Paganizam u Teoriji i Praksi - Knjiga 1
March 11, 2017 | Author: kiklama2 | Category: N/A
Short Description
Download Paganizam u Teoriji i Praksi - Knjiga 1...
Description
Iolar PAGANIZAM U TEORIJI I PRAKSI
Knjiga prva
Doktrina paganizma
Zagreb, 2013.
Nakladnik Despot lnfinitus d.o.o. Zagreb, Nadinska 18a
Za nakladnika Zvonimir Despot
Urednik Danijel Tatić
Naslovnica, prijelom i priprema za tisak Melania Marjanović
Tisak Suton d.o.o.
ISBN 978-953-7892-11-1 (cjelina) ISBN 978-953-7892-12-8 (prva knjiga)
CIP zapis dostupan u računalnome katalogu Nacionalne
i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 853516
Internetska stranica za kontakte www.despot-infinitus.com
OPĆI SADRŽAJ Knjiga 1. DOKTRINA PAGANIZMA
Detaljni sa drža j ..............................................................................................................................7
Predgovor
21
.....................................................................................................................................
UVODNA POGLAVLJA
.
.................
1. Što je paganizam?
. ....
.....................
.
...............
. .... . . .. . .. .... . .. 25
. . .. .
.
...........
.
.
..
.
.
.
.
.
.
„.
27
....................................................................................................................
2. Duhovnost, vjera ili religija?
........................................... „ .................. „
3. Vječna "stara vjera" ..........................„
TER MINOLOGIJA I IZVORI . .
.........................„
.
..........................
. . .33 .
..
.........................................................37
.............................................................................
..
.
.......
43
............
4. Terminologija ...........................................................................................................................45 5. Izvori
.........................................................................................................................................
DOKTRINA PAGANIZMA 6. Život, ljubav i radost 7. Red i nered
........................................................................
................................................................................
. ... ..
.
8. Sveopća načela . ...
9. Bog i Božica
.
.....
..............
................
.. . ..
.
.
.
. ..
....
.
..
........
.........
. .. . . .
.
. .. . .. . . . ..
.......
... ...............................
10. Paganski panteon
61
..............................
.
..........
.........................
.
.
.
.
...
..
.
.
.
. . . ..
.....
..
....
.
..
11. Kozmologija i kozmografija„.„.
.
.
. . ..
....
.
..
.
.
..
.
. . ....
.....
.
.
.
.
.
....
. .. .
...
..........
.
.
....
.
................
. .. ... . . . . . ... . . .
...
.
.
.
....
..
„....
.. .
.„„
.. ..
....
.
. ..
.........
. ... .
....
.
.
.......
..
.. .
.
.. 63
.
................
...................„„..
.....
..
.
. . .. . . .
.
.
.
..
...
.
.
.
.
.
.........
72
.
.
..
103
........
.
........... .......................................
....
. . .. . . 78
..........
. ..
..............
.
.
.
. „.„„67
. . ...... .. . .. .....
.......
53
... „ ........
. .130 .
12. Elementi................................................................................................................................140 13. Besmrtna bića u smrtnom svijetu .....................................................................................155 14. Koncepti dobra i zla............................................................................................................169 15. Podrijetlo patnje...................................................................................................................179 16. Život nakon smrti................................................................................................................188
17. Moralna retribucija..............................................................................................................198 18. Paganska etika .....................................................................................................................213 19. Povratak Božice Majke 20. Odnos s božanskim
.......................................................................................
.
.........................................
..
............
.
. . ..
.......
.
.
. ..
........
..
.
..
....
.
.
...............
.....
... . .
.
..
....
251
.270
s
Knjiga 2. MAGIJA I VJEŠTIČARSTVO 21. Odnos s prirodom 22. Vilinski svijet
23. Magija 24. Divinacija 25. Travarstvo 26. Iscjeljivanje 27.
Vještičarstvo
Knjiga 3. OBREDI I SIMBOLI 28. Obredi prijelaza
29. Kolo godine
30.Sabati 31. Ezbati 32. Paganski simboli
Dodaci
6
DETALJNI SADRŽAJ Knjiga 1. Opći sadržaj
.. . . .
.............................
Predgovor . . ... .
� ·· · · · · · · ······· ······ · · ·· · · · · · · ·············.
······· · · · · · · · · · · · ·············· · · · · · · · · ········· · · · ·· · · · ······· ······· · · ············
Detaljni sadržaj .
.
..
.
. . .. ...
...............
.
.
.
.
..............
UVODNA POGLAVLJA
..... . .
.......
1. ŠTO JE PAGANIZAM? Teološki okvir .. . ..
.
.
.....
. .... ........ ... .. .......... ....... .. .... . .. ....... ... ..
.
.
.
...................................
... ..
...................
.
..............
.. . .
... . .
..
.
.........
.
.
.
................
2. DUHO VNOST, VJERA ILI RELIGIJA?
3. VJEČNA "STARA VJERA"
.. . .
.......
...
.
. .. .
....
.
.. .
......
.
.. .
.......................
. .. ...
.
.. .
.
. .. ..
.
.
..........
5
...
7
.21
.
. .25 .
„ 27 ..
30
.....................
. .
....................
..
...................
............
......................
..................„
...
....
. .......................
...........
.................
.
............
.
. ...
.............
..
.....................................................
.. .
....
.
.
.
.............
.
...........
..................
...
.. .. ......... . ..
...
..
.. ... .
...
.
..
..
............................
33
......
.37
.........
Povijesne faze razvoja paganizma ................................................................................................ Podjela paganizma u suvremenom dobu ................................................................................... . TERMINOLOGIJA I IZVORI .
........................................................
.. .
.....................
.
..................
.43
4. TERMINOLOGIJA ... . .. . . . .. .45 Paganizam ................................................................................................................................... .45 Ostali nazivi za paganizam .......................................................................................................47 .............................................
Nazivi narodnih duhovnosti .. . .. ... .... .. .. . . ..
Važniji pojmovi u paganizmu 5. IZVORI
.
.....
.... ..
...
.
Arheološki izvori Mitovi
.
.
.
.
.
.....
..
. .. .
. .. ...
.............
......
.
................
............
.
.
.
.
...........
...............
.... . ..... . ... ... .. . .. .
.
...
.
.
. .. .
....................
. ..
...........
.
.
.
.
....... .. ....
.......
.
.
.................
. ..... ... 48
.........
..
.
. ............... .. ............... ...
.....
.
..........................................................
....... .. .. ........ ..... . ...... ..... ........
.....................................
.
..
. .
..
.
..
.
.
.........
Pisani izvori . .... . .
.
.
...........
.
..
. .. . .
......
........ .. ...
.......
a) Egipat. . .............. b) Indija
... .... .
....
.....
.
.........
.
.
.
.
.................................................
. .. ....... ..
........
.
. . ....
.. .
............
.
..
.........
.
.
. . 53 .
..
..... ........... .... 54
.. . . ..
..
.
..............
.. .
..............
. ..
.............
..
.49
. . .
...........................................................................................................................................
Folklor . . .. .. .
c)
.
.„„.„
............
.55
.
.. ...
55
. .. . 55
.................
.
.
...
... .. .... .......... ... .. ................. .. .. ............. .. ..... .. .... ..... ....... ... .. .......... ..... ...... .56 .
..
.
..........
...........
.
.. .
..............
.
.
..........
.
.
..
.............
................
......................
.
56
.........
Stara Grčka ...............................................................................................................................57
d) Rim .. ... ... .. ....... .... ...... .. ..... ..
.
. ....... . .... .
......
e) Kelti .
.
......................................
.
..
.
. .. . ..
...........
.
.
.
. . ...... .. .... ....... ... ..... .. ....... .. .. .....
....
.
.
. .. . .. .
........
.
.
.
.
.
.........
........
..
.
.
. ..... .. .... . 57
......
... .... ....
.........
.
.
.
...... .. ...57
.........
.
f) Germani .................................................................................................................................... 58 g) Slaveni ..................................................................................................................................... .58
h) Neopaganski izvori ...... .. .. .. .. ............. .... ... .. .... ... .
DOKTRINA PAGANIZMA
.
.
.............
.
7. RED I NERED
. ..
......
.
.. ... .... .....
............................
6. ŽI VOT, LJUBAV I RADOST . .. ..... . ...... ..... .
....
..
...
...... „„ ........... „„ .......... „.
.
.. .
....
... .... . ..
.
............
...
.
.
.
.......
.
. .. . .. .
...........
.
. . ... .. .. .
..
.............
........
... .. ..... .. . .. .. .. .
......
.
.
.
..
.
...
.
.
.
......................
.
..........
.59
. . .... . . 61
.....
. ......... ...
........
.
.
.
..
.
...... ....63
........
. .... .. ..
...........
.
.
.
67
.....
8. S VEOPĆA NAČELA...............................................................................................................72 7
1. Načelo svepovezanosti
.
.......................................................................
............................
.. .
....
72
2. Načelo svijesti .......................................................................................................................... 72 3. Načelo stvaranja ...................................................................................................................... 73 4. Načelo ravnoteže ..................................................................................................................... 73
5. Načelo promjene
...........................................
.
..................................
. .. .
.
....
.............. „„...
.
...... „
74
6. Načelo reda .............................................................................................................................. 75 7. Načelo ljubavi .......................................................................................................................... 75 8. 'Načelo radosti .......................................................................................................................... 75 9. Načelo podudaranja
„„„.........................................
.
...
.
.......
.
................
..
...
.. .
....
. . ..
...
.. ..... .... .
.
...
76
10. Načelo akcije i reakcije .......................................................................................................... 77 11. Načelo najmanjeg napora .................................................................................................... 77 9. BOG I BOŽICA
....... ........................
.
..................................................
.
......................
.
..............
78
Narav Boga i Božice .................................................................................................................... 80 Primame božanske emanacij e ................................................................................................... 81 Sekundarne božanske emanacije .. Usvojena terminologija
.......
...
............
. . ..
.....................
.......
..
....
. . ..
...
.
.....................
.......... . .
.............................................
.. .
.....................................
.
..............
82
. 83 .
Etimološka podrijetlo imenice Bog........................................................................................... 83 BOŽICA ........................................................................................................................................ 85 Božica Majka ................................................................................................................................ 85 Razvoj kulta Božice Majke ......................................................................................................... 85 Simbolika Božice Majke ............................................................................................................. 87 Majka Zemlja ............................................................................................................................... 87 Božica Mjeseca ........ . . . .. . .... .
Trojna Božica
...........
..
.
....
..
.
.
....
.
.
.....
... .......... .... . . . . . .. ..... .
.
.. .
.
.
.
..
....................
.
.
...........
.
.
.
..
.....
...................
... ............... .
.
......
...........
.
.....................
.
............
..... . 88 .
.
88
....................
Razvoj kulta Trojne Božice ......................................................................................................... 89 Simbolika Trojne Božice ............................................................................................................. 90 Djeva
................................
.
...........................................
.
.......
.
.......
.. .
.....................
.. .
......................
90
Majka............................................................................................................................................. 91 Starica ............................................................................................................................................ 91 Tamna Gospa ............................................................................................................................... 92 Odnos s Božicom BOG
...
.
......
. .. ....... .... .
.
.
.....
. . .
............
. .. ............... . .
.
.
...
.
.....
..
..............
. ... . . .
.
..
93
.................
94
...............................................................................................................................................
Rogati Bog
.............................................................................................................................
. . .
....
95
Razvoj kulta Rogatog Boga ........................................................................................................ 95 Simbolika Rogatog Boga ............................................................................................................ 97 Značenje rogova .......................................................................................................................... 97 Kršćanska interpretacija Rogatog Boga ................................................................................... 98 Zeleni . .. . .
.
.
.....
. . . .. .... . ................... .. .. . . . .... .. . . . ....... ...................... . . ..
.
.
.
..
.
.
.
..
.
..
.
.
.
.
.
.
..
.
.
...
. . . .. ..
.
.
......
. ....... 99 .
Otac Nebo ................................................................................................................................... 100 Bog Sunca
...
.
..................................
.
............................................................................................
100
Koncept žrtvovanog i umirućeg Boga .................................................................................... 101 Tamni Gospod ........................................................................................................................... 102 Odnos s Bogom
...
.
102
.....................................................................................................................
ODNOS BOŽICE I BOGA
......
.
...........
.
..
.....
.
.
.........
......................................
. . ..
102
.........................
10. PAGANSKI PANTEON ..................................................................................................... 103 Bogovi i božice ........................................................................................................................... 105 8
Rekonstrukcija indoevropskog panteona 105 GRČKI PANTEON 107 1. Primordijali 107 2. Titani ....................................................................................................................................108 3. Olimpljani 110 4. Ostali bogovi i božice 111 5. Skupna božanstva i mitološka bića . 112 6. Ostala mitološka stvorenja 113 7. Junaci i junakinje 114 RIMSKI PANTEON 116 KELTSKI PANTEON .. . 118 GERMANSKI PANTEON 119 Ostala mitološka bića 121 SLAVENSKI PANTEON 122 Ostala mitološka bića . . 123 VEDSKI PANTEON 124 EGIPATSKI PANTEON 125 MEZOPOTAMSKI PANTEON 126 OSTALI PANTEONI . 127 Hinduizam 127 Šintoizam 128 Budizam 128 Afrika . . . 128 Američki domoroci 128 lnuiti 128 Oceanija 128 VJEŠTIČJI PANTEON . .. 129 Najčešći likovi Božice u vještičjoj tradiciji 129 Najčešći likovi Boga u vještičjoj tradiciji 129 ODNOS S BOGOVIMA I BOŽICAMA 130 ..............................................................................
....................................................................................................................
............................................................................................................................
.„
...............................................................................................................................
...........................................................................................................
.................... ...................................
............................
...................................................................................................
. . . ................. . . . . . .................................... ......................................................
..................................................................................................................
..............................................
.............
. „ ...............................••..............
........................................................................................................
................................................................................................................
..........................................................................................................
......................
...........
...........„ .......••••••••.....••••••••••...•••••.......•..................
.................................................................. ........................................ ........
........................... .................................................................................
................................................................................................
....................................... ..................„ ..
.........„„ ..... „ ..„„ ... „„.... „.„ ..... „..
.................................................................................................................................
....................................................................................................................................
......................................................................................................................................
....
