PITANJA I ODGOVORI Teorija Sistema i Upravljanja

Teorija sistema i upravljanja Ispitna pitanja 1. Sistemi i sistemsko mišljenje Odnosi u funkcionisanju sistema svode se na primanje i davanje informacija, resursa i rezultata, stvarajuci na taj način nove kategorije uzajamnog djelovanja koje predstavljaju strukturu relacija sistema. Svi elementi sistema i potencijalnih veza nemaju isti značaj, tako da je funkcionisanje uslovljeno hijerarhijskim primatom elemenata, tj. primatom dinamičkog optimuma onog sistema koji je na višem nivou, koji ima veći broj eleinenata i njihovih funkcija, koji je dugoročniji i koji diktira jačinu promjena. Posmatranje sistema kroz neka njegova svojstva omogucava rješavanje nekih naučnih fenomena, tako da se npr. preduzeće može posmatrati kao sistern u kojem se prikupijaju i obrađuju informacije, donose odluke, izražavaju akcije i na taj način mijenjaju stanja. Upravo su različite karakteristike objekata koji se posmatraju kriterij kiasifikacije sistema na osnovu kojeg razuikujemo prirodne i vjetačke sisterne kao dijelove svijeta to nas okružuje. Sistemsko mišljenje polazi od toga da je svaki sistem istovremeno podsistem, tako da sistemska analiza vidi okruženje kao ključno mjesto u odnosu na dio koji se posmatra sa aspekta promjene i prilagodavanja.

2.Matematički aspekt teorije sistema Upoznavanje metodologije matematičkog modeliranja u svojstvu je sticanja sposobnosti istražvanja procesa i pojava raz1ičite fizičke sadržine koja se može apstraktno opisati jednoznačnim matematičkim simbolima. Ovakvim postupkom formira se matematički model realnog sistema čija sličnost ponekad dozvoljava odredivanje apsolutno adekvatne kopije originala koja omogućava korištenje ponašanja modela u svrhu ocjenjivanja autentičnih svojstava konkretnog sistema. Matematički model koji formalizacijom opisuje funkcionisanje sistema izražava osnovne karakteristike zakonomjernosti funkcionisanja u vremenskom intervalu (t0 t1). Stanje sistema koji se krece u navedenom intervalu vremena. karakteršie se u svakom trenutku (t) sljedecim veličinama: z, z2, Zj, ... z. Budući da se ove veličine stanja složnog dinamičkog sistema u funkciji vremena mogu napisati kao: z1(f). z2(t), Sistemski pristup – sinergetski efekat Teorija sistema tijesno je povezana sa razvojem informatike i sistemskim pristupom naučnom istraživanju, čije je osobine moguće djelimično uočiti, opisati i shvatiti koristeći samo deskriptivne i analitičke mctode. Kompleksnost prirode sistema se zbog dinamike ne može do kraja opisati, tako da je neophodno znati sljedeće činjenice u cilju pojednostavijivanja i potpunijeg razumijevanja sistemskog pristupa: - Sinergija je efekat zajedničkog djelovanja elemenata - Dinamičko posmatranje pojava podrazumijeva jedinstvo vremena i prostora - Holističko posmatranje podrazumijeva sistem kao ukupnost - Relativnost sistema proizilazi iz prirodnih zakona 3.

4. Sistem i okolina Određivanje okoline sistema, a time i njegovih granica koje nisu egzaktne prirode, je važna etapa u procesu istraživanja sistema, a posebno bitna dimenzija je vrijeme u kome se mijenjaju ulazi i izlazi, a time i sam sistem kao i okruženje. Okruženje sistema je skup svih neuključenih sistema sa kojima je posmatrani sistem u aktivnom. pasivnom ili interaktivnom odnosu za vrijeme istražvanja tokova ulaza i izlaza kao medija razmjene 5. Ulazi i izlazi sistema 1

Ulazne veličine mogu biti date u obliku materijalnih. energetskih i signalnih veličina odredenih sadržajem informacija. Osnovni oblici ulaznih veličina pojedinih sistema mogu se predstaviti odgovarajućim funkcijama, Iziazi (y) su reagovanje sistema na određeni intenzitet pobude, što ima za rezultat neku količinu stvaranja novog kvaliteta iz datih sastojaka, tj. ko1ičine ulaza. Način na koji ulaz biva transformisan u izlaz, naravno pod uslovom da ni razvoj ni istraiživanje nisu dijelovi sistema, predstavlja tehnologiiu koja takode djelimično čini okolinu.

