pravo EU

12.Načelo slobode prometa robe Uspostavljanje i f-jonisanje zajedničkog tržišta dugo vremena je bio osnovni i jedini ekonomski cilj stvaranja Evropske ekonomske zajednice. Njegovo ostvarivanje bilo je bazirano na f-jonisanju 4 slobode: prometa robe, kretanja lica, pružanja usluga i prometa kapitala. Među ovim slobodama sloboda prometa robe čini najosnovnije načelo. O takvom značaju u formalno pravnom smislu govori i prvo mesto koje je dato odredbama o regulisanju načela slobode prometa robe u okviru Amsterdamskog ugovora o osnivanju. Na načelu prometa robe zasnovana je ne samo ekonomska integracija privreda država članica Evropske zajednice, već i celokupni kasniji razvoj Zajednice, ne samo u ekonomskom već i u pravnom i političkom smislu. U pravnom smislu njegovim ostvarivanjem se potvrđuje načelo nediskriminacije kao fundamentalno pravilo komunitarnog prava. Prema odredbama Ugovora o osnivanju sloboda prometa robe u okviru Zajednice je određena preko 2 sastavna elementa: carinske unije i zabrane kvantitativnih ograničenja. Carinska unija kao poseban viši stepen ekonomske integracije u opštem smislu podrazumeva ukidanje svih carina između država članica i uvođenje zajedničke carinske tarife prema trećim državama. Ukidanje postojećih kvantitativnih ograničenja i zabrana uvođenja novih u strogo pravnom smislu ne spada u pojam carinske unije, što je u Ugovoru o osnivanju Zajednice izraženo svrstavanjem ovih odredbi u posebno poglavlje. Potpuno slobodan promet robe se ne može zamisliti bez ukidanja kvantitativnih ograničenja

13.Pojam carinske unije Prema odredbama iz Rimskog Ugovora o osnivanju, Zajednica se zasniva na carinskoj uniji koja se odnosi na celokupnu robnu razmenu i obuhvata zabranu carina na uvoz i izvoz između država članica i svih dažbina koje imaju isto dejstvo, kao i uvođenje zajedničke carinske tarife u njihovim odnosima prema trećim državama. To u pravnom smislu podrazumeva trostruku obavezu država članica. Prvo, da svoj robi koja je proizvedena u jednoj državi članici omoguće da slobodno cirkuliše u svim državama članicama bez plaćanja carinskih dažbina. Drugo, da na svu robu koja je proizvedena izvan zajednice prilikom uvoza u bilo koju državu članicu naplaćuju carinske dažbine po istoj stopi, u sklafu sa zajedničkom carinskom tarifom. Treće, da robi koja je legitimno uvezena iz trećih država u bilo koju državu članicu obezbede slobodan promet u svim državama članicama bez naplaćivanja carina i dažbina koje imaju ekvivalentno dejstvo. Za ostvarivanje načela slobodnog prometa robe unutar Zajednice Ugovor o osnivanju predviđa korišćenje klauzule o zadržavanju i postepeno ukidanje postojećih dažbina. U prvom slučaju u pitanju je pasivan način kojim se propisuje obaveza državama članicama da se uzdržavaju od uvođenja novih uvoznih ili izvoznih carina ili dažbina sa istim dejstvom i povećanja onih koje se već primenjuju u njihovim međusobnim trgovinskim odnosima. U drugom slučaju države članice se obavezuju da uvozne dažbine i dažbine istog dejstva postepeno smanjuju prema dinamici koju odredi Zajednica. Ugovorom o osnivanju države članice su

14.Zajednička carinska tarifa Zajednička carinska tarifa je osnovna spoljna karakteristika carinske unije. Uvedena je 1968 i primenjuje se na robu uvezenu iz trećih država nečlanica. Predstavlja listu proizvoda koji su klasifikovani u skladu sa zajedničkim pravilima nomenklature, vrednosti i porekla robe sa odgovarajućim carinskim stopama. Nomenklatura je izvedena i usaglašena sa Konvencijom o nomenklaturi za klasifikaciju robe u carinske tarife, koja je poznatija kao Briselska nomenklatura ili Briselska konvencija. Kako se zajednička carinska tarifa smatra potpunom to se za svaki uvoz iz trećih država mora pronaći odgovarajući odeljak kako bi se identifikovao proizvod i utvrdila konkretna stopa carinskih dažbina. Pošto to nije uvek moguće Sud pravde je pomoć u tumačenju tražio u mišeljenjima Saveta za carinsku saradnju. I sama Zajednica je učestvovala u pregovorima koji su doveli do usvajanja Međunarodne konvencije o harmonizaciji opisa robe i kodnom sistemu. Ova nova nomenklatura je nazvana kombinovana i prihvaćena je u Pravilu Saveta o novoj zajedničkoj nomenklaturi i tarifi. Zajednička carinska tarifa sa detaljnim popisom robe se objavljuje svake godine u Službenom listu Zajednice. Kombinovana nomenklatura je podeljena u 21 odeljak sa 99 poglavlja sa 2 kolone u kojima su navedene konvencionalne i autonomne obaveze. Carinski sistem Evropske zajednice je podeljen na tri dela: osnovna pravila carinskog prava (carinska teritorija, tarifa, poreklo proizvoda), pravila u pogledu carinskih pravaca i ekonomskih carinskih režima (slobodne zone, privremeni režimi) i pravila oko carinske naplate i pravni lekovi na carinske odluke. Od plaćanja odgovarajuće obaveze izražene u procentima od vrednosti odnosne robe države članice mogu odstupiti samo u slučaju opravdanih izuzetaka u skladu sa komunitarnim pravom. Drugi važniji izuzetak je predviđen u posebnim sporazumima o odnosima između Zajednice i drugih regiona ili država. Predviđen je, npr, poseban carinski tretman za proizvode poreklom iz Afrike, karipskih i pacifičkih država. Slične odredbe postoje i u sporazumima Zajednice o asocijaciji sa prekomorskim teritorijama ili sa članicama bivše EFTE.