................................... ......................
...................
.......................................................
...................................................................................................................
............................................................................................................................................
........................................................................................................................... ..... . . . . . .
. . ....
............
.
.........................................................................................
.............................................................................
................................................................................
............................ ..... . . . . . ............................................
11. KOZMOLOGIJA I KOZMOGRAFIJA
Vrijeme i entropija "Prije" početka Prapočetak Prvi entiteti - Primordijali Mezopotamski mitovi Egipatski mit Indijski mitovi . Germanski mit Ostali mitovi Kozmografija Mit i obred . . .. Izvanzemaljski život Kozmologija i neopaganizam
130
..............................................................................
132
.....................................................................................................................
133
...........................................................................................................................
134
..................................................................................................................................
.......................................................................................................
135
135
...............................................................................................................
135
................................................................................ . . . . . .........................................
............................
.
............................ „ ....................................................
136
............
...........................................................................................................................
136
137
..............................................................................................................................
.
..........................................................................................................
.........
..
...........
.
.
..............
.
..................... „ .................
.
....
.
................
138
...................
139
.........................
139
.................................................................................................................
139
..................................................................................................
12. ELEMENTl Evolucija tvari
.
............
.
.......... „ ....
.
.......................... „ ....................................
140
............ ................
141
............................................................................................................................
9
ZRAK . . . .. . . .. . 142 Korespondencije . . . . 142 VATRA . . 143 Korespondencije . . .. . . . 144 VODA . . . .. . . 145 Korespondencije .. ... 145 ZEMLJA . 146 . . . 147 Korespondencije . ELEMENTA Ll............................................................................................................................148 OSTALE KORESPONDENCIJE . . 149 PETI ELEMENT . . . . 150 151 ČOVJEK I ELEMENTI.„ Ljudsko tijelo i elementi . . . . 151 Energetsko tijelo i elementi ......................................................................................................153 Ljudska narav i elementi . 154 Razvijanje odnosa s elementima .. . 155 SRODNI SUSTAVI . . . .. . .. .. 155 .......
............
..........
............
...................
.
.....................
............................
............................................................
....................
...........
.........................................
.....
.
.
..........
........
...........
.........
............
.......
......
.
.........
..................................
..............................................
...................................................................
....
.......
.
.
.......
....................„„„...„.„„, „„.„„„.„„.„„„„
...........................
............................................
................................................
..........
..............
............
.
.........
..............
.........„.... „
...............................................................
.....................................................................................
...............................................................
............................
.......................................................................
.......„.„„„ ... „ ...„„.„ ......................
......
......
...........
...........
..........
.........................................
..„ ......„.„„.„ ...„„„.„„...„.„„„.„„.„„.„.„„„.„„„.„„.„„.„„.„„„........„..
...............................
......„„„........„..
................
..................
..
................
.................................................................................
............
......
....................................
.
............
..................
.........„.„ ........„„„„.„.„„„.„„„.„.„„„.„„„.
.............................
13. BESMRTNA BIĆA U SMRTNOME SVIJETU Smisao postojanja .. . . . SMRTNI SVIJET .. .. . . BESMRTNA BIĆA . . a) Duša i duh u zapadnim religij ama b) Duša i duh u istočnim religijama . . c) Duša i duh u paganizmu . SLOJEVI IDENTITETA . . . 1. duhovno tij elo 2. materijalno tijelo . . a) suptilno tijelo .. . . .
.
...........
..
.
..............
.
.......
155 „.156 157 . . 159 159 160 . . 161 . 162 . 162 . . . 162 . 162 164 .... . 166 166 . . 167 .. 168
.................................................................
................
.....
.
.
......
.
.
.
..............
..........„
..................................„.............„.............„„..........
............................
.
..............
..............................................
.
..
........................................................................
.........
.
.............
..
............
„.„„.„„„.„.„„„.„„.„„.„...„„„........„ .............................
..
....
.
.......„„„....„.„„...„„„„ ....„„„.„„„„„„„„..„„„„„.„„.„
.
.......................................................
....................
..............
...........
...
..........
.
.
.
..............
.
........
.........
.
..............
.„.„„„.„„.„.„„„.„„ ........ „ ........................................................
...........
.........
.......
.............
b) energetsko tijelo c) grubo tijelo OSTALI SUSTAVI . PODRIJETLO ČOVJEKA BIĆA U SVEMIRU
.
..........................................
.............
...........
........................
.
..
..........„............. ..........„..
.
.
........
...............
.
...
......
............„..
............
...........
.
.....
.......
....
....
................
....................................................................................................................
.„.„„.„.....„.„.......„...........................................
......
..........................
.
. .
............................
..
.. .
.......
.
..................................................
14. KONCEPTI DOBRA I ZLA
.
....
.
. ..
...........
.
....
.
.....................
.
.............
..............
„„...
.........................................
.. „.„„„.„„.„.„..„.„„„.„.„„.......„
..........................
................
......
...............
.
.....................
......................
....................................................
...................
.
.
..........
..........................
.
.............
.
. .
................
...........
..
........
.
........
..........
.................................
....
...
. .
...........
..
169 170 . 170 . 171 172 172 173 174 174 . 174 176 176 176
„„......
..........................................
.............................................
.........
.........
....
.......................
.
...........
.
..............
.
...
.......
....................
. .
.............
..
..........„ ...
....................................
...................
..........
.........
.............
........................„ ........„........„„........„.„.....„„„.„...„„„..„„„„„
....... „.........
................
.
.........................................
KONCEPT DOBRA I ZLA U PAGANIZMU . . Etika i estetika . . . Imanentna božanstvenost . Svjetlost i tama . .. . .. Život u ravnoteži . . . .. . Mitovi o podrijetlu zla .. . KONCEPT DOBRA I ZLA U ZAPADNIM RELIGIJAMA Kršćansko tumačenje izvora zla . . . Sotona . . . . . . Zmija ....................
..
.........................................................
.
..
.
.
..........................
...„.......„„....„.„„„......„„„.„„„„.„.„„.„„„..
.......
..............
........
.
..................
................
.....
...........................................................................................................................................
Teodicej a
.„„„.„„„.„.„„.„„„„.„.„„.„.....„.„.......„........................................................................
KONCEPT DOBRA I ZLA U ISTOČNIM RELIGIJAMA.„„„ 10
..„...„„„.„.„„ ..... „„„......„......
POVRATAK U RAVNOTEŽU .................................................................................................178 Problem božanske intervencije................................................................................................178 Pravi neprijatelj..........................................................................................................................179 15. PODRIJETLO PATNJE........................................................................................................179 Trud ili patnja?...........................................................................................................................181 Funkcija patnje...........................................................................................................................182 Funkcija bola ..............................................................................................................................182 Bol i užitak .................................................................................................................................183 Zdravlje i bolest .........................................................................................................................183 Odgovor na patnje ....................................................................................................................184 PATNJE U ZAPADNIM RELIGIJAMA..................................................................................185 Problem grijeha .........................................................................................................................185 Problem otkupljenja i spasenja................................................................................................186 PATNJE U IS TOČNIM RELIGIJAMA ...„„.......„.„.„.„„„„.„„.„.„„„.„„...„............................187 16. ŽIVOT NAKON SMRTI..................................................................................................... 188 Evolucija duha ...........................................................................................................................189 Zagrobni život ......................................................................................„„.......„„„„.„.„„.„„„.„190 Reinkarnacija..............................................................................................................................190 Ljetna zemlja ..............................................................................................................................191 Duhovi i preci . . .
............
.. .
............
.. .
....
.
.........
. .. . .... .
.
.
. .. . . . ..
.........
.
.
.
..
.
........
. . .. ..
.
193
........................„ ..
Veo ...„„.„„.„„.„„„.„„„„„„„.„„„„„„.„...„„.„„.....„.„....„............................................................193 Zadnja inkarnacija ..................................................................................................................... 194 Sjećanje na prošle živote...........................................................................................................195 Reinkarnacija i psi-fenomeni
............
. . .. . .
.
.
.........
.... . . . . ..
.
.
..
.. .. . . . ...
......
.
.
.
.
..
....
. .. .... . .... ...... ... . 195 .
.
.
.
..
.
.
ZAGROBNI ŽIVOT U ZAPADNIM RELIGIJAMA.„„„.„„.„„.„„.„„„„„„.„„„.„..........„....196 Kršćanstvo i reinkarnacija ........................................................................................................ 197 ZAGROBNI ŽIVOT U IS TOČNIM RELIGIJAMA ............................................................... 197 17. MORALNA RETRIBUCIJA.
...
.............................„
„„.„....„„„„„„.„„„.„.„„„.„„.„198
.............
Stupanj uvjetovanosti ..„„.........................................................................................................199 Karman
200
.......................................................................................................................................
Nesvjesno postupanje ...............................................................................................................201 Vrste karmana ............................................................................................................................202 Faze karmanskih reakcija ......................................................................................................... 203 Namjera ......................................................................................................................................204 Karman i etičke dileme.............................................................................................................206 Suđenice ..................................................„.................................................................................207 Trostruka reakcija?
.
..................................„ ........................................
.
..... „ ...........
..............
.
.....
208
Karman u istočnim religijama .................................................................................................208 Karman u zapadnim religijama ......................................................................„........„„„„...„ .209 Želja i nevezanost........„............„.„
.........„„„.„„
...........„„„.„„
....„„„.„„„„
....„.„„
....210
..„ ....„.„„
18. PAGANSKA ETIKA............................................................................................................213 Sloboda .......................................................................................................................................214 Relativna sloboda .....................................................................................................„...............215 Zlatno pravilo ............................................................................................................................216 11
3. Koncentracija .........................................................................................................................283 4. Povlačenje osjetila .................................................................................................................284 5. Zamišljanje ...........................„................................................„..............................................285 6. Meditacija ...............................................................................................................................286 Duhovni aspekti meditacije „.„„„„.......................„..„„..................„„„„....„..............„.....„..„286 Induciranje u stanje meditacije ..„„.„.„„.„....................„.„„.„...................„„„„„.„„„„„.........287 a) opuštanje ili relaksacija „.„„.„„.„„.„„„.„.„„.„„....„„.„„„.„„.„„.„.„„„„.„.„„.„„„„„„„.„„„287 b) potpuno disanje .„„„„„„.„.„.„„.„„.„„„.„„.„„.„„„„„„„„.„„„„„„.„„.„„.„.„„„.„„„.„.„„„.„287 c) zvučno induciranje u meditaciju ...„..................................„.„„..........................................288 - binauralni zvuk „„„„............................„„.„„.„„„.............................„„„...„.„„.„„.................288 - izokroni zvuk ............„.......„„„..„„„.„.„„.„„.„„..............„.....„.„„.„......................................288 7. Trans
289
........................................................................................................................................
Duhovni aspekti transa „..„„.„.„„„.„.„„„.„„ ........................„.„„.„„„.„„„.„.„„„.„„....„„„.„„289 Induciranje u stanje transa.„„„„„„.„„.„„.„„.„.........„..„„.„„„„„„.„„„„.„.„.„„„„.„ ..„.......„„291 a) meditacija ...............................................................................................................................291 b) jednoličan ritam „.„„„.„„„.„...„.„„.„„„..„„.„„„„..„„„.„„.„„.„„.„„.„„„.„.„„.„„„„„„„.„„„291 - bubnjanje ..................................................................................................................................292 - pojanje.....................................„................................................................................................292 c) psihoaktivne tvari „„„„.„„....„„„.„„...„.„„.„„.„„„...............„...„„„.....................................292 8. Ekstaza „.„.„„.„.„.„.„„.„„.„„.„„.„.„.„..„„.„.„„„.„„..„„.„„„.„„.„„.„„„.„.„...„„.„„„„„„„„.„293 Zdravstveni aspekti umnih devocijskih formi.......„..„„.„„„„„„................„...„„„„.„.„„„.„293 GOVORNE DEVOCIJSKE FORME ..„..„....„„„.„„................„.„„„.„„...................„.„„„„„.„294 1. Blagoslov ..............................„ .................................................................................„ .............294 2. Molitva....................................................................................................................................294 Upute za kvalitetnu molitvu ...............„„.„„„.....................„„„....................„„„.„„„.„..........296 a) obraćanje Božanstvu..............................................................................................„ .............296 b) slavljenje Božanstva.„.„„„.„.„„.„„.„„„.„„.„„.„„„„„„.„„.„„.„„.„.„„„„..„„„.„„„„„.„„„.„.296 c) slavljenje prirode .......„.....„„.........................„.......„ .............................................................296 d) izjava.....................................„................................................................................................296 e) priznanje .................................................................................................................................297
f) molba.......................................................................................................................................297 g) zahvaljivanje ..........................................................................................................................298 h) blagoslov ................................................................................................................................298 i) potvrda ...............„..„„„.„„.„„............„„„„„.„.„„..............„„„...„...................„„„.„.„„.„„„..298 Posebnosti paganske molitve „„.„„.„„.„„.„„.„„.„„„„„„„.„„„„„„„.„„.„.„„„.„„.„„.„„.„„.„.299 3. Mantra..„.................................................................................................................................301 Duhovni aspekti mantre .„.....................„.„„...„„„..................„.„.„.....................„„„.„„„.„„.303 4. Zaziv .......................................................................................................................................304 5. Priziv ili evokacija .„„.„„„„.„.„„.„„.„„„„„„„„.„„„„„.„„„.„„.„.„„„.„..........„.„.„„.„„.„„„.305 6. Uziv ili invokacija..................................................................................................................305 7. Manje govorne devocijske forme ...........„.„„„„„„.„.....„„„„..„„„.„...„.„„„„.„„.„.„„.„„„.306 SLOŽENE DEVOCIJSKE FORME .„.......................................................................................306 1. Glazba .....................................................................................................................................306 2. Zavjet .....................................................„...............................„..............................................307 3. Pojanje ......................................................................................................................„.............308 4. Gesta........................................................................................................................................309 a) pozdravne geste „„„„„„„.„„„„„„.„„„.„.„„.„„.„„.„.„„„.„„.........„„„...................„„„.„.„...310 b) geste za blagoslove „„.„„.„...„„.„...„„„.„.„„.„„.„.„„.„„.„„„.„„.„.„„„„„„„.„„„.„.„„.„„„„310 13
c) geste za slavljenje Boga i Božice.............................„.„.....„„.„.„„.„....................................310 d) geste za prizivanje Boga i Božice„ „ „ ..„„........311 e) geste za prizivanje elemenata.........„„.„................................... „......................................... 311 - geste elemenata .„„...„„.„„„„„„.„„„„.„.„„.„.„„„.„.„„.„„„.„.„„.„„.„.„„„.„.„..„.„„.„...........311 - geste alkemijskih simbola elemenata ................................................................................... 311 - geste pentagrama ....................................................................................................................311 f) magijske geste .............................................................................................„ ... 312 Geste u drugim tradicijama „„...„..............„.„„.„„.„„„.„.„.„„„„..„„.„„„.„„.„„.„„.„.„„„„„„312 5. Blagoslov obroka ...................................................................................................................313 6. Kađenje ...................................................................................................................................313 7. Pomazanje ......„...............................................................................„„...................„„„..........314 8. Samoblagoslov. . . . .. . . . . . .. .. . . . . 315 9. Posvećenje ..............................................................................................................................316 10. Petostruki poljubac „...................................317 OBRED 317 Filozofsko značenje obreda......................................................................................................318 Antropološko značenje obreda 319 Ezoterijsko i magijska značenje obreda . 319 Duhovno i religijsko značenje obreda 319 Psihološka značenje obreda .....................................................................................................320 Vrste obreda ...............................................................................................................................320 1. devocijski obredi ........................................................................................„..................„...320 2. redovni obredi .. . . . . 320 3. obredi prijelaza „„„„.„„.„.„„„.„.„„„.„„.„.......................„.............„.„„...„...........................320 4. magijski obredi ......................................................................................................................321 STRUKTURA OBREDA ...........................................................................................................321 PRIPREMNE RADNJE .............................................................................................................321 1. Priprema obreda....................................................................................................................321 2. Priprema prostora za obred.............................................................................................„ 322 3. Samop roči šćenje ....................................................................................................................322 IZVOĐENJE OBREDA .............................................................................................................323 1. PROČIŠĆAVANJE„.„„.„.„„„„„„„.„„.„„„.„„.„.„„.„„.„„.„.„„...„...............„„......„„...........323 a) pročišćavanje metlom . 323 b) kađenje ...................................................................................................................................323 c) pojanje . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . .. 324 d) bubnjanje ...............................................................................................................................324 e) škropljenje ..............................................................................................................................32 4 f) zvonjenje ................................................................................................................................. 324 g) ostale metode pročišćavanja „.„„......„..........................................................„„„.„„324 Blagoslivljanje oltara i pribora „„........„„.„........„„..........„.........„„.„..................................... 325 2. URAVNOTEŽENJE ENERGIJE .............................................................„............................325 a) usredištenje ............................................................................................................................325 b) prizemljenje . . .. .325 c) usklađivanje energija . . ... . 328 3. STVARANJE POSVEĆENOG PROSTORA .......................................................................328 1. Podizanje kruga .....................................................................................................................328 Simbolika kruga . 328 Funkcije kruga ...................„......................................................................................................329 ............. „.„........
