Procedura Administrative

PROCEDURA ADMINISTRATIVE P-1. Nocioni i procesit administrative Procedurat ndahen ne procedura gjyqesore dhe administrative. Proceduren administrative e perbejne rregullat juridike me te cilat rregullohet veprimi i detyrueshem i organeve te administrates kur ne ceshtjet administrative vendoset per te drejtat dge detyrimet e personave fizik dhe juridik. Me rregullat e kesaj procedure rregullohen kompetenca, veprimet procedurale, te drejtat dhe detyrat e personave qe marrin pjese ne process si dhe forma e akteve me te cilat vendoset, dhe forma e mjeteve te rregullta e te jashtezakonshme juridike. Qe nje pune administrative te jete ceshtje administrative duhet ti kete 3 cilesi: 1 )se eshte nxjerre nga organi administrative; 2) se eshte nxjerre ne ceshtjen e caktuar administrative; 3) se me te te vendoset per te drejten apo detyrimin e caktuar te pales. Pervec ceshtjeve administrative, organet e administrates kryejne edhe veprime te shumta administrative. Me keto veprime nenkuptohen mbajtja e evidencave te ndryshme dhe leshimi i certifikatave dhe te dokumenteve te tjera nga librat amze te te lindurve, kurorezuarve, te vdejurve, etj. Dallimi mes ceshtjeve adsministrative dhe veprimeve administrative eshte se me veprime administrative personi nuk fiton te drejta apo detyrime te caktuara. P-2. Parimet e procedures administrative 1.Parimi i ligjshmerise – ky parim ne proceduren administrative sigurohet me ane te ankimit dhe te padise si dhe me mjetet e jashtezakonshme juridike. Rastet e paligjshmerise radhiten ne pese grupe: 1) jokompetenca; 2) shkelja e dispozitave te procesit; 3) shkelja e te drejtes materiale; 4) vertetimi i gabuar apo jo i plote i gjendjes faktike; dhe 5) paligjshmeria ne qellim apo kuptim te aktit. 2. Parimi i mbrojtjes se te drejtave te qytetareve dhe mbrojtja e interesit publik – Ky parim ka te beje me detyren e organeve qe paleve tu bejne te mundur qe sa me lehte te mbrojne dhe realizojne te drejtat e tyre , te mos jete ne dem te te drejtave dhe personave te tjere e as ne kundershtim me ligjin. 3. Parimi i efektivitetit – Ky parim obligon organet e administrates dhe institucionet e tjera qe ceshtjet administrative ti vendos me sukses dhe shpejte. 4. Parimi i se vertetes materiale – Ky parim perbehet ne obligimin e organit qe te vertetoj gjendjen e drejte te sendit. Sipas ketij parimi, me rastin e vendosjes organi duhet qe te vertetoj faktet te cilat jane me rendesi per marrjen e vendimit . Shmangja nga ky parim mund te paraqitet ne dy raste: kur organi vendos sipas procesit te shkurter drejtperdrejte dhe rasti i dyte eshte kur kemi te bejme me nderrmarjen e masave urgjente te cilat nuk mund te shtyhen. 5. Parimi i degjimit te paleve- Ky parim ka te beje me ate se organi administrative, para marrjes se vendimit e njofton palen me te gjitha faktet dhe rrethanat e rendesishme ne menyre qe pala te mund te deklarohet ne lidhje me to. Kjo realizohet me rastin e ftuarjes se 1

pales ne séance, dhe ate pala duhet te ftohet me kohe, ne menyre qe ai te mund te pregaditet per séance. Me se paku ky afat per pergatitje eshte tete dite.Degjimi i pales nuk nevojitet kur organi vendos sipas procedures se shkurter ekzaminuese dhe ne rastin kur organi administrative ka te beje me nderrmarjen e masave ne interesin publik te cilat masa nuk mund te shryhen, ndersa faktet mbi te cilat duhet te bazohet vendimi jane bere te besueshme. 6. Parimi i cmuarjes se lire te provave – Ly parim do te thote se personi zyrtar eshte i lire qe sipas bindjes se vete te beje cmuarjne e provave dhe te vendos se cilat fakte do ti marre si te provuara. Keto fakte duhet ti vleresoj ne menyre te ndergjegjshme dhe te kujdeshnme, duke e cmuar cdo prove vec e vec. Personi zyrtar nuk eshte i obliguar qe te pranoj si prove te plote deklaraten e deshmitarit. Mirepo organi eshte i detyruar qe te pranoj dokumentin publimsi prove deri sa personi i kundert te verteton te kunderten. 7. Parimi i pavaresise ne marrjen e vendimeve – Sipas ketij parimi organi zyrtar eshte i lire ne marrjen e vendimeve, por ai kete duhet ta beje ne pajtim me ligjin. Sipas ketij parimi, personi zyrtar nuk guxon te marre udhezime nga askush per nxjerrjen e vendimit. 8. Parimi i se drejtes per ankim – Sipas ketij parimi, ankimi nuk mund te behet kunder vendimit te organit te shkalles se pare mbi te cilin nuk ka organ te shkalles se dyte, pervec kur kjo nuk eshte parapa me ligj. Qe te mund te behet ankimi, duhet te ekzistoj vendimi i shkalles i pare, pervec nese nuk eshte fjala per heshtje administrative ( kur organi administrative nuk i pergjigjet kerkeses se pales ne afatin prej 30 ditesh). 9. Parimi i plotefuqishmerise se vendimit – Sipas ketij parimi i plotefuqishem eshte ai vendimkunder te cilit nuk mund te behet ankim as te ngritet kontesti administrative (vendimi i formes se prere) e me te cilin pala ka fituar te drejta te caktuara. 10. Parimi i ekonomizimit te procesit – Sipas ketij parimi procesi duhet te zhvillohet shpejte dhe me sa me pak shpenzime, duke mos humbur kohe. Mirepo aplikimi i ketij parimi nuk ben te jete ne dem te realizimit te procesit dhe ne dem te se vertetes materiale. Ky parim perfshin edhe dy parime te jrea ne vete; parimin e kursimit dhe ate te shpejtesise. 11. Parimi per detyrimin e ofrimit te ndihmes pales se painformuar – Organi i cili e zhvillon procesin duhet te kujdeset qe pala me rastin e realizimit te te drejtave te mos pesoj dem per shkak te mosinformimit apo te mosditurise. Ky parim me teper ka te beje me organizimin e mire dhe te pajisur te zyrave te pranimit dhe zyrave te vendit si dhe te zyrave pritese e atyrete ndihmes juridike. 12. Parimi i perdorimit te gjuheve dhe te alfabeteve – Sipas ketij parimi te gjitha paleve u garantohet e drejta qe te perdorin gjuhen e vet. Nese procesi nuk zhvillohet ne gjuhen e plaes, organi administrative eshrte i detyruar qe pales t’ia beje te mundur percjelljen e procesit ne gjuhen e vete amtare dhe kjo gje shenohet ne procesverbal. Palet pra ne keso raste mund ta ndjekin procesin permes interpretit. 13. Perdorimi i shprehjes “organ” – Sipas ketij parimi me shprehjen organ kuptojme organin i cili zhvillon proceduren administrative apo i cili zgjedh ceshtjet administrative,. Organe te tilla jane organet shteterore dhe organizatat e bashkesise veteqeverisese, pervec nese me ligj nuk eshte caktuar ndryshe P-3. Kompetenca ne procesin administrative

2

Kompetence eshte autorizimi i organeve per vendosje te ceshtjeve te caktuara juridike. Vetem organi kompetent eshte i autorizuar te vendos ne ceshtjen e caktuar dhe ai organ nuk mund te refuzoj vendosjen e ceshtjes se tille. Dallojme tri lloje te kompetencave: 1) lendore; 2) tokesore; dhe 3) funksionale. Kompetenca lendore – Sipas eksaj kompetence organet administrative jane te obliguara te zgjedhin nje ceshtje ne baze te natyres e materies se asaj ceshtje administrative. Sipas ligjit, per vendosje ne ceshtjet administrative ne shkalle te pare jane kompetent organet komunale te administrates, nese me ligj nuk eshte caktuar kompetenca e organeve te tjera. Kompetenca tokesore – Kjo kompetence caktohet sipas territorit te veprimit te organit. Pra ne caktimin e kompetences tokesore eshte vendimtar momenti territorial, e jo lloji apo natyra e punes. Kompetencen territoriale e kane te gjitha organet.Ne ceshtjet qe kane te bejne me paluejtshmerine, kompetenca tokesore caktohet sipas vendit ku gjendet sendi. Per ceshtjet qe kane te bejne me veprimtarine e ndonje organi, kompetenca tokesore caktohet sipas vendit ku gjindet selia e arij organi. Ne ceshtjet qe kane te bejne me veprimtarine profesionale, caktohet sipas vendit ku kryhet veprimtaria. Ne ceshtjet e tjera sipasvednbanimit te pales. Kompetenca funksionale – konsiderohet si nje nenlloj i kompetences lendore, sepse kjo kompetence ndihmon qe saktesisht te percaktohet se cilit organ qe ka kompetence lendore i eshte dhene ne kompetence vendosja e ceshtjes konkrete. Kjo paraqitet mjaft shpesh ne rastet kur ne disa ligje nuk eshte caktuar organi qe do te ishte competent per vendosje ne ceshtjet administrative p. sh. Nga lemia e ndertimtarise, finances, etj. Percaktimi i kompetences – Kompetenca lendore ne procein administrative caktohet me dispozita, me se shpeshti me ligjet te cilat rregullojne materien e caktuar administrative. Kompetenca tokesore- caktohet me dispozita mbi ndarjen politico territoriale te komunave si dhe me dispozita mbi punen e disa organeve. Me qellim te respektimit te dispozitave mbi kompetencen, cdo organi administrative i eshte lene ne detyre qe gjate tere procesit te kujdeset per kompetencen lendore dhe ate tokesore. Nese organi konstaton se nuk eshte competent, atehere duhet qe parashtresen e pales t’ia dergoj organit competent pa shtyerje dhe per kete ta informoj palen. Kompetenca e presupozuar (presumptive) – Kufizimi hapsinor i kompetences - Kompetenca lendore e organit administrative eshte e kufizuar mbrenda kufijve te saj. Mirepo ka raste kur veprimi zyrtar duhet te kryhet jashte kufijve te rajonit te organit. Ne raste te tilla organi administrative i cili e kryen veprimin duhet qe ta lajmeroj organin tjeter ne rajonin e te cilit do ta nderrmare ate veprim. Bartja dhe marrja e kompetences – Dispozitat per kompetencen jane te natyres detyruese (ius cognes) dhe duhet te respektohen nga organet administrative dhe pjesemarresit e tjere ne process. Pora asnje organ nuk mund t’ia merr kompetencen organit tjeter, pervec ne rastet kur eshte parapa me ligj. Nese me ligj eshte parapa se kompetencen duhet ta marre organi tjeter, atehere e kemi rastin e marrjes se kompetences nga nje organ ne dobi te organit tjeter. Edhe bartja e kompetences nga njeri organ ne tjetrin eshte i lejuarvetem ne baze te autorizimit ligjor. Ne baze te ligjit, organi competent per vendosje mundet te lus organin tjeter qe ne vend te tij te nderrmare disa veprime dhe kjo ne ligj eshte perpunuar si ndihme juridike.

