Pravni Fakultet Sarajevo Prirucnik

ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK

ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA Urednice: Mr. Iza Razija Mešević Doc. dr. Zinka Grbo Izdavač: Pravni fakultet u Sarajevu Godina izdanja: 2011. ------------------------------------------------CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 001.811(035) PRIRUČNIK za navođenje izvora u naučnim i stručnim radovima. - Sarajevo : Pravni fakultet, 2011. - 36 str. : graf. prikazi ; 21 cm Bibliografija: str. 33-34. ISBN 978-9958-627-91-0 COBISS.BH-ID 19195910 ------------------------------------------------Оvај priručnik, kојi zа cilj imа unapređenjе nivоа svijesti i znanjа о značaju poštivanja i zaštite prava intelektualne svojinе, pripremljen је zahvaljujući pomoći američkog naroda putem Američke agencije za međunarodi razvoj (USAID). Podršku u realizaciji i štampanju publikacije pružio je projekat

Intellectual Property Rights (IPR) Protection in Bosnia and Herzegovina Stanovišta iznijeta u ovom priručniku predstavljaju mišljenja urednika, a ne nužno i stanovišta USAID-а ili Vlade Sjedinjenih Američkih Država.

SADRŽAJ UVOD.................................................................................................................... 5 1. PLAGIJARIZAM................................................................................................. 7 2. HARVARDSKI SISTEM NAVOĐENJA REFERENCI............................................. 9 3. CITIRANJE I NAVOĐENJE REFERENCI U TEKSTU...........................................11 3.1.. Autorovo ime citirano u tekstu................................................................................. 11 3.2.. Autor nije direktno citiran u tekstu......................................................................... 12 3.3.. Veći broj radova istog autora objavljenih u različitim godinama................. 12 3.4.. Veći broj radova istog autora objavljenih u istoj godini.................................. 12 3.5.. Imena dvaju autora različitih radova citiranih u istoj rečenici....................... 13 3.6.. Imena dvaju autora istog rada citiranog u tekstu.............................................. 13 3.7.. Radovi koji imaju više od dva autora...................................................................... 14 3.8.. Veći broj radova autora čija imena nisu direktno citirana u tekstu.............. 14 3.9.. Doslovno preuzimanje dijela teksta drugih autora........................................... 14 3.10. Poglavlja u editovanim knjigama............................................................................ 15 3.11. Sekundarni izvori........................................................................................................... 16 3.12. Nepoznat autor.............................................................................................................. 16 3.13. Nepoznata godina objave rada................................................................................ 16 3.14. Tabele i dijagrami........................................................................................................... 17 3.15. Radovi koje su objavili različiti subjekti................................................................. 18 3.16. Web izvori u tekstu........................................................................................................ 19 4. NAVOĐENJE REFERENCI U LITERATURI........................................................21 4.1.. Knjige................................................................................................................................. 21 4.1.1 Knjiga jednog autora......................................................................................... 22 4.1.2 Knjige dvojice autora ........................................................................................ 22

4.1.3 Knjige sa više od tri autora ............................................................................. 23 4.1.4 Editovane knjige................................................................................................. 23 4.1.5 Stranica, dio ili poglavlje knjige .................................................................... 23 4.1.6 Е-knjiga na internetu ........................................................................................ 24 4.2.  Članci................................................................................................................................. 25 4.2.1 Članak objavljen u stručnom časopisu....................................................... 25 4.2.2 Članak objavljen u elektronskom obliku.................................................... 25 4.2.3 Novinski članak ................................................................................................... 26 4.2.4 Novinski članak na internetu ......................................................................... 26 4.3.. Druge vrste dokumenata .......................................................................................... 27 4.3.1 Konferencijski materijal ................................................................................... 27 4.3.2 Konferencijski zbornici...................................................................................... 27 4.3.3 Diplomski rad, magistarski rad i disertacija............................................... 27 4.3.4 Zakonodavni i sudski akti ............................................................................... 28 4.3.5 Publikacije i izvještaji organizacija .............................................................. 29 4.3.6 Akti organa Evropske unije............................................................................. 29 4.3.6.1 Direktive.................................................................................................... 29 4.3.6.2 Uredbe....................................................................................................... 30 4.3.6.3 Odluke Suda EU...................................................................................... 30 4.3.6.4 Dokumenti Evropske komisije.......................................................... 31 4.3.7..Saopštenje za medije ....................................................................................... 31 4.4.. Web stranica.................................................................................................................... 32 4.5.. Navođenje referenci kada nema podataka ......................................................... 32 5. LITERATURA....................................................................................................33

