ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 3

ΤΟΜΟΣ

3

5,9 0 €

H MAXH TH I ΑΓΓΛΙΑΣ · ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ mq^t.-

Π ροσ πά& εια κ α τά σ β εσ η ς π υρκ αγιά ς που π ρ ο κ ά λεσ ε γ ερμ α νικ ός βομ β αρ δισ μ ός.

πτεμβρίου σε μια ακόμη δραματική φάση, που έ­

λεσε αντιπαράθεση στους κόλπους της Διοίκη­

μεινε γνωστή στους Βρετανούς ως «Blitz» (=α-

σης Μαχητικών. O επικεφαλής της 12ης Αεροπο­

στραπή). Oi Γερμανοί επιτέθηκαν στο Λονδίνο

ρικής Ομάδας, υποπτέραρχος Τράφορντ Λη Μά-

στις 7 Σεπτεμβρίου, με μια σειρά επιδρομών η ο­

λορυ, και ο διοικητής της 242 (Καναδικής) Μοίρας,

ποία ενέπλεξε πάνω από 1.000 αεροσκάφη, βομ­

επισμηναγός Ντάγκλας Μπέηντερ, πρότειναν τη

βαρδιστικά και μαχητικά. Παρόμοιες επιδρομές

δημιουργία της «Big Wing» (=Μεγάλης Πτέρυγας),

πραγματοποιήθηκαν επί δύο περίπου μήνες. Oi

ενός σχηματισμού σε μέγεθος πτέρυγας που θα

καταστροφές που προκάλεσαν εκείνη την ημέρα

επιχειρούσε με συνολική δύναμη τριών έως πέντε

οι Γερμανοί ήταν πολύ μεγάλες και αυτό οφείλε-

μοιρών. O διοικητής της 11ης Αεροπορικής Ομά­

ται εν μέρει στη χρήση εμπρηστικών βομβών.

δας, υποπτέραρχος Κηθ Παρκ, δεν ήταν σύμφω­

H αντιμετώπιση των νέων δεδομένων προκά­

νος, επειδή θεωρούσε ότι ένας τέτοιος σχηματι-

ΣΕΡ ΟΥΙΝΣΤΟΝ ΛΕΟΝΑΡΝΤ ΣΠΕΝΣΕΡ ΤΣΩΡΤΣΙΛ Γεννήθηκε οτην έπαυλη Μπλένεμ του Ο ξφορντοιρ, τον Ν ο­ έμβριο του 1874. O πατέρας του, λόρδος Σπένσερ, δ ιετέλ εσ ε υ­ πουργός Οικονομικών και η μητέρα του ήταν κόρη Α μερικανού ε­ κατομμυριούχου. To 1888 ο α τίθασ ος νεαρός Τσώρτσιλ ξεκίνησ ε τις στρατιω τικές του σπουδές ο ε φημισμένα ιδρύματα, όπως το Χάροου και τη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία του Σάντχερστ, τελικά όμως ασχολήθηκε με τις πολεμικές ανταποκρίσεις. To 1895 κάλυψε την επανάσταση των Κουβανών εναντίον των Ισπα­ νών και στις αρχές του 20ού αιώνα τον πόλεμο των Μπόερς, από το υ ς οποίους συνελήφ θη αιχμάλωτος. Αργότερα δραπέτευσε. Στη συνέχεια α κολούθησε πολιτική σταδιοδρομία και εξελέΥη β ουλευτής με του ς Σ υντηρητικούς. Μάλιστα σ υ νδ έθη κε με μια κομματική ομάδα, του ς «Χιούλιγκανς» (λογοπαίγνιο με τη λέξη «χούλιγκανς»), επικεφαλής των οποίων ήταν ο λόρδος Χιού Σ έσιλ. To 1911, αφού υπηρέτησε σε ά λλες θ έ σ εις, ονομάστηκεπρώ τος λόρδος του Ν αυαρχείου (υπουργός Ναυτικών). Εχασε τη θ έ ­ ση του επειδή χρεώ θηκε μεγάλο μέρος της αποτυχημένης εκ­

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

στρατείας στα Δαρδανέλια, το 1915. Ωστόσο διορίστη­ κε σε άλλες κυβερνητικές θέσ εις. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου α νέλαβ ε το Υπουργείο Οικονομικών. Π αρασύρθηκε από τις κατα­ στροφ ικές συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης και της ύφ εσης nou ακολούθησε. Τη δ εκα ετία του 1930 α ντέδρασ ε στην κατευναστική πολιτική του Τσάμπερλαιν, αντιπροτείνοντας τη δυναμική αντιμετώπι­ ση του γερμανικού επεκτατισμού. H σύγκρουση με του ς οπαδούς του κατευνασμού εξασφάλισε στον Τσώρτσιλ πολ­ λές εχ θ ρ ό τη τες , όμως η κήρυξη του πολέμου τον δικαίωσε. Ανέ­ λαβε πάλι τα καθήκοντα του πρώτου λόρδου του Ν αυαρχείου και διαχειρίστηκε την εκστρατεία στη Νορβηγία. Στις 10 Μαϊου 1940 έγινε πρωθυπουργός, αφού η πολιτική του Τσάμπερλαιν είχε αποτύχει και οι Βρετανοί γνώριζαν μόνον ήττες. H γερμανική ει­ σβολή στη Δύση, η εκκένωση της Δ ουνκέρκης και η Μάχη της Αγγλίας ήταν μόνο η αρχή των δοκιμασιών για τον Τσώρτσιλ.

27

Αψίσα τη ς R A F p c τη διάσημη ρήση το υ Τσώρτσιλ « Π ο τ έ δεν ο ψ είλο ντα ν τόσο πολλά από τόσ ο πολλούς σε τόσο λίγο υ ς ».

“ NEVERWASSOMUCH OWED BY SO MANY

O θ υ ρ ε ό ς τη ς Δ ιο ίκ η σ η ς Β ομ βα ρδ ισ τικώ ν τη ς RAF.

Υπσσμηναγός τη ς 3 0 2 Μ ο ίρ α ς τη ς Πολω νικής Α ερ οπ ορ ία ς, Β ρ ετα ν ία , Ιούνιος 1940. Από τ ο ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 19 39 έν σ το λ ο ι Πολω νοί άρχισαν να υ π η ρ ε το ύ ν σ τη RAF. Tov Α ύγου σ το το υ 1940 ιδ ρ ύ θ η κ ε σ τη Β ρ ετα ν ία η α ν ε ξ ά ρ τ η τ η Πολω νική Α εροπ ορ ία . Ολοι οι ξέν ο ι ε θ ε λ ο ν τ έ ς στη R A F φ ορ ούσ α ν β ρ ετα ν ικ ές σ το λ ές , μ ε επ ιρ ρ ά μ μ α τα ώμου που φανέρω ναν την ε θ ν ικ ό τ η τ α . O σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν ο ς ά νδ ρ α ς φ ο ρ ά ει τη σ το λ ή υπ ηρεσ ίας χ ρ ώ μ α το ς blue-grey. Σ τ ο πηλήκιό το υ δ ια κ ρ ίν ετα ι το εθ ν ό σ η μ ο τη ς Π ολω νικής Α ερ οπ ορ ία ς. Oi πιλότοι τη ς 3 0 2 Μ ο ίρ α ς (Hurricane) φ ορ ο ύ σ α ν ένα κασκώλ χ ρ ώ μ α το ς κ α φ έ , κ ά τι που δεν π ροβ λεπ ότα ν για την επίσημη σ το λ ή . H μ ονά δα το υ ς επ ιχ ειρ ο ύ σ ε από το Λ έκ ο νφ ιλν τ και το Ν τά ξ φ ο ρ ν τ και κ α τά τη διά ρ κεια τη ς Μ ά χη ς τη ς Α γγ λία ς σ ημ είω σ ε α ρ κ ε τ έ ς κ α τα ρ ρ ίψ εις (εικ ονο γρ άφ ησ η: M alco lm M c G r e g o r / εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π ερ ιγρ α φ ή και επ ιμ έλ εια ιστορικώ ν σ τοιχείω ν: Σ τ έ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τ α ι μ ε τη ν ά δ εια τ η ς D e A gostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λ ε ισ τικ ό τη τα για την Ε λλ ά δ α -color im age copyright: De A gostini UK Ltd).

28

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανικό δικινητήρ ιο μ έσ ο βο μ β α ρ δ ισ τικό H e in k e IH e 111Η -3χμ ε τη σ υ σ κ ευ ή x-Geraete, για τον εντοπ ισμό των στόχω ν κ α τά τις ν υ κ τερ ιν ές επ ιδ ρ ο μ ές. Α νήκε σ την 1.fcG 100, στη Β αν τη ς Γαλλίας, τον Ιού λιο το υ 1940. Φ έρ ει π αρ α λλα γή R LM 70i71/65 μ ε το χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό γράμμα «F» σε λ ε υ κ ό σ την ά τρ α κ το , το οποίο ε π α ν α λ α μ β ά ν ε τα ι στο άνω τμ ή μ α το υ κ ά θ ε τ ο υ σ τ α θ ε ρ ο ύ . Π ρ ο σ έ ξ τ ε το έμ β λ η μ α τη ς μ ονά δ α ς κάτω από το π α ρ ά θυ ρ ο τ ο υ χ ε ιρ ισ τ ή (μόλις που δια κρίνετα ι). To H e 111H-3 δ ιέ Θ ε τ ε δύο κ ιν η τ ή ρ ε ς Ju m o211D -1 των 1.200 hp που το υ ε π έ τρ ε π α ν να α να π τύσ σει τ α χ ύ τ η τ α 440 km/h. Είχε ε κ π έτα σ μ α 22,6 m, μ ή κ ο ς 16,4 m και ύψος 4 m. O μ όνιμο ς οπλισμός το υ α π ο τ ε λ ε ίτ ο από ένα π υροβόλο M G .F F των 2 0 m m και έ ξ ι π ολυβόλα M G 15 των 7,92 mm. Μ π ο ρ ο ύ σ ε να φ έ ρ ε ι φ ο ρ τίο βομβών βά ρ ου ς 2.000 kg. Κ α τά τη διά ρ κεια τη ς Μ ά χη ς τη ς Α γγλία ς τα He 111H είχαν σχεδόν α ν τικ α τα σ τ ή σ ε ι τα π α λ α ιό τερ α H e 111P, τα οποία ή τα ν πιο ευ ά λ ω τα ε ξ α ιτ ία ς τη ς μ ικρή ς το υ ς τα χ ύ τη τ α ς . Ω σ τό σ ο ορ ισ μ ένα π ληρ ώ μα τα σ υνέχιζαν να χρ ησ ιμ οπ οιούν τα He 111P, μ ε κ α κ ές σ υ νέπ ειες. Μ ε τη ν ε μ φ ά νισ η των He 111H, τα οποία δ ιέ θ ε τ α ν μ έ γ ισ τ η τ α χ ύ τ η τ α άνω των 435 km/h, η R A F a p x w e να α ντιμ ετω π ίζει δ υ σ κ ο λίες (σε σχέση π.χ. μ ε τα D o r n ie rD o 17). Οπως α π ο δ ε ίχ θ η κ ε , τα γερμανικά αεροπλάνα ά ντεχα ν σ τα π λ ή γ μ α τα . Τα 1 7 gruppen που δ ιέ θ ε τ α ν H e 111H κ α τά τη διά ρ κεια τη ς Μ ά χη ς τη ς Α γγλία ς, μπο ρούσ α ν να έχουν επ ιχειρ ησια κά κ α τά μ έσ ο όρο 500 α ερ ο σ κ ά φ η . Κ ατά το υ ς τέ σ σ ε ρ ις μ ή ν ε ς τη ς Μ ά χης τη ς Α γγ λία ς έχα σ αν π ερίπου 2 4 0 α ε ρ ο σ κ ά φ η . Δ ύ ο από τις πιο σ η μ α ν τικ ές επ ιδ ρ ο μ ές των H e 111 τη ς KG 55 α φ ορ ο ύ σ α ν την προσβολή το υ ε ρ γ ο σ τα σ ίο υ α ερ ο σ κα φ ώ ν σ το Μ π ρ ίσ τολ , σ τις 2 5 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ , και την επ ομ ένη τον βομ β αρ δισμ ό το υ ε ρ γ ο σ τα σ ίο υ τη ς S u p e rm a rin e σ το Σ α ο υ θ ά μ π τσ ν (εικονο γρ άφ ησ η για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : R ichard J. C aruana / επ ιμ έλ εια ιστορικώ ν σ τοιχείω ν: Σ τ έ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς ). σμός θα ήταν δυσκίνητος, με αποτέλεσμα να έλ­

καταλυτικά την εξέλιξη των γεγονότων. Ούτως ή

θει σε προστριβή με τον Λη Μάλορυ. Πρακτικά ο

άλλως τα τεχνικά προβλήματα και οι περιορισμέ­

σχηματισμός δεν δοκιμάστηκε, αν και οργανώθη­

νες δυνατότητες των αεροσκαφών τους δεν επέ­

κε από τρεις μοίρες της 12ης Ομάδας στο Ντάξ-

τρεπαν κάτι τέτοιο. Στις 15 Απριλίου 1941 ο εν λό-

φορντ. Αποστολή του ήταν να λειτουργεί ως εφε­

γω σχηματισμός αποσύρθηκε.

δρεία και να εμπλέκεται όταν η 11η Ομάδα τον καλούσε. Την πρώτη φορά που κλήθηκε να το πράξει

φευγαν πλέον σε νυκτερινούς βομβαρδισμούς,

Κατά τα μέσα Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί κατέ­

καθυστέρησε, αν και απέδωσε την καθυστέρηση

χωρίς να έχουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

στην αργοπορημένη κλήση του. Oi κατηγορίες

Oi Βρετανοί συνέχιζαν να υφίστανται μεγάλη αι­

δεν έλειψαν και από τις δύο πλευρές και οι προ­

μορραγία σε χειριστές, οι οποίοι έφθαναν συνε-

στριβές συνεχίστηκαν, χωρίς να δοθεί λύση ούτε από τον Ντάουντινγκ. Στις 10 Σεπτεμβρίου δημιουργήθηκε από τους Ιταλούς το Corpo Aereo Italiano (CAI - Ιταλικό Αεροπορικό Σώμα), με σκοπό να στηρίξει τις προ­ σπάθειες της Luftwaffe. 0 Μουσολίνι είχε αποφα­ σίσει να αποδείξει ότι η χώρα του δεν υστερούσε σε σχέση με τη Γερμανία και ότι ήταν βασικός συμμέτοχος στις πολεμικές επιχειρήσεις. Διοικη­ τής αυτού του σχηματισμού ήταν ο αντιπτέραρχος Ρίνο Κόρσο Φουτζιέρ. Oi Ιταλοί επιχειρούσαν από το Βέλγιο με μαχητικά Fiat CR.42 Falco και Fiat G.50 Freceia της 56ης Πτέρυγας και με βομβαρδι­ στικά Fiat BR.20 που ανήκαν στη 13η και στην 43η Πτέρυγα. Στο CAI υπηρετούσαν επίσης αναγνωρι­ στικά αεροσκάφη Cant Z.1007 και μεταφορικά Caproni Ca.133. H συμμετοχή των Ιταλών περιορί­ στηκε στις τελευταίες ημέρες της Μάχης της Αγγλίας, τον Οκτώβριο, συνεπώς δεν επηρέασε

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

0 ιπ τά μ ε ν ο ς σμηνίας Γκ ά ρ το ν τη ς R A F K a r 0 τη δ ιά ρ κεια τη ς Μ ά χη ς τη ς Α γγλία ς. Φ ορ ά ει την κλασική σ το λ ή μ άχ ης τη ς Ρ Α Ρ ε κ ε ίν η ς τη ς π εριόδου, χ ρ ώ μ α το ς blue-grey. Γύρω από τον λαιμό το υ φ έ ρ ε ι ένα μ ε τ α ξ ω τ ό φ ουλάρ ι, για την π ροσ τασία το υ δ έ ρ μ α τ ο ς από ερ ε θ ισ μ ο ύ ς . To σωσίβιο «M a e West» Pattern 19 32 έπ ρ επ ε να φ ο υ σ κ ω θ ε ί από τον φ έ ρ ο ν τα και μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς ή τα ν βαμ μ ένο κίτρινο, για ε υ χ ε ρ έ σ τ ε ρ η αναγνώ ριση από τον α έρ α σε περίπτωση π τώσης σ τη θ ά λ α σ σ α . Σ το α ρ ισ τερ ό χ έ ρ ι ο άνδρ ας κ ρ α τά κάσκα τύπ ου B, μ ε μ άσ κα οξυ γό νο υ τύπ ου Ώ μ ε μ ικρόφω νο. Oi μ π ό τε ς είναι β ρ ετα ν ικ ή ς κ α τα σ κ ε υ ή ς , Pattern 1940. 0 εν λόγω σμηνίας, π ιλότος μ α χ η τικ ο ύ Hurricane, το 19 40 δ ιο ικ ο ύ σ ε το A Σ μ ή ν ο ς τη ς 43ης Μ ο ίρ α ς . Α ρ γ ό τε ρ α έ φ θ α σ ε μ έχ ρ ι τον β α θ μ ό το υ α ντισμηνάρχου (εικ ο νο γρ ά φ η σ η : M alco lm M c G r e g o r / ε ν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π ερ ιγ ρ α φ ή : Σ τ έ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τ α ι μ ε την ά δ εια τη ς D e A gostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λ ε ισ τικ ό τη τα για τη ν Ε λλ άδ α -color im age copyright: D e A g o s tin i UK Ltd).

29

(IfwmsMfu

"".··■··

*

O κ α 9 ε δ ρ ικ ό ς ναός το υ Α γίου Π αύλου ζω σμ ένος από τις φ λ ό γ ες , που π ροκλή&ηκαν από βο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς τον Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1940.

χώς στα όριά τους. H 15η Σεπτεμβρίου επρόκειτο

μα είχε την ίδια τύχη. To φονικό φορτίο των βομ­

να μείνει αλησμόνητη. Oi Γερμανοί εμφανίσθηκαν

βαρδιστικών δεν έφθανε στον σκοπό του. Ομως

πάλι με τεράστιο αριθμό αεροσκαφών. Oi Βρετα­

το τίμημα στο έδαφος ήταν βαρύ, σε ζωές πολι­

νοί αντέδρασαν αμέσως. Επιχειρούσαν πλέον συ­

τών και υλικές καταστροφές. H Διοίκηση Μαχητι­

χνά σε ζεύγη μοιρών και οι εφεδρείες είχαν ειδο­

κών, που μέχρι τότε δοκιμαζόταν σκληρά, είχε πια

ποιηθεί έγκαιρα, όπως και η «Big Wing». Τα βρετα­

το «πάνω χέρι» και οι απώλειες των Γερμανών ή­

νικά μαχητικά επέπεσαν ορμητικά στα απροστά­

ταν διπλάσιες από τις δικές της.

τευτα βομβαρδιστικά, σε μεγάλους αριθμούς. Τα

Oi

γερμανικές απώλειες πάντως δεν ήταν

μαχητικά των Γερμανών δεν είχαν την απαιτούμε-

τρομερές, ούτε η 15η Σεπτεμβρίου είχε οδηγήσει

νη εμβέλεια για να ακολουθήσουν τα βομβαρδι­

στην εξουδετέρωση της Luftwaffe. Oi Γερμανοί ό­

στικά και αυτό καθιστούσε την αποστολή των πι­

μως είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι η μάχη

λότων των Συμμάχων ευκολότερη. To δεύτερο κύ­

είχε χαθεί και ότι οι φήμες περί κάμψης του ηθι­

Σ χ η μ α τισ μ ό ς α ερ ο σ κα φ ώ ν Spitfire. Av και υ π η ρ έτη σ α ν σ ε μ ικ ρ ό τε ρ ο υ ς α ρ ι9 μ ο ύ ς σ ε σχέση μ ε τα Hurricane, τα Spitfire γνώρισαν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δ η μ ο σ ιό τη τα κ α τά τη Μ ά χη τη ς Α γγλία ς.

30

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

κού της RAF και καταλυτικής αποδυνάμωσης του

χία, η οποία είχε τεράστιο αντίκτυπο στην άλλη ό­

εχθρού ήταν προπαγάνδα. To δικό τους ηθικό εί­

χθη του Ατλαντικού και κυρίως στην Ευρώπη, α­

χε κλονιστεί σοβαρά. Στο βιβλίο του Γκάλαντ «Οι

πέναντι σε έναν αντίπαλο ο οποίος πριν από μερι­

πρώτοι και οι τελευταίοι», ο παλαίμαχος άσσος α­

κούς μήνες φαινόταν ανίκητος.

ναφέρει ότι τόλμησε, έστω και αστειευόμενος, να

H Luftwaffe απώλεσε 873 μαχητικά και 1.014

ζητήσει Spitfire από τον Γκαίρινγκ. O πρώην άσσος

βομβαρδιστικά. Κανένας δεν μπορεί να αμφισβη­

του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και αργότερα πανί­

τήσει την αξία των χειριστών της και τις δυνατό­

σχυρος αλλά υπερφίαλος στρατάρχης του Ράιχ,

τητες ορισμένων αεροσκαφών της, σίγουρα όμως

δεν έπειθε πολλούς για την αίσια έκβαση της μά­

μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση ορισμένες επι­

χης.

λογές της. Oi συχνές αλλαγές τακτικής επηρέα­

Oi

επιθέσεις συνεχίστηκαν αλλά το ηθικό είχεσαν το αποτέλεσμα. H αποφυγή της προσβολής

αλλάξει πλευρά. Συχνά τα γερμανικά βομβαρδι­ στικά επέστρεφαν άπρακτα, η δεξαμενή χειρι­ στών της RAF γέμιζε πάλι και ο λόγος καταρρίψεων ανέβηκε στο 1:3 υπέρ της RAF. Διάφορες προ­ σπάθειες της Luftwaffe να μετατρέψει τα Bf 109 σε βομβαρδιστικά ή να προστατεύσει αποτελεσματι­ κά τα καθαρόαιμα βομβαρδιστικά, απέτυχαν ή δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα λόγω μι­ κρής διαθεσιμότητας. Oi βρετανικές επίγειες δυ­ νάμεις ενίσχυαν και αυτές τη θέση τους με περισ­ σότερο πεζικό και άρματα. Στα τέλη Σεπτεμβρίου τα Bf 110 αποσύρθη­ καν οριστικά. O Οκτώβριος άρχισε με σοβαρές ε­ πιδρομές εναντίον του Λονδίνου και άλλων πόλε­ ων. Σταδιακά όμως οι επιθέσεις αραίωναν. H επι­ χείρηση «Seeloewe», που είχε αναβληθείγια 13 η­ μέρες στις 11 Σεπτεμβρίου, αναβλήθηκε για μια ακόμη φορά, έως την άνοιξη του 1941. Ωστόσο, κανένας δεν έτρεφε πλέον αυταπάτες. H επιχεί­ ρηση αυτή δεν θα γινόταν ποτέ. H επιβεβαίωση ήλθε με την Οδηγία αρ. 21 που εξέδωσε ο Χίτλερ στις 18 Δεκεμβρίου 1940. H 31η Οκτωβρίου χαρα­ κτηρίστηκε ως η ημέρα κατά την οποία τελείωσε η Μάχη της Αγγλίας.

Αποτελέσματα Oi απώλειες των δύο πλευρών ήταν μεγάλες.

των αεροδρομίων, προκειμένου να βομβαρδι­

Oi Βρετανοί έχασαν 1.023 μαχητικά και 524 βομ­

στούν τα αστικά κέντρα της Βρετανίας, αποδεί­

βαρδιστικά, αλλά κέρδισαν μια νίκη που κατέχει

χθηκε ολέθρια. Σε μια στιγμή που η RAF δυσκο­

από τότε ξεχωριστή θέση στις καρδιές τους, κυ­

λευόταν να ανταποκριθεί, η Luftwaffe της προσέ-

ρίως για τον τρόπο με τον οποίο επιτεύχθηκε. O

φερε ένα ευπρόσδεκτο διάλειμμα. H έλλειψη

Τσώρτσιλ σε επίσημη ομιλία του στις 20 Αυγού-

στρατηγικού βομβαρδιστικού και η επιμονή σε α­

στου 1940, περιέγραψε τις θυσίες που απαιτήθη-

εροσκάφη που δεν είχαν τις απαιτούμενες δυνα­

καν με το διάσημο απόφθεγμα: «Ποτέ δεν οφεί-

τότητες, ήταν παράγοντες που έγειραν την πλά­

λονταν τόσο πολλά από τόσο πολλούς σε τόσο λί­

στιγγα προς την πλευρά της RAF. Οπως στη Νορ­

γους». H Διοίκηση Μαχητικών, για παράδειγμα, έ­

βηγία αποδεκατίστηκε το Kriegsmarine, έτσι και

χασε 515 χειριστές. O τίτλος «Οι Λίγοι» συνόδευε

στη Μάχη της Αγγλίας έγινε αμαίμαξη στις δυνά­

από τότε τους χειριστές και όσους ενεπλάκησαν

μεις της Luftwaffe. To κακό για τους Γερμανούς ή­

στη νικηφόρα εκστρατεία. Δεν πρέπει, όμως, να

ταν ότι δεν είχαν τη δυνατότητα να αναπληρώ­

λησμονούμε και τους 28.000 πολίτες οι οποίοι έ­

σουν τα αεροσκάφη τόσο γρήγορα όσο οι Σύμμα-

χασαν τη ζωή τους, κυρίως κατά τη διάρκεια του

χοι.

«Blitz». Αλλες 32.000 περίπου τραυματίστηκαν. H

Μετά τη Μάχη της Αγγλίας, άλλαξε η μορφή

ομοψυχία που επέδειξε ο βρετανικός λαός στο

του πολέμου στους αιθέρες. Ορισμένα διδάγματα

σύνολό του, η αλληλεγγύη, η συνεργασία και η

αυτής της αντιπαράθεσης βρίσκουν και σήμερα

στωικότητα, συνετέλεσαν τα μέγιστα στην επιτυ­

εφαρμογη στις εναεριες συγκρουσεις.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Μ ικ ρ ά παιδιά σε απόγνω ση, δίπλα από τα ερ είπ ια σπιτιού. Oi β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ί τη ς L u ftw a lfe π ροκά λεσ α ν σ τις β ρ ε τα ν ικ έ ς π όλεις και έ ν το ν ο π ρόβ λημα ε ξ α ιτ ία ς των α σ τέγω ν, κ α θ ’ όλη τη διά ρ κεια το υ π ολέμου.

31

H Μάχη του Ατλαντικού αρχίζει

To υποβρύχιο U-25 CTyp ΙΑ) β ύ θ ισ ε έ ξι σ υμμαχικά πλοία ε κ το π ίσ μ α το ς 27.335 ί, πριν β υ θ ισ τ ε ί το ίδιο από νάρκη σ τις 8-8-1940.

To Enigma λύνεται

σία Κρυπτογραφίας), παραχώρησαν την τεχνο­ γνωσία που είχαν αποκομίσει στους Βρετανούς

Tov Φεβρουάριο του 1918 ο Γερμανός μηχανι­

και στους Γάλλους, κατά τη διάρκεια μυστικής συ­

κός Αρτουρ Σέρμπιους κατέθεσε τα απαραίτητα

νάντησης έξω από τη Βαρσοβία στα τέλη Ιουλίου

δικαιολογητικά ευρεσιτεχνίας για μια κρυπτογρα­

του 1939.

φική συσκευή που βασιζόταν σε περιστρεφόμε­

Από το 1939 διευθυντής της Secret Intelligence

νους στροφείς. Αυτή ήταν ο πρόδρομος των κρυ­

Service-SIS (Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών) της

πτογραφικών συσκευών Enigma, που έμελλαν να

Βρετανίας ήταν ο Στιούαρτ Γκράχαμ Μίνγκις. O

πρωταγωνιστήσουν, κατά τη διάρκεια του B ’ Πα­

Μίνγκις φρόντισε να υποστηρίξει με μεγαλύτερη

γκοσμίου Πολέμου, σε μια συναρπαστική ιστορία

θέρμη τις προσπάθειες για το σπάσιμο των εχθρι­

κατασκοπείας.

κών κωδίκων. Από τα μέσα Αυγούστου του 1939 η συσκευές Enigma έγιναν διάσημες για τηGovernment Code and Cypher School (Κυβερνητική στρατιωτική τους χρήση, ωστόσο δεν άρχισαν τη Σχολή Κωδίκων και Κρυπτογραφίας) στεγάστηκε Oi

σταδιοδρομία τους στην υπηρεσία στρατιωτικών

Μπάκιγχαμσιρ. Στην έπαυλη αυτή, η οποία έμεινε

σοχή του Γερμανικού Ναυτικού (Kriegsmarine) και

γνωστή ως «Station X», φιλοξενήθηκε μια ετερό­

τέθηκαν στην υπηρεσία του μετά από έναν χρό­

κλητη ομάδα από μαθηματικούς, σκακιστές, μη­

νο. O Στρατός ακολούθησε το 1928 με το υπό­

χανικούς και ανθρώπους άλλων ειδικοτήτων, με­

δειγμα Enigma «G». To 1930 εισήχθη σε χρήση το

ρικές από τις οποίες ήταν αρκετά εκκεντρικές.

υπόδειγμα «I», το οποίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία.

Πολλά μέλη της ομάδας στεγάζονταν σε ξύλινα

Αυτή τη φορά το Ναυτικό ακολούθησε, αντιγρά­

παραπήγματα. Κάθε παράπηγμα εξειδικευόταν

φοντας το υπόδειγμα «I» το 1934. Tov επόμενο

σε μια συγκεκριμένη αποστολή. Ενας από τους ε­

χρόνο η Γερμανική Αεροπορία (Luftwaffe) υιοθέτη­

πιστήμονες της ομάδας, ο 28χρονος μαθηματικός

σε επίσης την Enigma.

Αλαν Μάθισον Τούρινγκ, κατόρθωσε να κατα­

H εξέλιξη των εν λόγω συσκευών ήταν ρα­

-^ M

f e

,# ” . v ·· ·~> ,t# O Β ρ ε τα ν ό ς μ α θ η μ α τ ικ ό ς Αλαν Μ ά θ ισ ο ν Τούρινγκ, β ασικός σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς τ η ς επ ιτυχού ς α π οκρ υ π το γρ ά φ η σ η ς των γερμανικών κωδίκων.

