[Principito en latin] Regulus.pdf

e

ANTOINE DE SAINT-EXUPERY

JfcgjufiuA

KaoufiuA ANTONIUS

A SANCTO

EXUPERIO

S C R I P S IT E T IP S E P IC T U R IS O R N A V IT

*>r»

2- s/

Q U I L IB E R LE P E T IT P R IN C E IN S C R I B I T U R A B A U G U S T O H A U R Y IN L A T I N U M C O N V E R S U S

A HARVEST BOOK HARCOURT, INC. Orlando Austin New York San Diego London

Copyright 1946 by Librairie Gallim ard C opyright renewed 1974 by M adem oiselle Sim one de Saint-Exupery Latin translation Copyright © 1961 by Fernand H azan Editeur A li rights reserved. N o part o f this publication my be reproduced or transm itted in any form o r by any m eans, electronic or mechanical, including photOCOpy, recording, or any inform ation and retrieval system , w ithout perm ission in writing from the publisher. R equests for perm ission to m ake co p ies o f any part o f the w ork should be subm itted online at w w w .harcourt.com /contact or

S C 12 1 1 10 9 8 7

Pueros oro ut mihi ignoscant quod librum hunc ad adultum hom inem inscripserim . Hanc probabilem excusationem habeo, quod adultus ille hom o mihi unus om nium amicissim us est. Secundam excusationem habeo, quod adultus ille hom o eo ingenio est ut om nia intellegat, etiam ea quae puerorum causa scripta sunt. Jam vero tertiam excusationem habeo, quod adultus ille hom o in G allia habitat, ubi et esurit et alget. Itaque consolatione magnopere eget. Q uod si omnes hae excusationes non satis valebunt, morem eis geram et librum hunc ad puerum illum inscribam ex quo ad hanc aetatem adolevit. O m nes enim qui adoleverunt puerili primum aetate fuerunt (sed pauci recordantur). Quae igitur inscripsi sic corrigo:

M anufactured in China

A N T O N I U S L EONI WERTH

mailed to the following address: Perm issions D epartm ent, H oughton Mif Min H arcou rt Pnblishing Com pany, 6277 Seu 1larbor Drive, O rlan do, Florida 32887-6777. A lirst edition of this Latin translation by A ugusto H aury wns published in 1961 by Fernand Hazan (Paris) First H arvest edition 1985 w w w .H arcourtBooks.com Library of C on gress Cataloging-in-Publication D ata Suint-Hxupery, A n toine de, 1900-1944. [Petit prince. Latin. | Regulus, vel, Pueri soli sapiunt/A ntoine de Saint-Exupery. I. Title: Regulus.

A N T O N I U S L E O N I W E R T H S.

p. cm. II. Title: Pueri soli sapiunt. PZ90.L3S2518

843'.912— dc21

III. Title.

2001 00-13001

ISB N 978^0-15-601404-5

P U E R I T I A E M E M O R I M E M O R S. Th e illustrations in this bo ok were done in pen and w atercolor on Fidelity O n ion Sk in and M acadam Bond papers. T h e text type was set in G ou d y O ldstyle by R & .S B ook C o m p o sitio n , La M esa, C alifornia. C o lo r separations by Bright A rts Ltd., H ong Kong M anufactured by Sou th C hin a Printing Com pany, Ltd ., China Production su pervision by San dra G rebenar and Pascha Gerlinger Designed by Judythe Sieck

o

j^ U O D A M

D IE , c u m sex annos natus essem , im a­

ginem praeclare pictam in libro de silva quae integra dicitur vidi; qu i liber in scribebatur: «N arratiu n cu lae a vita du ctae.» Picta erat b oa serpen s beluam exsorben s. Q uam im aginem sic expressam vides. H aec autem in libro scripta erant: «B o ae serpentes praedas integras exsorb en t nec m andunt. D einde se m o­ vere n on p o ssu n t et sex m enses dorm iun t dum pastu s c o n co q u u n t.» Tum ego de eis quae in dum etis ac palu d ib u s illis casu fiunt m ultum m ecum cogitavi et ipse perfeci ut m iniatula cerula aliquid pingerem . Prim ae quidem illius m eae pic­ turae species haec erat:

Q u o d op u s sum m o artificio factum adultis hom inibus exhibui et quaesivi num pictura mea terrerentur. 1

A t illi m ihi responderun t: «Q u id est cur petasu s ter-

illa pictura qu am sem p er servavi. Scire volebam num

rorem injiciat?» A tq u i non petasum pinxeram sed boam

an im o vere integro ac libero esset. Ille autem mihi sem per

serpentem

elephantum con coquentem . Tum interiora

respondebat: «Iste petasu s e st.» Tum ego cum eo nec de

b oae serpentis descripsi, ut adulti hom in es intellegere

b o is serpen tib us nec de silvis integris nec de stellis lo­

p o ssen t: nam explanationes sem per requirunt. A lteriu s

quebar, sed, q u o facilius intellegeret, de chartulis (quam

vero picturae species haec erat:

po n tis lu sion em vocant), de pila Sco tica, de re publica focalib u sq u e loquebar. Ille autem m ultum gaudebat se cum tam san o viro con su etud in em jungere.

II S l C A E T A T E M S O L U S egi nec q u isq u am praesto fuit M on u eru n t m e adulti h om in es ut b oas serpentes

q u o cu m vere colloq u erer u sq u e eo q u o ad his sex annis in

apertas o p ertasq u e describere om itterem ac po tiu s geo­

G aram an tu m solitu din e destitu tu s jacui. Fractum erat

graphiae et historiae et m athem aticae et gram m aticae o p e­

aliquid in com pagib u s illis quae m achinam m ovebant.

ram darem . H oc m o d o praeclaram spem in pingendo

C u m autem nec artificem nec peregrinatores u llos m ecum

p o sitam sex annos natus reliqui, fractus anim o q u o d et

veherem , ita m e paravi ut so lu s id sum m a arte reficere

prim a et altera pictura offenderant. A d u lti hom ines nihil

conarer. R es qu idem difficilis erat, sed in discrim en vitae

u n q u am per se intellegunt, m olestu m autem pueris est eis

add u ctu s eram . T an tu m enim aquae habebam quantum

res etiam atque etiam planas facere.

ad p o tu m octo dieru m satis esset.

A liam igitur artem necessario elegi et volucres m achi­

Prim o igitur vespere in arena stratu s ob d orm ivi loco

nas regere didici. H ac illae to to terraru m orbe volavi ac

mille m ilia p assu u m ab om n i culta terra rem oto ac m ulto

geographia, fateor, mihi m ultum profuit. N am prim o ad-

desertiore in solitudin e qu am qu i m edio O cean o naufragi

spectu Sin aru m fines ab A rizona discernere poteram ;

rate vehuntur. Proinde finge qu am o b stu p u erim , cum il-

q u o d perutile est, si nocte de via declinaveris.

lucescente die m ira q u aedam vocula m e de so m n o exci­

Sic in vita cum perm u ltis gravibus viris persaepe con ­

tavit alicu ju s dicentis:

gressu s sum . Inter adu ltos hom ines m ultum versatus sum

REGULUS. — Q uaeso, pinge n ob is ovem !

et eos ex p rox im o lo co vidi. N o n idcirco nim io m elius de

A n t o n i u s . — Q uid!

eis existim avi.

REG. — Pinge o v em ...

Q u o tien s enim aliquis eo ru m m ihi non nullius m entis

Ita exsilui adstitique q u asi fulm ine ictus essem , cum ­

c o m p o s esse videbatur, experiebar eum adhibita prim a

que ocu lo s perfricuissem et sedulo intendissem , puerulum

2

3

om n in o singularem conspexi me cum gravitate con tu­ entem. H aec om nium im aginum ejus q u as postea pinxi sum m a sim ilitudine expressa est, sed nim irum im ago haec m ulto m in us venusta est quam ipse, n on mea culpa, sed adu ltorum hom inum , a qu ib us sex an nos natus ab arte pingendi deterritus nihil aliud nisi b o as opertas apertasqu e pingere didiceram . V isu m igitur illud dilatatis p ro p ter adm irationem ocu lis ac rotu n d is intuitus sum . N o li enim oblivisci me in fin ibu s versari qui mille milia p assu u m ab om ni culta re­ gione abessent. Puerulus autem hic nec de via deductus n eque itineris labore confectus nec fam e sitive enectus nec m etu exan im atus esse videbatur. Puero cuivis m edia in solitu din e erranti locis mille m ilia p assu u m ab om ni culta regione distan tib us n equaqu am sim ilis erat. T andem diu co n isu s locutu s sum . A . — A t ... q u id tibi hic negotii est? Tum ille ru rsu s valde su b m issa voce qu asi de re gravissim a: REG. — Q uaeso, inquit, pinge o v em ... Q u o tiescu m q u e obscuritate rerum qu adam hom ines n im is com m oventur, quae im perantur recusare reform i­ dant. Itaque quam vis absurda illa m ihi viderentur qui m ille m ilia p assu u m ab om n ib u s cultis locis abessem et in su m m o pericu lo versarer, chartam stilum que de sinu p ro m p si. C u m autem id tem p o ris m em inissem me geo­ graphiam et h istoriam et m athem aticam et gram m aticam im prim is ded icisse et pu eru lo stom ach osiu s m e pingendi artem nescire dixissem , tum ille: REG. — N ihil ad rem, inquit; pinge ovem.

4

H aec omnium imaginum ejus quas postea pinxi summa similitudine expressa est.

Ego vero, utpote qui ovem nunt

quam pinxissem , alteram ex eis form is quas

solas

describere

poteram

ejus

causa denuo descripsi, form am videlicet

E q u id em valde adm iratus sum q u o d teneri judicis vu ltu m ad hilaritatem tradu ci viderem . REG. — Ita p ro rsu s est ut eam volebam . M agnane vi pab u li huic ovi o p u s esse putas?

opertae boae. O b stu p u i nim irum cum

A . — Q uare istud?

puerulum sic respondentem audivi:

REG. — Q uia d o m i m eae om n ia perparva sunt.

REG. — A m ov e istud! Elephan tum in b oa con ditu m nolo. B o a gravissim a pestis est, elephantus autem m axi­ m um im pedim entum . D o m i m eae om -

ovem dedi. A t ille, d em isso in descriptam form am capite:

nia perparv a sunt. O ve m ihi o p u s est. Pinge ovem .

A . — Profecto istic satis erit. N am tibi perparvam

,r ~ A ^

REG. — N o n adeo parvam ! Ecce tibi o b d o rm iv it... JO

Sic ego cum regulo con su etudin em junxi.

Ego vero pinxi; q u am p o stqu am attente inspexit.

III

REG. — A m ove! Ista jam gravissim e aegrotat. Fac aliam .

T E M P U S M U L T U M IN T E R C E S S IT p riu sq u am intel­

C u m iterum pinxissem , am icus blande clem enterque arrisit:

legerem unde veniret. R egulu s enim , ut ex m e m ulta per­ contabatur, sic percon tantem m e audire n on videbatur.

s.

, - v,

REG. — V ides p ro fe c to ... n on ovem

tji* ©/*”* esse sed arietem : corn u a habet. >

J \

i

Im aginem

igitur

hanc

ru rsu s

V ocibu s fo rtu ito m issis om n ia paulatim com peri. Velut

cum

prim u m

volucrem

m achinam

ex-

m eam con spexit (quam m achinam n on d es­

pressi. Q uae, sicut priores, repudiata est.

cribam ; form a enim ejus adeo m ultiplex est

REG. — H aec aetate nim is provecta est. O vem volo quae diu vivat.

ut eam describere n on possim ): REG. — Q u idn am rei hoc est?

Tum ego, qui m oras graviter ferrem — nihil enim mihi

A . — Haec n on res est— volat enim — sed

antiquius erat quam ut com pages illas m achinam m oventes

volu cris qu aedam , m ea volucris m achina.

dissolvere inciperem/— imagine hac exarata verba haec con­

Et su perb ia efferebar d u m eum me volare doceo. Exclam avit ille:

torsi:

REG. — Q uid! D e caelo delapsus es?

A . — H aec arca est;

C u i ego sum m isse:

ovis quam vis intus est.

A . — Ita est, inquam .

6

REG. — Eia! jo co su m q u idem h o c est... C achin nu m qu e b ellissim u m regulus edidit, qu em ego

A . — A t enim si eam n on religabis, q u olibet ibit aberrab itq u e...

acerbissim e tuli. C u p io enim q u id q u id m ali m ihi acciderit

H ic am icus m eu s iterum cachinnavit.

grave existim ari. D einde ille:

REG. — A t q u o eam ituram putas?

REG. — Isto m od o tu q u o q u e de caelo venis? In qua

A . — Q uolib et. Protinus.

stella erranti natus es?

Tum ille graviter:

E xtem plo caligo illa tanta, qu ae quaerenti m ihi cur hic adesset officiebat, aliquantum d iscu ssa est ac repente

REG. — N ih il refert, inquit; om n ia d o m i m eae adeo parva sunt!

interrogavi:

A d d id itq u e cum aliqua fo rtasse tristitia:

A . — Ergo tu de stella alia venis? Ille autem n on respondit: nam leniter renuens m achi­

REG. — Q ui protin u s pergit, ei n on longissim e ire licet...

nam m eam intuebatur. REG. — Enim vero ista non e valde longin qu is locis

IV

advehi potuisti. C on tin u o cogitation ibu s qu asi sem isom n i se diu tra­ didit. D einde pictam a me ovem de sinu prom p sit ac tanq u am th esau ru m con tem plari cup idissim e coepit.