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

UVOD Neposredan povod za pisanje ovog priručnika je potreba za ujednačavanjem načina citiranja i navođenja referenci prilikom pisanja različitih tekstova – stručnih, naučnih, seminarskih i završnih radova, kao i magistarskih i doktorskih teza. Pod citiranjem se podrazumijeva od riječi do riječi pisano ili usmeno navođenje dijelova tuđeg teksta ili riječi koje se mogu izvorno provjeriti (Zelenika, 2000), dok navođenje referenci znači obilježavanje tj. pozivanje na izvore (i autore) koji su korišteni prilikom pisanja konkretnog teksta. Priručnik koji je pred vama predstavlja svojevrsni vademecum, vodič u pisanju svih radova čiji su autori članovi akademske i stručne zajednice. Upravo je autorstvo, odnosno porijeklo izvora kojim se koristimo, ono o čemu je potrebno voditi računa prilikom pisanja pomenutih radova. S tim ciljem nastao je ovaj priručnik. Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu opredijelio se za tzv. Harvardski, odnosno «autor-datum» sistem navođenja izvora, čiji primjeri su dati u tekstu priručnika. Zinka Grbo

Sarajevo, 2011. godine <

5

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

6

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

1. PLAGIJARIZAM „Mojim knjigama nije potreban niko ko će Vas optužiti ili Vam suditi. Stranica koja je Vaša ustaje protiv Vas i kaže: „Vi ste kradljivac.““ Marcus Valerius Martial Zaista, plagijatstvo nije ništa drugo do prisvajanje rezultata tuđeg intelektualnog rada, bez obzira na to da li se to radi u cijelosti ili samo u manjim ili većim dijelovima, te prezentiranja istih kao da su vlastiti. Drugim riječima, plagijatstvo je duhovna, intelektualna krađa. Ona nastupa kada prilikom pisanja seminarskih, završnih, stručnih, naučnih, doktorskih ili bilo kojih drugih radova koristimo informacije iz literature drugih autora i ta saznanja i podatke preuzimamo u svoj rad, bez da navodimo imena tih autora i nazive njihovih publikacija, odnosno, kao da izvorno potiču od nas. Upotreba termina “plagijat”, lat. plagium – krađa, otimanje (Klajn, Šipka, 2008) ili otmica čovjeka (Klaić, 1968) upravo potiče od gore navedenog antičkog pjesnika Marcusa Valeriusa Martiala, koji je svoje pjesme poredio sa odbjeglim robovima i drugog pjesnika pod imenom Fidentius, koji je njegove stihove izdavao kao svoje, nazvao plagiarius (Rehbinder, 2004 i Ulmer, 1980). Pisanje svakog rada počinje sa informisanjem i istraživanjem na datu temu, pri čemu se neminovno nailazi na publikacije drugih autora, koji su se već ranije bavili sa istom problematikom. Naravno da je korištenje tih izvora prilikom pisanja vlastitog naučnog ili stručnog rada neophodno potrebno, no samo uz poštivanje njihovih autora.

Sarajevo, 2011. godine <

7

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Jedan uspješan i kvalitetan naučni ili stručni rad se odražava u kombinaciji između informacija i podataka stečenih iz izvora drugih autora i vlastitih ideja, razmišljanja i zaključaka na datu temu. No, korištenje samo tuđih izjava u blago modificiranom obliku (izmjena redoslijeda riječi, upotreba sinonima, upotreba drugih formulacija, koje u ishodu imaju isto značenje kao i izvorni tekst i sl.) bez navođenja imena autora od kojeg ta razmišljanja izvorno potiču i naziva publikacije iz koje potiču predstavlja povredu autorskih prava i takav rad čine plagijatom. Stoga, treba imati na umu, da prisvajanje nečije duhovne svojine nije „kavalirski delikt“, već nezakonito i neetično ponašanje, kojim se grubo zadire u tuđa autorska prava, ali ujedno srozava i vlastiti naučni i stučni integritet. Iza Razija Mešević

8

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

2. HARVARDSKI SISTEM NAVOĐENJA REFERENCI Harvardski sistem navođenja referenci predstavlja najzastupljeniji način citiranja u oblasti prirodnih i društvenih nauka. Ovaj sistem se često naziva i „autor-datum“ sistem. Karakteristika Harvardskog sistema navođenja referenci jeste navođenje osnovnih podataka u tekstu, dok se potpuni podaci o citiranom djelu navode na kraju, u Literaturi, koja također sadrži i sve one izvore koji su korišteni za izradu i pisanje rada, a nisu direktno citirani u tekstu. Literatura ukazuje na činjenicu da je za sprovođenje istraživanja i pisanja rada pregledano i proučeno znatno više izvora nego što je citirano. Robert Harris je dizajnirao pojednostavljene dijagrame kako bi ukazao na to šta je potrebno citirati u radovima (Harris, 2001, citirano prema Central Queensland University, 2007).

