PANDUAN Pelayanan Bedah Mulut

LADOKGI TNI AL YOS SUDARSO RUMAH SAKIT GIGI DAN MULUT

PANDUAN PELAYANAN BEDAH RSGM LADOKGI TNI AL YOS SUDARSO

RSGM LADOKGI TNI AL YOS SUDARSO MAKASSAR 2017 LADOKGI TNI AL YOS SUDARSO 1

Lamp. Kep Ka RSGM LKG Yos Yos No. Kep / /AK/ III /2017 Tanggal Tanggal Mae! 2017

RUMAH SAKIT GIGI DAN MULUT

BAB I PENDAHULUAN

1.

Latar Be Belakan

"ela#anan "ela#anan $ese%a!an $ese%a!an a&ala% 'pa#a 'pa#a #ang #ang &(selengg &(selenggaa$ aa$an an ole% s'a!' s'a!' ogan(sas ogan(sas(( 'n!'$ 'n!'$ memel(%aa memel(%aa &an men(ng$a! men(ng$a!$an $an $ese%a!an) $ese%a!an) men*ega% men*ega% &an men#e men#em+' m+'%$a %$an n pen#a pen#a$(! $(! se!a se!a mem'l( mem'l(%$ %$an an $ese%a $ese%a!an !an (n&(,( (n&(,(&') &') $el'a $el'aga ga)) $elompo$) &an mas#aa$a!. "ela#anan $ese%a!an #ang +em'!' a&ala% pela#anan $ese%a!an #ang &apa! mem'as$an se!(ap pema$a( -asa pela#anan $ese%a!an ses'a( &engan !(ng$a! $ep'asan a!aa!a pen&'&'$) se!a #ang pen#elenggaaann#a ses'a( &engan $o&e e!($ &an s!an&a pela#anan poes( #ang !ela% &(!e!ap$an. "ela#anan ag(an e&a% me'pa$an sala% sa!' ag(an &a(pela#anan ag(an ag(an e&a% e&a% #ang #ang mem+e mem+e($ ($an an pela# pela#ana anan n pena!al pena!ala$s a$sana anaan an pen#a pen#a$(! $(! &( +(&ang e&a% e&a% mel(p'!( pena!ala$sanaan pena!ala$sanaan #ang +eo*'s pa&a mana-emen mana-emen &an $on&(s( peaa!an +e&a% #ang mempenga'%( %amp( sem'a ag(an !'+'%. Deng Dengan an sema$ ema$(n (n men( men(ng ng$a $a!n !n##a 's(a 's(a %aa %aapa pan n %(&' %(&'p p ma$a ma$a -'ml -'mla% a% pen&e(!a &( +(&ang +e&a% 'n!'$ &easa &an ana$ -'ga sema$(n +e!am+a% p'la. Un!'$ men(ng$a!$an m'!' pela#anan &( +(&ang +e&a%.ma$a pel' &(+'a! s!an&a pela#anan #ang me'pa$an pe&oman +ag( sem'a p(%a$ &alam !a!a *aa pela$sanaan pela#anan #ang &(+e($an $e pas(en pa&a 'm'mn#a &an pas(en +e&a% &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso $%'s'sn#a. e$a(!an &engan %al !ese+'! &(a!as) ma$a &alam mela$'$an pela#anan &( +(&ang +e&a% &( &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso %a's +e&asa$an pe&oman pela#anan +e&a% &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso.

2.

T!"!an Pe Pe#$%an

2

a.

Mem+ Mem+e e($ ($an an s!an s!an&a &a pela pela##anan anan +e&a +e&a% % #ang ang +a$' +a$' +ag( +ag( sel' sel'' '% % s!a s!a &( l(ng$'ngan ag(an +e&a% &alam mem+e($an pela#anan #ang +em'!'

+.

&an men-am(n $eselama!an pas(en) Men-a en-am( m(n n $on! $on!(n (n'( '(!a !ass pela# la#ana anan pas pas(en (en +e& +e&a% &ala alam men men&apa! apa!$$an $esem+'%an) +a($ #ang mem+'!'%$an pela#anan aa! -alan) aa! (nap) gaa! &a'a!) !(n&a$an +e&a%) ma'p'n '-'$an $e !empa! la(n.

&.

R!a R!an L'nk 'nk!( !( Pela Pela) )anan nan

R'ang l(ng$'p pela#anan ag(an +e&a% mel(p'!(  a. "as(en aa! -alan  A&ala% pas(en +e&a% #ang +e$'n-'ng $e pol( aa! -alan 'n!'$ men-alan( peme($saan) menega$$an &(agnos(s) &an men&apa! !eap( #ang !epa! +.

ses'a( &engan s!an&a pose&' opeas(onal. "as(en aa! (nap  A&ala% pas(en +e&a% #ang +e$'n-'ng $e &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos Yos S'&aso #ang memel'$an peaa!an aa! (nap &( 'ma% sa$(! 'n!'$ men-alan( men-alan( peme($sa peme($saan) an) menega$$an menega$$an &(agnos(s &(agnos(s)) &an men&apa! men&apa! !eap( !eap(

*.

#ang !epa! ses'a( &engan s!an&a pose&' opeas(onal. "as(en gaa! &a'a!  A&ala% pas(en +e&a% #ang +e$'n-'ng $e (ns!alas( gaa! &a'a! #ang memel'$an !(n&a$an segea 'n!'$ menga!as( pen#a$(!n#a se*aa !epa!

&.

ses'a( &engan s!an&a pose&' opeas(onal. "as(en Kama Opeas(  A&ala% pas(en +e&a% #ang +e$'n-'ng $e &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos Yos S'&aso melal'( pol( aa! -alan) (ns!alas( Gaa! Da'a! ma'p'n pas(en $((man &a( "a$!e$ Do$!e 3 pas(en p(+a&(4 #ang memel'$an peaa!an aa! (nap &( 'ma% sa$(! 'n!'$ men-alan( peme($saan) menega$$an &(agnos(s) &an men&apa!$an !(n&a$an opeas( #ang !epa! ses'a( &engan s!an&a pose&' opeas(onal.

