Pravni Akti - Seminarski
December 13, 2022 | Author: Anonymous | Category: N/A
Short Description
Download Pravni Akti - Seminarski...
Description
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
PREDMET:
Osnovi prava
Tema:
Pravni akti
Student: Mulaosmanovićć Zajim Mulaosmanovi Br. indexa : III-178/07
Mentor: prof.dr. Biljana Petrović Ocjena: 5 6 7 8 9 10
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
1.
Uvod
Pod pojmom pravnog akta podrazumijeva se akt normavnog karaktera (skup pravnih normi) koji je iskazan i uobličen u odgovarajućoj formi, i koji uređuje neku objekvnu pravnu situaciju između subjekata prava. U pravnoj teoriji i pravnoj nauci različito je denisan pojam pravnog akta. Tako se, primera radi, pravni akt uzima kao sredstvo stvaranja i primjene prava. Strukturu pravnog akta čine dva elementa:“Psihički akt – odluka volje i spoljni akt – izjava volje.“ materijalno (osposobljeno) u pravnom aktu su veoma komplementarn komplementarni i (dali postojiPsihičko slaganjeivolje i izjave volje) volje ) i oni se samo metodološki mogu razdvaja i razlikova pošto „Donošenje pravnog akta je uisnu mješovit psiho-zički proces, sastavljen od istovremenog ili kratkovremeski sledujećeg mnoštvta radnji-mišljenja, osjećanja, volje, pokreta, glasa i slično“.Materijalizacija pravnog akta , koji je nastao kao unutrašnji (psihički) akt, vrši se njegovim izgovaranjem, pisanjem, simboličkim simboličkim i drugim saopštavanjem. saopštavanjem. Dakle, pod pravnim aakma kma se misli na pisane jezičke oblike ili tekstove koji sadrže pravne norme – normavni pravni akt, ali se misli i na ljudske l judske radnje koje imaju pravna dejstva – pravne radnje. Tako da se može reći da je pravni akt uobličen i uređen tekst koji sadrži jednu ili više pravnih normi. U savremenim pravnim sistemima, pravni ak se najčešće izražavaju u pisanom obliku i pisanim tekstovima. Prednos ovakvih načina izražavanja pravnih normi su višestruke: 1. Pisa Pisani ni tekst tekstovi ovi omog omogućava ućavaju ju jasno jasno,, trajno i obje objekvnij kvnijee iskaziv iskazivanje, anje, oču očuvanje vanje i razumevanje pravnih normi, koje bi inače, da nisu napisane ostale nedovoljno određene. 2. Pisa Pisani ni tekst tekstovi ovi omog omogućava ućavaju ju da se zajedn zajedno o i istovreme istovremeno no iska iskaže že veći broj pra pravnih vnih nor normi mi koje regulišu (pokrivaju ili usmeravaju) jedan ili više srodnih društvnih odnosa kao i da se one lakše smisleno povežu. 3. Pisa Pisani ni ak omog omogućava ućavaju ju da se pravne no norme rme izraze izraze precizn preciznoi oi opširn opširnije, ije, a po potre potrebi bi da se uz njih i pisano obrazloži njihovo donošenje – kao k ao što se radi u presudama, u pravnim repenjima i ponekad u pravnim poslovima.
2
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
4. Pisa Pisani ni tekst tekstovi ovi olakš olakšavaj avaju u objavlj objavljivanj ivanjee i širenje prav pravnih nih norm normi,i, što znači i njiho njihovo vo bolje upoznavanje upoznavan je od strane adresata. Pravni ak se mogu sabra po određenoj srodnos i objavljiva u štampanoj formi ili elektonskom obliku.
2.