15.Određivanje porekla i vr robe Određivanje porekla robe je od značaja pre svega za određivanje domašaja primene propisa o slobodnom prometu robe u okviru zajednice, ali i za poštovanje načela nepreferencijalnog tretmana Zajednice u trgovini sa trećim državama nečlanicama i za primenu zajedničke carinske tarife. Odredbe o određivanju porekla robe sadržane su u Pravilu Saveta sa kasnijim izmenama u Pravilu Saveta o certifikatima o poreklu. Na međunarodnom nivou usvojena je posebna Konvencija o uprošćavanju i harmonizaciji carinskih postupaka čije su odredbe o određivanju porekla robe preuzete u kasnijim odlukama Saveta. Prema odredbama Pravila, roba koja je u potpunosti proizvedena u jednoj državi smatra se da je poreklom iz te države, dok će se roba proizvedena u dve ili više država smatrati poreklom iz one države u kojoj je izvršen poslednji pretežni deo postupka ili operacija koja je bila ekonomski opravdana u preduzeću koje je opremljeno za te poslove. Kako ovako uopšteni način određivanja porekla robe ne može uvek pokriti sve slučajeve, predviđena su i 3 dodatna elementa na osnovu kojih se može odrediti pravo poreklo robe: na osnovu detaljnog opisa radnih operacija, na osnovu istih operacija koje uključuju i promenu carinskog odeljka i na osnovu procenta dodate vrednosti. Pre osnivanja Evrepske ekonomske zajednice vrednost robe za carinske svrhe je bila određivana prema Briselskoj konvenciji. Nakon uspostavljanja carinske unije vrednost robe je određivana prema Pravilu Saveta iz '68, kasnije je zamenjeno novim Pravilom baziranom na sporazumu u okviru Tokijske runde pregovora iz '79. Između ovih pravila postoji razlika u utvrđivanju vrednosti robe koja služi kao carinska osnovica. U prvom Pravilu vrednost je bila zasnovana na ceni koju mogu postići kupac i prodavac na otvorenom tržištu, a u novom Pravilu prihvaćen je sistem normalne cene, tj. cene koja je stvarno plaćena za robu koja je prodata za izvoz na carinsku teritoriju Zajednice. Normalna cena se određuje kao vrednost posla: konkretne robe, slične robe, identične robe, na osnovu deduktivne vrednosti i prema procenjenoj vrednosti robe.

16.Zabrana kantitativnih mera i sl Uklanjanje kvantitativnih ograničenja i mera sličnog dejstva predstavljaju element načela slobode prometa robe i sadržani su u glavi II trećeg dela Ugovora o osnivanju. Prema odredbama člana 28 Ugovora o osnivanju, zabranjena su sva kvantitativna ograničenja i sve mere sa istim dejstvom između država članica, tj. u uvozu i izvozu , pod uslovima i u skladu sa Ugovorom. Države članice su da bi ostvarile ovaj cilj preuzele obavezu da se uzdrže od uvođenja novih kvantitativnih ograničenja i mera sa istim dejstvom u međusobnim odnosima i da ukinu postojeća ograničenja najkasnije do kraja prelaznog perioda. Postoje 2 grupe prepreka: kvantitativna ograničenja i mere sličnog dejstva. Kvantitativna ograničenja obuhvataju nacionalne mere kojima se ograničava obim uvoza ili izvoza, ali ne veštačkim podizanjem troškova uvoza ili izvoza već nametanjem direktnih ili indirektnih granica u pogledu fizičkog kvaliteta robe koja se izvozi ili uvozi, ili se utiče na opstanak robe na tržištu. Najpoznatiji primer kvantitativnih ograničenja su kvote. Mere sličnog dejstva su u generalnom smislu nacionalne mere zakonske ili administrativne prirode kojima se utiče na količinu uvezene robe. Ove mere obuhvataju ne samo otvorene zaštitne mere (mere koje se primenjuju samo na robu iz uvoza), već i mere koje se primenjuju i na domaće i na uvozne proizvode. Prema užem shvatanju zabrenjene su samo one mere koje se primenjuju na robu iz uvoza a ne i na domaću robu. Zabranjenim merama se smatraju i nejednako primenljive mere (nacionalni propisi čijom primenom se diskriminiše uvoz) i jednako primenljive mere (mere koje se primenjuju i na domaće i na uvozne proizvode a mogu se odnositi i na način prodaje proizvoda, oblik, težinu, sastav itd). Prema odredbama člana 29 Ugovora o osnivanju zabranjena su kvantitativna ograničenja izvoza i sve mere istog dejstva, tako da se sva pravila koja su važila za uvoz primenjuju i na izvoz.

