ΝΙΤΣΕ, Ο Αντίχριστος PDF FREE download (Ιδεόγραμμα)
May 3, 2017 | Author: Konstantin Belezos | Category: N/A
Short Description
Download ΝΙΤΣΕ, Ο Αντίχριστος ...
Description
!
Ï ÁÍÔÉ×ÑÉÓÔÏÓ ÁíÜèåìá êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï
"
FRIEDRICH NIETZSCHE
#
Ï ÁÍÔÉ×ÑÉÓÔÏÓ ÁíÜèåìá êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÁ
ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ Æ. ÄÅËÇÊÙÓÔÁÍÔÇÓ ÌÅÔÁÖÑÁÓÇ - ÐÑÏËÅÃÏÌÅÍÁ - ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ - ÃËÙÓÓÁÑÉÏ
ÂÁÃÃÅËÇÓ ÄÏÕÂÁËÅÑÇÓ ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ ÈÅÙÑÇÓÇ
ÄÇÌÇÔÑÇÓ ÐÏËÕ×ÑÏÍÁÊÇÓ ÃÅÍÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ - ÅÐÉÌÅÔÑÏ
ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ ÉÙÁÍ. ÌÐÅËÅÆÏÓ
ÉÄÅÏÃÑÁÌÌÁ
$
Ôßôëïò ãåñìáíéêï ðñùôïôýðïõ: Friedrich Nietzsche, Der Antichrist. Fluch auf das Christenthum. ISBN: 978-960-7158-41-3 © ×ñ\óôïò Á. ÄÜññáò Åêäüóåéò «Éäåüãñáììá» ÉððïêñÜôïõò 65, 106 80 Áè\íáé Ôçë. 210-3631589
%
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ ÁÍÔÉ ÅÉÓÁÃÙÃÇÓ: ×ñéóôéáíéêZ êáq íåùôåñéêZ ^èéêZ (Êùíóôáíôríïò Æ. Äåëçêùóôáíô\ò) .......................
9
ÐÑÏËÅÃÏÌÅÍÁ ÔÏÕ ÌÅÔÁÖÑÁÓÔÇ (ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò) ........................................
15
ÖÑÇÍÔÑÉ× ÍÉÔÓÅ: Ï ÁÍÔÉ×ÑÉÓÔÏÓ Ðñüëïãïò ................................................................... 33 Ï Áíôß÷ñéóôïò ........................................................... 35 Óçìåéþóåéò ................................................................. 147 Íüìïò êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï ................................... 161 ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÅÊÄÏÓÅÙÓ Á´ Áð# ô? êáôÜëïéðá ôï 1887-1888 ........................ ´ Óõìðëçñùìáôéê? êåßìåíá Að# Cëëá Vñãá ôï Íßôóå á) Áíèñþðéíá, ðïë Aíèñþðéíá ............................. â) ÁãZ ................................................................ ã) Ecce homo .........................................................
165 193 195 202
ÃËÙÓÓÁÑÉÏ ÎÅÍÙÍ ÏÑÙÍ ÊÁÉ ÖÑÁÓÅÙÍ ...... 213 ÅÐÉÌÅÔÑÏ: «Áíôß÷ñéóôïò» êáq Öñåéäåñrêïò Íßôóå: Ç ìåôáíïçìáôïäüôçóç ôï ÷ñéóôéáíéêï (Êùíóôáíôríïò ÉùÜí. ÌðåëÝæïò) ........................... 217
&
'
ÁÍÔÉ ÅÉÓÁÃÙÃÇÓ Friedrich Nietzsche: ×ñéóôéáíéêZ êáq íåùôåñéêZ ^èéêZ Ç AãÜðç åyíáé _ êáôÜóôáóç,
ðïõ Cíèñùðïò âëÝðåé ô? ðñÜãìáôá, êáô? ô# ðëåróôïí,
ðùò äSí åyíáé (Nietzsche)
«Ç AñåôZ åyíáé _ ìåãÜëç ìáò ðáñåîÞãçóç».1 ÌS ô? ëüãéá áô? Nietzsche ÷áñáêôçñßæåé ô# ãåãïí#ò
ôé óôZ óýã÷ñïíÞ ôïõ Åñþðç _ ^èéêZ ô\ò óõìðüíéáò Aðïèåþíåôáé ò «_ ^èéêZ êáè UáõôÞí», ò «_ ìïíáäéêZ Tëðßäá ôï ìÝëëïíôïò, _ ðáñçãïñé? ôí Aíèñþðùí ôï óÞìåñá, _ Cöåóç ðáëáé@ò Tíï÷\ò».2 Ç ìïíôÝñíá ^èéêZ ô\ò óõìðüíéáò Aðïôåëår
ìùò ô# ðé# Tðéêßíäõíï êßíçìá êáô? ô\ò Añéóôïêñáôéê\ò ^èéê\ò. «Åêåßíç ôZí AñåôÞ, ãé? ôZí ðïßá Aêüìç êáq Schopenhauer äßäáîå
ôé åyíáé _ øéóôç, _ ìïíáäéêZ AñåôZ êáq ô# èåìÝëéï
ëùí ôí Añåôí, Aêñéâò Têåßíç ôZ óõìðüíéá Aíáãíþñéóá ò ðé# Tðéêßíäõíç Að# êÜèå Cëëï TëÜôôùìá».3 Ãéáôq _ óõìðüíéá äçãår AêÜèåêôá óô# ìçäÝí. Ðïõèåí? âåâáßùò äSí ãßíåôáé ëüãïò ãé? ô# ìçäÝí, Aëë? ãé? ô# TðÝêåéíá, ãé? ô#í Èåü, ôZí AëçèéíZ æùÞ, ôZ ëýôñùóç, ôZ ìáêáñéüôçôá ê.ëð. ´Ïìùò, ìÝóá Að áôZ ôZ ñçôïñåßá, TêöñÜæåôáé ìé? T÷èñéêZ ðñ#ò ôZ æùZ ôÜóç.4 Ï Nietzsche êÜíåé ëüãï ãé? ô#í «èáíÜóéìï ÷áñáêôÞñá» ô\ò óõìðüíéáò.5 Ç TðéêñÜôçóÞ ôçò è? óÞìáéíå ôZí êáôáóôñïöZ ô\ò Aíèñùðüôçôáò. Ãéáôq _ óõìðüíéá Aíôéôßèåôáé óô# íüìï ô\ò TîÝëéîçò êáq ô\ò öõóéê\ò Tðéëïã\ò, Aíôéôßèåôáé óS
ëåò ôqò ôÜóåéò 1. F. Nietzsche, Aus dem Nachlaß der Achtzigerjahre, óôü: Friedrich Nietzsche, Werke (Têä. K. Schlechta) III. München 1956, 827. 2. F. Nietzsche, Jenseits von Gut und Böse, II, 660. 3. F. Nietzsche, Aus dem Nachlaß der Achtzigerjahre, III, 827. 4. F. Nietzsche, Der Antichrist, II, 1168-1169. 5. ´Ï.ð., 1168.
Áíôq Åsóáãùã\ò
êáq ô? Víóôéêôá ðï ðñïùèïí ôZ æùÞ, Aöï äéáôçñår óôZ æùZ áô# ðï åyíáé Xôïéìï í? êáôáññåýóåé. ²Åôóé ãßíåôáé ôü «êýñéï ìÝóï ãé? ôZí TðéôÜ÷õíóç ô\ò ðáñáêì\ò».6 Ãé áô# êáq _ óõìðüíéá èåùñårôáé ò AñåôÞ «ìüíïí Að# ôïò îåðåóìÝíïõò», Tí óS êÜèå AñéóôïêñáôéêZ ^èéêZ só÷ýåé ò Aäõíáìßá.7 Ï Cíèñùðïò «÷Üíåé äýíáìç,
ôáí óõìðïíår».8 ´Ïðïõ êçñýóóåôáé _ óõìðüíïéá êáß,
ðùò ôïíßæåé Nietzsche, «óÞìåñá äSí äéäÜóêåôáé Cëëç èñçóêåßá», Têår øõ÷ïëüãïò äßêáéá è? ðïðôåõèår äéáäåäïìÝíç «áôïðåñéöñüíçóç». ÐñÜãìáôé ìïíôÝñíïò Cíèñùðïò äSí åyíáé têáíïðïéçìÝíïò ìS ô#í Uáõôü ôïõ. «ÐÜó÷åé», Aëë? _ ìáôáéïäïîßá ôïõ só÷õñßæåôáé
ôé «Bðë? êáq ìüíïí óõí-ðÜó÷åé».9 Ï Cíèñùðïò ô\ò óõìðüíéáò æår
ìùò ìÝóá Að áôZ óõã÷ñüíùò ìé?í áôïåðéâåâáßùóç êáq _äïíÞ. ÁðïëáìâÜíåé ôüóï ô# uäéï ô# óõíáßóèçìá ô\ò óõìðüíéáò
óï êáq ôZí Vìðñáêôç TêäÞëùóÞ ôçò, ôZí ðïßá âéþíåé ò Cóêçóç äýíáìçò.10 Äßêáéá ëïéð#í _ öéëïóïößá AðÝññéðôå ôZ óõìðüíéá. «Ït öéëüóïöïé eôáí ìÝ÷ñé ôþñá óýìöùíïé åsäéê? ãé? ôZí Aðáîßá ô\ò óõìðüíéáò».11 Ï Nietzsche AíáöÝñåé ìåôáî Cëëùí ô#í ÐëÜôùíá, ô#í ÁñéóôïôÝëç, ô#í Spinoza, ô#í Kant, ðíåýìáôá ôüóï äéáöïñåôéêÜ, ðï
ìùò óõìðßðôïõí óôZí ðåñéöñüíçóç ô\ò óõìðüíéáò. Ìüíïí óôZ íåþôåñç Tðï÷Z _ ^èéêZ ô\ò óõìðüíéáò êáôÜöåñå í? êåñäßóåé Väáöïò êáq í? ðñïóâÜëåé «Aêüìç êáq ôïò öéëïóüöïõò».12 Ç Têôßìçóç ôí öéëïóüöùí ðñ#ò ôZ óõìðüíéá åyíáé ëïéð#í êáéíïöáíZò êáq Víäåéîç ô\ò äéïëßóèçóçò ôï åñùðáúêï ðïëéôéóìï ðñ#ò ô#í ìçäåíéóìü. Ï Nietzsche AíáöÝñåôáé ìS ðéêñßá óô#í Schopenhauer, ðïrïò èåùñår ôZ óõìðüíéá ò «ôZí AñåôÞ, ôZ âÜóç êáq ôZí ðçãZ
ëùí ôí Añåôí».13 Áô#
ìùò ãßíåôáé ìS âÜóç ìé? öéëïóïößá, _ ðïßá åyíáé ìçäåíéóôéêÞ, Aöï V÷åé ò VìâëçìÜ ôçò ôÞí «Cñíçóç ô\ò æù\ò». Ï Schopenhauer eôáí T÷èñéê#ò ðñ#ò ôZ æùÞ, ãé áô# _ óõìðüíéá ôï öáéíüôáí AñåôÞ. ·Çôáí óõíåðZò óô# ðëáßóéï ôï 16. Áôüèé. 17. F. Nietzsche, Ecco homo, II, 1075. 18. F. Nietzsche, Der Antichrist, II, 1168. 19. F. Nietzsche, Jenseits von Gut und Böse, II, 660. 10. F. Nietzsche, Menschliches, Allzumenschiches, I, 510. 11. F. Nietzsche, Zur Genealogie der Moral, II, 767. 12. Áôüèé. 13. F. Nietzsche, Der Antichrist, II, 1168.
Áíôq Åsóáãùã\ò
ìçäåíéóìï ôïõ: óôZ óõìðüíéá, _ æùZ Tìöáíßæåôáé Aêüìç ðé# Cîéá í? ôZí Añíçèår êáíåßò. ²Åôóé óô#í Schopenhauer _ óõìðüíéá åyíáé «_ ðñÜîç ôï ìçäåíéóìï».14 Ï Nietzsche TíôÜóóåé ô#í óýã÷ñïíü ôïõ ìçäåíéóì# ô\ò óõìðüíéáò óS åñýôåñï ðëáßóéï. Ï åñùðáúê#ò ìçäåíéóì#ò äSí åyíáé ðñüóöáôï öáéíüìåíï. Ïëüêëçñç _ tóôïñßá ô\ò Åñþðçò, ô\ò ðëáôùíéê\ò êáq ÷ñéóôéáíéê\ò Åñþðçò, åyíáé tóôïñßá ðñïÝëáóçò êáq TðÝêôáóçò ôï ìçäåíéóìï. ÓôZí Añ÷Z áô\ò ô\ò ðïñåßáò âñßóêåôáé, êáô? ô#í Nietzsche, ÐëÜôùí. ÌS ôZí AíáêÜëõøç ôï säåáôï, Aëçèéíï êüóìïõ êáq ôZí äéÜêñéóÞ ôïõ Að# ô#í ásóèçôü, öáéíïìåíéê# êüóìï, ìS ôZí AíáêÜëõøç ôï Aãáèï êáè Uáõô# êáq ôZí ðïôßìçóç ôí ásóèÞóåùí, ÐëÜôùí êáôÝóôñåøå ôÞí «ôñáãéêZ Tðï÷Þ». ·Çôáí êáè
ëá «ðñïûðÜñ÷ùí ÷ñéóôéáíüò», ÷ñéóôéáí#ò ðñqí Að# ô#í ×ñéóôü.15 Ï ÷ñéóôéáíéóì#ò ëïêëÞñùóå ô# Vñãï ôï ÐëÜôùíá. ÄéÝóôñåøå ôZí AãÜðç ðñ#ò ôZ ã\ óS ìßóïò TíÜíôéá óôZ ã\ êáq óS êáèåôq ãÞéíï.16 Åyíáé _ TêëáÀêåõóç ô\ò ìåôáöõóéê\ò, «ðëáôùíéóì#ò ãé? ô#í ëáü».17 Åyíáé êé áô#ò ôåëéê? Têðñüóùðïò ôí Aîéí ô\ò ìåôáöõóéê\ò, äçëáäZ Têåßíçò ô\ò èÝáóçò ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò _ ðïßá ìåôáôñÝðåé ô#í ðñáãìáôéê# êüóìï ìáò óS öáéíïìåíéê# êüóìï, ô#í Uñìçíåýåé óô# öò Uí#ò ðåñâáôéêï êüóìïõ êáq ô#í ðïâáèìßæåé. Ï Nietzsche Aíáãíùñßæåé óô#í ÷ñéóôéáíéóì# êáq UâñáúêSò êáôáâïëÝò, ôZ íïóçñZ ìíçóéêáêßá êáq ôÜóç ãé? Têäßêçóç (Ressentiment) êáß «ôZí ^èéêZ ôí äïýëùí». Ç «TðáíÜóôáóç ôí äïýëùí»18 TíÜíôéá óôqò Aîßåò ô\ò Añéóôïêñáôéê\ò ^èéê\ò ãßíåôáé Að# ôïò Åâñáßïõò. Êëçñïíüìïò êáq óõíå÷éóôZò áô\ò ô\ò TðáíÜóôáóçò, _ ðïßá äçãår ôåëéê? óôZí AíáôñïðZ ôí Aîéí ô\ò Añéóôïêñáôéê\ò ^èéê\ò, åyíáé ÷ñéóôéáíéóìüò, ðï ÷é ìüíïí äSí åyíáé _ Cñíçóç ôï sïõäáúóìï, Aëë? _ ëïêëÞñùóç êáq èñßáìâüò ôïõ. Ç Aðüññéøç ôï ×ñéóôï Að# ôïò Åâñáßïõò åyíáé ôå÷íçôZ êáq óêüðéìç, Aöï êüóìïò äSí è? Aðïäå÷üôáí êÜôé ðï è? ðñïåñ÷üôáí Að# áôïýò.19 14. Áôüèé. 15. F. Nietzsche, Götzen - Dämmerung, II, 1028. 16. F. Nietzsche, Jenseits von Gut und Böse, II, 624. 17. ´Ï.ð., 566. 18. F. Nietzsche, Zur Genealogie der Moral, II, 782. 19. ´Ï.ð., 795.
Áíôq Åsóáãùã\ò
Ç ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ åyíáé êáô? ô#í Nietzsche «^èéêZ ôï Ressentiment»20 êáq ãåííéÝôáé ìÝóá Að# Xíá ÷é óôZ æùZ êáq Að# ô# ìßóïò êáq ôZ ìíçóéêáêßá ôí AäõíÜôùí. Ô# ÷é óôZ æùZ äéáôõðþíåôáé Að# ôZ óêïðé? Uí#ò ðåñâáôéêï êüóìïõ ðï Töåñå ÷ñéóôéáíéóì#ò ãé? í? äõóöçìßóåé ô? Añéóôïêñáôéê? säåþäç. ²Åôóé óôZ ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ _ Aäõíáìßá íïìÜóôçêå êáëïóýíç, _ Aíéêáíüôçôá ãé? Têäßêçóç Tèåëïýóéá ðáñáßôçóç Að# Têäßêçóç êáq óõããíþìç, _ ÷áìåñðZò äïõëïðñÝðåéá ìåôáôñÜðçêå óS ôáðåéíïöñïóýíç, _ ðïôáãZ óôïò só÷õñïò óS ðáêïÞ, _ AíáìïíZ ôí ðåñéöñïíçìÝíùí ìðñïóô? óôZí ðüñôá ôí só÷õñí ìåôáó÷çìáôßóèçêå óS ðïìïíÞ, Tîåõôåëéóì#ò êáq _ ìéæÝñéá óS äïêéìáóßá, óS TêëïãZ êáq âñÜâåõóç Að# ô#í Èåü.21 ²Çäç Að# ôZí wäñõóÞ ôçò _ ÷ñéóôéáíéêZ Têêëçóßá Aãùíßæåôáé ãé? ôZí êõñéáñ÷ßá ôí äïýëùí, ôí Aíßêáíùí êáq ôí Aäýíáìùí. «Ñþìç Tíáíôßïí ô\ò Éïõäáßáò, Éïõäáßá Tíáíôßïí ô\ò Ñþìçò»22 åyíáé ô# óýíèçìá ô\ò Éóôïñßáò. ³Áí êáq óS ìåñéêSò ðåñéüäïõò _ Ñþìç êÝñäéæå Väáöïò TíÜíôéá óôZí ÉåñïõóáëÞì, ôåëéê? ô? ÷ñéóôéáíéê? säåþäç êáôïñèþíïõí í? êõñéáñ÷Þóïõí óôZí Åñþðç ìS ôZ ìïñöZ ôí ìïíôÝñíùí säåí, ðï åyíáé óõíÝðåéá êáq óõíÝ÷åéÜ ôïõò, _ TêêïóìéêåõìÝíç ëïêëÞñùóÞ ôïõò. Ï Nietzsche Aíáêáëýðôåé «ô# ðáñáäïóéáê# ÷ñéóôéáíéê# säåäåò» êé Têår
ðïõ Tãêáôáëåßöèçêå _ äïãìáôéêZ ìïñöZ ôï ÷ñéóôéáíéóìï.23 Áêüìç êáq _ ãáëëéêZ TðáíÜóôáóç Aðïôåëår «óõíÝ÷éóç ôï ÷ñéóôéáíéóìï».24 Ô? säáíéê? ôï 19ïõ ásþíá åyíáé «ëáôñåßá ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ^èéê\ò êÜôù Að# Xíá íÝï íïìá».25 Ç íåùôåñéêZ ^èéêZ V÷åé ôqò AíÜãêåò ôï ÷ëïõ êáß «ô# öåëïò ô\ò AãÝëçò» óô? èåìÝëéÜ ôçò.26 Êçñýóóåôáé _ «ôñõöåñZ AíèñùðéÜ»,27 _ «êáèïëéêZ óõìðüíéá ãé? ô#í Cíèñùðï».28 Ï Cíèñùðïò ôí óõìðáèçôéêí, êïéíùíéêí Tíóôßêôùí ôáõôßæåôáé ìS ô#í ^èéê# Cí20. F. Nietzsche, Der Antichrist, II, 1184. 21. F. Nietzsche, Zur Genealogie der Moral, II, 791-79. 22. ´Ï.ð., 795. 23. F. Nietzsche, Umwertung aller Werte, II, 441-442. 24. ´Ï.ð., É, 237. 25. ´Ï.ð., 234. 26. ´Ï.ð., ÉÉ, 510. 27. F. Nietzsche, Götzen - Dämmerung, II, 1012. 28. F. Nietzsche, Umwertung aller Werte, II, 442.
Áíôq Åsóáãùã\ò
!
èñùðï, ðñ@ãìá
ìùò ðï óçìáßíåé ðáñáêìZ êáq êõñéáñ÷ßá ôï Aãåëáßïõ óôïé÷åßïõ óô#í Cíèñùðï.29 Ï Nietzsche äéåîÜãåé Aìåßëéêôï Aãþíá TíÜíôéá óôüí «êñõðôï÷ñéóôéáíéóìü»30 ô\ò íåùôåñéê\ò ^èéê\ò. «´Ïóï ðåñéóóüôåñï Aðïäåóìåõüôáí ( ìïíôÝñíïò Cíèñùðïò) Að# ô? äüãìáôá, ôüóï ðåñéóóüôåñï Tðéæçôïóå êáô? êÜðïéï ôñüðï ôZ äéêáßùóç áô\ò ô\ò AðïäÝóìåõóÞò ôïõ ìS ìé? ëáôñåßá ô\ò AãÜðçò ãé? ô#í Cíèñùðï».31 Ï öéëüóïöïò íïìÜæåé ôZ ìïíôÝñíá ïìáíéôáñéóôéêZ AãÜðç êáq óõìðüíéá «÷ñéóôéáíéêZ óõìðüíéá» êáq ô#í ÷ñéóôéáíéóìü «èñçóêåßá ô\ò óõìðüíéáò».32 Åyíáé áôïíüçôï
ôé _ êñéôéêZ ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò êáq ô\ò íåùôåñéê\ò ^èéê\ò Að# ô#í Nietzsche ðñÝðåé í? Aîéïëïãçèår ìS âÜóç ôZ ãåíéêüôåñç öéëïóïöéêÞ ôïõ ôïðïèÝôçóç. Ðßóù Að áôZ âñßóêåôáé _ Añ÷Z
ôé « Èå#ò åyíáé íåêñüò». Áô# öõóéê? äSí óÞìáéíå ìüíïí ô#í èÜíáôï ôï Èåï ôí ÷ñéóôéáíí, Aëë? êáq ô# ôÝëïò ô\ò ìåôáöõóéê\ò êáq ôí Aîéí ôçò, ô# ôÝëïò ôï äé÷áóìï êáq ô\ò äéÜóðáóçò ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò óS öõóéêZ êáq ðåñöõóéêZ êáq ôí ìçäåíéóôéêí óõíåðåéí ôçò. Óô#í ÷ñéóôéáíéóì# Nietzsche ðïëåì@ ôZí AíèñùðïëïãéêZ óýã÷õóç, ôZí T÷èñéêZ ðñ#ò ôZ æùZ óôÜóç, ô# eèïò ôí äïýëùí, ôZ ìåôáôñïðZ ôï aèïõò Að# Vêöñáóç äýíáìçò óS Vêöñáóç Aäõíáìßáò êáq óS säåïëïãéêZ TðéêÜëõøç áô\ò ô\ò Aäõíáìßáò. ÁôSò ôqò ìçäåíéóôéêSò ôÜóåéò êáôáðïëåì@ êáq óôZ íåùôåñéêZ ^èéêÞ, ôZí ðïßá èåùñår óõíÝ÷åéá ôï ÷ñéóôéáíéóìï. ÂÝâáéá ô# ÷ñéóôéáíéê# eèïò äSí V÷åé êáìé? ó÷Ýóç ìS ô? ïìáíéôáñéóôéê? säåþäç. Ç ÷ñéóôéáíéêZ AãÜðç åyíáé Vêöñáóç Tóþôáôçò äýíáìçò êáq ÷é Aäõíáìßáò êáq äSí ìðïñår í? ðåñéïñéóèår óôZ óõìðüíéá, ïôå í? èåùñçèår Vêöñáóç ô\ò óõìðüíéáò. Áô# öõóéê? äSí Aðïêëåßåé, Xíáò AðïäõíáìùìÝíïò, TêêïóìéêåõìÝíïò êáq AóôéêïðïéçìÝíïò ÷ñéóôéáíéóì#ò í? Tðéæçôår í? ôáõôßæåôáé ìS ôZí ^èéêZ ô\ò óõìðüíéáò êáq ô#í ïìáíéôáñéóìü. ²Éóùò _ ôáýôéóç ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò AãÜðçò ìS ôZ óõìðüíéá Að# ô#í Schopenhauer êáq ô#í Nietzsche í? åyíáé ìßá öéëïóïöéêZ Vêöñáóç ôï ãåãïíüôïò
ôé óôZ Äýóç êáô? ô#í 19ï ásþíá _ 29. F. Nietzsche, Morgenröte, I, 1013. 30. F. Nietzsche, Umwertung aller Werte, II, 442. 31. F. Nietzsche, Morgenröte, I, 1013. 32. F. Nietzsche, Der Antichrist, II, 1169 êáq 1168.
"
Áíôq Åsóáãùã\ò
÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ Têêïóìéêåýåôáé êáq Aóôéêïðïéårôáé, ðáýåé í? åyíáé Vêöñáóç ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò ôï «êáéíï åyíáé» êáq ô\ò «êáéí\ò êôßóçò» êáq Aíáæçôår êßíçôñá ^èéê\ò Tíåñãïðïßçóçò ãé? ô#í Cíèñùðï óôZí áôïíïìçìÝíç Aíèñþðéíç öýóç, óô#í «öõóéê# Cíèñùðï». Åöüóïí _ êñéôéêZ ôï Nietzsche AíáöÝñåôáé ó Xíá ôÝôïéï «÷ñéóôéáíéê# eèïò», åyíáé óS ðïëë? óçìårá äéêáéïëïãçìÝíç. Ï ÌðåñíôéÜãéåö ðÜíôùò óçìåéþíåé
ôé Nietzsche Cóêçóå êñéôéêZ óô#í ÷ñéóôéáíéóìü, ãéáôq ãíþñéóå «ìüíïí ôZí äéáöèáñåróáí, ôZí ìéêñïáóôéêZí êáq ðáíô#ò _ñùéóìï Têêåíùèåróáí ìïñöZí ôï ÷ñéóôéáíéóìï».33 ´Ïðùò êáq í? V÷ïõí ô? ðñÜãìáôá, _ öéëïóïößá ôï Nietzsche ðáñáìÝíåé ìÝ÷ñé êáq óÞìåñá ìé? ðñüêëçóç, êëïíßæåé áôïíüçôá êáq âåâáéüôçôåò êáq óôñÝöåé ô#í êáèÝíá ðï Vñ÷åôáé óS TðáöZ ìS áôÞ, «ðé# óùêñáôéê? Að#
óï öáíôÜæåôáé êáíåßò», óô#í uäéï ôïõ ô#í Uáõôü, «ô#í TîáíáãêÜæåé í? ãßíåé Tñþôçìá ãé? ô#í Uáõôü ôïõ».34 Ïñè? ðáñáôçñår Paul Valadier: «Åä ìéëår Xíáò Cíèñùðïò ãé áô# ðï ô#í ôñáõìÜôéóå ðé# âáèé? Að
ëá: ôZí AãùãÞ ôïõ, ôZ ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ ðï ô#í äéáìüñöùóå, Xíáí áóôçñ# ñèïëïãéóìü, ðïrïò ðåñéöñïíïóå ô# óìá êáq ô#í ñáô# êüóìï, êáèò êáq ãé? ìé? ðåñôñïöéêZ êáq êáôáðéåóôéêZ êïõëôïýñá ÷ùñqò æùÞ. Ïìéëår ãé? ô#í Uáõôü ôïõ êáq óõã÷ñüíùò ãé? ì@ò ðï åuìáóôå äéáìïñöùìÝíïé ëßãï b ðïë Að# ô? uäéá äåäïìÝíá ô\ò ðáñÜäïóçò. ÓôZí ðåñéðÝôåéÜ ôïõ è? ìðïñïýóáìå í? êáôáíïÞóïõìå óS êÜðïéï âáèì# êáq ôZ äéêÞ ìáò ðåñéðÝôåéá».35
Êùíóôáíôríïò Æ. Äåëçêùóôáíô\ò
ÊáèçãçôZò Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíí
33. Í. ÌðåñíôéÜãéåö, Èårïí êáq Áíèñþðéíïí (Ç ðáñîéáêZ äéáëåêôéêÞ ôùí ó÷Ýóéò), ìôöñ. Ð.Ð. ÁíôùíéÜäïõ, Têä. Ðïõñíáñ@, Èåóóáëïíßêç 1982, 74. 34. P. Valadier, Wie aktuell ist Nietzsche?, Stimmen der Zeit 218 (2000) 841-851, 842. 35. Áôüèé.
#
ÐÑÏËÅÃÏÌÅÍÁ ÔÏÕ ÌÅÔÁÖÑÁÓÔÇ I Ï Áíôß÷ñéóôïò ãñÜöôçêå ôZí ôåëåõôáßá íçöÜëéá ÷ñïíé? ôï Íßôóå, ô# 1888. ´Ïëá ô? ãñáðô? ô\ò ÷ñïíé@ò áô\ò äßíïõí ôZí Tíôýðùóç Uí#ò äéïíõóéáêï öéíÜëå: Ç ðåñßðôùóç ÂÜãêíåñ, Ô# ëõêüöùò ôí åsäþëùí, Áíôß÷ñéóôïò, ô# Ecce Homo, ït Äéèýñáìâïé ôï Äéïíýóïõ. Ó?í í? aèåëå í? êëåßóåé Aíïé÷ôïò ëïãáñéáóìïò ëßãï ðñqí ðÝóåé óô# óêïôÜäé ô\ò Cíïéáò. Ï uäéïò ðåñéãñÜöåé óôZí ðåñßöçìç áôïâéïãñáößá ôïõ, ô# Ecce homo, áôZí ôZí ðåñßïäï: «Åêåßíç ôZí ôÝëåéá ìÝñá
ðïõ
ëá ñßìáæáí, êáq äSí ìáýñéæáí ìüíï ô? óôáöýëéá, Vðåóå Cîáöíá ô# âëÝììá ôï cëéïõ ðÜíù óôZ æùÞ ìïõ: êïßôáîá ðßóù ìïõ, êïßôáîá ðÝñá, êáq ðïôÝ ìïõ äSí åyäá ôüóá ðïëë? êáq ëáìðñ? ðñÜãìáôá óS ìé? óôéãìÞ. ÄSí ôÜ Vèáøá ìÜôáéá ô? óáñáíôáôÝóóåñá ÷ñüíéá ìïõ óÞìåñá, åy÷á ô# äéêáßùìá í? ô? èÜøù
,ôé óS Têåríá eôáí æùÞ, Tóþèç, åyíáé AèÜíáôï. Ç ì å ô á îßùóç
ëùí ôí Aîéí [Tíí. ô#í Áíôß÷ñéóôï], ït Äéèýñáìâïé ôï Äéïíýóïõ êáß, ãé? îåêïýñáóç, ô# Ëõêüöùò ôí åsäþëùí
ëá äñá ôïýôçò ô\ò ÷ñïíé@ò, êáq ìÜëéóôá ôï ôåëåõôáßïõ ôçò ôåôÜñôïõ! Ðò è? ìðïñïóá í? ìZ ÷ñùóô åãíùìïóýíç óôZ æùÞ ìïõ ëÜêåñç; [...] Ìüëéò ôåëåßùóá [ô# ëõêüöùò ôí åsäþëùí] êáq ÷ùñqò í? ÷Üóù ìé? ìÝñá, êáôáðéÜóôçêá ìS ô# ôåñÜóôéï Vñãï ô\ò Ìåôáîßùóçò [...] Ï ðñüëïãïò ãñÜöôçêå óôqò 3 Óåðôåìâñßïõ 1888:
ôáí ô# ðñùéí# Têåríï âã\êá Vîù óô#í Aíïé÷ô#í AÝñá, Aíôßêñõóá ôZí ñáéüôå-
$
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
ñç ìÝñá ðï ìï Tðåöýëáîå ðïôS _ ²Áíù Åãêáôíôßí äéÜöáíç, ìS
ëá ô? ÷ñþìáôá Aóôñáðïöüñá, êëåßíïíôáò ìÝóá ôçò
ëåò ôqò AíôéèÝóåéò,
ëá ô? TíäéÜìåóá íüôïõ êáq ðÜãïõ. Óôqò 20 Óåðôåìâñßïõ Vöõãá Að# ô# Óßëò-Ìáñßá [...] Ìåô? Að# Xíá ðåñéðåôåéäåò ôáîßäé, ðåñíþíôáò Að# ô# Êüìï âáèé? ìåóÜíõ÷ôá, êéíäõíåýïíôáò óïâáñ? Að# ôqò ðëçììýñåò, ô# ðñùq ô\ò 21çò Vöôáóá óô# Ôïñßíï, ô#í A ð ï ä å ä å é ã ì Ý í ï ôüðï ìïõ, êáq óô# Uî\ò ðé? ôZí Xäñá ìïõ. ÎáíÜðéáóá ô# uäéï óðßôé ðï êáôïéêïóá ôZí Cíïéîç, via Alberto 6, ôñßôïò ñïöïò, AðÝíáíôé Að# ô# Tðéâëçôéê# palazzo Carignano,
ðïõ ãåííÞèçêå Vittore Emanuele,1 ìS èÝá ôZí piazza Alberto êé Að# ðßóù ôçò ìáêñé? ôïò ëüöïõò. ×ùñqò äéóôáãì# êáq ÷ùñqò í? ÷Üóù ïôå óôéãìÞ, îáíÜñ÷éóá ôZ äïõëåéÜ: Vìåíå í? ôåëåéþóù ô# ôåëåõôárï ôÝôáñôï ôï Vñãïõ. Óôqò 30 Óåðôåìâñßïõ, ìåãÜëç íßêç^ AðïðåñÜôùóç ô\ò Ìåôáîßùóçò^ _ AíÜðáõóç Uí#ò èåï êáô? ì\êïò ôï ðïôáìï Ðü. ÔZí uäéá ìÝñá Vãñáøá êáq ô#í ðñüëïãï ãé? ô# Ëõêüöùò ôí åsäþëùí, ðï _ äéüñèùóç ôí ôõðïãñáöéêí äïêéìßùí ôïõò óôÜèçêå _ Aíáøõ÷Þ ìïõ Têåríïí ô#í ÓåðôÝìâñç. ÔÝôïéï öèéíüðùñï äSí ô# îáíÜæçóá êé ïôå ðßóôåõá ðò è? ìðïñïóå í? ðÜñîåé
ìïéü ôïõ óôZ ã\ Xíáò Tð Cðåéñïí Êëíô Ëùññáßí, _ êÜèå ìÝñá ìS ôZí uäéá Aðåñßãñáðôç ôåëåéüôçôá. »
II Ðïé# êåíôñéê# èÝìá ðüêåéôáé
ìùò ôï Áíôß÷ñéóôïõ, êáèò êáq
ëùí uóùò ôí ôåëåõôáßùí ôïõ ãñáðôí; Ït aðéïé ôüíïé ôï ðñþôïõ ìÝñïõò ôï Æáñáôïýóôñá äSí ðÜñ÷ïõí ðéÜ. Ô# 1883 Æáñáôïýóôñáò Aðïñår ðò åyíáé äõíáô#í Eãéïò Tñçìßôçò, ô#í ðïrïí óõíáíôÜåé óô# äÜóïò í? ìáæåýåé ÷üñôá, í? ìZí V÷åé ìÜèåé Aêüìá
ôé èå#ò ðÝèáíå. Ï Íßôóå ôï 1888 è? ðår Vîù Að# ô? äüíôéá:
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
%
«²Åñ÷ïíôáé ìÝñåò ðï ìS êáôáêëýæåé Xíá óõíáßóèçìá óêïôåéíüôåñï êé Að# ôZí ðé# óêïôåéíZ ìåëáã÷ïëßá _ ð å ñ é ö ñ ü í ç óç. Êáq ãé? í? ìZí AöÞóù ôZí ðáñáìéêñZ Aìöéâïëßá ó÷åôéê? ìS ô# ô ß êáq ð ï é ü í Aêñéâò Aðå÷èÜíïìáé: ô#í Cíèñùðï ôï óÞìåñá Tííï [...] Aóöõêôé Að# ôZí AêÜèáñôç ðíïÞ ôïõ... ÁðÝíáíôé óô# ðáñåëè#í ôçñ óôÜóç ìåãÜëçò Aíï÷\ò, äçëáäZ ìåãáë ü ø õ ÷ ç ò áôïêõñéáñ÷ßáò [...] Ì? ô# áuóèçìÜ ìïõ AëëÜæåé Tíôåëò, îåóð@ êõñéïëåêôéêÜ, ìüëéò öôÜíù óôZí ìïíôÝñíá Tðï÷Þ, ôZ äéêÞ ìáò Tðï÷Þ. Ç Tðï÷Þ ìáò åyíáé ãíùóôéêÞ... Ô# êÜðïôå Bðëò íïóçñü, óÞìåñá åyíáé ðé? AíÜñìïóôï [...] êé Tä îåêéí@ _ Açäßá ìïõ. ÊïéôÜæù ãýñù ìïõ^ ïôå ìé? ëÝîç äSí Aðüìåéíå Að# Têåríï ðï íïìáæüôáí êÜðïôå «AëÞèåéá», äSí Aíå÷üìáóôå êDí ôZ ëÝîç «AëÞèåéá» Að# ô# óôüìá Uí#ò tåñÝá. Áêüìá êáq ôqò ôáðåéíüôåñåò Vóôù AðáéôÞóåéò Tíôéìüôçôáò í? V÷åé êáíåßò, ð ñ Ý ð å é ô# äß÷ùò Cëëï í? ãíùñßæåé óÞìåñá
ôé Xíáò èåïëüãïò, Xíáò tåñÝáò, Xíáò ÐÜðáò, ìS êÜèå ëÝîç ðï ðñïöÝñåé, äSí ðëáí@ôáé ìïíá÷Ü, Aëë? øåýäåôáé [...] Êáq tåñÝáò ãíùñßæåé,
ðùò
ëïé,
ôé äSí ößóôáôáé ðé? êáíåßò «Èåüò», êáíåßò «Bìáñôùëüò», êáíåßò «ëõôñùôÞò» ãíùñßæåé
ôé _ «Tëåýèåñç âïýëçóç» êáq _ «^èéêZ ôÜîç ðñáãìÜôùí» åyíáé øÝìáôá: _ óïâáñüôçôá ê _ âáèé? áôïêõñéáñ÷ßá ôï ðíåýìáôïò äSí TðéôñÝðïõí ðé? óS êáíÝíáí í? ìZí ô? îÝñåé áôÜ... [...] Ð á ñ ? ô á ô á
ë á ì Ý í ï õ í A ð á ñ Ü ë ë á ê ô á».
Áô# ðï óõíôåëÝóôçêå ìÝóá ôïõ èÜíáôïò ôï Èåï, äçëáäZ ô\ò ^èéê\ò Uñìçíåßáò ôï êüóìïõ, áô# ðï ôüóï îåêÜèáñá Vâëåðå ãýñù ôïõ í? óõìâáßíåé, Vóôù êé Dí åy÷å Aðïôñáâç÷ôår óôqò ðáñõöSò ô\ò êïéíùíßáò, èåþñçóå
ôé
ëïé öåéëáí í? ô# äïí êáôÜìáôá. Ãé áô# êé ôüíïò ãßíåôáé îýôåñïò êáq ðé# âëÜóöçìïò
óï ðëçóéÜæïõìå óô# ôÝëïò áôï ôï ìéêñï äïêéìßïõ, ðï ó÷åäßáæå í? îáíáðñïóðáèÞóåé óS äÝêá ÷ñüíéá í? ô# ôåëåéïðïéÞóåé,
ðùò Vãñáøå uäéïò óô#í ößëï ôïõ Peter Gast.
&
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
Ãé Cëëç ìé? öïñÜ, ëïéðüí, Íßôóå, Tðéôßèåôáé êáô? ô\ò «óýã÷ñïíçò Tðï÷\ò». Êé Tí åyíáé ãåìÜôïò øõ÷éêZ åöïñßá ãé? ôqò ìïíáäéêSò TíïñÜóåéò ðï ôï Tðåöýëáîå Têåßíç _ ðåñßïäïò, _ ðïìïíÞ ôïõ V÷åé ðé? Tîáíôëçèår. ×áñáêôçñéóôéêÜ: óâÞíåé ôZí ðñþôç íïìáóßá ôï Áíôé÷ñßóôïõ Ìåôáîßùóç
ëùí ôí Aîéí: Âéâëßï ðñôï êáq ãñÜöåé: ÁíÜèåìá êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï. III Ùóôüóï, ðñùôáñ÷éê#ò óôü÷ïò ôï Íßôóå äSí åyíáé ïôå ×ñéóôéáíéóìüò,2 ïôå ït ðáð@äåò, ïôå Ðáëïò, ïôå ÷ñéóôéáíéê#ò Èåüò, ïôå âÝâáéá Éçóïò. ÄÝí åyíáé êDí _ ðáñáêìÞ. Åyíáé _ «ÇèéêÞ» êáq ït
ðïéïé Têðñüóùðïß ôçò. Ãé áô# êáq Tðéôßèåôáé êáô? ôï ÊÜíô, êáô? ôï Ðáóê?ë b ôï Óðéíüæá, ðñïóùðéêüôçôåò ðïý Tîáéñþíôáò ô#í ÊÜíô Têôéìïóå Íßôóå (÷é
ìùò Cêñéôá), êáq ôqò êáôÝôáóóå AíÜìåóá óôïò Têëåêôïýò ôïõ: «ÏôéäÞðïôå ð, äéáôõðþóù ãé? ô#í Uáõôü ìïõ êáq ãé? Cëëïõò óS áôïýò [...] óôõëþíù ô# âëÝììá êáq íéþèù ô# âëÝììá ôïõò óôõëùìÝíï ðÜíù ìïõ»3. Ìüíï óS Xíáí TêöñÜæåé Aíåðéöýëáêôá ôZí TêôßìçóÞ ôïõ ò øõ÷ïëüãï: óô#í ÍôïóôïãéÝöóêé. Êáô? ô#í Íßôóå, ìüíïí áô#ò ìðüñåóå í? ìáíôÝøåé ô#í Éçóï4. Áëë? ðïé#ò eôáí Éçóïò; Ï Íßôóå èåùñår
ôé ìðïñïìå í? ô#í äéáêñßíïõìå, ðáñáìåñßæïíôáò
ëá ô? Aëëüôñéá óôïé÷årá ìS ô? ðïrá ô#í öüñôùóáí. Êáq ðò è? îå÷ùñßóïõìå ô? ìSí Að# ô? äÝ; Îåêéíþíôáò Að# ô#í øõ÷ïëïãéê# ôýðï ôï Éçóï5. Åêåríïò ðï êçñýóóåé ôZí AãÜðç, ÷é
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
'
Bðëò ðñ#ò ô#í ðëçóßïí, Aëë? êáq ðñ#ò ô#í T÷èñü (óöñáãßæïíôÜò ôçí ìS ôZí uäéá ôïõ ôZí ðñÜîç)^ ðï äSí Aíáãíùñßæåé êáìé? Tîïõóßá ìðñ#ò óôZí TóùôåñéêÞ ôïõ ðñáãìáôéêüôçôá^ ðï äSí AíôéóôÝêåôáé óS
ðïéïí ôï êÜíåé êáêü^ ðï êçñýôôåé
ôé äSí ðñÝðåé í? ñãßæåôáé êáíåqò ìS êáíÝíáí êé ïôå í? êñáô@ êáêßá êñõöZ AðÝíáíôé óS ðïéïíäÞðïôå, äSí ìðïñår ïôå impérieux í? åyíáé (
ðùò ðïóôÞñéæå ÑåíÜí), ïôå ìíçóßêáêïò AðÝíáíôé óS
óïõò äSí ô#í AðïäÝ÷ïíôáé (
ðùò ëÝíå ô? ÅáããÝëéá), ïôå í? óôñÝöåôáé êáô? ÃñáììáôÝùí êáq Öáñéóáßùí^ äSí ìðïñår í? óôñáöår êáô? êáíåíüò. (Ìüíï uóùò êáô? ôï uäéïõ ôïõ ôï Uáõôï ôåëéêÜ, ðï äSí êÜíåé ôßðïôá ãé? í? AðïóïâÞóåé ô# ìïéñárï... Ó áôü,
ìïéïò ìS ô#í ÓùêñÜôç.) Áíôßèåôá, ït Að# ìíçóéêáêßá Aíôéäñáóôéêïß, áôïq ðï óõóôçìáôéê? Tíáíôéþíïíôáé óôïò UêÜóôïôå åãåíårò, óôïò ðñïíïìéïý÷ïõò êáq ôïò Aíþôåñïõò Tí ãÝíåé (Có÷åôï ðüóï îåðåóìÝíïé eôáí êé áôïß), Vâáëáí óô# óôüìá ôï ëõôñùôÞ ôïõò ôZ äéêÞ ôïõò ìíçóéêáêßá (ressentiment), ô# äüãìá ô\ò Ôåëåõôáßáò Êñßóçò, ô\ò ÄåõôÝñáò Ðáñïõóßáò êé
ëåò ôqò âáõêáëéóôéêSò ðïó÷Ýóåéò ô\ò ðñïóùðéê\ò Aèáíáóßáò êáq ô\ò Têäßêçóçò
ëùí ôí êáôáðéåóìÝíùí êáô? ôí êáôáðéåóôí ôïõò, èÝëïíôáò í? ðáñïõóéÜóïõí ô#í Éçóï ó?í AðïëïãçôZ ôí êáôùôÝñùí óõìðëåãìÜôùí ôïõò. IV ÕðÜñ÷åé Xíá ðåróìá óô#í Íßôóå, ðï V÷åé ôqò ñßæåò ôïõ óS Tðþäõíç ðñïóùðéêZ ðåßñá. ´Ïëç ôïõ _ æùZ eôáí ìé? óõíå÷Zò ðñïóðÜèåéá ðñáãìÜôùóçò ôï
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
Uáõôï ôïõ, Aíáäõüìåíïõ óS
ëç ôZí ôñïìåñÞ ôïõ Tëåõèåñßá, ìS Cêñá êáôÜöáóç óôZ æùZ
ðïéá åyíáé. ´Ïëá ô? óôÜäéá óô? ðïrá Aí\ëèå áôZ _ ásíéãìáôéêZ ìïñöZ âñßóêïíôáé Vêôõðá óô? Vñãá ôïõ ït ðåñßöçìåò «ìÜóêåò» ôïõ, ðï Tðéêáëïíôáé ðïëëïq ò Tìðüäéá, äßíïõí ãé Cëëç ìé? öïñ? ô#í Cíèñùðï. Ï uäéïò Vëåãå
ôé ãñÜöåé ìS ázìá êé ÷é ìS ìåëÜíé. ÂÜóåé áô\ò ô\ò ðáñáìÝôñïõ êáq ìüíï ìðïñår í? êáôáíïçèår _ ôüóï ðáñåîçãçìÝíç ñïëïãßá êáq ðñïâëçìáôéêÞ ôïõ: _ âïýëçóç ãé? äýíáìç, Õ ð Ý ñ Cíèñùðïò, ô# AíåëÝçôï ÷ôýðçìá êÜèå Aäõíáìßáò ãé? ôZí Têêüëáøç ô\ò Cíù äï ô\ò æù\ò, Aíôéðñïóùðåýïõí Aêñéâò ôZí Víôáóç ô\ò äéê\ò ôïõ ðñïóðÜèåéáò í? ðåñíéêÞóåé
,ôé ô#í Vóðñù÷íå ðñ#ò ô? êÜôù: ôÞí «AêÜèáñôç ðíïZ ôí óõã÷ñüíùí ôïõ», ôZí Aäéáöïñßá ôïõò AðÝíáíôß ôïõ, ô? ååñÝèéóôá íåñá ôïõ, ôïò ðïíïêåöÜëïõò ðï ô#í óöõñïêïðïóáí ìÝ÷ñé ðáñáëëçñÞìáôïò, ôïò óôïìá÷éêïò óðáóìïýò ôïõ, êáq ðÜíù Að#
ëá ôZ ìïíáîéÜ ôZ ìïíáîé? ðï äSí êáôáðïëåìårôáé ìS êáìé? Aðïäï÷Z ôï ìåãÜëïõ êïéíï, ìS êáìé? óõíáíáóôñïöZ êáq ìS êáìé? âåâáéüôçôá ãé?
ðïéá ìåô? èÜíáôïí äüîá. Ç ðåñäýíáìç âïýëçóÞ ôïõ ô#í âïçèïóå í Aðåëåõèåñþíåé ôZ äçìéïõñãéêZ Cøç ôïõ ãé? í? ãéáôñåõôår, «í? ðëÜóåé Xíáí cëéï ãé? ô#í Uáõôü ôïõ»,
ðùò Vãñáöå, í? Têðëçñþóåé ôZ ìïßñá ôïõ (amor fati) êáq í? ãßíåé áô#ò ðï åyíáé.6 Ô# ðíåìá ô\ò âáñýôçôáò êáôáðïëåì@ôáé ìS ãÝëéï, äéáêçñýôôåé äé? óôüìáôïò Æáñáôïýóôñá. «Êé Tóårò ït Aíþôåñïé Cíèñùðïé! ÌÜèåôå í? ãåë@ôå!». Ãé áô# êáq óôñÝöåôáé êáôåîï÷Zí êáô? ô\ò Aäõíáìßáò, ìS
ðïéá ìïñöZ êé Dí Tìöáíßæåôáé áôÞ ðáñáðåßèïíôáò ðò Aðïôåëår, óô? óïâáñÜ, ôZí ðñùôáñ÷éêZ ô\ò æù\ò óõíèÞêç. Ô# ïóéäåò åyíáé _ uäéá
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
_ ðñáãìáôéêüôçôá _ óêëçñüôçôá ôí ðñáãìÜôùí, ÷é _ öéëïóïößá ô\ò óôñïõèïêáìÞëïõ,
ðùò ãñÜöåé ÷áñáêôçñéóôéê? êé ÓðÝíãêëåñ. Êé
ôáí _ ðñáãìáôéêüôçôá äSí Aíôéêñßæåôáé ìS ãåííárï âëÝììá Aëë? ìS âáèé? äõóáñÝóêåéá, ìS äéÜèåóç äéáöõã\ò Að# áôZí êáq óõêïöÜíôçóÞò ôçò, ôüôå åsó÷ùñïìå óôZ óöáßñá ô\ò ðáñáêì\ò. ÌS ãÝëéï, ëïéðüí, óöõñïêïðår óô# äåýôåñï êåöÜëáéï ôï Áíôß÷ñéóôïõ ôZ âáóéêÞ ôïõ èÝóç: «Ôß åyíáé êáëü; ´Ï,ôé êïñõöþíåé ô# áuóèçìá ô\ò äýíáìçò, ôZ âïýëçóç ãé? äýíáìç, áôZí ôïýôçí ôZ äýíáìç óô#í Cíèñùðï. »Ôß åyíáé êáêü; ´Ï,ôé ðñïÝñ÷åôáé Að# ôZí Aäõíáìßá. [...] »Í Aöáíéóôïí ït Aäýíáìïé êáq ït ëåéøïß: ðñþôç Añ÷Z ô\ò ä é ê \ ò ì á ò öéëáíèñùðßáò^ êáq í? ôïò ðáñáó÷åèår ò ðñ#ò áô# êÜèå âïÞèåéá. »Ôß åyíáé âëáâåñüôåñï Að# ïtáäÞðïôå äéáóôñïöÞ; Ç Tíåñã#ò óõìðüíéá ðñ#ò
ëïõò ôïò TêöõëéóìÝíïõò êáq ôïò Aäýíáìïõò ×ñéóôéáíéóìüò...».
Ðïé? åyíáé
ìùò _ ãåíåáëïãßá ô\ò Aäõíáìßáò ðï êáôáããÝëëåé Íßôóå; V ´Ïôáí ô# óöñßãïò ô\ò êëáóóéê\ò Añ÷áéüôçôáò Vðåóå, ðáñÞ÷èç óêåðôéêéóì#ò êáq _ AíÜãêç ãé? æåóôáóéÜ. Áíôq ô\ò ðåñßóóåéáò, _ óêëÞñõíóç ôí ásóèÞóåùí (Óôùéêïß), Aíôq ô\ò Cêñáò áôïêáôÜöáóçò, _ äõóðéóôßá ðñ#ò ô? ðÜèç (aäç Að# ô#í ÐëÜôùíá) êáq _ AãÜðç ðñ#ò ô? ôáðåéí? ðñÜãìáôá ô\ò æù\ò (Ðýññùí, Åðßêïõñïò). Ðåñí@ìå óS ìé? Tðï÷Z êáôÜðôùóçò, Að# ôZí Cíù óôZí êÜôù ä# ô\ò æù\ò,
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
Að# ô# óöñßãïò óôZí ðáñáêìÞ. ÅíÜíôéá óS áôZí ôZí ðáñáêìZ óôñÝöåôáé Íßôóå. ÄSí TîåôÜæåé ôü «Uíùôéêü» ðï AðïôÝëåóå ôZí Tðï÷Z Têåßíç ×ñéóôéáíéóìüò, Bðëò âëÝðåé
ôé Tí Áñ÷árïò êüóìïò åyíáé _ êïéôßäá ô\ò ðíåõìáôéê\ò êáëëéÝñãåéáò êáq ôï öùôüò, ×ñéóôéáíéóìüò åyíáé _ êïéôßäá ô\ò ^èéê\ò, ðï T÷èñåýôçêå ô? ãé\ Víóôéêôá ô\ò æù\ò, ðï êÞñõîå ôZí íôñïðZ ãé?
,ôé ô# öõóéê# êáq åsóÞãáãå ô# ressentiment (Aíôq ôï èïõêõäßäåéïõ «TëåõèÝñùò ðñ#ò ô# êïéí#í ðïëéôåýïìåí êáq Tò ôZí ðñ#ò AëëÞëïõò ôí êáè _ìÝñáí TðéôçäåõìÜôùí ðïøßáí») óôZí êáèçìåñéíZ ðñáêôéêÞ^7 ðï Vèñåøå ô? Víóôéêôá ô\ò êüðùóçò êáq ô\ò ðáñáêì\ò, ô? öïýíôùóå, êáq ìÝó¤ áôí AíÝôñåøå ôqò sóïññïðßåò ô\ò åãåíïò Aíèñùðüôçôáò, Aíáðïäïãýñéóå êõñéïëåêôéê? ôqò Aîßåò ôçò, êáq ôåëéê? êáôÜíôçóå êáq _ uäéá ×ñéóôéáíéóìüò «ôüóï íïóçñÞ, ôüóï ÷èáìáëZ êáq ÷õäáßá,
óï íïóçñÝò, ÷èáìáëSò êáq ÷õäáråò eôáí ït AíÜãêåò ðï åy÷å í? êáëýøåé» (êåö. 37). Ç ìÜ÷ç ðï äßíåé Íßôóå óõíßóôáôáé óS áô# ôü «Aíáðïäïãýñéóìá» ôí Aîéí: ðáëåýåé í? êáôáññßøåé ôZ èñçóêåõôéêZ Uñìçíåßá ôï êüóìïõ, ãé? í? êáôáññéöèår, ò Tê ôïýôïõ, êáq _ ^èéêZ Uñìçíåßá ôï êüóìïõ. ÍÜ ôß äSí êáôÜëáâáí Cëëïé öéëüóïöïé,
ðùò ÓïðåíÜïõåñ, ëüãïõ ÷Üñç, ðï Dí êáq Cèåïé êé Aíåõëáâårò êáô? ô? Cëëá, ãñáðþèçêáí Að# ôZí ^èéêZ Aîéïëüãçóç êé UñìÞíåõóáí ô#í êüóìï âÜóåé ô\ò ^èéê\ò^ Aãùíßæïíôáí í? äþóïõí óôZí ðáñîç Xíá «íüçìá» ðï äSí âñéóêüôáí ìÝóá ôçò Aëë? Vîù Að# áôÞí. Åíôïýôïéò êßíäõíïò ðï êáñáäïêår äSí åyíáé _ Aíçèéêüôçôá ô\ò ðáñîçò, Aëë? _ Vëëåéøç íïÞìáôïò óôZ æùÞ: êáq _ ^èéêÞ, Aðïóôåéñþíïíôáò ôZí ðáñîç Að# ôqò èåìåëéþäåéò êáq ðñïûðïèåôéêSò ñìSò ôçò, êáèéóô@ ôZ æùZ Aíõðüöïñç, AðïêñïõóôéêZ êáq
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
!
AíÜîéá ô\ò
ðïéáò ðñïóï÷\ò. ³Áí äSí ìåôáîéùèïí
ëåò ït Aîßåò, Dí äSí Aðïêáôáóôáèïí
ëá ô? óõêïöáíôçìÝíá Að# ôZ ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ Víóôéêôá, Dí äSí Aíáäåé÷èår Xíáò Aíþôåñïò ôýðïò Aíèñþðïõ, ôüôå êáñáäïêår êßíäõíïò ôí êéíäýíùí: ìçäåíéóìüò, _ Aðþëåéá êÜèå íïÞìáôïò êáq èåìåëéáêï êéíÞôñïõ ãé? æùÞ. VI Ï ôßôëïò ôï âéâëßïõ áôï åyíáé Ï Áíôß÷ñéóôïò (Der Antichrist). Åêô#ò Að# Áíôß÷ñéóôïò è? ìðïñïóå í? ìåôáöñáóôår êáq Áíôé÷ñéóôéáíüò. Ï Walter Kaufmann Tðéóçìáßíåé
ôé ô# Áíôß÷ñéóôïò/Áíôé÷ñéóôéáíüò è? ìðïñïóå êÜëëéóôá í? åyíáé Xíáò ðáñáëëçëéóì#ò ôï Áíôéóçìßôçò, ìé? êáq Xíáò Að# ôïò âáóéêïò Cîïíåò ôï âéâëßïõ åyíáé _ ó÷Ýóç Éïõäáúóìï-×ñéóôéáíéóìï, æÞôçìá ðï Têåßíç ôZí Tðï÷Þ, ëü㤠Aíôéóçìéôéóìï, eôáí Tðßêáéñï. Ï Aíáãíþóôçò è? âñår
ôé Íßôóå èÝëåé í? åyíáé
óï ãßíåôáé ðé# âñéóôéêüò. Ðáñ? ôáôá, äSí ðñÝðåé í? ðáñáãíùñéóôår êÜôé ðïë ëåðôüôåñï êáq êáèïñéóôéêü: _ ðíåõìáôéêÞ ôïõ Tíôéìüôçôá. Ãêñåìßæåé ôqò Aðáîßåò, óöõñïêïðÜåé íÝåò Aîßåò, Cëëïôå ãåëþíôáò, Cëëïôå ìS ñãÞ:
ìùò AðÝíáíôé óS êÜèå ôïõ Aíôßðáëï åuôå åyíáé ÓùêñÜôçò, ÐëÜôùíáò, åuôå Éçóïò ðÜíôá è? åyíáé äßêáéïò,8 êáq è? ðår ëÜêåñï ô# ëüãï, êáq ô# íáq êáq ô# ÷é ôïõ. Ìðïñår ìS Aêñárï êáq âñéóôéê# Tíßïôå ôñüðï, Aëë? ðÜíôïôå ìéëþíôáò Að# ô# äéêü ôïõ ðñÜãìáôé ðíåõìáôéê# øïò. Ôï êáôáëïãßæïõí Aìöéèõìßá, Aíôéöáôéêüôçôá êé Aíáêïëïõèßá ó÷åôéê? ìS ôZ óôÜóç ôïõ ðñ#ò ñéóìÝíá æçôÞìáôá b ðñüóùðá: Aëë? Íßôóå åyíáé êñéôéê#ò êáq ðñ#ò
"
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
ôqò äéêÝò ôïõ Aêüìç ôqò Aðüøåéò. ÄSí ô#í äåóìåýïõí ïôå áôÝò. Åyíáé Xôïéìïò í AëëÜîåé ðñßóìá èåþñçóçò AíÜëïãá ìS ô# ôß êõíçãÜåé ôZ äåäïìÝíç óôéãìÞ. Êé
óï ãé? ôZí Aíôéöáôéêüôçôá b ôZí Aíáêïëïõèßá, åyíáé äéüôé _ èåþñçóÞ ôïõ äSí åyíáé ñèïëïãéêZ ðáñ? ôñáãéêÞ.
Ìé? ðáñáôÞñçóç ãé? ô# öïò ôï Íßôóå Ô? ãåñìáíéê? ôï Íßôóå åyíáé óõíáñðáóôéêÜ: ëïãïðáßãíéá, ðáñç÷Þóåéò, ñìçôéêïq ñõèìïß, óôáêÜôï öïò. ³Áí äSí ãßíïõí áô? AíôéëçðôÜ, _ ìåôáöñáóôéêZ Aðüðåéñá AðÝôõ÷å. Ô# öïò ôï Áíôß÷ñéóôïõ äSí V÷åé êáìßá ó÷Ýóç ìS ô? íçöÜëéá êáq ãñáììÝíá êáô? ô# óôë ôí ÃÜëëùí b Ãåñìáíí Aöïñéóôí Áíèñþðéíá, ðïë Aíèñþðéíá, ôZí ÁãZ b ôZí Gaya Scienza. Ï øõ÷éê#ò âñáóìüò, èáññårò, ðåñâáßíåé ôqò äõíáôüôçôåò ô\ò ãëùóóéê\ò Vêöñáóçò. Åä ôáõôßæåôáé Aðüëõôá ðé? Cíèñùðïò ìS ô# êåßìåíï: ït TóùôåñéêSò äïíÞóåéò öáßíïíôáé Vêôõðåò ðÜíù óô# ÷áñôß. Ï Íßôóå èåùñïóå ô#í Uáõôü ôïõ «êáë# Åñùðárï». Óô? êåßìåíÜ ôïõ ðÜñ÷ïõí ðéíåëéSò ãáëëéêï esprit, ñéðßóìáôá ôï îçñï AÝñá ô\ò Öëùñåíôßáò, ô\ò Aíáæùïãïíçôéê\ò øý÷ñáò ôí øçëí âïõíí äSí ðÜñ÷åé _ A÷ëò ô\ò ãåñìáíéê\ò ðáßèñïõ, ðï êáôáããÝëëåé Ðåñéêë\ò Ãéáííüðïõëïò b ôí ëáúêí óõíÜîåùí óS ôáâÝñíåò ìS ìðýñåò êáq Bratwurst. Áð# ôqò óåëßäåò ôïõ ðáñåëáýíïõí ãáëëéêÝò, sôáëéêÝò, ëáôéíéêSò êáq Añ÷áéïåëëçíéêÝò (ìÝ÷ñé êáq óáíóêñéôéêÝò) öñÜóåéò b ëÝîåéò ðï Têô#ò Að# ôZí ðïéêéëï÷ñùìßá ðï ðñïóäßäïõí, äßíïõí ôZí
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
#
áuóèçóç «Aíïé÷ô\ò êïéíùíßáò» óôZ óêÝøç, ìé? áuóèçóç óõíáëëáã\ò ìS êÜèå Tðï÷Þ, ìS êÜèå ðïëéôéóìü. ÌS ô# ñõèì# ôï ëüãïõ ôïõ, ìS ôqò Añáéþóåéò ôïõ, ðï êÜðïéåò öïñSò ðÝöôïõí Aêñéâò óô# ôÝëïò ìé@ò ìáêñ@ò ðåñéüäïõ, åyíáé ó? í? êüâåé ìS Xíá îßöïò ô#í ãüñäéï äåóì# ô\ò óõìâáôéêüôçôáò ôí óõãêáéñéíí ôïõ, V÷ïíôáò ìáæÝøåé
ëç ôZí ñìZ ôï èõìï ôïõ, ô\ò ìïíáîé@ò ôïõ êáq ôï ãáëëéêï esprit (ìS âïëôáéñéêZ åsñùíåßá) ðï ô#í ÷áñáêôÞñéæå.9 ÐáñáèÝôù äõ# ÷áñáêôçñéóôéêSò ðåñéðôþóåéò^ ãñÜöåé óô# êåöÜëáéï 43: Und doch verdankt das Christenthum dieser erbarmungswürdigen Schmeichelei von der Personal-Eitelkeit seinen S i e g
Êé óôüóï óS áôZí ôZí Aîéïëýðçôç êïëáêåßá ô\ò ðñïóùðéê\ò ìáôáéïäïîßáò [äçë. ôZí Aèáíáóßá] ÷ñùóô@ uóá-uóá ×ñéóôéáíéóì#ò ôZ íßêç ôïõ
(÷áñÜæåé ìé? ðáýëá, êáq óõíå÷ßæåé ðáñáðÝñá, ÷ùñqò ôåëåßá, óÜìðùò í? ð\ñå ìé?í AíÜóá Têår, óS áô# ô# ìïíïóýëëáâï Sieg, ðï óçêþíåé sóïññïðþíôáò óôZí Cêñç ô\ò ðñüôáóçò-ãêñåìï
ëï ô# âÜñïò ôí ðïëõóýëëáâùí ëÝîåùí-óéäçñïäñüìùí: erbarmungswürdigen Schmeichelei êáq Personal-Eitelkeit, óõíå÷ßæïíôáò ìS ñõèì# ðïëõâüëïõ:) alles Mißrathene, Aufständisch-Gesinnte, Schlechtweggekommene, den ganzen Auswurf und Abhub der Menschheit hat es damit zu sich überredet.
êáèåôq Aðïôõ÷çìÝíï, TîåãåñìÝíï êáq ðáñáéôçìÝíï,
ëá ô? AðïâñÜóìáôá êáq ô? êáôáêÜèéá ô\ò Aíèñùðüôçôáò ðáñáóýñèçêáí Að# áôZ ôZí ìáôáéïäïîßá.
ÐáñáêÜôù óô# êåöÜëáéï 61:
$
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
Versteht man endlich, w i l l man verstehn, was die Renaissance war? D i e Umwert h u n g d e r c h r i s t l i c h e n W e r t h e , der Versuch, mit allen Mitteln, mit allen Instinkten, mit allem Genie unternommen, die Gegen-Werthe, die vornehmen Werthe zum Sieg zu bringen... Es gab bisher nur d i e s e n großen Krieg, es gab bisher keine entscheidendere Fragestellung als die der Renaissance, meine Frage ist ihre Frage : es gab auch nie eine grundsätzlichere, eine geradere, eine strenger in ganzer Front und auf das Centrum los geführte Form des Angriffs!
²Áñáãå êáôáëáâáßíïõìå, è Ý ëïõìå í? êáôáëÜâïõìå TðéôÝëïõò, ôß eôáí _ ÁíáãÝííçóç; Ç ìåôáîßùóç ôí ÷ñéóôéáíéêí Aîéí, _ ðñïóðÜèåéá, AíåéëçììÝíç ìS êÜèå ìÝóï, ìS êÜèå Víóôéêôï, ìS êÜèå åöõÀá, óôå í? èñéáìâåýóïõí ït Aíôé-Aîßåò, ït åãåíårò Aîßåò... ÌÝ÷ñé óÞìåñá ìüíïí á ô # ò ìåãÜëïò ðüëåìïò V÷åé äïèår, ìÝ÷ñé óÞìåñá êáíÝíá ðé# êáßñéï Tñþôçìá äSí V÷åé ôåèår Að# Têåríï ô\ò ÁíáãÝííçóçò ô# äéêü ìïõ Tñþôçìá äSí åyíáé ðáñ? Têåríï ô# Tñþôçìá, ïôå ð\ñîå ðïôS ðé# ñéæéêÞ, ðé# uóéá, ðé# AêñéâZò êáq êáëýôåñá TêôåëåóìÝíç êáôåõèåráí óôZí êáñäé? êáq óS
ëï ô# ìÝôùðï ôï T÷èñï Tðßèåóç!
³Áí Bðëïðïéçèår ëüãïò Cí, äçëáäZ _ «T ð ß è å ó ç» ôïðïèåôçèår óS êÜðïéá Cëëç èÝóç ðëZí ôï ôÝëïõò ô\ò ñìçôéê\ò Têåßíçò öñÜóçò êáôáóôñÝöïíôáé
ëá, êé ïôå _ Añáßùóç V÷åé êÜðïéï íüçìá ðéÜ. Áô# eôáí ô# ÷áñáêôçñéóôéê# ôï íéôóåúêï ëüãïõ, ìåôáî Cëëùí. Ô# Tðéóçìáßíåé êé uäéïò óô# ÐÝñáí ôï êáëï êáq ôï êáêï (246): «Ðüóïé [...] Cñáãå ãíùñßæïõí, êáq èåùñïí êáè\êïí ôïõò í? ãíùñßæïõí,
ôé ðÜñ÷åé ôÝ÷íç óS êÜèå êáëZ öñÜóç ôÝ÷íç ðï ðñÝðåé í? ìáíôåõôår ðñïêåéìÝíïõ í? Tííïçèår _ öñÜóç! Ìé? ðáñáíüçóç óô# tempo ôçò ë.÷. êáq ðáñáíïÞèçêå
ëç _ öñÜóç! Ô#
ôé ðñÝðåé í? ðÜñ÷åé áôüìáôç âåâáéüôçôá ó÷åôéê? ìS ô# ðïéSò åyíáé ït êñßóéìåò ãé? ô# ñõèì# óõëëáâÝò^ ô# í? íéþèåé êáíåqò ôZí ðáýóç ô\ò ðé# áóôç-
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
%
ñ\ò óõììåôñßáò ó?í êÜôé Tèåëïýóéï êáq ãïçôåõôéêü^ ô# í AöïõãêñÜæåôáé Vìðåéñá êé ðïìïíåôéê? êÜèå staccato êáq êÜèå rubato^ ô# í? ìáíôåýåé ô# íüçìá óôZ äéáäï÷Z ôí öùíçÝíôùí êáq ôí äéöèüããùí, êáq ðüóï äéáêñéôéê? êáq ðëïýóéá äßíïõí ô#í ôüíï ôïõò êé AëëÜæïõí ÷ñþìáôá, êáèò TíáëëÜóóïíôáé ðïéüò [...] åyíáé ôÜ÷á ôüóï ðñüèõìïò í Aíáãíùñßóåé ôÝôïéáò TìâÝëåéáò êáèÞêïíôá êé AðáéôÞóåéò, êáq í Aöïõãêñáóôår ôüóç ôÝ÷íç êáq ôÝôïéïõò óêïðïò óôZ ãëþóóá; Ëåßðåé ôåëéêÜ «ô# êáôÜëëçëï áôß», Bðëò: êé Vôóé ðåñíïí AðáñáôÞñçôåò, Aðïóéùðþìåíåò, ït ìÝãéóôåò AíôéèÝóåéò öïõò, êáq _ êïìøüôåñç êáëëéôå÷íßá Aíáëþíåôáé óåq Tíþðéïí êùöí!».
Êáq ðáñáêÜôù, êëåßíïíôáò, ëÝåé
ôé uäéïò «÷åéñßæåôáé ôZ ãëþóóá ó?í Xíá åëýãéóôï îßöïò, êáq ô#í äéáðåñíÜåé Að# ô# ÷Ýñé ò ô? íý÷éá _ Tðéêßíäõíç ÷áñ? ô\ò ëåðô\ò êïöôåñ\ò ëÜìáò, ðï èÝëåé í? êåíôñßóåé, í? óöõñßîåé, í? ê ü ø åé!». Áô# åyíáé säéïóõãêñáóéáêü, äSí åyíáé Bðëò «êåßìåíï». Åyíáé ôü «Tî\ëèá Að# ôZí ïsêßá ôí óïöí, êáq ðñïóÝññéøá ôZí èýñá ðéóèÝí ìïõ», ðï åy÷å ãñÜøåé ãé? ô# ðáíåðéóôçìéáê# êáôåóôçìÝíï. Áêïìå ðñÜãìáôé ôü «ìðÜì» ô\ò èýñáò (êé Dò V÷åé Aðïäïèår óôZí êáèáñåýïõóá)!10 Áôü, Dí äSí îÝñïõìå ô#í Cíèñùðï ðßóù Að# ô# êåßìåíï, ÷Üíåôáé.11 ËÝìå
ôé Xíá èåáôñéê# êåßìåíï äßíåé ðåñéóóüôåñç «Tëåõèåñßá» AíÜðëáóçò óô#í ìåôáöñáóôÞ. Ôß ãßíåôáé
ìùò ìS Xíá êåßìåíï ó?í êé áôü,
ðïõ íéþèïõìå âëÝðïõìå ó÷åäüí ôZ ÷åéñïíïìßá, ôZí
ëç «äñáìáôéêZ êßíçóç» ôï óõããñáöÝá ðßóù Að# ôqò ëÝîåéò:12 Äårôå ô# Uî\ò ÷ùñßï (êåö. 43): «´Ïôáí êáíåqò ìåôáôïðßæåé ô# êÝíôñï âÜñïõò ô\ò æù\ò ÷ é óôZí uäéá ôZ æùÞ, Aëë? óôü TðÝêåéíá ó ô # Ô ß -
&
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
ðïôá, AöÞíåé ôZ æùZ ôåëåßùò îåêñÝìáóôç. Ô# ìÝãá øÝìá ô\ò ðñïóùðéê\ò Aèáíáóßáò êáôáóôñÝöåé êÜèå ëïãéêÞ, êÜèå öõóéêüôçôá óô? Víóôéêôá
,ôé ååñãåôéê# êáq ô\ò æù\ò ðñïùèçôéê# óS áôÜ, ðïéïäÞðïôå T÷Ýããõï ôï ìÝëëïíôüò ôïõò êéíår óô# Uî\ò ôZ äõóðéóôßá. Í? æår êáíåqò ïôùò óôå í? ìZí ðÜñ÷åé êáíÝíá íüçìá ðé? óôZ æùÞ: á ô # ãßíåôáé ðé? ôü íüçìá ô\ò æù\ò... Êé UðïìÝíùò ðñ#ò ôß _ ìüíïéá, ðñ#ò ôß _ åãíùìïóýíç ãé? ôZí êáôáãùãZ êáq ôïò ðñïãüíïõò, ðñ#ò ôß _ óõíåñãáóßá, _ Tìðéóôïóýíç, _
ðïéá ðñïóðÜèåéá b TíèÜññõíóç ãé? ô# ãåíéê# êáëü; ôß íüçìá V÷ïõí
ëá áôÜ;... Ôüóïé ït ðåéñáóìïß ôüóá ô? îåóôñáôßóìáôá Að# ôüí äñüìï ôüí óùóôü U íüò Tóôé ÷ñåßá...»
