UNIVERZITET U SARAJEVU FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE ODSJEK SAOBRAĆAJ SMJER CESTOVNI SAOBRAĆAJ PREDMET LOGISTIKA I INTELIGENTNI TRANSPORTNI SISTEMI
PROJEKTOVANJE I IZGRADNJA LOGISTIČKIH CENTARA U BIH -seminarski rad-
Kandidati :
Mentor :
Alma Pašić
Prof.dr. Abidin Deljanin
Merima Rezaković
Sarajevo, decembar 2012.
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
SADRŢAJ
1.
UVOD........................................................................................................................ 4
1.1.
Problem istraživanja .............................................................................................. 5
1.2.
Predmet istraživanja .............................................................................................. 5
1.3.
Ciljevi istraživanja ................................................................................................. 5
2.
POJAM LOGISTIĈKIH CENTARA ........................................................................ 6
2.1.
Poteškoće u planiranju logističko-distribucijskih centara .................................... 9
2.2.
Prioritet za razvoj savremene logistike u Bosni i Hercegovini ........................... 10
2.3.
Planiranje logističko-distribucijskih procesa u funkciji ...................................... 11
2.3.1.
Zadaci dugoročnog planiranja ........................................................................ 12
2.3.2.
Troškovi ............................................................................................................ 12
2.4.1.
OdreĎivanje mjesta i uloge skladišta u logističkom sustavu ............................ 13
2.4.2.
Analiza postojećeg stanja ................................................................................. 14
2.4.3.
Uočavanje problemskih tačaka ........................................................................ 14
2.4.4.
Definisanje varijantnih tehnoloških rješenja ................................................... 16
2.4.5.
Vrednovanje varijantnih rješenja i izbor najpovoljnijeg ................................. 17
2.4.6.
Prezentacija projekta logističkog centra ......................................................... 18
3. PRVI LOGISTIĈKI CENTAR U BOSNI U HERCEGOVINI BIHATEAM MEMBER OD RAIL CARGO ....................................................................................... 19 3.1.
Članstvo i asocijacije ........................................................................................... 19
3.2.
O nastanku logističkog centra ............................................................................. 20
3.2.1. 3.3. 4.
O logističkom centru ........................................................................................ 20 Šta je postignuto do danas ................................................................................... 20
LOGISTIĈKI CENTRI U BOSNI I HERCEGOVINI ............................................ 21
4.1.
Osnovne funkcije i sadržaj rada logističkog centra Sarajevo ............................. 21
4.2.
Sadržaj rada logističkog centra Tuzla ................................................................. 22
5. 5.1.
PRIMJERI LOGISTIĈKOG CENTRA U BIH ....................................................... 23 Logistički centar Intereuropa Sarajevo ............................................................... 23
5.1.1. Razvoj,sadržaj i nivoi logističkih usluga logističkog centra Intereuropa Sarajevo 23 5.1.2. Osnovne informacije i organizaciona struktura logističkog centra Intereuropa Sarajevo 25 Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 2
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
5.1.3.
Osnovne funkcije i sadržaj rada logističkog centra Intereuropa Sarajevo...... 29
5.1.4.
Tehnološki proces rada logističkog centra Intereuropa Sarajevo ................... 31
5.2.
DB Schenker u Bosni i Hercegovini .................................................................... 32
5.3.
Logistički poslovni centar „General Logistic“ ................................................... 34
6.
ZAKLJUĈAK.......................................................................................................... 35
LITERATURA ............................................................................................................... 36 POPIS SLIKA ................................................................................................................. 37
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 3
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
1. UVOD Geografska pozicija Bosne i Hercegovine kroz vijekove je imala veliko interesovanje svih velikih sila koje su vodile velike ratove. Raskrsnica na kojoj se nalazi i prostor koji dijeli Istok i Zapad , razliĉite kulture i obiĉaje u najvećoj mjeri davali su znaĉaj Bosni za interesovanje svih subjekata a uz to je dolazilo i do njenog razvijanja. Posebno interesantan period u našoj historiji koji doprinosi za razvoj logistike je Osmansko carstvo, Austrougarska monarhija a onda i Jugoslavija koje su razvijanjem komunikacija uzduţ cijele Bosne uĉinili da Bosna i bude raskrsnica koja se vrlo rado koristi. Posmatrajući Bosnu i Hercegovinu kao republiku unutar Jugoslavije nije se uspjela razvijati kao druge republike zbog politike koja je u to vrijeme voĊena, ali takoĊer nije se mogla ni zaobići iz razloga njenog geografskog poloţaja koji je bio u srcu same drţave Jugoslavije. Veliki maloprodajni lanci poĉeli su razvijati vlastite logistiĉke sisteme, ali povezano sa svojim dobavljaĉima. Na temelju svoje trţišne snage, ali i ekonomike obujma, oni uspijevaju sniţavati troškove i konkurirati niskim cijenama uz odgovarajuću kvalitetu. Širenjem Europske unije i na drţave srednje i istoĉne Europe (Austriju, MaĊarsku, Ĉešku, Slovaĉku, Poljsku), poĉinju i postupna ekspanzija distribucijskih centara u taj dio Europe prijeteći iskljuĉenju drţava jugoistoĉne Europe. Distribucijski centri najprije su se centrirali po Zapadnoj Europi u formaciji koja se zbog oblika ĉesto naziva ¨europska banana¨. Suradnju izmeĊu pojedinih drţava uţih regionalnih grupacija treba prenijeti i na suradnju i razvijanje partnerskih odnosa izmeĊu znaĉajnijih regionalnih prometnih i logistiĉkih tvrtki, luka i robnotransportnih centara. Zbog većeg udjela logistiĉkih troškova u ukupnim troškovima u trgovinskom poduzeću, znaĉenje logistike za trgovinsko poduzeće veće je nego za industrijsko. Trgovinska logistika i logistiĉki troškovi u Bosni i Hercegovini osim toga , imaju veliko znaĉenje i zbog toga što je domicilna proizvodnja relativno slabo razvijena.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 4
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
1.1.Problem istraživanja Savremeni ţivot zahtjeva stalni porast mobilnosti, što dovodi do povećane upotrebe korištenja osobnih vozila, a što za posljedicu ima opterećenje transportne infrastrukture. Potreba uvoĊenja logistike se javila u uvjetima kada ponuda dobara nije mogla podmiriti postojeću potraţnju, te je zadaća preduzeća bila iznaći naĉin povećanja obima proizvodnje i unapreĊenje proizvodnosti rada. Formiranje logistiĉkog centra iziskuje realizaciju niza savremenih transportno-tehnoloških zahtjeva svih uĉesnika u procesu distribucije.
1.2.Predmet istraživanja
Na osnovu navedenog problema istraţivanja moţemo definisati predmet istraţivanja kao: utvrĊivanje definicije logistiĉkih centara, njihove vaţnosti u transportnom procesu kao i razvoj logistiĉkih centara u Bosni i Hercegovini.