Sarajevo, 2011. godine <

9

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Slika 1. Citiranje vlastite ideje

Da li ste Vi došli na ideju?

Da

Da

Ne

Nema potrebe za citiranjem

Potrebno je citirati

Izvor: Harris 2001, str. 155.

10

Tuđe riječi?

Ne

Ne

Da li je to općepoznato?

Slika 2. Citiranje tuđih riječi i ideja

> Sarajevo, 2011. godine

Tuđa ideja?

Ne

Da

Potrebno je citirati i navesti

Da

Potrebno je citirati

Nema potrebe za citiranjem

Izvor: Harris 2001, str. 158.

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

3. CITIRANJE I NAVOĐENJE REFERENCI U TEKSTU Autor se prilikom pripreme za izradu određenog djela susreće sa različitim vrstama sekundarnih izvora. Naprimjer, publikacija može imati jednog ili više autora, a negdje autori nisu navedeni već samo subjekt koji je objavio djelo. Imajući to u vidu, pri citiranju i referenciranju izvora, publikacije se različito navode u tekstu. Dalje u tekstu su navedeni primjeri pravilnog citiranja i referenciranja sa svim varijacijama.

3.1. Autorovo ime citirano u tekstu Kada se u tekstu poziva na rad nekog autora, uz njegovo prezime navodi se i godina objave rada: Primjer 1: Kao što Misita (2008) objašnjava da pravnostvaralačka uloga nadnacionalnog suda ima svoje granice... Primjer 2: Kao što Misita (2008, str. 38) ukazuje, pravnostvaralačka uloga nadnacionalnog suda ima svoje granice... Ukoliko se ime autora ne navodi u rečenici, tada se njegovo prezime i godina objave rada daju u zagradama na kraju rečenice. Sarajevo, 2011. godine <

11

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

3.2. Autor nije direktno citiran u tekstu Ukoliko se neko djelo želi citirati bez neposrednog navođenja autora u tekstu, tada se njegovo prezime i godina objave rada navode u zagradi u relevantnom dijelu teksta ili na kraju rečenice. Primjer: Vlasnički odnosi na gradskom građevinskom zemljištu su se mijenjali... (Povlakić, 2009).

3.3. Veći broj radova istog autora objavljenih u različitim godinama Kada se u tekstu poziva na veći broj radova istog autora koji ukazuju na istu stvar a objavljeni su u različitim godinama, navodi se prezime autora i godine objave radova hronološkim redom. Primjer 1: Sijerčić-Čolić (2008, 2011) objašnjava da krivično procesno pravo... Primjer 2: Krivično procesno pravo... (Sijerčić-Čolić, 2008, 2011).

3.4. Veći broj radova istog autora objavljenih u istoj godini Kada se poziva na radove istog autora koji su objavljeni u istoj godini, svakom radu se dodaje malo slovo a, b, c itd. Primjer 1: Davies (1994 a) je obrazložio..., međutim nešto kasnije je predložio da... (Davies 1994 b). 12

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

U slučaju da radovi istog autora, objavljeni u istoj godini ukazuju na istu stvar, imali bismo: Primjer 2: Davies (1994 a, b) је...

3.5. Imena dvaju autora različitih radova citiranih u istoj rečenici Ako se u tekstu poziva na radove dvaju autora uz direktno navođenje njihovih prezimena u istoj rečenici, u zagradi se daju godine objave radova: Primjer: Bikić (2007) i Muminović (2008) su...

3.6. Imena dvaju autora istog rada citiranog u tekstu Kada se u tekstu poziva na rad dvaju autora, uz navođenje njihovih prezimena, u zagradi se navodi godina objave rada. Primjer 1: Sijerčić-Čolić i Vranj (2011) su... Primjer 2: U uvodu u penologiju i izvršno krivično pravo Bosne i Hercegovine... (Sijerčić-Čolić, Vranj, 2011).

Sarajevo, 2011. godine <

13

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

3.7. Radovi koji imaju više od dva autora Ako se u tekstu poziva na rad koji ima više od dva autora, prvi put se navode svi autori, a svaki naredni put navodi se prezime samo prvog autora i iza njega opšteprihvaćena skraćenica et al. (skr. od lat. et alii – ‘’i оstali’’). Primjer 1: U osnovama nasljednog prava... (Bago, Traljić, Petrović, Povlakić, 1991). Primjer 2: U osnovama nasljednog prava (Bago et al., 1991) naglašava se da...