SlC

REM

ALTERAM

m axim i m om enti didiceram :

stella in qua ortu s erat d o m o vix m ajo r erat! Q u o d qu idem m ihi adm irationem m agnam m overe non poterat. N am certo sciebam praeter m ajores stellas,

F lN G E Q U A N T A E X S P E C T A T IO N E illud m e m overit

ut Terra, Juppiter, M ars, Venus, q u ib u s n om in a data sint,

q u o d ore sem iap e rto de « ste llis a liis» en u n tiare in­

sescentas esse ex q u ib u s

cep erat. P lu ra igitur c o g n o sc e re c o n a tu s su m .

quaedam

A . — U n d e venis, puerule? Q uae est ista d o m u s tua? A ut q u o ovem m eam asp ortare vis? Ille haec secum silentio cogitata respondit: REG. — C o m m o d e arcam dedisti: nocte ea tanqu am tecto utetur. A . — Profecto, inquam ; quin etiam , si te festivum geres, funem dabo q u o eam die religes sudem que. Q uae eum offendere visa sunt. REG. — Ego eam religem ! O rem ineptam !

sint

ut

adeo

parvae

aegerrim e

ad­

hibito telescopo cernan­ tur. Q uare ubi astrologus aliquam reperit, non no­ mine sed num ero eam notat appellatque, verbi causa, stellulam ter millesim am ducentesim am quinquagesim am prim am . G ravi de causa existim o eam unde regulus venerit stellulam sescen tesim am du odecim am

#

secu ndi generis esse. Q uae stellula anno m illesim o n on ­ gentesim o n on o a Turea astro lo g o adh ibito telescopo sem el con specta est. T em pore illo coram astrologis un d ique con gressis se stellulam repperisse m ultis verbis disseruerat, sed nem o ei pro p ter vestem fidem tribuerat. H aec est illa adulta

n

aetas! Q u o d ad fam am stellulae sescentesim ae duodecim ae secundi generis attinet, p ercom m o de accidit q u od dicta­ to r qu idam Turearum im peravit ac capite sanxit ut cives sui sibi E u ro paea vestim enta induerent. A stro lo gu s anno m illesim o non gen tesim o vicesim o eadem iterum disseru it lautissim a veste indutus. Tum vero om n es ei adsensi sunt. A d u lto ru m hom in um causa tibi de stellula sescentesim a du o decim a secundi generis singula enarravi ac q u ota esset secreto dixi. N am adulta aetas num eris gaudet. Q u o tiescu m q u e cum eis de novo am ico loqueris, quae plurim i sunt, ea ex te nun­

%

q u am quaerunt. N u nqu am dicunt: «Q u alis est vocis ejus sonus?

Q u ib u s

lu sion ibu s 10

Regulus in stellula sescentesima duodecim a secundi generis insistit.

praecipue delectatur? Colligerene papiliones solet?» Sed

graph idasque emi. A rd u u m est, qua aetate sum , picturam

haec quaerunt: « Q u o t annos natus est? Q u o t fratres habet?

repetere, qui nullam aliam form am quam boae opertae ac

Q u am gravi corpore est? Q uid pater ejus m eretur?» Tum

boae apertae describere con atus sim , sex annos natus! C o n ­

d em u m eum novisse sibi videntur. Sin autem eis dixeris:

abor equidem im agines ipsius quam sim illim as exprimere,

«P ulch ram do m u m vidi roseis lateribus exstructam , cujus

sed n on satis exploratum habeo id m ihi prospere proces­

in fenestris gerania et in tecto colum b ae e r a n t...» do m u m

surum esse. Picta enim form a haec convenit, illa dissim ilis

istam cogitatione sibi fingere n equaquam po ssu n t. Eis

est. In statura qu oqu e paulum erro. Hic regulus major, illic

dicere op ortet: «D o m u m quingen orum sestertium vid i.»

m inor est. D e colore q u oq u e vestis ejus dubito. Itaque

Tum vero exclam ant: «Q u a m lauta est!»

m od o haec, m o d o illa tem pto, utcum que successura sunt.

E od em m o d o si eis dixeris: «Id circo regulum illum

In rebus denique specie m inoribus, reapse m ajorib u s

fu isse aio q u o d et ven u stissim us erat et ridebat et ovem

errabo. Q u ib u s in rebus m ihi ignoscendum est. N am am i­

volebat. Q u i ovem vult, eum esse necesse est.» U m e ro s

cus m eus nihil unqu am explanabat. M e fortasse sui sim i­

jactabun t et te puerili ingenio esse dicent. Sin eis dixeris:

lem esse arbitrabatur. A t ego m iser oves per parietes

«H aec unde ille venerat stellula sescen tesim a du odecim a

arcarum dispicere nescio. F ortasse m ihi cum adultis h o­

secundi generis est» tu m sibi p ersu asu m habebunt ita esse

m inibus nonnulla sim ilitudo est. N escio an consenuerim .

et te sciscitan do vexare desinent. Scilicet ita se habent. Q uare pu eros adultis hom in ibus non suscensere sed m axi­

V

m am lenitatem adhibere decet. V erum enim vero ipsi, qu i qu id sit vivere intellegim us,

Q U O T ID IE A L IQ U A D E stella illa, de profectione, de

n um eros non flocci facim us. Ju v isset me narrationem

itinere cognoscebam . Ea m inutatim manabant, prout serm o

hanc tanquam fabulam fictam incipere; ju visset scribere:

ferebat. Sic tertio die de adansoniis atrocissim a audivi.

«F u it q u on d am regulus qui stellam pau lo m ajorem qu am ipse incolebat et am ico e g e b a t...» Q u i quid sit vi­ vere intellegunt, haec eis m u lto veriora esse viderentur. O ffen dit enim m e si quis libru m m eum tanqu am nu­

Q uam occasion em ovis den uo dedit; nam repente re­ gulus m e interrogavit, q u asi de re gravi dubitaret. REG. — N em pe id verum est, oves arb u scu lis vesci? A . — Ita est ut dicis.

gatoriu m legit. A d eo acerba mihi est illarum rerum nar­

REG. — Sane gaudeo!

ratio. Sex jam anni sunt cum am icus m eus cum ove sua

N o n intellexi cur tanti esset oves arb uscu lis vesci. Ille

discessit. Idcirco hic eum describere con or ne ejus oblivis­

p o rro :

car. N eq u e om n es am icum h abuerunt et forsitan ad u lto­

REG. — Ergo an dan son iis q u o q u e vescuntur?

rum hom in um sim ilis fiam qu i jam nihil nisi n um eros

R egulum m on ui ut anim adverteret ad an son ias non ar­

curant. Ergo etiam hac de causa pyxidem pigm entorum

bu scu las esse, sed arbores tem plis n ostris altitudine pares:

12

13

etiam si gregem totum elephantoru m secum asportaret, gregem illum non unam adansoniam con su m ptu ru m esse. G rex elephantorum regulo risu m m ovit: REG. — A lii in alios im ponendi sunt, in q u it... Sed pruden ter haec adm onuit: REG. — A dan son iae priu sq u am se altius tollant hum iles esse incipiunt. A . — R ecte dicis! Sed cur oves hum ilibus adansoniis vesci vis? REG. — Q uid! Sapisne? H aec m ihi responderat quasi de re perspicu a ageretur. M ihi vero om n es nervos m entis contendere o p u s fuit ut ipse per me illud intellegerem. N am q u e in stella reguli, ut in stellis ceteris, utiles et inutiles herbae erant, ergo et utilia utilium h erbaru m et inutilia inutilium herbarum sem ina. Latent autem sem ina et in terra penitus occultata dorm iun t, q u o ad alicui

sidet et radicibus perfodit. A c si stella nim is parva est et

eoru m expergisci libeat. Tum vero se pan dit et su rcu lum

adansoniae nim is m ultae, eam dirum punt.

lepidum et im bellem ad solem proferre

Postea regulus m ihi haec dixit: «R e s in disciplina

incipit. Q u i su rcu lus si raphani ro-

qu ad am sita est. M ane p o stq u am te exornaveris, stella

saeve est, ei ut libet crescere

ipsa sed ulo exorn anda est. In hoc con stanter incum ben­

licet. Sin inutilis herba est, evel-

dum est ut adan son ias evellas ubi prim um eas a rosis d is­

lenda herba illa est sim ul

creveris, q u ib u s sim illim ae sunt cum tenerrim ae sunt.

atque eam agnoveris. A t­

P erod iosu s q u idem labor est, sed facillim us.»

q u i terribilia sem ina in

Itaque m e q u o d a m die h o rtatu s est ut operam darem

stella reguli erant, scilicet

si q u id su m m a arte pingere p o ssem , ut haec anim is

sem ina adansoniaru m . Stel­

pu eroru m qui do m i m eae essent penitus inculcarem . «S i

lae h u m u s eis refertissim a

q u an d o peregrinabuntur, inquiebat, id eis fo rtasse p ro ­

erat. A b adansonia autem , si

derit. N u llu m dam n u m n on n u n q u am facit qui id q u o d

n im is m oratu s sis, stellam tuam nulla

agendum est in aliud tem p u s differt. C on tra, q u o ties­

jam ratione purges. Q u am totam et o b ­

cu m qu e de ad an so n iis agitur, in m agnam cladem sem per

14

15

in currit. Stellam novi a pigro q u o d a m cultam . Q u i tres arb u scu las n e g le x e ra t...» A tq u e ego, a regulo edoctus, stellam illam descripsi. M ihi p aru m placet eorum oratione uti qu i virtutem ceteros docent. Sed q u o d ab adansoniis periculum sit q u an tu m q u e m alum ei im pendeat q u i de via declinans in stellulam in cidat tam pauci sciunt, ut verecundia hac sem el abjecta dicam : «Pueri! Cavete ad an so n ias!» U t am i­ cos m eos quantum jam pridem ad periculum inscii, ut ipse, proxim e accessissent adm onerem , idcirco in pic­ turam hanc tantum incubui. O perae qu idem pretium erat ea de re praeceptum dare. F o rtasse quaeres: «Q u are non alia in libro hoc aeque m agnifice atque adansoniae picta su n t?» Sim plex sane ratio est. C o n atu s equidem sum , sed ea tam egregie exprim ere n on potu i. U b i adan son ias pingebam , anim us urgentis m ali opinion e incitabatur.

VI O R E G U L E ! SIC sensim intellexi quam tristem aetatu­ lam degeres. C u i nulla alia oblectatio diu fuerat nisi suaves illi so lis occidentis conspectus. H oc n o v i... q u arto die m ane didici, cum m ihi dixisti: REG. — S o lis o ccasu s me m ultum delectant. A d solem occidentem spectan du m eamus. A . — A t exspectare o p o rte t... REG. — Q u id exspectare? A . — E xspectare du m so l occidit. Prim um m ihi m ultum adm irari visu s es, deinde tete risisti dixistique: REG. — M ihi d o m i meae etiam nunc videbar esse! 16

A dansoniae.

A . — Igitur adeo m aerebas q u o die quadragies ter? A t regulus nihil respondit.

VII Q U IN T O D IE , O C C A S IO N E ut solebat ab ove oblata, id q u o d de vita sua m e celaverat patefactum est. N am verbo n ullo priu s habito, q u asi q u o d secum tacitus diu cogitavisset ederet, m e repente interrogavit. REG. — O v is si arb uscu lis vescitur, item flo rib u s vescitur? A . — O vis eis vescitur qu aecu m qu e ei obvia fiunt. REG. — Etiam flo rib u s qu i spin as habent? A . — Ita est: etiam flo rib u s q u i spinas habent. Jure qu idem . N am cum in C ivitatibu s Foederatis

REG. — A tq u i spinae q u id prosunt?

m eridies est, in G allia sol occidit: id om nes noverunt. Si

N esciebam . C eteru m id tem p o ris anim o intentissim o

tem po ris p u n cto in G alliam ire po sses, ad so lis occasu m

experiebar ut cnodacem in ipsis m achinae nervis nim is

spectan du m satis m ature adesses. In com m ode accidit

haerentem elicerem . V ehem enter m e sollicitabat, q u o d et

q u o d G allia n im is longe abest. T ib i autem in parva stella

ex illis tanquam salebris aegerrim e evasurus esse videbar

tua satis erat sellam tuam p au cos p assu s lo co movere. Ita

et, aqu a ad b ib en d um fere epota, ultim um periculum

extrem am lucem q u oties cupiebas sp e ctab as...

im m inebat.

REG. — Q u o d am die solem occidentem quadragies ter vidi. Et paulo p o st haec addidisti: REG. — C u m tantopere m aereas, solis occasu s nim i­ ru m jucun di su n t...

REG. — Spinae quid prosunt? N am regulus q u o d sem el quaesierat nunquam om itte­ bat. Ego vero cnodaci iratus quidvis respondi: A . — Spinae nihil prosun t: germ anam qu an d am im ­ prob itatem flo ru m indicant. Ille prim um «D i b o n i!» exclamavit, deinde, postquam paulisper conticuit, haec in m e quasi suscenseret contorsit: REG. — N e tu fidem n on facis. N am flores co rp o rib u s infirm i sunt et anim is im prudentes. Se contra m etum

19

q u o q u o m o d o p o ssu n t defendunt et spinis terribiles esse

hilo m inus vescuntur. A tqu i non gravis questio est cur sibi

arbitrantur.

spinas tam operose fingant quae nunquam qu idqu am pro­

A d ea nihil respondi. N am pu n cto tem po ris eodem

sint? N ullius m om enti est q u od bellum oves cum floribu s

haec m ecum : «S i cnodax iste etiam haerebit, eum m alleo

gerunt? N on gravius est ac m ajoris m om enti quam sum m ae

ex tu rb ab o.» Regulus ine haec m ecum cogitantem inter­

crassi viri ore rubicundo? Q uid, si ego florem singularem

pellavit:

novi, qui nusquam nisi in mea stella exsistat, quem ali­

REG.