3

Konflikt kompetencash – Ne parktike ndodh qe qe me teper organe konsiderojne se jane kompetente per vendosje te nje ceshtje administrative , apo qe asnje organ nuk deshiron te pranoj kompetencen per ceshtjen konkrete. Ne keto raste kemi te bejme me konflikt kompetencash. Kemi dy lloje te kompetencave: positive – kur dy organe konsiderojne se jane kompetente; dhe negative – kur dy a po me shume organe refuzojne te vendosin per ceshtjen administrative. P-4. Ndihma juridike Sipas rregullit cdo organ kryen veprime ne kufijt e territorit te vete. Organi administrative mund te kryej veprimin juridik edhe jashte territorit te vete. Ne raste te tilla shfrytezohen rregullat ëer ndihme juridike. Te kerkuarit e obligueshem te ndihmes juridike e kemi ne rastin kur nje organ administrative i cili duhet te nderrmare veprim jashte territorit te vet i drejtohet me lutje organit ne territorin ne te cilin duhet te nderrmare veprimin . Rastin e dyte e kemi jodetyrimor, kur organi i pare e lut ate te dytin qe ti kryej veprimet me qellim te ekonomizimit dhe te shpejtesimit te zgjidhjes se ceshtjes administrative. Pervec ndihmes juridike ne mes te organeve administrative, ndihma juridike mund te kerkohet edhe nga organet e tjera si gjykatat. Organet administrative duhet qe me kerkese per ndihme juridike tu drejtohen gjyqeve per ndihme dhe gjykatat kane per detyre te veprojne sipas kesaj kerkese. P-5. Personi zyrtar Sipas ligjit me person zyrtar kuptojme eprorin e organit dhe personin zyrtar i cili eshte i autorizuar te nderrmare veprime ne procesin administrative para nxjerres se vednimit; dhe punetorin professional i organit te administrates te cilit eprori i vete i ka dhene autorizime per nderrmarjen e veprimeve administrative. Pas procesit te zhvilluar dhe te vertetimit te gjendjes faktike, vendimin ne ceshtjen administrative e merr organi competent per vendosje , perkatesisht eprori i cili udheheq me organin administrative. Keto te drejta pervec eprorit ligji ia mundeson qe me autorizim ti kryej edhe punetori professional i organit administrative. Perjashtimi i personit zyrtar – Ekzistojne dy grupe te shkaqeve per te cilat mund te kekrohet perjashtimi i personit zyrtar: ne grupin e pare bejne pjese arsyet per perjashtim te detyrueshem te peronit zyrtar, ndersa i dyti i perket mudnesise jo te obligueshme. Si shkaqe te grupit te pare, pra te perjshtimit te detyrueshem jane: Nese ne lenden per te cilen zhvillohet procesi personi zyrtar eshte pale, i autorizuar bashk me palen, nese eshte deshmitar, ekspert, ose perfaqesues ligjor i pales;, nese me palen eshte ne vije te drejte te gjakut, kurse ne vije anesore deri ne shkallen e katert; nese eshte me palen bashkeshort ose ne gjini sipas vjehrrit deri ne shkallen e dyte dhe nese ne procesin e shkalles se pare ka marre pjese ne nxjerrjen e vendimit apo ne vete zhvillimin e procesit. Ne grupin e dyte te shkaqeve per perjashtimin e personit zyrtar bejne pjese rrethanat te cilat mund te vene ne dyshim paanesine e personit zyrtar. Pasi te kerkoj pala perjashtimin e personit zyrtar, personi zyrtar nuk mundet te nderrmare asnje veprim ne process derisa te nxjerret konkluzioni per ate. Kunder konkluzionit me te xilin caktohet perjashtimi i personit zyrtar nuk lejohet ankimi. Ankesa lejohet kunder konkluzionit me te cilin refuzohet kerkesa e pales per perjashtim te personit zyrtar. P-6. Palet dhe perfaqesimi i tyre ne procesin administrative 4

Ne procesin administrative pjesemarres kryesor jane organi dhe pala. Grupi dyte jane ekspertet, deshmitaret, interpretet. Nuk ka process administrative nese nuk e udheheq organi. Pala – Pale eshte personi me kerkesen e te cilit ngritet procesi ose personi kunder te cilit zhvillohet procesi. Ne procesin administrative palet rradhiten ne tri grupe: pale active – qe eshte personi me kerkesen e te cilit ngritet prcoesi pala passive – personi kunder te cilit zhvillohet procesi pala e rastit – qe eshte personi i cili paraqitet ne process me qellim te mbrojtjes se te drejtave apo interesave te veta juridike. Ne pikepamje te numrit te paleve, njihen palet nje paleshe ne te cilat merr pjese nje pale apo me shume pale ne pozite te njejte. Dhe kemi rastet shumepaleshe kur ne procesin administrative paraqiten shume pale me interesa te kunderta. Pale mund te jete cdo person fizik dhe juridik. Qe pala e caktuar te mundet plotesisht te marre pjese ne procesin administrative duhet qe ti plotesoje tri kushte: te kete aftesi per te qene pale; te kete aftesi procedurale; dhe te ekzistoj lidhja e caktuar e pales me ceshtjen konkrete administrative. Si cilesi e vecante e pales eshte legjitimiteti i plaes. Aftesia e pales – Me aftesi te pales kuptojme qe personi i cili merr pjese ne procesin administrative te mund te jete bartes i te drejtave dhe detyrave te veta. Kete aftesi mudn ta kene te gjithe personat fizik dhe juridik. Kjo aftesi fitohet qe nga lindja e eprsonit fizik apo themelimi i personit juridik. Ne procesin administrative si pale mund te paraqiten edhe palet te cilat nuk jane person juridik. Keshtu pale mund te jene edhe organet e pushtetit, njesia afariste, grupi i personave, etj. Te drejta dhe detyra te pales kane prokurori publik, avokati publik dhe organet e tjera te pushtetit local dhe qendror. Aftesia procedurale – Aftesia proceedurale do te thote qe pala te kete mundesi qe vete ti nderrmarr veprimet gjate procesit administrative. Ekzistojne raste kur nje person mund te kete aftesi te pales por te mos kete aftesi procedurale. Raste te tilla jane kur si pake oaraqiten personat jomadhore. Personat e tille jane pale ne process, por veprimet procedurale ne vend te tyre i kryejne perfaqesuesit e tyre. Legjitimiteti i pales – Maredhenia e personit, qofte fizik qofte juridik me lenden per te cilen zhvillohet procesi administrative , shenohet ne legjitimacionin e pales. Nese ne vend te pales lajmerohet person tjeter, atehere eshte fjala per perfaqesuesin e tij ligjor apo perfaqesuesin me autorizim te vecante. Organi i cili e zhvillon procesin administrative duhet qe tere kohen te kujdeset qe personi i cili paraqitet ne process a mund te jete pale e nese jo te verifikoj se a e perfaqeson ate perfaqesuesi ligjor. P-7. Perfaqesimi i pales ne procesin administrative Te gjithe perfaqesuesit dhe te autorizuarit ne procesin administrative jane persona fizik me aftesi afariste te cilet kryejne veprime ne emer dhe llogari te paleve te cilet i perfaqesojne. Dallojme keto lloje te perfaqesimit: a) perfaqesuesi ligjor; b) i autorizuari; c) perfaesuesi i perkohshem; d) perfaqesuesi i perbashket; e) ndihmesi profesionist. Perfaqesuesi ligjor – vepron per personat qe nuk kane aftesi procedurale si dhe per personat juridik. Per palen e paafte, perfaqesuesi ligjor caktohet ne baze te ligjit apo te aktit competent . 5

Si perfaqesues te tille me se shpeshti lajmerohen prinderit e te miturit. Femijeve te mitur te cilet gjenden nen kujdesin prindor ,kujdestarin e cakton organi per punet e kujdestarise. Ky organ e cakton kujdestarin edhe personave madhor te cilet jane privuar pjeserisht apo teresisht nga aftesia procedurale. Personat juridik i perfaqesojne perfaqesuesit e tyre te cilet caktohen me aktin e personit juridik te cilin e perfaqesojne. I autorizuari – eshte personi i cili i perfaqeson palet ne procesin administrative. Palet kane te drejte vete te percaktojne te autorizuarin e tyre. I autorizuari nuk mundet ne vend te pales te kryej vetem ato veprime per te cilat eshte e nevojshme qe vete pala te jep deklarate. Gjate procesit, kur i autorizuari jep deklarate gojore, pala ka te drejte qe ta ndryshoj apo ta revokoj ate. Autorizimi per perfaqesim mund te jepet me shkrim dhe me goje ne procesverbal. Autorizimi mund te jepet per tere procesin apo vetem per disa veprime. Qe te dy keto autorizime ne cdo kohe mund te kufizohet. Kur autorizimi i jepet personit i cili nuk eshte avokat, eshte e nevojshme prezenca e dy deshmitareve te cilet do te nenshkruhen ne autorizim. Me vdekjen e pales, apo me humbjen e aftesise se tij procedurale apo nderrimin e perfaqesuesit ligjor, autorizimi nuk pushon. Pasardhesi juridik i pales (trashegimtari) mund ta revokoj autorizimin e meparshem. Perfaqesuesi i perkohshem – Organi i cili e zhvillon procesin administrative mund t’ia caktoj pales perfaqesuesin e perkohshem ne keto raste: -nese pala e cila nuk ka aftesi procedurale nuk e ka perfaqesuesin e vet ligjor, ose kur duhet te merret ndonje veprim kunder pesonit te cilit nuk i dihet vendeqendrimi ; pastaj kur nderrmarja, organizata apo insitucioni nuk e ka perfaqesuesin e vet; dhe ne rastet kur duhet te kryhet veprimi i cili nuk mund te shtyhet , kurse pala apo perfaqesuesi i tij nuk mund te thirren ne kohen e duhur. Perfaqesuesi i perbashket – Ky lloj i perfaqesuesit paraqitet kur ne procesin administrative ndeshemi me bashkesine procedurale. Procedura ne bashkim gjen shprehje kur ne process paraqiten dy ose me shume pale bashkatisht ne te njejten lende. Ne rastin e tille palet kane per detyre te theksojne se cila prej tyre do te paraqitet si perfaqesuese e tyre e perbashket nese nuk kane vendosur ta caktojne te autorizuarin e perbashket. Ndihmesi profesionist – Ligji parasheh ndihmesin profesionist te cilin nuk e njeh as procedura penale, as civile, as proceset e tjera. Ndihmesi profesionist eshte person profesionist i cili i jep pales ndihme profesionale ne forme te dhenies se keshillave dhe njoftimeve. Ndihmesi profesionist vepron vetem prane pales e jo edhe ne vend te pales. P-8. Parashtresat Parashtresa eshte nje nga format per komunikim te paleve dhe te pjesemarresve te tjere ne procesin administrative. Me parashtrese nenkuptojme kerkesat, formularet, propozimet, fleteparaqitjet, lutjet, ankimet, kundershtimet dhe komunikimet tjera. Parashtresa duhet te permbaje ; emertimin e organit te cilit i dergohet; objekti me te cilin ka te beje; kerkesen perkatesisht porpozimin; kush eshte perfaqesuesi ose i autorizuari; dhe emrin dhe mbiemrin dhe vendeqendrimin e perfaqesuesit apo te autorizuarit. Parashtresen e nenshkruan vete paraqitesi, perjashtimisht ate mund ta nenshkruaj ne vend te paraqitesit bashkeshorti, njeri prej prinderve, i biri ose e bija, apo avokati. Dorezimi dhe pranimi i parashtresave- parashtresat si rregull dorezohen drejtperdrejte ose dergohen me shkrim me ane te postes, ose komunikohen me goje ne procesverbal. Perndryshe mund te dergohen edhe me telegraf. Komunikimet e shkurta mund te behen edhe permes telefonit nese kjo eshte e mundur. 6

