Praktika juridike 2.pdf

HETIMET NË PROCEDURËN PENALE Mr.sc. Bashkim Hyseni Më 11 mars 2013 Fakulteti Juridik - Universiteti AAB - Dega në Ferizaj HETIMET Fazat e procedurës penale: Hetimet Ngritja e aktakuzës dhe deklarimi Shqyrtimi gjyqësor Mjetit juridik Hetimi është fazë e procedurës penale; Faza e pare e procedures penale; Parimet e hetimeve prokurori çmon jo vetëm rrethanat fajësuese por edhe ato shfajësuese, dhe siguron marrjen e provave te cilat mund te mos jenë të mundshme në shqyrimin gjyqësor. Qëllimi i hetimeve,

Disa nga Parimet Themelore të Veprimtarisë Policore Trajtimi i barabartë dhe i drejtë i të gjithëve personave; Respektimi i te drejtave të njeriut dhe lirive themelore; Paanshmëria dhe neutraliteti lidhur me bindjet dhe pikëpamjet politike; Integriteti, ndershmëria dhe përgjegjësia në shërbimin publik; Transparenca- ofrimi i informatave për qytetaret dhe të qenit të hapur ndaj publikut; Legjitimiteti, përshtatshmëria dhe proporcionalitet Baza ligjore e veprimtarisë policore Zyrtarët policor ushtrojnë veprimtarinë e tyre dhe kryejnë detyrat në mënyrë të ligjshme, të bazuara në : Kushtetutë; Ligjet e tjera në fuqi;

Kodin e Etikës të hartuar nga Policia e Republikës së Kosovës dhe të miratuara nga Ministria e punëve të Brendshme Detyrat dhe autorizimet e përgjithshme të policisë: mbroj jetën e njerëzve dhe të ofroj siguri për të gjithë personat; parandaloj rrezikun ndaj qytetarëve dhe ta mbaj rendin dhe sigurinë publike; parandaloj dhe ti zbuloj veprat penale dhe kryesit e tyre hetoj veprat penale dhe kryesit e tyre; mbikqyrë dhe kontrollon sigurinë në komunikacion; menaxhon dhe kontrolloj kufirin shtetëror ofroj ndihmë gjatë fatkeqësive natyrore dhe në raste të tjera emergjente; kryej detyra të tjera të parapara me ligjin në fuqi Përshtatshmëria dhe proporcionaliteti kur ndërmerren masat parandaluse për ta kufizuar lirinë zyrtari policor duhet të ketë parasysh :

maturin, shkallën e rrezikut dhe seriozitetin e kryerjes së veprës penale në atë situatë për ta përcaktuar shkallën e kufizimit të lirisë së personit në pajtim me ligjin Autorizimet e Policisë ushtrohen vetëm atëherë kur është e domosdoshme, dhe vetëm deri në atë nivel që nevojitet për t’i arritur objektivat ligjore të policisë, me pasoja sa më pak të dëmshme dhe për kohë sa ma të shkurtër të mundshme POLICIA DHE ROLI I SAJ NË PROCEDURËN PENALE Detyra për ti zbatuar : • urdhërat e ligjshëm ; • për t’i refuzuar urdhërat e paligjshëm; • Zyrtari policor nuk do të shkaktoj,nxis, mbështes ose toleroj asnjë akt të torturës, degradimit ose trajtimit çnjerëzore në çfardo rrethanash, ndërsa rrethanat e jashtëzakonshme apo urdhëri i lëshuar nuk do të arsyetoj veprime të tilla.

Kodi i Procedurës Penale i cili ka hyrë në fuqi më 1 janar 2013 përcakton autorizime policisë në zbulimin dhe hetimin e veprave penale; fuqizon rolin e policisë në ushtrimin e këtyre kompetencave Nenet 69-83; Procedurës penale i paraprijnë veprimet fillestare të policisë; Procedura penale ka katër faza: a) hetimet, b) ngritja e aktakuzës dhe deklarimi, c) shqyrtimi gjyqësor, d) faza e mjetit juridik MASAT PËR SIGURIMINE E TË PANDEHURIT NË PROCEDURËN PENALE Mr.sc. Bashkim Hyseni Më 3 prill 2013 Fakulteti Juridik - Universiteti AAB - Dega në Ferizaj KUPTIMI I MASAVE PER SIGURIMIN E TE PANDEHURIT Masat janë mjetet me cilat sigurohet prezenca e të pandehurit në procedurën penale.