Igitur tu flores ex istim as...

A . — Im m o vero ego nihil existim o! Q uidvis respondi. Ego gravibus in rebus occu patu s sum . O b stu p efactu s me adspexit. REO.

T u gravibus in rebus!

M e interea malleum m anu tenentem et, inquinatis

q u ando parva ovis tanti facinoris ignara m ane sic a vestigio penitus evellere possit, hoc nullius m om enti est? C u m eru bu isset, den u o lo cu tu s est: REG. — S i q u is florem am at cu ju s n u squ am alibi in sescentis m ilibu s stellarum sim ilis alter exsistat, id satis est ut earum spectacu lo laetetur. Sic enim secum cogitat:

axungia atra digitis dem issoq u e capite, in aliquid incum ­

«F lo s m eus illic alicubi e s t . .. » Sin autem ovis flore vesce­

bentem videbat q u od ei deform issim u m esse videbatur.

tur, sic afficietur ipse q u asi stellae om n es su b ito exstin­

Rhii.

Ita loqueris qu em adm odu m adulti hom ines.

Q uae cum dixisset, paulum erubui; at ille ferreus: REli.

( 'on lundis o m n ia ... om n ia m isces! inquit.

V ehem entissim e quidem su scen sebat et capillum auro sim illim um ad auram jactabat:

guantur. N u m hoc m e diu s F idiu s nullius m om enti est? N ihil am plius dicere potuit, sed lacrim as cum singultu repente p rofu dit. Tenebrae factae erant. Ego vero ferra­ m enta abjeceram . A d e o m alleum et cnodacem et sitim et m ortem curabam ! Tunc in stella, quae et errans et m ea et

Stella novi quam vir am plissim us ore rubicun­

terra erat, regulus versabatur quem con solari oporteret.

diore incolit. Morem nunquam olfecit. Stellam nunquam

Q uem du m sinu receptum leniter m oveo dicebam : «F lo s

spectavit. N em inem unquam amavit. Nihil unquam aliud

quem am as nullo in pericu lo e st... Ego isti fiscellam

nisi sum m as fecit. Porro toto die eadem quae tu dictitat:

describ am ovi tuae adn ecten d am ...

«E g o vir gravis sum ! ligo vir gravis su m !» q u ib u s dictis ef­

ego tibi loricam flo ri tu o ap tam ...

fertur atque inflatur. A tqui ille non hom o, sed fungus est!

E g o ...»

REG.

E q u idem

paru m

sciebam

A . — Q uid?

quid ei dicerem . In eptissim um enim

REG. — Fungus.

me esse intellegebam nec qua ratione

Jam regulus iracundia elatus vehem enter pallebat.

anim um eju s q u asi assequerer aut ubi

REG. — Sescenta milia annorum sunt cum flores spinas

convenirem scieb am ... A d eo recondita est

fingunt. Sescenta milia annorum sunt cum oves florib u s ni­

20

quae lacrim arum regio vocatur!

VIII

RO. — N em p e fo rm o sa sum , inquit. Q u in sim ul cum sole n ata su m ...

E G O V E R O DE flore illo plura perqu am cito cognovi.

R egulu s eam n on nim is verecundam esse

F lo res in stella reguli sem per fuerant sim plicissim ae figu­

su sp icatu s est, sed illa an im um adeo m ove­

rae, uno fo lio ru m ordine orn ati, q u ib u s n ullo fere loco

bat! M o x addidit:

o p u s erat n eque ei cuiquam m olesti erant. U t enim ali­

RO. — Tem pus, opinor, jentaculi

q u an d o m ane ex herba exsisteban t, sic vesperi exstingue­

est; benigne facies si m ei m em ineris.

bantur. Illum autem qu od am die sem en n escio unde

C o n tin u o regulus p u d o re p erm o­

allatum ediderat; q u o d virgultum virgultis ceteris non

tu s aqu am frigidam situ lo trac­

sim ile regulus sum m a cura observaverat, d u b itan s an

tam flo ri m inistraverat.

adan so n ia novo genere esset. Sed arbuscula crescere m ox destitit et florem m oliri incepit. C u m regulus gem m am in­

H O C M O D O , u t se jac tare ac su b ira sc i so le b at, eu m

gentem se constituentem assidu e spectaret, m irabile visu

m a tu rrim e vexaverat. V elu t q u o d a m die, cu m de q u a t­

n escio q u id inde exortu ru m esse praeclare intellegebat,

tu o r sp in is su is lo q u eretu r, regu lo dixerat:

flo s autem conclavi viridi tectus etiam atque etiam o p ­

RO. — T igrib u s licet me su is u n g u ib u s...

eram dabat ut fo rm osu s esset. C o lo res diligenter legebat.

C u i regulus haec contra:

V estem sibi lente induebat. Singula folia sibi accom m od a­ bat, ne rugis ob d u ctu s papaverum m ore egrederetur, sed

REG. — T igres in m ea stella nulli sunt; tigres p o rro herba n on vescuntur.

qu am n itidissim us ac fo rm o sissim u s prodiret. A b om ­

Tum illa su m m issa voce:

n ibu s co n sp ici sane cupiebat. P lu rim os igitur dies abdi­

RO. — Ego n on herba sum .

tu s se exorn an d o con sum pserat. Ecce autem q u o d am die

REG. — Ignosce m ihi.

m ane tum ipsum cum sol oriebatu r rosa se

RO. — N ihil a tigrib u s m etuo, sed ventulos horreo. «tt&h-

ostenderat.

F o rtasse aliquid contra eos paratum habes?

A t illa, quae subtilitatem tantam ad singula

Tum regulus secum :

adh ibuisset, oscitan s dixit:

REG. — V en tulos horret! N e m ale cum ea actum

ROSA. — A ! vixdum expergiscor: a te ve­

■■■

niam peto. C o m a enim adhuc h o rrid u la est. H ic regulus adm irationem tenere non

est, qu am terra genuerit; quae quidem eam artifi­ ciosiu s m achinata e st...

-~-.x

RO. — V esperi tegum ento vitreo me teges. N am

potuit:

do m i tuae et frigidissim u s aer est nec res aptis

REG. — Q u am form osa es! Tum illa su m m issa voce:

V

lo cis com p o sitae sunt nec com m o de

V/

22

habitatur. Illic unde ven io ... 23

«A-

A.t loqu i interm iserat. N am cum

d u m qu an ta caritas m iseris illis d o lis obtegeretur. A d eo

sem en venisset, nihil de astris aliis n o­

flores secum pugnant! Sed tenerior eram quam ut scirem

visse potuerat. Tam en, q u o d eam su p ­

q u em ad m o d u m eum am are oporteret.

pu debat se in m editatione m endacii tam insulsi deprehensam

IX

esse, sibi tu ssicu lam bis terve m overat, ut cal-

A

dvenas

VO LUCRES

A L IO

com m igrantes

ei

pam in regulum

evolandi facultatem d ed isse suspicor. M ane, priu sq u am

transferret:

proficisceretur, res in stella sua sum m a cura constituit.

RO. — E cq uan do m e contra ven tu los?...

M on tiu m ardentium ora diligenter purgavit; d u o s ar­

REG. — A rcessebam , nisi m e allocuta esses.

dentes habebat, qu i ei ad jen taculum m ane m itigandum

Tum illa sibi graviorem tu ssim m overat, ut ipse con ­

perutiles erant. E xstinctum q u o q u e unum habebat. Sed, cum «u tiq u e cavendum esse» dicere soleret, et extincti

scientia tam en m orderetur.

m on tis os purgavit. N am si ora eo ru m diligenter purgata I T A Q U E R E G U L U S , q u a n q u a m am o r eu m illi se d u lo

sunt, m on tes illi leniter atque aequaliter ardent neque

serv ire ju b e b a t, tam en m o x su sp ic a tu s est se ab ea n o n

ignes ex eis erum punt. E ru p tion es enim ignium ignibus

am ari. V erb a igitur n u lliu s m o m e n ti gravia esse ratu s

illis sim iles sunt qu i cam inis concipiuntur. Sane his in ter­

m ise rrim u s factu s erat. Q u o d a m d ie m ih i haec c o n fe s­

ris statu ra nim is exigua su m u s ut m on tes ardentes purge­

su s est:

mus. Itaque n ob is tot in co m m od a struunt.

REG. — E q u idem aures ad eam adm overe n on debui:

Item

n ovissim a

adan son iaru m

virgulta

su btristi

aures ad flores non adm ovendae sunt; oculi et nares ad ­

anim o evellit, se n u n qu am reditu rum esse ratus. A t mane

m ovendae sunt. Su av issim u s q u idem o d o r stellae e m eo

ejus diei dom estica illa om n ia ei sum m e dulcia visa sunt.

adflabatur, sed eo laetari nesciebam . U n gu es illi, q u o s tam

Porro cum aquam in florem postrem u m spargeret et in

m oleste tuleram , m e m isericordia po tiu s com m overe

eum tegum entum illud vitreum im p o situ ru s esset, se

debuerunt.

lacrim as effu su ru m esse su b ito sensit.

H aec etiam m ihi con fessu s est: REG. — Tem pore illo prop ter inscitiam nihil intellexi.

R osae «V ale» dixit. Q uae cum non respondisset, iterum ipse «V ale». Tussis rosae m ota est, sed

A cta enim ejus plu ris qu am verba aestim are debui. Q u o ­

non qua gravedine m overi solebat. Tandem illa:

niam m ihi et od orem et tanqu am lucem suppeditabat,

RO. — Stulte feci, inquit. A te veniam peto.

n ullo pacto m ihi effugiendum fuit, sed p o tiu s perspicien ­

^ ' (/ t

^

(/

Tu ad vitam beatam nitere.

I

V 24

25

V

/

A d m iratu s est sibi nihil objici. A d stab at o b stu p efac­ tus, su sp e n so tegum ento, nec quid placida illa lenitas sibi vellet intellegebat. Tum rosa: RO. — Im m o vero te amo. M eo vitio nescisti. H oc nul­ lius m om enti est. Sed tu aeque stulte atque ego fecisti. N itere ad vitam beatam . Tegum entum istud om itte. Jam tegi nolo. REG. — A t v en tu s... RO. — N on adeo gravedinosa su m ... Levabit m e frigida noctis aura. N em pe flo s sum . REG. — A t b estiae... RO. — A t m ihi d u as vel tres erucas patienter ferre necesse est si qu idem papiliones n osse volo, q u o d genus tam fo rm o su m esse fertur. A liter q u is m e inviset? Tu vero longe aberis. N am a m ajo rib u s bestiis nihil m etuo: sunt m ihi ungues. Interea q u attu o r spin as su as im pru den s ostendebat. D einde illa: RO. — N e sic traxeris, inquit; m olestum est. T ib i profi­ cisci certum est: A bi. Flens enim ab eo con sp ici nolebat. Flos adeo su per­ b u s erat...

X CUM

IL L E

AD

stellulam

CCCXXV,

C C C X X V I,

C C C X X V II, C C C X X V III, C C C X X IX , C C C X X X propiu s accessisset, eas visere in stituit ut et occupation em et d o c­ trinam quaereret. Prim am rex incolebat. Sedebat rex purpura pellibusque

M ontium ardentium ora diligenter purgavit.

27

REX. — A ccede p rop iu s, inquit, ut te m elius adspiciam . V alde autem se efferebat q u o d alicujus causa regnaret. R egulus ubi assideret circu m spexit, verum stella tota pul­ cherrim o illo m urino pallio o p p leta erat. A d stitit igitur et, ut fessu s erat, oscitavit. H ic stellae dom inator: REX. — A m ajestate regia alienum est coram rege oscitare, inquit. Istud veto. C u i regulus pu dore perm otu s: REG. — N o n equidem p o ssu m quin oscitem , inquit. D iu iter feci nec dorm ii. REX. — Isto pacto te oscitare jubeo. M ulti jam anni sun t cum nem inem oscitan tem vidi. M ihi oscitatio ali­ quid cognitione dignum est. A ge vero, oscita denuo. Jubeo. Tum regulo totu m o s erubuit et: REG. — Pudore deterreor, in q u it... non jam p o ssu m ... REX. — H em ! H em ! Jam te ju b eo m o d o oscitare m o d o ... Lin gua pau lu m haesitabat et offen su s videbatur. N ihil enim ei antiquius erat quam ut auctoritas sua obtineretur nec sibi n on pareri patiebatur, qu ippe quem penes solum dom inatio esset. C u m autem optim us esset, ra­ m uris Pontici indutus in solio sim plicissim e facto, sed

tioni consentanea im perabat. Velut haec dicere solebat: «S i

tam en magnifice.

jubeam , inquiebat, si jubeam ducem se in m arinam avem

REX. — A ttat! Ecce qui mihi paret.

convertere nec du x pareat, n on ejus culpa sit, sed m ea.»