Sadrži ržina i forma pravnog akta
U pravnoj nauci se pravi razlika između sadržine i forme pravnog akta: 1. Sadr Sadržina žina je za zaprav pravo o ono što čin činii „Mater „Materiju“ iju“ pra pravnog vnog akt aktaa i ona ima dv dvaa dijela dijela:: Glavn Glavnii i sporedni dio. a) Glavni dio pravnog akta predstavlja jedna odluka razuma i volje (tzv. izjava volje) koja izaziva određene pravne posledice, donosi promjene u pravnom poretku, što prakčno znači da stvara, mijenja ili ukida izvjesna prava i obaveze pravnih subjekata. Po glavnom elementu sadržine pravni ak se dijele na dvije osnovne grupe. Prvu grupu čine ak kojima se stvaraju pravne norme. Drugu grupu čine ak kojima se postavljaju uslovi za primjenu pravne norme. b) Sporedni dio-element sadržine pravnog akta čini „Označavanje samog akta kako bi se što tačnije odredilo njegovo mjesto u pravnom poretku, a samim m i njegovo dejstvo “. Obično se označava označava vrsta pravnog aakta, kta, koji ga je subjekat don donio, io, pravni osnov donešenja, mjesto i vrijeme donešenja, postupak po kom je donijet, u kom cilju se donosi i sl. 2. Form Formaa prav pravnog nog akt aktaa deni deniše še se kao „Sk „Skup up mat materija erijalnih lnih sre sredsta dstava va (činila (činilaca) ca) i post postupaka upaka (načina) kojima se on u stvari izražava“ ili što je u osnovi isto, kao oblik postajanja i postojanja pravne norme ili koje druge, pojmom akta obuhvaćene sadržine. Često se u pravnoj teoriji isču i sču tri osnovna elementa iz kojih se sastoji svaki oblik pravnog akta. Oblik ili formu pravnog akta određuju: organ za donošenje pravnog pravnog akta, postupak donošenja pravnog akta (procedure potrebne za njegovo donošenje) i materijalizacija pravnog akta (podesnost za čulno opažanje i izražavanje pravnog akta). Nadležnost (organ) za donošenje pravnog akta predstavlja ovlašćenje i obavezu određenih subjekata da donese pravne akte. Razlikuju se dve glavne vrste subjekata nadležnih za donošenje pravnih akata; jednu vrstu čine državni organi, a drugu, tzv. nedržavni subjek. 3
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
Postupak po kom se pravni ak donose obuhvata one konkretne radnje pomoću kojih tvorac mora ovaj da stvori. Postupak donošenja pravnog akta može bi: složen ili jednostavan, redovan ili skraćen, dugotrajan ili kratak, svelanakta, ili unaprijed i strogo određen, što zavisi odakt i subjekta donošenja, značaja pravnog i od togapredviđen da li je u pitanju javni ili privatno pravni sl.
3.
Materijalizacija pr pravnog ak akta
Materijalizacija pravnog akta sastoji se u preduzimanju materijalnih (tjelesnih) radnji ili upotrebi drugih sredstava kojima se akt izražava i čini trajnim. Najčešće se pravni akt ispoljava jezikom, ali to mogu bi i drugi materijalni materijalni znaci podesni za čulno opažanje opažanje i razumijevanje njegove sadržine. Odnos forme i sadržine pravnog akta nalazi se u centru pažnje pravne tehnike, pravne nauke i pravne hermeneuke. Pravna tehnika može da znači svojevrsnu vešnu primjene pravnih propisa na konkretne slučajeve; ona može da znači i formalno ostvareno pravo. Pravna nauka bavi se, takođe, odnosom forme i sadržine pravnog akta i ona je doprinela nastajanju nove pravne discipline koja se zove nomotehnika. Nomotehnika izučava pravilnos i daje uputstva za valjano jezičko i „tehničko“ uobličavanje pravnih akata. Hermeneuka prestavlja tumačenje pravne norme: ona obuhvata objašnjenje, traženje smisla i uobličavanje pravne norme kao značenjske tvorevine.
4.