1.3.Ciljevi istraživanja Osnovni cilj istraţivanja ovog rada jeste da se ukaţe na potrebu razvoja logistiĉkih centara u našoj zemlji, kao i na njen znaĉaj. U samom radu smo pokušale da obradimo ciljeve ovog istraţivanja, a to se prije svega odnosi na logistiĉke centre u Bosni i Hercegovini. Bosna i Hercegovina zahvaljujući svom geografskom poloţaju moţe biti glavno saobraćajno i logistiĉko središte jugoistoĉne Europe. Velike su mogućnosti za razvoj logistiĉkih centara u BiH, ali prvi korak u njihovoj gradnji je definiranje logistiĉke i transportne strategije, zatim treba potaknuti i gradnju informacijskokomunikacijskih centara za putniĉki i teretni saobraćaj u kojem bi se slijevale informacije o intenzitetu saobraćaja kako bi se njime lakše upravljalo.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 5
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
2. POJAM LOGISTIČKIH CENTARA Logistiĉki centar moţe se definisati kao mjesto okupljanja i koncentracije robnog rada u obavljanju poĉetnih i završnih, odnosno pretovarnih operacija, odnosno mjesta na kojima se uspostavljaja masovni kontakt roba sa transportnim sredstvima raznih grana i vidova prevoza, vrši prihvat, obrada i usmjeravanje toka roba klasiĉnim sredstvima i sredstvima integralnog i multimodalnog transporta. Logistiĉki centar predstavlja kariku u distributivnom procesu izmeĊu makro i mikro distribucije. [9] Osnovni cilj formiranja logistiĉkog centra je optimizacija transporta i distribucije materijalnih dobara, sa svim njihovim pratećim djelatnostima i podsistemima, primjenom savremenih tehnologija transporta na logistiĉkim principima. Formiranje logistiĉkih centara obezbjeĊuje racionalnu podjelu rada na transportnom trţištu, koncentraciju robnog rada i skladišnih podsistema, koordinaciju i kooperaciju rada izborom najpovoljnijeg nosioca transporta u makro-distribuciji i koncentracijom aktivnosti uz jedinstveno opsluţivanje urbanih cjelina i industrijskih zona u mikrodistribuciji, uz kompatibilnost informatike u svim karikama transportnog lanca. Osnovne karakteristike i svrha logistiĉkih centara je objedinjavanje svih bitnih logistiĉkih djelatnosti uz preuzimanje niza transportno distributivnih i drugih usluga dislociranih na podruĉju grada, a uz visok stepen usluga realizacije osnovnih djelatnosti. Iskustva govore da su najĉešće osnovne djelatnosti logistiĉkog centra slijedeće: 1.
obavljanje djelatnosti dolaznog i odlaznog daljinskog i lokalnog transporta robe
i
tovarnih
jedinica
integralnog
transporta
(sa
svim
pratećim
djelatnostima), 2.
vršenje pretovara robe u unutrašnjem i meĊunarodnom saobraćaju kako na podruĉju daljinskog tako i na podruĉju lokalnog saobraćaja,
3.
sabirni i distributivni transport robe,
4.
prateće i usluţne djelatnosti (informaciono-upravljaĉki sistemi, špedicije, berze tereta i dr.).
Logistiĉki centri mogu biti mali (od 1ha) i veliki (preko 200ha). U logistiĉkom centru dolazi do transformacije robnih i transportnih tokova.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 6
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Slika 2. Prikaz funkcija jednog logističkog centra
Slika 2.1. Vrste logističkih centara
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 7
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Pored osnovnih djelatnosti logistiĉki centri obavljaju proizvodne funkcije (u okviru carinskih zona) i niz pratećih (špedicija, smještaj, ishrana, odrţavanje vozila i opreme, carinjenje, informisanje i dr.). [7] Vrlo vaţna djelatnost logistiĉkih centra je skladištenje robe, a to podrazumijeva: 1. uskladištenje robe i tovarnih jedinica, 2. pretovar robe u granicama na podruĉju skladišta, 3. pakiranje i raspakiranje robe, 4. obrada robe, 5. prerada robe, 6. komisionarenje, 7. skladištenje specijalnih roba (teški predmeti, ţive ţivotinje, duboko smrznuta roba). [9]
Slika 2.2. Logistički centri kao mjesta konsolidacije robnih tokova
Na osnovu projektnih rješenja potvrĊenih u praksi znaĉaj logistiĉkih centara se ogleda i u sljedećem:
ostvarivanje uspješne i produktivne kooperacije u transportu i ĉvršćeg povezivanja svih uĉesnika u logistiĉkom lancu kako u makro tako i u mikro distribuciji,
rasterećenje mreţe cestovnih saobraćajnica unutar grada preseljavanjem transportnih organizacija u logistiĉke centre,
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 8
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
poboljšanje distribucije gradskog i šireg snadbijevanja robom ne samo na industrijskom i komercijalnom podruĉju, već i na podruĉju potrošnje, uvoza i izvoza,
smanjenje zagaĊenosti i buke u stambenim i drugim podruĉima grada, smanjenjem noćnog parkiranja teretnog cestovnog saobraćaja u stambenim podruĉima grada.
Zajedniĉko korištenje infrastrukture, kooperacija i integracija procesa transporta, kao i njihovo objedinjavanje u logistiĉkom centru, stvaraju idealne uslove za smanjenje troškova distribucije i transporta. Logistiĉki centar svojim funkcionisanjem obezbjeĊuje niz pozitivnih efekata svim uĉesnicima u procesu distribucije. [6] Primjenom savremenih tehnologija transporta, pravilnom organizacijom skladištenja robe (centralizovano skladištenje umjesto dosadašnjeg parcijalnog skladištenja), primjenom informacionih sistema kao upravljaĉkih komponenti, postiţu se znaĉajne uštede u troškovima distribucije, troškovima investicionog odrţavanja postojećih kapaciteta, obezbjeĊuje se korelacija rada izmeĊu pojedinih karika transportnog lanca, smanjuje se rastur i oštećenje robe. [7]
2.1.Poteškoće u planiranju logističko-distribucijskih centara Postoji nekoliko kriterija koji impliciraju proturjeĉnost ciljeva i dvosmislenost odrednica izmeĊu alternativnih rješenja. Na primjer, ako ţelimo postaviti uslugu na što veću razinu u isto vrijeme minimiziramo zalihe. U ovom sluĉaju nema optimalnog rješenja nego se postiţe te oba cilja dosegnu najvišu moguću razinu. Uobiĉajen naĉin postupanja s ovakvim višekriterijskim problemima jest postavljanje minimuma za sve ciljeve osim onog kojeg ţelimo optimizirati. U navedenom primjeru moţe se teţiti minimizaciji zaliha garantirajući minimalnu razinu usluga. Drugi koristan naĉin rješavanja višekriterijskih rješenja sastoji se od formiranja cijena svih ciljeva, prihoda ili troškova i maksimizirajući dobit. Ipak nije moguće svaki cilj izraziti u novĉanoj vrijednosti odnosno razini usluga. Općenitiji naĉin je definirati mjerilo vrijednosti za sve ciljeve i skupiti ih u mjerljivu sumu. [5] Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 9
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Druga poteškoća je uzrokovana velikim brojem alternativnih rješenja koja su nadmoćna u planiranju logistiĉko – distributivnih procesa. U sluĉaju neprekidnih odluka veliĉine narudţbi, vrijeme rada, broj alternativnih rješenja je u biti beskonaĉan. Ali za diskretne odluke broj alternativnih rješenja nije beskonaĉan, već ovisno o procesima moţe biti manji ili veći. U ovakvim sluĉajevima nemoguće je pronaći optimalno rješenje specificiranjem svih rješenja tako da je izvedivo rješenje teško pronaći. Tu nam mogu pomoći matematiĉke metode operacijskih istraţivanja. Neke od tih metoda mogu taĉno definirati optimalno rješenje npr.linearno programiranje ili algoritmi mreţa. [6] Za većinu ovakvih problema najbolja rješenja dobivaju se heuristiĉkim metodama. Uspjeh ovih metoda uveliko ovisi o naĉinu na koji je problem modeliran. Treća i najvjerovatnije najveća poteškoća je voĊenje (bavljenje) promjenljivosti. Planiranje logistiĉko-distribucijskih procesa predviĊa buduće aktivnosti, te se temelji na podacima o budućim dogaĊajima. Ti podaci mogu biti procjenjeni metodama predviĊanja, ali de nedvojbeno dodi do veće ili manje pogreške u procjeni. Upravo ove pogreške smanjuju dostupnost proizvoda i stoga smanjuje razinu usluge koje preduzeće nudi. Upravo iz ovih razloga planiranje logistiĉko-distribucijskih procesa treba shvatiti ozbiljno ukoliko se ţeli odrţati konkurentnost na trţištu. Da bi se to omogućilo neophodno je sustavsko planiranje logstiĉko-distribucijskih procesa, što podrazumijeva kreiranje modela i definiranje metoda planiranja.
