Pergaditja per test Fillet e Se drejtes.doc

Te gjitha SHKENCAT JURIDIKE PER OBJEKT STUDIMI kane shtetin dhe te drejten ne njeren apo ne menyren tjeter. NOCIONI I SHTETIT 1.organizate shoqerore e nje organizimi te larte, 2.organizate specifike e shoqerise, 3.kjo force fizike eshte e rregulluar se kur duhet te vehet ne levizje, 4.organizate e cila funksionin kryesor ne anen shoqerore e ka zhvillimin e procesit te prodhimit dhe ruajtjen e tij, 5.organizate shoqerore e cila pervec elementeve te dhunes dhe te kontrollit te fushave te ndryshme jetesore, ELEMENTET E SHTETIT JANE: pushteti shteteror , popullsia dhe territori. PUSHTETI SHTETEROR - me kete nocion nenkuptojme raportin shoqeror ne te cilin njera pale urdheron, ndersa pala tjeter eshte e detyruar te degjoj urdherat e pales tjeter. TERRITORI - paraqet nje vecori univerzale te tere asaj qe ekziston, sepse cdo gje qe ekziston, ekziston ne territor te caktuar, me kete kuptojme se edhe vet shteti ekziston ne teritor te caktuar. SHTETESIA - nocioni I shtetesise paraqet lidhjen juridike te qytetarit me shtetin. APLIKIMI DHE MENYRAT E CAKTUARA TE FITMIT TE SHTETESISE JANE: 1.fitmi i shtetesise ne baze te vijes se gjakut, (jus sanguinis) 2.fitmi i shtetesise sipas lindjes ne teritorin e lindjes pavaresisht prej vijes se gjakut (jus soli) 3.fitmi i shtetesise sipas natyralizmit (jus domicili), APATRID - jane kategoria e personave fizik te cilet nuk e kane te zgjedhur ceshtjen e shtetesise, BIPATRIDE - personat fizike te cilet i. kane dy e me shume shtetesi. LLOJET E NORMAVE 1.norma teknike,te cilat paraqesin rregullat te cilat rregullojne sjelljet e njeriut ndaj natyres per te arritur qellimin e caktuar, 2.norma shoqerore,paraqesin ato rregulla qe paraparkisht rregullojne menyren e sjllejes se njeriut ndaj pjesetareve te tjere te shoqerise. ZAKONET .Zakonet si rregulla te sjelljes jane te natyres se ndryshme. Ato mund te jene te veshjes, te ushtrimit te ceremonive te ndryshme, te mikperitjes.Rregullat zakonore edhe pse nuk jane ne hap me kohen, mund te kene mbeshtetjen e shteti. Kjo ndodh ne vecanti kur kemi te bejme me zbrastesi juridike. MORALI Morali eshte dukuri konkrete,cdo individ e ka moralin e vet.Nga autonomia e moralit buron edhe karakteristika kryesore e sanksionit te morali pra ,,brejtja e ndergjegjes”. Ky eshte sanksion qe subjekti e zbaton ndaj vetes duke u penduar per veprimin e vet jomoral. GRUSHTSHTETI - eshte ndryshim i cili ndodh ne shtet dhe ne te drejte, i ushtruar me ane te dhunes fizike dhe per qellim ka rrembimin e pushtetit ne mase me te madhe sesa qe i takon grupit apo shtreses se caktuar. REFORMA eshte dukuri e kunderligjshme sepse ushtrohet kunder dispozitave juridike, rendit juridik, lidhur me ndarjen e autorizimeve dhe pergjegjesive. KOMPLOTI - eshte nje lloj i ndryshimit evolutiv, me te cilin ndryshimi behet ne menyre te kunderligjshme. Komploti pothuajse eshte i ngjashem me grushtshtetin me te vetmin dallim se kete e ushtrojne personat apo grupet qe nuk gjenden ne hierarkine e larte shteterore. NDRYSHIMET REVOLUCIONARE - jane pasoje e ndryshimeve te ngadalshme, e problemeve te grumbulluara, te cilat ne nje cast edhe shperthejne.Ndryshimi revolucionar ne shtet dhe ne te drejte eshte i plote nese ne vete perfshine dy sferat e jetes se gjithmbarshme; sferen ekonomike dhe ate politike. REVOLUCIONIN EKONOMIK - kuptojme ndryshimin i cili ndodh ne menyren e prodhimit, kur ne vend te menyres se vjeter vjen e reja, pastaj ne vend te qeverisesve te cilet kane qeverisur mjetet dhe menyren e prodhimit vjen shtresa tjeter, e cila tani behet zoteruese e mjeteve te prodhimit dhe e vete pushtetit ekonomik. REVOLUCION POLITIK-kuptojme nderrimin e qeverisesve ne pushtetin shteteror te cilin e merr dhe e ushtron shtresa e re politike, e cila me pare ishte e privuar dhe e nenshtruar nga pushteti shteteror. Menyra e ushtrimit te ndryshimeve revolucionare mund te jete me dhune dhe ne menyre paqesore. REVOLUCIONI ME DHUNE nenkupton konfliktin e armatosur midis bartesve te pushtetit shteteror dhe te vartesve nga ky pushtet, kur nje grupacion apo organizate e ndjek grupacionin apo organizaten e vjeter shteterore deri ne marrjen e pushtetit shteteror dhe atij ekonomik.

REVOLUCIONI PAQESOR eshte pa shperthimin e konfliktit te armatosur, kur bartesit e pushtetit politik dhe ekonomik jane te vetedijshem per poziten e tyre ne njeren ane dhe dhe ne anen tjeter per forcen qe ka organizata apo shtresa e njerezve te cilet ne aspektin kualitativ dhe kuantitativ jane me te pergatitur, andaj edhe i pranojne ndryshimet pa perdorimin e dhunes fizike. SHTETI NE KUPTIMIN E ORGANIZATES SHTETERORE, aparatit shteteror, paraqet njeren prej shume organizatave ne shoqeri, e cila prej organizatave te tjera dallohet me vellimin e madh te puneve, natyrisht te nderlikuara dhe me funksione te parapara sipas se drejtes. Nga kjo mund te konkludojme se shteti eshte organizate shoqerore e cila bazohet ne dhune. BRENDA SHTETIT BEHET NJE LLOJ RANGIMI I ORGANEVE SHTETERORE E QE MUND TE JENE; -organet me te larta shteterore, -organet e larta shteteror dhe organet e uleta shteterore, -organe individuale dhe kolegjiale, -organet demokratike dhe burokratike. NDERSA SIPAS FUSHEVEPRIMIT ATO JANE: -ligjvenese, -administrative dhe gjyqesore. 1.ORGANET ME TE LARTA SHTETERORE- jane organe me te larta shteterore te cilat ushtrojne pushtetin ne tere territorin shteteror. VARESISHT PREJ PERBERJES SHTETERORE, SHTETI ESHTE I PERBERE APO I THJESHTE. 2.ORGANET E LARTA SHTETERORE-jane ato organe te larta shteterore te cilat ne fusheveprimin e vet duken si organe ndihmese te organeve me te larta, 3.ORGANET E ULETA SHTETERORE- jane ato organe te cilat jane te varura prej organeve te larta shteterore. ORGANET INDIVIDUALE INOKSE- SHTETERORE jane ato organe ne te cilat vendos ne menyre te autorizuar individi, si person zyrtar i shkalles me te ulet, i cili merr vendim meritor lidhur me nje ceshtje por edhe bart pergjegjesine. ORGANET KOLEGJIALE TRUPORE- SHTETERORE jane ato organe te cilat vendimet e veta i marrin ne menyre kolegjiale,pra, ne trup dhe te gjithe bartin pergjegjesine e perbashket. ORGANET E ARMATOSURA JANE ato te cilat kane mjetet e dhunes fizike dhe te ketilla jane ushtria dhe policia. Organet e armatosura ne gjendje lufte jane edhe organe vendimarrese, ndersa ne kohe paqeje jane vetem organe ekzekutive dhe duhet te jene nen udheheqjen e organeve civile. ORGANE CIVILE JANE ato te cilat nuk kane mjete te dhunes fizike, me perjashtim te disa organeve administrative.Organet civile apo qytetare mund te jene ligjdhenese, administrative dhe organe gjyqesore. ME ORGANE SHTETERORE DEMOKRATIKE nenkuptojme te gjitha ato organe te cilat vijne ne pushtet me anen e zgjedhjeve, dmth i zgjedh populli. Organe burokratike quhen ato organet te cilat vijne ne pushtet ma anen e dhunes fizike duke imponuar pushtetin faktik, apo duke u emeruar nga ndonje subjekt i larte shteteror. SHTETI LIGJOR NENKUPTON organizaten shteterore, shtrirja e pushtetit shteteror dhe funksionimi i se ciles jane te caktuar skajshmerisht me norma juridike. TRAJTAT E SHTETIT Cdo shtet ka vecorit e vet te cilat e bejne te dallohet prej shteteve tjera.Disa jane monarki, te tjera republika, disa jane shtete te centralizuara , te tjerat te decentralizuara, disa jane shtete te thjeshta, te tjerat shtete te perbera etj. MIREPO, TE SHTETET JANE DY ELEMENTE KRYESORE: -permbajtja klasore dhe -organizimi i dhunes fizike. LLOJET E TRAJTAVE SHTETERORE -sundimin e ligjshem te individit-monarkine, nese eshte e dhunshme kemi tiranine, -sundimi i pakices, nese eshte i ligjshem-arsitrokacine, nese eshte e dhunshme kemi oligarkine, -sundimi i shumices, nese eshte i ligjshem kemi demokracine. Nese ky sundim eshte i dhuneshem kemi ohlokracine,ndersa trajta me e vrazhde eshte tirania. KEMI KATER TRAJTA SHTETERORE: 1.trajta e sundimit, 2.trajta e rregullimit shteteror, 3.trajta e regjimit politik, 4.trajta e pushtetit shteteror.

