Paul Smit - Verlichting in de Liefde

Voorwoord

T

sja... Een voorwoord over de liefde... Nsof ik de juiste persoon ben dit onderwerp te behandelen.

Ik ben slaaf van m'n hormonen en een sukkel in de liefde. Ik geloof niet in één ware en heb meerdere ma­ len een harem overwogen omdat ik niet in monogamie

als biologisch gegeven geloof. En juist ik moet dan iets nuttigs zeggen over wat liefde is? Volgens mij is liefde blind zijn, vlinders, knetterseks en altijd blauwe lucht. Maar liefde is ook jaloezie, knopen in je maag, afgunst en kotsen van verdriet. Paul

zet

in

dit boek kraakhelder neer waarom liefde soms zo com­ plex is en waarom soms

zo

simpel. Hij slaagt erin om 7

dat zorgt voor vertrouwen en wanneer dit toeneemt,

gaan vertonen. Er zijn over en weer verwachtingen

groeit de verbinding russen jullie beiden. War door die

en wanneer die nier worden waargemaakt eindigt dit

roename van oxytocine ook roeneemt zijn gevoelens

in teleurstelling. De verwijren gaan over en weer, her

van angst en jaloezie. Zo heeft alles in het leven een

servies vliegt zo nu en dan door de kamer en je vindt

yin en een yang, dargene war zo fjn voelt neemt direer

van de ander dat hij of zij nu maar eens moer veran­

een gevoel van angst met zich mee. Het maakt de liefde

deren.

heel kwetsbaar, want wat als hij of zij je opeens nier meer leuk vindt? Nleen al bij de gedachte dar her over

Nadat je een tijdje bij elkaar bent, besluit je wellicht

zou kunnen gaan, vliegen de piekergedachten door je

om re gaan trouwen. Je trekt een mooi kostuum aan

hoofd en voel je dat je verkrampt.

of een peperdure jurk die je samen met je moeder hebt

Tijdens de fase van verliefdheid wü je niets liever dan

ringd door al je familie en vrienden. Een stemmetje in

bij elkaar zijn, in elkaar opgaan en genieren van het

je hoofd zege nog: 'Wil ik dit eigenlijk wel?' Maar je

gelukzalige gevoel. Je zoekt elkaar regelmatig op en

kunt nier meer terug en maakt vervolgens een belofte

geleidelijk aan ontstaat er een relatie, war in her be­

die je nooit waar kunt maken, maar die je wel con­

uitgezocht. En opeens sta je daar voor her altaar om­

gin hartstikke leuk is. Her is vers, nieuw, spontaan en

cractueel moet ondertekenen. Je belooft aan de huwe­

sprankelend en ook in bed springen de vonken er van­

lijkse voorwaarden re voldoen en trouw re blijven tot

af Na verloop van rijd nemen de stofjes in je hoofd

de dood jullie scheidt. Je weet nier eens war de eerst­

af en ontstaan de eerste problemen en strubbelingen.

volgende gedachte wordt die in je opkomt, maar wel

Hij luistert nooit, ruimt de vaarwasser onhandig in

dar je een leven lang bij iemand zult blijven en ook

en is drukker bezig met zijn werk dan met jou. Zij

nog eens monogaam zult zijn. De statistieken rond­

daarentegen, zeurt zo vaak en steekt meer energie in

om vreemdgaan, buitenechtelijke kinderen, geheime

de familieproblemen dan in jullie seksleven. De eer­

relaties en echtscheidingen doen anders vermoeden.

ste 'dingetjes' spelen op en er ontstaan allerlei patro­

Maar goed, we verkopen allemaal een betere versie

nen waarbij mensen doorgaans manipulatief gedrag

van onszelf en zeker voor her altaar, omringd door al

10

11

je vrienden en familie, wil je niet afgaan. Je eekent het contract waarna je vrienden in een avond je halve jaarsalaris er doorheen drinken. De avond eindigt ter­ wijl iedereen dronken door de zaal host op het door de coverband gespeelde nummer: 'I will survive'. Een roepasselijk nummer, zal blijken in de rest van je hu­ welijk, want overleven is het zo nu en dan wel. Dat was dan de mooiste dag van je leven, wat ook echt zo is! Want daarna, zo is uit onderzoek gebleken, wordt je geluksniveau alleen maar minder. Vanaf dat

En toch, samenzijn is zo mooi! Een maatje hebben, het delen van ervaringen, elkaar steunen, je fantasieën kun­ nen delen, 's ochtends naast iemand wakker worden. Samen de liefde bedrijven, wandelingen maken op het strand, reizen maken of gewoon gezellig met een glas wijn op de bank zitten en urenlang praten over van al­ les. In een wereld die soms best eng, eenza en hard kan zijn, is het heerlijk om op iemand terug te kun­ nen vallen. We zijn sociale wezens en de verbinding die we voelen mee onze partner, onze familie en vrienden, maakt dat we ons gelukkig voelen. De meest gelukkige

moment daalt het geluksniveau binnen vijf jaar tot

mensen zijn niet de rijkste, de knapste, de succesvolste

een vrij laag niveau en de enige kleine piek die dan nog

en machtigste mensen, maar diegenen met de grootste

ontstaat is wanneer de kinderen het huis uit gaan. Je hebt nu weliswaar een relatie met een contract, maar de problemen gaan door. Ruzies over huishoudelijke werkzaamheden, over bij welke ouders je op welke kerstdag op bezoek gaat, verliefd worden op een ander, te weinig aandacht voor elkaar, hij die te veel drinkt en zijn gevoelens niet uit, zij die zich te veel opoffert en zichzelf daarbij wegcijfert. Er zijn legio problemen die kunnen ontstaan en om mijn grote vriend Guido Weijers te quoten: 'Verliefdheid gaat over in houden van en houden van gaat over in gedogen'.

12

sociale groep om zich heen. De liefde zorgt er niet alleen voor dat we ons voortplan­ ten, maar het heeft diverse nuttige elementen. Zo zorgt de liefde voor zelfexpansie waarbij we ons ontwikkelen doordat we gedrag en eigenschappen van onze partner kopiëren en ons eigen maken. Mensen die lang bij el­ kaar zijn gaan daardoor qua gedrag steeds meer op el­ kaar lijken. Het eerste wat je in een relatie daarbij zal opvallen, is dat je bepaalde woorden of zinnen begint te gebruiken die je daarvoor niet uitsprak. Ook kun je een bepaald lachje of bepaalde gedragspatronen over 13

gaan nemen. Liefde heeft tevens een positieve werking

wel of niet veel van hebt. De een is zo trouw als een

op onze levensduur, nog meer dan een gezonde levens­

hond en gelukkig met wat hij heeft, de ander is snel

stijl, het volgen van diëten of het langer in leven blijven

verveeld, wordt in no time verliefd en weer anderen la­

middels medicatie. Zo is gebleken dat getrouwde man­

ten zich meer leiden door hun hypothalamus dan door

nen maar liefst gemiddeld tien jaar langer leven dan

hun prefrontale cortex. Of zoals de band Doe Maar dat

vrijgezelle mannen. Of misschien lijkt het alleen langer.

ooit mooi verwoordde: 'Je loopt je lul achternà.

Getrouwde vrouwen leven gemiddeld vier jaar langer dan ongetrouwde vrouwen.

Alles in her universum bestaar uit regenpolen en dit geldt ook voor relaties. Er zijn leuke relaties, moeizame

Gelukkig ben ik bevoorrecht met behoorlijk wat relaties

relaties, lange relaties, korre relaties, sprankelende seks,

die de revue zijn gepasseerd en allemaal spontaan ver­

saaie seks, monogame relaties en relaties waar her woord

schenen en ook allemaal weer keurig ten onder gingen.

monogamie een heel ruim begrip is. Ik zal je geruststel­

Als je denkt dat dit boek geschreven is door iemand die

len, hoe je liefdesleven is, hoe je seksleven is, hoeveel

weet hoe je een relatie het beste in stand kunt houden,

relaties je hebt gehad, of je wel of niet getrouwd bent,

moet ik je helaas teleurstellen. Op de ijskast van mijn

hoe vaak het mis ging, hoe vaak het leuk was en hoe de

ex-schoonmoeder, de oma van mijn zoon, hangt zelfs

huidige stand van zaken is, het is allemaal precies zoals

een handgeschreven briefje waarop staat: 'Ik beloof

her is en het had nooit anders kunnen zijn. Waar ik

nooit meer aan een vaste relatie te beginnen', met daar­

in dit boek naar zal verwijzen, is de onvoorwaardelijke

onder mijn naam en handtekening. Mijn ex-schoon­

liefde. Het is dargene wat we in werkelijkheid zijn en

moeder verplichtte mij deze te ondertekenen nadat ze

war nooit verdwijnt. Doordat we ons identifceren met

de zoveelste huilende ex-vriendin aan de telefoon had

ons lichaam, onze gedachten, onze gevoelens, ons geld,

gehad. Zoals ik in dit boek zal beschrijven zijn som­

onze partner en ons imago, ontstaat er kramp. We le­

mige mensen nu eenmaal gunstiger geprogrammeerd

ven dan met angsten en verlangens, en de liefde wordt

om een vaste relatie te hebben dan anderen. Dat ligt

al snel voorwaardelijk. We houden dan van iemand als

aan allerlei neurotransmitters en hormonen waar je er

hij of zij aan onze verwachtingen voldoet. Lopen din-

14

15

gen anders dan het ideaalplaatje dat je in je hoofd had,

wat je niet leuk vindt, dan geef je hem of haar wellicht

dan slaat de liefde al snel om in angst, woede, frustratie

daarvan de schuld en ontstaan er verwijten. Dit komt

en soms zelfs haat. Degene van wie we zoveel hielden

doordat je denkt dat hij of zij iets anders had kunnen

zit dan opeens naast ons in de rechtszaal. Dat is de ge­

doen dan wat hij of zij deed. Maar is dat wel zo?

identificeerde voorwaardelijke liefde. In het eerste deel van dit boek zal ik ingaan op de liefde Dit boek gaat over verlichting in de liefde, de bevrij­

en hoe aspecten als verliefdheid, lust, relaties, seksu­

ding van kramp, gepieker, angst, verwijten en schuld­

ele selectie en onze voorkeuren qua parmerkeuze tot

gevoelens. Daar hoef je overigens helemaal niets voor

stand komen. In het tweede deel wordt non-dualiteit

re doen! Je hoeft geen oefeningen te doen, je hoeft je

beschreven. Non-dualiteit is een verzamelnaam voor

gedrag niet aan te passen, je hoeft niet aan jezelf te sleu­

mystieke richtingen van grote tradities als advaita, zen,

telen, je hoeft je verleden niet op te ruimen, je hoeft

soefisme, kabbala en het taoïsme. De non-duale ziens­

je ex-partner niet te vergeven, je hoeft er niet naar te

wijze zet ons paradigma volledig op zijn kop, alles wat

streven de toekomst naar je hand te zetten, je hoeft niet

we voor waarheid aannamen wordt ter discussie gesteld.

te vechten voor de ideale relatie en je hoeft niet beter

We denken dat we afgescheiden wezentjes zijn die het

te worden dan je nu bent om liefde te verdienen. Die

leven moeten zien te controleren en dit idee maakt dat

liefde dat ben je al! Dit boek gaar over inzicht, niet over

er binnen relaties doorgaans de nodige kramp, verwij­

inzet. Veel problemen in de liefde ontstaan doordat we

ten, verwachtingen en frustraties ontstaan. In het derde

een bepaald beeld hebben over wie we zijn, wie de an­

deel koppelen we de liefde aan non-dualiteit en belich­

der is en over hoe we functioneren. Zo leven we met

ten we hoe we op een andere wijze naar de liefde kun­

een paradigma dat jij en ik allebei afgescheiden indi­

nen kijken. Hoofdstuk vier gaat over het proces van

viduen zijn, dar we onszelf besturen en zelf beslissen

ontwaken waarbij het non-duale inzicht geleidelijk aan

wat we denken, voelen, kiezen en wat we doen. Als je

integreert in het dagelijks leven, hetgeen z'n effect heeft

geliefde iets doet wat jij leuk vindt, dan zeg je wellicht

op je conditionering en daarbij ook op de relatie met je

'hij of zij maakt mij gelukkig'. Maar doet je geliefde iets

partner, vrienden, familie en collega's.

16

17

In dit boek zal ik her en der chargeren om de verschil­

dar?' vind ik dan ook een pareltje. In dit boek 'Verlich­

len tussen bepaalde stofjes in je hoofd of de verschillen

ting in de liefde' wordt ingegaan op hoe hormonen en

tussen verkrampt en ontspannen handelen te verduide­

neurotransmitters onze gevoelens als verliefdheid, lust

lijken. Een mens is echter een veel te complex wezen

en liefde sturen. Voor mensen die hier nog meer over

om in wat voor hokje dan ook te kunnen stoppen. Nies

willen weten, kan ik het boek 'Liefde' van Mark Mieras

wat ik schrijf is een verwijzing naar hoe her zou kun­

aanbevelen. Het wonderkind Kris Verburgh uit België

nen zijn, maar de waarheid ken ik niet. Weliswaar zijn

schreef op 21 jarige leeftijd het boek 'Fantastisch', het­

diverse elementen in dit boek wetenschappelijk onder­

geen ik ook echt een fantastisch boek vind. Kris gaat in

bouwd, maar ook wetenschap is nog geen waarheid.

op het heelal, het brein en de evolutie en legt daarbij

Om de leesbaarheid en roegankelijkheid van het boek

ook helder uit hoe liefde, voortplanting en seksuele se­

te bevorderen, heb ik niet bij ieder feitje of onderzoek

lectie bij de mens tot stand zijn gekomen.

vermeld wie wanneer wat waar heeft ontdekt of on­ derzocht. Wel wil ik graag enkele namen noemen van

Graag wil ik Wim Zonjee, Wouter Schopman, Jan

mensen die mij hebben geïnspireerd bij het schrijven

Koehoorn, lda Kuiper en Anja Meilink bedanken

van dit boek. Het boek 'Wie zoekt zal niet vinden' van

voor het redigeren van dit boek. Tevens wil ik bedan­

Ram Tzu was ooit mijn wake up call. Ram Tzu bleek

ken, Guido Weijers, Marko Helleman, Marieke van

een schuilnaam voor Wayne Liquorman te zijn en hij

Bergeijk, lneke & Mirella Bresser, Romy Niehoff, Lisa

en zijn Indiase leraar Ramesh Balsekar zijn voor mij

Cairns, Henk Smit, Arold Langeveld, Hans Tibben

een grote inspiratiebron geweest. Ns we naar de meer

en Patriek Kicken die al vijf jaar lang mijn non-duale

wetenschappelijke en psychologische kant kijken, dan

partner in crime is.

hebben neurowetenschapper Victor Lamme en hoog­ leraar psychologie van het onbewuste Ap Dijksterhuis me geïnspireerd. Onderzoeksjournalist Mark Mieras heeft de gave om complexe zaken op een toegankelijke en begrijpbare wijze te beschrijven. Zijn boek 'Ben ik 18

19

De liefde

erliefdheid V

Doorgaans gebruiken we begrippen als verliefd­

heid, relatie en lust door elkaar en worden

ze

als één

geheel gezien. Toch zijn het voor het brein aparte fasen en iedere fase gaat gepaard met een andere hormoonac­ tiviteit en dit beïnvloed de wijze waarop we op dat mo­ ment denken, voelen en handelen. Laten we beginnen met de fase van verliefdheid, de fase waarin je opeens in vuur en vlam staat. De vlinders fladderen door je buik en je kunt de gedachten aan hem of haar niet stopzet­ ten. De aantrekkingskracht is enorm! Er is een onbe­ dwingbare drang bij hem of haar te zijn. Hij of zij voelt aan als de ideale liefdespartner en alles aan hem of haar 21

lijkt perfect te zijn. Spirituele mensen zeggen dan: 'Wij

had ik beter niet kunnen doen!' De vernauwing van

zijn tweelingzielen', 'Wij kennen elkaar uit een vorig le­

het denken maakt dat je nier meer objectief kunt kij­

ven', 'Wij zijn energetisch aan elkaar verbonden'. Laarst

ken of beoordelen. Mensen met veel dopamine doen

had ik een van mijn beste vrienden aan de telefoon en

ook regelmatig impulsieve aankopen en vragen zich bij

hij zei: 'Zoiets bijzonders als met deze vrouw heb ik nog

thuiskomst dan af: 'Waarom heb ik dit in hemelsnaam

nooit meegemaakt. Ik ben wel eerder verliefd geweest,

gekocht?' De dopamine zorgt tevens voor een groot

maar dit gaat echt een paar niveaus dieper hoor. Ik ga

verlangen, een volledige eoewijding en passie om die­

mijn baan opzeggen, mijn huis verkopen omdat we

gene zo snel mogelijk weer re zien. Je kunc de hele dag

willen gaan samenwonen'. En dat mocht niet van mij!