2.2.Prioritet za razvoj savremene logistike u Bosni i Hercegovini
Velike su mogućnosti za razvoj logistiĉkih centara u BiH, ali prvi korak u njihovoj gradnji je definiranje logistiĉke i transportne strategije, zatim treba potaknuti i gradnju informacijsko-komunikacijskih centara za putniĉki i teretni saobraćaj u kojem bi se slijevale informacije o intenzitetu saobraćaja kako bi se njime lakše upravljalo, a po donošenju takve strategije, veliki logistiĉki projekti mogli bi izazvati interes finansijera, a njihovi pokretaĉi moći će konkurirati za sredstva iz fondova EU-a. Najjednostavnije reĉeno, Bosna i Hercegovina mora u što kraćem vremenu da pojasni i populariše šta je zadatak logistike u organizaciji u svim segmentima društva. [5]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 10
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Poznavajući da je zadatak logistike da obezbijedi da “prava stvar bude na pravom mjestu, u pravo vrijeme i u pravoj koliĉini”, sa minimalnim troškovima, a na zadovoljstvo svih uĉesnika. Iza ove “jednostavne” definicije slobodno se moţe reći – krije se sva sloţenost logistike (kako zadovoljiti suprotstavljene zahtjeve), koja se od strane MeĊunarodnog udruţenja logistiĉara definiše i kao vještina i kao nauka. Iako je sve još u fazi razgovora i planiranja prvih aktivnosti pred Ĉapljinom je, a time i jugom Hercegovine, jedna kapitalna investicija od koje bi se zasigurno naprijed pomaknule mnoge stvari u oblasti proizvodnje, otkupa i trgovine. U Bosni i Hercegovini trţište su prepoznali i domaći i strani ulagaĉi, tako da iz dana u dan logistiĉki kapaciteti se povećavaju, s tim da se ide sistemom zakupa poslovnih prostora koji u datom trenutku svojom površinom i lokacijom mogu odgovoriti zahtjevima. MeĊutim ono što raduje jeste da se istovremeno traţe nove lokacije za gradnju kompletne infrastrukture objekta potrebne za nesmetan rad logistiĉkog centra. Projekti se rade po evropskom standardu tako da je na neki naĉin i povoljnost što se savremena logistika i logistiĉki centri razvijaju u ovo vrijeme. Navest ćemo neke od logistiĉkih centara u Bosni i Hercegovini kao i u susjednim drţavama bivše Jugoslavije i gledajući po razvijanju nije velika razlika u trenutnom poloţaju BiH spram susjeda. Dosta je bitno da u Bosni i Hercegovini postoje i strani ulagaĉi u razvoj logistike. Ĉinjenica da razvoj saobraćajne infrastrukture ide dosta sporije, ali se prihvata realno stanje i pokušava na svaki mogući naĉin utjecati na brzinu gradnje novije i savremenije saobraćajne infrastrukture. [5]
2.3.Planiranje logističko-distribucijskih procesa u funkciji Ĉitava se mreţa logistiĉko-distribucijskih procesa moţe podijeliti na interne opskrbe lanaca za svakoga partnera u mreţi, od kojih se svaki sastoji od tri glavna postupka opskrbnog lanca sa znatno razliĉitim zadacima planiranja. Ograniĉen kapacitet resursa je ulaz odnosno INPUT u proizvodnim procesima koji se moţe sastojati od razliĉitih podprocesa. Distribucija premošćuje razdaljinu izmeĊu lokacije proizvodnje i kupca, bilo prodavaĉa na malo ili drugih tvrtki koje dalje obraĊuju proizvod. Svi se gore navedeni logistiĉki postupci ravnaju prema predviĊanju potraţnje ili brojkama narudţbe koje su odreĊene procesom prodaje. [5]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 11
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
2.3.1. Zadaci dugoročnog planiranja
Odluka o programu proizvoda koji ţeli ponuditi tvrtka mora se temeljiti na dugoroĉnoj prognozi koja pokazuje moguću prodaju ĉitavog asortimana proizvoda. Takva prognoza obuhvada ovisnost izmeĊu postojećih proizvodnih linija i budućeg razvoja proizvoda, a takoĊer i potencijal novih prodajnih podruĉja. Dugoroĉne prognoze razmatraju informacije o ţivotnom vijeku proizvoda i ekonomskim politiĉkim i konkurentnim ĉimbenicama. Budući da nije moguće procijeniti brojke (statistiku) dugoroĉne prodaje za svaki proizvod, proizvode valja spojiti u grupe proizvoda koji imaju zajedniĉke karakteristike prodaje i proizvodnje. [5] Marginalni profiti potencijalne prodaje i fiksni troškovi za imovinu moraju se uzeti u obzir u funkciji cilja u problemu optimizacije programa proizvoda. Rekonstrukcija postojećeg skladišta realizuje se ako se analizom poslovanja skladišta ustanovi da su: - visoki troškovi - nezadovoljavajući kvalitet usluge (u odnosu na konkurenciju, u odnosu na svjetski nivo)
2.3.2. Troškovi U globalu, troškove moţemo svrstati u tri oblasti – kao: - troškove transporta (sopstvenog voznog parka ili iznajmljivanja), - troškove zaliha (vezivanje sredstava), - troškove primjenjene skladišne tehnologije,
Potrebno je definisati mjesto nastanka troškova: - Na utovaru, - Za jednu manipulaciju, - Za jednog radnika,
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 12
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Kvalitet usluge se moţe pratiti preko: - Vremenske komponente (vrijeme izvršenja zahtjeva-što je duže vrijeme troškovi su po pravilu viši), - Tačnost (poštovanje rokova, striktno ispunjavanje zahteva iz narudžbine), - Pouzdanost (da na zalihama ima tražene robe), - Greške (na relaciji korisnik davalac skladišnih usluga), - Ispunjavanje drugih zahtjeva korisnika (korekcija narudžbine, posebno pakovanje, obilježavanje), - 0% oštedenja robe, - uslovi rada (temperatura, osvjetljenje, ....)