17.Zaštita javnog morala, sigurnsti, zdravlja, intel svojine, O zaštiti javnog morala Sud pravde se prvi put izjasnio kada je pokrenut krivični postupak zbog pokušaja da se iz Danske u Englesku uveze pornografski materijal. U kasnijim slučajevima Sud je dozvolio značajan stepen diskrecije u određivanju skale vrednosti pojma javni moral. Sud je u retkim slučajevima postojanje ograničenja opravdavao razlozima javnog poretka. Npr. slučaj zabrane izvoza kovanog srebrnog novca iz Engleske jer je postojao engleski propis o zabrani izvoza kovanog srebrnog i uvoza zlatnog metalnog novca. Zaštitu javne sigurnosti Sud je prihvatio u slučaju u kojem su irski kupci bili obavezni da iz razloga održavanja javne bezbednosti zemlje kupuju po fiksiranim cenama naftu od irskih državnih kompanija. Kod odstupanja zbog zaštite zdravlja i života ljudi, životinja i biljaka Sud pravde je pošao od pretpostavke da su države članice slobodne da odrede njihov nivo zaštite. Zaštita nacionalnog, kulturnog i drugog nasleđa odnosi se na mere zabrane ili ograničenja izvoza proizvoda koji imaju tretman nacionalnog kulturnog blaga. Dileme mogu nastati oko određivanja pojma nacionalnog blaga, tako da se klasifikacija vrši prema proceni njihovog mesta u istoriji i kulturi države članice, uzimajući u obzir razlike između istorijske i arheološke vrednosti i dobara umetničke vrednosti. Pod zaštitom industrijske i trgovačke svojine podrazumeva se zaštita prava vlasnika i nosilaca patenta, licenci i autorskih prava. Prema pravu intelektualne svojine pojedinih država članica nije dopušteno da se pojedina prava, posebno patent i žig, stave u promet zaštićenih proizvoda, već se daje pravo njihovim titularima da zabrane uvoz robe koja je proizvedena izvan zemlje korišćenja njihovih pronalazaka ili koja je obeležena istim ili sličnim znakom. Države članice mogu zabraniti na svojoj teritoriji promet samo onih proizvoda koji su proizvedeni bez dozvole. Takvom zaštitom ne mogu biti obuhvaćeni proizvodi koji su na zakonit način stavljeni u promet od strane njihovih nosilaca u državi članici iz koje je uvezen.

18.Ograničenja uslovlj drž subv Državne subvencije su značajan instrument ekonomske i socijalne politike svake države članice za postizanje različitih nacionalnih ili regionalnih ciljeva. Međutim, njihovo korišćenje može dovesti do neravnopravnosti učesnika u prometu, čime se ograničava i sloboda prometa robe. Zbog toga se prilikom odlučivanja o njihovoj dozvoljenosti moraju uzeti u obzir nacionalni interesi država članica i interes Zajednice. Prema Ugovoru o osnivanju, kao nespojivi sa zajedničkim tržištem smatraju se svi oblici državnih subvencija koji putem povlašćivanja određenih preduzeća ili proizvodnih grana dovode do nelojalne utakmice, ali samo u meri u kojoj ugrožavaju trgovinu između država članica. U praksi se subvencije mogu ispoljiti kroz brojne pojavne oblike: stvarna plaćanja, preferencijalni poreski tretman, preferencijalne kamatne stope itd. Za određivanje pojma državne subvencije potrebno je odrediti subjekte koji je odobravaju, izvore sredstava iz kojih se odobrava i uticaj tih sredstava na uslove konkurencije u trgovini između država članica na zajedničkom tržištu. Subvencije odobrava država. U pogledu izvora iz kojih se dodeljuje državna pomoć, Ugovorom su obuhvaćeni svi oblici državnih ili iz državnih sredstava odobrenih subvencija. Ovo je u pravnoj teoriji otvorilo dilemu da li državna pomoć znači budžetskitrošak ili smanjenje javnih prihoda ili odobravanje ne mora značiti finansijski teret za državu. Državna pomoć je u početku imala vrlo široko značenje ali je kasnije sužena na one pogodnosti koje predstavljaju opterećenje računa javnih prihoda, odnosno određeni finansijski teret za državu. To što su neke pomoći od strane Komisije ili Suda pravde okvalifikovane kao državne pomoći, ne znači da će se smatrati nedozvoljenim ili zabranjenim. Smatraće se onda kada dovode do ugrožavanja intrakomunitarne trgovine (trgovina koja se odvija između država članica, a ne između članica i trećih država i ne unutrašnja trgovina) i narušavanje lojalne konkurencije. Postoje i dozvoljene subvencije: socijalnog karaktera date individualnim potrošačima, za naknadu štete nastalu prirodnim nepogodama, za unapređenje ekonomskog razvoja itd.