3

*.

Bata+an O(era+'$nal

a.

ag(an e&a%  A&ala% 'n(! pela#anan &( 'ma% sa$(! #ang !e&(( &a( +e+eapa s'+ ag(an ag(an e&a% e&a% #ang #ang mem+e mem+e($ ($an an pela# pela#ana anan n !e%a& !e%a&ap ap pas(e pas(en n &engan &engan $ela(nan $ela(nan a!a' pen#a$(! pen#a$(! &( +(&ang +(&ang +e&a%) +e&a%) +a($ pa&a pas(en &easa &easa &an ana$ana$. S'+ ag(an +e&a% #ang !e&apa! &( &( RSGM La&o$g( TNI AL

+.

Yos S'&aso a&ala% se+aga( +e($'!  S'+ ag(an e&a% M'l'!. Lan&asan H'$'m 14 Un&ang Un&ang 5 'n&a 'n&ang ng No No 26 26 Ta Ta%'n 12 12 !en! !en!ang ang Kese% Kese%a!a a!an n 24 S'a S'a!! Kep' Kep'!' !'sa san n Men! Men!e e(( Kese Kese%a %a!a !an n RI No 869 869 / Men$ Men$es es / SK / :I :I / 64 84

16 !en!ang +ela$'n#a S!an&a "ela#anan &( R'ma% Sa$(! Un&ang Un&ang 5 'n&an 'n&ang g No 2 2 Ta Ta%'n 2008 2008 !en!an !en!ang g "a$! "a$!e$ e$ Ke&o$ Ke&o$!e !ean an Un&ang 5 'n&ang No ; Ta%'n 1 !en!ang "el(n&'ngan Kons'men

BAB II STANDAR STANDAR KETENAGAAN KETE NAGAAN 4

1.

K!al','ka+' SDM

"ola $e!enagaan &an $'al(($as( SDM ag(an e&a% M'l'! a&ala%  a. "ol($l(n($ e&a% M'l'!) &engan $las(($as(  Do$!e spes(al(s +e&a% m'l'!.  Kepala R'ang pang$a! "ama/ Gol III/+ la!a +ela$ang pen&(&($an D. III Kepeaa!an.  Anggo!a pol( +e&a% pang$a! Gol II &engan la!a +ela$ang D.III a!a' S"K.  "e!'gas A&m(n(s!as( pang$a! Gol II &engan la!a +elang pen&(&($an non me&(s. +. R'ang Kama Opeas(  Kepala R'ang pang$a! "ama/ Gol III/+ la!a +ela$ang pen&(&($an D. III a!a' S.1 Kepeaa!an +ese!(($as( Mana-emen Kama opeas(.  Anggo!a $ama opeas( (n!aa/ Gol II &engan la!a +ela$ang D.III / S.1 a!a' S"K memp'n#a( se!(,($as( +e&a% &asa) +e&a% lan-'!an.  "e!'gas A&m(n(s!as( pang$a! Gol II &engan la!a +elang pen&(&($n non me&(s. 2.

D'+tr'-!+' Ketenaaan

"ola penga!'an $e!enagaan ag(an e&a% M'l'! #a(!'  a. +. *. &.

Do$!e e&a% M'l'! -'mla% 1 3sa!'4 oang R'ang Raa! Inap e&a% R'ang Raa! -alan 1 oang &engan la!a +ela$ang pen&(&($an D.III/ S"K R'ang Kama opeas( 0 mg "O +(& 5 !(& 2> 5 >0 mg "O / pe e*!'m !(&

200 mg 200 mg

A@ETI@ A@IDS

1 2

D(*loena* In&ome!%a*(n

29

6

II

120 mg NT= > &a#s.

@ele*oB(+

100 5 200 "O +(&

800 mg

Meenam(* a*(&

>0 5 100 mg "O !(& 5 E(&

800 mg

MeloB(*am "(oB(*am

7.> 5 1> mg "O E& 10 5 20 "O E&

1> mg 20 mg

200 ;00 mg "O E8 5 9% 2> 5 7> mg "O E 9 5 ;% 2>0 5 >00 mg "O E; 5 12%

6200 mg 600 mg 1>00 mg

PROPIONI@ A@ID+

1 2 6 3I

60 mg IM/I: E9% 31> mg ( pa!(en!  9> #s4

O?I@AM+

1 2 3

80 mg

ENAMATES

1 I3

10 mg "O E& 5 +(&

@O?>2 INHIBITOR

1 III

Ke!oola*

I+'poen Ke!opoen NapoBen

SALI@YLATE 4A@ETYLATED5

1

AS"IRIN

62> 5 9>0 mg E8%

8000 mg

3@'en! D(agnos(s  Tea!men! o "a(n) 2009) pp.26  284

2.

N#e( Se&ang 3Mo&ea!e "a(n4 "aa*e!amol) NSAID &an/a!a' paa*e!amol &alam $om+(nas( &engan op(o(&lema% sepe!( H#&o*o&one) &apa! me(ngan$an n#e( le+(% $'a! &a( pa&a &(pa$a( se*aa !ep(sa%.Op(o(& &engan

a*e!am(nop%en

&apa! &(g'na$an le+(% se(ng sepe!( "e*o*e!) :(*o&(n) a!a' No*o. Ta+le 2. Me&(*a!(ons Use& (n S!ep 2  Tea!(ng Mo&ea!e "a(n 1 2 6

Gener': Na%e

$r%!lat'$n 4%5

DA S:/e#!le

A*e!am(nop%en / @o&e(ne A*e!am(nop%en / Tama&ol Tama&ol

600 / 1>  90 62> / 67.> >0

III Un*on!olle& Un*on!olle&

Ma D$+e  4%5

800

3@'en! D(agnos(s  Tea!men! o "a(n) 2009) p.294

6.