niets anders dan aan die persoon denken. De dopamine

Voor mijn vrienden geldt namelijk een strenge en niet

maakt ook dat je orrhosympatisch zenuwstelsel, je ac­

re overtreden gouden regel: Als je verliefd bent, mag je

tieve zenuwstelsel, op volle eoeren draait. Je hart gaar

GEEN keuzes maken. Nu zullen mensen die boeken

sneller kloppen of soms zelfs bonzen en je kunt er rode

van mij hebben gelezen wellicht zeggen: 'Ja, maar we

wangen van krijgen. De activiteit van her belonings­

hebben toch geen vrije wil?' Dat klopt, maar daar heb

cenerum in je brein, de nucleus accumbens, neemt ook

ik nu niets mee te maken. Als je verliefd bent, GEEN

roe. Dit maakt dat je je intens gelukkig en euforisch

keuzes maken! En waarom niet? Omdat je tijdelijk gek

kunt voelen. De gyros cingularis, een gebied dar be­

bent als je verliefd bent en ik zal uitleggen waarom.

trokken is bij euforische gevoelens, is bij verliefdheid

Ze zeggen wel eens: 'Liefde maakt blind' en dat is ook

ken van xtc. Verliefdheid is echter een stuk goedkoper,

zo. Als je verliefd bent, giert de neurotransmitter do­

maar zowel bij het snuiven van cocaïne als bij verliefd­

pamine door je brein heen. Dopamine zorgt voor ver­

heid doen mensen soms rare dingen en kunnen niet

nauwing van het denken waarbij eoekomst en verleden

meer helemaal goed functioneren.

nee zo actief als bij her snuiven van cocaïne en het slik­

er minder toe doen. Dat is heel leuk voor mensen die in het 'NU' willen leven, maar een overschot aan do­

Serotonine is de neurotransmitter die belangrijk is voor

pamine zorgt er wel voor dar je achteraf denke: 'Dar

zelfvertrouwen, eetlust, ontspanning en balans. Daar

22

23

waar er bij verliefdheid een overkill is aan dopamine

baby in uw armen krijgt, zit er soms niers anders op

daalt het serotonine niveau met veertig procent. Her

dan de waarheid enigszins re verdraaien. Mee een stalen

serotonine niveau staat dan ongeveer gelijk aan het ni­

gezicht zegt u: 'Wat is hij schattig'. Jouw nucleus eau­

veau dar mensen met een dwangneurose hebben. Met

ciarus schat de schoonheid van de baby in op waarde,

weinig serotonine word je geestelijk inscabiel en het

maar het brein van de moeder werkt anders. Zij zier alle

wrgt voor obsessie en depressie. Maar her wordt nog

schoonheidsfoutjes over het hoofd en vindt haar baby

erger! De grootste goocheltruc in het brein ontstaat in

echt de mooiste van de wereld. Neumwetenschappers

de nucleus caudatus, het deel van her brein dar din­

hebben mensen die verliefd zijn onder de hersenscan­

gen op hun waarde schar. Als je mag kiezen russen een

ner gelegd. Als een verliefde dame onder de scanner lag,

nieuwe Porsche of een tweedehands Toyara Prius, dan

kreeg zij plaatjes re zien van allerlei mannen waarbij

zaJ de nucleus eauciarus bij her kijken naar de Porsche

ze konden zien in hoeverre de nucleus caudatus op de

meer activiteit vertonen. Zo word je bij her maken van

foto's reageerde. Het zien van mooie mannen kon her

keuzes door de nucleus caudarus gestuurd in je voor­

verliefde vrouwelijke brein weinig deren, de meter sloeg

keuren. Deze nucleus caudarus piekt bij verliefdheid

nauwelijks uit. Maar wdra haar geliefde werd getoond,

wanneer je aan diegene denkt, waardoor je hem of

piekte de meter. Alsof het brein roept: 'Ja deze moet je

haar enorm hoog inschat en een grote waarde toekent.

hebben, negeer alle andere mannen!'

Op deze wijze ontstaat er in je hoofd een ideaalbeeld waarbij schoonheidsfoutjes en andere minder leuke ele­

Verliefdheid duurt in de meeste gevallen tussen de een

menten niet worden gezien. Flaporen, pukkels, overge­

en de twee jaar. Tien procent van de mensen blijft ver­

wicht, 0-benen, zweetgeur, her brein ziet het allemaal

liefd op elkaar en deze mensen kunnen zelfs op late

over her hoofd. We zijn allemaal wel eens bij iemand op

leeftijd nog deze gevoelens voor elkaar koesteren. Ver­

kraamvisite geweest om re zien hoe lief en mooi de baby

liefdheid heeft als evolutionair voordeel dar je je vol­

is. Echter, u weer nee als ik dat nier iedere baby mooi

ledig focust op één persoon en daar helemaal voor

op deze aarde verschijnt. Dit trekt gelukkig nog wel bij

gaar teneinde daar nakomelingen mee te krijgen. Al

in de loop van de tijd, maar op her moment dar u de

duizenden jaren was een verliefdheid van een tot twee

24

25

jaar lang genoeg om jezelf te reproduceren. We hebben

de ware!' Twee maanden later ging die relatie voorbij

tegenwoordig allerlei middelen om niet zwanger te ra­

en binnen een week vond ik een nieuwe ware, waar ik

ken, maar het brein functioneert op dit vlak nog net als

binnen een maand al bij introk. Een half jaar later ver­

duizenden jaren geleden. De verliefde gevoelens maken

liet ik haar weer, want ik had alweer een nieuwe ware

dat je geheel vanzelf keuzes maakt die je normaliter niet

ontmoet. Kortom, bij verliefdheid doen mensen rare

zou maken. Je weet dat als je boodschappen doet met

dingen en daar kun je niets aan doen. Zeker mensen

een lege maag, je met veel te veel spullen thuiskomt.

die net als ik wat meer dopamine hebben, worden snel

En toch, als je eenmaal hongerig door de supermarkt

verliefd en doen impulsieve acties en ook dat gaat al­

loopt kun je dat rationeel wel weten, jouw brein zal je

lemaal zoals het gaat. Zoals ik straks zal beschrijven is

toch aanzetten dat karretje net iets te vol te stoppen. Je

er narnelijk geen vrije wil en zijn we overgeleverd aan

weet dat je na je zevende biertje in de disco beter water

de chemische huishouding in ons brein en dus maken

kunt drinken omdat je de dag erna thuis op de bank zit

we soms rare keuzes als we verliefd zijn. Behalve als je

met een kater of in het ergste geval de wc-pot van heel

tot mijn vriendenkring behoort natuurlijk, want dan is

dichtbij gaat bekijken. Maar het brein beslist en als na

dat verboden.

je zevende biertje de prefrontale cortex minder goed

Wanneer je verliefd bent en het is niet wederzijds

functioneert, gaat de zelfcontrole achteruit evenals het

kan dit heel pijnlijk zijn. Het brein moet dan afkicken

doelgericht handelen. Je krijgt minder remmingen en

van de verliefdheid war doorgaans wel een tijdje duurt.

meer impulsieve acties en een paar uur later ga je lave­

Bij afwijzing wordt de insula in ons brein actief, dit is

loos lachend en waggelend over straat. Bij verliefdheid

ons pijncentrum. Het wonderlijke is dat of her nu gaat

kun je weten dat je nier objectief kunt waarnemen en

om fysieke pijn of om geestelijke pijn, het is herzelfde

hem of haar idealiseert, je brein zal je aanzetten om ob­

deel van her brein dat actief is. Je ervaart bij afwijzing

sessief vaak aan diegene te denken en een enorme drive

of bij het beëindigen van een relatie ook daadwerkelijk

re hebben om bij hem of haar te zijn. Zo ben ook ik bij

pijn en het kan verscheurend aanvoelen. Ook wanneer

een prille verliefdheid van nog geen twee weken al eens

je een dure aankoop doet voel je pijn omdat ook dan de

op huizenjacht geweest, want ik wist her zeker: 'Zij is

insula actief wordt. Het is de 'pijn in onze portemon-

26

27

nee'. Wanneer we te maken hebben met een afwijzing

het aanmaken van endorfine en serotonine. Endorfine

van iemand waar we verliefd op zijn, gaan we doorgaans

zorgt voor gelukgevoelens en werkt pijn onderdrukkend

rare dingen doen. Dit komt door de pijn die vanuit de

en seroronine wrgt voor balans, optimisme en zelfver­

insula ontstaat en onze strijd die we daarmee aangaan

trouwen. Tijdens de menstruatie daalt de hoeveelheid

in de hoop er vanaf te komen. Door de verliefdheid zijn

oestrogeen en serotonine, waardoor een vrouw zich uit

we geestelijk instabiel en volledig gefocust op die ene

balans voelt, minder energie heeft en zich lusteloos kan

persoon en doen er dan ook alles aan om hem of haar

voelen. De behoefte aan chocolade neemt dan toe, om­

terug te winnen. Berichtjes sturen, cadeautjes kopen,

dat chocolade zorgt voor het aanmaken van serotonine

bij anderen navragen wat die persoon over jou heeft

en er dus weer iets meer balans ontstaat. Ook tijdens de

gezegd of wat die persoon aan het doen is, de hele tru­

menopauze daalt het oestrogeen, wat de nodige stem­

kendoos gaat open en het kan zelfs leiden tot stalkoei­

mingswisselingen rot gevolg heeft.

gingen en psychotisch gedrag.

Mannen hebben tien tot twintig keer meer testoste­ ron dan vrouwen en het is dan ook niet verwonderlijk

Lwt

dat het meeste machogedrag bij mannen voorkomt.

Ons verlangen naar seks wordt voornamelijk aange­

Tesrosteronmannen hebben doorgaans een wat bredere

stuurd door de hormonen testosteron en oestrogeen.

kaak, een zwaardere stem en hun ringvinger is een stuk

Bij mannen meer door testosteron en bij vrouwen meer

langer dan de wijsvinger. De mannelijke lezers hebben

door oestrogeen. Het oestrogeen wrgt bij de vrouw on­

zojuist nauwkeurig de lengte van hun ringvinger beke­

der andere voor de ontwikkeling van de vrouwelijke ge­

ken, terwijl de vrouwelijke lezers denken: 'Ik zal straks

slachtskenmerken. Vrouwen met veel oestrogeen zijn te

toch eens kijken naar de vingers van mijn vriend of

herkennen aan een mooie gladde huid, een kleine neus,

man'. Testosteron maakt een man competitief, status­

grote ogen, volle lippen, grote borsten en een lange wijs­

gericht en het verhoogt zijn libido en daarom zijn man­

vinger. Dit soort kenmerken duidt op een hoge vrucht­

nen doorgaans w geobsedeerd bezig met seks. Testos­

baarheid. Wat tevens samenhangt met oestrogeen, zijn

teron wrgt er voor dat het vertrouwen tussen mensen

stemmingswisselingen. Oestrogeen wrgt namelijk voor

minder wordt en dat de man minder goed wordt het in

28

29

herkennen van emoties van anderen. Te veel testoste­

vrouw waardoor ze graag nog even door wil knuffelen.

ron maakt een man dus een egocentrische seksmachi­

Bij de man verdwijnt zijn testosteronpiek en komt er

ne. Maar er is hoop, want op oudere leeftijd neemt de

net als bij de vrouw meer oxytocine vrij, maar bij hem

hoeveelheid tescosteron af en de hoeveelheid seroconine

zorgt dit voor een algeheel gevoel van ontspanning en

coe. Dit leidt tot wat rusriger en meer gebalanceerd ge­

voor slaperigheid. Terwijl zij nog even wil babbelen en

drag. Helaas voor de mannen neemt naarmate het tes­

knuffelen, wil hij liever slapen.

tosteron afneemt, ook de zin in seks af en het gaat ten koste van de spiermassa.

Het brein van de man en de vrouw funcrioneert op een wat andere wijze, hetgeen voor beiden hun ge­

Als een man een oppervlakkig praatje maakt met een

drag en behoeften aanstuurt. Hier kunnen we niets aan

vrouw neemt het niveau van zijn tescosteron al met een

doen, dit is gedurende de evolutie zo ontstaan en het

derde toe. Het eonen van interesse, van affectie en al he­

is geen keuze van de man of vrouw om zich op een be­

lemaal het aanraken van elkaar, wordt door een man al

paalde wijze te gedragen. Ruzies, onbegrip, teleurstel­

snel gekoppeld aan seks. Bij een vrouw werkt dit anders

ling en frustratie komen voort uit het idee dat iemand

omdat zij meer oxytocine heeft. Dit knuffelhormoon

anders zou kunnen zijn dan dat hij of zij is. Daarbij

maakt dat zij meer behoefte heeft aan genegenheid, el­

maken we vaak dingen persoonlijk, voelen ons afge­

kaar aanraken en het tonen van liefde. Wanneer je 's

wezen of niet begrepen en projecteren dat vervolgens

avonds in bed voor het slapengaan, nog even met elkaar

weer op de ander. Liefde wordt dan al snel een ver­

knuffelt is dit voor een vrouw lang niet altijd een aanzet

krampte vorm van samenzijn. De verkramping ontstaat

tot seks. Toch is de man vaak teleurgesteld wanneer het

door verwachtingen die je over elkaar heen strooit en

geknuffel niet resulteert in het bedrijven van de liefde.

de teleurstelling die daaruit voortvloeit. We zien de we­

Het geruzie komt regelmatig voort uit de klacht van de

reld door onze eigen roze bril en denken vaak dat onze

man dat 'zij nooit wil' en de klacht van de vrouw 'dat hij

mening en zienswijze de juiste is. Maar onze gevoelens,

zo op seks gericht is'. Wanneer er wel de liefde wordt be­

gedachten, meningen en ervaringen zijn alles behalve

dreven, ligt het volgende dilemma al te wachten. Want

objectief Zoals we al zagen bij het stuk over verliefd­

na het orgasme stijgt de hoeveelheid oxytocine bij een

heid, schotelt het brein je tijdens die fase een werke-

30

31

brein is bezig om informatie te verzamelen over de per­

alleen nuttig voor de voortplanting, maar ook voor de

soonlijkheid, de geuren en daarmee ook de genetische

verbinding en liefde die we voor elkaar voelen en het

samenstelling van de ander.

zorgt voor een vermindering van spanning en stress. Een orgasme heeft een positief effect op ons immuun­

De seksuele energie hangt in de lucht en niet veel later

systeem en het verhoogd de productie van natuurlijke

bevinden jullie je in bed. Het zoenen wordt zo nu en

stoffen in het lichaam die pijnstillend werken. Dus het

dan onderbroken om een kledingstuk uit te gooien. De

excuus van 'vanavond niet schat want ik heb hoofdpijn'

man begint de vrouw over haar borsten en haar tepels

gaat vanaf nu niet meer op, want een orgasme is een

te strelen. Daarmee stimuleert hij de productie van nog

prima alternatief voor paracetamol.

meer oxytocine waarmee de vrouw hem steeds meer vertrouwt en zich meer verbonden voelt. De testoste­

Terwijl jij een leuke en romantische avond ervaart, ge­

ron stijgt, de opwinding neemt toe en na wat aangena­

beurt er in het brein en het lichaam enorm veel. Het

me bezigheden, die ik hier voor de jongere lezers onder

brein screent op allerlei vlakken of hij of zij voor jou

ons niet in detail zal beschrijven, volgt een orgasme.

de juiste partner is. Besluit het brein dat dit niet het

Daarbij valt de frontaalkwab even stil wat het klaarko­

geval is, dan ontstaat er in jou een gevoel van 'er is geen

men zeer aangenaam maakt. Je bent op dat moment

klik', en besluit het brein dat hij of zij wel een geschikte

helemaal vrij van gedachten. Naast het wegvallen van

kandidaat is, dan ontstaat in jou een gevoel van 'ik vind

gedachten, staat ook ons zelfbewustzijn tijdens het or­

hem of haar leuk' waarbij er gevoelens van verliefdheid

gasme uit. We zijn dan even IK-loos en voelen ons totaal

kunnen opkomen. Het brein doet daarbij voor ons al­

verlicht. Tevens komt er ook bij het orgasme een grote

les, en ons bewustzijn krijgt daarna pas via gevoelens of

dosis oxytocine vrij, wat ons meer aanhankelijk maakt

gedachten door hoe de stand van zaken is.

naar de ander toe. Vooral als het sperma in de vrouw komt heeft dit een positieve uitwerking. Vrouwen die