Ôü «ôß íüçìá V÷ïõí
ëá áô?» äSí ðÜñ÷åé óô# ðñùôüôõðï. Ðáñüë áôÜ, ô# ðáéíßóóåôáé êáèáñüôáôá: V÷åé aäç èßîåé ô# ðñüâëçìá ôï íïÞìáôïò, ôï «íÝïõ» ìÞíïÞìáôïò ðï êáôáêëýæåé ô? ðÜíôá êáq ðï ðñïáíáããÝëåé, ïóéáóôéêÜ, ô#í åñùðáúê# ìçäåíéóìü, ôï ðïßïõ ô# êéíçôÞñéï ñåöñSí åyíáé Aêñéâò áôü: «ðïé# åyíáé ô# íüçìá óS
ëá ðéÜ; Ðñ#ò ôß;». ÌåñéêSò öïñSò åyíáé ëåéôïõñãéê# í? ôïíßæïíôáé êáq ït Aäéüñáôåò äéáäñïìSò ðï äéáãñÜöåé íïò ôï óõããñáöÝá (ô#í ðïrï Aêïëïõèår ìåôáöñáóôZò ó?í ðáíôåðüðôçò), ðï äSí TããñÜöïíôáé Bðë? êáq ìüíï óS ìïéüôçôá b TðáíÜëçøç ëÝîåùí. ÌÞðùò ðñÝðåé ìåôáöñáóôZò í? öáíôÜæåôáé
ôé Têô#ò Að# Aíáãíþóôçò, åyíáé êáq èåáôÞò, êáèéóìÝíïò óS êÜðïéï äéÜæùìá Añ÷áßïõ èåÜôñïõ «èåþìåíïò» ô? Tðq óêçí\ò äñþìåíá; ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò
'
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ 1. Vittore Emanuele (17591824): âáóéëé?ò ô\ò Óáñäçíßáò êáq ðñôïò âáóéëé?ò ô\ò Éôáëßáò. 2. Ðïëëïq ðñïóðÜèçóáí í? ðáñïõóéÜóïõí ô#í Aíôé÷ñéóôéáíéóì# ôï Íßôóå ò Aíôéóçìéôéóìü. Áëë? Íßôóå äSí ìáßíåôáé Bðëò êáô? ôí Åâñáßùí, ðáñ? ãåíéêåýåé ôZí TðßèåóÞ ôïõ óôZí ^èéêï-ðïëéôéêZ êáôÜóôáóç ô\ò Tðï÷\ò êáèõâñßæïíôáò ôïò Ãåñìáíïò ìáæq ìS
ëá ôïõò ô? Tëáôôþìáôá, êáq ô# ÑÜé÷ êáq ôïò Áíôéóçìßôåò êáq ôïò ÓïóéáëéóôSò óõëëÞâäçí! 3. Áíèñþðéíá, ðïë Aíèñþðéíá ÉÉ, 408. Óô# êåßìåíï áô# Têô#ò Að# ô#í Ðáóê?ë êáq ô#í Óðéíüæá, AíáöÝñåé ô#í Åðßêïõñï, ô#í Ìïíôáßí, ô#í Ãêárôå, ô#í ÐëÜôùíá, ô#í Ñïõóó êáq ô#í ÓïðåíÜïõåñ. 4. Ï ÍôïóôïãéÝöóêé Cóêçóå ìé? ôåñÜóôéá Tðßäñáóç óô#í Íßôóå. Ç ëÝîç ðï÷èüíéïò ìS
ëá ô? ðáñÜãùãÜ ôçò, êáèò êáq _ ëÝîç ^ëßèéïò, Tìöáíßæïíôáé óô? ãñáðôÜ ôïõ ïê ëßãåò öïñÝò. ÌÜëéóôá, âÜóåé ôï íôïóôïãéåöóêéêï cñùá Uñìçíåýåé ô#í uäéï ô#í Éçóï. ×áñáêôçñéóôéê# åyíáé
ôé óôZí ðñþôç Vêäïóç ôí ÁðÜíôùí ôïõ, _ AäåëöÞ ôïõ åy÷å äéáãñÜøåé ôZ ëÝîç ^ëßèéïò ôï êåöáëáßïõ 29, íïìßæïíôáò
ôé Bðë? êáq ìüíïí Aäåëöüò ôçò... äSí åy÷å óþáò ô?ò öñÝíáò
ôáí ôZí Vãñáöå, Tí óôZí ðñáãìáôéêüôçôá åy÷å êáô? íï ô# ìþíõìï ìõèéóôüñçìá ôï ÍôïóôïãéÝöóêé. 5. Øõ÷ïëïãéê? ðïñôñárôá åyíáé Cëëùóôå _ ìïíïãñáößá ôï Ðáýëïõ êáq ôï ÓùêñÜôç. Âë. Ecce homo: «ÌÝóá Að# ô? ãñáðôÜ ìïõ ìéëÜåé Xíáò øõ÷ïëüãïò». 6. Âë. ðüôéôëï ôï Ecce Homo: «Ðò êáíåqò ãßíåôáé Têåríï ðï åyíáé». 7. ÄSí åyíáé ôõ÷árï
ôé _ ëÝîç Rechtschaffenheit, ìS
ëá ô? ðáñÜãùãÜ ôçò, åyíáé Að# ôqò ðé# óõ÷í? Tðáíáëáìâáíüìåíåò óS
ëç ôZí Vêôáóç ôï êåéìÝíïõ. 8. Ï Áíôß÷ñéóôïò Tî Cëëïõ äSí åyíáé ðáñ? ðåñÜóðéóç ôï Éçóï Tíþðéïí ôï «Aíáßó÷õíôïõ ÷ëïõ» ðï êáêïðïßçóå ôZ äéäáóêáëßá ôïõ. 9. Âë. Tíäåéêôéê? ô# êåöÜëáéï 48. 10. ÌåôÜöñáóç ôï Í. Ëïýâáñé Að# ô# Cñèñï «Íßôóå» ô\ò ÌåãÜëçò Åëëçíéê\ò Åãêõêëïðáéäåßáò. 11. Åä âñßóêåôáé êáq _ ìïíáäéêZ ðáñçãïñé? Uí#ò ìåôáöñáóô\ ðï Vñ÷åôáé AíôéìÝôùðïò ìS ô# AíÝöéêôï ô\ò ôáýôéóçò ðñùôïôýðïõ-ìåôÜöñáóçò: Dí _ Aðüëõôç ôáýôéóç ìS ô# ðñùôüôõðï êåßìåíï
!
Ðñïëåãüìåíá ôï ìåôáöñáóô\
åyíáé AíÝöéêôç, uóùò _ ôáýôéóç ìS ôü «ðñùôüôõðï öïò ôï óõããñáöÝá» (÷é ìüíïí ò êåéìÝíïõ AðïêïììÝíïõ Að# ôZí ðñþôç ðçãÞ ôïõ, Aëë? ò ðñïóùðéêüôçôáò æùíôáí\ò ðßóù Að# êÜèå íüçìá êáq ëÝîç) åyíáé TöéêôZ êáq AðïôåëåóìáôéêÞ. 12. Åsäéêüôåñá, ït ðáëåò ôïõ ëåéôïõñãïí Tî ëïêëÞñïõ ÷ïñåõôéêÜ ó?í óçìÜäé óS ðáñôéôïýñá ðï äßíåé TíôïëZ ÷é Bðëò ãé? ðáýóç, Aëë? êáq ãé? êßíçóç ÷åñéï êáèáõôü (
ðùò óõìâáßíåé ë.÷. ìS ô#í ÊáâÜöç ëïöÜíåñá óô# Åí ÓðÜñôg: «´Ïóï ãé? ôZí ôáðåßíùóç ì? Aäéáöïñïóå»). Ç «÷ïñåõôéêüôçôá» ôí ðáõëí ôï Íßôóå V÷åé Tðéóçìáíèår êáq Að# ô#í Æ. ÍôåñéíôÜ (âë. ²Åìâïëá, Ô? öç ôï Íßôóå, ìôöñ. Ã. ÖáñÜêëáò, Têä. Åóôßá, 2002, ó. 3132).
!
ÖÑÇÍÔÑÉ× ÍÉÔÓÅ Ï Áíôß÷ñéóôïò
!
Óçìåßùìá ôï ìåôáöñáóô\ Ç ìåôÜöñáóç óôçñß÷ôçêå óôZ äåýôåñç AíáèåùñçìÝíç Vêäïóç (Kritische Studienausgabe in 15 Einzelbänden, München/ Berlin/N. York 1988) ôí Giorgio Colli êáq Mazzino Montinari, óS óõíå÷Z AíôéðáñáâïëZ ìS ôqò ìåôáöñÜóåéò ôï JeanClaude Hémery, ôï Walter Kaufmann êáq ôï R. J. Hollingdale. Áð# ôqò UëëçíéêSò ìåôáöñÜóåéò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ìüíïí áôZ ôï Êùóô\ Ìåñåíáßïõ, ðïý, ðáñ? ô? ëÜèç ôçò, åy÷å êÜðïéåò TíäéáöÝñïõóåò ðëåõñÝò. ÓõìâïõëåõôÞêáìå ô? ëßãá ó÷üëéá ô\ò êñéôéê\ò Vêäïóçò, óõìðëçñþíïíôÜò ôá,
ðïõ áô# eôáí Aíáãêárï (ãé? ôqò âéâëéêSò ðáñáðïìðÝò, säéáßôåñá, êáq êÜðïéåò äéåõêñéíßóåéò ðñáãìáôïëïãéêSò êáq TííïéïëïãéêSò ÷ñÞóéìç ð\ñîå _ óõíåñãáóßá ìS ô#í TðéìåëçôÞ). ÐñïóèÝóáìå Aêüìç ñéóìÝíåò TðåîçãÞóåéò ó÷åôéê? ìS ôZí ñïëïãßá, êáèò êáq óõãêåêñéìÝíåò êñßóåéò ôï óõããñáöÝá ãé? ðñüóùðá êáq Tðï÷Ýò, ôÝëïò äS ðáñáèÝóáìå AðïóðÜóìáôá Að# ô? êáôÜëïéðá êáq ô? êëáóóéêÜ ôïõ Vñãá.
!!
ÐÑÏËÏÃÏÓ1 Áô# ô# âéâëßï AíÞêåé óôïò ðïë ëßãïõò. ²Éóùò äSí æår êáíåßò ôïõò Aêüìá. Ðéèáí#í í? åyíáé Têåríïé ðï è? êáôáëÜâïõí ô# Æáñáôïýóôñá ìïõ: ðò è? ìðïñïóá í? óõãêáôáëå÷è ó Têåßíïõò ðï âñßóêïõí óÞìåñá êéüëáò áôé? äåêôéê? ôí ëüãùí ôïõò; ÓS ìÝíá, AíÞêåé ìïíÜ÷á ô# ìåèáýñéï. Ìåñéêïq ãåííéïíôáé ìåô? èÜíáôïí. Ôqò óõíè\êåò, ð# ôqò ðïråò ãßíïìáé êáôáíïçô#ò ê á ô A í Ü ã ê ç êáôáíïçôüò ôqò ãíùñßæù Añêåô? êáëÜ. ÐñÝðåé êáíåqò í? åyíáé Víôéìïò óô? ðíåõìáôéê? ðñÜãìáôá ó ê ë ç ñ ? Víôéìïò ãé? í A í å ÷ è å r êáq ìüíï ô# ðÜèïò êáq ôZ óïâáñüôçôÜ ìïõ. ÐñÝðåé í? åyíáé AóêçìÝíïò í? æår óô? øçë? âïõíÜ, Vôóé óôå í? âëÝðåé ô? Tëååéí? ìïíôÝñíá öëçíáöÞìáôá ô\ò ðïëéôéê\ò êáq ô\ò öéëáõôßáò ôí ëáí êÜôùèÝ í ôïõ. ÐñÝðåé í? V÷åé ãßíåé AäéÜöïñïò^ ðïôS í? ìZí ñùôÜåé Dí _ AëÞèåéá ôÜ÷á è? öåëÞóåé b è Aðïâår ãé? êÜðïéïí ìïéñáßá. Í? V÷åé ìé? ðñïäéÜèåóç äõíÜìåùò ãé? TñùôÞìáôá ðï êáíåqò óÞìåñá äSí V÷åé ô# èÜññïò í? èÝóåé^ ô# èÜññïò ãé? ô# A ð á ã ï ñ å õ ì Ý í ï^ ãé? ðñïïñéóì# ô#í ëáâýñéíèï. Ìé? ðåßñá âãáëìÝíç Að# Uðô? ìïíáîéÝò. Êáéíïýñãéá áôé? ãé? íÝá ìïõóéêÞ. Êáéíïýñãéá ìÜôéá ãé? ô# ðé# Aðüìáêñï. Êáéíïýñãéá óõíåßäçóç ãé AëÞèåéåò Xùò ôþñá âïõâÝò. Êáq ôZ âïýëçóç ãé? ìé?í ïsêïíïìßá øçëï öïõò: í? êñáôÜåé
!"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ôZ äýíáìç êáq ô#í Tíèïõóéáóìü ôïõ ãåñ? ôéèáóåõìÝíá... Ô# óåâáóì# ðñ#ò ô#í Uáõôü ôïõ, ôZí AãÜðç óô#í Uáõôü ôïõ, ôZí Aðüëõôç Tëåõèåñßá AðÝíáíôß ôïõ... Ðïë êáë? ëïéðüí! Ìüíï ôÝôïéïé ìðïñår í? åyíáé ït Aíáãíóôåò ìïõ, ït Aëçèéíïq Aíáãíóôåò ìïõ, ït ðñïïñéóìÝíïé Aíáãíóôåò ìïõ! Ôß óçìáóßá V÷ïõí ït ð ü ë ï é ð ï é; Ït ðüëïéðïé åyíáé Bðëò _ Aíèñùðüôçôá. Êáq ðñÝðåé êáíåqò í? óôÝêåôáé øçëüôåñá Að# ôZí Aíèñùðüôçôá óS äýíáìç, óS ø ç ë ï ö ñ ï ó ý í ç óS ðåñéöñüíçóç... Öñåéäåñrêïò Íßôóå
!#
1 ³Áò êïéôá÷ôïìå êáô? ðñüóùðï. Åuìáóôå Õðåñâüñåéïé^2 ãíùñßæïõìå Añêåô? êáë? ðüóï îÝ÷ùñá Að ôïò Cëëïõò æïìå. «ÌÞôå Að# óôåñé? ìÞôå Að# èÜëáóóá èÜ âñårò ôZí ä# ðï öÝñíåé óôïò Õðåñâïñåßïõò»^3 aäç Ðßíäáñïò áô# ô# ãíþñéæå ãé? ì@ò. ÐÝñáí ôï âïññ@, ðÝñáí ôï ðÜãïõ, ðÝñáí ôï èáíÜôïõ T ê å r åyíáé _ ä é ê Þ ìáò _ æùÞ, _ ä é ê Þ ìáò åôõ÷ßá... Áíáêáëýøáìå ôZí åôõ÷ßá, ãíùñßæïõìå ôZí äü, âñÞêáìå ôZí Vîïäï ôï Að# ÷éëéåôßåò ëáâõñßíèïõ. Ðïé#ò Cëëïò ôZ âñ\êå; Ï íåþôåñïò Cíèñùðïò ìÞðùò; «×Üèçêå ãé? ìÝíá äñüìïò êáq äSí îÝñù Að# ðï í? âã! Åã åyìáé
ëá áô? ðï äéÝîïäï äSí V÷ïõí» AíáóôåíÜæåé íåþôåñïò Cíèñùðïò... Á ð # á ô Z í ôZ íåùôåñéêüôçôá AññùóôÞóáìå Að# ôZí êíçñZ ìïöùíßá, Að# ô#í äåéë# óõìâéâáóìü, Að#
ëç ôZí TíÜñåôç ñõðáñüôçôá ôï ìïíôÝñíïõ Íáq êáq ²Ï÷é. ÁôZ _ Aíåêôéêüôçôá êáq _ ìåãáëïêáñäßá4 ðï
ëá ôÜ «óõã÷ùñår», TðåéäZ
ëá ôÜ «êáôáíïår», åyíáé ãé? ì@ò Xíáò óéñüêïò. Êáëýôåñá ìé? æùZ AíÜìåóá óôïò ðÜãïõò, ðáñ? AíÜìåóá óS óýã÷ñïíåò AñåôSò êé Cëëïõò AíÝìïõò ôï íïôé@!... ÕðÞñîáìå Tðáñêò èáññáëÝïé, äSí ëõðçèÞêáìå ïôå Tì@ò ïôå ôïò Cëëïõò^
ìùò äSí îÝñáìå ãé? êáéñ# ðï í? êáôåõèýíïõìå ô# èÜññïò ìáò. Ìåëáã÷ïëÞóáìå^ ì@ò Aðïêáëïóáí ìïéñïëÜôñåò. Ç ä é ê Þ ìáò ìïßñá5 eôáí _ Aöèïíßá, _ Víôáóç, _ óõìöüñçóç ôí äõíÜìåùí. Äéøïýóáìå ãé? êåñáõí# êáq
!$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðñÜîç, ìåßíáìå
óï ãéíüôáí ðé# ìáêñé? Að# ôZí åôõ÷ßá ôí AäõíÜôùí, ôÞí «ðïôáãÞ»... Êáôáéãßäá ^ëÝêôñéóå ô#í AÝñá ìáò^ _ öýóç ðï ôáõôßæåôáé ì Tì@ò óêïôåßíéáóå ä é ü ô é ä S í â ñ Þ ê á ì å ê á ì ß á í äü. Ï ôýðïò ô\ò åôõ÷ßáò ìáò: Xíá Íáß, Xíá ²Ï÷é, ìé? åèåßá ãñáììÞ, Xíáò óêïðüò... 2 Ôß åyíáé êáëü; ´Ï,ôé êïñõöþíåé ô# áuóèçìá ô\ò äýíáìçò, ôZ âïýëçóç ãé? äýíáìç,6 áôZí ôïýôçí ôZ äýíáìç óô#í Cíèñùðï. Ôß åyíáé êáêü;7 ´Ï,ôé ðñïÝñ÷åôáé Að# ôZí Aäõíáìßá. Ôß åyíáé åôõ÷ßá; Ô# áuóèçìá
ôé _ äýíáìç ì å ã á ë þ í å é,
ôé ìßá Aíôßóôáóç ðåñíéêÞèçêå. ²Ï÷é têáíïðïßçóç, ì? ðåñéóóüôåñç äýíáìç^ ÷é åsñÞíç, ì? ðüëåìïò,8 ÷ é AñåôÞ, ì? äåéíüôçôá (AñåôZ Aíáãåííçóéáêï óôýë, virtù, AñåôZ äß÷ùò ìïñáëßíç).9 Í Aöáíéóôïí ït Aäýíáìïé êáq ït ëåéøïß: ðñþôç Añ÷Z ô\ò ä é ê \ ò ì á ò öéëáíèñùðßáò. Êáq í? ôïò äïèår ò ðñ#ò áô# êÜèå âïÞèåéá. Ôß åyíáé âëáâåñüôåñï Að# ïtáäÞðïôå äéáóôñïöÞ; Ç Tíåñã#ò óõìðüíéá ðñ#ò
ëïõò ôïò TêöõëéóìÝíïõò êáq Aäýíáìïõò ×ñéóôéáíéóìüò... 3 ²Ï÷é ôß ìÝëëåé í AíôéêáôáóôÞóåé ôZí Aíèñùðüôçôá óôZ äéáäï÷Z ôí åsäí ( Cíèñùðïò åyíáé Xíá ô Ý ë ï ò ), Aëë? ðïé#ò ôýðïò Aíèñþðïõ ðñÝðåé í?
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!%
Aíáôñáöår, í? Tðéäéù÷èår, ò Aíþôåñïò óS Aîßá, ò Aîéüôåñïò ãé? ôZ æùÞ, ò óôåñåüôåñïò ãé? ô# ìÝëëïí^ áô# åyíáé ô# ðñüâëçìá ðï ôßèåôáé Tä. Ôïôïò Aíþôåñïò ôýðïò Aíèñþðïõ V÷åé aäç Tìöáíéóôår óõ÷íÜ^ Aëë? ò ìé? åôõ÷Zò óõãêõñßá, ò êÜðïéá Tîáßñåóç, ïäÝðïôå ò êÜôé ^ è å ë ç ì Ý í ï. Áðåíáíôßáò, áô#í uóá uóá Vôñåìáí ðÜíù Að#
ëá, áô#ò eôáí ò ô? ôþñá ó÷åä#í ô# êáô Tîï÷Zí ôñïìåñü êáq ð# ô#í ôñüìï áô# Tê äéáìÝôñïõ Aíôßèåôïò ôýðïò Tðéäéþ÷èçêå, AíáôñÜöçêå êáq êáôïñè þ è ç êå: ô# êáôïéêßäéï æï, ô# Aãåëárï, ô# Cññùóôï æï-Cíèñùðïò ×ñéóôéáíüò... 4 Ç Aíèñùðüôçôá äSí Aíôéðñïóùðåýåé ìé?í TîÝëéîç ðñ#ò êÜôé êáëýôåñï b äõíáôüôåñï b øçëüôåñï,
ðùò èåùñårôáé óÞìåñá. Ç «ðñüïäïò» åyíáé Bðëò ìé? íåùôåñéêZ säÝá, äçëáäZ ìé? T ó ö á ë ì Ý í ç säÝá. Ï Åñùðárïò ôï óÞìåñá ðïëåßðåôáé Aîéïëïãéê? ôï Åñùðáßïõ ô\ò ÁíáãåííÞóåùò^ ðåñáéôÝñù TîÝëéîç, óôZ ÷åéñüôåñç ðåñßðôùóç, äSí óçìáßíåé êáô AíÜãêç Aíýøùóç, êïñýöùóç b TíäõíÜìùóç. Õð# ìé?í Cëëç Vííïéá, ðáñáôçñïíôáé äéáñêò ìåìïíùìÝíåò ðåñéðôþóåéò Tðéôõ÷ßáò óô? ðëÝïí äéÜöïñá ìÝñç ô\ò ã\ò êé Að# ôïò äéáìåôñéê? ðëÝïí äéÜöïñïõò ðïëéôéóìïýò,
ðïõ Tìöáíßæåôáé ðñÜãìáôé Xíáò Aíþôåñïò ôýðïò Aíèñþðïõ^ êÜôé ðïý, Tí óõãêñßóåé ìS ôZ óýíïëç Aíèñùðüôçôá, åyíáé Xíá åyäïò ðåñáíèñþðïõ. ÔÝôïéåò åôõ÷årò óõãêõñßåò ìS ìåãÜëç Tðéôõ÷ßá ð\ñîáí ðÜíôïôå äõíáôÝò, êáq ðéèáíò ðÜíôïôå è? åyíáé. Áêüìá êé ëüêëçñåò ãåíéÝò, öõëSò b
!&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ëáïß, ìðïñïí ð# ñéóìÝíåò óõíè\êåò í? óõóôÞóïõí ìé? ôÝôïéá ôõ÷åñZ ó ô é ã ì Þ. 5 ÄS ÷ñåéÜæåôáé ïôå óôïëßäéá ïôå óõãõñßóìáôá ×ñéóôéáíéóìüò: uäéïò êÞñõîå ðüëåìï Xùò èáíÜôïõ TíÜíôéá óS áô#í ô#í Aíþôåñï ôýðï Aíèñþðïõ, Vèåóå ð# Aðáãüñåõóç
ëá ô? èåìåëéþäç VíóôéêôÜ ôïõ êáq óõíÝèåóå Að# Têåríïí ô# Êáêü, ô#í uäéï ô # í Ðïíçñü ô#í äõíáô# ò ôýðï êáô Tîï÷Zí ôï AðïññéðôÝïõ Aíèñþðïõ, ôï «AðïâëÞôïõ». Ï ×ñéóôéáíéóì#ò ôÜ÷èçêå ìS ô? Aóèåí\, ô? Aãåí\ êáq ô? ëåéø? ôï êüóìïõ ôïýôïõ^10 V÷ñéóå säáíéê#
,ôé T ÷ è ñ å ý å ô á é ô# Víóôéêôï ô\ò áôïóõíôÞñçóçò ô\ò äõíáô\ò æù\ò^ äéÝöèåéñå ò êáq ô# ëïãéê# ôí äõíáôüôåñùí ðíåõìÜôùí, äéäÜóêïíôáò ôqò ìÝãéóôåò Aîßåò ôï ðíåýìáôïò ò êÜôé ô# Bìáñôùëü, ò êÜôé ðëáíåñü, ò ð å é ñ á ó ì ï ý ò ! Ô# ðé# ïsêôñ# ðáñÜäåéãìá _ äéáöèïñ? ôï ÐáóêÜë, ðïrïò ðßóôåõå
ôé ô# ëïãéêü ôïõ äéåöèÜñç Að# ô# ðñïðáôïñéê# BìÜñôçìá, Tí, óôZí ðñáãìáôéêüôçôá, äéåöèÜñç Að# ô#í ×ñéóôéáíéóìü ôïõ ìüíï! 6 Èëéâåñ# êáq öñéêô# ô# èÝáìá ðï öáíåñþèçêå ìðñïóôÜ ìïõ: Vññéîá Cðëåôï öò óôZ äéáöèïñ? ôï Aíèñþðïõ. Ç ëÝîç áôÞ, óô# äéêü ìïõ óôüìá, äSí ðåñéÝ÷åé ^èéêZ êáôáããåëßá êáô? ôï Aíèñþðïõ, êé Að# ôÝôïéïõò ôïõëÜ÷éóôïí ðáéíéãìïýò öõëÜãåôáé áóôçñÜ.
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!'
Åííïårôáé êáq èÜ aèåëá Tä í? ô# ðïãñáììßóù ãé Cëëç ìé? öïñÜ ÷ùñqò ìïñáëßíç: êáq ôïôï, êáè
óïí Tã ásóèÜíïìáé áôZ ôZ äéáöèïñ? êõñßùò Têår
ðïõ ït Cíèñùðïé ìÝ÷ñé óôéãì\ò ðñïóâëÝðïõí, Tí ðëÞñç óõíåéäÞóåé, óôÞí «AñåôÞ», óô# «Èårï». ÔZ äéáöèïñ? ôZí AíôéëáìâÜíïìáé äÝ,
ðùò aäç ìáíôåýåé êáíåßò, ð# ôZí Vííïéá ô\ò décadence^11 só÷õñßæïìáé
ôé
ëåò ït Aîßåò ït ðïråò óõíïøßæïõí ôqò øçëüôåñåò Tðéèõìßåò ô\ò Aíèñùðüôçôáò óÞìåñá åyíáé Aîßåò ô\ò d é c a d e n c e. ÏíïìÜæù Xíá æï, Xíá åyäïò b Xíá Côïìï äéåöèáñìÝíï,
ôáí ÷Üíåé ô? VíóôéêôÜ ôïõ,
ôáí äéáëÝãåé,
ôáí ð ñ ï ô é ì @
,ôé ôï åyíáé âëáâåñü. Ìé? Éóôïñßá ôí «øçëí óõíáéóèçìÜôùí», ôí «säáíéêí ô\ò Aíèñùðüôçôáò» (êé åyíáé ðéèáí#
ôé è A í á ã ê á ó ô êÜðïôå í? ôZ ãñÜøù) è? Tîçãïóå ó÷åä#í Að# ìüíç ôçò ðï öåßëåé Cíèñùðïò ôZí ôüóç äéáöèïñÜ ôïõ. Ç æùZ êáè UáõôZ Aíôéðñïóùðåýåé, êáô TìÝ, ô# Víóôéêôï ãé AíÜðôõîç, ãé? äéÜñêåéá, ãé? óõóóþñåõóç TíÝñãåéáò, ãé? äýíáìç:
ðïõ äSí ðÜñ÷åé âïýëçóç ãé? äýíáìç, ðÜñ÷åé ðáñáêìÞ. Éó÷õñßæïìáé
ôé
ëåò ït ðÝñôáôåò Aîßåò ô\ò Aíèñùðüôçôáò óôåñïí ô á é ôZ èÝëçóç áôÞ
ôé ð# ô#í ìáíäýá ôí tåñïôÝñùí íïìÜôùí êõâåñíïí Aîßåò ðáñáêì\ò, ìçäåíéóôéêSò Aîßåò. 7 Ï ×ñéóôéáíéóì#ò íïìÜæåôáé èñçóêåßá ô\ò óõìðüíéáò. Ç óõìðüíéá T÷èñåýåôáé ô? ôïíùôéê? ásóèÞìáôá ðï Aíõøþíïõí ôZí TíÝñãåéá ôï æùéêï ásóèÞìáôïò: Tðéäñ@ êáôáèëéðôéêÜ. Áðïäõíáìþíåôáé êá-
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
íåqò
ôáí óõìðïí@. ÌS ôZ óõìðüíéá áîÜíåé êáq ðïëëáðëáóéÜæåôáé _ Aðþëåéá ô\ò äýíáìçò, ôZí ðïßáí ðüíïò aäç TðéöÝñåé óôZ æùÞ. Ï uäéïò ðüíïò ãßíåôáé êïëëçôéê#ò ìS ôZ óõìðüíéá. Õð# ñéóìÝíåò óõíè\êåò, ìðïñår í? TðéöÝñåé óõëëïãéêZ Aðþëåéá æù\ò êáq æùôéêüôçôáò, ðëÞñùò äõóáíÜëïãç ðñüò ôZ óðïõäáéüôçôá ô\ò ásôßáò (
ðùò ìS ô# èÜíáôï ôï Íáæùñáßïõ). ÁôZ åyíáé _ ðñþôç Cðïøç^ ì? ðÜñ÷åé êáq ìé? Aêüìá óðïõäáéüôåñç. ´Áìá êñßíåé êáíåqò ôZ óõìðüíéá óýìöùíá ìS ôZ óçìáóßá ôí AíôéäñÜóåùí ðï óõíÞèùò ðñïêáëår, ôüôå _ Tðéêßíäõíç ãé? ôZ æùZ öýóç ôçò öùôßæåôáé Aêüìá ðåñéóóüôåñï. Ç óõìðüíéá AíáôñÝðåé Tî ëïêëÞñïõ ô# íüìï ô\ò TîÝëéîçò, ðï åyíáé íüìïò ô\ò Tðéëïã\ò. Óõíôçñår12 ô# UôïéìïèÜíáôï^ ðåñáóðßæåôáé ôïò êáôáäéêáóìÝíïõò êé Aðüêëçñïõò ô\ò æù\ò^ ìS ôZí ðëçèþñá ôí ëåéøí ðï ê ñ á ô @ 13 óôZ æùÞ, äßíåé óS áôZí ìé? èëéâåñZ êé Aìößâïëç øç. Ôüëìçóáí í? ðïí ôZ óõìðüíéá AñåôÞ ( êÜèå å ã å í Z ò ^èéêZ ôZ èåùñår Aäõíáìßá). Ðñï÷þñçóáí êáq ðáñáðÝñá: ôZí AíáêÞñõîáí ÁñåôÞ êáô Tîï÷Þí, âÜóç êáq ðçãZ êÜèå Añåô\ò êÜôé ðï öõóéêÜ (êáq ðñÝðåé ôïôï í? ô# V÷åé êáíåqò óõíå÷ò ðüøç ôïõ) ðñáãìáôþèçêå Að# ìé? öéëïóïößá ìçäåíéóôéêÞ, ðï óô#í èõñåü ôçò åy÷å ãñáììÝíç ôZí TðéãñáöZ ²Áñíçóç ô\ò Æù\ò. Äßêéï åy÷å Tí ðñïêåéìÝí¤ ÓïðåíÜïõåñ: ìS ôZ óõìðüíéá _ æùZ Aíáéñårôáé êáq ãßíåôáé ëïÝíá ðé# Cîéá í? ôZí Añíçèår êáíåßò. Óõìðüíéá åyíáé _ ðñáêôéêZ 14 ôï ìçäåíéóìï. ÅðáíáëáìâÜíù^ áô# ô# êáôáèëéðôéê# êáq êïëëçôéê# Víóôéêôï AíáôñÝðåé ô? Víóôéêôá ðï óõíôçñïí êé Tîõøþíïõí ôZ æùÞ. Åyíáé, ëïéðüí, ò ðïëëáðëáóéáóôZò ô\ò Aèëéüôçôáò êáq óõíôçñçôZò êáèåôq Aèëßïõ, ô# êýñéï ñãáíï ãé? ôZí ðñïþèçóç ô\ò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"
décadence _ óõìðüíéá ðáñáóýñåé ô#í Cíèñùðï óô# ìçäÝí!... ÖõóéêÜ, äSí ëÝíå «ìçäÝí»^ ëÝíå Aíô áôï «TðÝêåéíá», «Èåüò» a «A ë ç è é í Z æùÞ»^ åuôå ÍéñâÜíá, óùôçñßá, ìáêáñéüôçôá... Ç Aèþá áôZ ñçôïñåßá Að# ô# ÷ñï ô\ò èñçóêåõôéêï-^èéê\ò säéïóõãêñáóßáò äSí äåß÷íåé ðé? êáq ôüóï Aèþá, Dí äïìå ðïé? ôÜóç êñýâåôáé Tí ðñïêåéìÝí¤ ðßóù Að# ô#í ìáíäýá áôí ôí ñáßùí ëÝîåùí: _ T÷ è ñ é ê Z ðñ#ò ôZ æùZ ô Ü óç. Ï ÓïðåíÜïõåñ eôáí T÷èñéê#ò ðñ#ò ôZ æùÞ^
èåí _ óõìðüíéá êáôÝóôç AñåôZ ãé áôüí... Ï ÁñéóôïôÝëçò,15 ò ãíùóôüí, èåùñïóå ôZ óõìðüíéá íïóçñZ êé Tðéêßíäõíç êáôÜóôáóç, êé Vëåãå
ôé êáë? è? Vêáíáí í? ÷ñçóéìïðïéïí ãé áôZí ðï êáq ðï êÜðïéï êáèáñôéêü: íïïóå ôZí ôñáãùäßá ò êáèáñôéêü. Áð ôZí ðëåõñ? ôï Tíóôßêôïõ ô\ò æù\ò, ìS ôüóç íïóçñZ êé Tðéêßíäõíç ðïóüôçôá óõìðüíéáò í? øþíåôáé ôñéãýñù,
ðùò áô# Têäçëþíåôáé óôZí ðåñßðôùóç ôï ÓïðåíÜïõåñ (ì? êáq ìS ëÜêåñç äõóôõ÷ò ôZ ëïãïôå÷íéêZ êáq êáëëéôå÷íéêÞ ìáò décadence, Að# ôZí Áãßá Ðåôñïýðïëç ò ô# Ðáñßóé, Að# ô#í Ôïëóôüé Xùò ô#í ÂÜãêíåñ), èÜ Vðñåðå êáíåqò í? ãõñÝøåé Xíá öÜñìáêï, ó?í ìõôåñ# êáñöq í? ô\ò ô# ìðÞîåé: ãé? í? óêÜóåé... Ôßðïôá äSí åyíáé ðé# Aíèõãéåéí# óôZí AíèõãéåéíÞ ìáò íåùôåñéêüôçôá Að# ôZ ÷ñéóôéáíéêZ óõìðüíéá. Å ä ãéáôñïq Dò ãßíïõìå Tìårò, T ä Aäõóþðçôïé Tìårò, T ä ìÜ÷áéñá Dò âãÜëïõìå Tìårò ô# êáè\êïí áô# Tíáðüêåéôáé óS ì @ò, áôZ åyíáé _ äéêÞ ìáò öéëáíèñùðßá, ìS áô# öéëïóïöïìå Tìårò, ït Õðåñâüñåéïé!
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
8 Åyíáé Aðáñáßôçôï Tä í? ðïìå ðïéïò èåùñïìå AíôéðÜëïõò ìáò: ôïò èåïëüãïõò, êé
,ôé V÷åé èåïëïãéê# ázìá óôqò öëÝâåò ôïõ
ëç Tí ôÝëåé ôZ öéëïóïößá ìáò... ÐñÝðåé í? V÷åé äår êáíåqò ôZí Tí ëü㤠êáôáóôñïöZ Að# êïíôÜ, a, Aêüìá êáëýôåñá, ðñÝðåé í? ôZí V÷åé âéþóåé uäéïò ðñïóùðéêÜ, öôÜíïíôáò óô? ðñüèõñá ôï Aöáíéóìï, ãé? í? ìZí êáôáëáâáßíåé Að# Aóôårá óô# èÝìá áôü ( âÝâáéá, «Tëåýèåñïò» óôï÷áóì#ò ôí Aîéüôéìùí êõñßùí öõóéïãíùóôí êáq øõ÷ïëüãùí ìáò ãé? ìÝíá äSí åyíáé ðáñ? Xíá A ó ô å r ï^ ôïò ëåßðåé ô# ðÜèïò ãé? ôÝôïéá æçôÞìáôá, äSí ô? V÷ïõí êDí ðïíÝóåé). Ç äçëçôçñßáóç áôZ V÷åé Bðëùèår ðïë ðåñéóóüôåñï Að#
óï ðéóôåýåôáé Tí ãÝíåé:
ôáí êÜðïéïò só÷õñßæåôáé
ôé åyíáé «säåáëéóôÞò» b
ôáí Tðéêáëårôáé ò äåäïìÝíï ôïõ ôÜ÷á äéêáßùìá äõíÜìåé ìé@ò Aíþôåñçò êáôáãùã\ò í Aôåíßæåé ôZí ðñáãìáôéêüôçôá Aö øçëï êé Tî AðïóôÜóåùò, Têår âñßóêù ðÜíôá ëáíèÜíïõóá ôZí Tíóôéêôþäç Aëáæïíåßá ôí èåïëüãùí. Ï säåáëéóôÞò,
ðùò êé tåñÝáò, êñáô@ óô? ÷Ýñéá ôïõ ( êé ÷é ìüíï óô? ÷Ýñéá ôïõ!)
ëåò ôqò ìåãáëåéþäåéò Vííïéåò. Ðáßæåé ìS áôSò åsò âÜñïò ô\ò «íïÞóåùò», ôí «ásóèÞóåùí», ôí «ðñïíïìßùí», ôï «å æ\í», ô\ò «TðéóôÞìçò», ìS êáëüâïëç ðåñéöñüíçóç^ ô? íéþèåé ê á ô þ ô å ñ Ü ôïõ
ëá áôÜ, äõíÜìåéò ôÜ÷á âëáâåñSò êáq óáãçíåõôéêÝò, ðåñÜíù ôí ðïßùí ôü «ðíåìá» ásùñårôáé óS ìé? êáôÜóôáóç êáèáñ\ò «äé Uáõôüôçôáò» [Für-sich-heit] ó?í í? ìZí Vâëáøáí ôZ æùZ äéüëïõ _ ôáðåéíïöñïóýíç, _ Bãíüôçôá, _ öôþ÷åéá, a, ìS Xíáí ëüãï, _ B ã é ï ó ý í ç ðåñéóóüôåñï Að# êÜðïéåò öñéêáëåüôçôåò b äéáóôñïöÝò... Êáèáñ# ðíåìá óçìáßíåé êáèáñ# øÝìá... ´Ïóï tåñÝáò è?
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"!
èåùñårôáé A í þ ô å ñ ï ò ôýðïò Aíèñþðïõ áô#ò Tî TðáããÝëìáôïò AñíçôÞò, âñéóôZò êáq äçëçôçñéáóôZò ô\ò æù\ò è? ìÝíåé AíáðÜíôçôï ô# Tñþôçìá «ôß Tóôéí AëÞèåéá;». Äéüôé _ AëÞèåéá AíáôñÜðçêå16 Að# ôZ óôéãìZ ðï óõíåéäçô#ò óõíÞãïñïò ôï ìçäåí#ò êáq ô\ò Cñíçóçò èåùñårôáé ãíÞóéïò Têðñüóùðüò ôçò... 9 ÅíÜíôéá óS ôïôï ô# Víóôéêôï ôí èåïëüãùí äéåîÜãù ðüëåìï^ âñ\êá ô? u÷íç ôïõ ðáíôï. ´Ïðïéïò V÷åé ázìá èåïëüãïõ óôqò öëÝâåò ôïõ, Aíôéêñßæåé åèò Tîáñ÷\ò êáèåôq óôñáâ? êáq AíÝíôéìá. Ô# ðÜèïò ðï óõíÜãåôáé Að# ôZí êáôÜóôáóç áôZ íïìÜæåôáé ðßóôç: ô# ñéóôéê# êëåßóéìï ôí ìáôéí êÜðïéïõ AðÝíáíôé óô#í Uáõôü ôïõ, ìZí ôõ÷#í êé Têôåèår óôZ èÝá ô\ò AèåñÜðåõôçò øåõôé@ò. ÁôZí ôZí TóöáëìÝíç óS
ëá ô? ðñÜãìáôá ðôéêZ ôZí AíÜãïõí óS ^èéêÞ, AñåôÞ, Bãéïóýíç^ óõíäÝïõí Cññçêôá ôZí êáëZ óõíåßäçóç ìS ôZí T ó ö á ë ì Ý í ç
ñáóç Aðáéôïí í? ìZ ëÜâåé ê á ì ß á C ë ë ç ðôéêZ ôZí ðáñáìéêñZ Aîßá, Aö fò óôéãì\ò êáèéóôïí ôZ äéêÞ ôïõò tåñZ êáq
óéá, ìÝó¤ ôí íïìÜôùí «Èåüò», «ëýôñùóç», «ásùíéüôçôá». Áð# ðáíôï îåèÜâù ô# Víóôéêôï ôí èåïëüãùí: ðñüêåéôáé ãé? ôZí ðé# äéáäåäïìÝíç êáq êáôåîï÷Zí ðï÷ è ü í é á ìïñöZ øåýäïõò ðÜíù óôZ ã\. ´Ï,ôé èåùñår èåïëüãïò Aëçèéíü, ð ñ Ý ð å é êáô AíÜãêç í? åyíáé øåýôéêï: áô# Aðïôåëår ó÷åä#í êñéôÞñéï Aëçèåßáò. Åyíáé ô# ðé# ôáðåéí# Víóôéêôï áôïóõíôÞñçóÞò ôïõ ðï ôï Aðáãïñåýåé ô#í ðáñáìéêñ# óåâáóì# ðñ#ò ôZí ðñáãìáôéêüôçôá, ðï ôï Aðáãïñåýåé í? ðår ôZí ðá-
""
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ñáìéêñZ ëÝîç âÜóåé áô\ò. ´Ïðïõ Têôåßíåôáé ô# Víóôéêôï ôí èåïëüãùí, _ A î é ï ë ï ã é ê Z ê ñ ß ó ç AíáôñÝðåôáé, êáq ït Vííïéåò «AëçèÝò» êáß «øåõäÝò» êáô AíÜãêç AíôéóôñÝöïíôáé:
,ôé âëÜðôåé ðåñéóóüôåñï ôZ æùZ íïìÜæåôáé, Tí ðñïêåéìÝí¤, «AëçèÝò», Tí
,ôé ôZí Tîõøþíåé, ôZí Tíäõíáìþíåé, íïìÜæåôáé «øåõäÝò»... ´Ïðïôå ït èåïëüãïé Bðëþíïõí ÷Ýñé, ìÝó¤ ô\ò «óõíåßäçóçò» ôí _ãåìüíùí (b ôí ëáí ), ðñ#ò ôZí Tîïõóßá, íÜ ôq óõìâáßíåé êáô? âÜèïò, êáq ìZ ãåëéüìáóôå: _ â ï ý ë ç ó ç U í # ò ô Ý ë ï õ ò _ ì ç ä å í é ó ô é ê Z âïýëçóç ñÝãåôáé ôZí Tîïõóßá, â ï ý ë å ô á é ôZ äýíáìç17... 10 Ìåôáî Ãåñìáíí ãßíïìáé AìÝóùò êáôáíïçôüò,
ôáí ëÝù
ôé _ öéëïóïößá äéåöèÜñç ìS ô# ázìá ôí èåïëüãùí. Ï ðñïôåóôÜíôçò êëçñéê#ò åyíáé ðáððïò ô\ò ãåñìáíéê\ò öéëïóïößáò^ uäéïò ðñïôåóôáíôéóìüò, ô# peccatum originale ôçò.18 Ïñéóì#ò ôï ðñïôåóôáíôéóìï: _ êáô? ô# cìéóõ ðáñÜëõóç ôï ×ñéóôéáíéóìï ì? êáq ôï Ëüãïõ... Áñêår í? ðår êáíåßò «Ôýìðéíãêåí»19 ãé? í? ãßíåé AìÝóùò êáôáíïçô# ôß åyíáé êáô? âÜèïò _ ãåñìáíéêZ öéëïóïößá: ìé? ð ï õ ë ç èåïëïãßá... Ït Óïõçâïq åyíáé ït êáëýôåñïé øåôåò óôZ Ãåñìáíßá^ øåýäïíôáé ìåô Aèùüôçôïò... Áð# ðï êé ò ðï ôÝôïéá Aãáëëßáóç ãé? ôZí TìöÜíéóç ôï Ê?íô Að#
ëï ô#í ãåñìáíéê# Aêáäçìáúê# êüóìï Vôóé óýóóùìï, ðïrïò êáô? ô? ôñßá ôÝôáñôá Aðïôåëårôáé Að# ãéïò êëçñéêí êáq äáóêÜëùí êé Að# ðï êé ò ðï _ ò ô? óÞìåñá äéáäåäïìÝíç ãåñìáíéêZ ðåðïßèçóç, ðò ôÜ÷á ìS ô#í Ê?íô îå-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"#
êßíçóå, óô? óïâáñÜ, ìé? óôñïöZ ðñ#ò ô# ê á ë ý ô å ñï; Ô# èåïëïãéê# Víóôéêôï ôí Ãåñìáíí Aêáäçìáúêí ìÜíôåøå ôß åy÷å ãßíåé ãé? ìé? Aêüìç öïñ? äõíáôü... Ìé? ìõóôéêZ ä#ò ðñ#ò ô# ðáëé# säáíéê# åñÝèç, _ Vííïéá Uíüò «Aëçèéíï êüóìïõ», _ Vííïéá ô\ò ^èéê\ò ò ïóßáò ôï êüóìïõ ( áôSò ït äõ# Aèëéüôáôåò ðëÜíåò
ëùí ôí Tðï÷í!) Vãéíáí êáq ðÜëé, ÷Üñç óS Xíá ëåðô# êáq ðåñßôå÷íï óêåðôéêéóìü, Vííïéåò Dí ÷é åêüëùò Aðïäåßîéìåò, ôïõëÜ÷éóôïí
ìùò ÷é ðëÝïí åêüëùò AíáôñÝøéìåò... Ï Ëüãïò, ô# äéêáßùìá ôï Ëüãïõ, äSí öôÜíåé ôüóï ìáêñéÜ... Ç ðñáãìáôéêüôçôá êáôÝóôç Bðëò «öáéíïìåíéêüôçôá»^ Xíáò ø å ý ô é ê ï ò Tíôåëò êüóìïò êüóìïò ôï åyíáé èåùñÞèçêå ðñáãìáôéêüôçôá... Ç Tðéôõ÷ßá ôï Ê?íô åyíáé Bðëò _ Tðéôõ÷ßá Uí#ò èåïëüãïõ: ó?í ô#í Ëïýèçñï b ó?í ô#í ËÜéìðíéôæ, Ê?íô ð\ñîå Cëëç ìé? ôñï÷ïðÝäç ãé? ôZí ÷é êáq ôüóï óôÝñåç ãåñìáíéêZ Tíôéìüôçôá... 11 Êáq êÜôé Aêüìá êáô? ôï ^ è é ê ï ë ü ã ï õ ÊÜíô. Ìé? AñåôZ ðñÝðåé í? åyíáé äéêü ìáò ðëÜóìá, äéêÞ ìáò ðñïóùðéêZ Cìõíá êé AíÜãêç^20 ïtáäÞðïôå Cëëç Vííïéá Añåô\ò äSí åyíáé ðáñ? Xíáò êßíäõíïò. ´Ï,ôé äSí Aðïôåëår
ñï ô\ò æù\ò ìáò, ôZ âëÜðôåé^ ìé? AñåôZ ãåííçèåróá Að# Xíá áuóèçìá óåâáóìï êáq ìüíï ðñ#ò ôZí Vííïéá ô\ò «Añåô\ò»,
ðùò è? ô# Vèåôå ÊÜíô, åyíáé âëáâåñÞ. «ÁñåôÞ», «êáè\êïí», «ô# êáë# êáè Uáõôü», ô# êáë# ìS ô#í ÷áñáêôÞñá ôï Aðñüóùðïõ êáq ôï êáèïëéêï
ëá ÷ßìáéñåò êé TêöñÜóåéò ô\ò ðáñáêì\ò, ô\ò óôáôçò Aðï÷áýíùóçò ô\ò æù\ò, ôï
"$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êéíåæéóìï21 ô\ò ÊáéíéîâÝñãçò.22 Ô# Aíôßèåôï ðùóäÞðïôå Aðáéôïí ït èåìåëéþäåéò íüìïé ô\ò áôïóõíôÞñçóçò êáq ô\ò AíÜðôõîçò: äçëáäÞ, êáèÝíáò ô Z ä é ê Þ ô ï õ AñåôÞ, ôZ äéêÞ ôïõ êáôçãïñéêZ ðñïóôáãZ23 í? âñår! ´Åíáò ëá#ò Aöáíßæåôáé,
ôáí óõã÷Ýåé ô# äéêü ôïõ êáè\êïí ìS ôZí AöçñçìÝíç Vííïéá ôï êáèÞêïíôïò. Ôßðïôá äSí ì@ò öèåßñåé ðé# âáèé? êáq ðé# ìý÷éá
óï êÜèå «Aðñüóùðï» êáè\êïí, êÜèå èõóßá óô# âùì# ôï Ìïë÷ ô\ò Aöáßñåóçò. Ðò êáq äSí Víéùóå, AëÞèåéá, êáíåqò
ôé _ êáôçãïñéêZ ðñïóôáãZ ôï Ê?íô Vâáëå óS êßíäõíï ôZ æùZ ôZí uäéá!... Ìüíï ô# Víóôéêôï ôí èåïëüãùí ôZí ð\ñå ð# ôZ óêÝðç ôïõ! Ìé? ðñÜîç ðáãïñåõìÝíç Að# ô# Víóôéêôï ô\ò æù\ò Aðïäåéêíýåôáé óùóôZ A ð # ô Z ÷ á ñ ? ðï ôZ óõíïäåýåé^ êé
ìùò, áô#ò ìçäåíéóôÞò, ìS ô? ÷ñéóôéáíïäïãìáôéêÜ ôïõ óðëÜ÷íá, èåþñçóå ôZ ÷áñ? Tíáíôßùóç... Ôß è? ìðïñïóå ðïôS í? ì@ò êáôáóôñÝøåé ãñçãïñüôåñá Að#
óï _ Tñãáóßá, _ óêÝøç, ô# óõíáßóèçìá, Aíáãüìåíá óS ìç÷áíéê? áôüìáôá ôï «êáèÞêïíôïò», êáq ðñáãìáôïýìåíá äß÷ùò TóùôåñéêZ Aíáãêáéüôçôá, äß÷ùò ìé? âáèé? ðñïóùðéêZ TðéëïãÞ, äß÷ùò ÷ á ñ Ü; Ôïýôç åyíáé Aêñéâò _ ó õ í ô á ã Z ô\ò décadence, ï ìZí Aëë? êáq ô\ò ^ëéèéüôçôáò... Ï Ê?íô êáôÜíôçóå ^ëßèéïò. Êáq áô#ò Cíèñùðïò ð\ñîå óýã÷ñïíïò ôï Ãêárôå! ÁôZ _ êáôáóôñïöéêZ AñÜ÷íç ðÝñáóå ò Ãåñìáí#ò öéëüóïöïò êáq ðåñíÜåé Aêüìá!... Êé
óï ãé? ôïò Ãåñìáíïýò, Dò ìZí Aíïßîù êáëýôåñá ô# óôüìá ìïõ... ÌÞðùò Ê?íô äSí åyäå óôZ ÃáëëéêZ ÅðáíÜóôáóç ôZ ìåôÜâáóç Að# ôZí AíïñãáíéêZ ìïñöZ êñÜôïõò óôZí ñãáíéêÞ; ÄSí äéåñùôÞèçêå, Cñáãå, T?í ðÜñ÷åé êÜðïéï óõìâ?í ô# ðïrï äSí è? ìðïñïóå Aëëéò í? Tîçãçèår ðáñ? ìüíïí âÜóåé ìé@ò ^èéê\ò ðñïäéÜèåóçò ô\ò Aíèñùðüôçôáò,
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"%
ãé? í Aðïäåé÷èår Vôóé, ìé? ãé? ðÜíôá, _ «ôÜóç ô\ò Aíèñùðüôçôáò ðñ#ò ô# êáëü»; Ç AðÜíôçóç ôï ÊÜíô: «Ôïôï åyíáé _ ÅðáíÜóôáóç». Ô# Cóôï÷ï óS
ëá Víóôéêôï, _ Aíôéöýóç ò Víóôéêôï, _ ÃåñìáíéêZ décadence ò öéëïóïößá ô ï ô ï å y í á é ÊÜíô!...
12 ÁöÞíù êáô? ìÝñïò ñéóìÝíïõò óêåðôéêéóôÝò, ô#í åðñåðZ ôýðï óS
ëç ôZí tóôïñßá ô\ò öéëïóïößáò^ ït ðüëïéðïé Aãíïïí ô? èåìåëéþäç ðñïáðáéôïýìåíá ô\ò ðíåõìáôéê\ò Tíôéìüôçôáò. Ó? ãõíáéêÜñéá óõìðåñéöÝñïíôáé áôïq ït ìåãÜëïé íåéñïðüëïé, áô? ô? ôÝñáôá ô\ò äéÜíïéáò, ìçäåí#ò TîáéñïõìÝíïõ, ôÜ «ñárá óõíáéóèÞìáôá» ô? èåùñïí Aðïäåßîåéò, ôü «öïõóêùìÝíï óô\èïò» ô# èåùñïí öõóåñ# ô\ò èåüôçôáò, ôZí ðåðïßèçóç ôZ èåùñïí ê ñ é ô Þ ñ é ï ô\ò AëÞèåéáò. Ôåëéê? ðñïóðÜèçóå êé ÊÜíô, ìÝ «ãåñìáíéêÞ» Aèùüôçôá, í? äþóåé Tðéóôçìïíéê# êýñïò óS áôZí ôZí corruption,24 óS áôZ ôZí Vëëåéøç ðíåõìáôéê\ò óõíåßäçóçò, ìS ôZí Vííïéá ôï «ðñáêôéêï ëüãïõ»: Tðéíüçóå ìé? säéáßôåñç ëïãéêZ ãé? ðåñéðôþóåéò êáô? ôqò ðïråò êÜðïéïò äSí è? åyíáé ðï÷ñåùìÝíïò í? óêïôßæåôáé ìS ôïýôç, äçëáäZ ðåñéðôþóåéò
ðïõ _ ^èéêÞ,
ðïõ _ ìåãáëåéþäçò ðñïóôáãÞ «öåßëåéò!» øþíåé ôZ öùíÞ ôçò. ³Áí óêåöôïìå
ôé, ó÷åä#í óS
ëïõò ôïò ëáïýò, öéëüóïöïò Aíôéðñïóùðåýåé ô# AìÝóùò Uðüìåíï óôÜäéï TîÝëéîçò ôï tåñÝá, ôüôå áô# ô# êëçñïíïìéárï ôï tåñÝá, _ á ô ï ê ï ñ ï ú ä ß á ô ï õ, ðáýåé ðé? í? ì@ò TêðëÞóóåé. ´Ïôáí V÷åé AíáëÜâåé êáíåqò tåñ? êáèÞêïíôá,
"&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðùò ëüãïõ ÷Üñç ôZ âåëôßùóç, ôZ óùôçñßá, ôZ ëýôñùóç ô\ò Aíèñùðüôçôáò,
ôáí öÝñåé ôZ èåüôçôá óô# óô\èïò ôïõ êé åyíáé öåñÝöùíï ðñïóôáãí Að# ô# ðåñðÝñáí, ìS ìé? ôÝôïéá AðïóôïëZ óôÝêåé öõóéêüôáôá Vîù Að# êÜèå ëïãéêZ êáèáõôZ Aîéïëüãçóç V÷ïíôáò AíáëÜâåé Xíá ôÝôïéï êáè\êïí V÷åé Að# ìüíïò ôïõ aäç êáèáãéáóôår, Aðïôåëår Að# ìüíïò ôïõ aäç ôýðï ìé@ò Aíþôåñçò ôÜîçò!... Ôß ô#í TíäéáöÝñåé ô#í tåñÝá _ Tðéó ô Þ ì ç! Åyíáé ðåñÜíù áô\ò êáô? ðïëý! Êáq ìÝ÷ñé óôéãì\ò tåñÝáò ê õ â å ñ í @ . Á ô # ò ê á è ü ñ é ó å ôqò Vííïéåò «Aëçèéíü» êáq «ìZ Aëçèéíü»!...25 13 ³Áò ìZí ðïôéì@ìå ô# Uî\ò: T ì å r ò ï t u ä é ï é , Tìårò ô? Tëåýèåñá ðíåýìáôá, åuìáóôå Aêñéâò ìéÜ «ìåôáîßùóç
ëùí ôí Aîéí», ìé? æùíôáíZ äéáêÞñõîç ðïëÝìïõ íéêçöüñïõ ðïëÝìïõ êáô? ðÜóçò Añ÷áßáò AíôéëÞøåùò ôï «Aëçèïò» êáq ôï «Aíáëçèïò». Ït ðïëõôéìüôåñåò óõëëÞøåéò Aíáêáëýðôïíôáé ðÜíôá ôåëåõôáråò^
ìùò ït ðïëõôéìüôåñåò óõëëÞøåéò åyíáé ït ìÝèïäïé. ´Ïëåò ït ìÝèïäïé,
ëåò ït ðñïûðïèÝóåéò ô\ò ôñÝ÷ïõóáò Tðéóôçìïíéê\ò TîÝëéîçò, åy÷áí, ãé? ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá ôþñá, óôñáììÝíç ðÜíù ôïõò ôZ âáèýôåñç ðåñéöñüíçóç^ Tîáéôßáò ôïõò ðïëëïq âñÝèçêáí Vîù Að# ôqò ôÜîåéò ôí «ôéìßùí Aíèñþðùí» èåùñÞèçêáí «T÷èñïq ôï èåï», ðåñéöñïíçôSò ô\ò AëÞèåéáò, «äáéìïíéóìÝíïé». Ï Tðéóôçìïíéê#ò ÷áñáêôÞñáò eôáí áôüìáôá Xíáò tschandala26... Åu÷áìå, ò êáq ôþñá,
ëï ô# ðÜèïò ô\ò Aíèñùðüôçôáò Tíáíôßïí ìáò _ AíôßëçøÞ ôçò ó÷åôéê? ìS ô# ôß è? ö å é ë å í? åyíáé _ AëÞèåéá, ó÷åôéê? ìS ô# ðïé? è? ö å é ë å
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"'
í? åyíáé _ ðçñåóßá ô\ò AëÞèåéáò: êÜèå «Ïöåßëåéò» eôáí Xùò ôþñá T í á í ô ß ï í ì á ò ... Ït óêïðïß ìáò, _ ðñáêôéêÞ ìáò, óéùðçëüò, óõíåô#ò êáq äýóðéóôïò ôñüðïò ìáò
ëá êñßèçêáí
ëùò AíÜîéá êáq ðåñéöñïíçôÝá. Ôåëéê? è? ìðïñïóå êáíåqò äéêáéïëïãçìÝíá í? Aíáñùôçèår ìÞðùò, óôZí ðñáãìáôéêüôçôá, Têåríï ðï êñÜôçóå ôZí Aíèñùðüôçôá ôõöëZ ãé? ôüóï êáéñü, äSí eôáí ðáñ? Xíáò ásóèçôéóìüò:27 Að# ôZí AëÞèåéá æÞôçóå ìé? ã ñ á ö é ê Z Tíôýðùóç [pittoresken Effekt]^ Að# ô#í Cíèñùðï ô\ò ãíþóçò, í? óõíôáñÜîåé ôqò ásóèÞóåéò. Ç óåìíüôçôÜ ìáò eôáí áô# ðï ðñïóÝâáëëå ðåñéóóüôåñï ôZí ásóèçôéêÞ ôïõò... Ðüóï êáë? ô# ìÜíôåøáí áô# ôïôïé ït êïñêïé ôï Èåï28. 14 ÁíáèåùñÞóáìå. Ãßíáìå êáè
ëá óåìíüôåñïé. ÄSí ãõñåýïõìå ðé? ôZí ðñïÝëåõóç ôï Aíèñþðïõ óôü «ðíåìá», óôÞ «èåüôçôá»^ ô#í TðáíáöÝñáìå óô? æá. Èåùñïìå
ôé åyíáé ô# äõíáôüôåñï æï, äéüôé åyíáé ô# ðé# ðáíïñãï^ Tðáêüëïõèï ôïýôïõ åyíáé _ ðíåõìáôéêüôçôÜ ôïõ. Áð# ôZí Cëëç, öõëáãüìáóôå Að# ôZ ìáôáéïäïîßá ðï êé Tä Aêüìá è? aèåëå í? øþóåé ôZ öùíÞ: í? åyíáé Cíèñùðïò, ôÜ÷á, ìÝãáò êáq âáèýôåñïò óêïð#ò ô\ò Tîåëßîåùò ôí æþùí! Ï Cíèñùðïò äéüëïõ äSí åyíáé ô# TðéóôÝãáóìá ô\ò äçìéïõñãßáò^29 êÜèå æùíôáí# í óôÝêåé äßðëá ôïõ óô# uäéï Tðßðåäï ôåëåéüôçôáò... Ì? êé Tä ô? ðáñáëÝìå: Cíèñùðïò åyíáé óõãêñéôéê? ìéëþíôáò ô# ðé# Tëáôôùìáôéê# æï, ô# ðé# öéëÜóèåíï, Têåríï ðï V÷åé óô#í ðé# Tðéêßíäõíï âáèì# ðáñåêôñáðår Að# ô? VíóôéêôÜ ôïõ, êáq öõóéêÜ, ìïëáôáôá, ô# ðé# TíäéáöÝñïí!
#
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
´Ïóïí Aöïñ@ ô? æá, Íôåê?ñô ðñôïò åy÷å ô# AîéïóÝâáóôï èÜññïò í? äår ô# æï ò machina^30
ëç ìáò _ öõóéïëïãßá ðñïóðáèår í Aðïäåßîåé ôZ èÝóç áôÞ. Êé
ðùò åyíáé ëïãéêü, Dò ìZí TîáéñÝóïõìå ïôå ô#í Cíèñùðï âÝâáéá,
ðùò Vêáíå Tíôïýôïéò ÍôåêÜñô^
óá ãíùñßæïõìå óÞìåñá ãé? ô#í Cíèñùðï ößóôáíôáé óô# âáèì# ðï ô#í íïïìå ò ìç÷áíÞ. ÊÜðïôå ôï äüèçêå _ «TëåõèÝñá âïýëçóç», åyäïò ðñïßêáò Að# ìé?í Aíþôåñç ôÜîç^ óÞìåñá îáðïóôåßëáìå êáq ôZ âïýëçóç áôZ Tî ëïêëÞñïõ, ð# ôZí Vííïéá
ôé äSí ìðïñår ðé? í? íïçèår ò têáíüôçôá. Ç ðáëç? ëÝîç «âïýëçóç» äSí ìðïñår ðé? ðáñ? í? ñßæåé ìé? óõíéóôáìÝíç, Xíá åyäïò Aôïìéê\ò Aíôßäñáóçò _ ðïßá ðñïêýðôåé êáô AíÜãêç Að# Xíá óýíïëï Tí ìÝñåé Aíôéöáôéêí êé Tí ìÝñåé Bñìïíéêí TñåèéóìÜôùí^ _ âïýëçóç äÝí «Tíåñãår», ïôå «êéíår» ðéÜ31... ²Áëëïôå, åyäáí óôZ óõíåßäçóç ôï Aíèñþðïõ, óôü «ðíåìá» ôïõ, ôZí Aðüäåéîç ô\ò Aíþôáôçò ðñïÝëåõóÞò ôïõ, ô\ò èåúêüôçôÜò ôïõ. Ãé? í? ãßíåé ôÝëåéïò, ô#í óõìâïýëåøáí í? TîáóêÞóåé ôqò ásóèÞóåéò ôïõ êáô? ô# ðñüôõðï ô\ò ÷åëþíáò, í? Tãêáôáëåßøåé ôqò äïóïëçøßåò ìS ô? Tðßãåéá, í? Cñåé ôZ èíçôZ ðåñéâïëÞ ôïõ: ôüôå äSí è AðÝìåíå ðáñ? _ ïóßá ôïõ ãõìíÞ, ôü «êáèáñ# ðíåìá». ´Ïìùò, ô# îáíáóêåöôÞêáìå êé áôü: _ TîÝëéîç ô\ò óõíåéäçôüôçôáò, ôü «ðíåìá», äSí óçìáßíåé ãé? ì@ò ðáñ? ô# óýìðôùìá ìé@ò Aíôßóôïé÷çò AôÝëåéáò ôï ñãáíéóìï^ óçìáßíåé Aðüðåéñá, øçëÜöçóç, Aóôï÷ßá, óçìáßíåé êüðï ðï êáôáíáëþíåé Xíá ðåñéôô# ðïó# íåõñéê\ò TíÝñãåéáò Añíïýìáóôå ðò ìðïñår ôéäÞðïôå í? ãßíåé ôÝëåéï
óï ãßíåôáé óõíåéäçôÜ. Ôü «êáèáñ# ðíåìá» åyíáé ìé? êáèáñZ Aíïçóßá: Dí ðïëïãßæïõìå, ÷ùñqò ô# íåõñéê# óýóôçìá êáq ôqò ásóèÞóåéò, «ôZ èíçôZ ðåñéâïëÞ», ôüôå ðïë ï ã ß æ ï õ ì å T ó ö á ë ì Ý í á êáq ôßðïôå Cëëï!...
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#
15 Ïôå _ ^èéêZ ïôå _ èñçóêåßá V÷ïõí óô# ×ñéóôéáíéóì# ôZí ðáñáìéêñZ ó÷Ýóç ìS ôZí ðñáãìáôéêüôçôá. Áðïêëåéóôéêò êáq ìüíïí öáíôáóéáêSò á s ô ß å ò («Èåüò», «øõ÷Þ», «Tãþ», «ðíåìá», _ «Tëåýèåñç âïýëçóç» b Aêüìç êáq _ «Aíåëåýèåñç»)^ Aðïêëåéóôéêò êáq ìüíïí öáíôáóéáê? A ð ï ô å ë Ý ó ì á ô á («Bìáñôßá», «ëýôñùóç», «÷Üñéò», «ôéìùñßá», «Cöåóç Bìáñôéí»). Äïóïëçøßåò öáíôáóôéêí íôùí («èåüò», «ðíåýìáôá», «øõ÷Ýò»)^ ìé? ö õ ó é ê Z TðéóôÞìç öáíôáóéáêÞ (AíèñùðïêåíôñéêÞ^ ïôå u÷íïò Tííïßáò öõóéêí ásôéí)^ ìé? öáíôáóéáêZ øõ ÷ïëïãßá (Aðïêëåéóôéêò êáq ìüíïí óõíå÷årò áôïðáñáíïÞóåéò, Uñìçíåråò å÷Üñéóôùí b äõóÜñåóôùí êïéíí óõíáéóèçìÜôùí, Tðq ðáñáäåßãìáôé ôí äéáöüñùí êáôáóôÜóåùí ôï óõìðáèçôéêï íåõñéêï óõóôÞìáôïò, ðïâáóôáæüìåíåò Að# ôZ óçìåéïëïãßá ô\ò èñçóêåõôéêïçèéê\ò säéïóõãêñáóßáò «ìåôÜíïéá», «ôýøåéò óõíåéäÞóåùò», «ðåéñáóìïq ôï Äéáâüëïõ», «èåúêZ ðáñïõóßá»)^ ìé? öáíôáóéáêZ ô å ë å ï ë ï ã ß á («Âáóéëåßá ôï Èåï», «ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá», «ásþíéá æùÞ»). Ôïôïò êáèáñ? ðëáóìáôéê#ò êüóìïò óôåñår ðïë Að# ô#í êüóìï ôí íåßñùí êáô? ô#
ôé ôåëåõôárïò A í ô é ê á ô ï ð ô ñ ß æ å é ôZí ðñáãìáôéêüôçôá, Tí ðñôïò ôZ ÷áëêåýåé, ôZí ðïôéì@, ôZí Añíårôáé. Áð ôZ óôéãìZ ðï _ Vííïéá «öýóç» êáèéåñþèçêå ò Aíôßèåôç ô\ò Vííïéáò «Èåüò», «öõóéïëïãéêüò» Vãéíå Aíáãêáóôéê? ô# óõíþíõìï ôï «AðïññéðôÝïò»
ëïò ðëáóìáôéê#ò áô#ò êüóìïò V÷åé ôqò ñßæåò ôïõ óô# ìßóïò êáô? ôï öõóéïëïãéêï ( ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò!), åyíáé _ Vêöñáóç ìé@ò âáèé@ò äõóáñÝóêåéáò Tíþðéïí ô\ò
#
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðñáãìáôéêüôçôáò... ´ Ï ì ù ò ô ï ô ï ô ? T î ç ã å r
ëá. Ðïé#ò V÷åé óïâáñïò ëüãïõò í? îåöýãåé ìÝó¤ ô ï ø å ý ä ï õ ò Að# ôZí ðñáãìáôéêüôçôá; Åêåríïò ðï ðïöÝñåé Að# áôÞí. ´Ïìùò, ô# í? ðïöÝñåé êáíåqò Að# ôZí ðñáãìáôéêüôçôá, óçìáßíåé
ôé óõíéóô@ ìé?í Aðïôõ÷çìÝíç ðñáãìáôéêüôçôá... Ç ðåñï÷Z ôí äõóÜñåóôùí óõíáéóèçìÜôùí Víáíôé ôí å÷Üñéóôùí åyíáé _ ásôßá áô\ò ô\ò ðëáóìáôéê\ò ^èéê\ò êáq èñçóêåßáò^
ìùò ìé? ôÝôïéá ðåñï÷Z äßíåé ô#í ô ý ð ï ô\ò décadence...
16 Óô# uäéï óõìðÝñáóìá ì@ò äçãår Aíáãêáóôéê? ìé? êñéôéêZ ô\ò × ñ é ó ô é á í é ê \ ò V í í ï é á ò ô ï È å ï . ´Åíáò ëá#ò ðï V÷åé áôïðåðïßèçóç, V÷åé Tðßóçò êáq ô#í äéêü ôïõ Èåü.32 Ó áô#í ô#í Èå# ôéì@ ôïò
ñïõò ô\ò ðåñï÷\ò ôïõ, ôqò AñåôÝò ôïõ ðñïâÜëëåé ôZ ÷áñÜ ôïõ, ô# áuóèçìÜ ôïõ ô\ò äýíáìçò, óS Xíá ³Ïí ô# ðïrï ìðïñår êáíåqò í? å÷áñéóôÞóåé ãé?
ëá ô? ðáñáðÜíù. ´Ïðïéïò åyíáé ðëïýóéïò, èÝëåé í? äþóåé^ Xíáò ðåñÞöáíïò ëá#ò ÷ñåéÜæåôáé Xíáí Èå# ãé? í? ôï èõóéÜóåé... Ç èñçóêåßá, ð áôSò ôqò ðñïûðïèÝóåéò, åyíáé ìé? ìïñöZ åãíùìïóýíçò. Åãíþìùí êáèò åyíáé uäéïò ãé? ô#í Uáõôü ôïõ, Cíèñùðïò ÷ñåéÜæåôáé ãé áô# Xíáí Èåü. ´Åíáò ôÝôïéïò Èå#ò ðñÝðåé í? îÝñåé í? âïçè@, í? âëÜðôåé, í? åyíáé ößëïò êáq T÷èñüò èáõìÜæåôáé êáq óô? êáë? êáq óô? êáêÜ. Ï ðáñ? öýóéí Aêñùôçñéáóì#ò Uí#ò Èåï, ÷Üñéí Uí#ò Èåï ìüíï ôí «êáëí», äSí è? ìðïñïóå Tð ïäåíq í? åyíáé êÜôé Tðéèõìçôü. Ï «êáêüò» Èå#ò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#!