..... „...........
........„.„„.„„„„
...............„.„„
.
..........
..
...................
.
..
..............
.
..
.
.
.
.
....
.........
............
...................
....... „„.„........„................................................
........................................................................................................................................
................ ...............................„„............................................
...........
.....................................................................
....................................................................................
„
.....................................
.
....
.......................
............................ „ ...........
.......
..
..............................................................................
..
.
...........
....
.
..
..
.
....
.
.
.
............
.......
........
..
..
.
..
.
.
..
.
............................
...........
...
....
..
..
.
.......
...........
...........................
...
...........................................................
............
....
.
.
..
.............
.................................................................................................
14
...................
...............................................................................
......................
Ezoterijska (magijska) simbolika kruga
.... .
......
.
.........
.. .
·: ....
....
....
...
..........
..............
.. .
..............
329
Dimenzije kruga ........................................................................................................................329 Iscrtavanje kruga
.....
.
.......
330
........................................
330
..............................................................................
Položaj oltara u krugu .....
........ .. . .
.........
.
.
..
. .......
...
.
... .
.........
..
. ... . . ..
..
.
.........
..... .. .
. ..
.........
.
Metode podizanja kruga ..........................................................................................................330 a) podizanje kruga štapićem ili bodežom b) lanac energije c) ples
.. ....
........
.
...... .
.....
.
..........
........
.........................................................................
.
.........
.. .... .
.......
.
.
. .. ..
...........
.
.
....
.
....
..........
.
.
.
.........
..... .. .. .
.
. ..
.........
.
........
. . ........ ..
.... . ..
...............
.
.
....
.
.
.......
. 331
....
.
........331
.
...............................................
331
Nepovredivost kruga................................................................................................................332 2. Prizivanje elemenata.............................................................................................................332
Prizivanje drugih entiteta
. ..
.............
4. GLAVNI DIO OBREDA 1. Izjava svrhe ......... . ..
.
....
..
.
....
.
..... .
.............
.
.
......
.......
........ . .
..............
. .............. . .. 333 .
.
.
.
334
.......................................................................................................
............ . .. . .
..........
.
.
..
.
.. .... .
........
.
.
..............
. ......... .. . .
.
.
...................
.........334
2. Objava Svjetla Avalona .........................................................................................................334 3. Zazivanje
..
.....................................................................................
Zaziv Božice .............. .. . . .
.
.
................ . .
....
.
.
.....
.
.......
......
.
..........
.
.
.........
.
...
......... . .
....
.
..
335
........
....................................................
335
Zaziv Boga ..................................................................................................................................336 4. Prizivanje ................................................................................................................................337
Priziv Božice Priziv Boga 5. Rad
....... ..
.............................................
....... .
..........
.............
.
....... . ..
..............
............
........... . . ............. ..................... .... . . ...337
.......
..
.
......
.
.....
...............
... . . .
.
........
. .
......
..
.
.
.... .
.............
..............
.
.
.
....
...........
.
.................
...................
.. .
..............
.
.
...
.
.
.
.
337
..............
... 338
....................
.
6. Uzivanje ..................................................................................................................................338
a) samostalno uzivanje b) Spuštanje Mjeseca .
340
.............................................................................................................
....... . .
..........
.
..
....... .
........
.
.... .
.........
.
............
...
..............
.. .
..
................
........
340
c) Spuštanje Sunca .....................................................................................................................341 7. Dizanje energije .....................................................................................................................341
Stožac moći.
.
................................................................ ......................
. .. .
..................
.
.
....342
.............
a) mentalna metoda ..................................................................................................................343 b) neverbalna metoda ...... . .
............
. ... . .
..
............
..... . ..
.........
... . .. .
.
.........
..... . .
...
.
. .........
........
.
343
.......
c) verbalna metoda....................................................................................................................343 d) glazbena metoda
...........................................................................
e) seksualna metoda
................
.
..
.......
.
. .......... . . . .. ....343
....
.
.
.
.
.
.
.
................................
Standardna metoda dizanja Stošca moći
..
.........
.
343
...............................................................
.. .
...........
.
.
.......
. .
........
..
....
.............
344
...............
8. Veliki obred ............................................................................................................................344 9. Blagoslov hrane i pića ... .. .
.
. . .
....
.............
.............
..
..
........
Blagoslov hrane i pića u neopaganskoj duhovnosti
. . ..
345
...................................................
.. .
.............
..
..
...........
.
348
............................
Metode blagoslova hrane i pića ..............................................................................................349 a) Standardni blagoslov hrane i pića . .
b) Ponuda Božanstvu
.
Hrana Piće
........ .
....
.
.......... . .
........ .
.......
.
........
....... . . .
........................................................................
c) Stožac moći i blagoslov hrane Zdravica.. ..
.....
........ ..
.........
.
......
...........
...... . .
........
..
..
.
.................................................
.. . .
.............
.
. ..... .
......
.
.
... . ..
...............
.
.
...
.
.........
.
.
..
........ . .
.........
.
.
..
.... .
...............
. .. . . .
.......
..
..... .
.....
....
...........
.. . .
.
.
.
349
........
.......349
...........
.. .
.............
.
350
..........
...
................
350
.............
...... .... ............. .. ...................... ......350 .
..
..
..
..
351
..............................................................................................................................................
5. ZAVRŠNI DIO OBREDA... .. .
1. Zahvala ....... . .
.
..........
......
.
...
....
..
...........
.. ...... . .
.
.
.. . .
.............
.......
........ . . .
.
.
.
........
.. .
......... .
....
.
.............
.
.......
.......... .
.....
.
....
.
351
..............................
...........
.
....
..........351
.....
2. Otpuštanje elemenata ...........................................................................................................352
Otpuštanje drugih entiteta 3. Uzemljenje .. .
............
..
. ....
..............................................................................
..
............
.
..
.............
.
......................................
.
.
.....
........353
.....
353
........................................
15
4. Otpuštanje kruga NAKON OBREDA
...................................................................................................................
...........
.
...............................................
.
.......
.
....
.
.....................
.
354 355
.....................
SHEMA OBREDA .....................................................................................................................355 Standardni paganski obred POSVEĆENI PROSTOR
.....................................................................................................
.
.....................
Svetište
.
.
......
356 357
...........................................
..............................................................................................
Kućno svetište Hram
..
................................
.
357
.........................................
358
............................................................................................................................
360
...........................................................................................................................................
...................
.
.
.....................................
.
.
Neopaganski hram Krug kao hram
..........
.
Uređenje hramske prostorije Posvećenje hrama OLTAR
................................
Dimenzije oltara Zone oltara
........................................................
.
.............
...........................
..........................
361
....................................................
361
.
......................
.
..............
.
.
.
.
........................
...................
....
.
....
.
.
.
...........
. .
.........
.
....................
................................
......................
.
.
.
OBREDNI PRIBOR .. . OLTARSKI PRIBOR
362
.
363
364
...................
.......
.
365
.............
....
.
.
.................
..
365
.
..
...........
....
.
......
............
365
.................................
366
.........
.
.
......
. .. .
.
.
...................
....
.. .
366
...................
....................................................................................„ ..
............................................
.
................................
366
.
....................................
367
368
...................................................................................................................................
2. Slike i kipovi 3. Svijeće
.
..................................................................................................................................
..........................................................
1. Stolnjak
...................
......................
...................................................................................................
..............................................................................
a) materijal
.
.........
......................................................................................................................
Izrada i oblik oltara b) oblik
................................
..........
.
................................................
.. .
..
............
.
.......
. .. . .
.
..
...........
...
. . ..
368
............
370
......................................................................................................................................
a) svijeća elementa vatre.„„
.....................................................370
............„„.„„„................. „„„.„
b) svijeće četiriju elemenata
.......................................................
.
........
.
.....
.
.
.....................
....
.
...
370
c) svijeće Boga i Božice .............................................................................................................371 d) svijeće Trojne Božice e) svijeća Avalona
f)
posvećenje
......
..............................
.
................................
.
...............................................
.............................................................................................................................
g) svijeće u magiji
................................................
h) svijeće u meditaciji. Svijećnjak
371
.„.„.„„„..„„„„.„.„.„„.„„.„„.„„.„„.„.„„„.„.„„.„„„.„„„.....„ .. „„..........
.
.
............
.
..... . .
.. .
....
.
....
.
..
......
.
...............
371
.372
.
372
...........
372
..............„„„.............. „„„.. „„.„„..... „.„.„„.„„„..„„„„.„„„„„..„„.„.„.„„
....................................................................................................................................
372 372
Gasilica
........................................................................................................................................
4. Kadi
.......................................................................................
a) predstavljanje elementa zraka b) pročišćavanje c) posvećenje
.
372
.................................................
373
........ „.„.„.„..........................„ .............................................
................................................................................................................
.
.......................................
d) žrtvena ponuda
373
........
..
................................
.
......... ...............................................
e) kađenje u magiji
.
.
373
...................................................
.................
.
.........
.
..
......
.
....
.. . .
. 373
............
..
373
„„„.„„„„„„„.„.„„.„„.„„.„„„„„„.„„„.„....„„„„.„„.„.„.„„„„„„„„......„„.„.
374
Kadionica
....................................................................................................................................
Turibul
.
.......................................................
5. Posuda s vodom
.. . .
....
.
.
374
................................................................................
.
..................................
...............................„„.............„.„„„.„„...„„„
3 75
a) predstavljanje elementa vode„„
375
b) ponuda božanstvima
375
.........„„„.„„„„„.„.................. „„„ .. „........... „..„ ................
............................................................................................................
c) škropljenje i posvećenje d) voda u magiji
6. Posuda sa solju
......................................
. .. . .
.
......................
.. .
....
..
.
..........................
.. . . .
..........
.
..
.
.
....................
.
............
.
...........
........
375 375
....375
......„.„„.„„.„„.„.„„....„„„„„.„„„„„.„„„.. „.„„...„„„.„„.„„„„...„„„„„.„.„
7. Ručno zvono ili zvonce 16
.
.................
................................
376
.........„ .............................................................................................
a) najavljivanje cjelina obreda b) pročišćavanje
.................................................................................................
.........................................................................................................................
c) podizanje i otpuštanje kruga
.
...........................................................................................
d) prizivanje božanstava i elemenata e) uzemljenje
377
...
377
.....................................................................................
377
..............................................................................................................................
f) predstavljanje elementa zraka ili vode g) zvonce u magiji
.
.......................
377
.......................................................
377
.....................................................................................................................
h) zvonce u meditaciji. . . .
i) zvonce za zaštitu . ..
Zvončići ili praporci 8. Pero
376 376
.
..
..
.
. .
.....
..
.
....................................
...
..
.....
.
..........................................
.
.
. .. .
....
..
....
.
..
.
......
....
. . . .. . ..
..
.
.
.
.....
377
......................
. ..
..................................
..
.
378
.....
378
..................................................................................................................
378
..........................................................................................................................................
a) predstavljanje elementa zraka ............................................................................................379 b) dodatni pribor za kađenje c) pero u magiji . .
. .
........................
9. Posude za ponudu .
- šibice ili upaljač - kompas . . ..
.
....
....
. ..
.......
.
.......
.
.
.
..
.........
MAGIJSKI PRIBOR
. ..
.........................
..
.
...
..
.............
Izrada štapića
.
.
...
.
....
.....
. ..
