedjuje u sve organe. Kada lijek dospije u krv, krvlju se prenosi u slobodnom i vezanom obliku. Samo slobodni dio lijeka odlazi u tkiva (djeluje) ili se izlučuje (npr. putem bubrega). Postoji ravnoteža između

slobodnog i vezanog dijela lijeka (slobodni dio lijeka napušta cirkulaciju, a vezani dio se oslobadja od proteina). Ukoliko se dva lijeka vežu za isto mjesto na proteinu jedan može istisnuti drugi i povedati njegovo djelovanje (interakcije lijekova). DISTRIBUCIJA LIJEKOVA Intenzitet ulaska lijeka iz krvi u pojedine organe zavisi prokrvljenosti organa. Najviše su prokrvljeni – SRCE, MOZAK, BUBREZI, JETRA,

Srednje – SKELETNI MIŠIDI UTROBNI ORGANI Najmanje – MASNO I VEZIVNO TKIVO, KOSTI

Krvno-moždana barijera Placentarna barijera (svi lijekovi koje majka uzima u toku trudnode mogu dospjeti u fetus i potencijalno ga oštetiti) Enzimatske promjene lijeka u organizmu obično poništavaju njegovu aktivnost. Faze biotransformacije: 1. FAZA

- Oksidacija - Redukcija - Hidroliza - Dezaminacija - Promjene na prstenu 2. FAZA Konjugacija s - Glukuronskom kiselinom - Sumpornom kiselinom - Aminokiselinama - Glutationom Reakcije I faze: nastaju metaboliti koji su uglavnom više reaktivni i više toksični od samog lijeka.

Reakcije II faze dovode do inaktivacije lijeka Biotransformacija smanjuje lipofilnost lijeka i oni postaju prikladniji za izlučivanje putem bubrega. Biotransformacija se odvija uglavnom u jetri (enzimi Citohrom P-450 – enzimi reakcija I faze ), mada se neki lijekovi metaboliziraju u plazmi, pludima ili crijevu.

Metabolizam prvog prolaza (first pass metabolism)- jetra

metabolizora neke lijekove toliko efikasno da je količina koja stiže u sistemsku cirkulaciju značajno manja od količine koja je resorbovana (per os primjena lijekova) (aspirin, levodopa, lidokain, metoprolol, morfin...) U jetri mnogi lijekovi djelovanjem jetrenih enzima budu promijenjeni u metabolite i onda se putem žuči izlučuju u crijeva Lijekovi koji se uzimaju udisanjem izlučuju se izdisanjem preko pluda

Preko probavnog sustava lijekovi se mogu izlučivati preko žlijezda slinovnica, žlijezda u želucu, tankom i debelom crijevu Tri osnovna mehanizma vezana za bubrežnu eliminaciju: - glomerularna filtracija - aktivna tubularna sekrecija - pasivna difuzija kroz tubularni epitel FARMAKOKINETSKI POJMOVI - T ‫ݣ‬: poluvrijeme eliminacije, vrijeme potrebno da se koncentracija lijeka spusti na polovicu

- C max: maksimalna koncentracija lijeka u krvi - T max: vrijeme potrebno za postizanje maksimalne koncentracije lijeka u krvi - AUC: površina ispod krivulje eliminacije lijeka (sluzi za odredjivanje biodosupnosti lijeka) -

CL (renalni klirens): Mjera za sposobnost organizma da odstrani lijek. Volumen krvi koji se u jedinici vremena očisti od lijeka (putem bubrega).

Klirens=brzina eliminacije/koncentracija FARMAKODINAMIKA (mehanizam djelovanja lijeka u organizmu) Lijekovi u organizmu djeluju na tačno odabrane i specifična molekule koje lijek prepozna, za njih se veže i ulazi u hemijsku reakciju ili mijenja njihovu konformaciju. Sve ciljne molekule na koje lijek djeluje su se u prošlosti nazivale receptori. Receptori (IUPHAR, 1995): delijska makromolekula koja je

izravno i specifično odgovorna za primanje hemijskih signala između delija ili unutar delija. Vezanje lijeka, neurotransmitera, hormona sa receptorom pokrede promjene u funkcioniranju delije. Ligand: tvar koja se veže za mjesto prepoznavanja (lijekovi, hormoni, neurotransmiteri, faktori rasta) Specifičnost se odnosi na podudarnost i prepoznavanje Vežu se na principu ključ ključanica