3.8. Veći broj radova autora čija imena nisu direktno citirana u tekstu Ukoliko se u tekstu poziva na rezultate istraživanja ili zaključke većeg broja radova bez direktnog navođenja imena autora u tekstu, na kraju rečenice se u zagradi navode prezimena autora i godine objave radova. Primjer: Mnogi autori nastoje objasniti... (Petrović, 2008; Sijerčić-Čolić, 2008; Bikić, 2007). Мoguće je navesti i veći broj autora po istom principu, ali vrlo rijetko se navodi više od tri autora.

3.9. Doslovno preuzimanje dijela teksta drugih autora Kod doslovnog citiranja do dvije linije teksta, uobičajeno je koristiti princip s navodnim znacima.

14

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

Primjer 1: Kamarić i Festić (2008) tvrde: ‘’U upravnom pravu...’’. Primjer 2: ‘’Upravno pravo je...’’ (Kamarić, Festić, 2008). Kod doslovnog citiranja teksta dužeg od dvije linije, češće se koristi princip zasebnog dijela teksta. Preporuka je da se taj citat posebno naznači uvlačenjem teksta, koji je u kurzivu. Primjer 3: Presuda sudije u jednom sporu ne važi samo za taj slučaj. Ona se na osnovu sličnosti i analogije primjenjuje i na nove slučajeve. Ranije presuđeni spor koji se citira kao autoritet, odnosno precedent naziva se case in point. Ovaj postupak protezanja jednom riješenog slučaja na nove ili slične slučajeve obrazložen je teorijom stare decisis. (Karčić, 2007, str. 157).

3.10.

Poglavlja u editovanim knjigama

Ukoliko se poziva na autora poglavlja koje je objavljeno u sklopu knjige čiji je urednik (editor) bio/bila druga osoba, u tekstu treba da bude navedeno ime autora poglavlja i editora. Primjer: U svom radu o kaznenim zakonima u BiH se navodi da... (Babić et al., eds., 2005). Napomena, provjerite u poglavlju 4. kako se u literaturi ispravno navode detalji za editovane knjige.

Sarajevo, 2011. godine <

15

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

3.11.

Sekundarni izvori

Ukoliko se poziva na rad čiji original iz nekog razloga nije bilo moguće pročitati, nego je u radu drugog autora nađena njegova referenca, takav rad postaje „sekundarna referenca“, i kao takvu potrebno ju je navesti: Primjer: Zapravo, suština njegovog razmišljanja o kriminalitetu oslikana je u tvrdnjama da „društvo ima onakve kriminalce kakve zaslužuje“, odnosno „socijalna sredina je mjesto pogodno za vrenje kulture kriminaliteta, a kriminalac je mikrob koji nije ni od kakve važnosti sve dok ne naiđe na vrenje koje izaziva njegovu fermentaciju“. (R. Gassin, 1990, citirano prema Precis Dalloz, Paris Cedex, 1990).

3.12.

Nepoznat autor

U slučajevima kada autor nekog rada nije poznat, koristi se skraćenica Anon. (skr. od Anonymus). Primjer: U istoriji (Anon., 1908) se navodi da је...

3.13.

Nepoznata godina objave rada

U slučajevima kada je nepoznata godina objave rada, koristi se skraćenica n. d. (skr. od no date). Primjer: Powell (n. d.) је uveo...

16

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

3.14.

Tabele i dijagrami

Bilo koji materijali kao što su tabele, grafikoni, dijagrami, slike, skice i sl., koji su preuzeti iz nekog izvora treba da budu navedeni kao takvi. Svaka tabela i dijagram u radu treba da budu označeni brojem, prema redoslijedu po kojem su poredani u tekstu. Također, tabele i dijagrami treba da imaju svoj naslov koji pruža odgovarajuće objašnjenje, dok se referenca navodi ispod njih. Primjer 1: Тabela 1. Tužioci u Bosni i Hercegovini (pregled popunjenosti) Broj predviđenih pozicija

Broj popunjenih pozicija

Broj upražnjenih pozicija

Popunjenost

Tužilaštvo BiH

34

34

0

100%

FBiH

182

177

5

97%

RS

89

87

2

98%

Brčko Distrikt BiH

10

10

0

100%

UKUPNO

315

308

7

98%

Izvor: Visoko sudsko i tužilačko vijeće BiH, Godišnji izvještaj za 2010. godinu. Slike, dijagrami, grafovi, sheme i sl., dakle sve osim tabela, mogu se navesti pod naslovom “Slika”, iza čega slijedi broj, potom objašnjenje, dok je izvor ispod iste.

Sarajevo, 2011. godine <

17

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Primjer 2: Slika 1. Karikatura krivičnog prava

Izvor: Delgado, R., Criminal law cartoons.

3.15.

