Pojam i obracun GDP.a

Univerzitet u Tuzli Ekonomski fakultet Akademska 2011/12. g.

Seminarski rad iz predmeta Makroekonomija Tema: Pojam i obračun GDP-a

Predmetni profesor: Dr.sc. Kadrija Hodžić, red.prof.

Student: Emina Mujkic I-2368/09

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Tuzla, decembar 2011. Sadržaj Uvod........................................... .................................................................. .............................................. .............................................. .............................................. ............................3 .....3 1 Pojam i važnost GDP........................................... .................................................................. .............................................. ...........................................4 ....................4

................................................................... .............................................. .......................................4 ................4 2 Metode obračuna GDP............................................ 2.1. GDP kao suma finalnih prodaja proizvoda i usluga (metod izdataka).....................4 izdataka).....................4 2.1.1. Uključivanje svih finalnih dobara i usluga................................. usluga................................................4 ...............4 2.1.2. Isključivanje međufaznih prodaja i intermedijarnih dobara (problem „dvostrukog obračunavanja“)....................... obračunavanja“).............................................. .............................................. .......................55 2.1.3.GDP kao suma dodatih vrijednosti................................... vrijednosti.......................................................... ..........................6 ...6 2.2. GDP kao suma faktorskih dohodaka zarađenih u ekonomskim aktivnostima (dohodovna strana)..................................... strana)............................................................ ........................................7 .................7 3 Problemi obračuna GDP- siva ekonomija ........................................... .................................................................. ................................8 .........8 4 Uticaj inflacije na GDP i vrste GDP ............................................. .................................................................... ........................................8 .................8

4.1. Nominalni i realni GDP i GDP deflator........................................ deflator............................................................... ...........................8 ....8 4.2. Potencijalni i stvarni GDP....................................... GDP.............................................................. .............................................. ........................10 .10 4.3. Ukupno ostvareni GDP i GDP per capita................................... capita.......................................................... ............................10 .....10 5 GDP kao pokazatelj ekonomskog rasta .............................................. ..................................................................... ...............................11 ........11

.................................................................. ............................................... ............................................... ...........................12 ....12 6 Slabosti GDP-a........................................... .............................................................14 .................14 7 Uvrštavanje okoliša u sistem nacionalnih računa ............................................ 8 Podaci o GDP-u za Bosnu i Hercegovinu ........................................... .................................................................. ................................15 .........15 Zaključak ............................................. .................................................................... .............................................. .............................................. ......................................17 ...............17 .................................................................... .............................................. .............................................. ......................................18 ...............18 Literatura .............................................

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Uvod Američki senator, R. Kenedy je 1968. godine za GDP rekao sljedeće: „GDP ne uzima u obzir zdravlje naše djece, kvalitet njihovog obrazovanja, ili radost njihove igre... One ne uključuje ljepotu naše poezije, ne mjeri našu hrabrost, ni našu mudrost, niti našu odanost svojoj zemlji... On mjeri sve, kratko rečeno, osim onoga zbog čega vrijedi živjeti...“ 1 Ono što je važno za GDP jeste to da on ne mjeri zdravlje naše djece, ali zemlje sa visokim GDP-om mogu svojoj djeci da pruže bolju zdravstvenu zaštitu. GDP ne mjeri kvalitet njihov njihovog og obrazo obrazovan vanja, ja, ali zemlje zemlje sa visoki visokim m GDP-om GDP-om mogu mogu svo svojoj joj djeci djeci prižit prižitii bolji bolji obrazovn obrazovnii sistem. sistem. GDP ne mjeri ljepotu naše poezije, ali zemlje zemlje sa visokim GDP-om mogu više svojih stanovnika da nauče da čitaju i da uživaju u poeziji... Ukratko, GDP ne mjeri direktno sve ono zbog čega vrijedi živjeti, ali mjeri našu sposobnost da steknemo ono što je neophodno za dostojan život. U ovom seminarskom radu ćemo govoriti o važnosti GDP-a, o njegovim prednostima i nedostacima. Govor Go vorit it ćemo ćemo o metod metodama ama obrač obračuna una GDP-a, GDP-a, ob objas jasnit nitii pojmov pojmovee nomina nominalno lnogg i realno realnog, g,  potencijalnog i stvarnog, stvarnog, te ukupnog ukupnog i GDPper capita. Utvrdit ćemo i šta utiče na GDP, te zbog čega ponekad možemo imati iskrivljenu sliku o visini GDP-a. Sve što je navedeno potkrijepljeno je primjerima, koji su vrlo bitni za shvatanje ove tematike,  jer GDP upravo koristi brojke i matematičke operacije za iskazivanje makroekonomskih makroekonomskih aktivnosti. Kao što je Lord Kalvin rekao: „kada „kada možeš mjeriti ono o čemu govo govoriš riš i to izraziti u brojkama, brojkama, tada znadeš nešto o tome; tome; ako ako to ne može možešš mjer mjeriti iti,, ako ako to ne može možešš izra izrazi ziti ti broj brojka kama ma,, tvoj tvojee je znan znanje je slab slaboo i nezadovoljavajuće; to može biti početak znanja, no teško da si time, u svojim mislima, napredovao ka stadiju zanosti.“ 2