32

στο Μπλέτσλεϋ Παρκ, μια βικτωριανή έπαυλη στο

οργανισμών. Μόλις το 1925 προσέλκυσαν την προ­

σκευάσει μια ηλεκτρομηχανική συσκευή που έ­

γδαία. Ενώ αρχικά χρησιμοποιούσαν τρεις στρο­

μελλε να είναι το βρετανικό αντίστοιχο της πολω­

φείς, οι πιο εξελιγμένες εκδόσεις έφεραν εννέα

νικής «βόμβας». H συσκευή του Τούρινγκ βασί­

επιλεγόμενους στροφείς. To 1938 ο Πολωνός μα­

στηκε στα αποτελέσματα των πολωνικών ερευ­

θηματικός Μάριαν Ρεζέφσκυ, με τη συνεργασία

νών και κατασκευάστηκε υπό την καθοδήγηση

των επίσης μαθηματικών και κρυπτολόγων Χένρικ

του 46χρονου μηχανικού Χάρολντ Χαλ «Ντοκ»

Τσιγκάλσκι και Γέρζυ Ροτσίτσκι, κατόρθωσε να κα­

Κην, ο οποίος διέθετε 60 διπλώματα ευρεσιτε­

τασκευάσει μια κρυπτολογική συσκευή, γνωστή

χνίας. Ηταν έτοιμη να λειτουργήσει την άνοιξη

ως bomba kryptologiczna (=κρυπτολογική βόμβα), η

του 1940. Μια δεύτερη εγκαταστάθηκε τον Αύ­

οποία ήταν σε θέση να τους βοηθήσει ώστε να ε­

γουστο του 1940. Σε αυτήν είχε ενσωματωθεί μία

ντοπίσουν τα «κλειδιά» που ήταν απαραίτητα για

βελτίωση, ο διαγώνιος πίνακας, από τον 34χρονο

την αποκρυπτογράφηση. Οταν οι Γερμανοί εισέ­

μαθηματικό Γκόρντον Γουέλτσμαν. Από εκείνη τη

βαλαν στην Πολωνία, οι Πολωνοί ήταν σε θέση να

στιγμή οι Βρετανοί μπορούσαν να διαβάσουν α-

αποκρυπτογραφήσουν ορισμένα μηνύματα. Πριν

ποκρυπτογραφημένα μηνύματα που τους παρείχε

από την κατάληψη της χώρας τους οι τρεις μαθη­

- άθελά της -η Luftwaffe, η οποία χρησιμοποιούσε

ματικοί και αξιωματικοί του Biuro Szyfrow (Υπηρε­

απλούστερο σύστημα από το Kriegsmarine και τον

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ

Στρατό (Heer). To δελτίο πληροφοριών που συ­

χειρησιακής διοίκησης των υποβρυχίων εγκατα­

ντασσόταν με βάση τα αποκρυπτογραφημένα μη­

στάθηκε - μέχρι το 1942 - σε μια έπαυλη στο α­

νύματα ονομάστηκε Ultra, από τον χαρακτηρισμό

κρωτήριο Κερνεβέλ, με θέα τον κόλπο του Λο-

του ως άκρως απόρρητου. Ελάχιστα ήταν τα πρό­

ριάν.

σωπα τα οποία είχαν πρόσβαση σε αυτό το δελτίο. Χάρη στις μεταγενέστερες εξελίξεις, οιπληροφο-

Oi

Βρετανοί, ωστόσο, αντιμετώπιζαν ένα ακό­

μη πρόβλημα. Πολύτιμες μονάδες του Γαλλικού

ρίες από τα δελτία Ultra βοήθησαν τους Συμμά­

Ναυτικού παρέμειναν αγκυροβολημένες και α­

χους να κερδίσουν τη Μάχη του Ατλαντικού αλλά

δρανείς,

καιτον πόλεμο.

Kriegsmarine ή καταστράφηκαν από το Royal Navy

πέρασαν

στη

δικαιοδοσία

του

για να μη χρησιμοποιηθούν από τον εχθρό. Ελάχι­

H Μάχη του Ατλαντικού H πρώτη «χαρούμενη περίοδος»

στες έμειναν υπό συμμαχική διοίκηση, στο πλευ­

H σημασία του εφοδιασμού ήταν ανέκαθεν

λικών πλοίων τα οποία ειδικεύονται σε ανθυπο­

ζωτική για την επιτυχία σε έναν πόλεμο. H παρε-

βρυχιακές αποστολές, δεν ήταν διαθέσιμος, διότι

μπόδιση του εχθρικού ανεφοδιασμού έχει τουλά­

είχε εμπλακεί στην εκστρατεία της Νορβηγίας,

χιστον την ίδια σπουδαιότητα. Κατά τη διάρκεια

στη Μάχη της Γαλλίας, στην εκκένωση της Δουν-

του B' Παγκοσμίου Πολέμου η Βρετανία επεβίωνε

κέρκης και στη Μάχη της Αγγλίας που ακολούθη­

ρό των Ελεύθερων Γάλλων, μαζί με μονάδες από άλλες συμμαχικές κατεχόμενες χώρες, όπως η Ολλανδία.

O Πολω νός μ α θ η μ α τικ ό ς Γέρζυ Ροτσ ίτσ κι.

Εξάλλου ένας σημαντικός αριθμός αντιτορπι-

χάρη στη ροή εφοδίων που έφθαναν κυρίως από

σε. Τουλάχιστον 23 από αυτά τα αντιτορπιλικά α-

τη δυτική πλευρά του Ατλαντικού. Αυτό δεν ήταν

πωλέσθηκαν, ενώ πολλά άλλα υπέστησαν βλάβες

πρωτόγνωρο. Είχε επαναληφθεί κατά τον προη­

μείζονος ή ελάσσονος σημασίας. Αλλα είχαν απο-

γούμενο παγκόσμιο πόλεμο. H αξία του υποβρυχί­ ου σε αποστολές καταστροφής των εχθρικών ε­

σπασθεί στη Δύναμη H, η οποία είχε αναλάβει τον

φοδιοπομπών είχε ήδη αποδειχθεί από τον A' Πα­

κός στόλος.

γκόσμιο Πόλεμο και, φυσικά, δεν είχε διαφύγει από την προσοχή του Kriegsmarine.

ρόλο που αρχικά κατείχε στη Μεσόγειο ο γαλλι­ Συνεπώς, ο αριθμός των διαθέσιμων αντιτορπιλικών, μέχρι το φθινόπωρο του 1940 δεν ήταν ε­

H Βρετανία, πολεμώντας μόνη μετά την κα­

παρκής, Στις 2 Σεπτεμβρίου εκείνου του χρόνου

τάρρευση της Γαλλίας, είχε να αντιμετωπίσει επι­

οι Βρετανοί υπέγραψαν με τις ΗΠΑ τη συμφωνία

πρόσθετα προβλήματα κατά την προσπάθειά της

«Destroyers for Bases Agreement» (Συμφωνία «Αντι-

να κρατήσει τις οδούς επικοινωνίας ανοικτές και τη ροή εφοδίων. Oi Γερμανοί διέθεταν πια νέες βάσεις στα γαλλικά παράλια του Ατλαντικού, από τη Δουνκέρκη ως τον Βισκαϊκό κόλπο. Με τις βά­ σεις στα λιμάνια Λοριάν, Βρέστη, Λα Παλίς και Λα Ροσέλ, τα γερμανικά υποβρύχια κέρδιζαν περίπου 720 χιλιόμετρα ταξιδιού, δεδομένου ότι δεν χρει­ αζόταν πια να επιχειρούν από τη Γερμανία. Αυτό σήμαινε ότι αυξανόταν τόσο η ακτίνα δράσης τους, όσο και το διάστημα κατά το οποίο θα εκτελούσαν περιπολίες. Παράλληλα αυξήθηκε και η α­ κτίνα δράσης των αεροσκαφών ναυτικής συνερ­ γασίας, όπως το Focke Wulf Fw 200. Επιπλέον ήταν διαθέσιμες οι ακτές της Νορβηγίας, που επέτρε­ παν άμεση πρόσβαση στον βόρειο Ατλαντικό και στις βόρειες ακτές της Βρετανίας. O Νταίνιτς θε­ ωρούσε τα γαλλικά λιμάνια πολύτιμο απόκτημα: «Δεν είμαστε πια περιορισμένοι στο τρίγωνο της Βαλτικής, που αποδείχθηκε μεγάλο μειονέκτημα για εμάς κατά τον Μεγάλο Πόλεμο. H κατάληψη των γαλλικών λιμανιών θα επιτρέψει στα υποβρύ­ χιά μας να εμπλέκονται πιο γρήγορα στη δράση». Στις 23 Ιουνίου 1940 ο Νταίνιτς και το επιτελείο του επισκέφθηκαν και επιθεώρησαν το λιμάνι του Λοριάν. Αποφασίσθηκε να κατασκευαστούν εκεί

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ H ένταση της μάχης μέσα από ένα υποβρύχιο καταγράφηκε ανεξίτηλα στα ημερολόγια των πλοίων nou τηρούσαν οι κ υβερνήτες. Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται από το ημερολόγιο του U-99, κυβερνήτης του οποίου ήταν ο «άσσος» Ο ττο Κρέτσμερ. Oi καταχωρήσεις του Κ ρέτσμερ κοτά την επίθεση της 18ης Οκτωβρίου 1940 εναντίον τη ς νηοπομπής SC7, αποτυπώνουν τα προ­ βλήματα αξιοπιστίας που αντιμετώπισε το K riegsm arine με τις τορπίλες, εκτός από την ένταση της μάχης και τις τακτικές: «21.24. Ανταλλαγή αναγνωριστι­ κών σημάτων με το U-123. Νηοπομπή πάλι εν όψει. Βρίσκομαι μπροστά της, γΓ αυτό αφήνω το σκάφος μου να μείνει πίσω, αποφεύγοντας τα αντιτορπιλικά που προπορεύονται. Τα αντιτορπιλικά ρίχνουν συνεχώς φ ω τοβολίδες. Επ ιτίθε­ μαι από έξω στη δεξιά πτέρυγα του πρώτου σχηματισμού. 22.02. Καιρός, μέ­ τρια ορατότητα, λαμπρό φ εγγαρόφω το. Πυροδοτώ πρωραία τορπίλη με κατευθυ ντή ρ α . Αστοχώ. 22.06. Πυροδοτώ τορπίλη πρύμνης με κ α τευ θυ ντήρ α. Στα 700 μέτρα κτυπώ μπροστά ανάμεσα στα πλοία. Σκάφ ος 6 .5 0 0 1 περίπου β υ θ ίζε­ ται μέσα σε 20 δ ευτερόλεπ τα. Τώρα προχωρώ α κά θεκτο ς μέσα στη νηοπομπή. 22.30. Πυροδοτώ πρωραία τορπίλη με κ α τευ θυ ντήρ α. Αστοχώ λόγω σφάλμα­ τος υπολογισμού γωνίας γυροσκοπίου. Αποφασίζω, ως εκ τούτου, να πυροδο­ τήσω τις υπόλοιπες τορπίλες χωρίς κ α τευ θυ ντή ρ α , ιδιαίτερα εφόσον η εγκα ­ τάσταση δεν έχει ακόμα εγ κρ ιθεί και προσαρμοστεί από το Τμήμα Ελέγχου Τορπιλών. To υποβρύχιο εντοπίζεται σύντομα από ένα πλοίο που ρίχνει λευκή φωτοβολίδα και στρέφ εται προς το μέρος μας ολοταχώς, συνεχίζοντας ακόμα κι όταν αλλάζουμε πορεία. Πρέπει να διαφύγω με τις μηχανές εκτός. Τελικά το πλοίο πραγματοποιεί στροφή, βάλλει με ένα από τα πυροβόλα του και παίρνει πάλι τη θέσ η του στη νηοπομπή».

καταφύγια για τα υποβρύχια. To αρχηγείο της επι­

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

33

Ta π υροβ όλα το υ β ο η θ η τ ικ ο ύ κ α τα δ ρ ο μ ικ ο ύ «Atlantis». Δ ια κ ρ ίν ο ν τα ι οι κ α τα π α κ τέ ς που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν το για την απόκρυψ ή το υ ς .

π.χ. μια νηοπομπή. Πριν και μετά την επίθεση τα υποβρύχια λειτουργούσαν ανεξάρτητα. Oi ομά­ δες υποβρυχίων που εκινούντο ενωμένες από την αρχή των αποστολών τους, έγιναν κανόνας το 1941. O εντοπισμός των νηοπομπών ήταν μια δύ­ σκολη αποστολή, στην οποία συνεισέφεραν και τα αεροσκάφη της Luftwaffe, όπως το Focke Wulf Fw 200. Τις περισσότερες φορές όμως τα υποβρύχια βασίζονταν στα δικά τους μέσα. Oi

To βοη & η τικ ό κ α τα δ ρ ο μ ικ ό «Orion».

Σύμμαχοι είχαν υιοθετήσει, ως αντίδοτο, το

σύστημα των νηοπομπών. Ωστόσο, όπως έγινε φα­ νερό, δεν διέθεταν επαρκή αριθμό πλοίων συνο­ δείας, με αποτέλεσμα το σύστημα να μη λειτουρ­ γεί αποτελεσματικά. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την πρώιμη φάση του πολέμου του Ατλαντικού αναδείχθηκαν οι περισσότεροι «άσσοι» του Νταίνιτς, όπως ο Γκύντερ Πρίεν ή ο Οττο Κρέτσμερ, ο οποί­ ος ολοκλήρωσε τον πόλεμο με 16πολεμικές περι­ πολίες, κατά τις οποίες βύθισε 46 πλοία συνολι­ κού εκτοπίσματος 273.0431και αναδείχθηκε ως ο πιο επιτυχημένος κυβερνήτης υποβρυχίου. O

νών μέχρι το 1941 ήταν το Type VIIB. Κατασκευά­

προέβλεπε ότι οι ΗΠΑ θα παραχωρούσαν στους

στηκε από τα ναυπηγεία Germaniawerft στο Κίελο

Βρετανούς 50 παλαιά αντιτορπιλικά, με αντάλ­

και Vulkan στη Βρέμη. Είχε μήκος 66,5 m και εκτό­

λαγμα την παραχώρηση δικαιωμάτων σε βρετανι­

πισμα 7531(8571σε κατάδυση). Μπορούσε να κα-

κά εδάφη, όπως η Τζαμάικα, οι Μπαχάμες, η Αντί­

ταδυθεί σε βάθος 220 m και διέθετε συνήθως

γκουα, το Τρίνινταντ και η Βρετανική Γουιάνα, για

ως πλήρωμα 44 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς

την εγκατάσταση βάσεων. Τα αντιτορπιλικά εντά­

και ναύτες. Στην επιφάνεια εκινείτο με δύο υπερ-

χθηκαν στην κλάση «Town» και είχαν ως χαρακτη­

τροφοδοτούμενους πετρελαιοκινητήρες ισχύος

ριστικό γνώρισμα τέσσερις καπνοδόχους. O κύ­

2.800 hp που του προσέδιδαν ταχύτητα 17,9 kts.

ριος οπλισμός τους ήταν τέσσερα πυροβόλα των

Κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ανελάμβα-

102 mm.

ναν δύο ηλεκτροκινητήρες ισχύος 750 hp, που ε­

To Kriegsmarine είχε βυθίσει, μέχρι τον Μάιο

O Π ολω νός μ α 9 η μ α τ ικ ό ς Χένρικ Τσιγκάλσκι.

34

κυριότερος τύπος υποβρυχίου των Γερμα­

τορπιλικά με αντάλλαγμα Βάσεις»), To κείμενο

πέτρεπαν ταχύτητα 8 kts. H εμβέλεια σε ανάδυση

του 1940, 126 πλοία με συνολική χωρητικότητα

υπερέβαινε τα 16.000 km με ταχύτητα 10 kts, ενώ

που πλησίαζε τους 500.0001. Αυτή η επιτυχία ση­

σε κατάδυση περιοριζόταν στα 167 km με ταχύτη­

μειώθηκε χωρίς οι Γερμανοί να έχουν ακόμη εκμε-

τα 4 kts. O κύριος εξοπλισμός επιφανείας στο κα­

ταλλευθεί τα γαλλικά λιμάνια του Ατλαντικού.

τάστρωμα ήταν ένα πυροβόλο των 88 mm L/45. Συ­

Υπεύθυνη για τις περισσότερες επιτυχίες ήταν η

νήθως υπήρχε και ένα αντιαεροπορικό πυροβόλο

Διοίκηση Υποβρυχίων. Κατά τους πρώτους μήνες

των 20 mm. Φυσικά το βασικό όπλο του σκάφους

του πολέμου, σπάνια υπήρχε ταυτόχρονα σε περι­

ήταν οι 14 τορπίλες των 533 mm nou εκτοξεύο­

πολία μεγάλος αριθμός υποβρυχίων. Εκείνη την

νταν από πέντε τορπιλοσωλήνες, ο ένας από τους

περίοδο τα υποβρύχια δρούσαν συνήθως μεμο­

οποίους βρισκόταν στην πρύμνη. Στη ναυτική ο­

νωμένα σε μια προκαθορισμένη περιοχή και οι ε­

ρολογία οι τορπίλες αποκαλούντο «χέλια». Τα

πιτυχίες τους δεν ήταν αμελητέες. Αργότερα uio-

πληρώματα των υποβρυχίων αντιμετώπισαν πολ­

θετήθηκε η τακτική της συνδυασμένης δράσης

λές φορές προβλήματα με ελαττωματικές τορπί­

μιας ομάδας υποβρυχίων. Oi ομάδες αυτές ονομά­

λες, κυρίως λόγω αστοχίας υλικού. Εναλλακτικά,

στηκαν μεταφορικά «Wolfsrudel» (=αγέλες λύκων).

πάντως, το υποβρύχιο μπορούσε να μεταφέρει

H τακτική αυτή είχε δοκιμασθεί κατά τον προη­

και να ποντίσει νάρκες.

γούμενο παγκόσμιο πόλεμο αλλά δεν είχε ανα­

Παρά τα προβλήματα με τις τορπίλες, τα υπο­

πτυχθεί. Oi απόψεις για την πατρότητά της είναι

βρύχια κατόρθωναν να είναι αποτελεσματικά και

διχασμένες. Αλλοι τη θεωρούν επινόηση του αρχι­

να απειλούν τις πολύτιμες για την επιβίωση της

πλοιάρχου Μπάουερ, ενώ οι περισσότεροι την α­

Βρετανίας νηοπομπές. Tov Ιούνιο η ομάδα του

ποδίδουν στον Νταίνιτς. Σε κάθε περίπτωση, ο

Πρίεν, κυβερνήτη του U-47, βύθισε τρία εμπορικά

δεύτερος είχε την ισχύ και το αξίωμα για να την

πλοία της νηοπομπής HX48. Tov Αύγουστο βυθί­

καθιερώσει. Πριν από το 1941 οι «αγέλες» σχημα­

στηκαν πέντε ακόμη πλοία συνολικού εκτοπίσμα­

τίζονταν μόνο για να επιτεθούν στον στόχο τους,

τος περίπου 21.0001, τα οποία ανήκαν στη νηοπο­

01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Κ α τα σ κ ευ ή ενισχυμένω ν κ α τα φ υ γ ίω ν υποβρυχίω ν σε κάποιο γαλλικό λιμάνι σ το ν Α τλα ντικό .

μπή SC2. Τα πλεονεκτήματα τα οποία απέκτησαν

άλλες αποστολές τους. Κατά το δεύτερο εξάμηνο

τα υποβρύχια μετά την κατάληψη της Νορβηγίας

του 1940 η δράση τους έγινε πιο έντονη. Στις 5

και της Γαλλίας και λόγω της ανεπαρκούς φύλα­

Νοεμβρίου 1940 το καταδρομικό μάχης «Admiral

ξης των νηοπομπών, τους επέτρεψαν να βελτιώ­

Scheer», έσπειρε τον πανικό στη νηοπομπή HX84,

σουν κατά πολύ την αποτελεσματικότητά τους.

βυθίζοντας πέντε πλοία και προκαλώντας ζημιές

To δεύτερο εξάμηνο του 1940 ονομάστηκε «H

σε άλλα. Oi Βρετανοί ανέστειλαν προσωρινά τις

πρώτη ευτυχισμένη περίοδος». Tov Σεπτέμβριο

νηοπομπές και άρχισαν έρευνα για το «Admiral

εννέα

υποβρύχια επιτέθηκαν στη νηοπομπή

Scheer», χωρίς να κατορθώσουν να το εντοπίσουν.

HX72, βυθίζοντας ένδεκα πλοία. Tov επόμενο μή­

Τα Χριστούγεννα του 1940 το «Admiral Hipper» επι­

να, στις 17 Οκτωβρίου, έξι «λύκοι» επιτίθεντο επί

τέθηκε στη νηοπομπή μεταφοράς οπλιτών WS5A

τέσσερις ημέρες στη νηοπομπή SC7, βυθίζοντας

αλλά αναχαιτίστηκε από τα συνοδευτικά πλοία.

16 πλοία. Ακολούθησε ο αποδεκατισμός της νηο­

O ά σ σος των υποβρυχίω ν Ο τ τ ο Κ ρ έ τσ μ ε ρ .

Τα εξοπλισμένα εμπορικά πλοία ήταν γνωστά

πομπής HX79, η οποία έχασε δώδεκα πλοία, πάλι

ως Hilfskreuzer (=βοηθητικά καταδρομικά).

από έξι υποβρύχια. To 1940 έκλεισε με την επίθε­

στρατηγική της χρήσης εμπορικών πλοίων που έ­

H

ση τριών υποβρυχίων στη νηοπομπή HX90, που

φεραν κρυφό εξοπλισμό, προκειμένου να αιφνι-

κατέληξε στη βύθιση έξι πλοίων. Μέχρι το τέλος

διάζουν τα θύματά τους, ήταν επίσης δοκιμασμέ­

του έτους είχαν βυθιστεί 360 συμμαχικά πλοία,

νη κατά τον προηγούμενο πόλεμο. Με την έναρξη

των οποίων το εκτόπισμα πλησίαζε τα 2.200.0001.

του B ’ ΠΠ ήταν διαθέσιμα πέντε από αυτά

To τίμημα για τους Γερμανούς ήταν η απώλεια έξι

(«Atlantis», «Pinguin», «Thor», «Orion», «Widder»). Ta

υποβρυχίων.

τρία πρώτα ήταν σύγχρονα πετρελαιοκίνητα φορ­

H παρουσία 27 ιταλικών υποβρυχίων στον

τηγά, ενώ τα υπόλοιπα διένυαν δεύτερη δεκαετία

Ατλαντικό, δεν έγινε αισθητή εκείνη την περίοδο.

της ζωής τους και προωθούντο από λιγότερο a-

Τα ιταλικά πληρώματα δεν είχαν την κατάλληλη εκπαίδευση, ενώ τα υποβρύχιά τους ήταν δυσκί­ νητα και δύσχρηστα. Tov Ιούλιο του 1940 είχαν κα­ τορθώσει να βυθίσουν μόλις τέσσερα πλοία, συ­ νολικού εκτοπίσματος 17.0001, ενώ τον ίδιο μήνα

O πλοίαρχος Μ π έρ ν χ α ρ ν τ Ρ ό γ κ ε, κ υ β ε ρ ν ή τ η ς το υ «Atlantis».

οι Γερμανοί είχαν βυθίσει πλοία συνολικού εκτοπί­ σματος 250.000 t. Σύντομα ο Νταίνιτς τα διέταξε να αναπτυχθούν γύρω από τις Αζόρες. Στις επιχειρήσεις στον Ατλαντικό συμμετεί­ χαν και μονάδες επιφανείας του Kriegsmarine και εξοπλισμένα εμπορικά πλοία. Μετά την απώλεια του «Admiral Graf Spee», το κυνήγι ανέλαβαν άλλα πολεμικά πλοία, μόλις απελευθερώθηκαν από τις

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

To υπ οβρύχιο U-99 που κ υ β ερ ν ο ύ σ ε ο Ο τ τ ο Κ ρ έτσ μ ερ .

35

από ειδικές κατασκευές, τορπιλοσωλήνες, αντια­

ΚΑΡΛ ΝΤΑΙΝΙΤΣ

εροπορικά όπλα των 7,92 και των 20 mm, μέχρι και

Γεννήθηκε σε ένα προάστιο του Βερολίνου τον Σεπτέμβριο του 1891 και κατετάγη στο K aiserliche M arine (Α υτοκρατορικό Ναυτικό) σε ηλικία 19 ετών. Επειτα από τη θ η τεία του σε μο­ νά δες επιφανείας μ ε τα τέθ η κ ε , το 1916, στα υ­ ποβρύχια, τα οποία έμ ελλ ε να διοικήσει κατά τον επόμενο μεγάλο πόλεμο. Δ ιετέλ εσ ε κυβερ­ νήτης των υποβρυχίων UC-25 και UC-68. Οταν το τελ ευ τα ίο β υ θίσ θ η κ ε από του ς Β ρετανούς, ο Ν ταίνιτς συνελήφθη και παρέμεινε σε βρετα νι­ κό στρατόπεδο αιχμαλώτων μέχρι το τέλος του πολέμου. To 1920 επ έστρεψ ε στη Γερμανία και π αρέμεινε στις τά ξεις του Vorlaufige R eichsm arine, των ναυτικών δυνάμεω ν που δ ιέ­ θ ε τ ε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Μ ετά την ά ­ νοδο του Χίτλερ στην εξουσία υπηρέτησε ως κυβερνήτης στο καταδρομικό «Em den». To 1935 ανέλαβε τη διοίκηση του 1ou Στολίσκου Υποβρυχίων, φ έρο ντα ς τον β α θ ­ μό του πλοιάρχου. O Ν ταίνιτς πίστευε ότι το K riegsm arine έπρεπε να στραφεί μαζικά προς τα υποβρύχια, αποφεύγοντας τις δαπανηρές μονάδες επιφανείας. H γνώμη του ήταν ότι η σωστή στρατηγική για τη Γερμανία εντοπιζόταν στην καταστροφή του βρετανικού εμπορικού στόλου, η οποία θ α είχε ως αποτέλε­ σμα την αδυναμία του Royal N avy να δράσει χωρίς τα απαραίτητα εφόδια. Ομως δεν έβρισκε πολλούς υποστηρικτές στο K riegsm arine και οι απόψεις του τον έφ εραν σε αντιπαράθεση με τον επικεφαλής των γερμανικών ναυτικών δυ­ νάμεων, ναύαρχο Εριχ Ραίντερ. Οταν εξερράγη ο B' ΠΠ, ο Ν ταίνιτς διοικούσε τον κλάδο υποβρυχίων (B efehlshaber der U -Boote - BdU), έχοντας στη δ ιά θ ε­ σή του το 1/5 του αριθμού των υποβρυχίων που είχε ζητήσει, από τα οποία λιγότερα από τα μισά ανήκαν στον τύπο ανοικτής θάλασσας «VII». Από τον Σ ε ­ πτέμβριο του 1940 έφ ε ρ ε τον βαθμό του υποναυάρχου.

αναγνωριστικά αεροσκάφη Arado Ar 196 ή Heinkel He 114. Μερικά είχαν δυνατότητα ναρκοθέτησης, ενώ τα «Stier» και «Michel» μπορούσαν να μεταφέ­ ρουν και ένα ταχύπλοο (Schnellboot), προκειμένου να καταδιώκουν στόχους πιο γρήγορους από το μητρικό σκάφος. Φυσικά ο εξοπλισμός αυτών των σκαφών δεν ήταν επαρκής για να αντιμετωπίσουν μεγάλες μονάδες επιφανείας, όμως σε αρκετές περιπτώσεις αναγκάστηκαν να το πράξουν. Προ­ κειμένου να κρατούν μυστική την αποστολή τους, οι άνδρες του πληρώματος προσπαθούσαν να με­ ταμφιέσουν το πλοίο με εικονικές καπνοδόχους κλπ. ή αλλάζοντας το όνομα και υψώνοντας κάθε φορά διαφορετική σημαία. Για τον λόγο αυτό με­ τέφεραν υλικά παραλλαγής, π.χ. χρώματα, ξυλεία και ναυτικές ενδυμασίες, για να αποκρύπτουν την ταυτότητα του πλοίου και τη δική τους. Μέχρι το τέλος του 1940 βρίσκονταν σε επι­ χειρησιακή χρήση τα «Atlantis», «Pinguin», «Thor», «Orion», «Widder», «Komet» και «Kormoran». Oi Βρετανοί απάντησαν στην απειλή των Hilfskreuzer με τη δημιουργία των Armed Merchant CruisersAMC (Εξοπλισμένα Εμπορικά Καταδρομικά), που προέρχονταν επίσης από τις τάξεις του Εμπορι­ κού Ναυτικού. To «Atlantis» (πρώην εμπορικό πλοίο «Goldenfels»), το οποίο εκτόπιζε 7.862 t και είχε μήκος 155 m, απέπλευσε στα τέλη Μαρτίου του 1940 για τον νότιο Ατλαντικό, με κυβερνήτη

ξιόπιστες μηχανές. Με τις κατάλληλες μετατρο­

τον 41χρονο πλοίαρχο Μπέρνχαρντ Ρόγκε. Στο

πές μπορούσαν να φέρουν οπλισμό και ενδιαιτή­

Kriegsmarine ήταν γνωστό ως Schiff 16 και στο

ματα για το - αυξημένης σύνθεσης -πλήρωμα, αλ­

Royal Navy ως Raider C. To πλήρωμά του αριθμού­

λά και χώρους για αιχμάλωτα πληρώματα και τα ε­

σε 349 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες.

φόδια που μετέφεραν για να ανεφοδιάζουν τα υ­

To ταξίδι του διήρκεσε 622 ημέρες. To πλοίο αυτό

ποβρύχια. Αποστολές ανεφοδιασμού ανελάμβανε

επεχείρησε κυρίως στον Ινδικό ωκεανό και στον

το πλοίο «Kulmerland».

νότιο Ατλαντικό, Κατόρθωσε να βυθίσει 22 συμ­

Oi

επιτυχίες των πέντε πρώτων πλοίων του εί­μαχικά πλοία συνολικού εκτοπίσματος 145.697 t

δους οδήγησαν στην ενίσχυσή τους με άλλα έξι

μέχρι τις 22 Νοεμβρίου 1941, οπότε υπέκυψε στα

σκάφη («Komet», «Stier», «Kormoran», «Michel»,

πυρά του

«Coronel», «Hansa»), που είχαν καλύτερες επιδό­

«Devonshire», βορείως της νήσου της Ανάληψης.