NOCIONI I SHEFIT TE SHTETIT ME MONARKI NENKUPTOJME shtetin ne te cilin nje person ushtron kete pushtet, NDERSA REPUBLIKE KONSIDEROHET shteti ne te cilin kete pushtet e ushtrojne me shume persona. Shefi i shtetit duhet dalluar prej organit suprem-organit me te larte shteteror. NOCIONI I MONARKISE Me monarki kuptojme ate trajte te sundimit ne te cilin shefi i shtetit eshte person me privilegje te medha, te cilat e bejne te jete mbi qytetaret. Monarku karakterizohet si shef i shtetit me ate se ai trashegohet. LLOJET E MONARKISE Monarkia absolute Monarkia e kufizuar Monarkia moderne e kufizuar Monarkia kushtetuese NOCIONI I REPUBLIKES Edhe republikat sikurse monarkite mund te jene te kufizuara dhe jo te kufizuara, pra, ku shefi i shtetit njekohesisht s’eshte organ Sovran dhe rebublikat ku shefi i shtetit njekohesisht eshte organ Sovran.Ketu s’ka asnje dallim ne mes te monarkise dhe republikes pervec se shefi i shtetit ne rapublike barte pergjegjesine penale dhe politike. NOCIONI I REGJIMIT POLITIK Trajta e regjimit politik caktohet sipas kritereve se kush eshte bartes i sovranitetit shteteror.Sipas ketij kriteri EKZISTOJNE DY TRAJTA TE ORGANIZIMIT SHTETEROR: demokracia dhe autokracia. NOCIONI I DEMOKRACISE Nocioni i demokracise perkufizohet si qeverisje e popullit (demos-popull,kratein-sundim) pra, eshte trajte e regjimit politik ku qeveris populli, dmth shumica e popullit mbi pakicen. ELEMENTET E DEMOKRACISE 1.Krijimi i vullnetit politik te popullit 2.Realizimi i vullnetit politik Elementi i pare eshte i varur kryesisht prej kushteve dhe rrethanave objektive, kushteve materiale-menyres se caktuar te prodhimit. Elementi i dyte i perket realizimit te ketij vullneti, pra behet fjale per lidhmerine e popullit me organizaten shteterore, dmth organizata shteterore parasheh mekanizmin e zbatimit te ketij vullneti-ky element pra eshte element i jashtem. NOCIONI I DEMOKRACISE FORMALE Demokracia formale perfshin mjetet dhe masat me ndihmen e te cilave organizata shteterore lidhet me popullin, natyrisht me shumicen e popullit, nepermjet mekanizmave te vet, per ta realizuar vullnetin politik te popullit. DEMOKRACIA E DREJTEPERDREJTE Demokracia e drejteperdrejte ne kuptimin e mirefillt te fjales eshte negacion i vete shtetit, do te thote se populli qeveris drejteperdrejt duke mos pasur nevoje per asnje lloj te organit shteteror. JANE DY LLOJE TE DEMOKRACISE: demokracia ne kuptimin e gjere dhe demokracia ne kuptimin e ngushte, AUTOKRACIA Vete shprehja (autis-vete) tregon se pushtetin e ushtron pakica, pakica e popullit.Autokracia eshte trajte e regjimit politik e kundert me demokracine. Autokracia se pari ekziston ne kuptimin e ngushte te fjales, ku as ne aspektin formal nuk ka demokraci. LLOJET E AUTOKRACISE Shteti autokratik me se tepermi mund te emerohet me shprehjen diktature, shtet aristokratik, oligarkik, tiranik, despotik dhe shtet plutokratik. DIKATATURA do te thote se cdo shtet ne realitet eshte pushtet i njeres klase, kundruall klases tjeter ku natyrisht perjashtohet cdo element i demokracise. OLIGARKIA paraqet nje lloj te shtetit autokratik, ku s’do mend qeversi pakica e popullit, ketu pushteti i takon nje grupi te njerezve. TIRANIA paraqet shtetin tiranik i cili eshte identik me diktature, ku qeveris individi ne menyren me te eger dhe kuptohet ne interesin personal, jo edhe ne interes te pergjithshem. SHTETI DESPOTIK paraqet trajten e qeverisjes se pakices mbi shumicen-madje te qeverisjes se individit apo grupit ne menyren mjaft te eger do te thoshim, me force te pakufizuar e cila natyrisht, s’eshte e rregulluar paraparakisht me asnje dispozite juridike.

SHTETI I PERBERE eshte njera prej trajatave te rregullimit shteteror ku pjeset perberese te tij gezojne pavaresine. Pra, organet joqendrore per hapesiren e vet jane organe te karakterit te larte-organe supreme. KONFEDERATA Konfederata paraqet trjaten e shtetit te perbere e cila krijohet ne baze te nje marrveshjeje nderkombetare ndermjet shteteve te cilat deshirojne te kene raporte te ndersjella duke krijuar organe te perbashketa per lemin perkates. Kjo lidhje e shteteve zakonisht behet nepermjet nje kontrate (akti juridik) lidhur me autorizimet e caktuara, ndersa shtetet anetare kete bashkesi te shteteve mund ta leshojne ne cdo kohe. FEDERATA Federata eshte trajte e shtetit te perbere e cila paraqet nje lidhje shume me te ngushte ndermjet shteteve se konfederata. Federate eshte bashkim i dy apo me shume shtetesh ku krijohet organi qendror i cili eshte bartes i pushtetit shteteror, pushtetit Sovran. Vendimet e organit qendror kane karakter obligues per te gjitha shtetet anetare ne federate, madje edhe pa pelqimin e tyre. PROTEKTORATI Protektorati paraqet llojin e shtetit te perbere mbi te cilin e ushtron pushtetin nje shtet i forte duke i siguruar mbrojtjen dhe sigurine, pra, vënien e nje organizate shteterore nen ombrellen e nje shteti te forte. UNIONI REAL DHE UNIONI PERSONAL Unionet ne boten bashkekohore nuk ekzistojne.Ato kane ekzistuar ne te kaluaren (unioni i Suedise dhe i Norvegjise, Austrohungarise etj).Unionet parapelqejne trajten e sundimit monarkik. NOCIONI I CENTRALIZIMIT DHE NOCIONI I DECENTRALIZIMIT ME CENTRALIZIM kuptojme raportin ndermjet organeve qendrore dhe atyre joqendrore, ku i tere pushteti u takon organeve qendrore. ME DECENTRALIZIM kuptojme raportin ndermjet organeve qendrore dhe atyre joqendrore, ku behet ndarja e puneve, pra organet joqendrore gezojne nje autonomi. TRAJTA E PUSHTETIT SHTETEROR Pushteti shteteror si teresi e organeve shteterore te cilat ushtrojne pune te ndryshme ne realitet paraqesin pushtetin ligjdhenes, ekzekutivadministrativ dhe pushtetin gjyqesor. Kjo teresi e organeve shteterore funksionon sipas dy parimeve: 1.PARIMIT TE NDARJES SE PUSHTETIT SHTETEROR, 2.PARIMIT TE UNITETIT TE PUSHTETIT SHTETEROR. PARIMI I NDARJES SE PUSHTETIT SHTETEROR Parimi i ndarjes se pushtetit shteteror konsiston ne ndarje te ketyre tri fushave, funksioneve apo pushteteve shteterore, qe secila prej tyre ta ushtroje pushtetin ne menyre te mevetesishme, te pavarur duke mos u perzier ne pushtetin tjeter. SISTEMI PRESIDENCIAL Paraqet sistemin i cili ne menyre me te besueshme ka zbatuar parimin e ndarjes se pushtetit shteteror.Sipas ketij parimi, pushteti ligjdhenes eshte plotesisht i ndare nga veprimtarite tjera.Kete organ e zgjedh populli. PUSHTETI ADMINISTRATIVO-EKZEKUTIV, gjithashtu eshte i ndare dhe shume i forte.Ne krye te organeve administrative qendron kryetari i shtetit.Presidentin e zgjedh populli.Sipas sistemit presidencial, presidenti i emeron ministrat te cilet i pergjigjen presidentit per punen e tyre. Presidenti eshte bartes i pushtetit administrativo-ekzekutiv, andaj ne nje menyre shpreh apo me mire te themi, vazhdon traditen e monarkut, por ne nje menyre krejt tjeter, andaj ka pushtet te forte per c’arsye edhe quhet sistem presidencial. PUSHTETI GJYQESOR ushtrohet nga ana e gjykatesve te cilet kete pushtet e ushtrojne ne menyre te pavarur. SISITEMI PARLAMENTAR Sisitemi parlamentar zanafillen e ka ne Angli. Sistemi parlamentar ne Angli per synim ka pasur ngushtimin dhe dobesimin e pushtetit administrativo-ekzekutiv dhe forcimin e pushtetit ligjdhenes.Kjo eshte arritur duke krijuar keshillin e ministrave-qeverine e cila qeveris pushtetin administrativo-ekzekutiv. Ministrat ne sistemin parlamentar per punen e vet i pergjigjen parlamentit, andaj parlamenti mund te shpall mosbesim ndaj tyre dhe t’i shkarkoje ata.Nese raportet keqesohen ne drejtim te qeverise dhe organit ligjdhenes, atehere keshilli i ministarve apo qeveria i propozon shefit te shtetit qe ta shperndaje parlamentin dhe te caktoje zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Pushteti gjyqesor eshte plotesisht i pavarur brenda kompetencave ligjore. SISTEMI I PERZIER Sistemi i perzier ne vete bart elemente te dy sisitemeve te meparshme presidencail dhe paralamentar. Sisitemi i perzier perqendrohet me teper ne forcimin e pushtetit ekzekutiv-ne vecanti te shefit te shtetit, por bart edhe vecori te parlamentarizmit. Sipas sitemit te perzier, pozita e qeverise eshte me e mevetesishme nga paralamenti por me e varur nga shefi i shtetit.Shefi i shtetit zgjedhet ne menyre te drejtperdrejt nga populli. AUTORIT LEIBNIZ eshte angazhuar qe te hulumtohet historia per shkak te dy arsyeve: 1.duke njohur historine e se kaluares, njerezit do te kene pasqyre te qarte dhe