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

1 Pojam i važnost GDP Kao i ostale empirijeske nauke, ekonomija se usredotočuje na ono što se stvarno može mjeritistvari kao što su cijene pšenice, cijene dionica i kamatne stope, broj nezaposlenih ljudi, nacionalni proizvod ili nivo cijena. cijena .3 Mjerenje GDP-a je neohodno za makroekonomsku teoriju i politiku. Dok ekonomska teorija nije poznavala pojam GDP-a bilo je teško ocijeniti stanje privrede, nije se mogao mjeriti ekonomski rast, odnos između ekonomskih aktivnosti i zaposlenosti, mjerenjem inflacije i  poduzimanje  poduzimanje antiinflatornih mjera. Bez mjeren mjerenja ja makro makroek ekono onomsk mskih ih agrega agregata ta kao kao GDP makro makroek ekono onomija mija bi plutal plutalaa u moru moru neor neorga gani nizo zova vanh nh po poda data taka ka.. Poda Podaci ci o GD GDP P olak olakša šava vaju ju tvor tvorci cima ma ekon ekonom omsk skee po poli liti tike ke 4 esmjeravanje privrede ka nacionalnim ciljevima. Bruto Bruto domaći domaći proizvod proizvod (GDP(GDP- Gross Gross domesti domesticc product) product)  je osnovni makroekonomski makroekonomski  pokazatelj i najsveobuhvatnija najsveobuhvatnija mjera finalnog outputa ekonomije (ukupna proizvodnja dobara

i usluga) u jednoj državi, za određeni vremenski period (godinu, ili za kvartal). Finalni output  predstavlja ukupna proizvodnja dobara i usluga koja se iskazuju i mjeri za određenu geografsku oblast – najčešće za državu, ali može biti definiran i za određeni grad, region ili grupu zemalja poput Evropske unije. Obično se iskazuje u US dolarima radi  poređenja, ali se praktikuje i izražavanje izražavanje GDP u domaćim domaćim valutama.

2 Metode obračuna GDP Poznata su tri načina obračuna GDP: 1. GDP kao kao suma finalni finalnihh prodaja prodaja proizvoda proizvoda i usluga usluga (metod (metod izdatak izdataka), a), 2. GDP kao kao sum sumaa dodati dodatihh vrijed vrijednos nosti, ti, 3. GDP kao suma suma faktors faktorskih kih doho dohodaka daka (metod (metod dohoda dohodaka). ka). Upotrebom bilo kojeg od ova tri načina obračuna, dobit će se isti iznos GDP. 2.1. GDP kao suma finalnih prodaja proizvoda i usluga (metod izdataka)

U okviru ove metode razlikujemo tri vrste obračuna čija međusobna razlika se ogleda u tome koje veličine uključuju u GDP. Te metode u sljedeće: 1. Uključiva Uključivanje nje svih svih finalnih finalnih doba dobara ra i usluga usluga 2. Isklju Isključiv čivan anje je međuf međufazn aznih ih prodaj prodajaa i interm intermedi edijar jarnih nih dob dobara ara (probl (problem em «dv «dvost ostruk rukog og obračunavanja») 3. GDP kao kao sum sumaa dodati dodatihh vrijed vrijednos nosti ti 2.1.1. Uključivanje svih finalnih dobara i usluga

Kao suma finalnih proizvoda i usluga, GDP se iskazuje uključivanjem svih  finalnih dobara i usluga koje potrošači kupuju i troše. Ekonomski subjekti (domaćinstva, preduzeća i država)

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

investicije, državni izdaci i neto izvoz (izvoz-uvoz), pa se obračun GDP vrši po slijedećem obrascu: GDP = C + I + G + NX 

C = lična potrošnja pojedinaca i domaćinstava (consumtion), I = potrošnja preduzeća, tj. domaće investicije ( investment ), ), ), G = potrošnja države, tj. državni rashodi ( government spending ), net export ). NX = neto izvoz, tj. razlika između izvoza i uvoza ( net export  ).