Sipas rregullit parashtresat i dorezohen organit competent per pranimin e tyre , te cilat nuk jane gjithmone organet e njejta qe vendosin mbi ato parahtresa. Parashtresat dorezohen gjate orarit te punes, diteve te punes. Organi i cili e pranon parashtresen, duhet qe asaj t’ia veje vulen katrore te pranimit. Parashtresa mund te kete te meta si per nga forma ashtu edhe per nga permbajtja. Te metat te cilat nuk e penojne veprimin e parashtreses nuk menjanohen ne kete faze, por kjo lihet me vone. Ne rastin kur parashtresa ka te meta formale, apo kur eshte e pakuptueshme ose jo e plote, atehere ajo parashtrese mund te hudhet poshte, por kete e ben organi i cili vendos mbi parahtresen. Ai e cili e ben parashtresen duhet qe me afat ti menjanoj te metat per tu konsideruar parashtresa ne rregull, ne te kunderten do te konsiderohet se parashtresa nuk eshte paraqitur fare. Parashtresa zakonisht permban nje kerkese, por ajo mund te permbaj edhe shume kerkesa. Kur parashtresa permban me shume kerkesa, atehere organi competent eshte i detyruar qe te marre ne zgjidhje kerkesen per te cilen eshte competent per te vendosur. Per kerkesat e tjera per te cila nuk eshte competent, ia dergon ato menjehere organit competent dhe per kete e njofton palen. Nese nuk mund te konstatoj se cili eshte organi competent i cili duhet ti zgjedh kerkesat e tjera, atehere per kete nxjerr konkluzion me te cilin do te refuzoj pjesen e parashtreses per shkak te jokompetences. P-9. Ftesa Prezenca e paleve dhe e pjesemarresve te tjere ne procesin administrative sigurohet permes ftesave. Ftesa behet me leterthirrje me shkrim. Kjo leterthirje duhet te permbaj emertimin e organit i cili i fton, emrin, mbiemrin dhe adresen e personit qe ftohet, dita, vendi dhe ora e sakte kur duhet te paraqitet personi, lenda per te cilen ftohet si dhe duhet te ceket se ne cfare cilesie ftohet ai person. Gjithashtu ne ftese ceket se nese personi nuk mund te paraqitet, ai duhet qe per kete ta informoj organin i cili e ka derguar ftesen. I ftuaripoashtu inofromohet per pasojat nese nuk i pergjigjet fteses apo nese nuk lajmeron se nuk ka mundesi te vije. Personi i ftuar ka per detyre ti pergjigjet fteses. Nese ai person nuk ka mundesi te vije, atehere ai duhet te lajmeroj organin per kete. Nese pesoni i ftuar nuk i pergjigjet fteses dhe nuk e arsyeton mungesen e tij, atehere ai person mund te sillet me detyrim e perpos kesaj mundet edhe te denohet me gjobe. P-10. Procesverbali dhe passhenimi Procesverbali eshe nje paraqitje zyrtare me shkrim ne te cilen shenohen veprimet e kryera ne process. Ne procesin administrative dallojme keto procesverbale; 1)procesverbali mbi séance gojore; 2) procesverbali per disa veprime te rendesishme te cilat kryhen jashte séances gojore; 3) procesverbali mbi panimin e parashtresave gojore; 4) procesverbali mbi votimin. Si procesverbal me i rendesishem eshte ai mbi séancen gojore. Ne procesverbal duhet te shenohen; emertimi i organit i cili e kryen veprimin; vendi ku kryhet veprimi; koha kur kryhet veprimi; lenda ne te cilen kryhet veprimi; dhe emrat e te pranishmive. Procesverbali duhet saktesisht te permbaje rrjedhen e procedures, prandaj edhe eshte parapa qe ai te mbahet gjate zhvilimit te procedures. Procesverbal;i duhet te mbahet ne rregull dhe asgje nuk guxon te fshihet. Ne fund organi zyrtar ka per detyre qe para se te perfundoj procesverbali, ate t’ua lexoj te pranishmive dhe te konstatohet se nuk ka verejtje. Pastaj nenshkruhen personi qe ka marre pjese ne veprim, personi zyrtar dhe 7

procesmbajtesi. Procesverbali i perpiluar ne pajtim me ligjin ka forcen e dokumentit publik. Procesverbali eshte nje lloj prove. Passhenimi ne akt – Sipas ligjit passhenimi vehet ne document per veprimet dhe deklaratat me pak te rendesishme , per drejtimin e procesit , per komunikimet, per udhezimet gojore dhe konstatimet, etj. P-11. Keqyrja e dokumenteve dhe njoftimi mbi zhvillimin e procesit Pala ka te drejte qe te keqyr dokumentet e lendes dhe ti rikopjoj ato me shpenzimet e veta. Kete pala mund ta beje deri ne perfundim te procesit. Pervec pales, keqyrjen e dokumenteve dhe rikopjimin e tyre mund ta beje edhe ndonje person tjeter i cili ka interes juridik mbi ate ceshtje. Keqyrja dhe rikopjimi behet nen mbikqyrjen e personit zyrtar. Dokumentet nga lenda te cilat nuk mund te shiqophen dhe rikopjohen jane: procesverbali mbi keshillimin dhe votimin; referatet zyrtare; projektet evendimeve; si dhe dokumentet e tjera te cilat mbahen secrete. Te gjithe personat qe kane te drejte te shiqojne shkresat e lendes dhe ti kopjojne ato, kane te drejte qe te njoftohen edhe me zhvillimin e procesit. Kete kane te drejte ta bejne edhe organet e shtetit. Kunder konkluzionit per refuzimin e kerkeses mbi kqyrjen dhe rikopjimin e shkresave te lendes lejohet ankimi i cili duhet te behet menjehere. P-12. Dergimi Dergimi eshte veprim i vecante i organit ne te cilin behet dorezimi i aktit me shkrim. Qellimi i dorezimit eshte qe akti apo dokumenti te arrij me kohe tek personi te cilit i eshte destinuar ai akt. Sipas rregullit dergimi behet vetem diteve te punes, dhe ate gjate dites, por nese dergohet me poste, atehere mund te behet edhe gjate festive apo te dielave. Dallojme tri menyra themelore te dergimit: dergimin e terthorte; dorezimin medoemos personalisht dhe rastet e vecanta te dergimit. Dergimi i terthorte – shfaqet kur personi te cilit duhet ti behet dergimi nuk gjendet ne banesen e vet. Atehere dergimi behet duke ia dorezuar letren ndonjerit prej anetareve te rritur te familjes se tij, e nese as ata nuk gjenden ne shtpi, atehere i dorezohet kujdestarit te shtepise apo fqiut nese ata e pranojne kete. Anetaret e rritur te familjes jane te obliguat qe ta marrin dokumentin, ndersakujdestari dhe fqiu nuk jane te detyruar. Situate e njejte vlen edhe kur dergimi behet ne vendin e punes. Kur konstatohet se personi te cilit duhet ti behet dergimi mungon dhe personat te cileve u behet dergimi i terthorte nuk mund te arrijne qe me kohe t’ia dorezojne atij dokumentitn, atehere dokumenti do ti dorezohet organit competent te komunes, apo postes, nese eshte derguar me poste. Ndersa ne dere te baneses apo postes derguesi duhet ta vendos komunikimin shkresor se ku gjendet dokumenti. Dorezimi medoemos personalisht – ky lloj dorezimi duhet ti behet personalisht personit te cilit i eshte destinuar dokumenti ne keto raste: kur dorezimi i tille eshte caktuar me ligj apo dispozite tjeter; kur kur qe nga dita e dorezmit fillon te rrjedh afati qe nuk mund te zgjatet; dhe kur kete e cakton organi qe e ka urdheruar dorezimin. Konsiderohet se eshte bere dorezimi personal avokatit edhe kur dokumeneti dorezohet ne zyren e punes se avokatit. Rastet e vecanta te dergimit – ketu hyjne:1) dergimi perfaqesuesit dhe te autorizuarit ligjor; dhe 2) dergimi te autorizuarit per pranimin e dokumeneteve. Ne rastin e pare dergimi behet ne te njejten menyre sikurse kur i behet pales. Nese ka me shume perfaqesues, atehere mjafton qe ti dorezohet njerit prej tyre. 8

Lloji i dyte i dergimit behet kur pala e autorizon personin e caktuar te cilit duhet ti behen te gjitha dergesat per te. Ky i autorizuar ka per detyre qe te pranoj te gjitha dergesat qe i vijne ne emer te personit i cili e ka autorizuar. Kur pala ose perfaqesuesi ligjor e nderron banesen , atehere ai eshte i obliguar qe per kete menjehere ta njoftoj organinqe zhvillon procesin. P-13. Afatet dhe kthimi ne gjendejn e meparshme Afatet - Sikurse ne procedurat e tjera edhe ne proceduren administrative ekzistojne afatete mbrenda te cilave duhet te nderrmeren veprimet administrative. Edhe ketu ekzistojne dy lloj afatesh: afatet qe jane te caktuara me ligj (ligjore si p.sh. afati per ankese) dhe afatet qe i cakton personi zyrtar (afati per séance, deshmim, ekspertize, etj). Afatet ligjore jane te pazgjatshme, ndersa afatete qe i cakton personi zyrtar jane te ndryshueshme. Afatet llogariten ne dite, muaj dhe vite. Si fillim i afatit merret dita e pare e ardhshme pas dorezimit apo ngjarjes. Leshimi i afateve mund te krijoj pasoja te demshme per personat e interesuar. Nese parashtresa, p.sh ankesa dorezohet pas kalimit te afatit, atehere organi competent e refuzon ate si te paafatshme duke mos u leshuar fare ne permbajtjen e saj. Kthimi ne gjendjen e meparshme –Per shkak te pasojave te demshme te cilat jane te mundura kur leshohet afati, eshte parapa mjeti i vecante juridik qe eshte kthimi ne gjendjen e meparshme. Kjo i mundesohet pales ecila per shkaqe te arsyshme e ka lesghuar afatin. Kthimi ne gjendjen e meparshme lejohet vetem me propozimin e pales. Propozimi per kthimin ne gjendjen e meparshme mund te behet ne te gjitha fazat e procedures dhe ne te gjitha rastet e leshimit te afateve. Ne propozimin per kthimin ne gjendjen e meparshme pala ka te drejte te paraqes rrethanat per te cilat eshte penguar qe ne afat te kryej veprimin. Propozimi i paraqitet organit prane te cilit eshte dashur qe te kryhet veprimi. Pastaj ky organ vendos me konkluzion ne lidhje me propozimin. Nese refuzohet propozimi, atehere lejohet ankesa vetem nese konkluzionin e ka nxjerre organi i shkalles se pare. Kur lejohet kthimi ne gjendjen e meparshme, atehere procesi kthehet ne ate faze ne te cilen ka qene para ometimit. P-14. Shpenzimet e procesit administrative Keto shpenzime ndahen ne 1) shpenzime te organit i cili e zhvillon procesin dhe 2) ne shpenzime te paleve dhe te pjesemarresve te tjere ne gjykim. Ne procesin administrative shpenzimet e vecanta si shpenzimet e udhetimeve te personave zyrtare, shpenzimet per deshmitare, eksperte, kqyrje ne vend, etj, i ngarkohen atij qe e ka shkaktuar tere procesin. Kur ne process marrin pjese dy apo me shume pale me interesa te njejta, atehere secila pale i bart shpenzimet e veta. Ne rastin kur ne process paraqiten me shume pale me inetersa te kunderta, atehere shpenzimet i takojne pales e cila e ka nisur procesin dhe ne dem te se ciles perfundon procesi.Ne vendimin me te cilin perfundon procesi, organi qe e nxjerr kete vendim e cakton se kush do ti heq shpenzimet , pastaj e cakton shumen e shpenzimeve dhe afatin ne te cilin duhet paguar aro. Organi mund ta liroj palen nga pagimi i hspenzimeve nese konstaton se pala nuk eshte ne gjendje qe ti paguaj ato sepse mund ta demtoj ushqimin e vet dhe te familjs se vet. Ne lidhje me kete organi nxjerr konkluzion. 9