2.duke e njohur te kaluaren njerezit do te gjykojne per te dhe do t’i shfrytezojne mesimet nga e kaluara per njohje te reja. Sipas tij, historia mund te perpunohet ne menyre:deskriptive, pragmatike dhe ne menyre gjenetike. SIAPAS AUTORIT SAVIGNY, ekzistojne keto faza te zhvillimit te se drejtes: 1.faza e se drejtes zakonore, 2.faza e se drejtes shkencore, 3.faza e kodifikimit. NOCIONI I RENDIT JURIDIK Rendi juridik eshte pjese perberese e rendit shoqeror, pervec tij, ekzistojne edhe rende te tjera si rendi moral, ekonomik, shteteror, dhe politik. LIDHUR ME ELEMENTET E RENDIT JURIDIK NE TEORI EKZISTOJNE DY QENDRIME 1.qendrimi normativist 2.qendrimi sociologjik NOCIONI I NORMES JURIDIKE Norma juridke eshte norme e cila rregullon sjelljen e njerezve dhe natyrisht eshte e mbrojtur nga autoriteti shteteror. Pra, norma juridike eshte nje rregull e cila cakton sjellje perkatese. PER NORMEN JURIDIKE JANE TE RENDESISHME DY KARAKTERISTIKA: 1.lidhmeria e saj per subjektin autoritar (shtetin) 2.efikasiteti i saj. LLOJET E NORMAVE JURIDIKE -Sipas kriterit te dedikimit normat ndahen ne; 1.normat juridike qe u perkasin subjekteve, 2.normat juridike sipas vlefshmerise hapesinore (territoriale) 3.normat juridike sipas vlefshmerise kohore, 4.normat juridike sipas perberjes se tyre. GRUPI TJETER I AUTOREVE BEN NDARJEN E NORMAVE JURIDIKE NE: 1.norma kushtezuese dhe jokushtezuese, 2.normat e pergjithshme juridike dhe norma juridike te vecanta. Normat kushtezuese krijohen per situata te cilat mund te ndodhin pra, u paraprijne raporteve shoqerore, te cilat mund te ndodh qe te mos paraqiten.Pra, normat supozojne paraqitjen e rastve dhe si te ketilla krijohen me heret.Norma kushtezuese mund te ngel vetem ne leter, duke mos u zbatuar sepse mungojne arsyet-shkaqet. Pra, per t’u realizuar apo per t’u zbatuar norma kushtezuese paraprakisht duhet te plotesohet kushti. Normat jokushtezuese jane norma te cilat krijohen per rastet ekzistuese –norma konkrete. Rendi juridik mund te ekzistoje pa norma kushtezuese por, s’mund te paramendohet pa norma jokushtezuese. NORMA E PERGJITHSHME JURIDIKE eshte ajo e cila u adresohet te gjithe qytetareve ne territorin shteteror.P.sh. me norme ,,ndalohet vrasja” apo ,,te gjithe qytetaret duhet te paguajne tatim”. Norma e vecante juridike eshte ajo rregull e cila u adresohet grupit te vecante te qytetareve.P.sh. me ligjin mbi avokatine rregullohen raportet e sherbimeve te avokatise. VLEFSHMERIA KOHORE E NORMAVE JURIDIKE Norma juridike pervec vlefshmerise territoriale ka edhe vleren e vet kohore.Keto dy karakteristika (elementi kohor dhe ai territorial i normes) normen juridike e bejne te jete e detyrueshme per qytetaret. Per vlefshmerin e normes juridike jane te rendesishme dy momente: 1.prej ciles kohe vlene norma juridike, 2.deri kur vlene norma juridike. Norma juridike fillon te jete e detyrueshme prej momentit te hyrjes ne fuqi, ndersa momenti i dyte eshte pushimi i normes juridike, pra kur norma nuk detyron. RENDI JURIDIK KA NORMA TE INTENSITETIT TE NDRYSHEM SI: 1. E drejta kategorike (ius cogens, ius strictum) 2. E drejta disjunktive e cila ndahet ne dy nenlloje alternative dhe dispozitive, DISPOZICIONET KATEGORIKE (ius cognes) jane rregulla te cilat kerkojne zbatim te sakte, andaj qytetareve te cileve u adresohen keto rregulla s’kane aspak liri ne sjellje, madje as per nje gje te vogel. DISPOZICIONET ALTERNATIVE me te cilat ligjvenesi u jep qytetareve me shume se dy apo tri mundesi te sjelljes per ta permbushur obligimin e vet. DISPOZICIONET DISPOZITIVE - permbajne nje rregull te sjelljes se qytetarit, por njekohesisht e autorizojne kete qe ne vend te kesaj rregulle te krijoj vete rregullen tjeter.

KUNDERVAJTJA Kundervajtja eshte veprim i kundert me sjelljen e cila eshte percaktuar ne dispozicion si obligim per adresantin.Ky veprim mund te jete pozitiv (duke vepruar) ose negative (duke mos vepruar). VEPRIMET E KUNDERLIGJSHME NE TE DREJTEN MUND TE JENE: -shkelejet penalo-juridike, -veprat penale dhe -shkeljet civilo-juridike-shkaktimi i demit. -pastaj kemi shkeljet e e lehta, sic jane ato disiplinore-qe paraqesin shkeljen e detyres zyrtare nga personat zyrtar dhe shkeljet administrativekundervajtja ne kuptimin e ngushte, te cilat sipas natyres se vet jane vepra penale, por natyrisht, jane me te lehta dhe ndahen grup me vete, per te cilat gjykata nuk shqipton sanksione,por sankisonet i shqiptojne organet ekzekutivo-administrative. SANKSIONI (NOCIONI) Sanksioni eshte pjese e normes juridike, pjese e cila permban ne vete sjelljen alternative te qytetarit-adresantit.Kjo pjese e normes eshte normative, pjese e cila paraqet rregullen dytesore te sjelljes. NOCIONI I MARREDHENIEVE JURIDIKE Marredheniet juridike jane pjese e marredhenieve shoqerore, ndersa marredheniet shoqerore nuk jane edhe marrëdhënie juridike. NE PROCESIN E KRIJIMIT TE MARREDHENIES JURIDIKE DALIN KETO KARAKTERISTIKA: 1.lidhmeria e domosdoshme e normes me marredhenien, fakti se marrdhenia nuk mund te krijohet nese nuk eshte parpare dhe nuk eshte rregulluar me normen juridike, 2.lidhmeria e domosdoshme e normes se pergjithshme juridike me normen e vecante juridike dhe 3.lidhmeria e domosdoshme e marrdhenies abstrakte juridike me marrdhenien konkrete juridike. ELEMENTET E MARRËDHENIES JURIDIKE Nje pjese a autoreve shprehet se elementet perberese te marrdhenies juridike jane dy: autorizimet dhe detyrimet.Ndersa, pjesa tjeter mendon se elementet perberese te marrdhenies juridike jane me shume se dy: te drejtat, detyrimet, subjektet e se drejtes dhe objekti i se drejtes. PERSONAT FIZIKE Person fizik si subjekt i se drejtes eshte vetem njeriu. Njeriu eshte bartes i te drejtave dhe detyrimeve. Aftesia per te qene subjekt i se drejtes quhet zotesi juridike. PERSONAT JURIDIKE Personat juridike, si subjekte te se drejtes, jane krijesa artificiale te shoqerise-substrat i tyre, jane vete njerezit, por ato nuk identifikohen me ta, por e kane individualitetin e tyre te vecante.Personi juridik ka zotesi te fitoje te drejta dhe te marre persiper detyrime civile qe nga casti i krijimit te tij, qe nga casti i regjistrimit. AUTORIZIMI JURIDIK Autorizimi juridik si element i rendesishem i marrdhenies juridike, nënkupton sjelljen e caktuar te subjektit i sili eshte bartes i autorizimit-se drejtes. NE TE DREJTE DALLOJME DY LLOJE TE AUTORIZIMEVE SIPAS INTERESIT PERKATES QE REALIZOJNE SUBJEKTET: 1.te drejten subjektive, 2.kompetencen. E DREJTA SUBJEKTIVE E drejta subjektive eshte autorizim i cili i takon subjektit te se drejtes duke u bazuar ne normen juridike per te mbrojtur interesin e vet. E DREJTA SUBJEKTIVE NDAHET NE TE DREJTEN ABSOLUTE DHE RELATIVE, APO NE TE DREJTEN REALE DHE OBLIGATIVE. E DREJAT ABSOLUTE vepron ndaj te gjitheve-te gjitha subjekteve, ndersa e drejta relative vepron ndaj subjekteve te caktuara. E DREJTA E PRONES vepron ndaj te gjitheve, psh e drejta ime per lapsin qendron ne faktin se me te mund te sillem sipas deshires sime, ta shes, ta huazoj, ta fal ,eshte e drejta ne send (ius in rem). E DREJTA RELATIVE vepron ndaj nje personi te caktuar(ius in personam),pra mund te kërkohet nga ndonje person qe te beje dicka (ta ktheje borxhin). KOMPETENCA Kompetenca, ndryshe nga autorizimi tjeter- e drejta subjektive, nuk paraqet vetem te drejten, por njekohesisht eshte edhe obligim qe kjo pune te ushtrohet ne drejtim te duhur dhe te kenaqshem. Kompetenca paraqet llojin e autorizimit qe njëherazi perfshir te drejten dhe detyrimin qe te ushtrohet ashtu sic e kërkon interesi publik. KEQPERODRIMI I SE DREJTES SUBJEKTIVE nga ana e organeve shteterore quhet keqpërdorim i detyres zyrtare. Keqperdorimi i tille ne shume legjislacione konsiderohet si veper penale, sepse organi shtetëror ne fushëveprimin e vet i tejkalon autorizimet ligjore duke shfrytëzuar poziten zyrtare per qellime te tjera e jo edhe ne interesin publik.