Iako predstavlja vrijednost svih prodatih proizvoda i usluga u obračunskom periodu GDP ne treba poistovječivati sa ukupnom vrijednošću ostvarenog prometa (prodaja), jer se radi samo o finalnim prodajama kupcima koji su krajnji korisnici. Isključuju se međufazne proizvodnje i intermedijarna dobra da bi se izbjegao dvostruki obračun. U narednoj tabeli je prikazan ukupan GDP za ekonomiju SAD-a u 1998. godini. godini .5  Prikaz GDP Sjedinjenih Američkih Država za 1998. godinu godinu Tabela br.1. –  Prikaz Ukupno (u bilionima USD) Per capita _Ukupno_ % GDP, Y  $8511 $31 322 100% Lična potrošnja, C  5808 21 511 68 Potrošnja preduzeća,  I  1367 5 063 16 Potrošnja države, G 1487 5 507 18  Neto izvoz, NX  -151 -559 -2_______   Izvor- US Department of Commerce

2.1.2.

Iskl Isklju juči čiva vanj njee me među đufa fazn znih ih „dvostrukog „dvostrukog obračunavanja“) obračunavanja“)

prod prodaj aja a

i

inte interm rmed edij ijar arni nih h

doba dobara ra

(pro (probl blem em

GDP smo odredili kao ukupnu vrijednost finalnih dobara i usluga, pri čemu je  finalni  proizvod  onaj koji je proizveden i prodan za potrošnju ili investiranje krajnjem korisniku. Dakle, isti proizvod ne može dva ili više puta biti uključen u obračun GDP, što znači da je je nužno isključivanje međufazne prodaje i tzv. intermedijarnih dobara.  Međufazne prodaje su one koji kupuju kupci koji nisu krajnji korisnici nego su to dalji  preprodavci – dileri. Npr. ako automobil kupuje diler koji će ga (pre)prodati, tada bi isti automobil dva puta obračunali u sumi prodaja koje formiraju GDP: otuda se iz obračuna GDP mora isključiti prodaja koju po drugi put obavlja diler.Budući da u obračun GDP ulaze i usluge, na slič sličan an nači načinn se iz njeg njegov ovog og ob obra raču čuna na iskl isklju juču čuju ju on onee uslu usluge ge ko koje je ko koje je bi  podrazumjevali  podrazumjevali dvostruki obračun. Npr. u slučaju usluga prodaja nekretnina u obračun GDP ne ulazi vrijednost nekretnine koja se više puta preprodaje (tada bi vrijednost iste nekretnina ušla u GDP onoliko puta koliko bi bila preprodavana a to bi znatno uvećalo sumu GDP-a). Stoga, u GDP ulazi vrijednost vrijednost nekretnine prilikom prve prve prodaje i samo samo sve slijedeće zarade zarade  posrednika u preprodaje te nekretnine. nekretnine.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

nabavkama (sirovine, međufazni proizvodi, reprodukcioni materijal) koje firma upotrebljava da bi proizvela svoj finalni proizvod. Npr. u izradi namještaja kao finalnog proizvoda koristi se drvo, ali, ako bismo sabirali vrijednost drveta u obliku rezane građe, lesonit-ploča pa sve do gotovog namještaja, mi bismo jednu te istu vrijednost (vrijednost drveta) sabirali nekoliko  puta. 2.1.3.

GDP kao suma dodatih vrijednosti

Da bismo izbjegli zbrajanje međufaznih proizvoda (sirovina) u toku izrade finalnih proizvoda koristimo tehniku pribrajanja dodate vrijednosti , koja predstavlja razliku između vrijednosti  prodaje (ukupan prihod) i troškova materijala (sirovina, poluproizvoda) upotrebljenog za taj  proizvod (u najkraćem uključujemo namještaj, ali ne i rezanu građu, lesonit-ploču, itd.). Preciznije, da bi se izbjeglo dvostruko mjerenje uzima se u obzir samo vrijednost finalnih do doba bara ra i uslu usluga ga (pro (proiz izvo vode de ko koja ja ku kupu puje je kraj krajnj njii ko kori risn snik ik)) a izos izosta tavl vlja jaju ju trans transak akci cije je intermedijarnim proizvodima (inputi koji se koriste za dalju proizvodnju), koji se dalje  prerađuju ili preprodaju. preprodaju. Dakle, kada krajnji kupac kupi finalni proizvod, u cijenu će biti uključena ukupna dodata vrijednost koja se stvara u svim fazama proizvodnog procesa, pa dodata vrijednost neće biti dvostruko obračunata. Predstavljena su dva primjera obračuna GDP kao sume dodatih vrijednosti. 6 Box 1: Primjer dodate vrijednosti u proizvodnji peciva Dodana vrijednost

1. Zemljo Zemljora radn dničk ičkaa zadr zadrug ugaa svo svojj godiš godišnj njii urod urod pšen pšenic icee  proda mlinu u vrijednosti od 1.000 eura, kao iznos svog ostvarenog dohotka. 2. Kup Kupljen ljenuu pšenicu pšenicu (za (za 1.000 1.000 eura) eura) mlin nakon nakon mljev mljevenj enjaa  proda kao brašno pekaru za 1.300 eura i ostvari dohodak od 300 eura. 3. Od kuplje kupljeno nogg braš brašna na (1.300 (1.300 eura) eura) pekara pekara proiz proizve vede de i  proda peciva za 1.900 eura (ostvareni dohodak pekara  je 600 eura).