.......
.......
.................
..
.
.
.
.. .
.
.............................
...........
.
.......
.
.
......
..
......
...
..
..
.
.
....
.
.379
........................
.........................
..............
.
..................................
380
.
.
............
..
. .
......
..
381
.
...............................
.................
.
381
................
381
...........................................
.
......................
.
....................
.. .
..........
.
. . .
........
..
.
..
. ..
....
..
.
381
. 381
.....................
..
382
.
..................................
....................
...
.............
.......................................................
.
. .
......
.
.
380
.............
..................................
.
..................................................................................
.................
.380
.............................
. .
.
379
...................
.. .
...............................................
........................
..........................................
Ukrašavanje štapića
.
..................
..
. .
.
.
..............................................................
..
.
..................................
..............................................................
.
....
..
. .
..
a) PRIMARNI MAGIJSKI PRIBOR 1. Štapić
...
.. . . .. . .
....
...........................................
.
- aparat za gašenje požara - CD player .. .
.
...................
...............................
......
...........
.
.
.
...........
..
.. .
......
.......................
10. Ostali oltarski pribor
- boca s vodom
.
.........
. .
...........
..
383
...............................
.............................................................
.
................................
......
.. .
.
......................
..
.....
.
383
. 384
......
.
a) bojenje .....................................................................................................................................384 b) postavljanje kristala c) urezivanje simbola d) umatanje drške . Funkcije štapića
.
.............................
.
..........................
.
.......
.
...................
.
c) štapić u magiji
........
..
.. .
.
...........
..................
.
.
.
.....................
.
.
.
.........
.
.
......
.
....
.
.
..
..
.
.......
.. . . . ....
.....
..
...
.
. 385
.
......
... . .
...
.
..
.
. .. .
.
.
. .. ..
...
..
.
.. . .
.........
.
..
..
.
...................
.. .
.
...
.
...................
.
.......
.
b) simbol plodnosti
385
..
...
..............
385
.
...........
385
...............
386
...............................
.
.
........................
.
..
.......
.
.
.
...........
....
.
....
.
.
. .. . . .
....
.
.
..
.
..
....
.
.
..............
.
......
387
. . 388 .
.
....
388
.................................................................
.
...........................................................
......
.
....
.
.
....................
..
........
.....................
.
388
.............
.
.........
...
...............................................................................................................
.
.
.
......
388
.
.....................................................
.......
.
„„ .........„„ ...„„ ......„.......................„.„ .......... „ ........ „„.„„„„„„„„„..„„
.
.
. 385
.....................
.................
...............................................
..
385
.....
. 386
...................................
d) bodež u magiji. . . . .. .
4. Plitica
.....
.
....................................................................................
...................................
) kalež u magiji
.
.. .
.
...
......................................................
c) simbol plodnosti
c
.
.
..............
...........................
.. .
a) prizivanje i uzivanje
a) ponuda pića
.
.............
.
.
........................................................................................„....
b) podizanje kruga
Funkcije kaleža
.
.
......................................
Izgled kaleža
.
....
....................................................................
Izgled, dimenzije i izrada bodeža
....
....
.. ..... . . ............ .....
...
2. Bodež
3. Kalež
.
......................................................
....................................................
.
a) prizivanje i uzivanje .. . ..
.
....
.
............................................
b) podizanje kruga
Funkcije bodeža
...
388
388 389
........................................................................
................................................
. . ..
389
..............................................................
389
...................................................................................................................
. .
..............
..
..
....
.
.
.....................
....................................
.
.
.....
.......................................................
.
.
.
..
.......„.......................„.....
.............
.
.
..
... „ ..
.
...
..........................................
.
.
390
......
......
..................................................................................................
390 390 17
Izgled plitice...............................................................................................................................391 Funkcije plitice........................................................................................................................ „.391 a) ponuda hrane
39 1
.„„„.„„„.„„.„„.„„.„„„.„.„„„„.„„„„„„„.„„„„„„„.„„„.„„.„„.„„.„„.„„„.„„„.
b) posvećenje pribora.............................................................................................................„.391 c) zaštita oltara i kruga
„
„„„„„„„„.„.„.....„„.„„„„„„„„„.„„„„..............................
d) prizivanje božanstava i elemenata e) uzivanje božanstava f) plitica u magiji . „„.„.„„„„
391
„„„.„„„„„.
39 1 392
„„„„„.„„„„„.„„.„„„„.„„„.„„.„.„„„.„„.„„.„.„„„.„„„.
„.„.„„.„„„.„„„.„.„„.„„„„„„.„„„„„.„.„„.„„„.„.„„„„..„„„.„„.„.„„„.„.
„.
.
„
..„„„„.„.„„„.„„.„.„ .............. „.„„„.„.„„.„...
.
„„
392
„„.„„.„„.„„.„.
b) SEKUNDARNI MAGIJSKI PRIBOR„„„.„„„„„„„„„.„„.„.„„„.„„„„„„.„„.„.„„„„„.„.„„„392 1. Metla .......................................................................................................................................392 Vještičji let na metli
393
„„„ .„„„ .„„ .„„ .„„„.„ .„„ .„„„ .„„„...„.„„ ... „.„„„„. „„. „. „„„. „„„. „„..„„„„„
Izrada metle ...............................................................................................................................395 Funkcije metle............................................................................................................................396 a) pročišćavanje .........................................................................................................................396 b) zaštita
.
.......................................................................
..
..........
.
.
....
.
...........
396
................................
c) simbol plodnosti....................................................................................................................396 2. Kotao
.„.396
„„„. „„„.„„.„.„„„„.„„..„„„ .„„„. „ .„„ .„„„„. „„. „„„.„„. „ ... „ .„„„ ..„„„„ .„ .„..„ .„„ .„„„
Izgled kotla.................................................................................................................................399 Funkcije kotla........................................................„...................................................................399 a) žarišna točka energije
399
.„„.„..„.„„„„„„„„„.„„„„„„.„„„.„„.„.„„„„„„„„„„.„„„„„„„„.„„„„.
b) pripremanje hrane i pića za ponudu
399
„„„„„„„„.„„„„.„„„„„„„„„„„„„„„„„„.„„ ... „.„„.„.
c) simbol plodnosti....................................................................................................................400 d) kotao u magiji
„
.„.„„
„„
.„„.„„.
.
.„„
..400
„ „...„.„„.„. .„.„„„„.„„.„.„„„„.„„..„„„.„„.„„.„„„.„„.„„
3. Srpasti nožić...................................................... „ ................................................................„.400 Izgled srpastoga nožića.
.401
„. „„„.„„.„„.„.„„„„.„„„„„„.„„„ .„. „„„„„.„„.„„.„„.„„„„ „„„.„„ ..„ „
Funkcije srpastog nožića
.401
„„„.„„„.„„„„.„.„.„„„„„„„„„.„„.„.„„„.„„.„„.„„„.„„.„. „„„„.„„„„
4. Štap
401
..........................................................................................................................................
Izrada štapa................................................................................................................................402 Funkcije štapa ............................................................................................................................402 a) prizivanje i uzivanje b) podizanje kruga „.
c) označavanje kruga d) simbol Boga
..402
„„.„.„„„.„„.„„.„„.„„„.„„.„„.„„„.„„.„.„„„„.„„.„„.„„„.„.„„„.„„.„„
..402
„„.„„ ...„„. „„ .„„„. „„„. „„.„ .„„.„„„. „„ .„ .„„„„„. „„. „.„„„.„„.„„„.„„„.„
402
„„„„„„.„.„„„.„„.„.„„.„„„.„„.„„.„„„„„„„„„.„....„„„„.„.„..„ ... „.„„„.„.
..402
„„.„„.„„.„„„„.„.„... „„„.„„.„„.„„„„„„„.„„„.„.„„„„.„„„.„„.„„„.„.„„„.„.„„„
e) simbol plodnosti
.402
„„„„„.„„.„„.„„.„„.„„.„„„.„„.„„.„„„.„„.„.„„„„.„„.„„.„„„.„.„„„.„„.„„.
f) zaštita oltara i kruga g) zamjena za oltar
..402
.„.„„„.„„„.„„.„„„.„„.„„.„„„.„.„„.„„„„„.„.„„„.„.„.„„„.„„.„„.„„„„.„„„
h) simbol starješinstva
k) štap u magiji
402
„.„„„.„„.„„„„.„.„„„.„„„.„.„„.„„„.„.„„„.„„„.„.„„„„.„„.„.„„„„.„„„„
i) pomagalo u hodanju j) štap kao stijeg
402
„„.„„.„„.„„„.„.„„„.„„„.„.„.„„„„.„„.„„„.„„.„.„„„.„.„„„.„„„.„„„.„„
.403
.„„.„.„„„.„„„„„„„„.„„„„„„„„„.„„„„„„„„.„„„„„„„.„„„„.„.„„.„„„.
.„„
„„„„„„.„„„„„„„„.„„„. „.„„
„„„.„
„„. „.„„„. „„.„ .„„
.404
„. „„.„„.„„.„„„.„„.„ .„
404
..„.„„.„„„„„„„„„„.„„„.„„.„.„„„„„„„„„.„„„. .„„„„.„„.„„„.„„.„„„.„„.„.„„.„.
Vrste štapova..............................................................................................................................404 a) račvasti štap
404
„.„.„„.„„.„„.„„„.„„„„ .. „„„.„„„.„.„„„„.„„„....„„.„„„.„.„„„.„„„.„... „„„.„„.„.
b) trozubac..................................................................................................................................404 c) strašilo.....................................................................................................................................404 d) Prijapov štap e) žezlo
...404
.„.„.„„„.„„„.„.„„„.„„„.„„.„„.„„.„„„„.„„.„.„„.„„„„.„.„„„„.„„.„.„„ ...„.„„
.405
„„.„„„.„„„ „„„„.„„„„. „„. „. „„„„. „„.„„.„„ „. „.„„.„„„.„.„„„„.„„.„„.„„„„. „.„„„.„.„„„
5. Uže...........................................................................................................................................405 Izgled užeta
.„„.„
„„„.„„.„„.„„„.„„. „„ .„„„
18
„ „.
„„.„„„.. „„„„ .„„„„„„„„. „„ .„„ .„„„.
„
405
„„.„„„.„„.
Funkcije užeta . . . .. . ................. .... . .
.
..
.
.
.
.
.
....
. . . .. . .
..
.
.
............ .
...
..
a) označavanje kruga .. . . . . . . . . .................... .
b) dizanje energije
...
..
.
..
..
.
........................
..
.
.
......
.
.........
.
.
.
......
..
....
....
. ................... . . .
..
. ........................ .
....
.
..
.
................................
....
. . .. . ..
.
.
..................
.
....
.
. . . .405
....
.. .
.
..
.......
.
. . . 405
.
.
...................
.
. 406 ..
) dio obredne odore . . . . . . . . . . . ......................... . . . .. . . .. ............................. ... .406 d) pomagalo u p ostizanju transa ............................................................................................406 c
.
..
.
....
..
.
..
.
..
.
.
......
.
..
.
.
.
.
.
..
e) pomagalo u vještičjim inicijacijama .. . .. . .. ...................... . . .. . .
f) uže u magiji
........
Vještičine ljestve
....
.
.
..............
.
....
.
.
......
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
..................................................
.. .
.......
.
..
....
. .. . .. . .
.
.
.
....
6. Mač .................................................. ....... . .
.
.
.
.
.. . .. ....
...
.
...........
. . ....... ......... .
.
....
....
.....
.
. . . . . . . . . . . . . .406 .
.
..
.
..
.
..
.
..
..
.
.
.
.
406
.....................................
.
.........
.. .. . .
..
.
..
......
. . ..
....
.
406
..........
. .... . .................................................407 .
.
..
7. Koplje ......................................................................................................................................407 8. Bič 9.
407
............................................................................................................................................
Ostali sporedni pribor
.............
.
.........
.
.
..................................
...........
. .. . .
.
...................
.
408
..........
10. Obredna odora ..................................................................................................................... 409 1. bijela obredna odora . . .. . .
a) halja
.
.
.
....
....
. .. ..
.
.
.........
....
.. .
.
............
....
. .. .
....
. . .. . .
.
.
.......
. . .. . .
.
.
....
.
. .. .
....
.
.
409
......
409
.........................................................................................................................................
b) lenta ........................................................................................................................................410 c) opasač ..................................................................................... .. . . . . . . . . .. . ...... . . . .. .410 .
d) pentagram . e) obuća
....
.. .
.
.
.
..
.
..
..
.
.
.
..
.
..
.
.
..
. . . . . .. . .. . . . . .. .. . . . . ...... . .. .......................................................411
.....
.
..
.
..
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
..
.
..
.
.
.
..............................................................................411
...................................„.„ ...„ ...„„.„„
f) kruna .......................................................................................................................................411 2. crna obredna odora . . .
.
.
....
.....
... .... . ....... ............... ..... .. . . . . .
.
.
.
.
.
.
..
.
..
....
. . .. .. . . . . .. .. . . ... . . .412 .
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
..
..
.
.
3. nebeska odora ... .. . . . . .... . .... .. . ....... .............................................. ......... ................... .412 .
..
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
.
SHEMATSKI POPIS OBREDNOG PRIBORA .......................................................................4 1 3 Oltarski pribor . ....... . .. . . .. . . . ....... ......................... . . .. . . .. . .....................................413
1.
.
.
.
.
.
.
..
.
..
.
.
..
.
.
..
.
.
.
.
2. Primarni magijski pribor ...................................................................................................... 414 3. Sekundarni magijski pribor ................................. . . . .. .. .... . ............................................415 .
.
.
.
.
.
.
.
RASPORED OBREDNOG PRIBORA 416 1. podjela oltara na tri zone .................................................................................................... .417 .......„ ...„ ..„„„„ ..................„ ...„ ...„„.„„.„„....„„.„„„.„.
2. dijagonalna podjela oltara...........
.
......
...
.. .
....
.
.......
. . .. ..................... .
.
.
.......
.. .
.........
.
....
.
.
....
.417
.....
POSVEĆENJE OLTARA I PRIBORA ......................................................................................418 a) Posvećenje obrednog predmeta . 419 b) Obred posvećenja oltara i pribora ....... . . . . . . . . . .. . .. .420 GRIMORIJ ..................................................................................................................................421 ..„„„.„.„„.„„ ........................„„„.„„„................