Opš pravni ak
Opš pravni akt je svaki akt koji sadrži opštu pravnu normu (jednu ili više njih) na osnovu koje se stvaraju i iz koje proizilaze pojedinačni pravni ak, odnosno pojedinačne pravne norme. Zbog svog položaja utvrđenog u pravnom poretku, ovi ak određuju nastanak i sadržinu pojedinačnih pravnih normi i akata, te se zbog toga simbolično nazivaju „izvorom prava“. U formalnom smislu, pod izvorom prava se smatra opš pravni akt. Kao izvori prava pojavljuju se tri oblika; -Formalni izvori prava- stvaranje i oblikovanje samih pravila -Materijalni (sociološki) izvori prava- realan uzrok nastanka pravnog akta -Idejni (aksiološki)izvori prava- ciljevi koje djelovanjem prava želimo dosći Svi ovi izvori prava često dolaze u sukob, ali je veoma bitan i sklad između njih. 4
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
Unaprijed donijet opš pravni akt obezbeđuje pravnom subjektu izvjesnost kako se treba ponaša. Ovajak akt„sistemskog sve slučajeve u odnosu(na na subjekte reguliše na is način. Opš pravni ak su veoma često karaktera“ primer, zakon o obligacijama).
4. 4.1. 1. Hije Hijera rarhi rhija ja op opš šh hp pra ravn vnih ih ak akat ataa Pravni sistem karakteriše skup normi koje međusobno stoje u stogim hijerarhijskim odnosima – kao više i niže norme. Razlika između višeg i nižeg pravnog akta naziva se pravna snaga i njoj je adekvatan položaj pravnog akta kao nadređenog i kao podređenog. Pravna snaga jednog pravnog akta (norme) jeste njegov položaj nadređenos ili podređenos prema drugim pravnim akma (normama) u hijerarhijskoj lestvici pravnog sistema. Drugim riječima; pravna snaga pravnog akta može se odredi kao mjera ucaja koju jedan akt vrši na druge (od njega niže) akte, i kao mjera ucaja koju trpi od drugih (u odnosu na njega) viših akata. Spolja posmatrano, pravni akt ima onoliku snagu kolika je moć organa koji ga donosi, ili pravna snaga akta zavisi od njegove forme, a ne od njegove sadržine. Ako is organ donesi više pravnih akata onda je kriterijum za pravnu snagu postupak u kom je donijet. Načelo hijerarhije akata i normi jedno je od najvažnijih u izgradnji pravnog sistema i stvaranju pravnog poretka. Opš pravni ak sadrže opšte pravne norme i oni „Usmjeravaju ponaša ponašanje nje nekih grupa ili kategorija subjekata“, dok individualni pravni ak sadrže individualne pravne norme , a to znači da uređuju ponašanje imenom i prezimenom ozačenih subjekata. Svaki pravni akt ima određenu pravnu snagu snagu – veću ili manju, kao i svoj položaj – viši ili niži, u pravnom sistemu; primera radi, hijerarhijska lestvica državnih pravnih akata potpuno odgovara hijerarhijskoj lestvici državnih djelatnos i državnih organa. Svaki viši organ stvara višu vrstu akta, kao što svaki niži otgan stvara nižu vrstu pravnog akta: 1. Us Usta tavo votv tvor orac ac – u ust stav av 2. Zako Zakono noda dava vacc – za zako kon n 3. Šef Šef drž držav avee – u uka kazi zi 4. Vla Vlada – u ure red dbe 5
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
5. Minis Ministars tarstva tva – prav pravilinici ilinici,, odl odluke, uke, n nared aredbe, be, u upust pustva va 6. Op Opšn šnske ske sskup kupšn šnee – st stau au,, od odluk lukee 7. Sudo Sudovi vi – p pre resu sude de 8. Niž Nižii upr upravn avnii org organ anii- up uprav ravna na re rešen šenja ja Pravna snaga svakog akta je (jednako kao i vlast svakog državnog organa) i relavna i relaciona. Opš pravni ak su pretežno viši ak, dok su individualni pravni ak niži u pravnom sistemu. Opš pravni ak ili propisi, kao sto su: ustav, zakoni, uredbe, pravilnici, naredbe, statu, kolekvni ugovori, pravni običaji itd,nazivaju se formalnim izvorima prava, a iz kojih izviru svi niži opš i svi individualni i ndividualni pravni ak, kao što su presude, rješenja i pravni poslovi. Mjesto pravnih akata na hijerarhijsoj lestvici zavisi od pravne snage, a mjesto na hijerarhijskoj lestvici državnih organa zavisi od stepena tj. količine vlas. Hijerarhija opšh pravnih akata odnosno formalnih izvora prava najčešće polazi od ustava kao najvišeg pravnog akta države, zam sledi zakon, potom dolaze podzakonski ak i u nižim hijerarhijskim redovima slede ak društvenih organizacija i subjekata.