(ostvareni dohoci): - zadruga: 1. 1.000 € - mlin: 300 € - pekara: 600 € 1.900 € Ukupna Uku pna dod dodana ana vrijedn vrijednost ost je 1.900 €, što odgovara tržišnoj vrijednosti finalnog proizvoda  – peciva.

Box 1: Primjer dodate vrijednosti u proizvodnji namještaja

Pretpostavimo da se jedna stolica proizvodi i prodaje krajnjem kupcu po cijeni od 100 eura. U formiranju dodate vrijednosti učes učestv tvuju uju pila pilana na,, elekt elektro rodi distr strib ibuc ucij ija, a, fabr fabrik ikaa namješ namještaj tajaa i trgovina. Fabrika namještaja otkupljuje od pilane rezanu dasku za 10 eura i za proizvodnju stolice troši struje 20 eura. Stoli Stolica ca se prod prodaje aje trgo trgovc vcuu po cijen cijenii od 80 eura eura,, te fabr fabrik ikaa ostva ostvaru ruje je doda dodatu tu vrije vrijedn dnos ostt od 50 eura eura,, od koji kojihh po pokr kriv ivaa troškove rada u iznosu od 35 eura i porez od 5 eura, a preostalih 10 eura je profit fabrike. Trgo Trgova vacc prod prodaj ajee stol stolic icuu za 100 100 eura eura,, tako tako da no novo voda data ta vrijednost iznosi 20 eura.

Zbraja Zbrajajući jući,, finaln finalnaa cijena cijena se može rast rastav avit itii na do doda datu tu vrijednost stvorenoj u svakoj od faza proizvodnje i isporuke finalnog dobra: Dodata vrijednost stolice

Pilana Elektrodistribucija Fabrika namještaja Trgovac Ukupno

10 eura 20 eura 50 eura 20 eura 100 eura

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

2.2.

GDP GDP kao suma suma fakt faktor orsk skih ih doho dohoda daka ka zara zarađe đeni nih h u ekon ekonom omsk skim im aktivnostima (dohodovna strana)

Ovaj metod polazi od toga da se za proizvodnju GDP-a koriste faktori proizvodnje koji se upotre upo treblj bljava avaju ju unu unutar tar jedne jedne zemlj zemlje, e, pri čemu čemu se za upo upotre trebu bu svakog svakog od faktor faktoraa dob dobija ija odgovarajući dohodak. Bez dodate vrijednosti ne bi bilo moguće isplatiti dohotke od faktora proizvodnje (rada, kapitala, zemlje).Po ovom metodu, GDP se predstavlja kao ukupna suma prihoda/dohodaka svih faktora proizvodnje (nadnica kao prihoda od plaćenog rada, renti kao prihoda od zemlje i  profita i kamata kao prihoda od kapitala). U ovaj zbir ulazi i dio prihoda koji država prikuplja u obliku poreza na prodaju (indirektni porezi). Po ovom metodu GDP se računa po sljedećoj formuli: GDP = W + i + R + Pf + Dp + T  W - nadnice ili plate ( wage) i - kamate (interest)  R- rente (rent)  profit )  Pf - profit ( profit   Dp- amortizacija (depreciation) T - indirektni porezi (taxes)  Javne usluge su, takođe, dio GDP, iako se u stvari

ne prodaju. „Njihova cijena jednostavno se

mjeri troškovima proizvodnje.  Npr. usluge javnog obrazovanja ulaze u GDP kao suma profesorskih plata uvećana za operativne troškove kao što su električna energija i grijanje, plus troškovi iznajmljivanja  prostorija i opreme. Narodna odbrana ulazi ulazi u obračun GDP u formi ukupnih rashoda oružanih 7 snaga.“ Po oba metoda uvijek se dobiva dobiva isti iznos GDP-a (eventualno (eventualno neslaganje neslaganje – statistička greška  – iznosi do 1 %). Jednakost pristupa može se prikazati na pojednostavljenom pojednostavljenom slučaju pekare čiji su jedini troškovi – nadnice (uzimamo hljeb kao reprezenta svih proizvoda i usluga u društvu). Ako pekara naplaćuje veknu po 1 KM onda će za 1000 vekni pekara naplatiti 1000 KM, što  predstavlja zaradu pekare (u nadnicama i profitima). Dakle, GDP je jednak po oba pristupa računanja: bilo mjeren kao tok finalnog proizvoda (1000 KM od prodaje vekni) ili kao tok 