...
.
......
..............
.
...
.
.
..
.
........
...............
.........
..............
Povijesni razvoj grimorija .................... ....... . . . ... . . .......................... ......... .. ....... . .. . . ...422 .
Grimorij u neopaganizmu
............
Vlasništvo nad grimorijem . .. .
..
..
.
.
.
.
.
.
.........................................
... .. . ............ .
.
.
.
.
...
.
.
. . ..
................
.........
. . . . . . . .. ........ . .
.....
.
.
.
..
..
.
.
..
.
.
.
.
.......
.
....
.
.
.
.
.
. . ..
.
....
................
.
.........
.
423
.423
.....
Sadržaj grimorija ......... ........................................................ .. ................................ ................424 .
.
.
.
Izrada grimorija ................................. ...... ..................................... . ...... . .... . .......................426 .
SVEĆENSTVO SVAKODNEVNI ŽIVOT PAGANA
.
........ ................................
..
.
..
.
.
.
.
............................................................... . . . . ...............
.. . .
.
..
...........
.
.. ......... ..
....
.
.
...
.
.
......
............
426
. . ........ ....... . .428 .
..
.
.
.
Duhovna rutina .........................................................................................................................430 Dnevna rutina ............................................................................................................................ 430 Tjedna rutina
...................
Mjesečna rutina
.
.
...
.
.
.....................
.. . . . . . . .
..
.
..
.
.
...
..............
.......................
.
...................
.
.........
.
......................................
.
..
.
..
.
.
.
.
.
Godišnja rutina ............ .... . . .. . .. . ..................... . . . . .. ................. .. ..
.
.
..
.
.
.
.431
.. . . . . ................. ... . .. . . .. . . .. ........ ......431
...
.
..
.
..
.
.
.
.
..
.....
.
.
.
..
. . .. . .
.
.
.
.
. ... . . .. ...431
...
.
.
..
.
.
Obvezni obredi prijelaza . .. ................... .... . . . ...................... .... . ......................................431 .
Hodočašćenje ..
...........
.
.
.
................
.
.
.
..
.
........................
.
.
.
.
.
.....................................................................
431
19
PREDGOVOR Živimo u izazovnom vremenu u kojem smo svjedoci krize velikih religijskih sustava. U takvom okruženju dolazi do buđenja drevne paganske duhovnosti, koja svakog dana ima sve više sljedbenika. Kada se od 4. stoljeća kršćanstvo počelo širiti Europom, u svoj koncept vjerovanja preuzelo je brojne paganske običaje s posve drukčijom interpretacijom. Ono što se nije moglo uklopiti u kršćanski svjetonazor naprosto je proglašeno "zlom" i "so tonizmom". Višestoljetni progoni i zabrane te nijekanje pozitivnih dosega pretkršćanske civilizacije, za sobom su ostavili snažnu stigmu, nebrojene predrasude i stereotipe o paga nizmu, vještičarstvu i magiji. Pa zašto je unatoč svemu tome paganizam i dalje toliko privlačan? Da bismo na to pi tanje mogli odgovoriti, potrebno je pojasniti u čemu se on razlikuje od gotovo svih velikih svjetskih religija -i to u samoj srži. - S jedne strane imamo pet velikih religija: kršćanstvo, islam, judaizam, hinduizam i bu dizam; ali i neke manje, npr. đinizam i sikhizam. lako se one međusobno veoma razlikuju i granaju na nepregledno mnoštvo raznih denominacija i sljedbi; ipak imaju nešto zajed ničko. Sve one smatraju da je ovozemaljska egzistencija opterećena određenim problemom ili "greškom". Za budiste sav je život patnja, hinduisti smatraju da su ljudi upali u smrtni svijet u kojem nikad neće istinski uživati, a kršćani vjeruju da je čovjek rođen u grijehu jer je prvi ljudski par zapao u Božju nemilost kad se nije htio pokoriti Njegovu zakonu. Za sve te religije - život na Zemlji jest frustracija, iluzija, neispunjena i nedovršena priča, nesavršena egzistencija; a sama Zemlja tek je usputna stanica, privremeno i neželjeno odredište. Neprestane prirodne i životne promjene, stalne izmjene sreće i nesreće, ugode i neugo de, radosti i tuge -za njih su pokazatelji da "nešto nije u redu". Oni smatraju da bi čovjek trebao uživati u stanju vječnog blaženstva pa je tek to pravi smisao postojanja. Stoga traže "čvrst oslonac" -nešto što je nepromjenjivo, apsolutno, vječno i bezvremeno. Oni vide da je ljudski život poput plutanja broda na golemoj morskoj pučini. Da bi se osjećali sigurno, njima treba neko golemo sidro koje će taj brod zadržati na jednom mjestu. Bez njega, osje ćali bi se posve izgubljeno, a život ne bi imao smisla. Drugim riječima - oni su u nepre stanom strahu od relativnosti. Pogađate, to "sidro" je Bog. I to ne bilo kakav Bog -nego "Jedan i Jedini", "Onaj koji jest", svemogući, sveznajući, gospodar Neba i Zemlje. Stoga smisao života vide u dostizanju apsolutnog ideala. Za kršćane to je "spasenje", a za hinduiste "oslobođenje". Tek nakon ovog mukotrpnog života u kojem trebamo patnički otrpjeti posljedice svoje grešne prirode doći će taj dan kad ćemo uskrsnuti, ući u raj ili kra ljevstvo nebesko. Tek će tada smisao našeg postojanja biti ispunjen. No, da bi se to i ostvari lo -potrebno je prihvatiti "Istinu" (onu s velikim početnim slovom). To je posebno vidljivo kod kršćana i muslimana. Čvrsto su uvjereni da je samo njihov put jedini ispravan. Sve drugo je laž i djelo "đavla" koji obmanjuje ljude. Sve te velike religije stalno se fokusiraju na koncepte kao što su grijeh, žrtva, pokora, kazna, odricanje, mučeništva, bogobojaznost, strahopoštovanje, siromaštvo i sl. - S druge strane imamo - paganizam - koji pagani i paganke, uopće ne smatraju "re ligijom" nego izvornom duhovnošću čovječanstva, potvrđenu još u paleolitiku. U najši rem smislu, tu možemo ubrojiti razne indoeuropske tradicije (grčku, rimsku, slavensku, 21
keltsku, germansku, vedsku i dr.), ali i kineski daoizam, japanski šintoizam, rani tibetski bon, te sve izvorne duhovnosti naroda Sjeverne i Južne Amerike, Sibira, Afrike i Oceanije. Dakle, govorimo o ranim ili prvotnim duhovnostima koje se ponekad posprdno nazivaju "primitivnim". Paganizam u sebi obuhvaća i animizam, totemizam, šamanizam, vještičar stvo i magiju, što ćemo detaljno pojasniti u ove tri knjige. Pagani prihvaćaju ovozemaljski život takav kakav jest. On nije ni "grešan" ni "nedovr šen" ni "nesavršen". On evoluira, što znači da se neprestano mijenja, prilagođuje i usavrša va. Ljudski život sastavni je dio prirode koja ima oba lica - i konstruktivno i destruktivno. Život je i ugoda i patnja; i sreća i nesreća. Ali pagani u tome ne vide nikakav problem. Sma traju da čovjek nije rođen u gri jehu nego u ljubavi i svetosti. Zemlja je dom svih nas pa bi se čovjek trebao radovati životu takvom kakav jest. Problemi i patnje najvećim su dijelom izazvani neetičkim postupanjem drugih ljudi. No, umiranje kao takvo nije patnja. Smrt nije kraj. Sve je to sastavni dio života, a smisao postojanja pagani vide upravo u usklađivanju s prirodnim procesima i ciklusima. I oni osjećaju da je život poput broda koji pluta na moru. Ali, njima ne treba sidro. Ne treba im "čvrst oslonac". Oni uživaju upravo u tome što plu taju. Ne znaju kamo će ih morske struje odvesti, ali kamo god išli - učit će što više mogu. Prikupljat će znanje i produbljivati mudrost. Dakle, pagani slave prirodu kao takvu - sa svim njenim osobinama. Ne niječu nijedan njezin dio. Oni ne žele biti "spašeni" niti "oslobođeni". Smatraju da se ljudi zapravo ni nemaju čega spasiti ili osloboditi. Ne žele ući u "kraljevstvo nebesko" i tamo vječno živjeti (ili iz njihove perspektive - umirati od dosade). U paganizmu nema straha od relativnosti, nema apsolutnog (i u ovom životu) nedostižnog ideala. On je posve nepotreban, a izmislile su ga velike religije, što je zaustavilo razvoj znanosti. Naime, kad se postavi konačan cilj, onda je daljnje istraživanje suvišno. Ako konačnog cilja nema, onda morate neprestano istraživati. Zato su sve paganske tradicije poticale razvoj filozofije i znanosti. Nije bila postavljena dogma koja se morala braniti životom, u koju se pod prijetnjom smrću nipošto nije smjelo dirati. Istina, paganske tradicije poticale su čovjeka da otajstvo života spozna i na onaj subjektivan, intuitivan i iracionalan način - jer i to je dio ljudske prirode. No, duhovno i svjetovno u paganizmu nije proturječno. Baš suprotno - obje razine skladno koegzistiraju. Pagani prihvaćaju sve ono što im priroda daje. Ne odriču se seksa ili uživanja bilo koje vr ste, što smatraju protuprirodnim. No, smisao ne vide ni u ekstremnom hedonizmu. Uvijek teže ravnoteži i cjelovitosti. Postoji vrijeme i mjesto za sve. Iako nemaju "Vrhovnog Boga" koji im govori što se smije, a što ne; pagani žive po izni mno strogim etičkim načelima. Osnovno pagansko etičko načelo postoji od pamtivijeka pod nazivom zlatno pravilo. Ono glasi: Dok nikome ne naudite, činite što vam volja, ili posve skraćeno - Ne naudi nikome. U ovoj knjizi bit će pojašnjeno zašto su ljudi intrinzično etička bića - bez potrebe da im to propisuje bilo tko, pa makar i Bog. Sad je nešto jasnije po Čemu se paganizam razlikuje od danas najviše zastupljenih ve likih religija. Razlikuje se u samom korijenu, tj. u poimanju duhovnosti kao takve - što je ona i čemu služi? Paganska i kršćanska filozofija dijametralno su suprotne i posve nekom patibilne. Čak i kad uporabe isti termin, pagani i kršćani naprosto ne misle na isto. Kad izgovore imenicu "bog", jedni i drugi ne misle na isti entitet. U gotovo svakom pogledu imaju različit svjetonazor. ***
Danas ne možemo govoriti samo o paganizmu nego ponajprije o - neopaganizmu. Du hovnost koju slijede današnji pagani veoma se razlikuje od one koja se prakticirala u sta22
rom vijeku. No, to nije nikakav problem. Kako čovjek evoluira, tako evoluira i duhovnost. Ako je materija podložna evoluciji (što dokazuje znanost), zašto ne bi i duh? Paganske duhovnosti i prije su se mijenjale. Jedni bogovi zamjenjivali su druge, a svjetonazor se mo dificirao u skladu s razvojem ljudske svijesti i spoznaje. Paganizam je privlačan jer je - prirodan. Veseo je i razdragan. Ako bi vam u jednoj re čenici trebali reći kako da živite duhovno, pagani bi vam mogli reći nešto ovako: Izađite iz kuće, pogledajte u nebo, duboko udahnite svjež zrak, osjetite zahvalnost, ljubav i radost... i zagrlite prvo drvo. Eto„. to je naša duhovnost. ***
Ove tri knjige detaljno opisuju paganizam. No, one nipošto nisu "paganska Biblija", "kanon", "božanska objava" ili "doktrina". Sve zainteresirane čitatelje i čitateljice upoznat će s paganskom filozofijom, duhovnom, ritualnom i magijskom praksom. Onima pak koji krenu putem paganizma, dat će okvir kako bi sami mogli zaokružiti vlastiti nauk te kon struirati vlastitu ritualnu i magijsku praksu. Paganizam ne poznaje dogmu. Ako čovjek djeluje iskreno i dobronamjerno, naprosto ne može pogriješiti. U paganizmu je uvijek veći fokus na sadržaju. No, iz iskustva je poznato da je i forma
itekako bitna, posebice kad se obavljaju zajednički obredi. Tad je bitno da energija bude kvalitetno fokusirana i kanalizirana kako ne bi došlo do njene disperzije, tj. kako bi se postigao sinergijski učinak. No, čak i u tom slučaju ne postoji dogma nego potreba da se svi sudionici obreda (ili bilo koje druge devocijske ili magijske forme) naprosto dogovore što će i kako izvesti. Ove knjige dat će vam shemu za sve važne paganske obrede, a sami pagani od svega izloženoga mogu odstupiti u većoj ili manjoj mjeri ako tako žele. Obrađene su brojne teme po načelu
-
o svemu po malo. Jezgrovito je opisano što, kako,
ali i zašto se nešto radi, tj. odakle i otkada potječu elementi paganske filozofije i duhovne prakse. U gotovo svim poglavljima povučene su paralele sa zapadnim i istočnim religijama,
posebice s kršćanstvom. Time se postiže bolje razumijevanje, posebice za čitatelje koji su se tek počeli upoznavati s paganizmom. Primijetit ćete da su neki dijelovi teksta označeni dvjema crtama s lijeve i desne strane. To su etimološke napomene. Naime, da bismo razumjeli neki filozofski koncept ili naziv nekog blagdana, obrednog predmeta i sl., važno je razumjeti i podrijetlo same riječi. ***
Ove tri knjige napisane su od siječnja 2012. do svibnja 2013. Zahvaljujem svima koji me potiču da svakog dana budem bolja osoba. Posebno zahvaljujem svojim suradnicama i su radnicima od kojih sam mnogo naučio o životu. To su prije svega: supredsjedateljica Star ješinskog vijeća PKH-a starješina Green (Petra Milašin); tajnik PKH-a starješina Mori (Matija Pervan), starješine PKH-a: Zora (Ana Mikola), Dara (Witch's Cat), Moira, Terra (Dubravka Bratoljić), Mila, Hora, Martin, Pozoj i Raven, te moji prijatelji i suradnici: Milan Radmanović, Vladimir Milinović, Dana Krhlanko, Anamarija Partl, Suzana Marjanić, Sonja Miličević, Branka Raguž, Nataša Bek, Lucija, Kristofa, Nika, Tea, Ana Nael, lsmi i mnogi drugi. Bez svih njih ne bih dobio potrebne uvide. Posebno zahvaljujem Danijelu Tatiću na golemom trudu uloženom u uređivanje svih triju knjiga. Hvala majci Fadili i Miljenku na svekolikoj podršci. Iolar 23
UVODNA POGLAVLJA
1.