19.Pojam nač slob kret lica Sloboda kretanja lica predstavlja 1 od 4 osnovna načela Evropske zajednice kojim se državljanima država članica omogućava ostvarivanje životnih i radnih uslova u onoj državi članici u kojoj postoje najpovoljniji uslovi. Sa stanovišta interesa pojedinaca to podrazumeva lakše zapošljavanje, samostalno obavljanje aktivnosti, novi kvalitet življenja itd. U političkom i socijalnom smislu stvaraju se neke od pretpostavki za bolje upoznavanje naroda radi lakšeg zajedničkog življenja u budućoj Evropskoj uniji. Zatim, se ostvaruje dugoročni politički cilj a to je promovisanje jedinstvenog pojma građanina Evrope – pravo na zaposlenje, jednaki tretman kao zaposlenih lica, uživanje nekih socijalnih prava, jedinstveno pravo glasa itd. Ostvarivanje slobode kretanja lica predstavlja neophodan uslov za slobodan promet i ostalih faktora proizvodnje: robe, usluga i kapitala. Ugovorom o osnivanju Evropske zajednice propisano je da sadrži i uklanjanje prepreka slobodnom kretanju ljudi, usluga i kapitala između država članica kao i zabranu svake diskriminacije po osnovu državljanstva. U pravnotehničkom smislu ove odredbe su podeljene na odredbe o: slobodi kretanja radnika, pravu nastanjivanja i pravu pružanja usluga. U pogledu sadržine odredbe se dele na: imigracione propise i propise o socijalnoj sigurnosti. Sloboda kretanja lica u generalnom smislu podrazumeva pravo ulaska, pravo boravka i pravo izlaska svih lica sa teritorije jedne države članice na teritorije ostalih država Zajednice. Međutim, u personalnom smislu, ove odredbe se odnose samo na određene kategorije lica: radnike, samozaposlena lica i davaoce usluga a u f-jonalnom smislu na ona kretanja koja se čine u ekonomske ali ne i u turističke svhe. Ovakvo ograničenje se opravdava činjenicom da u suprotnom može doći do masovnih migracija iz nerazvijenih u razvijene delove Zajednice.

20.Pojam i položaj samozap lica Prema Ugovoru o osnivanju, pod samozaposlenim licima se smatraju lica koja svoju delatnost obavljaju ličnim radom a to su članovi profesija, poslovni ljudi, trgovci na malo, zanatlije itd. u slučaju kad žele da se nastane za stalno u novoj državi. Samozaposlena lica uživaju slobodu kretanja. Na lica koja se privremeno nastanjuju primenjuju se odredbe o pružanju usluga. Pojam samozaposlenih lica obuhvata slične kategorije kao i pojam zaposlenih lica, osim što su isključena privremeno samozaposlena lica i pogranični radnici koji rade kao samozaposlena lica jer su obuhvaćena odredbama o pružanju usluga. Pojam samozaposlenih lica u širem smislu obuhvata: lica koja očekuju samozaposlenje, privremeno nesposobna samozaposlena lica, trajno nesposobna i oštećena samozaposlena lica ičlanovi porodice. Odredbe o samozaposlenim licima se primenjuju i na pravna lica, odnosno trgovačka društva koja su osnovana u skladu sa propisima jedne države članice i koja imaju svoje registrovano sedište, glavnu upravu ili glavno mesto poslovanja unutar Zajednice. Tako da kompanije i druga trgovačka društva mogu iz jedne države članice da obavljaju poslove u bilo kojoj drugoj državi članici, npr. osnivanjem filijala, agencija ili preduzeća. Ako kompanija želi da svoje zaposlene iz sedišta pošalje na rad u filijalu u drugoj državi , onda je pravo ulaska i ostanka regulisano odredbama o slobodi kretanja radnika a ne odredbama o slobodi kretanja samozaposlenih radnika.