Tum regulus haec secum :

C u i regulus verecunde:

REG. — Q u o m o d o me agnoscere potest, q u on iam me

REG. — Licetne m ihi assidere? inquit. REX. — A ssid ere te jubeo.

n un qu am vidit? N esciebat autem regibus u niversoru m rationem sim ­

R ex interea m urini pallii laciniam cum m ajestate re­

p licissim am esse: ceteros ad paren dum n atos esse arbi­

duxit. R egulus autem mirabatur, cum stella perparvula

trantur.

esset, quaen am rex im perio regeret.

28

29

REG. — O rex, inquit, hanc veniam peto ut m ihi te in­

REX. — Recte dicis. T antum enim ab u n o q u o q u e exi­ gendum est qu an tu m dare u n u sq u isq u e potest. N em pe

terrogare liceat. Tum rex festinanter:

auctoritas prim u m in ratione nititur. Si p o pu lares tu os

REX. — Jubeo, inquit, te me interrogare.

ju sseris se in m are abjicere, rem pu blicam com m utabun t.

REG. — O rex, quae im perio regis?

Fas m ihi ab eis exigere quae im peravi quia im perata a me

Tum rex sim plicissim e:

rationi consentanea sunt.

REX. — U niversa, inquit.

Tum regulus iterum :

REG. — Universa?

REG. — Q uid igitur de m eo so lis occasu? inquit.

H ic rex porrecta m odice m anu suam ceterasque stel­

N u n q u am enim om ittebat q u o d sem el quaesierat.

las et errantes et inerrantes m onstravit.

REX. — O ccasu s so lis iste tibi dabitur. E xigam enim.

REG. — O m nia illa?

Sed, ut q u i rei publicae adm inistran dae peritu s sim , tem ­

REX. — O m nia illa.

pu s exspectabo.

Etenim non m od o penes se om nem , verum etiam om ­ nium dom inatum esse arbitrabatur.

R egulu s sciscitatus est q u ota hora id fu tu ru m esset. C u i rex, p o stq u am ingentes fasto s inspexit: «H em ! H em !

REG. — Stellaene tibi parent?

inquit, hem! hem! fiet h odie v e sp eri... fie t... quadragesim a

REX.

fere m inuta p o st septim am horam . A c videbis quam m ihi

Sane qu idem , et statim parent, neglegi ju ssa

sedulo pareatur.

non patior. Potestas tanta regulo m axim am adm irationem m ovit.

O scitavit regulus. Q uem cum so lis occasu m illum sibi

Q uae si penes se fuisset, solem occidentem n on q u ad ra­

praereptum esse paenitebat, tum pau lu m taedere jam coe­

gies quater, sed septuagies bis, vel centies, vel etiam ducen ­

perat. Regi igitur:

ties non m ota unquam loco sella spectare se p o tu isse cogitabat! C u m autem eum tristiorem recordatio relictae stellulae reddidisset, veniam a rege petere au su s est: REG. — Solem occidentem spectare c u p io ... G ratu m m ihi feceris si solem occidere ju sse ris... REX. — Si ducem papilionis m ore circum flo scu lo s

REG. — N ihil jam m ihi negotii hic est. M o x p ro ­ ficiscar. REX. — N o li proficisci. A d e o enim eum efferebat q u o d aliquem sibi parentem habebat. R ex iterum : REX. — N o li proficisci, inquit. Te m uneri praeficiam .

volitare vel tragoediam scribere vel se in m arinam avem

REG. — C u i m uneri?

convertere jubeam , du x autem im peratum n on faciat,

REX. — V e l... iure dicundo!

u triu s vitium sit, m eum ne an ejus?

REG. — A t nem o est de q u o judicem !

C u i regulus constanti voce:

REX. — N o n exploratum est. N o n d u m enim circum regnum m eum vectus sum . A d m o d u m senex su m et

REG. — Tuum , inquit. 30

31

XI

lo cu s m ihi ad curru m habendum deest et am bulatione defatigor. REG. — A t enim ego jam visi.

SEC U N D A

E t procu m ben s regulus iterum alteram stellae p artem

Q u i sim u l ac regulum con spexit, procu l exclam avit:

raptim aspexit.

STELLA

a glo rio so q u od am incolebatur.

GLORIOSUS. — H ui! Ecce me invisit qui me adm iratur!

REG. — N e illic quidem q u isq u am versatur.

G lo rio si enim ceteros se adm irari arbitrantur.

REX. — D e te igitur ipso judicabis. Id unum difficul-

C u i regulus:

lim um est. N am m ulto difficilius est de se ipso qu am de aliis judicare. Si de te ipso recte judicaveris, vere sapiens existim an du s eris. p o ssu m . Hic habitare mihi non necesse est. Hem! hem! in stella m ea m urem aetate provec­ judicare

poteris.

Q u em

capite

interdum

dam nabis, ut ejus vita e tua justitia pendeat. Sed ei vitam toties remittes, ut eo parcius utaris: so lu s enim est. REG. — M e vero q u em quam capite dam n are n on ju ­ vat. Q uare mihi profectu ru s esse sane videor. C u m rex se nolle dixisset, tam en regulus, collectis vasis, regem natu grandem offendere noluit. REG. — O sum m e rex, inquit, si tibi sed ulo ob o ed iri cupias, m ihi rationi consentanea im peres. M e verbi gratia ante exactam hanc sexagesim am horae partem proficisci jubeas. O m nia enim tem pestiva videntur esse. C u m rex nihil respon d isset, regulus p rim u m d u ­ bitavit, deinde cum su sp irio evolavit. Tum rex festinanter: REX. — Te legatum m eum esse jubeo. D u m exclam at, su m m am auctoritatem prae se ferebat. R egulu s autem secum in itinere adu lto ru m h om in um m ores perm iros esse cogitavit. 32

G l . — A d gratias videlicet agendas apte factus est, in­ quit, ad gratias eis agendas q u i adm irationem su am cla­

tum alicubi versari suspicor. N octe eum audio. D e m ure illo vetulo

habes. Tum ille:

REG. — A t ego de me ip so u b icu m q u e su m judicare REX.

REG. — Salve, inquit. M irificu m m ehercule petasum

m ore significant. In com m ode fit q u o d n em o u n qu am hac iter facit. Tum regulus: REG. — Itane vero? inquit. N on du m enim intellexerat. G l . — M anum m anu pulsa. C u m vir glorio su s haec eum h ortatu s esset, regulus m anum manu pulsavit. Tum vir glorio su s paulum su b lato p etaso m odeste gratias egit. H ic regulus secum : «H o c m ehercule festivius est quam regem illum invisere.» A tq u e m an um m anu iterum pulsavit, vir glorio su s pau lu m su blato petaso iterum gratias egit. Tam en, p o stq u am p au lisper inter se exerciti sunt, regulus lu sion is taesum est varietate carentis.

^

REG. — Jam ut petasu s decidat, inquit, quid facien­ du m est? Sed eum glorio su s ille n on audiit. G lo rio so ru m enim est nihil nisi laudes audire. R egulum p o rro interrogavit: G l . — Verene me m ultum adm iraris? REG. — Q uid significat adm irari? G l . — A dm irari hoc significat, me in stella fo rm o sis­ sim u m unum et elegantissim e vestitum et divitissim um et in gen iosissim um esse profiteri. REG. — A t so lu s in stella ista es! GL. —G ratum mihi feceris si me tamen adm iratus eris.

>

R egulus, jactatis paulum um eris: REG. — A dm iro r te, inquit, sed qu idn am tua interest? Q uae cum dixisset abiit. D um autem iter facit, nihil

f

■l

am pliu s secum cogitavit qu am haec: «E n im u ero adu lto­ rum h om in um m ores valde insoliti su n t.»

\

REG. — U t cu ju s rei obliviscaris?

XII P R O X IM A

STELLA

a

po tato re incolebatur. Q uan-

quam regulus apud eum m inim e diu com m o ratu s est,

Potator dem isso capite con fessu s est: PO. — U t m e pudere obliviscar. C u m regulus ei subveniendi cu p idu s q u aesisset cujus rei eum puderet, tandem potator:

tam en m agna tristitia affectus est. C u m enim potatorem

PO. — Potare m e pu det, inquit.

silentio accubantem et binis lagonarum copiis, altera ina­

Perorata oratione jam ob m u tuit, regulus autem su s­

nium , altera plenarum , circu m fu su m invenisset: REG. — Q u id istic agis? inquit. Tum po tato r m aestis­

pen so atque incerto anim o abiit, in itinere nihil am plius secum cogitans nisi haec: «E n im vero ad u lto ru m h om i­ num m ores m irum qu an tu m insoliti su n t.»

sim o vultu: POTATOR. — Poto, inquit. REG. — C u r potas? PO. — U t obliviscar. Hic regulus, jam m isericordia captus:

34

*

XIII Q U A R T A S T E L L A a n egotiatore incolebatur. Ille adeo occu p atu s erat ut adveniente regulo ne caput quidem erigeret. C u i regulus: REG. — Salve, inquit. E xstin ctus est calam us tuus. NEGOTIATOR. — Tres et d u o fiunt quinque. Q uin qu e et septem du odecim . D uodecim et tres quindecim . Salve. Q uin decim et septem viginti duo. Viginti d u o et sex d u o ­ detriginta. N o n spatium ejus ru rsu s accendendi. Viginti sex et q u in qu e fiunt unus et triginta. Evasi! Fiunt ergo q u in q u ies m ilies et sexies decies centena m ilia viginti du o m ilia septingenti triginta unus. REG. — Q uae ista qu in qu ies m ilies centena milia? NEG. — Hem! Sem per ades? Q uinquies m ilies et decies centena m ilia... Jam nescio quae sint. Tot o ccu pation ib u s im plicor! G ravis ego vir sum n eque in nugis aetatem con ­

E q u idem vir gravis sum . T ertiu m ... hodie! Fiunt ergo

sum o. D u o et qu inqu e sep tem ...

q u in qu ies m ilies et decies centena m ilia ...

R egulu s autem , qui du m vixerat n u n qu am om iserat q u o d sem el quaesierat, eum iterum interrogavit: REG. — Q uae ista q u in qu ies m ilies et decies centena

REG. — Q uae ista toties centena milia? Intellexit n egotiator otiu m sibi d esperan d u m esse. NEG. — Centena m ilia pusillarum istarum rerum quae in caelo interdum cernuntur.

milia? H ic negotiator, capite erecto:

REG. — M uscaene?

NEG. — Q uinquaginta qu attu or anni sunt, inquit, cum

NEG. — Im m o pusillae res quae lucent.

stellam hanc in colo: om n in o ter interpellatus sum . Pri­

REG. — A n apes?

m um ante h o s viginti d u o annos, cum m elolonth a b esti­

NEG. — Im m o pusillae res aureo colore de q u ib u s ces­

ola nescio unde deciderat. A d eo fo rm id o lo su m sonitum

satores vigilantes som niant. Ego autem vir gravis sum nec

late ciebat ut in sum m a facienda quater peccaverim .

som n iis istis vaco.

Iterum ante h o s undecim annos, cum ex artub u s laboravi.

REG. — Q uid? A n stellae?

Exercitatione egent. Ego autem am bulatiunculis n on vaco.

NEG. — Ita prorsu s. Stellae sunt.

36

37

REG. — Q uid p o rro q u in q u ies m ilies centenis m ilibus

est. U b i insulam vacuam invenis, tua est. IJb i m achi­ nation em aliquam invenis, m o d o in tabulas publicas re­

stellaru m facis? NEG. — Im m o vero sunt q u in qu ies m ilies et sexies de­

ferendam caveris, tua est. E adem ratione ego stellas

cies centena viginti d u o m ilia stellarum septingentae tri­

p o ssid eo, q u on iam nem ini ante m e in m entem venit eas

ginta una stellae. Ego vir gravis sum atque in sub du cen d is

sib i vindicare. REG. — Recte q u idem dicis. Q uid autem eis facis?

ration ib us diligens. REG. — A t quid hisce stellis facis?

NEG. — Procuration em earum gero. E arum rationem

NEG. — Q uid faciam rogas?

identidem subduco. D ifficile qu id em hoc est, sed ego vir

REG. — Rogo.

gravis sum .

NEG. — Nihil facio. Eas p ossid eo.

T am en regulo n on d u m satisfecerat.

REG. — Stellas possides?

REG. — Ego si focale possideo, id collo circum dare

NEG. — Possideo.

p o ssu m et auferre. Si vero florem possideo, florem carpere

REG.

et auferre po ssu m . A t tu stellas carpere n on potes.

NEG.

A t ego jam regem vidi q u i... Reges non possid en t, sed alicubi regnant.

Plurim um inter hoc et illud interest. REG.

A t quid tibi stellas possid ere prodest?

NEG.

H oc prod est ut dives sim .

REG.

A t quid tibi divitem esse prodest?

NEG. — U t alias stellas em am , si quis q u am reperit.

NEG. — N o n equ idem p o ssu m , sed rationes earum apud argentarium deponere po ssu m . REG. — Q uid ista significant? NEG. — H oc significant, m e in chartula n um erum stellarum m earum scribere solere, deinde chartulam illam in lo cu lo s clavi clau sos condere.

Tum regulus secum :

REG. — N ec q u id q u am am plius?