P-15. Ngritja e procesit dhe kerkesat e paleve Ngritja e procesit– Procesin administrative gjithmone e ngrit organi i cili e zhvillon ate process. Pra vete dorezimi i parashtreses se pales nuk do te thote edhe ngritje e procesit. Procesi administrative mund te filloj kryesisht (sipas detyres zyrtare) dhe me kerkesen e pales. Sipas detyres zyrtare procesin e fillon organi competent kur kete e cakton ligji apo ndonje dispozite tjeter, ose kur vete organi merr njofitme poer gjendjen ekzistuese dhe per kete e ngrit procesin. Gjate ngritjes se procesit organi merr parasysh parashtresat, propozimet, fleteparaqitjet e qytetareve, i shqyrton ato dhe u pergjigjet. Mirepo kjo nuk do te thote se keto parashtresa ngrejne detyrim qe te nis procesi. Procesi administrative sipas kerkeses se pales eshte rasti me i hspeshte i fillimit te procesit. Organi kompetenet ka per detyre qe te shqyrtoj kerkesen e pales ku paraqitet vullneti i pales. Ne te shumten e rasteve, procesi administrative i cili fillon me kerkesen e pales, ka te beje me dhenien e lejeve te ndryshme si leje per ndertimin e shtepise, per ushtrimin e ndonje veprimtarie te lejueshme, si dhe kerkesa per realizimin e te drejtave si e drejta per sherim , e drejta per pension, etj. Nese organi konstaton se kerkesa ka te meta, atehere vepron si me rastin e parashtresave te tjera, pra qe te menjanohen te metat ne afat te caktuar. Procesi administrative quhet i ngritur posa organi competent ta kete kryer cilindo veprim per zhvillim te procesit, p.sh. nese e fton palen apo deshmitarin per marrjen e deklarates. Ndryshimet gjate procesit P-16. Bashkimi i ceshtjeve ne nje process Bashkimi i ceshtjeve ne nje process mund te behet nese te drejtat dhe detyrimet e paleve bazohen ne te njejten baze juridike apo gjendje faktike; nese organi qe e zhvillon procesin ka kompetence lendore per kete; dhe nese eshte fjala per te drejtat dhe detyrimet e disa paleve. Si shembull mund ta marrim procesin e ekspropriimit te tokes me qellimt te ngritjes se objekteve te medha. Pra ne raste te tilla zhvillohet vetem nje process edhe pse paraqiten shume pale si pronare te tokes. Per bashkimin e ceshtjeve ne nje process organi nxjerr konkluzion. Ndryshimi i kerkesave – Pasi te jete ngritur procesi, pala mund ta zgjeroj kerkesen e paraqitur deri ne nxjerrjen e vendimit te shkalles se pare. Pervec qe mund ta zgjeroj, ai edhe mund ta paraqes kerkesen tjeter nga ajo e meparshmja, por qe mbeshtetet ne bazen e njejte juridike. Heqja dore nga kerkesa – Kjo eshte e mundshme ne te gjitha rastet kur procesi eshte ngritur lidhur me kerkesen e pales. Pala mund te heq dore nga kerkesa e vet gjate tere procesit. Per kete pala jep delarate me shkrim para organit i cili e zhvillon procesin, apo kete mund ta beje edhe me parashtrese. Mbi heqjen dore nga kerkesa duhet te lajmerohet edhe pala kundershtare nese ajo ekziston. Organi i cili e udheheq procesin nxjerr konkluzion me te cilin pezullohet procesi. Nese procesi eshte nisur sipas detyres zyrtare, organi mund ta pezulloj procesin dhe per kete nuk nevojitet deklarimi i pales. Pala e cila ka hequr dore nga kerkesa ka per detyre ti heq te gjitha shpenzimet e krijuara deri ne pezullimin e procedures. Pajtimi –Pajtimi eshte nje nga menyrat me te cilat perfundon procesi administrative. Kur ne process marrin pjese dy apo me teper pale me interesa te kunderta, gjate tere procesit personi zyrtar do te mundohet qe ti pajtoj ato.Pajtimi mund te behet gjate tere procesit. Pajtimi mund te jete i plote dhe i pjesshem. 10

Pajtimi i plote e shkakton pezullimin e procedures, ndersa pajtimi i pjeshem vetem ate pjese te procesit ne te cilin eshte arritur pajtimi, ndersa per pjesen e mbetur procesi vazhdon. Kur arrihet pajtimi ai shenohet ne procesverbal. Pajtimi quhet i perfunduar kur pasi te jete shenuar ne procesverbal, palet e lexojne procesverbalin dhe e nenshkruajne ate. Nga nje kopje e procesverbalit u dorezohet paleve. Pajtimi ka fuqine e vendimit te ekzekutueshem. Procesi deri ne nxjerrjen e vendimit P-17. Procesi ekzaminues Pas ngritjes se procesit administrative vjen faza e dyte-procesi ekzaminues qe perfshin te gjitha veprimet deri ne nxjerrjen e vendimit. Ne procedurat e tjera kjo faze quhet shqyrtimi kryesor (ne proceduren penale), ndersa process i te provuart (ne proceduren civile). Procesi i ezaminimit i ka dy detyra: 1)vertetimin e te gjitha fakteve te cilat jane te rendesihsme per nxjerrjen e vendimit; dhe 2)tu mundesoj paleve qe te mbrojne dhe realizojne te drejtat dhe interesat e tyre. Per ti kryer keto detyra me sukes, personi zyrtar eshte i obliguar qe gjate kesaj faze te sjell prova te cilat me pare nuk kane qene te paraqitura me qellim qe me to te plotesoj gjendjen faktike. Personi zyrtar duhet te paraqes cdo prove neqoftese e sheh te rendesishme per qartesimin e ceshtjes. Pervec kesaj, personi zyrtar ka te drejte te prokuroj shenime per per faktet per te cilat mban evidence organi tjeter zyrtar. Gjate kesaj faze te procedures, pala jep deklaraten e vet, me goje por mund ta jap edhe me shkrim. Pervec pales, ne process mund te paraqiten edhe personat e tjere per te cilet tham se kane inetersa juridike. Ne lidhje me keta persona, personi zyrtar e vlereson paraqitjen e tyre dhe per kete nxjerr konkluzion. Kunder ketij konkluzioni lejohet ankim i vecante. Llojet e procesit ekzaminues – Ekzistojne dy lloje; procesi i shkurter ekzaminues dhe procesi i vecnate ekzaminues. Procesi i shkurter ekzaminues aplikohet ne rastet kur per vertetimin e fakteve dhe te rethanave te tjera nuk nevojitet kryerja e veprimeve te vecanta (si deklarata e deshmitareve, prokurimi i dokumenteve, ekspertiza, seanca, kqyrja ne vend, etj). Pra procesi i shkurter zhvilohet kur gjendja faktike eshte mjaft e qarte. Per te dalluar se kur mund te zhvillohet procesi i shkurter e kur ai i vecante, ligji ka parapa kater raste: 1 – kur pala ka paraqitur mjaft prova per vertetimin e gjendjes faktike 2 – kur gjendja faktike mund te vertetohet mbi bazen e te dhenave zyrtare 3 – kur me dispozite eshte parashikuar qe ceshtja mund te zgjidhet sipas fakteve te cilat nuk jane provuar plotesisht 4 – kur eshte fjala per marrjen e masave urgjente qe kane interes publik. Procesi i vecante ekzaminues zbatohet kur nevojitet qe te vertetohen fakte dhe rethana qe kane rendesi per zgjidhjen e ceshtjes. Ne kete process personi zyrtar cakton: 1 –se cilat veprime duhet te behen dhe jep urdher per zbatimin e tyre 2 – cakton rendin sipas te cilit duhet te kryhen keto veprime 3 – cakton seancat gojore dhe degjimet 4 – vendos se cilat prova duhet te paraqiten dhe me cilat mjete provuese 5 – vendos per te gjitha propozimet dhe deklaratat. 11

P-18. Shqyrtimi gojor Shqyrtimi gojor paraqet nje nder veprimet me te rendesishme. Ketu vertetohen faktet dhe paleve u mundesohet qe te mbrojne te drejtat dhe interesat e tyre. Shqyrtimi gojor caktohet: ne ceshtjet ne te cilat marrin pjese dy apo me teper pale me interesa te kunderta; dhe kur duhet te behet degjimi i paleve apo kqyrja ne vend. Shqyrtimi gojor behet publikisht. Publiku mund te perjashtohet ne keto raste: nese kete e kerkojne shkaqet e moralit apo te sigurimit publik; nese ekziston rreziku qe shqyrtimi gojor te pengohet; nese duhet te shqyrtohen maredheniet ne nje familje; dhe nese duhet te shqyrtohen rrethanat te cilat paraqesin secret zyrtar , shkencor, afarist, artistic, etj. Gjate komunikimit te vendimit nuk mund te perjashtohet publiku. Perjashtimi i publikut nuk ka te beje me palet dhe me te autorizuarit e tyre. Shqyrtimi gojor mbahet ne seline e organit qe e zhvillon procesin, e nese ka nevoje te dilet ne vend te kqyrjes, atehere shqyrtimi mund te mbahet edhe ne vendin e kqyrjes. Ne fillim te shqyrtimit gojor, personi zyrtar i cili e udheheq procesin ka per detyre te konstatoj se cilet prej perwonave jane te pranishem, kurse lidhur me ata qe mungojne i shqyrton fletethirrjet. Gjate procesit pala mund te beje veretje mbi punen qe kryhet ne shqyrtim. Lenda e shqyrtimit duhet te shqyrtohet dhe konstatohet ne menyre te plote. Ceshtja paraprake – Gjate zhvillimit te procesit, organi mund te ndesh ne ceshtjen pa zgjidhjen e se ciles nuk mund te zgjidhet ajo ceshtje. Kjo pra paraqet ceshtjen paraprake. Ne keto raste, organi mundet qe vete ta shqyrtoj kete ceshtje , ose ta nderprej procesin derisa organi competent te mos e zgjedh kete ceshtje. Pas konstatimit se ekziston ceshtja paraprake, organi mund te veproj ne dy menyra: 1)qe te ndalet ne ate faze te procesit dhe se pari vete te zgjedh ceshtjen paraprake, e pastaj te vazhdoj me procesimin e ceshtjes kryesore; apo 2) nese vendos se ate duhet ta zgjedh organi tjeter, atehere e nderpret procesin me konkluzion deri ne zgjidhjen e ceshtjes paraprake. Kunder ketij konkluzioni lejohet ankim i vecante, pervec nese ate e ka nxjerr organi i shkalles se dyte. Ne ceshtjet kur ekziston vepra penale, organi i cili e zhvillon procesin administrative eshte i lidhur me aktgjykimin e formes se prere te gjykates penale me te cilin i pandehuri shpallet fajtor. P-19. Te provuarit Faktet qe sherbejne si baze per nxjerrjen e vendimit vertetohen me prova. Provat ndahen ne prova te drejtperdrejta apo direkte dhe jo te drejtperdrejta apo indirekte. Te provuarit direct kemi kur nga provat e paraqitura ne menyre direkte konstatohet se ekziston apo nuk ekziston ndonje fakt. Ndersa nga provat indirekte se pari duhet te vertetohet fakti qe ne menyre direkte nuk eshte i lidhur me lenden e procesit. Nuk ka nevoje qe te provohen keto fakte: faktet e pakontestueshme; faktet e njohura per te gjithe; dhe faktet ekzistimin e te cilave e presupozon ligji. Te provuarit me dokumente – Dokumentet qe perodren si prova ndahen ne: dokumente publike dhe private. Dokument publik eshte ai i cili eshte ne forme te rregullt; dhe te cilin e ka leshuar organi i administrates, gjykata apo ndonje organ tjeter i pushtetit. Dokumente private jane ato qe i perpilojne vete personat privat si deklaratat e ndryshme me shkrim per ndonje ngjarje, kontratat, librat afariste; etj. Kur ne document dicka eshte prishur, gervishur, apo fshire e eshte vene dicka tjeter, atehere personi zyrtar e cmon se ne cfare mase eshte zvogeluar vlera provuese e atij 12