Radovi koje su objavili različiti subjekti

Kada je rad objavila neka organizacija, udruženje, kompanija, državna institucija, nevladina organizacija i sl., navodi se naziv organizacije i godina objave rada. Prihvatljivo je da se koristi službena skraćenica organizacije u tekstu, s tim da se puni naziv mora navesti prvi put, a skraćenica u zagradi. Primjer: Prvi citat: Ministarstvo unutrašnjih poslova Federacije Bosne i Hercegovine (MUP FBiH) (2009) Drugi citat: MUP FBiH (2009)

18

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

3.16.

Web izvori u tekstu

Ako se citira literatura sa interneta, navodi se autor ili naziv subjekta i godina objavljivanja, ako je to poznato. Ako autor nije poznat, u tekstu se navodi Anon. i godina kada je web stranica postavljena ili ažurirana. Treba povesti računa o tome da se zabunom ne navede datum pristupa web stranici, nego datum objave rada/članka. Primjer 1: Posljednja istraživanja u oblasti prava (Pravni fakultet, Sarajevo, 2011) ukazuju... Primjer 2: Posljednja istraživanja u oblasti prava... (Anon., 2011) ukazuju...

Sarajevo, 2011. godine <

19

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

20

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

4. NAVOĐENJE REFERENCI U LITERATURI Bibliografski podaci o citiranim i referenciranim izvorima navode se u literaturi. U njoj su navedeni i podaci za sve one izvore koji su korišteni za izradu i pisanje rada, a nisu direktno citirani ili referirani u tekstu. Osnovno pravilo je da se navedu svi izvori, abecednim redom, prema prezimenu prvog autora ili po naslovu, ukoliko autor nije poznat. Preporuka je da se svi izvori grupišu u okviru sljedećih sekcija: A. Knjige, Članci, Izvještaji; B. Pravni slučajevi, presude; C. Ostalo.

4.1. Knjige prezime i inicijali imena

godina izdanja

naziv knjige

zarez

izdavač

Karčić, F., 2007, Komparativna pravna historija, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo.

zarez

mjesto izdavanja

tačka

Ispod su navedeni potrebni elementi za navođenje referenci knjiga.

Sarajevo, 2011. godine <

21

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

4.1.1 Knjiga jednog autora Potrebni elementi su: Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov knjige, Izdanje (izdanje se navodi samo u slučaju da se ne radi o prvom izdanju, npr. 4. izd., 3rd еd.), Izdavač, Мјеsto izdavanja knjige (treba da bude naveden grad, a ne zemlja). Primjer 1: Prvo izdanje: Karčić, F., 2007, Komparativna pravna historija, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo. Primjer 2: Drugo izdanje: Muminović, E., 2008, Međunarodno privatno pravo, 2. izd., Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo.

4.1.2 Knjige dvojice autora Potrebni elementi za referenciranje su: Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov knjige, Izdavač, Mjesto izdavanja (treba da bude naveden grad, a ne zemlja). Primjer: Traljić, N./Bubić, S., 2007, Bračno pravo, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo.

22

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

4.1.3 Knjige sa više od tri autora Ukoliko knjiga ima više od tri autora, navodi se ime samo prvog autora i opšteprihvaćena skraćenica et al. Prezime, inicijal(i) imena autora. et al., godina izdanja, Naslov knjige, Izdavač, Mjesto izdavanja (treba da bude naveden grad, a ne zemlja). Primjer: Bago, D. et al., 1991, Osnovi nasljednog prava, PP «TO JE TO», Sarajevo.

4.1.4 Editovane knjige Prezime, inicijal(i) imena autora. u: Prezime, inicijal(i) imena editor(a) (eds.), godina izdanja, Naslov knjige, Izdanje (izdanje se navodi samo u slučaju da se ne radi o prvom izdanju), Izdavač, Mjesto izdavanja (treba da bude naveden grad, a ne zemlja). Primjer: Sijerčić-Čolić, H. u: Babić, М./Šantić-Miletić, A. /Potparić-Lipa, B./ SijerčićČolić, H. (eds.), 2005, Komentari krivičnih/kaznenih zakona u Bosni i Hercegovini, Knjiga I, Savjet/Vijeće Evrope i Evropske komisije, Sarajevo. Skraćenica ed. je nastala od engleske riječi editor (urednik), i u ovom primjeru označava urednika navedene knjige. Isto tako eds. je skraćenica od engl. editors (urednici) i označava da je knjigu uredio veći broj urednika.

4.1.5 Stranica, dio ili poglavlje knjige Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov knjige, Izdanje (izdanje se navodi samo u slučaju da se ne radi o prvom izdanju), Izdavač, Mjesto izdavanja (treba da bude naveden grad, a ne zemlja), poglavlje ili broj stranice.