Van verliefdheid naar een relatie

geen condoom gebruiken voelen zich doorgaans min­

Wanneer de vonk overslaat en er verliefde gevoelens

der neerslachtig, opgewekter en gelukkiger. Seks is nier

zijn, is het deel van het brein dat dingen op waarde

34

35

Of wellicht heb je een affaire met een dame of man en

huis over de fabriek en de verslaggever. Ons brein is een

besluit je: 'Nu stop ik ermee, nu wil ik hem of haar nooit

gigantische fabriek waar 200.000 mensen werken. In

meer zien!' En toch, je kunt her niet laten weer een be­

deze fabriek zorgt men ervoor dat jouw hart klopt, dat

richtje re sturen of om diegene toch weer op te zoeken.

je honger krijgt, dat je eet, dat je naar het toilet moet,

Dit komt omdat niet jij, maar het brein beslist. Op on­

dat je haar groeit, dat je ademhaalt, dat je spijsvertering

bewust niveau verwerkt ons brein 11,2 miljoen bits per

werkt, dat je voorkeuren hebt, dat je keuzes maakt, dat

seconde. Dat is fenomenaal, want het is tien miljoen keer

je gedachten en gevoelens hebt, dat wondjes genezen en

sneller dan een computer. Op bewust niveau verwerkt

dat cellen worden vervangen. Het hele functioneren van

ons brein echter maar 60 bits per seconde. Van al onze

jou als mens wordt geregeld in deze fabriek. Nu staar

hersenactiviteit vindt 99,999995% plaats op onbewust

er buiten de fabriek een slecht ingelichte verslaggever,

niveau en van alles wat er in het brein plaarsvindt, ben je

dit is ons bewustzijn. Deze persoon verzint continu een

je dus maar voor 0,000005% bewust. Daarbij komt dat

verhaaltje over wat er in de fabriek gebeurt, waarom het

dit bewuste deel pas in actie komt als het onbewuste deel

gebeurt en over hoe de fabriek in de toekomst zal func­

alle keuzes al heeft gemaakt of alle acties al heeft gedaan.

tioneren. Uiteraard heeft deze verslaggever geen f auw

Wij hebben daar geen enkele weet van omdat we ons

idee van wat zich in de fabriek allemaal afspeelt, hij ver­

niet bewust zijn van wat er onbewust gebeurt. Logisch

zint ter plekke maar wat redenen en verklaringen. Als

toch? Je weet immers niet wat je niet weet. Ons bewust­

ik je nu vraag waarom je zit zoals je zit, dan word je je

zijn verzint achteraf een leuk verhaaltje en doordar we

eerst bewust van je houding die daarvoor nog onbewust

dit verhaaltje geloven, lijkt het alsof wij zelf kiezen en

was. Daarna beginnen de 60 bits per seconde een ver­

in staat zijn om weloverwogen rationele keuzes maken.

haaltje te bedenken over waarom je zo zit. Ook als ik

Maar dat is een plezierige illusie.

je vraag waarom je de kleren draagt die je nu aan hebt, komt de verslaggever met een mooi verhaal op de prop­

Ons onbewuste doet dus iedere seconde 200.000 keer

pen. Maar je weet niet waarom je deze kleding draagt, je

zo veel als ons bewuste. Een metafoor die we kunnen

voorkeuren en acties worden allemaal bepaald door de

gebruiken om dit te visualiseren is die van Ap Dijksrer-

onbewuste fabriek in je hoofd.

38

39

Wanneer je een laptop wür kopen en in de winkel staat,

dan slaap ik het dichtst bij de deur want als er dan een

gaan er in het brein allerlei modules aan her werk. Van­

inbreker komt ben ik er om haar te beschermen. Toen

uit de hippocampus ploppen er war subjectieve en se­

een jaar later een nieuwe vriendin zijn slaapkamer bin­

lectieve herinneringen op over de laprop die je collega

nenkwam zei zij: 'Ik wil graag aan de kam van de deur

op her werk had waar zij zo tevreden over was, de nu­

slapen'. En weer kwam de verhalenmaker in zijn hoofd

cleus caudatus probeert de laptop op waarde re schar­

op de proppen met een nieuwe verklaring: 'Tuurlijk,

ren, je voelt de pijn in je portemonnee middels activi­

slaap jij maar

aan

de kam van de deur wam als er dan

teit in de insula, vanuit de amygdala omstaat wat angst

brand is ben jij het snelste buiten.' Zo praat de ver­

over of dit wel de juiste laptop is en of je er geen spijt

halenmaker alles voor zichzelf recht en we zijn daarbij

van zult krijgen. Maar omdat de nucleus accumbens,

vaak zo inconsequent als het maar zijn kan. Wanneer je

je beloningssysteem, uiteindelijk de grootste activiteit

doorziet dat onze verklaringen slechts verzonnen ver­

vertoont, ontstaat in her brein de keuze om de laptop

haaltjes zijn om ons gedrag recht re praten, ga je heel

wel aan te schaffen. Pas na al dat gesroei tussen de mo­

anders kijken naar communieatle van mensen.

dules in je brein, rolt de uitslag jouw bewustzijn in en jij redeneert: 'Ik koop deze laptop'. Zo lijkt het of her

Je kunt ons bewustzijn ook vergelijken met een ver­

jouw keuze is en omdat de verhalenmaker vervolgens

slaggever van een voetbalwedstrijd. Hij levert negentig

ook nog eens met allerlei verklaringen op de proppen

minuten lang commentaar op de wedstrijd en probeert

komt over hoe en waarom je de laptop hebt gekocht,

cominu re verklaren waarom iets gebeurt. Waarom

ontstaat er echt her idee dat je een rationele weloverwo­

de bal uitgaat, waarom her buitenspel is, waarom er

gen keuze hebt gemaakt.

gescoord wordt en waarom een speler een gele kaart krijgt. Daarbij is de verslaggever heel partijdig en praat

Guido Weijers geeft in zijn show 'Guido V' het vol­

hij al her gedrag van zijn team cominu goed. Alleen

gende voorbeeld. Hij had een aantal jaren geleden een

is deze verslaggever niet zo slim, hij denkt namelijk

vriendin die altijd aan de raamkant wilde slapen. Di­

dat de wedstrijd plaatsvindt dankzij zijn commentaar.

rect riep de verhalenmaker in zijn hoofd: 'Dat is prima,

Zo werkt ons bewustzijn ook. In mijn vorige boeken

40

41

noemde ik de verslaggever of verhalenmaker ook wel

oftewel de Muppets, beginnen hun gedachten al te

de Muppets Stader en Waldorf in ons hoofd. Die twee

spuien. 'Was ik maar wat later weggereden', 'wat als ze

oude mannetjes op het balkon hadden geen enkele

niet komt opdagen?', 'wat als het niet klikt?', 'war zal

invloed op de voorstelling, maar zaten wel continu

ze van me vinden?', 'ik ben wel wat overdressed mis­

commentaar re leveren. Zo zijn er vele namen voor de

schien', 'had ik maar gewoon een spijkerbroek aange­

stemmerjes in ons hoofd, de 'bla bla mind', de 'Mart

trokken, nu ziet her er zo serieus uit'. Na twee minuren

Smeers in je hoofd' en 'het engeltje en het duiveltje op

waarin de gedachten door je hoofd gierden, komt zij

je schouder' die vaak in tekenfilms worden gebruikt.

het restaurant binnen gelopen en her razendsnelle brein

De verslaggever produceert dagelijks russen de 30.000

besluit binnen 0,2 seconden dat je haar seksueel aan­

en 60.000 gedachten, allemaal verhaaltjes achteraf over

trekkelijk vindt. Al bij het kennismaken, het aanraken,

hoe en waarom dingen gaan zoals ze gaan. Aangezien

het zoenen op de wang en de eerste woorden die jullie

zo'n 95% van al onze gedachten een soort ruis is, ver­

zeggen, is de onbewuste fabriek bezig met screenen op

krampen we op her moment dat de gedachten worden

allerlei vlakken. Zo wordt geroken of de ander geschik­

geloofd. De verhalenmaker komt op de proppen met

te genen heeft. Zeker voor een vrouw is dit van belang,

allerlei angstgedachten, projecties en aannames waar­

want zij vindt mannen die genetisch veel van haar ver­

door er al snel stress en verkramping ontstaat.

schillen lekkerder en meer opwindend ruiken. Logisch, want met verschillende genen krijg je een sterker en ge­

De date & de Muppets

zonder nageslacht. Mannen die veel van dezelfde genen

Naast dat er bij een date allerlei stofjes vrijkomen in

hebben, vindt zij geen fijne geur hebben. Ook hierin is

je hoofd, gaat zo'n ontmoeting vaak ook gepaard met

er geen enkele keuze, het is het brein dat op deze wijze

allerlei piekergedachren. We nemen nu even een voor­

razendsnel een selectie maakt.

beeld van een date met een dame die je nog niet eerder in het echt hebt gezien. Je loopt het restaurant binnen

Het brein van de man screent de vrouw voornamelijk

en zij blijkt er nog niet te zijn. Je neemt daarom nog

op haar schoonheid en symmetrie, terwijl het brein

even plaats aan de bar en de verslaggever in je hoofd,

van de vrouw meer bezig is allerlei herinneringen op

42

43

te halen van mensen die op hem of haar lijken of die

blijf slapen?', 'Het is netter om op de eerste date alleen

enigszins dezelfde eigenschappen of interesses hebben.

te zoenen'. 'Wat als ze mijn buik wat te dik vind?',

Ook de ervaringen van voorgaande relaties worden in

'Anders houd ik mijnT-shirt wel aan', 'Zal ik het initi­

de onbewuste fabriek naar voren gehaald om

een

atief nemen of vindt ze me dan te opdringerig? Na het

goede inschatting te kunnen maken of deze man of

kopje thee kruipen jullie wat dichter tegen elkaar aan

vrouw een geschikte partner is. Wanneer het brein tij­

en beginnen te zoenen. Terwijl de thee koud staat te

dens de date een 'nee' geeft, komen de Muppets direct

worden op het dressoir, bevinden jullie je in de slaap­

met commentaar. 'Hoe lang nog voordat ik hier weg

kamer. Je bent wat nerveus en een gedachte komt op:

kan?', 'Hadden we maar eerst geskypet, dan had ik ge­

'Wat als ik geen erectie krijg?' Die angstgedachte heeft

lijk gezien dat dit niets is', 'Ik ga echt de rekening niet

direer effect op de stofwisseling in je lichaam met als

betalen, we doen wel allebei de helft', 'Ik sla het toetje

gevolg dat het bloed nier de gewenste kant op gaar.

wel over, dan kan ik sneller weg'. Wanneer het brein

Dan luidt de alarmklok en de Muppets komen met

een ' ja' geeft, gaan de Muppets ook daar commentaar

een enorme berg verhalen in hun poging om op dit

op leveren. 'Is het wel wederzijds?', 'Kom ik wel leuk

cruciale moment nier af te gaan. 'Denk aan iets opwin­

over?', 'Zou hij/zij nog eens willen afspreken?', 'Heb ik

dends', 'Had ik maar Viagra meegenomen', 'Dit gaat

mijn

ze vast aan al haar vriendinnen vertellen', 'Ik had ook

ex

w

al wel verwerkt?', 'Wat zullen mijn vrienden en

vriendinnen vinden?'

geen twee glazen wijn moeten drinken'. Des te meer piekergedachren, des te minder bloed op de gewenste

Gelukkig is de date leuk en je vindt haar naast aantrek­

locatie. De seks is het fijnst als je er volledig in opgaat,

kelijk ook intelligent en humoristisch. Na het diner

wanneer de verhalenmaker zich er niet mee bemoeit

breng je haar netjes naar huis en terwijl jullie beiden

en je jezelf helemaal kunt laten gaan. Het is het totale

bij haar voordeur staan, vraagt ze: 'Heb je nog zin in

loslaten en de overgave aan het moment. Het geloof in

een kopje thee?' En dat heb jij wel! Terwijl zij de thee

onze piekergedachten maakt dat we zowel tijdens de

gaat zetten neem jij plaats op haar bank en direct be­

seks als in her dagelijks leven verkrampen en leven met

ginnen de Muppets te babbelen. 'Zou ze willen dat ik

veel gepieker. Is eenmaal gezien dat al dat gewauwel in

44

45

je hoofd slechts ruis is, kan het geloof erin vervallen en

(of hetzelfde) geslacht. Net als bij natuurlijke selectie

dar zorgt voor veel rust.

vergroot je met deze eigenschappen de kans op meer

Seksuele selectie

ele mensen planten zich toch minder vaak voort? Dat

Evolutie bestaat uit twee componenten, de natuurlijke

klopt, zij krijgen vijf keer minder kinderen. Homosek­

selectie en de seksuele selectie. De natuurlijke selectie

sualiteit heeft weer diverse andere evolutionaire voor­

nakomelingen. U denkt nu wellichr: maar homoseksu­

zorgt ervoor dat wezens zich zo goed mogelijk aanpassen

delen, onder andere voor de groep als geheel. Tevens is

aan hun omgeving. Op deze wijze hebben ze meer over­

gebleken dar zussen van homoseksuele mannen meer

levingskans en dus kans op meer nakomelingen. Deze

kinderen krijgen dan gemiddeld.

natuurlijke selectie zorgt ervoor dat middels mutaties, plamen, bomen, dieren en mensen al miljoenen jaren

Het bekendste voorbeeld van seksuele selectie bij die­

continu veranderen. De natuurlijke selectie zorgt ervoor

ren is de pauw met zijn prachtige staart. De natuurlijke

dat een lichaam zich aanpast aan de omgeving zodat het

selectie zorgt ervoor dat het lichaam zich zo effectief

sneller kan bewegen, een schutkleur krijgt of in bomen

mogelijk aanpast aan de omgeving en in dat opzicht is

kan klimmen of kan vliegen of rechtop kan lopen. Nu is

zo'n lange staart vol opvallende kleuren helemaal nier

bij de mens nauwelijks meer sprake van natuurlijke se­

handig. Zo'n staart trekt de aandacht en zo word je

lectie. We veranderen nog wel, maar grote mutaties vin­

sneller opgemerkt door een roofdier, hetgeen de over­

den niet meer plaats doordat we ons niet meer aan hoe­

levingskansen voor de pauw zeker niet zal vergroten.

ven re passen aan extreme omgevingsomstandigheden.

Door het tonen van zijn mooie staart, toont hij zijn

Daar waar de natuurlijke selectie miljoenen jaren zeer

ook zien dar hij sterk is, wam als je zelfs met w'n staart

actief was, is er bij de mens voornamelijk sprake van

weet re overleven dan moer je wel goede genen hebben.

aantrekkelijkheid voor de vrouwtjes. Daarbij laat hij

seksuele selectie. Bij deze seksuele selectie draait het

Ze hebben als proef de staart van w'n pauw een keer

om eigenschappen waarmee je jezelf onderscheidt van

ingekort en dan blijkt dat het arme beestje een seizoen

de rest om daarmee indruk te maken op het andere

zonder vrouwelijke aandacht moet doorbrengen. Het is

46

47

duidelijk dar seksuele selectie in kan druisen regen na­

dat we ons daarmee onderscheiden. Her zingen van

ruurlijke selectie, het vergroot je kans op een vrouwtje,

een lied, her maken van een schilderij, her neerzetten

maar ook de kans ren prooi re vallen aan een vijand.

van een sportprestatie, her schrijven van een boek over

Dit zie je ook bij herten met een groot gewei. Ze maken

verlichting in de liefde, het zijn allemaal manieren om

daarmee indruk op de vrouwtjes, maar het is helemaal

indruk te maken. De verhalenmaker in ons hoofd zal

nier handig als her gaar om overleven. Het is zwaar, je

dat nier toegeven, die zegt: 'Ik doe dit omdat ik dit leuk

kunt minder hard rennen en je kunt ermee in struiken

vind'. Maar natuurlijk heeft de evolutie er wel voor ge­

blijven hangen. Er zijn zelfs herten waarbij het gewei

zorgd dat we datgene leuk vinden wat nuttig is voor

zo groot en zwaar wordt, dat ze hun kop nier meer om­

onze seksuele selectie en dus ons voortbestaan. De filo­

hoog kunnen houden en dus sterven. Omdat vrouwejes

soof Sartre zei al eens eerlijk: 'Ach, al dar gefilosofeer...

het aantrekkelijk vonden wanneer krabben grote scha­

uiteindelijk is het allemaal om vrouwen te verleiden.'

ren hadden, werden in de loop der rijd de scharen van krabben w groot dar ze zich nier meer voort konden

Moraliteit is ook onderdeel van seksuele selectie. Vrou­

bewegen en dit had ook voor hen de dood tot gevolg.

wen voelen zich doorgaans aangetrokken tot moreel

De seksuele selectie slaat dan door. Dit zie je ook bij

hoogstaande mannen. Gedurende de evolutie was her

mannen met een Hummer. Her is allemaal uiterlijk

van belang dar de man behulpza was voor de kinde­

vertoon om met zo'n grote auto indruk te maken op de

ren en toegewijd was aan het gezin, want dit vergrootte

vrouwtjes, maar je kan her ding nergens parkeren.