N#e( ea! 3Se,ee "a(n4 Saa! mem+e( !eap( n#e(se&ang sampa( +ea!) !(pe n#e() a$'! a!a' $on(s) %al (n( pel' &(p($($an. Da( !(pe n#e( &apa! &(+e($an o+a! #ang +e+e&a. O+a!o+a! !e!en!' &apa! +e$e-a le+(% +a($ 'n!'$ n#e( a$'!) #ang la(n 'n!'$ n#e( $on(s &an +e+eapa o+a! &apa! mem+e( %as(l #ang sama pa&a $e&'an#a. O+a!o+a! 'n!'$ n#e( a$'! a&ala% o+a! 'n!'$ n#e(

30

#ang onse!n#a *epa! sepe!( pa&a

!a'ma a!a' n#e( pos!opeas(. O+a! n#e( $on(s a&ala% 'n!'$ n#e( #ang +elangs'ng lama &an !e's mene's. Gol& s!an&a& a&ala% Mop%(ne #ang &(p(l(% &a( sem'a o+a! Na*o!(*. ?en!am#l memp'n#a( $e'n!'ngan #a(!' $el'an#a %(s!am(ne le+(% se&($(! se%(ngga s(&eee*! n#a le+(% se&($(!.Dapa! -'ga &(+e($an &engan !ans&emal pa!*% #ang le+(% ena$ &(+e($an pa&a !eap( n#e( $on(s.D(l'a Ame(*a &an =opa) OB#*o&one &(g'na$an 'n!'$ n#e( $on(s se('s.OB#*on!(n +e'pa o+a! sloelease) !a+le! s%o!a*!(ng #ang -'ga !ese&(a &alam +en!'$ *aps'le) s#'p &an ampo'les 'n!'$

mempem'&a%

pem+e(an

pa&a n#e(

a$'!

(n!a*!a+le. O+a!o+a! #ang -aang &(g'na$an D(amop%(ne) me!%a&one &an 'penop%(ne. "en!ao*(ne) DeB!omoam(&e &an D(p(panone !(&a$ &(an-'$an 'n!'$ n#e( a$'! +(la analge!($ la(n !(&a$ *o*o$.  Am(!(p!#l(ne &(+e($an 'n!'$ n#e(

o!o! $on(s pa&a lengan)

!'ng$a() !eng$'$ &an p'ngg'ng +aa%. Tap( Op(a!e se(ng &(g'na$an 'n!'$ !eap( n#e( $on(s) &os(s !(ngg( +e%'+'ngan &engan men(ng$a!n#a (s($o o,e&os(s Op(o(&. Ta+le 6.=E'(analges(* Dos(ng G'(&el(nes o @%on(* "a(n.

1 2 6 8

Oral ; Re:tal D$+e 4%5

Anale+':

Parenteral I3;S@;IM D$+e 4%5

1>0 1>0 1> 

Tama&ol @o&e(ne Mop%(ne ?en!an#l

 >0 > 0.0>0

Tran+#er%al entan)l

Mop%(ne >0 mg "O ?en!an#l 2> m*g/% (n 28 %o's  Tans&emal pa!*% 3@'en! D(agnos(s  Tea!men! o "a(n) 2009) p.604

31

O('$'#+ O-at>$-at O('$'# #a(at -er!(a +/$rt 'nter%e#'ate ata! l$n a:t'n anale+'a terant!n (a#a kan#!nan k/!+!+ )an a#a #'#ala%n)a #an a(aka/ #',$r%!la+'kan +e-aa' $-at eten#e# relea+e. O-at>$-at O('$'# #a(at #'-er'kan +e:ara $ral 'n"ek+' %elal!' %!k$+a na+al ata! %!k$+a %!l!t re:tal tran+#er%al 'ntra=ena e('#!ral #an 'ntrat/e:al. Pa#a n)er' kr$n'+ kea#aan>kea#aan #'%ana O('$'# re+($+', -er!(a k$%-'na+' #ar' l$n>a:t'n 4O):$nt'n MS @$nt'n O(ana ER Eal$ #an

Met/a#$ne5

-er/!-!nan

ata!

#enan

$-at $-at

eten#e#

relea+e

+/$rter>a:t'n

+er'n

#'-er'kan

4O):$#$ne

M$r(/'ne

H)#r$%$r(/$ne5 !nt!k %en/'lankan n)er' ata!(!n ea:er-a+'.

Ke+an#a$an o+a! Op(o(& a&ala% oal 3!a+le!) *aps'l a!a' *a(an4) !ap( a&a -'ga +en!'$ s'ppos(!o(a &an s$(n pa!*%es.In-e$s( Op(o(& -aang &(pel'$an 'n!'$ pas(en &engan n#e( $on(s. "a&a pengg'naan Op(o(& -ang$a lama) !oleans( o+a!) $e!egan!'ngan $(m(a) &(,es( &an a&&($s( &apa! !e-a&(. Me!%a&one &apa! &(g'na$an 'n!'$ !eap( a&&($s( Op(o(&/ &e!oB(($as( +(la &(+e($an se$al( se%a( a!a' se+aga( !eap( n#e() &an sepe!( #ang +(asa &(+e($an !(ap 12 -am a!a' ; -am. Ta+le 8. Op(o(& S(&e =e*!s

@OMMON

UN@OMMON

1

@ons!(pa!(on

D#sp%o(a / Del(('m

2

Na'sea / :om(!(ng

M#o*lon's / Se('es

6

Se&a!(on

"'(!'s / U!(*a(a

8

D# mo'!%

U(na# e!en!(on

>

Sea!