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Obračun GDP se vrši na osnovu podataka koji se prikupljaju posredstvom poreskih službi i  javne statistike. Međutim, dio ostvarenih transakcija ostane neregistriran, skriven od statistike i oporezivanja. Različiti su oblici ispoljavanja sive ekonomije: od umanjivanja ili izbjegavanja  prijavljivanja i plaćanja poreza na prihode poreskih obveznika (firmi i pojedinaca), rada i  prodaja na crno (ulične tezge, ne prijavljeni radnici, sitne zanatske usluge), aktivnosti «uradi sam» (poslovi domaćica, kućne popravke, rad na njivi) do nedozvoljenih radnji kao što su  prodaja droge ili druge druge kriminalne aktivnosti. aktivnosti. Budući da je gotovo nemoguće precizno utvrditi obim sive ekonomije, u stanju smo samo da  procjenjujemo njeno značenje i veličinu, pri čemu se koriste razni kriteriji procjene, poput mjerenja potrošnje električne energije u domaćinstvima, broja automobila i sl.

4 Uticaj inflacije na GDP i vrste GDP 4.1. Nominalni i realni GDP i GDP deflator

Ukoliko vrijednost finalnih proizvoda i usluga koji ulaze u obračun GDP izrazili u tekućim, tržišnim cijenama dobivamo nominalni GDP . U tom slučaju slučaju bismo bismo sve količine količine finalnih finalnih  proizvode i sve pružene pružene usluge u toku toku godine dana pomnožili pomnožili sa odgovarajućim cijenama cijenama koje su važeće u momentu prodaje i dobili GDP u tekućim cijenama, odnosno nominalni GDP. U  primjeru koji slijedi, nominalni nominalni GDP bi po datom obračunu obračunu iznosio 23,2 23,2 milijardi KM. Pojednostavljena računica za obračun nominalnog GDP bi se predstavila kao suma godišnjeg toka finalnih dobara i usluga, i to: 8 Dobro/usluga

Količina

Tekuće cijene

Jabuke Kruške Cipele Automobili ........... Dobro Xn Transportne usluge Usluge brijača Usluge ljekara ............. Usluga Yn

80.000 t 2 KM/kg 60.000 t 3 KM/kg 350.000 pari 40 KM/par  40.000 kom 40.000 KM/kom ...................... ............................. ...................... .............................

...... ......... ...... ...... ...... ...... ...... ... ...... ......... ...... ...... ...... ...... ...... ...... .....

Ukupna tr tržišna vr vrijednost fi finalnih dobara i usluga 160.000.000 KM 180.000.000 KM 14.000.000 KM 1.600.000.000 KM ...................................... 8.580.000.000 KM 950.000.000 KM 2.500.000 KM 1.350.000.000 KM ............................ 2.395.000.000 KM

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

odgovarao fizičkom rastu obima proizvodnje, dakle rastu količine prodatih jabuka u gornjem  primjeru. Za razliku od nominalnog GDP koji koristi tekuće prodajne cijene, realni GDP se obračunava  pomoću cijena iz zadate bazne godine (mjeseca), što znači da koristi konstatne cijene. Pošto na realni GDP ne utiču promjene promjene cijena, promjene realnog GDP odražavju samo samo promjene  proizvedenih količina. količina. Zbo toga i kažemo da je realni GDP mjera proizvodnje dobara i usluga u jednoj zemlji. Realni GDP dobijamo tako što nominalni GDP podijelimo indeksom cijena (koji nazivamo deflator GDP) u postupku koji označavano označavano kao deflacioniranje. Deflator GDP = index cijena kojim se vrši korekcija novčane vrijednosti svih roba i usluga koje ulaze

u sastav GDP usljed promjena cijena. Primjena deflatora omogućava da se izoluju promjene u realnom outputu roba i usluga u ekonomiji. Realni GDP = Nominalni GDP : Deflator GDP