4.2.
Ustav
Naziv „ustav“ vodi porijeklo od lanske riječi „constuo“ što znači carska uredba, ustav(Ciceron). U ančkoj lozofskoj misli kod Platona i Aristotela sreću se razmatranja o ustavima grčkih državica – Polisa. Izraz „ustav“ upotrebljava se prvenstveno u značenju osnovnih obilježja poličkog uređenja konkretnog Polisa. Ovim nozivom ne označava se pravni akt, već konkretan sistem državnog i društvenog uređenja Polisa. I Aristotel razlikuje pravila o državnom i društvenom uređenju i pravila kojima se uređuju ovlašćenja koja pripadaju pojedinim organima vlas(nomoi). Ustavi se najčešće pojavljuju u obliku pisanih akata kojima se jamče slobode i prava pojedinaca, ograničava javna vlast i uređuju odnosi između organa vlas. Ideja ustava poče iz tri izvora. Prvi je postojanje jednog izvornog, višeg zakona – prirodnog ili božanskog. Drugi izvor jesu lična prava koja je trebalo zaš jednim, posebno jakim zakonom ili ustavom. Treći izvor predstavlja povelje(charter) ili pisani dokumen. Ustavi se tako pojavljuju u funkciji pisanih pravnih akata kojima se jamče slobode i prava pojedinaca, ograničava javna vlast i uređuju odnosi između javnih vlas. U pogledu pojma ustava, pravim razliku između ustava u materijalnom i usta ustava va u formalnom smislu. Pod ustavom u materijalom (ili širem) smislu podrazumijeva se: 6
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
Skup normi (pravila) kojima se uređuju odnosi društvene organizacije u jednoj poličkoj zajednici, način vršenja državne vlas u njoj, kao k ao i granice državne vlas. Mogu se razlikova dva stanovišta o pojmu ustav u materijalnom smislu. Prva stanovište vezuje pojam materije ustava za državu, a drugi za društvo. Pod ustavom u formalnom (užem) smislu podrazumijeva se: Formalni pisani opš pravni akt najjače snage. Za pojam ustava u formalnom smislu bitno je da je sadržaj ustava pismeno ksiran, da ga je donio ustavotvorni organ po ustavotvornoj proceduri. Ustav u materijalnom smislu (kao širi pojam) obuhvata i ustav u formalnom smislu (kao uži pojam). U ustavnoj teoriji postoje različite klasikacije ustava (izvedena prema formalnim kriterijumima): pisani i nepisani ustavi; kodikovani i nekodikovani ustavi; čvrs i meki ustavi; oktroisani ustavi, ustavi paktovi, narodni ustavi; nominalni i semančki ustavi i sl. Ustav kao najviši pravni akt u svakom slučaju sadrži: norme o osnovnim poličkim i socijalnim pravima i slobodama čovjeka i građanina; osnovne norme o ekonomskom sistemu (vlasništvo, ustanovljavanju ju (konstuisanju) državne organizacije.novac, tržište, planiranje); norme o ustanovljavan Sa ustavom kao pravnim aktom najviše pravne snage, normavnim temeljem države (nazvanim još i „najvišim zakonom“), svi ostali pravni ak, prema „principu ustavnos“, moraju bi saglasni, formalno i materijalno. Budući da je ustav najviši pravni akt, on se donosi u jednoj složenoj proceduri i, za razliku od svih drugih opšh pravnih akata(formalnih izvora prava), po jednom složenijem postupku. postupku. Iz tog razloga, u sam samim im ustavima posta postavlja vlja se teži postupak za njegovu promjenu, nego što je postupak za promjenu zakona.
4.3.