dokumenti. Dokumentet e paraqitura si prove, mund ti paraqese vete pala apo i merr organi i cili e zhvillon procesin. Certifikatat – jane lloj i vecante i dokumenteve qe paleve u sherbejne per te provuar fakte te caktuara. Ekzistojne dy lloje: Certifikatat per fakte nga evidenca zyrtare- qe jane dokumente te cilat organet dhe institucionet e tjera qe ushtorjne autorizime publike i mbajne ne evidence zyrtare , per shembull certifikatat e lindjes, kurorezimit, vdekjes, te punesimit, pensioneve, etj. Keto dokumente lehsohen ne afat prej 15 ditesh pasi ti ekrkoj pala, ne te kunderten pala ka te drejte ankese. Certifikatat per fakte te cilat nuk mbahen ne evidenca zyrtare – kete lloj te dokumenteve organet dhe institucionet qe ushtrojne autorizime publike kane per detyre ti leshojne vetem atehere kur kjo eshte caktuar me ligj. Kjo certificate apo vendimi me te cilin refuzohet kerkesa per dhenien e kesaj certificate behet ne afat prej 30 ditesh. Te provuarit me deshmitare – Edhe procedura administrative njeh menyren e te provuarit me deshmitare sikurse procedurat e tjera. Deshmitar quajme cdo person i cili eshte i afte ta verej faktin per te cilin duhet te deshmoj. Deshmitar nuk mund te jete personi zyrtar i cili merr pjese ne process. Deshmitaret degjohen vece vec pa pranine e atyre deshmitareve qe duhet te degjohen me vone, ndersa deshmitari i degjuar nuk mund te largohet pa lejen e perosnit zyrtar i cili e zhvillon procesin. Personi i cili per shkak te semundjes nuk mudnte vije ne seline ku zhvillohet procesi, degjimi i tij behet ne baneses e tij. Deshmitari mund te refuzoj te deshmoj ne keto raste: kur deshmia e tij do te paraqiste ndonje turp te madh, dem te madh ne pasuri, apo ndjekje penale per te; nese me palen gjendet ne vije te drejte te gjakut pafund dhe ne vije anesore deri ne shkallen e trete; kur me deshmine e vet e shkel ndonje ruajtje te sekretit; dhe kur pala i eshte drejtuar atij si rrefyes. Te provuarit me ane te eksperteve -Eksperti i emeruar eshte i detyruar ti pergjigjet thirrjes se gjykates dhe ta parashtroj mendimin e tij. Prova me ane te ekspertit merret ne séance gjyqesore ne te cilen ai gojarisht e paraqet mendimin e tij i cili gjithmone duhet te arsyetohet. Gjykata ekspertizen mund ‘tia besoj ndonje insitutcioni , kur ekzisotjne mendime te ndryshme ne mes te eksperteve, apo kur dyshohet ne mendimet e tyre. Mendimin e ekspertit gjyata e vlereson lirisht sikurse edhe provat e tjera. Procedura administrative si lloj te vecante te eksperteve njeh interretet te cilet ndihmojne gjate zhvillimit te procesit administrative qe pjesemarrsit te kuptohen me lehte. Te provuarit me kqyrje ne vend – keqyrja ne vend eshte vrojtim direct i faketeve dhe i rrerhanave qe jane te rendesishme per zgjidhjen e ceshtjes. Per kete lloj nte provuari vendos personi zyrtar i cili e udheheq procesin sipas bindjes se vete. Edhe palet kane te drejte te jene te pranishme gjate kqyrjes ne vend Zoteruesi apo poseduesi i sendit ku duhet te behet kqyrja eshte i detyruar qe ta lejoj keqyrjen ne vend. Prova me deklaraten e pales- Deklarata e pales eshte mjeti me i dobet provues i parapare me ligj. Personat zyrtar qe udheheqin procesin mund ta perdorin kete mjet provues vetem ne keto raste te caktuara: 1)nese nuk ekziston prova direkte; 2) nese ai fakt nuk mund te provohet me mjete te tjera provuese; 3) nese me marrjen e provave te tjera do te veshtersohej realizimi i te drejtave; dhe 4) nese eshte fjala per fakte te cilat nuk mund te provohen me mjete te tjera. 13

P-20. Vendimet dhe konkluzionet Vendimi eshte akt administrative me te cilin vendoset per lenden ne process. Me vendim perfundohet ceshtja ne shkallen e pare. Pervec vendimeve ekzistojne edhe konkluzionet. Me konkulzione vendoset per te gjitha ceshtjet qe paraqiten si dytesore e per te cilat nuk vendoset me vendim. Me konkluzione drejtohet rrjedha e procesit. Dallim tjeter ne mes te konkluzionit dhe te vendimit eshte se vendimin e nxjerr organi perkatesisht personi zyrtar i cili eshte i autorizuar per zgjidhje, ndersa konkluzionin e nxjerr personi zyrtar i cili e kryen ate veprim te procesit. Llojet vendimeve – Zakonisht permenden keto vendime: 1) vendimet juridikisht te lidhura dhe vendimet ne baze te vleresimit te lire; 2) vendimet me shkrim dhe gojor dhe vendimet ne forme te passhenimit ne shkrese; 3) vendimet qe i nxjerr nje organ dhe vendimet qe i nxjerrin dy apo me shume organe ne bashkpunim; 4) vendime te plota, te pjeshme dhe plotesuese; 5) vendime per ceshtje kryesore dhe te perkoshshme; dhe 6) vendime qe i perkasin nje personi, vendimi i perbashket dhe vendimet gjenerale. 1-Vendimet e varura apo juridikisht te lidhura jane ato per te cilat qe me pare eshte parapa se duhet te nxirren dhe se cfare ka per te qene permbajtja e tyre. Vendimet ne baze te vleresimit te lire nxirren vetem ne ceshtjet administrative per te cilat kjo eshte parapa me ligj. 2- Vendimet me shkrim dhe me goje. Vendimet zakonisht behen me shkrim. Vendimi perjashtimisht nxirret me goje ne rastetkur kemi te bejme me masa urgjente me qellim te sigurimit te rendit publik. Lloj i vecante i vendimit gojor eshte vendimi ne forme te passhenimit ne shkrese qe perbehet vetem nga dispozitivi. 3-Vendimet zakonisht i nxjerr nje organ. Vendimet te cilat i nxjerrin me shume organe perbehen prej dy apo me teper akteve. 4-Vendimet e plota jane ato me te cilat eshte vendosur mbi te gjitha ceshtjet. Ndersa vednimi i pjeshems eshte ai me te cilin eshte vendosur vetem per nje pjese te ceshtjes. Vendimi plotesues eshte ai me te cilin organi vendos per nodnje pjese te ceshtjes per te cilen ka bere leshim. 5-Vendimi i perkoshem eshte ai me te cilin perkohesisht rregullohen ceshtjet e caktuara ne process, ndersa vendimi per ceshtjen kryesore nxjerret pasi qe te perfundoj procesi. Vendimi per ceshtjen kryesore e pris vendimin e perkohshem. 6-Vendimi i perbashket nxjerret kur ne process paraqiten shume persona dhe per te gjithe nxjerret nje vendim. Vendimet gjenerale nxjerren ne rastet kur kemi te bejme me me shume persona shumica e te cileve jane te panjohur per organin. Nxjerrja e vendimeve - Vendimin mund ta nxjerrin organi individual, organet kolegjiale, organet ekzekutive, nderrmarjet dhe institucionet qe ushtrojne autorizime publike ne ceshtjen administrative. Kur vendos organi individual , vendimin e nxjerr eprori i organit. Ndersa kur vendos organi kolegjial pra vendimin e nxjerr vete organi kolegjial.

14

P-21. Forma dhe pjeset perberese te vendimit Sa i perket formes, vednimi zakonisht nxjerret me shkrim. Pjeset perberese te saj jane: hyrja; pjesa urdheruese (dispozitivi), arsyetimi dhe udhezimi per mjetin juridik, emertimi i organit bashke me numrin dhe daten e vednimit, nenshkrimi i personit zyrtar dhe vula e organit. Ne pjesen hyrese te vendimit shenohen: emertimi i organit i cili e nxjerr vendimin, dispozita per kompetencen e ketij organi, emri i pales dhe perfaqesuesit te tij. Ne pjesen urdheruese (dispozitivin) vendoset per lenden ne teresi dhe per te gjitha kerkesat e paleve. Dispozitivi duhet te jete i shkurter dhe konkret. Ne arsyetim shenohet shtjellimi i shkurter i kerkeses se paleve, gjendja e verifikuar faktike, dhe shkaqet qe kane qene vendimtare per nje vendosje te tille. Me udhezim per mjetin juridik pala njoftohet nese kudner vendimit mund te behet ankim, kujt mund ti behet ankimi dhe ne cfare afati. Afati per nxjerrjen e vendimit te shkalles se pare – Me ligj jane percaktuar dy afate per veprim sipas kerkeses se paleve. Afati i pare eshte afati prej nje muaji, nese me ligj nuk eshte caktuar nodnje afat me i shkurter. Ky afat ka te beje me rastet kur para nxjerrjes se vendimit nuk ka nevoj te zhvillohet procesi ekzaminues. Afati i dyte eshte prej dy muaj dhe vlen per te gjitha rastet e tjera. Nese ne vendim jane bere gabime ne emra, numra, shkrime ose llogaritje, gabimet e tilla organi mund ti ndreq me konkluzion dhe per kete ve shenim ne origjinalin e vendimit e po te jete e mundur edhe ne kopjet qe do ti dergohen paleve. Kunder konkluzionit lejohet ankim i vecante. Konkluzioni – Ne proceduren administrative, me konkluzion vendoset per te gjitha ato ceshtje qe kane te bejne me procesin.Konkluzioni iu komunikohet me goje perosnave te interesuar, ndersa me shkrim u lehsohet personave te cilet mund te bejne anikm te vecante kudner ketij konkluzioni. P-22. Mjetet juridike Mjetet juridike ndahen ne mjete te rregullta dhe te jashtezkonshme juridike. Mjete te rregullta jane ankesa dhe kundershtimi. Mjete te jashtezakonshme juridike jane: perseritja e procedures; ndryshimi dhe anulimi i vendimit lidhur me kontestin administrative; kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise; anulimi dhe prishja ne baze te se drejtes se mbikqyrjes; prishja dhe ndryshimi i vendimit te formes se prere me pelqimin ose kerkeses se pales; prishja e jashtezakonshme dhe shpallja e vendimit te pavlefshem. Mjetet e rregullta juridike – Ankesa Ankimi eshte mjet juridik kunder vendimit te shkalles se pare, ndersa kunder konkluzionit lejohet ankimi i vecante. Kunder vendimit te shkalles se dyte nuk lejohet ankesa. Te drejte ankimi ka pala, prokurori publik, avokati publik dhe organet e shtetit kur jane te autorizuara me ligj. Afati per paraqitjen e ankimit eshte 15 dite nga dita e dorezimit te vendimit pales. Mirepo me dispozita mund te parashihet edhe afat me i shkurter ose me i gjate. Afati per ankim fillon prej dites se neserme pasi ti dorezohet pales vendimi apo akti administrative. Permbajtja dhe dorezimi i ankimit – Elementet e ankeses jane: numri dhe data e vendimit qe kundershtohet; emertimi i organit i cili e ka nxjerr vendimin; dhe ne cfare pikpamje eshte e pakenaqur pala. Me ankese pala mund te parashtroj edhe fakte apo prova te reja qe nuk jane perdorur ne shkallen e pare. 15