REG. — H ic eodem fere m o d o atque ille m eus p o ta­

NEG. — Satis est. Tum regulus secum :

tor ratiocinatur. Tam en etiam interrogavit: REG. — Q ua ratione stellae ab aliquo possideri possunt? C u i negotiator truculentius: NEG. — C u ju s sunt? inquit. REG. — N escio. N ullius. NEG. — A tqu i m eae sunt; prim o enim m ihi hoc in

REG. — Festivum qu idem id et poeta satis dignum est, n on gravissim o viro. R egulus enim de gravibus rebus longe aliter atque adulti h om in es sentiebat. R u rsu s ille: REG. — E st m ihi flo s, inquit, in quem aquam cotidie spargo. Su n t m ihi m on tes— V u lcan ios eos vocant

quos

octavo q u o q u e die purgo. N am et eum purgo qui exstinc­

m entem venit. REG. — Satis est?

tu s est. U tiq u e cavendum est. Et eis prod est et flori a me

NEG. — Ita prorsus. N am ubi adam anta invenis, tu us

po ssid eri. Tu contra nihil stellis prodes.

38

39

N egotiator os aperuit, sed, cum nihil invenisset qu od responderet, regulus abiit. D um autem iter facit, nihil aliud secum cogitabat nisi haec: «Enim vero adultorum hom inum m ores ab usitatis m oribus om nino sejuncti sunt.»

CUR. — Ita m ihi m an datum est. REG. — N on intellego. CUR. — N ihil intellecto o p u s est. Sic se m andatum habet ut se habet. Salve. C o n tin u o lychnum exstinxit.

X IV QUINTA

STELLA

c o g n itio n e dignissim a erat. O m ­

D einde su dario ru b ris qu adratis insigni frontis su d orem abstersit et: CU R . — Im m ani m unere fungor, in quit. O lim mu

nium m inim a erat et vix satis patebat ut lychno publico

derata lab o ris ratio erat. Lychnum m ane accendebam ;

curatoriqu e ejus sedem praeberet. R egulus nulla ratione

v esp eri exstin gu eb am . Ita reliq u u m diem ad req u ies­

intellegere poterat qu idn am in regione aliqua caeli atque

cen d u m , reliqu am

in stella a d o m ib u s in colisque vacua lychnus curatorqu e

h ab e b am ...

lychnorum prod esset. T am en sic secum cogitavit:

n octem

ad d o rm ien d u m

vacuam

REG. — A liu d videlicet p o stea m andatum est?

REG. — N escio an hic ratione careat. T am en ea m inus

CUR. — N o n aliud m an datu m est. Inde om n is haec

caret quam rex ille et glorio su s et negotiator et potator.

calam itas! E tsi stella in an nos sin gulos celerius versata est,

Lab or saltem ejus rationem qu an d am habet. C u m enim

tam en n on aliud m an datum est!

lychnum cu ju s procurationem habet accendit, novam stel­

REG. — Q uid igitur?

lam vel florem qu od am m o d o gignit. R ursus, cum eum

CUR. — N unc igitur, quia in sexagesim a horae parte

exstinguit, tum flo s vel stella ob d orm iscit. N e ille in re

sem el vertitur, non tem p o ris particulam ad interquiescen­

venustissim a o ccu patu s est. H oc autem vere utile est q u o ­

d u m jam habeo. Sexagesim a in parte sem el et accendo et

niam venustum est.

exstinguo.

Itaque ubi ad stellam appu lsu s est, curatorem lychni honorifice salutavit:

REG. — E qu idem hoc m irifice delector, diem apud te sexagesim a parte finiri!

REG. — Salve. C u r lychnum m o d o exstinxisti? CURATOR. — Ita m ihi m an datum est. Salve. REG. — Q u id m an datum significat? CUR. — H oc m andatum est ut lychnum hunc exstin­ guam . H ac nocte vale.

CUR. — Im m o ego n equaqu am delector. Mensis enim jam est cum inter n os loquim ur. REG. — M ensis? CUR. — Ita est. Triginta sexagesim ae, triginta dn 1 I I" nocte vale.

C on tin u o eum ru rsu s accendit. REG. — A t cur eum m o d o ru rsu s accendisti?

40

C on tin u o lychnum accendit. Q uem cum regulum In tuitus esset, curatorem illum dilexit qui m and.it.i lautu

41

fide persequ eretu r et, recordatus se ipsum so lis o ccasu s sella m ovenda olim sectatum esse, am ico subvenire voluit. REG. — Ego v e ro ... scio qua ratione acquiescere cum velis p o ssis. CUR. — Sem per volo. Fieri enim p o test ut fidelis et idem piger sis. R egulu s ut inceperat perrexit: REG. — Stella tua adeo parva est ut tribu s passib u s eam circum eas. T ibi nihil aliud agendum est nisi satis lente progredien du m ut in aprico lo co sem p er verseris. Si q u an d o acquiescere voles, progredieris: ita q u am diu voles lucebit. CUR. — Isto m o d o parum proficio. H oc m e in vita

\

ju v a t... dorm ire. REG. — O te infelicem! CUR. — O m e infelicem ! Salve. Q uae cum dixisset, lychnum exstinxit. R egulus autem du m ad ulteriora pergit sic secum cogitabat: REG. — H ic q u idem ceteris, regi illi, glorioso, p o ta­ tori, negotiatori con tem ptui esset. Tam en unus est qui mihi n on riden dus esse videatur, fo rtasse eam ob rem q u o d n on suam , sed aliam quandam rem curat. Tum d esiderio ejus com m o tu s suspiravit et haec

/

secum denuo: REG. — H ic unus est q u o uti am ico potuerim . Sed stella ejus re vera m in or est qu am ut d u o b u s locus sit... H oc autem regulus secum confiteri non audebat, se desiderio felicis illius stellae im prim is teneri q u od sol in viginti q u attu o r h o ris m ilies quadringenties quadragies Immani munere fungor.

occideret.

43

XV SEX T A

ST ELLA

d e c e m partib u s latior erat. Incole­

b atu r a viro gravi atque aetate provecto qui ingentes libros scribebat. Q ui, ut regulum con spexit, exclam avit: GEOGRAPHUS. — Ecce tibi q u i ignotas regiones ex­ plorat! R egulus in m ensa assedit et paulisper acquievit. T am diu jam peregrinatus erat! G ravis senex: GEO. — U n de venis? inquit. REG. — Q u is ingens iste liber est? Q uid istic agis? Tum gravis senex: GEO. — G eographus sum , inquit.

GEO. — E st vero ita, sed ego ignotas regiones non ex­

R.EG. — Q u is geographus est?

ploro. E ju s m od i h om in ib us om n in o egeo. A tq u i non ge­

GEO. — Vir do ctu s qui scit ubi m aria, amnes, m ontes,

ographi est urbes, am nes, m ontes, m aria m inora vel

so litu din es sint. REG.

m ajo ra solitu din esqu e lustran d o percensere. G eographi

Ista quidem n osse operae pretium est. Istud

vere artificium est.

am plitud o m ajo r est q u am ut o tio su s am bulet. N u n q u am e testudin e sua discedit, sed h om in es qui novas regiones

Q uae cum regulus dixisset, stellam geographi raptim

exploraverun t in eam adm ittit et interrogat et scribit quae

circum spexit. N o n d u m enim stellam m ajestatis tantae

sibi accidisse narrant. Si q u is autem ea narrat quae geo­

viderat.

graphus su a interesse existim et, de m orib u s eju s cognosci

REG. — Valde m agnifica stella tua est. Suntne istic m agna maria?

jubet. REG. — Q uare istud?

GEO. — Scire nequeo.

GEO. — Q u ia si q u is mentiatur, libris qui de grn

Tum regulus spe dejectus:

graphia sunt cladem paret. Sim iliter si q u is perpotet.

REG. — Q uid! Et m ontes?

REG. — Q uare istud?

GEO. — Scire nequeo.

GEO. — Q u ia eb riosis res du plices videntur esse, t ir

REG. — Et urbes? Et am nes? Et solitudines? GEO. — N e ea qu idem scire queo. REG. — A t geographus es! 44

ograph u s igitur d u o s m on tes esse scribat ubi unus sit. REG. — N ov i aliquem qui ad explorandum m inim e aptus sit. 45

GEO. — Fortasse ita est. Ergo, ubi m ores illius boni viden tur esse, de eis quae repperit cognoscitur. REG. — Visuntur?

REG. — A t fit ut exstincti m ontes ru rsu s exardescant. E vanidus vero q u id significat? GEO. — U tru m exstinctus sit ardo r eoru m an excita­

GEO. — M inime. Via enim ista nim is flex u o sa est. Sed ab eo qui regiones exploravit docum en ta exiguntur. Velut, si m on s altus repertus esse nuntiatur, ei im peratur ut m ag­ n o s lapides inde reportet. C o n citatu s repente geographus est: GEO. — A t tu e locis rem otis venis! Ignota exploras! Ja m m ihi stellam tu am describe. A tq u e geographus tabulas aperuit et cerulam prae­ acuit. N am cerula prim u m ea scribun tur quae narrant qui explorant. Tum dem um atram ento scribun tur cum d o cu ­

tus, nihil n ostra interest. N o sm et m ontis tantum rationem habem us. Q ui n on mutatur. R egulus autem , qui, dum vixerat, nunquam om iserat q u o d sem el quaesierat, denuo: REG. — A t evanidus quid significat? inquit. GEO. — H oc significat, interitum alicui instare. REG. — Flori m eo interitus instat? GEO. — Profecto ita est. Tum regulus secum : REG. — E vanidus flo s m eus est et tantum qu attu or

m entis con firm ata sunt. G eograph u s igitur sciscitatu s est: G e o . — Q uid tu?

spin as ad se contra universa defen den dum habet! Ego

REG. — N e do m i meae non m ulta anim adversione

H ic prim u m eum paenitere coepit. T am en anim o rur­

digna sunt: om nia perparva sunt. M ihi sunt tres ejus m odi m ontes q u oru m d u o etiam nunc ardeant, unus exstinctus sit. Tam en utique cavendum est.

autem eum so lu m d o m i m eae reliqui! su s erecto quaesivit: REG. — Q uae m e h o rtaris ut visam ? C u i geographus respondit:

GEO. — U tiq u e cavendum est.

GEO. — Terram stellam . N am bene au d it...

REG. — M ihi etiam flo s est.

A b iit regulus secum de flore su o cogitans.

GEO. — Flores in tabulas referre non solem us. REG. — Q uidni? Sunt fo rm osissim ae rerum . GEO. — Q uia flores evanidi sunt. REG. — E vanidus quid significat?

XV I S E P T I M A I G I T U R S T E L L A terra fuit.

GEO. — D e geographia libri libroru m om n iu m pre­

Terra autem n on stella quaevis una est. Etenim ibi

tiosissim i sunt. N unquam enim obsolescunt. Perraro m ons

centum undecim reges, ratione scilicet eoru m qui atris na­

de loco movetur. Perraro m are m agnum exhausta aqua

tion ib u s praesunt habita, septem milia geographorum ,

exarescit. A etern a scribim us.

novies centena m ilia n egotiatorum , septuagies q u in qu ies

Interpellavit eum regulus:

centena m ilia po tato ru m , ter m ilies et centies decies

46

47

centena m ilia gloriosoru m , in su m m a circiter vicies m ilies

m eo vitio sibi de ea falsam opin ion em fingant. I lom ines

centena m ilia hom inum adulta aetate percenseas.

enim in terris an gu stissim um locum occu pan t. Si illa vi­

U t con jectura aliqua su spicari p o ssis quanta terra sit,

cies m ilies centena m ilia h om in um a q u ib u s habitantur

scito ante vim electri inventam , si sum m am subducas, in

con fertiora con tion is m o d o starent, fo ro q u ad rato viginti

sex his continentibus quadringenta sexaginta d u o m ilia

m ilium p assu u m q u o q u e versus facile caperentur. Itu

quingen tos undecim curatores lychnorum ju sti exercitus

genus h om in um in an gu stissim am q u am vis insulam m aris

in star alen d os fuisse. rem oto sedenti praeclarum

Pacifici cogi potest. A d u ltis h om in ib us videlicet fidem n on facies. M ag­

spectacu lu m praebuissent. Sic enim exercitus ille quasi

num se locum ob sidere arbitrantur et eadem am plitudine

ch oru s in theatro ad n um erum se m ovebat. Prim o qui

qua adansoniae esse sibi videntur. H ortabere igitur eos ut

lychnos in N ova Zelandia et A u strali terra accendebant in

rationem

scaenam prodibant. P ostqu am autem lucernas su as ac­

habent, id eis ju cu n du m erit. Tu contra ne operam in re

cenderant, dorm itu m abibant. C on tin u o ab eis qui lych­

o d io sa fru stra con su m pseris. Inutile n egotium est. N em pe

n os apud Sin as et H yperb o raeos Scyth as accendebant in scaenam succedebatur. D einde hi q u o q u e in postscae-

mihi confidis. R egulu s igitur, ut sem el in terris institit, vehem enter

nium evolabant. Succedeban t jam qu i apud Sarm atas et

adm iratus est q u o d nem inem videret. Ja m tim ebat ne a

Indos, dein qui in A frica E uropaque, tum q u i in A m erica

p ro p o sita stella aberravisset, cum q u iddam anulo specie,

illa australi, p o strem o qui in hac A m erica aqu iloni su b ­

lunae colore sim ile in arena se m ovit. Tum regulus, utique

jecta lychnos accendebant. N em o autem u n qu am in hoc

cavendum esse existim ans:

H om in i loco paulum

su bdu cant.

Q u o n iam

errabat ut n on su o tem pore in scaenam prodiret. Su m m a

REG. — H ac nocte vale, inquit.

igitur spectaculi illius m agnificentia erat.

C u i serpens:

Tantum illi tanquam collegae, q u o ru m alter unum

n um eros

in

deliciis

SER. — H ac nocte vale, inquit.

lychnum su b Septen trion ibu s ipsis, alter unum lychnum

Percon tatus est regulus:

su b australi vertice accendebat, in desidia ac segnitia ae­

REG. — Q u am in stellam delapsu s sum?

tatem agebant: bis enim in anno adm inistrabant.