Resp(a!o# &epess(on 32

3@'en! D(agnos(s  Tea!men! o "a(n) 2009) p.614 NSAIDS 4N$n>Ster$'#al Ant'>In,la%%at$r) Dr!+5

Go'p +esa analge!($ la(n a&ala% nons!eo(&al an!((nlamma!o# &'gs 3NSAID4.  A*e!am(nop%en/paa*e!amol

!(&a$

selal'

&(mas'$$an

&alam

golongan

(n(.aga(manap'n) A*e!am(nop%en &apa! &(+e($an se+aga( o+a! s(ngle a!a' &alam $om+(nas( &engan analge!($ la(n 3NSAIDS &an Op(o(&4. Al!ena!( NSAID sepe!( Ke!opoen &an "(oB(*am) memp'n#a( $e'n!'ngan !e+a!as 'n!'$ n#e( $on(s &an pa&a pengg'naan lama memp'n#a( ee$ samp(ng #ang s(gn(($an. "engg'naan NSAIDs sepe!( sele*!(,e @O2 (n%(+(!os !ela% &(+a!as( pengg'naann#a $aena memp'n#a( (s($o *a&(o,as*'la &an *ee+o,as*'la. Ant'#e(re++ant+ an# ant'e('le(t': #r!+

e+eapa o+a! an!(&epessan! &an an!(ep(lep!(* &(g'na$an 'n!'$ !eap( n#e( $aena ee$ '!aman#a pa&a -al' n#e( &( s#s!em saa sen!al) mes$(p'n me$an(sme pe(e -'ga +e%'+'ngan. Um'mn#a le+(% ee$!( 'n!'$ n#e( ne'opa!($) -'ga pa&a *ompleB eg(onal pa(n s#n&ome. Ga+apen!(n s'&a% +an#a$ &(g'na$an 'n!'$ n#e(. =e$ samp(ng o+a!o+a! (n( -a'% le+(% lama &a( pa&a Op(a!e a!a' NSAID 'n!'$ !eap( n#e( $on(s &an +an#a$ an!(ep(lep!(* #ang !(&a$ +(sa &(%en!($an men&a&a$ $aena +e(s($o $e-ang. Analet'k la'n

O+a!o+a! la(n #ang se(ng &(g'na$an 'n!'$ mem+an!' !eap( n#e( &(se+'! se+aga( tera(' a"!=an. "engg'naan Ga+apen!(n &engan Op%ena&(ne)

*#*lo+enap(ne &an

!ao&one -'ga o+a! la(n #ang +es(a! an!(*%ol(neg($ +esama &engan Op(o(& +eg'na 'n!'$ n#e( ne'opa!(. Op%ena&(ne &an *#*lo+enap(ne a&ala% o+a! m's*le elaBan!s se%(ngga sanga! +eg'na 'n!'$ n#e( o!o! s$ele!.@lon(&(ne !ela% &(g'na$an se+aga( analge!($ &an sem'a o+a!o+a! !a&( mempe$'a! ee$ Op(o(&. Ta+le >."es*(+(ng G'(&el(nes o A&-'n*!(,e Me&(*a!(ons. 33

Dr!

Tra#e Na%e

D$+'n

Ma. Da'l) D$+e

I. Tr':):l': Ant'#e(re++ant

1

Am(!(p!#l(ne

10 5 1>0 mg "O E%s

1>0 mg

90 mg / & "O

90 mg

 =eBo

67.> 5 7> mg "O +(& 5 !(&

67> mg

 =eBo R

67.> 5 22> mg/& "O

22> mg

Ga+apen!(n

 Ne'on!(n

100 5 1200 mg "O !(&

6900 mg

2

"ega+al(n

 L#(*a

2> 5 200 mg "O !(&

900 mg

6

@a+amaep(ne

 Tege!ol

200 5 ;00 mg "O +(&

1900 mg

8

OB*a+aep(ne

 T(lep!al

1>0 5 900 mg "O +(&

2800 mg

>

Lamo!(g(ne

 Lam(*!al

2> 5 200 mg "O +(&

800 mg

9

:alpo(* a*(&

 Depa$ene

10 5 1> mg/$g/&

90 mg/$g/&

7

Top(ama!e

 TopamaB

2> 200 mg "O +(&

800 mg

II. SNRI+

1

D'loBe!(ne

2

:enlaaB(ne

III. Ant':$n=!l+ant+

1

I3. S$#'!% @/annel Bl$:ker+

1

L(&o*a(ne "aen!eal

 #lo*a(ne

 1mg/$g/% (n's(on

 #lo*a(ne 10ml  Den!(s! 1> meas'e& &ose  O!o%(nola#ngolog# 6 meas'e& &ose o maB(lla# s(n's  Del(,e# po*ess !o 20 meas'e& &ose.  ?o "%a(nB) La#nB  Ta*%ea MaB. 20 meas'e& &ose. @%(l&  12 #) maB 6mg/$g  loe(ng &ose !o 1.>mg/$g &'(ng La#nB  Ta*%ea po*e&'es.

 #lo*a(ne Spa# 10P

34

M's! mon(!o se'm le,el Tage! 6> mg/L

3. NMDA Re:e(t$r Anta$n'+t+

1

DeB!ome!%op% an

 200 mg"O !(& 120 mg  60mg/>ml  10mg/>ml el(B( 

2

Ke!am(ne

 Ke!ala

S!a! (!% 0.1mg/$g/% paen!eall#

T(!a!e !o ee*! o s(&e ee*!

 @a!apes !a+. 0.07> 0.1>mg  @a!apes amp   0.1>mg/ml

 0.07>0.6mg"O !(&

2.8mg

 0.2 m*g/$g/m(n. I: (n's(on / spee& a!e o0.>m*g/$g/&

0.1>m*g/(n  's(on) 8B/& ( nee&e&.

3I. a2>Anta$n'+t+

1

@lon(&(ne

Dr!

Tra#e Na%e

D$+'n

Ma. Da'l) D$+e

3II. @$rt':$+ter$'#+

1

DeBame!%asone

 210 mg/& "O  Kalme!%asone 8mg/ml >mg/ml

2

"e&n(son

:a(a+le

 (n-. 820mg IM/I:  >90mg/& "O

:a(a+le

 NMDA  NMe!%#lDAspa!a!e 3@'en! D(agnos(s  Tea!men! o "a(n) 2009) p.6668 MIMS 20124 TATA LAKSANA PEMULANGAN PASIEN 4DISCHARGE PLANNING 5

Ta!a la$sana "em'langan "as(en 3 &ischarge 'lanning 4  a. -. :.