Što je paganizam?
2.
Duhovnost, vjera ili religija?
3.
Vječna "stara vjera"
I.
ŠTO JE PAGANIZAM?
Paganizam (engleski: paganism) je ukupnost duhovnih nazora i uvjerenja po kojima žive pagani i paganke.
Paganizam je filozofija i duhovnost (uvjetno rečeno "religija") koju pronalazimo kod svih drevnih naroda diljem Zemlje. To je prvotna duhovnost čovječanstva čiji je središnji motiv usklađivanje čovjeka s prirodnim procesima i ciklusima. Paganizam je slavljenje prirode i svemira u svim svojim pojavnim oblicima. Prethodne tri definicije usvojio je Svjetski paganski krug, no paganizam se ne može lako definirati jer nadilazi ograničene ljudske koncepte duhovnosti. Stoga ćemo u prvim dijelo vima knjige dati nešto opširnije tumačenje kako bismo što bolje razumjeli što paganizam jest, a što nije. Zajedničke su osobitosti svih paganskih duhovnosti: - ljubav prema svemu i svakome (po načelu ne naudi nikome), - slavljenje prirode i usklađivanje čovjeka s prirodom, - tumačenje kozmičkih načela, - slavljenje božanskih sila (u veoma različitim oblicima, pri čemu su najizraženiji kultovi Božice Majke i Rogatog Boga, ali i brojnih drugih božica i/ili bogova koji su najčešće perso nifikacije prirodnih pojava), - magijska i ritualna praksa kojom ljudi stječu uvide i spoznaje o duhovnom i materijal nom svemiru, - zajedničke svetkovine i proslave blagdana koji uz duhovnu dimenziju, uvijek imaju veze i s kalendarom i poljoprivredom. U užem smislu, u kontekstu europske povijesti, paganizam je ukupnost nazora i vjerova
nja brojnih naroda prije dolaska kršćanstva. To se ponajprije odnosi na antičke civilizacije: Grčku i Rim, ali isto tako i na pretkršćanske duhovnosti drugih europskih naroda: Slavena, Kelta, Germana, Balta, Ilira i drugih. Isto možemo reći i za sve druge kontinete. Prije dolaska i početka dominacije triju mo noteističkih Gednobožačkih) ili abrahamskih religija -judaizma, kršćanstva i islama; diljem svijeta postojale su stare duhovnosti koje su imale brojne zajedničke osobitosti, a ponekad i zapanjujuće sličnosti. Jako je važno razumjeti osnovnu razliku između paganizma i drugih, danas najraspro stranjenijih i najpoznatijih, religija: kršćanstva, islama, judaizma, hinduizma i budizma. Naime, tih pet religija imaju snažnu idealističku filozofiju, što znači da njihovi sljedbenici čitav svoj smisao života vide u dostizanju određenog duhovnog, bogomdanog, savršenog i apsolutnog ideala. Primjerice, kršćani teže "spasenju" (salvatio) i vječnom životu u "Božjem kraljevstvu" do kojega će doći nakon smrti i uskrsnuća. No, da bi u tome uspjeli, moraju biti pobožni u ovom životu, prihvatiti Isusa Krista kao svog otkupitelja i primiti kršćansku vjeru činom krštenja (i drugih sakramenata). Muslimani teže istoj vrsti spasenja do koje se dolazi prihvaćanjem Alaha kao jedinog Boga i Muhameda kao njegova poslanika. U Kur'anu jasno piše: A onaj koji želi neku drugu vjeru osim islama, neće mu biti primljena, i on će 27
na onome svijetu nastradati (3:85). Židovi pak očekuju Božjeg mesiju koji će spasiti sve one koji su se savršeno pridržavali Jahvinih zakona. Hinduisti vjeruju da je materija iluzija i da je jedina prava realnost duhovna. Čovjek je pogreškom upao u ovaj svijet i zapleten je u neprestani ciklus rađanja i umiranja. Stoga je cilj života prekidanje tog ciklusa, "oslobo đenje" (mok$f1) od materijalnih okova i povratak u duhovni svijet što se postiže potpunim predavanjem Bogu i prihvaćanjem statusa Božjeg sluge (deva-dasa). Budisti također teže prekidanju ciklusa reinkarnacije, prestanku patnje, prosvjetljenju (bodhi) i ugasnuću mate rijalne egzistencije (nirvii1Ja), što se postiže slijeđenjem osmeročlana puta ... Sve su to ideali.
U paganizmu toga nema! Pagani ne žele biti ni "spašeni", ni "oslobođeni", niti se žele podvrgnuti bilo kakvom teološkom nauku i tzv. Božjem zakonu. Baš suprotno. Pagani se žele uskladiti s prirodom, naučiti što više mogu o sebi i svemiru, živjeti etično, uživati i radovati se sada i ovdje. Sam pojam paganizam dolazi od latinske imenice pagus "pokrajina, regija, selo". Naime, tijekom 4. stoljeća kršćanstvo se već počelo širiti u gradovima, dok su drevne pretkršćan ske duhovnosti najdulje odolijevale na selu. Pripadnike tih duhovnosti, kršćani su nazivali pagani, od latinskog paganus "seljak". Iako je za kršćane to bio podrugljiv izraz (nešto kao "seljačina"), pagani načelno taj pojam nisu doživljavali kao sramotu nego baš suprotno, kao počast(!) jer su ljudi na selu više povezani s prirodom. U hrvatskom se jeziku rabe izra zi: poganin, poganka, poganstvo i sl., što Svjetski paganski krug (Paganski krug Hrvatske) nipošto ne prihvaća zbog brojnih semantičkih pomaka. Kada je riječ o suvremenom oživljavanju paganske duhovnosti, može se rabiti i izraz neopaganizam (hrvatski oblik koji također ne prihvaćamo: novopoganstvo). O svemu tome više čitajte u 4. poglavlju: Terminologija.
Vještičarstvo (engleski: Witchcraft ili kolokvijalno samo: Craft) sustav je nazora, djelatno sti i običaja po kojima žive vještice (witch). Za razliku od općeg paganizma, vještice više vre mena posvećuju proučavanju duhovnosti i filozofije, bave se travarstvom, iscjeljivanjem, magijom, divinacijom i ručnim radom (malim obrtima). Vještičarstvo je veoma intiman i tajnovit vid duhovnosti, pa se uglavnom prakticira samostalno ili u manjim skupinama (koven). Vještičarstvo je sastavni dio paganizma, ali ne mora se svatko time baviti. Dakle, svaka vještica jest pagan; ali ne mora svaki pagan biti vještica. NAPOMENA: U hrvatskom jeziku postoji i oblik za muški rod vještac: Međutim, rabit ćemo pojam vještica u ženskom rodu kao opći("generički") pojam za sve ljude koji se bave vještičarstvom, neovisno o spolu. -
Iz samog je naziva razvidno da su vještice vješti ljudi. Oni su vješti, tj. imaju znanje i umijeće o kozmičkim načelima te prirodnoj i elementalnoj magiji kao obliku transformacije energije. Gotovo da nema pojma u bilo kojem jeziku, koji je od izvornog značenja (vješti, mudri, pametni, duhovni ljudi) počeo označavati zle ljude (posebno žene) koje ubijaju, siluju, pljačkaju, bacaju zle čini i uroke, te plaše ljude leteći na metli. Takvo poimanje vje štica i vještičarstva, posljedica je višestoljetne kršćanske propagande. Poznato je, naime, da pagani ne žive po neprirodnim spolnim regulacijama i ograničavanjima koje zagovara i provodi većina svjetskih religija. Upravo suprotno, pagani slave ljudsku seksualnost kao svetu, pa tako i žensku seksualnost i ravnopravnost. Zatiranje seksualnih želja posve je neopravdano i pagani upravo to smatraju jednim od obilježja negativnog utjecaja velikih religija. Pagani apsolutno prihvaćaju vještičarstvo kao iznimno moćan, ali i odgovoran vid duhovne prakse. Sljedbenici Svjetskoga paganskog kruga mogu se baviti vještičarstvom ako tako žele, samostalno ili u kovenu. -
28
Paganizam nije sotonizam. Pagani ne vjeruju u postojanje Sotone (đavla ili vraga), pa ga prema tome ni ne obožavaju. Sotona postoji samo u tri monoteističke religije. Niti jedna paganska tradicija nema takvu "spodobu" u svom svjetonazoru, baš kao što se i paganski koncept "dobra" i "zla" tumači posve različito od onog u monoteističkim religijama. Prvu sotonističku crkvu osnovao je Anton Szandor LaVey (1930.-1997.) u San Franciscu 30. travnja 1966. pod nazivom: Crkva Sotone (Church of Satan), iako u svom nauku ni ona nije "soto nistička" kako bi to kršćani pretpostavili. Uporaba obrnutog pentagrama za simbol Crkve Sotone još je jedan od razloga zbog kojega neki poistovjećuju paganizam sa sotonizmom. Naime, (uspravni) pentagram jedan je od najvažnijih paganskih simbola. Paganizam nije hermetizam ni masonerija. Još u kasnoj antici dolazi do sinkrazije dvaju paganskih bogova mudrosti, komunikacije i znanja: grčkog Hermesa (Epµijc;) i egipatskog T hotha. To novo božanstvo zove se Hermes Trismegistos (Epµf)c; 6 Tpwµi'ywwc;, latinski: Hermes Trismegistus, a znači "Triput najveći Hermes") i njemu se pripisuju brojna djela hermetičke tradicije, poput čuvene Smaragdne ploče (latinski: Tabula smaragdina, engleski: Emerald Tablet) iz 1. ili 2. stoljeća, ali i mnoga druga djela. Do toga je došlo nakon što su Grci predvođeni Aleksandrom Velikim (AM�av6poc; 6 Mi'yac;) (356.-323. pr. Kr.) godine 332. pr. Kr. osvojili Egipat i osnovali Ptolemejsko Kraljevstvo. Grci su sljedeća tri stoljeća (sve do dolaska Rimljana 30. pr. Kr.) utjecali na drevni egipatski magijski sustav heka (�kJ). Herme tizam se održao do današnjih dana, a svoj je procvat imao u 19. stoljeću kad su se osnivali brojni redovi, od kojih su poznatiji: Hermetički red Zlatne zore (Hermetic Order of the Golden Dawn), Stari i mistični red Ruže i Križa (Ancient and Mystical Order Rosce Crucis), Hermetičko bratstvo Luči (Hermetic Brotherhood of Luxor), Red Istočnog hrama (Ordo Templi Orientis) i dr.
Hermetizam je magijsko-okultistički pravac, a hermetisti djeluju pod raznim imenima i tradicijama. Najpoznatiji hermetički duhovni pravci svakako su Thelema čiji je osnivač ču veni mističar Aleister Crowley (1875.-1947.) i teozofija koju je osmislila njemačko-ukrajinska mističarka Helena Blavatsky (0.Aetta llempiBHa b.AaBamcbKa) (1831.-1891.). Nadalje, u okvi ru hermetizma nastao je i poznati pokret slobodnih zidara (jreemasons) poznatiji kao maso ni. Hermetisti se često služe magijom, okultizmom, spiritizmom i djeluju potpuno tajno. Preuzeli su mnogo paganskih obilježja, simbola i filozofskih nazora, no imaju i mnogo kršćanskih motiva u svojoj praksi (crkve, mise, strogu svećeničku hijerarhiju i sl.), što u paganizmu nije slučaj. U paganizmu postoje brojne magijske i divinacijske metode koje se obično nazivaju okultizam (latinski: occultus "skriven, tajan") ili ezoterija (grčki: EaW'rEpiK6c; "unutarnji").
Pritom i ta riječ obično ima negativna značenja (crne mise, sotonizam, crna magija i sl.), što također nema veze s paganizmom. Često se u istom značenju rabi i pojam misticizam. lako to jest semantički dosljedno tumačenje, jer ta imenica potječe od grčkog pridjeva 11vl1wwuj) ili red derviša, u judaizmu kabala, a u hinduizmu kult zanosne ljubavi prema Bogu bhakti. U tom smislu, paganizam je i misti29
cizarn jer također nudi filozofsko-magijski okvir u kojem se čovjek može sjediniti s božan
skom energijom, tj. s Bogom i Božicom. Kasnije ćemo protumačiti i ostale bitne pojmove: žrec, vrač, čarobnjak, travar, gatara, šaman itd.