Zakon
Pod zakonom se podrazumijevaju svi pisani pravni ak. Zakon je akt najviše pravne snage poslije ustava. U narodnom jeziku izraz „zakon“ ima jedno šire značenje, koje je idenčno značenju izraza „pravo“. U pravnom jeziku zakonom se naziva samo onaj, poslije ustava najviši opš pravni akt koji donosi skupšna narodnih poslanika (predstavnika), (predstavnika), a to je parlament ili kongres, po jednom posebnom (zakonodavnom) (zakonodavnom) postupku, u obliku zakona. To je tzv. zakon u formalnom smislu. Suprotno zakonu u formalnom smislu, zakon u materijalnom smislu najčešće postoji kao „zajednički imenitelj“ kojim se označavaju „svi opš pravni ak“. Usled te nepreciznos pojam zakona uzima se u jedinstvu materijalog i formalnog smisla. Na evropskom tlu najstariji pojam zakona sreće se kod sosta. Svi zakoni treba da budu formalno i materijalo u skladu sa ustavom – načelo ustavnos. A oni sami jesu opet osnove svih ostalih normavnih pravnih akata, državnih i nedržavnih, shodno principu ili načelu zakonitos.
7
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
4.3.1.
Podzakonski ak
Izrazom „podzakonski pravni ak“ nazivaju se državni opš ak niži od zakona koje donose izvršno-polički , upravni i lokalni organi samouprave. Drugim riječima „podzakoniski opš pravni ak su ak koje donose državni organi, a koji su niži od zakona. Ovi ak obuhvataju brojne i različite akte koji imaju i određene zajedničke karakteriske“ Te zajedničke karakteriske su sledeće: - Pra Pravna vna sna snaga ga po podza dzakon konskih skih o opš pšh h ak akata ata man manja ja je o od d za zakon konaa -
Po Podz dzak akon onsk skii op opš š aak k p pro rois isču ču iz zzak akon onaa
-
Nji Njih hd dono onose se p prve rvenst nstven veno o iz izvrš vršni ni i upr upravn avnii or orga gani ni Pod Podzak zakons onski ki aak k d dono onose se ssee na nakon kon don donoše ošenja nja zakon zakonaa
-
Pod Podzak zakons onski ki ak ak don donose ose sse, e, na najče jčešće šće,, u cilj cilju u pr primj imjene ene zzako akona na
Zajednička odlika svih podzakonskih akata je sledeća: to su pravni ak slabije snage od ustava i zakona koji stoje u funkciji primjene zakona. 1. Uredbe su najviši podzakonski (opš) pravni ak (poslije zakona). Uredba je akt koji donosi uredbodavni organ(vlada) organ(vlada) po uredbodavnom postupku u obliku uredbe koja sadrži opštu pravnu normu. Uredba mora da bude u skladu sa zakonom i ustavom. Uredbe konkrezuju odredbe zakona, tako da u praksi na jedan zakon dolazi mnoštvo uredbi.Uredbe radi izvršenja zakona donose organi izvršne vlas na osnovu generalnog ovlašćenja, sadržanog u ustavu, ali i posebnog ovlašćenja utvrđenog u zakonu. Uredbe za slučaj nužde donosi izvršni organ vlas(vlada ili šef države) u slučaju nekog vanrednog stanja, neposredne ratne ratne opasnos ili rata. Njihovo vremensko dejstvo vezuje se uz okolnos koje su izazvale donošenje uredbe po nuždi. 2. Odluka (npr odluka o kućnom redu i miru) je naziv za opšte akte koje donose razni organi među njima – parlament, vlada i ministarstva. Za lokalnu upravu i samoupravu osobito su važne odluke opšnskih skupšna, kojima se regulišu glavni predme iz nadležnos h najviših jela lokalne vlas.
8
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
3. Pravilnik predstavlja zajednički naziv za mnogobrojne akte državnih i nedržavnih organa. On označava izvor prava, na primer, kada je najviši propis uprave. (pravilnik o načelima za organizaciju opšnskih vatrogasnih jedinica). 4. Naredba je izvor prava kada reguliše pojedninačnu situaciju na opš način (naredba o ograničavanju saobraćaja za pojedine vrste vozila na javnim putevima) 5. Uputstva regulišu način rada i izvršenje poslova uprave, ona imaju interni karakter. Podzakonski ak moraju bi formalno i sadržajno usklađeni sa ustavom i zakonima, ali i međusobno prema njihovoj hijerarhiji.