de overlevingskansen. Dus om aan een vrouw re komen moesten we als man wel moraliteit ontwikkelen, want

De seksuele selectie zie je overal in terug, wals het rij­

dit was een van de selectiecriteria van vrouwen. Zo zier u,

den van een dure auto, het grote vrijstaande huis, het

des te meer we ons verdiepen in de evolutie, des te meer

maatpak, ijdelheid, sieraden en ook de goeroe in zijn

we erachter komen dat alles draair om de vrouwen.

witte gewaad en met zijn speciale Indiase naam. Ook humor, creativiteit, kunstzinnigheid, taalvaardigheid

Ik had op mijn 38•« een date met een 24 jarige mooie

en wijsheid zijn elementen van seksuele selectie, om-

dame en zij was eerlijk over waarom

48

ze

me leuk vond. 49

Ze was bij een lezing geweest, had mijn boeken gelezen,

mooie trucs hun behendigheid met de bal laten zien

f lmpjes gezien en luisterde naar de podcasrs over non­

en hun talent tentoonspreiden. In het zwembad lopen

dualiteit die ik opneem samen met Patriek Kicken. Dit

pubers die hun zwembroek half laten zakken, zodat

maakte dat in haar brein de marktwaarde van het per­

hun Björn Borg boxershort er net iets bovenuit steekt.

sonage 'Paul Smit' in de loop der tijd was gestegen en

In mijn tijd zou iedereen je keihard uitlachen, maar

haar brein mij dus steeds leuker ging vinden. Ik bleek

op dit moment is het hip om je onderbroek boven je

ook nog humor te hebben, beetje cynische humor wel­

zwembroek te laren uitsteken, dan hoor je er echt bij!

iswaar, wat geld op de bank te hebben en een dure auto

Ik zie langs het zwembad een groep meisjes staan die

te rijden. Dat maakt de manipulatie compleet! Zij zei

met mooie uitdagende bikini's de aandacht trekken

eerlijk: 'Als jij gewoon een bezoeker was geweest tijdens

van jongens. Terwijl de meisjes langs de kant van het

de lezing, was ik nooit met je uitgegaan'. Waarop ik

zwembad blijven staan, proberen de jongens hen nat

antwoordde: 'Als jij honderd kilo had gewogen had ik

te spetteren en zo nu en dan gooien ze een dame het

hier nu niet gezeten'. Ook dat was een eerlijk antwoord,

water in. Op de hoge duikplank maken andere jongens

want seksuele selectie is eigenlijk best een basaal, plat

salto's en vertonen hun spectaculaire duikkunsten. Als

en klinisch gebeuren. Mannen vallen voornamelijk op

ik hen zou vragen waarom ze dat doen, zullen ze vast

jeugdigheid en schoonheid, vrouwen op mannen met

en zeker zeggen dat ze dit doen omdat ze het leuk vin­

starus, geld en moraliteit.

den. Eigenlijk is het brein bezig de marktwaarde te ver­ groten door te laten zien hoe fysiek sterk het lichaam

Op het moment dat ik dit schrijf zit ik met een pen en

is en in welke mate karaktereigenschappen als lef en

notitieblok in het zwembad in Haastrecht. Het is 17

moed aanwezig zijn. Ook ik ontkom niet aan de wet­

juli 2014 en maar liefst 29 graden met een strak blauwe

ten van de seksuele selectie en betrap mijzelf erop dat ik

hemel en een felle zon. Mijn zoon wilde zwemmen en

een zwembroek aan heb van O'Neill en een zonnebril

zo belandde ik hier in het zwembad waar overal waar

draag van honderd euro, terwijl ik ook een zonnebril

ik kijk seksuele selectie gaande is. Ik zie links van mij

van vijf euro had kunnen kopen. Er zijn mensen die

jongens voetballen die met allerlei schijnbewegingen en

alle bezittingen van zich afwerpen en heel karig gaan

50

51

leven en met een kleed om in een boeddhistisch kloos­

Een gezonde gave huid, lange benen, mooie billen,

ter gaan zitten. Ook dat is seksuele selectie waarbij een

rode lippen, grote borsten, een symmetrisch gezicht en

mens zijn of haar marktwaarde probeert te vergroten

een slanke taille zijn voor het brein eigenschappen die

door zich te onderscheiden van anderen, diemaal door

duiden op vruchtbaarheid en goede genen. De verha­

te laten zien: 'Kijk eens hoe ver ik op geestelijk niveau

lenmaker in ons hoofd verrele ons dan dar we het een

ben ontwikkeld, ik heb geen spullen meer nodig'. De

mooie vrouw vinden, eerwijl het veel slimmere onbe­

evolutionaire wetten zijn al miljoenen jaren op ieder

wuste weet dar we hier te maken hebben met een ge­

wezen van toepassing en het is onmogelijk om je daar

schikte moeder voor onze kinderen. Zelfs al voel je als

aan te onttrekken.

man niet de behoefte om kinderen op te wereld te zet­ een, dan werkt dit mechanisme toch in her brein het­

Waar valen we op?

zelfde. Eigenschappen die duiden op vruchtbaarheid,

Wat maakt dat we iemand leuk, lief, aantrekkelijk en

jeugdigheid en gezondheid verhogen bij een man zijn

interessant vinden? Het uitzoeken van een geschikte

gehalte aan testosteron en zeeren de module 'lust' aan

parener is voor een vrouw een complexere bezigheid

het werk. Een vrouw benadrukt haar vruchtbaarheid

dan voor een man. Mannen hebben namelijk miljoenen

door het gebruik van make-up. Haar ogen lijken groter

zaadcellen en kunnen als het moet dagelijks meerdere

door de mascara, een laagje poeder doet haar huid ge­

vrouwen zwanger maken. Ze hoeven dus niet zuinig

zond en gaaf lijken, de lippenstift geeft de suggestie dat

om te springen met hun mogelijkheden tot voortplan­

er meer bloed door haar lippen stroomt, de hoge hak­

ting. Het mannelijk brein is daarom minder kieskeurig

ken doen haar langer lijken en de opgevulde beha doen

en zoekt in eerste instantie dan ook naar een vrouw

haar cupmaat aanzienlijk vergroten. Bij een one-night

met goede genen, zodat zijn nakomelingen gezond en

stand richt een man zich hoofdzakelijk op de uiterlij­

sterk zullen zijn. Wanneer we iemand zien, is onze on­

ke kenmerken. Wanneer het gaat om een relatie gaan

bewuste fabriek razendsnel aan het screenen op allerlei

voor een man andere eigenschappen meespelen. Ka­

eigenschappen. Binnen 0,2 seconden besluit het brein

rakter, intelligentie, humor en creativiteit worden dan

of een vrouw seksueel aantrekkelijk wordt gevonden.

belangrijker. Maar de eerste screening van een man is

52

53

gebaseerd op een vrij primitief proces dat gericht is op

kunnen zorgen. Voor een vrouw is het uiterlijk minder

visueel waarnemen. Dit maakt ook dat mannen sneller

belangrijk dan voor een man. Zij kiest liever voor een

op slag verliefd worden dan vrouwen.

intelligente, humoristische en gerespecteerde man dan voor een fotomodel.

Het selectieproces van vrouwen is een stuk complexer. Vrouwen hebben maar één eicel en kunnen maar onge­

Zoals we zagen in het hoofdstuk over seksuele selectie,

veer eenmaal per jaar zwanger worden. Er is dus schaarste

verhoogt de man zijn marktwaarde door te laren zien

en zij moet goed bepalen of het mannetje wel geschikt

dat hij beschikt over gezag, creativiteit, humor, morali­

is om kinderen mee te krijgen. Eenmaal zwanger is zij

teit en verbale intelligentie. Vrouwen houden van rijke,

degene die negen maanden met een kind in haar buik

ambitieuze en succesvolle mannen en daarom is in de

loopt, waarbij ze ook nog eens zorg moet dragen voor

loop van de evolutie een drive ontstaan bij mannen om

de opvoeding en het grootbrengen van het kind. Daar

veel te bereiken en te bezitten. In contactadvertenties

waar een man screent of een vrouw vruchtbaar is en

zie je dan ook dat mannen vaak uitleg geven over war ze

sterke genen heeft, screent een vrouw op eigenschap­

bereikt hebben, of ze een goede baan hebben, war hun

pen die te maken hebben met bescherming, het onder­

starus is, inkomen en hun opleiding. Vrouwen wijden

houden van, en de verzorging voor haar en het gezin

meer uit over hun uiterlijk en

op langere termijn. Zij wil bescherming, liefde, trouw

in op elkaars selectiecriteria.

zo

spelen

ze

beiden goed

en een man die bereid is zijn materiële bezittingen re

Bij her selecteren van een geschikte man kijkt een

delen. Eigenschappen als status, rijkdom, opleiding,

vrouw nauwlettend naar wat andere vrouwen en vooral

intelligentie en ambitie worden door een vrouw ge­

haar vriendinnen van die man vinden. Het selectie­

waardeerd omdat dit haar vertelt dat de man het gezin

proces voor de vrouw is namelijk vrij complex. Is hij

kan onderhouden. Eigenschappen als persoonlijkheid,

betrouwbaar, is hij creatief, intelligent, vrijgevig, heeft

karakter, humor, creativiteit, betrokkenheid en morali­

hij status, wordt hij gerespecteerd, is hij aardig? Het

teit staan voor een vrouw tevens hoog in het vaandel,

zijn zoveel elementen waar een vrouw op moet letten

omdat de man ook hiermee laat zien voor het gezin re

dat het ondoenlijk is dat bij iedere man re analyseren.

54

55

Daarom is in de loop van de evolutie een vrouw heel

hier geldt dar her brein beslist. De wijze waarop die fa­

slim gaan kijken naar wat andere vrouwen van een man

briek functioneert is voor ongeveer vijftig procent gene­

vinden. Keurt een andere vrouw hem goed, dan zal er

tisch bepaald en voor her andere deel geconditioneerd.

wel iets kloppen! Maar keuren vrouwen hem niet goed,

Van je ouders kreeg je generisch materiaal mee en ver­

dan moet er wel iets mis met hem zijn. Wanneer een

volgens is daar middels opvoeding, de cultuur waarin

man vrijgezel is, gaat er bij vrouwen al een alarmbel

je opgroeide, je familie, je vriendjes en vriendinnen, je

rinkelen. Het komt om die reden regelmatig voor dat

ervaringen, je tegenslagen en je successen een conditi­

wanneer je als man een relatie hebt, je veel aandacht

onering bovenop gekomen. Dat ging allemaal geheel

krijgt van vrouwen. Maar ben je eenmaal vrijgezel, dan

vanzelf en het maakt dat je nu bent, zoals je bent.

zien vrouwen je opeens niet meer staan. Zowel mensen als dieren zijn continu bezig met het

Onze voorkeuren worden voor een groot deel gedreven

bepalen van hun marktwaarde. Word je afgewezen dan

door allerlei hormonen en neurotransmitters. Testos­

stel je de marktwaarde naar beneden bij, en heb je suc­

teronmannen zijn voornamelijk geliefd bij vrouwen met

ces dan ga je een paar treden op de ladder omhoog.

veel oestrogeen. Zo vallen testosteronmannen en oestro­

Relaties met een soortgelijke marktwaarde blijken de

geenvrouwen in hun tienerjaren als een blok voor elkaar

meest stabiele te zijn. Wanneer een van de pareners im­

en krijgen veelal op jonge leefrijd al verkering. Aleen

mers een hogere marktwaarde heeft, is de kans groter

daalt bij een vrouw her oestrogeen na haar vijfentwin­

dat hij of zij wordt weggekaapt door een andere man of

tigste levensjaar en eenmaal getrouwd met haar resros­

vrouw. Overigens heeft de hoogte van je marktwaarde

teronman, gaat zij hem dus steeds minder aantrekkelijk

niets re maken met hoe gelukkig je je voelt.

vinden. Het is dan ook nier verbazingwekkend dat veel echtscheidingen plaatsvinden als mensen begin dertig

Voorkeuren

zijn. Naarmare een vrouw ouder wordt, daalt het oestro­

Hoe je er uitziet, wat je voorkeuren zijn, wat je ralenten

geen en vindt zij seks wat minder belangrijk. Het samen­

en beperkingen zijn, welke mannen of vrouwen je wel

zijn, kunnen lachen met iemand en een goed gesprek

of nier leuk vindt, je hebt er niets over re zeggen. Ook

kunnen voeren wordt dan meer gewaardeerd.

56

57

Helaas bestaat de ideale man niet. Dit komt doordat een testosteronman de beste is om kinderen mee te ma­ ken als het gaat om voorcplaming, wam hij zorgt voor goed sterk genetisch materiaal. Alleen als er eenmaal kinderen zijn, dan heb je veel liever een man die goed zorgt voor het gezin en dan ben je bij de restosteron­ man aan het verkeerde adres. Hij is veel meer bezig met zijn status, carrière en eigen bezigheden en het gezin staat doorgaans op een tweede of derde plaats. Zo is er continu een spanningsveld tussen kiezen voor een man met geschikte genen en een man die zorg draagt en toe­ gewijd is aan het gezin. Wanneer tijdens de ovulatieperiode het oestrogeen van de vrouw stijgt, vindt ze een testosteronman tij­ dens die dagen opeens een stuk aantrekkelijker. Na die periode valt ze veel meer op dopamine- of serotonine rypes die meer geschikt zijn om hun energie te steken in het gezin. Statistisch gezien gaan de meeste vrouwen vreemd tijdens de ovulatieperiode, het brein stuurt hen dan

aan

om te vrijen met een man met goede genen. In

Nederland is naar schatting zo'n rwee tot drie procent van alle kinderen verwekt door een andere vader dan de man die hen nu nietsvermoedend opvoedt. In Enge­ land is uit een onderzoek gebleken dat het ging om tien procent van de kinderen. 58

Tijdens de zwangerschap vermindert bij een vrouw het oestrogeen en daardoor wordt een testosteronman voor haar minder aantrekkelijk. De pil zorgt voor schijnzwangerschap waardoor vrouwen die de pil slik­ ken zich minder richten op testosteronmannen. De partnerkeuze wordt dan dus middels de pil beïnvloed en zo vallen zij op mannen waar ze zich normaliter niet of minder op zouden richten. Om te zorgen voor goed nageslacht, zoekt het vrouwelijk brein naar een man met andere genen, omdat dit zorgt voor sterke en gezonde kinderen. Kinderen krijgen met een man met soortgelijke genen zorgt doorgaans voor problemen, dat zie je ook duidelijk terug bij inteelt. Alleen het slikken van de pil zorgt door de schijnzwangerschap ervoor dat een vrouw juist op zoek gaat naar een man met overeenkomende genen. Dit voelt vertrouwd en zo zoekt het brein van de vrouw naar een man die ge­ schikt is voor het zorg dragen voor haar en het gezin en minder voor een man die zorgt voor sterke gezonde nakomelingen. De pil verstoort in de onbewuste fa­ briek de wijze waarop een man wordt geselecteerd op basis van geur. Normaliter vindt zij een man met an­ dere genen lekker ruiken. De door de pil veroorzaakte schijnzwangerschap maakt dat haar geur verandere en zij hem minder lekker vindt ruiken. 59

ger werkr. Partners met meer serotonine zullen minder

het niveau aan oestrogeen, testosteron en dopamine af

snel vreemdgaan en zijn eerder tevreden met elkaar. Ze

en de productie van serotonine neemt toe. 'W ijsheid

genieten van de rust en balans die dit brengt. Een do­

komt met de jaren', luidt een bekend spreekwoord. En

paminetype zal nu direct denken: 'Wat saai!' Maar het

dat klopt, naarmate we ouder worden zorgt de toename

serotoninetype is tevreden met wat hij of zij heeft. Deze

van serotonine ervoor dat we wat rustiger worden, min­

mensen vinden het ook geen probleem om twintig jaar

der snel uit balans raken en minder impulsief worden.

lang naar dezelfde camping te gaan, altijd hetzelfde au­

Gedurende de evolutie heeft ieder type zijn of haar

tomerk te rijden of jarenlang hetzelfde werk te doen.

eigen overlevingsstrategie gehad. Het oestrogeentype

Daar waar het dopaminetype in de slaapkamer vol en­

kwam dankzij haar vruchtbaarheid en zachtheid qua ka­

thousiasme graag van alles uitprobeert, gaat het er bij

rakter aan een testosteronman. Ook bij homoseksuele

het serotoninetype wat rustiger aan toe. Die hoeft niet

partners zie je dat de een vaak het testosterontype is en de

per se alle standjes uit te proberen, de PABO-catalogus

ander het oestrogeen type, het mannetje en het vrouwtje.