6. Osnovni principi teorije sistema Neki od principa koje možemo dodatno navesti su: • Princip složene stvarnosti • Princip povezanosti i medusobnog djelovanja • Princip neprekidnih promjena • Princip poimanja funkcionalnog sklada • Princip uticaja okoline na promjene obiika postojanja • Princip struktume analize složenosti • Princip internog uticaja u prostoru i vremenu 7. Zakoni opšte teorije sistema Zakoni opšte teorije koji važe za sve sisteme pri razlicitim uslovima ponašanja i ispitivanja su: zakon zavisnosti; svakom sistemu i l i njegovom elementu moguce je naci sistem koji posjeduje bar jedan element ili obiljeje sa kojim je u vremenskoj i l i funkcionalnoj vezi. Zakon razlike Zakon promjene Zakon neprekidnih projena 8. Osnovne karakteristike sistema Osnovna sistemska svojstva svakog sistema su: funkcija (funkcionalna struktura i elementarne funkcije), ponašanje (stnuktura ponašanja i elementarne transformacije) i građa (struktura građe i elementarni nosioci), 9. Osnovne osobine (obilježja) sistema 10. Klasifikacija sistema Klasifikacija sistema predstavlja formiranje skupova za koje je nužno prethodno usvojiti kriterijume sličnosti kao zajedničku osobinu povezanu logičkim iskazima ili njihovim alternativama. Podjela sistema prema broju veza sa okolinom, pogodna za proučavanje i rezonovanje je:monovarijabilni sistem,konjuktivno-disjunktivni sistem,distributivni sistem, multivarijabilni sistem. 11. Kriteriji klasifikacije sistema sisteme prema nastanku dijelimo na prirodne i tehničke, na organizacione te prema funkcionisanju, na proste i složene itd.Prirodni sistemi obuhvataju geološke, atmosferske, kosmičke, biološke i druge sisteme, a zakone njihovog postanka i opstanka izucavaju brojne prirodne nauke.

12. Logika nastanka i funkcionisanja sistema Apstraktni sistemi su istraživačke konstrukcije, formalne. uopštene, misaone, idejne i matematičke prirode, odnosno oni su opšti, formalni, misaoni, idejni i matematički. Svrha im je da opišu realne sisteme i da bez mnogo troškova eliminišu nejasnoce i logičke greške kroz čisto formalne veze u okviru istraživačke apstrakcije. Za objašnjavanje opšteg apstraktnog sistema kao univerzalnog modela za sve sisteme, neophodna 2

je primjena matematičke teorije koja postaje formalni i opšte priznati univerzalni jezik, indukovano korišten za efektivnu proceduru. 13. Struktura apstraktnog sistema Dakle, struktura predstavlja logicki red elemenata koji zadovoljavaju niz uslova kao što su preglednost, fleksibilnost, funkcionalni sklad, blokiranje neprodukiivnog ulaza, razvijanje odbrambenog mehanizma i imuniteta od remetilačkih faktora, upravtjivost, održivost itd. Struktura sistema je skup i poredak svih veza i relativno stabilan raspored uloga elemenata unutar kojih postoji odredena zakonitost svojstvena datom sistemu kao integralnoj cjelini. 14. Funkcionisanje apstraktnog sistema U povezivanju sistema sa njegovim okruženjem interakcije su uslovljene, što ukazuje da postoji veći broj principa i pravilnosti po kojima se reguliše i odvija funkcionisanje sistema. Umnožavanjem interakcija povecava se i potreba za njihovim regulisanjem, jer promjene na jednom elementu izazivaju promjene na više drugih elemenata istog sistema. Prepuštanjem namnoženih interakcija prirodnoj regulaciji, funkcionisanje sistema teži nuli, a sistem odumiranju, što je naročito tipično i očigledno kod vještačkih sistema.Broj faktora koji utiču na funkcionisanje sistema, a preko toga i na njegovo ponašanje praktično je neograničen i stalno se povećava, sa jedne strane zbog namnožavanja promjena, a sa druge zbog namnožavanja praktičke primjene naučnih fondova.