åyíáé Tîßóïõ Aðáñáßôçôïò ìS ôüí «êáëü» Èåü^ óô# ôÝëïò ôÝëïò äSí ÷ñùóô@ìå ôZí ðáñîÞ ìáò óôZí Aíåêôéêüôçôá b ôZ öéëáíèñùðßá... Ðïé#ò óêïð#ò Uí#ò Èåï, ðïrïò äSí è? ãíþñéæå ñãÞ, Têäßêçóç, öèüíï, ðåñéöñüíçóç, ðïíçñé? êáq âßá^ ðïrïò è Aãíïïóå ôZ ìåèõóôéêZ ãïçôåßá ô\ò íßêçò êáq ô\ò êáôáóôñïö\ò; ÊáíÝíáò äSí è? êáôáëÜâáéíå Xíáí ôÝôïéï Èåü: ãé? ðïé# ëüãï, ëïéðüí, í? ô#í ëáôñÝøåé; Áíáíôßññçôá^
ôáí Xíáò ëá#ò V÷åé ìðår óôZí ôñï÷é? ôï Aöáíéóìï^
ôáí íéþèåé ôZí ðßóôç ôïõ ãé? ô# ìÝëëïí êáq ôZí Tëðßäá ôïõ ãé? Tëåõèåñßá í? ÷Üíïíôáé ñéóôéêÜ^
ôáí _ ðïôáãZ öáíôÜæåé ò ðñþôç AíÜãêç êáq ït AñåôSò ôí êáèõðïôáãìÝíùí êáq ÷áëéíáãùãçìÝíùí ò óõíè\êåò áôïóõíôÞñçóÞò ôïõ, ôüôå AëëÜæåé Aíáãêáóôéê? êáq Èåüò ôïõ. Ãßíåôáé ðëÝïí êñõøßíïõò, äåéëüò, ìåôñéüöñùí^ ìåôáâÜëëåôáé óS «åsñÞíç ô\ò øõ÷\ò», óô# ìZ «ðëÝïí ìéóårí», óS Tðéåßêåéá, Aêüìá êáß «AãÜðç» ðñ#ò ô#í ößëï b ô#í T÷èñü. Çèéêïëïãår AêáôÜðáõóôá, Xñðåé ìÝóá óô# óðÞëáéï êÜèå Aôïìéê\ò Añåô\ò, ãßíåôáé Èå#ò ãé?
ëïõò, ãßíåôáé säéþôçò, êïóìïðïëßôçò... ²Áëëïôå, Aíôéðñïóþðåõå Xíáí ëáü, ôZí só÷ Uí#ò ëáï, êáèåôq ìá÷çôéê# êáq äéøáóìÝíï ãé? äýíáìç óôZí øõ÷Z Uí#ò ëáï: ôþñá åyíáé Bðëò «êáë#ò Èåüò»... ÐñÜãìáôé, ït èåïq äSí V÷ïõí Cëëåò TíáëëáêôéêSò ëýóåéò: b è? Tíóáñêþíïõí ôZ âïýëçóç ãé? äýíáìç êáq è? ðáñáìÝíïõí, Vôóé, èåïq ôí ëáí b è? Tíóáñêþíïõí ôZí Aíéêáíüôçôá ãé? äýíáìç êáq è? êáôáíôïí, Vôóé, Aíáãêáóôéê? êáëïß...
#"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
17 ÊÜèå öïñ? ðïõ _ âïýëçóç ãé? äýíáìç öèßíåé êáè ïtïíäÞðïôå ôñüðï, óçìåéþíåôáé ìïßùò ìé? öõóéïëïãéêZ ðéóèïäñüìçóç, ìé? décadence.33 Ç èåüôçôá ô\ò décadence, AðïóôåñçìÝíç ôí ðé# Aññåíùðí Añåôí êé Tíóôßêôùí ôçò, ãßíåôáé êáô AíÜãêç èåüôçôá ôí öõóéïëïãéêò ðéóèïäñïìçìÝíùí, ôí AäõíÜìùí. ÄSí íïìÜæïõí ôïò Uáõôïýò ôïõò «Aäýíáìïõò»^ ôïò ëÝíå «êáëïýò»... Ãßíåôáé AìÝóùò êáôáíïçôü, äß÷ùò ðåñáéôÝñù TîçãÞóåéò, óS ðïé?í Aêñéâò óôéãìZ ô\ò tóôïñßáò áô#ò ìýèïò ô\ò äõáñ÷ßáò Uí#ò êáëï êé Uí#ò êáêï Èåï êáôÝóôç äõíáôüò. ÌS ô# uäéï Víóôéêôï, ìÝó¤ ôï ðïßïõ ït ðïôáãìÝíïé ðïâéâÜæïõí ô#í Èåü ôïõò óÝ «êáèáõô# êáëü», äéáãñÜöïõí Tðßóçò
ëåò ôqò ðïéüôçôåò ôï Èåï ôí êáôáêôçôí ôïõò^ ðáßñíïõí Têäßêçóç Að# ôïò êõñßïõò ôïõò äéáâïëïðïéþíôáò ô#í Èåü ôïõò. Ï ê á ë # ò Èå#ò
ðùò êé äéÜâïëïò: Aìöüôåñïé AðïêõÞìáôá ô\ò décadence. Ðò è? ìðïñïóå êáíåqò óÞìåñá í? Tíäþóåé óôZí AöÝëåéá ôí ÷ñéóôéáíí èåïëüãùí ôüóï, óôå í? Aðïöáíèår ìáæß ôïõò
ôé ôÜ÷á ô# ðÝñáóìá ô\ò Vííïéáò «Èåüò» Að# ôüí «Èå# ôï ÉóñáÞë», Að# Xíáí ëáúê# Èå# óô#í ÷ñéóôéáíéê# Èåü, ôZí ðåìðôïõóßá ðáíô#ò êáëï, Aðïôåëår óô? óïâáñ? ðñ üïä ï; Áëë? áô# ô# Vêáíå Aêüìç êé Xíáò ÑåíÜí.34 Ó?í í? åy÷å Ñåí?í äéêáßùìá óôZí AöÝëåéá! Äéüôé, öõóéêÜ, ô# Aíôßèåôï åyíáé öèáëìïöáíÝò. ´Ïôáí ït ðñïûðïèÝóåéò ãé? ôZí Têêüëáøç ô\ò A í å ñ ÷ ü ì å í ç ò æù\ò,
ôáí êáèåôq äõíáôü, ãåííárï, äåóðïôéê# êáq ðåñÞöáíï Têêüðôåôáé Að# ôZí Vííïéá ôï Èåï^
ôáí uäéïò îåðÝöôåé â\ìá-â\ìá, êáôáíôþíôáò ô# äåêáíßêé ôí êïõñáóìÝíùí, _ Cãêõñá óùôçñßáò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
##
ôí íáõáãéóìÝíùí^
ôáí ãßíåôáé èå#ò ôí öôù÷í, ôí Bìáñôùëí êáq ôí Aññþóôùí par excellence,35 êáq ô# êáôçãïñïýìåíï «ÓùôÞñ» a «ËõôñùôÞò» ìÝíåé ïôùò åsðårí ò ô# ìüíï êáôçãïñïýìåíï ôï Èåßïõ, ôß ðïäçëþíåé ìé? ôÝôïéá ìåôáìüñöùóç; ìé? ôÝôïéá ì å ß ù ó ç ôï Èåßïõ; Óßãïõñá^ _ «Âáóéëåßá ôï Èåï» ìåãÜëùóå ìS
ëá áôÜ. ²Áëëïôå äSí åy÷å ðáñ? ô# ëáü ôïõ, ôüí «ðåñéïýóéï» ëáü ôïõ. Óô# ìåôáî ð\ãå óô? îÝíá, ó?í ô#í uäéï ô# ëáü ôïõ, ðåñéðëáíÞèçêå, äSí óôÜèçêå ðëÝïí óôéãìZ ðïõèåíÜ^ êáq íÜ ðï êáôüñèùóå, Tí ôÝëåé, í? åyíáé ðáíôï ïsêårïò, ìÝãáò êïóìïðïëßôçò êáq íÜ ðï ð\ñå ìS ô# ìÝñïò ôïõ ôÞ «ìåãÜëç ðëåéïøçößá» êáq ô# ìéó# ô\ò ã\ò. ´Ïìùò Èå#ò ô\ò ìåãÜëçò ðëåéïøçößáò, äçìïêñÜôçò AíÜìåóá óôïò èåïýò, äSí Vãéíå ðáñ
ëá áô? ðåñÞöáíïò èå#ò ôí ðáãáíéóôí^ ðáñÝìåéíå Åâñárïò, ðáñÝìåéíå Èå#ò ô\ò Aðüêñõöçò êüã÷çò, Èå#ò êÜèå óêïôåéí\ò ãùíé@ò êáq Cêñçò,
ëùí ôí Aíèõãéåéíí óõíïéêéí ëüêëçñïõ ôï êüóìïõ!... Ç êïóìïêñáôïñßá ôïõ eôáí êáq åyíáé Xíá âáóßëåéï ôï ðïêüóìïõ, Xíá íïóïêïìårï, Xíá ðüãåéï âáóßëåéï,36 Xíá ãêÝôï... Êé uäéïò, ôüóï ÷ñüò, ôüóï Aäýíáìïò, ôüóï décadent... µÙò êáq ït ÷ñüôåñïé ôí ÷ñí ìðüñåóáí í? êõñéáñ÷Þóïõí ðÜíù ôïõ, ït êýñéïé Ìåôáöõóéêïß ìáò, ït Aëâßíïé ôí Tííïéí. Ôüóï Vðëåîáí37 ô? äßêôõá ôïõò ãýñù ôïõ, óôå ðíùôéóìÝíïò ðé? Að# ôqò êéíÞóåéò ôïõò, Vãéíå êé uäéïò ìé? AñÜ÷íç,38 Xíáò ìåôáöõóéêüò. ²Åêôïôå, ôõëßãåé39 êé áô#ò ô#í êüóìï óô? äß÷ôõá ôïõ sub specie Spinozae40 ðáßñíïíôáò ìïñöSò ðé# Aäýíáìåò, êáq ëïÝíá ðé# ÷ñSò, ãßíåôáé «säáíéêü», «êáèáñ# ðíåìá», «absolutum»,41 «ðñ@ãìá êáè Uáõôü»... ÊáôÜðôùóç Uí#ò èåï: Èå#ò Vãéíå «ðñ@ãìá êáè Uáõôü»...42
#$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
18 Ç ÷ñéóôéáíéêZ Vííïéá ôï Èåï Èå#ò ò «Èå#ò ôí Aññþóôùí», Èå#ò ò AñÜ÷íç, Èå#ò ò ðíåìá åyíáé ìé? Að# ôqò ðé# äéåöèáñìÝíåò Vííïéåò ôï Èåßïõ ðï Tðéôåý÷èçêå ðïôS ðÜíù óôZ ã\. ÐåñéãñÜöåé uóùò ô# ôåëåõôárï óôÜäéï óôZí êáôéïóá TîÝëéîç ôí èåúêí ôýðùí. Ï Èå#ò Têöõëßóôçêå ó ô # A í ô ß è å ô ï ô\ò æù\ò, Aíôq í? åyíáé _ ìåôáìüñöùóÞ ôçò, ô# ásþíéï Í áß ôçò! Ï Èåüò, äéáêÞñõîç ðïëÝìïõ êáô? ô\ò æù\ò, êáô? ô\ò öýóçò, êáô? ô\ò âïýëçóçò ãé? æùÞ! Èåüò, _ äéáôýðùóç ðï êáëýðôåé êÜèå óõêïöáíôßá ôï «TíèÜäå», êÜèå øåõäZ äÞëùóç ôï «TðÝêåéíá»! Èåüò, ô# ìçäSí ðï èåïðïéÞèçêå, _ âïýëçóç ãé? ô# ìçäSí ðï êçñý÷èçêå «Bãßá»!... 19 Ô#
ôé ït só÷õñSò öõëSò ô\ò Âïñåßïõ Åñþðçò äSí Aðïôßíáîáí ô#í ÷ñéóôéáíéê# Èå# äéüëïõ äSí ôéì@ ôZ èñçóêåõôéêÞ ôïõò äéÜíïéá, ãé? í? ìZ ìéëÞóù ãé? ô# ãïóôï ôïõò. ÌS Xíá ôÝôïéï íïóçñ# êáq ãçñáëÝï ãÝííçìá ô\ò décadence, è ? Vðñåðå í? åy÷áí îåìðåñäÝøåé ðñ# ðïëëï. ÄSí AðáëëÜ÷ôçêáí
ìùò êáq ôïò âáñáßíåé ãé áô# ìßá êáôÜñá: Aðïññüöçóáí ôZí Aññþóôéá, ô? ãçñáôåé? êáq ô#í ðáñáëïãéóì# óS
ëá ôïõò ô? Víóôéêôá êé Vêôïôå, Cëëïí Èå# ðé? ä S í äçìéïýñãçóáí! Ó÷åä#í äýï ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá, êé ïôå Xíáò êáéíïýñéïò Èåüò! ÁíôéèÝôùò, óõíå÷ßæåé í? ößóôáôáé, ò T?í í? TîÝöñáæå êÜðïéï åyäïò äéêáéïóýíçò ò í? Aðïôåëïóå ô# ultimatum êáq ô# maximum ô\ò èåïðïéçôéê\ò äåéíüôçôáò, ôï creator spiritus ìÝóá
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#%
óô#í Cíèñùðï áô#ò Tëååéí#ò Èå#ò ôï ÷ñéóôéáíéêï ìïíïôïíï-èåúóìï [Monotono-Theismus]! Áô# ô# âñßäéï îåðåóìï êáq ãÝííçìá ôï ìçäåíüò, Aöáéñåôéêí Tííïéí êé AíôéöÜóåùí, ìS
ëá ô? Víóôéêôá ô\ò décadence êé
ëåò ôqò äåéëßåò êáq êïðþóåéò43 ô\ò øõ÷\ò ðï âñßóêïõí äéêáßùóç óô# ðñüóùðü ôïõ!... 20 44 ÌS ôZí êáôáäßêç ìïõ áôZ ôï ×ñéóôéáíéóìï äSí è? aèåëá í AäéêÞóù óô# ðáñáìéêñ# ìé? óõããåíZ èñçóêåßá ðï V÷åé Aêüìá ðåñéóóüôåñïõò ðáäïýò: ô #í Âïõäéóìü. Êáq ït äõ# åyíáé èñçóêåråò ìçäåíéóôéêÝò èñçóêåråò ô\ò décadence Aëë? äéáöÝñïõí êáô? ô#í ðé# Aîéïóçìåßùôï ôñüðï. Ï êñéôéê#ò ôï ×ñéóôéáíéóìï TêöñÜæåé ôqò å÷áñéóôßåò ôïõ óôïò Éíäïò ëïãßïõò, ÷Üñç óôïò ðïßïõò _ ó ý ã ê ñ é ó ç AìöïôÝñùí åyíáé ðëÝïí TöéêôÞ. Ï Âïõäéóì#ò åyíáé ÷ßëéåò öïñSò ðé# ñåáëéóôéê#ò Að ô#í ×ñéóôéáíéóìü V÷åé êëçñïíïìÞóåé ô# Vèïò ô\ò Aíôéêåéìåíéê\ò êáq øý÷ñáéìçò óôÜóçò AðÝíáíôé óô? ðñïâëÞìáôá, åyíáé Tðßãïíïò Uí#ò Uêáôïíôáåôïò öéëïóïöéêï êéíÞìáôïò^ _ Vííïéá «Èåüò» uóáìå ôZí TìöÜíéóÞ ôïõ åy÷å aäç êáôáñãçèår. Ï Âïõäéóì#ò åyíáé _ ìüíç Tí ôÝëåé èåôéêéóôéêZ èñçóêåßá óôZí Éóôïñßá, Aêüìá êáq óôZ èåùñßá ôïõ ðåñq ãíþóåùò (ìé? áóôçñZ öáéíïìåíïêñáôßá)^ äSí ëÝåé ðéÜ «Aãþíáò êáô? ô\ò B ì á ñ ô ß áò», ðáñ? äéêáéþíïíôáò ðëÞñùò ôZí ðñáãìáôéêüôçôá, «Aãþíáò êáô? ôï ðüíïõ». Ï Âïõäéóìüò êáq ôïôï ô#í AíåâÜæåé ðïëë? óêáëé? ðÜíù Að# ô# ×ñéóôéáíéóìü Cöçóå ðé? ðßóù ôïõ ôZí áôáðÜôç ôí ^èéêí Tííïéí^ óôÝêåé, óôZ äéêÞ ìïõ ãëþóóá, ð Ý ñ á í ôï êáëï êáq ôï
#&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êáêï. Ït äõ# øõ÷ïëïãéêSò ðñáãìáôéêüôçôåò ðÜíù óôqò ðïråò óôçñßæåôáé, êáq ôqò ðïråò ðïôS äSí ÷Üíåé Að# ô? ìÜôéá ôïõ, åyíáé: ðñôïí ìé? ðÝñìåôñç äéåãåñóéìüôçôá ô\ò åáéóèçóßáò, _ ðïßá Têäçëþíåôáé ò TêëåðôõóìÝíç têáíüôçôá äýíçò^ äåýôåñïí, ìé? ðåñðíåõìÜôùóç,45 ìé? ðåñâïëéê? ìáêñï÷ñüíéá æùZ AíÜìåóá óS Vííïéåò êáq ëïãéêSò äéáäéêáóßåò, Tí ìÝó¤ ôí ðïßùí ô# Víóôéêôï ôï ðñïóþðïõ æçìéþèçêå Tð öåëåßI ôï «Aðñïóþðïõ» (êáôáóôÜóåéò ðï ôïõëÜ÷éóôïí ìåñéêïq Að# ôïò Aíáãíóôåò ìïõ, ït «Aíôéêåéìåíéêïß», ãíùñßæïõí Aìöüôåñåò êáë? Tê ðåßñáò,
ðùò êé Tãþ). Ëü㤠áôí ôí øõ÷ïëïãéêí óõíèçêí, ðñïêëÞèçêå ìé? ê á ô Ü è ë é ø ç: ãé? ôZí êáôáðïëÝìçóÞ ôçò, Âïýäáò ëáìâÜíåé ìÝôñá ãéåéí\ò. Óõíéóô@ æùZ óôZí ðáéèñï, æùZ ðåñéðëáíþìåíç, ìÝôñï, TðéëåãìÝíç äéáôñïöÞ, ðñïóï÷Z óS
ëá ô? ïsíïðíåõìáôþäç, ðñïóï÷Z óS êÜèå óõíáßóèçìá ðï Tíåñãïðïéår ôZ ÷ïëZ b èåñìáßíåé ô# ázìá^ êáìßá V ã í ï é á ïôå ãé? ô#í Uáõô# ïôå ãé? ôïò Cëëïõò. Óõíéóô@ ðáñáóôÜóåéò åuôå êáôáðñáûíôéêSò åuôå åöñüóõíåò Tðéíïår ô? ìÝóá ãé? ôZí AðïêïðÞ46 ôïõ Að# ôïò Cëëïõò. Íïår ôZí êáëïóýíç, ôZí åãÝíåéá, ò ðáñÜãïíôåò ãåßáò. Ç ðñïóåõ÷Z Aðïêëåßåôáé^ ô# uäéï êáq _ A ó ê ç ô é ê Þ. Êáìßá êáôçãïñéêZ ðñïóôáãÞ, Aðïëýôùò êáíÝíáò Tîáíáãêáóìüò, ïôå êDí Tíô#ò ô\ò ìïíáóôéê\ò êïéíüôçôáò ( åyíáé Tëåýèåñç _ Vîïäïò). ´Ïëá áô? è? eôáí ìÝóá ðï è? Tíßó÷õáí uóá uóá Têåßíç ôZí ðÝñìåôñç äéåãåñóéìüôçôá. Ãé? ô#í uäéï ëüãï, äSí Tíèáññýíåé ô#í ðüëåìï êáô? ôí äéáöïñåôéê? óêåðôïìÝíùí: _ äéäáóêáëßá ôïõ óôñÝöåôáé Aêñéâò êáô? ôï ásóèÞìáôïò ô\ò Têäßêçóçò, ô\ò AíôéðÜèåéáò, ôï ressentiment47 («ô# ìßóïò ìS ìßóïò äS óâÞíåé», áôZ åyíáé _ óõãêéíçôéêZ Tðùä#ò
ëïõ ôï
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#'
Âïõäéóìï...). Êáq äéêáßùò, ô? ásóèÞìáôá áô? è? eôáí ðñÜãìáôé Cêñùò Aíèõãéåéí? ò ðñ#ò ô#í âáóéê# óêïð# áô\ò ô\ò äéáßôçò. ÔZí ðíåõìáôéêZ êüðùóç ðï Aíôéêñßæåé, _ ðïßá Têäçëþíåôáé ò ðåñâïëéêÞ «Aíôéêåéìåíéêüôçôá» (äçëáäZ ò TîáóèÝíéóç ôï TíäéáöÝñïíôïò Uí#ò ðñïóþðïõ ðñ#ò ô#í Uáõôü ôïõ, Aðþëåéá êÝíôñïõ âÜñïõò, Aðþëåéá ôï «Tãùéóìï»), ôZí ðïëåì@ ìS ìé? áóôçñZ ðñïóðÜèåéá Tðáíáöïñ@ò Aêüìá êáq ôí ðé# ðíåõìáôéêí Tíäéáöåñüíôùí óô# ð ñ ü ó ù ð ï. ÓôZ äéäáóêáëßá ôï Âïýäá, Tãùéóì#ò ãßíåôáé êáè\êïí: ôü «Uí#ò Tóôq ÷ñåßá»,48 ôü «ðò ìðïñårò T ó í Aðáëëáãårò Að# ô#í ðüíï;» ñéïèåôår êáq êáôåõèýíåé
ëç ôZí ðíåõìáôéêZ äßáéôá. (È? ìðïñïýóáìå uóùò í? èõìçèïìå Tä Têåríïí ô#í Áèçíárï, ðï Tðßóçò åy÷å êçñýîåé ðüëåìï TíÜíôéá óS êÜèå êáèáñÞ «Tðéóôçìïíéêüôçôá» ô#í ÓùêñÜôç, ðïrïò øùíå ô#í ðñïóùðéê# Tãùéóì# óS eèïò, Aêüìá êé Têår
ðïõ eôáí êõñßáñ÷ç _ ðáñïõóßá ôí ðñïâëçìÜôùí). 21 Ï Âïõäéóì#ò ðñïûðïèÝôåé Xíá ðïë aðéï êëßìá, óõíÞèåéåò Tîáéñåôéê\ò ðñáüôçôáò êé Tëåõèåñßáò, äéüë ï õ ìéëéôáñéóìü, êáq ôÝëïò, ò Uóôßá ôï êéíÞìáôüò ôïõ, ôqò Aíþôåñåò êáq ìÜëéóôá ôqò êáëëéåñãçìÝíåò ôÜîåéò. Ç Aôáñáîßá, _ ãáëÞíç, _ Aðïõóßá ô\ò Tðéèõìßáò Aðïôåëïí ô#í øéóôï óêïðü, êé óêïð#ò áô#ò T ð é ô õ ã ÷ Ü í å ô á é. ÌS ô#í Âïõäéóì# äSí ðñïóâëÝðåé êáíåqò Bðë? óôZí ôåëåéüôçôá: _ ôåëåéüôçôá åyíáé ô# óýíçèåò. Óô# ×ñéóôéáíéóìü, ô? Víóôéêôá ôí ðïôáãìÝíùí
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êáq êáôáðéåóìÝíùí Vñ÷ïíôáé óô# ðñïóêÞíéï: åyíáé ô? êáôþôåñá óôñþìáôá ðï Aíáæçôïí ôZ óùôçñßá ôïõò óS áô#í. Åä Aóêïíôáé ò A ð á ó ÷ ü ë ç ó ç, ò öÜñìáêá êáô? ô\ò Aíßáò, _ ðåñéðôùóéïëïãßá ô\ò Bìáñôßáò, _ áôïêñéôéêÞ, _ TîÝôáóç ô\ò óõíåßäçóçò^ Tä _ èÝñìç ðñ#ò ô#í ðáíôïäýíáì ï ô#í ëåãüìåíï «Èåü» äéáôçñårôáé Tóáåß (ìÝó¤ ô\ò ðñïóåõ÷\ò)^ Tä ô# Aíþôåñï èåùñårôáé Aðñüóéôï, äùñåÜ, «÷Üñéò». Åä ôßðïôå Tí äÞì¤: ôü «Tí ô¨ êñõðô¨», ô# óêïôåéí# äùìÜôéï, åyíáé ÷ñéóôéáíéêü. Åä ô# óìá ðåñéöñïíårôáé, _ ãéåéíZ Aðïññßðôåôáé ò ásóèçóéáóìüò^ _ Åêêëçóßá óôñÝöåôáé Aêüìá êáq êáô? ô\ò êáèáñéüôçôáò ( ô# ðñôï ÷ñéóôéáíéê# ìÝôñï ìåô? ôZí AðÝëáóç ôí Ìáõñéôáíí eôáí ô# êëåßóéìï ôí äçìüóéùí ëïõôñí, Að# ô? ðïrá ô? 270 eôáí ìüíï óôZí Êüñäïâá). ×ñéóôéáíéêZ åyíáé ìé? ñéóìÝíç ôÜóç óêëçñüôçôáò êáô? ôï Uáõôï ìáò êáq ôí Cëëùí^ ô# ìßóïò Tíáíôßïí ôí äéáöïñåôéê? óêåðôïìÝíùí^ _ âïýëçóç ãé? äéþîåéò. ÓêïôåéíSò êáq óõíôáñáêôéêSò ðáñáóôÜóåéò Vñ÷ïíôáé óô# ðñïóêÞíéï^ ït ðëÝïí ðïèçôSò êáôáóôÜóåéò âáðôéóìÝíåò ìS ô? øçëüôåñá íüìáôá åyíáé Tðéëçðôïåéäårò [Epilepsoïden]^ _ äßáéôá ôÝôïéá, ðï í? åíïår íïóçñ? öáéíüìåíá êáq í? Tñåèßæåé ðåñâïëéê? ô? íåñá. ²Éäéïí ô\ò ×ñéóôéáíïóýíçò, _ èáíÜóéìç V÷èñá êáô? ôí êõñßùí ô\ò ã\ò, êáô? ôí «åãåíí» ìáæq ìS Xíáí ðïõëï Tíäüìõ÷ï Aíôáãùíéóìü ( AöÞíïõí óS áôïò ôü «óìá» êáq êñáôïí ìüíï ôÞí «øõ÷Þ»...). ×ñéóôéáíéê# åyíáé ô# ìßóïò êáô? ôï ðíåýìáôïò, êáô? ô\ò ðåñçöÜíåéáò, ô\ò ôüëìçò, ô\ò Tëåõèåñßáò, ô\ò Tëåõèåñïöñïóýíçò ôï ðíåýìáôïò^ ÷ñéóôéáíéê# åyíáé ô# ìßóïò êáô? ôí ásóèÞó å ù í, êáô? ô\ò ÷áñ@ò ôí ásóèÞóåùí, êáô? ô\ò ÷áñ@ò ô\ò uäéáò...
Ï Áíôß÷ñéóôïò
$
22 ´Ïôáí ×ñéóôéáíéóì#ò Cöçóå ô# ëßêíï ôïõ, ôqò êáôþôáôåò ôÜîåéò, ô#í ðüêïóìï ô\ò Añ÷áéüôçôáò,
ôáí ãýñåøå ôZí Tîïõóßá Tí ìÝó¤ âáñâáñéêí ëáí, äSí ðñïûðÝèåôå ðé? êïõñáóìÝíïõò Aíèñþðïõò, Aëë? Tóùôåñéê? AðïêôçíùìÝíïõò êáq êáôáóðáñáãìÝíïõò49 äõíáôïýò, Aëë? ëåéøïýò. Åä, _ äõóáñÝóêåéá ìS ô#í Uáõôü, _ äõóôõ÷ßá êáèáõôÞ, äSí AðïññÝïõí Að# ìé?í ðÝñìåôñç äéåãåñóéìüôçôá åáéóèçóßáò b têáíüôçôá äýíçò,
ðùò ìS ôïò ÂïõäéóôÝò, Aëë? Aíôßèåôá Að# ìé?í AóõãêñÜôçôç ëá÷ôÜñá í? ðñïêáëÝóïõí ðüíï, í? Têäçëþóïõí ôqò Tóþôåñåò Aãùíßåò ôïõò óS T÷èñéêSò ðñÜîåéò êáq ðáñáóôÜóåéò. Ï ×ñéóôéáíéóì#ò ÷ñåéÜóôçêå â Ü ñ â á ñ å ò Vííïéåò êé Aîßåò ãé? í? ãßíåé êýñéïò ôí âáñâÜñùí: ôÝôïéåò Vííïéåò åyíáé _ èõóßá ôï ðñùôïôüêïõ, _ ðüóç áwìáôïò êáô? ôZ Èåßá Å÷áñéóôßá, _ ðåñéöñüíçóç ðñ#ò ô# ðíåìá êáq ô#í ðïëéôéóìü^ ô? ðÜóçò ìïñö\ò âáóáíéóôÞñéá (êáô áuóèçóéí êáq ìÞ)^ _ ðïìðþäçò ëáìðñüôçôá ô\ò ëáôñåßáò. Ï Âïõäéóì#ò åyíáé èñçóêåßá ãé? ø é ì ï õ ò Aíèñþðïõò, ãé? öýóåéò åãåíårò, ëåðôÝò, AðïðíåõìáôùìÝíåò ðéÜ, ðï íéþèïõí ðïë åêïëá ðüíï ( _ Åñþðç äSí åyíáé Aêüìç ñéìç ãé? êÜôé ôÝôïéï)^ åyíáé ìé? TðáíáöïñÜ ôïõò óôZí ^ñåìßá êáq ôZí åäáéìïíßá, óS ìé? äßáéôá ôï ðíåýìáôïò, óS ìé? ñéóìÝíç óêëçñáãþãçóç êáô? ô# óìá. Ï ×ñéóôéáíéóì#ò èÝëåé í? ãßíåé êýñéïò Aãñßùí èçñ ß ù í^ ô# ìÝóïí ôïõ åyíáé í? ô? A ñ ñ ù ó ô Þ ó å é, _ TîáóèÝíéóç åyíáé _ ×ñéóôéáíéêZ óõíôáãZ ãé? ôZí Tîçì Ý ñ ù ó ç, ôüí «ëéê# ðïëéôéóìü». Ï Âïõäéóì#ò åyíáé ìé? èñçóêåßá ãé? ô# ðÝñáò êáq ôZí êüðùóç ôï ðïëéôéóìï^ ×ñéóôéáíéóì#ò äSí âëÝðåé ìÝ÷ñé óôéãì\ò êáíÝíá ðïëéôéóìü ô#í täñýåé ð# ñéóìÝíåò óõíè\êåò.
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
23 Ï Âïõäéóìüò, ô# TðáíáëáìâÜíù, åyíáé Uêáô# öïñSò ðé# øõ÷ñüò, ðé# åsëéêñéíÞò, ðé# Aíôéêåéìåíéêüò. ÄSí Aíôéìåôùðßæåé ðé? ôZí AíÜãêç í? åðñåðßóåé ôZ äõóôõ÷ßá ôïõ êáq ôZí têáíüôçôá äýíçò ôïõ UñìçíåýïíôÜò ôåò ìÝó¤ ô\ò Bìáñôßáò Bðë? ëÝåé áô# ðï óêÝöôåôáé: «ðïöÝñù». Áðåíáíôßáò ãé? ô#í âÜñâáñï, _ äõóôõ÷ßá êáèáõôZ äéüëïõ åðñåðZò äSí åyíáé^ Aðáéôår ðñôá ìé?í Uñìçíåßá ãé? í? ìïëïãÞóåé
ôé ðñÜãìáôé ðïöÝñåé (ô# Víóôéêôü ôïõ ô#í óðñþ÷íåé ì@ëëïí í Añíçèår ôZ äõóôõ÷ßá, í? ôZí ðïöÝñåé óéùðçëÜ). Ç ëÝîç «äéÜâïëïò» Tí ðñïêåéìÝí¤ eôáí êÜôé ååñãåôéêü: Cíèñùðïò åy÷å Xíáí ðáíßó÷õñï êáq öïâåñ# T÷èñü äSí eôáí íôñïðZ í? ðïöÝñåé Að# Xíáí ôÝôïéï T÷èñü. Ï ×ñéóôéáíéóì#ò V÷åé óô# ázìá ôïõ ìåñéêSò ðïíçñßåò Aíáôïëßôéêçò ðñïÝëåõóçò. Ãíùñßæåé ðÜíù Að#
ëá
ôé åyíáé
ëùò AäéÜöïñï ô# Dí êÜôé åyíáé Aëçèéíü, Tí, Aíôßèåôá, V÷åé øéóôç óçìáóßá êáô? ðüóïí ðéóôåýåôáé ò Aëçèéíü. Ç ÁëÞèåéá, ëïéðüí, êáq _ Ð ß ó ô ç
ôé êÜôé åyíáé Aëçèéíü: äýï êüóìïé Tíäéáöåñüíôùí Tíôåëò îå÷ùñéóôí, êüóìïé AíôéôéèÝìåíïé ó÷åä#í Xíáò ðñ#ò ô#í Cëëï ðñïóðåëÜóéìïé Að# äéáöïñåôéêïò Aðïëýôùò äñüìïõò. Ôïôï í? ãíþñéæå êáíåqò êáq ãéíüôáí, ôïõëÜ÷éóôïí óôZí ÁíáôïëÞ, ó÷åä#í óïöüò^50
ìïéá ô# AíôéëáìâÜíïíôáí ït âñá÷ìÜíïé,
ìïéá ÐëÜôùí,
ìïéá êÜèå óðïõäáóôZò ô\ò Tóùôåñéê\ò óïößáò. ²Áí, ëüãïõ ÷Üñç, óôZí ðßóôç ô\ò ëýôñùóçò Að# ôZí Bìáñôßá Vãêåéôáé _ åôõ÷ßá, äSí V÷åé áô# Aíáãêárá ò ðñïûðüèåóç
ôé ït Cíèñùðïé åyíáé íôùò Bìáñôùëïß, Aëë?
ôé íéþèïõí Bìáñôùëïß. ³Áí
ìùò ðÜíù Að#
ëá ÷ñåéÜæåôáé ð ß ó ô ç, ôüôå Ëüãïò, _ ãíþóç êáq _ Vñåõíá ðñÝðåé í? óõêïöáíôçèïí^ _ ä#ò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
$!
ô\ò Aëçèåßáò ãßíåôáé _ AðáãïñåõìÝíç äüò. Ç ìåãÜëç Tëðßäá åyíáé êßíçôñï æù\ò ðïë ðé# só÷õñ# Að# ïtáäÞðïôå ìåìïíùìÝíç ðñáãìÜôùóç ô\ò åôõ÷ßáò. Ï Cíèñùðïò ðñÝðåé ðïöÝñïíôáò í? êñáôçèår Að# ìé?í Tëðßäá _ ðïßá äSí è? ìðïñår í Aíáéñåèår Að# êáìßá ðñáãìáôéêüôçôá _ ðïßá äSí è? ìðïñår í? A ê õ ñ ù è å r Að# ïtáäÞðïôå TêðëÞñùóç: ôZí Tëðßäá ôï ÅðÝêåéíá. (Åîáéôßáò ô\ò têáíüôçôÜò ôçò Aêñéâò í? âáõêáëßæåé ôïò êáêüôõ÷ïõò, _ Tëðßäá èåùñÞèçêå Að# ôïò ´Åëëçíåò ô# êáê# ôí êáêí, ô# Aëçèéí? ðïõëï êáêü: Vìåéíå óô# âÜèïò ôï êïõôéï ô\ò Ðáíäþñáò.) Ôþñá ãé? í? ãßíåé TöéêôZ _ AãÜðç, Èå#ò ðñÝðåé í? ãßíåé ðñüóùðï^ ãé? í? ìðïñÝóïõí í? óõììåôÜó÷ïõí ô? êáôþôåñá Víóôéêôá, Èå#ò ðñÝðåé í? åyíáé íÝïò. Ãé? í? Tîáöèår äS ô# ðÜèïò ôí ãõíáéêí, ðñÝðåé í? ðñïâëçèår Xíáò ìïñöïò Eãéïò ãé? í? Tîáöèår ô# Aíôßóôïé÷ï ôí Aíäñí, ìé? Ìáñßá. (Êé áô? ìS ôZí ðñïûðüèåóç ðÜíôá
ôé ×ñéóôéáíéóì#ò öéëïäïîår í? êõñéáñ÷Þóåé Uí#ò TäÜöïõò,
ðïõ _ ëáôñåßá ìé@ò Áöñïäßôçò b Uí#ò ²Áäùíé V÷åé ñßóåé aäç ôZí V í í ï é á ô\ò ëáôñåßáò.) Ô# áuôçìá ô\ò Bãíüôçôáò Tíéó÷ýåé ôZí ñìçôéêüôçôá êáq ôZ âáèýôçôá ôï èñçóêåõôéêï Tíóôßêôïõ êáèéóô@ ôZ ëáôñåßá ðé# èåñìÞ, ðé# Tíèïõóéþäç, ðé# âáèé? øõ÷éêÞ. ÁãÜðç êáëårôáé _ êáôÜóôáóç Tíô#ò ô\ò ðïßáò Cíèñùðïò âëÝðåé, ò Tðq ô# ðëåróôïí, ô? ðñÜãìáôá
ðùò äSí åyíáé. Ç äýíáìç ô\ò áôáðÜôçò âñßóêåôáé Tä óô# Aðüãåéü ôçò, ï ìZí Aëë? êáq _ äýíáìç ôï Tîùñáúóìï, ô\ò ìåôáìüñöùóçò. ÌS ôZ äýíáìç ô\ò AãÜðçò AíôÝ÷åé êáíåqò ðåñéóóüôåñï, ðïìÝíåé ô? ðÜíôá. ²Åðñåðå ëïéð#í í? Tðéíïçèår ìé? èñçóêåßá AãÜðçò:
ôáí ìðïñår êáíåqò í Aãáðçèår, îåðåñí@ ô? ðé# äõóÜñåóôá ìÝóá óôZ æùZ êáq
$"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êáèüëïõ ðëÝïí äSí ô? âëÝðåé. Áô? ãé? ôqò ôñårò ×ñéóôéáíéêSò A ñ å ô Ý ò, ôZí ðßóôç, ôZí AãÜðç, ôZí Tëðßäá:51 ôqò ÷áñáêôçñßæù ò ôqò ôñårò ×ñéóôéáíéêSò Å î õ ð í Ü ä å ò. Ï Âïõäéóì#ò åyíáé ðïë ñéìïò, ðïë èåôéêüò, Tí ðñïêåéìÝí¤, ãé? ðáñüìïéåò TîõðíÜäåò. 24 Åä èßãù Bðëò ô# ðñüâëçìá ô\ò ãÝíåóçò ôï ×ñéóôéáíéóìï. Éäï _ ð ñ þ ô ç Añ÷Z ãé? ôZ ëýóç ôïõ: ×ñéóôéáíéóìüò êáôáíïårôáé ìüíïí Aíáöïñéê? ìS ô# Väáöïò Að# ô# ðïrï ðñï\ëèå^ äSí åyíáé êßíçìá TíÜíôéï ôï Éïõäáúêï Tíóôßêôïõ, åyíáé _ uäéá _ Aêïëïõèßá ôïõ, ìßá Aêüìç óõíÝðåéá óô# ðëáßóéï ô\ò ôñïìáêôéê\ò ëïãéê\ò ôïõ. Óýìöùíá ìS ôZ äéáôýðùóç ôï Ëõôñùô\: «Ç óùôçñßá Tê ôí Éïõäáßùí Tóôßí».52 Ç ä å ý ô å ñ ç Añ÷Þ: øõ÷ïëïãéê#ò ôýðïò ôï Ãáëéëáßïõ ìðïñår Aêüìç í Aíáãíùñéóôår, Aëë? ìïíÜ÷á óô#í ðëÞñç ôïõ Têöõëéóìü (ðï åyíáé óõã÷ñüíùò Aêñùôçñéáóì#ò êáq ðåñöüñôùóç ìS îÝíá óôïé÷årá ) ìðüñåóå í? TîõðçñåôÞóåé ô# óêïð# ãé? ô#í ðïrï ô#í ÷ñçóéìïðïßçóáí, ò ôýðï äçëáäZ ôï Ó ù ô Þ ñ á ô\ò Aíèñùðüôçôáò. Ït Åâñárïé åyíáé ðëÝïí ðáñÜîåíïò ëá#ò óôZí ðáãêüóìéá Éóôïñßá: AíôéìÝôùðïé ìS ô# Tñþôçìá ôï åyíáé êáq ôï ìZ åyíáé, äéÜëåîáí, ìS ìé?í
ëùò ðáñÜäïîç óõíáßóèçóç, ô# åyíáé Víáíôé ï t ï õ ä Þ ð ï ô å ô é ì Þ ì á ô ï ò. Ôïôï ô# ôßìçìá eôáí _ ñéæéêZ í ü è å õ ó ç
ëçò ô\ò öýóçò,
ëçò ô\ò öõóéêüôçôáò,
ëçò ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò, ëüêëçñïõ ôï Tóùôåñéêï êüóìïõ Aëë? êáq ôï Tîùôåñéêï. Áôïêáèïñßóôçêáí
Ï Áíôß÷ñéóôïò
$#
Tñ÷üìåíïé óS A í ô ß è å ó ç ðñ#ò
ëåò Têåríåò ôqò óõíè\êåò Tíô#ò ôí ðïßùí Xíáò ëá#ò ìðïñïóå í? æår, ä é ê á é ï ô ï í? æår^ Að# ô#í Uáõôü ôïõò äçìéïýñãçóáí ìé?í Vííïéá AíôéèåôéêZ ðñ#ò ôqò ö õ ó é ê S ò óõíè\êåò AíÝôñåøáí ôZ èñçóêåßá, ôZ ëáôñåßá, ôZí ^èéêÞ, ôZí tóôïñßá, ôZí øõ÷ïëïãßá, ôZ ìé? ìåô? ôZí Cëëçí, ìS ôñüðï AèåñÜðåõôï, óô# AêñéâSò A í ô ß è å ô ï ô í ö õ ó é ê í ô ï õ ò A î é í. Ô# uäéï öáéíüìåíï óõíáíô@ìå, ãé? ìé?í Aêüìç öïñÜ, êáq óS Aðåßñùò ìåãáëýôåñåò Aíáëïãßåò, ðëZí ò Bðë# Aíôßãñáöï: _ ×ñéóôéáíéêZ Têêëçóßá, óõãêñéíüìåíç ìS ôüí «ðåñéïýóéï ëáü», äSí äýíáôáé í? Tãåßñåé ôZí ðáñáìéêñZ Aîßùóç ãé? ðñùôïôõðßá. Ãé áô#í Aêñéâò ô# ëüãï, ït Åâñárïé åyíáé ðé# ìïéñárïò ëá#ò óôZí ðáãêüóìéá Éóôïñßá: Aíôßêôõðüò ôïõò íüèåøå ôüóï ôZí Aíèñùðüôçôá, óôå Aêüìç êáq óÞìåñá ×ñéóôéáí#ò íéþèåé uóùò Tíäüìõ÷á Aíôé-éïõäárïò, ÷ùñqò
ìùò í? óõíåéäçôïðïéår
ôé uäéïò Aðïôåëår uóá uóá ôZí Vó÷áôç UâñáúêZ óõíÝðåéá. ÓôZ Ãåíåáëïãßá ô\ò Çèéê\ò ãé? ðñþôç öïñÜ ðáñïõóßáóá Að# øõ÷ïëïãéêZ Cðïøç ôqò Aíôßèåôåò Vííïéåò ìé@ò å ã å í ï ò ^èéê\ò êáq ìé@ò ìíçóßêáêçò53 ^èéê\ò^ ðñïÝëåõóç ô\ò äåýôåñçò åyíáé ô# ² Ï ÷ é TíÜíôéá óôZí ðñþôç: ì? ôïýôç åyíáé Aêñéâò _ Éïõäáéï-÷ñéóôéáíéêZ ÇèéêZ êáè ëïêëçñßáí! Ãé? í? ìðïñÝóåé í? ðår ²Ï÷é óS ôéäÞðïôå Aíôéðñïóùðåýåé ôZí A í ï ä é ê Z êßíçóç [Bewegung] ô\ò æù\ò, ôqò ãéårò ôçò êñÜóåéò, ôZ äýíáìç, ôZí ìïñöéÜ, ôZí áôïêáôÜöáóç Tðq ã\ò, ô# säéïöõSò ðé? Víóôéêôï ôï ressentiment Vðñåðå Tí ðñïêåéìÝí¤ í? TðéíïÞóåé Xíáí Cëëïí êüóìï, óôZí ðñïïðôéêZ ôï ðïßïõ êÜèå êáô Ü ö á ó ç æ ù \ ò è? Tìöáíéæüôáí ò Êáêü, ò êáèáõô# AðïññéðôÝá. Ï Éïõäáúê#ò ëáüò, Að# øõ÷ïëïãé-
$$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êZ Cðïøç, åyíáé Xíáò ëá#ò UðôÜøõ÷ïò, ðï
ôáí âñåèår óS Aíõðüöïñåò óõíè\êåò, V÷ïíôáò ôZ âáèýôåñç óýíåóç ô\ò áôïóõíôÞñçóçò, ðñïèýìùò óõíôÜóóåôáé ìS
ëá ô? Víóôéêôá ô\ò décadence ÷é ò ðï÷åßñéïò áôí, Aëë? TðåéäZ äéáéóèÜíåôáé óS áô? ìé? äýíáìç äé? ô\ò ðïßáò ìðïñår êáíåqò í? Tðéâëçèår Víáíôé «ôï êüóìïõ». Ït Åâñárïé åyíáé ô# Aíôßóôñïöï
ëùí ôí décadents: Aêñéâò áôïò ÷ñåéÜóôçêå í? ðáñéóôÜíïõí ìÝ÷ñé áôáðÜôçò^ ìS Xíá non plus ultra ðïêñéôéê\ò åöõÀáò âñ\êáí ôñüðï í? óôÝêïõí óôZí êïñõöZ
ëùí ôí êéíçìÜôùí ô\ò décadence (
ðùò ×ñéóôéáíéóìüò ôï Ðáýëïõ), óôå í? äçìéïõñãÞóïõí Tí ôÝëåé Tî áôí êÜôé, ô# ðïrï êáôÝëçîå í? åyíáé só÷õñüôåñï Að# ðïéáäÞðïôå ðáñÜôáîç ðï ëÝåé Íáq óôZ æùÞ. Ãé? ô# åyäïò ôí Aíèñþðùí ðï Tíô#ò ôï Éïõäáúóìï êáq ôï ×ñéóôéáíéóìï ðïèïí ôZí Tîïõóßá [Macht] åyäïò tåñáôéêü, _ décadence åyíáé Bðë? Xíá ìÝóïí: ãé áô# ô# åyäïò Aíèñþðùí åyíáé æÞôçìá æù\ò í? AññùóôÞóïõí ôZí Aíèñùðüôçôá êáq í? äéáóôñÝøïõí ôqò Vííïéåò «êáëü» êáß «êáêü», «Aëçèéíü» êáß «øåýôéêï», äßíïíôÜò ôïõò ìé? óçìáóßá èáíÜóéìç ãé? ôZ æùZ êáq óõêïöáíôéêZ ôï êüóìïõ. 25 Ç Éóôïñßá ôï ÉóñáZë åyíáé Aíåêôßìçôç ò ÷áñáêôçñéóôéêZ Éóôïñßá ô\ò A ð ï ö õ ó é ê ï ð ï ß ç ó ç ò [Entnatürlichung] ôí öõóéêí Aîéí: è? ðïäåßîù ðÝíôå óôÜäéá. Áñ÷éêÜ, êáô? ôZí Tðï÷Z ôí ÂáóéëÝùí êõñßùò, ô# ÉóñáZë ôçñïóå ìé? ó÷Ýóç ñèÞ, äçëáäZ öõóéêÞ, ðñ#ò
ëá ô? ðñÜãìáôá. Ï Ãéá÷âÝ ôïõ eôáí _ Vêöñáóç ô\ò äýíáìÞò ôïõ, ô\ò ÷áñ@ò ôïõ,
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%$ô\ò Tëðßäáò ôïõ: Að# áô#í ðåñßìåíáí íßêç êáq óùôçñßá^ ìáæß ôïõ eôáí âÝâáéïé
ôé _ öýóç è? ðáñår÷å
,ôé ëá#ò åy÷å AíÜãêç âñï÷Z ðÜíù Að#
ëá. Ï Ãéá÷âS åyíáé Èå#ò ôï ÉóñáZë êáq óõ í å ð ò Èå#ò ô\ò äéêáéïóýíçò: ôÝôïéá åyíáé _ ëïãéêZ êÜèå ëáï ðï V÷åé Tîïõóßá êáq AãáèZ óõíåßäçóç ðåñq áôï. ÓS UïñôáóôéêSò ëáôñåråò âñßóêïõí Vêöñáóç ït äõ# ôïôåò ðëåõñSò ô\ò áôïêáôÜöáóçò Uíüò ëáï: åyíáé åãíþìùí ãé? ô# ìÝãá ðåðñùìÝíï ðï ôüóï øçë? ô#í AíÝâáóå^ åãíþìùí ãé? ôZí êáíïíéêüôçôá ô\ò äéáäï÷\ò ôí Tðï÷í êáq ôZí Tðéôõ÷ßá ðï åy÷å óôZ ãåùñãßá êáq ôZí êôçíïôñïößá. Ç êáôÜóôáóç áôZ ðáñÝìåéíå ãé? êáéñ# Aêüìç ò ô# Éäáíéêü, Aêüìç êáq
ôáí êáôáëýèçêå ìS ôñüðï ôñáãéêü:
ôáí êõñéáñ÷ïóå _ Aíáñ÷ßá Tíôüò, ït äS Áóóýñéïé Têôüò. ´Ïìùò, ëá#ò äéáôÞñçóå ò øéóôç Tðéèõìßá ôïõ Têåríï ô#
ñáìá Uí#ò âáóéëé@ ðï åyíáé êáë#ò óôñáôéþôçò êáq äßêáéïò êñéôÞò: êáq ðåñéóóüôåñï Têåríïò ôõðéê#ò ðñïöÞôçò (ðÜåé í? ðår: êñéôéê#ò êáq óáôéñéê#ò ô\ò óôéãì\ò), ÇóáÀáò. ÊÜèå Tëðßäá,
ìùò, ðáñÝìåéíå AíåêðëÞñùôç. Ï ðáëç#ò Èå#ò ä S í ì ð ï ñ ï ó å ðé?
óá Cëëïôå ìðïñïóå. È? Vðñåðå, ëïéðüí, í? ô#í äéþîïõí. Ôß óõíÝâç; ²Áëëáîáí ôZí VííïéÜ ôïõ ôZí Aðïöõóéêïðïßçóáí:54 ìS áô# ô# ôßìçìá ô#í äéåôÞñçóáí. Ãéá÷âÝ, Èå#ò ô\ò «Äéêáéïóýíçò» ÷ é ð é ? Xíá ìS ô#í ÉóñáÞë, ÷ é ð ëÝïí Vêöñáóç ô\ò áôïðåðïßèçóçò Uí#ò ëáï: ôþñá ðéÜ, Xíáò Èå#ò ð#
ñïõò... Ç VííïéÜ ôïõ êáôÜíôçóå Tñãáëårï óô? ÷Ýñéá ëáïðëÜíùí tåñÝùí, ït ðïrïé Uñìçíåýïõí Töåî\ò êÜèå Tðéôõ÷ßá ò AíôáìïéâÞ, êÜèå êáêïôõ÷ßá ò ôéìùñßá ô\ò Aíõðáêï\ò óô# Èåü, ô\ò «Bìáñôßáò»: _ øåõäÝóôåñç Têåßíç UñìçíåõôéêZ ìáíéÝñá ìé@ò ä\èåí «^èéê\ò ôÜîçò
$&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðñáãìÜôùí», äé? ô\ò ðïßáò ït öõóéêSò Vííïéåò «ásôßá» êé «AðïôÝëåóìá» AíáôñÜðçêáí äé? ðáíôüò. ´Ïôáí äéáãñÜöåé êáíåqò Að# ô#í êüóìï ôZ öõóéêZ ásôéüôçôá ìS ôZí AíôáìïéâZ êáq ôZí ôéìùñßá, ÷ñåéÜæåôáé ìé? A í ô é ö õ ó é ê Z ásôéüôçôá: Að# Têår Añ÷ßæïõí, ëïéðüí,
ëá ô? Aöýóéêá. ´Åíáò Èå#ò ðï A ð á é ô å r óôZ èÝóç Uí#ò Èåï ðï âïçèïóå, ðï Tðéíïïóå ô? ìÝóá, ðï ð\ñîå êáô? âÜóç ô# íïìá ìS ô# ðïrï åy÷å âáðôéóèår êÜèå åïßùíç ðíïZ èÜññïõò êé áôïðåðïßèçóçò... ÇèéêÞ: ÷é ðé? _ Vêöñáóç ôí
ñùí ô\ò æù\ò êáq ô\ò AíÜðôõîçò Uí#ò ëáï, ÷é ðé? ô# âáèýôåñï Víóôéêôï ô\ò æù\ò, Aëë? êÜôé AöçñçìÝíï, Aíôßèåôï óôZí uäéá ôZ æùÞ Xíáò óõóôçìáôéê#ò Tîåõôåëéóì#ò ô\ò öáíôáóßáò, Xíá «êáê# ìÜôé» ãé?
ëá ô? ðñÜãìáôá. Ôß åyíáé _ ÅâñáúêZ ÇèéêÞ; ôß _ ×ñéóôéáíéêZ ÇèéêÞ; Ô# ôõ÷árï ÷ùñqò ôZí AèùüôçôÜ ôïõ^ _ êáêïôõ÷ßá AìáõñùìÝíç Að# ôZí Vííïéá «Bìáñôßá»^ _ ååîßá ò êßíäõíïò, ò «ðåéñáóìüò»^ _ öõóéïëïãéêZ Aäéáèåóßá äçëçôçñéáóìÝíç Að# ô# óêïõëÞêé ô\ò óõíåßäçóçò... 26 Ç Vííïéá ôï Èåï ðáñáðïéÞèçêå^ _ Vííïéá ô\ò ^èéê\ò ðáñáðïéÞèçêå^ ô# Éïõäáúê# tåñáôårï äSí Vìåéíå AðáèÝò. Ìé? ðï äSí åy÷å ðé? AíÜãêç í? ÷ñçóéìïðïéÞóåé ëüêëçñç ôZí É ó ô ï ñ ß á ôï ÉóñáÞë, ìðïñïóå ôþñá í? ôZí ðåôÜîåé óô? óêïõðßäéá! Áôïq ït tåñårò ðñáãìáôïðïßçóáí ìéÜ TêðëçêôéêZ ðáñáðïßçóç, ô\ò ðïßáò ôåêìÞñéï Aðïôåëår Xíá ìåãÜëï ìÝñïò ô\ò Âßâëïõ: ìS Xíáí ìïíáäéê# ÷ëåõáóì# ðñ#ò êÜèå ðáñÜäïóç êáq tóôïñéêZ ðñáãìáôéêüôçôá, äéåñì Þ í å õ ó á í ô# ðáñåëè#í ôï uäéïõ ôï ëáï ôïõò ìS
Ï Áíôß÷ñéóôïò
$'
è ñ ç ó ê å õ ô é ê ï ò
ñ ï õ ò, äçëáäZ ô# ìåôÝôñåøáí óS Xíáí âëáêþäç ìç÷áíéóì# óùôçñßáò, ðïrïò êéíårôáé ìåôáî Tíï÷\ò Víáíôé ôï Ãéá÷âS êáq ôéìùñßáò, åóÝâåéáò Tíþðéïí ôï Ãéá÷âS êáq Aíôáìïéâ\ò. ÁôZí ôZí Tðïíåßäéóôç ðáñáðïßçóç ô\ò tóôïñßáò è? ôZ íéþèáìå ðïë ðé# Tðþäõíá, Dí _ T ê ê ë ç ó é á ó ô é ê Z Uñìçíåßá ô\ò tóôïñßáò äSí ì@ò åy÷å êÜíåé ðáãåñ? ó÷åä#í AäéÜöïñïõò, Tä êáq ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá ôþñá, AðÝíáíôé óôqò Aîéþóåéò ðï ðñïâÜëëåé _ Tíôéìüôçôá in historicis. Êáq ôZí Åêêëçóßá ðïóôÞñéæáí ït öéëüóïöïé: ô# ø Ý ì á ô\ò ëåãüìåíçò «^èéê\ò ôÜîçò ôï êüóìïõ» äéáôñÝ÷åé
ëç ôZí TîÝëéîç, êé áô\ò Aêüìç ô\ò íåþôåñçò öéëïóïößáò. Ôß óçìáßíåé «^èéêZ ôÜîç ôï êüóìïõ»; ´Ïôé ðÜñ÷åé, ìé? ãé? ðÜíôá, Xíá èÝëçìá Èåï: ôß ðñÝðåé êáq ôß ä S í ðñÝðåé í? ðñÜôôåé Cíèñùðïò^
ôé _ Aîßá Uí#ò ëáï, Uí#ò Aíèñþðïõ Aðïôéì@ôáé óýìöùíá ìS ô# âáèì# ðáêï\ò b Aíõðáêï\ò óô# èÝëçìá ôï èåï^
ôé óô# ðåðñùìÝíï Uí#ò ëáï, Uí#ò Aíèñþðïõ, ô# èÝëçìá ôï Èåï TíõðÜñ÷åé ò ê ý ñ é ï ò, äçëáäZ ò ôéìùñ#ò êé Aíôáìïßâùí, AíÜëïãá ìS ô# âáèì# ðáêï\ò. Ç ð ñ á ã ì á ô é ê ü ô ç ô á, ôþñá, ðï êñýâåôáé ðßóù Að# áô# ô# Cèëéï øÝìá åyíáé _ Uî\ò: Xíá ðáñÜóéôï ðï åäïêéìår ìüíïí åsò âÜñïò ôí ãéí ìïñöí æù\ò, tåñÝáò, êáôá÷ñ@ôáé ô# íïìá Êõñßïõ ôï Èåï ôïõ: íïìÜæåé ìé? êáôÜóôáóç ðñáãìÜôùí, Tíô#ò ô\ò ðïßáò êáèïñßæåé ôZí Aîßá ôí ðñáãìÜôùí, «Âáóéëåßá ôï Èåï»^ íïìÜæåé ô? ìÝóá äõíÜìåé ôí ðïßùí Tðéôõã÷Üíåôáé b óõíôçñårôáé ìé? ôÝôïéá êáôÜóôáóç, «èÝëçìá Èåï»^ ìS Xíáí øõ÷ñáéìüôáôï êõíéóì# Aðïôéì@ ëáïýò, Tðï÷Ýò, ðñüóùðá, AíÜëïãá ìS ô# Dí óôÜèçêáí öÝëéìá b Dí AíôéóôÜèçêáí óôZí tåñáôéêZ ðáíôïäõíáìßá. Äårôå ôïõò Tðq ô# Vñãïí: äé? ÷åéñ#ò sïõäáúêï tåñáôåßïõ _ ì å -
%
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ã Ü ë ç Tðï÷Z ô\ò Éóôïñßáò ôï ÉóñáZë êáôÜíôçóå ìé? Tðï÷Z îåðåóìï^ _ Åîïñßá, _ ìáêñ? Têåßíç äõóôõ÷ßá, ìåôáôñÜðçêå óS ásþíéá ô é ì ù ñ ß á ãé? Têåßíç ôZ ìåãÜëç Tðï÷Þ Tðï÷Z êáô? ôZí ðïßá tåñÝáò äSí eôáí Aêüìç ôßðïôá... Ôqò äõíáôSò êáq ðïë T ë å ý è å ñ å ò ìïñöSò ô\ò sóñáçëéôéê\ò Éóôïñßáò ôqò ìåôÝâáëáí, êáô? ô? êáë? êáq óõìöÝñïíôá, b óS Cèëéïõò ðïêñéôSò b óÝ «AèÝïõò»^ ôZí êáô? ôqò säÝåò Aîßá ïtïõäÞðïôå ìåãÜëïõ ãåãïíüôïò ôZí sóïðÝäùóáí óýìöùíá ìS ôZí ^ëßèéá äéáôýðùóç «ðáêïZ b AíõðáêïZ ðñ#ò ô#í Èåü». ´Åíá â\ìá ðáñáðÝñá: ô# èÝëçìá ôï Èåï (äçëáäZ ït
ñïé ãé? ôZ äéáôÞñçóç ô\ò Tîïõóßáò ôï tåñÝá) ðñÝðåé í? ãíùóôïðïéçèår ÷ñåéÜæåôáé, ëïéðüí, ìéÜ «AðïêÜëõøç». Ðé# BðëÜ: ìé? ìåãÜëç öéëïëïãéêZ ðáñá÷Üñáîç êáèßóôáôáé Aðáñáßôçôç, ìéÜ «Áãßá ÃñáöÞ» Tðéíïårôáé äçìïóéïðïéårôáé ìS ð@óáí tåñáôéêZ ëáìðñüôçôá, ìS _ìÝñåò ìåôáíïßáò êé äõñìïò ðåñq ô\ò ìåãÜëçò «Bìáñôßáò». Ô# èÝëçìá ôï Èåï åy÷å Uäñáéùèår Að# êáéñü: êÜèå óõìöïñ? öåßëåôáé óôZí AðïìÜêñõíóç Að# ôZ èåßá ÃñáöÞ... Ô# èÝëçìá ôï Èåï åy÷å aäç Aðïêáëõöèår óô#í Ìùûó\... Ôß åy÷å óõìâår; ÌS áóôçñüôçôá êáq ó÷ïëáóôéêüôçôá, tåñÝáò åy÷å ìé? ãé? ðÜíôá äéáôõðþóåé ìÝ÷ñé êáq ôïò ìéêñïò b ìåãÜëïõò öüñïõò ðï Vðñåðå êáíåqò í? ôï êáôáâÜëëåé (Dò ìZí îå÷í@ìå ô? ãåõóôéêüôáôá êïììÜôéá êñÝáôïò^ êáë#ò êñåùöáã@ò ã?ñ tåñÝáò),
ëá Têåríá ðï uäéïò aèåëå í? V÷åé, ó?í í? eôáí «ô# èÝëçìá ôï Èåï»... Áð# Têåßíç ôZ óôéãìÞ,
ëá ô? ðñÜãìáôá ìðáßíïõí óS ôÝôïéá ôÜîç ìSò óôZ æùÞ, óôå tåñÝáò í? åyíáé ðáíôï Aðáñáßôçôïò: óS
ëåò ôqò öõóéêSò óõíôõ÷ßåò ô\ò æù\ò, êáô? ôZ ãÝííçóç, êáô? ô# ãÜìï, êáô? ôZí Aññþóôéá, êáô? ô#í èÜíáôï, ãé? í? ìZ ìéëÞóïõìå ãé? ôZ
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%
«èõóßá» (ôï öáãçôï)^ Tìöáíßæåôáé ô# tåñ# ðáñÜóéôï ãé? í? Cñåé ôZ öõóéêüôçôÜ ôïõò [entnatürlichen] b
ðùò ëÝåé uäéïò: ãé? í? ôÜ «åëïãÞóåé»... Äéüôé ðñÝðåé í? ãßíåé êáôáíïçô# ô# Uî\ò: êÜèå öõóéê# Vèéìï, êÜèå öõóéê#ò èåóìüò (ô# êñÜôïò, _ äéêáóôéêZ Tîïõóßá, ãÜìïò, _ ìÝñéìíá ãé? ôïò Cññùóôïõò êáq ôïò öôù÷ïýò), êÜèå Aîßùóç ðï TìðíÝåôáé Að# ô# Víóôéêôï ô\ò æù\ò, Tí ëßãïéò ôéäÞðïôå V÷åé ôZí Aîßá ôïõ T í U á õ ô ¨, êáèßóôáôáé ìS ô#í ðáñáóéôéóì# ôï tåñÝá (b ô\ò «^èéê\ò ðáãêüóìéáò ôÜîçò») êáô? âÜóéí Cíåõ Aîßáò, Aðáîßá^ ôþñá ÷ñåéÜæåôáé óõìðëçñùìáôéê? ìé? Tðéêýñùóç ìé? äýíáìç ðï ð ñ ï ó ä ß ä å é A î ßá, _ ðïßá è? Añíçèår ôZ öýóç, êé _ ðïßá ìüíï ìS áô#í ô#í ôñüðï è? äçìéïõñãÞóåé Tí ôÝëåé ìé?í Aîßá... Ï tåñÝáò Aðáîéþíåé ôZ öýóç, A í ï ó é ï õ ñ ã å r ðÜíù ôçò^ ìS áô# Aêñéâò ô# ôßìçìá ðÜñ÷åé. Ç AíõðáêïZ AðÝíáíôé óô#í Èåü, äçëáäZ AðÝíáíôé óô#í tåñÝá, AðÝíáíôé «óôqò ÅíôïëÝò», íïìÜæåôáé ôþñá «Bìáñôßá»^ ô? ìÝóá ãé? ôÞ «óõìöéëßùóç ìS ô#í Èåü» åyíáé ôß ðé# öõóéêü ìÝóá ðï Tããõíôáé Bðëò ìé? ðëçñÝóôåñç ðïôáãZ óô#í tåñÝá: ìïíÜ÷á tåñÝáò «ëõôñþíåé». Áð# øõ÷ïëïãéêZ Cðïøç, ït Bìáñôßåò Aðïôåëïí Aíáðüóðáóôï êïììÜôé êÜèå tåñïêñáôéê? ñãáíùìÝíçò êïéíùíßáò: ôïôïé åyíáé ït ðñáãìáôéêïq ìï÷ëïq ô\ò Tîïõóßáò^ tåñÝáò æår Að# ôZí Bìáñôßá, åyíáé âáóéê# ãé áô#í í? äéáðñÜôôïíôáé «Bìáñôßåò»... ´Õøéóôç Añ÷Þ: «Ï Èå#ò óõã÷ùñår ôïò ìåôáíïïíôáò» ðé# BðëÜ: ôïò ðïôáóóüìåíïõò óô#í tåñÝá.
%
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
27 ÐÜíù óS Xíá TóöáëìÝíï êõñéïëåêôéêò Väáöïò,
ðïõ êÜèå öýóç, êÜèå öõóéêZ Aîßá, êÜèå ð ñ á ã ì á ôéêüôçôá åy÷áí óôñáììÝíá Tíáíôßïí ôïõò ô? âáèýôåñá Víóôéêôá ô\ò êõâåñíþóáò ôÜîçò, ìåãÜëùóå _ ×ñéóôéáíïóýíç, ìé? ìïñöZ èáíÜóéìçò V÷èñáò êáô? ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò, AîåðÝñáóôç ò ô? óÞìåñá. Ï «ðåñéïýóéïò ëáüò», ðï ãé?
ëá ô? ðñÜãìáôá êñÜôçóå ìüíïí Aîßåò êáq ëüãéá tåñÝùí, ðï ìS ìé? ôñïìáêôéêZ óõëëïãéóôéêZ óõíÝðåéá äéá÷þñéóå ô#í Uáõôü ôïõ Að#
,ôé äõíáô# ößóôáôï Aêüìç Tðq ô\ò ã\ò, âáðôßæïíôÜò ôï «Aíüóéï», «êüóìï», «Bìáñôßá» áô#ò ëïéð#í ëá#ò ðáñÞãáãå Xíáí Vó÷áôï ãé? ô# Víóôéêôü ôïõ ôýðï, ëïãéê# ìÝ÷ñé áôïáíáéñÝóåùò: ò ×ñéóôéáíïóýíç AñíÞèçêå êáq áôZ ôZí ôåëåõôáßá Aêüìç ìïñöÞ «ðñáãìáôéêüôçôáò», ôüí «tåñ# ëáü», ôüí «Têëåêô# ëáü», ôZí uäéá ôZí ÉïõäáúêZ ðñáãìáôéêüôçôá. Ðñþôçò ðñïôåñáéüôçôáò åyíáé ôïôï ô# æÞôçìá: ô# ìéêñ# Tðáíáóôáôéê# êßíçìá ðï ð\ñå ô# íïìá ôï Éçóï ôï Íáæùñáßïõ, äSí åyíáé ðáñ? ô# Éïõäáúê# Víóôéêôï ãé? Cëëç ìé? öïñÜ ìS Cëëá ëüãéá: åyíáé ô# tåñáôéê# Víóôéêôï ðï äSí ìðïñår ðé? í Aíå÷ôår ò ðñáãìáôéêüôçôá ï ô å ô#í tåñÝá^ åyíáé _ Tðéíüçóç ìé@ò Aêüìç ðé# äéõëéóìÝíçò ðáñîçò, ìé@ò Aêüìç ðé# ìÞ-ðñáãìáôéê\ò èåþñçóçò ôï êüóìïõ Að# Têåßíç ðï ðñïûðïèÝôåé ôZí ñãÜíùóç ìé@ò Åêêëçóßáò. Ç ×ñéóôéáíïóýíç A ñ í å r ô á é ôZí uäéá ôZí Åêêëçóßá. ÄSí âëÝðù Tíáíôßïí ôßíïò óôñåöüôáí _ TîÝãåñóç áôÞ, ô\ò ðïßáò ò ðñùôåñãÜôçò TííïÞèç b ð á ñ å í ï Þ è ç Éçóïò, Dí ÷é Tíáíôßïí ô\ò Éïõäáúê\ò Åêêëçóßáò ô\ò Åêêëçóßáò, Aêñéâò ìS ôZí Ví-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%!