Teološki okvir Paganizarn ima neobično fleksibilan pristup teološkim konceptima, do te mjere da se može reći kako u paganizmu nema boga, a istodobno ima i Boga i Božice, a i mnogo bogova i božica. Pa
kako je to moguće? Nije li nauk o Bogu suviše ozbiljna tema da bismo ga toliko relativizi rali? Prije svega, reći ćemo što za pagane nije Bog. Pagani i paganke ne vjeruju u jednog i jedinog Boga! Za njih, Bog nije lik iz rnonoteističkih religija. Bog im ne predstavlja ni oca ni zaštitnika "odabranog" naroda ili bilo kakve sku pine ljudi. Boga ne doživljavaju kao entitet odvojen od prirode. Vjeruju da Bog ništa ne traži od ljudi, niti im postavlja bilo kakva ograničenja. Ne provocira ih nepotrebnim zago netkama i nerazumljivim jezikom Ne marni ih primamljivim darovima koji su im ujedno .
i zabranjeni. Bog nema svojih predstavnika, odvjetnika ili veleposlanika na Zemlji, koji imaju ekskluzivno pravo tumačiti njegovu riječ. Bog nije entitet kojega se može bilo kako uvrijediti. Ne zarnara se spolnim životom vjernika. Nikoga ne kažnjava. Upravo protivno
sli ci Boga kako ga brojni vjernici danas doživljavaju. No, postavit ćete pitanje: A u kakvog boga onda pagani vjeruju? Vjerovali ili ne, pagani ne vjeruju u Boga. Oni su svjesni Njegovog/Njenog postojanja i zato surađuju s Njim/Njom,
spajaju se s Bogom i/ili Božicom. U sljedećem poglavlju utvrdit ćemo da paganizam nije ni vjera ni religija. U paganizmu je koncept vjere posve suvišan. Iako se ne upuštamo u teško razumljive teološke rasprave, na početku ovog poglavlja ipak ćemo razjasniti određene
pojmove. - Teizam (grčki: 8E6c; "bog") obično se definira kao "vjerovanje u Boga kao najviše biće, stvoritelja svijeta koji se nalazi izvan njega i njime upravlja". - Ateizam (ili bezboštvo) znači suprotno, tj. nevjerovanje u boga. - Monoteizam (µ6voc; "sam, jedan, jedini"), (ili jednoboštvo), vjerovanje je u jednog i jedinog Boga Najpoznatije rnonoteističke rel igije su tri zapadnjačke : j udaizam, kršćanstvo i .
islam. - Politeizam (noAvc; "mnogo, više") (ili mnogoboštvo) vjerovanje je u više bogova (i/ili božica). - Deizam (latinski: deus "bog") je koncept sličan teizmu, a razlikuje se u tome što Bog ne sudjeluje u razvoju i povijesti svijeta koji je stvorio (deus absconditus). - Panteizam (miv
sav, svaki") je uvjerenje po kojem se priroda promatra kao očitovanje božanstva, jer je Bog sve što postoji (što je impersonalni koncept, brahman). - Panenteizam (nav "sav, svaki"; iv "u"; 8E6c; "bog") je učenje koje nastoji spojiti pantei zam i teizam; svijet postoji u Bogu, tako da ga Bog obuhvaća i prožima. Drugim riječi ma, panteizam kaže: Bog je sve, a panenteizarn kaže: Sve je u Bogu. - Henoteizam (dc; 8E6c; "jedan bog") predstavlja štovanje jednog boga kao glavnoga (pored drugih nižih bogova) u mnogobožačkim religijama (što se smatra prijelaznim oblikom s politeizrna na rnonoteizarn). Taj je pojam popularizirao njemački i ndolog Max Miiller "
(1823.-1900.) pokušavajući pojasniti razliku između hinduizma i tipičnog politeizrna. - Kathenoteizam (Ka:B' eva: 8E6v "jedan po jedan bog ) odnosi se na štovanje svakog odre "
đenog boga kao najvišega u trenutku kad ga slave. Taj je pojam također uveo Max Miiller.
30
Paganizam se naprosto opire gore navedenim definicijama. Teško je jednom riječju opi sati kako pagani doživljavaju ono božansko. To je posve subjektivna. Ono što sa sigurnošću možemo reći, to je da paganizam nije: teizam, monoteizam ni deizam. Od ostalih navede nih pojmova, paganizam je, uvjetno rečeno, najbliži panteizmu i kathenoteizmu. Panentei zam je paganima problematičan i smatraju ga tek krinkom monoteizma. U svemiru postoje dva temeljna načela, poznata u gotovo svim starim kulturama. Obič no ih nazivamo: aktivnim, dinamičkim ili muškim načelom (u daoizmu poznato kao yang) i pasivnim, statičkim ili ženskim načelom (yln). Međusobnim odnosom tih dvaju načela dolazi do svih promjena. Ta se načela obično prikazuju personalnim likovima Boga i Boži ce. To je najraniji oblik paganske duhovnosti, a kultovi Božice Majke i Rogatog Boga postoje još iz paleolitika (o čemu će mnogo više riječi biti u 9. poglavlju: Bog i Božica). Paganski Bog i Božica su stvarni jer su stvarni paganima i oni to priznaju! Objektivna realnost ovisna je o onoj subjektivnoj. Usput, neki teoretičari za paganizam primjenjuju još jedan izraz: biteizam (latinski: bi- "po dva"), tj. vjerovanje u dva božanstva, iako je taj pojam djelomičan i ogra ničen. Svaki pagan samostalno razvija svoj odnos s Bogom, Božicom, bogovima, božicama i/ili neosobnom sveprožimajućom božanskom energijom. Paganizam je ponajprije slavljenje prirode. Paganizam jest "religija" prirode. Za pagane za pravo ni nema ničega osim (ili izvan) prirode.
Neki pagani obožavaju prirodu kao osobno božanstvo, a neki pak određene prirodne pojave i oblike povezuju s raznim bogovima i božicama koji su personifikacije tih pojava i oblika. Čovječanstvo se može smatrati samo dijelom prirode, što znači da ljudi nisu odvojeni od nje niti su joj superiorni. Stoga neki teoretičari paganizam nazivaju naturalnim humanizmom, a ne racionalnim. U tom se smislu zapadne monoteističke religije (i u teoriji i u praksi) radikalno razlikuju od paganizma. Dok pagani doživljavaju prirodu kao izvor, kao Majku; monoteisti ju smatraju sekundarnom, kao "darom Stvoritelja". Priroda je već sama po sebi Bog, pa se u paganizmu Boga ne slavi kao "vrhovnog stvoritelja svemira". On nije stvorio svemir "izvana", tj. ni iz čega (creatio ex nihilo). On i Ona jesu svemir. Bog, dakle, nije "kozmički diktator" nego su On i Božica dio prirode kao takve. Pagani ne vjeruju ni u "natprirodna". Sve što u prirodi postoji jest prirodno, neovisno o tome razumije li to čovjek ili ne (samo je čovjek taj koji može činiti nešto što je u suprotnosti s načelima prirode, pa to onda kolokvijalna možemo nazvati "neprirodnim", no to je samo izraz). Prema tome, paganima priroda kao takva jest sveta. Oni ne traže nešto nedokučivo, ono strano, daleko, transcendentna, misteriozna ili nespoznatljivo da bi im bilo sveto. U paga nizmu je naglasak uvijek na ono što nam je dostupno osjetilima, ono što vidimo, čujemo, njušimo, kušamo i dotičemo. To nije materijalizam, nego uvažavanje vidljivog svemira kao dijela ukupne savršene kreacije. Ona je i duhovna i materijalna. Nijedno od toga nije ni bolje ni svetije od drugoga. Iz dosad izloženog, mogli bismo zaključiti da je paganizam panteistička duhovnost, što znači da su Bog i Božica - sve. No je li paganizam ujedno i politeizam? To je pitanje na koje nema konačnog odgovora. Pagani štuju i slave mnoge bogove. Neki ih smatraju zasebnim i odvojenim božanstvima, pa ti pagani jesu tipični politeisti. Ipak, u srži paganizma postoje uvjerenja: Jedno je Sve i Sve je Jedno, što znači da su i Bog i Božica, kao i svi ostali bogovi i bo žice zapravo samo ekspresije ili emanacije Jednoga. To Jedno nije bog. To jedno je božanska energija ili svemir kao takav, iz kojeg proistječe Sve, a Bog i Božica su dva polariteta Jednoga. U tom smislu, za paganizam je mnogo precizniji pojam kathenoteizam, što znači da je svako božanstvo najviše u trenutku kad ga se slavi. 31
U filozofskom smislu, paganizam je monizam (grčki: µ6voc; "sam, jedan, jedini"). To je nauk koji govori da se sve pojave svode na jedno jedinstveno duhovno ili materijalno nače lo. Još je grčki filozof Platon (nAtiTwv) (428.-348. pr. Kr.) govorio o jedinstvu (l!vwau;) osobne duše s Jednim (To "Ev). Zanimljivo je da se monistička filozofija već jednom razvila u okviru kathenoteističke kulture. U 8. stoljeću u Indiji je guru Adi Sankara (788.-820.) propovijedao monističku filozofiju nedvojstva (advaita) po kojoj je atman (individualna duša) isto što i
brahman (bog, svemir, ukupnost svega). Inače, u kasnijem hinduizmu, Sankara je proglašen avatarom boga Sive. Monizam može biti: 1. idealizam po kojem je to Jedno transcendentna i duhovno (samo je svijest realna); 2. neutralni monizam koji priznaje jedinstvo duhovnog i materijalnog kao različite vidove energije; te 3. materijalizam (ili fizikalizam) koji realnim smatra samo mate riju. Već smo rekli da pagani jednako štuju i duhovno i materijalno, te da oboje smatraju jednako svetima. Drugim riječima, i materijalno jest duhovno. Očito, paganizmu odgovara neutralni monizam. Nadalje, paganizam je i animizam (latinski: anima "dah, duša") jer sva bića (ali i nežive tvari) imaju životnu energiju (u određenom očitovanju). Primjerice, mikrobi pokazuju više svijesti od kamenja ili pijeska. Biljke i gljive više od njih, životinje još više, a ljudi kao mi saona bića izražavaju najviši stupanj svjesnosti. No, iako su te razlike samo kvantitativne, sve su pojave kvalitativno iste jer su prožete istom božanskom energijom. Većina pagana smatra da biljke, gljive i životinje imaju i dušu, dok neki govore samo o svijesti. No, svi se slažu da je svemir zapravo svemir sveprožimajuće energije i svjesnosti, pa je tako i svijest svugdje prisutna. Ovdje još valja napomenuti da se za neke paganske tradicije može primijeniti i pojam to temizam (ojibwe: ototeman "brat, sestra"). To je uvjerenje po kojem čovjek ima svoju srodnu dušu u nekoj životinji, biljci ili predmetu (totem) koji ponekad može predstavljati i pretka ili osobu s kojom se pagan osjeća posebno povezanim i ukazuje joj poštovanje. Totemizam se najčešće javlja kod naroda Afrike, Sjeverne Amerike i Oceanije. Pagani nisu tradicionalisti, što znači da ne brane neke pojave i stavove samo zato što su tradicionalni. Baš naprotiv, pagani nisu konzervativnog nego veoma liberalnog svjetona zora i smatraju da je prirodno da ljudi mijenjaju stavove s novim otkrićima i spoznajama. No, primijetit ćete kako se pagani često pozivaju na tradicionalne elemente u folkloru, vjerovanjima i ritualizmu. To je uvažavanje tradicije, a ne tradicionalizam. Pagani smatraju da ako su naši preci nešto već spoznali ili primijenili u praksi, onda nema potrebe da to mijenjaju, iako se i to smije dokle god nisu narušena temeljna filozofska, a ponajprije etič ka načela. Zato je neopaganizam zapravo mješavina općeg i tradicionalnog paganizma s novim spoznajama i prilagodbama suvremenom dobu. Iako se duhovnu praksu može mo dificirati, ovisno o vremenu, jeziku i društvenim okolnostima, ona osnovna načela ostaju uvijek nepromijenjena. Ovdje je potrebno još istaknuti da paganizam zagovara izrazito stroga etička pravila, od kojih je najvažnije: Dok nikome ne naudite, činite što vam volja (srednjoengleski: An it harm
none, do what ye will), o čemu će više riječi biti u
18. poglavlju:
Da zaključimo, osnovne karakteristike paganizma su: - panteizam, - kathenoteizam, - neutralni monizam, 32
Paganska etika.
-animizam, - misticizam, - fokus na prirodi, - ravnoteža "ženskog" i "muškog" načela koji se predočuju Božicom i Bogom, kao i brojnim drugim njihovim vidovima koje nazivaju božicama i bogovima, - uvažavanje tradicije, - magija i ritualna praksa, - stroga etička pravila. U paganizmu uvijek ostaje dovoljno prostora za ono nespoznatljivo i nerazumljivo. Očito, ljudska bića ne znaju sve, pa prema tome nijedan čovjek, nijedna religija, nijedna filozofija ne može otkriti sve tajne svemira u obliku "konačnog nauka". Pagani tome ni ne teže! Dok su pripadnici mnogih religija čvrsto uvjereni u svoje doktrine i propovijedaju ih kao jedinu pravu "Istinu", pagani su svjesni toga da ne znaju sve, pa to ni ne pokušavaju. Pagani se otvaraju spoznaji i raduju svakom novom uvidu. Tom stazom života svaki pagan mora kročiti vlastitim nogama. Smatraju da nametnuta i gotova rješenja nisu duhovnost nego ropstvo duha. Paganska duhovnost ne može se pojmiti isključivo racionalna. Nju ponajprije treba doživjeti i osjetiti.
2. DUHOVNOST. VJERA ILI RELIGIJA? Paganizam je duhovnost. Nije ni vjera niti religija. Od pamtivijeka se svaki oblik paganske duhovnosti stubokom razlikovao od bilo koje vrste nama poznatih strogo organiziranih, strukturiranih, hijerarhiziranih i institucionaliziranih religija. Pagani i paganke nemaju vođu ni vođe, svećenstvo, hijerarhiju, dogme, kanonske spise, svece ... Duhovnost je za njih ljubav, radost, ugoda, užitak, radoznalost, pjesma, ples, igra, privrženost, spolnost, devocija, iskrenost, slavljenje života, prirode i svih bića u svim svemirima. Duhovnost je is ključivo individualna kategorija. Između čovjeka i božanskog (kako god ga pojmili) nema nikakvih posrednika niti "otkupitelja". Čovjek samostalno i neovisno gradi svoj odnos sa Svemirom (Bogom, Božicom, bogovima i božicama, Apsolutom, Energijom...) onako kako on ili ona to želi, može i umije. Uzimajući u obzir svakodnevne prilike i neprilike s kojima se susrećemo, raspoloženje nam neće biti uvijek najvedrije. No, vodeći duhovni život možemo lakše prebroditi svaku teškoću, pri čemu će nam naši duhovni nazori pomoći da stanje sagledamo iz daleko šireg kuta pa time i relativiziramo problem, gotovo s podsmijehom; dok će nam duhovna dis ciplina i praksa pomoći da umirimo tijelo, utišamo um i time dostignemo introspektivno stanje svijesti u kojem ćemo mnogo kvalitetnije prionuti rješavanju problema ili ostvariva nju nekoga cilja. Unutarnja mudrost koju ćemo razviti vodeći duhovni život, dat će nam odgovore. Nekad ćemo problem aktivno rješavati, nekad ćemo potražiti tuđu pomoć, a ponekad ćemo ga naprosto zanemariti i prepustiti Svemiru i slijedu vremena da ga rastače i unište. Tako pagani doživljavaju svijet dvostranih doživljaja, tj. binarnih opozicija poput: dobro+ loše, ugodno + neugodno, sreća+ nesreća i sl. Kad nam je dobro - radosni smo i zahval ni, a kad nam je loše - opažamo, učimo, pamtimo i stječemo iskustvo.
