Organizacija i Menadzment

ORGANIZACIJA I MENADŽMENT Milan Jurina

Izdavač Visoka škola za poslovanje i upravljanje s pravom javnosti “Baltazar Adam Krčelić” Zaprešić Za izdavača Nikola Skledar

Uredništvo Milan Jurina Vinko Morović Nikola Skledar Savo Vojnović

Izvršna urednica Gordana Šiber

Drugo nepromijenjeno izdanje

Grafička priprema Josip Brkić

Milan Jurina

ORGANIZACIJA I MENADŽMENT

Zaprešić, 2011.

ORGANIZACIJA I MENADŽMENT

SADRŽAJ

UVOD ........................................................................................... 11 PRVI DIO: ORGANIZACIJA 1. POJAM, VRSTE, CILJEVI, NAČELA I METODE ORGANIZACIJE..........................................................................17 1.1. Temeljni organizacijski pojmovi ...........................................19 1.2. Problem definiranja subjekta i objekta organizacije ..............25 1.3. Organizacijska znanost ..........................................................26 1.4. Vrste organizacija ..................................................................29 1.5. Organizacijski ciljevi .............................................................30 1.6. Načela i metode organizacije .................................................31 1.7. Što se očekuje od dobre organizacije? ...................................32 2. ORGANIZACIJSKA STRUKTURA – NAJVAŽNIJI ELEMENT ORGANIZACIJE 2.1. Pojam organizacijske strukture ..............................................35 2.2. Podsustavi u organizaciji kao sustavu....................................37 2.2.1. Vrste organizacijskih struktura temeljem raščlambe zadaća organizacije i čimbenici koji utječu na njih .............37 2.3. Elementi organizacijske strukture ..........................................39 2.4. Dimenzije organizacijske strukture........................................41 2.5. Vrste organizacijskih struktura...............................................43 2.5.1. Klasične organizacijske strukture .......................................43 2.5.2. Fleksibilne organizacijske strukture....................................46 2.5.3. Ad hoc organizacijske strukture (adhokracija) ...................50 2.5.4. Drugačiji pogled na organizacijske strukture – Henry Mintzberg .................................................................51 2.5.5. Mrežne i virtualne organizacijske strukture ........................57 2.5.6. Još neki suvremeni trendovi u oblikovanju organizacije ....60 5

MILAN JURINA

2.6. Oblikovanje organizacije .......................................................63 2.6.1. Utjecaj strategije na organizacijsku strukturu .....................63 2.6.2. Utjecaj organizacijskog okruženja ......................................65 2.6.3. Utjecaj veličine organizacije na izbor struktura..................66 2.6.4. Još neki čimbenici koji utječu na oblikovanje organizacije ......................................................67 3.TEORIJE ORGANIZACIJE I MENADŽMENTA 3.1. Klasične teorije organizacije i menadžmenta.........................69 3.1.1. F. W. Taylor (1856.-1915.) ..................................................70 3.1.2. Henry Fayol (1841.-1925.) .................................................72 3.1.3. Max Weber (1864. – 1921.) ................................................73 3.2. Neoklasične teorije organizacije ............................................75 3.2.1. Teorija međuljudskih odnosa .............................................76 3.3. Moderne teorije organizacije i menadžmenta ........................78 3.3.1.Teorija sustava kao teorija organizacije i menadžmenta ......78 3.3.2. Kontingencijska teorija .......................................................80 3.3.3. Teorija ljudskih potencijala .................................................81 3.3.4. Teorija procesne organiziranosti .........................................82 3.3.5. Dalekoistočni pristupi organizaciji i menadžmentu ............84 DRUGI DIO: MENADŽMENT 4. POJAM I SADRŽAJ MENADŽMENTA I MENADŽERA 4.1. Sadržaj menadžmenta – menadžerske funkcije .....................95 5. SUSTAVI MENADŽMENTA 5.1. Sustavi menadžmenta sa stajališta ustrojstva ........................ 98 5.2. Sustavi menadžmenta sa stajališta funkcioniranja ...............101 5.3. Globalni pristup strukturi sustava menadžmenta .................112 6. ELEMENTI SUSTAVA MENADŽMENTA 6.1. Temeljne kategorije sustava menadžmenta – autoritet, odgovornost i hijerarhija ......................................................114 6.1.1. Autoritet ............................................................................114 6.1.2. Odgovornost......................................................................119 6.1.3. Delegiranje autoriteta i odgovornosti................................121 6.1.4. Hijerarhija .........................................................................122 6.2. Načela u menadžmentu ........................................................125 6.3. Razine menadžmenta, uloga i profil menadžera ..................127 6