te bestuderen of met de partner te bespreken om een

Het testosterontype overleefde middels status, competi­

keer een trio te gaan doen. De serotonine maakt ook

tie, agressie en een hoge seksuele drive. Het dopamine­

dat je wat minder snel verliefd wordt, waardoor deze

type overleefde middels een hoog energieniveau, gedre­

relaties wat stabieler zijn.

venheid, creativiteit en het aangaan van uitdagingen. Het

Over het algemeen hebben de oestrogeenvrouw en

serotoninetype vergrootte zijn overlevingskansen dankzij

de testosteronman een voorkeur voor elkaar, kiest een

een stabiel, minder angstig en minder impulsief karakter.

dopaminetype een dopaminetype en ook de serotoni­

Binnen de bestaande omgeving functioneert het seroto­

netypes zoeken elkaar het liefst op. Uiteraard hebben

ninetype uitstekend en is daarbij mensgericht en zorgt

we allemaal testosteron, oestrogeen, dopamine en se­

voor stabiliteit binnen de groep en het gezin.

rotonine, alleen de samenstelling is bij iedereen anders. Vaak is een bepaald hormoon of neurotransmitter meer

Monogamie & vreemd ga

dominant aanwezig dan anderen. Tevens schommelt

Wat is eigenlijk vreemd gaan? Een mens kan zich

dit voortdurend en naarmate we ouder worden neemt

aangetrokken voelen tot vele mensen. Als een man

62

63

of vrouw opgewonden raakt door iemand anders dan

Stel je bent een avondje uit en je ontmoet een sympa­

zijn of haar partner, is dat dan al vreemdgaan? Volgens

thieke knappe man of vrouw. Na war drankjes en leuke

sommige mensen wel. Ik onrmoene ooit een stel dat

gesprekken ontstaat er een klik en je voelt de seksuele

ging scheiden omdat ze hem betrapt had terwijl hij aan

energie stromen. Dan vraagt hij of zij: 'Ga je nog even

het masturberen was onder de douche. Voor de een is

mee naar mijn appartement voor een drankje?' Wan­

vreemdgaan als je met iemand zoent, voor de ander is

neer je voor die keuze staat, gaan er in je onbewuste

het als je seks hebt en er zijn mensen die het stempel

fabriek allerlei modules met elkaar strijden. Her oudste

'vreemdgaan' geven wanneer je met iemand anders dan

primaire deel van je brein roept: 'Ja doen!' Dit is voor­

je partner je diepste gevoelens deelt. Per cultuur, maar

namelijk bij dieren aan de gang, her is nier voor niets

ook per individu, is de definitie van vreemdgaan al an­

dar slechts drie procent van de diersoorten monogaam

ders. Wat de definitie ook mag zijn, veel mensen heb­

leeft. En dan is dat slechts sociaal monogaam, war in­

ben erotische gevoelens voor andere mensen of hebben

houdt dar ze een leven lang samen voor hun kroost zor­

seks met iemand anders dan hun eigen partner. We

gen, maar nier dar ze ook seksueel monogaam zijn. In

voelen ons nu eenmaal seksueel aangetrokken tot vele

ons brein zit ook dit oude primaire deel wat zich richt

anderen en het is niet voor niets dat het halve inter­

op lust, en deze module is als her ware het duiveltje op

net uit porno bestaat. Uit statistieken blijkt ook dat

je schouder dat zegt: 'Ja doen!' Her nieuwste deel in

we massaal naar porno kijken, vreemdgaan en erotisch

ons brein is de hersenschors en onze frontaalkwab remt

conrace zoeken op her internet. Mensen geven dat niet

onze primaire driften en impulsen. Bij 'slaapseks' gaan

snel toe, omdat de verhalenmaker in ons hoofd graag

mensen in hun slaap opeens seksen en bij de afwezig­

een betere versie van zichzelf verkoopt. We maken an­

heid van activiteit in de frontaalkwab is dit soort seks

deren graag wijs hoe betrouwbaar en netjes we zijn.

heel hard en ruw. Er is niets engs aan, zodra je deze per­

Toegeven dar je op iemand anders dan je parener ver­

soon wakker maakt gaar zijn frontaalkwab weer aan en

liefd benr, dat je iemand anders seksueel aantrekkelijk

doet hij weer normaal. De frontaalkwab is als her ware

vindt of dar je met iemand anders her bed in bent ge­

het engeltje op je schouder dat roept: 'Nee, niet doen!'

doken, doen we niet zo snel.

Of misschien is dat dan juist het duiveltje.

64

65

zijn. Maar let wel, er zijn vele variaties, vele uitzonde­

municeert, je gevoelens en emoties deelt. Hierbij komt

ringen en het is maar net hoe de onbewuste fabriek het

oxytocine vrij waardoor je elkaar meer gaat vertrouwen,

regelt. We zitten allemaal op een unieke en verschillen­

er komt serotonine vrij waardoor je je op je gemak voelt

de wijze in elkaar en ons gedrag is dus allemaal anders.

en bij her maken van plezier komt endorfine vrij. Naar­

Er is hierbij geen goed of fout, het is allemaal gewoon

mate iemand je meer aandacht schenkt en naar je luis­

zoals het is. Ik zeg dus niet dat u moet vreemdgaan, ik

tert, des te mooier die persoon voor jou wordt. Daarbij

zeg ook niet dat u het niet moet doen. Ik verwijs alleen

gaat je brein doorgaans mensen mooier vinden naar­

maar naar her idee, dar war er ook gebeurt, her gaat

mare je hem of haar vaker ziet. Al dit soort elementen

zoals her gaat en het kan nooit anders zijn dan dar her

leiden ertoe dat er seksuele spanning kan ontstaan.

is. Wanneer ik dit hardop zeg tijdens lezingen, krijg ik standaard de opmerking: 'Ja, lekker makkelijk zo. Dus

We vinden het doorgaans nier zo leuk als onze partner

als ik vreemdga zeg ik gewoon dar her vanzelf ging en

vreemdgaat. De reden dat we dit niet leuk vinden ver­

dat ik daar niets aan kon doen.' En dar klopt, je kunt

schilt bij man en vrouw. Voor een man is het grootste

er niets aan doen. Alles gaat zoals het gaat, wat inhoudt

probleem als de vrouw seks heeft met een andere man,

dat als je partner je betrapt en al je spullen ritueel ver­

omdat hij degene wil zijn die zich voortplant. Ook al

brandt in de voorruin terwijl de hele buurt meekijkt,

heeft een man niet de behoefte om kinderen re krijgen;

dan is ook dat zoals het gaat.

dit mechanisme werkt gewoon door in de onbewuste fabriek. Als ze immers zwanger is van een andere man

Er zijn vele onderzoeken gehouden die een poging de­

gaat dit ten koste van her doorgeven van zijn genen.

den ons gedrag rondom vreemdgaan in kaart te bren­

Dar ze haar gevoelens, verlangens en misschien zelfs

gen. Waar de meeste onderzoeken op uitkomen, is dat

haar geheimen met een andere man deelt, vindt een

w'n 30% tot 60% van mensen vreemdgaat waarvan in

man doorgaans wat minder erg. Als een man vreemd­

de helft van de gevallen met iemand op het werk. Dit is

gaat, vindt een vrouw de seks die hij had met een an­

ook niet zo verbazingwekkend. Je brengt de hele week

dere vrouw niet eens her ergste. Wel dat hij roman­

door met collega's met wie je samenwerkt, lacht, com-

tiek met haar deelt, haar aandacht geeft, haar berichtjes

68

69

stuurt, cadeautjes koopt voor haar en dat hij zijn gevoe­ lens met haar deelt. Al duizenden jaren is het voor een vrouw van belang een man re hebben die zorg draagt

Non dualiteit

voor haar en het gezin, een man die hen beschermt en

..

voorziet van eten, kleding en een dak boven het hoofd. Wanneer de aandacht van een man zich verplaatst van haar en het gezin naar een andere vrouw, vormt dit een bedreiging omdat haar veiligheid en zekerheid in het geding komen.

chthonderd jaar voor Christus stond in geschrif­

A

ten uit India, de Upanishaden, een zienswijze be­

schreven welke non-dualiteit wordt genoemd. Non­ dualiteit betekent 'geen-twee' en verwijst naar het idee dat alles één is. In dit boek noem ik deze eenheid 'energie', 'bewustzijn', 'het leven' of 'het universum', maar er zijn vele andere benamingen. In de kwantum­ fysica noemt men dat 'het ene', het nulpuntveld of het unified f eld. Andere benamingen zijn de G-kracht, Chi, Ki, God, Tao, Allah, Brahman of het Zelf. Waar ik in dit boek diverse malen naar zal verwijzen is dat alles één energie-in-beweging is en dat jij en ik dus gewoon aan het gebeuren zijn. Als je dit voor het eerst

70

71

hoort klinkt her wellicht als een heel raar idee, maar

Dieren zijn ook energie met een vormpje, kunnen net

we gaan in dit hoofdstuk stap voor stap dit idee on­

als de boom ook groeien en kunnen zich daarbij ook

derzoeken.

voortbewegen en emoties tonen. Zoogdieren hebben daarnaast ook een limbisch systeem en hebben net

Het universum

als wij mensen daarom ook gevoelens. Een gevoel is

Laten we eerst eens helemaal uitzoomen. Alles is ener­

blijdschap en de emotie is lachen, net zoals verdriet

gie en alles is gemaakt van hetzelfde spul, dezelfde kos­

een gevoel is en huilen een emotie. Een insect heeft

mische klei. We kunnen een onderverdeling maken

slechts emoties en reageert daarom meer als een robot.

in vier uitingsvormen van deze energie. We hebben

Als je de wesp slaat dan kan zijn emotie zijn dat hij je

materie, planten, dieren en mensen. Materie is sim­

wil steken. Wij zeggen dan: 'De wesp is boos', maar

pelweg energie met een vormpje, zoals een planeet,

dat is hij niet. Hij kent her gevoel boosheid helemaal

een steen, water en vuur. Planeten vliegen met een

niet, alleen her stukje energie dat we wesp noemen is

enorme snelheid door het universum, maar wie zorgt

geprogrammeerd om te doen zoals het doet. En soms

. ervoor dat dit gebeurt? En wie of wat laat het water

is dat steken. Dat de wesp vervolgens doodgaat, daar

stromen? Dat is een sromme vraag, dar weet ik. Want

zit hij niet zo mee. Sterker nog, hij heeft geen flauw

er is niet iemand die dat doet, het gebeurt allemaal

benul. In zijn hoofd zit geen verhalenmaker die zich

vanzelf. Planten en bomen zijn ook energie met een

overal druk over maakt. Wij hebben dat wel, zodra we

vormpje, maar er vindt ook stofwisseling plaats waar­

gestoken zijn gaat dat ding al weer ratelen: 'Waarom

door ze kunnen groeien. Maar wie of wat zorgt ervoor

sla je die wesp dan ook', 'Was ik maar weggerend',

dat de boom groeit? Wederom een ongelofelijk dom­

'Waarom overkomt mij dit nou weer'? Tevens krijg je

me vraag, want ook dat gaat vanzelf. Er zit geen IK-je

de verhalenmakers van de mensen om je heen ook nog

in de boom die besluit 'ik ga vandaag eens groeien' en

eens cadeau: 'Kijk nou eens uit man!' 'Je weet roch

vervolgens dit proces in gang zet. De boom is energie

dat je een wesp nier moet slaan'. 'Je had gewoon rus­

met een vormpje en dusdanig geprogrammeerd dat

tig moeren blijven'. Dan komt nu wederom de idiote

het automatisch groeit.

vraag: 'Wie bestuurt de wesp?' Niemand natuurlijk!

72

73

De wesp is energie met een vormpje en een bepaalde

Zelfbewustzijn

programmering en doet daardoor wat hij doet. De

Als alles energie-in-beweging is en geheel vanzelf ge­

wesp heeft ook helemaal niet het idee dat hij zichzelf

beurt, wat maakt dan dat wij mensen de enige ver­

besruurt en het leven in goede banen moet zien re

schijningsvorm zijn die het idee heeft dar het zichzelf

leiden.

bestuurt? Dit komt doordat in ons brein zelfbewust­

Materie, planten en dieren zijn allemaal energie in be­

uitzondering van olifanten, dolfijnen, chimpansees,

weging en gebeuren geheel vanzelf. Als we deze drie

gorilla's, oerang-oerangs en eksters. Zij hebben net

elementen bij elkaar voegen, hebben we reeds zo'n

als wij een zelfbesef. Een hond heeft dit nier. Zet een

99,999999999999999% van her universum te pak­

hond voor een spiegel en hij heeft geen flauw idee met

zijn ontstaat. Dieren hebben geen zelfbewustzijn, met

ken. Het vierde element, is de mens. Wij vormen zo'n

wie hij te maken heeft. Sommige honden gaan blaffen

0,000000000000001% van her universum. Dus wij

of snuffelen heel verbaasd aan de spiegel en de slimme

beweren dar 99,999999999999999% van her uni­

honden kijken achter de spiegel om te zien waar die

versum energie-in-beweging is en geheel vanzelf ge­

hond is. De hond is zich bewust van jou en van an­

beurt, maar de mens, die 0,00000000000000 1 o/o, die

dere mensen die in het huis rondlopen. Het herkent

bestuurt zichzelf. Dat is een beetje een rare gedachte,

jou ook en heeft zelfs een inschatting van hoe hij zich

is het nier? Bovendien kunnen wij als mens helemaal

ten opzichte van jou zal gedragen. Als de kat van mijn

nier leven zonder de drie andere elementen. We heb­

buren mij ziet, komt hij naar me roe want hij weet dat

ben de hele dag lucht nodig, we hebben water nodig,

ik 'm altijd heel lief aai. Maar ziet de kat mijn zoon

grond om op te staan, hout of steen om een dak bo­

dan rent hij in blinde paniek weg omdat mijn zoon

ven ons hoofd te timmeren. Wc hebben planren en

per ongeluk de kat een keer met een voetbal van de

bomen nodig want die voorzien ons van voeding. En

vuilnisbak heeft geschoten. Of het per ongeluk was

voor de carnivoren onder ons zijn ook dieren nodig

weet ik overigens niet zeker, maar mijn buurvrouw

om ons van voeding te voorzien. Wij kunnen pas be­

leest ongetwijfeld ook dit boek. Dus bij deze was het

staan omdat al her andere besraar.

per ongeluk.