σεις από τα προηγούμενα. Ομως το στοιχείο του

Ακολούθησε ο απόπλους του «Orion», εκτοπίσμα­

αιφνιδιασμού είχε χαθεί. O τυπικός εξοπλισμός

τος 7.021 t (Kriegsmarine: Schiff 36, Royal Navy:

δρετανικού

βαρέος

καταδρομικού

των Hilfskreuzer περιελάμβανε πυροβόλα με δια­

Raider Α), στις 6 ΑπρΛίου 1940. Κυβερνήτης του

μετρήματα από 37 έως 150 mm, καλυμμένα πίσω

ήταν ο πλωτάρχης Κούρτ Βάιχερ, ο οποίος είχε υπό τις διαταγές του 350 περίπου άνδρες. To

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ KAI ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ ΠΛΟΙΩΝ TO 1940 AlTlA ΑΠΩΛΕΙΑΣ Αεροσκάφη Βοηθητικά καταδρομικά Νάρκες Υποβρύχια Τορπιλάκατοι Αλλα πολεμικά πλοία Αλλες αιτίες

g S ^ ^ ^ ^ ^

36

ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ 192 54 201 471 23 17 101 ___________t0 5 9 _____________

ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ (O Et) 580.074 366.644 509.899 2.186.158 47.985 96.986 203.905 3.991.651_________

«Orion» εκτέλεσε αποστολή ναρκοθέτησης στη Νέα Ζηλανδία και συνεργάστηκε, από τον Νοέμ­ βριο με το «Komet», πραγματοποιώντας κοινές ε­ πιδρομές. Μέσα στο1940η δράση του προκάλεσε τη βύθιση επτά πλοίων με συνολικό εκτόπισμα 33.3401. To «Widder» (Kriegsmarine: Schiff 21, Royal Navy: Raider D) εκτόπιζε 7.8511. To πλήρωμά του ή­ ταν 364 άνδρες και κυβερνήτης του ο πλωτάρχης Χέλμουτ φον Ρούκτεσελ. Απέπλευσε από τη Γερ­ μανία στις 6 Μαϊου 1940 και ολοκλήρωσε το ταξίδι του στη Γαλλία την 31η Οκτωβρίου του ίδιου έ-

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

τους. H λεία του ήταν δέκα πλοία, συνολικού ε­ κτοπίσματος 58.6441. Tov Ιούνιο ανεχώρησαν δύο «επιδρομείς», το «Thor» (Kriegsmarine: Schiff 10, Royal Navy: Raider E) και το «Pinguin» (Kriegsmarine: Schiff 33, Royal Navy: Raider F). To πρώτο εκτόπιζε 3.862 t και το πλήρωμα των 349 ανδρών διοικούσε ο πλοίαρχος Οττο Κέλερ, ενώ το «Pinguin» είχε πλήρωμα 401 ανδρών, κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Ερνστ Φέλιξ Κρούγκερ και εκτόπισμα 7.7661. To ταξίδι του «Thor» διήρκεσε 329 ημέρες. Κατά το διάστημα αυτό δώδεκα πλοία, συνολικού εκτοπίσματος 96.547 t έπεσαν θύματά του. To ταξίδι του «Pinguin» διήρκεσε λιγότερο (321 ημέρες) αλλά ή­

Eva από τα πολλά θ ύ μ α τ α των «Λύκων το υ Ν τα ίν ιτς » : νο ρβ ηγικ ό πλοίο 9 . 0 2 6 1 β υ θ ίζ ε τ α ι 27 0 km δ υ τικ ά το υ Λ α ν τς Εντ το 1940.

ταν πιο αποδοτικό: η λεία του περιέλαβε 32 πλοία, αρκετά από τα οποία ήταν νορβηγικά φαλαινοθη­ ρικά,

με

συνολικό

εκτόπισμα

154.619 t. To

«Pinguin» αναδείχθηκε, βάσει των αποτελεσμά­ των, το πιο επιτυχημένο Hilfskreuzer. H σταδιοδρο­ μία του διακόπηκε τον Μάιο του 1941 από τα πυρά του βρετανικού βαρέος καταδρομικού «Cornwall» στα ανοικτά των Σεϋχελλών. To «Komet» ήταν γνωστό στο Kriegsmarine ως Sehiff 45 και στο Royal Navy ως Raider B. Εκτόπιζε 3.287 t και διέθετε πλήρωμα 274 ανδρών, με κυ­ βερνήτη τον πλοίαρχο Ρόμπερτ Αισσεν. Ξεκίνησε

To β ο η θ η τ ικ ό κ α τα δ ρ ο μ ικ ό «Korm oran» ά ρ χισ ε τη σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία το υ ως εμ π ορικό πλοίο μ ε την ονομασία «Steierm ark».

το παρθενικό του ταξίδι τον Ιούλιο του 1940, από το Γκότενχαφεν (το σημερινό πολωνικό λιμάνι

νομαζόταν «Steiermark». Είχε ναυπηγηθεί το 1938

Γκντύνια). Μέχριτο τέλος του 1940 είχε βυθίσει ε­

στο Κίελο. H δράση του είναι αξιοσημείωτη, διότι

πτά συμμαχικά πλοία συνολικού εκτοπίσματος

κατόρθωσε να βυθίσει πολεμικό πλοίο, αν και δεν

41.0001. Tov Οκτώβριο του 1942 το «Komet» βυθί­

διήρκεσε ούτε έναν χρόνο. Στις 19 Νοεμβρίου

σθηκε αύτανδρο στα ανοικτά της Γαλλίας από

1941 συνάντησε το αυστραλιανό ελαφρύ κατα­

τορπίλη της βρετανικής τορπιλακάτου MTB 236.

δρομικό «Sydney» 315 km από τις ακτές της δυτι­

To έβδομο και τελευταίο Hilfskreuzer που ανα­

κής Αυστραλίας. Μέχρι εκείνη την ημέρα η λεία

χώρησε μέσα στο 1940, ήταν το «Kormoran»

του είχε ανέλθει σε 11 πλοία, συνολικού εκτοπί­

(Kriegsmarine: Sehiff 41, Royal Navy: Raider G). Απέ­

σματος 68.264t. Κατά τη ναυμαχία που ακολούθη­

πλευσε από τη Γερμανία την 3η Δεκεμβρίου με

σε, τα πυρά του «Kormoran» βύθισαν το «Sydney».

πλήρωμα 397 ανδρών και κυβερνήτη τον αντιπλοί-

Ομως οι φωτιές που είχαν ανάψει στο γερμανικό

αρχο Τέοντορ Ντέτμερς. To «Kormoran» είχε εκτό­

πλοίο από τα πυρά του αυστραλιανού καταδρομι­

πισμα 8.7361 και μήκος 164 m, ήταν δε το μεγαλύ­

κού τέθηκαν εκτός ελέγχου και έτσι αυτό εγκατα-

τερο από τα Hilfskreuzer. Πριν από τον πόλεμο o-

λείφθηκε από το πλήρωμά του και βυθίσθηκε.

To β ο η θ η τ ικ ό κ α τα δ ρ ο μ ικ ό «Kormoran».

To κ α τα δ ρ ο μ ικ ό μ άχ ης «Adm iral S ch eer» β ύ θ ισ ε π έ ν τε πλοία τη ς νηοπομπής HX84.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

37

Ιταλοί και Βρετανοί συγκρούονται σιην Αφρική πτική τους πλειοψηφία (70%) ήταν αποικιακά στρατεύματα, γνωστά με τη γενική ονομασία «ασκάρι», που σημαίνει «στρατιώτης». H ποιότητα αυτών των στρατευμάτων ποίκιλλε. Υπήρχαν καλά εκπαιδευμένοι και έμπειροι στρατιώτες οι οποίοι υπηρετούσαν στο Regio Corpo Truppe Coloniali (=Βασιλικό Σώμα Αποικιακών Στρατευμάτων), ιπ­ πικό από την Ερυθραία, γνωστό ως «Penne di Falcone» (Φτερά Γερακιού), και «ομάδες» (bande) ατάκτων που δεν είχαν ούτε τον εξοπλισμό, ούτε την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να θεωρηθούν αξιόπιστοι (ωστόσο η αξία τους σε αποστολές α­ Β ρ ε τ α ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς ο χυρ ω μέν οι έ ξω από τη ν Μ π ά ρ ν τια σ τις 31 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1940.

Ιτ α λ ίΚ η O T O V

Oi

ε ίσ β ο λ ή 1 Λ ,1 Α , a V C C T O A lK n Α φ ρ ί Κ η

νταρτοπολέμου ή ανίχνευσης ήταν σημαντική). Oi δυνάμεις των Ιταλών είχαν κατανεμηθεί σε τέσσε­ ρις ζώνες ευθύνης. O βόρειος τομέας βρισκόταν

κοντά στην Ασμάρα της Ερυθραίας, με διοικητή ιταλικές κτήσεις στην ανατολική Αφρική τοτον αντιστράτηγο Λουίτζι Φρούσι. O νότιος τομέ­

1940 περιελάμβαναν την Ερυθραία, την Αιθιοπία

ας, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Πιέτρο Γκα-

και την Ιταλική Σομαλία. H Ιταλία ήταν μια σχετικά

τσέρα, ήλεγχε την περιοχή γύρω από την πόλη

μικρή αποικιακή δύναμη και ο Μουσολίνι επιθυ­

Τζίμα, στην Αιθιοπία. O ανατολικός τομέας συνό­

μούσε να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα, ειδι­

ρευε με τη Γαλλική και τη Βρετανική Σομαλία και

κά μετά την είσοδο της Ιταλίας στον B ’ Παγκό­

διοικείτο από τον αντιστράτηγο Γκουλιέλμο Νάζι,

σμιο Πόλεμο. Πιθανοί στόχοι για να αυξηθεί η επι­

ενώ ο τομέας Τζιούμπα είχε την έδρα του κοντά

κράτεια της Africa Orientale Italiana (Ιταλική Ανατο­

στο Κισμάγιο της Σομαλίας και διοικητή τον αντι­

λική Αφρική) ήταν η Γαλλική Σομαλία (Τζιμπουτί)

στράτηγο Κάρλο ντε Σιμόνε.

και οι Βρετανικές κτήσεις στη Σομαλία, στην Κέ­ νυα, στο Σουδάν και στην Ουγκάντα. Από το 1937 αντιδασιλιάς και γενικός διοικη­

Τα ιταλικά στρατεύματα της περιοχής σχημά­ τιζαν ένα μωσαϊκό. Περιελάμβαναν τακτικούς σχηματισμούς, όπως η επίλεκτη 65η Μεραρχία

τής της Africa Orientale Italiana ήταν ο πρίγκηπας

Πεζικού «Granatieri di Savoia» (=Γρεναδιέροι της

Αμεντέο, 3ος Δούκας της Αόστα. O Αμεντέο είχε

Σαβοϊας), η 40ή Μεραρχία Πεζικού «Cacciatori

αποδειχθεί πιο αποτελεσματικός από τον προκά-

d'Africa» (=Κυνηγοί της Αφρικής), δύο τάγματα αλ­

τοχό του, στρατάρχη Ροντόλφο Γκρατσιάνι, έχο­

πινιστών και βερσαλιέρων, αλλά καιπαραστρατιω-

ντας εξασφαλίσει μεγαλύτερα ποσοστά αποδο­

τικούς σχηματισμούς, όπως μονάδες μελανοχιτώ-

χής από τον γηγενή πληθυσμό. Στη διάθεσή του

νων και άνδρες της Milizia Volontaria per Ia Sicurezza

βρίσκονταν πάνω από 250.000 άνδρες. H συντρι-

Nazionale - MVSN (Εθελοντική Εθνοφρουρά για την Εθνική Ασφάλεια). Τις παραστρατιωτικές μο­

O σ τρ α τά ρ χ η ς Ρ ο ν τό λφ ο Γκρατσιάνι, α ν ώ τα το ς δ ιο ικη τή ς τ η ς Λ ιβ ύ η ς και των ιταλικώ ν δ υνάμεω ν στη β ό ρ εια Α φρική.

νάδες επάνδρωναν Ιταλοίάποικοι. Επικουρικό ρό­ λο είχαν μονάδες των υπηρεσιών της δημόσιας τάξης, όπως καραμπινιέροι ή αστυνομικοί της Polizia dell’ Africa Italiana - PAI (Αστυνομία Ανατολι­ κής Αφρικής). Oi τεθωρακισμένες δυνάμεις πε­ ριορίζονταν σε 24 άρματα M11/39, αρματίδια L3/35 και 126 τεθωρακισμένα οχήματα. To πυροβολικό διέθετε 813πυροβόλα διαφόρων τύπων. Oi

αεροπορικές δυνάμεις των Ιταλών υπολογί­

ζονται μεταξύ 200 και 300 αεροσκαφών, δεδομέ­ νων των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν στον νευραλγικό τομέα του ανεφοδιασμού σε πυρομαχικά, ανταλλακτικά και καύσιμα. Oi πιο αξιόλογοι

38

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Β ρ ετα ν ικ ή α υ τοκ ινητοπ ομ π ή που έ χ ε ι π λ η γ εί από τη Regia A eronautica σ τη Σ ο μ αλ ία.

τύποι που υπηρετούσαν στην ανατολική Αφρική υπό τις διαταγές της Aeronautica Africa Orientale ltaliana, με έδρα την Αντίς Αμπέμπα, ήταν τα βομ­ βαρδιστικά Savoia-Marchetti SM.79 και SavoiaMarehetti SM.81 και τα μαχητικά Fiat CR.42. Υπήρχε επίσης μια μοίρα μεταφορών με αεροσκάφη Caproni Ca.133T και Ca.148C, Fokker F.VIi και Savoia-Marchetti SM.73. To Ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό (Regia Marina) α­ ντιπροσωπευόταν στην περιοχή από τον Στολίσκο

διάθεσή του για να υπερασπιστεί τις θέσεις του.

της Ερυθράς Θάλασσας, με κύρια αγκυροβόλια

Παράλληλα οι Βρετανοί φρόντισαν να οργα­

τα λιμάνια στις περιοχές Μασάουα και Ασάμπ της

νώσουν, να εφοδιάσουν και να εκπαιδεύσουν ο­

Ερυθραίας και το λιμάνι του Μογκαντίσου στην

μάδες Αιθιόπων ανταρτών που αντιστέκονταν

Ιταλική Σομαλία. O εν λόγω στολίσκος διέθετε ε­

στους Ιταλούς. Αυτοί οι αντάρτες ήταν γνωστοί

πτά αντιτορπιλικά («Francesco Nullo», «Nazario

ως «Arbegnoch» ή «πατριώτες». Oi συγκεκριμένες

Sauro>>,

«Cesare

Battisti»,

«Daniele

Manin»,

μονάδες δεν ήταν έτοιμες από την αρχή της εκ­

«Pantera», «Tigre», «Leone»), πέντε τορπιλακά­

στρατείας. Tov Αύγουστο του 1940 η «Αποστολή

τους, οκτώ υποβρύχια και μοίρες αεροσκαφών.

101», που διοικούσε ο συνταγματάρχης Ντάνιελ

To μεγάλο πρόβλημα των ιταλικών ενόπλων

Σάντφορντ, άρχισε να στρατολογεί αντάρτες και

δυνάμεων στην Αφρική ήταν ο ανεφοδιασμός. Κα­

να δημιουργεί επιχειρησιακούς πυρήνες εφοδια­

θώς το Royal Navy επέβαλλε την κυριαρχία του

σμού και εκπαίδευσης των ανταρτών. O εξόριστος

στη Μεσόγειο, οι ιταλικές δυνάμεις αντιμετώπι­

αυτοκράτορας της Αιθιοπίας, Χαϊλέ Σελασιέ, ο ο­

ζαν ελλείψεις σε καύσιμα και άλλα χρειώδη για να

ποίος βρισκόταν στο Σουδάν από τον Ιούλιο, ήταν

συνεχίσουν την πολεμική τους προσπάθεια, με α­

σύμφωνος με την όλη ιδέα. Από τον Νοέμβριο υ­

ποτέλεσμα ορισμένες φορές να αναγκάζονται να

πεύθυνος για την οργάνωση του σχηματισμού

περιορίσουν τη δράση τους. Τα φάρμακα ήταν εξί­

που θα ονομαζόταν «Δύναμη Γεδεών» και θα πε­

σου σημαντικά με τα πυρομαχικά και τα τρόφιμα,

ριείχε μεγάλο αριθμό ανταρτών, ορίστηκε ο ταγ­

διότι ασθένειες όπως η ελονοσία μπορούσαν να ε­

ματάρχης Ορντ Ουίνγκεϊτ. To όνομα του Ουίνγκε-

Π ερ ίπ ο λος βρετανικώ ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν οχημ ά τω ν M a rm o n H errington σ τη βόρ εια Α φρική.

ξοντώσουν έναν σχηματισμό πιο γρήγορα από oποιονδήποτε εχθρό. Oi

δυνάμεις της Βρετανίας και της Βρετανι­

κής Κοινοπολιτείας αποτελούσαν ένα ετερόκλη­ το σύνολο από 30.000 άνδρες. H αριθμητική υπε­ ροχή των Ιταλών αντισταθμιζόταν από τον ανώτε­ ρο εξοπλισμό των Βρετανών και τον επαρκέστερο ανεφοδιασμό τους. Tov Ιούνιο ήταν διαθέσιμα τρία «μητροπολιτικά» βρετανικά τάγματα πεζι­ κού, από τα συντάγματα Worcestershire, Essex και West Yorkshire, ενώ η Sudanese Defence Force (Αμυ­ ντική Δύναμη του Σουδάν) συνεισέφερε με έξι λό­ χους πολυβολητών. Αυτές οι μονάδες υπεράσπι­ ζαν το βόρειο μέτωπο στο Σουδάν, με διοικητή τον αντιστράτηγο Ουίλιαμ Πλατ. Νότια, στην Κέ­ νυα, ο αντιστράτηγος Αλαν Κάνινγκαμ διοικούσε τον σχηματισμό King's African Rifles - KAR (Βασιλι­ κοί Αφρικανοί Τυφεκιοφόροι), δύναμης δύο τα­ ξιαρχιών, ενώ σχηματιζόταν μια ακόμη ταξιαρχία Νοτιοαφρικανών. H Βρετανική Σομαλία ήταν χώ­ ρος ευθύνης του συνταγματάρχη Αρθουρ Ρέτζιναλντ Τσάτερ, ο οποίος διοικούσε το Somaliland Camel Corps (Σώμα Καμηλών της Σομαλίας). Αυτό ενισχυόταν από το ΙοΤάγμα του Συντάγματος της Βόρειας Ροδεσίας, το 3o Τάγμα του 15ου Συντάγ­ ματος του Παντζάμπ, το 2o Τάγμα του Συντάγμα­ τος Black Watch και στοιχεία του 2ou Τάγματος των KAR. O Τσάτερ, ο οποίος επιχειρησιακά έφερε βαθμό ταξιάρχου, είχε μόλις 4.000 άνδρες στη

01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

39

Β ρ ετα ν ικ ό Matilda M k II. Τα ά ρ μ α τα α υ το ύ το υ τύπ ου δ ιέ θ ε τ α ν θω ρά κισ η πάχους 78 m m στο ε μ π ρ ό σ θ ιο τμ ή μ α και π υροβόλο των 2 p d r (40 mm).

σμένη με αεροσκάφη Junkers Ju 86, η 11η Μοίρα Βομβαρδιστικών με αεροσκάφη Fairey Battle, η 40ή Μοίρα Συνεργασίας με αεροσκάφη Hawker Hartebee, η 2η Μοίρα Μαχητικών με Hawker Fury και η 237 Μοίρα Συνεργασίας της Νότιας Ροδε­ σίας η οποία πετούσε με αεροσκάφη Hawker Hardy. Τα Hawker Hartebee και Hawker Hardy ήταν διπλάνα και παραλλαγές του τύπου Hawker Hart. Oi

επιχειρήσεις ξεκίνησαν περί τα μέσα Ιουνί­

ου με αεροπορικές επιδρομές και αψιμαχίες ανα­ ϊτ έμελλε να απαθανατιστεί ατη Βιρμανία, μέσα από τη δράση των περίφημων Chindits (Τσίντιτς). H κατάσταση στη Γαλλική Σομαλία άλλαξε με-

κατέλαβαν την πόλη Κασάλα στο Σουδάν, κινητο­ ποιώντας 8.000 άνδρες με την υποστήριξη 18ap-

τάτη συνθηκολόγηση της Γαλλίας. Στις 18 Ιουνίου

μάτων. Κατελήφθησαν επίσης ορισμένα ελάσσο-

ο ταξίαρχος Πωλ Λεζαντιγιόμ ανεχώρησε από την

νος σημασίας λιμάνια στη μεθόριο με την Κένυα

αποικία για να ενωθεί με τις δυνάμεις των Ελευ­

και το Σουδάν, όμως η ιταλική προέλαση σταμά­

θέρων Γάλλων, όμως η αποικία έμεινε πιστή στην

τησε εκεί, υπερτιμώντας τις δυνάμεις του αντιπά­

κυβέρνηση του Βισύ.

λου. To στοιχείο του αιφνιδιασμού είχε χαθεί, μα­

To Royal Navy ήλεγχε στενά τον Ινδικό ωκεανό

ζί με την ευκαιρία ανοίγματος ενός δεύτερου με­

και την Ερυθρά θάλασσα με τον Ανατολικό Στόλο,

τώπου, νοτίως του Σουέζ, το οποίο εύλογα θεω­

διότι η κυριαρχία στους θαλάσσιους δρόμους της

ρείτο ως ο πιο σημαντικός αντικειμενικός σκο­

περιοχής εξασφάλιζε ανεμπόδιστη ροή πολύτι­

πός.

μων εφοδίων από τις βρετανικές αποικίες και τις

Στις αρχές Αυγούστου οι Ιταλοί εισέβαλαν

χώρες της Κοινοπολιτείας. Εκτός από τα εφόδια,

στην ουσιαστικά ανυπεράσπιστη Βρετανική Σομα­

η Ωκεανία καιη Ινδία συνεισέφεραν μεγάλο αριθ­

λία με δύναμη 35.000 ανδρών, οι οποίοι ανήκαν,

μό στρατιωτικών μονάδων, οι οποίες ενίσχυσαν

στη συντριπτική τους πλειοψηφία, σε αποικιακά

ποιοτικά και ποσοτικά τις Βρετανικές Ενοπλες

στρατεύματα. Τη δύναμη αυτή υποστήριζαν μία

Δυνάμεις. O Ανατολικός Στόλος παρά τη σπουδαι-

ίλη μέσων αρμάτων M11/39, ένας ουλαμός αρματι-

ότητά του, είχε το προσωνύμιο «Ξεχασμένος Στό­

δίων L3/35, δύο ουλαμοί τεθωρακισμένων οχημά­

λος», διότι σε αυτόν υπηρετούσαν πλοία παλαιό-

των Fiat 611 και ελαφρά πυροβόλα. H γενική διοί­

τερα καιπιο αργά, που δενθεωρούντο κατάλληλα

κηση ανατέθηκε στον αντιστράτηγο Γκουλιέλμο

για υπηρεσία στον Ατλαντικό ή στη Μεσόγειο.

Τεθω ρακισμένο όχημα Rolls-Royce. Φ έρ ει α ντια ρ μ α τικ ό τυ φ έ κ ιο Boys και α νήκ ει στο 1 1 ο Σ ύ ν τα γ μ α Ουσάρων.

γνωριστικού χαρακτήρα. Στις 4 Ιουλίου οι Ιταλοί

Νάζι. Oi εισβολείς αναπτύχθηκαν σε τρεις φάλαγ­

H ίδια κατάσταση επικρατούσε και στις αερο­

γες. Από τα βορειοδυτικά εισέβαλαν αρχικά οκτώ

πορικές δυνάμεις, ωστόσο βελτιώθηκε με την πά­

τάγματα πεζικού και τα ακολούθησαν ακόμη δύο,

ροδο του χρόνου. Στις αρχές της εκστρατείας το

με υποστήριξη πυροβολικού. Από τα ανατολικά

διαθέσιμο υλικό ήταν απαρχαιωμένο, ακόμη και

προωθήθηκαν τρία τάγματα πεζικού και μια ελα­

για τα δεδομένα της Αφρικής. Στον 6ορρά υπήρ­

φρά πυροβολαρχία. Oi δύο αυτές φάλαγγες θα

χαν δύο μοίρες 6ομ6αρδιστικών της RAF και μια

συνέκλιναν προς το λιμάνι της Μπέρμπερα. H κε­

μοίρα για συνεργασία με τις επίγειες δυνάμεις.

ντρική φάλαγγα, με επικεφαλής τον αντιστράτη­

Νότια, στην Κένυα, υπήρχαν μονάδες της South

γο Κάρλο ντε Σιμόνε, περιελάμβανε τέσσερις τα­

African Air Force-SAAF (Αεροπορία της Νότιας

ξιαρχίες, τις τεθωρακισμένες δυνάμεις και τη

Αφρικής): η 12η Μοίρα Βομβαρδιστικών, εξοπλι­

«μερίδα του λέοντος» από τα διαθέσιμα πυροβό­ λα. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν να καταλάβει την πρωτεύουσα της Βρετανικής Σομαλίας, Χαργκέισα, και στη συνέχεια την κύρια οδό προς την Μπέρμπερα. 0 Τσάτερ, με τις πενιχρές του δυνά­ μεις, συνειδητοποίησε ότι το μόνο που μπορούσε να πράξει ήταν να διεξαγάγει επιβραδυντικό αγώ­ να. Εως την 6η Αυγούστου οι Ιταλοί είχαν καταλά­ βει το λιμάνι της Ζάιλα και την πρωτεύουσα Χαργκέισα. Oi δυνάμεις τους έπρεπε πλέον να εξου­ δετερώσουν τις δυνάμεις του Τσάτερ, που είχαν επιλέξει να αναχαιτίσουν τους εισβολείς στη φυ­ σικά οχυρή περιοχή Τούγκ Αργκάν. Στο μεταξύ οι Βρετανοί είχαν ενισχυθεί από το ΙοΤάγμα του 2ou Συντάγματος του Παντζάμπ. Στις 11 Αυγούστου ανέλαβε τη διοίκηση ο υπο­

40

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ

Σχεδίαση χάρτη: Θωμάς Νούσιας / Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

2008

H Ιτα λ ικ ή Α να τολική Α φρική και οι β ρ ε τα ν ικ έ ς αποικίες το 1940.

στράτηγος Αλφρεντ Ρηντ Γκόντγουιν-Ωστεν. Την

ντ Πέρσιβαλ Ουέηβελ. Oi Ιταλοί δήλωσαν επίσημα

ίδια ημέρα οι Ιταλοί επιτέθηκαν και ανέτρεψαν

205 απώλειες, στην πραγματικότητα όμως ήταν

την αντίσταση των αντιπάλων τους, μολονότι υπέ­

άνω των 2.000. Σε κάθε περίπτωση, από τις 19 Αυ­

στησαν βαριές απώλειες. Oi αντεπιθέσεις που ε­

γούστου οι Ιταλοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη

πιχείρησαν οι Βρετανοί δεν απέδωσαν και στις 14

Βρετανική Σομαλία, η οποία προσαρτήθηκε στην

Αυγούστου οι Ιταλοί άρχισαν να περικυκλώνουν

Africa Orientale ltaliana.

τις θέσεις τους. Στις 15 Αυγούστου ο υποστράτη­ γος Γκόντγουιν-Ωστεν ζήτησε άδεια από τους ανωτέρους του να συμπτυχθεί και να απομακρύνει τις δυνάμεις του από τη Βρετανική Σομαλία. H εκ­

Ιταλική εισβολή στην Αίγυπτο

κένωση πραγματοποιήθηκε επιτυχώς στις 16 και 17 Αυγούστου από το λιμάνι της Μπέρμπερα, με

H επιθετικότητα των Ιταλών στη Μεσόγειο εκ­

προορισμό το λιμάνι του Αντεν. Χάρη στον αγώνα

δηλώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την είσοδό

οπισθοφυλακής των ανδρών του Συντάγματος

τους στον πόλεμο, στις 10 Ιουνίου 1940. Την επό­

Black Watch, οι δρετανικές απώλειες ήταν ελάχι­

μενη ημέρα Θομβαρδίστηκαν Θρετανικές θέσεις

στες: 38 νεκροί, 71 τραυματίες και 49 αγνοούμε­

στη Μάλτα. Oi Βρετανοί απάντησαν με την επι­

νοι. Αυτό δεν άρεσε στον Τσώρτσιλ, ο οποίος θεώ­

δρομή του 11ου Συντάγματος Ουσάρων του αντι-

ρησε ότι οι συμπατριώτες του υποχώρησαν χωρίς

συνταγματάρχη Κομπ και στοιχείων της 1ης Επι-

μεγάλη πίεση. H κριτική του Τσώρτσιλπροκάλεσε

λαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων ε­

την αντίδραση του διοικητή των Θρετανικών δυ­

ναντίον του ιταλικού οχυρού Καπούζο στη Λιβύη.

νάμεων Μέσης Ανατολής, στρατηγού Αρτσιμπαλ-

Από τότε οι επιδρομές και οι αψιμαχίες δεν έλει-

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

41

ψαν και από τις δύο πλευρές, αλλά η πολυαναμε-

και διόγκωναν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα ε­

Αιγύπτου καθυστερούσε. O στρατάρχης Γκρα-

φοδιασμού σε καύσιμα, πυρομαχικά και άλλα υλι­

τσιάνι, ο οποίος είχε αντικαταστήσει τον εκλιπό-

κά σε ένα περιβάλλον όπως αυτό της ερήμου, το

ντα συνάδελφό του Ιταλο Μπάλμπο στη διοίκηση

οποίο υποβάλλει σε σκληρή δοκιμασία τις υπηρε­

της Λιβύης και των ιταλικών δυνάμεων στη βό­

σίες επιμελητείας ενός στρατού. To αντιαεροπο­

ρεια Αφρική από τις 28 Ιουνίου 1940, δεν ήταν πο­

ρικό και αντιαρματικό υλικό παρουσίαζε ελλεί­

λύ πρόθυμος να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια,

ψεις ή ήταν παρωχημένο και το ίδιο ίσχυε και για

προκαλώντας την οργή του Μουσολίνι. Oi δικαιο­

το πυροβολικό. Oi υπηρεσίες πληροφοριών δεν

λογίες που προέβαλλε συχνά ήταν η έλλειψη μη­

είχαν σαφή εικόνα του αντιπάλου, ούτε σε επίπε­

χανοκίνητων μέσων και εφοδίων για να νικήσει

δο αριθμών, ούτε σε επίπεδο μαχητικής ικανότη­

τους Βρετανούς. H υπομονή του Μουσολίνι εξα-

τας.

ντλήθηκε τον Σεπτέμβριο και ουσιαστικά ο Γκρα-

Απέναντι από τους Ιταλούς βρίσκονταν 36.000

τσιάνι τέθηκε προ του διλήμματος «απόλυση ή ε­

άνδρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, σε μια

πίθεση».

χώρα (Αίγυπτος) όπου οι συμπαθούντες τη Β ρ ε ­

H επιμονή του Μουσολίνι οφειλόταν στη φιλο­

τανία ήταν μειοψηφία. Πιο αξιόπιστος σχηματι­

δοξία του να εξαλείψει τη βρετανική παρουσία

σμός ήταν η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, οι μελ­

από τις περιοχές που θεωρούσε ζωτικό χώρο της

λοντικοί «Αρουραίοι της Ερήμου», με διοικητή

μελλοντικής του αυτοκρατορίας. H Αίγυπτος και

τον υποστράτηγο Μάικλ O ’ Μούρ Κρέα από τον

το Σουέζ, η Μεσόγειος, η βόρεια και ανατολική

Δεκέμβριο του 1939.

Αφρική ήταν χώροι όπου το ιταλικό imperium είχε

O

Γκρατσιάνι πέρασε τα σύνορα στις 13 Σε­

ήδη εγκατασταθεί ή επεδίωκε να επεκταθεί στο

πτεμβρίου με επτά μεραρχίες, μονάδες γηγενών

άμεσο μέλλον. Oi πετρελαιοπηγές, τα λιμάνια της

που ανήκαν στο Regio Corpo Truppe Coloniali della

Μεσογείου και της Ερυθράς θάλασσας και ο έ­

Libia (Βασιλικό Σώμα Αποικιακών Στρατευμάτων

λεγχος της διώρυγας του Σουέζ ήταν μερικά από

της Λιβύης) και 300 άρματα. H μόνη πραγματικά

τα σημαντικά τρόπαια τα οποία υπολόγιζε να προ­

μηχανοκίνητη μονάδα, ήταν αυτή του ταξιάρχου

σθέσει στη συλλογή του.