SER. — In terram atque in A fricam . REG. — Q uid! N em o igitur in terra habitat?

XVII Q lJ I F A C E T U S E S S E vult, is interdum m endaciuncula

SER. — H aec so litu do est. N em o in solitudin ibus habi­ tat. Terra vasta est. Q uae cum serpens dixisset, regulus in lapide con sedit

sum . Periculum est ne qui stellam n ostram n on noverunt

et caelum suspiciens: REG. — Q uaero, inquit, num idcirco stellae luceant ut

48

49

dicit. N on optim a fide de curatorib u s lychnorum locutu s

w REG. — U b i sunt hom ines? inquit. N am in solitu din e aliquantu lu m so li videm u r e sse ... SER. — A p u d hom in es q u o q u e soli videm ur. C u m regulus serpentem diu con tu itu s esset, tandem : REG. — M irifica q u id em bestia es, in quit, quae aeque tenuis ac digitus sis. SER. — Sed po ten tior su m qu am digitu s regis. Tum regulus leniter arriden s: REG. — N o n m ultum poten s es, in q u it... ne ped es quidem h ab es... ne iter q u idem facere p o te s... SER. — A t ego te longius quam navis asportare possum . Sim ul atque ea dixit, serpens reguli talum

sicut

arm illa aurea circum jecta est. SER. — Q u em tango, terrae unde o rtu s est reddo. Sed tu p u ru s es et e stella venis. C u m regulus nihil respo n d isset, tu m illa: SER. — Tui m isereor, inquit, qu i tam debilis in hac ferrea terra verseris. P o ssu m ... REG. — E q u idem planissim e intellexi, sed cur aenig­ m ata sem per u surpas? SER. — O m n ia solvo. Q uae cum serpens dixisset, conticuerunt.

XVIII

in su am cuique reditus aliq u an do pateat. A sp ice m eam . Ipsis cervicibu s n o stris im p en d et... A t qu an tu m abest!

CUM

R E G U L U S PER solitu din em iter faceret, unum

SER. — Pulchra est. Sed qu id hic tib i negotii est?

in florem incidit, flo sc u lu m trium fo lio ru m n eque ullo

REG. — Illic flo s m ihi negotium facessit.

n u m ero ...

SER. — Hem!

REG. — Salve.

Q u ae cum serpens dixisset, con ticuerunt. T andem

FLOS. — Salve. R egulus a flore urbane quaesivit:

regulus: 50

51

REG. — U b i sunt hom ines? F lo s autem h om in es aliq uot iter una facientes q u o n ­ dam viderat. FLOS. — H om in es quaeris? Sun t, opinor, sex septemve. M u lti anni sunt cum eos con spexi. Sed nulla ra­ tione scitur ubi sint. V ento enim jactantur. Eis m ultum ob est q u o d radicibus carent. REG. — Vale. FLOS. — Vale.

XIX REG ULUS

IN

ALTU M

m on tem

ascendit.

M on tes

antea n ullos noverat nisi tres illos su o s que se altitudine genibus ejus adaequabant. Itaque exstincto m on te quasi sellula utebatur. Sic igitur secum cogitavit: «E m onte tam alto universam stellam atque u niversos hom in es sim ul c o n sp iciam .» A t nihil con spexit n isi cautes proceras et praeacutas. Tum , utique cavendum esse existim ans: REG. — Salve, inquit. C u i vocis im ago: IMAGO. — Salv e ... S a lv e ... Sa lv e ...

V

REG. — Q u is es? IMA. — Q u is e s... q u is e s... q u is e s... REG. — A m ici m ei este; so lu s sum . IMA. — S o lu s su m ... Tandem : «M irifica quidem bestia es, inquit, qu ae aequ e tenuis ac digitus sis... »

so lu s su m ... so lu s su m ...

j

,

Q u ae cum im ago respo n d isset, regulus secu m ita cogitavit: REG. — O m irificam stellam ! O m n is et arida et h o r­ rida et salsa est. Jam vero h om in es jeju n o anim o sunt. Q u ae dicta sunt referu n t... A t do m i meae flo s m ihi erat: q u i flo s sem p er prio r lo q u eb atu r...

XX PO ST Q U A M

R E G U L U S D IU per arenas et cautes et

nives iter fecit, factum est ut viam tandem inveniret. O m n es autem viae ad hom in es ferunt. REG. — Salvete. N am regulus h o rtu lu m rosis floren tib u s con situm viderat. ROSAE. — Salve. C o n tu itu s est eas regulus. Q u ae om n es flo ri eju s sim i­ les erant. O b stu p u it et: REG. — Q uae estis? inquit. ROS. — R osae sum us. REG. — E h e m !... A tq u e regulus m iserrim u s esse sibi v isu s est. F lo scu ­ lu s enim su u s fabulatus erat se in universitate rerum sin­ gularem atque unigenam esse. Ecce autem q u in q u e milia in uno h o rtu lo erant quae om n ia inter se sim ilia essent! Itaque haec secum : REG. — N e rosam m eam vehem enter pigeret si haec v id eret... Plurim um tussiret et se m ori sim ularet ne ridi­ cula videretur. M ihi autem pern ecesse esset, curationem

54

Stella haec omnis et arid a et horrida et salsa est.

sim ulare. N am si aliter facerem , ut m e q u o q u e puderet, vo lu n tario senio reapse moreretur. Haec etiam secum : REG. — Equidem me flore singulari divitem esse arbitrabar; at rosam unam de m ultis p ossid eo. Q u am cum p o ssid eam et tres illos m on tes— q u i q u idem se genibus m eis altitudine adaequant et q u o ru m unus fo rtasse in perp etu u m exstinctus est— non valde m agnus rex existim an ­ d u s sum . C u m ea secum reputavisset, in herba jacens flevit.

XXI T U M IP S U M P R O D IIT vulpes. V u l p e s . — Salve. REG. — Salve. Q u o d cum regulus urbane respon d isset, se convertit nec q u id q u am vidit.

Et in herba jacen s flevit.

56

REG. — N o n gallinas quaero. A m ic o s quaero. Sed q u id significat m ansuescere? V U L. — Illud n im is ob solevit. H oc significat, vinculis conjungi. REG. — V inculis conjungi? VUL. — Ita plane. N am tu puer centum m ilibus p u ­ eroru m sim ilis m ihi etiam nunc videris esse. N eq u e ego te indigeo, nec tu me. T ibi vulpes centum m ilibus vulpium sim ilis esse videor. Sin autem m e m ansueveris, alter altero indigebim us. U t tu mihi inter om nes singularis esse vide­ beris, sic ego tibi inter om n es singularis videb or esse. REG. — Jam intellegere incipio. F lo s e st... a q u o me m an suefactum esse puto. Tum vox:

VU L. — F o rtasse ita est. In terra enim res cujus-

VUL. — Hic su m ... su b m alo.

cum qu e m o d i evenire videm us.

REG. — Q uae bestia es? valde venusta es.

REG. — M ehercule hoc n on in terra evenit.

VUL. — V ulpes sum .

C u m ea regulus diceret, vulpi exspectation em m ag­

Q u am regulus invitavit:

nam m overe visu s est.

REG. — Veni m ecum lusum . A d e o tristis sum .

V U L. — In alia stella?

VU L. — Tecum ludere non p o ssu m . N am n on m an­

REG. — Ita est.

sueta sum .

VU L. — Su n t in stella illa venatores?

REG. — H em ! da mihi veniam . Sed, cum regulus pau lisper com m en tatu s esset, haec addidit:

REG. — N u lli sunt. VU L. — Id q u idem plurim i est! Su n t et gallinae?

REG. — Q u id significat m ansuescere?

REG. — N ullae sunt.

VUL. — N on n ostras es. Q u id quaeris?

Tum vu lpes su spiran s:

REG. — H om in es quaero. Sed quid significat m an­

VU L. — N ih il perfec­

suescere?

tum atque absolu tu m est,

V U L. — H om in es arcus ton an tes habent et venantur. Perquam m olestu m est! G allin as etiam alunt. Hac una re utiles sunt. G allinas quaeris? 58

'X

||i

inquit. Sed ad prop ositu m rediit:

VU L. — A etatem nim is aequabiliter ago. Ego venor gallinas, hom in es me. O m nes autem hom ines inter se si­

tunt. Sed tibi in dies sin gu los pau lo p ro p iu s assidere liceb it...

m iles sunt et om nes gallinae inter se sim iles sunt. S u b o ­

P ostridie revisit eam regulus. C u i vulpes:

d io sa igitur vita mea est. A t si me mansueveris, ea tanquam

VU L. — C o m m o d iu s fecisses, in quit, si eadem hora

aprica fiet. G ressu s son itu m novero qui ceteris dissim ilis

m e revisisses. N am si vel q u arta postm eridian a hora ve­

erit. C eteris enim adm on eor ut sub terram surrepam . Tuo

nies, a tertia beata esse incipiam . Q u o m agis haec cedet,

a cun iculo m eo q u asi carm ine q u o d am evocabor. Jam

eo b eatior esse m ihi videbor. Q u arta m overi ac sollicitari

vero aspice! V idesne illic segetes? E q u idem pane non

jam incipiam ; sic qu an ti sit vita beata reperiam . A t si tem ­

vescor. M ihi frum entum inutile est. Segetes igitur nihil

p ore q u ov is venies, n un qu am sciam q u o ta hora m e anim o

m e adm onent. Id quidem lu ctu o su m est. A t tu aureo

tan qu am d eco ru m vestitum induere op orteat. Sollem nia

capillo es. Ergo incredibiliter gaudebo ubi m e m an su e­

qu aedam con stitui o p u s est.

veris. Frum enta, quae aurea sint, m e de te adm on ebu n t et

VUL. — H oc qu oq u e nim is obsolevit. Propter hoc dies

m urm ure delectabor per frum en ta flan tis au rae... C on ticu it

vulpes

et

regulum

diu

con tu ita

REG. — Q u id est sollem ne quiddam ?

est.

q u idam a ceteris diebu s differt et h ora q u aedam a ceteris horis. V eluti hoc apud venatores m eos sollem ne est ut

Tandem : VUL. — Q u a e so ... m ansuesce me, in q u it!...

Jo vis die q u o q u e cum puellis viculi ch oros agant. Itaque

C u i regulus respondit:

Jo v is die m irifice fru or! U sq u e ad vineam am bulare soleo.

REG. — Libenter qu idem , sed m ihi non m ultum vacui

Sin venatores die q u olib et ch oros agerent, om n es dies

tem p o ris est. Su n t et am ici inveniendi et m ulta cog­

inter se sim iles essent neque ego u n q u am feriata essem .

n oscenda. VUL. — Id unum noveris q u o d m ansueveris. H om ines nullius jam rei cognoscendae spatiu m habent. R es ad u su s

R E G U L U S IG IT U R V U L P E M m an su ev it. U b i autem te m p u s p ro fe c tio n is a p p ro p in q u a v it, v u lp es:

d o m estico s confectas ac praeparatas a p ro p o lis em unt.

VU L. — A !... flebo, inquit.

C u m autem am ici n usqu am veneant, h om in es am icos jam

REG. — Tua qu idem culpa est. N o n ego tibi qu idqu am

n ullos habent. S i igitur am icum parare vis, m an su esce me.

m ali optabam , sed tu a m e m an suesci voluisti.

REG. — Q u id faciendum est?

V U L. — Ita plane.

C u i vu lpes respondit:

REG. — A t jam flebis!

VUL. — E tiam atque etiam su sten tan du m ac prola­

VUL. — Ita plane.

tandum . Prim um aliquo intervallo interjecto sic in herba

REG. — N ih il igitur lucri fecisti.

consides. Ego autem te lim is aspiciam nec tu verbum

VUL. — Im m o lucrum feci prop ter istum fru m en to­

ullum facies: e verbis am bigue po sitis discordiae exsis­ 60

rum colorem . 61

D ein d e haec etiam vulpes: V U L. — R o sas revise, inquit. Tum intelleges illam tu am inter om n es singularem esse. P ostea huc regressus m e valere ju bebis atque ego tecum p ro m unere arcanum q u id d a m com m unicabo. R E G U L U S IG IT U R P R O F E C T U S r o sa s revisit: REG. — N eq u aq u am m eae rosae sim iles estis, inquit: n ih ildu m estis. N ec vo s q u isq u am m an suevit neque a v o b is q u isq u am est m ansuetus. T ales estis q u alis vulpes m ea

erat.

H aec

centum

m ilibu s

aliis

sim ilis

erat.

P o stq u am autem eam m ihi am icitia con jun xi, inter om nes sin gu laris facta est. A c ro sas vehem enter pudebat. Ille ru rsu s: REG. — F orm osae quidem estis, at inanes estis. Nihil est cu r q u isqu am pro vob is m oriatur. M ea quidem ipsius ro sa praetereunti cuivis uni vobis sim ilis esse videretur. U n a m autem eam pluris qu am vos om n es facio, qu on iam in eam aquam sparsi; q u on iam in eam tegum entum vitreum im posui; quon iam eam contra vim venti m unim ento

L..' I j L .

illo defendi; qu on iam ejus eru cas— praeter duas tresve pa­ p ilio n u m causa— interfeci; quon iam eam querentem vel gloriantem vel etiam conticescentem audivi; qu on iam mea ro sa est. D

e in d e

vulpem

r e v is it

et:

REG. — Vale, inquit. V U L. — Vale. Q u o d ceteros celavi, hoc est; est autem Si vel quarta postm eridiana hora venies, a tertia b eata esse incipiam.

sim p licissim u m : anim o tantum bene cernim us. Q uae p lu rim i sunt, oculis cerni n on po ssu n t.