33
Autentična duhovnost dolazi iznutra, imanentna je svakom čovjeku, svakoj duši. Svat ko samostalno razvija svoje poimanje života i svijeta. Čovjek je radoznalo biće, nepresta no traži odgovore. Sve što stvori želi poboljšati i usavršiti. Ne zadovoljava se polovičnim odgovorima i rješenjima. Želi znati, osjetiti, djelovati, dijeliti spoznaju. Prepreke su samo izazovi, a inteligencija nam omogućuje da uvijek idemo dalje, da neprestano napredujemo. Pagani teže osobnom razvoju, uvijek nastoje postati još bolji ljudi. Pritom možemo imati učitelja ili učiteljicu. To je osoba koja nam pokazuje put i predaje znanje, bez dodatnog mistificiranja. To nije "svetac" ili "svetica" ni "avatar" (sanskrt: avatiira) niti se izjednačava s Bogom i sl., što je dio tradicije istočnih naroda. Pagani posebno zaziru od toga da se bilo kojem čovjeku pripisuju božanski atributi zbog kojih bi se dotičnom "učitelju" ili "učitelji ci" ostali ljudi trebali podčinjavati i pokoravati. U paganizmu nitko nikomu ne "služi", ne obožavaju se učitelji ili gumi. Pojam duhovnost dolazi iz riječi duh koja ima podrijetlo u indoeuropskom korijenu *dheus- "puhati, disati", baš kao i imenica dah. Iz tog korijena potječu brojni pojmovi u
raznim indoeuropskim jezicima, poput gotskog dius "divlja životinja", engleskog deer "je len", njemačkog Tier "životinja", staroslavenskog dun "zrak, toplina, miris, duh, duša", ali i grčkog BE6c; "bog". Iz istog izvora dolazi i imenica duša. Već je iz ove kratke etimološke analize jasno da se pojam duhovnost najpreciznije uklapa u pagansku filozofiju jer ima konotaciju života. Isto značenje ima i međunarodno prihvaće na tuđica spiritualnost (od latinskog spiritus "duh"), što ne treba zamijeniti oblikom spiriti zam koji se odnosi na prizivanje i komunikaciju s mrtvima. S druge strane, postavlja se pitanje je li paganizam vjera, tj. vjeruju li pagani u svoj nauk. Načelno bismo mogli odgovoriti: da, naravno. No kad govorimo o vjeri, trebamo biti opre zni i pojasniti na što točno mislimo. Primjerice, ako želimo otputovati vlakom iz jednoga grada u drugi, morat ćemo kupiti voznu kartu na blagajni državne željeznice. Samim time vjerujemo da je to prava blagajna, da su tamo pravi službenici i da ćemo u ruke dobiti prave, istinske karte, iako nam to zapravo nitko ne jamči. Kad ne bismo u to vjerovali, vjerojatno ne bismo ni kupili kartu. Međutim, ako njima ne vjerujemo, kome ćemo? Svi mi vjerujemo u nešto, uglavnom u ono što smo već iskusili, ali često i unaprijed u ono što još nismo iskusili, ali što bi po svoj prilici trebalo biti istinito. Pagani prema tome vjeruju da je ljudska percepcija ograničena, da nam je poznat samo djeličak stvarnosti, da nemamo sve znanje, da postoji nešto onkraj smrti, da je sve energija te da postoji viša inteligencija iza pojavnog iskustva. No, pagani nisu fanatici, dogmatici ni apologeti. Zapravo se drže načela: Vjerujem u nešto što mi se čini logičnim, dokle god se to ne pokaže netočnim. Uostalom, na istom se načelu temelji i općeprihvaćena znanstvena me todologija. Stoga tu inicijalnu vjeru ne smatramo zaglupljivanjem niti kakvim iluzornim samozavaravanjem. Nećemo se skrivati iza besplodnoga kvaziargumenta kako "nemamo razloga prestati vjerovati u Boga jer ne postoje dokazi da on ne postoji". Čovjek želi ispuniti smisao svoga postojanja, želi upoznati svoju pravu prirodu i oslo boditi se patnji. On kreće na taj put samospoznaje s vjerom koja se osnažuje iskustvom. Mnogi će vjernici reći da su iskusili neopisivu snagu, entuzijazam, a često i ekstazu. Ma koliko ih skeptici razuvjeravali u božansko podrijetlo njihova iskustva, oni će znati (ili mi sliti da znaju ili naprosto osjećati) da to nije posljedica njihovih uvjerenja ni mašte nego da božanska energija intervenira u njihov život.
Pojam vjera dolazi iz indoeuropskog korijena *wer- "biti vjeran" (prepoznaje se u grčkom Epwc, "ljubav, usluga", latinskom uerus, talijanskom vero, irskom fir, njemačkom wahr "istinit,
prav", engleskom ware ili aware "budan, pozoran", staroslavenskom vera "vjera" itd.). Vjera nužno nadilazi okvire racionalnog uma. Obično se definira kao "znanje koje se svodi na subjektivna intuitivno uvjerenje i koje se ne može provjeriti empirističkom pro vjerom ni racionalnim postupkom". To je razvidna iz sanskrtske imenice sraddhii "vjera". Tvorbeno potječe iz nesklonjive imenice srat koja pak dolazi iz indoeuropskog *kerd- "srce" (prepoznaje se u gotskom hairti5, norveškom hjerte, engleskom heart, njemačkom Herz, grč kom Kapoux, latinskom car, talijanskom cuore, praslavenskom *sbrdbce, češkom i slovačkom srdce, hrvatskom srce itd.). Dodavanjem korijena *dhe- "staviti, ttlin
duhovno tijelo
Duh je čisti duhovni element koji nikako ne možemo percipirati osjetilima. Duh nadilazi naše iskustvo i, za razliku od čovjeka u cjelini, pripada isključivo duhovnoj dimenziji stvar nosti. (U materijalnom se svijetu najčešće zamišlja kao eter ili zrak, no to je samo gruba aproksimacija.)
2.
materijalno tijelo
Dijeli se na suptilno, energetsko i grubo. a) suptilno tijelo Suptilno ili tanahna tijelo (lifzga-šarira ili silkf!ma-šarira) zapravo je svijest (citta) u najširem smislu. U sustavu yoga ono se definira kao uređena ukupnost svjesnoga iskustva. Sastoji se od svih djelatnosti kojima mi kao integriran i dinamičan sustav odgovaramo na izvanjske podražaje. Sastoji se od tri elementa: razuma, samosvijesti i uma.
Razum, budnost ili inteligencija (buddhi) element je koji nam daje mogućnost diskrimina cije i s pomoću kojega razvijamo spoznaju. To je "hladni" logički aparat koji prosuđuje i donosi odluke. Zadužen je za prepoznavanje, uopćenje, određenje, izvjesnost i spoznaju. Sjedište je vrline, nevezanosti i mudrosti. 162
ili ego (ahankara što doslovno znači "ja-činitelj") načelo je osobnosti i stanje aktivne svijesti u kojem se "ja" poistovjećuje s "ovim". Prvotna je pojava individualnog identiteta, koja nam daje osjećaje "ja jesam", "ovdje sam", "postojim". To je, dakle, stanje u kojem osobna svjesnost spoznaje samu sebe kao "ja-koji-stječem-iskustvo". Samosvijest sebi pripisuje iskustvo uma i upućuje ga razumu na zaključak. Pripadnici neohinduističkih sljedbi često govore o "lažnom egu" pri čemu misle da se čovjek pogrešno poistovjećuje s materijalnim tijelom. No, u paganizmu ego nikad nije "lažan", može biti samo manje ili više izražen. Samosvijest
najgrublji je dio suptilnoga tijela. On je poput goleme datoteke u kojoj se skla dište svi dojmovi i želje. Zadužen je za razmišljanje, percipiranje, htijenje, odabiranje, pri hvaćanje i odbijanje. Izravna je moć u ishodištu svih naših djelatnosti. Um je vrlo nemiran i teško je njime ovladati. Zbog gomile stečenih programa, um ima tendenciju "lijepiti se" samo na ono loše. Ako nam netko da sto pohvala i samo jednu pokudu, od svega ćemo zapamtiti upravo nju. Ako čujemo da su se naša tri poznanika prehladila, odmah ćemo zaključiti da u gradu vlada epidemija gripe. Dok s nekim razgovaramo, um može odlutati ili tražiti stotinu razloga da ne učini ono što mu duša potiho govori da bi trebao. To je pri roda uma. On nam može biti najveći neprijatelj, ali kad njime ovladamo, može nam postati i najveći prijatelj. Um (manas)
Postoje i tri razine svijesti: 1. Svjesna razina ili svijest normalno je stanje rada osjetila i re agiranja na izvanjski svijet; to je stanje budnosti. Svijest je naš stvaralački um. Ona je ta koja donosi odluke. Ona prikazuje svojstvo i prirodu slobodne volje. Svjesna razina zato nam je najpoznatija. 2. Podsvjesna razina također nam je poznata, ali trenutačno nedostupna. To su sve misli u našem pamćenju, koje možemo prizvati u svijest. 3. Nesvjesna razina je naša najdublja razina koju ne možemo izvući na površinu, osim eventualno nekim posebnim tehnikama hipnoze, meditacije i sl. U fiziološkom smislu, treba reći da se nesvjesni um očituje u djelovanju supkortikalnih struktura mozga, poput srednjeg i malog mozga (cere belluma) koji je i filogenetski mnogo stariji od velikog mozga. U velikom mozgu nesvjesni um aktivira se u desnoj polutki. Svjesni um u jednoj sekundi može procesirati 40 podataka (dakle podatke koji dolaze od 40 živaca). Istodobno, nesvjesni um procesira 40 milijuna podataka. To znači da je ne svjesni um poput milijun puta jačeg kompjutora od naše svijesti. Taj dio svijesti ne zaklju čuje, ne razmišlja, ne rezonira. To je mehanizam izravnog odgovora na svaku određenu situaciju. Kad primimo neki signal iz svoje okoline, nesvjesni um refleksno aktivira neki od prethodno instaliranih programa. Neki od tih programa dolaze iz genetike - to su in stinkti. No veliku većinu naših nesvjesnih programa stječemo učenjem. Neurolozi danas znaju da je čak 99% našeg ponašanja pod nadzorom nesvjesnog uma. Ljudima je teško biti "objektivan", ili staviti se u ulogu neutralnog promatrača, između ostalog i zato što mi ne znamo koji su nam to programi instalirani; ne samo prije dan, mjesec ili godinu, nego i oni iz najranijeg djetinjstva, pa i oni iz prenatalne faze. Tijekom prvih šest godina života, mozak dominantno radi na niskim frekvencijama. Dijete je tada najsugestibilnije. Ono poput spužve upija sve što percipira bilo kojim osjeti lom. To se zove bihevioralno programiranje - naprosto promatra svoje roditelje, ukućane, vršnjake, učitelje, druge ljude. Što god da im se kaže o njima samima, ona to spremaju u svoju nesvjesnu razinu i to s trajnim učinkom. U našu nesvijest ugrađuju se programi jedan za drugim, poput nadzorne kamere koja je cijelo vrijeme upaljena i sve snima. Pritom, ne postoji diskriminacija, odnosno procjena je li neki program dobar ili loš. Sve se snima. Kad 163
svijest popusti, nesvijest se budi i automatski aktivira prethodno usnimljene programe. Tako će se svaka naša spontana reakcija temeljiti na prethodnim iskustvima. Evo jednog primjera aktiviranja nesvjesnog uma. Osoba u teško alkoholiziranom stanju ne zna gdje se nalazi, što radi, s kime priča. Tko onda priča? Tko preuzima nadzor? Zašto se kaže: In vino veritas (U vinu je istina)? Pijana osoba govori ono što joj je u nesvjesnom umu. Pone
kad se dogodi da se osoba toliko napije da ne zna za sebe, a onda se budi u svom stanu. Ne zna kako je došla kući. Tko ju je doveo? Kako je došla? Nadzor nad tijelom preuzeo je automatizirani nesvjesni um. Ili ovaj primjer: dok vozimo auto, možemo razgovarati sa suvozačem o bilo kojoj temi, čak i o onoj koja zahtjeva silan umni napor, o filozofiji, politici, nekom problemu i sl. Pa ipak, naša vožnja je besprijekorna. Zašto nismo napravili nijedan prekršaj? Funkciju je opet preuzeo nesvjesni um. Danas postoji znanost - psihoneuroimu nologija - koja se bavi fiziološkim aspektima emocija jer stručnjaci znaju da psiha i tijelo čine neodvojivu cjelinu, te da se procesi u njima zbivaju istodobno. Um kontrolira mozak, a mozak imunosni sustav. Kad um ocijeni da je sredina sigurna, stanice se koncentriraju na rast i održavaju zdravo funkcioniranje tijela. U stanju stresa, stanice zauzimaju obrambeni stav te troše naše tjelesne resurse pri čemu dolazi do smanjivanja procesa rasta i zdravog održavanja tijela. Kako još možemo iskoristiti goleme potencijale nesvjesne razine uma? Svijest je ogra ničena osjetilnom percepcijom, vremenom i prostorom. To znači da možemo procesirati samo one informacije koje nam dolaze vidom, sluhom, njuhom, okusom ili opipom. Raz mišljamo u okvirima prošlosti, sadašnjosti i budućnosti. Nasuprot tome, nesvjesni um nema ograničenja. Za njega postoji samo sadašnji trenutak, a percepcija nije osjetilna nego trenutačna. To i jest stvarna, kvantna dimenzija sveukupne kreacije. Sve je sada i sve je uvijek. Sve je ovdje i sve je svagdje.
b) energetsko tijelo Energetsko, astralna ili eterično tijelo (karm:za-sarlra) najjasnije je opisana u indijskoj filozofiji i
prilično je raširena u neopaganizmu. Energetsko tijelo ne možemo vidjeti, iako se ponekad mogu uočiti njegovi obrisi (aura). Sastoji se od 72.000 suptilnih žila (na
View more...
Comments