íïéá ðï äßíïõìå óÞìåñá óôZ ëÝîç áôÞ. ·Çôáí ìé? TîÝãåñóç Tíáíôßïí ôí «êáëí êáq ôí äéêáßùí», Tíáíôßïí ôí «Bãßùí ôï ÉóñáÞë», Tíáíôßïí ô\ò êïéíùíéê\ò tåñáñ÷ßáò, ÷é Tíáíôßïí ô\ò äéáöèïñ@ò ôçò, Aëë? Tíáíôßïí ô\ò êÜóôáò, ôï ðñïíïìßïõ, ôï êáèåóôôïò êáq ôï ó÷Þìáôïò^ eôáí _ äõóðéóôßá ðñ#ò ôïýò «Aíþôåñïõò Aíèñþðïõò», Xíá ²Ï÷é TêôïîåõìÝíï TíÜíôéá óS êáèåôq tåñáôéê# êáq èåïëïãéêü. ´Ïìùò _ tåñáñ÷ßá, _ ðïßá ìS áô#í ô#í ôñüðï ôÝèçêå Vóôù êáq óôéãìéárá ð# AìöéóâÞôçóç, eôáí ëéìíárïò ïsêéóì#ò ÷Üñç óô#í ðïrï Åâñáúê#ò ëá#ò ìðüñåóå uóá uóá í? Tðéâéþóåé Tí ô¨ ìÝó¤ ôí äÜôùí^ eôáí _ ìåô? ðïëëï êüðïõ Aðïêôçèåróá ó ô á ô ç äõíáôüôçôá Tðéâßùóçò, ô# residuum55 ô\ò áôüíïìçò ðïëéôéê\ò ôïõ ðáñîçò: ìé? Tðßèåóç TíÜíôéá óôZí tåñáñ÷ßá áôZ óÞìáéíå Tðßèåóç TíÜíôéá óô# âáèýôåñï Víóôéêôï Uí#ò ëáï, TíÜíôéá óôZí ðé# Tðßìïíç âïýëçóç æù\ò ðï ð\ñîå ðïôS óS Xíáí ëá# Tðq ô\ò ã\ò. Áô#ò Eãéïò Aíáñ÷éê#ò ðï îåóÞêùóå ô#í êáôþôåñï ëáü, ôïò Aðüâëçôïõò êáq ôïò Bìáñôùëïýò, ôïò t s c h a n d a l a Tíô#ò ôï Éïõäáúóìï TíÜíôéá óôZí Cñ÷ïõóá ôÜîç ìS ìé? ãëþóóá, Dí ìðïñïìå í? ðéóôÝøïõìå ô? ÅáããÝëéá, ðï êáq óÞìåñá Aêüìç è? ô#í Vóôåëíå êáôåõèåráí óôZ Óéâçñßá eôáí Xíáò ðïëéôéê#ò Tãêëçìáôßáò,
óï âÝâáéá åyíáé äõíáôZ _ ðáñîç ðïëéôéêí Tãêëçìáôéí óS ìé? ì Ý ÷ ñ é ã å ë ï é ü ô ç ô ï ò A ð ï ë é ô é ê Z êïéíüôçôá... Á ô # ô#í Vöåñå óô# Óôáõñü. Áðüäåéîç: _ TðéãñáöZ ôï Óôáõñï. ÐÝèáíå ãé? ôqò ä é ê Ý ò ôïõ Bìáñôßåò. ÊáíÝíá óôïé÷årï äSí ìðïñår í? óôçñßîåé ô#í só÷õñéóìü
óï óõ÷í? êé Dí ðñïâÜëëåôáé
ôé ðÝèáíå ãé? ôqò Bìáñôßåò ôí Cëëùí.56
%"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
28 Åyíáé Xíá
ëùò Cëëï æÞôçìá ô# Dí uäéïò åy÷å ðñÜãìáôé óõíåßäçóç ìé@ò ôÝôïéáò Aíôßèåóçò b ê á ôåíïÞèç Bðëò ò Aíôßèåóç. Êáq óS áô# Aêñéâò ô# óçìårï è? aèåëá ôþñá í? èßîù ô# ðñüâëçìá ô\ò øõ÷ïëïãßáò ôï Ëõôñùô\. Ïìïëïã
ôé TëÜ÷éóôá âéâëßá ìS äõóêïëåýïõí
óï ô? ÅáããÝëéá. ÁôSò ït äõóêïëßåò êáìßá ó÷Ýóç äSí V÷ïõí ìS ôqò äõóêïëßåò ðï äÞãçóáí ôZ óïöZ ðåñéÝñãåéá ôï ãåñìáíéêï ðíåýìáôïò óS Xíáí Að# ôïò ðëÝïí AîÝ÷áóôïõò èñéÜìâïõò ôçò. ÐÜåé êáéñ#ò ðï êé Tãþ,
ðùò êÜèå ìáèçôåõüìåíïò ëüãéïò, AðïëÜìâáíá ô# Vñãï ôï Aóõãêñßôïõ ÓôñÜïõò,57 ìS ôZ óõíåôZ âñáäýôçôá Uí#ò TêëåðôõóìÝíïõ öéëïëüãïõ. Ôüôå aìïõí åuêïóé Tôí: ôþñá åyìáé ðÜñá ðïë óïâáñ#ò ãé? êÜôé ôÝôïéï. Ôß ìS TíäéáöÝñïõí ït AíôéöÜóåéò ô\ò «ðáñÜäïóçò»; ÌS ðïé? ëïãéêÞ, êáô Añ÷Þí, ït èñýëïé ôí Bãßùí íïìÜæïíôáé «ðáñÜäïóç!» Ït tóôïñßåò ôí Bãßùí åyíáé _ ðëÝïí äéöïñïýìåíç ëïãïôå÷íßá ðï ðÜñ÷åé: ô# í Aðïðåéñáèår êáíåqò í? Töáñìüóåé ðÜíù ôïõò ôZí TðéóôçìïíéêZ ìÝèïäï,
ô á í ä S í ð Ü ñ ÷ å é ê á ì ß á Cëëç ðçãÞ, ìï öáßíåôáé êÜôé Tê ôí ðñïôÝñùí êáôáäéêáóìÝíï ÷áñáêôçñéóôéêZ ðåñßðôùóç ëïãßïõ ìáôáéïðïíßáò... 29 Åêåríï ðï TíäéáöÝñåé T ì Ý í á åyíáé øõ÷ïëïãéê#ò ôýðïò ôï Ëõôñùô\. È ? ì ð ï ñ ï ó å âåâáßùò áô#ò í? ðåñéÝ÷åôáé óô? ÅáããÝëéá, TíÜíôéá óô? uäéá ô? ÅáããÝëéá,
óï êé Dí ðáñáäßäåôáé AêñùôçñéáóìÝíïò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%#
êáq ìS îÝíá ÷áñáêôçñéóôéê? TðéâáñõìÝíïò:
ðùò Öñáãêróêïò ô\ò Áóßæçò ðåñéÝ÷åôáé óôïò èñýëïõò ôïõ, TíÜíôéá óôïò uäéïõò ôïò èñýëïõò ôïõ. ² Ï ÷ é _ AëÞèåéá ãé? ô# ôß Vêáíå, ôß åyðå, ðò ðÝèáíå Tí ôÝëåé, ì? ô# Dí ìðïñïìå í? ðáñáóôÞóïõìå ô#í ôýðï ôïõ, Cí «äéáôçñÞèçêå» ìÝó¤ ô\ò ðáñÜäïóçò. Ït Aðüðåéñåò ìÜëéóôá ðï Vãéíáí ãé? í Aíáãíùóôår óô? óïâáñ? ìÝóá Að# ô? ÅáããÝëéá _ tóôïñßá ìé@ò «øõ÷\ò» Aðïôåëïí, êáô TìÝ, Aðüäåéîç Tðáßó÷õíôçò øõ÷ïëïãéê\ò Tðéðïëáéüôçôáò. Ï êýñéïò ÑåíÜí, ðáëéÜôóïò áô#ò in psychologicis, åsóÞãáãå ôqò äýï ðé# AêáôÜëëçëåò Vííïéåò ðï è? ìðïñïóå Tðq ôï èÝìáôïò ôïýôïõ í? äþóåé óô# ðëáßóéï ô\ò Uñìçíåßáò ôïõ ãé? ô#í ôýðï ôï Éçóï: ôZí Vííïéá s ä é ï ö õ À á [Geni e] êáq ôZí Vííïéá c ñ ù á ò («hé ros»). Ì? Dí êÜôé åyíáé Cêñùò Aíôéåõáããåëéêü, ôïôï åyíáé _ Vííïéá ôï cñùá! Ô# Aíôßèåôï Aêñéâò ô\ò ðÜëçò, ôï Tí ðïëÝì¤ ásóèÜíåóèáé ãßíåôáé Tä Víóôéêôï: _ Aíéêáíüôçôá ãé? Aíôßóôáóç ãßíåôáé Tä ^èéêÞ («ìZ Aíôéóô\íáé ô¨ ðïíçñ¨»:58 âáèýôåñïò ëüãïò ôí Åáããåëßùí, ô# êëåéäß ôïõò êáô? ìßá Vííïéá),59 _ Tí åsñÞíg êáq ðñáüôçôé ìáêáñéüôçôá, _ ìáêáñéüôçôá ôï í? ìZ ìðïñårò í? åyóáé T÷èñüò. Ôß óçìáßíåé «÷áñìüóõíï Cããåëìá;». Ç AëçèéíZ æùÞ, _ ásþíéá æùZ åñÝèç äSí åyíáé ðüó÷åóç, åyíáé ðáñïóá, åyíáé Tíô#ò ìí: ò æùZ AãÜðçò, ô\ò AãÜðçò ðï äSí Aöáéñår, äSí Aðïêëåßåé, äSí Aðïóôáóéïðïéår. Ï êáèÝíáò åyíáé ô# ôÝêíï ôï Èåï Éçóïò äSí Aîéþíåé ôßðïôá ãé? ô#í Uáõôü ôïõ ìüíï, ò ôÝêíá ôï Èåï
ëïé åyíáé uóïé ìåôáîý ôïõò... Áëë? Éçóïò óô AëÞèåéá c ñ ù á ò! Êáq ôß ðáñåîÞãçóç ôÝëïò ðÜíôùí ô\ò ëÝîåùò «säéïöõÀá»! Ç Vííïéá ðï Tìårò êáq ðïëéôéóìüò ìáò V÷ïõìå ãé? ô# «ðíåìá» äSí óç-
%$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ìáßíåé Aðïëýôùò ôßðïôå óô#í êüóìï
ðïõ æår Éçóïò. Ìéëþíôáò ìS ôZí áóôçñüôçôá Uí#ò öõóéïëüãïõ, ìé?
ëùò Cëëç ëÝîç è? ôáßñéáæå ì@ëëïí Tä: _ ëÝîç Çëßèéïò [Idiot].60 Ãíùñßæïõìå ìé? êáôÜóôáóç íïóçñ\ò äéåãåñóéìüôçôáò ô\ò Bö\ò, _ ðïßá óõóôÝëëåôáé ìðñïóô? óS êÜèå TðáöÞ, óS êÜèå Cããéãìá Uí#ò óôåñåï AíôéêåéìÝíïõ. Áëë? Dò ìåôáöñÜóåé ëïéð#í êÜðïéïò ôïôï ô# öõóéïëïãéê# habitus óôZí Vó÷áôç ëïãéêÞ ôïõ ò Xíá Víóôéêôï ìßóïò êáô? ð Ü ó ç ò Bðô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò, ò ìé? öõãZ ðñ#ò ôü «AêáôÜëçðôï», ôü «Aóýëëçðôï», ò ìé?í AðïóôñïöZ ðñ#ò êÜèå ó÷\ìá b ôýðï, ðñ#ò êÜèå Vííïéá ÷þñïõ êáq ÷ñüíïõ, ðñ#ò êáèåôq ðÜãéï, Vèéìï, èåóìü, Åêêëçóßá, ò ìé? æùZ TîáóêçìÝíç óS Xíáí êüóìï ðï êáìé? ðñáãìáôéêüôçôá ðé? äSí ô#í Aããßæåé, óS Xíáí «Vóù» êüóìï, Xíáí «Aëçèéíü» êüóìï, Xíáí «ásþíéï» êüóìï... «Ç Âáóéëåßá ôï Èåï T í ô # ò ì í Tóôéí»... 30 Ô# Tíóôéêôäåò ìßóïò êáô? ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò: óõíÝðåéá ìé@ò Aêñáßáò têáíüôçôáò ðüíïõ êáq Tñåèéóìï, ðï óS
ëá ðé? AíôéôÜóóåé Xíá «ìÞ ìïõ Eðôïõ», äéüôé ô# êÜèå Cããéãìá ô# íéþèåé ðïë âáèéÜ. Ç T í ó ô é ê ô þ ä ç ò A ð þ è ç ó ç ê Ü è å A í ô é ð Ü èåéáò, êÜèå T÷èñüôçôáò, ðåñéïñéóìï êáq Aðüóôáóçò óô? Aíèñþðéíá ásóèÞìáôá: óõíÝðåéá ìé@ò Aêñáßáò têáíüôçôáò ðüíïõ êáq Tñåèéóìï, ðï ásóèÜíåôáé êÜèå Aíôßóôáóç, Aêüìá êáq êÜèå AíÜãêç ãé Aíôßóôáóç, ò ìé? Aíõðüöïñç äõóáñÝóêåéá (äçëáäZ ò êÜôé âëáâåñü, AðïöåõêôÝï, óýìöùíá ìS ô# Víóôéêôï ô\ò áôïóõíôÞñçóçò), êáq ðï ãíù-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%%
ñßæåé ôZ ìáêáñéüôçôá (ôZí _äïíÞ) ìüíïí Têår
ðïõ óS ôßðïôå ðé? êáq óS êáíÝíáí äSí AíôéóôÝêåôáé, ïôå óô# ðïíçñ# ïôå óô# êáêü _ AãÜðç ò ìïíáäéêÞ, ò V ó ÷ á ô ç äõíáôüôçôá æù\ò... ÁôSò åyíáé ït äýï ö õ ó é ï ë ï ã é ê S ò ð ñ á ã ì á ô é êüôçôåò Tðq ôí ðïßùí êáq Tíô#ò ôí ðïßùí ðáñÞ÷èç ô# äüãìá ô\ò ëõôñþóåùò. Ôqò èåùñ ìé? ìåãáëåéþäç ðåñáéôÝñù AíÜðôõîç ôï _äïíéóìï, ðÜíù óS ìé? âÜóç
ëùò íïóçñÞ. Åããýôåñïò óõããåíÞò ôïõ, êáq ðáñ? ôZí só÷õñZ äüóç Uëëçíéê\ò æùíôÜíéáò êé Tíåñãçôéêüôçôáò, ðáñáìÝíåé Åðéêïõñéóìüò, _ äéäáóêáëßá ôí «Åèíéêí» ðåñq ëõôñþóåùò. Ï Åðßêïõñïò, ôõðéê#ò décadent: Tã ô#í Aíáãíþñéóá ãé? ðñþôç öïñ? ò ôÝôïéïí. Ï öüâïò ôï ðüíïõ, Aêüìá êáq ôï Aðåéñïåëá÷ßóôïõ ðüíïõ, äSí ìðïñïí ðáñ? í? êáôáëÞîïõí óS ìé? è ñ ç ó ê å ß á ô \ ò A ã Ü ð ç ò... 31 ²Å÷ù aäç äþóåé ôZí AðÜíôçóç óô# ðñüâëçìá. Ç ðñïûðüèåóÞ ôçò:
ôé ôýðïò ôï Ëõôñùô\ äéáôçñÞèçêå Cêñùò ðáñáìïñöùìÝíïò. Êé áô# åyíáé åëïãï: Xíáò ôÝôïéïò ôýðïò äSí è? ìðïñïóå, ãé? ðïëëïò ëüãïõò, í? ìåßíåé êáèáñüò, AêÝñáéïò êé AðáëëáãìÝíïò Að# ðñïóè\êåò. ÐñÝðåé ôüóï ô# ðåñéâÜëëïí ìÝóá óô# ðïrï Têéíårôï _ ðáñÜîåíç ôïýôç ìïñöÞ,
óï êáq _ tóôïñßá, ô# ðåðñùìÝíï ô\ò ðñþôçò ÷ñéóôéáíéê\ò êïéíüôçôáò, í Cöçóáí ô# äß÷ùò Cëëï êÜðïéï u÷íïò ðÜíù ôïõ: Að# áô# ô# ðåðñùìÝíï ôýðïò Tìðëïõôßóôçêå AíáäñïìéêÜ ìS ÷áñáêôçñéóôéê? ðï ãßíïíôáé êáôáíïçô? ìüíï óS ó÷Ýóç ìS ô#í ðüëåìï êáq ô? óêïðïýìåíá ô\ò ðñïðáãÜíäáò. Áô#ò
%&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðáñÜîåíïò êáq íïóçñ#ò êüóìïò óô#í ðïrïí ì@ò åsóÜãïõí ô? ÅáããÝëéá êüóìïò ñùóéêï ìõèéóôïñÞìáôïò ðåñßðïõ, Têår
ðïõ AðïâñÜóìáôá ô\ò êïéíùíßáò, íåõñþóåéò êáq «ðáéäéêÞ» ^ëéèéüôçôá ìïéÜæïõí í? V÷ïõí óõìöùíÞóåé í? óõíáíôçèïí, ðñÝðåé Tí ðÜóg ðåñéðôþóåé í? Tê÷õäÜéóå áô#í ô#í ôýðï: ït ðñôïé ÌáèçôSò säéáßôåñá, uóá uóá ãé? í? êáôáëÜâïõí êÜôé ôïõëÜ÷éóôïí Að# áôüí, ìåôÝöñáóáí óôZ äéêÞ ôïõò ôñá÷ýôçôá ìé?í ðáñîç ëüôåëá âõèéóìÝíç óS óýìâïëá êé Aêáôáíïçóßåò ãé? Têåßíïõò^ ôýðïò áô#ò äSí ö ß ó ô á ô ï ðñïçãïõìÝíùò ê Dí, ðáñ? ìïíÜ÷á êáôüðéí ôï ìåôáó÷çìáôéóìï ôïõ óS ó÷Þìáôá ðé# ïsêårá... Ï ÐñïöÞôçò, Ìåóóßáò, ÌÝëëùí ÊñéôÞò, ÄéäÜóêáëïò ô\ò Çèéê\ò, Èáõìáôïðïéüò, ÉùÜííçò ÂáðôéóôÞò êáèÝíáò ìé? Aêüìç AöïñìZ ðáñáãíþñéóçò ôï ôýðïõ... ³Áò ìZí ðïôéì@ìå, ôÝëïò, ô# proprium êÜèå ìåãÜëçò êé átñåôéê\ò ðñïðáíô#ò ëáôñåßáò: ôïýôç äéáãñÜöåé ô? áèåíôéê? êáq óõ÷í? äõíçñò ðáñÜîåíá ÷áñáêôçñéóôéê? êáq ôZí säéïóõãêñáóßá ôï ëáôñåõüìåíïõ ðñïóþðïõ ï ô å ê D í ô ? â ë Ý ð å é. Êñßìá ðï äßðëá óS áô#í ô#í ðé# TíäéáöÝñïíôá Að#
ëïõò ôïò décadents äSí Væçóå Xíáò ÍôïóôïãéÝöóêé^ Tííï êÜðïéïò ðï è? aîåñå ðò í? íéþóåé ôZ óõãêéíçôéêZ ãïçôåßá Uí#ò ôÝôïéïõ ìßãìáôïò: ôï ìåãáëåéþäïõò, ôï íïóçñï êáq ôï ðáéäéÜóôéêïõ. Ìé? ôåëåõôáßá Cðïøç: ôýðïò áôüò, ò ôýðïò ô\ò décadence, è ? ì ð ï ñ ï ó å ðñÜãìáôé í? eôáí Tîáéñåôéê? ðïëýðëåõñïò êé Aíôéèåôéêüò^ Xíá ôÝôïéï Tíäå÷üìåíï äSí ìðïñår ôåëåßùò í? Aðïêëåéóèår. Ùóôüóï, ô? ðÜíôá ô# Aíôéêñïýïõí: _ ðáñÜäïóç Tä Aêñéâò è? Vðñåðå í? eôáí Tíôåëò Aîéüðéóôç êé AíôéêåéìåíéêÞ: Tíôïýôïéò V÷ïõìå ëüãïõò í? ðïèÝôïõìå ô# Aíôßèåôï. Åí ô¨ ìåôáîý, ìé? Aíôßöáóç ÷áßíåé AíÜ-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%'
ìåóá óô#í êÞñõêá ôí ñÝùí, ôí ëéìíí êáq ôí ëåéìþíùí _ ðáñïõóßá ôï ðïßïõ èõìßæåé Âïýäá óS ìé? ã\ TëÜ÷éóôá síäéêÞ êáq ô#í öáíáôéê# Têåríï TðéêñéôÞ, ô#í èáíÜóéìï T÷èñ# èåïëüãùí êáq tåñÝùí, ô#í ðïrï _ êáêåíôñÝ÷åéá ôï Ñåí?í Tãêùìßáóå ò «grand maître en ironie». Ðñïóùðéê? åyìáé Aðïëýôùò âÝâáéïò
ôé áôZ _ ãåííáßá äüóç ÷ïë\ò (Aëë? êáq ðíåýìáôïò) îå÷åßëéóå êáô Añ÷?ò Að ôZ öñåíßôéäá ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ðñïðáãÜíäáò ðÜíù óô#í ôýðï ôï Êõñßïõ: åyíáé Cëëùóôå ãíùóô# ðüóï Aäßóôáêôïé åyíáé
ëïé ït átñåôéêïß,
ôáí UôïéìÜæïõí ôZí A ð ï ë ï ã ß á ôïõò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ô#í Êýñéü ôïõò. ´Ïôáí _ ðñþôç êïéíüôçôá åy÷å AíÜãêç Að# Xíáí Tðéêñéôéêü, Tñéóôéêü, ñãßëï êáq ìï÷èçñ# ëåðôïëüãï èåïëüãï ê á ô ? ôí èåïëüãùí, ä ç ì é ï ý ñ ã ç ó å ôüí «Èåü» ôçò óýìöùíá ìS ôqò AíÜãêåò ôçò:
ðùò Tðßóçò Aäßóôáêôá Vâáëå óô# óôüìá ôïõ Têåríåò ôqò Cêñùò Aíôé-åáããåëéêSò säÝåò, ðï ôþñá ô\ò Vãéíáí Aðáñáßôçôåò: ôÞ «ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá», ôÞí «ÇìÝñá ô\ò Êñßóåùò» êáq êÜèå åuäïõò ÷ñïíéêSò ðïó÷Ýóåéò êáq ðñïóäïêßåò. 32 ÅðáíáëáìâÜíù: Añíïìáé í? åsóáãÜãù ô#í ôßôëï ôï «öáíáôéêï» óô#í ôýðï ôï Ëõôñùô\: _ ëÝîç impérieux,61 ðï ÷ñçóéìïðïßçóå ÑåíÜí, Að# ìüíç ôçò A í á é ñ å r ô#í ôýðï áôüí. «×áñìüóõíï Cããåëìá» [= ÅáããÝëéï] óçìáßíåé Aêñéâò
ôé äSí ößóôáíôáé ðëÝïí AíôéèÝóåéò^ _ Âáóéëåßá ôí Ïñáíí AíÞêåé óô? ðáéäéÜ... Ç ðßóôç ðï TêöñÜæåôáé Tä äSí åyíáé ðßóôç AðïêôçìÝíç ìS Aãþíá óêëçñü åyíáé Aðáñ÷\ò ð á ñ ï ó á, ó?í ðáéäéêüôçôá ðï Aðïóýñèçêå
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
óôZ óöáßñá ôï íïçôï. Ç ðåñßðôùóç ô\ò êáèõóôåñçìÝíçò êáq AíïëïêëÞñùôçò Töçâåßáò ò óýìðôùìá Têöõëéóìï åyíáé ãíùóôÞ, ôïõëÜ÷éóôïí óôïò öõóéïëüãïõò. Ìé? ôÝôïéá ðßóôç äSí ñãßæåôáé, äSí Tðéêñßíåé, äSí Aìýíåôáé: äSí öÝñåé «ôZí ìÜ÷áéñáí»62 äSí ðïøéÜæåôáé äéüëïõ ðüóç äé÷üíïéá è? ìðïñïóå êÜðïôå í? ðñïêáëÝóåé. ÄSí Aðïäåéêíýåôáé ìÝ «èáýìáôá» b ìÝ «Aîéïìéóèßåò» êáß «ðïó÷Ýóåéò», ïôå âÝâáéá «äé? ôí Ãñáöí»^ åyíáé áôZ _ uäéá óS êÜèå ôçò óôéãìZ ô# èáìá, _ Aîéïìéóèßá ôçò, _ AðüäåéîÞ ôçò, _ «èåßá Âáóéëåßá» ôçò. Ïôå âÝâáéá Añèñþíåôáé ìé? ôÝôïéá ðßóôç æår êé AíôéóôÝêåôáé óôqò äéáôõðþóåéò. Áóöáëò ô# ôõ÷árï ôï ðåñéâÜëëïíôïò, ô\ò ãëþóóáò êáq ôï
ëïõ ðíåõìáôéêï ðïâÜèñïõ ðñïóäéïñßæïõí ìé?í ñéóìÝíç óöáßñá Tííïéí: Añ÷éê#ò ×ñéóôéáíéóì#ò ÷ñçóéìïðïßçóå ì ü í ï í sïõäáéïóçìéôéêSò Vííïéåò (ôZ âñþóç êáq ôZí ðüóç óôZ Èåßá Å÷áñéóôßá, íïÞìáôá ôüóï öñéêô? êáôá÷ñáóìÝíá, êáèò êé ôéäÞðïôå Uâñáúê# Cëëùóôå, Að# ôZí Åêêëçóßá). Åä
ìùò ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ: äSí ðñÝðåé í? äïìå óS áô? ôßðïôå ðáñáðÜíù Að# ìé? ãëþóóá óçìåßùí [Zeichenrede], Xíá óýóôçìá óçìåßùí [Semiotik], ìé?í åêáéñßá ãé? Aëëçãïñßåò. Êáìé? ëÝîç ðï âãáßíåé Að# ô# óôüìá ôïõ í? ìZ ëáìâÜíåôáé êõñéïëåêôéêò áôZ åyíáé _ Aðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ð# ôZí ðïßá áôüò Aíôé-ñåáëéóôZò ìðïñår Aêñéâò í? ìéë@. ÁíÜìåóá óS Éíäïò è? ÷ñçóéìïðïéïóå ôqò Vííïéåò ô\ò ÓÜíêõá,63 AíÜìåóá óS ÊéíÝæïõò ôqò Vííïéåò ôï ËÜï ÔóÝ ÷ùñqò í? ásóèáíèår êáìßáí Aðïëýôùò äéáöïñÜ. ÌS êÜðïéá Tðéåßêåéá óôZí Vêöñáóç, è? ìðïñïóå êÜðïéïò í AðïêáëÝóåé ô#í Éçóï «Tëåýèåñï ðíåìá»: äéüëïõ äS íïéÜóôçêå ãé?
,ôé óôáèåñü: _ ëÝîç óêïôþíåé, êáèåôq ðÜãéï óêïôþíåé. Ô# íüç-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
&
ìá êáq _ T ì ð å é ñ ß á ô\ò «æù\ò», ðï ìüíï áô#ò ãíùñßæåé, Aíôéôßèåôáé óS êÜèå ëÝîç, èåùñßá, íüìï, ðßóôç, äüãìá. ÄSí ìéëår ðáñ? ãé? ô# ìý÷éï: ït ëÝîåéò «æùÞ», «AëÞèåéá» a «öò» åyíáé ït TêöñÜóåéò ôïõ ãé? ô# ìý÷éï ôéäÞðïôå Cëëï,
ëç _ ðñáãìáôéêüôçôá,
ëç _ öýóç, Aêüìá êáq _ ãëþóóá, äSí V÷ïõí ãé áô#í ðáñ? ôZí Aîßá Uí#ò óçìåßïõ, ìé@ò ðáñáâïë\ò. ÌZ ãåëáóôår Tä êáíåßò,
óï äåëåáóôéêZ êé Dí åyíáé _ ÷ñéóôéáíéêÞ èÝëù í? ð _ T ê ê ë ç ó é á óôéêÞ ðñïêáôÜëçøç: Xíáò ôÝôïéïò óõìâïëéóôZò par excellence óôÝêåé ðÝñá Að# êÜèå èñçóêåßá, ðÝñá Að# êÜèå Vííïéá ëáôñåßáò, ðÝñá Að# êÜèå Éóôïñßá, êÜèå öõóéêZ TðéóôÞìç, êÜèå Tìðåéñßá ôï êüóìïõ, êÜèå ãíþóç, êÜèå ðïëéôéêÞ, êÜèå øõ÷ïëïãßá, ðÝñá Að# ïtïäÞðïôå âéâëßï b ôÝ÷íç _ «ãíþóç» ôïõ åyíáé Bðë? êáq ìüíïí _ ê á è á ñ Z ì ù ñ ß á
ôé ð ñ Ü ã ì á ô é ðÜñ÷ïõí ôÝôïéá ðñÜãìáôá.64 Ô#í ðïëéôéóì# äSí ô#í V÷åé ïôå ìé? öïñ? AêïõóôÜ^ äSí íéþèåé ôZí AíÜãêç í Aãùíéóôår Tíáíôßïí ôïõ äSí ô#í Añíårôáé... Ô# uäéï só÷ýåé êáq ãé? ô# êñÜôïò, ãé? ëÜêåñç ôZí ðïëéôéêZ ôÜîç êáq ôZí êïéíùíßá, ôZí T ñ ã á ó ß á, ô#í ðüëåìï ðïôS äSí åy÷å ëüãï í Añíçèår ôüí «êüóìï», ðïôS äSí Víéùóå ôZí TêêëçóéáóôéêZ Vííïéá «êüóìïò»... Ô# í Añíçèår åyíáé uóá uóá ô#
ëùò Aäýíáôï ãé áôüí. ÁðïõóéÜæåé Tðßóçò êáq _ äéáëåêôéêÞ, AðïõóéÜæåé _ óêÝøç
ôé ìé? ðßóôç, ìéÜ «AëÞèåéá», è? ìðïñïóå ôÜ÷á í Aðïäåé÷ôår ìS Tðé÷åéñÞìáôá ( ït äéêÝò ôïõ Aðïäåßîåéò åyíáé Tóþôåñåò «ëÜìøåéò», ásóèÞìáôá ÷áñ@ò êé áôïêáôÜöáóçò, BðëÜ «Aðïäåßîåéò äõíÜìåùò»).65 ´Åíá ôÝôïéï äüãìá ä S í ì ð ï ñ å r ôßðïôå Aíôßèåôï í? ðår^ äSí äéáíïårôáé êDí
ôé ðÜñ÷åé
ôé ìðïñår í? ðÜñîåé Cëëï äüãìá, äSí ìðïñår äéüëïõ í? öáíôáóôår ìé? Aíôßèåôç Cðïøç... ´Ïðïõ ôZ óõíáíôÞóåé, ìS ôZ âá-
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
èýôåñç óõìðÜèåéá è? ïsêôßñåé ôÞí «ôõöëüôçôá» äéüôé V÷åé ôZ ö þ ô é ó ç ô\ò × Ü ñ é ô ï ò, Aëë? äSí è? öÝñåé ïäåìßá Aíôßññçóç...
33 ÓS
ëç ôZí øõ÷ïëïãßá ôï «Åáããåëßïõ» AðïõóéÜæåé _ Vííïéá ô\ò «Tíï÷\ò» êáq ô\ò «ôéìùñßáò»^ ô# uäéï êáq _ Vííïéá ô\ò «Aíôáìïéâ\ò». Ç «Bìáñôßá», êÜèå Aðüóôáóç ìåôáî Èåï êé Aíèñþðïõ, V÷åé êáôáñãçèår áô# Aêñéâò åyíáé ôü «÷áñìüóõíï Cããåëìá». Ç ìáêáñéüôçôá äSí äßíåôáé ò ðüó÷åóç, äSí äåóìåýåôáé Að#
ñïõò: åyíáé _ ì ü í ç ðñáãìáôéêüôçôá ô? ðüëïéðá åyíáé Bðëò óçìårá ãé? í? ìéëÞóïõìå ãé áôÞí... Ç óõíÝðåéá ìé@ò ôÝôïéáò êáôÜóôáóçò Aíôáíáêë@ôáé óS ìé? íÝá ð ñ á ê ô é ê Þ, ôZ ãíÞóéá åáããåëéêZ ðñáêôéêÞ. Ô#í ÷ñéóôéáí# äSí ô#í äéáêñßíåé ìéÜ «ðßóôç»^ ÷ñéóôéáí#ò ðñÜôôåé^ äéáêñßíåôáé Að# Xíá ä é á ö ï ñ å ô é ê # ðñÜôôåéí. Áð# ô#
ôé äSí ðñïâÜëëåé Aíôßóôáóç åuôå ìS ëüãéá, åuôå óôZí êáñäéÜ ôïõ óS áô#í ðï åyíáé êáê#ò AðÝíáíôß ôïõ. Áð# ô#
ôé äSí êÜíåé êáìé? äéÜêñéóç AíÜìåóá óô#í îÝíï êáq ô#í sèáãåíÞ, AíÜìåóá óô#í Åâñárï êáq ô#í ìZ Åâñárï ( «ðëçóßïí», êáô? êõñéïëåîßá: ìüèñçóêïò, Åâñárïò). Áð# ô#
ôé äSí ñãßæåôáé ìS êáíÝíáí, äSí ðïôéì@ êáíÝíáí. Áð# ô#
ôé äSí TðéôñÝðåé óô#í Uáõôü ôïõ í? ðáñßóôáôáé b í? TìðëÝêåôáé óô? äéêáóôÞñéá («ìZ ìüóáé»).66 ÄSí ÷ùñßæåé ôZ ãõíáßêá ôïõ ð# ðïéåóäÞðïôå óõíè\êåò, Aêüìá êé
ôáí Têåßíç Aðïäåéêíýåôáé Cðéóôç. ´Ïëá áôÜ åyíáé óôZí ïóßá
Ï Áíôß÷ñéóôïò
&!
Xíáò íüìïò,
ëá óõíÝðåéåò Uí#ò Tíóôßêôïõ. Ç æùZ ôï Ëõôñùô\ äSí eôáí ðáñ? áôZ Aêñéâò _ ðñáêôéêÞ^ èÜíáôüò ôïõ ô# uäéï. ÄSí Vêñéíå Aðáñáßôçôï ðé? êáíÝíá ó÷\ìá, êáíÝíá ôõðéê# ãé? ôZ ó÷Ýóç ôïõ ìS ô# Èåü, ïôå êDí ôZí ðñïóåõ÷Þ. ÎÝìðëåîå ìS ëüêëçñç ôZí sïõäáúêZ äéäáóêáëßá ðåñq ìåôáíïßáò êáq Tîéëåþóåùò^ îÝñåé
ôé ìüíï ìS ôZí ð ñáê ô é ê Z ô\ò æù\ò ásóèÜíåôáé êáíåßò «èårïò», «ìáêÜñéïò», «åáããåëéêüò»,
ôé åyíáé ðÜíôá «ôÝêíï ôï Èåï». Êáìßá ìåôÜíïéá, êáìßá ðñïóåõ÷Z ãé? óõã÷þñåóç äSí äçãår óô# Èåü. Ìüíï _ åáããåëéêZ ð ñ á ê ô é ê Z äçãår óô# Èåü å y í á é «Èåüò». Ï Éïõäáúóì#ò ô\ò «Bìáñôßáò», ô\ò «Cöåóçò ôí Bìáñôéí», ô\ò «ðßóôåùò», ô\ò «óùôçñßáò äé? ô\ò ðßóôåùò», êáôáñãÞèçêå ìS ô# ÅáããÝëéï^ ôü «÷áñìüóõíï Cããåëìá» åyíáé _ Cñíçóç ëüêëçñçò ô\ò sïõäáúê\ò ðåñq Åêêëçóßáò äéäáóêáëßáò. Ô# âáè Víóôéêôï ôï ðò ðñÝðåé í? æår êáíåßò, ðñïêåéìÝíïõ í? íéþèåé «Tí ïñáíïrò», í? íéþèåé «ásþíéïò», Tí ìS ïtáäÞðïôå Cëëç óôÜóç ä é ü ë ï õ äSí ásóèÜíåôáé «Tí ïñáíïrò»: áôZ Aêñéâò åyíáé _ øõ÷ïëïãéêZ ðñáãìáôéêüôçôá ô\ò «ëýôñùóçò». Ìé? íÝá æùÞ, ÷ é ìé? íÝá ðßóôç... 34 ³Áí êáôáëáâáßíù êÜôé Að# áô#í ô#í ìÝãá óõìâïëéóôZ åyíáé
ôé ôïôïò ìüíï ôZí V ó ù ðñáãìáôéêüôçôá äå÷üôáí ò ðñáãìáôéêüôçôá, ò «AëÞèåéá»,
ôé ô? ðüëïéðá (êáèåôq öõóéêü, êáèåôq ðï V÷åé ó÷Ýóç ìS ô# ÷ñï êáq ô# ÷ñüíï, êáèåôq tóôïñéêü) ô? Tííïïóå ìüíïí ò óçìårá, ò åêáéñßá ãé? ðáñáâï-
&"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ëÝò. Ç Vííïéá ôï «õtï ôï Aíèñþðïõ» äSí AíáöÝñåôáé óS Xíá óõãêåêñéìÝíï tóôïñéê# ðñüóùðï, óS êÜôé ô# Aôïìéê# êáq ìïíáäéêü, Aëë? óS Xíá «ásþíéï» ãåãïíüò^ Xíá øõ÷ïëïãéê# óýìâïëï ëõôñùìÝíï Að# ôZí Vííïéá ôï ÷ñüíïõ. Ô# uäéï só÷ýåé ðÜëé ìS ðé# øçëZ Aêüìç Vííïéá êáq ãé? ô#í Èå# áôï ôï ôõðéêï óõìâïëéóô\, ãé? ôÞ «Âáóéëåßá ôï Èåï», ôÞ «Âáóéëåßá ôí Ïñáíí», ôüí «Õt# ôï Èåï». Ôßðïôå äSí åyíáé ðé# Aíôé÷ñéóôéáíéê# Að# ôqò Têêëçóéáóôéê S ò ÷ õ ä á é ü ô ç ô å ò ó÷åôéê? ìS Xíáí Èå# ðï óõíéóô@ ð ñ ü ó ù ð ï, Xíá «Âáóßëåéï ôï Èåï» ðï ìÝëëåé í? Vñèåé, ìéÜ «Âáóéëåßá ôí ïñáíí» ôïðïèåôçìÝíç óô# TðÝêåéíá, Xíáí «Õt# ôï Èåï» ò ô# äåýôåñï ðñüóùðï ô\ò ÔñéÜäïò. ´Ïëá áô? åyíáé óõã÷ùñ\óôå ìïõ ôZí Vêöñáóç ìé? ã ñ ï è é ? óô# ðñüóùðï êáq óS ôß ðñüóùðï! ôï Åáããåëßïõ^ Xíáò êïóìïúóôïñéê#ò êõíéóì#ò ô\ò ÷ëåýçò ôí óõìâüëùí... ´Ïìùò, åyíáé ëïöÜíåñï ðï AíáöÝñïíôáé ô? óýìâïëá ÐáôZñ êáq Õtüò ÷é ãé?
ëïõò uóùò: ìS ôZ ëÝîç ÐáôZñ TêöñÜæåôáé _ å u ó ï ä ï ò óô# áuóèçìá ô\ò êáèïëéê\ò ìåôáìüñöùóçò
ëùí ôí ðñáãìÜôùí (_ ìáêáñéüôçôá)^ ìS ôZ ëÝîç ÐáôZñ TêöñÜæåôáé ô# á u ó è ç ì á ê á è á õ ô ü, ô# áuóèçìá ô\ò ásùíéüôçôáò, ô\ò ôåëåßùóçò. ÌS íôñïðZ Aíáëïãßæïìáé ðò êáôÜíôçóå _ Åêêëçóßá áô# ô# óõìâïëéóìü: ìÞðùò äSí Aðüèåóå ôZí tóôïñßá Uí#ò Áìöéôñßùíá óô# êáôþöëé ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò «ðßóôçò»; Êáq TðéðëÝïí ô# äüãìá ô\ò «Cóðéëçò óýëëçøçò»;67... Á ë ë ? V ô ó é ê á ô á ó ð ß ë ù ó å ô Z ó ý ë ë ç ø ç. Ç «Âáóéëåßá ôí Ïñáíí» åyíáé ìé? êáôÜóôáóç ô\ò êáñäé@ò ÷é êÜôé ðï ðñüêåéôáé í? Vñèåé «ðåñÜíù ô\ò ã\ò» a «ìåô? èÜíáôïí». Ïëüêëçñç _ Vííïéá ôï öõóéêï èáíÜôïõ ëåßðåé Að# ô# Åáã-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
&#
ãÝëéï: èÜíáôïò äSí åyíáé ãÝöõñá, äSí åyíáé ìåôÜâáóç^ AðïõóéÜæåé TðåéäZ AíÞêåé óS Xíáí
ëùò Cëëï öáéíïìåíéê# ìïíÜ÷á êüóìï ðï äSí ÷ñçóéìåýåé ðáñ? ò óçìårï. «Ç ôåëåõôáßá ñá» ä S í åyíáé ÷ñéóôéáíéêZ Vííïéá _ «ñá», ÷ñüíïò, _ öõóéêZ æùZ êé ït êñßóåéò ôçò, äSí ößóôáíôáé êDí ãé? ô#í ÄéäÜóêáëï ôï «Åáããåëßïõ»... Ç «Âáóéëåßá ôï Èåï» äSí åyíáé êÜôé ðï AíáìÝíåôáé. ÄSí V÷åé ÷èÝò, äSí V÷åé ìåèáýñéï, äSí è? Vñèåé óÝ «÷ßëéá ÷ñüíéá»68 åyíáé ìé? Tìðåéñßá ô\ò êáñäé@ò^ åyíáé ðáíôï êáq ðïõèåíÜ... 35 Ï «êïìéóôÞò» áô#ò ôï «÷áñìüóõíïõ ìçíýìáôïò» ðÝèáíå
ðùò Aêñéâò Væçóå,
ðùò ä ß ä á î å ÷ é ãé? íÜ «ëõôñþóåé ôZí Aíèñùðüôçôá», Aëë? ãé? í? äåßîåé ðò ðñÝðåé êáíåqò í? æår. Ç êëçñïíïìé? ðï Cöçóå óôZí Aíèñùðüôçôá åyíáé _ ð ñ Ü î ç: _ ó ô Ü óç ôïõ ìðñïóô? óôïò äéêáóôÝò, óôïò äéêôåò ôïõ, óôïò êáôçãüñïõò ôïõ êáq óS êÜèå óáñêáóì# êáq ÷ëåýç _ óôÜóç ôïõ TðÜíù óô# óôáõñü. ÄSí ðñïâÜëëåé Aíôßóôáóç, äSí ðåñáóðßæåôáé ô? äéêáéþìáôÜ ôïõ, äSí êÜíåé â\ìá í AðïôñÝøåé ô# ÷åéñüôåñï ôïíáíôßïí: ô# ðñïêáëår... Êáq ðáñáêáëår, ðïöÝñåé, óõìðÜó÷åé êé Aãáð@ Têåßíïõò ðï ôï êÜíïõí êáêü... Ô? ëüãéá ôïõ ðñ#ò ô#í ë ç ó ô Z TðÜíù óô# óôáõñ# ðåñéÝ÷ïõí
ëï ô# ÅáããÝëéï. «Áô#ò Cíèñùðïò eôáí ðñÜãìáôé è å r ï ò, eôáí ðñÜãìáôé Õt#ò Èåï!», ëÝåé ëçóôÞò.69 «³Áí íéþèåéò Vôóé» Aðáíô@ ËõôñùôÞò «å y ó á é ó ô # í ð á ñ Ü ä å é ó ï, åyóáé Õt#ò ôï Èåï»... Ê á ì ß á Aíôßóôáóç, êáìßá ñãÞ,
&$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êáìßá Aðüäïóç åèýíçò... Áëë? êáq êáìßá Aíôßóôáóç óô#í êáêü AíôéèÝôùò, A ã Ü ð ç ðñ#ò áôüí... 36 Ìüíïí Tìårò, ô AðåëåõèåñùìÝíá ðíåýìáôá, V÷ïõìå ôZí ðñïûðüèåóç í? êáôáíïÞóïõìå êÜôé ðï äåêáåííÝá ásíåò ðáñåîÞãçóáí Têåßíç ôZí Tíôéìüôçôá ðï Vãéíå Víóôéêôï ðé? êáq ðÜèïò, ðï êçñýóóåé ðüëåìï êáô? ôï «tåñï øåýäïõò», Xíáí ðüëåìï só÷õñüôåñï Að#
ðïéïí Cëëïí ðüëåìï TíÜíôéá óS
ðïéï Cëëï øåäïò... Áðår÷å ðïë Að# ôZí Aãáèïðïé# êáq óôï÷áóôéêÞ ìáò ïäåôåñüôçôá, Að# ôZí êáëëéÝñãåéá [Zucht] ôï ðíåýìáôïò ðï ìüíïí áôZ êáèéóô@ äõíáô# ô# ìÜíôåìá ôÝôïéùí AóõíÞèéóôùí êáq ëåðôí ðñáãìÜôùí: Têåríï ðï AíÝêáèåí aèåëå êáíåßò, ìS Xíáí èñáóýôáôï Tãùéóìü, eôáí ô# uäéïí öåëïò ìüíï óýìöùíá ìS
,ôé eôáí Aíôßèåôï ôï Åáããåëßïõ ïsêïäüìçóáí ô Z í Å ê ê ë ç ó ß á... ³Áí ãýñåõå êÜðïéïò Xíá óôïé÷årï ðï è Aðïäåßêíõå
ôé ðßóù Að# ô# ìåãÜëï èÝáôñï ôï êüóìïõ êñýâåôáé ìé? åsñùíéêZ èåüôçôá _ ðïßá êéíår ô? íÞìáôá, äS è? eôáí
ëùò AóÞìáíôï ôåêìÞñéï, èáññ, áô# ô# ô ñ ï ì å ñ # T ñ ù ô ç ì á ô é ê # ðï íïìÜæåôáé ×ñéóôéáíïóýíç. ÂëÝðïíôáò
ôé _ Aíèñùðüôçôá ðïôÜóóåôáé óô# Aêñéâò Aíôßèåôï ô\ò ðçã\ò, ôï íïÞìáôïò, ôï äéêáßïõ ôï Åáããåëßïõ^ âëÝðïíôáò
ôé óôZí säÝá ô\ò «Åêêëçóßáò» êáèáãéÜæåôáé Aêñéâò
,ôé «êïìéóôÞò ôï ÷áñìüóõíïõ AããÝëìáôïò» ásóèáíüôáí ê Ü ô ù è Ý í ôïõ, ð é ó è Ý í ôïõ V, ìÜôáéá è? Vøá÷íå ãé? ìåãáëýôåñï äårãìá åsñùíåßáò óôZí ð á ã ê ü ó ì é á É ó ô ï ñ ß á.
Ï Áíôß÷ñéóôïò
&%
37 Ç Tðï÷Þ ìáò ðåñçöáíåýåôáé ãé? ôZí tóôïñéêÞ ôçò óõíåßäçóç: ðò ôüôå ðßóôåøå óôZí Aíïçóßá
ôé ÷ïíäñïåéäZò ìýèïò ôï èáõìáôïðïéï Ëõôñùô\ óõíéóô@ ôZí Aðáñ÷Z ôï ×ñéóôéáíéóìï êé
ôé êáèåôq óõìâïëéê# êáq ðíåõìáôéê# Aðïôåëår Bðëò ìåôáãåíÝóôåñç TîÝëéîç; Áíôéóôñüöùò, _ Éóôïñßá ôï ×ñéóôéáíéóìï Añ÷ßæïíôáò Að# ô#í èÜíáôï TðÜíù óô# óôáõñü åyíáé _ Éóôïñßá ìé@ò ëïÝíá ÷ïíäñïåéäÝóôåñçò ðáñåñìçíåßáò Uí#ò ðñùôáñ÷éêï óõìâïëéóìï. ÌS ôZí TðÝêôáóç ôï ×ñéóôéáíéóìï óS ëïÝíá ðé# ðëáôéÝò, ðé# AêáëëéÝñãçôåò ìÜæåò, Að#
ðïõ TîÝëåéðáí ëïÝíá êáq ðåñéóóüôåñï ït ðñïûðïèÝóåéò Að# ôqò ðïråò áô#ò ãåííÞèçêå, eôáí Aðáñáßôçôï ëïéð#í í? T ê ëáúêåýåôáé êáq í? Tê÷õäáÀæåôáé êáôáâñü÷èéóå äüãìáôá êáq ôåëåôïõñãßåò
ëùí ôí ð ï ÷ è ü í é ù í èñçóêåéí ôï imperium Romanum, êáôáâñü÷èéóå ôqò Aíïçóßåò êÜèå AññùóôçìÝíçò ëïãéê\ò. Ô# ðåðñùìÝíï ô\ò ×ñéóôéáíïóýíçò Tíôïðßæåôáé óôZí Aíáãêáéüôçôá í? ãßíåé _ uäéá _ ðßóôç ôçò ôüóï íïóçñÞ, ôüóï ÷èáìáëZ êáq ÷õäáßá,
óï íïóçñÝò, ÷èáìáëSò êáq ÷õäáråò eôáí ït AíÜãêåò ðï åy÷å í? têáíïðïéÞóåé. ÌS ôZí Åêêëçóßá, ôÝëïò, ãêïôáé áôZ _ í ï ó ç ñ Z âáñâáñüôçôá ð# ôZ ìïñöZ äýíáìçò ìS ôZí Åêêëçóßá, áôZ ôZ ìïñöZ èáíÜóéìçò V÷èñáò ãé? êÜèå Tíôéìüôçôá, ãé? êÜèå AíÜôáóç ô\ò øõ÷\ò, ãé? êÜèå êáëëéÝñãåéá ôï ðíåýìáôïò, ãé? ìßá èáññáëÝá êáq AãáèZ Aíèñùðüôçôá. × ñ é ó ô é á í é ê S ò Aîßåò, Að# ôZ ìéÜ, åãåíårò Aîßåò Að# ôZí Cëëç: ìüíï Tìårò, ô? AðåëåõèåñùìÝíá ðíåýìáôá, AðïêáôáóôÞóáìå áôZ ôZí Aíôßèåóç Aîéí, ôZ ìÝãéóôç
ëùí!
&&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
38 Óô# óçìårï áô# Aäõíáô í? êáôáðíßîù Xíáí Aíáóôåíáãìü. ²Åñ÷ïíôáé ìÝñåò ðï ìS êáôáêëýæåé Xíá óõíáßóèçìá óêïôåéíüôåñï êé Að# ôZí ðé# óêïôåéíZ ìåëáã÷ïëßá _ ð å ñ é ö ñ ü í ç ó ç ã é ? ô # í C í è ñ ù ð ï. Êáq ãé? í? ìZí AöÞóù ôZí ðáñáìéêñZ Aìöéâïëßá ó÷åôéê? ìS ô# ô ß êáq ð ï é ü í Aêñéâò Aðå÷èÜíïìáé: ô#í Cíèñùðï ôï óÞìåñá Tííï, ô#í ðñ#ò äõóôõ÷ßá ìïõ óõãêáéñéíü ìïõ. Ï Cíèñùðïò ôï óÞìåñá Aóöõêôé Að# ôZí AêÜèáñôç ðíïÞ ôïõ... ÁðÝíáíôé óô# ðáñåëè#í ôçñ óôÜóç ìåãÜëçò Aíï÷\ò, äçëáäZ ìåãáëüøõ÷çò áôïêõñéáñ÷ßáò, êáèò êáq
ëïé
óïé ðñÜãìáôé ãíùñßæïõí^ äéáó÷ßæù óêõèñùð#ò ô# ôñåëïêïìårï ëüêëçñùí ÷éëéåôí ðï íïìÜæåôáé «×ñéóôéáíéóìüò», «÷ñéóôéáíéêZ ðßóôç», «÷ñéóôéáíéêZ Åêêëçóßá», ðñïóÝ÷ïíôáò äéáñêò Xíá ðñÜãìá: öõëÜãïìáé Að# ô# í? êáôáëïãßóù óôZí Aíèñùðüôçôá åèýíåò ãé? ôqò Aññþóôéåò ôï ðíåýìáôüò ôçò. Ì? ô# áuóèçìÜ ìïõ AëëÜæåé Tíôåëò, îåóð@ êõñéïëåêôéêÜ, ìüëéò öôÜíù óôZí íåþôåñç Tðï÷Þ, ôZ äéêÞ ìáò Tðï÷Þ. Ç Tðï÷Þ ìáò åyíáé ãíùóôéêÞ... Ô# êÜðïôå Bðëò íïóçñü, óÞìåñá åyíáé ðé? AíÜñìïóôï: åyíáé AíÜñìïóôï í? åyíáé êáíåqò óÞìåñá ÷ñéóôéáíüò. Êé Tä îåêéí@ _ Açäßá ìïõ. ÊïéôÜæù ãýñù ìïõ: ïôå ìé? ëÝîç äSí Aðüìåéíå Að# Têåríï ðï íïìáæüôáí êÜðïôå «AëÞèåéá»^ äSí Aíå÷üìáóôå êDí ôZ ëÝîç «AëÞèåéá» Að# ô# óôüìá Uí#ò tåñÝá. Áêüìá êáq ôqò ôáðåéíüôåñåò AðáéôÞóåéò Tíôéìüôçôáò í? V÷åé êáíåßò, ð ñ Ý ð å é ô# äß÷ùò Cëëï í? ãíùñßæåé óÞìåñá
ôé Xíáò èåïëüãïò, Xíáò tåñÝáò, Xíáò ÐÜðáò, ìS êÜèå ëÝîç ðï ðñïöÝñåé, äSí ðëáí@ôáé Bðëò, Aëë? ø å ý ä å ô á é
ôé äSí åyíáé Tëåýèåñïò ðé? í? øåýäåôáé Aðü «Cãíïéá» ôÜ÷á
Ï Áíôß÷ñéóôïò
&'
a «Aèùüôçôá». Êáq tåñÝáò Aêüìç ãíùñßæåé,
ðùò
ëïé,
ôé äSí ößóôáôáé ðé? êáíåßò «Èåüò», êáíåßò «Bìáñôùëüò», êáíåßò «ëõôñùôÞò» ãíùñßæåé
ôé _ «Tëåýèåñç âïýëçóç» êáq _ «^èéêZ ôÜîç ôï êüóìïõ» åyíáé øÝìáôá _ óïâáñüôçôá, áôZ _ âáèé? áôïêõñéáñ÷ßá ôï ðíåýìáôïò, äSí TðéôñÝðåé ðé? óS êáíÝíáí í? ìZí ô? ãíùñßæåé áôÜ... ´Ïëåò ït Vííïéåò ðåñq ô\ò Åêêëçóßáò V÷ïõí Aíáãíùñéóôår ò áô# ðï ðñÜãìáôé åyíáé, ò _ ðé# êáêïÞèçò ðáñá÷Üñáîç Tðq ã\ò, _ ðïßá AðïâëÝðåé óôZí A ê ý ñ ù ó ç ô\ò öýóçò êáq óôZí A ð á î ß ù ó ç ôí öõóéêí Aîéí^ uäéïò tåñÝáò V÷åé Aíáãíùñéóôår ò áô# ô# ðïrï åyíáé, ò ô# ðëÝïí Tðéêßíäõíï ðáñÜóéôï, ò _ êáô Tîï÷Zí öáñìáêåñZ ô\ò æù\ò AñÜ÷íç... Ãíùñßæïõìå óÞìåñá^ _ óõíåßäçóÞ ìáò ãíùñßæåé ôß Aîßæïõí, AëÞèåéá,
ëåò áôSò ït ëÝèñéåò TðéíïÞóåéò ôí tåñÝùí êáq ô\ò Åêêëçóßáò, ó S ô ß ÷ ñ ç ó é ì å ý ï õ í áôSò ït TðéíïÞóåéò ðï äÞãçóáí ôZí Aíèñùðüôçôá óS ìßá ôÝôïéá áôïëåçëÜôçóç, ðï íáõôßá ðñïêáëår êáq _ èÝá ôïõò ìïíÜ÷á ït Vííïéåò «TðÝêåéíá», «ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá», «Aèáíáóßá ô\ò øõ÷\ò»,
ðùò êáq _ «øõ÷Þ»^ åyíáé ñãáíá ìáñôõñßïõ, åyíáé óõóôÞìáôá AðÜíèñùðá, äõíÜìåé ôí ðïßùí tåñÝáò êáôÝóôç êáq ðáñáìÝíåé êýñéïò... ´Ïëïé ô# ãíùñßæïõí áôü, êáq ðáñ? ôáôá
ëá ìÝíïõí AðáñÜëëáêôá.70 Ðï ð\ãå ëïéð#í êáq ô# ôåëåõôárï u÷íïò AîéïðñÝðåéáò êé áôïóåâáóìï,
ôáí ït uäéïé ït ðïëéôéêïß ìáò,71 Xíá êáô? ô Cëëá Aäßóôáêôï åyäïò Aíèñþðïõ, Aíôß÷ñéóôïé óS
ëåò ôïõò ôqò ðñÜîåéò, áôïáðïêáëïíôáé Aêüìç ×ñéóôéáíïq êé TêêëçóéÜæïíôáé;... ´Åíáò íåáñ#ò _ãåìüíáò Tðq êåöáë\ò ôí óôñáôåõìÜôùí ôïõ, ëáìðñüôáôç Vêöñáóç ôï Tãùéóìï êáq ô\ò TðÜñóåùò ôï ëáï ôïõ Aëë? ÷ùñqò íôñïðZ ìïëïãår ×ñéóôéáíüò!... Ðïé#í
'
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ëïéð#í Aðïêçñýóóåé ×ñéóôéáíéóìüò; ô ß Aðïêáëår «êüóìï»; Ì? ô#í óôñáôéþôç, ô#í äéêáóôÞ, ô#í ðáôñéþôç áô#í ðï ðñïâÜëëåé Aíôßóôáóç^ áô#í ðï ìåñéìí@ ãé? ôZí ôéìÞ ôïõ^ Têåríïí ðï êïéô@ ô# óõìöÝñïí ôïõ^ ô#í ð å ñ Þ ö á í ï... Ç ðñáêôéêZ êÜèå óôéãì\ò, êÜèå Víóôéêôï, êÜèå Têôßìçóç ðï ãßíåôáé ðñÜîç, åyíáé óÞìåñá êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï: ôß ôÝñáò øåõôé@ò ðñÝðåé, ôÝëïò ðÜíôùí, í? åyíáé íåþôåñïò Cíèñùðïò, óôå ðáñ? ôáôá í ? ì Z í í ô ñ Ý ðå ô á é í? íïìÜæåôáé ÷ñéóôéáíüò!... 39 ÅðéóôñÝöù óôZí AöÞãçóç ô\ò A ë ç è é í \ ò Éóôïñßáò ôï ×ñéóôéáíéóìï. Ç ëÝîç «×ñéóôéáíéóìüò» êáè UáõôZ åyíáé ìé? ðáñåîÞãçóç êáô? âÜèïò, ìïíÜ÷á Xíáò ×ñéóôéáíüò ð\ñîå, êé áô#ò ðÝèáíå ðÜíù óô# óôáõñü. Ôü «ÅáããÝëéï» ðÝèáíå ðÜíù óô# óôáõñü. ´Ï,ôé Vêôïôå íïìÜóôçêå «ÅáããÝëéï» óõíéóôïóå aäç ô# Aíôßèåôï ô\ò æù\ò Å ê å ß í ï õ: Xíá «ä õ ó Ü ñ å ó ô ï Cããåëìá», Xíá «Ä õ ó á ã ã Ý ë é ï» [Dysangelium]. Åyíáé Xíá âëáêùäÝóôáôï óöÜëìá í? Tíôïðßæïõí ô# äéáêñéôéê# ãíþñéóìá ôï ÷ñéóôéáíï óS ìéÜ «ðßóôç», óôZí ðßóôç ôÜ÷á ãé? ôZ ëýôñùóç ìÝó¤ ôï ×ñéóôï: ìüíï _ ÷ñéóôéáíéêZ ðñáêôéêÞ, ìé? æùZ
ìïéá ìS Têåßíç ðï Væçóå ÅóôáõñùìÝíïò áô# åyíáé ô# ìüíï ÷ñéóôéáíéêü... Áêüìç êáq óÞìåñá, ìé? ô Ý ô ï é á æùZ åyíáé äõíáôÞ, êáq ãé? ñ é ó ì Ý í ï õ ò ìÜëéóôá Aíèñþðïõò Aíáãêáßá: ãíÞóéïò, ðñùôáñ÷éê#ò ×ñéóôéáíéóì#ò ðÜíôïôå è? åyíáé äõíáôüò... ²Ï÷é ìé? ðßóôç, Aëë? ìé? ðñÜîç^ _ A ð ï ö õ ã Z ðïëëí ðñÜîåùí êõñéüôáôá, ìé? Cëëç ðáñîç... ÏñéóìÝíåò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'
êáôáóôÜóåéò ô\ò óõíåßäçóçò, ìé? ðïéáäÞðïôå ðßóôç, ìé? ðáñáäï÷Z ëüãïõ ÷Üñç êÜèå øõ÷ïëüãïò ô# ãíùñßæåé áôü, Aðïôåëïí ðÝìðôçò êáôçãïñßáò æçôÞìáôá êé
ëùò Có÷åôá âÝâáéá ò ðñ#ò ôZí Aîßá ôí Tíóôßêôùí: ãé? í? ô# äéáôõðþóù áóôçñüôåñá,
ëç _ Vííïéá ô\ò ðíåõìáôéê\ò ásôéüôçôáò åyíáé TóöáëìÝíç. Ô# í? ðåñéïñßóåé êáíåqò ôZ ÷ñéóôéáíéêüôçôá, ôü «ðÜñ÷åéí ò ÷ñéóôéáíüò», óô# æÞôçìá ìïíÜ÷á ìé@ò ðáñáäï÷\ò, ìé@ò Bðë\ò öáéíïìåíïëïãßáò ô\ò óõíåßäçóçò, sóïäõíáìår ìS ôZí Cñíçóç ô\ò ÷ñéóôéáíéêüôçôáò. Ó ô Z í ð ñ á ã ì á ô é ê ü ô ç ô á ð ï ô S ä S í ð \ ñ îáí ×ñéóôéáíïß. Ï ×ñéóôéáíüò, áô# ðï Tä êáq äõ# ÷éëéåôßåò íïìÜæåôáé «×ñéóôéáíüò», äSí Aðïôåëår ðáñ? ìé? øõ÷ïëïãéêZ áôïðáñáíüçóç êáq ìüíïí. ³Áí êïéôÜîïõìå ðñïóåêôéêüôåñá, è? äïìå
ôé, ðáñ? ôÞí «ðßóôç», ìüíï ô? Víóôéêôá êõñéáñ÷ïóáí ìÝóá ôïõ êáq ôß V í ó ô é ê ô á! Ç «ðßóôç» ð\ñîå AíÝêáèåí,
ðùò óô#í Ëïýèçñï Dò ðïìå, Bðëò Xíáò ìáíäýáò, Xíá ðñüó÷çìá, Xíá ðñïðÝôáóìá ðßóù Að# ô# ðïrï ô? Víóôéêôá Vðáéæáí ô# ðáé÷íßäé ôïõò ìé? Vîõðíç ôýöëùóç AðÝíáíôé óôZí êõñéáñ÷ßá ñéóìÝíùí Tíóôßêôùí... «Ðßóôç»: _ êáèáõô# ÷ñéóôéáíéêZ T î õ ðíÜäá,
ðùò ôZí V÷ù aäç AðïêáëÝóåé. Ìéëïóáí ðÜíôá ãéÜ «ðßóôç», ì? V ð ñ á ô ô á í ðÜíôá Að# Víóôéêôï êáq ìüíï... Óô#í êüóìï ôí ðáñáóôÜóåùí ôï ÷ñéóôéáíï äSí ðÜñ÷åé _ ðáñáìéêñZ TðáöZ ìS ôZí ðñáãìáôéêüôçôá: Aíáãíùñßóáìå, Aíôßèåôá, óô# Tíóôéêôäåò ìßóïò ê á ô ? ð Ü ó ç ò ðñáãìáôéêüôçôáò ôZí êéíçôÞñéá äýíáìç, ôZ ìüíç êéíçôÞñéá äýíáìç óôZ ñßæá ôï ×ñéóôéáíéóìï. Ô# óõìðÝñáóìá; ´Ïôé êáq in psychologicis72 _ ðëÜíç Tä åyíáé ñéæéêÞ, äçëáäZ ðñïóäéïñéóôéêZ ô\ò öýóçò^ åyíáé ðüóôáóç [Substanz]. ÁöáéñÝóôå ìüíï ì ß á Vííïéá, âÜëôå óôZ èÝóç
'
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ôçò ìßá ðñáãìáôéêüôçôá êé
ëïò ×ñéóôéáíéóì#ò óùñéÜæåôáé åèò óô# ìçäÝí! ³Áí äïìå Aö øçëï áô# ô# öáéíüìåíï, ô# ðáñáäïîüôåñï Að#
ëá ìé? èñçóêåßá ðï ÷é ìüíï ðñïóäéïñßæåôáé Að# ðëÜíåò, ì? ðï _ TöåõñåôéêüôçôÜ ôçò, ò êáq _ säéïöõÀá ôçò, Aöïñ@ ìüíïí Tðþäõíåò êáq äçëçôçñéþäåéò ðëÜíåò ãé? ôZ æùZ êáq ôZí êáñäéÜ C , å y í á é è Ý á ì á ã é ? èåïò áô# ðñÜãìáôé, ãé? èåïò ðï åyíáé öéëüóïöïé óõíÜìá, êáq ôïò ðïßïõò Tãþ, ëüãïõ ÷Üñç, óõíÜíôçóá óôïò ðåñßöçìïõò Têåßíïõò äéáëüãïõò ô\ò ÍÜîïõ.73 ÔZ óôéãìZ ðï AðáëëÜóóïíôáé Að# ôZí Açäßá ( êé Aðáëëáóóüìáóôå êé Tìårò!), åyíáé åãíþìïíåò ãé? ô# èÝáìá ðï ôïò ðñïóöÝñïõí ït ÷ñéóôéáíïß: uóùò ô# ôáëáßðùñï ôïôï AóôñÜêé, ðï íïìÜæåôáé ã\, äéêáéïôáé ìé? èåßá ìáôé? êáq ìé? èåßá óõìðÜèåéá ëü㤠áô\ò uóá-uóá ô\ò ðåñßåñãçò ðüèåóçò... ³Áò ìZí ô#í ðïôéì@ìå ëïéð#í ô#í ÷ñéóôéáíü: êßâäçëïò ì Ý ÷ ñ é A è ù ü ô ç ô á ò êáèò åyíáé, îåðåñíÜåé êáô? ðïë ô#í ðßèçêï
óïí Aöïñ@ ôïò ÷ñéóôéáíïýò, ìé? ãíùóôZ èåùñßá ðåñq ô\ò êáôáãùã\ò ôï Aíèñþðïõ êáôáëÞãåé í? åyíáé BðëZ öéëïöñüíçóç... 40 Ç ìïßñá ôï Åáããåëßïõ êñßèçêå ìS ô# èÜíáôï êñåìÜóôçêå «Tðq îýëïõ»... Ìüíïí èÜíáôïò, áô#ò Aðñïóäüêçôïò êé Tðïíåßäéóôïò èÜíáôïò, ìüíïí óôáõñüò, ðï ãåíéê? Tðéâáëëüôáí ìüíï óôïò A÷ñåßïõò ìüíïí áôZ _ öñéêôZ ðáñáäïîüôçôá Vöåñå ôïò ÌáèçôSò AíôéìÝôùðïõò ìS ô# êõñßùò áuíéãìá: «Ð ï é # ò T í ô Ý ë å é e ô á í á ô ü ò ; Ô ß e ô á í á ô üò;». Ô# óõãêëïíéóìÝíï êáq âáèé? ðñïóâåâëçìÝíï
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'!
áuóèçìÜ ôïõò, ôZí ðïøßá
ôé Xíáò ôÝôïéïò èÜíáôïò è? ìðïñïóå í? AíáéñÝóåé ôZí êáôÜóôáóÞ ôïõò, ô# ôñïìåñ# Tñùôçìáôéêü: «Ãéáôß Cñáãå Vôóé;»
ëá áô? ìðïñïìå åêïëá í? ô? êáôáíïÞóïõìå. Åä Vðñåðå ðÜóg èõóßI ô# êáèåôq í? V÷åé êÜðïéá Aíáãêáéüôçôá, í? V÷åé íüçìá, ëïãéêÞ, ôZí øéóôç ëïãéêÞ^ _ AãÜðç Uí#ò Ìáèçô\ äSí ãíùñßæåé óõìðôþóåéò. Ìüíï ôüôå Cíïéîå ô# ÷Üóìá: «Ðïé# ò ô#í óêüôùóå; Ð ï é # ò eôáí öõóéê#ò T÷èñüò ôïõ;» ô# Tñþôçìá áô# Vðåóå ó?í êåñáõíüò. ÁðÜíôçóç: _ ê õ ñ ß á ñ ÷ ç ìåñßäá ôïÉïõäáúóìï, _ AíùôÝñá ôÜîç ôïõ. Áð ôZ óôéãìZ Têåßíç Víéùóáí TîåãåñìÝíïé ê á ô ? ô \ ò ê õ ñ ß á ñ ÷ ç ò ô Ü î çò, Tííüçóáí Tê ôí óôÝñùí ô # í É ç ó ï ò T î å ã å ñ ì Ý í ï ô Ü ÷ á êáô? ô\ò êõñßáñ÷çò ôÜîçò. µÙò ôüôå, áô# ô# ðïëåìéê# óôïé÷årï, ô# ²Ï÷é óôZí ðñÜîç êáq óô# ëüãï, Vëåéðå Að# ôZí åsêüíá ôïõ^ Aêüìá ðåñéóóüôåñï: eôáí ô# Aíôßèåôü ôïõ. Ðñïöáíò, _ ìéêñZ Têåßíç êïéíüôçôá äSí êáôÜëáâå ô# ïóéùäÝóôåñï, ô#í ðáñáäåéãìáôéê# ÷áñáêôÞñá Uí#ò ôÝôïéïõ èáíÜôïõ, ôZí Tëåõèåñßá, ôZí ðåñï÷Z Víáíôé ïtïõäÞðïôå ressentiment: áô# äåß÷íåé ðüóï ëßãï ô#í êáôÜëáâáí êáq óô Cëëá! Óô# êÜôù-êÜôù ô# ìüíï ðï è? aèåëå Éçóïò, ìS ô# èÜíáôü ôïõ, eôáí í? äþóåé äçìüóéá ô# ðé# têáí# äårãìá, ôZí Aðüäåéîç
óùí äßäáóêå... ´Ïìùò ït ÌáèçôÝò ôïõ êÜèå Cëëï ðáñ? ó õ ã ÷ þ ñ å ó á í ô# èÜíáôü ôïõ êÜôé ðï è? eôáí åáããåëéêü, óô#í ðÝñôáôï âáèìü^ êáq öõóéê? ïôå ëüãïò í? ð ñ ï ó ö å ñ è ï í ït uäéïé óS Xíáí ôÝôïéï èÜíáôï ìS ^ðéüôçôá êáq ãëõêé? ô\ò êáñäé@ò ãáëÞíç... ÁíôéèÝôùò, ô# ëéãüôåñï åáããåëéê# áuóèçìá [unevangelische], _ T ê ä ß ê ç ó ç, âã\êå Tê íÝïõ óôZí TðéöÜíåéá. Áäýíáôï í? Vëçãå Vôóé _ ðüèåóç áôï ôï èáíÜôïõ: áô# Aðáéôïóå «Aíôá-
'"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðüäïóç», «èåßá äßêç» (
ìùò ôß ðé# Aíôéåõáããåëéê# uóá-uóá Að# ìéÜ «Aíôáðüäïóç», Að# ìéÜ «ôéìùñßá», Að# ìéÜ «êñßóç» ðï è «Aðïíåßìåé äéêáéïóýíç»!). Ãé Cëëç ìé? öïñÜ, _ ëáúêZ ðñïóäïêßá ãé? Xíáí Ìåóóßá eñèå óô# ðñïóêÞíéï^ ìé? tóôïñéêZ óôéãìZ ðáñïõóéÜóôçêå ìðñïóôÜ ôïõò, _ «Âáóéëåßá ôï Èåï» Vñ÷åôáé í? êñßíåé ôïò T÷èñïýò ôçò... Áëë? Vôóé
ëá ðáñáíïÞèçêáí: _ «Âáóßëåéá ôï Èåï» ðëÝïí ò ôåëéêZ ðñÜîç, ò ðüó÷åóç! ÅîÜëëïõ ô# uäéï ô# ÅáããÝëéï eôáí _ ðáñïõóßá, _ ðëÞñùóç, _ ð ñ á ã ì á ô é êüôçôá áô\ò ô\ò «Âáóéëåßáò». ´Åíáò ôÝôïéïò èÜíáôïò e ô á í _ ð ñ á ã ì á ô é ê ü ô ç ô á áô\ò ô\ò «Âáóéëåßáò». Áêñéâò Xíáò ôÝôïéïò èÜíáôïò e ô á í _ «Âáóéëåßá» áôÞ «ôï Èåï»... Ãé? ðñþôç öïñ? ôüôå
ëç _ ðåñéöñüíçóç êáq _ ìï÷èçñßá êáô? Öáñéóáßùí êáq èåïëüãùí äéï÷åôåýèçêå óô#í ôýðï ôï Êõñßïõ êáq ìåôÝôñåøáí ô#í uäéï óS Öáñéóárï êáq èåïëüãï! Áð ôZí Cëëç, _ öñåíÞñçò ëáôñåßá ôïýôùí ôí
ëùò êëïíéóìÝíùí øõ÷í äSí Aíå÷üôáí ðé? ôZí åáããåëéêZ sóüôçôá ðï äßäáîå Éçóïò, óýìöùíá ìS ôZí ðïßá êáèÝíáò eôáí «ôÝêíï Èåï»: _ TêäßêçóÞ ôïõò eôáí í? øþóïõí ô#í Éçóï êáè ðåñâïëÞí, í? ô#í ÷ùñßóïõí Að# ô#í Uáõôü ôïõ^
ðùò Aêñéâò ït Éïõäárïé, ãé? í? Têäéêçèïí ôïò T÷èñïýò ôïõò, Aðïêüðçêáí Að# ô#í Èåü ôïõò êáq ô#í øùóáí «óôïò ïñáíïýò». Ï Xíáò Èå#ò êáq Xíáò Õt#ò ôï Èåï: Aìöüôåñïé ðñïúüíôá ôï ressentiment!... 41 Êáq ðáñïõóéÜóôçêå Vêôïôå Xíá ðáñÜëïãï ðñüâëçìá: «Ðò ì ð ü ñ å ó å Èå#ò í? TðéôñÝøåé êÜôé
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'#
ôÝôïéï!». Ó áô# ô# Tñþôçìá, ô# ôáñáãìÝíï ëïãéê# ô\ò ìéêñ\ò êïéíüôçôáò âñ\êå ìé?í áôü÷ñçìá öñéêôZ êáq ðáñÜëïãç AðÜíôçóç: Ï Èå#ò ðñüóöåñå ô#í Õtüí ôïõ åsò Cöåóéí Bìáñôéí ò èõóßá. ²Á, ðò Vëáâå ìS ìé@ò ôÝëïò _ ðüèåóç ôï Åáããåëßïõ! Ç tëáó ô Þ ñ é ï ò è õ ó ßá, êáq ìÜëéóôá óôZí ðé# âÜñâáñç êé Aðïôñüðáéá ìïñöÞ ôçò, _ èõóßá ôï A è þ ï õ ãé? ôqò Bìáñôßåò ôí Tíü÷ùí! Ôß öñéêáëÝïò ðáãáíéóìüò! Ì? Éçóïò Vèåóå ôÝëïò uóá-uóá óôZí säÝá ô\ò «Tíï÷\ò»! AñíÞèçêå ô#
ðïéï ÷Üóìá ìåôáî èåï êé Aíèñþðïõ, Væçóå áôZí ôZí Uíüôçôá èåï êé Aíèñþðïõ ò ô# äéêü ôïõ «÷áñìüóõíï Cããåëìá»... Êé ÷é ò ðñïíüìéï! Óô# Uî\ò, ðáñåéóöñýïõí óéãÜ-óéã? óô#í ôýðï ôï Ëõôñùô\: ô# äüãìá ô\ò ÄåõôÝñáò Ðáñïõóßáò êáq ô\ò Ôåëåõôáßáò Êñßóçò, ô# äüãìá ôï èáíÜôïõ ò tëáóôÞñéïõ èáíÜôïõ, ô# äüãìá ô\ò Áíáó ô Ü ó å ùò, ìS ô# ðïrï
ëç _ Vííïéá ô\ò «ìáêáñéüôçôáò», ëüêëçñç _ ðñáãìáôéêüôçôá ôï Åáããåëßïõ (_ ìüíç ðñáãìáôéêüôçôá ôï Åáããåëßïõ), Tîáöáíßæåôáé ò äé? ìáãåßáò ãé? ÷Üñç ô\ò ìåô? èÜíáôïí ðÜñîåùò!... Êáq íÜ ðò Têëïãßêåõóå ôïýôç ôZ óýëëçøç, áôZí ôZí Aíáßó÷õíôç óýëëçøç, Ðáëïò ìS ôZ ñáââéíéêZ Aíáßäåéá ðï ðÜíôá ô#í äéÝêñéíå: «³Áí ×ñéóô#ò äSí AíáóôÞèçêå Tê íåêñí, ôüôå _ ðßóôç ìáò åyíáé ìáôáßá».74 Êáq ðáñåõèò ëïéð#í ô# ÅáããÝëéï Vãéíå _ ðé# Aîéïðåñéöñüíçôç
ëùí ôí ðïó÷Ýóåùí, _ èñáóýôåñç äéäáóêáëßá ðåñq ô\ò ðñïóùðéê\ò Aèáíáóßáò... Ï uäéïò Ðáëïò ìÜëéóôá ôZ äßäáóêå ò A í ô á ì ï é â Þ!...