63

R egulu s iterum , ut m em inisset:

Interrogavit regulus:

REG. — Q uae plurim i sunt, ocu lis cerni non p o ssu n t.

REG. — Jam redeunt?

V U L. — Propter operam rosae tuae fru stra praebitam

CUR. — N o n idem hom in es sunt, sed alteri alterorum

ro sa tua tanti est.

in lo cu m succedunt.

R egulus iterum , ut m em inisset:

REG. — N o n eis bene erat illic ubi erant?

REG. — Propter operam rosae meae fru stra prae­

CUR. — N em ini u n qu am ibi bene est u b i est.

b itam ...

C on tin u o tertium celere cum collu centibu s fenestris

VUL. — H om ines quanta sit dicti hujus veritas obliti

ac frem itu ton itrui praetervectum est.

sunt. A t tu dicti h u ju s n on oblivisci debes. N am quem

REG. — C o n sectan tu r prim os?

sem el m ansuevisti, q u id q u id ei p o stea accidit, perpetu o

CUR. — N em in em consectantur. Illic dorm itan t vel

m erito tu o accidit. Q u id q u id igitur rosae tuae accidit,

oscitant. Pueri soli n aso s ad fenestras vitreas vi applicant.

m erito tu o accidit.

REG. — Pueri enim so li sciunt quae quaerant. O p ­

R egulus iterum , ut m em inisset:

eram nim iam in p u p a ex pannis facta po n u n t; at illa

REG. — Q u id q u id rosae m eae accidit, m erito m eo ac­

plurim i fit et ablata eis fletu m m ovet.

c id it...

CUR. — Felices illi sunt!

XXII R

eg

. — S

alve

B iv io r u m

.

curato r.

XXIII R

— Salve.

REG. — Q u id hic agis?

eg

. — Sa

lve

.

M e r c a t o r . — Salve. M ercato r autem

CUR. — Peregrinatores m illenos tanqu am in fasces collectos divido et tracta vehicula q u ib u s rapiuntur m od o ad dexteram , m od o ad sinistram dim itto.

ille pilu las ad explendam

sitim

su m m a arte tem peratas vendebat. E aru m si q u is unam o c ­ tavo q u o q u e die sum it, po tion is jam n on indiget. REG. — Q uare ista vendis?

H ic celeri vehiculo praetereunte cum collu centibu s

MER. — Q uia tem p o ris m ultum lucri fit. Periti su b ­

fenestris ac frem itu tanqu am ton itru i statio curatoris

du ctis ration ibus dixerunt quinquaginta tres m inutas

contrem uit.

horae partes in septem diebu s lucri fieri.

REG. — N e eis valde properato opus est. Q uid quaerunt?

REG. — A t q u id illis quinquaginta tribu s m inutis Iit?

CUR. — V ir qui in m achina insistit ipse nescit.

MER. — Fit eis q u em ad m o d u m cuique libet...

C on tin u o alterum celere cum collucentibus fenestris

Tum regulus secum cogitavit:

ac frem itu in contrariam partem praetervectum est. 64

REG. — Ego vero, si m ihi quinquaginta tres horae 65

REG. — Ei bene est qui am icum habuit, etiam si m ori­ tu ru s est. Ego vero valde gaudeo q u o d vu lpe am ica u su s sum . Tum ego m ecum : A . — Q uan tu m periculum sit non videt, u tpote qui n un qu am esuriat nec sitiat et cui brevis apricatio satis sit. A t ille m e intuitus ad ea qu ae m ente agitabam res­ pondit: REG. — Ego q u o q u e sitio. Puteum quaeram us. L assitu din em m anu significavi: ab su rd u m enim est per im m ensam solitu din em puteum n ullo duce quaerere. Tam en incedere incepim us. partes essent quas in rem quam libet im penderem , ad fontem placide leniterque p roced erem ...

PO ST Q U A M

A L IQ U O T

H O R A S tac iti in ce ssim u s,

ad v esp erav it et stellae lu cere c o e p e ru n t. Q u a s d u m

X X IV

q u a si in so m n is c o n sp ic io , q u ia fe b ric u lam n im iru m p r o p te r sitim han c h ab e b am , ea q u ae reg u lu s d ixerat

O C T A V U S D IE S erat cum in solitudine jacebam

am in o c u m jac tatio n e q u a d a m o b v ersab an tu r. Q u a e siv i

et, dum de m ercatore audio, ultim am aquae stillam quam

igitur ab eo n u m ip se sitiret. Ille au tem ad id q u o d

itineris cau sa provideram biberam . R egulum igitur interpellavi:

q u ae re b am n o n re sp o n d it, sed haec ta n tu m m o d o dixit:

A . — N e me diu s Fidius valde festiva m em oras, sed

Ego vero etsi quid respon deret non intellegebam ,

ego n ecdum m achinam refeci nec q u icqu am po tion is

tam en tacui. E x p ertu s enim sciebam eum n on interrogan­

habeo: quare m ihi q u o q u e ju cu n d u m esset si ad fontem

dum esse.

JA M

placide leniterque procedere liceret. REG. — A m ica m ea v u lp e s... A . — M i puerule, n on de vulpe jam agitur! REG. — Quare?

REG. — Fit ut et an im o aqua ju cu n da sit.

F essu s erat. C on sed it. A ssed i ego. Tum ille, intervallo interjecto, ru rsu s: REG. — Stellae pulchrae sunt, inquit, prop ter florem qui n on c o n sp icitu r...

A . — Q u ia siti m orituri su m u s... Ille q u em ad m o d u m ratiocinarer non intellexit responditque: 66

Ego ita plane esse respon d i et lucente luna arenam tan qu am undulatam tacitu s prospexi. Ille etiam : REG. — S o litu d o pulchra est, in q u it... 67

Jure qu idem . N am ego solitu din em sem per am avi. In arenae tu m u lo considitur. N ihil conspicitur. N ihil auditur. T am en aliquid silentio q u asi elu cet...

sum . Lucernae enim su m m a cura defendendae sunt: quas repentinus ventus exstinguere potest. Sic igitur in gressus pu teu m prim a luce inveni.

REG. — Idcirco so litu d o pulchra est q u o d alicubi puteu s latet...

XXV

M iratu s sum me su b ito intellegere quid occultum ex arena eluceret. C u m enim puer essem , in d o m o vetere

REG. —

habitabam ubi thesaurum d efo ssu m esse fam a erat. N em o

scendunt, sed quid quaerant jam nesciunt. Tum trepidant

scilicet ita callidus fuit ut eum reperiret nec fo rtasse in-

et in orb em concursant.

vestigavit. Tam en divin um

nescio

quid

tota d o m u s

redolebat. In intim a d o m u s parte ac tanquam in anim o arcanum qu iddam latebat. R egulo igitur:

H O M IN E S Q U ID E M celeria gregatim con ­

Q uae cum regulus dixisset, denuo: REG. — N o n operae pretium est, inquit. Puteus vero ad q u em perveneram us G aram antum

A . — Recte dicis, inquam ; sive enim dom us, sive stel­

puteis n on sim ilis erat. A p u d G aram an tes enim p ro puteis

lae, sive so litu d o agitur, id q u am ob rem pulchrae sint non

sunt fo ssi ipsa in arena scrobes. H ic con tra viculi alicujus

cernitur.

pu teo sim ilis erat. C u m autem viculus ibi n ullus esset,

REG. — G au d eo te cum vulpe m ea consentire. C u m autem regulus ob d orm isceret, eum sinu recepi et ru rsu s pergere coepi. C o m m o tu s eram . N am pretiosum

som niare videbar. A . — N escio q u o p acto om nia parata sunt, orbiculus, situlus, re stis...

q u id d am ac fragile portare videbar, quin etiam q u o nihil

Risit regulus, restim tetigit, orbiculum m ovit. A t m otus

orb i terraru m fragilius esset. Lucente luna et pallentem

orb icu lu s ingem iscere visu s est, q u em ad m o d u m vetus in­

illam frontem et coniventes illos o c u lo s et crispu m illum

dex ingem iscere videtur p o stq u am venti diu quievere.

capillum vento agitatum intuens m ecum haec cogitabam :

REG. — Audisne? Puteum hunc excitam us atque can it...

«Q u o d nunc video, id nihil nisi putam en q u o d d am est.

Tum ego, qu i eum nervos contendere nollem :

Q u o d plurim i est non c e r n itu r ...»

A . — H aec m ihi perm itte; tibi nim is gravia sunt.

C u m autem sem iapertis labris lenissim e subridere in­

Situ lu m paulatim extractum et in puteal im positum

cepisset, haec etiam m ecum cogitavi: «Id circo m e regulus

stabilivi. A u ribu s suavem orbiculi son u m etiam tum per­

hic dorm ien s tam vehem enter m ovet, q u o d florem con ­

cipiebam et in aqu a etiam tum fluctuante fluctuantem

stan tissim e am at et rosae qu aedam species, etiam cum

so lis im aginem videbam .

d orm it, ex eo tanqu am flam m u la e lucerna videtu r elu­

REG. — H anc aqu am sitio; m inistra mihi.

cere.» Sic cogitans eum etiam fragiliorem esse su spicatu s

A tq u e ego quid q u aesisset intellexi. C u m situlum ad

68

69

labra ejus su stu lissem , con iventibus o cu lis bibit. D ulce illud tan qu am dies festus erat. A q u a enim illa m ultum ab hum ore differebat q u o co rp u s ali solet, q u ip p e quam et iter sub stellis con fectum et suavis orb icu li so n u s et bracch iorum m eo ru m labor genuisset. A n im o aequ e jucunda ac m unus erat. Sic, cum puer essem , N atalis arb oris lum en et n octu rn i sacri sym ph on ia et dulces su b riden tium vul­ tus ipsi per se efficiebant ut ex N atali m unere q u o d ac­ cipiebam enitere q u iddam atque elucere videretur. REG. — H om ines istic qu inqu e m ilia ro saru m in uno h o rtu lo c o lu n t... n eque ibi inveniunt q u o d q u aeru n t... A . — Id n on in ven iunt... REG. — T am en q u o d qu aeru n t in una ro sa vel in pau ­ cis aqu ae guttis inveniri p o te st... A . — Iat plane. Tum ille etiam : REG. — Integris oculis tamen non vident, inquit. A nim o quaerere op ortet. JA M

B IB E R A M

et

sp iritu m b en e d u c eb am . A ren ae

v e ro p rim a lu ce m elleu s c o lo r erat. C o lo r e q u o q u e m elleo illo laetabar. Q u id ergo cau sae erat c u r aeg ritu ­ din e vacare n o n p o sse m ? ... Tum regulus, p o stq u am ru rsu s p rop ter m e assedit, su m m issa voce: REG. — O p o rtet te p ro m issu m servare, inquit. A . — Q u o d prom issum ? REG. — M em en to ... fiscellam ovi meae adnectendam ... N am qu idq u id flo ri illi accidit, m erito m eo accidit! C u m picturas inchoatas de sinu p rom p sissem , co n s­ pexit eas regulus et ridens: Risit, restim tetigit, orbiculum movit.

71

REG. — A dan son iae istae cau lib u s sim iliores sunt, in­ q u it...

REG. — N unc tibi laborandum est et ad m adiinum tuum rursus proficscendum . Hic te expecto. C ras vesperi redito.

A . — Q uid?

Q uae qu an q u am responderat, tam en metu me non

O m e infelicem , qui adansoniis adeo efferrer!

levaverat. V u lpis enim m em ineram : ei p au lisper I lendum

REG. — V u lpis istiu s... au res... co rn ib u s sim iliores

esse qu i se m an suesci p assu s sit.

su n t... ac nim is procerae. Q u ae cum regulus dixisset, iterum risit. Tum ego:

XXVI

A . — Inique m ecum agis, puerule, qui tantum boas o p ertas et b o as apertas describere didicerim .

P R O P E P U T E U M P A R IE T IN A E de vetere m uro lapi­

REG. — H ui! Bene habebit; pueri sapiunt.

d eo supererant. C u m po strid ie vesperi ex opere redissem ,

F iscellam igitur cerula descripsi. Q uam dum ei do,

con spexi procu l regulum m eum in su m m is parietinis

angorem cepi.

cru rib u s dem issis sedentem et sic loqu en tem audivi:

A . — Intendis anim o aliquid q u o d ig n o ro ...

REG. — N o n igitur m em inisti? H ic n on ipse lo cu s est.

Ille autem ad ea non respondit, sed:

V erisim ile est aliquem ei resp o n d isse; occu rrit enim:

REG. — M em inisti me in terram delapsum esse, in­ q u it... Scito cras annum jam intercessisse. Et, interjecto intervallo:

REG. — Hic, hic ipse dies est, sed n on hic lo c u s... E tsi ad m u ru m pergebam , tam en nec videbam q u em ­ q u am n eque audiebam . Ille nihilo m inus ru rsu s:

REG. — In locum huic proxim u m delapsu s e ra m ... Q uae cum dixisset, erubuit, ego autem , etsi qua de causa fieret n on intellegebam , perm iro qu od am m o d o in­ dolu i. Tam en hoc occu rrit q u o d interrogarem : A . — A tq u i non forte, q u o m ane te cognovi— sunt

REG. — . . . Profecto. V idebis ubi vestigia a m e in arena im pressa incipiant. Illic m e tantum expectato. H ac n octe adero. E tsi viginti p assu s a m u ro aberam , n on du m q u idqu am videbam .

autem octo dies— sic so lu s am bu labas in regione mille

R egulus, intervallo interjecto:

m ilia p assu u m

REG. — P robum viru s habes? inquit. T ib i exploratum

ab om n i culta terra rem ota! R edibas

videlicet q u o delapsu s eras?

est m e n on diu doliturum ?