74

7)

meiijk aan de oppervlakte. Binnen de neumwerenschap zijn de afgelopen jaren veel bevindingen gedaan. Hoc­ wel her brein enorm complex is en wc nog lang nier alles weren over her functioneren ervan, gaar men er vanuit dar her zelfbewustzijn onder andere omstaat door het defaultnetwerk Mark Mieras omschrijft in zijn bock 'Ben ik dar?' her defaultnetwerk als een netwerk van hersencentra, waaronder de mediale prefron raalkwab, her achterste deel van de gyrus cingularis en een deel van de pariëraalkwab. Her defaultnetwerk speelt een rol bij her scheppen van zelfbewustzijn, het dagdromen en her ordenen van ervaringen. Door dit defaultnetwerk zie je jezelf alrijd als hoofdpersoon in her vcrhaal en zo lijkt her alsofJIJ nu degene benr die deze reksr leest. Als je nu uir het raam kijkt, kan de gedachte ontstaan: 'IK kijk uit het raam'. Een dier heeft geen defaultnetwerk en ziet de wereld dus nier vanuit dar K I -perspectief Een hond die uit het raam kijkt, kan zich bewust zijn van geuren, geluiden of mensen die in de tuin lopen. Maar de hond heeft geen zelfbewustzijn, het denkt niet: 'IK kijk nu het raam en IK ruik nu deze geur en IK zie mijn baasje buiten lopen.' Her wonderlijke is dat dit defaultnetwerk vooral ac­ tief is als we in een roesrand zijn van rust. Zodra er 78

geen andere activiteiten zijn, begint dit netwerk met her maken van verhalen. Als je ergens druk mee bezig bent, heb je ook nauwelijks gepieker in je hoofd. Oe dagdroom machine staat dan even uit. Als je opgaat in je werk, een gesprek, of een bepaalde sport, het lezen van een boek of her maken van een schilderij, dan staar her volume van dit default-netwerk veel lager. Zodra je 's nachts in bed ligt en er rust is, begint de verhalenmaker in je hoofd op volle roeren re draaien. Als we ergens in opgaan, komt de kramp die het IK­ idee met zich meebrengt re vervallen. En dat voelt vaak heerlijk! Zoals samen naar een zonsondergang kijken en opgaan in elkaar, een passievolle vrijpartij, parachute springen, genieren van heerlijk eren, een goed gesprek, lachen, dansen of opgaan in muziek. Als het muziekstuk is afgelopen en de acrivireir van het luisteren sropt, begint her defaultsysteem er een verhaal over re schrijven. Dit gebeurt dus pas achteraf, het zelfbewustzijn wordt pas achteraf roegevoegd met het idee : 'Ik luisterde naar muziek'. Het brein heeft de herinnering van het luisteren naar muziek opge­ slagen en daarna ontstaat er een verhaaltje over. Wij realiseren ons niet dar dit verhaaltje pas achteraf is toegevoegd waardoor her lijkt alsof je een IK-je bent. Ook als je aan het praten bent, rollen de woorden er 79

gewoon uit en pas als je bene uitgesproken word je je

Je hebt een ego,

bewust van war je eigenlijk hebt gezegd. Daarom heb­

Binnen de spirituele wereld zijn er stromingen waar­

ben mensen regelmatig ook zoiets van: 'Oeps, dat had ik beter nier kunnen zeggen!' In je diepste slaap staar her defaultnetwerk uit en daarom is er op dat momene ook geen enkel besef een IK-je re zijn. Pas als je gaar dromen (de REM slaap) en als je wakker wordt, begint her defaultsysteem weer te functioneren en ontstaat er een IK-besef. Het won­ derlijke is dar her IK-besef, her zelfbewustzijn, altijd een vcrhaaltje achteraf is. Her lijkt alsof je de hele dag de controle moer houden over jezelf, je keuzes, je ge­ dachten en je gevoelens en handelingen, maar dar is helemaal niet zo. Alles gaar vanzelf en waar jij je be­ wust van bent is een verhaaltje achteraf. Als je naar een film kijkt dan weer je dar die film gaar zoals hij gaar. Terwijl je kijkt naar de film kunnen er gedachten opkomen, maar die gedachten zijn altijd een verhaal achteraf. Her is niet zo dar de film mogelijk wordt ge­ maakt door jouw gedachten, maar gedachten volgen pas na her zien van een bepaalde scène. We kunnen her leven vergelijken met de film, waarbij alles gaar zoals het gaar en onze vcrhalenmaker er achteraf een verhaal bij bedenkt. 80

maar

bent niet het ego

bij her de intentie is om van je ego af te komen. Dar is een leuk streven, maar zelfbewustzijn is in de loop van de evolutie nier voor niets ontstaan. Zonder ego is het verdomd lastig functioneren en mensen met een depersonalisatiestoornis zullen dar kunnen bevestigen. Bevrijding ontstaat nier door van dat ego af te komen, maar door re doorzien dar je een ego hebt in plaats van dar je her bent. Ons zelfbesef is heel handig in het dage­ lijks leven. Als je van iemand houdt zeg je: 'IK hou van jou,' en niet: 'Dit lichaam houdt van dar lichaam'. Als je in de spiegel kijkt is her handig dar je weet dar jij dar bent, anders zou je iedere ochtend vol verbazing in de spiegel kijken en je afvragen: 'Wie is die vage gast nou weer en wat doet 'ie in de badkamer?' Je hebt een ego, maar je bent nier het ego. Waar non-dualiteit naar verwijst is dat 'IK' een gevoel en gedachte is die in ons ontstaat. Dus her idee dar je iemand bent, is echt maar een idee. Wel een leuk en functioneel idee, maar niet meer dan dar. Er is nie­ mand! Alles is één energie-in-beweging, de wind waait, de regen valt, de boom groeit, de planeet draair en de mens praat en handelt. Het gaar allemaal vanzelf. In 81

je diepste slaap staan de IK-gevoelens en IK-gedachten

'm weg wil jagen, dan zorgt ons zelfbewustzijn ervoor

uit. Op dar rnamem is er nier langer her besef een in­

dat we onszelf zien als onderdeel van de situatie. 'Ik

dividu te zijn. En toch gaar alles moeiteloos verder, je

joeg de kat weg', redeneren wc dan. Maar die redene­

hart klopt, je bloed stroomt, je haalt adem, je beweegt,

ring is niet meer dan een verhaaltje, een goocheltruc

wondjes genezen, je haar groeit en je spijsvertering doet

van het brein.

z'n werk. En daar ben 'jij' helemaal niet bij nodig. Als ons IK-je niet meer dan een gedachte is en alles Een mens wordt aangestuurd door het brein dat alles

gedaan wordt door de onbewuste fabriek, wie of war

doet en daarna word je je pas bewust van een gedachte,

stuurt dan her brein aan? Dar is een groot mysterie. We

gevoel of handeling. Ons zelfbewustzijn maakt daar­

zien dat er in her brein enorm veel activiteit is, maar er

bij dar onze dagelijkse beleving plaatsvindt vanuit een

zit nier iemand aan de knoppen. Her brein gebeurt ge­

IK. Zoals gezegd heeft een hond geen zelfbewustzijn

woon, net zoals alles in her universum gewoon gebeurt.

zoals wij dat hebben. Stel dar een hond een kat ziet.

Jij leeft dus niet her leven, maar her leven leeft 'jou'. Je

Instinctief rent de hond achter de kat aan waarna de

zier dat als we uitzoomen er een paradigma verschui­

kat in de boom klimt. De hond heeft her besef van

ving optreedt. Van IK ben een afgescheiden wezentje

de kar en de boom en van de gebeurtenis, maar ziet

met een vrije wil naar alles is één energie-in-beweging

zichzelf niet in de derde persoon als onderdeel van

en alles gaat zoals het gaat.

de gebeurtenis. Daarnaast zal hij nu hij de kar niet te pakken heeft gekregen, niet nog urenlang piekerend in

Je bent niet je gedachten

zijn mand liggen en zich afvragen waarom hém dit nu

In het eerste hoofdstuk hebben we een kijkje genomen

weer overkomt en war andere honden er wel niet van

in het brein en gezien dar ons brein alles aanstuurt en

zullen denken dat hij nier eens een kar kan vangen. De

ons bewustzijn een verhaal achteraf is. Hoe we ons ge­

hond gaar vervolgens ook geen chocola eren, schoenen

dragen, wat onze partnerkeuze is en of we wel of niet

kopen of vrienden bellen om van zijn rotgevoel af re

verliefd worden op iemand, her is afhankelijk van al­

komen. Wanneer een mens een kar in zijn ruin ziet en

lerlei hormonen, neurotransmitters en modules in de

82

83

onbewust fabriek. Wat ook in ons brein omstaat zijn al

Aangezien we duizenden gedachten per uur hebben, ga

die duizenden gedachten per dag. Daar zitten weliswaar

ik er vanuit dar je de afgelopen dertig seconden wel war

ook functionele gedachten russen, maar her overgrote

gedachten voorbij hebt zien komen. Her wonderlijke

deel is flauwekul van de verhalenmaker in ons hoofd.

is dar je nooit van tevoren weet welke gedachte er zal

Wanneer deze ruisgedachten worden geloofd, verkram­

opkomen. Iedere gedachte die plotseling opkomt is een

pen we en gaan we mentaal lijden. Her merkwaardige

verrassing. Je weer nier war her volgende is dar je zult

van ons brein daarbij is, dar her

verschil nier weet rus­

denken en hieruit blijkt ook dar we nier zelf onze ge­

sen war echt is en war fictief is. Als de gedachte opkomr:

dachten creëren. Gedachten verschijnen in ons. Opeens

'Hij is vast vreemdgegaan', heeft dit hetzelfde effect op

heb je een idee, opeens heb je een liedje in je hoofd, op­

'r

de stofwisseling in je lichaam als wanneer het echt is

eens denk je aan iemand, her gaar allemaal vanzelf en

gebeurd. Je voelt je dan bij de angstgedachte direct ver­

we hebben geen controle over deze gedachten.

krampen. Dit zie je bij faalangst ook gebeuren. Iemand is bang om te falen en juist die gedachten zorgen voor

Laten we nog een stapje dieper gaan. Wie is het die de

een nadelige chemische reactie in zijn lichaam waardoor

gedachten waarneemt? Gedachten komen uit het niets

hij verkrampt en vcrvolgens ook faalt. Gedachten als:

op, het is alsof er wolkjes met tekst aan je voorbij drij­

'Vind ik wel een leuke man of vrouw?', 'War als ik al­

ven die je dan even leest. Maar wie is het die naar die

leen overblijf?, 'War als ik geen kinderen krijg?', 'Wat zal

gedachten kijkt? Op dit moment neem je deze tekst

mijn familie wel niet denken dar ik nog steeds vrijgezel

waar. Maar jij bent niet deze tekst, want als je her boek

ben?', 'Wat als ze bij me weggaat?', zorgen voor ver­

weg legt en de reksr nier meer ziet dan ben jij er nog

kramping. Her is allemaal maar ruis! Al die gedachten

steeds. Je bent ook niet je gedachten, want als een ge­

creëer je nier eens zelf maar ze verschijnen ongevraagd

dachte opkomt en weer verdwijnt, ben jij er nog steeds.

en gaan ook vanzelf weer weg. Met een hele eenvoudige

Maar wie ben je dan? Wie of wat is dargene waarin

oefening kun je dar zelf ontdekken. Doe na her lezen

gedachten verschijnen? Een normale gangbare reactie

van deze zin je ogen maar eens dertig seconden dicht en

zou zijn: gedachten verschijnen in mij waarbij je naar

aanschouw welke gedachten er in je opkomen.

je hoofd wijst. We denken dan dar er een IK-je in ons

84

8'5

hoofd zit die de gedachte waarneemt. Maar het idee

gaan ongevraagd en zodra dar is doorzien begint her ge­

dar jij aJs IK-je naar een gedachte kijkt, is ook weer een

loof erin steeds meer te vervallen. Wanneer er gepieker

gedachte. En toch, er is iets dat ook weer die gedachte

opkomt en je beseft dat je daar niets aan kunt doen, dat

waarnecmr. Er is blijkbaar 'een waarnemen', 'een be­

die gedachten vanzelf komen en gaan, vervalt het verzet

wustzijn' of een energie die de boel gadeslaat. Het is

ertegen en blijven ze niet kleven. We denken echter vaak

geen IK-je die dat doet, maar het is bewustzijn waarin

dat we die gedachten zijn en dar we er controle over

van alles verschijnt en verdwijnt en dar bewustzijn is

hebben en gaan er dan de strijd mee aan. We willen van

niet afgescheiden. Dar wat door 'jouw' ogen kijkt, is

deze piekergedachten af en proberen dat bijvoorbeeld

herzelfde als wat door 'mijn' ogen kijkt. Dat wat waar­

door onze piekerverhalen over andere mensen uit te

neemt, dat wat wordt waargenomen en het waarnemen

strooien in de hoop op wat bevestiging of geruststel­

zelf, is nier afgescheiden van elkaar. Her is allemaal één

ling. Dit doen andere mensen op hun beurt ook weer

bewustzijn dat alles is en dat a.lles doet. Ons zelfbewust­

bij ons en zo leven we niet alleen met onze eigen ruis in

zijn creëert het idee dat jij de hele dag als een IK-je

het hoofd, maar krijgen die van anderen ook nog eens

aanwezig bent. Toch verschijnen andere mensen meer

cadeau. Geen wonder dar we doorgaans war verkrampt

in 'jouw' bewustzijn dan jijzelf. Je staat 's ochtend voor

en gespannen door her leven gaan. Een andere metho­

de spiegel en kijkt hooguit een paar minuten naar wat

de die we inzetten om van onze piekergedachten af te

je logischerwijs 'jou' noemt. De rest van de dag ver­

komen, is om gedachten met gedachten re bestrijden.

schijnen je partner, je kinderen, je collega's of vrien­

Alleen werkt dat naruurlijk nier, dat is herzelfde als de

den in her bewustzijn. Zij verschijnen dus veel vaker in

vloer willen drogen met een natte dweil. Er komt een

bewustzijn dan dar wat je 'jij' noemt. Toch zorgt ons

gedachte op: 'Volgens mij heeft mijn partner een oogje

zelfbewustzijn er voor dar we het idee hebben dar we

op zijn collega' , waarna een volgende gedachte is: 'Ga

ons de hele dag door bewustzijn van onszelf.

nou maar slapen want het is al laar'. 'Gisteren moest hij overwerken en vandaag was hij ook al later thuis.'

In het bewustzijn verschijnen en verdwijnen gedach­

'Joh, het is gewoon druk op z'n werk, er is vast niets aan

ten. Er is geen controle op die gedachten, ze komen en

de hand'. De ene gedachte probeert de andere weg te

86

87

drukken, maar des te meer de strijd wordt aangegaan

deren je wilt en waar je het liefst wilt wonen. Er is niets

met gedachten, des te meer ruis en onrust er ontstaat

mis met het hebben van dromen, maar zodra je waarde

waar je overigens niets aan kunt doen. Je bestuurr im­

gaat hechten aan de uitkomst ontstaan al snel de eerste

mers niet je gedachten.

strubbelingen. En als je er toch waarde aan hecht, dan is dat uiteraard war er gebeurt.

Controlezucht Door de goocheltruc in ons brein lijkt her alsof wij zelf

Als je al een tijdje meeloopt op deze planeet zal je op

kiezen war we denken, wat we voelen en welke hande­

den duur inzien dat het leven bijna aJtijd anders loopt

lingen we verrichten. Het brein regelt de hele dag en

dan dar je plant. Maar aJs het leven niet de kant opgaat

nacht dat je continu in- en uitademt en wanneer je be­

die jij voor ogen had, ontstaat er paniek! De eerste pie­

wust op je ademhaJing Ier, ontstaat opeens her idee dat

kergedachten ploppen op en zeker 's nachts wanneer je

jij her bent die ademhaalt. Net zo goed dat je niet kiest

wakker ligt in bed, draait de verhalenmaker in je hoofd

war je denkt en war je voelt, kies je er ook niet voor om

overuren. Angstgedachten, doemscenario's, maar ook

je hart te kloppen, je spijsverrering re doen, je haar te

frustratie over hoe de dingen zijn verlopen komen op.

groeien en de cellen van je lichaam re vervangen. Het

Evenals schuldgevoelens, doordat je denkt dar je din­

gaat aJlemaal vanzelf en dat geldt ook voor onze part­

gen anders had kunnen doen of dat je andere keuzes

nerkeuze, op wie we verliefd worden, met wie we een

had kunnen maken. Ook denk je van andere mensen

one night stand hebben of met wie we trouwen. Door­

dat ze anders hadden kunnen doen dan dat ze deden en

dat we wel het idee hebben dat we aan het roer staan

zo ontstaan er verwijten, projecties en soms zelfs haar.

van ons leven, ontstaat al snel controlezucht. Je wilt het leven naar je hand zetten en hebt een beeld over hoe de

Verliefdheid zorgt ervoor dat je niet meer objectief din­

toekomst eruit moet zien. Je wilt een vriend of vrien­

gen op waarde kunt schatten, geestelijk wat instabieler

din maar je vindt maar steeds de juiste niet en voelt

wordt en je denken vernauwt waardoor je impulsieve

je wanhopig. Of je hebt wellicht een ideaaJbeeld in je

keuzes maakt. Als daar bovenop ook nog eens controle­

hoofd over hoe je relatie eruit moet zien, hoeveel kin-

zucht ontstaat, dan hebben we de poppen aan her dan-

88

89

sen. De verhalenmaker gaat dan overuren draaien en de verliefdheid wordt al snel een soap. Je bevindt je in het prille begin van een relatie en her voelt heerlijk maar tegelijkertijd is het zo kwetsbaar. Om wat aandacht en bevestiging re krijgen van je vriend of vriendin, typ je een bericlllje. Maar dan, twintig minuren later heeft hij of zij nog steeds niet gereageerd. In je hoofd ontstaan allerlei verhaaltjes: 'Misschien is ze wel druk ergens mee', 'Maar ze was toch vrij vanmiddag?', 'Ze heeft het berichtje wel gelezen, waarom antwoordt ze me niet?' 'Misschien vindt ze me te opdringerig'. 'Ik ga vandaag geen berichten meer sturen', 'Hard to ger spelen is veel beter', 'In her vorige berichtje heeft ze helemaal geen kusjes erbij gezet', 'Ze is vandaag sowieso wat afstande­ lijker', 'Misschien moeten we volgende keer maar eens een goed gesprek voeren'. Als het gewauwel in je hoofd wat irritant begint te worden, dan komen er nóg meer gedachten die dan gaan proberen de andere gedachten weg te krijgen: 'Nu leg ik de telefoon neer, jammer dan', 'Wat zit ik nou stom te doen, ik wil onafhankelijk zijn', 'Nou, nu stop ik met erover na re denken', 'He shit, nu den.k ik er toch weer aan', 'Ik kijk nog één keer op mijn telefoon en als ze dan nog niets heeft teruggestuurd, dan leg ik 'm echt neer'. Het gepieker zorgt voor pijn en frustratie en je voelt je onzeker worden. Dan besluit 90

je om een andere vriendin nog maar eens een berichtje te sturen, want mocht het niets met deze nieuwe relatie worden dan heb je altijd nog iets achter de hand. Ter­ wijl je je backup vriendin een berichtje stuun, pak je een bierrje uit de ijskast (voor vrouwen is dat meesral chocolade) en een zak chips en ga je onderuit zitten op de bank. Je flirt wat met de backup vriendin en maakt war avances en naarmate de berichtjes vorderen ont­ staat er een afspraakje voor volgende week. Onderweg naar her volgende bierrje hoor je 'ping' en leest: 'Hey lieverd, het repeteren ging goed en het was weer erg ge­ zellig! Nu gaan we nog even wat drinken met z'n allen. Kus! Xx' Oja... ze ging repeteren, denk je bij jezelf. Shit, dar was ik vergeten. Het hele circus in je hoofd bleek opeens nergens voor nodig. Vanuit onze behoefte aan bevestiging en onze behoefte om het leven en in dit geval de relatie te controleren, ontstaan heel veel piekergedachten. Inzien dat jij die gedachten helemaal niet bent en dar her ruis is, geeft al een stuk rust. Wan­ neer ook nog eens is ingezien dar alles gaar zoals het gaar en dat dingen nooit anders kunnen zijn dan dat ze zijn, is dat een heerlijke bevrijding. Vanuit het idee dat wij als IK-je ons leven besturen, omstaat er frustratie over keuzes af handelingen die we 91

zullen verliezen. Een bekend gezegde is: 'Een mens lijdt

oefenen. Zodra we van verlichting horen denkt het ego

her meest aan her lijden dar hij vreest'. Van alle angst­

logischerwijs: 'Vertel me wat ik moet doen!' Alleen is

gedachten die we hebben komt veelal slechts een klein

bevrijding een kwestie van inzicht, niet van inzet. Het

deel uit. Het leven gaat zoals her gaat en het leven is

inzicht dat je niet je gedachten bent maakt dat je ze niet

yin en yang, in- en uitademen, dag en nacht, geboren

langer serieus neemt en ze steeds meer hun grip op je

worden en weer sterven. Als je hier regen vecht, zal het

gemoedstoestand verliezen.