15. Stabilnost i ponašanje sistema Način na koji sistem preslikava ulazne u izlazne veličine odreduje njegovo ponašanje, odnosno prilagodavanje i usklađivanje tog ponašanja sa funkcijom prilagođavanja sistema okolini, promjeni okoline ili promjeni svojstava i stanja. Odredenost ponašanja sistema je statistike prirode, tako da se odredenost smanjuje povećanjem broja veza sa okolinom, a redukcijom veza sistem se smanjuje. 16. Povratna sprega (dejstvo) sistema Sistemi kod kojih relacije izmedu elemenata mogu biti takve da jedan element posredno, preko drugih elemenata, utiče sam na sebe, posjeduju povratno dejstvo, Sistemi sa povratnim dejstvom imaju tacno reprodukovane ulaze, smanjene efekte nelinearnosti i poremecaja, ispoljenu tendenciju ka oscilacijama i nestabilnosti, mogucnost ponovnog uspostavljanja ravnotežnog stanja itd. 17. Entropija Norbert Viner potvrdujc i sljcdećom rečenicom; «Kao što je entropija mjera dezorganizacije, tako je i informacija mjera organizacije».Viner primjećuje da odgovori o funkeionisanju jednog skupa sistema važe kao moguci odgovori i za širi skup sistema, postajuci vjerovatniji ukoliko sistemi postaju stariji, a sama mjera ove vjerovatnoće naziva se entropija, Viner dalje konstatuje da dok entropija raste, svemir i svi sistemi u njemu prirodno teže ka raspadu u gubitku svog entiteta, odnosno da iz stanja organizacije i diferencijacije pređu u stanje jednoznačnosti i haosa. Haos je statičko stanje sistema koje troši energiju neophodnu za održavanje uređenosti, tj, suprotstavljanje rastu entropije kao prirodne težnje ka beživotnom. Sistem sa vecom entropijom je i manje elastičan pa mu je potrebna i intenzivnija regulacija za borbu, odnosno funkcionalnu ravnotžu tako da bi b i l o pretjerano očekivati apsolutno jasnu definiciju entropije. 18. Organizaciona forma sistema Upravo zbog značaja cilja, kao motiva stvaranja organizacione kompozicije sistema, cilj se može uzeti i kao osnovni kriterijum klasifikacije, prema kojem sve organizovane sisteme možemo posmatrati kao moralne, instrumentalne i materijalne.Simbiozom prirodnih, tehničkih i upravljačkih kao povezujućih podsistema, nastaju organizovani sistemi a najveci dio obilježja apstraktnih sistema su istovremeno i 3

obilježja organizovanih sistema. Takođe su im svojstvena i neka druga obilježja vezana za njihovu specifičnost u pogledu zakona organizovanja, kao npr, da su stvoreni svjesnom ljudskom aktivnošcu, da im je zadan cilj prije njihovog stvaranja i da ih projektant svojom upravljackom akcijom neprestano usmjerava kažieljenom cilju. 19. Principi i pravila organizovanja sistema Prema izdiferenciranosti njihovih karakteristika, principe organizovanja sistema možemo posmatrati kao principe cilja, principe kompozicije (konstitucije) i principe funkcionisanja. Princip cilja je elementarna i eliminatorna pretpostavka za stvaranje i nastanak novog organizacionog modela sistema čiju struturu i funkcionisanje treba prilagodavati zakonima reda. Kod rnoralno-organizacionog modela sistema traži se odredena ravnoteža kroz balansiranje zahtjeva za maksimalnim izlazima i društveno ograničenim ulazima, Princip maksimuma jc zajedničko obitježje svakog organizacionog zadatka sistema koji služi za postizanje postavljenog cilja i rijetko se poistovjećuje sa optimumom koji je u praktičnom životu vezan za razna ograničenja