'$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
42 ÁíôéëáìâÜíåôáé ëïéð#í êáíåqò ôß Vëáâå ðÝñáò ìS ô#í óôáõñéê# Têåríï èÜíáôï: Xíá íÝï, ôåëåßùò ðñùôïãåíSò êßíçìá âïõäéóôéê\ò åsñÞíçò ãé? ìé? ðñáãìáôéêÞ (êé ÷ é Bðëò ðïó÷üìåíç) å ô õ ÷ ß á T ð q ã\ò. Äéüôé áôZ åyíáé êáq ðáñáìÝíåé êáèò aäç TðåóÞìáíá _ åsäïðïé#ò äéáöïñ? AíÜìåóá óôqò äõ# èñçóêåråò ô\ò décadence: Âïõäéóì#ò äSí ðüó÷åôáé ôßðïôá, Aëë? ô ç ñ å r, Tí ×ñéóôéáíéóìüò ðüó÷åôáé ô? ðÜíôá êáq ä S í ô ç ñ å r ô ß ð ï ô å. Ìåô? ôü «÷áñìüóõíï Cããåëìá» Aêïëïýèçóå êáô? ðüäáò ô# ÷åéñüôåñï Að#
ëá: ô# Cããåëìá ôï Ðáýëïõ. Óô#í Ðáëï Tíóáñêþèçêå Tê äéáìÝôñïõ Aíôßèåôïò ôýðïò ôï «÷áñïýìåíïõ Aããåëéïöüñïõ», ô# ðíåìá ôï ìßóïõò, ôï ñÜìáôïò ôï ìßóïõò, ô\ò AíÞìåñçò ëïãéê\ò ôï ìßóïõò. Ð ü ó á äSí èõóßáóå áô#ò äõóáããåëéïöüñïò [Dysangelist] óô# âùì# ôï ìßóïõò! Ðñôá Að#
ëá, ô#í ËõôñùôÞ: ô#í êÜñöùóå óô# ä é ê ü ô ï õ óôáõñü. Ç æùÞ, ô# ðáñÜäåéãìá, _ äéäáóêáëßá, èÜíáôïò, ô# íüçìá êáq ô# äßêéï
ëïõ ôï Åáããåëßïõ ôßðïôå Að# áô? äSí Vìåéíå, Að# ôZ óôéãìZ ðï ðáñá÷áñÜêôçò áôüò, êõñéåõìÝíïò Að# ìßóïò, Tííüçóå ôß è? ìðïñïóå uäéïò í? TðéëÝîåé ãé? äéêZ ôïõ ÷ñÞóç. ²Ï÷é âÝâáéá ôZí ðñáãìáôéêüôçôá, ïôå ôZí tóôïñéêZ AëÞèåéá!... Êáq ãé? ìßá Aêüìç öïñÜ, ô# tåñáôéê# Víóôéêôï ôï Åâñáßïõ äéÝðñáîå ô# uäéï ìÝãá Vãêëçìá êáô? ô\ò Éóôïñßáò Bðëïýóôáôá äéÝãñáøå ô# ÷èSò êáq ô# ðñï÷èSò ôï ×ñéóôéáíéóìï, Tðéí ü ç ó å ã é ? ë ï ã á ñ é á ó ì ü ô ï õ ìé? Éóôïñßá ôï ð ñ þ é ì ï õ × ñ é ó ô é á í é ó ì ï . Êé Aêüìç ðåñéóóüôåñï: íüèåõóå ãé Cëëç ìé? öïñ? ôZí Éóôïñßá ôï ÉóñáÞë, Vôóé óôå í? Tìöáíéóôår áôZ ò ðñïúóôïñßá
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'%
ô\ò ä é ê \ ò ôïõ ðñÜîçò:
ëïé ït ðñïö\ôåò ìßëçóáí ãé? ô# ä é êü ôïõ «ËõôñùôÞ»... Áñãüôåñá, _ Åêêëçóßá íüèåõóå Aêüìç êáq ôZí Éóôïñßá ô\ò Aíèñùðüôçôáò ìåôáôñÝðïíôÜò ôç óS ðñïúóôïñßá ô\ò ×ñéóôéáíïóýíçò... Ôßðïôá äSí Vìåéíå Cèéêôï: ôýðïò ôï Ëõôñùô\, _ äéäáóêáëßá, _ ðñáêôéêÞ, èÜíáôïò, ô# íüçìá ôï èáíÜôïõ, Aêüìç êáq ô# ìåôÝðåéôá ôï èáíÜôïõ^ ôßðïôá, ôßðïôá äSí åy÷å ðé? ôZí ðáñáìéêñZ ó÷Ýóç ìS ôZí ðñáãìáôéêüôçôá. Ï Ðáëïò ìåôáâßâáóå Bðëò ô# êÝíôñï âÜñïõò
ëçò Têåßíçò ô\ò ðáñîçò ì å ô ? ôZí ðáñîç áôÞ óô# ø Ý ì á ôï «AíáóôÜíôïò» Éçóï. Êáô? âÜèïò, äSí ìðïñïóå êáèüëïõ í? ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôZ æùZ ôï Ëõôñùô\ ô# èÜíáôï Têåßíïõ óô# óôáõñ# ÷ñåéáæüôáí ó í êÜôé Aêüìç: Í? ðÜñåé êáíåqò óô? óïâáñ? Xíáí Ðáëï (ôï ðïßïõ _ ðáôñßäá eôáí _ Xäñá ôï ôüôå óôùéêï äéáöùôéóìï),
ôáí áô#ò Að# ìßá ðáñáßóèçóç óõíÜãåé ôZí A ð ü ä å é î ç
ôé ËõôñùôZò ôÜ÷á A ê ü ì ç æår, b í? ðéóôÝøåé Bðë? ôZí tóôïñßá ôïõ,
ô é ð ñ Ü ã ì á ôé äçëáäZ åy÷å ôZ óõãêåêñéìÝíç ðáñáßóèçóç, è? eôáí ô¤üíôé niaiserie75 ãé? Xíáí øõ÷ïëüãï: Ðáëïò aèåëå ô# óêïðü, óõíåðò aèåëå Tðßóçò êáq ô? ìÝóá... ´Ï,ôé äSí ðßóôåõå uäéïò, ô# ðßóôåøáí ït ^ëßèéïé óôïò ðïßïõò Vóðåéñå ôZ äéêÞ ôïõ äéäáóêáëßá. Äéêü ôïõ ìÝëçìá eôáí _ Tîïõóßá^ ìS ô#í Ðáëï, ãé? ìé? Aêüìç öïñÜ, tåñÝáò ñÝãåôáé ôZ äýíáìç äSí è? ìðïñïóå ðáñ? í? ÷ñçóéìïðïéår säÝåò, äüãìáôá êáq óýìâïëá ðï äïõëþíïõí ôqò ìÜæåò êáq óõãêåíôñþíïõí ô? êïðÜäéá. Ô ß äáíåßóôçêå Añãüôåñá ÌùÜìåè Að# ô# ×ñéóôéáíéóìü; ÔZí Tðéíüçóç ôï Ðáýëïõ, ô# äéêü ôïõ ìÝóïí ãé? ôZí tåñáôéêZ ôõñáííßá, ãé? ôZ äéáìüñöùóç ô\ò AãÝëçò: ôZí ðßóôç óôZí Aèáíáóßá ä ç ë á ä Z ô # ä ü ã ì á ô \ ò « Ô å ë é ê \ ò Ê ñ ß ó å ùò»...
'&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
43 ´Ïôáí êáíåqò ìåôáôïðßæåé ô# êÝíôñï âÜñïõò ô\ò æù\ò ÷ é óôZí uäéá ôZ æùÞ, Aëë? óôü «TðÝêåéíá» ó ô # Ô ß ð ï ô á , AöÞíåé ôZ æùZ ëùóäéüëïõ AíåñìÜôéóôç. Ô# ìÝãá øÝìá ô\ò Aôïìéê\ò Aèáíáóßáò êáôáóôñÝöåé êÜèå ëïãéêÞ, êÜèå öõóéêüôçôá óô? Víóôéêôá^
,ôé åyíáé ååñãåôéê# êáq ðñïÜãåé ôZ æùÞ, ïtïäÞðïôå T÷Ýããõï ôí Tíóôßêôùí êáq ôï ìÝëëïíôüò ôïõò, áô# êéíår óô# Uî\ò ôZ äõóðéóôßá. Í? æår êáíåqò Vôóé óôå í? ìZí ðÜñ÷åé êáíÝíá íüçìá ðé? óôZ æùÞ:76 áô# ãßíåôáé ôþñá ôü «íüçìá» ô\ò æù\ò... Êé UðïìÝíùò ðñ#ò ôß ô# êïéíïôéê# ðíåìá, ðñ#ò ôß _ åãíùìïóýíç ãé? ôZí êáôáãùãZ êáq ôïò ðñïãüíïõò, ðñ#ò ôß _ óõíåñãáóßá, _ Tìðéóôïóýíç, _
ðïéá ðñïóðÜèåéá b TíèÜññõíóç ãé? ô# êïéí# êáëü; Ôß íüçìá V÷ïõí
ëá áôÜ;... Ôüóïé ït «ðåéñáóìïß», ôüóåò ït ðáñåêêëßóåéò Að# ôüí «äñüìï» ôüí «óùóôü» «Åíüò Tóôé ÷ñåßá»...77 Ãé? ô#
ôé êáèÝíáò ò «AèÜíáôç øõ÷Þ» åyíáé uóïò ìS ïtïíäÞðïôå Cëëï, ãé? ô#
ôé óô# óýíïëï ôí íôùí _ «óùôçñßá» ôï ê Ü è å Aíèñþðïõ Aðïêô@ äéêáéùìáôéê? ásþíéá óçìáóßá, ãé? ô#
ôé ôéðïôÝíéïé øåõäïðéóôïq êáq êáô? ô? ôñßá ôÝôáñôá ôñåëïq öáíôÜæïíôáé
ôé ït íüìïé ô\ò öýóåùò AäéÜêïðá ð á ñ á â é Ü æ ï í ô á é ãé? ÷Üñç ôïõò ôÝôïéá êïñýöùóç ðáíô#ò åuäïõò Tãùéóìï ò ô# Cðåéñï, ò ôZí áèÜäåéá, äSí ðÜñ÷åé AñêåôZ ðåñéöñüíçóç í? ôZí êáõôçñéÜóåé. Êé óôüóï óS á ô Z í ôZí Aîéïëýðçôç êïëáêåßá ô\ò ðñïóùðéê\ò ìáôáéïäïîßáò ÷ñùóô@ uóá-uóá ×ñéóôéáíéóì#ò ôZ í ß ê ç ôïõ êáèåôq Aðïôõ÷çìÝíï, TîåãåñìÝíï êáq ðáñáéôçìÝíï,
ëá ô AðïâñÜóìáôá êáq ô? êáôáêÜèéá ô\ò Aíèñùðüôçôáò ðáñáóýñèçêáí Að# áôZí ôZ ìáôáéïäïîßá. Ç «óùôçñßá ô\ò øõ÷\ò»
Ï Áíôß÷ñéóôïò
''
AêñéâÝóôåñá: « êüóìïò óôñÝöåôáé ãýñù Að# ìÝíá»... Ô# äçëçôÞñéï ô\ò èåùñßáò ðåñß «uóùí äéêáéùìÜôùí ðñ#ò
ëïõò» ô# Vóðåéñå êáô? êýñéï ëüãï ×ñéóôéáíéóìüò^ ìÝóá Að# ôqò ðé# óêïôåéíSò ãùíéSò ôáðåéíí Tíóôßêôùí ×ñéóôéáíéóìüò êÞñõîå ðüëåìï ìÝ÷ñé èáíÜôïõ TíÜíôéá óô# áuóèçìá ôï óåâáóìï êáq ô\ò äßêáéçò Aðüóôáóçò ôï Uí#ò ðñ#ò ô#í Cëëï, äçëáäZ TíÜíôéá óôZí ðñïûðüèåóç ãé? êÜèå Cíïäï êáq ðíåõìáôéêZ êáëëéÝñãåéá Að# ô# ressentiment ôí ìáæí óöõñçëÜôçóå ô# ê ý ñ é ï
ð ë ï ôïõ TíÜíôéá óS ì @ò, TíÜíôéá óS êáèåôq åãåíÝò, åöñüóõíï, ìåãáëüèõìï ðÜíù óôZ ã\, TíÜíôéá óôZí uäéá ôZí åôõ÷ßá ìáò ðÜíù óôZ ã\... Ç ðáñá÷þñçóç ô\ò «Aèáíáóßáò» óô#í êÜèå ÐÝôñï êáq Ðáëï ð\ñîå _ ðé# äüëéá êáq ìï÷èçñZ Aðüðåéñá äïëïöïíßáò êáô? ô\ò å ã å í ï ò Aíèñùðüôçôáò. Êé Dò ìZí ðïôéì@ìå ô# êáê# ðï ò êáq óôZí ðïëéôéêZ V÷åé ðáñåéóöñýóåé! Êáíåqò ðé? óÞìåñá äSí V÷åé ôZí ôüëìç ô\ò Aðáßôçóçò Aðïêëåéóôéêí äéêáéùìÜôùí, êõñéáñ÷éêí äéêáéùìÜôùí, êáíÝíáò äSí V÷åé ôZí ôüëìç ôï óåâáóìï AðÝíáíôé óô#í Uáõô# êáq óôïò ìïßïõò ôïõ ôZí ôüëìç ôï ð Ü è ï õ ò ã é ? A ð ü ó ô á ó ç ... Ç ðïëéôéêÞ ìáò ð Ü ó ÷ å é Að# áôZí ôZí Vëëåéøç ôüëìçò! Ï Añéóôïêñáôéóì#ò ôï öñïíÞìáôïò ðïóêÜöôçêå, ìS ô#í ðëÝïí ðüãåéï ôñüðï, Að# ô# øÝìá ô\ò sóüôçôáò ôí øõ÷í^78 êáq Dí _ ðßóôç óôZí «ðñïôåñáéüôçôá ô\ò ðëåéïøçößáò» êÜíåé êáq è? êÜíåé ôqò TðáíáóôÜóåéò, åyíáé ×ñéóôéáíéóìüò êáq ìZí AìöéâÜëëåé ãé áô# êáíåßò, åyíáé ït × ñ é ó ô é á í é ê S ò Aîßåò ðï ôñÝðïõí êÜèå TðáíÜóôáóç óS Vãêëçìá êé ázìá! Ï ×ñéóôéáíéóì#ò åyíáé îåóçêùì#ò ðáíô#ò Xñðïíôïò êáô? ðáíô#ò ø ç ë ï : ô# ÅáããÝëéï ôí «ôáðåéíí» Tí ôÝëåé ôáðåéíþíåé...
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
44 Ô? ÅáããÝëéá óõíéóôïí Aíåêôßìçôç ìáñôõñßá ô\ò AêáôÜó÷åôçò äéáöèïñ@ò ðï ð\ñ÷å aäç Tíô#ò ô\ò ðñþôçò ÷ñéóôéáíéê\ò êïéíüôçôáò. ´Ï,ôé Ðáëïò ðåñáßùóå Añãüôåñá, ìS ôZí êõíéêZ ëïãéêZ Uí#ò ñáââßíïõ, eôáí Bðë? _ äéáäéêáóßá ôï îåðåóìï ðï åy÷å Añ÷ßóåé ìS ô# èÜíáôï ôï Ëõôñùô\. Êáìé? ðñïóï÷Z äSí Tðáñêår ãé? ô# äéÜâáóìá áôí ôí Åáããåëßùí^ äõóêïëßåò êñýâïíôáé ðßóù Að# êÜèå ôïõò ëÝîç. Ïìïëïã, êé Dò ìï óõã÷ùñåèår, ðò ãé áô# Aêñéâò êé Aðïôåëïí ìé? ðñþôçò ôÜîåùò Aðüëáõóç ãé? Xíáí øõ÷ïëüãï ò ô# Aíôßèåôï ô\ò Bðë\ò äéáöèïñ@ò, ò ðáíïõñãßá par excellence, ò Añéóôïôå÷íéêZ Vêöñáóç øõ÷ïëïãéê\ò äéáöèïñ@ò. Ô? ÅáããÝëéá îå÷ùñßæïõí. ÌS ôZ Âßâëï, Tí ãÝíåé, äSí åyíáé äõíáôZ ïäåìßá óýãêñéóç. Âñéóêüìáóôå Tí ìÝó¤ Åâñáßùí: ð ñ þ ô ç óêÝøç ãé? í? ìZ ÷Üóïõìå ëüôåëá ô# í\ìá. ÁôZ _ áôïìåôÜèåóç óô# ÷ñï ô\ò «Bãéüôçôáò» (äåîéüôçôá, óôZ óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç, ðï äSí V÷åé ô#
ìïéü ôçò óS âéâëßá b Aíèñþðïõò), áôZ _ êéâäÞëåõóç óS ëüãéá êáq ÷åéñïíïìßåò ðï Vãéíå ôÝ÷íç, äSí öåßëåôáé óô# ôõ÷árï Uí#ò ìåìïíùìÝíïõ Bðëò ôáëÝíôïõ, ìé@ò Tîáéñåôéê\ò Bðëò öýóçò. Åyíáé æÞôçìá öõë\ò. ÌS ô# ×ñéóôéáíéóìü, íïþíôáò ôïí ò ôÝ÷íç ôï åóåâò øåýäåóèáé,
ëïò Éïõäáúóìüò, ìé? ðñïåñãáóßá êáq ôå÷íéêZ Tðq ásíåò TìðåäùìÝíç, öôÜíåé Tä óôZí óôáôç ôåëåßùóç. Ï ×ñéóôéáíüò, _ ultima ratio ôï øåýäïõò, åyíáé Åâñárïò åsò äéðëïí åsò ô ñ é ð ë ï í ìÜëéóôá... Ç âïýëçóç í? ÷ñçóéìïðïéçèïí êáô? âÜóç Vííïéåò, óýìâïëá êáq óôÜóåéò åsëçììÝíåò Að# ôZí ðñáêôéêZ ôï tåñÝá, _ Tíóôéêôþäçò Cñíçóç êÜèå C ë -
Ï Áíôß÷ñéóôïò
ëçò ðñáêôéê\ò, êÜèå Cëëçò èåþñçóçò ãé? ôqò Aîßåò êáq ôZ ÷ñçóéìüôçôÜ ôïõò áô# äSí åyíáé Bðë? ðáñÜäïóç, åyíáé êëçñïíïìßá êáq ìüíïí ò ôÝôïéá Tðåíåñãår ó?í öýóç. Ïëüêëçñç _ Aíèñùðüôçôá, Aêüìá êáq ô? ëáìðñüôåñá ìõáë? ôí ëáìðñüôåñùí Tðï÷í (Uí#ò TîáéñïõìÝíïõ, ðï uóùò Bðë? åyíáé ìZ Cíèñùðïò ), AöÝèçêáí í? Tîáðáôçèïí. Ô# ÅáããÝëéï äéáâÜóôçêå ò â é â ë ß ï ô \ ò A è ù ü ô ç ô á ò áô# äåß÷íåé ìS ðüóç äåîéïôå÷íßá ðáß÷ôçêå ô# Vñãï. ÖõóéêÜ, Dí ôïò âëÝðáìå, öåõãáëÝá Vóôù,
ëïõò áôïò ôïò ìùñïèñçóêüëçðôïõò êáq âéñôïõüæïõò ô\ò Bãéüôçôáò,
ëá è? ôåëåßùíáí êé Aêñéâò TðåéäZ T ã ôïõëÜ÷éóôïí äSí äéáâÜæù ëÝîåéò ÷ùñqò í? âëÝðù ÷åéñïíïìßåò, Vâáëá ôÝëïò óôZí ðáñÜóôáóÞ ôïõò... ²Å÷ïõí Xíá óõãêåêñéìÝíï ôñüðï í? óçêþíïõí ô# âëÝììá, ðï Tã äSí AíÝ÷ïìáé. Åôõ÷ò ô? âéâëßá ãé? ôïò ðïëëïò åyíáé Bðëò ëïãïôå÷íßá. ÌZí êïñïúäåýåóôå: «ìZí êñßíåôå» ëÝíå,
ìùò óôÝëíïõí óô# ðñ ô# Tîþôåñï ôéäÞðïôå óôáèår óô# äñüìï ôïõò. Ðáñá÷ùñþíôáò ôÜ÷á óô# Èå# ôZí êñßóç, êñßíïõí ït uäéïé^ äïîïëïãþíôáò ô# Èåü, äïîïëïãïí ôïò Uáõôïýò ôïõò^ A ð á é ô þ í ô á ò ô q ò AñåôSò ðï áôïq Aêñéâò V÷ïõí êé Aêüìç ðåñéóóüôåñï: ðï ôïò åyíáé Aðáñáßôçôåò ïôùò b Cëëùò ãé? í? êñáôçèïí óôZí êïñõöÞ, äßíïõí ôZ èáõìÜóéá Tíôýðùóç
ôé ôÜ÷á Aãùíßæïíôáé ãé? ôZí AñåôÞ,
ôé äßíïõí ìÜ÷ç ãé? ôZí TðéêñÜôçóç ô\ò Añåô\ò. «Æïìå, ðåèáßíïõìå, èõóéáæüìáóôå ãé? ô# êáëü» (ôÞí «AëÞèåéá», ôü «öò», ôÞ «Âáóéëåßá ôï Èåï»): óôZí ðñáãìáôéêüôçôá êÜíïõí
,ôé Aêñéâò äSí ìðïñïí í? ìZí êÜíïõí. ÓÝñíïíôáé ðïõëá ðáíôï ó?í óéãáíïðáðáäéÝò, êÜèïíôáé óS óêïôåéíSò ãùíéÝò, æïí óôZ óêé? ô\ò æù\ò ìé? æïöþäç ðáñîç êé
ëï áô# ô# AíÜãïõí óS ê á -
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
è \ ê ï í: ò êáè\êïí Tìöáíßæåôáé _ æùÞ ôïõò Tí ôáðåéíþóåé, ó?í í? eôáí _ ôáðåéíüôçôá Cëëç ìé? Aðüäåéîç åóÝâåéáò... ²Á, ôß ôáðåéíÞ, BãíZ êáq óðëá÷íéêZ ìÝèïäïò øåõäïëïãßáò! «Ç AñåôZ _ uäéá ìáñôõñår ãé? ì@ò»... Ô? ÅáããÝëéá öåßëïõí í? äéáâáóôïí ò âéâëßá ðáñáðëÜíçóçò äé? ô\ò Çèéê\ò: _ ÇèéêZ ìïíïðþëéï áôí ôí Aíèñùðßóêùí îÝñïõí ôß Tóôq ÇèéêÞ! Åyíáé ôüóï åêïëï í? óýñåéò ôZí Aíèñùðüôçôá A ð # ô Z ì ý ô ç ìS ôZí ÇèéêÞ! Ç AëÞèåéá åyíáé
ôé _ ðé# óõíåéäçôZ ðåñïøßá ôï Åêëåêôï ðïäýåôáé ôZ óåìíüôçôá: Vñ÷åôáé êÜðïéïò êáß ìé? ãé? ðÜíôá! âÜæåé ôÞí «êïéíüôçôá», ôïýò «êáëïò êáq ôïò äéêáßïõò» Að# ôZ ìé? ìåñéÜ, Að# ôZ ìåñé? ô\ò AëÞèåéáò êáq ôïò ðüëïéðïõò (ôüí «êüóìï») Að# ôZí Cëëç... Á ô Z eôáí _ êáôáóôñïöéêüôåñç ìïñöZ ìåãáëïìáíßáò ðï ð\ñîå ðïôS óôZ ã\: ôáðåéí? AðïâñÜóìáôá øåõôé@ò êáq óôåíïêåöáëé@ò Cñ÷éóáí í? äéåêäéêïí ôqò Vííïéåò «èåüò», «AëÞèåéá», «öò», «ðíåìá», «AãÜðç», «óïößá», «æùÞ», ðåñßðïõ ó?í í? eôáí óõíþíõìá ôí uäéùí, ðñïêåéìÝíïõ í? îå÷ùñßóïõí ôïò Uáõôïýò ôïõò Víáíôé ôï «êüóìïõ», ìéêñïq ðåñößáëïé Åâñárïé ãé? ô? óßäåñá, Cñ÷éóáí í AíôéóôñÝöïõí
ëåò ôqò Aîßåò êáô åsêüíá ôïõò, ó?í í? eôáí óô? óïâáñ? ìüíïí «×ñéóôéáíüò» ô# íüçìá, ô# Eëáò, ô# ìÝôñï êáq _ Åó÷Üôç Êñßóç
ëùí ôí Cëëùí... ´Ïëç _ óõìöïñ? êáôÝóôç äõíáôZ ìüíï êáq ìüíï ãéáôq ð\ñ÷å aäç ìé? ó÷åôéêÞ (säéÜæïõóá óS ìßá öõëÞ) ìåãáëïìáíßá, _ É ï õ ä á ú ê Þ: Aö fò óôéãì\ò Cíïéîå ô# ÷Üóìá ìåôáî Éïõäáßùí êáq Éïõäáéï÷ñéóôéáíí, ôïôïé ït ôåëåõôárïé äSí åy÷áí Cëëç ëýóç Að# ô# í? Töáñìüóïõí ôqò uäéåò äéåñãáóßåò ô\ò áôïóõíôÞñçóçò ðï ô# sïõäáúê# Víóôéêôï ðáãüñåõå, Tíáíôßïí ôí uäéùí ôí Éïõäáßùí Tí ò ôüôå, ìïíÜ÷á Tíáíôßïí
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!
ìZ Éïõäáßùí ôqò TöÜñìïæáí! Ï ×ñéóôéáí#ò åyíáé Bðëò Xíáò Éïõäárïò ìÝ «åñýôåñï» ðéóôåýù... 45 Áëë? säï ôß Vâáëáí áô? ô? AíèñùðÜñéá ìS ô# íï ôïõò, ôß Vâáëáí óô# óôüìá ôï Êõñßïõ ôïõò^
ëá ìïëïãßåò ñáßùí øõ÷í, ô# äß÷ùò Cëëï. «Êáq
óïé T?í ìZ äÝîùíôáé ì@ò ìçäS Aêïýóùóéí ìí, Têðïñåõüìåíïé Têårèåí TêôéíÜîáôå ô#í ÷ïí ô#í ðïêÜôù ôí ðïäí ìí åsò ìáñôýñéïí áôïrò^ AìZí ëÝãù ìrí, Aíåêôüôåñïí Vóôáé Óïäüìïéò b Ãïìüñïéò Tí _ìÝñI êñßóåùò b ôj ðüëåé Têåßíg» (Êáô? Ì@ñêïí 6,11) Ôß å á ã ã å ë é ê ü!... «Êáq ò Dí óêáíäáëßóg Xíá ôí ìéêñí ôïýôùí ôí ðéóôåõüíôùí åsò TìÝ, êáëüí Tóôéí áô¨ ì@ëëïí ås ðåñßêåéôáé ëßèïò ìõëéê#ò ðåñq ô#í ôñÜ÷çëïí áôï êáq âÝâëçôáé åsò ôZí èÜëáóóáí» (Êáô? Ì@ñêïí 9,42) Ôß åáããåëéêü!... «Êáq T?í öèáëìüò óïõ óêáíäáëßæg óå, Vêâáëå áôüí^ êáëüí óïß Tóôéí ìïíüöèáëìïí åsóåëèårí åsò ôZí âáóéëåßáí ôï Èåï b äýï öèáëìïò V÷ïíôá Aðåëèårí åsò ôZí ãÝåíáí ôï ðõñüò,
ðïõ óêþëçî áôí ï ôåëåõôL êáq ô# ðñ ï óâÝííõôáé» (Êáô? Ì@ñêïí 9,47-48) ÄSí Tííïår Aêñéâò ô# ìÜôé... «ÁìZí ëÝãù ìrí
ôé åsóßí ôéíåò ôí £äå Uóôçêüôùí, ïwôéíåò ï ìZí ãåýóùíôáé èáíÜôïõ Xùò Dí uäùóéí ôZí âáóéëåßáí ôï Èåï Tëçëõèõráí Tí äõíÜìåé» (Êáô? Ì@ñêïí 9,1) Ù ñ á r ï ø Ýì á , ëÝïíôá...79 «´Ïóôéò èÝëåé ðßóù ìïõ Aêïëïõèårí, AðáñíçóÜóèù Uáõô#í êáq AñÜôù ô#í óôáõñ#í áôï êáq Aêï-
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ëïõèåßôù ìïé^ ò ãÜñ...» (Ð á ñ á ô Þ ñ ç ó ç ø õ ÷ ï ë ü ãïõ: _ ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ Aíáéñårôáé Að# ô? ãÜñ ôçò: ô# í? Aíáéñår _ uäéá ôÜ «Tðé÷åéñÞìáôÜ» ôçò áô#ò åyíáé ÷ñéóôéáíéê#ò ôñüðïò) (Êáô? Ì@ñêïí 8,34-35). «ÌZí êñßíåôå w í á ìZ êñéèårôå^ Tí ¯ ã?ñ êñßìáôé êñßíåôå êñéèÞóåóèå, êáq Tí ¯ ìÝôñ¤ ìåôñårôå ìåôñçèÞóåôáé ìrí» (Êáô? Ìáôèárïí 8,1) Ïðïßá óýëëçøç äéêáéïóýíçò êáß «äéêáßïõ» êñéôï!... «Å?í ã?ñ AãáðÞóçôå ôïò Aãáðþíôáò ì@ò, ôßíá ìéóè#í V÷åôå; Ï÷q êáq ït ôåëíáé ô# áô# ðïéïóé; Êáq T?í AóðÜóçóèå ôïò ößëïõò ìí ìüíïí, ô ß ðåñéóó#í ðïéårôå; Ï÷q êáq ït ôåëíáé ïôù ðïéïóéí;» (Êáô? Ìáôèárïí 5,46-47) Áñ÷Z ô\ò «÷ñéóôéáíéê\ò AãÜðçò»: èÝëåé óô# ôÝëïò í? ê á ë ï ðëçñùèår... «Å?í äS ìZ Aö\ôå ôïrò Aíèñþðïéò ô? ðáñáðôþìáôá áôí, ïäS ðáôZñ ìí AöÞóåé ô? ðáñáðôþìáôá ìí» (Êáô? Ìáôèárïí 6,15) Ðïë ìåãÜëç óõãêáôÜâáóç ãé? ô#í ëåãüìåíï «ÐáôÝñá»... «Æçôårôå äS ðñôïí ôZí âáóéëåßáí ôï Èåï êáq ôZí äéêáéïóýíçí áôï, êáq ôáôá ðÜíôá ðñïóôåèÞóåôáé ìrí» (Êáô? Ìáôèárïí 6,33). ÐÜíôá ôáôá: äçëáäZ ôñïöÞ, ñïõ÷éóìüò,
ëá ô Aðáñáßôçôá ô\ò æù\ò. Ìé? ðëÜíç, ãé? í? ô# äéáôõðþóù Tðéåéêò... Ëßãï ðñïçãïõìÝíùò, Èå#ò ðáñßóôáôáé ò ñÜöôçò, ôïõëÜ÷éóôïí óS ñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò... «×Üñçôå Tí Têåßíg ôj _ìÝñI êáq óêéñôÞóáôå, säï ã?ñ ìéóè#ò ìí ðïëò Tí ô¨ ïñáí¨^ êáô? ô? áô? ã?ñ Tðïßïõí ôïrò ðñïöÞôáéò ït ðáôÝñåò áôí» (Êáô? Ëïõê@í 6,23) Á í á ß ó ÷ õ í ô ï ò ÷ëïò! Óõãêñßíïõí êéüëáò ôïò Uáõôïýò ôïõò ìS ôïò ðñïö\ôåò... «Ïê ïuäáôå
ôé íá#ò Èåï Tóôå êáq ô# ðíåìá
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#
ôï Èåï ïsêår Tí ìrí; Åu ôéò ô#í íá#í ôï Èåï öèåßñåé, öèåñår ôïôïí Èåüò^ ã?ñ íá#ò ôï Èåï Eãéüò Tóôéí, ïwôéíÝò Tóôå ìårò» (Ðáëïò, Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 3,16) Êáìßá ðåñéöñüíçóç äSí Añêår ãé? ôÝôïéá ëüãéá... «Ïê ïuäáôå
ôé ït Eãéïé ô#í êüóìïí êñéíïóé; êáq ås Tí ìrí êñßíåôáé êüóìïò, AíÜîéïß Tóôå êñéôçñßùí Tëá÷ßóôùí;» (Ðáëïò, Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 6,2) Äõóôõ÷ò, äSí ðñüêåéôáé Bðëò ãé? ðáñáëÞñçìá öñåíïâëáâïò... Ï ô ñ ï ì å ñ # ò áô#ò A ð á ô å þ í á ò óõíå÷ßæåé Tðq ëÝîåé: «Ïê ïuäáôå
ôé AããÝëïõò êñéíïìåí; ìÞôé ãå âéùôéêÜ!»... «Ðï óõæçôçôZò ôï ásíïò ôïýôïõ; Ï÷q Tìþñáíåí Èå#ò ôZí óïößáí ôï êüóìïõ ôïýôïõ; ÅðåéäZ ã?ñ Tí ôj óïößI ôï Èåï ïê Vãíù êüóìïò äé? ô\ò óïößáò ô#í Èåüí, åäüêçóåí Èå#ò äé? ô\ò ìùñßáò ôï êçñýãìáôïò óóáé ôïò ðéóôåýïíôáò... ÂëÝðåôå ã?ñ ôZí êë\óéí ìí, Aäåëöïß,
ôé ï ðïëëïq óïöïq êáô? óÜñêá, ï ðïëëïq äõíáôïß, ï ðïëëïq åãåíårò^ Aëë? ô ? ì ù ñ ? ô ï ê ü ó ì ï õ T î å ë Ý î á ô ï È å üò, wíá ôïò óïöïò êáôáéó÷ýíg, êáq ô? Aóèåí\ ôï êüóìïõ TîåëÝîáôï Èåüò, wíá êáôáéó÷ýíg ô? só÷õñÜ, êáq ô? Aãåí\ ôï êüóìïõ êáq ô? TîáóèåíçìÝíá TîåëÝîáôï Èåüò, êáq ô? ìZ íôá, wíá ô? íôá êáôáñãÞóg,
ðùò ìZ êáõ÷Þóçôáé ð@óá ó?ñî Tíþðéïí ôï Èåï» (Ðáëïò, Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 1,20-29) Ãé? í? êáôáíïÞóåé êáíåqò ðñÜãìáôé áô# ô# Aðüóðáóìá Xíá ðñþôçò ôÜîåùò ôåêìÞñéï ãé? ôZí øõ÷ïëïãßá ô\ò ^èéê\ò ôí tschandala Dò äéáâÜóåé ô# ðñôï äïêßìéï ô\ò Ãåíåáëïãßáò ô\ò Çèéê\ò ìïõ: Têår ãé? ðñþôç öïñ? eñèå óô# öò _ Aíôßèåóç AíÜìåóá óS ìé? åãåíZ ^èéêZ êáq óS ìé? ^èéêZ ôí tschandala, ãÝííçìá ôï ressentiment êáq ô\ò AíÞ-
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ìðïñçò Têäéêçôéêüôçôáò. Ï Ðáëïò eôáí ìÝãéóôïò
ëùí ôí Áðïóôüëùí ô\ò Têäßêçóçò... 46 Ð ï é # ô # ó õ ì ð Ý ñ á ó ì á ë ï é ð ü í; ´Ïôé êáë? è? êÜíïõí í? öïñïí ãÜíôéá
óïé äéáâÜæïõí ôZí ÊáéíZ ÄéáèÞêç. Ç TðáöZ ìS ôüóçí Aêáèáñóßá ô# êáèéóô@ ó÷åäüí ðï÷ñåùôéêü. Ó÷Ýóåéò ìS ôïò ëåãüìåíïõò «ðñþôïõò ×ñéóôéáíïýò» äSí è? Tðéèõìïýóáìå äéüëïõ í? óõíÜøïõìå,
ðùò âåâáßùò êáq ìS Ðïëùíï-Åâñáßïõò^ ÷é
ôé è? åy÷å êáíåqò êÜôé Tíáíôßïí ôïõò... Ìõñßæïõí
ìùò Có÷çìá êáq ït äõü ôïõò. ÌÜôáéá äéýëéóá ôZí ÊáéíZ ÄéáèÞêç, ãé? í? âñ Vóôù êé Xíá óõìðáèSò ÷áñáêôçñéóôéêü^ äSí ðÜñ÷åé Têår ôßðïôå ô# Tëåýèåñï, ô# êáëïóõíÜôï, ô# Aíïé÷ôüêáñäï, ô# Víôéìï. Ç Aíèñùðé? Tä äSí V÷åé êÜíåé Aêüìç ô# ðñôï ôçò â\ìá ëåßðïõí ô? Víóôéêôá ô\ò êáèáñüôçôáò... Ìüíïí AêÜèáñôá Víóôéêôá ðÜñ÷ïõí óôZí ÊáéíZ ÄéáèÞêç, êé ïôå êDí èÜññïò ãé? ôïôá ô? AêÜèáñôá Víóôéêôá. Ô? ðÜíôá Têår ìÝóá åyíáé äåéëßá, «ìÜôéá óöáëéóôÜ» êáq áôáðÜôç. Ìåô? ôZí AíÜãíùóç ô\ò Êáéí\ò ÄéáèÞêçò êÜèå âéâëßï öáßíåôáé ðé# êáèáñü: äéÜâáóá ìS Tíèïõóéáóìü, ëüãïõ ÷Üñç, AìÝóùò ìåô? ô#í Ðáëï, Têåríïí ô#í ãïçôåõôéê# êé AãÝñù÷ï óêþðôç Ðåôñþíéï, ãé? ô#í ðïrï è? ìðïñïóå êÜëëéóôá í? åsðùèår Têåríï ðï ÂïêêÜêéïò Vãñáøå óô# Äïýêá ô\ò ÐÜñìáò ãé? ô#í Êáßóáñá Âïñãßá: «é tutto festo» ásþíéá ãéÞò, ásþíéá åèõìïò êáq èáëåñüò... Äéüôé áôïq ït øåõäüðéóôïé óöÜëëïõí óô# êõñéüôåñï Aêñéâò. ÂÜëëïõí ït uäéïé, Aëë?
,ôé äÝ÷åôáé ôZí TðßèåóÞ ôïõò åyíáé Tíôáõô¨ îå÷ùñé-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%
ó ôü. ´Ïðïéïò äÝ÷åôáé ô? âÝëç Uíüò «ðñþôïõ ×ñéóôéáíï» äSí óôéãìáôßæåôáé. ÁíôéèÝôùò, åyíáé ôéìÞ ôïõ í? V÷åé Tíáíôßïí ôïõ ôÝôïéïõò «ðñþôïõò ×ñéóôéáíïýò». ´Ïëç _ ÊáéíZ ÄéáèÞêç ìðïñår í? Aíáãíùóèår ìS ìé?í Tíóôéêôþäç óõìðÜèåéá ðñ#ò
,ôé ößóôáôáé êáêïðïßçóç Têår ìÝóá ãé? í? ìZ ìéëÞóù ãé? ôÞí «óïößáí ôï êüóìïõ», ôZí ðïßá Xíáò èñáóýôáôïò ôåíåêSò ìÜôáéá ãýñåøå í AôéìÜóåé «äé? ô\ò ìùñßáò ôï êçñýãìáôïò»... Áëë? Aêüìá êé ït Ãñáììáôårò êáq ït Öáñéóárïé êåñäßæïõí ôZ óõìðÜèåéá Að# ìé? ôÝôïéá AíôéðáñÜèåóç: êÜôé è? Cîéæáí ãé? í? ìéóïíôáé ôüóï AíÝíôéìá. «Õðïêñéôáß!» ôß äßêáéç T ð ß ð ë ç îç êáô? ôí «ðñþôùí ×ñéóôéáíí»! Óô# êÜôù-êÜôù, Têåríïé eôáí Cíèñùðïé ðñïíïìéï÷ïé: áô# Añêår^ ô# ìßóïò ôí tschandala äSí ÷ñåéÜæåôáé ðåñáéôÝñù ëüãïõò. Ï «ðñôïò ×ñéóôéáíüò» ðïë öïâ@ìáé êé «ôåëåõôárïò ×ñéóôéáíüò» Tðßóçò, ô#í ðïrï ìðïñår ðéèáíò êáq í? ðñïëÜâù, åyíáé (Að# ðëåõñ@ò Tíóôßêôïõ) TðáíáóôÜôçò êáô? ðáíô#ò ðñïíïìéïý÷ïõ: _ æùÞ ôïõ, Xíáò Aãþíáò ãéÜ «uóá äéêáéþìáôá»... ³Áí ô# äïìå ðé# ðñïóåêôéêÜ, äSí ìðïñår í? êÜíåé êé Aëëéò. ³Áí èÝëåé êáíåqò í? åyíáé «Têëåêô#ò Èåï» a «íá#ò Èåï» b «êñéôZò ôí AããÝëùí», ôüôå ïtïäÞðïôå Cëëï êñéôÞñéï Tðéëïã\ò, ë.÷. _ Aêåñáéüôçôá, ô# ðíåìá, _ Aíäñåßá êáq _ ðåñçöÜíåéá, _ ìïñöé? êé _ Tëåõèåñïöñïóýíç, åyíáé BðëÜ «êüóìïò», ô # ê á ê # ê á è U á õ ô ü... Çèéê# äßäáãìá: êÜèå ëÝîç óô# óôüìá Uíüò «ðñþôïõ ×ñéóôéáíï» åyíáé Xíá øÝìá, êÜèå ðñÜîç ôïõ Xíáò Tíóôéêôþäçò äüëïò
ëåò ït Aîßåò ôïõ,
ëïé ït óêïðïß ôïõ Tðéâëáâårò, Aëë?
ð ï é ï í ìéóår,
, ô é êé Dí ìéóår V ÷ å é Aîßá... Ï ×ñéóôéáíüò, ×ñéóôéáíüò-tåñÝáò säéáßôåñá, óõíéóô@ êñéôÞñéï Aîéí. ×ñåéÜæåôáé Cñáãå í?
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðñïóèÝóù
ôé óS
ëç ôZí ÊáéíZ ÄéáèÞêç ìßá ìüíï ìïñöZ TìðíÝåé óåâáóìü; Ï Ñùìárïò _ãåìí ÐéëÜôïò. Í? ðÜñåé áô#ò ìßá äéáìÜ÷ç ìåôáî Åâñáßùí óô? óïâáñÜ; Ôßðïôå äSí ìðïñår í? ô#í ðåßóåé ãé? êÜôé ôÝôïéï. ´Åíáò Åâñárïò ëéãüôåñïò ôß óçìáóßá V÷åé;... Ç åãåíZò ðåñéöñüíçóç Uí#ò Ñùìáßïõ, ðñ# ôï ðïßïõ óõíôåëårôáé _ èñáóýôáôç êáêïðïßçóç ô\ò ëÝîåùò «AëÞèåéá», Tìðëïýôéóå ôZí ÊáéíZ ÄéáèÞêç ìS ôZ ìïíáäéêZ öñÜóç ð ï V ÷ å é A î ß á ðï óõíéóô@ óõã÷ñüíùò ôZí êñéôéêZ êáq ôZí AíáßñåóÞ ôçò: «Ôß Tóôéí AëÞèåéá!»... 47 Åêåríï Tí ôÝëåé ðï îå÷ùñßæåé T ì @ ò äSí åyíáé ô#
ôé äSí âñßóêïõìå êÜðïéïí Èåü ïôå ìÝóá óôZí Éóôïñßá ïôå óôZ öýóç b ðßóù Að# ôZ öýóç, Aëë? ô#
ôé Têåríï ðï ëáôñåýôçêå ò Èå#ò äSí ô# íéþóáìå ó?í êÜôé «èåúêü», ì? ó?í êÜôé AîéïèñÞíçôï, ðáñÜëïãï êáq âëáâåñü, êé ÷é Bðë? ó?í óöÜëìá, Aëë? ó?í Vãêëçìá êáô? ô\ò æù\ò... Áñíïýìáóôå ô#í Èå# ò Èåü... ³Áí êÜðïéïò ì@ò Aðïäåßêíõå Tí ôÝëåé áô#í ô#í Èå# ôí ×ñéóôéáíí, è? aìáóôáí óS èÝóç Aêüìç ëéãüôåñï í? ô#í ðéóôÝøïõìå. ³Áò ô# äéáôõðþóïõìå: deus, qualem Paulus creavit, dei negatio.80 Ìé? èñçóêåßá ó?í ô#í ×ñéóôéáíéóìü, _ ðïßá âñßóêåôáé ôüóï ìáêñé? Að# ôZí ðñáãìáôéêüôçôá, ðï ãêñåìßæåôáé åèò ìüëéò ô# ðáñáìéêñ# äårãìá ðñáãìáôéêüôçôáò ôZí Aããßîåé, âåâáéüôáôá êáq è? åyíáé èáíÜóéìïò T÷èñ#ò ô\ò «óïößáò ôï êüóìïõ», äçëáäZ ô\ò T ð é ó ô Þ ì ç ò ðñüèõìá è? Tãêñßíåé
ëá ô? ìÝóá ðï êáôáäçëçôçñéÜæïõí, ðï êáôáóõêïöá-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'
íôïí, ðï êáôáâëáóöçìïí ôZí êáëëéÝñãåéá ôï ðíåýìáôïò, ôZí êáèáñüôçôá êáq ôZí áóôçñüôçôá ðï öåßëåé í? V÷åé ô# ðíåìá óS æçôÞìáôá óõíåßäçóçò, ôZí åãåíZ Aôáñáîßá êáq ôZí Tëåõèåñßá ðï ðñÝðåé í? äéáêñßíåé ô# ðíåìá. Ç «ðßóôç» ò ðñïóôáãZ åyíáé ô# veto êáô? ô\ò TðéóôÞìçò óôZí ðñÜîç: ô# øÝìá ìS ðïéïäÞðïôå êüóôïò... Ï Ðáëïò êáôÜëáâå
ôé ÷ñåéáæüôáí ðùóäÞðïôå ô# øÝìá, ôÞí «ðßóôç»^ Añãüôåñá _ Åêêëçóßá, ìS ôZ óåéñÜ ôçò, êáôÜëáâå ô#í Ðáëï... Åêåríïò «Èåüò» ô#í ðïrï Töçñå Ðáëïò, Xíáò Èå#ò ðïý «êáôáéó÷ýíåé ôZ óïößáí ôï êüóìïõ» (óõãêåêñéìÝíá: ôZ öéëïëïãßá êáq ôZí sáôñéêÞ, ôqò äõ# ìåãÜëåò AíôéðÜëïõò êÜèå äåéóéäáéìïíßáò), åyíáé óôZí ðñáãìáôéêüôçôá _ uäéá _ Aðüöáóç ôï Ðáýëïõ ãé? êÜôé ôÝôïéï: ô# í? ÷áñáêôçñßæåé êáíåßò «Èåü» ôZ âïýëçóÞ ôïõ, ÔïñÜ,81 óõíéóô@ ðáíÜñ÷áéï säßùìá ôï Éïõäáúóìï.82 Ï Ðáëïò è Ý ë å é í? êáôáéó÷ýíåé «ôZí óïößáí ôï êüóìïõ»: ït T÷èñïß ôïõ åyíáé ït ê á ë ï q öéëüëïãïé êáq ãéáôñïq ìS ôZí AëåîáíäñéíZ Têðáßäåõóç TíÜíôéá óS áôïò êçñýóóåé ðüëåìï. ÓôZí ðñáãìáôéêüôçôá, êáíÝíáò öéëüëïãïò, êáíÝíáò ãéáôñ#ò äSí ìðïñår í? ìZí åyíáé óõíÜìá ê á q A í ô ß ÷ ñ é ó ô ï ò. Äéüôé öéëüëïãïò ìðïñår êáq âëÝðåé ðßóù Að# ô? tåñ? âéâëßá, ãéáôñ#ò ðßóù Að# ô#í Têöõëéóì# ôï ôõðéêï ×ñéóôéáíï. Ï ãéáôñ#ò è? ðår «Aíßáôïò», äS öéëüëïãïò «Aåñïëïãßåò». 48 ÊáôÜëáâå ôåëéê? êáíåqò ôZí ðåñßöçìç tóôïñßá ðï âñßóêåôáé óôZí Añ÷Z ô\ò Âßâëïõ ôZí tóôïñßá ôï èáíÜóéìïõ öüâïõ ðï Víéùóå «Èåüò» ìðñïóô?
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
óôZí TðéóôÞìç;...83 ÄSí ôZí êáôÜëáâå. Ôïôï ô# par excellence tåñáôéê# âéâëßï Añ÷ßæåé (ôß ðé# öõóéêü;) ìS ôZ ìåãÜëç Aìç÷áíßá ôï tåñÝá: X í á ò ìïéÜæåé í? åyíáé ìÝãáò êßíäõíïò ãé áôüí, óõíåðò Xíáò êé ìÝãáò êßíäõíïò ãé? ôüí «Èåü». Ï ãåñï-Èåüò,
ëïò «ðíåìá»,
ëïò Añ÷éåñïóýíç,
ëïò ôåëåéüôçôá, ðåñéöÝñåôáé óô#í ê\ðï ôïõ^ ìüíï ðï ðëÞôôåé.84 Êáô? ô\ò ðëÞîçò Aãùíßæïíôáé ìÜôáéá Aêüìç êáq ït èåïß. Ôß êÜíåé ëïéðüí; Åðéíïår ô#í Cíèñùðï Cíèñùðïò åyíáé äéáóêåäáóôéêüò... ´Ïìùò säïý, Cíèñùðïò ðëÞôôåé êé áôüò. Ç èåúêZ åóðëá÷íßá ãé? ôZ ìïíáäéêZ ìïñöZ Víäåéáò ðï ÷áñáêôçñßæåé êÜèå ÐáñÜäåéóï åyíáé Aðåñéüñéóôç^ áôïóôéãìåq äçìéïõñãår êé Cëëá æá. Ð ñ ô ï èåúê# óöÜëìá: Cíèñùðïò äSí âñ\êå ô? æá äéáóêåäáóôéêÜ êõñéÜñ÷çóå ðÜíù ôïõò, äSí èÝëçóå êDí í? åyíáé uäéïò «æï». Ìåô? Èå#ò Vðëáóå ôZ ãõíáßêá. Êáq ðñÜãìáôé, äüèçêå ìSí ôÝëïò ó áôZ ôZí ðëÞîç Aëë? åy÷å êáq óõíÝ÷åéá! Ç ãõíáßêá eôáí ô# ä å ý ô å ñ ï óöÜëìá ôï Èåï. «Ç ãõíáßêá åyíáé Að# ôZ öýóç ôçò öéò, Åá [Heva]»,85 êÜèå tåñÝáò ô# ãíùñßæåé^ «Að ôZ ãõíáßêá Vñ÷ïíôáé
ëá ô? êáê? óô#í êüóìï» êÜèå tåñÝáò ô# ãíùñßæåé êé áô# Tðßóçò. «Ó õ í å ðò Að# áôZí ðñïÝñ÷åôáé êáq _ TðéóôÞìç»... Áð# ôZ ãõíáßêá ãåýôçêå Cíèñùðïò ãé? ðñþôç öïñ? ôï äÝíäñïõ ô\ò ãíþóçò. Ôß åy÷å óõìâår; ÈáíÜóéìïò öüâïò êõñßåøå ô#í ãåñï-Èåü. Áêüìç êé Cíèñùðïò Tîåëß÷èçêå óô# ðé# ì å ã Ü ë ï óöÜëìá Ôïõ^ äçìéïýñãçóå Èå#ò Xíáí Aíôßðáëï^ _ TðéóôÞìç ðïéår s ó ï è Ý ï õ ò Dí Cíèñùðïò ãßíåé öéëïìáèÞò, ÷ñåùêüðçóáí êáq ït tåñårò êáq ït èåïß! ÅðïìÝíùò, _ TðéóôÞìç åyíáé ô# êáô Tîï÷Zí AðáãïñåõìÝíï ô# ìüíï AðáãïñåõìÝíï. Ç TðéóôÞìç åyíáé ô# ð ñ ô ï BìÜñôçìá, _
Ï Áíôß÷ñéóôïò
Añ÷Z
ëùí ôí BìáñôçìÜôùí, ô# ð ñ ï ð á ô ï ñ é ê # BìÜñôçìá: säï ô# ^èéê# äßäáãìá,
ëç _ ^èéêÞ. «ÌZ Tñåýíá»^ ô? ðüëïéðá Xðïíôáé. Ùóôüóï, ðáñ? ô# èáíÜóéìï öüâï ôïõ, Èå#ò äSí V÷áóå ôZí TîõðíÜäá ôïõ. Ðò ðåñáóðßæåé êáíåqò ô#í Uáõôü ôïõ AðÝíáíôé óôZí TðéóôÞìç; Áô# ð\ñîå Tðq ìáêñ#í ô# êýñéï ðñüâëçìÜ ôïõ. ÁðÜíôçóç: Í? äéù÷ôår Cíèñùðïò Að ô#í ÐáñÜäåéóï! Ç åôõ÷ßá, _ Añãßá ãåííïí óêÝøåéò
ëåò ït óêÝøåéò åyíáé Có÷çìåò óêÝøåéò... Í ? ì Z óêÝöôåôáé Cíèñùðïò. Êé «êáô ïóßáí tåñÝáò» Tðéíïår ôZí Víäåéá, ô#í èÜíáôï, ô#í èáíÜóéìï êßíäõíï ô\ò Tãêõìïóýíçò, êÜèå åyäïò óõìöïñ@ò, ãÞñáôïò, êüðïõ, ôZí A ñ ñ þ ó ô é á ðÜíù Að#
ëá ôßðïôá Cëëï Að# ôå÷íÜóìáôá óô#í Aãþíá êáô? ô\ò TðéóôÞìçò! Ç Víäåéá ä S í A ö Þ í å é ô#í Cíèñùðï í? óêåöôår... Êáq ðáñ
ëá áôÜ! Ôß öñßêç! Ô# ïsêïäüìçìá ô\ò ãíþóçò ñèþíåôáé ò ô? ïñÜíéá, óçìáßíïíôáò ô# ëõêüöùò ôí èåí ôß í? êÜíåé ãåñïÈåüò! Åðéíïår ô#í ðüëåìï, äé÷Üæåé ëáïýò, êÜíåé ôïò Aíèñþðïõò í? AëëçëïêáôáóôñÝöïíôáé ( ðüëåìïò eôáí ðÜíôïôå Aðáñáßôçôïò óôïò tåñårò...). Ï ðüëåìïò! ÁíÜìåóá óô Cëëá, Xíáò ìåãÜëïò AíáôñïðÝáò ô\ò TðéóôÞìçò. Áðßóôåõôï! Ç ãíþóç, _ ÷ å é ñ á ö Ý ô ç ó ç Að# ô#í tåñáôéê# æõãü, ðñïïäåýåé ðáñ? ôïò ðïëÝìïõò. Êé ãåñï-Èå#ò öôÜíåé óôZí ôåëéêÞ ôïõ Aðüöáóç: «Ï Cíèñùðïò Vãéíå öéëïìáèÞò. Ä S í ð Ü ñ ÷ å é C ë ë ç ë ý ó ç . Ð ñ Ý ð å é í ? ê á ô á ð í é ã år!»... 49 ²Åãéíá êáôáíïçôüò. Ç Añ÷Z ô\ò Âßâëïõ ðåñéÝ÷åé
ë ç ôZí øõ÷ïëïãßá ôï tåñÝá. ´ Å í á í ìïíÜ÷á
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êßíäõíï ãíùñßæåé tåñÝáò: ôZí TðéóôÞìç ôZí ñèZ êáôáíüçóç ásôßïõ êáq AðïôåëÝóìáôïò. Áëë? _ TðéóôÞìç åäïêéìår ìüíïí ð# åíïúêSò óõíè\êåò^ ÷ñåéÜæåôáé ÷ñüíïò, ÷ñåéÜæåôáé ð å ñ ß ó ó å é á íïçôéêí ëåéôïõñãéí êáíåqò ãé? íÜ «ãíùñßóåé»... «ÅðïìÝíùò, ðñÝðåé í? êÜíïõìå ô#í Cíèñùðï äõóôõ÷Þ!» áôZ ð\ñîå AíÝêáèåí _ ëïãéêZ ôí tåñÝùí. Êáq äSí åyíáé äýóêïëï ðé? í? ìáíôÝøïõìå ôß Aêñéâò ðñïÝêõøå ðáñåõèò óô#í êüóìï, óýìöùíá ìS áôZ ôZ ëïãéêÞ: _ «Bìáñôßá»... Ç säÝá ô\ò «Tíï÷\ò» êáq ô\ò «ôéìùñßáò»,
ðùò êé ëüêëçñç _ «^èéêZ ôÜîç ôï êüóìïõ», TðéíïÞèçêáí ãé? í Aíá÷áéôßóïõí ôZí TðéóôÞìç ãé? í? ìZí T ð é ô ñ Ý ø ï õ í ôZí AðåîÜñôçóç ôï Aíèñþðïõ Að# ô#í tåñÝá... Í ? ì Z í êïéôÜæåé Cíèñùðïò ãýñù ôïõ, í? êïéôÜæåé ìÝóá ôïõ^ í ? ì Z í êïéôÜæåé ìS óêÝøç êáq öñüíçóç, ó?í ìáèçôåõüìåíïò, óôZí êáñäé? ôí ðñáãìÜôùí í? ìZí êïéô@, ås äõíáôüí, êáèüëïõ: í? ðïöÝñåé... Êáq í? ðïöÝñåé Vôóé, óôå í? V÷åé ðÜíôá ôZí AíÜãêç ôï tåñÝá. Ðáñáô\óôå ìáò ìS ôïò ãéáôñïýò óáò! Ç Á í è ñ ù ð ü ôçò ÷ñåéÜæåôáé Xíáí ÓùôÞñá. Ït Vííïéåò «Tíï÷Þ» êáq «ôéìùñßá», óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ô\ò äéäáóêáëßáò ðåñß «÷Üñéôïò», «ëõôñþóåùò», «óõã÷ùñÞóåùò» ø Ý ì á ô á êáô TðáíÜëçøç, ÷ùñqò ôZí ðáñáìéêñZ øõ÷ïëïãéêZ ðñáãìáôéêüôçôá, TðéíïÞèçêáí ìS óêïð# í? êëïíßóïõí ôZí V í í ï é á ô \ ò á s ô é ü ô ç ôáò óô#í Cíèñùðï: åyíáé Aðüðåéñá êáô? ô\ò Vííïéáò ôï ásôßïõ êáq ôï AðïôåëÝóìáôïò! Êé ÷é Aðüðåéñá ìS ðõãìZ êáq ìÜ÷áéñá, ìS åsëéêñßíåéá óô# ìßóïò êáq ôZí AãÜðç! Áëë? Að# ô? ðé# Cíáíäñá, ô? ðé# ðáíïñãá êáq êáôþôåñá Víóôéêôá! Áðüðåéñá tåñÝùí! Áðüðåéñá ðáñáóßôùí. Åyíáé âáìðéñéóì#ò ÷ëùìí ðï÷èüíéùí âäåëëí!... ´Ïôáí ït öõóéêSò óõíÝðåéåò ìé@ò ðñÜîçò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!
äSí åyíáé ðëÝïí «öõóéêÝò», Aëë? ä\èåí TðåíÝñãåéåò ðëáóìÜôùí ô\ò äåéóéäáéìïíßáò (ôï «Èåï», ôí «ðíåõìÜôùí», «ôí øõ÷í»),
ôáí èåùñïíôáé Bðëò «^èéêÝò» óõíÝðåéåò (AíôáìïéâÞ, ôéìùñßá, ðáñáßíåóç, ìÝóïí ðáéäáãùãéêü), ôüôå êÜèå ðñïûðüèåóç ãé? ãíþóç êáôáóôñÝöåôáé ô ü ô å ä é á ð ñ Ü ô ô å ô á é ô # ì Ý ã é ó ô ï V ã ê ë ç ì á ê á ô ? ô \ ò A í è ñ ù ð ü ô ç ô á ò. Ç Bìáñôßá, ô# îáíáëÝù, ôïýôç _ áôïâåâÞëùóç ôï Aíèñþðïõ par excellence, TðéíïÞèçêå ãé? í? êáôáóôÞóåé AíÝöéêôç ôZí TðéóôÞìç, ôZí ðíåõìáôéêZ êáëëéÝñãåéá êáq êÜèå Aíèñþðéíç Tîýøùóç êé åãÝíåéá^ tåñÝáò êõñ é á ñ ÷ å r ìÝóá Að# ôZí Tðéíüçóç ô\ò Bìáñôßáò. 50 ÄSí ìðïñ Tä í? ìZ äþóù ìé? øõ÷ïëïãéêZ TîÞãçóç ô\ò «ðßóôåùò», ìé? øõ÷ïëïãßá ôí «ðéóôí», Tð öåëåßI (ôß Cëëï;) ôí uäéùí ôí «ðéóôí». ²Áí, Aêüìá êáq óÞìåñá, äéüëïõ ëßãïé äSí åyíáé áôïq ðï äSí Vìáèáí ðüóï AíÜñìïóôï åyíáé ôü «ðéóôåýåéí» b Aëëéò, ôß Víäåéîç ðáñáêì\ò êáq èñõììáôéóìÝíçò âïýëçóçò ôï æ\í, W ëïéðüí, ò áñéï è? ô# îÝñïõí. Ç öùíÞ ìïõ Aããßæåé êáq ôïò ðé# âáñÞêïïõò. ÕðÜñ÷åé ðñïöáíò ìåôáî ôí ×ñéóôéáíí, Têô#ò êé Dí ðáñÜêïõóá, êÜðïéï êñéôÞñéï AëÞèåéáò ðï ëÝãåôáé «Aðüäåéîéò äõíÜìåùò».86 «Ç ðßóôç óþæåé^87 Cñá åyíáé AëçèéíÞ». ÂÝâáéá, è? ìðïñïóå êáíåqò Tä í? ðår, êáô Añ÷Þí, ðò áô# ôü «óþæåé» êÜèå Cëëï ðáñ? Aðïäåéêíýåôáé^ åyíáé ìüíïí ð ü ó ÷ å ó ç : _ óùôçñßá (_ ìáêáñéüôçôá) åyíáé Cññçêôá äåìÝíç ìS ôZí ðßóôç è? óùèår êáíåßò, TðåéäZ ðéóôåýåé... Áëë? áô# ðï ðüó÷åôáé tåñÝáò óô#í
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðéóôü, Tìðßðôåé óô# ìZ ðïêåßìåíï óS ïtïíäÞðïôå Vëåã÷ï «ÅðÝêåéíá» êé Cñá ð ò í Aðïäåé÷ôår
ôé í ô ù ò óõìâáßíåé; Ç ðïôéèÝìåíç «Aðüäåéîç äõíÜìåùò» åyíáé ëïéðüí, êáô? âÜèïò, ìßá Aêüìá ðßóôç:
ôé ô# AðïôÝëåóìá ðï AíáìÝíåôáé Að# áôZí è? ðëçñùèår. Åí åuäåé ôõðéê\ò äéáôõðþóåùò: «Ðéóôåýù
ôé _ ðßóôç óþæåé, ó õ í å ð ò åyíáé AëçèéíÞ». Áëë? Vôóé öôÜóáìå êéüëáò óô# ôÝëïò. Áô# ôü «óõíåðò» è? ìðïñïóå í? åyíáé ô# uäéï ô# absurdum ò êñéôÞñéï Aëçèåßáò. Áëë? Dò ðïèÝóïõìå, ìS ïê ëßãçí óõãêáôáâáôéêüôçôá,
ôé _ äé? ô\ò ðßóôåùò óùôçñßá, _ ìáêáñéüôçôá, eôáí AðïäåäåéãìÝíç êé ÷ é Aðëò TðéèõìçôÞ, ÷é Bðëò ðåó÷çìÝíç Að# ô# ó÷åôéêò ðïðôï óôüìá ôï tåñÝá: è? ìðïñïóå ðïôS _ óùôçñßá b _ ìáêáñéüôçôá ãé? í? ô# èÝóù ðé# ôå÷íéêÜ: _ _äïíÞ, í AðïôåëÝóåé Aðüäåéîç ãé? ôZí AëÞèåéá; ÅëÜ÷éóôá! ÌÜëéóôá ëåéôïõñãår ðåñßðïõ ò Aíôáðüäåéîç, êé Tãåßñïíôáé ðùóäÞðïôå ït só÷õñüôåñåò ðïøßåò AðÝíáíôé óôZí
ðïéá «AëÞèåéá»,
ôáí ásóèÞìáôá _äïí\ò ðáñåìâáßíïõí óô# Tñþôçìá «ôß åyíáé Aëçèéíü;». Ç Aðüäåéîç ô\ò «_äïí\ò» åyíáé ô å ê ì Þ ñ é ï _ ä ï í \ ò ôßðïôå ðáñáðÜíù. Áð# ðüôå, ôÝëïò ðÜíôùí, êáèéåñþèçêå
ôé ït A ë ç è å r ò êñßóåéò ôÝñðïõí ðåñéóóüôåñï Að# ôqò øåõäårò, êáq ìÜëéóôá
ôé, óýìöùíá ìS ìé? ðñïêáèïñéóìÝíç Bñìïíßá, óõíåßñïõí Aíáãêárá ðßóù ôïõò ÷ïñåßá å÷Üñéóôùí ásóèçìÜôùí; Ç ðåßñá
ëùí ôí áóôçñí êáq óïâáñí ðíåõìÜôùí äéäÜóêåé ô# A í ô ß è å ô ï. Õðï÷ñåùèÞêáìå í? êáôáêôÞóïõìå êÜèå óðéèáìZ AëÞèåéáò ìS Aãþíá, ðï÷ñåùèÞêáìå í? èõóéÜóïõìå
,ôé ðé# ðïëýôéìï Að ôZí êáñäéÜ ìáò, ôZí AãÜðç ìáò êáq ôZí Tìðéóôïóýíç ìáò óôZ æùÞ. Áô# èÝëåé ìåãáëïøõ÷ßá: ô# í? ðçñåôår êáíåqò ôZí AëÞèåéá åyíáé _ ðé# óêëçñZ ðçñåóßá. Äéüôé ôß óçìáßíåé
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#
TðéôÝëïõò T í ô é ì ü ô ç ô á óô? ðíåõìáôéê? ðñÜãìáôá; Óçìáßíåé í? åyíáé êáíåqò Côåãêôïò ìS ôZí êáñäéÜ ôïõ, í? ðåñéöñïíår ôÜ «ìïñöá óõíáéóèÞìáôá», í? êÜíåé æÞôçìá óõíåßäçóçò êÜèå Íáq êáq êÜèå ²Ï÷é ôïõ!... Ç ðßóôç óþæåé^ ó õ í å ð ò åyíáé øåõäÞò... 51 Ó÷åôéê? ìS ô#
ôé _ ðßóôç, ð# ñéóìÝíåò óõíè\êåò, óþæåé b öÝñíåé ìáêáñéüôçôá^
ôé _ ìáêáñéüôçôá äSí êáèéóô@ ìé?í Vììïíç säÝá A ë ç è é í Þ^
ôé _ ðßóôç äSí êéíår âïõíÜ, Aëë? ðùóäÞðïôå ø þ í å é âïõí? Têår
ðïõ äSí ðÜñ÷ïõí: Añêïýíôùò äéáöùôéóôéêZ ãé?