C u m regulus iterum eru bu isset, ego etiam dubitanter:

A n im o anxio con stiteram necdum intellegebam .

A . — F o rtasse p rop ter istum qu asi natalem?

REG. — N u n c ab i... H inc desilire volo.

E ru b u it den u o regulus. A d ea quae quaerebam nun­

C u m igitur ipse ad im as parietinas ocu lo s dem isissem ,

qu am respondebat; tam en qui erubescit, nonne ita esse

ex silu i... Illic aderat, ad regulum erecta, una ex luteis istis

fatetur?

serpen tib us

A . — M ehercule m etu o ... 72

quae

te m om en to

tem poris

interficiant.

Sim ul et sinum scrutari ut fun dam ictus iterantem de eo 73

prom erem et currere incepi; at au dito sonitu serpen s leniter in arenam d eflu xit, q u em ad m o d u m aq u a e fistula eru m pen s interclusa languescit, et n on n im is festinanter se inter lapides cum levi stridore ferram enti insinuavit. A d m u ru m vix m ature perveni ut sinu regulum pal­ lore su m m o ac q u asi niveo praeditum exciperem . A . — Q uae fabula ista est? Jam cum serpen tibus loqueris? F ocale aureum q u o p erp etu o utebatur solveram et aqu a ei tem pora perfud eram et bibere m inistraveram . Jam nihil ab eo am plius quaerere audebam . Ille autem me graviter intuitus est et bracchia collo m eo circum dedit. Ita co r eju s palpitare sentiebam q u em ad m o d u m cor avis, cum con fixa p lu m b o m oritur. REG. — G au d eo te q u o d m achinae tuae deesset repperisse. M o x d o m u m tu am revolare p o te ris... A . — Q u o m o d o id com peristi? N am idcirco veneram ut ei nuntiarem inceptum la­ borem om n in o praeter spem processisse! Ille ad haec nihil respon d it, sed, u t inceperat: REG. — Ego q u o q u e h odie d o m u m m eam revolo, in­ q u it... Tum ru rsu s ille: REG. — M u lto longius ab est... M u lto difficilius per­ ven itu r... C u m ea tristis dixisset, probe sentiebam insolitum q u iddam fieri sed, q u an q u am eum q u asi infantem artis­ sim e com p lexu s eram , tam en mihi ita in profu ndu m ad perpen dicu lu m deprim i videbatur ut eum nequaquam N unc abi, in qu it... H inc desilire volo.

retinere p o ssem .

75

G ravitatem vultu significabat et rem otissim a nescio

A . — Ita plane e st... REG. — N octe stellas intueberis. D o m i meae om nia

quae intuebatur. REG. — O vem tuam habeo et arcam ovi aptam et fis­

m in ora sunt qu am ut tibi osten dam u b i stella m ea sit. R em ita se habere praestat. Stellam enim m eam qu am vis

cellam . .. Q u ae cum dixissem , cum tristitia qu adam subrisit.

unam e stellis esse duces. O m n es igitur stellas intueri te

D iu expectavi. C o rp u s ejus paulatim recalescere sen­

ju v ab it... O m n es tibi am icae erunt. Jam vero tibi m unus d a b o ...

tiebam . T andem : A . — Puerule, tim uisti, in q u am ...

C u m den uo risisset:

T im u erat quidem , sed leniter risit et:

A . — O puerule, puerule, inquam , m e risum istum

REG. — H oc vespere m ulto m agis tim ebo, inquit. C o h o rru i iterum , actum esse praesentiens, intellexique m e id nequaquam ferre po sse q u o d jam risu m illum non au ditu rus essem : quem mihi fontis in solitudin e ins­

audire juvat. REG. — H oc ipsum m unus m eum e r it ... eodem pacto q u o aqu a ista fuit. A . — Q uid tibi vis? REG. — H om in es stellas habent n on sim iles. A liis, qui

tar esse. A . — Puerule, te etiam ridentem audire v o lo ...

peregrinantur, duces videntur esse. A liis tantum igniculi.

REG. — H ac nocte annus erit. Stella m ea ipsi loco im ­

A liis qu i d o cti sunt quaestiones. N egotiatori illi m eo auri

pendebit q u o superiore anno delapsu s su m ... A . — Puerule, nonne ea in febri som niavi quae de ser­ pente et de con stituto et de stella... Ille autem ad haec nihil respondit, sed: REG. — Q uae m agni m om enti sunt, ea n on cernun ­

aliquantu m eae erant. H ae autem om n es silent. Tu contra stellas habebis quales nem o h ab et... A . — Q uid tibi vis? REG. — C u m caelum nocte intueberis, q u on iam in aliqua habitabo, q u on iam in aliqua ridebo, propterea tibi om n es stellae ridere videbuntur. Tu stellas habebis risu

tur, in q u it...

praeditas!

A . — Ita plane est... REG. — Eadem ratione flo s ille tanti fit. Si florem in stella crescentem amas, caelum nocte intueri suave est.

Q uae cum dixisset, den u o risit. REG. — P ostqu am autem dolorem co n so lan d o leva­

N am om n es stellae florent.

veris (om nis enim d o lo r aliquando levatur), te con su e­

A . — Ita plane e st...

tu din em m ecum ju n xisse gaudebis. M e am ico sem per

REG. — E adem ratione aqua ista tanti fit. Q u am m ihi

uteris et m ecum ridere cupies et fenestram sic animi causa

bibere m inistravisti, ea prop ter orb icu lu m illum et restim

interdum ap eries... P orro am ici tui m agna adm iratione af­

sym phoniae sim ilis erat... Si m em in isti... ju cu n d u s ei

ficientur cum te caelum intuentem et sim ul ridentem

sap or erat.

videbunt. Tum eis dices: «Ita se res habet: stellae mihi 76

77

risum

sem p er com m oven t!» Illi qu id em

te insanire

pu tabun t, ego autem tib i pessim u m lu du m su gg essero ... R isit d en u o et: REG. — T ib i non stellas, sed m ultitudinem m in uto­ ru m tin tin n abu lorum risu p raed ito ru m videb or dedisse. A c cum d en u o risisset, ad gravitatem ru rsu s traductus est: REG. — H ac n o c te ... q u a e so ... ne veneris.

REG. — N em pe n im is longum iter est. C o r p u s istud asp ortare n on p o ssu m . N im is grave est. Ego tacebam . REG. — C ad u co autem putam ini neglecto sim ile erit. C ad u ca putam ina nem ini luctum afferu n t... Ego tacebam . Ille vero, p o stq u am an im um p au lu m dem isit, ru rsu s

A . — A t ego a te n on discedam .

aliquantu m con isu s: REG. — C o m iter enim vero fiet, in quit. Ego q u o q u e

REG. — A t speciem dolen tis praebebo, speciem etiam

stellas intuebor. O m n es autem stellae pu tei erunt o rb i­

n on n u llam m orientis. Ita se rem habere necesse est. N o li

culis instructi ferrugine o b d u ctis et m ihi bibere m inistra­

ad haec viden da venire; n on operae pretium e st...

b u n t...

A . — A t ego a te n on discedam . Ille autem sollicitu s erat. REG. — H aec equidem tibi p rop ter serpentem illam dico. N o lo te ab ea m orderi. Serpen tes im p ro b ae bestiae sunt. A n im i cau sa interdum m o rd en t... A . — A t ego a te n on discedam . Sed aliquid eum sollicitudine levavit: REG. — A t enim viru s n on jam habent si q u an d o iterum m o rd en t... N O C T E IL L A E U M iter in gred ien tem n o n v id i. Sin e strep itu evaserat. C u m au tem eu m c e rto ac celeri grad u in ced en tem tan d em c o n se c u tu s e sse m , h aec tan tu m dix it: REG. — Q uid? A des? D einde m e m anu prehendit. Sed den u o sollicitatus: REG. — Peccavisti, inquit. D o le b is enim . M o rtu i spe­ ciem praebebo atqui non m o rtu u s e ro ... Ego tacebam . 78

Ego tacebam .

v

REG. —

M iru m

qu an tu m

festivum

erit!

Ut

tu

REG. — S ic ... habes o m n ia ... inquit.

tin tin n abu lorum qu inqu ies m ilies centena milia habebis,

P o stqu am pau lisper etiam du bitavit, assurrexit et

sic ego fo n tiu m q u in qu ies m ilies centena milia h a b e b o ...

unum gradum fecit. Ego autem m e m overe n on poteram .

A tq u e ipse o b lacrim as effu sas c o n ticu it...

N ih il aliud nisi luteum n escio q u id ad talum ejus ful­ sit. Ille n u llo m otu , nullo clam ore facto, p u n ctu m tem p o ­

REG. — H lC LOCUS EST. Sin e u n u m grad u m so lu s

ris stetit, deinde leni lapsu cecidit, ut succisae arb ores

faciam .

solent.

A tq u e ob con ceptum tim orem consedit.

Ne

strepitus

qu idem

ullus,

p rop ter

arenam

videlicet, auditus est.

Tum denuo: REG. — F lori enim vero q u id q u id accidit, m erito m eo

X X V II

accidit. Ille autem adeo in firm us est! Et adeo im pru den s est! Su n t ei q u attu o r m inutissim ae spinae q u ib u s se con ­

NEM PE

tra universa defen dat...

n on d u m cuiq uam narravi. So d ales qu i m e redeuntem

Ego con sed i q u od jam stare n on poteram . Tum ille:

H O C T E M P O R E jam sex anni su n t... H aec

videru nt valde laetati sun t se m e vivum videre. Tristis equ idem eram , sed fatigationem ex cu sab am ... N unc do lo rem pau lu m levavi, n on om nem scilicet,

JH

sed certo scio eum in stellam su am revolavisse. N am luce prim a co rp u s ejus n on inveni. Q u an q u am co rp u s illud n on adeo grave erat... A c nocte m e stellas audire juvat. Q u in q u ies m ilies centena m ilia tintin nabulorum d ic as... Ecce autem nescio q u id m irabile fit. Q uam fiscellam regulo descripseram , eam loro ex aluta adorn are praeter­ m isi! N ec ille ovi eam nulla ratione adnectere potuit. Q uare haec m ecum qu aero: «Q u id in stella ejus factum est? H aud scio an ovis florem c o m e d e r it...» M odo

haec m ecum

reputo:

«P ro fecto

eum

non

com edit. R egulus enim et flori, qu oties advesperascit, tegum entum illud vitreum circum dat et ovem diligenter o b se rv at.» A c laetitia adficior et om n es stellae leniter rident.

80

81

M o d o illa m ecum : «N e cesse est aliquan do neglegen­ tem esse. Sem el satis est, sive vespere aliq u o tegum enti vitrei ob litu s est, sive ovis nocte silentio egressa e s t ...» A c tintinnabula in lacrim as co n v ertu n tu r!... H A E C V A L D E O B S C U R A q u a e stio est. Tu en im , q u i reg u lu m q u o q u e am as, sic u t ego e x istim a s n ih il in u n i­

*

v e rsis

eodem

u b ic u m q u e

statu

sit,

o v is

m an ere

sive

lo c o

n e sc io

quam

non

n o v e rim u s

q u o, ro sa m

c o m e d e rit sive n o n c o m e d e r it... Intuere caelum ac tecum quaere u tru m ovis florem com ed erit necne. Tum videbis ut om n ia co n vertan tu r... Q u an q u am nem o adulta aetate u n q u am intelleget illa tanti m om enti esse!

Leni lapsu cecidit, ut succisae arbores solent.

83

j

Haec quae picta vides mihi om nium et pulcherrima et luctuosissim a sunt. Eadem loca atque in superiore pagina proposita sunt. Quae idcirco iterum pinxi, ut tibi plane demonstrarem . H is enim in locis regulus in terris apparuit ac postea e conspectu evolavit. Loca haec diligenter contuere, ut ea sine dubitatione agnoscas, si quando in A fricam per solitudinem peregrinaberis. Et, si forte hac iter facies, te oro atque obtestor ne fes­ tines, sed stella sub ipsa paulisper com ­ morere. Hic si puer ad te veniet, si ridebit, si aureo capillo erit, si ad ea quae quaesieris non respondebit, facile suspicaberis quis sit. Tum te com em praebeto ac, ne tanto in luctu diu­ tius vivam, scribito cito ad me illum redisse.

Literature/Latin

★

I

n hac fabula lepida au ctor n oster recordation es n obis expon it co n gressu s sui cum ‘ puerulo om nino singulari,”

qui stellam dom o vix m aiorem colit. Sensim discitur non solum m irabilis h isto ria huius hom unculi—qui regulus nuncupatur—sed etiam cogn oscitu r quom odo ille, planetis septem v isis, ad orbem terrarum pervenerit. In quo loco per vulpem reperit quid sit hum anae vitae arcanum maximum.

C over illustrations Copyright © 1943 by Harcourt, Inc., renewed 1971 by Consuelo de Saint-Exupery

A Harvest Book Harcourt, Inc. www.HarcourtBooks.com Manufactured in China

0901