Për shkak të natyrës së procedurës penale të pandehurit shpesh vullnetarisht nuk i përgjigjen ftesave të organeve të drejtësisë. Me aplikimin e masave kufizohen disa të drejta dhe për këtë arsye paraqesin kufizim të drejtave të personave të cilët gjatë procedurës penale konsiderohet si të pafajshëm Këto masa gjithmon caktohen nën riskun që në fund mund të tregohen si panevojshme. Për të zvogëluar rrezikun e e tillë kërkohet që para caktimit të masave të sigurimit të ekzistojnë: Rreziku i cili arsyeton zbatimin e masave Dyshimi i bazuar se personi i caktuar ka kryer veprën penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare. PARIMI I PROPORCIONALITETIT Masa më e rëndë nuk do të aplikohet nëse qëllimi mund të arrihet me masën më të butë. Masa do të hiqet posa të kenë pushuar arsyet për të cilat është caktuar, respektivisht do të zëvendësohet me masë më të butë kur për të krijohen kushtet.

CILAT JANË MASAT PER SIGURIMIN E TË PANDEHURIT Thirrja Urdhërarresti Premtimi i të pandehurit se nuk do ta braktisë vendqëndrimin Ndalimi për t iu ofruar vendit ose personit te caktuar Paraqitja në stacionin policor Dorëzania Arresti shtëpiak Diversioni Paraburgimi MASAT PER SIGURIMIN E PREZENCËS SË TË PANDEHURIT NË PROCEDURËN PENALE Prania e të pandehurit në procedurën penale sigurohet përmes thirrjes Masat e tjera vijnë në shprehje vetëm kur nuk mund të sigurohet i pandehuri përmes kësaj mase NDJEKJA PENALE DHE PARAQITJA E AKTAKUZËS Mr.sc. Bashkim Hyseni

Më 3 prill 2013 Fakulteti Juridik – KOLEGJI AAB - Dega në Ferizaj KUPTIMI I NDJEKJES PENALE Funksioni themelor i Prokurorisë së Shtetit është ndjekja penale e kryesve të veprave penale. Pas përfundimit të hetimit ose kur prokurori çmon se disponon prova të mjaftueshme mund të filloj ndjekjen penale. NDJEKJA PENALE, PARAQITJA E AKTAKUZËS DHE DEKLARIMI I TE PANDEHURIT Ndjekja penale bëhet përmes paraqitjes së aktit akuzues – aktakuzës, në aktakuzë kërkohet që personi caktuar të shpallet fajtor për veprën e caktuar penale dhe ti shqiptohet sanksioni penal i paraparë me ligj Kur mund të ngritet një aktakuzë- aktakuza nuk duhet të ngritet pa u përgaditur dhe pa menduar gjerë e gjatë, dhe duhet të bazohet mbi prova të pranueshme dmth prova që trupi gjykues mund të marrë parasysh për përcaktimin e të vërtetës

objektive, përcaktimin e fajësisë ose të pafajësisë së të pandehurit. AKTAKUZA Disa aktakuza paraqiten pa përgaditje të duhur dhe pa pasur prova të mjaftueshme ose të pranueshme. Nëse diçka e tillë ndodhë rezultati do të jetë që gjykata do ta hudhë këtë aktakuzë Pasojat e tjera : Cenojnë emrin e mirë profesional të prokurorit Shfrytëzim jo racional i burimeve të pakta prokuroriale dhe profesionale Shkaktojnë rrezik publikut kur i pandehuri lirohet pa u gjykuar Për pasojë hetimi duhet të jetë i plotë dhe aktakuza të shkruhet me ligjin në mendje, sidomos lidhhur me kushtet e nevojshme dhe parakushtet për ngritjen e aktakuzës, dhe nevojën për prova të rëndësishme që do të jenë të pranueshme në gjykatë Në cilën stad duhet të ngritet aktakuza? A ka përfunduar hetimi i filluar ?