OBLIGIMI JURIDIK (DETYRIMI) OBLIGIMET JURIDIKE NDAHEN NE: -obligime juridike te njëanshme dhe obligime te dyanshme, -obligime juridike te cilat mund te barten dhe obligime te cilat nuk mund te barten. FAKTET JURIDIKE FAKTET JURIDIKE JANE rrethana objektive te cilat nxisin krijimin, ndryshimin dhe shuarjen e marrdhenieve juridike.Faktet te cilat nxisin kete proces te pashmangshem quhen fakte juridike relevante. FAKTET JURIDIKE I NDAJME NE FAKTE TE RENDOMTA DHE FAKTE JURIDIKE. Ndarja e ketille eshte bere ne baze te kriterit juridik-jane dukuri juridike apo jo. FAKTE TE RENDOMTA JANE psh te gjitha ato situata sipas mases jetesore, ligjeve natyrore jo edhe me te drejten psh pleqëria , vdekja, termeti, vërshimet. PARASHKRIMI DHE DOREMBAJTJA Norma juridike mund te arrije efekt pozitiv nese ajo permbushet-zbatohet ne kohe te caktuar, përndryshe e drejta nuk toleron qe ajo te jete e përjetshme. NOCIONI I AKTITI JURIDIK Akti juridik dhe norma juridike perbejne pjesen normative te rendit juridik. Akti juridik eshte shprehje e vullnetit, shprehje e arsyes, i cili permban normen juridike apo paraqet kushtin per zbatimin e ndonje norme juridike. AKTET JURIDIKE NDAHEN NE DY LLOJE: 1.akte juridike me te cilat krijohen normat juridike, 2.aktet me te cilat krijohen disa fakte juridike qe paraqesin supozime te normes juridike te parapara si kusht per zbatimin e normes juridike (psh ankesat, lutjet etj) RAPORTI NDERMJET AKTIT PSIKIK DHE MATERIALIZIMIT TE TIJ Faktore te natyres se brendshme te cilet ndikojne ne mos përputhshmerine e elementeve te aktit juridik jane gabimi dhe lajthitja, ndersa faktore te natyres se jashtme jane mashtrimi dhe shtrëngimi. GABIMI-paraqet rastin me te thjeshte te mospërputhjes se elementeve te aktit juridik (te brendshem dhe te jashtem). Gabimi paraqet gjendjen e ketille: elementi i brendshem ekziston plotësisht i caktuar-vullneti shprehet nepermejt vendimit por, e meta qendron ne shprehjen e jashtmekjo s’eshte shprehje e sakte e vullnetit. LAJTHITJA (vetëmashtrimi)-paraqet nje faktor i cili ndikon ne mosperputhshmerine e pjesëve te aktit juridik. Lajthitja merret si gjendje kur krijuesi i aktit juridik e sjell veten ne situate te atille duke menduar se i ka te njohura te gjitha faktet relevante juridike per te marre nje vendim te arsyeshem. MASHTRIMI-paraqet faktorin imponues i cili ndikon ne elementin e brendshem te subjektit i cili krijon aktin psikik-ne procesin e krijimit te vullnetit sipas ndikimit te faktorit te jashtem. SHTRENGIMI-paraqet faktorin e jashtem i cili ndikon ne mosperputhshmerine e elementeve te aktit juridik. Shtrengimi si faktor i jashtem mund te veproje ndaj hartuesit te aktit juridik ne menyre fizike dhe psikike. ELEMENTET E AKTIT JURIDIK Aktet juridike karakterizohen me elementet perberese te cilat bejne nje akt te dallohet prej aktit tjeter.Cdo akt juridik e ka formen dhe permbajtjen. TE AKTI JURIDIK DALLOJME DY ELEMENTE TE RENDESISHME: 1.formen e aktit juridik 2.permbajtjen e aktit juridik. FORMA E AKTIT JURIDIK ELEMENTET TE CILAT E PERCAKTOJNE FORMEN E AKTIT JURIDIK JANE: 1.kompetenca, 2.procedura, 3.materializimi i aktit juridik. Brendia(përmbajtja) e aktit juridik NGA BRENDIA MUND TE THEMI SE AKTET JURIDIKE MUND TE NDAHEN NE: 1.akte me te cilat krijohen normat juridike 2.akte me te cilat parashihen kushtet per zbatimin e normes apo aktit juridik NOCIONI FORMAL DHE NOCIONI MATERIAL I AKTIT JURIDIK Cdo akt juridik ka nocionin e vet formal qe perfshin elementet e tij si dhe nocionin material qe perfshine brendine apo përmbajtjen e aktit juridik.

NOCIONI I AKTIT TE PERGJITHSHEM JURIDIK Aktet e përgjithshme juridike jane te shumta dhe te llojllojshme. AKTET E PËRGJITHSHME JANE baze burimore e zhvillimit te se drejtes andaj edhe konsiderohen si ,,burime” te se drejtes, sepse prej tyre rrjedhin aktet e veçanta juridike. BURIMET E SE DREJTES JANE TE DYLLOJSHME. SIPAS KUPTIMEVE ATO MUND TE NDAHEN NE: 1.burimet e se drejtes ne kuptimin material, 2.burimet e se drejtes ne kuptimin formal. BURIMET FORMALE TE SE DREJTES NDAHEN NE TRI LLOJE: 1.burimet formale shteterore, 2.burimet formale joshteterore, 3.burimet formale te përziera. KUSHTETUTA Me kushtetuten ne kuptimin formal kuptojme aktin me te larte juridik te cilin e nxjerr organi i posacem kushtetutdhenes dhe sipas procedures se veçante kushtetutedhenese. NE KETE DREJTIM KUSHTETUTEN MUND TA NXJERRE: 1.organi me i larte, 2.kuvendi kushtetutedhenes, 3.me organizimin e referendumit. Kushtetutat mund te jene te shkruara dhe te pashkruara. Kemi edhe ndarjen e kushtetutave ne ato te kodifikuara dhe te pakodifikuara. Kemi edhe ndarjen e kushtetutave ne te ngurta dhe elastike (te forta dhe te buta). Kushtetutat sipas procedures se nxjerrjes mund te jene: 1. kushtetuta te dhuruara 2. akte kushtetuese 3. kushtetuta te popullit LIGJI (AKTI I PERGJITHSHEM JURIDIK) Shprehja ligj ne jeten e përditshme kuptohet dhe perdoret ne tri kuptime: 1.si norme juridike te cilen e krijon shteti, 2.norme juridike e cila eshte e dhene ne forme te shkruar, 3.akt i pergjithshem dhe i shkruar. ME LIGJ KUPTOJME aktin e pergjithshem juridik i cili permban norme te përgjithshme juridike te shkruar dhe te cilin e nxjerrin organet me te larta (ligjdhenese) dhe ne procedure te veçante ligjdhenese. Iniciatives dhe dhënien e propozimit e kane shume subjekte: individi, grupet e caktuara te qytetareve, shoqatat, organizatat qeveritare dhe joqeveritare deri te organet shteterore, varësisht nga shkalla e funksionimit te demokracise. PROCEDURE E HYRJES SE LIGJIT NE FUQI, PERFSHINE KETO FAZA: dhënien e iniciatives, paraqitja e propozimit, shqyrtimi i propozimit, votimi, sanksionimi, promovimi, shpallja dhe hyrja ne fuqi e ligjit. KODI (KODIFIKIMI) Kodi eshte akt i pergjithshem juridik me anen e te cili rregullohen raportet brenda nje fushe shoqerore apo edhe te shume fushave juridike. LIGJI FORMAL Aktet juridike mund t’i nxjerrin subjekte te ndryshme. Ligji formal natyrisht paraqet aktin juridik me fuqi me te larte juridike ne kuptimin e vet formal.Kjo do te thote se akti ne fjale per nga brendia nuk eshte ligj, sepse nuk permban norme te përgjithshme juridike, por permban norme te veçante juridike e cila vlen vetem per rastin konkret. AKTET E PËRGJITHSHME JURIDIKE (SHTETERORE) ME FUQI NENLIGJORE Aktet juridike shteterore nenligjore sherbejne si plotësim i domosdoshem nga jashte apo edhe si konkretizim i akteve ligjore. AKTET NENLIGJORE JANE te gjitha ato akte te cilat per nga fuqia juridike jane me te ulta se ligji, andaj përmbajtja e tyre duhet te jete ne pajtueshmëri me aktet me te larta juridike. Aktet e përgjithshme juridike me fuqi nenligjore kryesisht i nxjerrin organet shteterore-politike dhe ekzekutive, dmth organet administrative. DEKRETLIGJI Eshte akt i pergjithshem juridik i cili ne kuptimin formal s’eshte ligj, ndersa per nga përmbajtja eshte akt ligjor sepse permban norma te përgjithshme juridike. Kete akt nuk e nxjerin organet perfaqesuese (parlamenti), por organet e larta shteterore politike-ekzekutive sipas procedures se caktuar. URDHERESA Eshte akt i pergjithshem juridik te cilin e nxjerin organet shkteterore, konkretisht organet e administartes (sekretariatet e ndryshme) brenda ministrive perkatese. Urdheresa eshte akt me te cilin urdhërohen organet apo subjektet e ndryshme lidhur me konkretizimin dhe zbatimin e nje