Pr'n+'(>Pr'n+'( Dala% Peren:anaan P!lan K$%($nen Peren:anaan P!lan akt$r>,akt$r )an (erl! #'ka"' #ala% Discharge Planning 

"(ns(pp(ns(p &alam peen*anaan p'lang an!aa la(n 1. "as(en me'pa$an o$'s &alam peen*anaan p'lang. N(la( $e(ng(nan &an $e+'!'%an &a( pas(en pel' &($a-( &an &(e,al'as(. 2. Ke+'!'%an &a( pas(en &((&en!(($as() $e+'!'%an (n( &($a(!$an &engan masala% #ang m'ng$(n !(m+'l pa&a saa! pas(en p'lang nan!() se%(ngga $em'ng$(nan masala% #ang !(m+'l &( 'ma% &apa! segea &(an!(s(pas(. 6. "een*anaan p'lang &(la$'$an se*aa $ola+oa!() peen*anaan p'lang me'pa$an pela#anan m'l!( &(s(pl(n &an se!(ap !(m %a's sal(ng +e$e-a sama. 35

8. "een*anaan p'lang &(ses'a($an &engan s'm+e &a#a &an as(l(!as #ang a&a. T(n&a$an a!a' en*ana #ang a$an &(la$'$an se!ela% p'lang &(ses'a($an &engan penge!a%'an &a( !enaga #ang !ese&(a ma'p'n as(l(!as #ang !ese&(a &( mas#aa$a!. >. "een*anaan p'lang &(la$'$an pa&a se!(ap s(s!em pela#anan $ese%a!an. Se!(ap pas(en mas'$ !a!anan pela#anan ma$a peen*anaan p'lang %a's &(la$'$an.

K$%($nen Peren:anaan P!lan

Men''! . "emen'%an $e+'!'%an a$!(,(!as %(&'p se%a(%a( sepe!( ma$an) m(n'm) el(m(nas() (s!(a%a! &an !(&') +epa$a(an) $e+es(%an &(() $eamanan &a( +a%a#a) $om'n($as() $eagamaan) e$eas( &an se$ola%. 36

9. 7. ;. .

S'm+e &an s(s!em pen&'$'ng #ang a&a &( mas#aa$a!. S'm+e (nans(al &an pe$e-aan. ?as(l(!as #ang a&a &( 'ma% &an %aapan pas(en se!ela% &(aa!. Ke+'!'%an peaa!an &an s'pe,(s( &( 'ma%.

Peran (eraat #ala% discharge planning 

a.

Kepala 'angan

+.

14

Mem+'$a a*aa discharge planning  $epa&a pas(en

24

Men#e!'-'( &an menan&a!angan( oma! discharge planning 

"eaa! p(me   14

Mem+'a! en*ana discharge planning 

24

Mem+'a! leale! &an $a!' discharge planning 

64

Mem+e($an $onsel(ng

84

Mem+e($an pen&(&($an $ese%a!an

>4

Men#e&(a$an oma! discharge planning 

94

Men&o$'men!as($an discharge planning 

74

Mela$'$an agen&a discharge planning 3pa&a aal peaa!an sampa( a$%( peaa!an4

!.

"eaa! associate I$'! mem+an!' &alam mela$sana$an discharge planning #ang s'&a% &(en*ana$an ole% peaa! p(me. Men''! Ne#lo 320064 &alam K(s!(na 320074 +e+eapa !(n&a$an $epeaa!an

#ang &apa! &(+e($an pa&a pas(en se+el'm pas(en &(pe+ole%$an p'lang an!aa la(n 1. "en&(&($an $ese%a!an &(%aap$an +(sa meng'ang( ang$a $am+'% a!a' $ompl($as( &an men(ng$a!$an penge!a%'an pas(en se!a $el'aga !en!ang peaa!an pas*a opname. 2. "ogam p'lang +e!a%an +e!'-'an 'n!'$ mela!(% pas(en 'n!'$ $em+al( $e l(ng$'ngan $el'aga &an mas#aa$a! an!aa la(n apa #ang %a's &(la$'$an pas(en &( 'ma% sa$(! &an apa #ang %a's &(la$'$an ole% $el'aga. 6. R'-'$an (n!eg(!as pela#anan $ese%a!an %a's memp'n#a( %'+'ngan langs'ng an!aa peaa! $om'n(!as a!a' pa$!($ man&(( peaa! &engan 'ma% sa$(! se%(ngga &apa! menge!a%'( pe$em+angan pas(en &( 'ma%. @on!o% Me$an(sme Keg(a!an TAHA" "es(apan

K=GIATAN JAKTU 1. Ka' men&a!ang( "" 10 2. "" se&ang mempes(ap$an 37

T=M"AT

"=LAKSANA

R. N'se ""

s!a!'s pas(en 'n!'$ men(! pem+e(an pen&(&($an $ese%a!an $epa&a Tn S 6. Ka' menan#a$an pa&a "" $eg(a!an #ang a$an &(la$'$an 8. "" melapo $e $a' a$an mem+e($an pen-elasan !en!ang !'mo pa' se!a pena!ala$sanaann#a pa&a Tn. S. >.

"" men#''% "A men#(ap$an leale!

S!a!(on

'n!'$

Ka' "ela$sanaan

1. 2. &.

8. >.

9.

Ka') "" &an "A 60 +esamasama $e +e& pas(en Ka' meng'*ap$an men(! salam &an men-elas$an ma$s'& $e&a!angan Ka' mempes(la%$an "" &an "A mela$'$an dischrge  planning intra peaa!an Ka' $em+al( $e 'angan "" men-elas$an !en!ang !en!ang !'mo pa' se!a pena!ala$sanaann#a $epa&a pas(en "" mee,(e penge!a%'an pas(en !en!ang !en!ang !'mo pa' se!a pena!ala$sanaann#a

e& "as(en

"" "A

N'se S!a!(on "ela$sanaan

7.