Πιέτρο Μαλέτι. Αφού κατελήφθη το λιμάνι Σο-

O

Γκρατσιάνι, που δεν ήταν ακριβώς δημοφι­λούμ κοντά στα σύνορα Λιβύης - Αιγύπτου, και ε­

λής στη Λιβύη, αναγκάστηκε να επισπεύσει τα

Μερικοί από τις χιλιάδες των Ιταλών αιχμαλώτων που συνέλαβαν οι Βρετανοί τον Δεκέμβριο του 1940στη βόρεια Αφρική.

ενώ τα προβλήματα μηχανοκίνησης ήταν υπαρκτά

νόμενη ιταλική επιθετική ενέργεια εναντίον της

πανήλθε σε ιταλικά χέρια το οχυρό Καπούζο, ο

σχέδιά του ώστε η επιθετική ενέργεια να ξεκινή­

Γκρατσιάνι σταμάτησε να προελαύνει στις 16 Σε­

σει τον Σεπτέμβριο. Κατά βάθος ο στρατάρχης

πτεμβρίου επικαλούμενος προβλήματα εφοδια­

δεν είχε άδικο. H υπεροπλία του ήταν μόνο ποσο­

σμού. Oi Ιταλοί, αφού προχώρησαν λιγότερο από

τική. H 10η Στρατιά, που είχε την ευθύνη των α­

100 km, δημιούργησαν ένα δίκτυο οχυρών θέσεων

νατολικών συνόρων προς την Αίγυπτο, μπορούσε

εμπρός από τη γραμμή Σίντι Μπαράνι - Μπούκ

να υπολογίζει στη βοήθεια και της 5ης Στρατιάς, η

Μπούκ - Σοφάφι. To δίκτυο αυτό κάλυπτε ένα μέ­

οποία επιτηρούσε τα δυτικά σύνορα, προς τις

τωπο συνολικού μήκους 65 km. Σε απόσταση 129

γαλλικές αποικίες, αλλά η συνθηκολόγηση της

km υπήρχαν βρετανικές οχυρώσεις, στην περιοχή

Γαλλίας την αποδέσμευε. O Γκρατσιάνι είχε στη

Μάρσα Ματρούχ, αλλά οι Ιταλοί φαινόταν να εν-

διάθεσή του πάνω από 236.000 άνδρες, 339 άρμα­

διαφέρονται περισσότερο για τη βελτίωση των o-

τα μάχης, 1.811 πυροβόλα και 151 αεροσκάφη. To

χυρώσεώντους.

δυναμικό των τεθωρακισμένων ήταν ανεπαρκές,

Oi Βρετανοί αντεπιχίΘενται - Αρχίζει η επιχείρηση «Compass» H παθητική στάση των Ιταλών ώθησε τους Βρετανούς να δράσουν. Ενώ οι πρώτοι τηρούσαν στάση αναμονής, οι αντίπαλοί τους ενισχύονταν με καινούργια στρατεύματα και πιο σύγχρονο πο­ λεμικό υλικό, σχεδιάζοντας την επιστροφή τους τόσο στην ανατολική όσο και στη βόρεια Αφρική. O

ταξίαρχος Ουίλιαμ «Μπιλ» Σλιμ, επικεφαλής

της 10ης Ινδικής Ταξιαρχίας Πεζικού, κατέλαβε στις 6 Νοεμβρίου την πόλη Γκαλαμπάτ, στο Σου­ δάν, και επιτέθηκε στην πόλη Μετέμα, στην Αι­ θιοπία. Oi Ιταλοί απάντησαν με σφοδρές αεροπο-

42

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

ρικές επιθέσεις. Oi Βρετανοί οργάνωσαν ομάδες

ναρκοπέδια και ο εφοδιασμός. Προκειμένου να α­

αναγνώρισης και μάχης, όπως η «Δύναμη Γαζέλα»,

ντιμετωπιστούν οι ανάγκες εφοδιασμού δημιουρ-

και ενέπλεξαν στο πεδίο της μάχης καλύτερους

γήθηκαν, σε απόσταση 50 km δυτικά της Μάρσα

τύπους αεροσκαφών, όπως το Hurricane, διεκδι-

Ματρούχ, τα Forward Supply Depots-FSD (Προκε-

κώντας την αεροπορική υπεροχή από τους Ιτα­

χωρημένες Αποθήκες Εφοδίων), που διέθεταν

λούς.

τρόφιμα, καύσιμα και πυρομαχικά για πέντε ημέ­

Oi

Ιταλοί υιοθέτησαν πιο αμυντική στάση κα­ρες. Για λόγους ασφαλείας, η εκπαίδευση των αν­

τά τα τέλη του 1940, όπως προκύπτει από τις επα­

δρών για την επίθεση παρουσιάστηκε ως σενάριο

φές του πρίγκηπα Αμεντέο και του αρχηγού του

άσκησης, ενώ ο Ο ’Κόνορ ενημέρωσε τα ανώτερα

Γενικού Επιτελείου στη Ρώμη, στρατηγού Ούγκο

στελέχη του μόλις στις 26 Νοεμβρίου. Ακόμη και

Καβαλέρο. Oi δυνάμεις τους υποχώρησαν σε πιο

ο ίδιος ο Ουέηβελ υποκρινόταν ότι υποτιμούσε

κατάλληλες αμυντικές θέσεις και οργανώθηκαν

την αξία της επιχείρησης και ότι αμφέβαλλε για

εκεί. Πόλεις που είχαν καταληφθεί, όπως η Κασά-

το αν θα είχε θετικά αποτελέσματα.

λα, εγκαταλείφθηκαν. Την ίδια ώρα ο αντιστράτη­

H ιταλική 10η Στρατιά, υπό τον στρατηγό Ιτα-

γος Ουίλιαμ Πλατ, διοικητής της Sudan Defence

λο Γκαριμπόλντι, απαρτιζόταν από τέσσερα σώμα­

Force και των βρετανικών στρατευμάτων στο Σου­

τα στρατού. To 20ό Σώμα διοικείτο από τον αντι­

δάν, σχεδίαζε μια επιθετική ενέργεια στην Ερ υ­

στράτηγο Φερντινάντο Κόνα, το 21οαπό τον αντι­

θραία, το 1941.

στράτηγο Λορέντσο Νταλμάτσο, το 22ο από τον

O

(δεξιά) με τον διοικητή της Western Desert Force, υποστράτηγο Ρίτσαρντ Νάτζεντ O’ Κόνορ.

Ουέηβελ, με τη σειρά του, ενίσχυε τις δυ­αντιστράτηγο Πετάσι Μανέλα και το 23ο από τον

νάμεις του στη βόρεια Αφρική. Μεταξύ των ενι­

αντιστράτηγο Ανιμπάλε Μπεργκοντσόλι. O Γκαρι-

σχύσεων που έφθασαν ήταν 50 Matilda Mk Il της

μπόλντι παρέτασσε 150.000 άνδρες, 600 άρματα

7ης

O στρατηγός Ουέηβελ

Επιλαρχίας

του

Βασιλικού

Συντάγματος

και τεθωρακισμένα οχήματα και 1.600 πυροβόλα.

Αρμάτων, υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρ-

Τα ιταλικά τεθωρακισμένα ήταν κυρίως αρματίδια

χη Ρόυ Μάρτιν Τζέραμ. Τα συγκεκριμένα άρματα

Fiat L3 και μέσα άρματα Fiat M11/39. To τελευταίο

είχαν θωράκιση πάχους 78 mm στο εμπρόσθιο

διέθετε πυροβόλο των 37 mm. Σε αυτό το σημείο

τμήμα και πυροβόλο των 2 pdr (40 mm). Oi υπηρε­

οι Βρετανοί υπερείχαν ποιοτικά με τα βαριά και

σίες πληροφοριών και η αποκωδικοποίηση ιταλι­

δυσκίνητα (αλλά με ανθεκτικό θώρακα) Matilda

κών κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, απεκάλυ-

και τα ταχυκίνητα άρματα Cruiser (A9, A10 και A13).

ψαν τις προθέσεις των Ιταλών να οργανωθούν α­

H Regia Aeronautica μπορούσε να υπολογίζει σε

μυντικά παρά να επιχειρήσουν κάποια επιθετική

306 από τα 542 αεροσκάφη που είχε αναπτύξει

ενέργεια. Στα τέλη Οκτωβρίου ο Ουέηβελ σκε­

στην περιοχή, διότι δεν ήταν όλα επιχειρησιακά.

πτόταν το ενδεχόμενο αιφνιδιαστικής επίθεσης

Υπήρχαν βομβαρδιστικά Savoia Marehetti SM.79

εναντίον της αμυντικής γραμμής Σίντι Μπαράνι -

και SM.81 και Fiat Br.20, μαχητικά Fiat CR.32, CR.42

Μπούκ Μπούκ - Σοφάφι.

και Breda Ba.65 Nibbio και άλλοι τύποι.

H ιταλική εισβολή στην Ελλάδα οδήγησε το

H ραχοκοκκαλιά των βρετανικών δυνάμεων ή­

Λονδίνο να ζητήσει από τον Ουέηβελ την αποδέ­

ταν η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία του υποστρα­

σμευση ανδρών και υλικού για να διατεθούν στο

τήγου Μάικλ Ο ’Μούρ Κρέα και η 4η Ινδική Μεραρ­

μέτωπο που σχηματιζόταν εκεί. O Ουέηβελ δεν ή­

χία του υποστρατήγου

ταν σύμφωνος αλλά υπάκουσε στις εντολές. O δι­

σφορντ - Πιρς, με την προσθήκη της 16ης Ταξιαρ­

οικητής των βρετανικών στρατευμάτων στην Αί­

χίας του ταξίαρχου Σίριλ Ερνεστ Ναπίερ Λόμαξ. H

γυπτο, στρατηγός Χένρυ Μαίτλαντ Ουίλσον, και ο

δύναμη του ταξίαρχου Σέλμπυ, φρούραρχου της

Νόελ Μόνσον Μπέρε-

Ανδρες της 6ης Αυστραλιανής Μεραρχίας κατά την άφιξή τους στην Αίγυπτο.

διοικητής της Western Desert Force, υποστράτηγος Ρίτσαρντ Νάτζεντ Ο ’Κόνορ, παρουσίασαν ένα σχέδιο το οποίο προέβλεπε διείσδυση μέσω ενός κενού στην ιταλική αμυντική διάταξη, που είχε ε­ ντοπίσει ο ταξίαρχος Ερικ Ντόρμαν-Σμιθ, μεταξύ των οχυρών στο Σοφάφι και στη Νιμπέιβα. O Ο υέ­

-

- : r * f

ΐΐίΐΠ ϊΓ ΐΙ

·*8ΜΜ

T m -i* * * 5 E ifM w i*w w iw s'5 S *n a

ηβελ συναίνεσε και με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε πιο συστηματική προετοιμασία της επιχείρησης «Compass» (=Πυξίδα). Αιχμές της επίθεσης θα ή­ ταν η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, η 4η Ινδική Μεραρχία, που θα εκμεταλλευόταν το κενό της ι­ ταλικής διάταξης στην Ενμπα, και η δύναμη του ταξίαρχου Αρθουρ Ρόλαντ Σέλμπυ, φρούραρχου της Μάρσα Ματρούχ, που θα επιτίθετο από την παραλιακή οδό μέσω της βάσης της στη Μάρσα Ματρούχ. Μεγάλο πρόβλημα αποτελούσαν τα

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

43

Ιταλική προπαγανδιστική αψίσα nou εικονίζει ένα άρμα να προελαύνει προς τα κατεχόμενα από τους Βρετανούς εδάφη της βόρειας Αφρικής. H επιγραφή αναφέρει: «ΚάΘε ημέρα μάχης μας φέρνει πιο κοντά στον σκοπό».

Western Desert Force. O διοικητής της, ταξίαρχος Ρέημοντ Κόλισο, είχε υπό τις διαταγές του τρεις μοίρες

6ομ6αρδισμού

με

αεροσκάφη

Bristol

Blenheim και τρεις ακόμα με Vickers Wellington. Τρεις μοίρες μαχητικών είχαν αναλάΘει καθήκο­ ντα δίωξης, επιχειρώντας με Hawker Hurricane, Gloster Gladiator και Gloster Gauntlet. Oi Βρετανοί επιτέθηκαν νωρίς την 8η Δ εκεμ­ βρίου με την 4η Ινδική Μεραρχία εναντίον των ι­ ταλικών οχυρών θέσεων στις περιοχές Νιμπέιουα και Τουμάρ, ενώ η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία κινήθηκε νοτιότερα. H προετοιμασία για την επί­ θεση ήταν εντατική και περιελάμβανε επιδρομές της RAF εναντίον των ιταλικών θέσεων και καται­ γισμό από χερσαία πυροβόλα των 25 pdr (87,6 mm) και τα πυροβόλα των πολεμικών πλοίων που ανέ­ πτυσσε στην περιοχή το Royal Navy. Εκμεταλλευ­ όμενοι το κενό στην ιταλική διάταξη, οι Βρετανοί βρέθηκαν στα νώτα των Ιταλών, Oi τελευταίοι δεν μπόρεσαν να τους αναχαιτίσουν, μολονότι ήταν καλά οχυρωμένοι. Τα ναρκοπέδια δεν τους προστάτευσαν, διότι τα σχέδιά τους είχαν περιέλθει στα χέρια των Βρετανών, από έναν αιχμάλωτο Ιτα­ λό αξιωματικό. O διαχωρισμός μεταξύ των οχυρών δεν επέτρεπε την αλληλοκάλυψη και, κατά συνέ­ Μάρσα Ματρούχ, ήταν επίσης παρούσα, γνωστή

πεια, ήταν εύκολο για τους Βρετανούς να τα απο­

ως «Shelby Force». Μετά την 11η Δεκεμβρίου η 6η

μονώσουν. H ιταλική αντίσταση ήταν πεισματώ­

Αυστραλιανή Μεραρχία, του υποστρατήγου Ι6εν

δης αλλά προδόθηκε από το δόγμα των Ιταλών ε­

Γκίφαρντ Μακέη, αντικατέστησε την 4η Ινδική

πιτελών. Ειδικά η ομάδα του ταξιάρχου Μαλέτι

Μεραρχία, την οποία το Λονδίνο έστειλε στην α­

προβλημάτισε τους Βρετανούς και κέρδισε τον

νατολική Αφρική. To σύνολο των βρετανικών δυ­

σεβασμό τους, ενώ ο ίδιος ο ηγήτοράς της σκο­

νάμεων σχημάτιζε την Western Desert Force, του υ­

τώθηκε κατά τη μάχη. Τις πρώτες τρεις ημέρες οι

H

Βρετανοί συνέλαβαν 38.000 αιχμαλώτους και κα­

Western Desert Force διέθετε μόλις 31.000 άνδρες,

τέλαβαν 237 πυροβόλα και 73 άρματα. H Νιμπέι­

335 άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα και 120

ουα, η Τουμάρ και το Σίντι Μπαράνι κατελήφθη-

πυροδόλα. H 202 Αεροπορική Ομάδα της RAF α-

σαν. To οχυρό Καπούζο άλλαξε πάλι χέρια. Oi αιχ­

ποστρατήγου

ποτελούσε

Ρίτσαρντ

την

Νάτζεντ

αεροπορική

Ο ’Κόνορ.

υποστήριξη

της

μάλωτοι ήταν τόσοι πολλοί ώστε δημιουργούσαν πρόβλημα στους Βρετανούς, που δεν είχαν δυνά­ μεις και εφόδια για να τους φρουρήσουν και να

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

τους συντηρήσουν. H πρώτη φάση της επιχείρησης «Compass» έ­

• Oi Βρετανοί εξεπλάγησαν από τα αντικείμενα που 6ρήκαν στα ιταλικά στρα­

μεινε γνωστή ως «Μάχη της Μαρμαρικής», λόγω

τόπεδα, κυρίως στα καταλύματα των αξιωματικών, διότι δεν ταίριαζαν τόσο με

της παραθαλάσσιας περιοχής στην οποία διεξή-

το λιτό τοπίο της ερήμου και τη μετρημένη στρατιωτική ζωή: αρώματα, μεγά­ λες ποσότητες τυριού και ποικιλία κρασιών, μαζί με ευφάνταστες στολές. O διάσημος συγγραφέας και πολεμικός ανταποκριτής Αλαν Μούρχεντ αναφέρει

χθη, ή «Μάχη των στρατοπέδων», από τις οχυρές θέσεις που επάνδρωναν οι Ιταλοί. Πρόθεση των

χαρακτηριστικά: «H βασική αρχή που ίσχυε πάντα, ήταν ότι οι δυνάμεις της ε­

Βρετανών ήταν αρχικά να πραγματοποιήσουν μια

ρήμου έπρεπε να είναι κινητές: δεν επεδίωκαν να κατακτήσουν εδάφη ή θ έ­

επιδρομή την οποία ονόμασαν «Επιδρομή των πέ­

σεις αλλά να βρουν μια θέση μάχης με τον εχθρό.,.Την έρημο τη χρησιμοποι­

ντε ημερών» και στη συνέχεια να προσπαθήσουν

ούσαν. Ποτέ δεν επεδίωκαν να την ελέγξουν.,.Οι Ιταλοί δεν κατόρθωσαν να α­

να εκμεταλλευθούν τα ρήγματα που θα δημιουρ­

ποδεχθούν αυτούς τους κανόνες και όταν άρχισαν οι μεγάλες μάχες τον χει­

γούσαν, όσο το δυνατόν καλύτερα. Ομως οι ίδιοι

μώνα, ήλθε και η καταστροφή τους. Ηθελαν να γίνουν κυρίαρχοι της ερήμου. Εκαναν τη ζωή τους άνετη και στατική.,.Και στο τέλος η έρημος τους νίκησε». • To νερό σε έναν πόλεμο μέσα στην έρημο είναι, ίσως, σημαντικότερο από κά­ θ ε άλλο εφόδιο. Φυσικά η χορήγησή του γινόταν σε συγκεκριμένες ποσότητες

προκάλεσαν προβλήματα στην προέλασή τους. Στις 11 Δεκεμβρίου ο Ο'Κόνορ ενημερώθηκε ότι το Λονδίνο είχε αποφασίσει να στείλει την 4η Ινδι­

που έπρεπε να επαρκέσουν για όλες τις ανάγκες των στρατιωτών, είτε για φα­

κή Μεραρχία, χωρίς την προσθήκη της 16ης Τα­

γητό είτε για καθαριότητα. H ποσότητα που διανεμόταν ημερησίως τον Δεκέμ­

ξιαρχίας, στην ανατολική Αφρική. H 6η Αυστραλια­

βριο περιορίστηκε σε μισό γαλόνι (2,27 λίτρα) ανά άνδρα.

νή Μεραρχία θα αναπλήρωνε το κενό, όμως αυτό δεν μπορούσε να γίνει αμέσως. 0 O' Κόνορ έβλε-

44

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

150

χλμ.

των επιχειρήσεων στη βόρεια Αφρική το 1940.

Κυρηναϊκή

Βεγγάζη ^

10η h:. Στρατιά

Μπάρκα

Τ ο μ π ρ ο ύ κ*

XXXX

Καπούζο

ΛΙΒΥΗ

* Σίντι Ο μ ά ρ /

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α Ιτ.: Ιταλική

To μέτωπο

i'i

Σολούμ Σίντι Μπαράνι » * Μ πούκ

XX

Μάρσα Μ αιρούχ

O

7η Bp. ΤΘΜ

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

XX

Bp.: Βρετανική ΤΘ Μ : Τεθωρακισμένη Μεραρχία

ΑΙΓΥΠΤΟΣ 4,S in

Ινδ.: Ινδική Σχεδίαση χάρτη: Θωμάς Νούσιας / Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟ ΠΙΟ 2008 πε τις δυνάμεις του να αποδεκατίζονται ενώ υ­

προς το Τομπρούκ, όχι όμως και την οδό Σολούμ-

πήρχαν ακόμη κι άλλοι στόχοι, όπως το Σολούμ

Μπάρντια. Oi ιταλικοί πυρήνες αντίστασης εντο­

και η Μπάρντια. Ta προθλήματα του ανεφοδια­

πίζονταν στο Τομπρούκ, στο Σίντι Ομάρ και στη

σμού και των αιχμαλώτων αύξαναν το άγχος του.

Μπάρντια. Στην τελευταία υπολογιζόταν ότι βρί­

O

Γκρατσιάνι δικαιολογήθηκε στον Μουσολί­σκονταν 20.000 Ιταλοί. To Σολούμ έπεσε στις 17

νι, στις 12 Δεκεμβρίου, επικαλούμενος την έλλει­

Δεκεμβρίου. H Μπάρντια περικυκλώθηκε στις 24

ψη μέσων, για μια ακόμη φορά. Ευτυχώς γι’ αυ­

Δεκεμβρίου. O αεροπορικός και ναυτικός βομ­

τόν, σι Βρετανοί προσπαθούσαν να αντιμετωπί­

βαρδισμός της είχε ήδη ξεκινήσει, μετά τα μέσα

σουν τα δικά τους προβλήματα, χωρίς να αντιλη-

Δεκεμβρίου. Oi Βρετανοί προετοίμαζαν επίθεση

φθούν ότι η ιταλική διοίκηση κατέρρεε. Μέχρι τις

με το νέο έτος για να την καταλάβουν. To τέλος

13 Δεκεμβρίου απομονώθηκε η Μπάρντια και οι

του 1940 βρήκε τους δύο αντιμαχόμενους σε ανα­

Βρετανοί ήλεγχαν την οδό από την πόλη αυτή

μονή, που δεν θα διαρκούσε για πολύ.

Μέσο άρμα μάχης M11/39, βόρεια Αφρική 1940. H παραγωγή του άρχισε το 1939. To "Carro dirottura"έφερε ένα πυροβόλο των 37 mm στο δεξί εμπρόσθιο τμήμα της υπερκατασκευής και έναν μικρό κινούμενο πύργο με δίδυμα πολυβόλα των 8 mm για προστασία από επιθέσεις πεζικού. To εικονιζόμενο άρμα έλαβε μέρος στην ιταλική επίθεση στη βόρεια Αφρική το 1940, με τη 2η Επιλαρχία ΜέσωνΑρμάτων. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή sandyellow(giallosabbia)Kai brown (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:Δημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα:Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΓΙΟΛΕΜΟΥ

45

ούσε για τη Μεσόγειο τη φράση «Mare nostrum» (= H θάλασσά μας). Στα τέλη του 1940 η Regia Marina ήταν ένας ε­ πίφοβος αντίπαλος, καθώς διέθετε πάνω από 250 μονάδες επιφανείας και υποβρύχια. «Αιχμή του δόρατός» της αποτελούσαν έξι θωρηκτά. Από αυ­ τά τα δύο εκσυγχρονίζονταν («Caio Duilio» και «Andrea Doria», της κλάσης «Doria»), συνεπώς σε διαθεσιμότητα βρίσκονταν τα τέσσερα. Τα δύο θωρηκτά της

κλάσης

«Cavour», το

«Conte di

Cavour» και το «Giulio Cesare», με 10 πυροβόλα των 320 mm, ήταν σχεδιάσεις του προηγουμένου παγκοσμίου πολέμου αλλά είχαν υποστεί εκτετα­ μένους εκσυγχρονισμούς. Τα υπόλοιπα δύο ήταν νεώτερης σχεδίασης και υιοθετούσαν πολλούς νεωτερισμούς, το δε εκτόπισμά τους υπερέβαινε

To βρετανικό αεροπλανοφόρο «Ark Royal», μία από τις βασικές μονάδες του Royal Navy στη Μεσόγειο.

Επιδρομή στο λιμάνι χου Τάραντα

τις 40.0001. Επρόκειτο για τ α «Littorio» και «Vittorio Veneto», των οποίων ο κύριος οπλισμός ήταν εν­ νέα πυροβόλα των 381 mm σε τρεις τριπλούς πύρ­ γους. Τα θωρηκτά πλαισίωναν 19 καταδρομικά,

Μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας και πριν

130 αντιτορπιλικά και τορπιλοβόλα και 115 υπο­

από την είσοδο των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ στον πόλε­

βρύχια. O αεροπορικός κλάδος της Regia Marina

μο, η Βρετανία ήταν η μόνη μεγάλη δύναμη που

ήταν αρκετά ισχυρός.

πολεμούσε τον Αξονα. H επαφή της με τις ανατο­

O

ρόλος που είχε αναλάβει η Regia Marina ή­

λικές της αποικίες ήταν ζωτικής σημασίας για την

ταν αμυντικός και η στάση η οποία τήρησε στις

επιβίωσή της και για να μείνουν ανοικτοί οι δρό­

αρχές του πολέμου παθητική. To ενδιαφέρον των

μοι προς την Ανατολή έπρεπε να εξασφαλισθεί η

επιτελών της Supermarina (Ιταλική Ναυτική Διοί­

κυριαρχία στη Μεσόγειο. H Regia Marina (Ιταλικό

κηση) επικεντρωνόταν στην προφύλαξη των μο­

Βασιλικό Ναυτικό) ήταν η δύναμη που αμφισβη­

νάδων τους, παρά στην ανάληψη επιθετικών ε­

τούσε τη βρετανική κυριαρχία στη Μεσόγειο καιη

νεργειών εναντίον του Royal Navy, μολονότι υπερ­

Ιταλία η χώρα η οποία διεκδικούσε τις βρετανικές

τερούσαν αριθμητικά στα τέλη του 1940. Αυτό α-

κτήσεις στη βόρεια και στην ανατολική Αφρική.

ποδεικνύεται από μια σειρά γεγονότων, τα οποία

Είναιχαρακτηριστικό ότιοΜουσολίνιχρησιμοποι-

συνέβησαν το καλοκαίρι του 1940. Tov Ιούλιο ε­ κείνου του χρόνου η ναυμαχία της Καλαβρίας, γνωστή και ως ναυμαχία της Πούντα Στίλο, κατέ-

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

δειξε τη διστακτικότητα των Ιταλών. Av και η ιταλι­ κή νηοπομπή έφθασε στον προορισμό της και οι ζημιές ήταν ελαφρές και κατανεμημένες εξίσου

• Παρά το γεγονός ότι τεχνολογικά είχαν ξεπεραστεί, τα Sw ordfish ήταν υ­

και στους δύο αντιπάλους, οι Βρετανοί παρουσία­

πεύθυνα για τη βύθιση εμπορικών πλοίων του εχθρού άνω των 300.0001 σε ε­

σαν την αψιμαχία στην Καλαβρία ως επιτυχία

κτόπισμα, καθώς και άνω των 20 υποβρυχίων.Μεγάλη συμμετοχή στη γέννησή τους είχε ο αεροπορικός κλάδος του Ελληνικού Ναυτικού, ο οποίος ήλθε σε επαφή με την εταιρία Fairey για να αντικαταστήσει τα παλαιά του αεροσκάφη.

τους, με δεδομένη την ιταλική υπεροπλία, ειδικά σε αεροσκάφη και σε κύριες μονάδες επιφανείας

Αεροσκάφη της Fairey βρίσκονταν ήδη σε ελληνική υπηρεσία. Ετσι το καλο­

(9 βρετανικές, 16 ιταλικές). Ακολούθησε, τον Σε­

καίρι του 1932 καταρτίστηκε ένας κατάλογος με τα χαρακτηριστικά που επι­

πτέμβριο του ίδιου έτους, η επιχείρηση «Hats», ό­

θυμούσε η ελληνική πλευρά να έχει το μελλοντικό της αεροσκάφος. Ωστόσο

ταν οι Βρετανοί συνόδευσαν μια νηοπομπή από

το ζήτημα δεν προχώρησε. Τα Sw o rd fish ήταν γνωστά με το προσωνύμιο

την Αλεξάνδρεια και επιτέθηκαν εν πλω σε ιταλι­

«stringbags» (διχτυωτός σάκος για ψώνια), λόγω της ικανότητάς τους να προ­

κές βάσεις χωρίς να υπάρξει αντίδραση από τη

σαρμόζονται σε κάθε φορτίο. Αυτό και άλλα χαρακτηριστικά κέρδισαν τον σε­ βασμό όσων υπηρέτησαν με αυτά. • Στις 13 Ιουνίου 1940 μια αεράκατος Sh o rt Sunderland απογειώθηκε από το

Regia Marina. Tov επόμενο μήνα ακόμη μια νηοπο­ μπή πέρασε ανενόχλητη.

Πούλ Χάρμπορ, στη νότια ακτή της Βρετανίας, μεταφέροντας έναν άνδρα με

Παρόλα αυτά κανένας δεν μπορεί να ισχυρι­

το όνομα «κύριος Στρονγκ». Στις 25 Ιουνίου ο μυστηριώδης κύριος Στρονγκ έ-

στεί ότι η πίεση που ένιωθαν οι Βρετανοί στη Με­

φθασε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Επειτα από επτά ημέρες πέταξε για το

σόγειο δεν ήταν αρκετή: η Μάλτα απειλείτο, οι

Χαρτούμ του Σουδάν, αλλά ονομαζόταν πλέον «κύριος Σμιθ». O άνδρας αυτός

νηοπομπές που ανεφοδίαζαν τις δυνάμεις τους

ήταν ο αυτοκράτορας της Αιθιοπίας, Χαϊλέ Σελασιέ, ο οποίος επέστρεφε στην

στη βόρεια Αφρική βρίσκονταν υπό τη συνεχή πα­

Αφρική για να συνεργασθεί με τους Βρετανούς αξιωματούχους, προκειμένου να οργανωθεί καλύτερα η αντίσταση των υπηκόων του εναντίον των Ιταλών κατακτητών.

ρακολούθηση των Ιταλών, ενώ η πιθανή είσοδος των Γερμανών στο μέτωπο της βορειοαφρικανικής ερήμου θα ανέτρεπε την ισορροπία δυνάμε-

46

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

ων σε βάρος τους. 0 περιορισμός της εχθρικής α­ πειλής ήταν επιτακτική ανάγκη και μια επιτυχής ε­ πιδρομή στο λιμάνι του Τάραντα ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. To λιμάνι του Τάραντα ήταν ένα ασφαλές φυ­ σικό αγκυροβόλιο σε νευραλγική γεωγραφική θ έ ­ ση, κάτι που γνώριζαν καλά οι Βρετανοί. Διοικη­ τής του ήταν ο αντιναύαρχος Αρτούρο Ρικάρντι και αποτελείτο από δύο, στην ουσία ανεξάρτητα, αγκυροβόλια τα οποία συνέδεε ένας στενός ι­ σθμός. To εσωτερικό λιμάνι ήταν μικρότερο, γι’ αυτό ονομαζόταν Mar Piccolo (=Μικρή Θάλασσα), ενώ το εξωτερικό αγκυροβόλιο ονομαζόταν Mar Grande (=Μεγάλη Θάλασσα). To σύνολο είχε σχή­ μα ημισελήνου και οριζόταν από το ακρωτήριο Poντινέλα, στον βορρά, και το ακρωτήριο Σαν Βίτο, στον νότο. Στην είσοδό του υπήρχαν δύο νησί­ δες, η Σαν Πιέτρο και η Σαν Πάολο, οι οποίες φι­ λοξενούσαν αντιαεροπορικά όπλα. Oi Ιταλοί είχαν εγκαταστήσει τέτοια όπλα και σε πλωτές εξέ­ δρες, δημιουργώντας μια αμυντική αλυσίδα από το ένα ακρωτήριο στο άλλο, μέσω των νησίδων. Υπήρχαν 21 πυροβολαρχίες των 101 mm και δεκά­ δες θέσεις ελαφρών πυροβόλων των 37 και των 20 mm, καθώς και πολυβόλων. Ολες μαζί οι αμυ­ ντικές θέσεις σχημάτιζαν μια αλυσίδα πέντε χι­ λιομέτρων. Επιπλέον η άμυνα προέβλεπε 90 αερόστατα

Αεροφωτογραφία του λιμανιού του Τάραντα. Διακρίνεται στο επάνω μέρος το εσωτερικό αγκυροβόλιο, MarPiccoIo (=Μικρή Θάλασσα), και στο κάτω το εξωτερικό αγκυροβόλιο, Mar Grande (=Μεγάλη Θάλασσα).