 Nominalni GDP Deflator GDP =------------------------ x 100 Realni GDP Pošto nominalni GDP i realni GDP moraju biti isti u baznoj godini, GDP deflator za baznu godinu uvijek iznosi 100. Za naredne godine GDP deflator izražava promjenu nominalnog GDP-a (promjenu nastalu usljed promjene tekućih cijena) u odnosu na baznu godinu. Ovaj indeks cijena je «ponderisana prosječna cijena, koji se određuje kao ponderisani prosjek  cijena svih roba u GDP, s ponderom svakog dobra koji je jednak njegovoj postotnoj važnosti u ukupnom GDP.» Prostije rečeno: za neku veličinu GDP ustanovi se indeks 100 (bazna godina). Potom se za svaku veličinu nominalnog GDP odrede indeksi maloprodajnih cijena (npr. 110, ukoliko je u nekoj narednoj godini porast cijena u odnosu na baznu godinu iznosio 10 %, ili 95, ukoliko su prosječne cijene bile za 5 % manje u odnosu na baznu godinu).  Nominalni GDP se podijeli podijeli sa indeksom cijena i pomnoži pomnoži sa 100 da bi se dobio realni GDP.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Potencijalni GDP (potencijalni proizvod)  predstavlja maksimalni nivo proizvodnje koju nacionalna ekonomija može proizvesti. Drukčije kazano: ukupne mogućnosti proizvodnje

 jedne zemlje (stanje pune zaposlenosti, odnosno punog korištenja faktora proizvodnje) izražavaju potencijalni GDP . je dugoročni trend realnog GDP i predstavlja dugoročne proizvodne mogućnosti koju nacionalna ekonomija može ostrvariti uz održavanje stabilnih cijena. Potencijalni proizvod određen je: 1. raspoloživ raspoloživošću ošću faktora faktora proizvodn proizvodnje je (radnoj snazi, snazi, kapitalu, kapitalu, prirodnim prirodnim resursima resursima itd.), 2. efikasnoš efikasnošću ću kojom se ovi faktori faktori kombiniraju kombiniraju (razvoj (razvoj tehnologij tehnologije, e, dostignuti dostignuti nivo  preduzetništva,  preduzetništva, obrazovanje i sl.).

 Potencijalni GDP 

U svim ekonomijama je situacija obično takva da je stvarni GDP manji od potencijalnog GDP, GD P, jer jer zeml zemlje je ne ko koris riste te maks maksim imal alno no sve sve do dotu tupn pnee po pote tenc ncija ijale le,, niti niti je elim elimin inis isan anaa nezaposlenost. nezaposlenost. Tazlika između stvarnog i potencijalnog GDP se naziva GDP jaz ili GDP gap. Ukoliko su stvarni i potencijalni GDP jednaki, to znači da zemlja iskorištava maksimalno sve svoje resurse i potencijale. Ako je stvarno GDP manji od potencijalnog, to znači da postoji određeni procenat neiskorištenja faktora, čime se jedan dio potencijalnog GDP-a zauvijek  gubi. Međutim, razlog za ovo odstupanje leži kako u sposobnosti upravljanja ekonomijom zemlje (sposobnost makroekonomskog menadžmenta ), tako i u promjenama faza poslovnih ciklusa. uključ uključuju uju fazu fazu ekspa ekspanzi nzije je (u ko kojoj joj stvarn stvarnii GDP raste) raste),, dostizanja vrha (u kojoj stvarni GDP može čak premašiti potencijalni), te kretanje silaznom linijom linijom kada stvarni stvarni GDP počinje počinje opadati. opadati. Ukoliko je poslovni poslovni ciklus ciklus u fazi pada (faza (faza kontrakcije, odn. smanjivanja ekonomske aktivnosti) udaljenost od potencijalnog GDP je sve veća, do faze depresije ili dna poslovnog ciklusa (najniže ekonomske aktivnosti) kada je udaljenost stvarnog od potencijalnog GDP najveća.Cilj makroekonomske politike je GDP jaz  bude što manji, manji, odnosno da se stvarni GDP što više približi potencijalnom GDP-u. GDP-u.  Poslovni (konjukturni) ciklusi 

4.3. Ukupno ostvareni GDP i GDP per capita

Do sada objašnjavani GDP kao ukupna vrijednost svih outputa (finalnih proizvoda i usluga, odnosno svih faktorskih dohodaka) u jednoj zemlji tokom jedne godine predstavlja ukupno ostvareni GDP .

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Slika br.1. Sve zemlje svijeta, prema visini GDP per capita: 9

Tabela br.2.-Pimjeri nekih zemalja sa najvećim i najmanjim GDP p.c (PPP, USD) za 2006. 2006 .10 Rang 1