ëá áô? åyíáé ìé? óýíôïìç Tðßóêåøç óô# ô ñ å ë ï ê ï ì å r ï . ²Ï ÷ é öõóéê? ãé? ô#í tåñÝá, äéüôé Têåríïò Tî Tíóôßêôïõ Añíårôáé
ôé _ Aññþóôéá åyíáé Aññþóôéá,
ôé ô# ôñåëïêïìårï åyíáé ôñåëïêïìårï. Ï ×ñéóôéáíéóì#ò ÷ ñ å é Ü æ å ô á é ôZí Aññþóôéá,
ðùò Aêñéâò Áñ÷áéïåëëçíéê#ò Ðïëéôéóì#ò ÷ñåéáæüôáí ðåñßóóåéá ãåßáò _ TîÜðëùóç ô\ò Aññþóôéáò åyíáé Aëçèéí#ò óêïð#ò ðï êñýâåôáé ðßóù Að#
ëï ô# óýóôçìá ôí «èåñáðåõôéêí» äéáäéêáóéí ô\ò Åêêëçóßáò. Êáq _ uäéá _ Åêêëçóßá äSí V÷åé Cñáãå ò øéóôï säåäåò ô# öñåíïêïìårï; í? ãßíåé
ëç _ ã\ Xíá Cóõëï öñåíïâëáâí; Ï èñ\óêïò, Vôóé
ðùò ô#í èÝëåé _ Åêêëçóßá, åyíáé Xíáò ôõðéê#ò décadent^ _ Tðï÷Z êáô? ôZí ðïßá Xíáò ëá#ò êáôáëáìâÜíåôáé Að# èñçóêåõôéêZ ìáíßá, ÷áñáêôçñßæåôáé ðÜíôïôå Að# Tðéäçìßåò íåõñþóåùí^ «Tóùôåñéê#ò êüóìïò» ôï èñÞóêïõ ìïéÜæåé ìS ôüí «Tóùôåñéê# êüóìï» ôï ðåñäéåãåñìÝíïõ êáq ôï TîáíôëçìÝíïõ^ ït «øéóôåò» óõíåéäçóéáêSò êáôáóôÜóåéò, ôqò ðïråò
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
×ñéóôéáíéóì#ò AíÜñôçóå ò íüìï ðÜíù Að# ôZí Aíèñùðüôçôá, ò ðÝñôáôåò Aîßåò, åyíáé Tðéëçðôïåéäårò ìüíïí ðáñÜöñïíåò b ìåãÜëïõò Aðáôåíåò AíáêÞñõîå Bãßïõò _ Åêêëçóßá in majorem dei honorem...88 Ìé? öïñ? TðÝôñåøá óô#í Uáõôü ìïõ í? ÷áñáêôçñßóåé
ëï ôïôï ô# ÷ñéóôéáíéê# training89 ô\ò ìåôÜíïéáò êáq ô\ò ëýôñùóçò (ô# ðïrï óÞìåñá ô# ìåëåôïí êáëýôåñá óôZí Áããëßá) ò ìé? ìåèïäéê? ðáñáãüìåíç folie circulaire,90 óS Xíá Väáöïò ôß Cëëï; ðñïåôïéìáóìÝíï ãé áôü, äçëáäZ âáèýôáôá íïóçñü. Êáíåßò äSí åyíáé Tëåýèåñïò í? ãßíåé b í? ìZ ãßíåé ×ñéóôéáíüò^ êáíåqò óôZí ðñáãìáôéêüôçôá äÝí «ìåôáóôñÝöåôáé» ðñÝðåé êáíåqò í? åyíáé Añêåô? Cññùóôïò ãé? êÜôé ôÝôïéï... Åìårò ït Cëëïé, ðï V÷ïõìå ôZí ðáññçóßá ô\ò ãåßáò Aëë? ê á q ô\ò ðåñéöñüíçóçò ôß ðåñéöñüíçóç í? íéþóïõìå AëÞèåéá Tìårò ãé? ìé? èñçóêåßá ðï ðáñáíïår Vôóé ô# óìá! ðï äSí Tííïår í Aðáëëáãår Að# ôZ äåéóéäáéìïíßá ô\ò «øõ÷\ò»! ðï AíÜãåé ôZí TëëéðZ äéáôñïöZ óÝ «Aîéïìéóèßá»! ðï ðïëåì@ ôZí ãåßá ó?í í? eôáí Xíá åyäïò T÷èñï, äéáâüëïõ, ðåéñáóìï! ðï èáññår, óô? óïâáñÜ,
ôé ìðïñår êáíåqò í? ðåñéöÝñåé ìéÜ «ôÝëåéá øõ÷Þ» óS Xíá êïõöÜñé-óìá, êáq
ôé öåßëåé í? ìç÷áíåõôår ìé? íÝá Vííïéá ô\ò «ôåëåéüôçôáò», ìé? ÷ñÞ, AññùóôçìÝíç, ìùñïöáíáôéóìÝíç êáôÜóôáóç, ôZ ëåãüìåíç «Bãéïóýíç» Tí ëßãïéò, ìé? óåéñ? óõìðôùìÜôùí Uí#ò óþìáôïò ðôù÷åõìÝíïõ, Aðï÷áõíùìÝíïõ êé AíéÜôùò äéåöèáñìÝíïõ!... Ô# ÷ñéóôéáíéê# êßíçìá, ò åñùðáúê# êßíçìá, ð\ñîå Tîáñ÷\ò Xíá óõëëïãéê# êßíçìá AðåññéìÝíùí êé C÷ñçóôùí óôïé÷åßùí ðáíô#ò åuäïõò
ëá áô? ô? óôïé÷årá Tðéäéþêïõí ôZí Tîïõóßá ìÝó¤ ô\ò ×ñéóôéáíïóýíçò. ÄSí TêöñÜæåé ôZí ðáñáêìZ ìé@ò öõë\ò^ åyíáé ìé? óõíÜèñïéóç
ëùí ôí ôý-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%
ðùí ô\ò décadence, ðï óõíùèïíôáé êé Aëëçëïåðéäéþêïíôáé ðáíôï. ÄSí åyíáé _ äéáöèïñ? ô\ò Áñ÷áéüôçôáò êáè UáõôÞí ô\ò åãåíïò Áñ÷áéüôçôáò Têåríï ðï åíüçóå ôZ ãÝííçóç ôï ×ñéóôéáíéóìï,
ðùò ðéóôåýïõí Tí ãÝíåé. Êáìé? áóôçñüôçôá äSí Añêår ãé? í Aíôéêñïýóåé ôZí ^ëéèéüôçôá ìåñéêí ëïãßùí ðï só÷õñßæïíôáé ëïã\ò ëïã\ò ðáñüìïéá, Aêüìç êáq óÞìåñá. ÔZí Tðï÷Z
ðïõ ô? Aóèåí\ äéåöèáñìÝíá óôñþìáôá ôí tschandala Tê÷ñéóôéáíßæïíôáí óS ëüêëçñï ô# imperium, A í ô ß è å ô ï ò ôýðïò, _ åãåíZò ôÜîç, âñéóêüôáí óôZí ðé# ñáßá êé ñéìç ìïñöÞ ôçò. Ç ìåãÜëç ðëåéïøçößá
ìùò êõñéÜñ÷çóå^ äçìïêñáôéóì#ò [Demokratismus] ôí ÷ñéóôéáíéêí Tíóôßêôùí èñéÜìâåõóå... Ï ×ñéóôéáíéóì#ò äSí eôáí êßíçìá «Tèíéêü», äSí Aðåõèõíüôáí óS ìé? óõãêåêñéìÝíç öõëÞ, Aëë? óô#í êÜèå Aðüêëçñï ô\ò æù\ò^ åy÷å ôïò óõììÜ÷ïõò ôïõ ðáíôï. Ï ×ñéóôéáíéóì#ò óôçñß÷ôçêå óô# rancune ôí Aóèåíí^ Vóôñåøå ô# Víóôéêôï ôí Aññþóôùí T í Ü í ô é á óôïò ãéårò, T í Ü íôéá óôZí ãåßá ôZí uäéá. ÏôéäÞðïôå êáëïáíåðôõãìÝíï, ôéäÞðïôå ðåñÞöáíï êáq ìåãáëåéäåò, _ ìïñö é ? ðÜíù Að#
ëá, ô#í Tíï÷ëår, ô#í êÜíåé í? ðïöÝñåé. Îáíáèõìïìáé ô Aíåêôßìçôá ëüãéá ôï Ðáýëïõ: «Ô ? ì ù ñ ? ôï êüóìïõ... ô? A ã å í \ ôï êüóìïõ... ô? TîáóèåíçìÝíá, ô? ìZ íôá TîåëÝîáôï Èåüò». Éäïý _ äéáôýðùóç^ in hoc signo íßêçóå _ décadence. Ï è å # ò T ð q î ý ë ï õ ôÜ÷á äSí êáôáëáâáßíåôå ðïé? öñéêþäçò óêÝøç êñýâåôáé ðßóù Að# áô# ô# óýìâïëï; ´Ï,ôé ðïöÝñåé,
,ôé êñåì@ôáé Tðq îýëïõ å y í á é è å r ï... ´Ïëïé ìáò êñåìüìáóôå Að# Xíáí óôáõñü Cñá êé Tìårò èårïé... Ìüíïí Tìårò åuìáóôå èårïé... Ï ×ñéóôéáíéóì#ò èñéÜìâåõóå, Xíá åã å í Ý ó ô å ñ ï öñüíçìá ÷Üèçêå, ×ñéóôéáíéóì#ò
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ð\ñîå ìÝ÷ñé óÞìåñá _ ìåãáëýôåñç óõìöïñ? ô\ò Aíèñùðüôçôáò. 52 Ï ×ñéóôéáíéóì#ò Aíôéóôñáôåýåôáé êÜèå ðíåõìáô é ê Z åñùóôßá, _ ìüíç ëïãéêZ ðï ì ð ï ñ å r í? ÷ñçóéìïðïéÞóåé åyíáé _ Cññùóôç ëïãéêÞ^ óõíôÜóóåôáé ìS êÜèå ^ëéèéüôçôá, Aíáèåìáôßæåé ô# ðíåìá, ôZí superbia ôï ãéïò ðíåýìáôïò. Êé TðåéäZ _ Aññþóôéá AíÞêåé óôZí ïóßá ôï ×ñéóôéáíéóìï, _ ôõðéêZ ÷ñéóôéáíéêZ êáôÜóôáóç _ «ðßóôç» åyíáé êé áôZ êáô AíÜãêç ìé? ìïñöZ Aññþóôéáò, Tí êÜèå åèåßá, Víôéìç, TðéóôçìïíéêZ ä#ò ðñ#ò ôZ ãíþóç è Aðïññßðôåôáé ðï÷ñåùôéê? Að# ôZí Åêêëçóßá ò AðáãïñåõìÝíç äüò. ²Çäç _ Aìöéâïëßá åyíáé Bìáñôßá... Ç ôÝëåéá Vëëåéøç øõ÷ïëïãéê\ò êáèáñüôçôáò óô#í tåñÝá ôZí ðïßá ðñïäßäåé ô# âëÝììá ôïõ åyíáé ó õ í Ý ð å é á ô\ò décadence^ Añêår í? ðáñáôçñÞóåé êáíåqò ô? óôåñéê? ãýíáéá b ô? ñá÷éôéê? ðáéäéÜ, ãé? í? äår ðüóï óõ÷í? _ Tî Tíóôßêôïõ AðÜôç, _ Tðéèõìßá ãé? øÝìá ÷Üñéí ôï øÝìáôïò, _ ðëÞñçò Aíéêáíüôçôá í? âëÝðåé êáq í? ðåñðáô@ êáíåqò óùóôÜ, óõíéóôïí ôZí Vêöñáóç ô\ò décadence. «Ðßóôç» óçìáßíåé: «äSí è Ý ë ù í? ãíùñßóù ôß Tóôé AëÞèåéá». Ï åóåâéóôÞò [Pietist], tåñÝáò AíåîáñôÞôùò öýëïõ, åyíáé êßâäçëïò, TðåéäZ åyíáé Cññùóôïò: ô# Víóôéêôü ôïõ A ð á é ô å r ôZ óõóôçìáôéêZ ðáñåìðüäéóç ô\ò AëÞèåéáò! «´Ï,ôé ì@ò Aññùóôáßíåé åyíáé ê á ëü^
,ôé ãåííéÝôáé Að ôZí ðëçñüôçôá, ôZí ðëçóìïíÞ, ôZ äýíáìç åyíáé ê á êü»: Vôóé íéþèåé ðéóôüò. Í ? ì Z í ð Ü ñ ÷ å é C ë ë ç ä é Ý î ï ä ï ò A ð # ô # ø Ý ì á Að#
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'
áô# êáôáëáâáßíù ðïé#ò åyíáé ðñïïñéóìÝíïò ãé? èåïëüãïò. ²Áëëï äéáêñéôéê# ôï èåïëüãïõ: _ A í é ê á í ü ô ç ô Ü ô ï õ ã é ? ô Z ö é ë ï ë ï ã ßá. Êáq ëÝãïíôáò «öéëïëïãßá» Tä Tííï, ðïë ãåíéêÜ, ôZí ôÝ÷íç ô\ò óùóô\ò AíÜãíùóçò í? ìðïñår, äçëáäÞ, êáíåqò í? ìåëåô@ ãåãïíüôá ÷ùñqò í? ô? óôñåâëþíåé ìS ôZí Uñìçíåßá ôïõ, ÷ ù ñ q ò í? ÷Üíåé ôZí ðåñßóêåøç, ôZí ðïìïíZ êáq ôZ ëåðôüôçôÜ ôïõ, óôZí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ í? êáôáíïÞóåé. Ç öéëïëïãßá ëïéð#í ò Vöåîéò [Ephexis]91 óôZí Uñìçíåßá: åuôå ðñüêåéôáé ãé? âéâëßá, ãé? Cñèñá óôZí Töçìåñßäá, åuôå ãé? ô# ðåðñùìÝíï b ôqò êáéñéêSò óõíè\êåò ãé? í? ìZ ìéëÞóù ãé? ôÞ «óùôçñßá ô\ò øõ÷\ò»... Ï ôñüðïò êáô? ô#í ðïrï Xíáò èåïëüãïò åuôå óô# Âåñïëßíï åuôå óôZ Ñþìç Uñìçíåýåé ìßá «ñÞóç» ô\ò Âßâëïõ b Xíá âéùìáôéê# ãåãïíüò, ëüãïõ ÷Üñç, ôZ íßêç ôí óôñáôåõìÜôùí ô\ò ðáôñßäáò ôïõ ð# ôZí AíùôÝñá öþôéóç ôí Øáëìí ôï Äáâßä, åyíáé ðÜíôá ôüóï ðáñÜëïãïò, ðï êÜíåé Xíáí öéëüëïãï í? èÝëåé í? ÷ôõðÞóåé ô# êåöÜëé ôïõ óS
ðïéïí ôïr÷ï âñår ìðñïóôÜ ôïõ. Êáq ôß Cëëï í? êÜíåé,
ôáí åóåâéóôÝò, ìáæq ìS Cëëåò AãåëÜäåò Að# ôZ Óïõçâßá,92 ôj TðéêëÞóåé ôï «èåßïõ äáêôýëïõ», AíÜãïõí ôZí TëååéíZ êáèçìåñéíüôçôá êáq ôZ óôåíïêåöáëéÜ ôïõò óS èáìá «÷Üñéôïò», «ðñïíïßáò», «Tìðåéñéí ô\ò óùôçñßáò»! Ì? êé _ TëÜ÷éóôç êáôáíÜëùóç öáé@ò ïóßáò ãé? í? ìZí ð Aîéïðñåðåßáò, è? Vðñåðå TðéôÝëïõò í? V÷åé Aðïäåßîåé óS áôïò ôïò UñìçíåõôSò ô# ðáéäéÜóôéêï êé AíáîéïðñåðSò ô\ò êáôÜ÷ñçóçò ðï äéáðñÜôôåé _ èåúêZ äáêôõëïõñãßá! Êáq ìS Xíá TëÜ÷éóôï ø\ãìá åóÝâåéáò ìÝóá ìáò, è? öåßëáìå ô# äß÷ùò Cëëï í? èåùñÞóïõìå Xíáí Èåü, ðïrïò ãéáôñåýåé Tãêáßñùò Xíáí ðïíïêÝöáëï b ì@ò ðáñáêéíår í? ìðïìå óS Xíá BìÜîé Aêñéâò ôZ óôéãìZ ðï Añ÷ßæåé ìé? óöïäñZ íåñïðï-
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
íôÞ, ôüóï ðáñÜëïãï êáq Cîéï í? êáôáñãçèår ô# äß÷ùò Cëëï, Aêüìç êé Dí eôáí íôùò ðáñêôüò. ´Åíáò Èå#ò Aããåëéáöüñïò, ôá÷õäñüìïò, ÷ñïíïìÝôñçò êáô? âÜèïò, ìé? ëÝîç ãé? ôqò ðé# Aíüçôåò óõãêõñßåò... Ç «èåßá Ðñüíïéá»,
ðùò ôZí ðéóôåýåé Xíáò óôïò ôñårò ðåñßðïõ óôÞí «ðïëéôéóìÝíç Ãåñìáíßá» Aêüìá êáq óÞìåñá, Aðïôåëår ô# só÷õñüôåñï Tðé÷åßñçìá êáô? ôï Èåï, ðï è? ìðïñïóå í? äéáíïçèår ðïôS êáíåßò. Êé Tí ðÜóg ðåñéðôþóåé Aðïôåëår Tðé÷åßñçìá Tíáíôßïí ôí Ãåñìáíí!... 53 Ô#
ôé ït ìÜñôõñåò Aðïäåéêíýïõí êÜôé ãé? ôZí AëÞèåéá Uí#ò æçôÞìáôïò ôüóï TëÜ÷éóôá Aëçèåýåé, óôå è? Vëåãá ðò ïäÝðïôå åy÷å êÜðïéïò ìÜñôõñáò ôZí ðáñáìéêñZ ó÷Ýóç ìS ôZí AëÞèåéá. Ï ôñüðïò äé? ôï ðïßïõ Xíáò ìÜñôõñáò ðñïóâÜëëåé ìS ôü «ðåñq Aëçèåßáò» öñüíçìÜ ôïõ ôZí ðüóôáóç ôï êüóìïõ, äåß÷íåé ôÝôïéá Vëëåéøç ðíåõìáôéê\ò Aêåñáéüôçôáò, ôÝôïéáí A ì â ë ý í ï é á Tí ó÷Ýóåé ðñ#ò ô# æÞôçìá ô\ò Aëçèåßáò, óôå äSí ÷ñåéÜæåôáé ïôå êDí í Aíôéêñïõóôår. Ç AëÞèåéá äSí è? ìðïñïóå í? åyíáé êô\ìá ìåñéêí^ ÷ùñéÜôåò b ÷ùñéáôáðüóôïëïé ó?í ô#í Ëïýèçñï è? ìðïñïóáí uóùò í? óêÝðôïíôáé Vôóé ãé? ôZí AëÞèåéá.93 Ìðïñïìå í? åuìáóôå âÝâáéïé
ôé, óýìöùíá ìS ô# âáèì# ô\ò åóõíåéäçóßáò ðï ôçñïìå óô? ðíåõìáôéê? ðñÜãìáôá, áîÜíåé êáô? ôïôï ëïÝíá _ ìåôñéïöñïóýíç, _ ìåôñéïðÜèåéá. Í ? ã í ù ñ ß æ ï õ ì å ðÝíôå ðñÜãìáôá, êé åãåíéê? í Añíïýìáóôå ôZí
ðïéá ðåñáéô Ý ñ ù ãíþóç... Ç «AëÞèåéá»,
ðùò ôZí AíôéëáìâÜíåôáé êÜèå ðñïöÞôçò, êÜèå átñåôéêüò, êÜèå Tëåýèåñï ðíåìá, êÜèå óïóéáëéóôÞò, êÜèå Têêëçóéáóôéêüò, Aðï-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
äåéêíýåé ðÝñá ãé? ðÝñá
ôé äSí ðÜñ÷åé êDí _ óôïé÷åéþäçò êáëëéÝñãåéá ôï ðíåýìáôïò êé _ áèõðÝñâáóç ðï ÷ñåéÜæïíôáé ðñïêåéìÝíïõ í? âñåèår Vóôù ìé? ìéêñÞ,
óï ìéêñÞ, AëÞèåéá. Ït èÜíáôïé ôí ìáñôýñùí, Tðq ôj åêáéñßI, ð\ñîáí ìÝãá Aôý÷çìá óôZí Éóôïñßá: ð á ñ á ð ë Ü í ç ó á í... Ô# óõìðÝñáóìá ðï Vâãáëáí
ëïé ït ^ëßèéïé, ãýíáéá êáq ëá#ò ìáæß,
ôé êÜðïéáí AëÞèåéá ðñÝðåé í? V÷åé ìé? ðüèåóç ãé? ôZí ðïßá äçãårôáé êáíåqò óô# èÜíáôï (b ðïý,
ðùò óô#í ðñþéìï ×ñéóôéáíéóìü, ðñïêáëår Tðéäçìßåò áôïêôïíéí) ðáñåìðüäéóå AöÜíôáóôá ôZí TîÝôáóç, ô# ðíåìá ô\ò TîÝôáóçò êáq ô\ò ðåñßóêåøçò. Ït ìÜñôõñåò Vâëáøáí ôZí AëÞèåéá... Åíôïýôïéò, Aêüìç êáq óÞìåñá, _ óêëçñüôçôá êáq ìüíïí ìé@ò êáôáäßùîçò Añêår ãé? í? äçìéïõñãÞóåé Xíá ê á ë # íïìá ó Xíá êáô? ô Cëëá AäéÜöïñï ðë\èïò átñåôéêí. Ðò; ÁëëÜæåé ìÞðùò _ Aîßá Uí#ò æçôÞìáôïò, TðåéäZ êÜðïéïò äßíåé ôZ æùÞ ôïõ ãé áôü; Ìé? ðëÜíç ðï Vâãáëå êáë# íïìá åyíáé ìé? ðëÜíç ðï Bðëò ãïÞôåõóå ëßãï ðáñáðÜíù: ðéóôåýåôå, Cñáãå, ðò è? ó@ò äþóïõìå ôZí åêáéñßá, Aãáðçôïq èåïëüãïé, í? ðáñáóôÞóåôå ôïò ìÜñôõñåò ãé? ô? øÝìáôÜ óáò; ´Ïðïéïò èÝëåé í Aíôéêñïýóåé êÜôé, ô# âÜæåé ìåô? ðñïóï÷\ò óô#í ðÜãï94 Vôóé Aíôéêñïýïíôáé êé ït èåïëüãïé... Êé Tä Aêñéâò âñßóêåôáé _ êïóìïúóôïñéêZ Aíïçóßá
ëùí ôí äéùêôí: Väùóáí óôZí Aíôßðáëç ðüèåóç ôZí øç ôï Aîéïðñåðïò ô\ò ÷Üñéóáí ôZ ãïçôåßá ôï ìáñôõñßïõ... Ç ãõíáßêá ãïíáôßæåé ò ô? óÞìåñá ìðñïóô? óS ìßá ðëÜíç, ãéáôq ô\ò åyðáí
ôé ãé áôZí ôZí ðëÜíç ðÝèáíå êÜðïéïò óô# óôáõñü. Å y í á é ë ï é ð # í ó ô á õ ñ # ò ê Ü ð ï é ï T ð é ÷ å ß ñ ç ì á; ´Ïìùò ãé?
ëá áô? Xíáò êáq ìüíïí Xíáò ðñüöåñå ôqò ëÝîåéò ðï Tðq ÷éëéåôßåò Aðïæçôïóáí, Æ á ñ á ô ï ý ó ô ñ á ò:
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
«ÃñÜøáí ëüãéá Að# ázìá óô# ìïíïðÜôé ðï ð\ñáí, êé _ ìùñßá ôïò äßäáîå ðò ìS ázìá Aðïäåéêíýåôáé _ AëÞèåéá. Ì? ô# ázìá åyíáé ÷åéñüôåñïò ìÜñôõñáò ô\ò AëÞèåéáò^ ô# ázìá äçëçôçñéÜæåé êáq ôZí ðé# BãíZ äéäá÷Þ, êÜíïíôÜò ôçí ôñÝëá êáq ìßóïò ô\ò êáñäé@ò. Êé Dí êÜðïéïò ðÝóåé óôqò öëüãåò ãé? ôZ äéäá÷Þ ôïõ ôß Aðïäåéêíýåé áôü! Óçìáóßá ìåãáëýôåñç V÷åé, AëÞèåéá, Dí _ äéäá÷Þ ôïõ âãáßíåé Að# äéêÞ ôïõ öëüãá». 54 ÌZ ãåëéÝóôå: ô? ìåãÜëá ðíåýìáôá åyíáé óêåðôéêéóôÝò. Ï Æáñáôïýóôñáò åyíáé óêåðôéêéóôÞò. Ç åñùóôßá, _ Tëåõèåñßá ðï ãåííéÝôáé Að# ôZ äýíáìç êáq ðåñäýíáìç ôï ðíåýìáôïò, Aðïäåéêíýåôáé ìS ô# óêåðôéêéóìü. ²Áíèñùðïé ìS ðÜãéåò ðåðïéèÞóåéò äSí ðñÝðåé í? ëïãáñéÜæïíôáé äéüëïõ óS
,ôé Aöïñ@ Aîßåò êáq Aðáîßåò. Ït ðåðïéèÞóåéò åyíáé öõëáêÝò. ÔÝôïéïé Cíèñùðïé äS âëÝðïõí Añêåô? ìáêñéÜ, äS âëÝðïõí êÜôùèÝí ôïõò: ì? ãé? í? V÷åé êÜðïéïò ô# äéêáßùìá í? ìéëÜåé ãé? Aîßåò êáq ãé? Aðáîßåò, ðñÝðåé í? âëÝðåé ð å í ô á ê ü ó é å ò ð å ð ï é è Þ ó å é ò ê Ü ô ù è Ý í ôïõ í? âëÝðåé ðßóù ôïõ... ´Åíá ðíåìá ðï ðïèår ìåãÜëá ðñÜãìáôá, ðï ðïèår êáq ô? ìÝóá Tðßóçò ãé? í? ô? öôÜóåé, åyíáé êáô AíÜãêç óêåðôéêéóôÞò. Ç Tëåõèåñßá Að# êÜèå ðåðïßèçóç, _ t ê á í ü ô ç ô á ãé? Tëåýèåñï âëÝììá ÷ á ñ á ê ô ç ñ ß æ ï õ í ôZí åñùóôßá... Ô# ìÝãá ðÜèïò ôï óêåðôéêéóô\, ô# èåìÝëéï êáq _ äýíáìç ô\ò öýóçò ôïõ, ðé# äéáöùôéóôéêü, ðé# äåóðïôéê# Að
,ôé åyíáé uäéïò, Aîéïðïéår
ëç ôïõ ôZ äéÜíïéá^ Aðïìáêñýíåé êÜèå äéóôáãìü^ ôï äßíåé èÜññïò ãé? í? ÷ñçóéìïðïéÞóåé
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!
Aêüìç êáq Aíüóéá ìÝóá^ ôï TðéôñÝðåé í? V÷åé Tíßïôå êáq ðåðïéèÞóåéò. Ç ðåðïßèçóç ò ì Ý ó ï í: ðïëë? ìðïñår êáíåqò í? Tðéôý÷åé ìÝó¤ ìé@ò ðåðïßèçóçò. Ô# ìÝãá ðÜèïò êÜíåé ÷ñÞóç êáq êáôÜ÷ñçóç ðåðïéèÞóåùí^ ôßò Aíáëþíåé, äSí ðïêýðôåé óS áôÝò åyíáé êõñßáñ÷ïò êáq ô# îÝñåé. Áíôßóôñïöá: _ AíÜãêç ãé? ìé? ðßóôç, ãé? Xíá Aðüëõôï Íáq b ²Ï÷é, Êáñëáûëéóìüò,95 Dò ìï óõã÷ùñåèår _ ëÝîç, åyíáé AíÜãêç ô\ò Aäõíáìßáò. Ï Cíèñùðïò ô\ò ðßóôçò, «ðéóôüò» ðáíô#ò åuäïõò, åyíáé Aíáãêáóôéê? Cíèñùðïò TîáñôçìÝíïò Cíèñùðïò ðï äSí ìðïñår í? êáôáóôÞóåé ô#í Uáõôü ôïõ óêïðü, ðï äSí ìðïñår í? ñßóåé Aö Uáõôï ôïõ êáíÝíáí Aðïëýôùò óêïðü. Ï «ðéóôüò» äSí AíÞêåé óô#í Uáõôü ôïõ, ìüíï ìÝóïí ìðïñår í? åyíáé, öåßëåé í? Aíáëùèår, ÷ñåéÜæåôáé êÜðïéïí í? ô#í Aíáëþóåé, í? ô#í êáôá÷ñáóôår. Ô# Víóôéêôü ôïõ ðÜíù Að#
ëá ôéì@ ôZí ^èéêZ ô\ò áôáðÜñíçóçò^96
ëá ô#í óðñþ÷íïõí ðñ#ò ô? Têår: _ öñüíçóç, _ ðåßñá, _ ìáôáéïäïîßá ôïõ. ÊÜèå ðßóôç åyíáé Að# ìüíç ôçò ìé? Vêöñáóç áôáðÜñíçóçò, áôïáëëïôñßùóçò... ³Áí Aíáëïãéóôår êáíåqò ðüóï ÷ñåéÜæïíôáé ït ðåñéóóüôåñïé Xíáí Tîùôåñéê# ÑõèìéóôZ97 ãé? í? ôïò äåóìåýåé êáq í? ôïò ñßæåé, ðüóï Tîáíáãêáóìüò, _ ó ê ë á â é ? ð# ìé?í Aíþôåñç Vííïéá, åyíáé _ ìïíáäéêZ êáq Vó÷áôç óõíèÞêç ð# ôZí ðïßá ðñïêüâåé ðé# Aäýíáìïò âïõëçôéê? Cíèñùðïò, säßùò _ ãõíáßêá, ôüôå è? êáôáëÜâåé Tðßóçò áô# ðï ëÝìå ðåðïßèçóç êáq «ðßóôç». Ï Cíèñùðïò ô\ò ðåðïßèçóçò âñßóêåé óS áôZí ôZ ñá÷ïêïêáëéÜ ôïõ. Í? ìZ âëÝðåé ðïëëÜ, í? åyíáé ðÜíôá ìåñïëçðôéêüò, í? êïììáôßæåôáé ðÝñá ãé? ðÝñá, ìS ìé?í áóôçñZ êáq âåâéáóìÝíç ðôéêZ Tðq ðÜóçò Aîßáò íÜ ðïé? åyíáé _ Aíáãêáßá óõíèÞêç ðáñîçò Uí#ò ôÝôïéïõ Aíèñþðïõ. Áëë? Vôóé êáôáëÞãåé í? åy-
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
íáé ô# Aíôßèåôï, í? åyíáé A í ô á ã ù í é ó ô Z ò ôï öéëáëÞèç ô\ò AëÞèåéáò... Ï ðéóô#ò äSí åyíáé Tëåýèåñïò í? V÷åé ôZí ðáñáìéêñZ óõíåßäçóç ãé? ô# æÞôçìá ôï «Aëçèéíï» b ôï «ìZ Aëçèéíï»: _ Víôéìç óôÜóç ôïõ óS á ô # ô# æÞôçìá, è? óÞìáéíå ðáñåõèò ôZí êáôáóôñïöÞ ôïõ. Ç ðáèïëïãéêZ TîÜñôçóç ô\ò ðôéê\ò ôïõ ô#í ìåôáôñÝðåé Að# Cíèñùðï ô\ò ðåðïßèçóçò óS öáíáôéêü Óáâïíáñüëá, Ëïýèçñï, Ñïõóóþ, ÑïâåóðéÝñï, Óáqí Óéìüí, óô#í Aíôßèåôï ôýðï ôï ñùìáëÝïõ, A ðå ë å õ è å ñ ù ì Ý í ï õ ðíåýìáôïò. Áëë? ït ðïìðþäåéò TêöñÜóåéò áôí ôí Cññ ù ó ô ù í ðíåõìÜôùí, áôí ôí Tðéëçðôéêí ô\ò äéáíïßáò, TíôõðùóéÜæïõí ôqò ìÜæåò^ ït öáíáôéêïq åyíáé ãñáöéêïß^ _ Aíèñùðüôçôá ðñïôéì@ í? âëÝðåé öéãïñåò Að# ô# í Aêïýåé T ð é ÷ å é ñ Þ ì á ôá...98 55 ´Åíá â\ìá ðáñáðÝñá óôZí øõ÷ïëïãßá ô\ò ðåðïßèçóçò, ô\ò «ðßóôçò». Ðñ# êáéñï, ôÝèçêå Að# ìÝíá ðñ#ò TîÝôáóç ô# Tñþôçìá, Dí Aðïôåëïí ðñÜãìáôé ït ðåðïéèÞóåéò Tðéêéíäõíüôåñïõò T÷èñïò ãé? ôZí AëÞèåéá Að# ô? øÝìáôá (Áíèñþðéíá, ðïë Aíèñþðéíá, É, Aöïñ. 54, 483). ÁôZ ôZ öïñ? è? aèåëá í? èÝóù ô# êñßóéìï Tñþôçìá: ÕðÜñ÷åé êáèüëïõ äéáöïñ? AíÜìåóá óS Xíá øÝìá êáq ìé? ðåðïßèçóç; ´Ïëïò êüóìïò ðéóôåýåé ðò ðÜñ÷åé^ Aëë? êáq ôß äSí ðéóôåýåé
ëïò áô#ò êüóìïò! ÊÜèå ðåðïßèçóç V÷åé ôZí tóôïñßá ôçò, ôqò ðñïãåíÝóôåñåò ìïñöÝò ôçò, ôqò äïêéìÝò ôçò, ô? óöÜëìáôÜ ôçò: ã ß í å ô á é ðåðïßèçóç, Aöï ãé Añêåô# ÷ñïíéê# äéÜóôçìá äSí åyíáé, Aöï ãé? Xíá Aêüìç ìåãáëýôåñï äéÜóôçìá ìüëéò êáq ìåô? âßáò
Ï Áíôß÷ñéóôïò
#
å y í á é ðåðïßèçóç. Ðò; ÄSí åyíáé äõíáô#í ô# øÝìá í? Tíõð\ñ÷å óS áôSò ôqò TìâñõáêSò ìïñöSò ô\ò óõãêåêñéìÝíçò ðåðïßèçóçò; ÌåñéêSò öïñSò öôÜíåé ìüíïí _ TíáëëáãZ ôí ðñïóþðùí: óô#í ãé# ãßíåôáé ðåðïßèçóç
,ôé ãé? ô#í ðáôÝñá eôáí Aêüìá øÝìá. ØÝìá íïìÜæù: ô# í? ìZ èÝëåé êáíåqò í? äår
,ôé ðñÜãìáôé âëÝðåé^ í? ìZ èÝëåé í? ô# äår
ð ù ò Aêñéâò ô# âëÝðåé. ³Áí ôþñá ô# øÝìá ëÝãåôáé Tíþðéïí ìáñôýñùí b ÷é, äSí V÷åé säéáßôåñç óçìáóßá. Ô# ðé# êïéí# øÝìá åyíáé Têåríï ðï ëÝåé êáíåqò óô#í Uáõôü ôïõ^ Têåríï ðï Aðåõèýíåé óôïò Cëëïõò Aðïôåëår, Tí óõãêñßóåé, ìé?í Tîáßñåóç.99 ´Ïìùò, ô# í? ìZ èÝëåéò Aêñéâò í? äårò Têåríï ðï âëÝðåéò, í? ìZ èSò í? ô# äårò
ðùò ô# âëÝðåéò, Aðïôåëår ëßãï ðïë ôZí ðñïûðüèåóç
ëùí Têåßíùí ðï óõãêñïôïí êüììá b ðáñÜôáîç êáè ïtáíäÞðïôå Vííïéá: Cíèñùðïò ôí ðáñáôÜîåùí ãßíåôáé êáô AíÜãêç øåýôçò. Ç ãåñìáíéêZ tóôïñéïãñáößá, ëüãïõ ÷Üñç, åyíáé ðåðåéóìÝíç
ôé _ ÑùìáúêZ Áôïêñáôïñßá eôáí ôáõôüóçìç ìS ô#í äåóðïôéóìü,
ôé ït Ôåýôïíåò Vöåñáí ô# ðíåìá ô\ò Tëåõèåñßáò óô#í êüóìï: ðïé? _ äéáöïñ? AíÜìåóá óôZ óõãêåêñéìÝíç ðåðïßèçóç êáq óS Xíá øÝìá; ´Ïôáí
ëåò ït ðáñáôÜîåéò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí êáq ôí ãåñìáíí tóôïñéêí, V÷ïõí Tî Tíóôßêôïõ ô? ìåãÜëá ëüãéá ô\ò ^èéê\ò óô# óôüìá ôïõò, åyíáé ôÜ÷á í Aðïñår Aêüìç êáíåqò ìS ô#
ôé _ ^èéêZ T ð é â é þ í å é , ìé? ðï, ïôå ëßãï ïôå ðïëý, êÜèå ðáñáôáîéáê#ò ôZ ÷ñåéÜæåôáé êÜèå óôéãìÞ; «ÁôZ åyíáé _ ðåðïßèçóÞ ìáò: ôZí ìïëïãïìå ìðñïóô? óS
ëï ô#í êüóìï, æïìå êáq ðåèáßíïõìå ãé? ÷Üñç ôçò Äårîôå óåâáóì# óS
óïõò V÷ïõí ðåðïéèÞóåéò!». ÔÝôïéá V÷ù Aêïýóåé Aêüìç êé Að# ÷åßëç Aíôéóçìéôí. Êé
ìùò êýñéïé! ´Åíáò Aíôéóçìßôçò äéüëïõ äSí ãßíåôáé ðåñéóóüôåñï AîéïðñåðÞò,
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ìüíï êáq ìüíï TðåéäZ øåýäåôáé ãé? ëüãïõò Añ÷\ò... Ït tåñårò, ðï åyíáé Tîõðíüôåñïé óS áô? ô? èÝìáôá êáq êáôáëáâáßíïõí Añêåô? êáë? ôZí Víóôáóç ðï ëáíèÜíåé óôZí Vííïéá ìé@ò ðåðïßèçóçò äçëáäZ ô\ò øåõäïëïãßáò ðï Aðïôåëår æÞôçìá Añ÷\ò, äéüôé Tîõðçñåôår Xíá óêïðü, åy÷áí ôZ óýíåóç (ôZí ðáñÝëáâáí Að# ôïò Åâñáßïõò) í? ðáñåìâÜëïõí óô# óçìårï áô# ôZí Vííïéá ôï «Èåï», ôï «èåëÞìáôïò ôï Èåï», ô\ò «Aðïêáëýøåùò ôï Èåï». Êáq ÊÜíô, ìS ôZí êáôçãïñéêÞ ôïõ ðñïóôáãÞ, âñéóêüôáí óô#í uäéï äñüìï: Ëüãïò ôïõ Vãéíå Tí ðñïêåéìÝí¤ ð ñ á ê ô é ê üò. ÕðÜñ÷ïõí æçôÞìáôá, ôí ðïßùí ôZí AëÞèåéá b ôZí AíáëÞèåéá ä S í ôZí Aðïöáóßæåé Cíèñùðïò^
ëá ô? êåöáëáéþäç æçôÞìáôá,
ëá ô? êåöáëáéþäç Aîéáê? ðñïâëÞìáôá åyíáé ðÝñáí ôï Aíèñþðéíïõ Ëüãïõ... Ô# í? TííïÞóïõìå ô?
ñéá ôï Ëüãïõ áô# è? ðår êáô Añ÷Zí öéëïóïößá... Ãéáôß Väùóå Èå#ò ôZí AðïêÜëõøç óô#í Cíèñùðï; È? Vêáíå Èå#ò ðïôS êÜôé ðåñéôôü; Ï Cíèñùðïò äSí ä ý í á ô á é Að# ìüíïò ôïõ í? ãíùñßæåé ôß åyíáé êáë# êáq ôß êáêü, ãé áô# êé Èå#ò ôï äßäáîå ô# èÝëçìÜ ôïõ... Çèéê# äßäáãìá: Ï tåñÝáò ä S í øåýäåôáé^ ô# æÞôçìá ôï «Aëçèéíï» êáq ôï «ìZ Aëçèéíï» äSí ôßèåôáé ãé? ðñÜãìáôá ô? ðïrá ëÝåé tåñÝáò^ óS áô? ïäåìßá èÝóç V÷åé ô# øÝìá. Äéüôé, ãé? í? ðår êáíåßò øÝìáôá, è? Vðñåðå í? ìðïñår êáq í? Aðïöáóßóåé ô ß Tí ðñïêåéìÝí¤ åyíáé Aëçèéíü. Áëë? áô# Cíèñùðïò äSí ô# ìðïñår^ Vôóé tåñÝáò äSí åyíáé ðáñ? ô# öåñÝöùíï ôï Èåï. Áô# ô# åyäïò ôï tåñáôéêï óõëëïãéóìï äSí åyíáé sïõäáúê# Bðëò êáq ÷ñéóôéáíéêü^ ô# äéêáßùìá óô# øÝìá êáq ô# V î õ ð í ï å ñ ç ì á ô\ò «[èåßáò] AðïêÜëõøçò» AíÞêïõí óô? säéáßôåñá ãíùñßóìáôá ôï tåñáôéêï ôýðïõ, ÷é ìüíï ôí tåñÝùí ô\ò décadence,
Ï Áíôß÷ñéóôïò
%
Aëë? Tîßóïõ êáq ôí tåñÝùí ôï ðáãáíéóìï (ðáãáíéóôSò åyíáé
ëïé
óïé ëÝíå Íáq óôZ æùÞ, ãé? ôïò ðïßïõò _ ëÝîç «Èåüò» Aíôéðñïóùðåýåé ô# ìÝãá Íáq óS
ëá ô? ðñÜãìáôá). Ï «Íüìïò», ôü «èÝëçìá ôï Èåï», _ «tåñ? Âßâëïò», _ «èåïðíåõóôßá»,
ëá áô? åyíáé Bðëò ëÝîåéò ðï äçëþíïõí ôqò óõíè\êåò ð # ôqò ðïråò tåñÝáò Aðïêô@ só÷ý, ä é ? ì Ý ó ï õ ôí ðïßùí tåñÝáò äéáôçñår ôZí Tîïõóßá ôïõ Vííïéåò ðï âñßóêïíôáé óôZ âÜóç êÜèå tåñáôéê\ò ñãÜíùóçò, êÜèå ìïñöþìáôïò tåñáôéê\ò b öéëïóïöéêïéåñáôéê\ò Tîïõóßáò. Ôü «tåñ# øÝìá», êïéí# óô#í Êïìöïýêéï, óô# âéâëßï ôí Íüìùí ôï Ìáíï,100 óô#í ÌùÜìåè êáq ôZ ÷ñéóôéáíéêZ Åêêëçóßá, äSí ëåßðåé ïôå Að# ô#í ÐëÜôùíá... «Ç AëÞèåéá åyíáé Tä»: ôïôï óçìáßíåé,
ðïõ êé Dí Aêïõóôïí áôSò ït ëÝîåéò, ðò t å ñ Ý á ò ø å ý ä å ô á é... 56 Ô# æÞôçìá Tí ôÝëåé åyíáé ó ê ï ð # ò ãé? ô#í ðïrïí ëÝãåôáé Xíá øÝìá. Áð ô# ×ñéóôéáíéóì# ëåßðïõí ït «tåñïß» óêïðïß ôïýôç åyíáé _ Víóôáóç ðï èÝôù Tã êáô? ôí ìÝóùí ôçò. Ìüíïí êáêïq óêïðïß:101 äçëçôçñßáóç, óõêïöáíôßá, Cñíçóç ô\ò æù\ò, _ ðåñéöñüíçóç ôï óþìáôïò, _ Tîá÷ñåßùóç êé áôïâåâÞëùóç ôï Aíèñþðïõ ìÝó¤ ô\ò «Bìáñôßáò», óõíåðò, êáê? êáq ô? ìÝóá. ÌS ô? Aíôßèåôá Aêñéâò óõíáéóèÞìáôá äéáâÜæù ô# âéâëßï ìS ôïò Íüìïõò ôï Ì á í ï , Vñãï Aóýãêñéôçò ðíåõìáôéê\ò Aíùôåñüôçôáò (êáq ìüíï ô# í Aíáöåñèår ìáæq ìS ôZ Âßâëï è? eôáí Bìáñôßá êáô? ôï ðíåýìáôïò). ÁìÝóùò ô# ìáíôåýåé êáíåßò: ðÜñ÷åé ðñÜãìáôé ìé? AëçèéíZ öé-
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ëïóïößá ì Ý ó á óôqò óåëßäåò ôïõ, ðßóù Að# ôqò óåëßäåò ôïõ, êé ÷é Bðëò ìé? äõóþäçò sïõäáÀíç102 ñáââéíéóìï êáq äåéóéäáéìïíßáò^ äßíåé ÷ñÞóéìç ôñïöZ Aêüìá êáq óô#í ðé# êáêïóõíçèéóìÝíï øõ÷ïëüãï. Êáq ãé? í? ìZí îå÷í@ìå ôZí ïóßá, ôZí åsäïðïéü ôïõ äéáöïñ? Að# êÜèå Âßâëï: ìS áôü, ô? åãåí\ óôñþìáôá, ït öéëüóïöïé êáq ït ðïëåìéóôÝò, øþíïõí ÷Ýñé óùôçñßáò ðÜíù Að# ô# ðë\èïò. Åãåíårò Aîßåò ðáíôï, Xíá áuóèçìá ðëçñüôçôáò, Xíá íáq óôZ æùÞ, èñéáìâåõôéêZ åöïñßá AðÝíáíôé óô#í Åáõô# êáq óôZ ÆùÞ cëéïò ëÜìðåé óS
ëï ô# âéâëßï. Êáèåôq TíÜíôéá óô# ðïrï ×ñéóôéáíéóì#ò Tîáðïëýåé ôZí AíåîÜíôëçôç ÷õäáéüôçôÜ ôïõ (ôåêíïðïßçóç, ãõíáßêá, ãÜìïò) Aíôéìåôùðßæåôáé Tä ìS óïâáñüôçôá, ìS óåâáóìü, AãÜðç êé Tìðéóôïóýíç. Êáq Tí ðÜóg ðåñéðôþóåé, ðò í? âÜëåé êáíåqò óô? ÷Ýñéá ìé@ò ãõíáßêáò b Uí#ò ðáéäéï Xíá âéâëßï ðï ðåñéÝ÷åé ô? ðïôáð? ôïôá ëüãéá: «Äé? äS ô?ò ðïñíåßáò Xêáóôïò ôZí Uáõôï ãõíárêá T÷Ýôù, êáq UêÜóôç ô#í uäéïí Cíäñá T÷Ýôù. Êñåróóïí ãÜñ Tóôé ãáì\óáé b ðõñïóèáé»;103 Êáq TðéôñÝðåôáé Cñáãå í? åyíáé êáíåqò ÷ñéóôéáí#ò
óï _ säÝá ô\ò immaculata conceptio104 Tê÷ñéóôéáíßæåé äçëáäZ ì ï ë ý í å é ôZí Aíèñþðéíç êáôáãùãÞ;... ÄSí ãíùñßæù êáíÝíá âéâëßï,
ðïõ í? ëÝãïíôáé ôüóï ôñõöåñ? êáq êáëïóõíÜôá ëüãéá ãé? ôZ ãõíáßêá,
ðùò áô# ô# âéâëßï ôí Íüìùí ôï Ìáíï^ Têåríïé ït Eãéïé ãÝñïíôåò ìS ôqò ãêñßæåò ãåíåéÜäåò V÷ïõí Xíá ìïíáäéê# ôñüðï í? äåß÷íïõí ôZí åãÝíåéÜ ôïõò óôZ ãõíáßêá, ðï äSí V÷åé uóùò ô#
ìïéü ôçò. «Óôüìá ãõíáéêüò ëÝãåôáé óS êÜðïéï óçìårï óôÝñíï êïñéôóéï, ðñïóåõ÷Z ðáéäéï, ô\ò èõóßáò èõìßáìá, åyíáé ðÜíôïôå BãíÜ». ²Áëëï Aðüóðáóìá: «Ôßðïôå ðé# Bãí# Að# ô# öò ôï cëéïõ, ô#í uóêéï ìé@ò AãåëÜäáò, ô#í AÝñá, ô# íåñü, ôZ öùôéÜ êáq
Ï Áíôß÷ñéóôïò
'
ôZí AíÜóá Uí#ò êïñéôóéï». Êé Xíá ôåëåõôárï Aðüóðáóìá (êé Eãéï øÝìá ðéèáíò): «´Ïëåò ït ðSò ôï óþìáôïò ðSñ ô#í ìöáë# åyíáé BãíÝò^
óåò âñßóêïíôáé ðïêÜôù ôïõ åyíáé AêÜèáñôåò. ÌïíÜ÷á ô# óìá ôï êïñéôóéï åyíáé
ëï Bãíü». 57 Ç A í ï ó é ü ô ç ô á ôí ÷ñéóôéáíéêí ìÝóùí óõëëáìâÜíåôáé in flagranti,105 Dí ìåôñçèår Bðëò ÷ñéóôéáíéê#ò óêïð#ò ìS ô#í Aíôßóôïé÷ï ôí Íüìùí ôï Ìáíï Dí öùôéóôår _ ìÝãéóôç Aíôßèåóç ôí äýï áôí óêïðí. Ï êñéôéê#ò ôï ×ñéóôéáíéóìï äSí öåßäåôáé ðñïöáíò ôï êüðïõ í? êáôáóôÞóåé ôZ ×ñéóôéáíïóýíç A î é ï ð å ñ é ö ñ ü í ç ô ç. ´Åíáò êþäéêáò ó?í ôïò Íüìïõò ôï Ìáíï ðñïêýðôåé
ðùò
ëïé ït óùóôïq êþäéêåò^ óõíïøßæåé ôZí Tìðåéñßá, ôZ öñüíçóç êáq ôZí ^èéêZ ásþíùí. Óõìðåñáßíåé, êáq äSí äçìéïõñãår ôßðïôá ðñüóèåôï. Ðñïûðüèåóç ìé@ò ôÝôïéáò êùäéêïðïßçóçò åyíáé _ Tðßãíùóç
ôé ô? ìÝóá ðï äßíïõí êýñïò óS ìé? Añã? êáq ìS êüðï êåñäéóìÝíç AëÞèåéá åyíáé Aðïëýôùò äéÜöïñá ôí ìÝóùí ðï è? ôZí Aðïäåßêíõáí. ´Åíáò êþäéêáò íüìùí äSí AíáöÝñåé ðïôS ôZí öÝëåéá, ôïò ëüãïõò, ô? êáô? ðåñßðôùóéí áuôéá Að# ôZí ðñïúóôïñßá Uí#ò íüìïõ^ äéáöïñåôéêÜ, è? V÷áíå ôZí ðñïóôáêôéêÞ ôïõ ÷ñïéÜ, ôü «öåßëåéò!» ôïõ, ôZí ðñïûðüèåóç, äçëáäÞ, ô\ò ðáêï\ò óS áôüí. Åä Aêñéâò âñßóêåôáé
ëï ô# ðñüâëçìá. ÓS Xíá äåäïìÝíï óçìårï, êáô? ôZí tóôïñéêZ TîÝëéîç Uí#ò ëáï, ô# óôï÷áóôéêüôåñï (äçëáäZ ô# Tðé- êáq ðñï-íïçôéêüôåñï) óôñìá ô\ò UêÜóôïôå êïéíùíßáò äéáêçñýóóåé
ôé Vêëåéóå êýêëïò ô\ò Tìðåé-
!
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ñßáò êáô? ôZí ðïßáí öåßëåé äçëáäZ ì ð ï ñ å r í? ðñï÷ùñ@ _ æùÞ. Óêïðüò ôïõ åyíáé _
óï ô# äõíáô#í ðëïõóéüôåñç êáq ðëçñÝóôåñç óõãêïìéäZ
ëùí áôí ôí ÷ñüíùí ô\ò äïêéì\ò êáq ô\ò A ñ í ç ô é ê \ ò ôçò Tìðåéñßáò. Åêåríï ðï ðñÝðåé óõíåðò í Aðïöåõ÷èår åyíáé êõñßùò _ ðåñáéôÝñù äïêéìÞ, _ óõíå÷Zò ñåõóôïðïßçóç ôí Aîéí, Vëåã÷ïò, _ TðéëïãÞ, _ êñéôéêZ ôí Aîéí in infinitum. Ãé? í? Aíôéìåôùðéóôår áôü, øþíåôáé Xíá äéðë# ôår÷ïò: ðñôá _ A ð ï ê Ü ë õ ø ç, ôïôÝóôéí só÷õñéóì#ò
ôé Ëüãïò ôí íüìùí áôí äSí V÷åé Aíèñþðéíç ðñïÝëåõóç, åñåóç äçëáäZ ìåô? Að# ìáêñ? AíáæÞôçóç êáq Aðïôõ÷ßåò, Aëë? èåúêÞ, êé Cñá åyíáé ëïêëçñùìÝíïò, ôÝëåéïò, äß÷ùò ðñïúóôïñßá, Xíá äñï, Xíá èáìá ðï Bðëò ì@ò ìåôáäßäåôáé... Êé Vðåéôá _ ð á ñ Ü ä ï ó ç: só÷õñéóì#ò
ôé íüìïò ðñïûð\ñ÷å Að# Añ÷áéïôÜôùí ÷ñüíùí, êé
ôé Aðïôåëår AóÝâåéá, Vãêëçìá êáô? ôí ðñïãüíùí, _ ðáñáìéêñZ AìöéóâÞôçóÞ ôïõ. Ô# êýñïò ôï íüìïõ èåìåëéþíåôáé ìS ôqò Uî\ò èÝóåéò: Ï Èå#ò ô# ð ñ ï ó Ý ö å ñ å, ït ðñüãïíïé ô# T â ß ù ó á í. Ç øçëüôåñç ëïãéêZ ìé@ò ôÝôïéáò äéáäéêáóßáò Tíôïðßæåôáé óôZí ðñüèåóç í? TðáíáöÝñåé ôZ óõíåßäçóç óôáäéáê? óS Têåríï ðï Aíáãíùñßóôçêå (äçëáäZ A ð ï ä å ß ÷ è ç ê å Að# Tìðåéñßá ôåñÜóôéá êé Tðéìåëò äïêéìáóìÝíç) ò ñè#ò âßïò, ãé? í? Tðéôåõ÷èår Vôóé ôÝëåéïò áôïìáôéóì#ò ôï Tíóôßêôïõ. Ôïôï óõíéóô@ ôZí ðñïûðüèåóç êÜèå äåîéüôçôáò, êÜèå åuäïõò ôåëåéüôçôáò óôZí ôÝ÷íç ôï æ\í. Í? ðñïóöÝñåé êáíåqò óS Xíá ëá# Xíáí êþäéêá íüìùí ó?í Têåríïí ôï Ìáíï óçìáßíåé
ôé ôï äßíåé ôZí åêáéñßá í? ãßíåé óô# Uî\ò êýñéïò ôï Uáõôï ôïõ, í? êáôáóôår ôÝëåéïò í? Aîéþóåé ãé? ô#í Uáõôü ôïõ ôZí øßóôç ôÝ÷íç ôï æ\í. Ãé áô#í ô#í ëüãï, ëá#ò ðñÝðåé í? êáôáóôår ó?í
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!
÷ ù ñ q ò ó õ í å ß ä ç ó ç: säïý óêïð#ò êÜèå tåñï øÝìáôïò. Ç ô Ü î ç ô í ê á ó ô í, ðÝñôáôïò, êõñßáñ÷ïò ôïôïò íüìïò, åyíáé Bðëò _ Tðéêýñùóç ìé@ò ö õ ó é ê \ ò ô Ü î å ù ò, ìé@ò ðñïÝ÷ïõóáò öõóéê\ò íïìéìüôçôáò, ðï ìðñïóôÜ ôçò êáìßá Tëåýèåñç âïýëçóç,106 êáìßá «ìïíôÝñíá säÝá» äSí V÷åé só÷ý. ÓS êÜèå ãéZ êïéíùíßá ðÜñ÷ïõí ôñårò ôýðïé ðï Aëëçëïåîáñôíôáé êáq ðüêåéíôáé óS äéáöïñåôéêSò öõóéïëïãéêSò ñïðÝò. Ï êáèÝíáò ôïõò V÷åé ôZ äéêÞ ôïõ ãéåéíÞ, ô#í äéêü ôïõ ôïìÝá Tñãáóßáò, ôZ äéêÞ ôïõ áuóèçóç ôåëåéüôçôáò êáq äåîéüôçôáò. Ç ö ý ó ç ÷ùñßæåé ÷é Ìáíï ôïò êõñßùò ðíåõìáôéêïýò, ôïò êõñßùò äõíáôïýò, óôïò ìåò êáq óôZí êñÜóç, êé Têåßíïõò, ôÝëïò, ôï ôñßôïõ ôýðïõ, ðï äSí ðåñÝ÷ïõí ïôå óô# Xíá ïôå óô# Cëëï, ôïò ìåôñßïõò ôïò ìSí ò ôZí ðëåéïíüôçôá, ôïò äS ò ôïò TðéëÝêôïõò. Ç Aíþôåñç êÜóôá ï t ë ß ã é ó ô ïé,
ðùò Tã ôïò ëÝù ó?í ôÝëåéá ðï åyíáé, V÷åé êáq ô? ðñïíüìéá ôí ëéãßóôùí: ìåôáî Cëëùí, í? ãßíåôáé öïñÝáò, í? Tíóáñêþíåé ô? Aãáè? ô\ò åôõ÷ßáò, ô\ò ìïñöé@ò êáq ôï êáëï Tðq ã\ò. Ìüíïí ït ðíåõìáôéêüôåñïé ôí Aíèñþðùí V÷ïõí äéêáßùìá óôZí ìïñöéÜ, ô# êÜëëïò: ìüíïí óS áôïò _ êáëïóýíç äSí åyíáé Aäõíáìßá. Pulchrum est paucorum hominum:107 ô# êáë# Aðïôåëår ðñïíüìéï. Áð ôZí Cëëç, ôßðïôá äSí Aðáãïñåýåôáé ðåñéóóüôåñï Að# ôZí A÷ñåßá óõìðåñéöïñ? b ô# Aðáéóéüäïîï âëÝììá, ô# ìÜôé ðï A ó ÷ ç ì á ß í å é b êáq ôZí ðáñáìéêñZ AãáíÜêôçóç ãé? ôZ ãåíéêZ êáôÜóôáóç ôí ðñáãìÜôùí. Ç AãáíÜêôçóç åyíáé ðñïíüìéï ôí tschandala^ ô# uäéï êáq _ Aðáéóéïäïîßá. «Ï êüóìïò åyíáé ôÝëåéïò»108 íÜ ôß ëÝåé ô# Víóôéêôï ôí ðíåõìáôéêí, ô# Víóôéêôï ðï ëÝåé Íáß: «´Ïëá AíÞêïõí ó áôZí ôZí ôåëåéüôçôá: _ AôÝëåéá,
,ôé ðÜñ÷åé
!
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êÜôù Aðü ì@ò, _ Aðüóôáóç, ô# ðÜèïò ô\ò Aðüóôáóçò, Aêüìç êáq ït tschandala». Ït ðíåõìáôéêüôåñïé ôí Aíèñþðùí, ò ðé# ñùìáëÝïé, âñßóêïõí ôZí åôõ÷ßá ôïõò Têår
ðïõ ït Cëëïé è? Vâñéóêáí ôZí êáôáóôñïöÞ ôïõò: Tíô#ò ôï ëáâõñßíèïõ, óôZ óêëçñüôçôá ðñ#ò ô#í Uáõôü ôïõò êáq ôïò Cëëïõò, óôZí ðñïóðÜèåéá^ ÷áñÜ ôïõò åyíáé _ áôïêõñéáñ÷ßá^ ó áôïò Aóêçôéóì#ò ãßíåôáé öýóç, AíÜãêç, Víóôéêôï. Èåùñïí ôZ äõóêïëßá ò ðñïíüìéï^ ô# í? ðáßæïõí ìS âÜñç ðï óõíôñßâïõí Cëëïõò, åyíáé _ Aíáøõ÷Þ ôïõò... Ç ãíþóç: ìé? ìïñöZ Cóêçóçò. Áôïq åyíáé ô# ðé# AîéïóÝâáóôï åyäïò Aíèñþðùí, êÜôé ðï äSí Aðïêëåßåé í? åyíáé êáq ô# ðé# åèõìï, ô# ðé# AîéáãÜðçôï. Êõñéáñ÷ïí ÷é TðåéäZ ô# èÝëïõí, Aëë? TðåéäZ åyíáé áô# ðï åyíáé^ äSí V÷ïõí ôZí ðïëõôÝëåéá í? Vñ÷ïíôáé äåýôåñïé. Ït äåýôåñïé: åyíáé ït öýëáêåò ôï íüìïõ, Têåríïé ðï öñïíôßæïõí ôZí ôÜîç êáq ôZí AóöÜëåéá, ït åãåíårò ðïëåìéóôÝò, âáóéëé?ò ðÜíù Að#
ëá ò _ êïñõöáßá ìïñöZ ðïëåìéóôï, äéêáóôï êáq ôçñçô\ ôï íüìïõ. Ït äåýôåñïé óõíéóôïí ô# Têôåëåóôéê# ñãáíï ôí ðé# ðíåõìáôéêí, åyíáé ït ðé# êïíôéíïß ôïõò, Têåríïé ðï ôïò AðáëëÜóóïõí Að# êáèåôq ô# ÷ïíäñïåéäSò êáô? ô# Vñãï ô\ò äéáêõâÝñíçóçò ït Aêüëïõèïß ôïõò, ô# äåîß ôïõò ÷Ýñé, ït êáëýôåñïé ìáèçôÝò ôïõò. ÓS
ëá áôÜ, TðáíáëáìâÜíù, äSí ðÜñ÷åé êáìßá áèáéñåóßá, ôßðïôå «ìZ öõóéêü»^ ôéäÞðïôå Cëëï è? eôáí «ìZ öõóéêü» êé ò Tê ôïýôïõ âëáðôéê# ãé? ôZ öýóç... Ç ôÜîç ôí êáóôí, _ tåñÜñ÷çóç, äSí TêöñÜæåé ðáñ? ô#í øéóôï íüìï ô\ò uäéáò ô\ò æù\ò^ äéá÷ùñéóì#ò áôí ôí ôñéí ôýðùí åyíáé Aðáñáßôçôïò ãé? ôZ óõíï÷Z ìé@ò êïéíùíßáò, ãé? ôZ äõíáôüôçôá ðáñîçò Aíþôåñùí êáq AíùôÜôùí ôýðùí _ A í é ó ü ô ç ôá ôí äéêáéùìÜôùí åyíáé _ ðñþôç ðñïûðüèåóç ãé?
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!!
ôZí
ðïéá ðáñîç äéêáéùìÜôùí. ´Åíá äéêáßùìá [Recht] óõíéóô@ ðñïíüìéï [Vorrecht]. ÁíÜëïãá ìS ô# ðïéüí ôïõ êáèÝíáò V÷åé êáq ô# ðñïíüìéü ôïõ. ³Áò ìZí ðïôéì@ìå ô? ðñïíüìéá ôí ìåôñßùí. ´Ïóï ðëçóéÜæåé êáíåqò ôqò ê ï ñ õ ö Ý ò, ôüóï óêëçñüôåñç ãßíåôáé ëïÝíá _ æùÞ ôïõ ô# êñýï ìåãáëþíåé, ït åèýíåò áîÜíïõí. ´Åíáò Aíþôåñïò ðíåõìáôéê#ò ðïëéôéóì#ò åyíáé ìé? ðõñáìßäá: ìüíï óS åñåßá âÜóç äýíáôáé í? óôáèår^ ðñïûðïèÝôåé ìÜëéóôá ìé? óôÝñåç êáq ãéò UäñáóìÝíç ìåôñéüôçôá. Ç ÷åéñùíáêôéêZ Tñãáóßá, ô# Tìðüñéï, _ ãåùñãßá, _ TðéóôÞìç, ô# ìåãáëýôåñï ìÝñïò ô\ò ôÝ÷íçò,
ëç _ ðåìðôïõóßá ô\ò Tðáããåëìáôéê\ò äñáóôçñéüôçôáò Tí ëßãïéò, óõíÜäåé ìüíï ðñ#ò Xíáí ìÝóï
ñï têáíüôçôáò êé Tðéèõìßáò. ÔÝôïéïõ ôýðïõ äåîéüôçôåò è? Aðïäåéêíýïíôáí Têô#ò ôüðïõ ãé? ôqò TîáéñåôéêSò öýóåéò^ ô# ó÷åôéê# ðñ#ò ôïò ðáñáðÜíù ôïìårò Víóôéêôï è? Tíáíôéùíüôáí ôüóï óô#í Añéóôïêñáôéóì#
óï êáq óô#í Aíáñ÷éóìü. Ãé? í? óõíéóô@ êáíåqò êïéí# öåëïò, Xíáí ôñï÷ü, ìé? ëåéôïõñãßá, ðñÝðåé í? äéáèÝôåé ðñ#ò áô# ìé? öõóéêZ êëßóç, Xíáí ðñïïñéóìü: äSí åyíáé _ êïéíùíßá ðï ôñÝðåé ôïò ðé# ðïëëïò óS íïÞìïíåò ìç÷áíÝò, Aëë? ô# åyäïò å ô õ ÷ ß á ò ðï ôïò ðñïóéäéÜæåé. Ãé? ô#í ìÝôñéï «ô# í? åyíáé êáíåqò ìÝôñéïò» åyíáé åôý÷çìá^ _ äåîéüôçôá óS Xíáí ôïìÝá êáq _ åsäßêåõóç, öõóéê# Víóôéêôï. È? eôáí
ëùò AíÜîéï Uí#ò âáèõôÝñïõ ðíåýìáôïò í? äår óôZ ìåôñéüôçôá êáè UáõôZ êÜôé ìåìðôü. ÓôZí ïóßá åyíáé _ ð ñ þ ô ç Aíáãêáéüôçôá, ãé? í? ìðïñïí uóá-uóá í? ðÜñ÷ïõí TîáéñÝóåéò:109 Að# áô#í ñßæåôáé êÜèå øçë#ò ðíåõìáôéê#ò ðïëéôéóìüò. ´Ïôáí îå÷ùñéóô#ò Cíèñùðïò ìåôá÷åéñßæåôáé ô#í ìÝôñéï ìS ðåñéóóüôåñç ëåðôüôçôá Að#
,ôé ô#í Uáõôü ôïõ b ôïò
ìïéïýò ôïõ, ôïôï äSí åyíáé Bðëò å-
!"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ãÝíåéá ô\ò êáñäé@ò åyíáé êáè\êïí ôïõ... Ðïé#í Að ô# óçìåñéí# Aðñüóùðï ðë\èïò ìéó ðåñéóóüôåñï; Ô#í Uóì# ôí óïóéáëéóôí, ôïò Aðïóôüëïõò ôí tschandala, ðï ðïóêÜðôïõí ìS ôZ ÷áìåñðÞ ôïõò ðáñîç ô# Víóôéêôï, ôZ ÷áñÜ, ô# áuóèçìá ô\ò ëéãÜñêåéáò ôï TñãÜôç ðï ô#í êÜíïõí æçëéÜñç, ðï ôï äéäÜóêïõí ôZí Têäßêçóç... Ç ðçãZ ô\ò Aäéêßáò ðïôS äSí âñßóêåôáé óôZí Aíéóüôçôá ôí äéêáéùìÜôùí, ì? óôZ äéåêäßêçóç «uóùí» äéêáéùìÜôùí... Ôß åyíáé êáêü;110 Ì? ô# V÷ù aäç ðår:
,ôé ãåííéÝôáé Að# ôZí Aäõíáìßá, ôZ æÞëåéá, ôZí Têäßêçóç. Ï Aíáñ÷éê#ò êáq ÷ñéóôéáí#ò V÷ïõí êïéíZ ðñïÝëåõóç... 58 ÓôZí ðñÜîç áô# ðï äéáöïñïðïéår ô? ðñÜãìáôá åyíáé óêïð#ò ãé? ô#í ðïrï ëÝãåôáé Xíá øÝìá: Dí ÷ñçóéìïðïéårôáé ãé? í? óþóåé b ãé? í? ê á ô á ó ô ñ Ý ø åé. È? ìðïñïóå uóùò í? Tîéóùèår Xíáò ÷ ñ é ó ô é á í # ò ìS Xíáí Aíáñ÷éêü: óêïðüò ôïõò, ô# Víóôéêôü ôïõò, êáôåñãÜæåôáé Aðïêëåéóôéê? ôZí êáôáóôñïöÞ. Ç Éóôïñßá ô# êáôáäåéêíýåé ìS ôñïìáêôéêZ óáöÞíåéá. Ãíùñßóáìå êÜðïôå ìé? èñçóêåõôéêZ íïìïèåóßá ðï åy÷å ò óêïð# íÜ «äéáéùíßóåé» ôZí ðñùôáñ÷éêZ ðñïûðüèåóç ãé? ôZí ð ñ ï á ã ù ã Z ô\ò æù\ò, ìé? ìåãÜëç ñãÜíùóç ô\ò êïéíùíßáò^ êé TðåéäZ ÷Üñç ó á ô Z í _ æ ù Z ð Þ ã á é í å ì ð ñ ï ó ô Ü, ×ñéóôéáíéóì#ò èåþñçóå ò AðïóôïëÞ ôïõ í? âÜëåé ôÝëïò óS áôZí ôZí ñãÜíùóç. Áð# ôZ ìéÜ, ït êáñðïq ôï Ïñèï Ëüãïõ Tðñüêåéôï í? Tðåíäõèïí, ìåô? Að# ìáêñ? ðåñßïäï ðåéñáìáôéóìï êáq Aâåâáéüôçôáò
óïí Aöïñ@ ô# Aðþôåñï êÝñäïò, ãé? ìé? óïäåé?
óï ô#
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!#
äõíáô#í ìåãáëýôåñç, ðé# Cöèïíç, ðé# ðëÞñç: Að# ôZí Cëëç AíôéèÝôùò, _ óïäåé? ìÝóá óS ìé? íý÷ôá äçëçôçñéÜóôçêå... Åí ô# imperium Romanum óôåêüôáí ò aere perennius, ò _ ðé# ìåãáëïðñåðZò ìïñöZ ñãÜíùóçò ðï V÷åé ò ô? óÞìåñá Tðéôåõ÷èår ð# äõó÷åñårò ðñáãìáôéê? óõíè\êåò, êáq ðï Tí óõãêñßóåé ðñ#ò áôZí
ëá ô? ðñqí êáq ô? ìåô? åyíáé TìâáëùìáôéêÜ, ðñü÷åéñá, Tñáóéôå÷íéêÜ áôïq ït Eãéïé Aíáñ÷éêïq ô# Vâáëáí óêïðü ôïõò í? êáôáóôñÝøïõí ìS ôZí «åóÝâåéÜ» ôïõò ôüí «êüóìï», ä ç ë á ä Z ô# imperium Romanum, óôå ïôå ëßèïò Tðq ëßè¤ í? ìZ ìåßíåé óðïõ Aêüìç êáq ït Ôåýôïíåò, êáèò êé Cëëïé Aãñïrêïé, í? ìðïñïí í? ô# êõñéÝøïõí... ×ñéóôéáí#ò êé Aíáñ÷éêüò: Aìöüôåñïé décadents, Aìöüôåñïé Aíßêáíïé í? äñÜóïõí ðáñåêô#ò äéáëõôéêÜ, äçëçôçñéáóôéêÜ, TêöõëéóôéêÜ, AöáéìáêôéêÜ, Aìöüôåñïé ìS ô# Víóôéêôï ôï è á í Ü ó é ì ï õ ì ß óïõò ðñ#ò
,ôé óôÝêåé êáq ìÝíåé ñè# êáq ìåãáëüðñåðï, ðñ#ò
,ôé äéáñêår, ðñ#ò
,ôé ðüó÷åôáé óôZ æùZ êÜðïéï ìÝëëïí... Ï ×ñéóôéáíéóì#ò ð\ñîå âñõêüëáêáò ôï imperium Romanum Tí ìéL íõêôq sóïðÝäùóå ô# ðåñßëáìðñï Tðßôåõãìá ôí Ñùìáßùí, ôZ âÜóç Uí#ò ìåãÜëïõ ðïëéôéóìï ðï Tðñüêåéôï í? ä é á ñ ê Ý ó å é. Áêüìç äSí ô# êáôáëáâáßíåôå; Ô# imperium Romanum ðï ãíùñßæïõìå êáq ðï _ Éóôïñßá ô\ò ñùìáúê\ò TðéêñÜôåéáò ì@ò âïçèår í? ãíùñßóïõìå
óï ô# äõíáô#í êáëýôåñá, ô# ðëÝïí Aîéïèáýìáóôï êáq øçëï öïõò Vñãï ôÝ÷íçò, eôáí ìé? Añ÷Þ^ _ ïsêïäüìçóÞ ôïõ åy÷å ó÷åäéáóôår Vôóé óôå í A í ô Ý î å é ÷éëéåôßåò êáíåqò ìÝ÷ñé óÞìåñá äSí ïsêïäüìçóå îáí? êÜôé ðáñüìïéï ïôå íåéñåýôçêå êDí í? ïsêïäïìÞóåé êÜôé AíÜëïãï sub specie aeterni! Ç ñãÜíùóç áôZ eôáí Añêåô? óôåñåÞ, óôå í AíôÝîåé Aêü-
!$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ìç êáq öáýëïõò áôïêñÜôïñåò: _ óõãêõñßá ôí ðñïóþðùí äSí ìåôñ@ óS ôÝôïéá æçôÞìáôá ôïôï Aðïôåëår ôZí ð ñ þ ô ç Añ÷Z êÜèå ìåãÜëçò Añ÷éôåêôïíéê\ò. ÄSí óôÜèçêå
ìùò Tðáñêò óôåñåZ AðÝíáíôé óôZí ðé# ä é å ö è á ñ ì Ý í ç ìïñöZ äéáöèïñ@ò, AðÝíáíôé óôïò ÷ñéóôéáíïýò... Áô? ô? Cèëéá óêïõëÞêéá ðï óýñèçêáí ìÝóá óôZ íý÷ôá, óôZí ìß÷ëç êáq ôZí Aìöéóçìßá ãé? ô# êáèåôß^ ðï AðïóôñÜããéîáí Að#
ëá ô? ðñüóùðá ôZ óïâáñüôçôá ãé? ïóéáóôéê? ðñÜãìáôá, ô# Víóôéêôï êáè ëïêëçñßáí ãé? ðñáãìáôéê ü ô ç ô å ò^ áôZ _ äåéëÞ, èçëõðñåðZò êáq ãëõêåñZ óõììïñßá AðïîÝíùóå â\ìá â\ìá ôßò «øõ÷Ýò» Að# ô# ãéãÜíôéï ôïôï ïsêïäüìçìá Að# Têåríåò ôqò Aîéüôáôåò, ôqò AññåíùðSò êé åãåíårò öýóåéò ðï åy÷áí âñår óôZ Ñþìç ô# äéêü ôïõò óêïð# ðáñîçò, ôZ äéêÞ ôïõò óôáèåñüôçôá, ôZ äéêÞ ôïõò ð å ñ ç ö Ü í é á. Ç øåõäåõëáâZò ðïõëüôçôá, _ óõíùìïôéêZ ìõóôéêüôçôá, ït óêïôåéíSò Vííïéåò ô\ò ÊïëÜóåùò, ô\ò èõóßáò ôï Áèþïõ, ô\ò unio mystica ðï Tîáóöáëßæåôáé ìS ôZí ðüóç áwìáôïò êáß, ðÜíù Að#
ëá, ô# Añã# ðïäáýëéóìá ô\ò Têäßêçóçò (ô\ò Têäßêçóçò ôí tschandala) säï ôß êõñéÜñ÷çóå óôZ Ñþìç: ô# uäéï åyäïò èñçóêåßáò (óôZí ðñïãåíÝóôåñç âÝâáéá ìïñöÞ ôïõ) ðï åy÷å ðïëåìÞóåé Åðßêïõñïò. ³Áò äéáâÜóåé êáíåqò ËïõêñÞôéï, ãé? í? êáôáëÜâåé ôß åy÷å ðïëåìÞóåé Åðßêïõñïò: ÷é ô#í ðáãáíéóìü, Aëë? ôü «×ñéóôéáíéóìü», äçëáäZ ôZ äéáöèïñ? ô\ò øõ÷\ò Að# ôZí säÝá ô\ò Tíï÷\ò, ô\ò ôéìùñßáò êáq ô\ò Aèáíáóßáò. ÐïëÝìçóå ôqò ðï÷èüíéåò ëáôñåråò, ôZ ëáíèÜíïõóá ô# äß÷ùò Cëëï ×ñéóôéáíïóýíç: ô#í êáéñ# Têåríï, _ Cñíçóç ô\ò Aèáíáóßáò eôáí êéüëáò ìé? ðñáãìáôéêZ ëýô ñ ù ó ç. Êáq è? êÝñäéæå Åðßêïõñïò, äéüôé êÜèå AîéïóÝâáóôï ðíåìá óôZ ÑùìáúêZ Áôïêñáôïñßá eôáí
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!%
Tðéêïýñåéï. Ô ü ô å
ì ù ò T ì ö á í ß ó ô ç ê å Ð á ë ï ò... Ï Ðáëïò: ô# ìßóïò ôí tchandala ðï Vëáâå óÜñêá êáq ðíåìá êáô? ô\ò Ñþìçò, êáô? ôï «êüóìïõ», Éïõäárïò, ásþíéïò Éïõäárïò par excellence... Êáôüñèùóå í? äéáêñßíåé ðò è Cíáâå ìéÜ «ðáãêüóìéá ðõñêáúÜ» ìS ôZ âïÞèåéá ô\ò ìéêñ\ò Têåßíçò ÷ñéóôéáíéê\ò áwñåóçò (óô# ðåñéèþñéï ôï Éïõäáúóìï), ìS ðïé#í ôñüðï è? ìðïñïóáí í? Uíùèïí êÜôù Að# ô# óýìâïëï Uíüò «Èåï Tðq ôï óôáõñï»
ëïé ït êáôáðéåóìÝíïé, ït êñõöïôáñáîßåò, ëüêëçñç _ êëçñïíïìé? ôí Aíáñ÷éóôéêí ñáäéïõñãéí óôZí Áôïêñáôïñßá, ãé? í? óõóôáèår Vôóé ìé? ôñïìåñZ äýíáìç. «Ç óùôçñßá Tê ôí Éïõäáßùí Tóôßí».111 Ï ×ñéóôéáíéóì#ò ò Vêöñáóç ðï è? îåðåñÜóåé
ëåò ôqò ðï÷èüíéåò átñÝóåéò ôï ²Ïóéñé, ô\ò ÌåãÜëçò ÌçôÝñáò, ôï Ìßèñá, ëüãïõ ÷Üñç ê á q è? ô? Aèñïßóåé: óS áôZ ôZ óýëëçøç âñßóêåôáé _ åöõÀá ôï Ðáýëïõ. Ô# Víóôéêôü ôïõ eôáí ôüóï AóöáëÝò, óôå ð\ñå ôqò ðáñáóôÜóåéò ìS ôqò ðïråò ãïçôåýïíôáí ït èñçóêåråò Têåríåò ôí tschandala, êáq ôqò Vèåóå, ìS Aìåßëéêôç âéáéüôçôá êáô? ô\ò Aëçèåßáò, êáôåõèåráí óô# óôüìá (êé ÷é ìüíï óô# óôüìá) ôï äéê\ò ôïõ TðéíïÞóåùò «Óùô\ñïò» ô#í Vðëáóå Vôóé ðï í? ìðïñår êé Xíáò tåñÝáò ôï Ìßèñá í? ô#í êáôáëÜâåé... ÁôZ eôáí _ äéêÞ ôïõ ñá êáè ä#í ãé? ôZ Äáìáóêü: åyäå ðò ÷ñåéáæüôáí ôZí ðßóôç óôZí säÝá ô\ò Aèáíáóßáò ãé? í Aðáîéþóåé ôüí «êüóìï»^ ðò _ Vííïéá ô\ò «ÊïëÜóåùò» è? êáôáêôïóå Aêüìç êáq ôZ Ñþìç ðò ìS ôü «ÅðÝêåéíá» è á í á ô þ í å é êáíåqò ôZ æ ùÞ... Ìçäåíéóì#ò êáq ×ñéóôéáíéóì#ò êÜíïõí ìáæq ñßìá, êáq ôïôï ÷é ôõ÷árá...