P-23.Puna e organit te shkalles se pare dhe te dyte lidhur ankimin me Puna e organit te shkalles se pare - Ligji parasheh qe pervec organit te shkalles se dyte , ne lidhje me ankese mund te vendos edhe organi i shkalles se pare, pra ai i cili e ka nxjerr vendimin kunder te cilit drejtohet ankesa, pamarparaysh qe ankesa i drejtohet organit te shkalles se dyte. Organi i shkalles se pare shqyrton se a eshte ankesa e lejueshme, a eshte paraqitur me kohe, dhe a eshte bere nga personi i autorizuar. Nese konstatohet se ankesa nuk eshte ne rregull per nga permbajtja, atehere organi i shkalles se pare vepron ashtu sic vepron me parashtresat formale jo te rregullta (pra e refuzon). Ndersa kur konstaton se ankesa eshte e palejuar, e bere ne kohe jo te duhur apo nga personi i paautorizuar atehere e hudh poshte ankesen. Nese organi i cili e ka nxjerr vendimin e shkalles se pare konstaton se ankesa eshte ne rregull, atehere ceshtjen mund ta vendos ndryshe dhe me vendim te ri ta zavendesoj vendimin i cili eshte atakuar me ankese. Organi i shkalles se pare duhet te vendos ne lidhje me ankesen ne afat pre 15 ditesh nga dita kur e merr ankesen. Puna e organit te shkalles se dyte lidhur me ankimin – Sikurse organi i shkalles se pare, te njejtat autorizime i ka edhe organi i shkalles se dyte i cili e vlereson ankesen si per nga permbajtja ashtu edhe per nga lejushmeria. Organi i shkalles se dyte me vendim e hedh poshte ankesen e parregullt. Organi i shkalles se dyte i hyn vendosjes sipas ankeses neqoftese konstaton se ankesa eshte ne rregull. Organi i shkalles se dyte pas shqyrtimit te ankeses mund te veproj ne dy menyra: 1) ta zgjedh ceshtjen vete; apo 2) t’ia kthej lenden organit te shkalles se pare ne ri-procedim. Organi i shkalles se dyte do ta vendos ceshtjen ne te gjitha rastet pervec kur ne shkallen e pare faktet jane vertetuar ne menyre jo te plote apo gabimisht, kur jane bere shkelje esenciale te rregullave te procedures, apo kur dispozitivi nuk eshte i qarte ose ne kundershtim me arsyetimin.Ligji parasheh rregull qe organi i shkalles se dyte i cili vendos sipas ankeses nuk mund te ndryshoj vendimin ne dem te ankuesit. Kjo do te thote se ne shkallen e dyte palet nuk mund te realizojne me pak te drejta sesa ne shkallen e pare pervec ne rastet drastike. Organi i shkalles se dyte e shpall te pavlefshme vendimin e shkalles se pare nese: verteton se ajo ceshtje nuk mund te zgjidhet ne procesin administrative; se me ekzkekutimin e vendimit do te shkaktohej veper e denueshme sipas dispozitave penale ; nese ekzekutimi i vendimit nuk eshte fare i mundshem; nese eshte nxjerre pa kerkesen e pales; dhe nese permban parregullsi qe e bejne vendimin te pavlefshem. Afati per nxjerrjen e vendimit ne baze te ankimit me ligj eshte parapa te jete me se shumti dy muaj. Ky afat mund te jete edhe me i shkurter por nuk guxon te jete me i gjate se dy muaj. Nese ndodh qe organi te mos vendos mbrenda ketij afati (te vie deri te heshtja administrative), atehere pala ka te drejte qe te kerkoj mbrojtje me ane te kontestit administrative. Pas ngritjes se kontestit administrative , pala do te kerkoj nga organi qe ne afat plotesues prej 8 ditesh te vendos ne lidhje me ankesen.Me rregull vendimi i shkalles se dyte dergohet permes organit te shkalles se pare, por mundet edhe direct t’ia dergoj pales.

16

P-24. Karakteri permbarues, definitive dhe i plotefuqishem i aktit administrative Akti administrative (vendimi ose konkluzioni) qe nxirret ne procesin administrative mund te ekzekutohet atehere kur e merr formen e prere. Vendimi i shkalles se pare e merr formen e prere: 1)kur kalon afati per ankese; 2) posa vendimi ti dorezohet pales, kur nuk ka te drejte ne ankese; 3) posa vendimi ti dorezohet pales, nese ankesa nuk e shtyn ekzekutimin; dhe 4) posa ti dorezohet pales vendimi me te cilin ankesa hidhet poshte apo refuzohet. Vendimi i shkalles se dyte me te cilin eshte ndryshuar vendimi i shkalles se pare, e merr formen e prere 15 dite pasi t’i doreozhet pales. Konkluzioni e merr formen e prere kur kunder atij konkluzioni nuk lejohet ankim i vecante, apo kur lejohet ankimi i vecante i cili nuk e shtyn ekzekutimin. Definitiv eshte ai akt administrative, kunder te cilit nuk ka mjet te rregullt juridik ne procesin administrative. Me akt definitive administrative kuptojme edhe aktet definitive te shkalles se pare kunder te cilave nuk lejohet ankesa. I plotefuqishem eshte ai akt administrative i cili i ploteson keto elemente: 1) qe kunder tij nuk mund te paraqitet ankese dhe as te ngritet kontest administrative; 2) se me te ndonje person fiton te drejta te caktuara; 3) se nuk mund te revokohet lirisht (anulohet, ndryshohet apo prishet) pervec ne rastet e parapara me ligj. Zakonisht plotefuqishmeria ka te beje me vendime. Konkluzioni mund te jete i plotefuqishem vetem ai konkluzion kunder te cilit lejohet ankim i vecante. P-25. Mjetet e jashtezakonshme juridike (Perseritja e procedures; Ndryshimi dhe anulimi i vendimit; Kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise; Anulimi dhe prishja ne baze te se drejtes se mbikqyrjes; Prishja dhe ndryshimi i vendimit te formes se prere me pelqimin ose kerkesen e pales; Prishja e jashtezakonshme; Shpallja e vendimit si i pavlefshem) Perseritja e procedures - Mjet i jashtezakonshem juridik eshte perseritja e procedures. Ky mjet mundeson perseritjen e procedures e cila ka perfunduar me vendim dhe kunder te cilit nuk ka mjet te zakonshem juridik. Procedura e perfunduar me konkluzion apo me pajtim nuk mund te perseritet. Arsyet per perseritjen e procedures jane: 1.Nese mesohet per fakte te reja apo krijohet mundesia qe te paraqiten prova te reja te cilat do te ndikonin qe te nxjerrej tjeter vendim 2.Nese vednimi eshte nxjerre mbi dokumentin e rreme apo thenies se rreme te deshmitarit apo ekspertit; 3.Nese vendimin e ka nxjerr personi zyrtar i cili eshte dashur te pejahstohet 4.Nese vendimin e ka nxjerr personi zyrtar i joautorizuar i organit competent 5.Nese personi i cili eshte dashur te merr pjese si pale nuk i eshte dhene mundesia 6.Nese pales nuk i eshte dhene mudnesia qe te perdor gjuhen e vet 17

7.Nese palen nuk e ka perfaqesuqar perfaqesuesi ligjor ndersa sipas ligjit eshte dashur ta perfaqesoje, etj. Afati per perseritjen e procedures mund te jete i natyres subjective qe eshte nje muaj nga dita kur mesohet per arsyet per perseritjen e procedures e i cili fillon te ec prej dites kur vendimi eshte bere definitive;Dhe afati i natyres objective qe eshte 5 vite nga dita e dergimit te vendimit pales. Propozimi per perseritje te procedures i paraqitet organit te shkalles se pare i cili ka vendosur lidhje me ceshtjen. P-26. Nderrimi dhe anulimi i vendimit lidhur me kontestin administrative Ne proceduren administrative, organit te shkalles se pare i lejohet edhe mundesia qe kunder aktit kunder te cilit eshte ngrit kontesti administrative, vendimin ta ndryshoj ose anuloj. Me kete mjet te jashtezakonshem juridik mund te sherbehen edhe organi i shkalles se pare edhe ai i shkalles se dyte. Per tu perdorur ky mjet i jashtezakonshem juridik duhet plotesuar disa kushte: 1) qe kunder ketij vendimi te mund te ngritet kontesti administrative; 2) qe kontesti administrative te ngritet me kohe-pra ne afat prej 30 ditesh; 3) qe kontesti administrative te mos kete perfunduar; 4) qe te merren ne kosniderim te gjitha kerkesat e padise; dhe 5) qe me ndryshimin apo anulimin e vendimit te mos preket e drejta e cilesdo pale apo personit te trete. P-27. Kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise Prokurori publik si mbrojtes i ligjshmerise mund te ngris kerkesen per mbrojtjen e ligjshmerise nese plotesohen disa kushte: 1) nese akti administrative eshte i plotefuqishem; 2) nese kudner tij nuk mund te ngritet kontesti administrative; 3) nese mbrojtja gjyqesore lidhur me ate ceshtje nuk eshte siguruar jashte kontestit administrative. Afatet per kete mjet te jashtezakonshem juridik mund te jene te natyres subjective dhe objective. Afati subjektiv eshte nje muaj, ndersa afati objektiv eshte 6 muaj. Kunder vendimit me te cilin refuzohet kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise nuk lejohet ankesa. P-28. Anulimi dhe prishja ne baze te se drejtes se mbikqyrjes Ky mjet i jashtezakonshem juridik njeh 4 raste te anulimit dhe 1 rast te prishjes se vendimit definitive. Rastet e anulimit te vendimit jane: 1) nese vendimin e ka nxjerre organi qe nuk ka kompetence lendore; 2) nese per te njejten ceshtje me pare eshte nxjerre vendimi i formes se prere; 3) nese vendimin e ka nxjerr ndonje organ tjeter pa pelqimin, lejimin apo vertetimin e organit tjeter; dhe 4) nese vendimin e ka nxjerr organi i cili nuk ka kompetence tokesore. Rasti i prishjes se vendimit definitive ne baze te se drejtes se mbikqyrjes mund te behet nese haptazi eshte shkelur ligji material. 18

P-29. Prishja dhe ndryshimi i vendimit te formes se prere me pelqimin apo kerkesen e pales Kur me vendimin e formes se prere pala ka fituar ndonje te drejte, ndersa organi qe e ka nxjerr kete vendim konsideron se nuk eshte aplikuar me rregull ligji material, atehere organi mund te kerkoj qe ta prish ate vendim apo ta ndryshoj ate nese pala e jep pelqimin per kete dhe nese nuk preket ndonje e drejte e personit te trete. Kushtet qe duhet plotesuar per aplikimin e ketij mjeti te jashteakonshem juridik jaen: 1) qe vednimi te jete i formes se prere; 2) qe pala me ate vendim te kete fituar ndonje te drejte apo ti eshte caktuar ndonje detyrim; 3) qe ne vendim te mos jete aplikuar me rregull ligji material; 4) qe pala te jape pelqimin per prishje; 5) qe me kete te mos preket e drejta e personit te trete. Kete mjet me se shpeshti e perdor organi i shkalles se pare, por mund ta perdor edhe organi i shkalles se dyte, nese ai ka vendosur lidhur me cshtjen. Kunder ketij vendimi lejohet ankesa nese e ka nxjerr organi i shkalles se pare, e nese e ka nxjerr orgni i shkalles se dyte, apo nese vendimi i shkalles se pare eshte bere definitive, atehere nuk lejohet ankesa por vetem mund te ngritet kontesti administrative. P-30. Prishja e jashtezakonshme Vendimi i ekzekutueshem mund te prishet ne raste te posacme – kur rrezikohet interesi publik, sigurimi publik, qetesia publike, rendi publik, morali publik, apo te menjanohen crregullimet ne ekonomi te cilat nuk kane mundur te menjanohen ndryshe. Ky vendim mund te prishet pjeserisht apo plotesisht. Kete vendim, pervec organit i cili e ka nxjerr, mund ta prish edhe organi i shkalles se dyte . Pala e cila me prishjen e ketij vendimi ka pesuar ndonje dem, ka te drejte qe te kerkoje kompensim vetem te demit real. Shpallja e vendimit si te pavlefshem - Per shkak te shkeljeve te rregullave qe ligji i numeron, nje vendim mund te shpallet i pavlefshem nese: 1)nese vendimi eshte nxjerr ne procesin administrative e nuk eshte dashur fare te vendoset ne kete process; 2) kur me ekzekutimin e atij vendimi mund te shkaktohet ndonje veper te demshme sipas ligjit penal; 3) kur ekzekutimi i vendimit fare nuk eshte i mundshem; 4) kur vendimi permban ndonje parregullsi si shkak i pavlefshmerise; 5) kur vendimi eshte nxjerr pa kerkesen e pales e ne te cilin me vone pala nuk e ka dhene mendimin e vete. Pasojat juridike te anulimit dhe te prishjes – Me anulimin e vendimit dhe shpalljen e tij te pavlefshem anulohen edhe pasojat juridike qe do te mund ti sillte vednimi i tille. Me prishjen e vendimit nuk anulohen pasojat juridike por behet e pamundur passjellja e metejme e pasojave juridike te vendimit te prishur. P-31. Ekzekutimi Ekzekutimi eshte faza e fundit ne procesin administrative. Aktet administrative mund te ekzekutohen vetem pasi te kene marre formen e prere. Te gjitha aktet administrative nuk mund te ekzekutohen. Keshtu p.sh. nese me aktin administrative refuzohet kerkesa e pales atehere ketu nuk ka cka te ekzekutohet. 19