akti me te larte juridik, rregullimin e raporteve shoqerore juridike ne menyre konkrete, duke u bazuar ne normen e përgjithshme. RREGULLORJA Eshte akt i pergjithshem juridik e cila natyrisht eshte me fuqi me te ulet se ligji. Rregullorja paraqet aktin me te cilin disa pjese te ligjit apo akteve tjera te përgjithshme me fuqi nenligjore (dekretligjin, urdheresen) konkretizohen dhe sqarohen me detajisht. Rregulloren mund ta nxjerin vetem organet te cilat jane te autorizuarasiq jane eproret e ndonje shërbimi-resori perkates ne administraten shteterore, e gjithe kjo sipas autorizimit perkates ligjor. STATUTI Statuti eshte akt i pergjithshem juridik me te cilin parashihet rregullimi i ceshtjeve te cilat i përkasin nje qyteti-komune apo edhe bashkësise se komunes, duke i zgjidhur gjerat me elmentare te qytetareve. UDHEZIMI Udhezimi si akt juridik ne pergjithesi vije ne shprehje si akt me te cili udhëzohen subjektet e ndryshme se si duhet zgjidhur ceshtjet procedurale dhe praktike ne zbatimin e aktve te përgjithshme juridike (ligjit). Udhezimin e nxjerin organet e larta administrativo ekzekutive, ministrite, sekretariatet e ketyre ministrive, organet e pushtetit lokal-kuvendet dhe organet e saja ndihmese. Dekreti Dekreti eshte akt i pergjithshem juridike me fuqi nenligjore. Dekreti eshte akt juridik i shefit te shtetit. Shefi i shtetit nepermjet aktit te ketille emeron, cakton dhe dekoron subjektet e ndryshme per fushat e caktuara te jetes sic bie fjala ne diplomaci, politike, administrate si edhe per individet per te arriturat perkatese. VENDIMI Vendimet e kuvendeve jane akte te përgjithshme juridike dhe te krijuara prej organit kolegjial-kuvendit dhe natyrisht si te këtilla duhet te jene ne pajtueshmëri me aktet me te larta juridike, statutin, ligjin, kushtetuten. KONTRATA Kontrata eshte akt juridik e cila krijohet nga subjektet e se drejtes-personat juridik dhe fizike si subjekte te se drejtes. Nepermjet kontrates si akt i dyanshem juridik, secila pale deshiron te arrije efekt juridik privat per vete. Kontrata mund te jene konkrete (individuale) dhe te përgjithshme (kolektive). ZAKONET Zakonet si rregulla te sjelljes parimisht nuk jane te sanksionuara nga shteti, ato e kane pasur jeten te pavarur si nje lloj i rregullave sociale, te cilat i pervetesojne organet shteterore dhe i përshtatin si rregulla duke u siguruar mbështetje juridike.Rregullat e tilla te cilat fitojne mbështetjen juridike (shteterore) behen te detyrueshme dhe njeheresh marrin karkater detyrues. Pra, rregullat e tilla sanksionohen dhe me vete faktin e tille ato shndërrohen ne rregulla te se derejtes zakonore. SHKENCA JURIDIKE Shkenca juridike luan rol ne aplikimin e se drejtes dhe ne krijimin e praktikes gjyqesore si dhe te se drejtes dhe ne krijimin e praktikes gjyqesore si dhe te se drejtes se precedentit. Pra, shkenca jrudikike e përpunon te drejten dhe me qëndrimet e veta teorike mund te ndikoje ne te drejten ne shume drejtime. Shkenca juridike meret me studimin e se drejtes ne aspektin, de lege lata dhe de lege ferenda” ( duke interpretuar te drejten per shkak te aplikimit te drejte, duke sqaruar përmbajtjen dhe kuptimin e se drejtes per shkak te aplikimit te drejte, duke sqaruar përmbajtjen dhe kuptimin e se drejtes pozitive duke dhene propozime per ndryshimin e se drejtes ekzistuese. NOCIONI I AKTIT TE VEÇANTE JURIDIK Aktet e veçanta juridike jane ato akte te cilat permbajne norme te veçante juridike. Aktet e këtilla ne fakt krijohen duke u bazuar ne aktet e përgjithshme juridike.Pra, aktet e veçanta juridike gjejne shprehje me rastin e konkretizimit te akteve dhe normave te përgjithshme juridike. LLOJET E AKTEVE TE VECANTA JURIDIKE Aktet e veçanta juridike jane te llojllojshme. Disa autore i ndajne aktet ne akte individuale juridike te organeve shtetërore dhe akte individuale juridike te personave privat-personave fizike.Ndersa, disa autore tjere bejne ndarjen e akteve te veçanta juridike duke u bazuar ne përmbajtjen dhe formen e akteve te veçanta juridike. Duke u bazuar ne ato se norma e përgjithshme juridike ne vete permbane dy elemente normative, dispozicionin dhe sanksionin. AKTET E VEÇANTA JURIDIKE NDAHEN NE DY GRUPE: 1.akte me te cilat krijohen normat –dispozicioni dhe sanksioni, 2.akte te cilat krijojne disa elemente te parashikuara ne hipotezen e normes juridike. AKTI ADMINISTRATIV Pushteti administrativ eshte pjese e pushtetit shtetëror. Fusheveprimi i organeve administrative eshte i bazuar dhe i rregulluar sipas normave te përgjithshme juridike (ligjit) dhe ka per objekt kujdesin dhe konkretizimin e normave te përgjithshme juridike duke i zgjidhur rastet kokrete te subjekteve te ndryshem.

AKTI GJYQËSOR Organet gjyqesore fushëveprimin e vet e perfundojne me nxjerrjen e aktit te veçante juridik-aktin gjyqësor (aktgjykimi). Aktin gjyqësor e nxjerre gjykata ne nje procedure te veçante gjyqesore.. Procedura gjyqesore mund te jete e ndryshme.Para se gjithash eshte procedure penale dhe civile. Procedura e pare ka te beje me kryerjen e veprave penale, ndersa, procedura e dyte ka te beje me kontestin civil.psh.kontesti lidhur me shitblerjen, qirasë etj. Procedura gjyqesore mund te zhvillohet edhe ne raste kur nuk ekziston kontesti, psh, me rastin e vendosjes lidhur me trashëgimin kur kemi proceduren jashtekontestimore. Akti juridik rendom ne kuptimin material permban normen e veçante juridike. Akti gjyqësor permban pjesen dytesore te normes juridikesanksionin. Pra, akti gjyqësor permban hipotezen e sanksionit, bene përshkrimin se a eshte shkelur pjesa paresore e normes juridike-dispozicioni. GJYKATA DUKE ZGJIDHUR PERFUDNIMISHT NJE CESHTJE MUND TE NXJERRE AKTGJYKIME (neni 388 i KPPK-se): -refuzuese, -liruese, -aktgjykim me te cilin shpallet fajtor i akuzuari. PUNA JURIDIKE Puna juridike ne kuptimin formal paraqet aktin juridik te cilin e krijojne subjektet joshteterore sipas procedures perkatese. Puna juridike mund te shprehet ne forme te caktuar dhe me shkrim, mund te jete edhe jo e shkruar cka rendom edhe ndodh. Ndersa, ne kuptimin material puna juridike si akt i veçante permban normen individuale juridike. NOCIONI I LIGJSHMERISE Parimi i ligjshmerise eshte i rendesishem per arsye te organzimit dhe funksionimit te shtetit dhe te se drejtes, rendi juridik.Realizimi i se drejtes varet nga realizimi dhe respektimi i parimit te ligjshmerise sepse, rendi juridik, normat juridike dhe aktet juridike jane te caktuara dhe te renditura ne vije vertikale duke ndertuar parimin e hierarkise te normave dhe akteve jrudike te uleta dhe te larta. FUQIA JURIDIKE Me fuqine juridike nenkuptojme masen e ndikimit, te veprimit te nje akti juridike ne aktet e tjera me te uleta jurdike. MJETET JURIDIKE Mjete juridike jane ankesa dhe padia. MJETET JURIDIKE MUND TE JENE: -mjete juridike te rregullta -mjete juridike te parregullta. NE PROCEDUREN PENALE MJETE TE RREGULLTA JANE: 1.ankesa ndaj aktgjykimit te shkalles se pare, 2.ankesa ndaj aktgjykimit te shkalles se dyte, 3.ankesa e cila i drejtohet gjykates me te larte, 4.ankesa ndaj vendimit. GJYKATA E SHKALLES SE DYTE LIDHUR ME ANKESEN SIPAS LENDES MUND TE VENDOS: -e hudh ankesen si te papafatshme ose te palejuar, -e refuzon ankesen si te pabaze dhe vërteton aktgjykimin e gjykates se shkalles se pare, -e anulon aktgjykimin dhe ceshtjen ia kthen gjykates se shkalles se pare per rigjykim dhe vendim, -e ndryshon aktgjykimin e shkalles se pare (KPPPK-se neni,420) MJETE TE JASHTËZAKONSHME APO MJETE TE PARREGULLTA NE KETE PROCEDURE JANE: 1.kerkesa per perseritjen e procedures penale, 2.kerkesa per zbutjen e jashtëzakonshme te denimit, 3.kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise, 4.kerkesa per rishqyrtimin e jashtezakonshme te plotefuqishmerise se akaktgjykimit. NE PROCEDUREN KONTESTIMORE JANE MJETE TJERA: 1.revizioni, 2.kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise, 3.kerkesa e prokurorit publik te rangut me te larte per mbrojtjen e ligjshmerise, 4.kerkesa per rishqyrtim te jashtezakonshem para gjykates me te larte te aktit te formes se prere, 5.perseritja e procedures. SANKSIONET NDAJ KUNDERLIGJSHMERISE Kunderligjshmerite jane te padeshirueshme dhe si te këtilla duhet t’i shmangim nga rendi juridik, andaj shoqëria per t’i shmangur ato shqipton sanksionet perkatese ne menyre qe rendin ta sjelle ne gjendje paraprake normale. SANKSIONET NDAJ AKTEVE TE KUNDËRLIGJSHME JANE: 1.sanksionet restituive, 2.sanksionet retributive.

SANKSIONET RESTITUIVE kane per qellim largimin-anulimin e shklejes se bashku me pasojat e prodhuara nga akti i kunderligjshem dhe kthimin e situates ne gjendjen e mëparshme. SANKSIONET RETRIBUTIVE kane per qellim hakmarrjen ndaj kryesve dhe subjekteve te tjera qe te mos shkaktojne shkelje ne ta ardhmen. PLOTEFUQISHMERIA Plotefuqishmeria eshte nje nocion juridik i cili eshte i lidhur ngushte me parimin e ligjshmerise, me ligjshmerine e akteve juridike, sepse akte te plotfuqishme mund te jene vetem aktet e ligjshme juridike.Andaj, kontrolli dhe vërtetimi i ligjshmerise se akteve juridike behet ne afat te caktuar dhe per te cilat supozohet se jane te kundërligjshme. PERMBARIMI (EKZEKUTIMI) Ligjshmeria, plotfuqishmëria dhe përmbarimi jane nocione te ndërlidhura ngushte saqe njera pa tjetren nuk kane mundesi te sendërtohen ne praktike. Permbarimi paraqet fazen e fundit ne procesin e njohjes dhe te zbatimit te normes juridike.Me përmbarimin e nje norme apo akti juridik, kuptojme realizimin e se drejtes. Akte te permbarueshme jane vetem aktet individuale juridike te cilat natyrisht kane forme te prere.Formen e prere mund ta arrijne vetem aktet juridike te cilat jane te ligjshme. NOCIONI I ZBATIMIT TE SE DREJTES Zbatimi i se drejtes eshte finalizim i përpjekjeve per te sendërtuar nje rend juridik. ZBATIMI I SE DREJTES BEHET NE DY MENYRA: 1.vullnetar, 2.me ane te dhunes (forces). ME ZBATIMIN VULLNETAR TE SE DREJTES NENKUPTOJME sjelljen e subjekteve sipas normave juridike sipas rregulles paresore te normes juridike-dispozicionit, por nese subjektet sjelljet e veta i ushtrojne ndryshe atehere duhet te zbatohet rregulla dytesore e normes juridike- sanksioni. ZBATIM HETERONOM E QUAJME sjelljen e subjektit sipas normes juridike nga frika se ndaj tij do te zbatohet sanksioni, sjelljen e vet ia pershtat normes vetem qe te mos pesoj. PROCESI I ZBATIMIT TE NORMES JURIDIKE Me procesin e zbatimit te normes juridike nenkuptojme ato veprime te cilat duhet te ushtrohen neper faza te caktuara te shoshitjes se normes juridike. SIPAS NJE AUTORI KETO FAZA JANE: 1.faza e njohjes se normes juridike, 2.faza e interpretimit te normes juridike, 3.faza e kualifikimit te rastit konkret, 4.faza e realizimit te normes juridike nepermjet veprimeve njerezore. PROVAT JURIDIKE Provat juridike paraqesin mjetet me anen e te cilave vërtetohen faktet relevanet per te drejten ne ndriçimin dhe zgjidhjen e nje kontesti gjyqësor konkret. Provat jane te drejtperdrejta dhe te tërthorta. PROVAT E DREJPERDREJTA JANE ato mjete me anen e te cilave ne menyre te drejperdrejte vërtetohen faktet relevante juridike, jane prova te cilat ne vendin e ngjarjes mund te shihen psh, mjeti me te cilin eshte kryer vepra penale. PROVAT E TËRTHORTA JANE mjete me anen e te cilave ne menyre indirekte vërtetohen faktet relevante te cilat jane objekt i dëshmimit, psh, deshmite e eksperteve mjeko-ligjor, eksperte te elektros, shenjat e gishterinjeve apo gjësende te cilat shpiejne te rezultati i kërkuar. SUPOZIMET DHE FIKSIONET FAKTET JURIDIKE TE CILAT KONSIDEROHEN SI TE SAKTA,, NDONËSE JO TE VËRTETUARA, I QUAJME SUPOZIME JURIDIKE. Supozimet juridike ndahen ne supozime te rrezueshme dhe te parrezueshme. Fiksionet paraqesin rrethanat te cilat paramendohen se ekzistojne fakte te caktuara edhe pse ne realitet nuk ekzistojne. Fiksioneve per shkak te natyres se vet nuk eshte e këshillueshme qe t’u jepet hapesire ne zgjidhjen e rasteve. VLEFSHMERIA HAPESINORE E NORMAVE JURIDIKE Norma juridike ne aspektin e vlefshmerise ka dy momente te rendesishme: hapesiren dhe kohen. Normat e përgjithshme juridike kane vlefshmëri hapesinore per tere hapesiren e shtetit perkates, ndersa, normat e veçanta juridike varësisht prej karakterit, mund te obligojne subjektet per territorin e caktuar, brenda territorit shtetëror. VLEFSHMERIA KOHORE E NORMAVE JURIDIKE Koha eshte momenti përcaktues se per cilen kohe norma juridike vlene.Andaj, normat juridike krijohen per t’i rregulluar dhe per t’i zgjidhur raportet juridike brenda kohes se caktuar.