"" men#ampa($an pen&(&($an $ese%a!an &(+an!' "A !en!ang penge!(an !'mo  pa') ge-ala) pen#e+a+) peme($saan &(agnos!($) pena!ala$sanaan &an &(e! pa&a !'mo pa'. ;. "" menan#a$an $em+al( pa&a pas(en &an $el'aga !en!ang ma!e( #ang &(sampa($an . "" mem+e($an e(no*emen! $epa&a pas(en &an $el'aga 38

Ka'

""

10. "" meng'*ap$an !e(ma $as(% 11. "" mela$'$an pen&o$'men!as(an "en'!'p

> men(!

1.Ka' men&a!angan( ""

Nes s!a!(on

Ka') "" &an "A

2.Ka' menan#a$an &an meme($sa pen&o$'men!as(an discharge

plnningintra

peaa!an 6.""

melapo$an

discharge

%as(l

planningintra

peaa!an 8. Ka' mem+e($an  reward  $epa&a ""

TATA LAKSANA RESUSITASI

Ta!a la$sana es's(!as(  14 Se!(ap pe!'gas $ese%a!an #ang menge!a%'( $e-a&(an %en!( -an!'ng a!a' %en!( napas %a's segea +e!e(a$ &engan s'aa $eas @a&(a* aes!V &an segea mela$'$an p(-a! -an!'ng 3 ses'a( G'(&el(ne @"R 2010 &a( Ame(*an Hea!  Asso*(a!(on 4 24 "e!'gas la(n #ang men&enga !e(a$an (!' segea mengam+(l !ole# emegen*# &an De(+(la!o 3 +(la !ese&(a 4 se!a meng%'+'ng( &o$!e 'angan a!a' &o$!e   -aga &an peaa! s'pe,(so -aga. 64 Do$!e 'angan a!a' &o$!e -aga &apa! mem(n!a +an!'an &o$!e spes(al(s emegens() &o$!e spes(al(s -an!'ng a!a' &o$!e spes(al(s anes!es(olog( 'n!'$ pena!ala$sanaan le+(% -a'%.

TATA LAKSANA TRANSPORTASI PASIEN

Pet!a+ Penan!n aa-

1. "eaa! e&a% 2. "em+an!' peaa! 6. @lean(ng se,(*e Tata Lak+ana Tran+($rta+' Pa+'en

39

1. "eaa! men'l(s$an &a!a&a!a pas(en &an $e!eangan me&(s &( s!a!'s pas(en 2."eaa! meng%'+'ng( 'n(! a!a' 'angan #ang a$an &(!'-' 'n!'$ men#(ap$an !empa! a!a' !(n&a$an #ang a$an &(la$'$an 6.Tanspo!as( pas(en &(&(ng( $el'aga pas(en. Pe%er'k+aan D'an$+t'k

1. "as(en / $el'aga pas(en &(-elas$an ole% &o$!e !'-'an peme($saan &(agnos!($) +(la se!'-' ma$a $el'aga pas(en %a's meng(s( (nome& *onsen!. 2. "eaa! meng%'+'ng( 'ma% sa$(! '-'$an. 6. "eaa! meng%'+'ng( pe!'gas am+'lan. S(e+'%en

1. "as(en / $el'aga pas(en &(-elas$an mengena( !'-'an peme($saan spe*(men 2. (la $el'aga se!'-' ma$a %a's meng(s( (nom *onsen!. 6. Do$!e e&a% meng(s( om'l( peme($saan $em'&(an &( sea%$an $e pe!'gas la+oa!o('m 8. "e!'gas la+oa!o('m mela$'$an '-'$an $e la+oa!o('m #ang &(!'-'

BAB 3 LOGISTIK

1.

Log(s!($ #ang &(pel'$an 'n!'$ pela#anan ag(an e&a% M'l'! !e&(( &a(  Ala! $ese%a!an &an ma!e(al $ese%a!an Un!'$ -en(s log(s!($ ala! $ese%a!an &an ma!e(al $ese%a!an penangg'ng -aa+ penga&aan &($oo&(nas($an &engan ag(an amas( #ang men#e&(a$an sel''% $e+'!'%an ala! $ese%a!an &an ma!e(al $ese%a!an &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso. Dengan me$an(sme mem+'a! no!a &(nas pemo%onan penga&aan ala! $ese%a!an &an ma!e(al $ese%a!an !ese+'! $epa&a Kepala La&o$g( TNI AL Yos

2.

S'&aso !em+'san Un(! La#anan "enga&aan. Saana &an pasaana pen'n-ang Un!'$ $e+'!'%an peala!an) saana pen'n-ang penangg'ng -aa+ penga&aan $(!a $oo&(nas($an &engan ag(an pe+e$alan #ang men#e&(a$an sel''% $e+'!'%an !ese+'! &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso. Dengan me$an(sme 40

mem+'a! no!a &(nas pemo%onan penga&aan peala!an &an saana pen'n-ang !ese+'! $epa&a Kepala RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso !em+'san ag(an pe+e$alan  A&ap'n log(s!($ #ang &(pel'$an 'n!'$ pela#anan ag(an e&a% M'l'! !e&(( &a( 2 3&'a4 s'm+e #a(!'  a. Dopp(ng  Al$es &an ma!$es &opp(ng &(&apa!$an &a( &(s$esal &an p's$es TNI. "enga&aan al$es &an ma!$es &(ses'a($an &engan $e+'!'%an #ang a&a &( RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso. Ja$!' penga&aan al$es &an ma!$es &(!e!ap$an !(ap !('lan &engan *aa pemo%onan al$es ma'p'n ma!$es #ang &(+'!'%$an. +. "em+elan-aan Dana Non A"N "enga&aan al$es &an ma!$es &engan &opp(ng +a($ &a( &(s$esal ma'p'n p's$es TNI +(la !(&a$ men*'$'p( $e+'!'%an a!a' !(&a$ !e&'$'ng ma$a &(la$'$an pem+elan-aan &ana non A"N. Se%(ngga $e+'!'%an &alam pela$sanaan g(a! pela#anan &apa! !eselenggaa &engan +a($ !anpa $en&ala se*aa sa&a#a.