21.Ekonomska prava kretanja rad To su prava na koja mogu računati lica obuhvaćena pojmom radnika: pravo prihvatanja srvarnog ponuđenog zaposlenja, pravo slobodnog kretanja preko teritorija država članica, pravo boravka u državi članici u cilju zapošljavanja, pravo ostanka na teritoriji države članice nakon zapošljavanja. Pravo prihvatanja stvarno ponuđenog zaposlenja ostvaruje se kroz određivanje liberalnih uslova za zapošljavanje, jednak tretman zaposlenih i davanje određenih prava porodici zaposlenog radnika. U pogledu uslova za zapošljavanje Uputstvom je nametnuta obaveza državama članicama da svakom državljninu obezbede bez obzira na mesto boravka pravo da obavlja neku aktivnost na teritoriji druge države članice u skladu sa propisima koji se odnose na zapošljavanje državljana te države. Jedno od osnovnih načela je opšta zabrana diskrimiunacije po osnovu državljanstva. Ustanovljen je jednak tretman radnika migranata garantovanjem prava da na teritoriji dršge države članice ne mogu zbog državljanstva biti tretirani različito od od domaćih radnika u pogledu zarade, otpuštanja s posla ili ponovnog zapošljavanja. Takođe su im garantovane i iste socijalne i poreske olakšice, prava u pogledu obuke i sl. Pravo na obuku u stručnim školama obuvata i pravo na dobijanje određenih finansijskih sredstava (stipendije, krediti). Članovi porodica uživaju pravo da se pridruže radnicima, pravo da preuzmu aktivnosti kao zaposlena lica u istoj državi, dok deca stiču pravo na stručno obrazovanje. Ostala 3 prava: pravo slobodnog kretanja, pravo boravka i pravo ostanka čine kompleks imigracionog prava. Pravo ulaska obuhvata pravo prelaska granice države članice i pravo slobodnog kretenja na teritoriji te države. Pravo boravka podrazumeva da su članice dužne da državljanima drugih država članica i članovima njihovih porodica dozvole boravak na sopstvenoj teritoriji na osnovu lične karte ili pasoša. Pravo ostanka posle zaposlenja imaju radnici: koji su u vreme prestanka zaposlenja ispunili uslove za starosnu penziju, koji su na teritorijidržave članice neprekidno boravili najmanje 2 godine a čiji je rad prestao zbog trajne nesposobnosti izazvane nesrećom na redu i koji posle 3 god rada na teritoriji te države rade na teritoriji druge države zadržavajući boravak na teritoriji prve.

22.Sadržina imigra prava radnika Kompleks imigracionog prava čine: pravo ulaska, pravo boravka i pravo ostanka posle zaposlenja. Pravo ulaska obuhvata pravo prelaska granice države članice i pravo slobodnog kretanja na teritoriji odnosne države. Države članice su obavezne da svojim državljanima i članovima njihovih porodica daju pravo da napuste njihovu teritoriju kako bi obavljali aktivnosti kao zaposlena lica na teritoriji druge države članice i da jedino uz pasoš ili dokument o identifikaciji mogu da uđu na teritoriju bilo koje države članice. Pravo boravka podrazumeva da su članice Zajednice dužne da državljanima drugih država članica i članovima njihovih porodica dozvole boravak na sopstvenoj teritoriji isključivo na osnovu lične karte ili pasoša. Kao dokaz prava na boravak izdaje se posebna isprava pod nazivom ''dozvola boravka za državljanina države članice EEZ''. Izdata dozvola boravka važi za period od najmanje 5 godina a nakon isteka se može obnoviti. Pored redovnih dozvola boravka postoje i dozvole za privremene i sezonske radnike. Pravo ostanka posle zaposlenja podrazumeva pravo radnika kao zaposlenih lica i članova njihovih porodica da na teritoriji druge države članice trajno ostanu nakon prestanka zaposlenja. Pravo ostanka uživaju: radnici koji su u vreme prestanka zaposlenja ispunili uslove za starosnu peniziju, radnici koji su na teritoriji te države neprekidno boravili najmanje 2 godine a čiji je rad prestao zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti što je izazvalo trajnu nesposobnost i radnici koji su posle 3 godine neprekidnog zaposlenja na teritoriji jedne države počeli da rade na teritoriji druge države članice zadržavajući svoj boravak na teritoriji prve države.

23.Ograničenje slobode kretanja Države članice mogu ograničiti slobodu kretanja lica iz razloga javnog poretka, javne sigurnosti i javnog zdravlja. Pravo radnika da uđe na teritoriju druge države članice, da tamo boravi ili da se kreće, države članice mogu ograničiti ako se njegovim ličnim ponašanjem stvarno i ozbiljno preti domaćem javnom poretku. U teoriji se pojam javnog poretka tradicionalno vezivao za konkretnu državu. Sud pravde je samo delimično prihvatio ovakav stav ističući da se njegova sadržina može razlikovati od države do države i jednog do drugog vremenskog perioda. Odredbama Uputstva zabranjeno je državama članicama da slobodu kretanja ograničavaju pozivanjem na ekonomske razloge, kao što je zabrana ili ograničenje ulaska radnika migranata u domaću državu sa ciljem da za domaće radnike sačuvaju radna mesta. Mere ograničenja kretanja se mogu opravdati razlozima javnog poretka samo ako su zasnovane isključivo na ličnom ponašanju pojedinca u pitanju a ne zbog njegovog mesta rođenja, rase, pola vere i sl. Razlozi javne sigurnosti daju pravo državi članici da ograniči slobodu kretanja u cilju osiguranja bezbednosti same države i društva, bez obzira da li opasnost potiče sa ili izvan teritorije države članice. Ograničenje se primenjuje i na migrante prilikom prelaska granice i na domaće državljane prilikom kretanja u okviru domaće teritorije. Državama članicama je Uputstvom dato pravo da migrantima zabrane ulazak na domaću teritoriju ili da im odbiju izdavanje dozvole boravka, zbog određenih bolesti i nesposobnosti čije postojanje predstavlja pretnju javnom zdravlju. Kao oboljenja i nesposobnosti navedene su: tuberkuloza, sifilis, teški mentalni poremećaji delirijum, halucinacije itd.