SA I PERKET VLEFSHMERISE KOHORE TE NORMES JURIDIKE, JANE ME RENDESI DY MOMENTE: 1.fillimi i vlefshmerise se normes juridike, momenti kur norma juridike hyn ne fuqi, 2.momenti kur norma juridike pushon se ekzistuari. E DREJTA POZITIVE E drejta pozitive eshte e drejte e cila zbatohet ne jeten e përditshme.E drejta pozitive eshte e drejte e cila obligon subjektet e ndryshme qe ta repsektojne dhe ta zbatojne ne raportet e tyre shoqerore. NOCIONI I INTERPRETIMIT TE SE DREJTES Interpretimi paraqet fazen e dyte te zbatimit te normes juridike. Me ane te interpretimit ne sqarojme normen juridike. Me sqarim arrihet te vërtetohet ,,rratio legis”-kuptimi i drejte i normes juridike. INTERPRETUESIT E SE DREJTES Me interpretimin e normave juridike merren subjektet shteterore, personat fizike dhe shkenca juridike. INTERPRETIMI I ORGANEVE LIGJVENESE Fusheveprimi i organeve ligjvenese eshte i caktuar per krijimin e normave juridike-akteve te përgjithshme juridik, jo edhe per te ushtruar interpretimin e tyre. INTERPETIMI QE USHTROHET NGA ANA E ORGANEVE ADMINISTRATIVE Organet administrative, krahas veprimtarise se përditshme merren edhe me interpretimin e normave juridike. Interpretimet qe i bejne organet administrative kane force te detyrueshme per palet, por vetem per rastin konkret. INTERPRETIMI I ORGANEVE GJYQESORE (INTERPRETIMI GJYQËSOR) Fusheveprimi i organeve gjyqesore eshte i caktuar sipas akteve te përgjithshme juridike. Parimisht, gjykatat merren me zgjidhjen e rasteve konkrete te ceshtjeve jonormale te cilat krijohen ndermjet subjekteve te ndryshme te se drejtes, duke pretenduar secila ne te drejten e vet. Ne ane tjeter, gjykata eshte e autorizuar te vleresoje ligjshmerine e akteve juridike. INTERPRETIMET E SUBJEKTEVE JOSHTETERORE Ne nje mënyre do te thoshim se keto subjekte mund te ushtrojne interpretimin duke i sqaruar normat dhe aktet juridike te cilat i krijojne vete dhe natyrisht per nevojat e veta konkrete. INTERPRETIMI SHKENCOR Shkenca juridike merret me interpretimin e normave juridike dhe akteve te se drejtes. Shkenca juridike duke u marre me studimin e se drejtes, ne veçanti me te drejten pozitive, natyrisht se ben edhe interpretimin e se drejtes ne kuptimin e gjere. PROCEDURA E INTERPRETIMIT Per ta filluar procesin e interpretimit, se pari duhet vërtetuar teksti i sakte i normes juridike duke e saktësuar se ajo eshte pjese perberese e sistemit juridik, pjese e se drejtes pozitive. MJETET E INTERPRETIMIT Mjetet e tjera pervec gjuhes jane edhe logjika, sitemi juridik, historia e normes, qellimi i normes dhe natyrisht, sipas tyre ekzistojne edhe emertimet e llojit te interpretimit sipas mjeteve. INTERPRETIMI GJUHËSOR Interpretimi gjuhësor eshte interpretim i pakalueshem, dmth, ka rendesi te madhe dhe i paraprin cdo lloji tjeter lidhur me vërtetimin e domethënies se drejte te normes juridike. PAQARTESITE E NORMES JURIDIKE NE ASPEKTIN GJUHËSOR MUND TE JENE REZULTAT : -i pakuptueshmerise, -i pacaktueshmerise se normes juridike. INTERPRETIMI EKSTENSIV DHE INTERPRETIMI RESTRIKTIV Interpretimi ekstensiv dhe restriktiv zbatohen ne rast se ligjvenesi gjate hartimit te normave juridike ben leshime, pra nese shprehjeve u jep domethënie te atilla te cilat mund te perfshijne ne vete me shume apo edhe me pak kuptime. INTERPRETIMI EKSTENSIV Ka te beje me faktin se ligjvenesi i cili ka përdorur shprehjen ne normen juridike duke menduar qe te shprehe ate qe edhe e ka deshiruar, por ne te vertete nuk ka arritur, sepse shprehja eshte e manget. INTERPRETIM RESTRIKTIV (I NGUSHTE). Quajm menyren e zgjidhjes se paperputhshmerise ndermjet domethënies se gjere dhe domethenies logjike te ngushte te normes. INTERPETIMI I LIDHUR DHE INTERPRETIMI I LIRE

INTERPRETIMI I LIDHUR eshte atehere kur interpretuesi eshte i lidhur ne fakt me domethënien e mundshme, dmth, me njeren prej dy domethënieve te mundshme gjuhesore per t’ia caktuar domethënien e drejte normes juridike. madje, nese eshte e mundshme qe ne kete drejtim ta bazohet vetem ne njeren domethënie te mundshme gjuhesore. INTERPRETIMI I LIRE eshte caktimi i domethënies se drejte te normes juridike eshte i lire qe domethënien e drejte te normes juridike ta caktoje pavarësisht prej domethënies te mundshme gjuhesore. INTERPRETIMI SUBJEKTIV DHE OBJEKTIV INTERPRETIMI SUBJEKTIV nënkupton ate sqarim te normes juridike duke bere përpjekje qe te vertetoje domethënien e drejte dhe duke konsideruar si te ketille domethënien te cilen e ka deshiruar krijuesi i normes qe ne momentin e hartimit, jo edhe ate qe norma juridike tregon ne momentin e interpretimit. INTERPRETIMI OBJEKTIV qendron ne drejtim tjeter, ne te vërtetuarit e domethënies se drejte te normes juridike. Pra, ky lloj interpretimi si domethënie te drejte te normes juridike e konsideron ate domethënien e cila ne momentin e interpretimit norma juridike permban domethënien te cilen e shpreh vete norma, pra fjalet-norma e shkruar. INTERPRETIMI STATIK DHE EVOLUTIV INTERPRETIMI STATIK konsiston ne vërtetimin e asaj domethënie te normes juridike, te cilen norma e ka pasur qe ne momentin e krijimit. INTERPRETIMI EVOLUTIV nënkupton interpretimin e atille qe per domethënie te drejte te normes juridike konsideron ate domethënie gjuhesore qe norma e ka ne momentin e interpretimit. INTERPRETIMI LOGJIK Me interpretim logjik nenkuptojme caktimin e domethënies se drejte te normes juridike me ane te logjikes ne domethënien e fituar kryesisht nga interpretimi gjuhësor, por edhe nga llojet e tjera te interpretimit. INTERPRETIMI LOGJIK USHTROHET ME NDIHMEN E LIGJEVE TE LOGJIKES: 1.ligji i mosekzistimit te kunderthenieve, 2.ligji i identitetit, 3.perjashtimi i te tretit. GJATE USHTRIMIT TE INTERPRETIMIT LOGJIK JANE FORMUAR DISA PARIME TE LOGJIKES, SIC JANE: 1. përfundimi (konkludimi) nga kundertheniet (argumentum a contrario), 2. përfundimi nga e vogla ne te madhen (argumentum a minori ad maiori), 3. përfundimi nga e madhja ne te voglen (argumentum a maiori ad minus). ANALOGJIA (INTERPRETIMI SIPAS NGJASHMERISE) Marredheniet shoqerore te cilat nuk jane te rregulluara me norma juridike, zgjidhen duke aplikuar domethënien e cila eshte gjetur me ane te interpretimit te normes juridike e cila e ka rregulluar nje rast te ngjashem me pare. PER ZBATIMIN E ANALOGJISE ESHTE E NEVOJSHME: 1.te vërtetohet ne menyre te sakte ngjashmëria e rasteve, 2.te vërtetohet se a kemi interes per rastin perkates apo a ekziston interesi qe rasti ne fjale te zgjidhet, 3.te vërtetohet baza juridike (ratio legis) se cila eshte arsyeja e hartimit te normes juridike per te pasur mundesi qe pastaj te zbatohet ne rastin e parregulluar. ANALOGJIA MUND TE JETE: -ligjore (analogia legis), -juridike (analogia iuris) INTERPRETIMI SISTEMATIK Norma juridike nuk mund te interpretohet si e vetme e ndare prej teresise se vet, prej normave te tjera juridike.Interpretimi kontribuon ne drejtim te te kuptuarit te domethënies se drejte te normes juridike. INTERPRETIMI HISTORIK Cdo norme, cdo akt juridik, ka historine e vet te krijimit dhe zhvillimit. SIPAS DISA AUTOREVE CDO AKT JURIDIK KALON NEPER TRI FAZA: 1 fazen ideore, 2 punet pergatitore, 3 ndryshimet qe i peson norma juridike me kalimin e kohes. INTERPRETIMI QËLLIMOR (TELEOLOGJIK) Interpretimi qëllimor paraqet mjetin e fundit, pra interpretimi qëllimor eshte përfundimtar.Te gjitha llojet e tjera te interpretimeve ne zbulimin dhe vërtetimin e domethënies se mundshme te normes juridike jane hyrëse. SISTEMI I SE DREJTES Elementet e sistemit te se drejtes Sistemi i se drejtes perbehet prej elementeve te caktuara. Elementi perberes me i ulet i sistemit te se drejtes eshte norma juridike e përgjithshme e cila mund te quhet edhe, atom i se drejtes’’.