BAB 3I KESELAMATAN PASIEN

Penert'an

Keselama!an "as(en 3'atient afety 4 a&ala% s'a!' s(s!em &(mana 'ma% sa$(! mem+'a! as'%an pas(en le+(% aman. S(s!em !ese+'! mel(p'!(  1. Asessmen! es($o 2. I&en!(($as( &an pengelolaan %al #ang +e%'+'ngan &engan (s($o pas(en 6. "elapoan &an anal(s(s (ns(&en 8. Kemamp'an +ela-a &a( (ns(&en &an !(n&a$ lan-'!n#a >. Implemen!as( sol's( 'n!'$ mem(n(mal$an !(m+'ln#a (s($o S(s!em (n( men*ega% !e-a&(n#a *e&ea #ang &(se+a+$an ole%  1. Kesala%an a$(+a! mela$sana$an s'a!' !(n&a$an 2. T(&a$ mengam+(l !(n&a$an #ang se%a'sn#a &(am+(l TUUAN 41

1.

Te*(p!an#a

+'&a#a

$eselama!an pas(en &( 'ma% sa$(! 2.

Men(ng$a!n#a a$'n!a+(l(!as 'ma% sa$(! !e%a&ap pas(en &an mas#aa$a!

6.

Men''n$an

Ke-a&(an

Tela$sanan#a

pogam

T(&a$ D(%aap$an 3 KTD 4 &( 'ma% sa$(! 8.

pogam pen*ega%an se%(ngga !(&a$ !e-a&( peng'langan Ke-a&(an T(&a$ D(%aap$an 3 KTD 4 STANDAR KESELAMATAN PASIEN

1. 2. 6. 8.

Ha$ pas(en Men&(&($ pas(en &an $el'aga Keselama!an pas(en &an $es(nam+'ngan pela#anan "engg'naan me!o&ame!o&a pen(ng$a!an $(ne-a 'n!'$ mela$'$an

e,al'as( &an pogam pen(ng$a!an $eselama!an pas(en >. Men&(&($ s!a !en!ang $eselama!an pas(en 9. "ean $epem(mp(nan &alam men(ng$a!$an $eselama!an pas(en 7. Kom'n($as( me'pa$an $'n*( +ag( s!a 'n!'$ men*apa( $eselama!an pas(en KEADIAN TIDAK DIHARAPKAN ( KTD  ! AD"ERSE E"ENT #

 A&ala% s'a!' $e-a&(an #ang !(&a$ &(%aap$an) #ang menga$(+a!$an *e&ea pas(en a$(+a! mela$sana$an s'a!' !(n&a$an a!a' !(&a$ mengam+(l !(n&a$an #ang se%a'sn#a &(am+(l) &an +'$an $aena pen#a$(! &asan#a a!a' $on&(s( pas(en. @e&ea &apa! &(a$(+a!$an ole% $esala%an me&(s a!a' +'$an $esala%an me&(s $aena !(&a$ &apa! &(*ega%. KTD )an t'#ak #a(at #':ea/ ; $npre%en&a'le Ad%erse E%en& #

S'a!' KTD #ang !e-a&( a$(+a! $ompl($as( #ang !(&a$ &apa! &(*ega% &engan penge!a%'an m'!a$%(  KEADIAN NYARIS @EDERA 4 KN@ 5 ; Near Miss #

 A&ala% s'a!' $esala%an a$(+a! mela$sana$an s'a!' !(n&a$an 3 commission4 a!a' !(&a$ mengam+(l !(n&a$an #ang se%a'sn#a &(am+(l 3 omission4) #ang &apa! men*e&ea( pas(en) !e!ap( *e&ea se('s !(&a$ !e-a&(  a. Kaena  $e+e'n!'nganV 42

+. Kaena  pen*ega%an V *. Kaena  pe(nganan V KESALAHAN MEDIS ; Medical Errrs<

 A&ala% $esala%an #ang !e-a&(

&alam poses as'%an me&(s

#ang

menga$(+a!$an a!a' +epo!ens( menga$(+a!$an *e&ea pa&a pas(en KEADIAN SENTINEL ; Sen&inel E%en&  <

 A&ala% s'a!' KTD #ang menga$(+a!$an $ema!(an a!a' *e&ea #ang se('s +(asan#a &(pa$a( 'n!'$ $e-a&(an #ang sanga! !(&a$ &(%aap$an a!a' !(&a$ &apa! &(!e(ma) sepe!(  opeas( pa&a ag(an !'+'% #ang sala%. "em(l(%an $a!a

sen!(nelV !e$a(! &engan $ese('san *e&ea #ang !e-a&(

3 sepe!() mela$'$an %en(o!om# pa&a ag(an #ang sala% 4 se%(ngga pen*a(an a$!a !e%a&ap $e-a&(an (n( meng'ng$ap$an a&an#a masala% #ang se('s pa&a $e+(-a$an &an pose&' #ang +ela$'. TATA LAKSANA

1. "ela#anan pol( +e&a% &( UR< &(+ag( ses'a( %a( #ang s'&a% &(-a&al$an 2. Meng(nga! peaa!an +e&a% $elas I &an Kelas II) !e'!ama 'n!'$ an(!a$apas(!asn#a !e+a!as ma$a pas(en #ang !(&a$ !e*o,e &('ang +e&a%) ma$a a$an &(!(!(p$an &( 'ang &ep KIA 6. "ela#anan aa! (nap +e&a% 8. Mem+e($an pe!olongan pe!ama ses'a( &engan $on&(s( #ang !e-a&( pa&a pas(en >. Mem+e($an !(n&a$an ses'a( &engan (ns!'$s( &o$!e  9. Mengo+se,as( $ea&aan 'm'm pas(en 7. Men&o$'men!as($an $e-a&(an !ese+'! pa&a om'l(  "elapoan Ins(&en Keselama!anV

43

BAB 3II KESELAMATAN KERA

1.