A janë marrë në pyetje të gjithë dëshmitarët që kanë prova relevante ? A janë marrë në pyetje të gjithë dëshmitarët? Që dë të mund të na dergonin drejt marrjes së provave relevante nga ana PSH (Prokurorit të Shtetit) ose policisë? A është marrë në pyetje i pandehuri nga PSH ose Policia? Preferohet që PSH ta marrë në pyetje të pandehurin A janë konsideruar të gjitha procedurat hetimore për të përcaktuar nëse mundë të na dërgojnë drejt provave relevante? Per shembull : masa të fshehta ose teknike të hetimit, urdhër kontrolli, zhvarrosje dhe autopsi, marrëvesje me dëshmitarët që bashkëpunojnë, masa për mbrojtjen e dëshmitarëve, revizione kontabël të llogarive dhe revizion i rrjedhës së parave. A është bërë kërkesë të gjyqtari i procedurës paraprake lidhur me procedurat hetimore?

A ka prova të mjaftueshme për të mbështetur dyshimin e bazuar mirë se i pandehuri ka kryer veprën penale? Dyshimi i bazuar mirë është standard më i lartë se dyshimi i bazuar i cili nevojitet për caktimin e paraburgimi? Dyshimi i bazuar mirë është standard më i lartë prove se sa dyshimi i arsyeshëm i cili nevojitet për të filluar hetimin? Provat duhet të jenë të pranueshme mbi bazën e së cilës mund të mbështetë dyshimi i bazuar mirë. Prova e marrë nga policia që merrë deklarimet e dëshmitarit, jo në prani të mbrojtjes, mund të konsiderohet e pranueshme nëse është e arsyeshme se gjatë shqyrtimit gjyqësor mbrojtja do ta ketë të mundësinë për ta ekzaminuar dëshmitarin. Nëse ishte e ditur se dëshmitari do të jetë i padisponueshëm në shqyrtimin gjyqësor duhet ta kishin ftuar mbrojtjen që të merrte pjesë në marrjen në pyetje të dëshmitarit nga ana e

prokurorit për të shmangur probleme pranueshmërie. Nëse dëshmitari është kritik, duhet të kishin marrë në konsideratë kërkesën te gjyqtari i procedurës paraprake për të mbajtur një mundësi hetuese të jashtëzakonshme. Përmbajtja e aktakuzës Përcaktimin e gjykates se ku do të mbahet shqyrtimi gjyqësorë. Emrin dhe mbiemrin e të pandehuzrit dhe të gjitha të dhënat e tij personale. Të dhënat nëse është shqiptar paraburgimi dhe sa kohë kanë zgjatur ose masate urhdëruara kundër të pandehurit për sigurimin e pranisë së tij, nëse ai ndodhet në liri para ngritjes së aktakuzës, sa është mbajtur në paraburgim. • Kohën dhe vendin e kryerjes së veprës penale, objektin në të cilën është kryer dhe mjetin me të cilin është kryer vepra penale, si dhe rrethanat e tjera të nevojshme për të përcaktuar me saktësi veprën penale.

• Emërtimin ligjor të veprës penale duke ju referuar dispozitave të Kodit Penal . Rekomandimin për provat që duhet të prezentohen në shqyrtimin gjyqësor së bashku me emrat e dëshmitarëve dhe ekspertëve, shkresat që duhet lexuar dhe sendet që duhen marrë si provë. Shpjegimin e arsyeve për ngritjen e aktakuzës bazuar në rezultatet e hetimit dhe provat që vërtetojnë faktet kryesore. Nëse është zbatuar mundësi e veçantë hetuese, duhet të ceken emrat e gjyqtarëve që kanë drejtuar mundësinë hetuese të veçantë Aktakuza përcakton me saktësi çdo ndërtesë, pasuri të paluajtshme, pasuri të luajtshme, fonde apo pasuri të tjera që mund ti nënshtrohen konfiskimit. Aktakuza po ashtu përshkruan provat e nevojshme që kërkohen për të arsyetuar konfiskimin nga Kapitulli XVIII të KPPK-së. Nëse i pandehuri gjendet në liri, prokurori i shtetit në aktakuzë mund të propozoj që të jepet urdhëri

për paraburgim, e kur i pandehuri gjendet në paraburgim, prokurori i shtetit mund të propozoj që të lirohet. Një aktakuzë mund të ngritet për disa vepra ose ndaj disa personave vetëm kur në pajtim me nenin 35 të KPPK-së( komptenca lidhur me bashkimine procedurave) mund të zbatohet procedurë e përbashkët. POLICIA DHE ROLI I SAJ NË PROCEDURËN PENALE Mr.sc. Bashkim Hyseni Më 4 mars 2013 Fakulteti Juridik - Universiteti AAB - Dega në Ferizaj POLICIA DHE ROLI I SAJ NË PROCEDURËN PENALE Policia është shërbim publik në kuadër të fushëveprimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme; Policia funksionon nën autoritetin e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Autoriteti i ministrit nuk përfshinë menaxhimin operacional të policisë.