INSTITUCIONET JURIDIKE Institucioni i se drejtes paraqet teresine harmonike te rregullave juridike me te cilat rregullohet nje proces dhe marrdheniet e njejta shoqerore. DEGET JURIDIKE Dega juridike si pjese perberese e sistemit te se drejtes paraqet grupin e institucioneve te cilat rregullojne marrdheniet shoqerore te llojit te vet. LEMENJTE JURIDIKE Lemenjte e se drejtes perbejene teresine e normave juridike ta cilat rregullojne fushat e tera te marredhenieve te njëjta shoqerore ne baze te parimeve te njëjta. E DREJTA NDERKOMBETARE DHE E DREJTA E BRENDSHME E drejta nderkombetare dhe e drejta e brendshme si lemenje te se drejtes ne boten bashkekohore gjenden ne krye te shqyrtimeve teorike dhe praktike se per autoret e se drejtes ashtu edhe per vete subjektet shteterore dhe organizmat e ndryshme me karakter nderkombetar. E DREJTA NDERKOMBETARE ne kuptimin e sotem ka forcen e nje te drejte te detyrueshme dhe me kete eshte ne rangun e te drejtave pozitive E DREJTA E BRENDSHME Eshte teresi e normave juridike te cilat rregullojne marrdheniet brenda shtetit. E DREJTA MATERIALE DHE E DREJTA FORMALE NE LEMIN E SE DREJTES MATERIALE bejen pjese te gjitha normat juridike te cilat rregullojne te drejtat (autorizimet) dhe obligimet (detyrimet) e subjekteve te se drejtes. E DREJTA FORMALE PERFSHIN subjektet e se drejtes te cilat jane te autorizuara sipas se drejtes materiale te rregullojne nje ceshtje juridike te bazuar ne rregullen e përgjithshme juridike. E DREJTA PUBLIKE DHE E DREJTA PRIVATE Ndarja e ketille e se drejtes i ka rrenjet qe nga e drejta romake, me gjithe ndryshimet dhe zhvillimin e shoqerise duke kaluar prej nje formacioni ekonomiko-shoqerore ne tjetrin. AUTORET KETE NDARJE E BAZOJNE NE TRI KRITERE: 1.sipas interesit, 2.sipas subjektit (kush e ushtron te drejten), 3.sipas pushtetit (kush e ushtron pushtetin shtetëror). *Shkencat juridike ndahen ne : 1)Shkencat e pergjithshme juridike 2)Shkencat juridiko-historike d 3)Shkencat juridike-pozitive. *Metodat e veçanta ndahen në 1)Metodat juridike 2)Metodat normativiste 3)Metodat formalo-logjike dhe 4)Metodat sociologjike. *Elementet e shteti jane : 1)Pushteti shteteror 2)Popullësia 3)Territori *Njohja e shtetit te ri bëhet në dy mënyra: 1)Mënyra konstitucionale dhe 2)Mënyra deklarative. *Sipas H.Kelzenit ekzistojnë dy njohje te shtetit te ri : 1)de jure (perfundimtare) 2)de facto (provizor mund të tërhiqet) *Fitimi i shtetësisë bëhet në tri mënyra : 1)në bazë të vijës së gjakut (ius sangunis) 2)në bazë të lindjes në territorin e lindjes (ius soli) dhe 3)sipas natyralizmit (ius domicili). *Menyra e krijimit të normave bëhet në dy mënyra : 1)Mënyrën spontane (të paorganizuar) dhe

2)Mënyrën e vetëdishme (të organizuar). *Klasifikimi i normave: 1)krijuesi i normës 2)mënyra e krijimit 3)sanksioni dhe 4)kush e zbaton sanksionin. *3 periudhat që kanë kaluar shteti dhe e drejta janë : 1)Despotivizmi aziatik 2)Oligarkia antike dhe 3)Demokracia perëndimore. *Në shtet dhe të drejtë ekzistojnë dy lloje të ndryshimeve: 1)Ndryshimet revolucionare dhe 2)Ndryshimet evolutive. *Llojet e ndryshimeve evolutive janë : 1)Reforma 2)Grushtësheti dhe 3)Komploti. *Dy elementet kryesore te shtetit janë: 1)Përmbajtja klasore dhe 2)Organizimi i dhunës fizike. *Llojet e trajtave shtetërore janë: 1)Trajtat e sundimit 2)Trajtat e rregullimit shtetëror 3)Trajtat e regjimit politik dhe 4)Trajtat e pushtetit shtetëror. *Ekzistojnë dy lloje të monarkive ato janë: 1)Monarkia absolute dhe 2)Monarkia e kufizuar (kushtëzuar). *Ekzistojnë dy trajta të organizimit shtetëror ato janë: 1)Demokracia dhe 2)Autokracia. *Elementet e demokracisë janë: 1)Krijimi I vullnetit politik të popullit dhe 2)Realizimi I vullnetit politik. *Demokracia ndahet në : 1)Demokracia përfaqësuese dhe 2)Demokracia e tërthortë. *Ne demokracinë e drejtpërdrejtë ekzistojnë dy lloje ato janë: 1)Demokracia ne kuptimin e gjerë dhe 2)Demokracia ne kuptimin e ngushtë. *Elementet kryesore të demokracisë përfaqësuese janë: 1)Mundësia e krijimit të vullnetit politik dhe 2)Realizimi i saj. *E drejta e votes mund të jetë: 1)Vota active dhe 2)Vota pasive. *Llojet e autokracisë janë: 1)Diktatura 2)Aristokracia 3)Oligarkia 4)Tirania dhe

5)Shteti despotic. *Gjate ushtrimit te pushtetit shtetëror ekzistojnë dy lloje të decentralizimit ato janë: 1)Decentralizimi juridik dhe 2)Decentralizimi faktik. *Ekzistojnë tri lloje të decentralizimit ato janë: 1)Decentralizimi territorial 2)Decentralizimi personal dhe 3)Decentralizimi real. *Në shtetin e përbër bëjnë pjesë : 1)Konfederata 2)Federata dhe 3)Unionet. *Shtetet federative organin ligjdhënës e kanë të përbër prej dy dhomave ato janë: 1)Dhoma e lartë dhe 2)Dhoma e ultë. *Ekzistojnë dy lloje të unioneve ato janë: 1)Unioni real dhe 2)Unioni personal. *Dy parimet kryesore të organeve të pushtetit shtetëror janë: 1)Parimi i ndarjes së pushtetit shtetëror dhe 2)Parimi i unitetit të pushtetit shtetëror. *Parimi i ndarjes së pushtetit shtetëror ndahet në tri sisteme ato janë: 1)Sistemi parlamentar 2)Sistemi presidencial dhe 3)Sistemi i përzier. *Parimi i unitetit të pushtetit shtetëror ndahet në dy sisteme ato janë: 1)Sistemi i konventës dhe 2)Sistemi i kuvendit. *Gjykatat ndahen në: 1)Gjykatat për kundërvajtje 2)Gjykatat komunale 3)Gjykatat e qarkut 4)Gjykatat supreme dhe 5)Gjykatat kushtetuese. *Shkencat juridike ndahen ne : 1)Shkencat e pergjithshme juridike 2)Shkencat juridiko-historike dhe 3)Shkencat juridike-pozitive. *Metodat e veçanta ndahen në : 1)Metodat juridike 2)Metodat normativiste 3)Metodat formalo-logjike dhe 4)Metodat sociologjike. Elementet e shteti jane : 1)Pushteti shteteror 2)Popullësia 3)Territori Njohja e shtetit te ri bëhet në dy mënyra: 1)Mënyra konstitucionale dhe 2)Mënyra deklarative.

Sipas H.Kelzenit ekzistojnë dy njohje te shtetit te ri : 1)de jure (perfundimtare) 2)de facto (provizor mund të tërhiqet) Fitimi i shtetësisë bëhet në tri mënyra 1)në bazë të vijës së gjakut (ius sangunis) 2)në bazë të lindjes në territorin e lindjes (ius soli) dhe 3)sipas natyralizmit (ius domicili). Menyra e krijimit të normave bëhet në dy mënyra : 1)Mënyrën spontane (të paorganizuar) dhe 2)Mënyrën e vetëdishme (të organizuar). Klasifikimi i normave: 1)krijuesi i normës 2)mënyra e krijimit 3)sanksioni dhe 4)kush e zbaton sanksionin. Periudhat që kanë kaluar shteti dhe e drejta janë : 1)Despotivizmi aziatik 2)Oligarkia antike dhe 3)Demokracia perëndimore. Në shtet dhe të drejtë ekzistojnë dy lloje të ndryshimeve: 1)Ndryshimet revolucionare dhe 2)Ndryshimet evolutive. Llojet e ndryshimeve evolutive janë : 1)Reforma 2)Grushtësheti dhe 3)Komploti. Dy elementet kryesore te shtetit janë: 1)Përmbajtja klasore dhe 2)Organizimi i dhunës fizike. Llojet e trajtave shtetërore janë: 1)Trajtat e sundimit 2)Trajtat e rregullimit shtetëror 3)Trajtat e regjimit politik dhe 4)Trajtat e pushtetit shtetëror. Ekzistojnë dy lloje të monarkive ato janë: 1)Monarkia absolute dhe 2)Monarkia e kufizuar (kushtëzuar). Ekzistojnë dy trajta të organizimit shtetëror ato janë: 1)Demokracia dhe 2)Autokracia. Elementet e demokracisë janë: 1)Krijimi I vullnetit politik të popullit dhe 2)Realizimi I vullnetit politik. Demokracia ndahet në : 1)Demokracia përfaqësuese dhe 2)Demokracia e tërthortë. Ne demokracinë e drejtpërdrejtë ekzistojnë dy lloje ato janë: 1)Demokracia ne kuptimin e gjerë dhe 2)Demokracia ne kuptimin e ngushtë.