PENDAHULUAN

HI: / AIDS !ela% men-a&( an*aman glo+al. An*aman pen#e+aan HI: men-a&( le+(% !(ngg( $aena peng(&ap HI: !(&a$ menampa$$an ge-al. Se!(ap %a( (+'an ana$ +e's(a $'ang &a( 1> !a%'n &an 18.000 pen&'&'$ +e's(a 1>  8 !a%'n !e(ne$s( HI:. Da( $esel''%an $as's +a' 2>P !e-a&( &( Negaa  negaa

+e$em+ang

#ang

+el'm

mamp'

men#elenggaa$an

$eg(a!an

penangg'langan #ang mema&a(.  Ang$a peng(&ap HI: &( In&ones(a !e's men(ng$a!) &engan pen(ng$a!an $as's #ang sanga! +ema$na. Le&a$an $as's HI: / AIDS !e-a&( a$(+a! mas'$n#a $as's se*aa langs'ng $e mas#aa$a! melal'( pen&'&'$ m(gan) semen!aa po!ens( pen'laan &(mas#aa$a! *'$'p !(ngg( 3m(saln#a melal'( pe(la$' se$s +e+as !anpa pel(ng&'ng) pela#anan $ese%a!an #ang +el'm aman $aena +el'm &(!e!ap$ann#a $easpa&aan 'm'm &engan +a($) pengg'naan +esama peala!an menem+'s $'l(!  !a!o) !(n&($) &ll4. "en#a$(! Hepa!(!(s  &an @) #ang $e&'an#a po!ens(al 'n!'$ men'la  melal'( !(n&a$an pa&a pela#anan $ese%a!an. Se+aga( (l's!as( &($em'$a$an 44

+a%a men''! &a!a "MI ang$a $esa$(!an %epa!(!(s  &( In&ones(a pa&a pen&ono se+esa 2)0;P pa&a !a%'n 1; &an ang$a $esa$(!an %epa!(!(s @ &(mas#aa$a! men''! pe$(aan JHO a&ala% 2)10P. Ke&'a pen#a$(! (n( se(ng !(&a$ &apa! &($enal( se*aa $l(n(s $aena !(&a$ mem+e($an ge-ala. Dengan m'n*'ln#a pen#e+aan pen#a$(!

!ese+'! &(a!as mempe$'a!

$e(ng(nan 'n!'$ mengem+ang$an &an men-alan$an pose&' #ang +(sa mel(n&'ng( sem'a p(%a$ &a( pen#e+aan (ne$s(. Upa#a

pen*ega%an

pen#e+aan (ne$s( &($enal melal'(  Keaspa&aan Um'm  a!a' Un(,esal "e*a'!(onV #a(!' &(m'la( se-a$ &($enaln#a (ne$s( noso$om(al #ang !e's men-a&( an*aman +ag( "e!'gas Kese%a!anV. Tenaga $ese%a!an se+aga( '-'ng !om+a$ #ang mela#an( &an mela$'$an $on!a$ langs'ng &engan pas(en &alam a$!' 28 -am se*aa !e's mene's !en!'n#a memp'n#a( es($o !epa-an (ne$s() ole% se+a+ (!' !enaga $ese%a!an a-(+ men-aga $ese%a!an &an $eselama!an &a(n#a &a( es($o !e!'la pen#a$(! aga &apa! +e$e-a ma$s(mal. 2.

TUUAN

a. "e!'gas $ese%a!an &(&alam men-alan$an !'gas &an $ea-(+ann#a &apa! mel(n&'ng( &(( sen&(() pas(en &an mas#aa$a! &a( pen#e+aan (ne$s(. +. "e!'gas $ese%a!an &(&alam men-alan$an !'gas &an $ea-(+ann#a memp'n#a( es($o !(ngg( !e(ne$s( pen#a$(! men'la &(l(ng$'ngan !empa! $e-an#a) 'n!'$ meng%(n&a$an papaan !ese+'!) se!(ap pe!'gas %a's meneap$an p(ns(p Un(,esal "e*a'!(onV. &.

TINDAKAN YANG BERESIKO TERPAAN

a. @'*( !angan #ang $'ang +ena. +. "engg'naan sa'ng !angan #ang $'ang !epa!. *. "en'!'pan $em+al( -a'm s'n!($ se*aa !(&a$ aman. &. "em+'angan peala!an !a-am se*aa !(&a$ aman. e. Te%n($ &e$on!am(nas( &an s!e(l(sas( peala!an $'ang !epa!. . *.

"a$!e$ $e+es(%an 'angan #ang +el'm mema&a(.

PRINSIP KESELAMATAN KERA

45

"(ns(p '!ama pose&' Un(,esal "e*a'!(on &alam $a(!an $eselama!an $e-a a&ala% men-aga %(g(ene san(!as( (n&(,(&') %(g(ene san(!as( 'angan &an s!e(l(sas( peala!an. Ke!(ga p(ns(p !ese+'! &(-a+a$an men-a&( > 3l(ma4 $eg(a!an po$o$ #a(!'  a. @'*( !angan g'na men*ega% (ne$s( s(lang +. "ema$a(an ala! pel(n&'ng &(an!aan#a pema$a(an sa'ng !angan g'na men*ega% $on!a$ &engan &aa% se!a *a(an (ne$s( #ang la(n. *. "engelolaan ala! $ese%a!an +e$as pa$a( &. "engelolaan -a'm &an ala! !a-am 'n!'$ men*ega% pel'$aan e. "engelolaan l(m+a% &an san(!as( 'angan.

BAB 3III PENGENDALIAN MUTU

In&($a!o m'!' #ang &(g'na$an &( S'+ ag(an e&a% M'l'! RSGM La&o$g( TNI AL Yos S'&aso (ala% $eleng$apan &o$'men serta informed consent  pa %(ngga pas*a +e&a%. Dalam pela$sanaan (n&($a!o m'!' peng'mp'lan &a!a &(la$'$an se!(ap +'lan &an &(anal(s(s se!(ap !(ga +'lan &an &(lapo$an pa&a T(m M'!' RS &an Kepala ag(an e&a% M'l'!. A&ap'n (n&($a!o m'!' $l(n(s ag(an e&a% M'l'! a&ala% se+aga( +e($'!  1. . N'mea!o