φραγμού, τα οποία θα εμπόδιζαν την προσέγγιση εχθρικών αεροσκαφών, όμως τη νύκτα της επι­ δρομής μόνο 27 ήταν στη θέση τους, διότι η κα­ κοκαιρία των προηγουμένων ημερών είχε κατα­ στρέψει τα υπόλοιπα. Ανθυποβρυχιακά πλέγματα συνολικού μήκους 4.200 m προστάτευαν τα πλοία που βρίσκονταν στη Mar Grande από επιθέσεις τορπιλών, αφήνοντας ένα κενό πέντε μέτρων από το τέλος του πλέγματος μέχρι τον πυθμένα. Προβλεπόταν τοποθέτηση πλεγμάτων σε μεγαλύτερη έκταση από αυτή που κάλυπταν τα ήδη εγκατε­ στημένα, ωστόσο τεχνικά προβλήματα δεν είχαν επιτρέψει κάτι τέτοιο. Επιπρόσθετα λειτουργού­ σαν 13 ακουστικοί σταθμοί εντοπισμού, οι οποίοι μπορούσαν να προειδοποιήσουν άμεσα τους αμυ­ νόμενους σε περίπτωση επιδρομής. Από όλα αυτά γίνεται φανερό ότι οι Βρετανοί θα είχαν δύσκολο έργο σχεδιάζοντας μια επιχεί­ ρηση εναντίον του λιμανιού. Πάντως είχαν εκπο­ νήσει ένα προκαταρκτικό σχέδιο επίθεσης από το 1935, ως αντίδοτο στις επεκτατικές διαθέσεις του Μουσολίνι. Μια νυκτερινή επίθεση με αεροσκάφη που θα απονηώνονταν από αεροπλανοφόρο, φαι­ νόταν ως ιδανική λύση. Oi Βρετανοί διέθεταν ένα πλοίο που ήταν ιδανικό για μια τέτοια επιχείρηση: το νεότευκτο αεροπλανοφόρο «Illustrious», εκτο­ πίσματος 23.0001, το οποίο βρισκόταν από τα τέλη Αυγούστου στη Μεσόγειο. To «Illustrious» ήταν το τέταρτο πλοίο του Royal Navy που έφερε αυτό το

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Αεροφωτογραφία του λιμανιού του Τάραντα μετά την επιδρομή. Διακρίνονται οι διαρροές καυσίμου από τα πληγέντα πλοία.

47

Ιταλικό αερόστατο φραγμού, παρόμοιο με αυτά που ήταν ανεπτυγμένα πάνω από το λιμάνι του Τάραντα.

Στόλου της Μεσογείου, αντιναύαρχο λόρδο Αντριou Μπράουνι Κάνινγκαμ, και έλαΒε την έγκρισή του

για

τον

σχεδιασμό

της

επιχείρησης

«Judgement» (=Κρίση), όπως ονομάστηκε η επι­ δρομή στο ιταλικό λιμάνι. Δεν ήταν η πρώτη φορά που θα ανελάμΒανε κάτι παρόμοιο. Μετά την πρώτη νύξη (1935) για επίθεση στον Τάραντα, το 1938 ο διοικητής του Στόλου της Μεσογείου, σερ Ντάντλεϋ Πάουντ, είχε αναθέσει στον τότε πλοί­ αρχο Λύστερ, κυΒερνήτη του αεροπλανοφόρου «Glorious», τον σχεδιασμό μιας επιδρομής στον όνομα και κυΒερνήτης του ήταν ο πλοίαρχος

Τάραντα, Με την έναρξη του πολέμου το σχέδιο

Μπόυντ. Διέθετε τρεις κινητήρες Parsons που

παρέμενε ανενεργό, μέχρι τα τέλη του 1940, όμως

του εξασφάλιζαν υψηλή ταχύτητα (άνω των 30 kts)

καθώς προχωρούσε το φθινόπωρο φάνηκε ότι εί­

και παράλληλα ήταν το πρώτο αεροπλανοφόρο με

χε φθάσει η κατάλληλη στιγμή.

θωρακισμένα υπόστεγα για τα αεροσκάφη που φι­

Αρχική πρόθεση του Λύστερ ήταν να εκτελε-

λοξενούσε. Εκείνη την περίοδο είχε τη δυνατότη­

στεί η επιδρομή την 21η ΟκτωΒρίου, ημέρα κατά

τα να μεταφέρει μέχρι 33 αεροσκάφη Fairey Fulmar

την οποία οι Βρετανοί εόρταζαν την επέτειο της

και Fairey Swordfish. H Μοίρα στην οποία ανήκε,

ναυμαχίας στο Τραφάλγκαρ. Ομως απαιτήθηκαν

τελούσε

υποναυάρχου

αλλαγές στον προγραμματισμό. Tov ΣεπτέμΒριο

Αρθουρ Λάμλεϋ Σαίντ Τζωρτζ-Λύστερ, επικεφα­

του 1940 τέσσερα Swordfish από το αεροπλανοφό­

λής των αεροπλανοφόρων του Royai Navy στη Μ ε­

ρο «Eagle» χάθηκαν κατά τη διάρκεια επιδρομής

σόγειο.

στο αεροδρόμιο των Μαριτσών, στη Ρόδο. H ενέρ­

O

υπό τις διαταγές του

Λύστερ είχε υπηρετήσει στον Τάραντα κατάγεια έγινε με το φως της ημέρας και ανέδειξε τις

τη διάρκεια του A' Παγκοσμίου Πολέμου και μπο­

αδυναμίες του Swordfish απέναντι σε νεώτερες

ρούσε να εκτιμήσει την αξία ενός καίριου πλήγμα­

σχεδιάσεις, όσο αξιόπιστο κι αν είχε αποδειχθεί

τος στο λιμάνι αυτό. Συζήτησε την προοπτική

το συγκεκριμένο αεροσκάφος.

μιας επιδρομής στον Τάραντα με τον διοικητή του

Τα Swordfish θα είχαν τον πρώτο λόγο στην ε­ πιδρομή εναντίον του λιμανιού του Τάραντα. Τα διπλάνα αυτά ανελάμΒαναν αποστολές τορπιλισμού, εναέριου ελέγχου πυρός και ναυτικής ανα­

ΑΡΤΣΙΜΠΑΛΝΤ ΠΕΡΣΙΒΑΛ ΟΥΕΗΒΕΛ, 1ος ΚΟΜΗΣ ΟΥΕΗΒΕΛ

γνώρισης (TSR - Torpedo-Spotter-Reconnaissance). Προωθούντο από έναν αστεροειδή εμΒολοφόρο κινητήρα Bristol Pegasus, ο οποίος στην έκδοση X X X απέδιδε 750 hp και κινούσε μια τρίφυλλη έλι­

Γεννήθηκε στο Κόλτσεστερ τον Μάιο του 1883 αλλά μεγάλωσε στην Ινδία. O πατέρας του ήταν υ­ ποστράτηγος. O νεαρός ΟυέηΘελ ακολούθησε την ί­ δια σταδιοδρομία, φοιτώντας στο Κολέγιο Ουίντσε-

κα σταθερού Βήματος. O μεταλλικός σκελετός τους καλυπτόταν από ύφασμα και μπορούσαν να μεταφέρουν μια τορπίλη 760 kg ή, εναλλακτικά,

στερ και στη Στρατιωτική Ακαδημία Σάντχερστ. Πο­

700 kg σε ΒόμΒες ή νάρκες. H εμΒέλεια του

λέμησε στη Νότια Αφρική και στην Ινδία, ενώ το

Swordfish κυμαινόταν από τα 879 μέχρι τα 1.650

1911 διεύρυνε τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες υπη­

km. H τελική ταχύτητά του μόλις έφθανε τα 222

ρετώντας ως παρατηρητής στον τσαρικό στρατό. Αφού πέρασε από επιτελικές θέσεις, βρέθηκε στα ζοφερά πεδία των μαχών του Δυτικού Μετώπου. Εχασε την όρασή του από τον ένα οφθαλμό κατά τη μάχη της Υπρ, το 1915. Αργότερα επέστρεψε ως α­ ξιωματικός σύνδεσμος στη Ρωσία και το 1918 υπη­

km/h σε ύψος 1.500 m, συνεπώς οι επιδόσεις του το καθιστούσαν παρωχημένο σε σχέση με τα μα­ χητικά της εποχής. Για την αυτοπροστασία του διέθετε δύο πολυΒόλα Vickers των 0,303 in. To ένα από αυτά έΒαλλε μέσα από την έλικα, ενώ το άλλο

ρέτησε στην Παλαιστίνη, στο επιτελείο του στρατη­

είχε αντίθετο προσανατολισμό και το χειριζόταν

γού Αλενμπυ. Είκοσι χρόνια αργότερα διηύθυνε τη

το μέλος του πληρώματος που Βρισκόταν στην ο­

Διοίκηση Μέσης Ανατολής. Εκεί τον βρήκε η έκρηξη του πολέμου να μειο-

πίσθια θέση. To τριμελές πλήρωμα συμπλήρωνε έ­

νεκτεί αριθμητικά απέναντι στους Ιταλούς, που ορέγονταν τις βρετανικές κτήσεις και τα προτεκτοράτα της Αφρικής. Δεν δίστασε να απαντήσει σκλη­ ρά στον Τσώρτσιλ, όταν ο τελευταίος αμφισβήτησε τη μαχητικότητα των αν-

νας παρατηρητής. Είναι φανερό ότι τα Swordtish έπρεπε να επι­

δρών του μετά την απώλεια της Βρετανικής Σομαλίας. Με την επιχείρηση

χειρούν τις νυκτερινές ώρες, αλλά αυτό ήταν δε­

«Com pass» κατόρθωσε να απωθήσει τους Ιταλούς, οι οποίοι εκδιώχθηκαν

δομένο ότι θα συνέΒαινε στην επιδρομή εναντίον

και από τη Σομαλία. Tov Ιούλιο του 1941 αντικαταστάθηκε από τον σερ Κλω-

του Τάραντα. Ακόμη, για να αυξηθεί η εμΒέλειά

ντ Ωκινλεκ και στάλθηκε στην Ινδία, όπου διοίκησε για μια ακόμη φορά δυ­

τους, «θυσιάστηκε» ο πολυβολητής, προκειμένου

νάμεις οι οποίες υστερούσαν αριθμητικά έναντι του εχθρού.

να εγκατασταθεί μια επιπλέον δεξαμενή καυσί­ μου των 227 lt. Στο πλαίσιο της επιχειρησιακής εκ-

48

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

2008 Σχεδίαση χάρτη: Θωμάς Νούσιας / Εκδόοεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ παίδευσης

αεροσκάφη

στην καλή ροή πληροφοριών για τις θέσεις και τις

Swordfish από τα αεροπλανοφόρα «Illustrious» και

για

την

επιδρομή,

κινήσεις του αντιπάλου. To ζήτημα αυτό διευθέ­

«Eagle» επιτέθηκαν εναντίον στόχων στα Δωδε­

τησαν με τον καλύτερο τρόπο τα αμερικανικής

κάνησα, τη νύκτα της 13ης προς τη 14η Οκτωβρί-

κατασκευής

ou. Ενα πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί, ήταν αυ­

Maryland 167F Mk.l του 431 Σμήνους, τα οποία επι­

τό της άφεσης των τορπιλών. Αυτές έπρεπε να α-

χειρούσαν από τη Μάλτα. Τα Maryland είχαν πα-

ελαφρά

βομβαρδιστικά

Martin

φ εθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να μη κολλήσουν

ραγγελθεί από τη Γαλλία αλλά μετά τη συνθηκο­

στον βυθό και να μην εκραγούν πρόωρα προ-

λόγηση αυτής η RAF παρέλαβε 75 αεροσκάφη της

σκρούοντας στα ανθυποβρυχιακά πλέγματα. H ά­

παραγγελίας, τα οποία δεν είχαν παραδοθεί ακό­

φεση έπρεπε να γίνει από ύψος εννέα μέτρων το

μα από τους Αμερικανούς στους Γάλλους. Σε βρε­

πολύ. Στην επίλυση του προβλήματος «βοήθη­

τανική υπηρεσία χρησιμοποιήθηκαν κυρίως ως

σαν» οι Ιταλοί, αφήνοντας, όπως προαναφέρθηκε,

φωτοαναγνωριστικά. Oi δύο κινητήρες Pratt &

ένα κενό πέντε μέτρων από την άκρη των πλεγ­

Whitney Twin Wasp τους προσέδιδαν ταχύτητα 480

μάτων μέχρι τον πυθμένα. Oi νέου τύπου βρετα­

km/h. Εξαιτίας της ευελιξίας τους τα αεροπλάνα

νικές τορπίλες μπορούσαν να ρυθμιστούν ώστε

αυτά ήταν δύσκολος στόχος για τα ιταλικά μαχη­

να πλεύσουν κάτω από τα πλέγματα και στη συνέ­

τικά, ενώ η προσθήκη δεξαμενών καυσίμου αύξα­

χεια ο πυροσωλήνας Duplex ανελάμβανε να τις πυ­

νε την αυτονομία τους

ροδοτήσει, όταν θα βρίσκονταν στο εγγύτερο ση­

Maryland, σε συνεργασία με τις αερακάτους Short

μείο κάτω από το κύτος των πλοίων.

Sunderland της 228 Μοίρας, η οποία έδρευε επί­

H επιτυχία κάθε επιχείρησης βασίζεται και

To θέατρο επιχειρήσεων της Μεσογείου.

στις δέκα ώρες. Τα

σης στη Μάλτα, φρόντισαν ώστε ο Λύστερ να έχει

To βρετανικό αεροπλανοφόρο «Illustrious» πρωταγωνίστησε στην αεροπορική επιδρομή εναντίον του Τάραντα.

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

49

Αφεση τορπίλης από Swordfish κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης.

την καλύτερη δυνατή αναγνώριση. Ενα πλήρωμα

στις 10 Νοεμβρίου. Oi φωτογραφίες που έλαβε α-

αυτές τις επιχειρήσεις αναγνώρισης, ήταν εκείνο

πεκάλυψαν στους Βρετανούς επιτελείς ότι στον

του 22χρονου ανθυποσμηναγού Αντριαν «Γουόρ-

Τάραντα ναυλοχούσαν εκείνη την ώρα όλα τα θω-

μπυ» Γουόρμπαρτον, το οποίο είχε κατορθώσει να

ρηκτά, επτά βαρέα καταδρομικά («Zara», «Fiume»,

καταρρίψει μια ιταλική αεράκατο Cant Z.506 Airone

«Gorizia», «Bolzano», «Trieste», «Pola»Kai «Trento»),

και να επιβιώσει από επικίνδυνες «συναντήσεις»

δύο ελαφρά καταδρομικά («Garibaldi», «Abruzzi»),

με εχθρικά αεροσκάφη.

28 αντιτορπιλικά («Folgore», «Baleno», «Fulmine»,

To χρονοδιάγραμμα της επιχείρησης «Jud­

«Lampo», «Gioberti», «Carducci», «Oriani», «Grana-

gement» δέχθηκε πλήγμα όταν μια ιταλική αερο­

tiere», «Alpino», «Bersagliere», «Fuciliere», «Freccia»,

πορική επιδρομή προκάλεσε βλάβες στο σύστημα

«Strale»,

ανεφοδιασμού καυσίμου του «Eagle», με αποτέ­

ccio», «Grecale», «Scirocco», «Camicia Nera», «Ge-

λεσμα να χαθούν ορισμένα Swordfish λόγω προ­

niere»,

βλημάτων στον κινητήρα. H κακοτυχία κτύπησε

«Ascari», «Da Recco», «Usodimare», «Pessagno»)

«Dardo»,

«Saetta»,

«Lanciere»,

«Maestrale»,

«Carabiniere»,

«Libe-

«Corazziere»,

και το «Illustrious», όταν προκλήθηκε πυρκαγιά

και άλλες μικρότερες μονάδες. Με λίγα λόγια, ε-

από μηχανικούς που εγκαθιστούσαν πρόσθετες

πρόκειτο για έναν δελεαστικό στόχο. Oi φωτογρα­

δεξαμενές καυσίμου στα Swordfish. H φωτιά κατέ­

φίες απεκάλυψαν και λεπτομέρειες σχετικές με

στρεψε δύο αεροσκάφη, ενώ το θαλασσινό νερό,

τις αμυντικές θέσεις, τα ανθυποβρυχιακά πλέγ­

που χρησιμοποιούσε το σύστημα πυρόσβεσης,

ματα και τα αερόστατα φραγμού, με αποτέλεσμα

κατέστησε προσωρινώς μη διαθέσιμα άλλα πέντε.

να προσαρμοστούν με τον καλύτερο τρόπο οι πα­

Ως νέα ημερομηνία για το εγχείρημα ορίστηκε η

ράμετροι της επίθεσης. Επιπρόσθετες πληροφο­

Δευτέρα, 11 Νοεμβρίου 1940, όταν θα υπήρχε σε­

ρίες προσέφερε μια αναγνωριστική πτήση ενός

λήνη τριών τετάρτων. O αριθμός των αεροσκα­

Swordfish.

φών που θα εχρησιμοποιούντο μειώθηκε, λόγω

Ολες οιπληροφορίες διαβιβάστηκαν στη Μοί­

των απωλειών. Από τα 30 Swordfish τα οποία προέ-

ρα του «Illustrious», το οποίο είχε αναχωρήσει από

βλεπε ο αρχικός σχεδιασμός, ήταν διαθέσιμα μό­

την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 6 Νοεμβρίου.

λις 21. Τα αεροσκάφη αυτά ανήκαν σε τέσσερις

To αεροπλανοφόρο αυτό συνοδευόταν από τα

Μοίρες, την 813, την 815, την 819 και την 824. H

θωρηκτά

πρώτη και η τελευταία (με έξι αεροσκάφη) ανήκαν

«Malaya», πέντε καταδρομικά και 13 αντιτορπιλι-

στο «Eagle» και οι άλλες δύο στο «Illustrious».

κά. Δύο νηοπομπές, η MW3 και η AN6, προσέφε-

To πλήρωμα του ανθυποσμηναγού

50

λή αναγνώρισης την παραμονή της επιδρομής,

τέτοιου αεροπλάνου που συνέβαλε τα μέγιστα σε

«Warspite»,

«Ramillies»,

«Valiant»

και

Γουόρ­

ραν κάλυψη, καθώς δικαιολογούσαν την παρου­

μπαρτον εκτέλεσε μια ακόμη παράτολμη αποστο­

σία της βρετανικής δύναμης αποκρύπτοντας την

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

πραγματική αποστολή του «Illustrious» και της συ­

κών πληρωμάτων. Τροχιοδεικτικά, εκρήξεις και

To αεροσκάφος

νοδείας του. H αυξημένη δραστηριότητα των

δέσμες από προβολείς είχαν μετατρέψει τον ου­

Swordfish L4A, με πλήρωμα τον πλωτάρχη Κένεθ Ουίλιαμσον, διοικητή της 815 Μοίρας, και παρατηρητή τον υποπλοίαρχο Σκάρλετ, κατόρθωσε να πλήξει το θωρηκτό «Conte di Cavour», αλλά στη συνέχεια καταρρίφθηκε και το πλήρωμα συνελήφθη αιχμάλωτο.

βρετανικών αναγνωριστικών είχε θορυβήσει τον

ρανό πάνω από τον Τάραντα σε κόλαση. H ομάδα

Ρικάρντι, με αποτέλεσμα να θέσει σε συναγερμό

του Ουίλιαμσον προσέγγισε, επιστρατεύοντας

τις δυνάμεις του.

την ψυχραιμία που τους είχε εμφυσήσει η πειθαρ-

To «Illustrious» βρισκόταν 490 km περίπου νο­

χημένη εκπαίδευση. Τα τρία πρώτα τορπιλοπλάνα,

τιοδυτικά του Τάραντα το μεσημέρι της 11ης Νο­

με επικεφαλής τον Ουίλιαμσον, άφησαν τις τορπί­

εμβρίου. Στη συνέχεια αποσπάσθηκε με τη συνο­

λες τους σκοπεύοντας το θωρηκτό «Conte di

δεία του κατευθυνόμενο στο σημείο από όπου θα

Cavour». Μόνο ο Ουίλιαμσον ευστόχησε. O πλω­

εξαπέλυε τα αεροσκάφη του, αναπτύσσοντας

τάρχης δεν πρόλαβε να χαρεί την επιτυχία του,

σταδιακά μεγάλη ταχύτητα. Οταν βρέθηκε 315 km

διότι το αεροσκάφος του (L4A) δέχθηκε πλήγμα

νοτιοανατολικά του Τάραντα εξαπέλυσε το πρώτο

και καταρρίφθηκε. O ίδιος συνελήφθη αιχμάλω­

κύμα, στις 20.35, με επικεφαλής τον πλωτάρχη Κέ-

τος μαζί με τον παρατηρητή του, υποπλοίαρχο

νεθ Ουίλιαμσον, διοικητή της 815 Μοίρας. H δύ­

Σκάρλετ, αποφεύγοντας το λιντσάρισμα από ναυ-

ναμη αυτή περιελάμβανε 12 αεροσκάφη: έξι τορ­

τεργάτες και ψαράδες του λιμανιού. O σχηματι­

πιλοπλάνα εξοπλισμένα με μια τορπίλη Mk Xll των

σμός των τριών υπόλοιπων Swordfish που διέθε­

18 in με γόμωση 176 kg TNT, η οποία ζύγιζε 702 kg

ταν τορπίλες αποδείχθηκε πιο εύστοχος, επιτυγ­

και είχε μήκος σχεδόν πέντε μέτρων, τέσσερα

χάνοντας δύο πλήγματα στο θωρηκτό «Littorio».

βομβαρδιστικά με έξι βόμβες των 250 Ib και δύο α­

Τα βομβαρδιστικά του πρώτου κύματος απεχώρη-

εροσκάφη τα οποία έφεραν από τέσσερις βόμβες

σαν μαζί με τα τορπιλοπλάνα, αφού βομβάρδισαν

των 250 Ib και φωτιστικές βόμβες Brock, με τις ο­

μια βάση υδροπλάνων και άλλες λιμενικές εγκα­

ποίες θα φώτιζαν τον στόχο. O σχηματισμός, ε­

ταστάσεις.

κτός από ένα αεροπλάνο που ακολούθησε δική

To δεύτερο κύμα αποτελείτο από πέντε τορ­

του πορεία προς τον στόχο, ανέβηκε πάνω από τα

πιλοπλάνα, δύο βομβαρδιστικά που έφεραν από

σύννεφα, μετά τα 2.300 m. To «ραντεβού» των

έξι βόμβες των 250 Ib και δύο αεροσκάφη τα οποία

Swordfish πάνω από τον Τάραντα υπολογιζόταν να

έφεραν από τέσσερις βόμβες των 250 Ib και φωτι­

γίνει λίγο πριν τις 23.00. Ομως το μοναχικό αερο­

στικές βόμβες Brock. Αναμενόταν να έχει δυσκο­

σκάφος έφθασε νωρίτερα πάνω από το λιμάνι και

λότερο έργο. Από την αρχή αντιμετώπισε ατυχίες

εντοπίστηκε από τους σταθμούς ακουστικού ε-

που λίγο έλειψε να καταστρέψουν την αποστολή

ντοπισμού. Αμέσως όλα τα αντιαεροπορικά όπλα

του. Οταν ξεκίνησε η απονήωση, στις 21.35, δύο

άρχισαν να βάλλουν, δημιουργώντας ένα εντυπω­

Swordfish έμπλεξαν τα φτερά τους. Εκείνο του υ­

σιακό θέαμα που έκοψε την ανάσα των βρετανι­

ποπλοιάρχου Κλίφορντ (L5F) κατόρθωσε να συνε­

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

51

χίσει την αποστολή, φθάνοντας στον Τάραντα με

με το εξής μήνυμα: «O ελιγμός του «Illustrious» ε-

24 λεπτά καθυστέρηση, έστω και μόνο του. To

κτελέστηκε καλά». Μολονότι είχε κατά vou να ε-

Swordfish L5Q του υποπλοιάρχου Μόρφορντ δεν

παναλάβει το εγχείρημα τη νύκτα της 12ης Νοεμ­

στάθηκε τόσο τυχερό, διότι έχασε την πρόσθετη

βρίου, αναθεώρησε εξαιτίας των κινδύνων.

δεξαμενή καυσίμου και αναγκάστηκε να εγκατα-

Oi αναγνωριστικές πτήσεις οι οποίες ακολού­

λείψει 20 λεπτά μετά την απονήωση. Τα εναπομεί-

θησαν, απέδειξαν ότι η επιχείρηση στέφθηκε από

ναντα επτά αεροσκάφη με επικεφαλής τον πλω­

επιτυχία. To πλήγμα για τους Ιταλούς ήταν βαρύ,

τάρχη Χέιλ, διοικητή της 819 Μοίρας, ανέβηκαν

όπως παραδέχθηκαν και οι ίδιοι. H πόλη και το λι­

στα 2.500 m και κατευθύνθηκαν στο φλεγόμενο

μάνι είχαν πληγεί ακόμη και από άστοχα πυρά των

λιμάνι. Τα Swordfish με τις τορπίλες επιτέθηκαν

πλοίων και των αμυνομένων. To «Conte di Cavour»

από τα βορειοδυτικά. Στόχοι τους ήταν τα θωρη­

είχε υποστεί τις μεγαλύτερες ζημιές και δεν είχε

κτά «Caio Duilio», «Littorio» και «Vittorio Veneto». Τα

επισκευασθεί μέχρι τα τέλη του 1943. Ουσιαστικά

δύο πρώτα δέχθηκαν πλήγμα, από μια τορπίλη το

δεν επέστρεψε ποτέ στην ενεργό δράση. Oi επι­

καθένα. To τρίτο στάθηκε τυχερό, διότι οι τορπί­

σκευές στο «Littorio» έγιναν με εντατικούς ρυθ­

λες που αφέθηκαν εναντίον του αστόχησαν. To

μούς και διήρκεσαν μέχρι τον Μάρτιο του 1941,

Swordfish των υποπλοιάρχων Μπέηλυ και Σλώτερ

ενώ μερικούς μήνες αργότερα ολοκληρώθηκαν

(E4H) καταρρίφθηκε από το αντιαεροπορικό πυρ.

και οι εργασίες επισκευής στο «Caio Duilio». Οπως

Τα δύο μέλη του πληρώματος φονεύθηκαν. To αε­

ήταν φυσικό, δόθηκε προτεραιότητα στο νεότευ­

ροσκάφος του υποπλοίαρχου Γουέλαμ (E5H) α­

κτο και πιο αξιόμαχο «Littorio». To βαρύ καταδρο­

στόχησε και δέχθηκε σοβαρά πλήγματα από τα α­

μικό «Trento» δέχθηκε πλήγμα στη δεξαμενή καυ­

ντιαεροπορικά αλλά κατόρθωσε να διαφύγει. Τα

σίμου αλλά επισκευάσθηκε σε δύο μήνες. Τα αντι-

βομβαρδιστικά έπληξαν κυρίως δεξαμενές καυσί­

τορπιλικά «Libeccio» και «Pessagno» επλήγησαν

μων, πριν λάβουν τον δρόμο της επιστροφής μαζί

από βόμβες που δεν εξερράγησαν, όπως το

με τα τορπιλοπλάνα. Μέχρι τις 02.00 της 12ης Νο­

«Trento». Μέσα σε έναν μήνα ήταν και πάλι ετοι­

εμβρίου όσα αεροσκάφη επεβίωσαν της επιδρο­

μοπόλεμα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ότι οι

μής είχαν προσνηωθεί στο «Illustrious», το οποίο

Βρετανοί έφθασαν σε αυτό το αποτέλεσμα χάνο­

συνάντησε τον υπόλοιπο στόλο του Κάνινγκαμ το

ντας μόνο δύο αεροσκάφη από το εχθρικό πυρ

πρωί. O Κάνινγκαμ υποδέχθηκε τους επιδρομείς

και έχοντας μόνο δύο νεκρούς, το πλήρωμα του

To θωρηκτό «Littorio» επισκευαζόταν εντατικά μέχρι τον Μάρτιο του 1941, προκειμένου να καταστεί πάλι αξιόμαχο μετά τις ζημιές που υπέστη κατά την επιδρομή στον Τάραντα.

52

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Swordfish E4H, τη στιγμή που οι νεκροί μόνο από την επίθεση στα θωρηκτά «Conte di Cavour», «Littorio» και «Caio Duilio>> υπερέβησαν τους 50. Oi δύο αντίπαλοι διασταύρωσαν εκ νέου τα ξί­ φη τους στις 27 Νοεμβρίου, κοντά στη Σαρδηνία, στο ακρωτήριο Σπαρτιβέντο. Είχαν προηγηθεί ε­ πιθέσεις των Ιταλών που προσπαθούσαν να παρακωλύσουν τις παραδόσεις μαχητικών αεροσκα­ φών από βρετανικά πλοία σε βάσεις της Μάλτας. H βρετανική δύναμη είχε ως πυρήνα το αεροπλα­

Oi Ιάπωνες έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για

νοφόρο «Ark Royal» και διέθετε άλλες εννέα κύ­

την επιδρομή στον Τάραντα. O πλωτάρχης Τακέσι

ριες μονάδες επιφανείας (καταδρομικά, θωρη­

Ναϊτο, βοηθός του ναυτικού ακολούθου στην ια­

κτά). Επικεφαλής της ήταν ο ναύαρχος σερ Τζέιμς

πωνική πρεσβεία στο Βερολίνο, επισκέφθηκε το

Σόμερβιλ. Oi Ιταλοί αντιπαρέτασσαν δύο θωρη­

λιμάνι μετά την επιδρομή. Ακολούθησε η επίσκε­

κτά, τα «Vittorio Veneto» και «Giulio Cesare», μαζί με

ψη ιαπωνικής στρατιωτικής αντιπροσωπείας στον

έξι βαρέα καταδρομικά. Διοικητής της ιταλικής

Τάραντα, λίγο πριν από τα μέσα του 1941. Oi Ιάπω­

μοίρας ήταν ο ναύαρχος Ινίγκο Καμπιόνι. Παρά το

νες υπέβαλαν αρκετές ερωτήσεις και το ενδιαφέ­

εντυπωσιακό μέγεθος των δύο σχηματισμών, η

ρον τους δεν ήταν μόνο θεωρητικό. O Ναϊτο

ναυμαχία διήρκεσε λιγότερο από μια ώρα και έλη­

ενημέρωσε εκτενώς για ό,τι είδε στον Τάραντα,

ξε χωρίς βαριές απώλειες. Ελαφρές ζημιές υπέ­

τον αντιπλοίαρχο Μιτσούο Φουτσίντα, ο οποίος έ­

στησαν

το

βρετανικό

βαρύ

καταδρομικό

μελλε να είναι ο συντονιστής της αεροπορικής ε­

«Berwick» και το ιταλικό αντιτορπιλικό «Lanciere».