Llojet e ekzekutimeve – Ekzekutimi i akteve administrative zbatohet per te realizuar rivendikimet ne para ose detyrimet jomonetare. Rivendikimet ne para jane ato qe perbehen ne dheniet e caktuara ne forme te parase.Detyrimet jomonetare perbehen ne kryerjen e ndonje veprimi. Ekzekutimin me qellim te plotesimit te detyrimeve monetare e quajme ekzekutim gjyqesor, sepse ne kete lloj te ekzekutimit jane kompetente gjykatat, (me se shpeshti komunale). Ndersa ekzekutimin me qellim te plotesimit te detyrimeve jomonetare e quajme ekzekutim administrative sepse ketu jane kompetente organe administrative. Organet kompetente per zbatimin e ekzekutimit administrative –Eshte rregull e pergjithshme qe ekzekutimin e akteve administrative ta bejne organet te cilat kane vendosur ne shkalle te pare. Procedura dhe menyra e ekzekutimit te akteve administrative – Ekzekutimi zbatohet kudner personit qe eshte i detyruar ta plotesoj detyrimin.Ekzekutimi zbatohet kryesisht apo me kerkesen e pales. Ekzekutimi gjyqesor zbatohet sipas rregullave mbi proceduren gjyqesore ekzekutive. Para se te fillohet ekzekutimi administrative, organi competent nxjerr kryesisht ose me kerkesen e pales konkluzionin me te cilin lejohet ekzekutimi. Kunder ketij konkluzioni lejohet ankesa organit competent te shkalles se dyte. Ne rastin kur ekzekutimin administrative nuk e zbaton organi i cili e ka nxjerr aktin , atehere ne aktin administrative vihet klauzula e vet ne vendim se ky ka marre formen e prere dhe ia dergon per ekzekutim organit competent. Shtyrja dhe pezullimi i ekzekutimit – Shtyerja e ekzekutimit mund te behet ne keto raste: 1) nese detyrimi eshte kryer; 2) nese ekzekutimi fare nuk eshte i lejueshem; 3) nese ekzekutimi eshte zbatuar kunder personit qe nuk ka detyrim; 4) nese kerkuesi i ekzekutimit ka hequr dore nga kerkesa e vet; 5) nese titulli ekzekutiv eshte anuluar apo prishur. Menyra e ekzekutimit administrative –Ekzekutimi administrative zbatohet me ane te personave te tjere ose me ane te shtrengimit. Ekzekutimi me ane te personave te tjere behet nese detyrimin mund ta permbush edhe ndonje person tjeter perderisa i ekzekutuari nuk e zbaton fare apo nuk e zbaton ne teresi. Ekzekutimi me shtrengim zbatohet ne keto raste: 1) nese i ekzekutuari ka per detyre te lejoje apo shtrengoj dicka e ai vepron ne kundershtim me kete; 2) nese object i ekzekutimit eshte veprimi i te ekzekutuarit te cilin veprim ne vend te tij nuk mund ta zbatoj tjeterkush. Ekzekutimi me qellim te sigurimit – per sigurim te ekzekutimit, ekzekutimi mund te lejohet edhe para se vendimi te merr formen e prere. Kunder konkluzionit i cili nxjerret per sigurimin e ekzekutimit lejohet ankese e vecante, mirepo ankese kunder konkluzionit me te cilin eshte caktuar ekzekutimi me qellim te sigurimit nuk e shtyn zbatimin e ekzekutimit. Konkluzioni i perkoshem per sigurimin – ky konkluzion zbatohet kur ekziston detyrimi i pales e ajo pale e ka ne posedim pasurine ku duhet te behet ekzekutimi dhe ekziston rreziku qe ajo pale vete apo ne marreveshje me personin e trete te pengoj ekzekutimin. Ne raste te tilla pra organi competent mund te nxjerr konkluzion te perkohshem para se ta nxjerr vendimin.

20

P-32. Kontesti administrative Kontesti administrative ne te vertete eshte vazhdim i procedures administrative. Kur organi competent e perfudnon procesin administrative, pra kur e nxjerr vendimin definitive, e kunder te cilit vendim pala eshte e pakenaqur dhe nuk ka mundesi qe te perdor mjetin e rregullt juridik (ankesen), atehere krijohet kontesti apo konflikti ne mes te asaj pale dhe organit kompetent. Pala ne keto raste ka te drejte qete kerkoj qe ate kontest ta zgjedh gjykata kompetente , perkatesisht qe gjykata te vertetoj ligjshmerine e vendimit te cilin e ka nxjerr organi administrativ e me te cilin vendim ajo nuk ehste e kenaqur. Kontesti administrativ mund te krijohet edhe nese organi competent (prokurori publik, avokati publik, etj) konsideron se me aktin administrativ eshte shkelur ligji ne favor te pales e ne dem te bashkesise shoqerore apo insititucionit. Llojet e kontestit administrativ – Ekzistojne dy lloje te kontestit administrativ: 1) kontesti mbi ligjshmerine e aktit administrativ dhe 2) kontesti mbi jurisdiksionin e plote. 1.Kontesti administrativ mbi ligjshmerine e aktit administrativ – Ndoshin raste kur organet kompetente, gjate procesit administrativ, te nxjerrin akte administrative individuale jo te ligjshme. Akte te tilla mund te nxjerren si ne shkallen e pare ashtu edhe ne shkallen e dyte. Kontesti administrativ mund te ngritet kunder vendimeve te shkalles se pare vetem pasi qe ato te behen definitive, pra te marrin formen e prere dhe kur kudner tyre pra nuk mund te paraqitet mjeti i rregullt juridik. Objekt i kontestit administrativ pra eshte ligjshmeria e nje akti e jo zgjidhja e ceshtjes administrative. 2.Kontesti administrativ i jurisdiksionit te plote - per dallim nga kontesti administrativ mbi ligjshmerine e aktitku object i kontestit ishte ligjshmeria e nje akti, tek kontesti administrativ i jurisdiksionit te plote object eshte vertetimi ne teresi i situates idnividuale juridike. Ketu pra gjykata nuk e shqyrton vetem ligjshmerine e nje akti, por hyn edhe me thelle, sepse e shqyrton edhe pershtatshmerine e tyre. Me kete rast te kontestit administrativ, gjykata mundet qe ta mbeshtes, ta ndryshoj apo ta prish ate vendim. Jane te njohura disa lloje te kontestit administrativ te jurisdiksionit te plote: I pari eshte ai ne te cilin gjykata perpos qe vendos per ligjshmerine e aktit administrativ, vendos edhe per kompensimine demit te shkaktuar me ekzekutimin e vendimit apo per kthimin e sendeve te marrura me ekzekutimin e vendimit administrativ. I dyti eshte rasti ne te cilin gjykata vete e zgjedh ceshtjen administrative (zgjidhje meritore). Ne kete rast gjykates pra i eshte lene mundesia qe perpos qe e anulon vendimin administrativ, ai vete te vendos dhe ta zgjedh ceshtjen administrative. Kjo behet per shkak te ekonomizimit te procesit. I treti rast eshte se gjykate ne kontestin administrativ mundet te vendos edhe ne rastin e “heshtjes administrative”, kur organi pra nuk nxjerr vendim pas skadimit te afatit e as pas skadimit te afatit plotesues. Llojet e tjera te kontestit administrativ – Kontestet administrative ndahen edhe ne konteste subjective dhe objective, apo ne konteste paraprake dhe plotesuese. Kontest administrativ subjektiv quajme qte kontest te cilin e ngrit personi fizik apo juridik per shkak se i eshte shkelur nje e drejte subjective. Kontesti administrativ objektiv eshte ai kontest kur behet fjale per shkeljen e te drejtes objective, pra per vertetimin e ligjshmerise se aktit administrativ. 21

Kontest administrativ paraparak quajme ate ne te cilin gjykata e vendos ceshtjen administrative te cilen me pare nuk e ka vendosur organi competent (pra ne rastet e hesjtjes administrative). Kontest administrativ plotesues eshte ai kur gjykata vendos pas nxjerrjes se aktit administrativ ne procesin administrativ. P-33. Ngritja e kontestit administrativ Kontesti administrativ mund te ngritet vetem kunder aktit administrativ dhe ate te akteve administrative definitive, e qe keto me se shpeshti jane akte qe i nxjerr organi i shkalles se dyte. Thame se mund te ngritet edhe kudner vendimeve te organit te shkalles se pare nese kudner atyre vendimeve nuk mund te perdoret mjeti i rregullt juridik – ankesa. Palet ne kontestin administrativ – Pale ne kontestin administrativ jane paditesi dhe i padituri, e ne kushte te caktuara edhe personi i interesuar. Padites ne kontestin administrativ si rregull eshte personi i cili nuk eshte i kenaqur me aktin definitive te nxjerre ne procesin administrativ. Ky person mund te jete individi apo personi juridik. I paditur ne kontestin administrativ eshte ai subject i cili e ka nxjerre aktin administrativ me te cilin paditesi nuk eshte i kenaqur dhe i cili vendim pra kudnershtohet me padi. Personi i interesuar ne kontestin administrativ eshte ai person ndaj te cilit anulimi i vendimit drejteperdrejte do te shkaktonte dem. Ky person gjithmone gjendet pra ne anen e organit. Menyra e ngritjes se procesit administrativ – padia- Kontesti administrativ ngritet me padi. Padia paraqitet ne afat prej 30 ditesh prej dites se dergimit te aktit administrativ pales e cila e paraqet padine. Ne rastet kur nuk dergohet akti administrativ, atehere ky afat eshte 60 dite. Nuk ka kontest administrativ pa padi, sepse kontesti administrativ mund te ngritet vetem me iniciative te pales e jo edhe kryesisht apo sipas detyres zyrtare. Padia mund te dorezohet drejtperdrejte dhe me ane te postes. Padia mund te deklarohet edhe me goje ne procesverbal. Kur padia dorezohet me ane te postes, ajo dorezohet ne formen urgjent ,sepse dita e dorezimit urgjent te padise konsiderohet sikur te ishte dorezuar padia drejtperdrejte ne gjykate. Padia medoemos duhet te permbaje: emrin, mbiemrin, adresen, profesionin e paditesit apo selise se organit juridik; pastaj aktin administrativ kudner te cilit eshte drejtuar padia; dhe kerkesen e caktuar per tu kthyer sendi apo kompensuar demi nese kjo kerkohet. Heqja dore nga padia – Paditesi mund te heq dore nga padia tere kohen derisa te merret vendimi. Me heqjen dore nga padia gjykata e pezullon proceduren me vendim. Procesi do te nderpritet edhe kur organi gjate kontestit administrativ nxjerr akt te ri administrativ (p.sh e ndryshon apo anulon aktin administrativ qe ka te beje me kontestin administrativ). Veprimi i padise ne ekzekutimin e aktit administrativ – Per dallim prej ankeses ne procesin administrativ, padia ne kontestin administrativ nuk e ndalon ekzkeutimine aktit administrativ te kontestuar. Mirepo me perjashtim, ne disa raste, padia mundet qe te shtyj ekzekutimin. Veprimi shtyes i padise mund te jete obligues dhe fakultativ. Veprimin obligues te shtyerjes padia e ka ne rastin kur ekzekutimi i aktit te kontestuar administrativ do ti shkaktonte dem te rende dhe te papermiresueshem paditesit.Veprimin fakultativ te shtyerjes padia e ka ne disa raste, kur kete e lejon interesi publik.