2.4.Projektovanje (rekonstrukcija) postojećeg skladišta
Koraci: 1) OdreĎivanje mjesta i uloge skladišta u logističkom sustavu, 2) Analiza postojećeg stanja, 3) Uočavanje problema-problemskih tačaka, 4) Definisanje varijantnih rešenja, 5) Vrednovanje varijantnih rešenja i izbor najpovoljnijeg, 6) Prezentacija rešenja, [5] 2.4.1. OdreĎivanje mjesta i uloge skladišta u logističkom sustavu Tabela, pojašnjenje karakteristika iz tabele, funkcije skladišta, karakteristike robe i robnih tokova, bliţe karakteristike koje se ne vide iz tabele , opis poduzeća – skladišta. Mjesto i uloga skladišta u logistiĉkom sustavu se na najbolji naĉin utvrĊuju i saopštavaju:
preko tabele koja daje prikaz karakteristika skladišta koje su znaĉajne za sagledavanje njegovog mjesta i uloge u logistiĉkom sustavu i moguće oblike tih karakteristika i preko odreĊenih dopuna tabela, kojima se preciziraju neke karakteristike, kao što su:
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 13
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
o detaljniji opis pojavnog oblika robe (pakovanja, dimenzije, teţine, materijal, o na prijemu, pri skladištenju, pri otpremi), o klasa opasnosti (ako se radi o opasnoj robi), preporuke koje se moraju poštovati pri transportu, pretovaru i skladištenju, o povezanost sa drumskim saobraćajnicama, ţeljezniĉkim kolosjecima i rijeĉnim putevima, o vlasništvo
voznog
parka
(sopstveni,
angaţovanje
transportnih
organizacija), o tipovi sredstava spoljnjeg transporta, o crteţ mikrolokacije skladišta sa internim saobraćajnicama, skladištem i naznakom osnovnih tehnoloških cjelina u skladištu, o izmjene pri većem ili manjem obimu rada i sl. [5]
2.4.2. Analiza postojećeg stanja
Posmatraju se svi procesi u skladišnom sustavu i izdvajaju podsustavi-funkcionalne cjeline skladišta:
Identifikacija svih tehnoloških zahtjeva po podsustavima i njihov opis
UtvrĊivanje veze meĊu podistemima (pitanje zavisnosti)
Analiza po podsustavima-tehnološkim cjelinama
Analiza proces po proces – identifikacija tehnoloških zahtjeva (elementarne aktivnosti koje treba realizovati (istovar, uskladištenje)
2.4.3. Uočavanje problemskih tačaka
Problemska Taĉka = nedostatak, na primjer kada je veza izmeĊu nekog TZ-TE neodgovarajuća. Motivi koji dovode do problemske taĉke: o Kvantitativni, o Previše dugo izvršenje TZ, o Probijanje intervala strpljivosti TZ, Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 14
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
o Neodgovarajuće karakteristike TE, o Posljedica neadekvatnog upravljanja i dr., o Nedostatak TE (viljuškar, ljudi, površine i sl.), o Kvalitativni, o Oštećenje robe, o Veliki procenat grešaka, o PovreĎivanje radnika na radu, o Spadanje palete sa viljuškara, o Manjak po sravnjivanju dokumenata[5] Svi TZ i TE se analiziraju (snimljena stanja) utvrĊuju se ostvareni kapaciteti i kvantifikuju se relevantne karakteristike procesa. Postojeće stanje se uporeĊuje sa simuliranim (izraĉunatim). METODE Tehnološke cjeline
Pretovar,
TIPIČNE TEHNOLOGIJE
TMO-SMO (utvrĊivanje kanala opsluge, i proraĉunavanje njihovih karakteristika),
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 15
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Osnovni principi otklanjanja problemskih tačaka
1) Djelovanjem na TZ:
Kamioni sa prikolicom u drugo skladište
icaj da se TZ na odreĊeni naĉin pojavljuju uvremenu) ijeme od uspostavljanja zahtjeva do njegovog izlaska iz sistema) 2) UvoĊenjem novih TE (kupuje se drugi tip viljuškara, definisanje novih TT), 3) Promjena procesa upravljanja- npr. promjena redosljeda izvršavanja nekih operacija, 4) Rješavanje mikrolokacijskih problema (promjena rasporeda u prostoru) a isti je broj TE i isti TZ., 5) Promjena broja TE –povećanje broja TE,
Neelastiĉnih (proširivanje skladišta) Elastiĉnih (viljuškari, dizalice i sl...) [5]
2.4.4. Definisanje varijantnih tehnoloških rješenja
Koraci: 1) Racionalizacija TZ, po rješavanju problemskih taĉaka, ponovo se ponavlja postupak 1- 4 analize po tehnološkim cjelinama 2) Formiranje varijantnih TT za problemske taĉke 3) Dimenzionisanje TE u okviru svake TK Dimenzionisanje se realizuje za svaki TE predviĊen TK Šta se dimenzioniše- neka karakteristika TE, na primjer: - Broj TE - Tehniĉke karakteristike TE (nosivost, raspon,....) Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 16
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Za korektno dimenzionisanje potrebno je poznavati: - Mjerodavnu veliĉinu (veliĉina koja najbolje opisuje karakteristiku TE koji se dimenzioniše u uslovima realizacije grupe TZ koje taj TE izvršava).
Metod ili Matematiĉki model koji se moţe primjeniti za dimenzionisanje –npr:
Teorija verovatnoće, matematiĉka statistika Linearno, nelinearno, dimnamiĉko programiranje TMO Simulacioni modeli Modeli zaliha
- Ulazne veliĉine za primjenu metoda/modela. Rezultat dimenzionisanja ima oblik kvantitativnih vrijednosti, na osnovu kojih se realizuje izgradnja ili nabavka TE sa odreĊenim karakteristikama.
Po završetku dimenzionisanja obavlja se provjera osetljivosti izlaznih rezultata. Dimenzionisanjem smo dobili sve elemente za vrednovanje i izbor varijantnih rešenja. definisanje podloge za ostale projektante, 2.4.5. Vrednovanje varijantnih rješenja i izbor najpovoljnijeg
Prije vrednovanja potrebno je izabrati kriterijume, metode, potom vrednujemo, ispituje se osetljivost....
KRITERIJUMI:
Troškovi, Vrijeme, Investicije, Taĉnost, Pouzdanost, [5]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 17
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Zahtjevi:
preklapanja kriterijuma,
2.4.6. Prezentacija projekta logističkog centra
Slika 2.4.6. Prezentacija projekta logističkog centra
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 18
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
3. PRVI LOGISTIČKI CENTAR U BOSNI U HERCEGOVINI BIHATEAM MEMBER OD RAIL CARGO Firma BIHATEAM osnovana je 2000.godine kao dio austrijske špediterske kuće Schier, Otten & Co. Namjera je bila pruţiti puni transportno logistiĉki servis firmama u Bosni i Hercegovini. Bili smo pionir u organizaciji zbirnog transporta roba iz Europe prema BiH i obrnuto. [12] Uporedo se razvijao carinski odjel i odjel avio i pomorskog transporta.
Slika 3. BIHATEAM
3.1. Članstvo i asocijacije Već poĉetkom 2001.godine firma je certificirana i postaje vlasnik ISO certifikata za upravljanje procesom rada. Ubrzo poslije toga firma postaje ponosni ĉlan IATA – meĊunarodne organizacije za avio-ransport i FIATA individualni ĉlan meĊunarodne organizacije špeditera. Uz domaću licencu za bavljanje špedicijom mi smo vrlo rano kompletirali potrebne certifikate i licence za svoj rad. Naravno, da bi se sve ovo postiglo bilo je potrebno uloţiti ogromna sredstva za edukaciju i treninge uposlenika, što se i danas kontinuirano provodi u cilju pruţanja što struĉnije i kvalitetnije usluge. [5]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 19
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
3.2.O nastanku logističkog centra Uporedo sa razvojem poslovnih aktivnosti raĊala se ideja za finansiranje izgradnje jednog modernog logistiĉkog centra u Sarajevu. Ubrzo je ova ideja bila pretoĉena u odluku, tako da su sva finansijska sredstva, akumulirana od osnivanja, usmjeravana u ovaj fond. 2004. godine.Firma Schier, Otten & Co sa svim svojim kćerkama, ukljuĉujući i BIHATEAM, postaje dio porodice OBB – Austrijske drţavne ţeljeznice, kroz firmu Rail Cargo Austria AG (RCA). Ovo je bio presudni trenutak u kojem naša odluka o izgradnji prvog logistiĉkog centra u BiH poprima sasvim realne oblike. Uz akumulaciju koju je stvorio BIHATEAM i sredstva RCA u oktobru 2007.godine u naselju Doglodi – Sarajevo, otvoren je prvi i najmoderniji logistiĉki centar u BiH. [12]
3.2.1.