24.Pojam prava nastanjivanja Pravo ili sloboda nastanjivanja podrazumeva pravo lica da uđu u državu članicu i da se tamo nastane sa ciljem da u toj državi vrše određene ekonomske aktivnosti različite od onih koje su obuhvaćene ugovorom o zapošljavanju u toj državi. Prema Ugovoru o osnivanju, državama je propisana obaveza da u toku prelaznog perioda postepeno ukidaju ograničenja slobode nastanjivanja državljanja jedne države na teritoriji druge države članice. Savet je 1961 doneo Opšti program ukidanja postojećih ograničenja slobode nastanjivanja.kasnije je usvojeno Uputstvo o ukidanju ograničenja kretanja i boravka u okviru Zajednice za državljane država članica u pogledu nastanjivanja i pružanja usluga, kao i druga uputstva. Pravo nastanjivanja uključuje i pravo prihvatanja i obavljanja aktivnosti samostalnim ličnim radom i osnivanje i upravljanje preduzećima u državama članicama. Pravo nastanjivanja podrazumeva pravo trajnog boravka na teritoriji druge države članice, dok je licima koja pružaju usluge dozvoljen boravak na teritoriji druge države samo za vreme dok stvarno pružaju usluge. U praksi je ipak teško povući rezliku između ova dva prava. Jedna grupa autora ovaj pojam tumači kao uključivanje fizičkih lica i preduzeća u privredu država članica i to uključivanje mora imati čvrst i stalan karakter. Prema shvatanju drugih autora ovaj pojam obuhvata i mogućnost aktivnog učestvovanja u privrednom životu države osnivanja obavljanjem trgovinske delatnosti.

25.Evropska kompanija Ideja o formiranju evropske kompanije potiče od Udruženja za međunarodno pravo koje je predložilo donošenje Konvencije o regulisanju privatnih i javnih međunarodnih kompanija. Ideja je bila da se stvori pravni okvir za formiranje posebnog tipa kompanije, tzv transnacionalne ili nadnacionalne. Grupa eksperata je podnela zakon u formi statuta. Svoj prvi predlog ''Pravila o statutu evropske kompanije'' zasnovan je na koncepciji da takva kompanija mora biti regulisana evropskim a ne nacionalnim pravima država članica. Prema ''Izmenjenom predlogu pravila'' komisija je bila predložila dvostruki sistem upravljanja i koncept tripartitnog koodlučivanja uz učešće predstavnika vlasnika, zaposlenih i države u nadzornom odboru. Komisija je '91 podnela Savetu ''Izmenu uputstva o dopuni statuta evropske kompanije''. Izmene su se odnosile na način uključivanja zaposlenih u odlučivanje. Komisija je promovisala tzv novi pravac u harmonizaciji čime je Savet prihvatio promenu pravnog osnova za usvajanje novih pravila. promena pravnog osnova dovela je do toga da se primenjuju različiti propisi: pravila, uputstva i nacionalna prava država članica. Polazeći od novih metoda i pravnih sredstava, učešće zaposlenih u upravljanju evropskom kompanijom je ostavjeno da bude regulisano putem uputstava, dok je podela između pitanja koja su regulisana pravilom i nacionalnim pravima zasnovana na sistemu opcija i upućivanja. Osnivanje evropske kompanije može biti: spajanjem, formiranjem zajedničkog holdinga, osnivanjem zajedničkog drušva kćeri, osnivanjem holdinga privatnih kompanija, osnivanjem zajedničkog društva kćeri, promenom pravne forme. Organi upravljanja: pored skupštine akcionara to su upravni i nadzorni odbor ili jedinstveni organ upravljanja. Učešće zaposlenih u upravljanju: zaposleni imaju pravo da postavljaju i opozivaju trećinu u nadzornom ili upravnom odboru, da predlože kandidate, da stave prigovor itd.