4. 4.3. 3.2. 2.
Opš Opš ak ak dr druš uštv tven enih ih orga organi niza zaci cija ja
Opš pravni ak koje donose razne društvene organizacije ( privredna preduzeća, trgovačka društva, zdravstvene, prosvjetne, kulturne, sportske i druge organizacije i udruženja) čine nedržavno, društveno, više ili manje autonomno pravo. Stepen autonomije ove normavne delatnos zavisi od toga koliko su organizacija i rad društvenih organizacija državno normirani, normirani, a koliko im državni propisi ostavljaju slobode da same, vlasm akma, uređuju svoje unutrašnje i međusobne odnose. Svaka društvena organizacija ima svoja pravila i konstuiše se kao organizacija i kao k ao pravno lice upravo putem h pravila. Statut je njihov temeljni akt. To je osnovni osnovni opš akt, neka vrsta „ustava“ organizacije. Osim statuta, kao svojih temeljnih i konstuvnih pravnih akata, društvene organizacije donose i druge pravne akte koji su im potrebni za funkcionisanje – npr. pravilnik o radu (radnim mjesma, radnoj i disciplinskoj odgovornos, platama i dr.) ili poslovnike o radu pojedinih organa pravnog lica (skupšne, upravnog odbora i dr.)
4.3.3.
Običajno p prravo
Običajno pravo je jedan specičan skup opšh pravnih normi koji predstavlja izvor prava u odnosu na individualne pravne akte. Običajno pravo su opšte norme koje nastaju više ili manje spontano, neorganizo-vano, neorganizo-vano, dugotrajnim ponavljanjem ponašanja, ponašanja, kada se ustali svijest obaveznos ponašanja u najvažnijim i koniktnim odnosima globalnog društva ili nekih posebnih ljudskih zajednica, a izražavaju se fakčkim ponašanjem i usmeno.
9
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
U srednjem vijeku običaj je glavni izvor prava, a danas na konnentu, u evropskom pravu, običaj je na dnu hijerarhijske lestvice izvora prava, dok u anglosaksonskom pravu običaj predstavlja značajan izvor prava.
5.
Pojedinačni pravni ak
5.1. 5. 1.
Poja Pojam m poj pojed edin inač ačno nog g pra pravn vnog og akt akta a
Pojedinačni pravni akt je onaj pravni akt koji stvara ili sadrži pojedinačnu normu, bilo u cjelini ili djelimično. Pojedinačni (individualni) pravni ak jesu pisani tekstovi ili usmeni iskazi koji sadrže individualne pravne norme, tj. Norme za konkretne odnose, između subjekata određenih imenom i prezimenom. U pravnoj teoriji često se sreće podjela pojedinačnih pravnih akata na potpune pojedinačne akte i nepotpune pojedinačne akte. Potpuni pojedinačni ak stvaraju oba normavna elementa, tj. pojedinačnu dispoziciju i pojedinačnu sankciju. Nepotpuni pojedinačni ak stvaraju samo pojedinačnu dispoziciju ili sankciju.
5.2. 5. 2.
Vrst Vrste e poje pojedi dina načn čnih ih pra pravn vnih ih a aka kata ta
Postoje čeri glavna pa individualnih pravnih akata; ukaz, sudska presuda, upravno rešenje i pravni posao. Prva su tri pa državni ak, a pravni posao je pravni akt zičkih lica, društvenih pravnih lica, ili države. 5.2.1
države ave odlučuje o poslovima iz svoga svoga djelokruga– Ukaz je pravni akt kojim šef drž promulgira zakone, postavlja diplomate, daje pomilovanje, dodeljuje ordenje itd. To je akt visoke pravne snage, ali nije opš pravni akt, već sadrži pravnu normu za konkretan odnos.
Tako, na primer, ukaz o pomilovanju glasi uvijek na ime i prezime određenog osuđenika (za razliku od zakona o amnesji koji oslobađa od izdržavanja kazne ili smanjuje kaznu čitavnoj kategoriji osuđenika). 5.2.2.