O logističkom centru
Objekat raspolaţe sa 6.300 paletnih mjesta u zatvorenom prostoru, 1.200 m2 kancelarija i 5.500 m2 otvorenog skladišnog prostora. Pored objekta je vlastiti parking prostor za uposlenike sa oko cca. 120 parking mjesta. Prije i tokom izgradnje vršila se edukacija kadrova i razvijao jedan od najsavremenijih warehouse management software-a (WMS) za upravljanje radom skladišta. [5]
3.3.Šta je postignuto do danas Dvije godine poslije otvaranja centra, moţemo reći da smo dostigli najviši mogući nivo u pruţanju skladišno-logistiĉkih usluga. Procesom upravlja najmodernija mehanizacija i vrhunski obuĉeni ljudi. Naš WMS je razvijen do krajnjih granica i u mogućnosti smo vršiti automatsko fakturisanje svih izvršenih usluga unutar skladišta. U meĊuvremenu smo, zajedno sa našim partnerima Osterreichische Post (Austrijske pošte) razvili distribuciju unutar cijele Bosne i Hercegovine, i to u roku od 24 sata. Time je kompletirana paleta naših usluga.Otvaranjem ovog logistiĉkog centra dodatni stimulans su dobili i ostali odjeli, kao što su transport, avio i pomorski, carinjenje...
Vrlo je vaţno reći da korištenje usluga ovog logistiĉkog centra firmama stvara uštede 20 – 60% u odnosu na troškove skladištenja i manipulacija u vlastitoj reţiji. Naţalost u BiH još nije sazrela svijest da se logistiĉke radnje prepuste specijaliziranim kućama, kao što je naša. Ali situacija se svakim danom mijenja i vlasnici iz Austrije razmišljaju o novim investicijama. [5] Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 20
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
4. LOGISTIČKI CENTRI U BOSNI I HERCEGOVINI Razvoj logistiĉkih centara u BiH je u relativnoj stagnaciji. Iako ima povoljne geografske uvjete za razvoj mreţe logistiĉkih centara to još nije dovoljno iskorišteno. Prema odreĊenim studijama, koje su raĊene prije rata, za definisanje broja i rasporeda logistiĉkih centara u BIH moţe se identifikovati sedam velikih gradova u kojima je trebalo graditi logistiĉke centre. Ti gradovi su: Sarajevo, Tuzla, Zenica, Mostar, Banja Luka, Doboj i Bihać. Ovi logistiĉki centri trebali su opsluţivati šire gravitaciono podruĉje i formirati mreţu logistiĉkih centara u BiH. Dati ću kratak osvrt na logistiĉki centar u Sarajevu i Tuzli u pogledu minimalnih infrastrukturnih zahtjeva koje oni posjeduju. [3]
4.1.Osnovne funkcije i sadržaj rada logističkog centra Sarajevo
Lokacija logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo nalazi se u gradskoj zoni pored ţeljezniĉke stanice Alipašin Most usklaĊena je sa urbanistiĉkim planom grada Sarajeva. Neporedno uz lokaciju logistiĉkog centra prolazi saobraćajnica koja se nakon 1000 m uklapa u mreţu magistralnih cesta BiH. Minimalni infrastrukturni uvjeti koje mora zadovoljavati logistiĉki centar Intereuropa Sarajevo su:
Kontejnerski terminal sa nosivišću podloge koja osigurava slaganje po visini najmanje dva puna ĉetrdesetstopna kontejnera;
Jednu pretovarnu rampu za opsluţivanje ţeljezniĉkih kompozicija za prijevoz cestovnih vozila;
Prostor za stacioniranje ţeljezniĉkih i cestovnih vozila koja ĉekaju utovar odnosno istovar;
Natkriveni ili zatvoreni skladišni prostor u okviru kontejnerskog terminala za formiranje i rasformiranje kontejnera odnosno poluprikolica;
Skladišni zatvoreni ili otvoreni prostor za odlaganje paletizovane i komadne robe površine od najmanje 10 000 m .
Pored osnovnih infrastrukturnih objekata logistiĉki centra Intereuropa Sarajevo takoĊer posjeduje:
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 21
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Manipulativno transportnu mehanizaciju za kontejnere i poluprikolice;
Skladišnu
opremu
i mehanizaciju
za utovar,
istovar,
uskladištenje i
iskladištenje paletnih jedinica;
Postrojenja za vaganje ţeljezniĉkih i cestovnih vozila;
Informacione sisteme;
Prateće i pomoćne sadrţaje shodno potrebama logistiĉkog centra.
4.2. Sadržaj rada logističkog centra Tuzla
Projektovana lokacija logistiĉkog centra nalazi se u industrijskoj zoni u Bosanskoj Poljani i usklaĊena je sa urbanistiĉkim planom grada Tuzle. U neposrednoj blizini lokacije nalazi se auto-baza koja svojim raspoloţivim kapacitetima moţe pruţiti usluge odrţavanja i servisiranja vozila. Industrijska zona Bosanske Poljane ispresjecana je mreţom internih saobraćajnica sa kojima se ostvaruje i prikljuĉak logistiĉkog centra, a sama mreţa internih saobraćajnica povezana je sa magistralnim putevima SarajevoTuzla-Zupanja i Tuzla-Doboj. Podruĉje logistiĉkog centra podijeljeno je u tri zone:
Zona kontejnerskog terminala,
Skladišna zona,
Zona sekundarnih funkcija.
U zoni kontejnerskog terminala nalazi se: o Dva manipulativna kolosijeka duţine 250 m i ĉeona rampa za opsluţivanje; o Ţeljezniĉka kompozicija za prevoz cestovnih vozila; o Pored kolosijeka na duţini od 250 m nalaze se dvije trake za skladištenje kontejnera i dvije trake za kretanje cestovnih vozila i pretovarne mehanizacije; o Iznad dva manipulativna kolosijeka nalazi se portalni kran raspona raspona 22 m; o Ĉeona rampa za hucke- pack sistem prevoza; o Parking za teretna vozila.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 22
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
U skladišnoj zoni nalazi se: o Ĉetiri pretovarna kolosijeka koji opsluţuju prometno i javno skladište; o Prometno skladište sa 5231 m otvorenog prostora; o Javno skladište sa 10308 m2 zatvorenog i 2110 m2 otvorenog prostora;
5. PRIMJERI LOGISTIČKOG CENTRA U BIH
5.1.Logistički centar Intereuropa Sarajevo 5.1.1. Razvoj,sadržaj i nivoi logističkih usluga logističkog centra Intereuropa Sarajevo
Kompanija Intereuropa pokrenuta je 1947. godine kao društvo ograniĉene odgovornosti sa samo tri zaposlenika u tadašnjoj "B Zoni" slobodne carinske zone Trst. Broj usluga koje je kompanija pruţala kao i broj zaposlenih rasli su iz godine u godinu uzrokujući promjene organizacione strukture. U periodu od 1965. do 1990. godine Intereuropa je otvorila ogranke u svim većim gradovima bivše Jugoslavije. Krajem devedesetih mreţa se proširila na trţišta jugoistoĉne Europe djelom zahvaljujući reintegraciji nekadašnjih ogranaka sa Koncernom, a djelom kroz nove akvizicije, a uporedo sa tim došlo je do promjene osnovne djelatnosti kompanije. [4]
Tako je iz kompanije za carinsko posredništvo i transport Intereuropa prerasla u meĊunarodnu logistiĉku grupu koja nudi širok i integrisan spektar usluga. Godine 2002. u svoju ponudu su dodali nove usluge i zvaniĉno registrovali globalne logistiĉke usluge kao osnovnu djelatnost.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 23
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Slika 5. Poslovna mreža kompanije INTEREUROPA
Hronološki pregled razvoja Intereurope:
1947: Intereuropa je osnovana kao društvo s ograniĉenom odgovornošću sa samo tri zaposlenika u bivšoj "B Zoni" slobodne carinske zone Trst.