πιδρομής εναντίοντου ΠερλΧάρμπορ καιεκείνος

H είδηση της επιτυχούς επιδρομής γέμισε με

που τέθηκε επικεφαλής στο πρώτο κύμα της. O

αισιοδοξία το Λονδίνο και παρομοιάστηκε με τις

πλωτάρχης Μινόρου Γκέντα, ο οποίος είχε θέση

επιτυχίες του ναυάρχου Νέλσον. 0 Κάνιγκαμ δή­

ανάλογη εκείνης του Ναϊτο στην ιαπωνική πρε­

λωσε: «O Τάραντας και η νύκτα της 11ης προς τη

σβεία στο Λονδίνο, παρακολούθησε από κοντά τη

12η Νοεμβρίου πρέπει να μείνουν για πάντα στη

Μάχη της Αγγλίας και είχε την ευκαιρία να κατα-

μνήμη, διότι έδειξαν άπαξ δια παντός ότι το Ναυ­

λήξει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τη

τικό έχει ως πιο καταστροφικό του όπλο τον αε­

σπουδαιότητα που είχε μια αξιόμαχη αεροπορική

ροπορικό κλάδο του Στόλου». To Περλ Χάρμπορ

δύναμη. Av και ο ίδιος δεν επιβεβαίωσε ποτέ τη

και οι μεγάλες αεροναυμαχίες του Ειρηνικού θα

σχέση της επιδρομής στον Τάραντα με την επι­

δικαίωναν τον Κάνινγκαμ. To αεροπλάνο και το α­

δρομή στο Περλ Χάρμπορ, τα πράγματα μιλούν

εροπλανοφόρο εξελίσσονταν σε μεγάλους πρω­

από μόνα τους. O Γκέντα συμμετείχε στην επι­

ταγωνιστές, όπως απέδειξαν τόσο η Μάχη της

δρομή εναντίον του Περλ Χάρμπορ, ως ο ιθύνων

Αγγλίας, όσο και η επιδρομή στον Τάραντα. Με αυ­

νους πίσω από το σχέδιο επίθεσης. O Φουτσίντα,

τό τον τρόπο δικαιώθηκαν και όσοι είχαν πιστέψει

εξάλλου, δεν είχε πρόβλημα να παραδεχθεί ότι οι

στην αξία των εναέριων μέσων ήδη από τα χρόνια

Βρετανοί στον Τάραντα «δίδαξαν» τον ορθό τρό­

του Ντουέ.

πο άφεσης των τορπιλών σε αβαθή ύδατα.

To θωρηκτό «Conte di Cavour» έχει καθήσει στον βυθό του λιμανιού του Τάραντα μετά τη βρετανική επιδρομή.

ΡΟΝΤΟΛΦΟ ΓΚΡΑΤΣΙΑΝΙ, ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ TOY ΝΕΓΚΕΛΙ Γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1882 κοντά στο Φροζινόνε, μια

ματηρά αντίποινα που ακολούθησαν του ε­

πόλη της κεντρικής Ιταλίας. Υπηρέτησε κατά τον Α ’ Παγκόσμιο Πό­

ξασφάλισαν το προσωνύμιο «0 χασάπης της

λεμο και κατόρθωσε να γίνει ο νεώτερος σε ηλικία αξιωματικός

Αιθιοπίας». O B ’ Παγκόσμιος Πόλεμος τον

που προήχθη στον 6αθμό του συνταγματάρχη του Ιταλικού Βασι­

βρήκε στη Λιβύη να διοικεί αρχικά την 10η

λικού Στρατού. Κατά τη δεκαετία του 1920 διοικούσε τις ιταλικές

Στρατιά και στη συνέχεια όλες τις ιταλικές

δυνάμεις στη Λιβύη, όπου αντιμετώπισε την ανταρσία των Σανού-

δυνάμεις στη βόρεια Αφρική. Av και είχε α­

σι (ή Σενούσι), μιας πολιτικοθρησκευτικής οργάνωσης η οποία

ντιρρήσεις, υπάκουσε στην εντολή του Mou-

δραστηριοποιείτο στη Λιβύη και στο Σουδάν από τον 19ο αιώνα. O

σολίνι και εισέβαλε στην Αίγυπτο τον Σε­

Γκρατσιάνι αντιμετώπισε την ανταρσία με σκληρότητα: εκτελέσεις

πτέμβριο του 1940. H αποτυχία των Ιταλών,

και στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας.

ειδικά μετά την επιχείρηση «Πυξίδα», προ-

Μετά την κατάληψη της Αιθιοπίας ανέλαβε καθήκοντα κυβερνήτη

κάλεσε την παραίτησή του, το 1941. Παρόλα

- αντιβασιλιά της χώρας αυτής. Από το 1936 έφερε τον βαθμό του

αυτά παρέμεινε ως το τέλος πιστός στον

στρατάρχη. Στις 19 Φεβρουαρίου 1937 δύο άνδρες από την Ερυ­

Μουσολίνι. Μετά τον B ’ ΠΠ συνελήφθη από τους Συμμάχους. To

θραία προσπάθησαν να τον δολοφονήσουν με χειροβομβίδες, κα­

1950 στρατοδικείο τον καταδίκασε σε κάθειρξη 19 ετών. Αποφυ­

τά τη διάρκεια δημόσιας τελετής στο μέγαρο του αντιβασιλιά,

λακίστηκε χωρίς να εκτίσει ολόκληρη την ποινή του. Πέθανε στη

στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα. O Γκρατσιάνι επέζησε και τα αι­

Ρώμη τον Ιανουάριο του 1955.

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

53

H ιταλική επίθεση στην Ελλάδα

Αντιαεροπορικά πυροβόλα Rheinmetall 20 mm κατά τη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης στην Α&ήνα με την ευκαιρία του εορτασμού της 25ης Μαρτίου.

Χρονικό μιας προαναγγελθείσας εισβολής

μπλακεί σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο, επιζητού­ σε μια επιτυχία η οποία δεν έπρεπε να απαιτήσει μεγάλο διάστημα. Θεωρούσε ότι η Γερμανία και η Βρετανία είχαν αποδυναμωθεί αρκετά, συνεπώς οι στόχοι της Ιταλίας γίνονταν πιο προσιτοί. Σε αυ­

To απόγευμα της Δευτέρας, 10 Ιουνίου 1940,

τούς συμπεριλαμβάνονταν οι βρετανικές κτήσεις

ο Μουσολίνι ανακοίνωσε στο πλήθος που είχε συ­

στη 6όρεια και στην ανατολική Αφρική, η Μάλτα,

γκεντρωθεί στη Ρώμη, έξω από το Παλάτσο Βενέ-

τα Βαλκάνια και μέρος της Γαλλίας.

τσια, την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο. O Μου­

Oi Ιταλοί πίστευαν ότι η συγκυρία τούς ευνο­

σολίνι θέλησε να καρπωθεί μέρος της επιτυχίας

ούσε να επιτεθούν στην Αίγυπτο από τις κτήσεις

της Γερμανίας και να μετατρέψει τη χώρα του από

τους στη Λιβύη, διότι διέθεταν δυνάμεις με αριθ­

κομπάρσο σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων. Εχο­

μητικό πλεονέκτημα απέναντι στους Βρετανούς,

ντας πλήρη επίγνωση της αδυναμίας του να ε-

οι οποίοι, εκτός των άλλων, είχαν την προσοχή τους στραμμένη στην επικείμενη γερμανική ει­ σβολή στα νησιά τους. H καθυστερημένη επιθετι­ κή ενέργεια του Γκρατσιάνι, τον Σεπτέμβριο του 1940, είχε πενιχρά αποτελέσματα. Oi Ιταλοί προω-

To ελαφρύ καταδρομικό

(εύδρομο) «Ελλη».

θήθηκαν λιγότερο από 100 χιλιόμετρα δυτικά της μεθοριακής γραμμής Αιγύπτου - Λιβύης και στη συνέχεια επέλεξαν να οργανώσουν οχυρές θ έ ­ σεις άμυνας και να τηρήσουν στάση αναμονής. Εκτός από την Αφρική ο Μουσολίνι είχε βλέ­ ψεις, όπως είπαμε, και για τα Βαλκάνια. Από τον

54

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Στιγμιότυπο από τους δρόμους της Αθήνας κατά την επιστράτευση.

Απρίλιο του 1939 ήλεγχε την Αλβανία, την οποία

βη τον Αύγουστο του 1923 και κόστισε τον βομ­

διοικούσε ως τοποτηρητής ένα «πιόνι» του Mou-

βαρδισμό της Κέρκυρας από τους Ιταλούς, ο Βε-

σολίνι, ο Φραντσέσκο Γιακομόνι. O υπουργός

νιζέλος κινήθηκε προς διευθέτηση και βελτίωση

Εξωτερικών της Ιταλίας και γαμπρός του Μουσο-

των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, συνυπογρά­

λίνι, κόμης Τζιάν Γκαλεάτσο Τσιάνο, σε μια κατα-

φοντας με τον Μουσολίνι συνθήκη φιλίας και δι­

χώρηση στο ημερολόγιό του, τον επόμενο μήνα,

αιτησίας. Ωστόσο οι ιταλικές επιδείξεις ισχύος

αποκαλύπτει εύγλωττα τις ιταλικές προθέσεις για

δεν τερματίστηκαν. H κυβέρνηση Τσαλδάρη υπέ­

την Ελλάδα. Σχολιάζοντας το πρόγραμμα δημο­

γραψε στην Αθήνα, στις 9 Φεβρουαρίου 1934, το

σίων έργων στην Αλβανία ανέφερε: «Ολοι οι δρό­

Βαλκανικό Σύμφωνο, στο οποίο δεν συμμετείχαν

μοι σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να οδη­

η Βουλγαρία και η Αλβανία. To συγκεκριμένο σύμ­

γούν στην ελληνική μεθόριο. To σχέδιο αυτό δια-

φωνο περιελάμβανε μυστικό πρωτόκολλο που

τάχθηκε από τον ντούτσε, ο οποίος σκέπτεται

προέβλεπε αλληλοβοήθεια σε περίπτωση που κά­

όλο και περισσότερο να επιτεθεί στην Ελλάδα με

ποιο από τα συμβαλλόμενα μέρη δεχόταν επίθε­

την πρώτη ευκαιρία». Στις 16 Αυγούστου 1939 ο

ση από βαλκανική χώρα ή από άλλη δύναμη, η ο­

στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο, επικεφαλής του

ποία θα δρούσε μόνη της ή με τη σύμπραξη βαλ­

Ανώτατου Γενικού Επιτελείου, έλαβε την εντολή

κανικής χώρας. To πρωτόκολλο «φωτογράφιζε»

να προετοιμάσει την εισβολή στην Ελλάδα. Ομως

τις βαλκανικές χώρες που δεν είχαν συμπράξει

το σχέδιο δεν προχώρησε. O Μουσολίνι πραγμα­

στο σύμφωνο και ειδικά τη Βουλγαρία. Σχεδόν

τοποίησε στροφή 180 μοιρών και ενημέρωσε τον

σύσσωμη η αντιπολίτευση στηλίτευσε τις επιλο­

πρεσβευτή της Ιταλίας στην Αθήνα, Εμανουέλε

γές της κυβέρνησης Τσαλδάρη, διότι ενέπλεκε

Γκράτσι, και τον στρατιωτικό διοικητή της Αλβα­

χωρίς λόγο τη χώρα σε πιθανές πολεμικές περιπέ-

Στιγμιότυπο από την έκρηξη της ιταλικής τορπίλης που έπληξε το εύδρομο «Ελλη».

νίας, στρατηγό Αλφρέντο Γκουτσόνι, ότι δεν είχε κάτι να κερδίσει από μια εισβολή στην Ελλάδα, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι δεν άξιζε να θ υ ­ σιάσει ούτε έναν γρεναδιέρο από τη Σαρδηνία για μια τέτοια ενέργεια. Τα λόγια αυτά έγιναν πράξη: τα ιταλικά στρατεύματα αποσύρθηκαν από την ελληνο-αλβανική μεθόριο, υποχωρώντας 20 περί­

To ιταλικό υποβρύχιο «Delfino».

που χιλιόμετρα προς το εσωτερικό της Αλβανίας. H Ελλάδα τυπικά είχε βελτιώσει τις σχέσεις της με την Ιταλία, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Μετά το «Επεισόδιο Τελίνι», το οποίο συνέ­

01 ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

55

To «Μολών Λαβέ» ενέπνευσε τους δημιουργούς αυτής της αψίσας του 1940.

τειες άλλων. Οταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας ο Ιωάννης Μεταξάς, φρόντισε να διευκρινί­ σει με ειδικό πρωτόκολλο ότι η Ελλάδα δεν θα ε­ μπλεκόταν σε περίπτωση που επιτιθέμενη θα ή­ ταν η Ιταλία. Oi

Βρετανοί είχαν συναινέσει στην άνοδο του

Μεταξά στην εξουσία, το 1936, εκείνος όμως προ­ σπαθούσε να τηρήσει τις αποστάσεις, διότι δεν ή­ θελε να δώσει αφορμή στους Ιταλούς για πιθανή επέμΘαση. H στάση του Μεταξά στην εξωτερική πολιτική έτεινε να γίνει, όσο πλησίαζε ο πόλεμος, φιλοβρετανική. H στήριξη των Βρετανών στο κα­ θεστώς του και στον βασιλιά Γεώργιο B', σε συν­ δυασμό με την οικονομική εξάρτηση της χώρας από τη Βρετανία, επέβαλαν αυτή τη στάση, παρά το ότι οι ελληνο-γερμανικές εμπορικές σχέσεις ή­ ταν καλές. H κατάληψη της Αλβανίας από την Ιτα­ λία, τον Απρίλιο του 1939, και η επεκτατική πολιτι­ κή των Ιταλών σε βάρος των βρετανικών και των ελληνικών συμφερόντων, οδήγησαν στη σύσφιγ­ ξη των σχέσεών μας με τους Βρετανούς μέχρι τον θάνατο του κυβερνήτη, στις 29 Ιανουαρίου 1941. H Βρετανία ανησυχούσε για ενδεχόμενη αλλαγή στην ελληνική πολιτική ηγεσία, με πιθανό παραγκωνισμό του Μεταξά, διότι δεν γνώριζε πώς θα διαμορφώνονταν οι σχέσεις της Αθήνας με τους Συμμάχους και τον Αξονα. Περισσότερο απ’ όλα τα ελληνικά εδάφη την ενδιέφερε η Κρήτη, για ευνόητους γεωπολιτικούς λόγους. Πάντως η Γαλ­ λία και η Βρετανία εγγυήθηκαν την ασφάλεια της

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ

56

Γεννήθηκε στην Ιθάκη στις 12 Απριλίου 1871.

του Θεόδωρου Πάγκαλου και η επιστροφή του με

Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και στη Σχολή Μη­

τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1926, οπότε κέρ­

χανικών του Στρατού. H πρώτη του πολεμική ε­

δισε 51 έδρες. Σταδιακά η εκλογική δύναμη του

μπειρία σημειώθηκε κατά τον Ελληνο-τουρκικό

κόμματός του έφθινε, αν και ο ίδιος διετέλεσε υ­

πόλεμο του 1897. To 1902 αποφοίτησε από την

πουργός Εσωτερικών. To 1936 κατέλαβε μόλις ε­

Πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου και τοποθετή-

πτά έδρες, ωστόσο ο βασιλιάς Γεώργιος B ’ τον

θηκε στη νεοσύστατη Επιτελική Υπηρεσία Στρα­

διόρισε υπουργό Στρατιωτικών και, μετά τον αιφ­

τού. To 1907 ανέλαβε τη στρατιωτική εκπαίδευση

νίδιο θάνατο του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου

του μετέπειτα βασιλιά Γεωργίου B ’. Μετά το Κίνη­

Δεμερτζή, τού ανέθεσε καθήκοντα πρωθυπουρ­

μα στο Γουδί, υπηρέτησε ως στρατιωτικός σύμ­

γού, στις 13 Απριλίου 1936. Στις 4 Αυγούστου του

βουλος του Ελευθερίου Βενιζέλου. Κατά τους

ίδιου έτους ο Μεταξάς ανέστειλε την ισχύ αρκε­

Βαλκανικούς Πολέμους βρισκόταν σε νευραλγι-

τών άρθρων του Συντάγματος, καθώς και τη λει­

κέςθέσεις του Επιτελείου. Οταν εκδηλώθηκε η α­

τουργία του κοινοβουλίου, προβάλλοντας ως δι­

ντίθεση

καιολογία τους κινδύνους που αντιμετώπιζε η χώ­

Βενιζέλου-Βασιλιά

Κωνσταντίνου,

το

1915, τάχθηκε με τη φιλοβασιλική πλευρά. Ανάλο­

ρα από κινήσεις αποσταθεροποίησης, τόσο στο ε­

γα με την πλευρά η οποία είχε την εξουσία, ο Μ ε­

ξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. H ενέργειά του

ταξάς βρισκόταν υπό καθεστώς εύνοιας ή δυσμέ­

είχε τη σύμφωνη γνώμη της Βρετανίας και του βα­

νειας. Εκείνη τη ζοφερή περίοδο διετέλεσε υπαρ-

σιλιά. O Μεταξάς ίδρυσε φασιστικό καθεστώς ιτα­

χηγός του Επιτελείου. To 1917 εξορίστηκε. Εμεινε

λικού τύπου. H ιδεολογική του σύγκλιση με τον

στο εξωτερικό έως το 1920. To 1922 ίδρυσε το

φασισμό δεν αναχαίτισε την επιθετικότητα της

Κόμμα των Ελευθεροφρόνων. H ανάμιξή του στο

Ιταλίας, με αποτέλεσμα να κλιμακωθεί η ένταση

Κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη, τον Οκτώ­

μεταξύ των δύο χωρών από τις προκλήσεις των

βριο το 1923, τον ανάγκασε να διαφύγει στο εξω­

Ιταλών και τελικά να ξεσπάσει ο πόλεμος, τον ο­

τερικό, από όπου επέστρεψε το επόμενο έτος.

ποίο ο Ελληνας πρωθυπουργός είχε προσπαθήσει

Ακολούθησε ο εκτοπισμός του από τη δικτατορία

να αποτρέψει.

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

*.*x*:.'

Ελλάδας τον Μάιο του 1939, μερικούς μήνες πριν από την έναρξη του B ’ ΠΠ. Μετά την είσοδο της Ιταλίας τον πόλεμο, τα σχέδια για την εισβολή στην Ελλάδα επανήλθαν. Oi προκλήσεις και οι επιδείξεις δύναμης απέναντι στις γειτονικές χώρες αυξήθηκαν. H Ελλάδα κατηγορήθηκε ότι παραβιάζει την ουδετερότητά της, παρέχοντας διευκολύνσεις σε συμμαχικά αερο­ σκάφη καιπλοία. 0 Μπαντόλιο ειδοποιήθηκε, τον Αύγουστο του 1940, να προετοιμάσει τις δυνάμεις του για εισβολή στις 20 Σεπτεμβρίου. To σχέδιο ε­ πίθεσης, γνωστό με τον τίτλο «Emergenza G.», ή­ ταν έτοιμο στα τέλη Σεπτεμβρίου. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι το «G» αντιπροσώπευε την ιταλική λέξη «Grecia» (=Ελλάδα). 0 Μουσολίνι ενισχύθηκε και από ένα σκηνοθετημένο επεισόδιο με πρωτα­ γωνιστή έναν Αλβανό επικηρυγμένο ληστή, τον Νταούτ Χότζα. O Χότζα είχε εκτελεσθεί από αντι­ ζήλους του στις αρχές του καλοκαιριού του 1940.

φθεί το 1914 από τις ΗΠΑ. To 1925-28 είχε εκσυγ­

To επεισόδιο, που στήθηκε από τους Ιταλούς τον

χρονιστεί μερικώς. Μία από τις τέσσερις τορπίλες

Αύγουστο του 1940, βασιζόταν στη δήθεν εκτέλε­

του υποβρυχίου «Delfino» έπληξε έναν λέβητα

ση του «αγωνιστή της ελευθερίας» Χότζα από

που είχε παραμείνει ενεργός και εξερρά-

Ελληνες πράκτορες. Παράλληλα καλλιεργήθηκε

γη. Αλλες δύο έπληξαν τον κυματοθραύ­

το ζήτημα της «Τσαμουριάς», δηλαδή της Ηπεί­

στη ενώ η τέταρτη κατευθύνθηκε προς

ρου (όπως την ονόμαζαν Ιταλοί και Αλβανοί), με

τα ανοικτά. To πλοίο εγκαταλείφθηκε και

διεκδικήσεις εδαφών της Ελλάδας. H ιταλική προ­

βυθίσθηκε περίτις 10.15. H επίθεση

παγάνδα διατεινόταν ότι η «Τσαμουριά» υπέφερε

είχε ως αποτέλεσμα εννέα νεκρούς

από την «καταπίεση» των Ελλήνων. H Ιταλία συ­

και 24 τραυματίες. Τα θραύσματα

ντηρούσε τις προσδοκίες του αλβανικού αλυτρω­

των τορπιλών που εντοπίστηκαν,

τισμού και ταυτόχρονα ασκούσε πιέσεις στο βο-

«μίλησαν» στις ελληνικές αρχές.

ρειοηπειρωτικό στοιχείο της Αλβανίας.

Ωστόσο η αποκάλυψη της ταυτότη­

Oi

Εψεδροι αναχωρούν για το μέτωπο.

προκλήσεις επεκτάθηκαν και στον αέρα,τας των δραστών έγινε αμέσως

με παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου

μετά την κήρυξη του πολέμου,

από ιταλικά αεροσκάφη. Στις 12 Ιουλίου δέχθηκαν

στις 28 Οκτωβρίου, για λόγους

αεροπορική επίθεση το αντιτορπιλικό «Υδρα» και

σκοπιμότητας.

το βοηθητικό πλοίο «Ωρίων». Tov ίδιο μήνα ένα ι­

Παρακολουθώντας τις εξελί­

ταλικό βομβαρδιστικό επιτέθηκε στα αντιτορπιλι-

ξεις οι Γερμανοί, δια στόματος

κά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Ολγα».

του υπουργού Εξωτερικών Γιοα-

Στις αρχές Αυγούστου στόχος των Ιταλών έγινε

κίμ φον Ρίμπεντροπ, δεν έφεραν

ένα πλοίο δίωξης λαθρεμπορίου. Ακολούθησε η ι­

αντίρρηση να επεκτείνει η Ιταλία

ταμή ενέργεια του τορπιλισμού του ελαφρού κα­

την επιρροή της στα Βαλκάνια.

ταδρομικού (ευδρόμου) «Ελλη» στην Τήνο, όπου

Ομως δεν θεωρούσαν ευνοϊκή τη

είχε αγκυροβολήσει το πρωινό της 15ης Αυγού­

συγκυρία. H Ελλάδα ανήκε παρα­

στου για να παραστεί στον εορτασμό της Κοίμη­

δοσιακά στη βρετανική σφαίρα ε­

σης της Θεοτόκου. To σκάφος αυτό είχε παραλη-

πιρροής και το λιγότερο που ή-

Ιταλός στρατιώτης, 1940. Φοράει την κλασική στολή μάχηςχρώματος grey-green, η οποία ουσιαστικό παρέμεινε ίδια έως το τέλος του πολέμου. H Ιταλία ήταν από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησαν στολή με πουκάσιμο και γραβάτα. To μονόπετο χιτώνιο ήταν σχεδιασμένο να φοριέται ανοικτό και να ταιριάζει με τον εσωτερικό ρουχισμό. Διέθετε πέντε κουμπιά και τέσσερις τσέπες με πιέτες. O άνδρας φοράει μεταλλικό κράνος M1933 με ματ βαφή απόχρωσης grey-green, στο οποίο πολύ συχνά υπήρχε το διακριτικό του συντάγματος (στο εμπρόσθιο τμήμα) σε μαύροχρώμα. Ta πράσινα επιρράμματα στα πέτα φέρονταν από τους άνδρες του 51ου και του 52ου Συντάγματος της 22ης Μεραρχίας «Cacciatori delleAlpi». Πολλές φορές οι ίδιοι φορούσαν και κόκκινη γραβάτα, στη μνήμη του Γκαριμπάλντι. To τυφέκιο είναι Mannlicher-Carcano M1891 (εικονογράφηση: Piere Turner/ενδυματολογική περιγραφή-.Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-colorimage copyright: DeAgostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

57

Τούςγνωρίζωμεν καλά'Είνε oi δειλοίδολοφόνοι τήςΤήνου

~

^ ^ \Χ λ 6 ύ ο υ ι α Τ ο ζ

Κ Α Α Η Κ Ε Σ Ε1Σ T A Ο Π Α Α Σ ΗΡΧΙΣΑΝ IHMEPON Al ΕΧΟΡΟΠΡΑΞΙλΙ Τό πρώτον άνακοινωθέν τοϋ Έλληνικοϋ Επιτελείου

Πρωϊνοί συναγερμοί ε ίς τά ς Ά β ή ν α ς

Ό Βασ ιλεύς ε ίς τά ς ό δ ο ύ ς τή ς πρω τευούσης Τό Έ θ ν ο ς σύσσω μον α ν τιμετω π ίζει τήν θρα σ ύδειλον πρόκλησιν τών Ιταλών Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ασύρματος», με την αναγγελία της κήρυξης του πολέμου.

A

ΕΦΗΜΕΡΙΣΤΗΣΚΤΒΕΡΝΗΣΕΟΣ TOY ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1'A&frβκ * f 28'Ox%a>0tlov 1 9 4 0

1ΤΕΥΧΟΣ ΠΡδΤΟΜ

'A + 4 * h φΦλΑι* 9 9 T

AI AT AΓ M ATA

*AftyOT 3.

Πρώτη» foipa> hr.rTpsnirMK 4ρξφ» dp «burrtp

Π^ϊ X7|gifcusγβταήςtamrgcRtvocwc.

'Af*pov 4.

BAIW EYI TQN EAAHNWI

Εϊς tby 'HfUnp * a i i t * t i t t q u * .

rXjifVi 1. T:9^i*v ic$ ixtrtpaT*'iJiv Tw iv E :s fa Stpati* 2 r,fS;. *ApOec? 2. KeXrVtv v si xk f c /J « ΰ ς tjr ifw ;' Α φ Ν ^ κ η ή ς *a: fctUtβς m * Μββ?«;^«ν-.νς Jt' tomata Ia nftiniR ___________________________ Απόκομμα ιταλικής εφημερίδας το οποίο αναφέρεται σε «επίθεση Ελλήνων πρακτόρων κοντά στην Κορυτσά», πριν από την ιταλική εισβολή. Επρόκειτο για ένα από τα πολλά επεισόδια που σκηνοθέτησαν οι Ιταλοί για να δικαιολογήσουν την επικείμενη εισβολή τους. O τίτλος του μονόστηλου είναι: «Ελληνοαλβανικά επεισόδια κοντά στην Κορυτσά και στο Πόρτο Εντα (σ.σ. Αγιοι Σαράντα)».

θελαν οι Γερμανοί ήταν μια ενεργότερη ανάμιξη

νάντηση έγινε σε καλό κλίμα. O Χίτλερ υποστήρι­

των Βρετανών στα Βαλκάνια, που θα «άνα6ε φω­

ξε τις ενέργειες του Μουσολίνι στη Θόρεια Αφρι­

τιά» στην περιοχή. Υπενθυμίζουμε ότι στα Βαλκά­

κή και προσέφερε πάλι τη βοήθειά του, κάτι που

νια βρίσκονταν και οι ρουμανικές πετρελαιοπη­

αρνήθηκε διπλωματικά ο Μουσολίνι. H Ρώμη έμε­

γές στο Πλοέστι, οι οποίες είχαν ζωτική σημασία

νε με την εντύπωση ότι τα ζητήματά της εξελίσ­

για τη γερμανική πολεμική μηχανή. Σε εκείνη τη

σονταν ομαλά, αν εξαιρεθεί η παρελκυστική τα­

φάση ούτε οι Ιταλοί ήθελαν ανάμιξη ή αρωγή των

κτική του Γκρατσιάνι, έως ότου ανακοινώθηκε η

Γερμανών. Αφενός κάτι τέτοιο θα ήταν μειωτικό

εγκατάσταση

και αφετέρου θα τους στερούσε το μονοπώλιο

Ρουμανία. O Μουσολίνι δυσφόρησε, διότι ενημε­

γερμανικών

στρατευμάτων

στη

στη λήψη των αποφάσεων και στα προσδοκώμενα

ρώθηκε για τις ενέργειες του εταίρου του «κατό­

κέρδη.

πιν εορτής». Επιπρόσθετα η Ιταλία δεν συμφω­

Προτεραιότητα για τους Ιταλούς είχε η βό­

νούσε με τη δέσμευση των ρουμανικών πετρελαι­

ρεια Αφρική. Αφού υπογράφηκε το Τριμερές Σύμ­

οπηγών από τους Γερμανούς και θεωρούσε τη

φωνο στο Βερολίνο, στις 27 Σεπτεμβρίου 1940, ο

Ρουμανία χώρο ζωτικής σημασίας και για την ίδια.

Χίτλερ και ο Μουσολίνι συναντήθηκαν στις 4

H Ρουμανία είχε παραμείνει ουδέτερη όταν

Οκτωβρίου στην ορεινή διάβαση Μπρένερ. H συ­

ξεκίνησε ο B ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, αν και είχε u-

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΙΙΟΛΕΜΟΥ

Μουσολίνι και Χίτλερ συναντώνται στη Φλωρεντία στις 280κτωβρίου 1940. O Χίτλερ πληροφορήθηκετην ιταλική εισβολή στην Ελλάδα λίγο πριν φ9άσει στην ιταλική πόλη.

ποδεχθεί Πολωνούς πρόσφυγες, έπειτα από την

«πληρώσει τον Χίτλερ με το ίδιο νόμισμα», δηλα­

κατάρρευση της Πολωνίας. H Γαλλία και η Βρετα­

δή να πληροφορηθεί ο Γερμανός δικτάτορας μια

νία είχαν εγγυηθεί την ανεξαρτησία της. Ωστόσο

ιταλική στρατιωτική επιτυχία από τις εφημερίδες.