20. Organizacija kao sistemska zakonitost Zakonima organizovanja se ostvaruju postavljeni ciljevi, a nakon realizacije oni gube smisao i opravdanje, a gašenje cilja, odnosno prerastanje u ciljeve podsistema vodi samouništenju sistema. Potencijalni broj upravljačkih informacija je uslovljcn organizacijskom složenošću sistema, kao i nivoom njegove entropije čije povecavanje i smanjivanje se reguliše dodavanjem ili oduzimanjcm upravljačke inteligencije. U procesu razvoja sistema njegovi pojedini organizacioni nivoi se supstituišu tehničkim podsistemima cije su upravljačke funkcije tehnizirane. Time je proces supstitucije organizacionih zakona tehničkim istovremeno i proces tehnizovanja upravljačke funkcije čiji viši nivo znači manje potreban broj upravljačkih akcija, odnosno niži nivo entropije. 21. Modeliranje organizacionog sistema Modeli stanja sistema definišu ono što upravljač želi da ostvari pri funkcionisanju sistema, dajuci tako okvire za tipsko upravljačko stanje koje može da se očekuje u datim okolnostima. U praksi su najcešci oblici ovih modela pozitivnopravni propisi, matematski modeli, simulacioni modeli, simbolički modeli, metode scenarija i drugi teorijski modeli organizovanja. 22.Upravljanje tokovima i prenosom organizovanja Pretpostavka održavanja organizacionog reda je komponovanje upravljačkog podsistema od kojeg dolaze upravljačke akcije i gdje se često kreiraju upravljačke odluke na osnovu kojih nastaju upravljački impulsi U zavisnosti od odnosa izmedu centra kreiranja upravljačih odluka i adrese preko koje se upravljačke akcije, u cilju izvršenja tih odluka, prenose, razlikujemo decentralizovano upravljanje, delegiranje upravljacke vlasti i centralizovano upravljanje. 23. Hijerarhijeska struktura organizovanja U organizacionom redu hijerarhijska struktura se vidi gotovo eksplicitno i uzima kao da apriori postoji u prirodi upravljanja svake funkcionalnc cjeline.Sa gledista opštc teorije sistema preduzece se posmatra kao postojanje mnoštva podsistema sa hijerarhijski uređenim ciljevima. Iako postoje pravila koja određuju koje su jedinice višeg, a koje nižeg nivoa, to još uvijek ne dokazuje da su hijerarhijski odnosi jedini i najpovoljniji sa gledišta upravljanja. Iz ovakvog shvatanja proizašla je teorija gdje se hijerarhija eksplicitno proučava kao prirodni fenomen, na osnovu čega otpada imperativ hijerarhijskog uredenja. Svakako da hijerarhijska struktura ne predstavlja izdvajanje upravljačkih objekata u vidu posebnih dijelova sistema 24. Upravljanje sistemima – koncept upravljanja 4

Sistem upravljanja čine uprav1jački i upravljani dijelovi sistema, ali da bi došlo do promjene mora postojati i izvršni organ koji posjeduje uprav1jačko dejstvo lzmeđu upraviljanog i upravIjačkog organa. kao i između uprav1jačkog i izvršnog organa instaliran je tok informacija.Upravijanje je izbor akcije kao nosioca promjene, jer gdje nema akcije nema ni promjene, a gdje nema izbora nema ni adekvatnog upravijanja. 25.Sistem informacija Informacije o buducnosti su se prikupljale još u starom vijeku, što je bilo objašnjavano proročanstvom kao rezultatom mašte, intuicije i nadahnuca, pa sve do našeg vremena predviđanja koje se zasniva na podacima, informacijama i njihovom logičkom povezivanju sa zakonima prema kojima funkcioniše sistem. Slav o futurističkim informacijama je stav prema upravljanju iznenadenjima, odnosno budućem dogadanju u sistemu u kojem će se odvijati naša buducnost, tj, njen konačan dio označen kao bliska, dalja ili daleka perspektiva.