Elementet kryesore të demokracisë përfaqësuese janë: 1)Mundësia e krijimit të vullnetit politik dhe 2)Realizimi i saj. E drejta e votes mund të jetë: 1)Vota active dhe 2)Vota pasive. Llojet e autokracisë janë: 1)Diktatura 2)Aristokracia 3)Oligarkia 4)Tirania dhe 5)Shteti despotic. Gjate ushtrimit te pushtetit shtetëror ekzistojnë dy lloje të decentralizimit ato janë: 1)Decentralizimi juridik dhe 2)Decentralizimi faktik. Ekzistojnë tri lloje të decentralizimit ato janë: 1)Decentralizimi territorial 2)Decentralizimi personal dhe 3)Decentralizimi real. Në shtetin e përbër bëjnë pjesë : 1)Konfederata 2)Federata dhe 3)Unionet. Shtetet federative organin ligjdhënës e kanë të përbër prej dy dhomave ato janë: 1)Dhoma e lartë dhe 2)Dhoma e ultë. Ekzistojnë dy lloje të unioneve ato janë: 1)Unioni real dhe 2)Unioni personal. Dy parimet kryesore të organeve të pushtetit shtetëror janë: 1)Parimi i ndarjes së pushtetit shtetëror dhe 2)Parimi i unitetit të pushtetit shtetëror. Parimi i ndarjes së pushtetit shtetëror ndahet në tri sisteme ato janë: 1)Sistemi parlamentar 2)Sistemi presidencial dhe 3)Sistemi i përzier. Parimi i unitetit të pushtetit shtetëror ndahet në dy sisteme ato janë: 1)Sistemi i konventës dhe 2)Sistemi i kuvendit. FILLET E SË DREJTËS si objekt studimi kan të DREJTEN dhe SHTETIN, ofrojnë njohuri fillestare dhe thelbsore lidhur me nocionet shtetërore dhe juridike. E drejta lind: Me lindjen e shtetit Pushteti shtetror siguron zbatimin e : Rregullave juridike Teritori I shtetit eshte: Element konstituiv I shtetit Sovraniteti eshte I lidhur ngusht me: Pushtetin shtetrore

Pushteti legjislativ, ekzekutiv, dhe gjyqsore eshte: Ndaraja e pushtetit shtetrore Pushteti gjyqsore: Eshte dege e pavarur e pushtetit shtetrore Qeveria eshte: Pushtet ekzekutiv Ne sistemin presedencial: Presidenti eshte shef I shtetit Me nocionin SHTETESI nenkuptojme: Lidhjen juridike te qytetrait me shtetin APATRID jane kategoria e personave fizik te cilet nuk e kane te zgjedhur ceshtjen e shtetesise BIPATRID jane personat fizike te cilet i kane dy e me shume shtetesi IUS DOMICILI eshte fitimi i shtetsise ne baze te: Fitmi i shtetesise sipas natyralizmit, pra eshte fjala per personat fizik te cilet jetojne ne shtetin tjeter, jashte vendit te lindjes JUS SOLI eshte fitmi i shtetesise ne baze te : Sipas lindjes ne teritorin e lindjes pavaresisht prej vijes se gjakut Republika si trajte e sundimit, ne krye te shtetit ka: Kryetarin Monarkia absolute paraqet: Monarkine absolutisht te kontrolluar Organet joqendrore, te shtetet e thjeshta – te centralizuara jane: Jane te varura nga organet qendrore Qka eshte kontrata : Kontara eshte akt juridik Unioni personal si trajte e rregullimit te shtetrore, eshte: Shtet I I perbere Autokracia eshte trajte e regjimit politik: Qe nenkupton sundimin e shumices nga pakica Cka paraqesin normat juridike? Normat juridike paraqesin rregulla për sjelljen e njerzve të mbrojtura nga aparati shtetëror. Fazat e nxjerrjes së ligjit janë: Dhënia e iniciativës, Sanksionimi, Paraqitja e propozimit, Promovimi, Shqyrtimi i propozimit, Shpallja, Votimi dhe Hyrja në fuqi e ligjit. Cka paraqet kushtetuta? Kushtetuta paraqet formën juridike me përmbajtje më të lartë, sepse siç është njohur, me të mvishen normat juridike kushtetuese më kryesore të cilat rregullojnë mardhëniet më të rëndësishme të shoqërisë. Aktet e përgjithshme shtetërore juridike me fuqi nënligjore janë: 1. Dekretligji 2. Rregullorja 3. Urdhëresa 4. Statuti 5. Udhëzimi 6. Dekreti 7. Vendimi. DEKRETLIGJI - Është akt i përgjithshëm juridik i cili në kuptimin formal s'është ligj, ndërsa për nga përmbajtja është akt ligjor (ligj), sepse përmban norma të përgjithshme juridike. Këtë akt nuk e nxjerrin organet përfaqë- suese (parlamenti), por organet e larta shtetërore politikeekzekutive sipas procedurës së caktuar. URDHËRESA - Është akt i përgjithshëm juridik të cilin e nxjerrin organet shtetë- rore - konkretisht organet e administratës (sekretariatet e ndryshme) brenda ministrive përkatëse. Urdhëresa është akt me të cilin urdhërohen organet apo subjektet e ndryshme lidhur me konkretizimin dhe zbatimin e një akti më të lartë juridik, rregullimin e raporteve shoqërore juridike në mënyrë konkrete, duke u bazuar në normën e përgjithshme.

RREGULLORJA - Është akt i përgjithshëm juridik e cila natyrisht që është me fuqi më të ulët se ligji. Rregullorja paraqet aktin me të cilin disa pjesë të ligjit apo akteve të tjera të përgjithshme me fuqi nënligjore (dekretligjin, urdhëresën) konkretizohen dhe sqarohet më detajisht ndonjë dispozitë ligjore lidhur me një çështje, p.sh. dhënia e provimit profesional për të shërbyer në administratën shtetërore. STATUTI - është akt i përgjithshëm juridik me të cilin parashihet rre-gullimi i çështjeve të cilat i përkasin një qyteti-komune apo edhe bashkësisë së komunave, duke i zgjidhur gjërat më elementare të qytetarëve. UDHËZIMI - si akt i përgjithshëm juridik në përgjithsi vije në shpre- hje si akt me të cilin udhëzohen subjektet e ndryshme se i duhet zgjidhur çështjet procedurale dhe praktike në zbatimin e akteve të përgjithshme juridike (ligjit). DEKRETI - Dekreti si akt juridik i përgjithshëm sot vije në shprehje për zba- tim si akt me të cilin në një mënyrë kemi ushtrimin e ndikimit të shefit të shtetit në fushëveprimin e organeve ligjvënëse, në ve- çanti vije në zbatim e drejta e vetos e ushtruar nga shefi i shtetit, ndaj akteve të organit ligjvënës(parlamentit). VENDIMET - janë akte me të cilat konkretizohen më për së afërmi normat e përgjithshme juridike të akteve më të larta juridike duke filluar nga vetë akti më i lart në këte pushtet - statuti, dhe të akteve të tjera ligjore dhe nënligjore të cilët nxirren nga organet e pushtetit lokalkuvendet. KONTRATA - është akt juridik e cila krijohet nga subjektet e së drejtës - personat juridikë dhe personat fizikë si sibujekte të së drejtës, duke i klasifikuar në aspektin teorik si subjekte juridike publike dhe subjekte juridike private. Kur rasti konkret ekziston, ndërsa norma juridike mungon, kemi të bëjmë me ZBRAZËTIRËN JURIDIKE Cka është ligji? Ligji është një formë tjetër juridike në kuptim formal, fuqia juridike e të cilit në raport me kushtetutën është më e ulët, ndërsa në raport me aktet tjera është më e lartë, ajo rregullon një marrëdhënie shoqërore të caktuar dhe si rregull nxirret nga organi legjislativ sipas një procedure të caktuar. Cka nenkuptojme me Kod? Kodi nënkupton përmbledhje ligjesh të një fushe të caktuar mardhëniesh shoqërore. Ligjet të cilat përfshijnë një apo më shumë lëmenj të afërt juridikë quhen kode. Cka paraqet dekreti? Dekreti po ashtu paraqet njërin nga burimet e së drejtës në kuptimin formal, poqëse me të rregullohet një mardhënie e caktuar shoqërore. LIGJI FORMAL - paraqet aktin juridik me fuqi më të lartë juridike në kuptimin e vet formal. Kjo do të thotë se akti në fjalë për nga brendia nuk është ligj, sepse nuk përmban normë të përgjithshme juridi-ke. AKTET JURIDIKE NËNLIGJORE - shërbejnë si plotësim i domosdoshëm nga jashtë, apo edhe si konkretizim i akteve ligjore , për nga fuqia juridike janë më të ulëta se ligji. Cka paraqet e drejta zakonore? Normat e së drejtës zakonore paraqesin norma shoqerore, të cilat krijohen si rezultat i aplikimit të tyre më të gjatë në shoqëri. Cka përfshin e drejta administrative? E drejta administrative përfshin një numër të madh normash juridike. Ato janë normat juridike, të cilat i rregullojne mardhëniet shoqërore në fushën e administratës.Të gjitha këto norma juridike, si rregull formojnë sistemin e së drejtës të një vendi. Cka janë normat juridike administrative? Ato janë norma juridike administrative që rregullojnë mardhënie juridike administrative.