Policia zbaton urdhërat dhe udhëzimet e lëshuara nga prokurori i shtetit ose gjyqtari kompetent Policia bashkëpunon dhe i raporton Zyrës së Prokurorit të Shtetit kompetentë për informatat lidhur akuzat për aktivitet e dyshimta kriminale, për të cilat policia është njoftuar në pajtim me ligjin e aplikueshëm Policia është person juridik Policia vepron nëpërmjet zingjirit të unifikuar komandues në tërë territorin e Republikës së Kosovës Disa nga Parimet Themelore të Veprimtarisë Policore Trajtimi i barabartë dhe i drejtë i të gjithëve personave; Respektimi i te drejtave të njeriut dhe lirive themelore; Paanshmëria dhe neutraliteti lidhur me bindjet dhe pikëpamjet politike; Disa nga parimet themelore të veprimtarisë policore :

Integriteti, ndershmëria dhe përgjegjësia në shërbimin publik; Transparenca- ofrimi i informatave për qytetaret dhe të qenit të hapur ndaj publikut; Legjitimiteti, përshtatshmëria dhe proporcionalitet Baza ligjore e veprimtarisë policore Zyrtarët policor ushtrojnë veprimtarinë e tyre dhe kryejnë detyrat në mënyrë të ligjshme, të bazuara në : Kushtetutë; Ligjet e tjera në fuqi; Kodin e Etikës të hartuar nga Policia e Republikës së Kosovës dhe të miratuara nga Ministria e punëve të Brendshme Detyrat dhe autorizimet e përgjithshme të policisë: mbroj jetën e njerëzve dhe të ofroj siguri për të gjithë personat; parandaloj rrezikun ndaj qytetarëve dhe ta mbaj rendin dhe sigurinë publike;

parandaloj dhe ti zbuloj veprat penale dhe kryesit e tyre hetoj veprat penale dhe kryesit e tyre; mbikqyrë dhe kontrollon sigurinë në komunikacion; menaxhon dhe kontrolloj kufirin shtetëror ofroj ndihmë gjatë fatkeqësive natyrore dhe në raste të tjera emergjente; kryej detyra të tjera të parapara me ligjin në fuqi Përshtatshmëria dhe proporcionaliteti kur ndërmerren masat parandaluse për ta kufizuar lirinë zyrtari policor duhet të ketë parasysh : maturin, shkallën e rrezikut dhe seriozitetin e kryerjes së veprës penale në atë situatë për ta përcaktuar shkallën e kufizimit të lirisë së personit në pajtim me ligjin Përshtatshmëria dhe proporcionaliteti Autorizimet e Policisë ushtrohen vetëm atëherë kur është e domosdoshme, dhe vetëm deri në atë nivel që nevojitet për t’i arritur objektivat ligjore të policisë, me pasoja sa më pak të

dëmshme dhe për kohë sa ma të shkurtër të mundshme Detyra për ti zbatuar : urdhërat e ligjshëm ; për t’i refuzuar urdhërat e paligjshëm; Zyrtari policor nuk do të shkaktoj,nxis, mbështes ose toleroj asnjë akt të torturës, degradimit ose trajtimit çnjerëzore në çfardo rrethanash, ndërsa rrethanat e jashtëzakonshme apo urdhëri i lëshuar nuk do të arsyetoj veprime të tilla. Kodi i Procedurës Penale i cili ka hyrë në fuqi më 1 janar 2013 përcakton autorizime policisë në zbulimin dhe hetimin e veprave penale; fuqizon rolin e policisë në ushtrimin e këtyre kompetencave Nenet 69-83; Procedurës penale i paraprijnë veprimet fillestare të policisë; Procedura penale ka katër faza: a) hetimet, b) ngritja e aktakuzës dhe deklarimi, c) shqyrtimi gjyqësor, d) faza e mjetit juridik