26.Koncepcijske osnove modeliranja Provjeravanje planiranih pretpostavki u realnom svijetu i korištenje matematičkih modela za izvodenje korektivnih akcija utiče na smanjenje slučajnosti i stihijnosti u upravljanju sistemom, u skladu sa promjenama.Matematifiki model za formalizovano opisivanje realnog sistema koristi se onda kada složenost dozvoljava apstraktni opis sistema, tako da se matematičkom metodom vrši adekvatno modeliranje posmatranog konkretnog sistema, u svrhu izražavanja zakonomjeraosti fuikcionisanja u odredenom vremenskom intervalu posmatranja. 27. Modeli i metodologija modeliranja Metoda modeliranja je najšire korišteni postupak ispitivanja raznih pojava i procesa, posebno u današnjim uslovima koji se karakterišu promjenama i uticajem slučiajnih faktora širokog spektra. Razlikujemo fizičiko modeliranje koje se bavi procesima prirodnog oblika, gdje se prave modeli u obliku maketa (maketa aviona umjesto stvarnog aviona, dječiji automobil umjesto stvarnog automobila) i matematičko modeliranje koje se bavi imaginacijom stvarnosti. Fizičkim modeliranjem vrši se prirodno eksperimentisanje, ali uslovi realizacije modela (kopije) mogu se značajno razlikovati od uslova originala. 28.Formalizacija sistema modeliranja Pri formalizaciji sistema radi se o operacionalizaciji matematičke analogije, tj. neki fizički problem se prevodi i predstavlja kao matematički, pri čemu definisanje sistema moee započeti formalizaciju ulaza i izlaza. 29.Matematički opis modeliranja sistema Izgradnja matematifikog modela koji treba da sadrži sva pitanja operativne i razvojne strategije. Dakle, matematički model poslovnog sistema treba biti tako napravljen da se mogu istraživati brojni problemi uslovljeni uticajem raznih promjena, kao što su lansiranje novog proizvoda, nova struktura organizacije, novi kriteriji odlučivanja, kadrovske promjene itd. 30.Jednačine elemenata stanja sistema 31.Jednačine elemenata promjene stanja sistema U formi jednačina elemenata stanja sistema kao i jednačina promjene elemenata stanja sistema nema posebnih ograničenja. Promjena jednačine elemenata stanja sistema ne sadrži vremenski interval, ne može joj se pojaviti neki element promjene stanja sistema na desnoj strani, a vrijednost elementa promjene stanja izraunava se na intervalu K,L, u momentu K. 5