!&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
59 Å ð q ì á ô á ß ¤ , ëïéðüí, ëüêëçñï ô# Vñãï ôï Áñ÷áßïõ Êüóìïõ: äSí âñßóêù ëüãéá í? TêöñÜóù ô? ásóèÞìáôÜ ìïõ ãé? êÜôé ôüóï ôñïìåñü. Êé Dí óêåöôïìå
ôé ô# Vñãï áô# eôáí ìé? ðñïåñãáóßá^
ôé ô? èåìÝëéá ìüëéò åy÷áí ðñùôïôåèår ãé? Xíá Vñãï ÷éëéåôéí ìS ãñáíéôÝíéá áôïóõíåéäçóßá^
ëï ô# íüçìá ôï Áñ÷áßïõ Êüóìïõ Tðq ìáôáߤ!... Ðñ#ò ôß ït ´Åëëçíåò; Ðñ#ò ôß ït Ñùìárïé; ´Ïëåò ït ðñïûðïèÝóåéò ãé? Xíáí ðïëéôéóì# ðáéäåßáò,
ëåò ït TðéóôçìïíéêSò ì Ý è ï ä ï é åy÷áí aäç âñåèår^ _ ìåãÜëç, _ Aóýãêñéôç ôÝ÷íç ôï í? äéáâÜæåé êáíåqò óùóôÜ ðñïûðüèåóç ãé? ôZí ðïëéôéóôéêZ ðáñÜäïóç êáq ôZí Uíüôçôá ô\ò TðéóôÞìçò åy÷å aäç êáèéåñùèår. Ç öõóéêZ TðéóôÞìç óS óõíäõáóì# ìS ô? ìáèçìáôéê? êáq ôZ ìç÷áíéêZ âñßóêïíôáí aäç óô#í êáëýôåñï äõíáô# äñüìï _ áuóèçóç ôí ðñáãìáôéêí ãåãïíüôùí, _ ôåëåõôáßá êáq ðïëõôéìüôåñç
ëùí ôí ásóèÞóåùí, åy÷å ôqò ó÷ïëSò êáq ôZí Að# ásþíùí ðáñÜäïóÞ ôçò! ²Åãéíå êáôáíïçô# áôü; ´Ïëá ô? ï ó é þ ä ç åy÷áí âñåèår, Vôóé óôå ô# Vñãï í? óõíå÷éóôår: ït ìÝèïäïé (ôïôï ðñÝðåé í? åsðùèår ðïëëSò öïñÝò) åyíáé ô# ïóéäåò, Aëë? êáq ô# ðé# äýóêïëï óõíÜìá, Têåríï ðï ò Tðq ô# ðëåróôïí Tíáíôéþíåôáé óôZ óõíÞèåéá êáq ôZ ñáèõìßá. ´Ï,ôé AíáêôÞóáìå óÞìåñá ìS Aíåßðùôç áôïêõñéáñ÷ßá äéüôé öÝñïõìå
ëïé êÜðïõ ìÝóá ìáò Aêüìç ô? êáêÜ, ô? ÷ñéóôéáíéê? Víóôéêôá, _ Tëåýèåñç èåþñçóç ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò, _ ðñïóï÷Z óôqò TíÝñãåéåò, _ ðïìïíZ êáq _ óïâáñüôçôá óô? ðëÝïí AóÞìáíôá ôí æçôçìÜôùí,
ëç _ T í ô é ì ü ô ç ô á óôZ ãíþóç
ëá áô? ð\ñ÷áí aäç ôüôå! ÐÜíù Að# äýï ÷éëéåôßåò! Êé TðéðëÝïí: ô# êáë# ãïóôï êáq _ Tîáé-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
!'
ñåôéêZ ëåðôüôçôá! ² Ï ÷ é ò TãêåöáëéêZ ãõìíáóßá! ² Ï ÷ é ò «ãåñìáíéêÞ» Têðáßäåõóç ìS Aãñïßêïõò ôñüðïõò! Ì? ò óìá, ò ÷åéñïíïìßá, ò Víóôéêôï ò ðñáãìáôéêüôçôá, ìS ìé? ëÝîç... ´ Ï ë á T ð q ìáôáߤ! Åí ìéL íõêôq êáôÞíôçóáí ìïíÜ÷á ìßá AíÜìíçóç! ´Åëëçíåò! Ñùìárïé! Ç åãÝíåéá ôï Tíóôßêôïõ, ôï ãïýóôïõ, _ ìåèïäéêZ Vñåõíá, _ åöõÀá óôZí ñãÜíùóç êáq ôZ äéïßêçóç, _ ðßóôç êáq _ âïýë ç ó ç ãé? ô# ìÝëëïí ôï Aíèñþðïõ, ô# ìåãÜëï Íáq óS
ëá ô? ðñÜãìáôá, ñáô# ìS ôZ ìïñöZ ôï imperium Romanum, ñáô# Að#
ëåò ôqò ásóèÞóåéò ô# øçë# áô# öïò äSí Vãéíå Bðëò êáq ìüíï ôÝ÷íç, Aëë? ðñáãìáôéêüôçôá, AëÞèåéá, æùÞ... Êáq äSí Aöáíßóôçêáí Tí ìéL íõêôq Að# êÜðïéá öõóéêZ êáôáóôñïöÞ! ÄSí ðïäïðáôÞèçêáí Að# ôïò Ôåýôïíåò êáq Cëëïõò âáñýðïäåò! ÁëëÜ «êáôáéó÷ýíèçêáí» Að# ðáíïýñãïõò, ðïõëïõò, Aüñáôïõò, Aíáéìéêïò âñõêüëáêåò! ÄSí êáôáíéêÞèçêáí^ ìüíïí AðïìõæÞèçêáí!... Ç êñõöZ Têäéêçôéêüôçôá, ìéêñüðñåðïò öèüíïò ê õ ñ ß á ñ ÷ ï é ! Êáèåôq ô# AîéïèñÞíçôï, ô# êáè Uáõô# ðÜó÷ïí, ô# ìáóôéæüìåíï Að# êáôþôåñá ásóèÞìáôá, ëüêëçñï ô# ãêÝôï ô\ò øõ÷\ò, îÜöíïõ Að# ðÜíù! ÄSí V÷åé êáíåqò ðáñ? í? äéáâÜóåé ïtïíäÞðïôå Að# Têåßíïõò ôïò ÷ñéóôéáíïò AãêéôÜôïñåò, ô#í tåñ# Áãïõóôríï112 ë.÷., ãé? í? êáôáëÜâåé, í? ìõñéóôår, ôß âñïìåñ? ðïêåßìåíá âñÝèçêáí Vôóé óôZí êïñõöÞ. È? ãåëéüôáí ëùóäéüëïõ, Dí íüìéæå êÜðïéá óôéãìZ
ôé
ëïé ït _ãÝôåò ôï ÷ñéóôéáíéêï êéíÞìáôïò ðÜó÷ïõí Að# Vëëåéøç íïçìïóýíçò: ¡! åyíáé ðáíÝîõðíïé, ðáíÝîõðíïé ìÝ÷ñé Bãéüôçôáò, áôïq ït êýñéïé ÐáôÝñåò ô\ò Åêêëçóßáò! Åêåríï ðï ôïò ëåßðåé
ìùò åyíáé êÜôé Cëëï. Ç öýóç ôïò ðáñáìÝëçóå îÝ÷áóå í? ôïò ðñïéêßóåé ìS Xíá TëÜ÷éóôï ðïó# óåâáóôí,
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
Aîéïðñåðí, êáèÜñåéùí Tíóôßêôùí... Ìåôáîý ìáò, äSí ð\ñîáí ðïôS Cíôñåò... Ô# Éóë?ì V÷åé ÷ßëéåò öïñSò äßêéï í? ðåñéöñïíår ô# ×ñéóôéáíéóìü: ô# Éóë?ì ðñïûðïèÝôåé Cíäñåò... 60 Ï ×ñéóôéáíéóì#ò ì@ò óôÝñçóå ôïò êáñðïò ôï Añ÷áßïõ ðïëéôéóìï^ Añãüôåñá ðÜëé ì@ò óôÝñçóå ôïò êáñðïò ôï sóëáìéêï ðïëéôéóìï. Ï èáõìáóô#ò êüóìïò ôï ìáõñéôáíéêï ðïëéôéóìï ô\ò Éóðáíßáò, ðé# ê ï í ô é í ü ò ì á ò ðñÜãìáôé, ðé# ïsêårïò óôZí áuóèçóç êáq ô# ãïóôï ìáò Að#
,ôé _ Ñþìç êáq _ ÅëëÜäá, ð ï ä ï ð á ô Þ è ç ê å (äSí ëÝù Að# ôß ðüäéá). Ãéáôß; Äéüôé öåéëå ôZí ðáñîÞ ôïõ óS åãåí\ Aññåíùð? Víóôéêôá, äéüôé Vëåãå Íáq óôZ æùÞ, Vóôù êáq ìS ôqò óðÜíéåò êé Tîáßóéåò ðïëõôÝëåéåò ô\ò ìáõñéôáíéê\ò æù\ò!...113 Áñãüôåñá ït óôáõñïöüñïé ðïëÝìçóáí êÜôé, Tíþðéïí ôï ðïßïõ è? eôáí êáëýôåñá í? Vðåöôáí êáô? ã\ò Xíáí ðïëéôéóì# ðï ìðñïóôÜ ôïõ uóùò Aêüìç êé 19ïò ásþíáò ìáò è? ìðïñïóå êÜëëéóôá í? íéþèåé ðïë öôù÷üò, ðïëý «êáèõóôåñçìÝíïò». ²Çèåëáí âåâáßùò ëÜöõñá: _ ÁíáôïëZ eôáí Cëëùóôå ðëïýóéá... ³Áò AöÞóïõìå óôüóï ôqò ðñïêáôáëÞøåéò êáô? ìÝñïò! Óôáõñïöïñßåò: _ ðé# äéáêåêñéìÝíç ðåéñáôåßá, ôßðïôå ðáñáðÜíù! Ç ãåñìáíéêZ Añéóôïêñáôßá, _ Añéóôïêñáôßá ôí Âßêéíãêò êáô? âÜóéí, eôáí óô# óôïé÷årï ôçò: _ Åêêëçóßá ãíþñéæå ðÜñá ðïë êáë? ðò í ? ð Ü ñ å é ì S ô # ì Ý ñ ï ò ô ç ò ôZ ãåñìáíéêZ Añéóôïêñáôßá. Ç ãåñìáíéêZ Añéóôïêñáôßá eôáí ðÜíôá ït «Åëâåôïß» ô\ò Åêêëçóßáò,114 ðÜíôá óôZí ðçñåóßá
ëùí ôí êá-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"
êí Tíóôßêôùí ô\ò Åêêëçóßáò âåâáßùò ê á ë ï ðëçñùìÝíïé... Êé _ Åêêëçóßá ÷ñçóéìïðïßçóå ãåñìáíéê? îßöç, ãåñìáíéê# ázìá êáq èÜññïò, ãé? í? äéåîáãÜãåé ðüëåìï Xùò èáíÜôïõ TíÜíôéá óS êáèåôq åãåíSò ðÜíù óôZ ã\! Ðïëë? åyíáé ô? Tðþäõíá TñùôÞìáôá ðï Tãåßñïíôáé Tä. Ç ãåñìáíéêZ Añéóôïêñáôßá A ð ï õ ó é Ü æ å é ó÷åä#í ëïêëçñùôéê? Að# ôZí Éóôïñßá ôï ðé# øçëï ðïëéôéóìï: ìáíôåýåé, íïìßæù, êáíåqò ô# ëüãï: ×ñéóôéáíéóìüò... ïsíüðíåõìá... ô? äõ# ìåãÜëá ìÝóá ô\ò äéáöèïñ@ò... Êáô ïóßáí, äSí ðÜñ÷åé æÞôçìá Têëïã\ò AíÜìåóá óô# Éóë?ì êáq ô# ×ñéóôéáíéóìü,
ðùò äSí ðÜñ÷åé æÞôçìá Têëïã\ò AíÜìåóá óS Xíáí ²Áñáâá êé Xíáí Åâñárï. Ç TêëïãZ åyíáé äåäïìÝíç^ êáíåqò äSí åyíáé Tí ðñïêåéìÝí¤ Tëåýèåñïò í? äéáëÝîåé. ³Ç åyíáé êáíåqò tschandala, b äSí åyíáé... «Ðüëåìïò ìÝ÷ñéò Tó÷Üôùí êáô? ô\ò Ñþìçò! ÅsñÞíç êáq öéëßá ìS ô# ÉóëÜì» Vôóé ásóèáíüôáí êé Vôóé V ð ñ á î å ô# ìÝãá Têåríï Tëåýèåñï ðíåìá, säéïöõZò áôïêñÜôùñ Öñåéäåñrêïò ´. Ðò; ÐñÝðåé, ëïéðüí, Xíáò Ãåñìáí#ò í? åyíáé êáô Añ÷Zí säéïöõÀá, Tëåýèåñï ðíåìá, ãé? í? V÷åé Aîéïðñåð\ ásóèÞìáôá; ÄSí êáôáëáâáßíù ðò Xíáò Ãåñìáí#ò è? ìðïñïóå ðïôS í? V÷åé ÷ ñ é ó ô é á í é ê ? ásóèÞìáôá... 61 Åä ÷ñåéÜæåôáé í? èßîïõìå êÜôé ðï í? åyíáé Uêáô# öïñSò ðé# Tðþäõíï ãé? ôïò Ãåñìáíïýò. Ït Ãåñìáíïq óôÝñçóáí Að# ôZí Åñþðç ôZí ôåëåõôáßá ìåãÜëç ðïëéôéóôéêZ óïäåéÜ ôçò ôZ óïäåé? ô\ò ÁíáãÝííçóçò. ²Áñáãå êáôáëáâáßíïõìå, èÝëïõìå í? êáôáëÜâïõìå TðéôÝëïõò, ôß eôáí _ ÁíáãÝííçóç;
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
Ç ìåôáîßùóç [Umwertung] ôí ÷ñéóôéáíéêí A î é í, _ ìS êÜèå ìÝóï, ìS êÜèå Víóôéêôï, ìS êÜèå åöõÀá, AíåéëçììÝíç ðñïóðÜèåéá í? èñéáìâåýóïõí ït A í ô é-Aîßåò, ït åãåíårò Aîßåò... ÌÝ÷ñé óÞìåñá ìüíïí á ô #ò ìåãÜëïò ðüëåìïò V÷åé äïèår^ ìÝ÷ñé óÞìåñá êáíÝíá ðé# êáßñéï Tñþôçìá äSí V÷åé ôåèår Að# Têåríï ðï Vèåóå _ ÁíáãÝííçóç ô# äéêü ìïõ Tñþôçìá äSí åyíáé ðáñ? Têåríï ô# Tñþôçìá ïôå ð\ñîå ðïôS ðé# ñéæéêÞ, ðé# åèåßá, ìS ðé# ìåãÜëç Aêñßâåéá Tîáðïëõèåróá óS
ëï ô# ìÝôùðï êáq ôZí êáñäé? ôï T÷èñï! Tðßèåóç! Åðßèåóç óô# êáßñéï óçìårï, óôZí uäéá ôZí Xäñá ôï ×ñéóôéáíéóìï, Tíèñüíéóç äçëáäZ ôí å ã å í í Aîéí êé T ì ö ý ô å õ ó Þ ôïõò óS áô? ô? Víóôéêôá, óôqò êáôþôåñåò AíÜãêåò êé Tðéèõìßåò ôí Têår êáèçìÝíùí... ²Å÷ù ìðñïóô? óô? ìÜôéá ìïõ ôZ ä õ í á ô ü ô ç ô á ìé@ò
ëùò ðåñêüóìéáò öáíôáóìáãïñßáò êáq ðáíäáéóßáò ÷ñùìÜôùí: ìïéÜæåé í? ëáìðõñßæåé ìS
ëç ôZ óõãêßíçóç ðï ðñïêáëår _ ðé# ëåðôZ ìïñöéÜ, ìïéÜæåé í? ëåéôïõñãår ìÝóá ôçò ìé? ôÝ÷íç ôüóï èåßá, ôüóï äéáâïëéê? èåßá, ðï ìÜôáéá è? Vøá÷íå êáíåqò ÷éëéåôßåò ëüêëçñåò ãé? ðáñüìïéá äõíáôüôçôá^ âëÝðù Xíá èÝáìá êáôáðëçêôéê# êáq ôüóï èáõìÜóéá ðáñÜäïîï óõã÷ñüíùò, ðï è? Vêáíå
ëåò ôqò èåüôçôåò ôï Ïëýìðïõ í? ãåëïí ásþíéá: ô # í Ê á ß ó á ñ á  ï ñ ã ß á ò ð Ü ð á... ÌS êáôáëáâáßíåôå;... ²Å, ëïéðüí, á ô Z è? eôáí AëÞèåéá _ ìïíáäéêZ íßêç ðï Tã óÞìåñá è? aèåëá: ìS ôÝôïéá íßêç, ×ñéóôéáíéóìüò è? åy÷å êáôáñãçèår!115 Ôß óõíÝâç
ìùò; ´Åíáò Ãåñìáí#ò ìïíá÷üò, Ëïýèçñïò, Vöôáóå óôZ Ñþìç. Ï ìïíá÷#ò áôüò, ìS
ëá ô? Têäéêçôéê? Víóôéêôá Uí#ò Aðïôõ÷çìÝíïõ tåñÝá Tíôüò ôïõ, TðáíáóôÜôçóå óôZ Ñþìç TíÜíôéá óôZí ÁíáãÝííçóç... Áíôq í? óõëëÜâåé ìS ôZ âáèýôåñç åãíùìïóý-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"!
íç ô# ôñïìåñ# ãåãïí#ò ðï åy÷å óõìâår, ôZ óõíôñéâZ äçëáäZ ôï ×ñéóôéáíéóìï óôZí uäéá ôïõ ôZí Xäñá ô# ìßóïò ôïõ ãýñåøå í? ôñáöår Bðëò Að# áô# ô# èÝáìá. Ï èñçóêåõüìåíïò óêÝöôåôáé ìüíï ô#í Uáõôü ôïõ. Ï Ëïýèçñïò åyäå ôZ ä é á ö è ï ñ ? ôï ðáðéóìï, Tí ô# Aíôßèåôï, uóá-uóá, eôáí ÷åéñïðéáóôü: _ Añ÷áßá äéáöèïñÜ, ô# peccatum originale, ×ñéóôéáíéóìüò, äSí êáèüôáí ðëÝïí óô#í ðáðéê# èñüíï. Áëë AíôéèÝôùò _ æùÞ! Ï èñßáìâïò ô\ò æù\ò! Ô# ìÝãá Íáq óS
ëá ô? Aíþôåñá, ô? ìïñöá, ô? ôïëìçñÜ!... Êáq Ëïýèçñïò AðïêáôÝóôçóå îáí? ôZí Åêê ë ç ó ß á: ô\ò TðéôÝèçêå... Ç ÁíáãÝííçóç: Xíá ãåãïí#ò äß÷ùò íüçìá, Xíá ìåãÜëï «T ð q ì á ô á ß ¤»! ·Ù! áôïq ït Ãåñìáíïß, ðüóï ì@ò V÷ïõí óôïé÷ßóåé aäç! Åðq ìáôáߤ: áô# eôáí AíÝêáèåí ô# Vñãï ôí Ãåñìáíí. Ç Ìåôáññýèìéóç, ËÜéìðíéôò, Ê?íô êáq _ ä\èåí ãåñìáíéêZ öéëïóïößá, ït ðüëåìïé ãé? ôZ ä\èåí Tëåõèåñßá, ô# ÑÜé÷! ÊÜèå öïñ? Xíá «Tðq ìáôáߤ» ãé? êÜôé ðï åy÷å aäç ðÜñîåé, ãé? êÜôé ð ï ä S í ìðïñår í? ãõñßóåé ðßóù... Äéêïß ìïõ T÷èñïq åyíáé áôïß, ït Ãåñìáíïß, ô# ìïëïã: ðåñéöñïí óS áôïò êÜèå åuäïõò ñõðáñüôçôá säåí êáq Aîéí, êÜèå ä å é ë ß á ìðñïóô? óS êÜèå ôßìéï Íáq êáq ²Ï÷é. Åä êáq ó÷åä#í ÷ßëéá ÷ñüíéá, V÷ïõí äéáóôñÝøåé êáq äéáöèåßñåé ôéäÞðïôå Cããéîáí^ åèýíïíôáé ãé?
ëá ô? _ìßìåôñá ô? ôñßá ãäïá!116 ðï Aññþóôçóáí ôZí Åñþðç^ âáñýíïíôáé ìS ôZí ðëÝïí AêÜèáñôç ×ñéóôéáíïóýíç, ôZí ðé# Aíßáôç, ôZ äõóêïëüôåñá AíáéñÝóéìç: ô#í Ðñïôåóôáíôéóìü... ³Áí äSí Aðáëëáãïìå ñéóôéê? Að ô# ×ñéóôéáíéóìü, è? åèýíïíôáé ô# äß÷ùò Cëëï ït Ãåñìáíïß...
""
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
62 ÊáôáëÞãù ëïéð#í óô# óõìðÝñáóìá êáq äéáôõðþíù ôZí Tôõìçãïñßá ìïõ. Ê á ô á ä é ê Ü æ ù ô# ×ñéóôéáíéóìü^ AðáããÝëëù êáô? ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò Åêêëçóßáò ôZ öïâåñüôåñç
ëùí ôí êáôçãïñéí ðï äéáôõðþèçêáí ðïôÝ. Êáô TìÝ, áôZ åyíáé _ ðé# ìåãÜëç corruption, ô# âïõëçôéê# áuôéï ãé? ôZí Vó÷áôç äõíáôZ äéáöèïñÜ. Ç ÷ñéóôéáíéêZ Åêêëçóßá äSí Cöçóå ôßðïôå Cèéêôï Að# ôZ äéáöèïñÜ ôçò^ Að# êÜèå Aîßá Vêáíå ìé? Aðáîßá, Að# êÜèå AëÞèåéá Xíá øÝìá, Að# ôéäÞðïôå ôßìéï ìé? Tîá÷ñåßùóç ô\ò øõ÷\ò. Êé Dò ôïëìÞóåé êáíåqò í? ìï ðår ãé? ôßò «ïìáíéóôéêÝò» ôçò åëïãßåò! Ç ê á ô Ü ñ ã ç ó ç ô\ò Víäåéáò è? ðÞãáéíå TíÜíôéá óôZ âáèýôåñç ÷ñçóéìüôçôÜ ôçò _ Åêêëçóßá Væçóå Að# ôZí Víäåéá, äçìéïýñãçóå êáô á ó ô Ü ó å é ò Víäåéáò ãé? í? äéáéùíßóåé ô # í U á õ ô ü ô çò... Ô# óêïõëÞêé ô\ò Bìáñôßáò, ãé? ðáñÜäåéãìá: ìS áôZí ôZí Víäåéá ðëïýôéóå _ Åêêëçóßá ôZí Aíèñùðüôçôá! Ç «sóüôçôá ôí øõ÷í Tíþðéïí ôï Èåï», áôZ _ øåõôéÜ, áô# ô# ð ñ ü ó ÷ ç ì á ðï Väùóå óôqò rancunes117
ëùí ôí ñç÷üìõáëùí, _ TêñçêôéêZ áôZ Vííïéá, _ ðïßá Vãéíå Tí ôÝëåé TðáíÜóôáóç, säÝá ìïíôÝñíá êé Añ÷Z ô\ò ðáñáêì\ò ô\ò êïéíùíéê\ò tåñáñ÷ßáò óõëëÞâäçí åyíáé ÷ ñ é ó ô é á í é ê \ ò ðñïåëåýóåùò äõíáìßôçò... «ÏìáíéóôéêÝò» åëïãßåò ôï ×ñéóôéáíéóìï! Áð# ôZ humanitas êáëëéåñãÞèçêå _ áôïáíôßöáóç, ìé? ôÝ÷íç áôïâåâÞëùóçò, _ âïýëçóç ãé? øÝìá ìS êÜèå ôßìçìá, _ AðÝ÷èåéá, _ ðåñéöñüíçóç ãé?
ëá ô? êáë? êé Víôéìá Víóôéêôá! Éäï ìåñéêSò Að# ôqò åëïãßåò ôï ×ñéóôéáíéóìï! Ï ðáñáóéôéóì#ò ò ìïíáäéêZ ðñáêôéêZ ô\ò Åê-
Ï Áíôß÷ñéóôïò
"#
êëçóßáò, ìS ô# säáíéê# ô\ò Aíáéìéêüôçôáò, ô\ò «Bãéüôçôáò», ðï Aðïóôñáããßæåé ô# ázìá, ôZí AãÜðç, ôZí Tëðßäá ãé? æùÞ^ ô# ÅðÝêåéíá ò âïýëçóç ãé? ôZí Cñíçóç êÜèå ðñáãìáôéêüôçôáò^ óôáõñ#ò ò äéáêñéôéê# ô\ò ðé# ðï÷èüíéáò óõíùìïóßáò ðï Vãéíå ðïôÝ TíÜíôéá óôZí ãåßá, óôZí ìïñöéÜ, óôZí åñùóôßá, óô# èÜññïò, óô# ðíåìá, óôZí Aãáèüôçôá ô\ò øõ÷\ò, T í Ü í ô é á ó ô Z í u ä é á ô Z æ ù Þ... Ô# ásþíéï áô# êáôçãïñçôÞñéï êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï è? ãñÜøù óS
ëïõò ôïò ôïß÷ïõò,
ðïõ ðÜñ÷ïõí ôïr÷ïé ô# ãñÜöù ìS ãñÜììáôá ðï è? êÜíïõí êáq ôõöëïò Aêüìç í? äïí ô# öò ôïõò... ×áñáêôçñßæù ô#í ×ñéóôéáíéóì# ò ôZ ÌïíáäéêZ ìåãÜëç êáôÜñá, ôZ ÌïíáäéêZ ìý÷éá äéáöèïñÜ, ô# Ìïíáäéê# ìÝãá Víóôéêôï ô\ò Têäßêçóçò, ìðñïóô? óô# ðïrï êáíÝíá ìÝóïí äSí åyíáé Tðáñêò äçëçôçñéäåò, ðïõëï, ðï÷èüíéï, ì é ê ñ ü ô#í ÷áñáêôçñßæù ò ô# Ìüíï óôßãìá ô\ò Aíèñùðüôçôáò ðï äSí ëÝåé í? ðåèÜíåé... Êáq ìåôñïí ô# ÷ ñ ü í ï Að# ôZí dies nefastus,118 ìS ôZí ðïßá Vëáâå Añ÷Z _ óõìöïñ? áôÞ, ôZí ð ñ þ ô ç _ìÝñá ôï ×ñéóôéáíéóìï! Ê á q ã é á ô ß ÷ é êáëýôåñá ìåô? ôZí ôåëåõôáßá ôïõ; Ãéáôß ÷ é A ð # ó Þ ì å ñ á ; Ìåôáîßùóç, ëïéðüí, AíáôñïðZ
ëùí ôí Aîéí!...
"$
"%
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ 1. Áô#ò ðñüëïãïò ðñïïñéæüôáí ãé? ôZí ôñßôç Uíüôçôá ôï Añ÷éêï ðñïëüãïõ ôï Ëõêüöùôïò ôí Åsäþëùí. Éäï _ ðñþôç version ôïõ. «3. Áëë? ôß ìS TíäéáöÝñïõí TìÝíá ït Ãåñìáíïß! ÃñÜöù, æ ãé? ôïò ðïë ëßãïõò. Åyíáé ðáíôï äSí åyíáé ðïõèåíÜ. Ãé? í? V÷åé êáíåqò áôé? têáí? í? ìS Aêïýóïõí, ðñÝðåé ðñôá Að#
ëá í? åyíáé Xíáò ê á ë # ò Å ñ ù ð á r ï ò êáq êÜôé ëßãá Aêüìá!... Ôqò ðñïûðïèÝóåéò ð# ôqò ðïråò ô? ãñáöôÜ ìïõ _ ðëÝïí óïâáñZ ëïãïôå÷íßá ðï ðÜñ÷åé ãßíïíôáé êáôáíïçôÜ, ê á ô A í Ü ã ê ç êáôáíïçôÜ, ôqò ãíùñßæù Añêåô? êáëÜ. Ìé? Tíôéìüôçôá ðï V÷åé ãßíåé Víóôéêôï êáq ðÜèïò, ìðñïóô? óôZí ðïßá Tñõèñé@
,ôé íïìÜæåôáé óÞìåñá ^èéêÞ. Ìé? ðëÞñçò Aäéáöïñßá, êáq ìÜëéóôá êáêßá, ó÷åôéê? ìS ô# Dí ôÜ÷á _ AëÞèåéá ðï AíáæçôÜåé êÜðïéïò ìðïñår í Aðïâår öÝëéìç, äõóÜñåóôç b ìïéñáßá. Í? V÷åé ôZ äýíáìç ãé? TñùôÞìáôá ðï êáíåqò óÞìåñá äSí V÷åé ô# èÜññïò í? èÝóåé^ ô# èÜññïò ãé? ô# A ð á ã ï ñ å õ ì Ý í ï^ í? V÷åé ãé? ðñïïñéóìü ôïõ ô#í ëáâýñéíèï. ÔZí ãéåéíZ ôí ãåííáßùí ìS ô# ñçôü: increscunt animi, virescit volnere virtus. Ìé? ðåßñá âãáëìÝíç Að# Uðô? ìïíáîéÝò^ êáéíïýñãéá áôé? ãé? ìé? íÝá ìïõóéêÞ^ êáéíïýñãéá ìÜôéá ãé? ô# ðëÝïí Aðüìáêñï^ êáéíïýñãéá óõíåßäçóç ãé AëÞèåéåò Xùò ôþñá âïõâÝò. ÔZ âïýëçóç ãé? ìé?í ïsêïíïìßá øçëï öïõò: í? êñáôÜåé ôZ äýíáìç êáq ô#í T í è ï õ ó é á ó ì ü ôïõ ãåñ? ôéèáóåõìÝíá... ÌS óåâáóì# ðñ#ò ô#í Uáõôü ôïõ, ìS AãÜðç óô#í Uáõôü ôïõ, ìS Aðüëõôç Tëåõèåñßá Tíþðéüí ôïõ... ÔZí tëáñüôçôá áôí ðï åyíáé óõíçèéóìÝíïé óS ðüëåìï êáq íßêç áôí ð ï ã í ù ñ ß æ ï õ í A ê ü ì á ê á q ô # è Ü í á ôï!... / Ðïë êáë? ëïéðüí! Ìüíï ôÝôïéïé ït Aíáãíóôåò ìïõ, ït Aëçèéíïq Aíáãíóôåò ìïõ, ït Aíáãêárïé Aíáãíóôåò ìïõ! Ôß óçìáóßá V÷ïõí ït ð ü ë ï é ð ï é; Ït ðüëïéðïé åyíáé Bðëò _ Aíèñùðüôçôá. Êáq ðñÝðåé êáíåqò í? óôÝêåé øçëüôåñá Að# ôZí Aíèñùðüôçôá óS äýíáìç, óS ø ç ë ï ö ñ ï ó ý í ç óS ðåñéöñüíçóç... / Sils-Maria, Oberengadin / ôZí 3ç Óåðôåìâñßïõ 1888». 2. Ìõèéê#ò ëá#ò ôï Vó÷áôïõ Âïññ@^ êáôïéêïóáí óS ìé? ÷þñá ðëïýóéá,
ðïõ ït ìÝñåò eôáí ìáêñSò êáq ït íý÷ôåò óýíôïìåò,
ðïõ äSí ð\ñ÷å ÷åéìþíáò, Aëë? ðÜíôïôå Vëáìðå cëéïò Aêôéíïâüëïò. Ç ÷þñá ôí Õðåñâïñåßùí eôáí AãáðçìÝíïò ôüðïò äéáìïí\ò ôï èåï Áðüëëùíá. 3. Âë. Ðßíäáñïò, Ðõèéïíéê#ò ×, 29-30. 4. Largeur des Herzens. 5. Fatum óô# ðñùôüôõðï.
"&
Óçìåéþóåéò
6. Der Wille zur Macht: êáô? ô#í Íßôóå, ô# èåìåëéäåò óôïé÷årï ðßóù Að# êÜèå ìïñöZ æù\ò äSí åyíáé ïôå _ âïýëçóç ãé? æùÞ (ÓïðåíÜïõåñ) ïôå Aãþíáò ãé? æùÞ (Äáñâríïò), Aëë? _ âïýëçóç ãé? äýíáìç. Ô# ôß Aêñéâò óçìáßíåé âïýëçóç ãé? äýíáìç äéáêñßíåôáé êáôüðéí ðñïóåêôéê\ò ìåëÝôçò ôï íéôóåúêï Vñãïõ, äåäïìÝíïõ
ôé êé uäéïò Íßôóå äSí êáôÝëçîå óS Xíáí ìüíï ñéóìü. ÐÜíôùò ðñÝðåé í? îåêáèáñßóïõìå
ôé _ Macht äSí V÷åé ì ü í ï TîïõóéáóôéêÞ (ìS ôZí ðïëéôéêZ b Vóôù ìõúêÞ óô# óçìáóéïëïãéê# ðëáßóéï êõñßùí/äïýëùí Vííïéá) ÷ñïéÜ. ² Å ÷ å é âåâáéüôáôá ê á q ô Ý ô ï é á, Aöï Aðïôåëår êé áôZ ìé? Að# ôqò ôüóåò Têäçëþóåéò ô\ò æù\ò Aëë? _ óçìáóßá ôçò åyíáé êáô? ðïë åñýôåñç. Óõããåíåýåé ìS ôZí Tíáíôéüôçôá ôï ÇñÜêëåéôïõ, ðï åyíáé _ ðñïûðüèåóç ô\ò Bñìïíßáò, äçëáäZ ô\ò ìáë\ò äéåîáãùã\ò ôï ãßãíåóèáé. Óõíåðò, ït
ñïé åsñÞíç/ðüëåìïò äSí Tííïïíôáé âåâáßùò êõñéïëåêôéêÜ, Aëë? ð# ôZí _ñáêëåßôåéá ôïýôç Vííïéá ô\ò óõíå÷ïò ðÜëçò ôí Tíáíôßùí ðï êñáôïí æùíôáíZ ôZ ñïZ ôï ãßãíåóèáé, êáq ðï Dí ðÜøïõí í AíôéìÜ÷ïíôáé, ðáýåé êé ëÜêåñç _ æùÞ (âë. «Ãé? ôZí áèõðÝñâáóç», ÔÜäå Vöç Æáñáôïýóôñá ÉÉ). 7. Schlecht: ô# êáê# ð# ôZí Vííïéá ô\ò ö õ ó é ï ë ï ã ß á ò^ ô# êáê# ð# ôZí ^ è é ê Z Vííïéá åyíáé ô# Böse. 8. Âë. 25 [1] 18889: «ÖÝñíù ô#í ðüëåìï. ²Ï÷é ìåôáî ëáí: äSí V÷ù ëÝîåéò í? TêöñÜóù ôZí ðåñéöñüíçóÞ ìïõ ãé? ôZí AíáèåìáôéóìÝíç ðïëéôéêZ ô\ò óõìöåñïíôïëïãßáò ôí åñùðáúêí äõíáóôåéí, ït ðïråò V÷ïõí AíáãÜãåé ô# îåóÞêùìá ôï Tãùéóìï êáq ô\ò Aëáæïíåßáò ôï Uí#ò ëáï Tíáíôßïí ôï Cëëïõ óS Añ÷Z êáß, ïôå ëßãï ïôå ðïëý, óS ÷ñÝïò. ² Ï ÷ é ìåôáî ôÜîåùí. [...] ÖÝñíù ô#í ðüëåìï ìÝóá Að#
ëåò ôqò ðáñÜëïãåò óõãêõñßåò ëáí, ôÜîåùí, öõëí, êëßóåùí, Têðáßäåõóçò, ìüñöùóçò: Xíáí ðüëåìï ìåôáî ô\ò Cíù äï êáq ô\ò êÜôù äï, ìåôáî ô\ò âïýëçóçò ãé? æùZ êáq ô\ò T ê ä é ê ç ô é ê ü ô ç ô á ò êáô? ô\ò æù\ò, ìåôáî Tíôéìüôçôáò êáq êáêïÞèïõò øåõäïëïãßáò...». 9. Moralinfreie: íåïëïãéóì#ò ôï Íßôóå. Moral (: ^èéêÞ) -in (-ßíç). 10. Âë. Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 1,27-28. 11. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï: ðáñáêìÞ. 12. erhält. 13. festhält. 14. Praxis óô# ðñùôüôõðï. 15. ÐïéçôéêZ 1449b 2728, 1453b 1 Uî. Ó÷åôéê? ìS ô#í
ëï ðñïâëçìáôéóì# ãýñù Að# ô# Mitleid (óõìðüíéá-ïyêôïò, ð# ôZ ÷ñéóôéáíéêZ Vííïéá) êáq ô# Vëåïò (ð# ôZí Añ÷áéïåëëçíéêZ Vííïéá, AñíçôéêZ Vííïéá êáèò åuäáìå) âë. ÔåñÝæá Ðåíôæïðïýëïõ Âáëáë@, «Íßôóå êáq ÁñéóôïôÝëçò, ãýñù Að# ôZ ÃÝííçóç ô\ò ôñáãùäßáò êáq ôZí ÐïéçôéêÞ», óô# Ï Íßôóå êáq ït ´Åëëçíåò, êáq åsäéêüôåñá
Óçìåéþóåéò
"'
ó. 110 Uî. Åðßóçò âë. Ecce homo, «Ç ÃÝííçóç ô\ò Ôñáãùäßáò», 3. 16. Ðñâë. ô#í AíáôåôñáììÝíï âßï óô#í Ãïñãßá ôï ÐëÜôùíá (481c). 17. Der Wille zum Ende, der nihilistische Wille will zur Macht: Áêïëïõèårôáé Tí ðñïêåéìÝí¤ _ ãáëëéêZ Aðüäïóç (Jean Claude Hemery, Têä. Gallimard), ðñïêåéìÝíïõ í? äéáôçñçèår ðáéíéãì#ò ôï Íßôóå óôZí Wille zur Macht. Ô# Macht AíáöÝñåôáé Tä óôZí ðïëéôéêZ êõñßùò Tîïõóßá. 18. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï: ô# ðñïðáôïñéêü ôçò BìÜñôçìá. 19. Tübinger Stift óô# ðñùôüôõðï.Åííïår ôZí ðåñßöçìç ðñïôåóôáíôéêZ ÈåïëïãéêZ Ó÷ïëZ ôï Ôýìðéãêåí óôZ Óïõçâßá ô\ò Ãåñìáíßáò (ìS Têðñïóþðïõò ôçò ôïò F.C. Baur, E. Zeller, A. Schwegler, K.C. Planck, K.R. Köstlin, A. Ritschl, A. Hilgenfeld, G. Volkmar, êáq D.F. Strauss), ôZí ðüëç
ðïõ óðïýäáóáí Tðßóçò ït Óïõçâïq ´Åãåëïò, ÓÝëëéíãê êáq ×Ýëíôåñëéí. Ç Ó÷ïëZ Vãéíå ãíùóôZ ãé? ôZí tóôïñéêï-êñéôéêZ ðñïóÝããéóç ôí âéâëßùí ô\ò Êáéí\ò ÄéáèÞêçò. 20. Âë. ÔÜäå Vöç Æáñáôïýóôñáò, «Ôí ðáèí êáq ôí ÷áñí». 21. Chinesentum, êé Cëëïôå chinoiserie, ò óõíþíõìï ô\ò óôáóéìüôçôáò, ô\ò Aêáìøßáò, ô\ò AðÜèåéáò, ô\ò «åôõ÷ßáò», ìS ôZí Vííïéá ô\ò Aðï÷áýíùóçò êáq ô\ò óôáèåñüôçôáò, Aíôßèåôï ô\ò TîÝëéîçò, ô\ò ìåôáâïë\ò. Óô#í Ðñüëïãï ôï Æáñáôïýóôñá, _ íïóçñZ ôïýôç åôõ÷ßá óõíäÝåôáé ìS ôüí «²Åó÷áôï ²Áíèñùðï». Ï Íßôóå Aðïêáëår ô#í ÊÜíô «êéíÝæï» ô#í ðïrïí êáq Cëëïôå ãé? ðïëëïò ëüãïõò Tðéêñßíåé TðåéäZ èåùñïóå ô? ðÜèç «ðáèïëïãéêÜ» (Kaufmann). Âë. É. Kant, Der Streit der Fakultäten (Akademie-Ausgabe VII, 85 Uî.). Âë. Tðßóçò Íßôóå, Åèõìç ÅðéóôÞìç, 24, «Äéáöïñåôéêï ôýðïõ äõóáñÝóêåéåò»: «Ç Êßíá, ëüãïõ ÷Üñç, åyíáé ìé? ÷þñá, Að#
ðïõ ásíåò ôþñá TîÝëéðáí _ ìåãÜëçò êëßìáêáò äõóáñÝóêåéá êáq _ têáíüôçôá ìåôáâïë\ò^ êáq ït óïóéáëéóôSò êáq ït öåôé÷éóôSò ôï êñÜôïõò óôZí Åñþðç, ìS ô? ìÝôñá ðï è? Vðáéñíáí ãé? ìé? æùZ êáëýôåñç êáq AóöáëÝóôåñç, è? ìðïñïóáí åêïëá í? äçìéïõñãÞóïõí êáq óôZí Åñþðç êéíåæéêï ôýðïõ óõíè\êåò êáq í? TðéöÝñïõí ìé? êéíåæéêï ôýðïõ «åôõ÷ßá», ð# ôZí ðñïûðüèåóç
ôé è? êáôÜöåñíáí í? îåñéæþóïõí ðñôá Têåßíç ôZ íïóçñüôåñç, Bâñüôåñç, èçëõðñåðÝóôåñç äõóáñÝóêåéá êáq ñïìáíôéóì# ðï Tí ô¨ ìåôáî ðåñáöèïíïí Aêüìá Tä...». Âë. Tðßóçò
.ð., 377: «Åìårò ït AðÜôñéäåò»: «ÄÝí óõíôçñïìå ôßðïôá, äSí ãõñí@ìå óS êáíÝíá ðáñåëèüí, äSí åuìáóôå ïôå êáô? äéÜíïéá öéëåëåýèåñïé, äSí Tñãáæüìáóôå ãé? ôÞí ðñüïäï, äSí ÷ñåéÜæåôáé í? êëåßóïõìå ô áôé? ìáò AðÝíáíôé óôqò ìåëëïíôï-óåéñ\íåò ô\ò Aãïñ@ò áô? ðï ôñáãïõäïí, ôÜ uóá äéêáéþìáôá, _ Tëåýèåñç êïéíùíßá, ïôå AöÝíôåò ðé? ïôå äïëïé, äSí ì@ò äåëåÜæïõí êáèüëïõ! êáq äéüëïõ TðéèõìçôZ äSí èåùñïìå ôZí wäñõóç ôï âáóéëåßïõ
#
Óçìåéþóåéò
ô\ò Äéêáéïóýíçò êáq ô\ò Ïìüíïéáò Tðq ã\ò (äéüôé óßãïõñá è? Tðñüêåéôï ãé? ô# âáóßëåéï ô\ò âáèýôåñçò ìåôñéüôçôáò êáq ôï âáèýôåñïõ êéíåæéóìï)^ ÷áéñüìáóôå ìS
ëïõò Têåßíïõò ðïý ó?í êé Tì@ò Aãáðïí ô#í êßíäõíï, ô#í ðüëåìï, ôZí ðåñéðÝôåéá, ðï Añíïíôáé í? óõìâéâáóôïí, í? ás÷ìáëùôéóôïí, í? ãßíïõí äéáëëáêôéêüôåñïé êáq í? åíïõ÷éóôïí...». Âë. Ãåíåáëïãßá ô\ò Çèéê\ò É, 12: «²Åôóé V÷ïõí ô? ðñÜãìáôá: _ ìåßùóç êáq _ sóïðÝäùóç ôï Åñùðáßïõ Aðïôåëår ô#í ìåãáëýôåñï êßíäõíü ìáò, ãéáôq áô# ô# èÝáìá êïõñÜæåé... ÓÞìåñá äSí âëÝðïõìå ôßðïôá ðï í? èÝëåé í? ôñáíÝøåé, V÷ïõìå ôZí ðïøßá
ôé ô? ðñÜãìáôá è? óõíå÷ßóïõí í? ðÝöôïõí, ëïÝíá í? ðÝöôïõí, è? ãßíïíôáé só÷íüôåñá, ðé# Cêáêá, öñïíéìüôåñá, Aíåôüôåñá, ìåôñéïðáèÝóôåñá, Aäéáöïñüôåñá, êéíåæéêüôåñá, ÷ñéóôéáíéêüôåñá Cíèñùðïò, Aíáìößâïëá, è? ãßíåôáé ëïÝíá êáq êáëýôåñïò...». 22. Königsberg: ðüëç ô\ò Ãåñìáíßáò (Áíáô. Ðñùóóßá), óôZí ðïßá ãåííÞèçêå, äßäáîå êáq ðÝèáíå I. Kant (1724-1804). 23. Ç êáôçãïñéêZ ðñïóôáãZ ôï ÊÜíô: «ÐñÜôôå Vôóé óôå _ ðñÜîç óïõ í Aðïôåëår ðñüóôáãìá ðñ#ò ô#í êáèÝíá í? ðñÜôôåé ìïßùò». Âë. Áíèñþðéíá, ðïë Aíèñþðéíá, É 25: «Ç ðáëáé? ^èéêÞ, ôï ÊÜíô, Dò ðïìå, Aðáéôår Að# ô#í êáèÝíá ðñÜîåéò ðï åyíáé Að#
ëïõò TðéèõìçôÝò: eôáí ìé? ÷áñéôùìÝíç êé AöåëZò säÝá. Ó?í í? aîåñå ôÜ÷á êáèÝíáò, ÷ùñqò ðïëëZ ðïëëZ óêÝøç, ðïéüò ôñüðïò Tíåñãåßáò è? öåëïóå, óô? óïâáñÜ, ëüêëçñç ôZí Aíèñùðüôçôá, äçëáäZ ðïéÝò ðñÜîåéò åyíáé óõëëÞâäçí åêôáråò! ÁôZ _ èåùñßá ìïéÜæåé ìS ôZ èåùñßá ôï Tëåýèåñïõ Tìðïñßïõ _ ðïßá ðñïûðïèÝôåé
ôé óýìöùíá ìS Tããåíårò íüìïõò ô\ò âåëôßùóçò ôí ðñáãìÜôùí _ ðáãêüóìéá Bñìïíßá ðñïêýðôåé ê á ô A í Ü ã ê ç Að# ìüíç ôçò. ²Éóùò ìé? ìåëëïíôéêZ Vñåõíá ó÷åôéê? ìS ôqò AíÜãêåò ô\ò Aíèñùðüôçôáò í? äåßîåé ðò äéüëïõ åêôárï äSí åyíáé ô# ìïßùò ðñÜôôåéí, Aëë?
ôé, ãé? ìáêñ? äéáóôÞìáôá Aíèñþðéíçò æù\ò, ðñÝðåé í Aíáôåèïí Tð öåëåßI ïsêïõìåíéêí óêïðí, îå÷ùñéóôSò êáq êáôÜ ôéíáò ðåñéóôÜóåéò ò êé Cãñéåò AðïóôïëÝò [...]». 24. ÄéáöèïñÜ: ãáëëéê? óô# ðñùôüôõðï. 25. Áð# ôqò óçìåéþóåéò ðï êñáôïóå ôZí ðåñßïäï ÌáÀïõ-Ïêôùâñßïõ 1883: «Åyíáé Añêåô? TíäéáöÝñïí ôß âñßóêåôáé óS Aíôßèåóç ìS ôZí ðñïÝëåõóç ô\ò öéëïóïößáò: _ ðñïÝëåõóç ô\ò TðéóôÞìçò. ´Ïôáí ìé? ïsêïãÝíåéá ãé? ìåãÜëï ÷ñïíéê# äéÜóôçìá TììÝíåé ó Xíá óõãêåêñéìÝíï åyäïò äñáóôçñéüôçôáò, ôüôå
ëç _ TíáðïèçêåõìÝíç têáíüôçôá, Tèéóì#ò óôZ óõíÝðåéá, óôZ ëåðôüôçôá, óôZí ðñïóï÷Þ, óôZí ðïìïíZ ìðïñår ôåëéê? í? êõñéáñ÷Þóåé êáq í? Têôáèår ò ôZ íüçóç. Ç åsäïëïãéêZ ðñïðáéäåßá ôï ðíåýìáôïò Aðïóð@ôáé ôñüðïí ôéí? Að# ô#í ìÝ÷ñé óôéãì\ò óêïðü ôçò êáq ãßíåôáé AíÜãêç êáè UáõôÞ, ìé? äßøá ãé? Aíôéìåôþðéóç ðñïâëçìÜôùí ô# uäéï ô# ìÝóï ãßíåôáé óêïðüò.
Óçìåéþóåéò
#
Ç Tðéóôçìïíéêüôçôá åyíáé _ Vêöñáóç ìé@ò óôáèåñüôçôáò, ìé@ò virtù êáq ìé@ò ëåðôüôçôáò óôZ óêÝøç êáq óôZí ðñÜîç, ðï ìåôáâéâÜóôçêå Að# ãåíé? óS ãåíéÜ. Ãé áô# âñßóêåé êáíåqò ôqò säéïöõÀåò ô\ò TðéóôÞìçò Aðïêëåéóôéê? ó÷åä#í AíÜìåóá óôïò Aðïãüíïõò ôå÷íéôí, Tìðüñùí, ãéáôñí, äéêçãüñùí: äSí åyíáé äéüëïõ Aðßèáíï ãé#ò Uí#ò Åâñáßïõ í? ãßíåé Xíáò óðïõäárïò ëüãéïò. Áíôßèåôá, ït ãéïq êëçñéêí, ãßíïíôáé... öéëüóïöïé» (Mp XVI 4). 26. Tschandala óô# ðñùôüôõðï: Aðüâëçôïò, outcast (åsäéêüôåñá: Éíä#ò êáôþôåñçò ôÜîçò). 27. Ästhetischer Geschmack, êáëáéóèçóßá. 28. ÐáñáëëáãZ óôqò óçìåéþóåéò ôï Íßôóå (Mp XVI 4): «Ït ðïëõôéìüôåñåò óõëëÞøåéò Aíáêáëýðôïíôáé ðÜíôá ôåëåõôáråò^
ìùò ït ðïëõôéìüôåñåò óõëëÞøåéò åyíáé ït ì Ý è ï ä ï é. ´Ïëåò ït ìÝèïäïé,
ëåò ït ðñïûðïèÝóåéò ô\ò ôùñéí\ò Tðéóôçìïíéê\ò TîÝëéîçò, åy÷áí ãé? ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá ôþñá óôñáììÝíç ðÜíù ôïõò ôZ âáèýôåñç ðåñéöñüíçóç, Tîáéôßáò ôïõò ðïëëïq âñÝèçêáí Vîù Að# ôqò ôÜîåéò ôí ôéìßùí Aíèñþðùí èåùñÞèçêáí T÷èñïq ôï Èåï, ðåñéöñïíçôSò ô\ò Aëçèåßáò, äáéìïíéóìÝíïé. Ï Tðéóôçìïíéê#ò ÷áñáêôÞñáò eôáí áôïìÜôùò Xíáò tschandala... Åu÷áìå, ò êáq ôþñá, ëüêëçñï ô# ðÜèïò ô\ò Aíèñùðüôçôáò Tíáíôßïí ìáò [...]: ït óêïðïß ìáò, _ ðñáêôéêÞ ìáò, óéùðçëüò, óõíåô#ò êáq äýóðéóôïò ôñüðïò ìáò:
ëá ôïò öÜíçêáí ôåëåßùò AíÜîéá êáq ðåñéöñïíçôÝá. Öáßíåôáé ó?í í? ðÜñ÷åé Tä ìé? Aíôßèåóç, ó?í í? Vãéíå Xíá Eëìá. Áëë? áô# öáßíåôáé Bðëò. ÓôZí ðñáãìáôéêüôçôá Tôïýôç Aêñéâò _ Têðáßäåõóç, ìS ôZ âïÞèåéá ñéóìÝíùí ðåñâïëí, ðñïåôïßìáóå â\ìá-â\ìá ôïôï ô# ðÜèïò Uí#ò ^ðéüôåñïõ åuäïõò, ðï ðáßñíåé ôþñá óÜñêá êáq óô? êáq ôéì@ôáé ò Tðéóôçìïíéê#ò ÷áñáêôÞñáò. Ç ðñïóåêôéêZ Aíôéìåôþðéóç Aêüìç êáq ôí ðé# AóÞìáíôùí æçôçìÜôùí, áóôçñ#ò áôïÝëåã÷ïò (÷áñáêôçñéóôéê? ôï èñÞóêïõ) eôáí ìé? ð ñ ï ã ý ì í á ó ç êáq ôñüðïí ôéíá ìé? ð ñ ï ì ï ñ ö Z ôï Tðéóôçìïíéêï ÷áñáêôÞñá: ðñïðáíô#ò Têåríï ô# öñüíçìá ðï ðáßñíåé ô? ðñïâëÞìáôá óô? óïâáñÜ, Aäéáöïñþíôáò ãé? ô# ðïé# è? åyíáé ô# ðñïóùðéê# êüóôïò. Ôåëéê? è? ìðïñïóå êáíåqò äéêáéïëïãçìÝíá í? óêåöôår
ôé, óôZí ðñáãìáôéêüôçôá, Têåríï ðï êñÜôçóå ôZí Aíèñùðüôçôá ôõöëZ ãé? ôüóïí êáéñü, äSí eôáí ðáñ? ìé? ásóèçôéêZ AíÜãêç: Að# ôZí AëÞèåéá æÞôçóå Xíá ã ñ á ö é ê # AðïôÝëåóìá^ Að# ô#í Cíèñùðï ô\ò ãíþóçò, í? óõíôáñÜîåé ôqò ásóèÞóåéò. Ç ó å ì í ü ô ç ô Ü ìáò eôáí áô# ðï ðñïóÝâáëå ôZí ásóèçôéêÞ ôïõò...». 29. Êáô? ô#í Äáñâríï êáq ô#í ÓðÝíóåñ. 30. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï. 31. ´Ïðùò ðïóôÞñéîå ÓïðåíÜïõåñ. 32. Âë. ÍôïóôïãéÝöóêé, Ït ÄáéìïíéóìÝíïé, ô. ÉÉ, ó. 64-66 (ìôöñ.
#
Óçìåéþóåéò
²Áñç ÁëåîÜíäñïõ): «Ï óêïð#ò êÜèå ëáúê\ò ðïñåßáò, ãé? ô#í êÜèå ëáü, êáq óS êÜèå ðåñßïäï ô\ò ðáñîÞò ôïõ, äSí åyíáé Cëëïò Að# ôZí AíáæÞôçóç ôï Èåï, ôï äéêï ôïõ Èåï, ôï Èåï ðï ðñÝðåé ô# äß÷ùò Cëëï íÜ íáé Aðüëõôá äéêüò ôïõ^ êáq óêïðüò ôïõ Aêüìá åyíáé í? ðéóôÝøåé óS áô#í ô#í Èå# ó?í ô#í ìüíï Aëçèéíü. Ï Èå#ò åyíáé _ óõíèåôéêZ ðñïóùðéêüôçôá
ëïõ ôï ëáï [...]. ÐïôS ò ô? ôþñá äSí óõíÝâç
ëïé, b ðïëëïq ìáæq ëáïß, í? V÷ïõí Xíáí êïéí# Èåü^ ðÜíôïôå êÜèå ëá#ò åy÷å ô#í säéáßôåñï Èåü ôïõ. ´Ïôáí ït èåïq Añ÷ßæïõí êáq ãßíïíôáé êïéíïß, V÷ïõìå êéüëáò ô# ðñôï óçìÜäé ô\ò êáôáóôñïö\ò ôí ëáí [...] Ï êÜèå ëá#ò ìÝíåé ëá#ò ò ôZ óôéãìZ ðï V÷åé ô#í îå÷ùñéóô# Èåü ôïõ [...]^ ðéóôåýåé ðò è? íéêÞóåé ìS ô#í äéêü ôïõ Èåü [...]». 33. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï. 34. Ernest Renan (1823-1892): ÃÜëëïò óõããñáöÝáò, êñéôéê#ò ôï ×ñéóôéáíéóìï. 35. Ãáëëéê? óô# ðñùôüôõðï: Áðüëõôï. 36. Souterrain-Reich, óô# ðñùôüôõðï. ÐáñáðÝìðåé óáöò óô# Õðüãåéï ôï ÍôïóôïãéÝöóêé. 37. spannen. 38. Spinne. 39. spann. 40. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï: ð# ô# ðñßóìá ôï Óðéíüæá. ÌS ô? ðáñáðÜíù spannen, Spinne, spann ðáñç÷årôáé ô# íïìá ôï Spinoza. 41. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï. 42. Âë. 1888 16 [55-56-58]: «Áð# ôZ óêïðé? ô\ò öõóéïëïãßáò, _ ÊñéôéêZ ôï Êáèáñï Ëüãïõ åyíáé êéüëáò _ ðñïãåíÝóôåñç ìïñöZ ôï êñåôéíéóìï^ êáq ô# óýóôçìá ôï Óðéíüæá öáéíïìåíïëïãßá ô\ò öõìáôßùóçò». «Ç äéêÞ ìïõ Añ÷Þ (óõìðõêíùìÝíç óS Xíáí ôýðï ìS ìé? ãåýóç Añ÷áéïðñÝðåéáò) ãé? ô#í ×ñéóôéáíéóìü, ô#í Ó÷ïëáóôéêéóì# êé Cëëá ìïó÷Üñéá åyíáé _ Uî\ò: _ Vííïéá Èå#ò ò ðíåìá Aðïôåëår ôZí Cñíçóç ô\ò ôåëåéüôçôáò ôï Èåï...». 43. ÁôZ _ êüðùóç ðï êáôáããÝëëåé Íßôóå Dí ôZ äïìå ð# tóôïñéê# ðñßóìá îåêéíÜåé ìS ô# èÜíáôï ôï ÌåãÜëïõ ÁëåîÜíäñïõ. ÓôZ óêÝøç ôZí uäéá åy÷áí aäç Tìöáíéóôår óçìÜäéá êïðþóåùò, êá÷õðïøßá ðñ#ò ô? Víóôéêôá, _ óôùéêZ óêëÞñõíóç, _ ðëáôùíéêZ êáôáäßêç ôí ásóèÞóåùí, ðï êáô? ô#í Íßôóå AðïôÝëåóáí ôZí ðñïåôïéìáóßá ãé? ô# ×ñéóôéáíéóìü. ²Åðåéôá _ ëïãéêZ ò óôáôç óùôçñßá
ëïé Aíáæçôïí ôÞí ä# ô\ò åôõ÷ßáò: óçìÜäé ðò
ëåò ït ðñùôáñ÷éêSò äõíÜìåéò ô\ò æù\ò åy÷áí Tîáíôëçèår (14 [87] 1888). Ït TíôÜóåéò ðÝöôïõí, AñåôSò ðé? ãßíïíôáé _ êáñôåñéêüôçôá, _ ^ðéüôçôá, _ Aäéáöïñßá, _ AðÜèåéá (Óôùéêïß). ÌÝóá óôZí
ëç óýã÷õóç êé Aðüãíùóç ãåííÞèçêå _ AíÜãêç ãé? æåóôáóéÜ (14 [99] 1888), Tí Cñ÷éóå
Óçìåéþóåéò
#!
í Aêïýãåôáé óéã? óéã? _ öùíZ ðï êáëïóå Xíáí óùôÞñá (Droysen). Âë. ðñï÷åßñùò 14 [99] 1888: «Ç Öéëïóïößá ò décadence / Ç ó ï ö Z êüðùóç. Ðýññùí. Ï âïõäéóôÞò. ÐáñáâïëZ ìS Åðßêïõñï. / Ðýññùí. Æår ôáðåéí? AíÜìåóá óôïò ôáðåéíïýò. Êáìé? ðåñçöÜíåéá. Æår ìé? êïéíZ æùÞ^ óÝâåôáé êáq ðéóôåýåé
,ôé ðéóôåýïõí
ëïé. ÖõëÜãåôáé Að# ôZí TðéóôÞìç, Að# ô# ðíåìá, êé Að#
,ôé ö ï õ ó ê þ í å é... Áðëüò^ Aðåñßãñáðôá ðïìïíåôéêüò, AìÝñéìíïò, aðéïò. / Áôáñáîßá, êé TðéðëÝïí: ðñáüôçôá. / ´Åíáò âïõäéóôZò óôZí ÅëëÜäá, ðï ìåãÜëùóå ìSò óôZí ÷ëïâïZ ôí ó÷ïëí^ øéìá öôáóìÝíïò^ AðïêáìùìÝíïò^ _ äéáìáñôõñßá ôï ÊïõñáóìÝíïõ êáô? ôï æÞëïõ ôí Äéáëåêôéêí^ _ Aðéóôßá ôï ÊïõñáóìÝíïõ ðñüò ôZ ä\èåí óçìáóßá
ëùí ôí ðñáãìÜôùí. Åyäå ô#í Á ë Ý î á í ä ñ ï, åyäå ôïò É í ä ï ò ö á ê ß ñ ç ä å ò. ÓS ôÝôïéåò øéìåò êáq ñáöéíáñéóìÝíåò ðÜñîåéò êáèåôq ô# ôáðåéíü, ô# öôù÷ü, Aêüìá êáq êáèåôq ô# åçèåò [Idiotische] ëåéôïõñãår ó?í äÝëåáñ. Íáñêþíåé, ÷áëáñþíåé (ÐáóêÜë). ²Åíéùèáí TîÜëëïõ, óô# ìÝóïí
ëçò ô\ò Aíáôáñá÷\ò êáq ô\ò óýã÷õóçò ìS ô#í êáèÝíá, ëßãç æåóôáóéÜ. ²Å÷ïõí AíÜãêç Að# æåóôáóé? áôïq ït êïõñáóìÝíïé... / Í? ðåñíéêÞóïõí ôZí Aíôßöáóç^ êáíÝíáò Aãþíáò, êáìé? âïýëçóç äéÜêñéóçò: Añíïíôáé ô? Añ÷áéïåëëçíéê? Víóôéêôá. ... / ÌåôáìöéÝæïõí ôZ óïößá, ïôùò óôå í? ìZ äéáêñßíåôáé^ ôZí íôýíïõí öôù÷éêÜ, ìS êïõñÝëéá^ ït Tíáó÷ïëÞóåéò ôïõò ôáðåéíÝò, ðçãáßíïõí óôZí Aãïñ? êáq ðïõë@íå ãïõñïõíÜêéá ãÜëáêôïò... / Ãëõêýôçôá^ öùôåéíüôçôá^ Aäéáöïñßá^ êáìßá AñåôZ ðï í? Aðáéôår ÷åéñïíïìßåò. Óõíôáõôßæïíôáé êáq óôZí AñåôÞ: óôáôç áèõðÝñâáóç, óôáôç Aäéáöïñßá. / Ðýññùí êáq Åðßêïõñïò, äõ# ìïñöSò ô\ò Uëëçíéê\ò décadence: óõããåíårò ò ðñ#ò ô# ìßóïò ôïõò ãé? ôZ äéáëåêôéêZ êáq ðñ#ò ð@óá è å á ô ñ é í ß ó ô é ê ç AñåôÞ êáq ô? äõ# ìáæq íïìÜæïíôáí ôüôå öéëïóïößá^ Aãáðïí Tðßôçäåò
,ôé ô# ôáðåéíü^ ôï äßíïõí ôåôñéììÝíåò íïìáóßåò, Aêüìá êáq ðåñéöñïíçôÝåò^ ðáñïõóéÜæïõí ìé? êáôÜóôáóç ðï äSí ìïéÜæåé ïôå ìS Aññþóôéá ïôå ìS ãåßá, ìé? êáôÜóôáóç
ðïõ êÜðïéïò äSí åyíáé ïôå æùíôáíüò, ïôå íåêñüò... Ï Åðßêïõñïò: ðé# AöåëÞò, åsäõëëéáêüò, åãíþìùí. Ï Ðýññùí: ðé# ôáîéäåìÝíïò, ðé# Tðþäõíá Vìðåéñïò, ðé# ìçäåíéóôÞò...». 44. Áô# Tä ô# êåßìåíï (_ 5ç ðáñÜãñáöïò ìé@ò ðñáãìáôåßáò ôï Íßôóå «Ãé? ôZí tóôïñßá ô\ò Vííïéáò ôï èåï», ðï ðåñéëáìâÜíåé ôqò Uíüôçôåò 1619 ôï Áíôé÷ñßóôïõ) è? Aðïôåëïóå ôZí 20Z Uíüôçôá ôï Áíôé÷ñßóôïõ: « Êáq ðüóïé èåïq åyíáé Aêüìç êáq óÞìåñá äõíáôïß!... ÓS ìÝíá ô#í uäéï ðï ìÝóá ìïõ æùíôáíåýåé ðüôå ðüôå ô# èñçóêåõôéê# Víóôéêôï, aôïé ô# ä ç ì é ï õ ñ ã é ê # ô\ò èåüôçôáò Víóôéêôï, ðüóï äéáöïñåôéêü, ìS ðüóïõò ôñüðïõò ìï Aðïêáëýðôåôáé êÜèå öïñ? ô# Èårï!... Ôüóá ðáñÜîåíá V÷ïõí aäç ðåñÜóåé Að# ìðñïóôÜ ìïõ óS Têåríåò ôqò C÷ñïíåò óôéãìSò ðï ôõ÷áßíïõí óôZ æùÞ, ó?í í? ðÝöôïõí Að# ô# öåããÜñé, óôéãìSò ðï äéüëïõ äSí îÝñåé êáíåqò ðüóï
#"
Óçìåéþóåéò
÷ñïíí åyíáé b ðüóï íÝïò è? ãßíåé Aêüìá... ÄSí è? AìöÝâáëëá
ôé ðÜñ÷ïõí ðñÜãìáôé ðïëë? åuäç èåí... Ó áôïò ìÜëéóôá äSí ëåßðåé êáq äSí è? ìðïñïóå êáíåqò í? ìZí ôïò öáíôáóôår ÷ùñßò ìé? ñéóìÝíç äüóç Aëêõïíéóìï êé Tëáöñüôçôáò... Ô? AíÜëáöñá ðüäéá uóùò AíÞêïõí êáôåîï÷Zí óôZí Vííïéá ôï Èåï... Åyíáé Cñáãå Aðáñáßôçôï í Aíáðôýîïõìå ëåðôïìåñò ô#
ôé Xíáò Èå#ò êñáôéÝôáé ðÜíôá ðÝñá Að# ôéäÞðïôå ëïãéêü, âáñåô# êáq óôåíïêÝöáëï; êáß, ìåôáî ìáò, ðÝñáí ôï êáëï êáq ôï êáêï; Ô# âëÝììá ôïõ åyíáé T ë å ý è å ñ ï ìS ô? ëüãéá ôï Ãêárôå. Êáq ãé? í? Tðéêáëåóôïìå ôZí Aíåêôßìçôç áèåíôßá ôï Æáñáôïýóôñá óS ôïýôçí Tä ôZí ðåñßóôáóç: Æáñáôïýóôñáò öôÜíåé óô# óçìårï í? ì@ò âåâáéþóåé
ôé: È? ðßóôåõá ìüíï óS Xíáí Èå# ðï è? êáôáëÜâáéíå Að# ÷ ï ñ ü... / ÅðáíáëáìâÜíù: ðüóïé èåïq åyíáé Aêüìç êáq óÞìåñá äõíáôïß! Æáñáôïýóôñáò, Að# ôZ ìåñéÜ ôïõ, åyíáé Aóöáëò Xíáò ðáëé#ò AèåúóôÞò. ÄSí ðéóôåýåé ïôå óôïò ðáëéïò ïôå óôïò íÝïõò èåïýò. Åyíáé îåêÜèáñï áôü! Ï Æáñáôïýóôñáò åyðå: è? ðßóôåõå ^ Aëë? Æáñáôïýóôñáò äSí è ? ðéóôÝøåé ìZí ô#í ðáñáíïårôå». 45. Übergeistigung. 46. È? ìðïñïýóáìå í? ðïìå: ô#í Aðåèéóìü ôïõ Að# ôïò Cëëïõò. 47. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï: ìíçóéêáêßá. ´Ïñïò ðï Íßôóå åsóÞãáãå ìS ôZ Ãåíåáëïãßá ô\ò Çèéê\ò (âë. ðáñÜãñáöï 24 êÜôùèé). 48. Êáô? Ëïõê@í 10,42. 49. ÁôïôõñáííéóìÝíïõò. 50. «Ô# í? ãíùñßæïõìå
ôé ãíùñßæïõìå áô# ðï ãíùñßæïõìå êé
ôé äSí ãíùñßæïõìå áô# ðï äSí ãíùñßæïõìå, áô# åyíáé _ AëçèéíZ ãíþóç» (Êïìöïýêéïò). 51. Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 13,13. 52. Êáô? ÉùÜííçí 4,22. 53. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï: Ressentiment-. 54. ÔZí Vêáíáí ìé? ð á ñ ? ö ý ó é í Vííïéá. 55. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï: AðïìåéíÜñé. 56. Âë. 11 [280] 1887-8: «Áô# ô#í Vöåñå óô# Óôáõñü. Áðüäåéîç åyíáé _ TðéãñáöZ Tðq ôï Óôáõñï: Âáóéëåò ôí Éïõäáßùí. ÊáíÝíá óôïé÷årï äSí ìðïñår í? ì@ò êÜíåé í? só÷õñéóôïìå ìáæq ìS ô#í Ðáëï
ôé Éçóïò ôÜ÷á ðÝèáíå ãé? ôqò Bìáñôßåò ôí Cëëùí... ÐÝèáíå ãé? ôqò äéêÝò ôïõ Bìáñôßåò. Õð# äéáöïñåôéêSò óõíè\êåò, ãé? ðáñÜäåéãìá Tí ìÝó¤ ô\ò óçìåñéí\ò Åñþðçò, ô# uäéï åyäïò Aíèñþðïõ è? æïóå, è? äßäáóêå êáq è? ìéëïóå ó?í ìçäåíéóôÞò, êáq óS áôZí Tðßóçò ôZí ðåñßðôùóç, è? Vëåãáí Tê ìÝñïõò ôïõ ðò eôáí Aðüëõôá ðåðåéóìÝíïé
ôé äÜóêáëüò ôïõò ðÝèáíå ãé? ôZ äéêáéïóýíç êáq ôZí AãÜðç ìåôáî ôí Aíèñþðùí ÷é ãé? ôqò Bìáñ-
Óçìåéþóåéò
##
ôßåò ôïõ, Aëë? ãé? ôqò äéêÝò ìáò Bìáñôßåò ( ô\ò ôùñéí\ò Cñ÷ïõóáò ôÜîçò, Töüóïí âÝâáéá ô# Cñ÷åéí, ô# êõâåñí@í èåùñårôáé BìÜñôçìá êé Að# ôïò Aíáñ÷éêïýò)». 57. ÓôZ Âüííç, ô# 1864, Íßôóå äéÜâáóå ô#í Âßï ôï Éçóï ôï David Strauss. 58. Êáô? Ìáôèárïí 5,39. 59. Ðáñüìïéá èÝóç äéáôõðþíåôáé êáq óôï Léon Tolstoi, Ma religion, Paris 1885, ó. 12. 60. Ï óõããñáöÝáò ðáéíßóóåôáé ì@ëëïí Tä ô# ìþíõìï Vñãï ôï ÍôïóôïãéÝöóêé. 61. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï: øçëüöñùí, äåóðïôéêüò. 62. Êáô? Ìáôèárïí 10,34. 63. Ô# Añ÷áéüôåñï êáq óðïõäáéüôåñï síäéê# öéëïóïöéê# óýóôçìá. Èåùñårôáé âÝâáéï
ôé Âïýäáò Tð áôï óôçñß÷èçêå êáô? ô# ðëåróôïí ìÝñïò ôí ãíùóéïëïãéêí säßùò èåùñéí ôïõ. ÉäñõôÞò ôïõ Êáðßëá, Éíä#ò öéëüóïöïò, õt#ò ôï ÂñÜ÷ìá b ìé? Að# ôqò Tíóáñêþóåéò ôï Âéóíï b ôï ²Áãíé. ÄéäÜóêåé ôZí ðñáãìáôéêüôçôá ôüóï ô\ò ëçò
óï êáq ôï ðíåýìáôïò, êáq óþæåé ôZí áèõðáñîßá ôï Aôüìïõ Víáíôé ôï êáèïëéêï ðíåýìáôïò. Ç Tî Aðïêáëýøåùò AëÞèåéá, _ Bãßá ÃñáöÞ, êáìßáí Aîßá äSí V÷åé ãé? ôZ ëýôñùóç ôï Aíèñþðïõ, äSí ôï Tîáóöáëßæåé ásþíéá åäáéìïíßá. Ç TðéóôÞìç ìüíïí, ñè#ò ëüãïò V÷åé Aîßá ãé? ô#í Cíèñùðï. Ç öéëïóïößá åyíáé ô# ìÝóï ãé? ôZí Tðßôåõîç ô\ò åäáéìïíßáò. Ç øõ÷Þ, TíäåäõìÝíç äé Uí#ò óþìáôïò, ä é ? ô \ ò AôïìéêüôçôÜò ôçò, è? øÜîåé, è? Tðéäïèår óôZí êáôáíüçóç ô\ò öýóåùò. Áð ôZ óôéãìZ ðï _ øõ÷Z è? êáôáíïÞóåé ôZ öýóç, ôßðïôá Cëëï äSí V÷åé í? TðéôåëÝóåé óô#í êüóìï: V÷åé
,ôé ÷ñåéÜæåôáé ãé? ôZí Aðïëýôñùóç êáq ôZí åäáéìïíßá ôçò. Áð áôZ ôZí Xíùóç øõ÷\ò êáq öýóçò ðñïÝñ÷åôáé _ äçìéïõñãßá (âë. ÌåãÜëç ÅëëçíéêZ Åãêõêëïðáéäåßá). 64. Ï Íßôóå äéüñèùóå Aðü «ðëÞñùò Aíýðïðôç Cãíïéá» (vollkomen ahnungslose Unwissenheit) óÝ «êáèáñZ ìùñßá» (reine Torheit) ðïíïþíôáò ô#í ÐÜñóéöáë. Ç ìåôÜöñáóç ô\ò ãáëëéê\ò Vêäïóçò: «Ç ãíþóç ôïõ åyíáé _ Bãßá Aèùüôçôá ðï Aãíïår ò êáq ôZí ðáñîç ôÝôïéùí ðñáãìÜôùí». 65. Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 2,4. Âë. êáq 1888, 1457, 1546, 1571 óô# ÐáñÜñôçìá. 66. Êáô? Ì@ñêïí 5,34. 67. Ï óõããñáöÝáò ðïíïår Tä ô# ñùìáéïêáèïëéê# äüãìá ô\ò «Aóðßëïõ óõëëÞøåùò» ô\ò Èåïôüêïõ. 68. ÁðïêÜëõøéò ÉùÜííïõ 20,3. 69. ÓôZí ðñáãìáôéêüôçôá, Uêáôüíôáñ÷ïò^ âë. Ìáôè. 27,54. 70. ÐáñáëëáãZ ôí ðñïçãïõìÝíùí: «´Ïëïé îÝñïõí,
ëïé è? ìðï-
#$
Óçìåéþóåéò
ñ ï ó á í í? îÝñïõí
ôé ïôå Èå#ò ðÜñ÷åé, ïôå Bìáñôßåò, ïôå ëõôñùôÞò, ïôå «Tëåýèåñç âïýëçóç», ïôå ^èéêZ ôÜîç ðñáãìÜôùí^
ôé tåñÝáò åyíáé ô# ðé# óé÷áìåñ# Að#
ëá ô? ðáñÜóéôá,
ôé ×ñéóôéáíéóìüò åyíáé _ âïýëçóç ãé? ô# ìçäÝí, _ âïýëçóç ãé? ðáñáêìÞ, _ âïýëçóç ãé? ôZí áôïâåâÞëùóç ô\ò Aíèñùðüôçôáò
ôé ô# TðÝêåéíá, _ Aèáíáóßá ôí øõ÷í, Aêüìá êáq _ uäéá _ øõ÷Þ, Aðïäåß÷ôçêáí Cèëéá ø Ý ì á ô á. Ðáñüëá áô? ìÝíïõí
ëá AðáñÜëëáêôá: êé TðåéäZ Aêñéâò
ëá Vãéíáí íÝá êáq ìïíôÝñíá, áôZ _ ðñïóêüëëçóç óô? ðáëé? ðñïêáëår ð å ñ é ö ñ ü í ç ó ç» (W II 8, 147148). 71. Õðáéíéãì#ò ãé? ô#í Ìðßóìáñê (1815-1898). 72. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï. 73. Âë. Ô# ëõêüöùò ôí åsäþëùí, 19: «Ï Cíèñùðïò Aíèñþðéóå ô#í êüóìï: áô# åyíáé
ëï. Áëë? ôßðïôá, Aðïëýôùò ôßðïôá äSí ì@ò Tããõ@ôáé
ôé Cíèñùðïò áô#ò Aðïôåëår ô# ðñüôõðï ô\ò ìïñöé@ò. Ðò Cñáãå è? öáéíüôáí óô? ìÜôéá Uí#ò ðïôéèÝìåíïõ Êñéôï ô\ò ìïñöé@ò; ÎéðáóìÝíïò, uóùò; ãåëïrïò, ëéãÜêé áèáßñåôïò;... ·Ù Äéüíõóå èåúêÝ, ãéáôq ìï ôñáâ@ò ô áôéÜ;, ñþôçóå _ ÁñéÜäíç êÜðïôå ô#í öéëüóïöï TñáóôÞ ôçò, óS Xíáí Að# ôïò ðåñßöçìïõò Têåßíïõò äéáëüãïõò ô\ò ÍÜîïõ. ÊÜðùò Aóôårá ô? âñßóêù ô áôéÜ óïõ ÁñéÜäíç: ãéáôq äSí åyíáé ðé# ìáêñïõëÜ;». 74. Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 15,14 êáq 17. 75. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï: åÞèåéá, âëáêåßá. 76. Áô# åyíáé êáq _ âáóéêZ «Tðùäüò» ôï ìçäåíéóìï^ âë. 2 [127] 1885-1886: «Ï óêåðôéêéóì#ò AðÝíáíôé óôZí ^èéêZ ðáßæåé ô#í êáèïñéóôéê# ñüëï. Ç ðáñáêìZ ô\ò ^ è é ê \ ò Uñìçíåßáò ôï êüóìïõ (Uñìçíåßá ðï äSí V÷åé ðé? êáíÝíá êýñïò, Að# ôüôå ðï AðïðåéñÜèçêå í? îåöýãåé óS êÜðïéï ðåñðÝñáí) êáôáëÞãåé óô#í ìçäåíéóìü. «Ôßðïôá äSí V÷åé ðé? íüçìá»: ô# AâÜóéìï ìé@ò Uñìçíåßáò ôï êüóìïõ óôZí ðïßá Aöéåñþèçêå ôåñÜóôéá TíÝñãåéá êéíår óô# Uî\ò ôZí ðïøßá
ôé uóùò
ëåò ït Uñìçíåråò ôï êüóìïõ åyíáé TóöáëìÝíåò )». 77. Âë. Êáô? Ëïõê@í 10,41-42: «ÌÜñèá, ÌÜñèá, ìåñéìíLò êáq ôõñâÜægò ðåñq ðïëë?, Uí#ò äÝ Tóôéí ÷ñåßá». 78. Í? êáq êÜôé ðáñÜëëçëï Að# ô#í äéêü ìáò Ëáóêáñ@ôï: «ÄSí åyíáé äýï óþìáôá uóá ìåôáîý ôïõò. ÄSí åyíáé äýï øõ÷Sò ðï í? ìZí äéáöÝñïõí AíÜìåóü ôïõò. Ç öýóç öñßôôåé Víáíôé ô\ò sóüôçôïò ôZí ðïßáí êçñýôôïõí ït íåþôåñïé. Ç sóüôçò ôí ðïëéôí Tìðñ#ò åsò ô#í íüìïí åyíáé íïìïèåôéêZ AíÜãêç^ ÷é öõóéêZ AëÞèåéá. ÍïìïèåôéêZ AíÜãêç óôZí ðïßáí Aäéêårôáé ô# êáëýôåñï ìÝñïò ô\ò êïéíùíßáò, ðSñ ôï êáêçôÝñïõ» (Óôï÷áóìïß, 9). 79. Êáô? ô#í Ï. Óáßîðçñ: «Well roared lion!» (A Midnight summers dream). Ô# ëéïíôÜñé åyíáé ô# æï ðï óõìâïëßæåé ô#í åáããåëéóôZ Ì@ñêï.