Sarajevo, 2011. godine <

23

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Primjer za stranicu knjige: Petrović, B., 2008, Kriminologija, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, str. 87. Primjer za stranice knjige koje slijede jedna iza druge: Petrović, B., 2008, Kriminologija, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, str. 87. et seq. str. 88. Primjer za dio knjige: Petrović, B., 2008, Kriminologija, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, str. 38-62. Primjer za poglavlje: Petrović, B., 2008, Kriminologija, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, pogl. 1.

4.1.6 Е-knjiga na internetu Ukoliko je e-knjizi pristupljeno na internetu putem upotrebe šifre, potrebni elementi su: Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov knjige, Izdavač, Mjesto objave, dostupna na: (navesti izvor e-knjige/baze podataka, web adresu ili URL za tu e-knjigu). Pristupljeno: __. Primjer: Fisherman, R., 2005, Тhe Rise and Fall of Suburbia, Castle Press, Chestter, dostupno na: University Library/Digital Library/e-books, http://libweb. anglia.ac.uk/E-books. Pristupljeno: 07. mart 2011. Ukoliko je e-knjiga dostupna na internetu bez ograničenja koristi se ista metodologija kao što je gore navedeno. 24

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

4.2.  Članci 4.2.1 Članak objavljen u stručnom časopisu Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naziv članka, Puni naziv časopisa, broj časopisa, broj stranica od-do. Primjer 1: Gradaščević-Sijerčić, Jasminka, 2007, Zabrana i ograničavanje prava na štrajk u zakonodavstvu BiH, Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu, L, str. 181-195.

4.2.2 Članak objavljen u elektronskom obliku Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naziv članka, Puni naziv časopisa, broj časopisa, broj stranica od-do, dosupno na URL:__. Pristupljeno:__. Ukoliko je članak objavljen samo online, navodimo iste elemente, bez navođenja stranica. Primjer: Meškić, Z./Brkić, A., 2010, Svrha forme ugovora u pravnom prometu nekretnina, Pravna misao, br. 3/2010, dostupno na: http://www.fmp.gov. ba/index.php?part=stranice&id=P402-02&pravna=set. Pristupljeno: 07. mart 2011.

Sarajevo, 2011. godine <

25

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

4.2.3 Novinski članak Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naziv članka, Puni naziv novina, dan i mjesec objave, broj strane i rubrike. Primjer: Arifagić, H., 2011, Prava intelektualnog vlasništva: zaštitom do bržeg rasta, Oslobođenje, 31. april, str. 32.

4.2.4 Novinski članak na internetu Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naziv dokumenta ili strane, Puni naziv novina, dostupno na URL:__. Pristupljeno:__. Primjer: Arifagić, H., 2011, Prava intelektualnog vlasništva: zaštitom do bržeg rasta, Oslobođenje, dostupno na URL: http://oslobodjenje.ba/index. php?id=14648. Pristupljeno: 13. april 2011. Dobra praksa podrazumijeva da ćete za svoju arhivu napraviti kopiju članka na koji se pozivate.

26

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

4.3.  Druge vrste dokumenata 4.3.1 Konferencijski materijal Radi se o materijalu koji je stavljen na raspolaganje učesnicima konferencije (npr. prezentacije), a nije izdat. Potrebni elementi za navođenje ovog oblika materijala su: Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov materijala, vrijeme i mjesto održavanja konferencije. Primjer: Totomanova, A., 2011, Politika, strategija, principi i dobre prakse u opštem menadžmentu univerziteta, 11-12. maj, Sarajevo.

4.3.2 Konferencijski zbornici Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov rada, broj stranica od-do u: (naziv zbornika), vrijeme i mjesto održavanja konferencije, izdavač, mjesto izdavanja. Primjer: Povlakić, M./Softić-Kadenić, D., 2011, Nova rješenja Zakona o stvarnim pravima Republike Srpske u pogledu hipoteke – stari problemi?, 142-157 u Zbornik radova Aktualnosti građanskog i trgovačkog zakonodavstva i pravne prakse, br. 9, 17., 18. i 19. juni 2011, Neum, Pravni fakultet Sveučilišta u Mostaru, Mostar.

4.3.3 Diplomski rad, magistarski rad i disertacija Pravilo pri upotrebi ovih materijala je da se navode sljedeći podaci:

Sarajevo, 2011. godine <

27

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Prezime, inicijal(i) imena autora., godina izdanja, Naslov rada, vrsta rada, Fakultet, Univerzitet, Mjesto. Primjer 1: Grbo, Z., 2006, Javne nabavke u uporednom pravu, doktorska disertacija, Pravni fakultet, Univerzitet u Sarajevu, Sarajevo. Primjer 2: Mešević, I. R., 2006, Komunitarni žig, magistarski rad, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo.