sled1ts frustratie opleveren. Overgave aan het leven is overgave aan her ritme van verschijnen en verdwijnen. Een golf in de zee verschijm en verdwijnt, een gebeur­ tenis verschijnt en verdwijnt, mensen komen op je pad en gaan weer weg. Met sommige mensen loop je een lang stuk, met anderen een kort stukje en iedere ont­ moeting is uniek en ook iedere ontmoeting is tijdelijk. Ook ons eigen verblijf op aarde maakt de beweging van verschijnen en verdwijnen, geboorte en dood horen bij de bewegingen van het universum. Om van onze kramp, ons lijden, frustratie, angst en ge­ pieker af te komen zoeken we naar dingen die we kun­ nen doen, zodat we wat grip houden op de zaak. Het is logisch dar we denken dat we iets moeren doen, want zo is onze conditionering. We zijn gewend dat wanneer je iets wilt bereiken, je daarvoor moeite moer doen. Als je een goede voetballer wilt worden, moet je veel trai­ nen en als je gitaar wilt leren spelen moer je dagelijks 94

9'>

Non dualiteit ..

& de liefde

I

n hoofdstuk één zagen we hoe stofjes in ons hoofd ons gedrag sturen en hoe gedachten in ons hoofd ons

aanzetren tot gepieker. In hoofdstuk twee zagen we dat dit allemaal vanzelf gaat, er zit immers geen IK-je in je hoofd die aan de knoppen zit. Alles is één energie-in­ beweging en ons gevoel van afgescheidenheid is niet meer dan een hersenspinsel. Door het geloof

een

IK-je

te zijn ontstaat er allerlei geforceerd gedrag waaruit veel gedoe voortkomt. In dit hoofdstuk belichten we wat de bijwerkingen zijn van het IK-je en de strubbelingen binnen relaties die daaruit ontstaan. Her kan zijn dat je bepaalde gedragspatronen of bepaalde symptomen bij jezelf herkent en er de gedachte opkomt: 'Ik heb dit 9'

Het zelfbeeld

ten zijn. Op televisie, op her internet, in tijdschriften

Jonge kinderen piekeren veel minder dan volwassenen

en op billboards ziet het kind allemaal perfecte man­

omdat her defaultnetwerk in hun brein nog minder ac­

nen en vrouwen. Lichamen met de juiste maten, pa­

tief is. Dit defaultnetwerk gaat pas op volle roeren draai­

relwitte randen, perfecte borsten, lange benen en gave

en bij kinderen tussen de negen en twaalf jaar oud. Op

huid. Perfectie alom! Dan kijk je in de spiegel en denke:

die leefrijd begint het aantal piekergedachten geleidelijk

'Help! Ben ik dit? Ik ben een lelijk eendje! Ik heb sche­

aan roe re nemen, evenals het poetsen aan je zelfbeeld. N

ve tanden, een iets re grote neus, te korre benen of mijn

op de basisschool beginnen kinderen re analyseren wie

oren zijn iets te groot.' Het kind probeert zich te spie­

ze leuk vinden en door wie ze leuk worden gevonden.

gelen aan her beeld dat het voorgeschoteld krijgt, maar

Als een meisje of jongen zegt: 'Ik ben op jou', ontstaat

kan niet of nauwelijks opboksen tegen al die perfectie.

er een fijn gevoel. Zo kwam mijn zoontje van tien laatst

Uiteraard zijn alle modellen geforoshopt en over iedere

thuis en zei vol trots: 'Drie meisjes uit mijn klas zijn op

film ligt een 'Cosmo filter' dat alle oneffenheden en

mij!' Het IK-je krijgt zo zijn eerste bevestiging dat het

rimpels eruit haalt. Zo beïnvloedt de media ons idee

goed genoeg is. Naarmate een kind richting de puber­

van schoonheid en omdat vrijwel niemand daaraan kan

teit gaat begint het ronen van zijn of haar kwetsbaarheid

tippen, voelen we ons onzeker. Miljoenen mannen en

eng te worden. Er ontstaat het eerste gemaakte gedrag

vrouwen lopen daardoor rond met een vertekend zelf­

en met sroere kleding, stoer taalgebruik en allerlei coole

beeld.

handbewegingen proberen we een betere versie van ons­ zelf re verkopen, en bevestigd re krijgen dat we er toe

De tiener vraagt zich af: 'Ben ik wel goed genoeg?', en

doen. Her is her proces waarbij het IK-je probeert uit te

rond de puberreit wordt het in stand houden van het

vinden wie hij of zij is en het doet dit door te kijken hoe

zelfbeeld een dagtaak. Je wilt er alles aan doen om dat

anderen op hem of haar reageren.

zelfbeeld op te poetsen. Hoeveel 1-'acebook vrienden heb ik? En hocveel retweets op Twitter? Krijg ik wel

We zijn diep van binnen bang om waardeloos te zijn en

genoeg likes? Tevens gaat het kind zich met van alles

er nier toe te doen en hebben het idee perfect te moe-

identificeren om daarmee het gevoel te hebben 'iemand

100

101

gaan her dan goed proberen re doen voor de ander, om

neemt, moet je wel mee doen met de pesterij anders

via die weg bevestiging re krijgen en her idee re hebben

ben jij misschien wel het volgende slachtoffer. In her

dar ze zelf goed genoeg zijn. Ze cijferen zichzelf dan

bedrijfsleven zie je dar mensen zich identificeren met

weg, worden conflict vermijdend en nemen een onder­

een bepaalde afdeling en er kan dan een eilandjescul­

danige rol aan. Er zijn ook mensen die dominant gedrag

tuur ontstaan waarbij mensen binnen één organisa­

vertonen met her idee: 'Als ik maar dominant, agressief

tie elkaar gaan tegenwerken. Ook kan het IK je een

en dwingend ben, kan ik bewijzen dat ik goed genoeg

schijnveiligheid zoeken door zich te identificeren met

ben'. Eigenlijk hebben we hier re maken met een IK-je

een bepaalde voetbalclub, waarbij hooligans dan na de

met een minderwaardigheidscomplex dar compensatie­

wedstrijd de supporters van de regenparrij te lijf willen

gedrag vertoont. Al zien ze dat zelf vaak wat anders. Je

gaan. Je identificeren met een politieke partij en dan

stempel drukken en jezelf laren gelden kan een gevoel

je eigen subjectieve standpunten als waarheid bestem­

van macht opleveren wat tijdelijk even de onzekerheid

pelen en een debat voeren, of je identificeren met een

verdoezeld. Binnen relaties zie je dan dat mensen elkaar

religie en dan langs de deuren gaan om mensen re over­

verwijren gaan maken en elkaar kleineren, om

tuigen, zijn allemaal manieren waarop her onzekere IK­

w

zelf

wat krachtiger uit de verf te komen.

je zijn bevestiging zoekt om goed genoeg gevonden te worden. Doordat van kleins af aan ons met de paplepel

Bij jongeren komt het pesten op school veelvuldig

wordt ingegoten dar we afgescheiden zijn, voelen wc

voor. Hierbij probeert een IK-je iemand te treiteren,

een onzekerheid en een leegte die we vervolgens ons

re kleineren, pijn te doen of belachelijk re maken, om

leven lang proberen op re vullen.

w

zijn of haar eigen onzekerheid te verbloemen. Her

is allemaal compensatiegedrag en omdat heel veel jon­

Binnen relaties is de onderdanige persoon vaak bang

geren hier last van hebben, vormen ze groepjes. Zo­

voor de woede of uitbarsting van de dominante per­

lang je bij een groepje hoort heb je even het idee ergens

soon en gaar daarom conflict vcrmijdend handelen. De

bij re horen en goed genoeg re zijn. Je identificeert je

dominante brulr op z'n rijd om

met deze groep en wanneer de leider iemand re grazen

van 'goed genoeg zijn' in stand re houden. Zo cijfert

104

zo

de schijnzekerheid

105

de pleasende zichzelf steeds meer weg en kruipt in zijn

kunnen zijn, kan ervoor zorgen dat het gevecht tegen

of haar schulp wat uiteindelijk toch gaat knagen. Het

dat-wat-is minder wordt waardoor het geforceerde ge­

pleasende gedrag komt ook voor wanneer we een ge­

drag vanzelf verdampt.

voel van minderwaardigheid hebben, waarbij we ons vervolgens storten op het zorgen voor iemand anders.

Controlezucht

Door de hulp die je die persoon schenkt, komt de focus

Vanuit her idee dar we een IK-je zijn met een vrije

te liggen op de aandacht voor die persoon en zijn of

wil, ontstaat controlezuchr. We willen her leven onder

haar problemen, waardoor je je eigen onzekerheid min­

controle houden en zo sturen dat het ons zo min mo­

der voelt. Op den duur eist zowel het agressieve als het

gelijk pijn en zo veel mogelijk plezier oplevert. Maar

onderdanige gedrag zijn tol. Het gemanipuleer en het

hoezeer we ook proberen om pijn te vermijden en ple­

strategisch inzetten van gemaakt gedrag leidt uiteinde­

zier te verkrijgen, we hebben allemaal re maken met

lijk rot verkramping en frustratie. Uiteraard gebeurt dit

zowel voorspoed als tegenslag. Daarbij is het leven wat

ook allemaal vanzelf en er is niets mis mee. Het is zoals

je gebeurt, terwijl je andere plannen maakt. Had je

het is, al wordt de relatie dan al snel een worsteling. En

tien jaar geleden kunnen voorspellen hoe je leven er

ook dat, is zoals het is en ook daar hoef je niet regen te

nu uit zou zien? Sterker nog, als je aan her eind van

vechten. Anders ontstaan er wederom nieuwe gedach­

de dag terugkijkt naar wat je die ochtend van plan was

ten over 'ik ben niet goed genoeg, want ik heb onder­

en wat er uiteindelijk is gebeurd, dan zit daar vaak een

danig of dominant gedrag vertoond'. Je bent helemaal

groot verschil tussen. Hoc je liefdesleven tot nu toe is

niet de doener van je acties, je bent gewoon aan het

verlopen, is niet iets dat je ooit van tevoren hebt be­

gebeuren. En gebeurt gemaakt gedrag, dan gebeurt ge­

dacht. Vanuit het niets komt iemand op je pad en zet

maakt gedrag. Zodra je probeert hier vanaf te komen,

je leven op z'n kop.

omstaat er weer het idee dar je de touwtjes in handen hebt en begint wederom het gevecht regen hoe jij als

Schuld & verwijten

verschijningsvorm op dit moment bent. Het inzicht

Controlezucht ontstaat ook binnen relaties, vooral wan­

dat alles is zoals het is en dat het nooit anders heeft

neer diegene voor jou een bepaalde leegre opvult of on-

106

107

deren. De perfectionist drukt de emotie weg omdat hij

je naruurlijk helemaal niet! Dar beseffende kun je her

naar de buirenwereld roe alles perfect wil laten lijken.

nog wel jammer vinden dar iets op een bepaalde ma­

De helper richt zich direct op de gevoelens en emoties

nier is gegaan, maar het schuldgevoel dar voortkomt

van de ander, om de focus van zijn of haar eigen pijn af

uit spijt komt niet meer op. Dat wil niet zeggen dat je

te halen. De winnaar identificeert zich met zijn succes­

nooit meer 'sorry' zegt. Als ik bij mensen op bezoek ben

sen en zijn bezit en zegt: 'Wie ben jij om dit over mij te

en ik sroor per ongeluk een dure antieke vaas om die in

zeggen, moer je zien war ik heb bereikt!' De romanticus

stukken uit elkaar spat, dan zal mijn eerste reactie zijn:

duikt volledig de pur in en hoopt door het uitvergroten

'Shit! Sorry!' en niet: 'Ach, nu is dit war er gebeurt hè'.

van zijn of haar pijn op aandacht en begrip van de om­

Ook zal ik mijn verzekering moeten bellen en zorgen

geving. De waarnemer probeen met allerlei rationele

dat er een nieuwe vaas komt. Actie en reactie gaan al­

verklaringen de emoties op afstand te houden en de

tijd door. Alleen ben je niet degene die de acties doet,

loyalist zoekt direct naar iemand om de schuld op af te

die gebeuren gewoon. Ook ben je niet degene die de

schuiven. De avonturier gaat de emotie uit de weg door

reacties doet, want die gebeuren ook vanzelf. Her IK­

zich in allerlei nieuwe situaties en uitdagingen te sror­

je denkt al snel: 'Als ik geen vrije wil heb, dan ben ik

ten en de baas gooit zijn ego in de strijd en zegt: 'Weet

dus nergens verantwoordelijk voor'. Dat klopt, maar je

je soms nier wie ik ben?' De bemiddelaar rot slot sropt

hebt geen vrije wil en kunt er dus niets aan doen dar

zijn of haar hoofd in her zand en probeert daarmee op

je verantwoordelijkheid neemt. Dat was al geprogram­

een conflict vermijdende manier de vrede te bewaren

meerd in de onbewuste fabriek. Jij kiest er niet voor

en de pijn nier te voelen. Her spel van schuld en verwij­

waar je je verantwoordelijk voor voelt, ook dat gebeurt

ten kan erg vermoeiend zijn.

gewoon. Ik voel mij verantwoordelijk om mijn zoon eten te geven, naar school te brengen en op re voeden.

Vanuit het non-duale perspectief, krijgt ook 'spijt' een

Maar op dit moment voel ik mij niet verantwoorde­

andere lading. Spijt dat je iets gedaan hebt of spijt dar

lijk voor de honger in Afrika, voor het ontwerp van de

je iets niet gedaan hebt, komen allebei voort uit her

nieuwe achterruin van mijn buren, of voor de slechte

idee dar je het anders had kunnen doen. Maar dat kon

kwaliteit van het eten bij de Chinees bij mij in Gouda.