Prema tome, jednačina elementa promjene stanja sistema je iskaz o tome kako se informacije sistema prevode u odluke i akcije prikazujući kako sistem sam sebe kontroliše, odnosno, kako kod organizacionih sistema ljudska zapažanja o stanju sistema dovode do odlučivanja. 32.Modelska podrška odlučivanju Opšti model donošenja odluke pri neizvjesnosti može se formalno opisati samo onda kad postoji: O - objekt na koji se odnosi odluka Y - skup mogućih odluka koje nam stoje na raspolaganju pri izboru ulaznih upravljačkih akcija. X - skup mogucih ishoda u zavisnosti od odabrane odluke (izlazne veličiine; upravljane veličine) M - skup mogucih poremećajnih dejstava iz okoline koja mogu da utiču na ishod odluke F - transformacija kojom se odluke u neizvjesnosti preslikavaju u ishod. 33.Optimalno upravljanje sistemima Princip optimizacije treba staviti u odnos prema problemu neutralizacije posljedica i karakterisati načinom i šansom kojim on tu svoju funkciju ostvaruje.Dakle, tehnička optimizacija nije nikakva kompenzacija naučne istine jer cilj navodi protiv tvrdnje da pojedini parcijalni izrazi poslovnog uspjeha mogu utemeljiti optimalnu ispravnost pojedinačnog djelovanja, Sto je ispravno, ali gubi polemički karakter. Optimizacija iziskuje opreracionalizovanje u smislu empirijskih fiksiranja kriterijuma uspjeha jer se inače ne može izvesti jednoznačno odredeno dešavanje. 34.Automatsko upravljanje sistemima Automatsko upravljanje je upravljanje koje se ostvaruje bez neposrednog učešća čovjeka. Prave se sistemi sa elementima koji mogu sami da ga kontrolišu, upravljačke odluke i izvršne odluke se samostalno donose i provjeravaju, Kod automatske regulacije možemo imati otvoren i zatvoren sistem automatskog upravljanja

.

35.Kibernetika kao upravljačka disciplina Osnovna tri obilježja kibernetičkih sistema, kako ih je defmisao Viner, složenost, stohastičnost i autoregulacija. Na osnovu toga je moguće razgraničiti tri osnovna metodološka aspekta kibemetskog učenja: metoda tlcrne kutije", teorija informacija i povratna sprega (autoregulacija). Kibemetika je nauka o opštim zakonima procesa upravljanja, komunikacije i organizovanja sistema (tehničkih i prirodnih) i njihovom medusobnom odnosu u pogledu načina primanja, predaje, čuvanja, obrade i korištenja informacija. 36.Istraživanje sistema metodom crne kutije Metoda „cme kutije" (Black Box Method) se primjenjuje da bi se prevazišao problem velike složenosti stanja sistema, tako da se posmatra redukovan broj ulaznih i izlaznih veličina i pokušavaju se otkriti zakonitosti procesa transformacije. Ova metoda se koristi i u svakodnevnoj praksi što se može ilustrovati brojnim primjerima iz medicine (ljekar pacijentu daje test -ulaz i na bazi odgovara - izlaz uspostavlja dijagnozu), u nastavi (provjera znanja na ispitu), u upravljanju poslovnim sistemiraa (menadžer primjenjuje logiku „crne kutije"), kod upotrebe računara itd, 37.Kibernetski sistem Jedna specifičina klasa sistema označava se teraunima kibernetski, upravljivi ili sistem sa povratnom informacionom vezom. Odlikuju se mehanizmom kojim se ostvaruje funkcija upravljanja po principu samoupravljivosti koju najčešće izvršavaju sami elementi sistema naimenovani za upravljanje. Kibernetski sistem je ekvivalent samoupravljivog sistema gdje je objekt upravljanja baza, a upravljački subjekt nadgradnja organizovana kao informacioni, upravljački i izvršno-kontrolni sistem, povezani u kibernetski redoslijed.Kibemetski sistem se može razdvojiti na objekat kojim se upravlja i nadgradnju koja upravlja, kao dva dijela iste cjeline, tako da se jedan broj elemenata odnosi na upravljačke objekte, a drugi na upravljanje. 6