4.3.4 Zakonodavni i sudski akti Ukoliko se citiraju zakonodavni i sudski akti, navode se sljedeći podaci: Zakoni: Naslov zakona, Naslov publikacije u kojoj je zakon objavljen, broj/godina ili broj i datum. Primjeri: Zakon o upravnim sporovima Bosne i Hercegovine, Službeni glasnik Bosne i Hercegovine, br. 19/02 i 88/07. Zakon o zaštiti topografije integrisanih kola, Službeni glasnik Bosne i Hercegovine, br. 53 od 29. juna 2010. Presude: Presude se prevashodno trebaju citirati iz zvaničnih zbirki presuda (bilteni sudske prakse) ili specijaliziranih časopisa za sudsku praksu. bilteni sudske prakse: Naziv presude, Naziv biltena, svezak (broj) i godina, broj stranica od-do. 28

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

Primjer: Presuda Vrhovnog suda Federacije Bosne i Hercegovine, broj: 070-0-Kžž09-000013 od 10. 03. 2010, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda FBiH, br. 1/2010, 7-8. časopisi: Naziv presude, naziv časopisa, svezak (broj), godina i mjesto izdavanja, broj stranica od-do. Primjer: Presuda Kantonalnog suda Travnik, broj: GŽ 436/04 od 19. 04. 2005, Domaća i strana sudska praksa, januar-februar 2010, Sarajevo, 51-52.

4.3.5 Publikacije i izvještaji organizacija Kada se citiraju publikacije organizacija i drugi izvještaji, navodi se: Prezime, inicijal(i) imena autora, urednika ili tijela odgovornog za dokument., godina izdanja, Naslov, Naslov dokumenta: podnaslov, Izdavač, Mjesto izdavanja. Primjer: Deloitte, 2009, Survey of Health Care Consumers: Кey Findings, Strategic Implications, Deloitte, Washington.

4.3.6 Akti organa Evropske unije 4.3.6.1 Direktive Naziv direktive, Sl. glasnik EZ [od 01. 02. 2003 Sl. glasnik EU] oznaka i broj citiranog sl. glasnika, str. (broj stranica od-do).

Sarajevo, 2011. godine <

29

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

Primjer: Direktiva 2001/29/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 22. maja 2001. godine o harmonizaciji određenih aspekata autorskog prava i srodnih prava u informacionom društvu, Sl. glasnik EU L 167, str. 10–19.

4.3.6.2 Uredbe Naziv uredbe, Sl. glasnik EZ [od 01. 02. 2003 Sl. glasnik EU] oznaka i broj citiranog sl. glasnika, str. (broj stranica od-do). Primjer: Uredba (EZ) br. 207/2009 Evropskog savjeta od 26. 02. 2009. godine o komunitarnom žigu (kodificirana verzija), Sl. glasnik EU L 78, str. 1-42.

4.3.6.3 Odluke Suda EU Ukoliko je presuda objavljena u jednom od tri sveska (I-Presude i mišljenja Evropskog suda zajedno sa mišljenjima generalnih advokata; II-Presude Opšteg suda [raniji Sud prve instance]; II-Presude u oblasti javne službe) biltena sudske prakse Suda EU (European Court Reports) referencira se na sljedeći način: Naziv presude, broj predmeta, Bil. (godina izdanja biltena presuda), svezak (broj) - stranica (broj). Primjer: Peek & Cloppenburg KG/Cassina SpA, C-456/06-, Bil. 2008, I-2731. Ukoliko presuda još nije objavljena u biltenima sudske prakse Suda Evropske unije (EU), potrebni elementi su: Naziv suda (Evropski sud/Opšti sud/Sud za javnu upravu), naziv presude, broj predmeta, datum donošenja presude.

30

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

Primjer: Evropski sud, Portakabin Ltd, Portakabin BV/Primakabin BV, C-558/08, 08. 07. 2010.

4.3.6.4 Dokumenti Evropske komisije Naziv dokumenta, COM (skraćeni naziv za Komisiju) godina (u zagradi) broj dokumenta i naznaka verzije (final), datum. Primjer: Zelena knjiga - EU okvir za korporativno upravljanje, COM (2011) 164 final, 05. 04. 2011.