22

P-34. Procedura sipas padise Procesi paraprak – Ne kete faze konstatohet se a eshte paraqitur padia ne rregull sa i perket permbajtjes se saj, pastaj a eshte paraqitur me afat, a eshte e lejueshme dhe a e ka paraqitur personi i autorizuar. Kur konstatohet se jane plotesuar te gjitha keto kushte, atehere veprohet sikurse me parashtresat e tjera administrative. Nese konstatohet se padia ka te meta, atehere ftohet paditesi qe mbrenda afatit te caktuar ti menjanoj keto te meta, ne te kunderten gjykata mund ta hedh poshte padine si jo te rregullt. Si padi me kohe konsiderohet padia e cila eshte paraqitur ne afat prej 30 ditesh prej dites se pranimit te aktit te kontestuar. Padia parakohshme eshte ajo e cila paraqitet para skadimit te afatit per nxjerrjen e aktit administrativ e kjo zakonisht ndodh me rastin e heshtjes administrative. Procesi i rregullt (deri ne nxjerrjen e aktgjykimit) –Ne kete faze veprohet sipas padise dhe vertetohet ligjshmeria e aktit administrativ, perkatesisht vertetohet arsyeshmeria e padise dhe nxirret vendimi perkates. Ne kete faze te procesit gjykata mundet ta zgjedh edhe vete ceshtjen. Poashtu ne kete faze gjykata mundet te anuloj aktin administrativ pa ia derguar padine per pergjigje pales kundershtare nese ai akt permban te meta esenciale. Nese gjykata as nuk e anulon e as nuk e hedh poshte padine, atehere ia dergon nje kopje te padise per pergjigje pales se paditur. Kjo pale pastaj duhet qe ne afat me se paku prej 8 ditesh e me se shumti prej 30 ditesh duhet te pergjigjet ne padi. Ne kontestet administrative seancat mbahen me dyer te mbyllura, por perjashtimisht mund te mbahet edhe seanca verbale nese per kete paraqitet nevoja. Per dallim prej procedures administrative, ne kontestin administrativ, mungesa e pales nga seanca verbale nuk mund te cmohet si heqje dore nga kerkesa sepse kjo nuk e pezullon punen e gjykates. Menyra e vendosjes se kontestit – Ne kontestin administrativ gjykata mund te anuloj padine dhe aktin administrativ te kontestuar apo padine ta refuzoj si te pabaze. Akti administrativ mund te kundershtohet si per shkak aplikimit jo te drejte te se drejtes materiale ashtu edhe per shkak te aplikimit jo te drejte te se drejtes formale (rregullat e procesit). Ne rastin e anulimit te aktit administrativ gjykata mundet lenden t’ia kthej organit ne riprocedure apo vete ta vendos ceshtjen administrative. Gjykata do ta vendos vete ceshtjen ne keto raste: 1) nese perseritja e procedures para organit competent do te shkaktonte ndonje dem te madh i cili veshtire se do te ndreqej; 2) nese eshte e qarte se gjendaj faktike ndryshonnga ajo qe eshte vertetuar ne procesin administrativ; 3) nese ne te njejtin kontest eshte anuluar njehere akti administrativ e organi competent nuk ka vepruar sipas aktgjykimit. Vendimi i gjykates ne kontestin administrativ – Kontesti administrativ vendoset me aktgjykim i cili shpallet menjehere pas perfundimit te shqyrtimit verbal. Pervec aktgjykimeve gjykata ne kontestin administrativ nxjerr edhe vendime ne forme te aktvendimeve, vecmas kur vendos per ceshtjet sekondare. Aktgjykimi perkatesisht aktvendimi permban: emertimin e gjykates; emrin dhe mbiemrin e kryetarit te kolegjit, anetareve te kolegjit dhe te procesmbajtesit; emrin e paleve dhe perfaqesuesv e te tyre; shtjellimin e objektit te kontesit; diten kur eshte shpallur aktgjykimi perkatesisht aktvendimi; dispozitivin i cili duhet te jete i ndare nga arsyetimi; arsyetimin dhe udhezimin per ankim. Procesi paraprak – Ne kete faze konstatohet se a eshte paraqitur padia ne rregull sa i perket permbajtjes se saj, pastaj a eshte paraqitur me afat, a eshte e lejueshme dhe a e ka paraqitur personi i autorizuar. Kur konstatohet se jane plotesuar te gjitha keto kushte, 23

atehere veprohet sikurse me parashtresat e tjera administrative. Nese konstatohet se padia ka te meta, atehere ftohet paditesi qe mbrenda afatit te caktuar ti menjanoj keto te meta, ne te kunderten gjykata mund ta hedh poshte padine si jo te rregullt. Si padi me kohe konsiderohet padia e cila eshte paraqitur ne afat prej 30 ditesh prej dites se pranimit te aktit te kontestuar. Padia parakohshme eshte ajo e cila paraqitet para skadimit te afatit per nxjerrjen e aktit administrativ e kjo zakonisht ndodh me rastin e heshtjes administrative. Procesi i rregullt (deri ne nxjerrjen e aktgjykimit) –Ne kete faze veprohet sipas padise dhe vertetohet ligjshmeria e aktit administrativ, perkatesisht vertetohet arsyeshmeria e padise dhe nxirret vendimi perkates. Ne kete faze te procesit gjykata mundet ta zgjedh edhe vete ceshtjen. Poashtu ne kete faze gjykata mundet te anuloj aktin administrativ pa ia derguar padine per pergjigje pales kundershtare nese ai akt permban te meta esenciale. Nese gjykata as nuk e anulon e as nuk e hedh poshte padine, atehere ia dergon nje kopje te padise per pergjigje pales se paditur. Kjo pale pastaj duhet qe ne afat me se paku prej 8 ditesh e me se shumti prej 30 ditesh duhet te pergjigjet ne padi. Ne kontestet administrative seancat mbahen me dyer te mbyllura, por perjashtimisht mund te mbahet edhe seanca verbale nese per kete paraqitet nevoja. Per dallim prej procedures administrative, ne kontestin administrativ, mungesa e pales nga seanca verbale nuk mund te cmohet si heqje dore nga kerkesa sepse kjo nuk e pezullon punen e gjykates. Menyra e vendosjes se kontestit – Ne kontestin administrativ gjykata mund te anuloj padine dhe aktin administrativ te kontestuar apo padine ta refuzoj si te pabaze. Akti administrativ mund te kundershtohet si per shkak aplikimit jo te drejte te se drejtes materiale ashtu edhe per shkak te aplikimit jo te drejte te se drejtes formale (rregullat e procesit). Ne rastin e anulimit te aktit administrativ gjykata mundet lenden t’ia kthej organit ne riprocedure apo vete ta vendos ceshtjen administrative. Gjykata do ta vendos vete ceshtjen ne keto raste: 1) nese perseritja e procedures para organit competent do te shkaktonte ndonje dem te madh i cili veshtire se do te ndreqej; 2) nese eshte e qarte se gjendaj faktike ndryshonnga ajo qe eshte vertetuar ne procesin administrativ; 3) nese ne te njejtin kontest eshte anuluar njehere akti administrativ e organi competent nuk ka vepruar sipas aktgjykimit. Vendimi i gjykates ne kontestin administrativ – Kontesti administrativ vendoset me aktgjykim i cili shpallet menjehere pas perfundimit te shqyrtimit verbal. Pervec aktgjykimeve gjykata ne kontestin administrativ nxjerr edhe vendime ne forme te aktvendimeve, vecmas kur vendos per ceshtjet sekondare. Aktgjykimi perkatesisht aktvendimi permban: emertimin e gjykates; emrin dhe mbiemrin e kryetarit te kolegjit, anetareve te kolegjit dhe te procesmbajtesit; emrin e paleve dhe perfaqesuesv e te tyre; shtjellimin e objektit te kontesit; diten kur eshte shpallur aktgjykimi perkatesisht aktvendimi; dispozitivin i cili duhet te jete i ndare nga arsyetimi; arsyetimin dhe udhezimin per ankim. Ky institut eshte i mundshme edhe kur hesht organi i shkalles se pare por vetem atehere kur ndaj vendimit te organit te shkalles se pare nuk eshte e lejaur ankesa.

24

P-36. Mjetet juridike ne kontestin administrativ Si ne cdo procedure edhe ne proceduren administrative ekzistojne mjetet e rregullta dhe te jashtezakonshme. Si mjet i rregullt eshte vetem ankesa. Ankesa – Ligji mbi kontestet administrative nuk e ka cekur se kush ka te drejte ne paraqitje te ankeses kunder vendimeve te procedures administrative, por para se te gjithash keta jane paditesi i cili eshte i pakenaqur me vendimin, organi vendimi i te cilit eshte anuluar, si dhe personat e interesuar qe mund te kene cilesine e pales. Afati per paraqitjen e ankeses eshte 15 dite prej dates se pranimit te vendimit. Mjetet e jashtezakonshme juridike – jane: 1)perseritja e procedures; 2) kerkesa per rishqyrtim te jashtezakonshem te vednimit gjyqesor; dhe 3) kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise. 1.Perseritja mund te kerkohet ne afat prej 30 ditesh (afati subjektiv), nga dita e dergimit te vendimit kunder te cilit pala paraqet kerkesen por me kusht qe ate shkak nuk ka mundur ta perdor gjate procesit. Pasi te kaloj koha prej 5 vitesh prej plotefuqishmerise se vendimit, perteritja nuk mund te kerkohet (afati objektiv). Gjykata do te perseris procesin e perfunduar ne keto raste: Nese pala meson fakte te reja apo krijon mundesi per prova te reja; nese vendimi ka ardhur si pasoje i vepres penale te gjyqtarit apo punetorit ne gjykate; nese dokumenti ne te cilin bazohet vendimi eshte fals apo eshte ndryshuar fals; nese personit te interesuar nuk i eshte mudnesuar qe te marre pjese ne kontestin administrativ.Padia per perseritjen e procedures duhet te permbaje: aktgjykimin ose aktvendimin e nxjerre ne process perseritja e te cilit kerkohet; bazen ligjore te perseritjes dhe provat; rrethanat se padia eshte paraqitur ne afatin ligjor; dhe ne cilin vellim propozimi i aktgjykimit apo aktvendimit. 2. Kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise mund te paraqitet kudner vendimeve te plotefuqishme te gjykates nese me vendim te tille eshte shkelur ligji ne fuqi (kerkesen per mbrojtjen e ligjshmerise mund ta beje prokurori publik). P-37. Karakteri i detyrueshem i aktgjykimit Sipas ligjit, aktgjykimet e gjykates ne kontestet administrative jane te detyrueshme per organet. Kur gjykata e anulon aktin kunder te cilit ka filluar kontesti administrativ, atehere lenda kthehet ne gjendje te meparshme ashtu sic ishte para se te nxirrej akti administrativ. Nese sipas karakterit te ceshtjes qe ka qene object i kontestit, duhet qe ne vend te aktit te anuluar te nxirret akti tjeter , atehere organi competent ka per detyre qe ta nxjerr ate pa zvarritje dhe ate jo me vone se 30 dite nga data e dergimit te aktgjykimit.Poashtu pala mund te kerkoj nga gjykata qe meritorisht ta vendos ceshtjen edhe ne rastin kur organi ne afatin e caktuar prej 30 ditesh nuk e nxjerr aktin e ri administrativ apo nuk e nxjerr aktin ne ekzekutimin e aktgykimit te nxjerre sipas padise pershkak te heshtjes administrative. Nese organi nuk e ka nxjerr aktin edhe pas afatit prej 7 ditesh nga kjo kerkese, pala mund te kerkoj nxjerrjen e aktit nga gjykata qe ka nxjerre aktgjykimin e shkalles se pare.

25