Sudska pr presuda
Presuda je glavna vrsta sudskog akta kojom se, uvijek na temelju zakona ili drugih opšh akata , rješava jedan sudski spor i određuju se sankcije u: krivičnom, građanskom, 10
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
trgovačkom, upravnosudskom ili drugom sudskom postupku. Presuda sadrži individualnu normu koja postavlja pravne obaveze i pravna ovlašćenja strankama u konkretnom sporu, odnosno, presuda je individualni pravni akt koji utvrđuje da li je tuženi učinio delikt za koji je tužen i, ako ga je učinio, sa kakvim stepenom krivice ga je učinio i kako treba da bude kažnjen. U sistemu tzv. konnentalnoevropskog prava, kojem pripada i naše pravo, presuda je uvijek pojedinačni pravni akt; ona se odnosi, kao norma, samo na imenovane stranke na koje je adresirana 5.2.3.
Upravno rj rješenje
Upravno rješenje je vrsta upravnog akta kojim državni organi ili nedržavni organi odlučuju, odlučuju, na osnovi zakona i drugih opšh akata, o individualnim stvarima iz njihovog djelokruga. djelokruga. Upravno rješenje donosi se u posebnom, zakonom propisanom upravnom postupku. Ono načelno ima is sastav (strukturu) kao presuda i može se osporava zbog formalne i materijalne nezakonitos, i to prvo žalbom na viši upravni organ, a zam tužbom u sudu.
6.
Akv Akvno no i re retr troa oak kvn vno o va važe ženj njee pr prav avni nih h akat akataa
Važenje ili obaveznost pravne norme odvija se nužno u određenim vremenskim, personalnim i prostornim okvirima ili u tzv. „sferama važenja“. Norme uviek važe u određenom vremenu (od-do) za određene osobe na određenoj teritoriji. Kod vremenskog važenja postoje dva krljučna momenta: kada norma počinje i kada prestaje da važi. Norma može da počne da važi na sledeće načine: a) od trenutka njenog izglasavanja ili izricanja; b) od trenutka njenog objavljivanja ili uručivanja adresatu; c) nakon proteka određenog roka, npr. 15 dana, nakon objavljivanja ili uručivanja adresatu; d) retroakvno(unazad) retroakvno(unaza d) od nekog vremena prije njenog donošenja. Pravna norma može presta da važi, takođe, na više načina: a) izričim ukidanjem, tako da se donese nova norma u kojoj se kaže da ona prethodna prestaje da važi; b) prećutnim ukidanjem, tako da se donese nova norma iste ili il i više pravne snage koja uređuje is odnos na drugačiji način, ali na toj novoj normi ne kaže da ranija norma prestaje da važi; c) istekom vremena važenja, ako je to ono u samom aktu određeno; d) revolucionarnim obaranjem pravnog sistema; e) zbog dugotrajne neekasnos pravne norme. Personalnopravne Personalnop ravne norme važe za širi ili uži krug adresata. Najšire personalno važenje imaju međunarodne norme, koje su upućene svjetskom stanovništvu odnosno svim ili nekim državama svijeta. Vrlo široko personalno važenje imaju opšte pravne norme, upućene cjelokupnom stanovništvu stanovništvu jedne države, kao što ssu u norme krivičnih, imovinskih, porodičnih, porodičnih, privrednih i drugih zakona. Uže važenje imaju opšte pravne norme upućene samo nekim grupacijama stanovništva , npr. penzionerima, studenma, vojnim licima lici ma itd. Najuže personalno važenje imaju individualne pravne norme – ukaz, presuda, rješenje i pravni posao, za koje smo 11
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
već rekli da su upućene imenom i prezimenom određenom adresatu. Strano diplomatsko osoblje i neka druga strana službena lica izuzeta su od primjene pravnih normi države u kojoj službeno borave (diplomatski imunitet). Te osobe se nazivaju eksteritorijanim licima. Terirorijalnopravne Terirorijaln opravne norme važe na široj ili užoj teritoriji: na teritoriji svih država ili nekoliko
država, na cjelokupnoj teritoriji jedne države ili na dijelovima teritorije jedne države. Dakle , pravna norma je važeća ako je stvorena od nadležnog organa nezavisno od toga koliko jeste ili nije ekasna. U pravnoj teoriji, aktuelna obavezanost pravne norme ponekad se naziva formalno važenje, djelotvornost pravne norme naziva se materijalno važenje, a pravednost pravne novrme – eričko važenje.