ORGANIZACIJA I MENADŽMENT

7. PLANIRANJE I ODLUČIVANJE – PRVA MENADŽERSKA FUNKCIJA 7.1. Pristup planiranju u organizaciji ..........................................136 7.1.1. Uloga i značenje planiranja ...............................................136 7.1.2. Definicije i pojmovi u planiranju i sustavu planiranja ......137 7.1.3. Sustav planiranja ...............................................................139 7.1.4. Klasifikacije u planiranju ..................................................140 7.1.5. Dokumenti koji su rezultat procesa planiranja..................142 7.1.6. Metodologijski aspekt sustava planiranja u organizaciji ..143 7.1.7. Etape procesa planiranja ...................................................145 7.2. Strategijsko i operativno planiranje – menadžerski pristup 149 7.3. Specifičan oblik operativnog planiranja – Izrada poslovnog plana.........................................................152 7.3.1. Što je poslovni plan i tko ga izrađuje? ..............................152 7.3.2. Dijelovi poslovnog plana i koraci u procesu poslovnog planiranja .........................................................153 8. ODLUČIVANJE 8.1. Proces odlučivanja i klasifikacija odluka.............................156 8.2. Programirano i neprogramirano odlučivanje .......................158 8.3. Modeli donošenja odluka .....................................................159 8.4. Činitelji koji utječu na odluke ..............................................162 8.5. Logičko-pragmatični aspekti odlučivanja ...........................164 8.6. Neki informatički i kibernetički aspekti odlučivanja ...........169 8.6.1. Informatika i odlučivanje ..................................................169 8.6.2. Kibernetički aspekt odlučivanja ........................................172 9. ORGANIZIRANJE – DRUGA MENADŽERSKA FUNKCIJA 9.1. Uporaba organizacijskih struktura .......................................175 9.1.1. Podjele na organizacijske jedinice ....................................176 9.1.2. Oblikovanje organizacijskih uloga....................................177 9.1.3. Povezivanje strukture i menadžmenta ..............................178 9.2. Odnos formalne i neformalne organizacije ..........................178 9.2.1. Obilježja neformalne organizacije ....................................182 9.2.2. Obilježja neformalne organizacijske strukture .................187 9.2.3. Dinamika neformalne organizacije ...................................188 9.2.4. Odnos menadžera prema neformalnoj organizaciji ..........191 9.2.5. Odnos menadžmenta i klike ..............................................193 7

MILAN JURINA

10. ORGANIZACIJSKA KULTURA 10.1. Pojava i značenje organizacijske kulture ...........................195 10.2. Definiranje organizacijske kulture ....................................197 10.3. Sadržaj organizacijske kulture ...........................................201 10.4. Klasifikacija i tipizacija organizacijske kulture .................205 10.4.1. Modeli organizacijske kulture.........................................205 10.5. Tipovi organizacijske kulture .............................................207 10.6. Menadžment i organizacijska kultura ................................212 11. LJUDSKI POTENCIJALI ORGANIZACIJE 11.1. O kome i o čemu govorimo? – Pojmovi koji se odnose na ljude kao temeljni potencijal organizacije ........218 11.2. Razvoj ljudskih potencijala kao funkcija organizacije.......222 11.2.1. Razvoj ljudskih potencijala kao menadžerska funkcija ..224 11.3. Područja djelovanja pojedinih strategija ............................227 11.3.1. Politika razvoja ljudskih potencijala organizacije (kadrovska politika) .........................................................228 11.3.2. Ciljevi, principi i kriteriji za odlučivanje u području razvoja ljudskih potencijala organizacije.........................229 11.3.3. Metode, postupci i sredstva za realizaciju konkretnih zadaća u području razvoja ljudskih potencijala ...............231 11.3.4. Razvoj ljudskih potencijala kao poslovna funkcija organizacije ......................................................................231 11.3.5. Organizacijski oblici stručnog rada u funkciji razvoja ljudskih potencijala ..........................................................233 11.3.6. Procesi rada na razvoju i korištenju ljudskih potencijala organizacije ..................................................235 11.4. Menadžment promjena i ljudski potencijali .......................259 12. VODSTVO – ČETVRTA MENADŽERSKA FUNKCIJA 12. 1. Vodstvo..............................................................................264 12.1.1. Vođe i sljedbenici ............................................................265 12.1.2. Što se dobiva nasljedstvom (genima), a što se uči? ........267 12.1.3. Karizmatski vođe ............................................................269 12.1.4. Teorije vodstva ................................................................269 12.1.5. Novi pristupi – vođenje je šire od menadžmenta ............270 12.1.6. Naličje liderstva ..............................................................272 12.2. Stilovi vođenja ili menadžerski stilovi...............................273 8

ORGANIZACIJA I MENADŽMENT

12.2.1. Kulturološki pristup klasifikaciji menadžerskih stilova .......................................................274 12.2.2. Sociopsihološki pristupi klasifikaciji menadžerskih stilova .......................................................276 12.2.3. Organizacijski pristup klasifikaciji menadžerskih stilova .......................................................279 12.3. Konflikti u organizaciji ......................................................281 12.3.1. Definicija i obilježja konflikta .........................................282 12.3.2. Klasifikacija konflikata ...................................................283 12.3.3. Uzroci konflikata.............................................................285 12.3.4. Intrapersonalni, interpersonalni i međugrupni konflikti .......................................................286 12.3.5. Objašnjenja konflikta ......................................................291 12.3.6. Dinamika konflikata ........................................................293 12.3.7. Postupak s konfliktom .....................................................294 13. KONTROLA – PETA MENADŽERSKA FUNKCIJA ........298 13.1. Pojam i svrha kontrole .......................................................298 13.2. Vrste i strategije menadžerske kontrole .............................301 13.3. Etape kontrolnog ciklusa....................................................304 13.4. Psihološki i sociološki aspekti kontrole .............................307 13.5. Napomene o strategijskim i operativnim aspektima sustava kontrole .................................................310 LITERATURA ............................................................................313 POPIS ILUSTRACIJA................................................................317 KAZALO IMENA ......................................................................319 KAZALO POJMOVA .................................................................323

9