26.Evropska ek inters grupacija Evropska ekonomska intersna grupacija je poseban oblik povezivanja evropskih trgovačkih društava. Osnovni cilj je omogućavanje ili razvijanje ekonomskih aktivnosti svojih članova izborom odgovarajućih sredstava, aktivnosti ili iskustavakao i povezivanje kojim bi se uspostavila nova organizacija neposredno regulisana komunitarnim pravom. EEIG mogu osnovati pravna i fizička lica u skladu sa propisima neke od država članica. Kada su u pitanju pravna lica to mogu biti trgovačka društva, firme i sl, a fizička lica se moraju baviti industrijskom, trgovačkom ili poljoprivrednom delatnošću ili pružanjem profesionalnih ili drugih usluga u Zajednici. Tako da se mogu osnovati u oblastima trgovine, industrije, zanatstva ili uslužnih delatnosti. Ugovor o osnivanju mora da sadrži: ime društva, adresu, predmet poslovanja, mesto registracije, ime osnivača i vreme na koje je ugovor zaključen. Društvo se registruje u onoj državi gde ima svoju zvaničnu adresu i u svakoj drugoj državi gde ima sopstveno preduzeće. Cilj osnivanja je koordinacija i saradnja pri obavljanju dogovorenih aktivnosti, a ako se pri tom ostvari dobit ona pripada članicama i deli se na način predviđen ugovorom. Organi društva su zajednička skupština, direktor ili direktori. Pri odlučivanju svaki član po pravilu ima jedan glas, osim ako ugovorom nije drugačije određeno. Osim u slučajevima kad se predviđa jednoglasno odlučivanje, ugovorom o osnivanju se može propisati kvorum ili potrebna većina za donošenje odluka.

27.Harmonizacija prava trg društ Ugovorom o osnivanju je pored ostalog predvi]eno da se postojeći propisi država članica o tradicionalnim oblicima trgovačkih društava koji već postoje u državama članicama usklade i harmonizuju. U tom smislu Savet je doneo 11 uputstava iz prava društava, uz 8 upustava u fazi predloga i više uputstava iz oblasti prava hartija od vrednosti. Prvo uputstvo se odnosi na pružanje jednakih garancija u zaštiti interesa akcionara i trećih lica trgovaćkih društava.. Sastoji se iz 14 članova grupisanih u 3 dela: podaci i dokumenti koji moraju biti dostupni javnosti, uslovi za pravnu valjanost poslova sa trećim licima i ništavnost upisa kompanije. Postoje i obaveze vođenja odgovarajućih registara, publikacije itd. Drugo uputstvo reguliše osnivanje akcionarskih društava, bitne elemente statuta (oblik i ime društva, predmet poslovanja i sl) i održavanje i izmenu osnivačkog kapitala. Predviđeno je i postojanje društva jednog lica. Treće uputstvo se odnosi na akcionarsko društvo a reguliše pitanja posebnih oblika njihovog spajanja u okviru jedne države članice, tzv. interno spajanje i zaštitu akcionara i trećih lica. Spajanje može biti pripajanjem jednog društva drugom i osnivanjem novog društva. Četvrto uputstvo odnosi se na sadržinu i objavljivanje završnih računa i odgovornost rukovodečih organa i metode ocene finansijskog poslovanja društava. Šesto uputstvo reguliše podelu akcionarskih društava u okvirima jedne države članice i postoje dve vrste podele: putem sticanja i formiranjem novih društava u okviru iste države članice. Sedmo uputstvo se odnosi na konsolidovane račune sa ciljem da se zaštite postojeći interesi u trgovačkim društvima određene minimalne veličine (složena preduzeća ili trovačka društva). U pitanju su društva koja se nalaze u odnosima zavisnosti. Osmo uputstvo se odnosi na uslove za imenovanje lica koja su odgovorna za zakonsku kontrolu računa i njihovu usklađenost. Jedanesto uputstvo određuje podatke koje mora objaviti filijala osnovana na teritoriji Zajednice. Dvanaesto uputstvo reguliše pitanja osnivanja i rada društva jednog lica.

28.Načelo slobode vršenja usluga i prepreke vršenja usluga Sloboda vršenja usluga obuhvata pravo pravnih i fizičkih lica koja su nastanjena na teritoriji neke od država članica da uđu na teritoriju druge države članice i da tamo privremeno ili stalno pružaju ili primaju usluge bez zabrana i ograničenja i pod istim uslovima kao i domaća lica. Obuhvaćene su i usluge lekara, advokata i sl. Slobodu vršenja usluga mogu koristiti i kompanije osnovane na teritoriji neke države članice od strane kompanija iz trećih država. Odredbe o slobodi vršenja usluga ne primenjuju se na delatnosti koje su povezane sa vršenjem javnih ovlašćenja. Za ostvarivanje slobode pružanja usluga na teritoriji Zajednice je bilo potrebno ukinuti sve prepreke kojima su davaocima iz drugih država postavljani drugačiji uslovi za pružanje usluga od onih koji su važili za domaće državljanje (zabrana diskriminacije). Zabrana diskriminacije obuhvata ograničenja slobode pružanja usluga koja mogu biti: direktna (na neposredan način sprečave vršenje usluga) i indirektna (sprečava lice kao što je bračni drug ili deca da prime ili pruže uslugu i postavljaju se uslovi formalnosti, npr. posedovanje domaće vozačke dozvole) kao i otvorene i prikrivene oblike. Otvoreni oblici diskriminacije su uslovljavanje pružanja usluga dobijanjem npr posebne trgovačke dozvole, nametanje posebnih dažbina, ograničavanjem prava na zdravstvenu i socijalnu zaštitu i sl, a prikriveni oblici su npr plaćanje doprinosa za socijalno osiguranje iako radnici stranih preduzeća nisu obuhvaćeni sistemom domaćeg osiguranja. Uslovi za obavljanje određenih poslova odnose se na zahteve u pogledu školske spreme i pravila profesionalnog ponašanja. Nakon donošenja uputstava o harmonizaciji prihvaćen je novi pravac o uzajamnom priznanju diploma i svedočanstava. Slično zahtevu za školskom spremom, profesionalne organizacije mogu pružanje usluga usloviti pridržavanjem od njih propisanih pravila ponašanja ali da se ne primenjuju na diskiminatoran način.