4.3.7. Saopštenje za medije Saopštenja za medije se mogu navoditi u štampanoj i elektronskoj formi. Štampani izvor: Naziv organizacije koja objavljuje saopštenje, godina objave, Naslov (Saopštenje za medije), datum objave. Primjer: Centralna banka Bosne i Hercegovine, 2011, Podaci o kartičnom poslovanju u BiH (Sаopštenje zа medije), 16. mart 2011. Еlektronski izvor: Naziv organizacije koja objavljuje saopštenje, godina objave, Naslov (Saopštenje za medije), datum objave, dostupno na URL:__. Pristupljeno:__. Primjer: Centralna banka Bosne i Hercegovine, 2011, Podaci o kartičnom poslovanju u BiH (Sаopštenje zа medije), 16. mart 2011, dostupno na URL: http://www.cbbh.ba/index.php?id=754&lang=bs. Pristupljeno: 16. mаrt 2011. Sarajevo, 2011. godine <

31

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

4.4.  Web stranica Kada se navode reference izvora preuzetih s web-a, navodi se potpuna web stranica s koje ste na bilo koji način preuzeli neki materijal. Navodi se sljedeće: Autor ili izvor, godina objave, Naslov dokumenta ili web stranice, dostupno na URL:__. Pristupljeno:__. Ukoliko je URL predugačak, navedite detalje koji će omogućiti čitaocu da pristupi materijalu preko centrale web stranice (tj. homepage). Primjer: Institut za intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine, 2010, Pravilnik o postupku za priznanje žiga, dostupno na: http://www.ipr.gov.ba/www/ documents/Pravilnici/pravilnik_zig_bos.pdf. Pristupljeno: 07. mart 2011.

4.5.  Navođenje referenci kada nema podataka Ukoliko niste sigurni kad je određeni materijal objavljen, provjerite sadržaj i navedene reference, kako biste približno odredili kada je materijal objavljen, npr: 2004? Moguća godina 188- Decenija sigurna, ali ne i godina 199? Мoguća decenija Ukoliko nije poznato ko je autor, ko je izdavač ili koje je mjesto izdavanja, u tom slučaju navodimo sljedeće: Anon Autor nije poznat (skr. od engleske riječi Anonymus) s.l. Nije poznato mjesto objave (Latinski: since loco) s.n. Nije poznat izdavač (Latinski: sine nomine) n.d. Nema datuma (skr. od engleske riječi No date)

32

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

5. LITERATURA A. KNJIGE Anić, V./Klaić, N./Domović, Ž., 2001, Rječnik stranih riječi, Biografika a.d. Subotica, Beograd. Arslanagić, M./Kadić, S., (eds.), 2010, Priručnik za navođenje izvora u naučnim i stručnim radovima, Ekonomski fakultet, Sarajevo. Harris, R., 2001, The plagiarism handbook: strategies for preventing, detecting and dealing with plagiarism, Pyrczak Publishing, Los Angeles. Klaić, Bratoljub, Veliki rječnik stranih riječi, izraza i kratica, Zora, Zagreb Klajn, I./Šipka, M., 2008, Veliki rečnik stranih reči i izraza, Prometej, Novi Sad. Rehbinder, M., 2004, Urheberrecht, 13. izdanje, C.H. Beck, Minhen. Ulmer, E., 1980, Urheber-und Verlagsrecht, 3. izdanje, Springer Verlag, Berlin, Heidelberg. Zelenika, R., 2000, Metodologija i tehnologija izrade znanstvenog i stručnog djela, 4. izd. Ekonomski fakultet, Rijeka.

Sarajevo, 2011. godine <

33

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

B. OSTALO Anglia Ruskin University, University Library, 2010, Guide to the Harvard Style of Referencing, dostupno nа URL: http://libweb.anglia.ac.uk/referencing/files/Harvard_referencing_2010. pdf. Pristupljeno: 13. april 2011. Bournemouth University, 2010, BU guide to citation in the Harvard style, dostupno na URL: http://www.bournemouth.ac.uk/library/citing_ references/docs/Citing_Refs.pdf. Pristupljeno: 13. april 2011. Central Queensland University, 2007, Harvard (author-date) referencing guide, dostupno na URL: http://www.library.uow.edu.au/content/groups/ public/@web/@health/documents/doc/uow025425.pdf. Pristupljeno: 10. april 2011. Delgado, R., Criminal law cartoons, dostupno na URL: http://www. cartoonstock.com/directory/c/criminal_law.asp. Pristupljeno: 23. juni 2011. Visoko sudsko i tužilačko vijeće BiH, Godišnji izvještaj za 2010. godinu, dostupno na URL: http://www.hjpc.ba/intro/gizvjestaj/pdf/ VSTVBiHGI2010web.pdf. Pristupljeno: 21. juni 2010.

34

> Sarajevo, 2011. godine

PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA <

Sarajevo, 2011. godine <

35

> PRIRUČNIK ZA NAVOĐENJE IZVORA U NAUČNIM I STRUČNIM RADOVIMA

36

> Sarajevo, 2011. godine