1965-1990: Otvoreni ogranci u svim glavnim komercijalnim centrima u bivšoj Jugoslaviji.
1995: Okonĉan proces privatizacije, i kompanija je imala 5506 dioniĉara.
1998: Dionice Intereurope registrovane u "A" klasi na Ljubljanskoj berzi
1999: Intereuropi je dodjeljen Certifikat kvalitete ISO 9002 za usluge špedicije,
transporta robe i logistiĉih usluga
1999-2000: Proširenje operacione mreţe osnivanjem kompanije Intereuropa East u Moskvi (Rusija) i akvizicijom kompanija RTC Varaţdin d.d. (Hrvatska) i STC d.d. Celje (Slovenija)
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 24
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
2000: Nadgradnja integralnog opsega logistiĉkih usluga putem nove "Intereuropa Express" usluge, organizacija direktnog kompletnog voza iz Europske unije i Slovenije prema jugoistoĉnoj Europi i Bliskom Istoku, uvoĊenje nove linije u Poljsku i jaĉanje transportne rute prema Spaniji
2001: UvoĊenje nove kamionske linije prema Rumuniji, Turskoj i Beogradu. Koncern je dobio nagradu "Rating 2000" za odliĉno poslovanje i sigurne operacije. Osnivanje ogranka UPS-a na Brnik / Ljubljana Aerodromu. Proširenje poslovne mreţe i skladišta: inkorporacija preduzeća A.D. Interjug iz Beograda i akvizicija Intereurope RTC d.d. Sarajevo u Koncern. Intereuropa se prikljuĉuje Slovenaĉkom transportnom i logistiĉkom udruţenju
2002: Proširenje poslovne mreţe: preuzimanje preduzeća STTC d.d. Maribor, otvaranje logistiĉkog terminalu u Skopju, preuzimanje SPEKA spol. s.r.o. iz Praga, udruţivanje D.P. Interpan, Novi Sad. Spajanje kćerinskih kompanija u Hrvarskoj i Bosni i Hercegovini
2003: Intereuropa je primila nagradu The PORTAL za odliĉne odnose sa ulagaĉima u 2002. godini. Dodijeljen je Certifikat kvalitete ISO 9001:2000 za obavljanje logistiĉkih usluga matiĉnoj kompaniji Intereuropa d.d. i filijalama Intereuropa, logistiĉke usluge, d.o.o., Zagreb i Intereuropa Transport d.o.o., Koper.
5.1.2. Osnovne informacije i organizaciona struktura logističkog centra Intereuropa Sarajevo Ime kompanije: Intereuropa RTC MeĊunarodna špedicija, skladištenje, pretovar i transport d.d. Sarajevo Adresa: Halilovići 12, 71000 Sarajevo, Bosna i Hercegovina Telefon: +387 33 468-153 Fax:+387 33 468-154 Web: www.intereuropa.ba E-mail:
[email protected] Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 25
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Osnovni podaci o kompaniji:
157 zaposlenih
35 vlastitih dostavnih vozila
7.000 m2 carinskog i necarinskog skladišnog prostora
150.000 m2 zemljišta i manipulativnih prostora
grupa vlastitih utovarno-istovarnih ţeljezniĉkih kolosijeka u sistemu stanice Alipašin Most Sarajevo
raĉunarska mreţa od 150 terminala
ispostave na graniĉnim prijelazima: Orašje, Izaĉić, Doljani, Bosanska Gradiška
podšpediter na graniĉnom prijelazu Bosanski Brod [4]
Poslovanje Intereurope Sarajevo organizirano je po poslovnim podruĉima :
KOPNENI TRANSPORT
TERMINALSKE USLUGE
ZRAĈNI TRANSPORT
CARINSKE USLUGE
Na sljedećoj slici je prikazana organizaciona struktura logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo. Ono što se moţe vidjeti jeste da je u pitanju funkcionalni tip organizacione strukture preduzeća koju karakterišu slijedeće prednosti: viši nivo podjele rada i specijalizacija, nareĊenja dolaze od struĉnjaka-specijalista. Pored odreĊenih prednosti ovaj tip organizacione strukture preduzeća posjeduje i odreĊene nedostatke kao što su: teškoće u obezbjeĊenju discipline i koordinacije te mješanje nadleţnosti.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 26
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Direktor intereuropa SARAJEVO
Direktor komercijalnog sektora
ŠEF odjel za tržište i marketing
Direktor finansiskog sektora
ŠEF odjela za tržište Sarajevo
ŠEF odjela za logistiku
Direktor pravnih poslova
ŠEF odjela za održavanje voznog parka
Slika 5.1. Šematski prikaz organizacione strukture logističkog centra Intereuropa
Analizirajući postojeću organizacionu strukturu logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo ustanovili smo da bi uvoĊenje novog odjeljenja za unutrašnju i vanjsku trgovinu doprinjelo boljoj organizaciji i upravljanju transportom. Odjeljenje za unutrašnju i vanjsku trgovinu bi sluţilo kao servis za ministarstvo, javna preduzeća i ustanove. U odjeljenju bi se obavljali uvozno-izvozni poslovi i poslovi špedicije. Pripremala bi se kompletna dokumentacija za korisnike usluga logistiĉkog centra (kao preduzeća koja nisu registrovana za uvoz i izvoz odnosno nemaju carinski broj), a sami svojom registracijom su nosioci nekih od povlastica za oslobaĊanje od plaćanja carine i carinskih daĊbina, s toga se formalnosti u njihovo ime obavljaju u odjelu za unutrašnju i vanjsku trgovinu. Nakon što se dobije predraĉun od komitenta, radili bi se slijedeći poslovi:
Priprema ponude;
Vršio bi se transfer sredstava (nakon izvršene uplate)- pratila bi se realizacija plaćanja ako je na više rata;
Pratili bi se rokovi isporuke;
Organizovao bi se transport;
Osiguranje robe;
Davao bi se opoziv robe;
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 27
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Vršila bi se priprema dokumentacije za carinjenje i samu špediciju (popunjavanje dispozicije obrasca, izjava za osiguranje, provjeravalo bi se da li postoji osnova za oslobaĊanje od plaćanja carinskih daĊbina, zatim da li je robu platio u eurima ili postoji neka izjava na fakturi u vezi plaćanja).
TakoĊer potrebno je naglasiti da bi se uspostavljao stalni kontakt sa komitentima, davajući potrebne informacije kao što je obavijest o plaćanju carinskih dadţbina, pravili bi se nalazi za plaćanje raĉuna, vršilo fakturisanje, pravili potrebni zahtjevi u ime komitenta ukoliko bi se radilo o privremenom uvozu i isti bi se predavali upravi, vodeći raĉuna da se na vrijeme obezbjedi potrebno rješenje.