29.Harm propisa iz obl bank usl F-jonisanje unutrašnjeg tržišta podrazumeva i slobodno vršenje finansijskih usluga pod kojima se podrazumevaju usluge iz oblasti bankarstva i osiguranja, usluge prometa hatrija od vrednosti itd. Da bi se smanjile prepreke u nacionalnim propisama, Savet i Komisija su doneli niz komunitarnih uputstava o njihoviom ukidanju i zabrani primenjivanja i potom usklađenju. Odlučujući podsticaj za kompletiranje tržišta finansijskih usluga dat je Belom knjigom u kojoj je predviđeno da se ovaj cilj ostvari harmonizacijom osnovnih standarda nadzora nad radom finansijskih institucija, zaštitom investitora, depozitara, potrošača itd. Na uspostavljanje tržišta bankarskog sektora presudan uticaj su imala sledeća komunitarna uputstva: Uputstvo o ukadanju ograničenja u pogledu slobode nastanjivanja i slobode pružanja usluga banaka i drugih finansijskih institucija, Prvo i Drugo Uputstvo o koordinaciji zakonskih, podzakonskih i administrativnih propisa koji se odnose na osnivanje i poslovanje koreditnih institucija, Uputstvo o stopi solventnosti kreditnih institucija, Uputstvo o sopstvenim sredstvima kreditnih institucija itd. Sloboda osnivanja osiguravajućih kompanija uvedena je Prvim uputstvima o imovinskom i osiguranju lica. Kasnijim uputstvima je ostvarena dalja harmonizacija nacionalnih propisa. Radi realizacije ciljeva Zajednice doneti su sledeći propisi: Uputstvo o ukidanju prepreka slobodi nastanjivanja i slobodi pružanja usluga, Prvo, Drugo i Treće Uputstvo o koordinaciji zakonskih, podzakonskih i upravnih propisa koji se odnose na osnivanje i obavljanje poslova direktnog osiguranja imovine itd.

30.Usp evrop MU posle Am i M Uspostavljanje ekonomske i monetarne unije nagovešteno je u Jedinstvenom evropskom aktu a Evropski savet je na samitu u Hanoveru osnovao Komitet sa ciljem da ispita i predloži neophodne mere i sredstva. Komitet je '89. podneo izveštaj u kome je monetarna unija podrazumevala: osiguranje potpune i nepovratne konvertibilnosti valute, potpunu liberalizaciju kapitalnih transakcija, punu integraciju bankarskih i drugih finansijskih tržišta i uklanjanje fluktuacija i utvrđivanje valutnih pariteta. Odredbama Mastriškog Ugovora o Evropskoj zajednici koje su posvećene monetaroj politici, potvrđeno je da je osnovni zadatak Evropskog sistema centralnih banaka (ESCB) da održi centralnu stabilnost. Ovim odredbama je regulisan i pravni položaj ESCB i Evropske Centralne banke (ECB), kao i njihove nadležnosti i zadaci. Odredbe su ostale nepromenjene i nakon Amsterdamske revizije Ugovora o osnivanju Evropske zajednice. Mastriškim i Amsterdamskim ugovorom pred Evropski sistem centralnih banaka su postavljeni zadaci da: utvrđuje i sprovodi monetarne politike Zajednice, vrši devizne poslove, drži i upravlja zvaničnim deviznim rezervama država članica i unapređuje nesmetano fjonisanje platnog prometa. Ugovorom je propisano i da Evropska Centralna banka mora biti konsultovana: o svakom predloženom komunitarnom aktu iz njene nadležnosti i od strane nacionalnih organa o svakom nacrtu propisa iz njene nadležnosti. U pogledu organizacije, ESCB i ECB rukovode Savet guvernera i Izvršni odbor. Ostvarivanje ekonomske i monetarne unije je predviđeno u 3 faze. Prva faza je predviđala da države članice: ukinu restrikcije na kretanje kapitala, koordiniraju svoje ekonomske politike sa Savetom i donesu potrebne višegodišnje programe. U toku druge faze predviđena je obaveza država članica da izbegavaju prekomerne javne deficite i da otpočnu sa osamostaljivanjem svojih centralnih banaka. U trećoj fazi euro postaje punopravna valuta

31.Pojam i nač sl kr kap posle b k