7.
Zakonitost pravnih akata
Odnos nadređenos i podređenos, hijerarhije, između viših i nižih pravnih akata u pravnom sistemu izražava se načelom zakonitos ili legaliteta. Načelo zakonitos – legaliteta jeste osnovni princip pravnog sistema koje zahjeva da svi pravni ak državnih i drugih subjekata, kao i njihove pravne radnje, budu formalno i materijalno usklađenji sa višim pravnim normama koje regulišu iste odnose, propisujući sankcije prov akata i radnji koji taj zahtjev ne poštuju. Ovo načelo se ispoljava kao zahtjev usklađenos viših i nižih akata, ima dva aspekta (oblika): formalnu zakonitost i materijal materijalnu nu zakonitost. Formalna zakonitost je zahtjev da se forma ispoštuje, i spoštuje, zadovolji kod pravnih akata. Postoje tri „formalna“ zahtjeva – o nadležnos, postupku i obliku nižih niži h pravnih akata. Materijalna zakonitost je zahtjev da sadržaj nižih pravnih akata, tj. da hipoteze, dispozicije i sankcije pravnih normi budu saglasne sa sadržajem viših pravnih akata koji regulišu istu i stu vrstu društvenih odnosa. Pored formalne i materijalne zakonitos, odnosno nezakonitos, razlikuju se i subjekvna i objekvna zakonitost, odnosno nezakonitost. Objekvna (ne)zakonitost je ona koju je utvrdio odgovarajući nadležni organ u propisanom postupku. Subjekvna zakonitost sačinjava vlasto uvjerenje građanina o zakonitos ili nezakonitos pravnog akta ili materijalne radnje.
12
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
Literatura: -
Op Opšte šte u učen čenje je o pr pravu avu – p prof rof.. dr Go Gorda rdana na Vu Vukad kadino inović vić ;;Nov Novii sad – 2 2003 003 Os Osnov novii prav prava-s a-skri kripta pta – p prof rof.dr .dr.. Bilj Biljana ana P Petr etrovi ović; ć; Bij Bijelj eljina ina 2 2008 008
13
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
Sadržaj: 1. Uvod. Uvod......... ................. ................. ................. ................. ................. .................. .................. .................. ......... 2 2. Sadržina i forma forma pravnog akta....................... akta........................................ ................. 3 3. Materijalizacija pravnog akta.......................... akta.......................................... ................ 4 4. Opš pravni ak....................... ak......................................... ..................................... ....................... 4 4.1. Hijerarhija Hijerarhija opšh pravnih akata............................ akata................................... ....... 5 4.2. Usta Ustav...... v............... .................. ................. ................. .................. .................. .................. ................ ....... 6 4.3. Zakon......... Zakon.................. .................. ................. ................. .................. .................. .................. ............ ... 7 4.3.1. Podzako Podzakonski nski ak. ak......... ................. .................. ................. ................ ................. ........... .. 7 4.3.2. Opš ak društvenih društvenih organ organizacija izacija........ ................ ................. ............ ... 9 4.3.3. Običajno prav pravo...... o............... .................. .................. .................. ................. ............... ....... 9 5. Pojed Pojedinačn inačnii prav pravni ni ak... ak............ ................. ................ ................. .................. .............. ..... 9 5.1. Pojam Pojam pojed pojedinačn inačnog og pra pravnog vnog akt akta...... a.............. ................ ............... ....... 9 5.2. Vrste pojedina pojedinačnih čnih prav pravnih nih akata akata........ ................. .................. .............. ..... 10 6. Akvno i retroa retroakvno kvno važ važenje enje pra pravnih vnih aka akata................. ta................. 11 7. Zakon Zakonitost itost pravnih akat akata...... a............... .................. ................. ................ ................ ........ 12 Literatura.............................................................................13
14
FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka
15
View more...
Comments