Zemlja Luksemburg

GDP p.c. u USD 80 288

Rang 173

Zemlja

2 3 4 5 6 7 8 9 10

Norveška Island Švicarska Irska Danska Katar S AD Švedska Holandija

64 193 52 764 50 532 48 604 47 984 43 110 42 000 39 694 38 618

174 175 176 177 178 179 1 80 1 81 182

Sijera Leone Mijanma Eritreja Gvineja Bisau Liberija

Ruanda

Malavi Etiopija Kongo

Burundi

GDP p.c. u USD 242 223 219 209 190 161 161 153 119 107

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

masu dobara, te da je životni standard stanovništva porastao (ako broj stanovnika nije rastao  brže od prirasta GDP). Uvećanje realnog GDP predstavlja ekonomski rast. Ekonomski rast, odnosno rast realnog GDP moguće je jednostavno mjeriti upoređivanjem prirasta realnog GDP u ovoj u odnosu na prošlu godinu. Promjena realnog GDP Stopa ekonomskog rasta = ----------------------------------------------------------------------------- x 100 100 Realni GDP u predhodnoj godini Tabela br. 3. -Realni rast GDP (u %) 11 Realni

S AD Eurozona Velika Britanija Japan Kina BiH

2005 3,1 1,5 1,8 1,9 10,4

rast

2006 2,9 2,8 2,8 2,4 11,1 6,2

GDP

2007 2,2 2,6 2,6 1,9 11,4 5,8

6 Slabosti GDP-a Promjene u GDP odražavaju veličinu ekonomskog rasta, koji je dugoročno, najznačajniji faktor uspjeha jedne nacije. Nasuprot tome, kitičari prebacuju da GDP predstavlja «pretjerani materijalizam društva posvećenog beskonačnoj proizvodnji beskorisnih dobara» na jednoj strani, i socijalne nejednakosti, nejednakosti, proizvodnje oružja i eko zagađivanja zagađivanja na drugoj strani.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Procjena veličine sive ekonomije u FBiH po djelatnostima, u milionima KM

3. GDP ne govori o kvalitetu života - nematerijalnim potrebama, ličnim slobodama, životnoj sredini. Rast GNP se može ostvariti i uz represivan polički režim ili pogoršavanje kvaliteta životne sredine, zbog čega se stanovništvo neće osjećati bogatijim.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Zbog gore pomenutih nedostataka GDP-a, ekonomisti savremenog doba već godimana tragaju za načinom mjerenja ekonomskog blagostanja koji bi uključivao GDP,ali i stavke koje GDP ne uzima u obzir, a to su kvalitet života, očuvanje okoliša, socijalne socijalne razlike i sl. Alte Altern rnat ativ ivee za GD GDP P ko koje je se sve sve češć češćee po pomi minj njuu u zadn zadnjih jih neko nekoli liko ko go godi dina na su Gree Greenn Accounting, Index of Sustainable Economic Welfare, Genuine Progress Indicator , Happy Planet Planet Index Index, Gross National Happiness i druge druge metod metode, e, koje koje još uvijek uvijek nisu nisu dov dovoljn oljnoo razvijene da bi mogle konkurisati GDP-u, ali svakako pokazuju potencijal da preuzmu ulogu osnovnog makroekonomskog makroekonomskog pokazatelja, koji bi mjerio ekonomsko blagostanje jedne zemlje.  Najzanimljiviji od ovih metoda je Green Accounting, ili Zeleno računovodstvo. Pojam zeleno računovodstvo (green accounting) predstavlja onaj dio savremenog računovodstva, čiji je zadatak zadatak osigurati osigurati upravljačk upravljačkee informacije informacije za različite različite hijerarhijs hijerarhijske ke razine razine menadžme menadžmenta nta okoliša, a u svrhu procjene ekonomskih učinaka primjene relevantnih propisa, standarda, ugovora, protokola i drugih međunarodnih, europskih, nacionalnih i drugih mjera, čiji je zadatak unapređenje i zaštita okoliša, te štednja i zamjena neobnovljivih i za okoliš štetnih resursa. Zeleno računovodstvo ima zadatak osigurati relevantnu upravljačku osnovicu, u čijem čijem su središ središtu tu inform informac acije ije o eko ekonom nomski skim m učinc učincima ima don donese esenih nih pos poslov lovnih nih odluka odluka,, s  polazišta njihova utjecaja na visinu nastalih troškova i ostvarenih koristi, povezanih s  provođenjem ekološki značajnih programa i projekata. Naglasak je na izboru onog instru instrume menta ntarija rija,, koji koji će osigur osigurati ati pripre pripremu mu i transp transpare arentn ntnoo prezen prezentir tiranj anjee inform informac acija ija,,  prvenstveno o korištenju korištenju materijala i energije, o promjenama u strukturi troškova okoliša, okoliša, ali i o drugim s njima povezanim kategorijama poslovnog odlučivanja, s posebnim naglaskom na učinke aktivnosti menadžmenta u području unapređenja i zaštite okoliša poslovnog sustava. Pod Pod ov ovim im se po pojm jmom om po podr draz azum umije ijeva vaju ju on onaa po podr druč učja ja raču računo novo vods dstv tva, a, ko koja ja se mora moraju ju  prilagoditi novim zahtjevima poslovnog sustava, povezanih s njegovom orijentacijom na zaštitu i unapređenje okoliša” , pa se u tom smislu zeleno računovodstvo može promatrati na razini poslovnog sustava, s ciljem izvješćivanja o utjecaju poslovnih procesa na okoliš, ali i na nacionalnog razini na kojoj se sažimaju svi pojedinačni utjecaji. Zeleno računovodstvo na

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

+ Javni ne-obrambeni izdaci - Privatni obrambeni izdaci + Kapitalne investicije + Usluge iz domaćeg rada - Troškovi degradacije okoliša - Amortizacija prirodnih dobara.