Lijekovi koji potiču receptor, a time i određeni organ na kojem se nalaze na povedanu aktivnost – SINERGISTI Lijekovi koji blokiraju određeni receptor i time smanjuju aktivnost organa – ANTAGONISTI Kada uzmemo više vrsta lijekova i kada se oni u svojem djelovanju pojačavaju (a mogu se i smanjiti djelovanja, mogu se ne podnositi)

to se naziva SINERGIZAM, a takvi lijekovi SINERGISTI Lijekovi koji zajedno imaju oslabljeno djelovanje – ANTAGONISTI, ANTAGONIZAM Nepodudarnost ili inkompatibilnost lijekova je INTERAKCIJA to su neželjene reakcije između dva lijeka pri zajedničkoj primjeni

DOZIRANJE LIJEKOVA

DOZA je količina lijeka koju unosimo u organizam MINIMALNA DOZA je najmanja doza lijeka koja ima ljekovit učinak. MAKSIMALNA DOZA je najveda doza lijeka koja korisna, a nije štetna. TOKSIČNA DOZA je doza koja je veda od maksimalne i izaziva otrovanje. LETALNA DOZA je doza lijeka koja de prouzročiti smrt.

OPTIMALNA DOZA je doza lijeka koja je najbolja – doza između najmanje i najvede POJEDINAČNA DOZA je doza koja se daje odjednom, a DNEVNA DOZA je doza koju bolesnik dobije u 24 sata. Dozu treba smanjiti kod djece i staraca Kod djece organi za razgradnju još nisu razvijeni, a kod starijih je funkcija tih organa oslabljena KLASIFIKACIJA I NAZIVI LIJEKOVA

Farmakodinamska - prema mehanizmu djelovanja - Antagonisti kalcija - Beta blokatori - Inhibitori sinteze prostaglandina Farmakoterapijska - prema medicinskoj upotrebi - Antihipertenzivi - Antiaritmici - Protuupalni lijekovi NEŽELJENE REAKCIJE NA LIJEKOVE • Otrovanje a) prevelika doza b) Hiperreaktivnost

• Genetski poremedaji (idiosinkrazija) • Karcinogenost, teratogenost, mutagenost • Alergije • Nezrelost organizma • Posredne neželjene reakcije (npr. poremedaj crijevne flore)

PROMJENE KOD PONOVLJENE PRIMJENE LIJEKA

KUMULACIJA – postepeno povedavanje koncentracije lijeka u krvi i tkivima prilikom ponovljene primjene lijeka (mogudnost intoksikacije) Udarna doza – podrazumijeva započinjanje liječenje primjenom velike, udarne doze lijeka , kako bi lijek ispoljio puno djelovanje u ranoj fazi bolesti TOLERANCIJA – stanje smanjene osjetljivosti organizma prema djelovanju lijeka (zbog ubrzane eliminacije, nishodne regulacije)

TAHIFILAKSIJA – akutni oblik tolerancije REZISTENCIJA – smanjena osjetljivost, povedana otpornost patogenih mikroorganizama prema antibioticima DESENZITIZACIJA – postepeno slabljenje efekta uprkos i daljem prisustvu lijeka na nivou receptora ISTRAŽIVANJE NOVIH LIJEKOVA FARMAKOLOŠKI PROFIL

Pretklinička istraživanja sudbina u organizmu farmakodinamika farmakokinetika Toksikologija Klinička ispitivanja zdravi dobrovoljci kontrolirani klinički pokusi Pradenje lijekova u kliničkoj praksi kontrolirani usporedni pokusi farmakoekonomske studije pradenje nuspojava

OPDI ANESTETICI

Opdi anestetici se koriste kao dodatak hirurškim postupcima da bi se bolesnik uveo u besvjesno stanje i izgubio osjetljivost na bol. Primjenjuju se sistemski i efekat postižu djelovanjem na CNS. Predstavljaju najopasnije lijekove dopuštene za kliničku upotrebu (pogrešna doza može dovesti do smrti zbog gubitka kardiovaskularnih refleksa i paralize disanja). Podjela prema načinu primjene: - Opdi inhalacioni anestetici - Opdi intravenski anestetici

POJEDINI INHALACIONI ANESTETICI - Halotan: djelotvoran, neeksplozivan, neiritantan, izaziva hipotenziju, srčane aritmije, Zbog velike liposolubilnosti pospanost dugo traje Ponovljena upotreba izaziva rizik od oštedenja jetre, maligna hipertermija (intenzivno stvaranje toplote u skeletnim mišidima) - Azotni oksidul: slabo djelotvoran pa se kombinuje sa drugim lijekovima