Osnovna karakteristika kibemetskih sistema je da se jedan broj elemenata odnosi na upravljačke, a drugi na upravljane objekte. 38.Poslovni sistem Funkcionisanje poslovnog sistema može se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na mnoštvo unutrašnjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odlučivanja i dolaženja do upravljačkih rješenja. 39.Proces modeliranja i odlučivanja u poslovnom sistemu Sa aspekta odvijanja procesa odlučvanja prioritet imaju spoljašnja dejstva koja se raščlanjuju na pojedine oblike meduzavisnosti sa sistemom, što se može pokazati slikom modela pojednostavljene stvarnosti, zbog čega se sa siguraošcu može reci da je faza modeliranja u procesu odlučivanja kritična i zahtijeva posebnu opreznost. Funkcionisanje poslovnog sistema može se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na mnoštvo unutrašnjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odlučivanja i dolaženja do upravljačkih rješenja. 40.Struktura poslovnog sistema Transformacija ulaza u izlaze odvija se kroz složenu strukturu poslovnog sistema koja se formira od tokova materijalnih i nematerijalnih resursa i u sebi sadrži kriterijume odlučivanja kao instrumente indeksa promjena elemenata stanja. Relacije elemenata i stopa njihovih promjena formiraju dva kola povratnog dejstva, gdje prvo nastaje kao posljedica medusobne prirodne zavisnosti elemenata sistema, pa tako dobijamo prirodnu strukturu. Drugo nastaje kao posljedica ugradnje kola povratnog dejstva sa ciljem kontrole stanja sistema, pa tako dobijamo kontrolna kola koja sa prirodnom strukturom formiraju takode strukturu preduzeca sa pretpostavkom optimalnog upravljanja 41.Informacioni sistemi Sistemi, pored materije i energije, sa okruženjem razmjenjuju ideje i informacije. S obzirom na odnos ulaznih i izlaznih informacionih veza, moguće je razlikovati informisane (informaciono pasivne, tj. postoji samo informacioni ulaz), informirmišuće (informaciono aktivni, tj. postoji samo informacioni izlaz) i informacione sisteme (sa ulazno-izlaznim informacionim vezama) koji su najčešći u stvarnosti. Informacioni sistem, djelujući u okviru poslovnog sistema, omogućava unutranju komunikaciju, kao i komunikaciju sa okruženjem, to potvrduje konstataciju da neposredno doprinosi kvalitetu uprav1jačkih i izvršnih funkcija. 42.Informacioni sistemi za podršku menadžmentu Informacioni sistem za podršku menadžmentu (Management Information System - MIS), podrazumijeva se kao sistem s osnovnim zadatkom prikupljanja informacija neophodnih u rješavanju problema. MIS je mehanizam za detekciju problema koji sadrži sve neophodne elemente problemske strukture, odnosno jedan mehanizam za analizu problema koji obezbjeduje neophodne podatke menadžerima koji donose odluke. 43.Sistemi obezbjeđivanja i inžinjeringa kvaliteta Jedan od najznačajnijih standarda je svakako usvajanje koncepta kvaliteta. U prilog toga je vodeci autoritet u oblasti upravljanja kvalitetom Vilijem Edvards Deming primjetio da kada se unapređuje kvalitet, lančano se unapređuje bogatstvo i znanje. Implementacija i unapredivanje sistema kvaliteta stvaraju uslove za razvoj ostalih faktora koji utiču na postizanje konkurentske sposobnosti, odnosno na rast i uspješnost poslovnog sistema jer su direktno povezani sa strateškim funkcijama i njihovom koordinacijom i optimizacijom. 44.Marketing informacioni sistem 45.Sistem menadžmenta – menadžersko odlučivanje 7

Funkcija menadžerske sposobnosti je u neposrednoj ulozi ostvarivanja preduzetničkih i organizacionih aktivnosti i rasporedivanja raspoloživih potencijala, omogucila preduzetničku uspješnost iskazanu visokom efikasnošću i efektivnošću. Menadžerske slabosti mogu izazvati zaostajanje u poslovanju, gubljenje pozicije na tržištu, ispadanje iz tržišnog mehanizma, povećanje šansi za rizik i neuspjeh, gubitak nade za profitabilne ideje i kreativnost, odnosno, jednom riječju, preduzetničku krizu. Ciljevi procesa odlučivanja prožeti su težnjom za angažovanjem potrebnih resursa, tako da menadžeri imaju različitu odgovornost i funkcije koje su određene hijerarhijskim nivoom i širinom njihovog djelovanja, pa u skladu s tim razlikujemo vrhovni menadiment (top managers), srednji nivo menadžimenta (middle managers) i menadžere prve linije (first-line managers).

8