μετά την κατάρρευση της Γαλλίας και την απομό­

Μια επιχείρηση στη βόρεια Αφρική, εναντίον των

νωση των Βρετανών, οι εν λόγω εγγυήσεις έμοια­

Βρετανών, ήταν η πρώτη επιλογή, όμως στις 16

ζαν με κενό γράμμα. Oi Ρουμάνοι είχαν αναγκα­

Οκτωβρίου γνωστοποιήθηκε ότι δεν θα μπορού­

στεί να παραχωρήσουν στη Σοβιετική Ενωση τη

σε να πραγματοποιηθεί άμεσα. H επίθεση ενα­

Βεσσαραβία και τη βόρεια Μπουκοβίνα. Στις 30

ντίον της Γιουγκοσλαβίας είχε ακυρωθεί τον Σε­

Αυγούστου η βόρεια Τρανσυλβανία ενσωματώθη­

πτέμβριο. Αναπόφευκτα, λοιπόν, η εισβολή στην

κε στην Ουγγαρία, μετά από πιέσεις του Αξονα.

Ελλάδα έλαβε προτεραιότητα. H ενέργεια αυτή

Μερικές ημέρες μετά, στις 7 Σεπτεμβρίου, το νό­

είχεπρογραμματισθείαπότις 13 0κτωβρίου, μεη-

τιο

μερομηνία εκκίνησης την 26η του ίδιου μήνα. Oi

τμήμα

της

Δοβρουτσάς,

γνωστό

ως

«Kadrilater» (τετράπλευρο), παραχωρήθηκε στη

Ιταλοί επιτελείς είχαν αντιρρήσεις αλλά δεν τις

Βουλγαρία, με τη συνθήκη της Κραϊόβα. H απώ­

διετύπωσαν δημόσια. To πρωινό της 15ης Οκτω-

H προετοιμασία για τον πόλεμο είχε αρχίσει από νωρίς. To συγκεκριμένο έγγραφο του Υπουργείου Συγκοινωνιών, με ημερομηνία 9 Ιουλίου 1940, διατάσσει απογραφή μηχανημάτων του Δημοσίου (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκια&ά).

λεια τόσων εδαφών αμαχητί, μείωσε το κύρος του βασιλιά Καρόλου B ’ και ενίσχυσε πολιτικά τους εθνικιστές της «Σιδηράς Φρουράς», τους οποίους οδηγούσαν ο στρατηγός Iov Αντονέσκου και ο Χ ό­ ρια Σίμα,

μέσω της συμμαχικής

ΏΐΟϊΡΓΕίΟΝ zrrsenisNiA2 r tv .A /o :ς ι

.'

Δ η μ ο ο ίω ν

ΐρ γ ω ν

K

& p l6 ', Ώ ρ ω τ .

Ev

A 9 ^ w t! 5

τ$

9

r Io o X io u

1940

ΐ μ® α

74

κυβέρνησης

rEnei γουαα

«StatuI National Legionar» (Εθνικό Κράτος Λεγεω­ νάριων). Στις 6 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση αυτή α­

u p

νέλαβε την εξουσία, μετά την παραίτηση του βα­

Τ ο ιίς χ . κ ·

S ς

^ ο μ ο μ η χ α ν ικ ο υ ς

χου Κ ρ ά τ ο υ ς

σιλιά Καρόλου B ’ και την ανάρρηση του 19χρονου διαδόχου του, Μιχαήλ Α ’, στον θρόνο της Ρουμα­ Π κρβΜ λο^μβν

νίας. Υπό την καθοδήγηση της «Σιδηράς Φρου­

δπ ω ς ΰ κ ο ρ ίλ η τ ε

ράς» η ρουμανική πολιτική στράφηκε προς τον

τ ί

ip ffttX e ta κ α ί

μ η χ β ν τ ξ μ α τ α ίχ λ ή ν

Αξονα, στο άρμα του οποίου έμελλε να προσδεθεί

x i

4 η μ 6 ο ιο ν

β Κ Μ ίβ ε μ ε ν β

χα ΐ

ή μ ϊν

ίμ Ισ ω ς

κ ΐν α χ α

έβοοτξω τήρω ν)

έ μ ^ α ίν ςν τα

τ& i v f p t o v w

e k

* π ρ ’ί μ & ν . -

στις 23 Νοεμβρίου 1940. Από τις αρχές Οκτωβρίου

O “Υκουργός

άρχισαν να καταφθάνουν στην περιοχή γερμανι­

Α Γ Γ /Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ ®

κά στρατεύματα. H άφιξη όλο και περισσότερων γερμανικών

ρ ιβ ε ς ^ (ϊν τ ίγ ρ β φ ο ν

*Ava*c!vwo ίζ

δυνάμεων στη Ρουμανία, κατέστησε πιο επιτακτι­ κή την ανάγκη μιας επιθετικής ενέργειας από την ιταλική πλευρά. O Μουσολίνι επιθυμούσε πολύ να

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Α/β ιν

δην

1EvmuSa

59

βρίου ο Μουσολίνι κάλεσε τους επιτελείς του σε πολεμικό

συμ6ούλιο,

στο

Παλάτσο

Βενέτσια.

Ηταν παρόντες ο Τσιάνο, ο Γιακομόνι, ο Μπαντόλιο, ο υπαρχηγός του Μπαντόλιο και υφυπουργός Στρατιωτικών, στρατηγός Ουμπάλντο Σοντού, ο α­ ντιστράτηγος Μάριο Ροάτα, αναπληρωτής αρχη­ γός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, και ο στρα­ τηγός Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα. Δεν παρευρέθησαν ο ναύαρχος Ντομένικο Καβανιάρι, αρχη­ γός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, και ο αντιπτέραρχος Φραντσέσκο Πρίκολο, αρχηγός του Γε­ νικού Επιτελείου Αεροπορίας. Oi

αντικειμενικοί σκοποί που έθεσε ο Μουσο­

λίνι ήταν, σε πρώτη φάση, η Ηπειρος, η Ζάκυνθος, η Κέρκυρα και η Κεφαλονιά. Σε δεύτερη φάση προβλεπόταν η κατάληψη της δυτικής Μακεδο­ νίας, μαζί με την προέλαση προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. H κα­ τάληψη όλης της χώρας θα ακο­ λουθούσε, με αποβάσεις νέων δυνάμεων

στην

ηπειρωτική

Ελλάδα και στα νησιά. O Μουσο­ λίνι θεωρούσε ότι αυτή η εκστρα­ τεία θα εξασφάλιζε τα συμφέ­ ροντα της Ιταλίας στην πε­ ριοχή και θα ενίσχυε τη θέση της απένα­ ντι στη Βρετανία, τον αντίπαλό της

Ελληνες αξιωματικοί στο Αλβανικό Μέτωπο. Μέχρι το έτος 1936 η εκπαίδευσή τους περιοριζόταν μόνο σε σχολές. Δεν επιχειρείτο καμία σοβαρή εκπαιδευτική εργασία στις μονάδες. Από το 1936 όμως η εκπαίδευση των αξιωματικών προσέλαβε πρακτική μορφή ώστε να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες οργάνωσης του Στρατού και στα νέα υλικά μέσα (Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο).

στον αγώνα για την κυ­ ριαρχία στη Μεσόγειο. Μάλιστα

επέμενε

να

προετοιμασίες της πρώτης φάσης, η οποία κατά τη γνώμη του θα ολοκληρωνόταν το πολύ σε 15 η­

ξεκινήσει η εκστρα­

μέρες. Θεωρούσε ανύπαρκτη την Ελληνική Βασι­

τεία στις 26 Οκτω­

λική Αεροπορία και τον ανησυχούσε μόνο πιθανή

βρίου, χωρίς καμία καθυστέρηση. O γός

επέμβαση της RAF. Oi 70.000 άνδρες που είχαν ετοιμαστείγιατην επιχείρηση, θεωρούντο αρκετοί στρατη­ για να εξασφαλίσουν την επιτυχία. «Οι Ελληνες

Πράσκα

δεν είναι λαός που του αρέσει να πολεμά», δήλω­

εμφανίστηκε αι­

σε κατά τη σύσκεψη ο στρατηγός. H κατάληψη

σιόδοξος για την

της υπόλοιπης Ελλάδας υπολογίστηκε ότι θα α­

έκβαση της επιχείρη­

παιτούσε 20 περίπου μεραρχίες και θα πραγματο­

σης και ικανοποιημένος από τις

ποιείτο σε μερικούς μήνες, ανάλογα με τις συνθή-

Οπλίτης του Ιταλικού Στρατού, Αλβανία 1940. O Ιταλός στρατιώτης δεν ήταν καλά προετοιμασμένος για τον σκληρό χειμώνα της Αλβανίας το 1940-41. Αυτός ο άνδρας φοράει την κλασική στολή χρώματος grey-green που αποτελείται από το πουκάμισο, τη γραβάτα, το μονόπετο χιτώνιο και το κοντό παντελόνι. To τελευταίο συνοδευόταν από μάλλινες κάλτσες (όπως εικονίζεται) ή από δερμάτινες γκέτες (εάν πρόκειτο για μηχανοκίνητη μονάδα). Ηχλαίνη ήταν ραμμένη από φθηνό και τραχύ ύφασμα και δεν είχε ούτε σταυρωτό κούμπωμα. Στο αριστερό χέρι του στρατιώτη είναι αναρτημένο μεταλλικό κράνος Μ1933με ματ βαφή απόχρωσης grey-green. Είναι οπλισμένος με τυφέκιο MannlicherCarcanoM1891, το οποίο το 1940θεωρείτο ξεπερασμένο (από το 1934, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Αβησσυνία, υπήρχαν αρκετά παράπονα για την απόδοσή του). H Ιταλία άρχισε την εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας με 100.000περίπου άνδρες. Θεωρώντας το εγχείρημα «περίπατο», υπέστη οδυνηρό αιφνιδιασμό καιχρειάστηκε τη βοήθεια της Γερμανίας για να καταβάλει την Ελλάδα (εικονογράφηση: Piere Turner/ ενδυματολογική περιγραφή-.Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-color image copyright: De Agostini UK Ltd).

60

OI ΦΛΟΙΈΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Ιταλικό μέσο βομβαρδιστικό Savoia Marchetti SM.79 Sparviero της 252 Μοίρας της 104 Σμηναρχίας της 46ης Πτέρυγας, που αρχικά είχε ως βάση το Σκούταρι (στα τέλη του 1940) και αργότερα τα Τίρανα. Oi τρεις κινητήρες Aifa Romeo 126 RC34 των 780 hp του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 430 km/h. Είχε εκπέτασμα 21,20 m, μήκος 15,62 m και ύψος 4,40 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από ένα πολυβόλο των 12,7 mm στο ρύγχος και τρία πολυβόλα των 7,7mm (ράχη, κοιλιά, άτρακτος). Μπορούσε να φέρει βόμβες βάρους 1.250 kg (2x600 kg ή 5x250 kg) ή δύο τορπίλες των 450 kg. To SM.79 θεωρείται το καλύτερο ιταλικό βομβαρδιστικό της περιόδου και από αρκετούς ως το καλύτερο τορπιλοπλάνο που επιχειρούσε από βάσεις ξηράς κατά τον B ’ ΠΠ. Δύο τουλάχιστον τέτοια αεροπλάνα καταρρίφθηκαν από ελληνικά Gladiator, ενώ ένα κατελήφθη σε αεροδρόμιο της Αλβανίας καιχρησιμοποιήθηκε με τα ελληνικά χρώματα (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

© RICHARD J. CARUANA

κες που θα επικρατούσαν. To πτωχό οδικό δίκτυο της χώρας θα αποτελούσε εμπόδιο για την ιταλι­ κή προέλαση, αλλά οι παρόντες στην παραπάνω σύσκεψη πίστευαν ότι η κατάληψη της Αθήνας δεν θα παρουσίαζε ιδιαίτερες δυσκολίες, ούτε θα απαιτούσε την παρουσία μεγάλου αριθμού με­ ραρχιών. H συνάντηση τερματίστηκε με μια σύνο­ ψη από τον Μουσολίνι: «Επίθεση στην Ηπειρο, παρατήρηση και άσκηση πίεσης προς την κατεύ­ θυνση της Θεσσαλονίκης και προέλαση προς την Αθήνα». Oi παρευρισκόμενοι δεν εξέφρασαν δη­ μόσια τις αντιρρήσεις τους, εκτός από τον Μπαντόλιο. H υποτίμηση της μαχητικής ικανότητας των Ελλήνων έμελλε να απο6εί μοιραία. Ομως και ο σχεδιασμός ήταν σε πολλά σημεία ανεδαφικός.

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Ελληνικό μονοθέσιο μαχητικό PZL P.24G πολωνικής κατασκευής, όπως επιχειρούσε με την Ελληνική Βασιλική Αεροπορία το 1940. Φέρει την αρχική τετράχρωμη παραλλαγή και καλύμματα στους τροχούς. To PZL P.24G διέθετε κινητήρα Gnome Rhone 14N07 ισχύος 950 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 430 km/h. Είχε εκπέτασμα 10,68 m, μήκος 7,81 m και ύψος 2,69 m. O οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα των 7,92 mm. Τα PZL P.24G και Ρ.24Γεξόπλιζαν τρεις μοίρες δίωξης. Την παραμονή του Ελληνοιταλικού Πολέμου η 21η Μοίρα Δίωξης (ΜΔ) βρισκόταν στο πεδίο προσγείωσης της Βασιλικής Τρικάλωνμε ΙΟαεροσκάφη και 14χειριστές. H 22η ΜΔ βρισκόταν στο Σέδες με 11 αεροσκάφη και 12χειριστές, ενώ η 23η ΜΔ βρισκόταν στο πεδίο προσγείωσης του Αμπελώνα Λαρίσης με 11 αεροσκάφη και 16χειριστές. Τα P.24 είχαν επωμισθεί το κύριο βάρος της αντιμετώπισης της Ιταλικής Αεροπορίας, η οποία υπερείχε τόσο από ποιοτική όσο και από ποσοτική άποψη. H έλλειψη ανταλλακτικών και η μικρή αυτονομία ήταν δύο από τα σημαντικότερα προβλήματα των P.24. H τελευταία μεγάλη αερομαχία για τον τύπο σημειώθηκε στις 15Απριλίου 1941, όταν πέντε P.24, δύο Bioch 151 και πέντε Giadiator κινήθηκαν εναντίον σχηματισμού Ju 87 με τη συνοδεία Bf 109E. Γρήγορα η πλάστιγγα έγειρε προς το μέρος των Γερμανών. Οσα ελληνικά αεροσκάφη σώθηκαν, αποσύρθηκαν στο Αργος. Εκεί καταστράφηκαν από τη Luftwaffe (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

61

Εμπιστευτική και επείγουσα εγκύκλιος για την πρόσκληση εφέδρων, η οποία εκδό&ηκε τέσσερις εβδομάδες πριν από την κήρυξη του πολέμου.

*AptfJ. Κμκ ltp w t. 7tW I0 Α ^ Γ ^ Υ β fyi'. ϊ τ «. 1 1 0

PE N IK O N ε Π ΙΤ Κ Α Κ ίυ Ν Σ ΤΡΑ Τ Ο Γ I V a y ttw ν ·

!V.n_P

BAIIAEION 7ΗΣ EAi

*··* H / * r/ a / i

Afa m

.-!.·. . . Λ ../ .

T O ΥΠΟνΡΓΕΙΟΝ TQN Π ρ *( ίπ ά β α ς

ϊ « ί S tfM tu u ttx ic

p c tp u X a x n s M rt

^

^· 1/ 2 r P m m F j3 r :—

Α ρ χ « ί,

‘Λ ρ χ ί ;

Α ο '. υ ν β μ ί * <

Π σ룫ν

Β α ο ιλ . X »

η«?ίΐ^ψΐϊ *t|cfr: n & * & iM * ; A-, u -^y ^ ·»>^C. ^ ^ 1" w ^ ^-'- \ . - ..-λ> Λ , * . y - H 1-.

- ^ r - -v ^ .

*T ^

-v*v

^^77T^j ^ t ^ TI ΓΡΑΦΟΪΝ OI ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΣΑΣ ΑίΧΜΛΛΩΤΟΙ

ότι η χώρα του ζητούσε ουσιαστικά την παράδοση εδαφών της Ελλάδας, κατηγορώντας τη για μη τή­ ρηση της ουδετερότητας και για διευκολύνσεις που δήθεν παρείχε στους Βρετανούς. To τελεσί­ γραφο έληγε με την απειλή: «Αν τα ιταλικά στρα­

f^ Ht-*f* ho ' _ l^TtV" M * ~

'v

«

. -

^

^

7f^

A ^ ^ ^ ^ w v w .^ a

) '5;v^r a4, ^ T4 , ^, M , ^ r * Λ» ^ a £ y ^ . T ^ r * r - " **» . tmtt0j*.

TeinsA&imii'iuwoi5 ubv6ga^mv tfo ©eot/mwΜηγηύπη;

τόν otQBt0v ιιιις πμός tv fl,p(nn0ov /n,'i «f>vΝί»ην, κΙνκ. ι'ο Sn fl πνν t0iW rrtf ίχ»0»δ «ή» 6*oCuv iVahMtoqmv i) χαιΰΙηψ,; χή; Knyutnd;. Μ·Ηΐχη3ύΙηβ;, ΚονιαχάΙηας x ii. nvrmXlnftn if|> 2! ιι.ϋ |iqvn; Nfieipeiiii', iopil·* ιών b'luoMuiv, δπω; eixev wnwjp8q * k fiiwuvi0ί ι ; ηρύς Λιιιφόμους ίΜηβίϊς Χριοικινην;. Kuitqxoy our^

P

Il ΜΠ

VIII ΜΠ I

x

Kl

XVI ΤΞΠ Καλαμπάκα

dvviva

---------- Κατεχόμενη γραμμή από

ΕΛΛΑΔΑ

τους Έλληνες στις 13 . 11. 1940 ---------- Κατεχόμενη γραμμή από

Q< IVM

XX

■Ηγουμενίτ&α

^ Π α ρ α μ υ θ ιά

E 3

το υ ς Ιταλούς στις 13 .11. 1940

Σχεδιάγραμμα της ελληνικής αντεπίθεσης Νοεμβρίου Δεκεμβρίου 1940.

προβληματισμό στις τάξεις των Ιταλών. H ενέρ­

Δεύτερη φάση των επιχειρήσεων

γεια πραγματοποιήθηκε σε όλο το μήκος του με­

( 14.11 - 2 8 . 12 . 1940 ) -

ακτές της Ηπείρου. Ενδεκα μεραρχίες πεζικού,

H ελληνική αντεπίθεση

δύο ταξιαρχίες πεζικού και μία μεραρχία ιππικού

τώπου, από τη Βορειοδυτική Μακεδονία μέχρι τις

είχαν απέναντί τους δεκαπέντε ιταλικές μεραρ­ χίες πεζικού και μία τεθωρακισμένη μεραρχία.

Επιστολή της Αννας Καλουτά στο μέτωπο (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

Av και η συγκέντρωση των ελληνικών δυνάμε­

Στον 6ορρά το Γ Σώμα Στρατού επιτέθηκε με

ων δεν είχε ολοκληρωθεί, η ελληνική ηγεσία απο­

τρεις μεραρχίες (X, XV και IX) προς την τοποθεσία

φάσισε γενική αντεπίθεση για να εκμεταλλευθεί

M opo6a - Ι6άν. Μετά από σκληρές μάχες επί οκτώ

το καλό ηθικό των ελληνικών μονάδων και τον

ημέρες και με την αρωγή δύο ακόμη μεραρχιών (XI και XIII), το ορεινό συγκρότημα Μόροβα - Ι6άν κατελήφθη. Μαζί του έπεσε η Κορυτσά, στις 22 Νοεμβρίου, προκαλώντας φρενήρεις πανηγυρι­ σμούς σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στη συνέχεια κα­ τελήφθη η ορεινή περιοχή Οστραβίτσα, για να εξασφαλισθεί το υψίπεδο της Κορυτσάς. Στις 30 Νοεμβρίου τμήματα της Xlll Μεραρχίας κατέλα6av το Πόγραδετς. M ia εβδομάδα μετά αντικαταστάθηκαν από τμήματα της νεοσυγκροτηθείσας XV Μεραρχίας. Στον τομέα της Ηπείρου το B ’ Σώμα Στρατού απώθησε τον εχθρό πέρα από τα σύνορα και εισέ­ βαλε στο αλβανικό έδαφος προς τη γενική κατεύ­ θυνση Μέρτζανη - Βεράτι, ενώ από τις 30 Νοεμ­ βρίου υπήχθη απευθείας στο Γενικό Στρατηγείο. Στις 22 Νοεμβρίου είχε καταληφθεί το Λεσκοβίκι και συνεχίστηκε η προέλαση προς την Πρεμετή, η

72

OI ΦΑΟΙΈΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Ελληνικό δικινητήριο ελαφρύ βομβαρδιστικό γαλλικής κατασκευής Potez633, της 31ης Μοίρας Βομβαρδισμού. Oi δύο κινητήρες Gnome-Rhone 14M των 700 hp του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 440 km/h στα 4.000 m. Είχε εκπέτασμα 16 m, μήκος 11,07 m και ύφος 3,62 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα MAC 1934 των 7,5 mm. Μπορούσε να φέρει φορτίο βομβών 400 kg (8x50 kg) στην άτρακτο και 200 kg (4x50 kg) στην πτέρυγα. Είχε πλήρωμα δύο ανδρών. To 1940 η EBA διέθετε μόνο 11 τέτοια αεροσκάφη (ένα είχε χαθεί σε ατύχημα), αν και η παραγγελία αφορούσε 24 μονάδες. Ta ελληνικά Potez έφεραν μεγάλο φορτίο βομβών και ανέλαβαν κυρίως αποστολές βομβαρδισμού. Σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν σε ρόλους τακτικής αναγνώρισης, αφού μπορούσαν να δεχθούν φωτογραφικές μηχανές. H ευκολία χειρισμού σε συνδυασμό με την αντοχή τους στα πλήγματα, τα κατέστησαν πολύ αξιόμαχα στα ελληνικά χέρια. Δύο Potez καταρρίφθηκαν από τα ιταλικά καταδιωκτικά (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

© RICHARD J. CARUANA

Βρετανικό μαχητικό GlosterGladiatorMkll,με το οποίο πετούσε ο σμηναγός Μάρμαντιουκ Πατλ (80ή Μοίρα). H 80ή Μοίρα έφθασε στην Ελευσίνα στις 18Νοεμβρίου 1940, προς ενίσχυση της EBA με GIadiatorMkII και έμπειρο προσωπκό. O Πατλ υπήρξε ο κορυφαίος άσσος της RAF κατά τον B 1ΠΠ. To GIadiatorMkII έφερε κινητήρα MercuryIX των 830 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 407 km/h στα 4.420 m. Είχε εκπέτασμα 9,83, μήκος 8,35 m και ύψος 3,27 m. O οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα Browning των 0,303 in, δύο στην άτρακτο και από ένα σε κάθε πτέρυγα. To συγκεκριμένο αεροσκάφος είναι βαμμένο με παραλλαγή dark earth/dark green στις άνω επιφάνειες, ενώ η κάτω αριστερή επιφάνεια είναι βαμμένη μαύρη και η κάτω δεξιά λευκή. Oi κωδικοί του είναι χρώματος medium sea grey (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων:Στέλιος Δεμηράς).

Ιταλικό μονοκινητήριο καταδιωκτικό CR.42 Falco της 363 Μοίρας της 150Σμηναρχίας της 52ης Πτέρυγας, στα Τίρανα το 1940. Διέθετε κινητήρα Fiat A74 RC38 ισχύος 840 hp, nou του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 441 km/h στα 4.500 m. Είχε εκπέτασμα 9,70 m, μήκος 8,27 m και ύψος 3,06 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα Breda Safafrcd v 12,7mm, δύο στο ρύγχος και δύο στις πτέρυγες. Μπορούσε να φέρει βόμβες βάρους 200 kg. Οταν πέταξε για πρώτη φορά, το 1938, θεωρήθηκε ως το πιο σύγχρονο διπλάνο της περιόδου. Εκτιμάται πως ήταν πιο ευέλικτο από όλα τα διπλάνα που το αντιμετώπισαν. Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο κύριος αντίπαλός του ήταν το PZL P.24 F/G, το οποίο είχε μερικά πλεονεκτήματα. O Βρετανός άσσος Μάρμαντιουκ Πατλ κατέρριψε πάνω από την Αλβανία τουλάχιστον 12 CR.42 (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

73

ΜΠΕΝΙΤΟ ΑΜΙΛΚΑΡΕ ANTPEA ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

E K K Λ H Σ I Σ

M-

ΗΠΕΙΡΩΤΑΙ, ΗΠΕΙΡΩΤ1ΣΣΑΙ

Γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1883 στο Ντόβια ντι Πρεντάπιο, στην επαρχία Φορλί. O πατέρας του, Αλεσάντρο, ήταν σιδεράς και ενεργό μέλος σοσιαλιστικών οργανώσεων και η μητέρα του, Ρόζα Μαλτόνι, δασκάλα. O ίδιος από νεαρή ηλι­ κία επέδειξε ατίθασο χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να απο­ βληθεί τόσο από το σχολείο όσο και από τους κόλπους της Εκκλησίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα μετανάστευσε στην Ελβετία, όπου αντιμετώπισε προβλήματα με τον νόμο και α­ πελάθηκε. Εργάστηκε, μεταξύ άλλων, ως δάσκαλος και δη­ μοσιογράφος. Κατά τον Α ’ ΠΠ πολέμησε και τραυματίστηκε από θραύσματα όλμου. O Μουσολίνι μετά τον Μεγάλο Πό­ λεμο πέρασε στο στρατόπεδο των εθνικιστών. Tov Φεβρουά­ ριο του 1919 δημιούργησε στο Μιλάνο την οργάνωση Fasci Italiani di Com battim ento (Μαχητική Ιταλική Ομοσπονδία, σε ελεύθερη απόδοση). Μέσα σε δύο χρόνια οι Ιταλοί φασίστες είχαν αποκτήσει μεγάλη δύναμη. To 1921 ιδρύθηκε στη Ρώμη το Partito Nazionale Fascista-PNF (Εθνικό Φασι­ στικό Κόμμα) και ο Μουσολίνι εξελέγη μέλος της Βουλής των Αντιπροσώ­ πων. Μετά την περιβόητη «Πορεία προς τη Ρώμη», το 1922, ο βασιλιάς της Ιταλίας, Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ ’, του ανέθεσε την πρωθυπουργία. O Μουσολί­

T4 Πανελλήνιον δονείται άπδ τήν ίαχήν toO πολίμου 6nlp βωμών xal έσπων. '0 νοΟς, ή φρον”5**= ή καρδία δλοιν tfi>v Έλλήνων aiftfcrau είιγνώμονες πρ4ς τήν μαχομένψ vt&njta, πού dvnμετωπίζει ήρωική xal νικηφίρΟζ πρωτοφανή xal άνείπωτον έπίΘεοιν έχΘροΟϊοχυροΟxal πανόπλου, δημιVIργοΟαα τίτλους παγχοομίοο τιμής διά τήν Έλλίδα μας. ΆναζοΟν at άνά τούς αίωνας προγονιχαΙ έποποιίαι καΙ άναδόοντβ* ir.i τάς χαράδρας τής Πίνδου xal Ti νερά τοΟΚαλαμά *sl τά βουνά τής Μα­ κεδονίας διά νά άνανεώσουν xal διαΜβνίοουν τήν άΘάνατον τοΟ Γένους ίστορίαν. To μέτρον τοΟ ίνΑουσιααμοδ τδν Ήπειρωτδν Ko>oav αί γυναΓχβς, τά παΛώ xal ol γέροντες τής UWou 3t4 τήςουμβολής των xai τής αϋτοΘυσίαςτων είς τήν μεγάλην xal οκληράνμάχην ποΟ έχάριasv το6ς πρώτους θριάμβους στά Έλλήνικά δπλα. Άλλ' βίς τ ί Θρυλικά βουνί μας δέν περπατε! μόνον ή δόξα πού οτεφανώνβΙ ΐά ήρωϊχά 'Ελλη­ νόπουλα. Ti χιόνι, πού παγώνει τά κορμιά xai τά χέρια τών παιδιών μας, άπλώθηχε οτά κορφοβούνια καΙ στίς πλαγιές τής Πίνδου, το·3 Σμόλιχα xal τής Μαρόβας κι’ ή βροχή ποτίζει τδ Πωγβνι xal τ& Τσάμικο. Είναι κι' αύτοΙ έχΟροΙ Βπουλοι xal &tixfvSuvot γιά τά παιδιά μας, έχθρο! noi Οέλουν άμεσον κα! αμείλικτο πόλεμο xai τδν πόλεμον αύτδνπρέπει νά τδν κάνωμεν έμείς μέ δλαςμας τάς δυνάμεις άπδ τάς πόλεις xai τά σπίτια μας, δσοι δ5ν μποροΟμε ή δεν εΰτυχήσαμε άκόμη νά εδρεθώμεν στδ μέτωπο. Πρέπει νά άπαλύνωμε τδν μόχθον τοΟ πολίμιστού, νά γλυχάνωμε τδν πόνο τδν πληθυσμών μας ποΟ προσωρ^ά έξερρ^ώθηχα* άπό τάς έστίαςτων, v4 άντιμετωπίσωμε τάς άνάγχας των, νά βοηθήσωμεν τούς «τραυματίες, νά αυνδράμωμεν τήν μεγάλην προοπάθεκιν τοΟ Κράτους. Oi Ήπειρώται άπδ τήν πρώτήν στιγμήν ίκαμαν xal χάμνουν τδ χαθήχον των ώς τέχνα τής αίωνίας μας Ήπείρου, τής χώρας τής Λωδώνηςί το5 Πύρρου, τής Βυζαντινής αΤγλης, τοΟ SouXiou τοΟ ΜπιζανιοΟ Sal τοΟ τοιρινοΟ ίπους, τής Ήπείρου, χοιτίδος τόοων άγωνιστών χαί τόσων πνευματικών 48ηγ®ν xa! ευεργετών τής φ.ιλής. Τά Ήπειρωτικά Σωματεία, οί 'Ηπειρωτικοί ϊύλλογοι xal ΆΪΕλφόττ;τες ξιαθίτουν βλους τούς φόρους των διά τδν άγώνα. '0 Εδιος ε6γενής παλμδς δονεί τήν ψυχήν άνδρΛϊν xal γυναικιόν διά τδν θρίαμίον τής 'Ελλήνιχής ΙΙατρίδος τΙς άγώνα, ίερ^ηερον τοΟίποίου τόσον σύσσωμον τδ Έβνος ουδέποτε άπδ τοΟ 1821 άνέλαί», xal μάλιστα svavtiov ΰποόλου έπιίρομέως 4 όποΙος μ4ς έφαντάοθη άδυνάμους xal εΟε/^δοΰλους. Ύπί τοΟ αύτοΟ παλμοΟ διΟούμενοι χαΙ μέ ζο)Τ,ράν έπίγνωοιν τοΟμεγάλου κχθήκοντος, χάμνομεν Ώοΰ-τ,σιν πρδς τούς Ήπειρώτας 5πο^ κα! πάλιν Ικδηλώο',υ» δλον τδ μέτρον τοΟ πατριωτιομοΟ των xal χαταβέσουν τήν είσφοράν των είς τδν 1Ιανελλή·Λθν 3pavov Κοινωνικής Προ-wiac ή είς τήν Φανέλλαν τοΟ 2τρατιώ-ου, ύπερήφανοι διίτι ή θεία Πρόνοια ίξίλεξεν άλλην μίαν φοράντά αίματο6αμμίνα ΊΙπειρωτιχά ΙΖάγη ώς στάδιον δόξης τοΟ ΈλληνιχοΟ Έθνους.