I 10

111

Verantwoordelijkheid gebeurr gewoon, geheel vanzelf

om zichzelf re verheffen boven de ander en daarmee

Daarnaast is alles in her leven actie en reactie. Iedere

het idee re hebben zelf goed genoeg te zijn. Bij nieuwe

actie die een mens verricht heeft een reactie. Alleen

situaties wordt zo'n voorval weer naar boven gehaald

zijn het nier 'jouw' acties, maar acties gebeuren vanzelf,

en gezegd: 'Weer je nog dar jij mij dit of dat roen hebt

net als de daaropvolgende reacties. Als je 's ochtends

aangedaan?' Vanuit her idee dar dingen in het verle­

niet naar je werk gaat maar lekker op bed blijft liggen

den anders hadden moeten zijn, onrsraar frustratie en

om de hele dag soapseries te kijken, dan kun je daar

vanuit piekergedachten over wat er in de roekomst zou

niets aan doen. Maar als je baas je salaris vervolgens

kunnen gaan gebeuren, ontstaat angst. Vanuit de angst

niet uitbetaalt, kan ook hij daar niets aan doen. Wij als

iemand re verliezen, ontstaat er verlaringsangsr en gaan

stukjes energie vormen met elkaar een web van miljoe­

we geforceerd aan de slag. Dure sieraden kopen, chique

nen acties en reacties die dwars door elkaar heenlopen

reisjes regelen, kaartjes kopen voor een concert of ca

en daarom is her onmogelijk nog te zien welke reactie

barervoorsrelling, continu berichtjes sturen, allemaal in

uit welke actie voorrkomr. Tevens is iedere reactie ook

de hoop dat ze bij je blijft. Laarst kocht een van mijn

weer een nieuwe actie en zo is her leven re complex om

vrienden impulsief een camper omdat het meisje waar­

te doorzien en weten we niet zo goed waarom dingen

op hij verliefd was, had gezegd dat her haar leuk leek

gebeuren zoals ze gebeuren.

eens een keer in een camper re roeren. Zeker als een man bewust of onbewust in de garen heeft dat de vrouw

Angst & frustratie

een hogere marktwaarde heeft dan hijzelf, volgen er

Wanneer binnen een relatie iemand iets fout doet, ver­

heel wat cadeaus om dit re compenseren. Ook de angst

wacht een IK-je dar degene die iets 'fout' deed, berouw

dat hij of zij je nier meer leuk vindt, kan slopend zijn.

monr. Her laar duidelijk merken dar her gefrustreerd is

Hoe vaak ik wel nier mailtjes en sms'jes heb verstuurd

door de actie van diegene en wil dar hij of zij spijt heeft

in de hoop op een reactie waaruit war bevestiging was

en een rijd lang onderdanig door her leven gaar waar­

op re maken. Dan kreeg je eindelijk een berichtje te­

bij hij of zij de pijn even goed moer voelen. Dit is een

rug en zat je dat zin voor zin re analyseren om uit te

van de machrsspellcrjes die een IK-je kan gebruiken

vinden hoe ze die zin precies bedoelde. Want je kon

112

113

hem zus lezen, maar ook zo. En als er srond: 'Zaterdag

tot psychotisch gedrag waarbij mensen zich manisch

naar de bioscoop gaan is goed.' Dan kwamen de Mup­

gaan gedragen, iemand gaan stalken of op een nega­

pers al met commentaar: 'Hoezo is het goed, is het nier

tieve manier om aandacht vragen of iemand zelfs fysiek

leuk dan?', 'Waarom staat er geen uitroepreken achter

geweld aandoen. Allemaal uit pure wanhoop.

'goed'?', 'Heeft ze er eigenlijk wel zin in?', 'Waarom vraagt ze niet of we van tevoren war gaan eren?', 'Zal ik

De roze bril

dar voorsrellen of kom ik dan te opdringerig over?'

Je denkt dat je een relatie hebt met je partner, maar je hebt een relatie met her idee dar je van je partner

Zodra we bevestigd willen hebben dat hij of zij ons ziet

hebt. Alles wat we zien, voelen, ruiken, proeven, voe­

staan en liefde voor ons voelt, komt jaloezie al snel om

len en denken, is subjectief. De wijze waarop je je­

de hoek kijken. Zien we hem of haar met een ander lo­

zelf ziet en de wijze waarop een ander jou zier, kan

pen, praten of whatsappen, dan slaat de verhalenmaker

compleet anders zijn. Er zullen mensen zijn die jou

in ons hoofd al alarm! Oxytocine maakt dat we verbin­

enorm aardig en sympathiek vinden, terwijl anderen

ding met elkaar voelen en elkaar vertrouwen, maar het

je niet kunnen uitstaan. Maar wat zegt dat over jou?

zorgt daarbij tevens voor een toename aan jaloezie. Het

Helemaal niets! Als jij slagroomtaart lekker vindt en

komt veelvuldig voor dat mensen vatmir angst en jaloe­

ik vind het vies, dan zegt dat niets over de slagroom­

zie apart gedrag gaan vertonen. Zoals iemand nauwlet­

taart. De slagroomtaart is gewoon de slagroomtaart

tend in de gaten houden, stiekem iemands berichten

en wat jij of ik van die slagroomtaart vinden is alleen

lezen in zijn of haar telefoon, of zijn of haar e-mails

maar ons subjectieve idee erover. Jouw mening is een

checken of op wharsapp kijken hoe laar iemand voor

verzameling subjectieve ideeën en die hebben niets

het laarst online was. De Muppers vragen zich de hele

met de waarheid te maken. Ook alles wat ik in dit

rijd af: 'Waar is hij of zij geweest?', 'Mer wie was ze

bock schrijf, is niet meer dan een verzameling gedach­

daar?', 'Wanneer zie ik haar weer?', De spookgedachten

ten en ideeën. Nu kan ik ter verdediging het concept

maken ons tamelijk gek en dir resulteert in verkram­

aanbrengen dat veel van wat ik schrijf werenschap­

ping, stress en het mentaal lijden. 1èvens kan her leiden

pelijk is onderbouwd, maar ook de wetenschap wordt

114

11)

steeds weer achterhaald en dus kan ik bij niets wat ik

avonds film te kijken. Opeens gaat de telefoon en je

schrijf beweren dat het de waarheid is.

partner heeft een vriend aan de lijn die zegt: 'Hoe laat ben jij er?' Je parener denkt: 'Shit, helemaal vergeten,

Wanneer er identificatie is met gedachten, ideeën en

ik had twee weken geleden al afgesproken om wat te

de daaruit voortvloeiende gevoelens en emoties, ont­

gaan drinken'. Je partner zegt: 'Sorry, ik ben deze af­

staat er al snel een debat. Dat zie je ook in de politiek

spraak vergeten en mijn vriend zit al te wachten op me

waarbij de ene politicus allerlei verklaringen aanvoert

in het café'. Wanneer je vervolgens die avond alleen

waarom slagroomtaart lekker is en de andere met al­

film zit te kijken, kan her zijn dat er een vervelend

lerlei redenen aan komt zetten om aan te tonen dat

gevoel opkomt. Er komen Muppets op als: 'Als hij nou

slagroomtaart vies is. Aan het eind van her debat, gelo­

eens even wat beter in zijn agenda had gekeken, was

ven beide politici nog hardnekkiger in hun eigen sub­

dit niet gebeurd. Mooi is dit, zit hij gezellig in her café

jectieve idee. Ook in relaties worden heel wat discus­

en ik alleen op de bank'. Het rotgevoel dar in je op­

sies gevoerd over subjectieve meningen. Hij vindt dit,

komt schuif je af op hem, je vindt dat het zijn schuld

zij vindt dat en na vele woordenwisselingen geloven

is dat jij je rot voelt. Maar dat is niet waar! Her zijn de

allebei nog hardnekkiger in hun eigen subjectieve

gedachten die in je opkomen die maken welk gevoel

waarheid. Zo leven we met een dikke roze bril op onze

er ontstaat. Want stel dat hij naar her café ging en de

neus en geloven we dar de wereld zoals wij die zien

gedachte kwam in je op: 'Dit komt goed uit, dan kan

de werkelijkheid is. Wanneer er emoties bij ons op­

ik nog even dat verslag afmaken voor mijn werk', of:

komen, geven we vaak een ander daarvan de schuld.

'Fijn, dan kan ik tenminste een vrouwenfllm kijken en

Maar je kunt nooit iemand de schuld geven van jouw

hoef ik niet anderhalf uur naar zo'n stomme actiefilm

emoties! Her zijn jouw gedachten over een situatie die

te staren'. Je hebt dan andere gedachten en dit maakt

maken welke gevoelens er ontstaan. Nu bestuur je die

dat zijn uitje naar het café jou zelfs een goed gevoel

gedachten niet zelf en dus ook niet die gevoelens, dus

geeft. Er is dus exact dezelfde situatie, met twee totaal

je hoeft je daar in ieder geval geen zorgen over te ma­

verschillende emoties. Toch geven we anderen vaak de

ken. Stel dar je met je partner hebt afgesproken om 's

schuld van onze emoties.

ze

116

117

het 'NU' nooit anders 1ijn dan dar her is. Gedachten

zit je dan op de stoel re luisteren rot de ander i� uit­

die kunnen opkomen zijn: 'Als hij of zij met mij uit wil,

gepraat voordar je jouw weerwoord mag geven. Wam

ben ik gelukkig', 'Als hij of zij met me wil samenwonen,

zo werkt dat bij relarietherapie, je mag niet door el­

ben ik gelukkig', 'Als we eenmaal getrouwd zijn, zal al­

kaar heen praten want dat is niet netjes. Hij vindt dit,

b goed zijn', 'Als we dar huis hebben gekocht, zal her

zij vindt dat, verwijtje hier, excuusje daar, steekje hier,

goed zijn', 'Ab we een kind hebben, zullen we geluk­

smoesje daar. Veel van de gesprekken vinden plaats op

kig zijn'. De Chinese taoïstische filosoof Chuang Tzu

slagroomraartniveau, de een vindt dit, de ander vindt

zei ooic 'Geluk is de afwezigheid van het srreven naar

dat en beiden nemen hun mening bloedserieus. Daarbij

geluk'. Her geluk wordt gezocht in de toekomst, maar

worden doorgaans allerlei gebeurtenissen uit het verle­

de toekomst besraat helemaal nier. h is alleen maar

den opgerakeld en met war oude koeien uit de sloor

NU. Toekomst en verleden be�taan alleen in gedachten

proberen we de ander ervan te overtuigen hoe slecht hij

en zolang er �ubtiel de gedachte is dat NU niet goed

of zij het indertijd heeft gedaan, en hoe teleurgesteld

genoeg is, wanneer is het dan wel goed genoeg? Er zijn

wij zijn. Echter, het brein doet alles en ons bewustzijn

vrouwen die vrijgezel zijn en leven met het idee: 'Als

is zo ontzettend klein dat we werkelijk geen idee heb­

ik eenmaal de prins op her witte paard tegenkom, dan

ben waarom we doen war we doen en waarom we de­

zal het goed zijn'. Die prins komt nooit, de schimmel

den wat wc deden. Proberen je gedrag uit het verleden

daarentegen ...

re verklaren is daarom een vrij onzinnige bezigheid. Het enige dat de Muppets namelijk doen is alks voor

Therapie

zichzelf recht praten en we zijn alleen maar beûg om

Wanneer we ons niet gelukkig voelen in de relatie en

ons gelijk te halen. Binnen de psychologie noemt men

onze verwachtingen niet uitkomen, geven we soms de

dar cognitieve di��onanrie.

ander daarvan de �chuld en willen we dat hij of Lij ziL.h aanpast zodat dit jou een beter gevoel oplevert. Je kunt

Her brein is nier in �raat om objectiefherinneringen op

dan in relatietherapie gaan en proberen re sleutelen aan

te halen en vanuit allerlei selectieve en subjectieve flar­

elkaars gedrag in de hoop op wat minder gedoe. Daar

den proheren wc dan de touwtjes aan elkaar te knopen.

124

12'i

Hoeveel kun je je nog hennneren van her verleden?

ren zinen er twee mensen op een stoel met een kopje

AJs je terugdenkt aan een reis dte je ooit hebt gemaakt,

thee voor zich. Punt. Einde verhalen, einde problemen,

kun je je van alles wat je toen meemaakte nog slechts

einde van het confict! De moeilijkheden bestaan al­

een aanral fragmenten herinneren. Wellicht heb je een

leen in gedachten en doordat er identificatie is met

aantal jaren samengeleefd mer iemand, waarna de re­

gedachten gaan we ze geloven en vervolgens proberen

latie ophield. Hoeveel kun je je nog herinneren van

te verdedigen. Onze projecties naar het verleden en de

die relatie? Ook dar zijn hooguit een aantal hoogte- en

toekomst vinden ook alleen maar plaats in de mentale

dieptepuoren die nog naar boven komen. Van de hele

wereld. Verwijten en frusuarie richting het vcrleden en

puzzel van her verleden komen er nog slechts een paar

angstgedachten richting de toekomst bestaan alken in

puzzelsrukje� terug in je gedachten. Her brein kan deze

gedachten. Alles gaat zoals her gaat en niets in het ver­

puzzelstukjes niet objectiefzien en dus Lijn ze verkleurd

leden kon anders gaan dan dat het ging en zo zal ook

of er ligt een laag stof op. Wanneer we pijnlijke situaties

alles in de toekomst gaan zoals het gaar. En ook dar is

uit ons verleden naar boven halen, voegt her brein war

slechts een gedachte, want de toekomst en her verleden

verkleurde stof-fige puzzelsrukjes bij elkaar en maakt

bestaan helemaal niet. Er is alleen maar NU, dit mo­

er een nieuw verhaaltje van. De verhalenmaker in ons

ment. Als je aan de toekomst denkt, doe je dar NU en

hoofd neemt dit verhaal vervolgens bloedserieus en ziet

als je aan her verleden denkt doe je dar ook NU. In het

het voor waarheid aan. Bij de relatietherapie gaan twee

NU leven is dus heel makkelijk, wam dat doe je altijd!

mensen vervolgens deze verbaairjes verrellen en maken

Alles gaat zoals het gaat en DIT moment is precies zo­

het persoonlijk, alsof her hen is overkomen en door­

als het is en had nooit anders kunnen zijn. Het leven

gaans ook met het idee dat het de schuld van de ander

is pure eenvoud! Wel worden wc als mens in ons leven

is. Zo zitten twee verhalenmakers regenover elkaar al­

continu door het leven heen en weer geslingerd en dat

lerlei gedachten af te vuren.

is niet altijd makkelijk. Maar als gezien ie; dat het al­ lemaal vanzelf gaat, wordt her wel eenvoudig. Ramesh

.Stel dat opeens alle gedachten zouden wegvallen, wat

Balsekar verwoordde dat ooit mooi met de 7.in: 'Life is

blijft er dan nog over van het conflict? Zonder gedach-

simple, nor easy'.

126

127

Nier alle relatietherapie zit uiteraard zo in elkaar Loal�

v.1n energie op ieder moment. Al denkt je ex-s�.-hoon­

ik hier boven heb beschreven. Ik ken diverse relatie­

mocuer daar waarschijnlijk anders ovct. De mijnc in

therapeuten die werken vanuit her non-duale inzicht

ieder geval wel.

in plaat� van vanuit her ge�leutel aan elkaars gedrag en her serieu� nemen van de Muppet�. Je hebt wellicht

Wolkjes in je hoofd

frustratie over iets dar binnen de relatie is gebeurd. Je

We proberen dm op allerlei manieren onze kramp weg

vertelt over je gevoelens, je emoties en je gedachten en

te drukken. Maar wat doen we dan fout? Helemaal

over dar je teleurgesteld bent in de ander. Na twaalf

niets! Alles is precies zoals her moer zijn! Waar in dit

sessies waarin de Muppet� al hun verwijten hebben ge­

boek naar vcrwezen wordt is dat al die wolkjes, al die

daan, hun vage ideeën over het verleden op rafel heb­

aannames en angsten, alleen maar plaatsvinden in je

ben gelegd en hebben gefanrasc:!erd over een ideale re­

hoofd! Nergens anders! Her zijn allemaal gedachten die

latie in de toekomst, lijkt het alsof je pijnlijke emoties

we zijn gaan geloven en voor waarheid aannemen. Het

zijn verdwenen. Doordat er naar je geluisterd werd en

allereerste wolkje, de IK-gedachte, is al nier waar. En

je aandacht kreeg, kwam er serotonine vrij waardoor

het hele kaarrenhuis is daar bovenop gebouwd, en is

de emoties in balans kwamen. De verhalenmaker in je

slechts een verzameling subjectieve gedachten. Wan­

hoofd denkt echn.:r dar her probleem i� opgelost dank­

neer er een relatie i� russen twee mensen die vol zitten

zij zijn gebabbel en zogenaamde logische verklaringen.

met wolkjes, kan her nier anders dan dar her leidt tot

Vol goede moed ga je verder met de relatie. Alleen bij

verkramping en geforceerd gedrag. In onze pogingen

de eerstvolgende ruzie is de kam groot dar de kramp

van die wolkjes af re komen plakken we er steeds meer

weer omstaat. Weer komen de verwijten, de frustraties

wolkjes bij en de kramp wordt dus groter en groter. Her

en teleurstellingen naar boven. Dan kun je bij de the­

is ab drijfLand, des re meer je ploetert in de hoop eruit

rapeut weer gaan sleutelen aan een wolkje, maar her i�

re komen, des

de indirecte bevrijdingsweg. Je �leutclr aan Jatgene wat

duale zienswijze zorgt niet voor nog meer wolkjes of

je eigenlijk niet bem. Je bent namelijk helemaal geen

voor her srrijden tegen wolkjes, maar verwijst naar her

IKje, je bent energie-in-beweging en de perfècte uiting

idee dar her allereerste wolkje al een aanname is. Wan-

12H

t