Brza indukcija i oporavak od anestezije Dugotrajna upotreba izaziva depresiju koštane srži

-

Enfluran: sličan halotanu, halogenovani anestetik Brža indukcija i oporavak od halotana Može izazvati konvulzije kod uvođenja u anesteziju ili oporavka od anestezije Može izazvati epileptične napade - Izofluran: sličan enfluranu , ali bez izazivanja epileptičnih napada Nadražajno djelovanje na respiratorni trakt

- Eter : koristi se u državama gdje nisu dostupni moderniji lijekovi Spor uvod i oporavak od anestezije, zapaljiv, analgetičke i miorelaksantne osobine

INTRAVENSKI ANESTETICI Koriste se za uvod u opdu anesteziju. Bolesnika uvode u anesteziju za 20 sec nakon i.v. Primjene. Kada se ubrizgaju u cirkulaciju ne može se ispraviti pojava ne željenih efekata niti smanjiti doza. Najčešde korišteni lijekovi:

- Tiopenton (barbiturat): djeluje brzo i kratko zbog redistribucije. Mala razlika između doze koja izaziva anesteziju i doze koja izaziva depresiju kardiovaskularnog sistema - Etomidat: sličan tiopentonu , ali se brže metabolizira, manji rizik od kardiovaskularnih komplikacija

- Propofol: brzo se metabolizira, brz oporavak od anestezije Koristan za kratkotrajne intervencije Primjenjuje se i u obliku infuzije za održavanje anestezije u kombinaciji sa drugim lijekovima. - Ketamin: inhibira glutaminske receptore u CNS-u. Disocijativna anestezija – bolesnik svjestan, ali sa amnezijom i ne reaguje na bol Prilikom buđenja izaziva ružne snove i halucinacije PREANESTETIČKA MEDIKACIJA U svrhu smanjenja straha od operacije, pojačanja djelovanja

glavnog anestetika, te ublažavanja nepoželjinh učinaka anestezije, prije uvođenja u anesteziju se daju slijedede skupine lijekova: - Barbiturati: pentobarbiton (sedacija i početno uspavljivanje) - Benzodiazepini: diazepam, midazolam (sedacija i amnezija) - Opioidni analgetici: fentanil, morfin (ublažavanje boli) - Antiholinergički lijekovi: atropin, skopolamin (smanjenje salivacije i bronhalne hipersekrecije) - Antagonisti histaminskih H2 receptora: ranitidin, cimetidin (za smanjenje rizika aspiracije)

- Reverzibilno prekidaju prijenos podražaja u perifernim nervima na mjestu primjene izazivajudi analgeziju određenog područja. Uz odgovarajudu dozu dolazi do paralize samo senzorinh puteva a motorni ostaju nedirnuti. Svi osjeti se ne paraliziraju isto brzinom. Najprije je zahvaden osjet boli, zatim topline i hladnode, pa osjet dodira i na kraju duboki osjet. - Prvi otkriven lokalni anesteik – kokain (izoliran iz lista

koke) koristio se u hirurgiji oka , stomatologiji i opdoj hirurgiji - Zbog toksičnosti pokrenuta potraga za drugim anesteticima Prema hemijskoj strukturi se dijele na: - Etserska skupina: kokain i benzokain (esteri benzojeve kiseline); prokain i tetrakain (esteri parabenzojeve kiseline) - Amidska skupina: ksilokain, bupivakain, etidokain Lokalni anestetici ne prodiru kroz kožu. Kroz sluznicu

prodiru uglavnom svi.Nakon resorpcije izrazito toksični i resorpciju treba usporiti (dodavanje vazokonstriktornih tvari adrenalina). Kokain sužava krvne sudove. Prema načinu primjene razlikujemo više vrsta anestezije: - površinska anestezija (anestetik se stavlja na površinu sluznice ili rane) - Infiltracijska anestezija (anestetik se injicira u tkivo) - Provodna anestezija (anestetik se injicira u blizinu vedeg

nerva – nastaje anestezija onog područja koje opskrbljuje nerv. Dobar lokalni anestetik treba imati slijededa svojstva: visoki terapijski index, dugotrajno djelovanje, da se može upotrijebiti na površini i u tkivu, ne nadražuje i ne ošteduje tkivo, ne uzrokuje ovisnost, nema antigenska svojstva, LOKALNI ANESTETICI Mehanizam djelovanja: Blokiraju prijenos impulsa tako što sprječavaju prolazak

natrijevih jona kroz membranu i time onemoguduju nastajanje akcijskog potencijala. Rezultat toga je smanjena podražljivost koja se može razviti u potpunu neosjetljivost. Kokain: najstariji anestetik, površinska anestezija sluznica, euforik, izaziva halucinacije i ovisnost Prokain: djeluje kratko, upotrebljava se uz vazokonstriktor, Lidokain: najviše korišten anestetik, aktivniji od prokaina