H Η Π ΕΙΡΟ Τ ΙΚ Η ΕΠ ΙΤ ΡΟ Π Η Ε Θ Ν ΙΚ Ο Υ Α ΓΩ Ν Ο Σ ABSPO* ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΙΟΤΣΑΡΗΣ ίΙΙΜΗΤΡΙΟΣ ANTOKbUHZ ΕΤΛΙΤΚΛΟΣ MIIEhlnUS ΠΕΤΡΟΣ BO I AAX ΠΑΣΙΛΚΙΟΖ HAAAHS ΛΝΤΟΧΙΟΣ ΒΗΛΑΙ'ΛΣ I FMI'VIOZ BASUEWY ΧΑΡΑΑΑΜΠ0£ ΠΑΤΣΕΑΠΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΙΓΓΑΣ NIEOAAOS

/:[HAPr7 θέλη να ζήση, πρέπει νά παλεύη άψηφόόντας 10¾ κινδύνους καΙ τΙς βυσίες. *ι Ό Λαδς τής Έλλάδας διεξάγει σήμερα Sya πόλεμο Έθνικοαπελευ#ερωτικό ένάντια στδΦασισμδ τοϋ Μουσολίνι. Δί,τλα σιδ κύριοΜειω,το, και ό κάβε βρά/,ος, ή κάβ-ε ρεματιά, τδ κάθβ χωριό, καλύβι μ£ καλύβι, ί| κάθε πόλι σπίτ; μ& σπίιι, πρέπει νΰ γίνη φρούριο τοϋ Έθνιχο*πελευθερα>τικοϋ Kdfre πράχτορας Φασισμυϋ πρέπει νά έξοντωθή άλύ.τητα. 2 πόλεμο αΰτδ πού τον διευθύνει ή κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας SjfcrerfiF8BS85v$ieTOi- μ&ί^TtVVtyuti,' 8¾¾ ‘έπιφύλαξη. Έπαθλο γιά τδν έργαζόμενο λαδ καΙ έπιστέγισμα γ.ά τό σημερνό τοΟ άγίόνα πρέπει νά εΙνε καΙ #ά εΙνε μιά καινούργια Έλλάδμ τή; τής λευτεριάς, λυτρωμένη άπδ κάθε ξένή Ιμπεριαλιστικήίξάρτησηκαι άπδ κά&εέκμειάλλευοι, μ& Sva πραγμα­ τικά παλλαϊκό πολιτισμό. "Ολοι στόν άγ&να. Ό καθένας στή θΐσι του ; al ή νίκη Μνε νίκη τής Έλλάδα; καί τοϋ Λαοΰ της, ΟίΈργαζόμενοι δλου τοΟ κόσμου στέκουν στδ.πλευρό μας.. N. Z A X A P I A Δ H Ju Ά&ήνα .31]10|40 Γραμματέας K .E . τοΰ K Κ .Έ,

'dvs

Αγώνα.

χοϋ

xb

πιδρομή έγινε επίσης με επικεφαλής τον Ka66aδία και με τη σύνθεση της δεύτερης επιδρομής ε­ κτός του αντιτορπιλικού «Σπέτσαι», χωρίς να ση­ μειωθεί κάποια αξιόλογη ενέργεια, εκτός από Θο­ λές πυροβόλων προς την κατεύθυνση του Αυλώ­ να. H δράση της Διοίκησης Υποβρυχίων, με διοι­ κητή τον πλοίαρχο Αθανάσιο Ξηρό, ήταν σαφώς πιο έντονη. Από τα έξι υποβρύχια («Κατσώνης», «Παπανικολής»,

«Πρωτεύς»,

«Νηρεύς»,

«Τρί-

bouiiiS:.

76

Αναδημοσίευση της ανοικτής επιστολής του γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του KKE, Νίκου Ζαχαριάδη, με την οποία καλούσε τον ελληνικό λαό σε συστράτευση εναντίον του εισβολέα (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

OI ΦΛΟΙΈΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Εγχρωμη λιθογραφία του οίκου «Σαλίβερου», αφιερωμένη στη δράση της EBA.

των», «Γλαύκος»), τα πέντε πρώτα ήταν ετοιμο­

κτοπίσματος 3.9521, το οποίο βυθίστηκε

πόλεμα. To «Γλαύκος» δεν ήταν διαθέσιμο λόγω

από τορπίλες του «Παπανικολής» στην

εργασιών γενικής επισκευής. Από την πρώτη ημέ­

Αδριατική κοντά στο νησί Σάσων. To υ­

ρα του πολέμου τα υποβρύχια ανέλαβαν πολεμι­

ποβρύχιο «Πρωτεύς» (Y-3), με επικεφα­

κές περιπολίες προκειμένου να αποτρέψουν πι­

λής τον πλωτάρχη Μιχαήλ Χατζηκων-

θανή εχθρική απόβαση στις δυτικές ακτές της

σταντή, βύθισε στις 29 Δεκεμβρίου το

χώρας. Παρά την παλαιότητα του υλικού και την

ατμόπλοιο «Sardegna», 11.452 t, αλλά

υπεροπλία του εχθρού στον αέρα, η Διοίκηση

στη συνέχεια απωλέσθηκε αύτανδρο,

Υποβρυχίων συμπλήρωσε περισσότερες από 20

όταν εμβολίσθηκε από το ιταλικό α-

πολεμικές περιπολίες στον Πατραϊκό κόλπο, στο

ντιτορπιλικό «Antares». To «Κατσώ-

Ιόνιο και στην Αδριατική από την έναρξη του πο­

νης» (Y-1), με κυβερνήτη τον πλω­

λέμου έως τον Απρίλιο του 1941. Μέχρι το τέλος

τάρχη Αθανάσιο Σπανίδη, βύθισε το

του 1940 τα ελληνικά υποβρύχια είχαν να παρου­

πρωινό της 31ης Δεκεμβρίου το ιτα­

σιάσουν ορισμένες επιτυχίες σε βάρος εχθρικών

λικό πετρελαιοφόρο «Quinto», 5311.

πλοίων. To Y/B «Παπανικολής», με χαρακτηριστικό

Τα «Νηρεύς» (Y-4) και «Τρίτων» (Y-5)

αριθμό «Υ-2» και κυβερνήτη τον πλωτάρχη Μίλτο

θα επεδείκνυαν επιτυχίες το επόμε­

Ιατρίδη, στις 22 Δεκεμβρίου 1940 βύθισε ένα ιτα­

νο έτος. To «Γλαύκος» (Y-6) δεν

λικό ιστιοφόρο, το «Antoinetta». Δύο ημέρες μετά

συμμετείχε σε πολεμικές περιπο­

είχε σειρά το ιταλικό εμπορικό πλοίο «Firenze», ε­

λίες πριν από τον Ιούλιο του 1941.

Λοχίας του Ελληνικού Στρατού, 1940. Φοράει την κλασική στολή μάχης της περιόδου, ραμμένη από τραχύ ύφασμα χρώματος χακί, με βάση την αντίστοιχη βρετανική. H στολή περιελάμβανε δίκοχο, χιτώνιο, μονόπετη χλαίνη, παντελόνι, γκέτες και αρβύλες. Διετίθεντο δύο διαφορετικά κράνη: το βρετανικό M kl (nou εικονίζεται) και ένα ελληνικής κατασκευής παρόμοιο με το ιταλικό. Κατά καιρούς εμφανίστηκαν και κράνη τύπου Adrian. Στον αριστερό ώμο βρίσκονται τα σειρήτια του υπαξιωματικού. Τα κόκκινα επιρράμματα στα πέτα δηλώνουν το Οπλο του Πεζικού. To τυφέκιο είναι τύπου Mannlicher Schoenauer Y1903/14 των 6,5 mm. Με την επιστράτευση ο Ελληνικός Στρατός έφθασε τις 300.000 άνδρες σε πέντε σώματα στρατού, 15μεραρχίες πεζικού, μια μεραρχία ιππικού κλπ. (εικονογράφηση: Maleolm MeGregor/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK LtdKar' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-colorimage copyright: DeAgostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Ιταλοί αιχμάλωτοι, συνοδευόμενοι από άνδρες της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ • O διάλογος που είχε ο Γκράτσι με τον Μεταξά, τα ξημερώματα

χθρού. Σε μια έκθεση την οποία υπέβαλε η IV Μεραρχία (συνταγ­

της 28ης Οκτωβρίου, αποτυπώθηκε από τον πρώτο στο βιβλίο του

ματάρχης Μπουλαλάς) στο Α ’ Σώμα Στρατού στις 26 Δεκεμβρίου,

«H αρχή του τέλους - H επιχείρηση κατά της Ελλάδας». H συνομι­

αναφέρονται 15 αξιωματικοί και 252 οπλίτες νεκροί και 38 αξιωμα­

λία τους έγινε στα γαλλικά και ο Γκράτσι αναφέρει ότι ο Μεταξάς,

τικοί και 824 οπλίτες τραυματίες. Oi απώλειες από τα κρυοπαγή­

όταν ολοκλήρωσε την ανάγνωση του τελεσιγράφου, είπε: «Λοι­

ματα ανέρχονταν σε 60 αξιωματικούς και 2.600 οπλίτες, υπερκα­

πόν, είναι πόλεμος». H λέξη «Οχι», που έχει συνδεθεί άρρηκτα με

λύπτοντας κατά πολύ εκείνες από άλλες αιτίες. Σε μια περίπτωση

την εποποιία του 1940-41, δεν ειπώθηκε από τον Μεταξά, ωστόσο

η δύναμη ενός τάγματος μειώθηκε, λόγω των κρυοπαγημάτων,

αποδίδει εύγλωττα την απόφαση της Ελλάδας να αντισταθεί. Χρη-

από 800 σε 220 άνδρες.

σιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, ως τίτλος, στο κύριο άρθρο της ε­

• Εκτός από την περίπτωση του Μαρίνου Μητραλέξη, αναφέρεται

φημερίδας «Ελληνικό Μέλλον» της 30ής Οκτωβρίου 1940. To

ένα ακόμη περστατικό εμβολισμού εχθρικού αεροσκάφους από

«ΟΧΙ» είναι αποτυπωμένο στο έμβλημα της Vlll Μεραρχίας.

Ελληνα χειριστή. O 24χρονος σμηνίας Γρηγόριος Βαλκανάς, από

• Tov χειμώνα του 1940-1941 κυκλοφορούσε στην κατεχόμενη

τους Χράνους Αρκαδίας, υπηρετούσε στην 23η Μοίρα Δίωξης και

Γαλλία το ακόλουθο ανέκδοτο, το οποίο σατίριζε την αποτυχία

πετούσε επίσης με P Z L 24. Εμβόλισε ένα ιταλικό αεροσκάφος στις

των Γερμανών να εισβάλουν στη Βρετανία και των Ιταλών να κα­

18 Νοεμβρίου 1940 πάνω από τη Μόροβα, όταν εξάντλησε τα πυ-

ταλάβουν την Ελλάδα:

ρομαχικά του. Από τη σύγκρουση δεν υπήρξαν επιζώντες. To ε­

- Χίτλερ (καλεί τον Μουσολίνι στο τηλέφωνο): «Μπενίτο, δεν είσαι

πεισόδιο ανέφερε ο διοικητής του Βαλκανά, επισμηναγός Γρηγό­

ακόμη στην Αθήνα;».

ριος Θεοδωρόπουλος.

- Μουσολίνι: «Δεν μπορώ να σε ακούσω Αδόλφε».

• Οταν ο ειδικός συρμός του Χίτλερ αναχωρούσε από το Μόναχο

- Χίτλερ: «Είπα: Δεν είσαι σκόμη στην Αθήνα;».

στις έξι το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, τα ιταλικά στρατεύματα εί­

- Μουσολίνι: «Δεν μπορώ να σε ακούσω. Πρέπει να τηλεφωνείς

χαν ήδη εισβάλει στο ελληνικό έδαφος. O Χίτλερ ανησύχησε όταν

από πολύ μακριά. Μάλλον από το Λονδίνο».

πληροφορήθηκε την πρόθεση του Μουσολίνι να εισβάλει στην

• Τα ημερολόγια που τηρούσαν οι Ελληνες μαχητές μας αποκαλύ­

Ελλάδα και επεδίωξε να τον συναντήσει το συντομότερο. Ταξι­

πτουν με γλαφυρό τρόπο τις κακουχίες και τις δυσχέρειες του

δεύοντας επί τούτου προς τη Φλωρεντία, έμαθε για την εισβολή

πολέμου. Σε μια καταχώρηση διαβάζουμε: «O απολογισμός τον ο­

μία ώρα πριν φθάσει στον προορισμό του. O ντούτσε τον υποδέ­

ποίον ενήργησα μοι έδωσε ως θανόντα, συνεπεία της πείνης, της

χθηκε περιχαρής, διότι επιτέλους είχε φέρει και αυτός τον σύμ­

δίψης και του ψύχους, πεντήκοντα κτήνη. Γεννάται το δίλημμα

μαχό του προ τετελεσμένων γεγονότων (είχε ενημερώσει τον Χίτ­

της μεταφοράς του υλικού... 2α Δεκεμβρίου 1940. Σάββατο. Ωρα

λερ για τις προθέσεις του με μια επιστολή που έφθασε στο Β ερ ο ­

12. Ανδρες και κτήνη εξακολουθούν να μαστίζονται υπό της πεί­

λίνο όταν ο Χίτλερ είχε μεταβεί στη Γαλλία και στην Ισπανία. «Φύ-

νης και της δίψης. Την ποσότητα των υπαρχόντων φασιόλων πα-

ρερ! Προελαύνουμε!», είπε στα γερμανικά, για να συμπληρώσει,

ρεσκεύασεν εξ ύδατος προερχομένου εκ χιόνος. H μοναδική από­

διακρίνοντας ένα ίχνος δυσφορίας στο πρόσωπο του συμμάχου

κρημνος ατραπός, λόγω του παγετώνος κατέστη αδιάβατος».

του: «Μην ανησυχείτε. Ολα θα έχουν τελειώσει μέσα σε δεκαπέ­

• Τα κρυοπαγήματα ήταν βασική αιτία απωλειών και για τους δύο

ντε ημέρες». Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Χίτλερ ήταν πιο ενημερω­

αντιπάλους. Πολλές φορές οι απώλειες από τα κρυοπαγήματα ή­

μένος από τον ιταλικό λαό, ο οποίος πληροφορήθηκε την εισβολή

ταν μεγαλύτερες από εκείνες που προκαλούσε η δράση του ε­

μόλις στις 30 Οκτωβρίου 1940.

78

01 ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Κίνηση ελληνικού πεζικού σε χιονοσκεπή περιοχή (Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο).

S K β S Z IX Β εκ ρ α γ μ έν »ν τη « *] ι ΔΡΙΘ. 01741 ι 1 / $ t JfS f^V

''A d t{vau τ?ί W p Σ / β ρ ίο υ . 1 ^ 0

•

*T&J

/

/

Φ ίλ ε · ν .,Δ ά ζα ρ η ,

“Βλαβον τ ή ^ έ π ιτ α γ π ν οας έ χ δραχμΟν 3 4 , 3 6 3 ,ε ΐσ φ ο ρ ά ν .τΕ ν κα τοίκω ν τ^ ς Κ ο ιν ό τη το ς Καπνοφύτου ε ί ς τόν

ι w ' j h Γ| Tk

Q

w

πολεμικ οΟ π λ ο ίο υ κa i 8εβ αιω θ^ τε δ τ ι ή προθυ μία σας μέ σ υυ εκ ίν η σ ε βαθότάτα κ α ί αδς παοα.καλΏ νά δ ε χ θ ^ τ ε κ α ί 5 i a βιβάσ,ητε ε ί ς τού ς δωρητάς τάς θερμάς μου ε ύ χ α ρ ι σ τ ία ς κ α ί

k

^

—

®ί E

|w

j 0

TEA PuHΠ Θ ΑΟϊΑ n,V ! YMKX ίΊΛ ίΟ ΥΑΤ1ΙΟ 94Υ, TTIHLTH Ρ Γ--P ΟΓf!9 Η0TSO ΠFΑlΡTK ΟΝZΤΟ1ΙΛΙΤ ΓΡ ΑΜ Μ 0 2 23 4 ο ΥΤΤΟΥΡΓΟΙ TQNOlKONOMIKQN OΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

w

/

A jy jBr

^*V

^

ΤΕΤΑΡΤΟΝ Λ Ρ Α Χ . Ι Ο Δ Ε Κ Α

^

W | ■

& ^&ftt>cu n- ,y^a/^nr/£ CL

βΰθορμήτως δη μ ιο υρ γ η θέ ν τα I p a v c v δ ι ά τήν άγοράν νέου

ι

^ ^ ^ ^ M

i

> 2 ’ B- .. Γ

Α > ) ·ιΑ :,„,,.„

^HL '^Si^^Z^^^I^^^^^^

τά έ γ κ ά ρ δ ια ου γχ α ρ ή τη ρ ιά μ ο υ .-

τους πάνω από τις πόλεις της χώρας. Oi μοίρες ■·;

βομβαρδισμού κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπά­

Μετά φιλ&κΏν χα ιρ ε τισ μ Θ ν •

ISAH3H2 ΛϋΊΆΗΑώ ’

;"v.i<

θεια, πλήττοντας εχθρικούς σχηματισμούς και ε­ γκαταστάσεις στο έδαφος. Μεταξύ των άλλων κα­

Ευχαριστήριο σημείωμα του Ιωάννη Μεταξά για την προσφορά χρηματικού ποσού στον έρανο για την αγορά πολεμικού υλικού (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

τέστρεψαν τη γέφυρα που έστησε στον ποταμό

Λαχείο υπέρ του Στόλου που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1940 (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

Καλαμά το ιταλικό μηχανικό, τον Νοέμβριο. Μετά την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου εμφανίστη­ καν και αεροσκάφη της R A F (ελαφρά βομβαρδι­ στικά

Cant Z.1007 bis Alcione, με κωδικό MM 22381. Οταν

Bristol

Blenheim

και

μαχητικά

Gloster

Gladiator), τα οποία προσέφεραν την αρωγή τους

τελείωσαν τα πυρσμαχικά του, δεν δίστασε να εμ­

σε αποστολές δίωξης και βομβαρδισμού στόχων,

βολίσει την ουρά του ιταλικού αεροπλάνου, κατα-

π.χ. στο λιμάνι του Αυλώνα. Μεταξύ των ξένων πι­

στρέφοντας με την έλικα τα πηδάλια, με αποτέλε­

λότων βρισκόταν και ο Μάρμαντιουκ Τόμας Σαίν

σμα αυτό να καταπέσει. O ίδιος εκτέλεσε αναγκα­

Τζων «Πατ» Πατλ, ο οποίος έμελλε να αναδειχθεί

στική προσγείωση και στη συνέχεια συνέλαβε αιχ­

στους ελληνικούς ουρανούς σε έναν από τους

μάλωτο το ιταλικό πλήρωμα! Για την πράξη του τι-

πιο φημισμένους «άσσους» των Συμμάχων. O φό­

μήθηκε με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας, με τη

ρος αίματος που πλήρωσαν σι Ελληνες χειριστές

διεμβολή «1940», την ανώτατη ηθική αμοιβή που

ήταν βαρύς, δεδομένου ότι αντ.μετώπιζαν μια πο­

απονέμεται στην πατρίδα μας σε καιρό πολέμου.

λύ ικανή αεροπορική δύναμη με περισσότερα και

Oi

επιδρομές των Ιταλών συνεχίστηκαν, όπωςκαλύτερα εναέρια μέσα.

και η προσπάθεια των Ελλήνων χειριστών να τους εμποδίσουν να αδειάσουν το θανάσιμο φορτίο

Επιθετική ενέργεια ελληνικού πεζικού. H εκπαίδευση των οπλιτών, η μετεκπαίδευσή τους πριν από τον πόλεμο και οι ασκήσεις μετά στρατεύματος εφοδίασαν με αυτοπεποίθηση και αύξησαν τη μαχητική ικανότητα του Στρατού.

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

81

Χρονολόγιο Ιούλιος-Δεκέμθριος 1940 ΙΟΥΛΙΟΣ 1940 1: Τα νησιά της Μάγχης καταλαμβάνονται από τους Γερμανούς. 1: O στρατάρχης Ροντόλφο Γκρατσιάνι αναλαμβάνει τη διοίκηση των ιταλικών δυνάμεων στη δόρειαΑφ ρική. 2: Αρχίζουν προετοιμασίες για τη γερμανική εισβολή στη Βρετανία, με την κωδική ονομασία επιχείρηση «Seeloewe». 4: Τα γαλλικά πλοία που ναυλοχούσαν στο λιμάνι Μ ερς ελ Κεμπίρ της Αλγερίας, δέχονται επίθεση από τη Βρετανική Δύναμη «H», Αλλα γαλλικά πολεμικά πλοία παροπλίζονται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,

15: O i Βρετανοί αποκρούουν τις περισσότερες από τις γερμανικές επιδρομές και πανηγυρίζουν ως νικητές της Μάχης της Αγγλίας. 17: H επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέων» αναβάλλεται επ’ αόριστον. 22: O i νηοπομπές στον Ατλαντικό υφίστανται βαριές απώλειες από τη δράση των γερμανικών υποβρυχίων. 27: H Ιταλία, η Γερμανία και η Ιαπωνία υπογράφουν το Τριμερές Σύμφωνο στο Βερολίνο. 28: O Βίντκουν Κουίσλινγκγίνεται πρωθυπουργός της Νορβηγίας.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1940

4: O i Ιταλοί προωθούνται στο Σουδάν.

1: Κινεζικός εμφύλιος στα νότια της χώρας.

10: Αρχίζει η Μάχη της Αγγλίας, με γερμανικές επιδρομές εναντίον

3: O i Εβραίοι της Βαρσοβίας κλείνονται σε γκέτο.

πλοίων και λιμανιών στη Μάγχη.

4: Συνάντηση Χίτλερ - Μουσολίνι στη διάβαση Μπρένερ.

10: O πρόεδρος των ΗΠΑ, Φ.Ντ. Ρούζβελτ, ζητά από το Κογκρέσο να

7: Γερμανικά στρατεύματα καταφθάνουν στη Ρουμανία με κύριο σκοπό

α υξηθούν σημαντικά οι πολεμικές προετοιμασίες.

την εξασφάλιση των πολύτιμων πετρελαιοπηγών στο Πλοέστι^

16: Εκδίδεται από τον Χίτλερ η Οδηγία για την εισβολή στη Βρετανία.

9: O Τσώρτσιλ εκλέγεται αρχηγός των Συντηρητικών.

21. H Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία προσαρτώνται επίσημα στη

12: Αποφασίζεταιη επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέω ν» να μη

Σοβιετική Ενωση.

πραγματοποιηθεί πριν από την άνοιξη του 1941.

23: Ιδρύεται στη Βρετανία η «Μητροπολιτική Φρουρά».

15: O Μουσολίνι και οι επιτελείς του αποφασίζουν την εισβολή στην Ελλάδα, σε πολεμικό συμβούλιο που γίνεται στη Ρώμη.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1940

23: O Χίτλερ συναντάται με τον Φράνκο στην Ισπανία. O Ισπανός

1: H 15η Σεπτεμβρίου ορίζεται ως ημέρα εκκίνησης της επιχείρησης

δικτάτορας δ εν πείθεται να ενταχθεί στον Αξονα.

«Θαλάσσιος Λέω ν» (Seeloewe).

28: Αρχίζει τα ξημερώματα η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα, μετά από

4: O i Ιταλοί εισβάλλουν στη Βρετανική Σομαλία.

επίδοση τελεσιγράφου στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά.

5: H εισβολή στη Βρετανία αναβάλλεται λόγω κακοκαιρίας.

29. O i απώλειες των συμμαχικών νηοπομπών αυξάνονται κατακόρυφα.

13: Αρχίζει η «Ημέρα του Αετού». Τα βρετανικά αεροδρόμια πλήττονται από τη Luftwaffe.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1940

14: ΗΠΑ και Βρετανία προωθούν τη συμφωνία «Destroyers for Bases»

4: O Ρούζβελτ εκλέγεται για τρίτη φορά π ρόεδρος των ΗΠΑ.

(αντιτορπιλικά με αντάλλαγμα βάσεις), η οποία υπογράφεται στις 2

4-9: Oi Ελληνες αναχαιτίζουν την ιταλική προέλαση και με

Σεπτεμβρίου.

αντεπιθέσεις αναγκάζουν τον αντίπαλο να υποχωρήσει.

15: Τορπιλισμός του ελληνικού πολεμικού πλοίου «Ελλη» στην Τήνο,

11: Βρετανική αεροναυτική επιδρομή στο λιμάνιτου Τάραντα.

από το ιταλικό υποβρύχιο «Delfino».

12: Συνάντηση του Σοβιετικού υπουργού Εξωτερικών, Μολότοφ, με

19: H Μάχη της Αγγλίας μαίνεται, με τις απώλειες να αυξάνονται.

τον Γερμανό ομόλογό του, Ρίμπεντροπ, και τον Χίτλερ στο Βερολίνο.

20: Oi Ιταλοί ολοκληρώνουν την κατάληψη της Βρετανικής Σομαλίας.

Συζητούνται ζητήματα σχετικά με τις εδαφικές διεκδικήσεις και τις

20. Σ ε ομιλία του Τσώρτσιλ ακούγεται το διάσημο απόφθεγμα:

σφαίρες επιρροής που ενδιαφ έρουν τις δύο χώρες.

«Ποτέ δ εν οφείλονταν τόσο πολλά από τόσο πολλούς σε τόσο λίγους».

14: Ελληνική αντεπίθεση σε ολόκληρο το εύρος του ελληνοϊταλικού

24: To Λονδίνο βομβαρδίζεται κατά λάθος και την επόμενη ημέρα ο

μετώπου.

Τσώρτσιλ δίδει εντολή για τον βομβαρδισμό του Βερολίνου. H μορφή

16: O ΤσώρτσΛ αποφασίζει να στείλει βρετανικά στρατεύματα από τη

της Μάχης της Αγγλίας αλλάζει.

βόρεια Αφρική στην Ελλάδα, παρά τις αντιρρήσεις των επιτελών του.

30: Oi βρετανικές πόλεις βομβαρδίζονται εντατικά καθώς αρχίζει

20: H Ουγγαρία συνυπογράφει το Τριμερές Σύμφωνο του Βερολίνου.

η «London Blitz» (=Καταιγίδα του Λονδίνου).

H Ρουμανία θα ακολουθήσει το παράδειγμά της στις 23/11 και η Σλοβακία στις 24/11.

ΣΕΠΤΕΜ ΒΡΙΟΣ 1940

29: Μαζικός βομβαρδισμός του Λίβερπουλ.

1: O i Εβραίοι της Γερμανίας υποχρεώνονται να φ έρουν για αναγνώριση ένα κίτρινο αστέρι.

ΔΕΚΕΜ ΒΡΙΟ Σ 1940

3: Αναβάλλεται η εισβολή στη Βρετανία, λόγω της αδυναμίας της

4-8: Σημαντικές πόλεις της βόρειας Ηπείρου καταλαμβάνονται από

Luftwaffe να κάμψει την αντίσταση του αντιπάλου.

τον Ελληνικό Στρατό.

6: Συνασπισμός εθνικιστών αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της

8: Αρχίζειη επιχείρηση «Compass» στη βόρεια Αφρική. O i Ιταλοί

Ρουμανίας, ενώ στον θρό νο της χώρας ανεβαίνει ο νεαρός πρίγκηπας

προβάλλουν αντίσταση αλλά υποχωρούν αφήνοντας πίσω χιλιάδες

Μιχαήλ.

αιχμαλώτους.

10-11: H εισβολή στη Βρετανία ορίζεται για την24η Σεπτεμβρίου.

18: O Χίτλερ εκδίδει την Οδηγία αρ. 21 για την επιχείρηση

13: Ιταλική εισβολή στην Αίγυπτο. Αφού προω θήθηκαν 90-100

«Μπαρμπαρόσα».

χ Λιόμ ετρα ανατολικά της Λιβύης, οι Ιταλοί σταματούν την προέλαση

28: O Ελληνικός Στρατός κατέχει το ένα τέταρτο της Αλβανίας.

και οργανώνονται αμυντικά.

H Ιταλίααπευθύνεταιγια βοήθεια στη Γερμανία.

14: Νέα αναβολή της εισβολής στη Βρετανία. Ως νέα ημερομηνία

29: Oi Βρετανοί στη Λιβύη σφίγγουν τον κλοιό γύρω από

ορίζεται η 27η Σεπτεμβρίου.

την Μπάρντια.

82

OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Ol Φ ΛΟ ΓΕΣ TOV Π Ο Α ΕΜ Ο Τ &

H πραγμαιικη ιστορία ιου B’ ΠΠ στη ΡιΡϋιοθήκη onc! Oi Εκδόσεις Π ΕΡΙΣ Κ Ο Π ΙΟ σας προσφέρουν ένα μνημειώδες έργο, μοναδικό για τα ελληνικά αλλά και τα διεθνή δεδομένα. Παρακολουθήστε θήμα προς βήμα τη δραματική εξέλιξη του Β ’Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από τη νέα σειρά διβλίων με τίτλο "01 Φ Λ Ο Γ Ε Σ TOY Π Ο Λ ΕΜ Ο Υ ". Κά θε τόμ ος είναι αφιερω μένος σε μια σ υ γκεκρ ιμ ένη π ερίοδο του πολέμου, παρουσιάζοντας με χρ ο νική σειρά τις εξελίξεις σε όλα τα μέτωπα: από τις το ύ ν δ ρ ε ς της Ρωσίας μέχρι τις ε ρ ή μ ο υ ς της βόρειας Α φ ρικής και από τα δάση της δυτικής Ευρώ πης μέχρι τις ζούγκλες της Απω Ανατολής. Κά θε τόμ ος περιέχει:

• Αναλυτική περιγραφή των γεγονότων. • Θαυμάσια profiles αρμάτων, αεροσκαφών και πλοίων. • Κατατοπιστικούς έγχρωμους χάρτες. • Αναλυτικούς πίνακες. • Εκπληκτικές έγχρωμες αναπαραστάσεις στολών των κορυφαίων εικονογράφων Malcolm M cG reg o r και Pierre Turner, που δημοσιεύονται κατ' αποκλειστικότητα στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Π ΕΡΙΣ Κ Ο Π ΙΟ , σε συνεργασία με την De Agostini UK Ltd. • Σπάνιο φωτογραφικό υλικό, προερχόμενο από τα αρχεία των εμπολέμων. H εγκυ ρ ό τη τα και η υψηλή ποιότητα που χαρακτηρίζουν τη «ΣΤ ΡΑ ΤΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ » θα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά και της νέας σειράς η οποία θα σας σ υντρο φ εύ σ ει το υ ς επ όμ ενους μήνες.

O τόμος εμπλουτίζεται με κατατοπιστικά 6ιογραφικά πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών και άγνωστες πτυχές των γεγονότων.

ISBN 978-960-6740-29-9

9 789606 740299

>