Direktor intereuropa Sarajevo
Direktor komercijalnog sektora
Šef odjeljenja za tržište i marketing
Šef odjeljenja za tržište Sarajevo
Direktor finansiskog sektora
Šef odjeljenja za logistiku
Direktor pravnih poslova
Šef odjeljenja za održavanje
Šef odjeljenja za unutrašnju i vanjsku trgovinu
Slika 5.1.1. Predložena šema organizacione strukture logističkog centra Intereuropa
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 28
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
5.1.3. Osnovne funkcije i sadržaj rada logističkog centra Intereuropa Sarajevo
Koncentracija robnog rada u logistiĉkom centru Intereuropa Sarajevo omogućava stvaranje uslova za racionalnu podjelu rada izmeĊu uĉesnika transportnog lanca. Transporteri se pojavljuju kao veza sa okruţenjem i drugim logistiĉkim centrima, ţeljeznica meĊusobno povezuje logistiĉke centre a cestovni prevoznici opsluţuju gravitaciono podruĉje logistiĉkog centra i eventualno susjedne logistiĉke centre. Logistiĉki centar Intereuropa Sarajevo kao fiziĉka cjelina je povezan sa vanjskim saobraćajnicama (ţeljeznica i cesta) pri ĉemu se u najvećoj mjeri uvaţava izgraĊena saobraćajna infrastruktura. U samom logistiĉkom centru postoje tri karakteristiĉne radne zone: [4] 1. zona kontejnerskog terminala, 2. skladišna zona, 3. zona sekundarnih funkcija.
U zoni kontejnerskog terminala obavlja se pretovar kontejnera, tovarnih sanduka i poluprikolica, formiranje i rasformiranje kontejnera, sanduka i poluprikolica i opsluţivanje ţeljezniĉkih kompozicija za prevoz cestovnih vozila. Tehnološki koncept kontejnerskog terminala omogućava brz i efikasan prevoz kontejnera do primaoca uz što kraće zadrţavanje transportnih sredstava (ţeljezniĉkih i cestovnih) kojim se kontejneri dopremaju i otpremaju. [4] Tehnološki proces rada kontejnerskog terminala sastavljen je od niza transportnih i pretovarnih operacija, odlaganja i skladištenja kontejnera, sanduka i poluprikolica, kao što su:
dostava kontejnera,
manipulacija kontejnera,
otprema kontejnera,
skladištenje kontejnera,
rad sa sanducima i poluprikolicama,
opsluţivanje ţeljezniĉkih kompozicija za prijevoz cestovnih vozila.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 29
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
U skladišnoj zoni obavlja se uskladištenje roba i tovarnih jedinica, pretovar robe u granicama skladišne zone i na podruĉju skladišta, te usluge vezane za transport, pretovar i skladištenje roba (pakovanje, raspakivanje, obrada, dorada, prerada, komisionarenje). [17]
Osnovna uloga skladišne zone Intereuropa Sarajevo jeste skladištenje roba zbog:
tehniĉko-tehnoloških razloga koji su obiĉno posljedica razliĉitih kapaciteta vozila, vidova saobraćaja koji se suĉeljavaju u logistiĉkom centru, te nepodudarnosti vremena dolaska jednog i odlaska drugog vozila,
komercijalnih razloga,
ublaţavanja vremenska neravnomjernosti izmeĊu proizvodnje i potrošnje.
S obzirom na perspektivan obim rada logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo, vrstu roba u transportu, planove razvoja pojedinih privrednih organizacija, u logistiĉkom centru Intereuropa Sarajevo u okviru skladišne zone su formirana:
prometno skladiše i
javna skladišta sa nekoliko cjelina. [4]
Prometno skladište namjenjeno je za prijem i otpremu roba te skladištenje i sortiranje. Javna skladišta namjenjena su za skladištenje roba na duţi vremenski period. U okviru javnih skladišta su formirane zasebne cjeline koje predstavljaju skladišta špeditera, velikih trgovinskih ili proizvodnih organizacija. Roba se u skladišnu zonu doprema i otprema kamionima i vagonima. Iz tih sredstava roba se moţe direktno pretovarati na druga prevozna sredstva, a moţe se pretovarati i u skladišta u skladišnoj zoni. Na skladišnim površinama roba moţe ĉekati na utovar u drugo transportno sredstvo bez ikakve prerade ili sa preradom i prilagoĊavanjima transportnim sredstvima i naĉinu otpreme. Sve robe na kojima je potrebno izvršiti homogenizaciju pošiljke u odnosu na primaoca, vrstu transportnog sredstava i pravce otpreme moraju proći fazu indirektnog pretovara. [8] Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 30
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
U zoni sekundarnih funkcija obavljaju se pomoćne i prateće djelatnosti neophodne za normalno funkcionisanje logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo. Kao sekundarne funkcije mogu se naznaĉiti:
administrativno poslovanje,
parkiranje vozila,
iznajmljivanje kontejnera,
sluţbe odrţavanja i servisiran]a opreme i vozila,
poštanska sluţba,
bankarske usluge,
sluţba osiguranja,
benzinska stanica,
ugostiteljske usluge,
vaganje. [17]
5.1.4. Tehnološki proces rada logističkog centra Intereuropa Sarajevo Tehnološki proces rada logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo i njegovih podsistema podrazumijeva skup više logiĉno organizovanih i meĊusobno povezanih i zavisnih procesa i radnji u cilju izvršenja osnovnih funkcija. Tehnološki proces rada u logistiĉkom centru uvjetovanje nizom meĊusobno povezanih faktora kao što su:
sadrţaj rada,
planirani obim rada,
lokacija i povezanost sa okruţenjem.
S obzirom na vrstu poslova osnovne sadrţaje rada u logistiĉkom centru Intereuropa Sarajevo ĉine radne zone koje moţemo podijeliti na: zonu kontejnerskog terminala, skladišnu zonu i zonu sekundarnih funkcija. Osnovni sadrţaj rada dat je u predhodnom poglavlju. Sve veliĉine radnih zona, kao i njihova meĊusobna povezanost, zavise prije svega od planiranog obima rada, što je bitan faktor tehnološkog procesa rada u logistiĉkom centru. [4]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 31
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Lokacija logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo u odnosu na njeno okruţenje igra znaĉajnu ulogu u tehnološkom procesu rada logistiĉkog centra. Lokacija logistiĉkog centra Intereuropa Sarajevo nalazi se u gradskoj zoni pored ţeljezniĉke stanice Alipašin most i usklaĊen je sa urbanistiĉkim planom grada Sarajeva. Na samoj lokaciji nalazi se autobaza ţeljezniĉkog saobraćaja koja svojim raspoloţivim kapacitetima (stanica za tehniĉku kontrolu, ispravnost vozila i radionionica za odrţavanje vozila sa svim pratećim sadrţajima) moţe pruţiti usluge odrţavanja i servisiranja vozila i mehanizacije. [10]
Benzinska pumpa nalazi se u neposrednoj blizini centra, 500 m od ulaza u centar. Neposredno uz lokaciju logistiĉkog centra prolazi saobraćajnica koja se nakon 1000 m uklapa u mreţu magistalnih pravaca.
5.2.DB Schenker u Bosni i Hercegovini
DB Schenker je dio DB logistike, sekcije transporta i logistike njemaĉkih ţeljeznica (Deutsche Bahn AG). DB Schenker u BiH je jedna od preko 2.400 poslovnica unutar svjetske mreţe DB Schenker. Osnovan je u Sarajevu 2001.godine,na osnovu ukazanih potreba,te shodno stalnom povećanju koliĉine robne razmjene.Ove godine sarajevski odjel slavi 10 godina postojanja. [16]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 32
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
Slika 5.2. 10 godina Schenkera u BiH
Nude kompletan logistiĉki servis – od kopnenog, preko avio i pomorskog transporta, pa sve do usluga carinjenja, skladištenja i osiguranja robe. Nalazi se neposredno uz carinski terminal u Sarajevu, gdje se ujedno nalazi i Schenker carinsko skladište. Pored toga, prisutni su na graniĉnom prelazu Brod, te na meĊunarodnom aerodromu Sarajevo.