Upotrebljava se u kombinaciji sa adrenalinom (djeluje duže, toksičnost manja) Benzokain: uzrokuje dugotrajnu anesteziju, relativno netoksičan. Jak vazodilatator, pa se upotrebljava uz vazokonstriktor. LOKALNI ANESTETICI Cinkokain: najdjelotvorniji i najtoksičniji lokalni anestetik. Samo za površinsku anesteziju. 0,1% za rožnicu, 0,5-2% za nos i ždrijelo, 0,5% za kožu

Toksične reakcije na lokalne anestetike: - Reduciraju električnu podražljivost , provodljivost i kontraktilnost srčanog mišida - Djelovanje na CNS: faza stimulacije i faza depresije - Alergijske reakcije BOL Analgetici su jedinjenja koja u terapijskim dozama snižavaju osedaj za bol a nemaju opšti anestetički efekat. Bol predstavlja direktan odgovor na štetnu pojavu koja prati oštedenja tkiva, kao što su povreda, upala ili karcinom.

U odnosu na stepen aktivnosti, mehanizam delovanja i neželjene efekte, izdvajaju se dve grupe analgetika: - narkotici (jaki analgetici, opijati i opioidi) - ne narkotični analgetici (slabi analgetici) FARMAKOLOŠKO DEJSTVO Morfin- tipični opioidni analgetik i predtsvalja referencu Najvažniji efekti morfina ostvaruju se na CNS i gastrointestinalni trakt.

Dejstvo na CNS: - analgezija (Upotrebljava se u terminalnoj fazi bolesti -uglavnom malignih, infarktnom bolu, akutnom pludnom edemu i spinalnoj anesteziji) - euforija (osjedaj zadovoljstva i olakšanja može izostati kod pacijanata sa hroničnom boli) - depresija disanja (smanjenje osjetljivosti respiratornog centra na parcijalni pritisak CO2) - depresija refleksa kašlja (mehanizam na receptorskom nivou nije razjašnjen -kodein i folkodin) - mučnina i povradanje (nakon injekcije morfina prolazne ) - suženje zjenica

FARMAKOLOŠKO DEJSTVO Dejstvo na gastrointestinalni trakt (GIT): - Opstipacija (pojačava tonus i smanjuje pokretljivost GIT - Ostala dejstva opioida: - Oslobađanje histamina (nastaje bronhokonstrikcija i hipotenzija)

Metadon je uglavnom uključen kao lek za liječenje ovisnosti od heroina i obično se akutna trovanja ovim lijekom viđaju u toj kategoriji bolesnika, najčešde kao rezultat predoziranja TOLERANCIJA I OVISNOST

- Tolerancija (povedanje doze neophodne da se proizvede određeni farmakološki efekat) na opioide se razvija veoma brzo. Tolerancija obuhvata gotovo sve farmakološke efekte. - Ovisnost se dijeli na fizičku i psihičku Fizička ovisnost (fiziološki sindrom odvikavanja – apstinencijalni sindrom) Fizički simptomi su max izraženi nakon 2-3 dana, a uglavnom se gube nakon 8-10 dana. Psihička ovisnost (ispoljava se kao želja za lijekom)

Psihički simptomi mogu trajati mjesecima i godinama. Metadon je uglavnom uključen kao lek za liječenje ovisnosti.

FARMAKOKINETIKA OPIOIDNIH ANALGETIKA

- Morfin se primjenjuje uglavnom intravenski i intramuskularno (terapije teških bolova) i oralno se primjenuje u terapiji hroničnih bolova u obliku preparata sa produženim djelovanjem (apsorpcija

- varira) -Vedina opioidnih analgetika podliježe metabolizmu prvog prolaska kroz jetru i daju se u vidu injekcija. NEŽELJENA DEJSTVA Morfin: sedacija, depresija disanja, opstipacija, mučnina i povradanje, svrab (oslobađanje histamina), tolerancija i ovisnost. Akutno predoziranje – koma i respiratorna depresija. Liječenje intravenska primjena naloksona. Kodein ne izaziva euforiju i veoma rijetko se javlja ovisnost.