8 Podaci o GDP-u za Bosnu i Hercegovinu Zbog nepostojanja potpunih i tačnih podataka o broju stanovnika u Bosni i Hercegovini, te zbog toga što je većina statističkih podataka samo procjena, ne možemo imati tačne podatke o visini GDP-a i GDP per capita. Drugi problem je odvojeno praćenje podataka podataka u Federaciji BiH i Republici Srpskoj, te nepostojanje ukupnh podataka o makroekonomskim desavanjima desavanjima u cijeloj Bosni i Hercegovini. Ovdje iznosimo podatke koji su objavljeni u 2008.godini od strane Federalnog zavoda za  programiranje razvoja. razvoja. Oni su iznijeli sljedeće podatke: Slika br.2.- Kretanje GDP za period 2003-2007. za FBiH 13

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Bruto domaći proizvod za BiH za 2007. godinu nominalno je iznosio 21.641 miliona KM. Nominalni  porast u odnosu na 2006. godinu godinu iznosio je 13,18% dok je realni rast iznosio 6,84%. BDP po stanovniku iznosi 5.633 KM ili 3.940 USD.

Posmatrano po djelatnostima najveći porast bilježe: građevinarstvo, građevinarstvo, 29,61%,  prerađivačka industrija,24,82%, industrija,24,82%, r  udarstvo, 22,63%, i finansijske usluge,22,23%. usluge,22,23%.  Najveći doprinos rastu BDP, od 13,18%, imale su: trgovina (14,88%), prerađivačka industrija

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

Bruto domaći proizvod (ili GDP) je najsveobuhvatnija mjera državne proizvodnje dobara i sulug suluga. a. Sasto Sastoji ji se od dolars dolarske ke vrijen vrijendos dosti ti potroš potrošnje nje (C), (C), bruto bruto priva privatni tnihh invest investici icija ja (I), (I), državnih kupovina dobara dobara i usluga (G) i neto izvoza (NX). Kao i ostale empirijeske nauke, ekonomija se usredotočuje na ono što se stvarno može mjeritistvari kao što su cijene pšenice, cijene dionica i kamatne stope, broj nezaposlenih ljudi, nacionalni proizvod ili nivo cijena Poznata su tri načina obračuna GDP: 4. GDP kao kao suma finalni finalnihh prodaja prodaja proizvoda proizvoda i usluga usluga (metod (metod izdatak izdataka), a), 5. GDP kao kao sum sumaa dodati dodatihh vrijed vrijednos nosti, ti, 6. GDP kao suma suma faktors faktorskih kih doho dohodaka daka (metod (metod dohoda dohodaka). ka). Upotrebom bilo kojeg od ova tri načina obračuna, dobit će se isti iznos GDP. Ekonomska teorija razlikuje: nominalni i realni GDP  potencijalni i stvarni GDP GDP ukupni GDP i GDP per capita • • •

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

The world's largest digital library

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.

1. Burda, Burda, M., C. Wyplosz Wyplosz Macroecon Macroeconomics omics - A European European Text, Text, Oxford Univers University ity Press, Oxford, 1997. 2. Mankiw, Principles of economics 2nd, PDF version, SWCollege, 2000. 3. Mankiw, Macroeconomics, 5th edition,PDF version, TSI Graphics, USA, 2002. 4. P.Sam P.Samuel uelson son,, W. Nordha Nordhaus us , Ekonomija, MATE, Zagreb, 2000. 5. K. Ho Hodžić, Uvod u ekonomiju , Ik Penn, Tuzla, 2009. 6. K. Ho Hodžić, Makroekonomija- u pripremi, Tuzla, 2009. 7. International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, September 2006.

8. Federalni Federalni zavod zavod za programiran programiranje je razvoja, razvoja, Siva ekonomija ekonomija u FBiH-analiz FBiH-analiza, a, Sarajevo, Sarajevo, 2008. 9. Federalni Federalni zavod zavod za programiran programiranje je razvoja, razvoja, Ekonomski Ekonomski pokazatelj pokazateljii FBiH 2007,