Ĉetrdeset (40) uposlenih sa odgovarajućom spremom i iskustvom u obavljanju špediterskih poslova svojevrstan su garant za kvalitetnu uslugu. Na ovaj naĉin u Schenker-u su u mogućnosti svojim klijentima pruţiti kompletnu uslugu sa jednog mjesta – princip koji se pokazao uspješnim još u vrijeme kada je Gottfried Schenker osnovao kompaniju u Beĉu prije više od 135 godina. [16]
Profesionalnim odnosom,iskustvom i znanjem,u mogućnosti su pridobiti nove stranke,a njihova nastojanja usmjerena su ka dva cilja: široka paleta usluga i zadovoljan kupac. Rade na konstantnom educiranju svojih uposlenika putem razni seminara,kurseva itd. Ponosni su vlasnici certifikata ISO 9001:2000 koji je potvrĊen na External Auditu 2004.g. i jedan su od prvih špeditera u Bosni i Hercegovini,koji posluje po standardima ISO 9001:2000.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 33
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
5.3.Logistički poslovni centar „General Logistic“ General Logistic je novoformirani logistiĉki centar u Bosni i Hercegovini, koji od svog osnivanja teţi da usvoji sve savremene standarde logistike. Trenutno raspolaţe sa površinom od 2,27 hektara, od kojih je 2.000 m2 modernog zatvorenog skladišnog prostora idealno za poslovne namjere. Logistiĉki poslovni centar “General Logistic” je lociran unutar poslovne zone (blizu UNIS i VW fabrike) u Vogošći-Sarajevo, kao ekonomskom, administrativnom, univerzitetskom kulturnom, i sportskom centru BiH. Najizraţajnije aktivnosti poslovanja “General Logistic” su: • Carinjenje robe • Carinsko skladište • Skladištenje svih vrsta robe • Expres dostava – 24 h/ cijela Bosna i Hercegovina [15]
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 34
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
6. ZAKLJUČAK Logistiĉki centar obezbjeĊuje tehnološki svrsishodnu, operativnu i ekonomski opravdanu kooperaciju izmeĊu nosilaca transporta i pratećih djelatnosti. Razvoj mreţe logistiĉkih centara pruţa sve neophophne uslove za realizaciju tehnološko-ekonomskih i ekoloških ciljeva, makro i mikro distribucije dobara, odnosno optimizacije transportnih i logistiĉkih lanaca uz kvalitetni novi nivo usluga, posebno na baznim pravcima. “Formiranje logistiĉkog centra iziskuje realizaciju niza savremenih transportnotehnoloških zahtjeva svih uĉesnika u procesu distribucije. Svi subjekti u transportnom i logistiĉkom lancu moraju naći svoj interes u logistiĉkom centru (transporteri, privreda, drţava, gradovi i dr.). Pozitivni efekti, velike uštede u troškovima distribucije, povećanje kvaliteta usluga, uštede u energiji primjenom savremenih tehnologija i drugo, u potpunosti nadoknaĊuju velika investiciona ulaganja u formiranje cjelokupnog kompleksa logistiĉkog centra. Znaĉaj razvoja savremene logistike je u tome što su se poduzeća uvjerila da se primjenom logistiĉkih naĉela i metoda mogu uveliko smanjiti troškovi, a što u konaĉnici za njih znaĉi povećanje profita. Poslovna logistika ima poseban znaĉaj jer znaĉajan dio vremena i troškova procesa reprodukcije otpada na logistiĉke aktivnosti. U Bosni i Hercegovini trţište su prepoznali i domaći i strani ulagaĉi, tako da iz dana u dan logistiĉki kapaciteti se povećavaju, s tim da se ide sistemom zakupa poslovnih prostora koji u datom trenutku svojom površinom i lokacijom mogu odgovoriti zahtjevima. MeĊutim ono što raduje jeste da se istovremeno traţe nove lokacije za gradnju kompletne infrastrukture objekta potrebne za nesmetan rad logistiĉkog centra. Projekti se rade po evropskom standardu tako da je na neki naĉin i povoljnost što se savremena logistika i logistiĉki centri razvijaju u ovo vrijeme. Znaĉenje trgovinske logistike i njezinih troškova znaĉajno je za bosanskohercegovaĉke privredne subjekte i zbog toga, što velikim europskim i svjetskim maloprodajnim lancima ne mogu konkurirati sniţenjem troškova na temelju ekonomike obima. Stoga bosanskohercegovaĉka maloprodajna poduzeća, paralelno s razvijanjem svojih strategija okrupnjavanja , moraju izgraĊivati savremene logistiĉke sisteme, temeljene na upotrebi savremenih informacijskih i komunikacijskih tehnologija.
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 35
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
LITERATURA [1] Babić, D., „Metode planiranja logistiĉko-distribucijskih procesa“ : znanstveni magistarski rad. Zagreb, 2006. [2] Doc.dr. Milorad J. Kilibarda, „Razvoj savremene špedicije i logistiĉki centri“, Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu [3] Edukativno marketinški ĉasopis „LOGISTIKA“, broj 1,septembar 2009. [4] KrĊalić, A., „Organizacija i upravljanje transportom u logistiĉkom centru Intereuropa Sarajevo“- magistarski rad, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2010. [5] Prof. Dr. Abidin Deljanin, „Logistika i Inteligentni transportni sistemi“, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2011. [6] Prof. Dr. Sc. Ibrahim Jusufranić, Mr. Sc. Danislav Drašković, Mr. Sc Jasmin Jusufranić, „Mogućnost razvoja savremene logistike u Bosni i Hercegovini“,Internacionalni univerzitet Travnik, Saobraćajni fakultet u Travniku, [7] Segetlija, Zdenko, Karić, Marijan, „Poslovna logistika u suvremenom menadţmentu IX“, Ekonomski fakultet u Osijeku, Osijek, 2009. [8] Zeĉević S.,“Robni terminali i robno-transportni centri“, Beograd 2006 [9] Zelenika R.: „Logistiĉki sustavi“, Ekonomski fakultet Sveuĉilišta u Rijeci, Rijeka, 2005. [10] Šamanović, J., „Logistiĉki i distribucijski sustavi“, Split : Ekonomski fakultet, 1999.
INTERNET IZVORI : [11] http://bs.scribd.com/doc/76027225/20/POTE%C5%A0KO%C4%86E-UPLANIRANJU-LOGISTI%C4%8CKO-DISTRIBUCIJSKIH-PROCESA [12] http://www.bihateam.ba/bs/ [13] http://telefonski-imenik.com/bihateam/index.htm [14] http://www.bihateam.ba/bs/Nae_usluge/Skladina_logistika/LC_Sarajevo/ [15] http://www.general-logistic.ba/bs/strane/pocetna/ [16] http://www.schenker.ba/ [17] http://www.intereuropa.ba/intereuropa_1.htm Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 36
Fakultet za saobraćaj i komunikacije
Seminarski rad
POPIS SLIKA
Slika 2. Prikaz funkcija jednog logističkog centra............................................................7 Slika 2.1. Vrste logističkih centara....................................................................................7 Slika 2.2. Logistički centri kao mjesta konsolidacije robnih tokova.................................8 Slika 2.4.6.Prezentacija projekta logističkog centra.......................................................18 Slika 3. BIHATEAM.........................................................................................................19 Slika 5. Poslovna mreža kompanije INTEREUROPA.....................................................24 Slika 5.1. Šematski prikaz organizacione strukture logističkog centra Intereuropa.......27 Slika 5.1.1. Predložena šema organizacione strukture logističkog centra Intereuropa..28 Slika 5.2. 10 godina Schenkera u BiH.............................................................................33
Projektovanje i izgradnja logističkih centara u BiH
Page 37