Óçìåéþóåéò
#%
80. Ï Èåüò,
ðùò ô#í äçìéïýñãçóå Ðáëïò, Aðïôåëår ôZí Cñíçóç ôï Èåï. 81. Íüìï. 82. ÐáñáëëáãZ ôí ðñïçãïõìÝíùí: «Ï ×ñéóôéáíéóì#ò T÷èñåýåôáé èáíÜóéìá êÜèå åèåßá ä# ðï äçãår óôZ ãíþóç, êÜèå AãùãZ ôï ðíåýìáôïò, êÜèå Tíôéìüôçôá êáq êáèáñüôçôá óô? æçôÞìáôá ôï ðíåýìáôïò, êáq ôïò êçñýóóåé Tîïíôùôéê# ðüëåìï æù\ò êáq èáíÜôïõ. Ï Ðáëïò ê á ô Ü ë á â å
ôé áô# ÷ñåéáæüôáí: êé _ Åêêëçóßá êáôÜëáâå ô#í Ðáëï... Åêåríïò Èåüò, ô#í ðïrï Töçñå Ðáëïò, Xíáò Èå#ò ðïý êáôáéó÷ýíåé ôZí óïößáí ôï êüóìïõ (ôZí TðéóôÞìç ìáò, ìS ôZí CäåéÜ óáò ), åyíáé óôZí ðñáãìáôéêüôçôá åóåâZò ðüèïò, _ Aðïöáóéóôéêüôçôá ôï Ðáýëïõ: Tìårò ( Ðáëïò) èÝëïõìå í? êáôáéó÷ýíïõìå ôZí TðéóôÞìç , _ ëÝîç ðï óõíïøßæåé
ëá áô? ðï èÝëåé Ðáëïò åyíáé _ ëÝîç Èåüò...» (W II 8, 132). Åðßóçò: «´Åíáò Èå#ò ðï èÝëåé í? êáôáéó÷ýíåé ôZí óïößáí ôï êüóìïõ, Að# øõ÷ïëïãéêZ Cðïøç, åyíáé Xíáò Èå#ò ðï ôñÝìåé ôZ ãíþóç» (W II 3, 145). 83. Wissenschaft, TðéóôÞìç ð# ôZí Añ÷áéïåëëçíéêZ Vííïéá (÷é óïößá b ãíþóç): óïâáñÞ, ðåéèáñ÷çìÝíç êé áóôçñZ æÞôçóç ô\ò ãíþóçò (âë. W. Kaufmann óôZí ÅsóáãùãZ ô\ò Åèõìçò ÅðéóôÞìçò). 84. Âë. J. Wellhausen, Prolegomena, ó. 310-336. 85. Ô# ëáôéíéê# Heva óô# ðñùôüôõðï ðñïÝñ÷åôáé Að# ôZ Vulgata. 86. Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 2,4. 87. Áëëéò: _ ðßóôç öÝñíåé ôZí íôùò ìáêáñéüôçôá. 88. Ðñ#ò ìåãÜëç ôéìZ ôï Èåï. 89. Áããëéê? óô# êåßìåíï: Têðáßäåõóç. 90. Ãáëëéê? óô# êåßìåíï: êõêëéêZ öñåíïðÜèåéá. Ï
ñïò AíÞêåé óô#í Ch. Fere (Dégénérescence et criminalité, Ðáñßóé 1888)^ âë. êáq ô# Aðüóðáóìá 14 [72] 1888 ðï Íßôóå êñÜôçóå Að# áô# ô# Vñãï: « Ç è ñ ç ó ê å õ ô é ê Z ì ï í ï ì á í ß á ðáñïõóéÜæåôáé óõíÞèùò ìS ôZ ìïñöÞ ô\ò folie circulaire, êé TðéöÝñåé äõ# Aíôßèåôåò êáôáóôÜóåéò, ôZí êáôÜèëéøç êáq ôZí ôüíùóç». 91. Ðñüöáóç^ Töåêôéêüò: áô#ò ðï Aðïöåýãåé, äéóôÜæåé, Aìöéôáëáíôåýåôáé. 92. Êáô? ô#í J.H. Jung-Stilling (1740-1817), ô#í ðïrïí Íßôóå åy÷å äéáâÜóåé êé TðáéíÝóåé óô#í Ðåñéðëáíþìåíï êáq ôZ óêéÜ ôïõ (Aö. 109). 93. Ï Ëïýèçñïò Añåóêüôáí í? áôïáðïêáëårôáé ÷ùñéÜôçò. 94. Âë. Ecce Homo: «Ït ðëÜíåò _ ìé? ìåô? ôZí Cëëç ðáãþíïõí, ô# säåäåò äSí Aíôéêñïýåôáé î å ð á ã é Ü æ å é...». 95. Ï
ñïò ÷ñáêôçñßæåé ô#í Óêôï óõããñáöÝá Thomas Carlyle (1795-1881), ðïrïò, êáßôïé AðÝññéðôå ô#í ñãáíùìÝíï ×ñéóôéáíéóìü, öñïíïóå
ôé _ èñçóêåßá âñßóêåôáé óôZ âÜóç êÜèå Aãáè\ò êáñäé@ò.
#&
Óçìåéþóåéò
96. Entselbstung. 97. Âë. 11[99] 1887-8: «Ô# Tñþôçìá ôï ìçäåíéóìï «ð ñ # ò ôß;» ðñïÝñ÷åôáé Að# ôZ óõíÞèåéá äõíÜìåé ô\ò ðïßáò
ðïéïò óêïð#ò Vìïéáæå ôåèåéìÝíïò, äïóìÝíïò, Aðáéôçô#ò Að Vîù Að# ïtáäÞðïôå ð å ñ á í è ñ þ ð é í ç á è å í ô ß á äçëáäÞ. Áö fò óôéãì\ò Vðáøå êáíåqò í? ðéóôåýåé óS áôÞí, AíáæçôÜåé ðÜëé, óýìöùíá ìS ôZí ðáëé? óõíÞèåéá, ìé? Cëëç á è å í ô ß á ðï í? ì Z í ð ü ê å é ô á é ó S
ñ ï õ ò , ð ï í ? ì ð ï ñ å r í ? ð á ã ï ñ å ý å é ðï÷ñåþóåéò êáq óêïðïýò. Ç áèåíôßá ô\ò óõíåßäçóçò ðñïâÜëëåé ôþñá óôZí ðñþôç ãñáììÞ ... ò Aðïæçìßùóç ô\ò áèåíôßáò Uí#ò ð ñ ï ó þ ð ï õ. ³Ç ðÜëé, _ áèåíôßá ôï Ëüãïõ. ³Ç ô# ê ï é í ù í é ê # V í ó ô é ê ô ï (ô# êïðÜäé)». 98. ÐáñáëëáãZ ôí ðñïçãïõìÝíùí: «Ï öáíáôéê#ò óôÜèçêå ìÝ÷ñé óôéãì\ò _ ðé# Tðéêßíäõíç ôñï÷ïðÝäç ô\ò ãíþóçò» (W II 8, 101). 99. ÐáñáëëáãZ ôí ðñïçãïõìÝíùí: «ÄSí TíäéáöÝñåé ô# Dí êáíåqò ëÝåé øÝìáôá óô#í Uáõôü ôïõ b óôïò Cëëïõò. ³Áí ô# äïìå ðé# ðñïóåêôéêÜ, êÜèå óõíáíáóôñïöZ ìS ô#í Uáõôü, aôïé êÜèå öáéíïìåíéêüôçôá ô\ò óõíåßäçóçò, ðñïûðïèÝôåé ìé? äéôôüôçôá, Tí ëßãïéò, Xíáí ì Ü ñ ô õ ñ á. ´Ïôáí ëÝåé êÜðïéïò øÝìáôá óô#í Uáõôü ôïõ, ëÝåé øÝìáôá ãé? ëïãáñéáóìü ôïõ...» (W 18, 104). 100. Ìáíï óôZí síäéêÞ, ôZí sñáíéêZ êáq ôZ ãåìáíéêZ ìõèéêZ ðáñÜäïóç åyíáé ãåíÜñ÷çò ôï Aíèñùðßíïõ ãÝíïõò. Óô# íïìÜ ôïõ Aðïäßäåôáé êåßìåíï ãåíéêí Añ÷í Äéêáßïõ ôï 2ïõ ás. ð.×. 101. Ôü «êáêïß» (schlechte) ð# ôZí Vííïéá ô\ò öõóéïëïãßáò, ÷é ô\ò ^èéê\ò (böse). 102. Judain: íéôóåúê#ò íåïëïãéóìüò. 103. Á´ Ðñ#ò Êïñéíèßïõò 7,2 êáq 9. 104. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï: ²Áìùìç óýëëçøç (Tíí. ô\ò Èåïôüêïõ Að# ôïò ãïíårò ôçò, óýìöùíá ìS ôZí Aíôßóôïé÷ç ñùìáéïêáèïëéêZ Aíôßëçøç). 105. Åð áôïöþñ¤. 106. Willkur: áèáéñåóßá. 107. Ç ìïñöé? öõëÜãåôáé ãé? ôïò ðïë ëßãïõò (ÏñÜôéïò). 108. Âë. Æáñáôïýóôñá IV, «ÌåóçìÝñé». 109. Âë. 9 [44] 1887: Ô # ê á ô þ ô å ñ ï å y ä ï ò («êïðÜäé», «ìÜæá», «êïéíùíßá») îåìáèáßíåé ôZ óåìíüôçôá êáq öïõóêþíåé ôqò AíÜãêåò ôïõ êÜíïíôáò ôßò Aîßåò êïóìéêSò êáq ìåôáöõóéêÝò. ²Åôóé T ê ÷ õ ä á À æ å ô á é
ëç _ ðáñîç:
óï äçëáäZ êõâåñí@ _ ì Ü æ á, ôõñáíí@ ô ï ò î å ÷ ù ñ é ó ô ï ò A í è ñ þ ð ï õ ò, Vôóé ðï í? ÷Üíïõí áôïq ôZí ðßóôç óô#í Uáõôü ôïõò êáq í? ãßíïíôáé ì ç ä å í é ó ô Ý ò.» 110. Schlecht^ âë. ðáñáðÜíù ð. 7. 111. Êáô? ÉùÜííçí 4,22. 112. Âë. ãñÜììá ôï Íßôóå óô#í Overbeck (31 Ìáñôßïõ 1885):
Óçìåéþóåéò
#'
«ÄéÜâáóá, Vôóé ãé? îåêïýñáóç, ôqò ÅîïìïëïãÞóåéò ôï tåñï Áãïõóôßíïõ, êáq ðïë ëõðÞèçêá ðï äSí aóïõí êé Tó ìáæß ìïõ. ²Á, ðáëé#ò áô#ò ñÞôïñáò! Ðüóï ðëáóô#ò êáq øåõôïåõëáâÞò! Ðüóï ãÝëáóá! (ãé? ðáñÜäåéãìá, ìS ôÞí êëïðÞ ôí íåáíéêí ôïõ ÷ñüíùí, ðï åyíáé êáô? âÜèïò _ tóôïñßá Uí#ò ìáèçô\). Ôß øõ÷ïëïãéêZ êéâäçëåßá! (ð.÷.
ôáí ëÝåé ãé? ô#í èÜíáôï ôï êáëýôåñïý ôïõ ößëïõ, ìS ô#í ðïrï eôáí ì ß á øõ÷Þ,
ôé AðïöÜóéóå í? óõíå÷ßóåé í? æår, ãéáôq ìS áô#í ô#í ôñüðï ößëïò ôïõ ä S í è? ðåèÜíåé T í ô å ë ò. ÔÝôïéá óé÷áìåñ? øÝìáôá). ÖéëïóïöéêZ Aîßá ìçäÝí. ´Åíáò ðëáôùíéóì#ò ô\ò ÷ á ì ç ë ü ô á ô ç ò ð ï ó ô Ü è ì çò. ´Åíáò ôñüðïò óêÝøçò, äçëáäÞ, ðï ðñïïñéæüôáí ãé? ôZí Aíþôåñç Añéóôïêñáôßá ôï ðíåýìáôïò, ðñïóáñìïóìÝíïò Tä ãé? óêëÜâïõò. Êáô? ô Cëëá, óS áô# ô# âéâëßï âëÝðåé êáíåqò ô? óðëÜ÷íá ôï ×ñéóôéáíéóìï, êé Tã óôÝêù ðáñÝêåé, ìS ôZí ðåñéÝñãåéá Uí#ò ñçîéêÝëåõèïõ ãéáôñï êáq öõóéïëüãïõ». 113. Âë. ðáñáëëáãÞ (W II 8, 91): «Ï [TíôåëZò tóðáíéêüò] èáõìÜóéïò êüóìïò ôï ìáõñéôáíéêï ðïëéôéóìï, ô\ò Éóðáíßáò, ðïäïðáôÞèçêå Að# Ãåñìáíïò åíïý÷ïõò! Áô#ò ðïëéôéóìüò, ðï ÷ñùóôïóå ôZ ãÝííçóÞ ôïõ óô? ðé# åãåí\ Víóôéêôá, ðï Vëåãå Íáq óôZ æùÞ, óS
ëåò ôqò óðÜíéåò êé Tîáßóéåò ðïëõôÝëåéåò ô\ò æù\ò...». 114. Åííïårôáé Tä _ «UëâåôéêZ öñïõñÜ», óôZí ðïßá V÷åé Aíáôåèår Að# ásíåò _ AóöÜëåéá ôï ÐÜðá êáq _ öýëáîç ôï Âáôéêáíï. 115. Ðñâë. Jacob Burckhardt, Ï Ðïëéôéóì#ò ô\ò ÁíáãÝííçóçò óôZí Éôáëßá (Têä. ÍåöÝëç), óåë. 86-88: «ÄSí ìðïñår, ðñÜãìáôé, í? ðÜñîåé êáìé? Aìöéâïëßá
ôé Êáróáñ åy÷å êáô? íï í? äéåêäéêÞóåé ìS êÜèå ôßìçìá ô# Têêëçóéáóôéê# êñÜôïò ìåô? ô#í èÜíáôï ôï ÁëåîÜíäñïõ, Têëåãüìåíïò ò ÐÜðáò b ÷é, êé
ôé ò ÐÜðáò äýóêïëá è? ô# êáôÜöåñíå áô# ìáêñïðñüèåóìá, ìåô? Að#
ëá
óá åy÷å äéáðñÜîåé. Å?í êÜðïéïò è? ìðïñïóå í? Têêïóìéêåýóåé ô# Têêëçóéáóôéê# êñÜôïò, ôüôå è? eôáí áôüò, êáq è? Vðñåðå í? ô# êÜíåé, ãé? í? TîáêïëïõèÞóåé í? Cñ÷åé Têår. Å?í äSí ãåëéüìáóôå Tî ëïêëÞñïõ, ôüôå áô#ò åyíáé ïóéáóôéê#ò ëüãïò ô\ò êñõö\ò óõìðÜèåéáò ìS ôZí ðïßá ðáñïõóéÜæåé Machiavelli ô#í ìåãÜëï Tãêëçìáôßá. [...] Êáq ôß è? êÜíåé Êáróáñ, T?í äSí åy÷å ðÝóåé êé áôüò UôïéìïèÜíáôïò, ôZí ñá ðï ðÝèáéíå ðáôÝñáò ôïõ; Ôß êïíêëÜâéï è? åy÷å ðñïêýøåé, T?í Têåríïò, TîïðëéóìÝíïò Tí ô¨ ìåôáî ìS
ëá ôïõ ô? ìÝóá, Vâáæå í? ô#í TêëÝîåé ÐÜðá Xíá óõìâïýëéï êáñäéíáëßùí óõññéêíùìÝíï êáô? ô# äïêïí äé? ôï äçëçôçñßïõ, êáq ìÜëéóôá óS ìé? óôéãìZ êáô? ôZí ðïßá äSí ð\ñ÷å Têår êïíô? ãáëëéê#ò óôñáôüò; ´Ïôáí _ öáíôáóßá Aêïëïõèår ðïèÝóåéò, äSí Añãår í? ÷áèår óôZí Câõóóï». 116. Õðáéíéãìüò, íïìßæïõìå, êáô? ôï ÂÜãêíåñ. 117. Ìíçóéêáêßåò. 118. ÁðïöñÜäá _ìÝñá.
$
$
Íüìïò êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï Èåóðéóèåqò ôj Óùôçñߤ ÇìÝñI, ðñþôg ôï ²Åôïõò 1 ( ôj 30j Óåðôåìâñßïõ 1888 ô\ò øåõäïò ÷ñïíïëïãßáò)
Ðüëåìïò Xùò èáíÜôïõ êáô? ô\ò äéáóôñïö\ò: _ äéáóôñïöZ åyíáé ×ñéóôéáíéóìüò ²Áñèñï ðñôï: ÄéáóôñïöéêZ åyíáé êÜèå ìïñöZ Aíôéöýóçò. Ô# ðé# äéáóôñïöéê# åyäïò Aíèñþðïõ åyíáé tåñÝáò, ãéáôq ä é ä Ü ó ê å é ôZí Aíôéöýóç. ÄSí ÷ñåéÜæïíôáé Tðé÷åéñÞìáôá êáô? ôï tåñÝá, Añêïí ô? óùöñïíéóôÞñéá. ²Áñèñï äåýôåñï: ÊÜèå óõììåôï÷Z óôZ èåßá ëåéôïõñãßá Aðïôåëår ðñïóâïëZ ôí äçìïóßùí ^èí. ÐñÝðåé êáíåqò í? åyíáé ô# uäéï óêëçñ#ò ìS ðñïôåóôÜíôåò
óï êáq ìS ñùìáéïêáèïëéêïýò, ô# uäéï óêëçñ#ò ìS öéëåëåýèåñïõò ðñïôåóôÜíôåò
óï êáq ìS óêëçñïðõñçíéêïýò. Ô# Vãêëçìá ðï äéáðñÜôôåé êáíåqò ìS ô# í? åyíáé ÷ñéóôéáí#ò ìåãáëþíåé
óï ðëçóéÜæåé ôZí TðéóôÞìç. Ï ìåãáëýôåñïò Tãêëçìáôßáò Að#
ëïõò åyíáé, óõíåðò ö é ë ü ó ï ö ï ò. ²Áñèñï ôñßôï: Ô? êáôáñáìÝíá ìÝñç,
ðïõ V÷åé TðùÜóåé ôïò âáóéëßóêïõò ôïõ ×ñéóôéáíéóìüò, ðñÝðåé í? sóïðåäùèïí êáq ó?í ì ï ë õ ó ì Ý í ï é ÷ñïé í? åyíáé öüâïò êáq ôñüìïò
ëùí ôí Tðåñ÷üìåíùí ãåíåí. È? AíáèñÝøïõí äçëçôçñéþäç ößäéá Têår ðÝñá.
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
²Áñèñï ôÝôáñôï: Ô# êÞñõãìá ô\ò Bãíüôçôáò ðñïùèår Aíïé÷ô? ôZí Aíôéöýóç. ÊÜèå ðåñéöñüíçóç ô\ò óåîïõáëéê\ò æù\ò, êÜèå AìáýñùóÞ ôçò äé? ôï ÷áñáêôçñéóìï «AíÞèéêç», óõíéóô@ ô# êýñéï BìÜñôçìá êáô? ôï Bãßïõ Ðíåýìáôïò ô\ò æù\ò. ²Áñèñï ðÝìðôï: Ô# í? êáèÞóåé êáíåqò óô# uäéï ôñáðÝæé ìS Xíáí tåñÝá åyíáé Têô#ò óõæÞôçóçò^ Aöïñßæåé Vôóé Uáõô#í Að# ôZí êïéíùíßá ôí ôéìßùí. Ï tåñÝáò åyíáé ä é ê ü ò ìáò tschandala ðñÝðåé í? Tîïóôñáêßæåôáé, í? ëéìïêôïíår, í? Tîïõäåôåñþíåôáé ìS êÜèå ôñüðï. ²Áñèñï Xêôï: Ç «Éåñ? Éóôïñßá» í? ëÜâåé ô# íïìá ðï ô\ò Aîßæåé: T ð Ü ñ á ô ï ò Éóôïñßá^ ït ëÝîåéò «èåüò», «óùôÞñ», «ëõôñùôÞò», «Eãéïò» í? ÷ñçóéìïðïéïíôáé ò âñåéò, ò äéáêñéôéê? ôï Tãêëçìáôßá. ²Áñèñï Xâäïìï: Ô? ðüëïéðá Xðïíôáé. Ï Áíôß÷ñéóôïò
$!
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÅÊÄÏÓÅÙÓ
$"
$#
Á´ ÁÐÏ ÔÁ ÊÁÔÁËÏÉÐÁ ÔÇÓ ÐÅÑÉÏÄÏÕ 1887-1888
11[246] 1887-8 ÌZí AíôéóôÝêåóáé «óô# êáêü»... Áëë? Dí äSí ðéóôåýåé êÜðïéïò óô# êáë# êáq óô# êáêü, ðò ëÝãåôáé ôüôå; 11[249] 1887-8 Ï Éçóïò Añíårôáé Åêêëçóßá, êñÜôïò, êïéíùíßá, ôÝ÷íç, TðéóôÞìç, ðïëéôéóìü (ðíåõìáôéê# êáq ôå÷íéêü). ´ Ï ë ï é ït óïöïq AñíÞèçêáí Vôóé óôZí Tðï÷Þ ôïõò ôZí Aîßá ôï [öéóôÜìåíïõ] ðíåõìáôéêï ðïëéôéóìï êáq ô\ò êñáôéê\ò ñãÜíùóçò. ÐëÜôùí, Âïýäáò 11[256] 1887-8 Ç åuóïäïò óôZ æùZ ôZí A ë ç è é í Þ óþæåé êáíåqò ôZí ðñïóùðéêÞ ôïõ æùZ Að# ô# èÜíáôï, æþíôáò ôZí êáèïëéêZ æùÞ. 11[279] 1887-8 Ï Éçóïò AíôÝôáîå óôZí ôåôñéììÝíç Têåßíç æùZ ìé? ðñáãìáôéêZ æùÞ, ìé? æùZ Tí ôj AëçèåßI: ôßðïôå äSí ôï åyíáé ðé# îÝíï Að# ôZ ÷ïíäñïåéäZ Aíïçóßá Uíüò «ásþíéïõ ÐÝôñïõ», ìé@ò ásþíéáò ðñïóùðéê\ò Tðéâßùóçò. Áô# ðï êáôáðïëåì@ åyíáé _ êïìðïññçìï-
$$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
óýíç ôï «ðñïóþðïõ»: ðò ãßíåôáé í? èÝëåé Aêñéâò áôZí í? äéáéùíßóåé; ÌÜ÷åôáé Tîßóïõ ôZí tåñáñ÷ßá Tíô#ò ô\ò êïéíüôçôáò^ äSí ðüó÷åôáé êáìßáí Aðïëýôùò AíôáìïéâZ AíÜëïãá ìS ôZí Tðßäïóç^ ðò åyíáé äõíáô# í? öáíôÜæåôáé
ôé ðÜñ÷åé ôéìùñßá êé AíôáìïéâZ óô# TðÝêåéíá! 11[346] 1887-8 Ï È å # ò ò ÷ á ñ á ê ô ç ñ é ó ô é ê # ô\ò Tèíéêüôçôáò Ï ëáüò åyíáé ô# óìá ôï Èåï. ´Åíá Vèíïò Aîßæåé áô# ô# íïìá ìüíïí
óï V÷åé Xíáí äéêü ôïõ Èå# êáq Aðïëáêôßæåé
ëïõò ôïò Cëëïõò, ìüíïí
óï èåùñår
ôé ìáæq ìS ô#í Èåü ôïõ íéêÜåé êé Têäéþêåé ôïò îÝíïõò èåïò Að#
ëï ô#í êüóìï. Ït ëáïq êéíïíôáé Að# ôZ äýíáìç ìé@ò Aêüñåóôçò AíÜãêçò ãé? ôZí Tðßôåõîç ôï ôåëéêï óêïðï ôïõò^ áôZ åyíáé _ Cïêíç äéáñêZò êáôÜöáóç ô\ò ðáñîÞò ôïõò êáq ô\ò Cñíçóçò ôï èáíÜôïõ. «Ô# ðíåìá ô\ò æù\ò», « ðïôáì#ò ôï æíôïò äáôïò», _ ásóèçôéêZ b ^èéêZ Añ÷Z ôí öéëïóüöùí, la «recherche de Dieu». Ãé? êÜèå ëáü, óS êÜèå öÜóç ô\ò ðáñîÞò ôïõ ôåëéê#ò óêïð#ò ô\ò êßíçóÞò ôïõ åyíáé Aêñéâò la recherche de Dieu, Uí#ò Èåï ãé? ô#í Uáõôü ôïõ, ô#í ðïrïí í? ðéóôåýåé ò ô#í ìüíïí Aëçèéíüí. Ï Èå#ò åyíáé ô# óõíèåôéê# ðñüóùðï Uí#ò ëüêëçñïõ ëáï, Að# ôZí Añ÷Z Xùò ô# ôÝëïò ôïõ. ´Ïôáí ït ëáôñåråò Añ÷ßóïõí í? ãåíéêåýïíôáé, Tããßæåé _ êáôáóôñïöZ ôí TèíéêïôÞôùí. ´Ïôáí ÷Üóïõí ït èåïq ô#í ìïíáäéê# ÷áñáêôÞñá ôïõò, ðåèáßíïõí, êáq ìáæß ôïõò ðåèáßíïõí êé ït ëáïß. ´Ïóï ðé# só÷õñ# åyíáé Xíá Vèíïò,
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
%$ôüóï ðé# só÷õñ? äéáêñßíåôáé Èå#ò ôïõ. Ëá# ÷ùñqò èñçóêåßá (aôïé ÷ùñßò ôZí Vííïéá ôï êáëï êáq ô ï ê á ê ï ) ðïôS êáíåqò äSí âñ\êå. ÊÜèå ëá#ò AíôéëáìâÜíåôáé áôSò ôqò ëÝîåéò ìS ô# äéêü ôïõ ôñüðï. ´Ïôáí ôqò säÝåò áôSò ôqò AíôéëáìâÜíïíôáé ìS ô#í uäéï ôñüðï ðåñéóóüôåñïé ëáïß, ðåèáßíïõí, êáq _ äéáöïñ? AíÜìåóá óô# êáë# êáq ô# êáê# ðñïïäåõôéê? óâÞíåé êáq ÷Üíåôáé. Ç ëïãéêZ äSí ìðüñåóå ðïôS í? ñßóåé áôSò ôqò Vííïéåò, êáq ìÜëéóôá ïôå êDí êáô? ðñïóÝããéóç í? ôqò ä é á ê ñ ß í å é^ ðÜíôïôå ôqò óõíÝöõñå ìS Xíáí Aëçèéí? Tðïíåßäéóôï ôñüðï: la science a conclu en faveur de la force brutale. Áô# êõñßùò óõíÝâç Tîáéôßáò ô\ò _ìé-TðéóôÞìçò, ðï åyíáé _ ìåãáëýôåñç êáôÜñá, äõíÜóôçò ìðñïóô? óô#í ðïrïí ðïêëßíïíôáé
ëá, A ê ü ì ç ê á q _ T ð é ó ô Þ ì ç... 11[354] 1887-8 ×ñéóôéáíéêSò ðáñáíïÞóåéò Ï ëçóôZò TðÜíù óô# óôáõñü: ´Ïôáí uäéïò Tãêëçìáôßáò, ðï ðÝöåñå Xíáí Tðþäõíï èÜíáôï, TêöÝñåé ôZí êñßóç
ôé: «áô# åyíáé ô# ìüíï óùóôü, ô# ìüíï äßêáéï,
,ôé äçëáäZ Aêñéâò Vêáíå áô#ò Éçóïò, ðïrïò ðáñáäïìÝíïò ðïöÝñåé êáq ðåèáßíåé, ÷ùñqò í? Tîáíßóôáôáé, ÷ùñqò í? T÷èñåýåôáé êáíÝíáí, ãåìÜôïò êáëïóýíç», åyðå êé uäéïò íáq óô# ÅáããÝëéï, êáq åyíáé, ëïéðüí, óô#í ðáñÜäåéóï... Ç Âáóéëåßá ôí Ïñáíí åyíáé ìé? êáôÜóôáóç ô\ò êáñäé@ò ( ãé? ô? ðáéäé? åsðþèçêå: «ôïéïýôùí Tóôqí _ âáóéëåßá ôí ïñáíí»)^ ôßðïôá ðï í? åyíáé «ðÝñá Að# ôZ ã\». Ç Âáóéëåßá ôí Ïñáíí äÝí «Vñ÷åôáé» ð# êÜðïéá ÷ñïíïëïãéêÞ-tóôïñéêZ Vííïéá, ïôå Tðq ôj
$&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
âÜóåé ôï _ìåñïëïãßïõ^ äSí åyíáé êÜôé ðï ôZ ìé? ìÝñá ìðïñår í? åyíáé Tä êáq ôZí ðñïçãïõìÝíç ÷é^ åyíáé ìé? AëëáãZ ô\ò áuóèçóçò óô#í êÜèå Cíèñùðï îå÷ùñéóôÜ, êÜôé ðï ðÜíôá Vñ÷åôáé êáq ðïôS äSí åyíáé Tä... Ç è é ê # ä ß ä á ã ì á: täñõôZò ôï ×ñéóôéáíéóìï ðñÝðåé í? ìåôÜíéùóå ðï Aðåõèýíèçêå óô# êáôþôáôï óôñìá ô\ò sïõäáúê\ò êïéíùíßáò êáq íïçìïóýíçò... Åêåßíç êáôÜëáâå
,ôé êáôÜëáâå Að# áô#í AíÜëïãá ìS ô# ðíåìá ðï _ uäéá Tííïïóå... Åyíáé ðñÜãìáôé íôñïðZ ô#
ôé ôõðïðïßçóáí [heraus fabrizieren] ìé? tóôïñßá óùôçñßáò, Xíáí ðñïóùðéê# Èåü, Xíáí ðñïóùðéê# ËõôñùôÞ, ìé? ðñïóùðéêZ Aèáíáóßá, êáq êñÜôçóáí
ëç ôZ mesquinerie1 ôï «ðñïóþðïõ» êáq ô\ò «tóôïñßáò» Að# Xíá äüãìá ðï uóá uóá Añíårôáé êÜèå BðôZ ðñáãìáôéêüôçôá óS ôéäÞðïôå ðñïóùðéê# êáq tóôïñéêü... Ï ìýèïò ô\ò óùôçñßáò óôZ èÝóç Uí#ò óõìâïëéêï Íí êáq Áåß, Uí#ò Åä êáq Ðáíôï^ ô# èáìá óôZ èÝóç Uí#ò øõ÷ïëïãéêï óõìâüëïõ. 11[360] 1887-8 ÄSí ðñÝðåé í? ðñïâÜëëïõìå Aíôßóôáóç, ïôå TìðñÜêôùò ïôå óôZí êáñäéÜ ìáò, óS áô#í ðï ì@ò öÝñåôáé Có÷çìá. Ãé? êáíÝíáí ëüãï äSí ðñÝðåé êáíåqò í? Aðïëýóg [scheiden] ôZí ãõíárêá áôï. ²Éóùò TðéðëÝïí: «öåßëåé í? åíïõ÷éóôår [verschneiden]». ÄSí ðñÝðåé í? êÜíåé äéáêñßóåéò AíÜìåóá óS Xíáí îÝíï êáq óS Xíáí ãçãåíÞ. ÄSí ðñÝðåé í? ñãßæåôáé ìS êáíÝíáí, äSí ðñÝðåé í? ðïôéì@ êáíÝíáí... Ôqò Tëåçìïóýíåò óáò óô? êñõöÜ! äSí ðñÝðåé í? Tðéäåéêíýåé êáíåqò ô? ðëïýôç ôïõ. ÄSí
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
$'
ðñÝðåé í? ñêßæåôáé^ äSí ðñÝðåé í? êñßíåé^ ðñÝðåé í? óõìöéëéþíåôáé, í? óõã÷ùñår ìZí ðñïóåý÷åóèå ãé? ô# èåáè\íáé Äårîôå ô? êáë? óáò Vñãá, êÜíôå í? ëÜìøåé ô# öò óáò! Ðïé#ò è? ãßíåé äåêô#ò óôïò ïñáíïýò; Áô#ò ðï è? êÜíåé ô# èÝëçìá ôï ðáôñüò ìïõ, ôï Tí ïñáíïrò... Ç «ì á ê á ñ é ü ô ç ô á» äSí åyíáé ðüó÷åóç^ ðÜñ÷åé,
ôáí êáíåqò ðñÜôôåé êáq æår ìS Xíáí óõãêåêñéìÝíï ôñüðï. ÔÜ÷á äSí åyíáé áô# _ Åêêëçóßá; «Øåõäïðñïö\ôåò», «ïwôéíåò Vñ÷ïíôáé ðñ#ò ì@ò Tí Tíäýìáóé ðñïâÜôùí, Vóùèåí äÝ åsóéí ëýêïé Eñðáãåò»...; «Ðñïö\ôåò, èáõìáôïðïéïß, ðï Têäéþêïõí äáéìüíéá ôßðïôå äSí åyíáé
ëá áôÜ»... Åíôåëò ðáñÜëïãá ðáñåíåâëÞèç ô# äüãìá ðåñq Aíôáìïéâ\ò êáq ôéìùñßáò: Vôóé äéåöèÜñç ô# ð@í. Ðáñüìïéá, _ ðñÜîç ô\ò ðñþôçò óôñáôåõüìåíçò Åêêëçóßáò [ecclesia militans], _ ðñÜîç ôí Áðïóôüëùí, êáq _ óõìðåñéöïñÜ ôïõò Tìöáíßóôçêå ìS Xíáí ôåëåßùò íïèåõìÝíï ôñüðï, ò TíôåôáëìÝíç, ò Að# ô? ðñqí êáèïñéóìÝíç... Ï Tê ôí óôÝñùí Tãêùìéáóì#ò ô\ò ðñáãìáôéê\ò æù\ò êáq äéäáóêáëßáò ôí ðñþôùí ÷ñéóôéáíí: ó?í í? eôáí
ëá äéáôåôáãìÝíá... êáq Bðëò A ê ï ë ï ý è ç ó á í ô # ä ñ ü ì ï ô ï õ ò... ´Ïëç _ óõìðåñéöïñ? ôï ðñïöÞôç êáq èáõìáôïðïéï, _ ñãÞ, _ Vëåõóç ô\ò Êñßóçò åyíáé ìé? Cèëéá óôñÝâëùóç (ð.÷. Êáô? Ì@ñêïí 6,11: «êáq
óïé T?í ìZ äÝîùíôáé ì@ò... AìZí ëÝãù ìrí, Aíåêôüôåñïí Vóôáé Óïäüìïéò b Ãïìüñïéò Tí _ìÝñI êñßóåùò ê.ëð.») Ç óõêÞ. «Ïê Vóôé ðñïöÞôçò Côéìïò ås ìZ Tí ôj ïsêßI
%
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
áôï»: Aíïçóßá^ ô# Aêñéâò Aíôßèåôï åyíáé _ AëÞèåéá... ´Ïóï ãé? ôZí T ê ð ë Þ ñ ù ó ç ô í ð ñ ï ö ç ô å é í:
ëá ô? ðáñáðïßçóå êáq ô? Vöôéáîå
ðùò aèåëå! 11[361] 1887-8 Ï ÓïðåíÜïõåñ åy÷å êÜèå äéêáßùìá ëü㤠ôï ìçäåíéóìï ôïõ íÜ ëïãáñéÜæåé ìüíï ôZ óõìðüíéá ãé AñåôÞ: óôZí ðñáãìáôéêüôçôá ðñïùèår óS ìÝãéóôï âáèì# ôZí Cñíçóç ô\ò âïýëçóçò ãé? æùÞ. Ç óõìðüíéá, _ AãÜðç [caritas], TðéôñÝðïíôáò óÝ
,ôé êáôáðéåóìÝíï êáq Aäýíáìï í? Tðéæår êáq í? AíáðáñÜãåôáé, äéáãñÜöåé ôïò öõóéêïò íüìïõò ô\ò TîÝëéîçò: Tðéóðåýäåé ô#í îåðåóìü, A÷ñçóôåýåé ô# åyäïò Añíårôáé ôZ æùÞ. Ãéáôß êñáôéïíôáé ãé\ ô? Cëëá åuäç ôí æþùí; Ãéáôq ôïò ëåßðåé _ óõìðüíéá. 11[368] 1887-8 Ï ôýðïò ôï Éçóï Áðáô@ôáé êáíåßò, Dí ðáñåéóÜãåé ô# óôïé÷årï ôï öáíáôéêï óô#í Éçóï... impérieux, êáô? ô#í ÑåíÜí. óôZí ðßóôç ëåßðåé êÜèå ìáñôýñéï^ åyíáé Xíá ÷áñìüóõíï Cããåëìá, êáq _ êáôÜóôáóç Uíüò «åáããåëéæïìÝíïõ»... áôZ _ ðßóôç äSí Aðïêô@ôáé ìS Aãíåò, äSí ãíùñßæåé AíÜðôõîç êáq êáôáóôñïöÞ... åyíáé ì@ëëïí ðáéäéêÞ... _ ðáéäéêüôçôá óS ôÝôïéåò öýóåéò åyíáé ó?í ìé? íüóïò ðï ð á í á ÷ þ ñ ç ó å áôZ _ ðßóôç äSí ñãßæåôáé, äSí Tðéêñßíåé, äSí ôéìùñår, äSí Aìýíåôáé áôZ _ ðßóôç äSí öÝñåé «ôZí ìÜ÷áéñáí»... äSí ðñïáéóèÜíåôáé
ôé è? ìðïñïóå í? äé÷Üóåé...
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
%
áôZ _ ðßóôç äSí Aðïäåéêíýåôáé ìS èáýìáôá, ïôå ìS ðïó÷Ýóåéò ãé? AíôáìïéâÞ... _ uäéá åyíáé, óS êÜèå ôçò óôéãìÞ, _ Aðüäåéîç, _ AíôáìïéâÞ, ô# uäéï ôçò ô# èáìá áôZ _ ðßóôç äSí äéáôõðþíåôáé ìS ëüãéá, ãéáôq æår!... Ôßðïôå Cëëï äSí èåùñår ðñáãìáôéêü, «Aëçèéíü», äçëáäZ æùíôáíü... ô# ôõ÷árï ôï ðíåõìáôéêï ðïâÜèñïõ, ô? Aíáãíþóìáôá (ït Ðñïö\ôåò) ðñïóäéïñßæïõí ôZí TííïéïëïãéêÞ ôïõ ãëþóóá: ô# sïõäáúê# ôï ×ñéóôéáíéóìï âñßóêåôáé ðÜíù Að#
ëá óôZ óöáßñá ôí sïõäáúêí Tííïéí. ²Ï÷çìá: _ sïõäáúêZ øõ÷ïëïãßá^ Aëë? Tä ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ: Xíáò ÷ñéóôéáí#ò óôqò Éíäßåò è? ÷ñçóéìïðïéïóå ôqò äéáôõðþóåéò ô\ò ÓÜíêõá, óôZí Êßíá Têåríåò ôï ËÜï ÔóÝ äSí è? Väéíå óçìáóßá óôqò äéáöïñÝò ×ñéóô#ò ò «T ë å ý è å ñ ï ð í å ìá»: äSí íïéÜæåôáé ãé? ôéäÞðïôå ðÜãéï (ëüãï, ó÷\ìá, äéáôýðùóç, Åêêëçóßá, íüìï, äüãìáôá), «êáèåôq ðÜãéï óêïô þ í å é...». Ðéóôåýåé ìüíï óôZ æùZ êáq óS áô# ðï æår êé áô# äÝí «åyíáé», ã ß í å ô á é... óôÝêåé ðÝñá Að# êÜèå ÌåôáöõóéêÞ, Èñçóêåßá, Éóôïñßá, ÖõóéêZ TðéóôÞìç, Øõ÷ïëïãßá, ÇèéêÞ ðïôS äSí ðïøéÜóôçêå
ôé ðÜñ÷ïõí
ëá ôïôá... ìéëÜåé ìüíï ãé? ô# ìý÷éï, ãé? ô# Tóùôåñéêü ôïõ âßùìá: ô? ð ü ë ï é ð á V÷ïõí ôZí Aîßá Uí#ò óçìåßïõ, Uí#ò ãëùóóéêï ìÝóïõ... 11[369] 1887-8 Ãé? ô#í ôýðï ôï Éçóï Ôß ìÝíåé í? A ö á é ñ å è å r;
ëï Têåríï ô# ðïôéèÝìåíï êßíçôñï [Motivirung] ô\ò óïößáò ôï ×ñéóôï,
%
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðùò êáq ôí ðñÜîåùí ô\ò æù\ò ôïõ... ït ôåëåõôáråò öåßëïõí í? ìåôáó÷çìáôéóèïí óS ðáêïZ Víáíôé ôí ðïó÷Ýóåùí^ uäéïò Têðëçñþíåé, V÷åé Xíá ó÷Ýäéï ìS
ëá áô? ðï ðñÝðåé í? êÜíåé êáq í? ðÜèåé Ìåóóßáò, Xíá ðñüãñáììá... Áð ôZí Cëëç êÜèå «ãÜñ» óô# óôüìá ôï Éçóï åyíáé A í ô é å õ á ã ã å ë é ê ü... óõìöÝñïí, ðïíçñßá, AíôáìïéâÞ, ôéìùñßá... Ôß ìÝíåé í? A ö á é ñ å è å r: _ ãåííáßá äüóç ÷ïë\ò ðï îå÷ýèçêå Að# ôZ öñåíßôéäá ô\ò ðñþôçò [÷ñéóôéáíéê\ò] ðñïðáãÜíäáò óô#í ôýðï ôï Êõñßïõ ôçò... ô#í äçìéïýñãçóå êáô åsêüíá ôçò, Vöôéáîå ôZí Aðïëïãßá ôçò, ðáñïõóéÜæïíôÜò ôïí ò ðñïöÞôç ðï êñßíåé, öéëïíéêår, ñãßæåôáé, ìéóår... ÷ ñ å é á æ ü ô á í Xíá ôÝôïéï «ðñüôõðï»
ðùò ÷ñåéáæüôáí êáq ôZí ðßóôç óôÞ «ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá», ôÞí «ÔåëéêZ Êñßóç» ( ôïôï åyíáé sïõäáúêü^ âë. ÁðïêÜëõøç). Ï øõ÷ïëïãéê#ò ð á ñ á ë ï ã é ó ì # ò ê á q _ A í ô ß ö á ó ç ó ô Z ó õ ì ð å ñ é ö ï ñ ? ô ï É ç ó ï AðÝíáíôé óôïò êëçñéêïò êáq ôïò èåïëüãïõò ô\ò sïõäáúê\ò êïéíüôçôáò... Ô# uäéï êáq óôZí TðéêñéôéêZ óôÜóç ôïõ ðñ#ò
óïõò äSí ô#í AðïäÝ÷ïíôáé... Ô# uäéï êáq óôZí ôõðéêZ tóôïñßá ô\ò óõê\ò. Ô# øõ÷ïëïãéê# ðñüâëçìá ó÷åôéê? ìS ô#í äéäÜóêáëï Uí#ò ôÝôïéïõ äüãìáôïò åyíáé Aêñéâò «ðïé? åyíáé _ ó÷Ýóç ôïõ ìS Cëëïõò äéäáóêÜëïõò êáq äüãìáôá;». Ç uäéá _ äéäáóêáëßá ôïõ äSí ðáñÞ÷èç Að# ôZí Aíôßèåóç êáq ôZí Aíôßöáóç: AìöéâÜëëù êáô? ðüóï ìé? ôÝôïéá öýóç ì ð ï ñ å r í? V÷åé ãíþóç ô\ò Aíôßèåóçò êáq ô\ò Aíôßöáóçò óôZ äéäáóêáëßá ôïõ... Ô\ò ëåßðåé ðáíôåëò _ Tëåýèåñç öáíôáóßá ðï AðïññÝåé Að# ôZ ãíþóç ôï ôß Têôéìïí êáq ôß èÝëïõí ït Cë-
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
%!
ëïé... äSí ìðïñår êDí í? öáíôáóôår ôZí Aíôßèåôç ãíþìç... ´Ïðïõ óõíáíôÞóåé êáìéÜ, ìS ôZ âáèýôåñç óõìðÜèåéá è? èñçíÞóåé ðåñß «ôõöëþóåùò», Aëë? äSí è? AíôéëÝîåé... Ëåßðåé _ äéáëåêôéêÞ, ëåßðåé _ ðßóôç óS ïtáäÞðïôå Aðïäåéîéìüôçôá ô\ò äéäáóêáëßáò, ðÝñá Að# ôqò Aðïäåßîåéò ìÝó¤ «Tóùôåñéêí Tíåñãåéí» («êáñðïß», «Aðüäåéîéò äõíÜìåùò»). ´Åíáò ôÝôïéïò äéäÜóêáëïò äSí åyíáé äõíáô# í? AíôéöÜóêåé... äSí êáôáëáâáßíåé ãé? ðïé# ëüãï ðñÝðåé ôÜ÷á êáíåqò í? ðïëåìÞóåé ôZí ðëÜíç... äSí Aìýíåôáé, äSí Tðéôßèåôáé... Áðåíáíôßáò, ðüèåóÞ ôïõ åyíáé _ TîÞãçóç, _ óõíÝ÷åéá, _ TêëÝðôõíóç, _ ìåôáìüñöùóç ôï ðáëáéï... _ óõíôüìåõóç... 11[378] 1887-8 Ç èåùñßá ìïõ ãé? ô#í ôýðï ôï Éçóï Ï ôýðïò ôï «Ëõôñùô\» äéåöèÜñç, êáq äZ êáôåëýèç... Á u ô é á: ô# ðíåõìáôéê# Tðßðåäï, Tíô#ò ôï ðïßïõ ô? ðÜíôá äéáñêò Tê÷õäáÀæïíôáé, ðáñáìïñöþíïíôáé, ìåôáôïðßæïíôáé, _ ðëÞñçò ôõöëüôçôá AðÝíáíôé óôüí Uáõôü ( Tä äSí V÷åé ãßíåé êDí ô# ðñôï â\ìá ðñ#ò ôZí áôïãíùóßá ), _ ôåñÜóôéá èñáóýôçôá
ëùí ôí átñåôéêí í? ÷ñçóéìïðïéïí ô#í Êýñéü ôïõò ò Aðïëïãßá ôïõò, èÜíáôïò ôï Éçóï ò Tãêëçìáôßá, áuíéãìá... ÍÜ ôß è? ðïóôår Tê ôí óôÝñùí ôýðïò ôï Ëõôñùô\: ôZ âáíáõóüôçôá ôï ðíåýìáôïò^ äSí ôñéãõñíÜåé êáíåqò AíÜìåóá óS øáñÜäåò Aôéìþñçôïò
%"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ôZí TóöáëìÝíç ãåíßêåõóÞ ôïõ óô#í êáèïëéê# Têåríï ôýðï ôï èáõìáôïðïéï, ôï ðñïöÞôç, ôï Ìåóóßá ôZ ìåôáãåíÝóôåñç Éóôïñßá êáq øõ÷ïëïãßá ô\ò íÝáò êïéíüôçôáò, _ ðïßá åsóÜãåé ô? ðé# VíôïíÜ ôçò ásóèÞìáôá óôZí åsêüíá ôï Êõñßïõ ôçò ôZ íïóçñZ Aêüëáóôç ásóèçìáôéêüôçôá êáq ôZí Vëëåéøç Aãùã\ò Aíôq ô\ò ëïãéê\ò^ ò AðïôÝëåóìá, ô? Víóôéêôá êõñéáñ÷ïí ðáñåõèò êáq ðÜëé äSí ðÜñ÷åé ô# ðáñáìéêñ# u÷íïò ðíåõìáôéêüôçôáò, êáëëéÝñãåéáò [Zucht] êáq áóôçñüôçôáò óôZ íüçóç, ô# ðáñáìéêñ# u÷íïò Tðéóôçìïóýíçò. Ôß êñßìá ðï äSí ð\ñîå Xíáò ÍôïóôïãéÝöóêé óS ìé? ôÝôïéá êïéíùíßá: óôZí ðñáãìáôéêüôçôá,
ëç áôZ _ tóôïñßá ôáéñéÜæåé Aðüëõôá óS Xíá ñ ù ó é ê # ì õ è é óôüñçìá íïóçñÜ, óõãêéíçôéêÜ, ìåìïíùìÝíá ÷áñáêôçñéóôéê? Uí#ò ìåãáëåéþäïõò ðáñÜîåíïõ êüóìïõ, AíÜìåóá óS TñÞìïõò êáq âñùìåñïò A÷ñåßïõò... (
ðùò _ Ìáñßá _ ÌáãäáëçíÞ). Ìüíïí è Ü í á ô ï ò, Aðñïóäüêçôïò êé Tðïíåßäéóôïò èÜíáôïò, ìüíïí óôáõñüò, ðïrïò ðñïïñéæüôáí ãé? ôïò A÷ñåßïõò Tí ãÝíåé ìüíïí áôZ _ öñéêôZ ðáñáäïîüôçôá Vöåñå ôïò ìáèçôSò ìðñïóô? óô# ðñáãìáôéê# áuíéãìá: «ð ï é # ò e ô á í á ô üò;», «ô ß eôáí áôüò;». Ô# óõãêëïíéóìÝíï êáq âáèé? ðñïóâåâëçìÝíï áuóèçìÜ ôïõò, _ ðïøßá
ôé Xíáò ôÝôïéïò èÜíáôïò è? ìðïñïóå í? åyíáé _ A í á ß ñ å ó ç ô\ò äéê\ò ôïõò ðüèåóçò, ô# ôñïìåñ# Tñùôçìáôéêü «ãéáôß Vôóé;» Aöï Tä Vðñåðå
ëá í? åyíáé Aíáãêáßá, í? V÷ïõí íüçìá, ëïãéêÞ, ôZí øßóôç ëïãéêÞ (: _ AãÜðç êÜðïéïõ ìáèçô\ äSí åyíáé êáèüëïõ ôõ÷áßá)... Ôþñá ìüíï Aðïêáëýöèçêå ô# êåíü: «ðïé#ò ô#í óêüôùóå;», «ðïé#ò eôáí öõóéê#ò T÷èñüò ôïõ;».
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
%#
ÁðÜíôçóç: êõñßáñ÷ïò Éïõäáúóìüò, _ Cñ÷ïõóá ôÜîç ôïõ. Åêåßíç ôZ óôéãìZ Víéùóáí êé ït uäéïé Tîåãåñì Ý í ï é ê á ô ? ô \ ò « ê õ ñ ß á ñ ÷ ç ò ô Ü î ç ò ». Êé Vðåéôá Tííüçóáí ô # í É ç ó ï ò T î å ã å ñ ì Ý í ï ô Ü ÷ á ê á ô ? ô \ ò ê õ ñ ß á ñ ÷ ç ò ô Ü î çò. µÙò ôüôå Vëåéðå áô# ô# ðïëåìéê# óôïé÷årï óô#í Éçóï^ TðéðëÝïí, ôñüðïò óêÝøçò ôïõ AðÝêëåéå êÜôé ôÝôïéï. Áëë? êáq ðñáêôéêÜ, _ óôÜóç ôïõ, Tíüøåé ô\ò êáôáäßêçò êáq ôï èáíÜôïõ, eôáí ô# Cêñùò Aíôßèåôï: äSí ðñïâÜëëåé Aíôßóôáóç, äSí Aìýíåôáé, ðáñáêáëår ô#í Èå# ãé áôïýò. Ô? ëüãéá ôïõ ðñ#ò ô# ëçóôZ ðÜíù óô# óôáõñ# óçìáßíïõí ôïôï Aêñéâò: Dí íéþèåéò
ôé ôïôï åyíáé ô# ñèü, ô# í? ìZí Aìýíåóáé äçëáäÞ, í? ìZí ñãßæåóáé, í? ìZí Aðïäßäåéò åèýíåò, Aëë? ðïëë¨ ì@ëëïí í? ðïí@ò, í? óõìðïí@ò, í? óõã÷ùñårò, í? ðñïóåý÷åóáé ãé áôïò ðï ì@ò êáôáäéþêïõí êáq ì@ò èáíáôþíïõí, ôüôå, ëïéðüí, V÷åéò ô# ìüíï ðï ÷ñåéÜæåôáé, ôZí øõ÷éêZ ^ñåìßá ô ü ô å å y ó á é ó ô # í Ð á ñ Ü ä å é óï. Ðñïöáíò, ô# êõñéüôåñï äSí ô# êáôÜëáâáí: ô# ðáñÜäåéãìá áô\ò ô\ò Tëåõèåñßáò Að# êÜèå åuäïõò ressentiment. Âåâáßùò èÜíáôïò ôï Éçóï äSí åy÷å Cëëï íüçìá ðÝñáí ôï
ôé eôáí ô# só÷õñüôåñï ðüäåéãìá êáq _ ê ï ñ õ ö á ß á ä ï ê é ì á ó ß á ô\ò äéäáóêáëßáò ôïõ... Ït ìáèçôÝò ôïõ ðïë Aðår÷áí Að# ô# í? óõã÷ùñÞóïõí ôïôïí ô#í èÜíáôï: ô# ðé# Aíôéåõáããåëéê# áuóèçìá, _ Têäßêçóç, Vñ÷åôáé óôZí TðéöÜíåéá... Áäýíáôï í? ëÞîåé Vôóé _ ðüèåóç áôÞ: ÷ñåéÜæåôáé ìéÜí «Aíôáðüäïóç», ìéÜ «ìÝëëïõóá êñßóç» ( Tí ôßðïôá äSí åyíáé ëéãüôåñï åáããåëéê# Að# ôZí AíôáìïéâZ êáq ôZí ôéìùñßá!).
%$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
Ôþñá ìüëéò îáíÜñ÷åôáé óô# ðñïóêÞíéï _ ëáúêZ ðñïóäïêßá ãé? Xíáí Ìåóóßá: ðåñéìÝíïíôáò ìé? tóôïñéêZ óôéãìÞ,
ðïõ «ÊñéôÞò» è? Vñèåé í? êñßíåé ôïò T÷èñïýò ôïõ... ôþñá ìüëéò ðáñáíïÞèçêå Tñ÷ïì#ò ô\ò «Âáóéëåßáò ôï Èåï», ó?í í? Tðñüêåéôï ãé? ðñïöçôåßá ó÷åôéêZ ìS ôZí ôåëåõôáßá ðñÜîç ô\ò Éóôïñßáò. ôþñá ìüëéò ìåôáöÝñèçêå óô#í ôýðï ôï äáóêÜëïõ
ëç _ ðåñéöñüíçóç êáq _ ðéêñßá êáô? ôí Öáñéóáßùí êáq ôí èåïëüãùí. ô# êõñéüôåñï äSí ô# êáôÜëáâáí:
ôé äçëáäÞ Xíáò ôÝôïéïò èÜíáôïò eôáí Aêñéâò _ øßóôç íßêç Víáíôé ôï «êüóìïõ» (Víáíôé ôï ásóèÞìáôïò ô\ò T÷èñüôçôáò, ô\ò Têäßêçóçò ê.ëð.), Víáíôé ôï êáêï áô? íïïýìåíá ðÜíôá ò TóùôåñéêZ øõ÷ïëïãéêZ ðñáãìáôéêüôçôá. _ ëáôñåßá áôí ôí
ëùò Aíéóïññüðùí ðé? øõ÷í äSí TðÝôñåðå óS êÜðïéïí í? ðéóôÝøåé Têåßíç ôZí áèåíôéêZ sóüôçôá
ëùí ò «ôÝêíùí ôï Èåï», Vôóé
ðùò ôZ äßäáîå Éçóïò: _ TêäßêçóÞ ôïõò eôáí í? ìåôåùñßóïõí ô#í Éçóï (
ðùò Aêñéâò ït Éïõäárïé Tîýøùóáí ô#í ñüëï ôï ÉóñáÞë, ó?í í? eôáí ôÜ÷á
ëïò ðüëïéðïò êüóìïò T÷èñéêüò ôïõ. ÁôZ åyíáé _ ðñïÝëåõóç ô\ò Aíüçôçò èåïëïãßáò ôï Uí#ò Èåï êáq ôï ìïíïãåíïò õtï ôïõ ). Ðñüâëçìá åyíáé «ðò ì ð ü ñ å ó å Èå#ò í? TðéôñÝøåé êÜôé ôÝôïéï;». Êáq íÜ _ ðáñÜëïãç AðÜíôçóç ðï âñ\êáí: «ÐñïóÝöåñå ô#í õtüí ôïõ åsò Cöåóéí Bìáñôéí, ò tëáóôÞñéï èýìá». ²Á, ðò ðáñåñìçíåýèçêáí Tí ôÝëåé
ëá!!! Ôßðïôå ëéãüôåñï åáããåëéê# Að# ô# tëáóôÞñéï èýìá, ô# ðïrï ìÜëéóôá ðáñáäßäåôáé ò Aèï ãé? ôqò Bìáñôßåò ôí Tíü÷ùí^ Aëë? Éçóïò ê á ô Þ ñ ã ç ó å ôqò Bìáñôßåò! ÷é
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
%%
ìS ìéÜ «ðßóôç», ì? ìS ô# áuóèçìá ô\ò èåúêüôçôáò, ô\ò ôáõôüôçôáò ìS ô#í Èåü. Óô#í ôýðï ôï Éçóï Tìðßðôïõí: á) _ äéäáóêáëßá ô\ò Êñßóåùò êáq ô\ò ÄåõôÝñáò Ðáñïõóßáò â) _ äéäáóêáëßá ðåñq ôï èáíÜôïõ ò èõóßáò ã) _ äéäáóêáëßá ô\ò ÁíáóôÜóåùò: êé Vôóé
ëç _ «ìáêáñéüôçôá»,
ëï ô# íüçìá ôï Åáããåëßïõ Tîáöáíßæåôáé ò äé? ìáãåßáò ãé? ÷Üñç ìé@ò êáôÜóôáóçò «ìåô? èÜíáôïí»... Ï Ð á ë ï ò, ìS ñáââéíéêZ Aíáßäåéá, Têëïãßêåõóå áôZ ôZí Aíôßëçøç: «ås äS ×ñéóô#ò ïê TãÞãåñôáé Tê íåêñí, ìáôáßá _ ðßóôéò _ìí». TðéðëÝïí, _ «Aèáíáóßá ôï ðñïóþðïõ». Êé Vôóé, ìüëéò äõ# ãåíåSò ìåô? ô#í Éçóï, ð\ñ÷å aäç
,ôé èåùñårôáé óÞìåñá ÷ñéóôéáíéê# êé Aíôéóôñáôåýåôáé ôqò âáèýôåñåò åáããåëéêSò TíïñìÞóåéò... _ èõóßá, êáq ìÜëéóôá _ átìáôçñZ èõóßá, _ èõóßá ôï ðñùôïôüêïõ... ôéìùñßá, Aíôáðüäïóç, Êñßóç... äéá÷ùñéóì#ò ôï «TíèÜäå» êáq ôï «TðÝêåéíá», ôï ÷ñüíïõ êáq ô\ò ásùíéüôçôáò... ìé? èåïëïãßá Aíôq ìé@ò ðñÜîçò, ìéÜ «ðßóôç» Aíôq Uí#ò ôñüðïõ æù\ò...
ëç _ êáêïìïéñé? ôï tåñáðüóôïëïõ âñ\êå èÝóç óôZ äéäáóêáëßá ôï Éçóï: êÜèå åuäïõò óêëçñüôçôá êáq êáêßá, ðï ó÷åôßæïíôáí ìS ôZí ðñþôç, êáq ôZí ðïßá ït tåñáðüóôïëïß ôïõ äSí ðáñáäÝ÷ïíôáí, êçñýóóåôáé aäç ôþñá ò äé? óôüìáôïò Êõñßïõ. ´Áðáî êé Vãéíáí Tí ãÝíåé äåêôSò _ Êñßóç, _ ôéìùñßá, _ AíôáìïéâÞ,
ëç _ äéäáóêáëßá êáq _ AðïöèåãìáôéêZ óïößá ôï Éçóï Tìðïôßóôçêå ìS ôïôåò...
%&
11[383] 1887-8
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
Ego:
«Åðåßíáóá êáq ïê TäþêáôÝ ìïé öáãårí ðïñåýåóèå Að Tìï ït êáôçñáìÝíïé ê.ëð.» (Ìáôè. 25,41 Uî.). ÁôZ _ ðñïêëçôéêZ ãëþóóá: «Tö
óïí ïê TðïéÞóáôå Uíq ôïýôùí ôí Tëá÷ßóôùí, ïäS Tìïq TðïéÞóáôå» [Ìáôè. 25,45]. «Ô# ðíåìá ô\ò ðñïðáãÜíäáò», ðï ðáñïõóéÜæåôáé ò ðíåìá ôï ×ñéóôï... «Ô# ðíåìá ô\ò Aíéêáíïðïßçôçò Têäéêçôéêüôçôáò», ðï îåèõìáßíåé óS ëüãéá, êáôÜñåò êáq ðñïâëÝøåéò óêçíí ìé@ò Êñßóåùò... «Ô# ðíåìá ôï Aóêçôéóìï» («_ ôÞñçóç ôí Tíôïëí» ò ìÝóïí Aãùã\ò, ò ìïíïðÜôé ô\ò TðÝêåéíá Aíôáìïéâ\ò,
ðùò êáq óô#í Éïõäáúóìü), Aíôq ôï ÷ ñ é ó ô é á í é ê ï A ä é á ö ï ñ é ó ì ï [Indif ferentism], ðï Aðùèår
ëá ôïôá ô? AãáèÜ, TðåéäZ V÷åé ôÞ «ìáêáñéüôçôá»... Ït Åóóçíïß,3 ÉùÜííçò4 ê.ï.ê. «Ô# ðíåìá ô\ò Bìáñôßáò êáq _ Aíáãêáéüôçôá ô\ò ëýôñùóçò». ÌS ô# èÜíáôï ôï ×ñéóôï êáq ô#í øõ÷ïëïãéê# Tîáíáãêáóì# í? ìZ äïí óô# èÜíáôï Têåßíïõ ô# ôÝëïò, îáíáæùíôÜíåøáí ðë\èïò ëáúêSò ôÜóåéò:
ëåò ït ì ü ô ç ô å ò ðï AðïðåéñÜèçêå í? ìåôáâÜëåé óS ð í å ì á Têåríïò ôõðéê#ò ðíåõìáôïêñÜôçò Ï Ìåóóéáíéóìüò, _ Vëåõóç ô\ò «Âáóéëåßáò ôï Èåï», ô# ðíåìá ô\ò T÷èñüôçôáò êáq ô\ò Têäéêçôéêüôçôáò, _ ðñïóäïêßá ô\ò «Aìïéâ\ò» êáq ô\ò «ôéìùñßáò», Tãùéóì#ò ôí «Têëåêôí» (ðï êñßíïõí, Aíáèåìáôßæïõí, êáôáäéêÜæïõí^ Éïõäáúóì#ò êáq _ ðåñq èõóßáò Aíôßëçøç ôï Éïõäáúóìï... _ óïóéáëéóôéêZ
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
%'
ñïðZ ðSñ ôí öôù÷í, ôí «Côéìùí», ôí êáôáöñïíåìÝíùí). Ï Éçóïò, ðïrïò Væçóå ò TêðëÞñùóç
ëùí ôí ëáúêí ðñïóäïêéí^ ðïrïò äSí Vêáíå ôßðïôå Cëëï Að# ô# í? ðår: «säï _ âáóéëåßá ôí ïñáíí»^ ðïrïò ìåôïõóßùóå ôZí ô ñ á ÷ ý ô ç ô á áôí ôí ðñïóäïêéí óS ðíåìá... ÌS ô# èÜíáôü ôïõ
ìùò
ëá îå÷Üóôçêáí (ãé? ôZí Aêñßâåéá: A í á é ñ Ý è ç ê á í)^ _ ìüíç äõíáôüôçôá ðï åy÷å Aðïìåßíåé eôáí í? Tðáíáìåôáöñáóôår óõãêåêñéìÝíïò ôýðïò óôZ ëáúêZ Aíôßëçøç ôï «Ìåóóßá», ôï ìåëëïíôéêï «Êñéô\», ôï ðñïöÞôç-ðïëåìéóô\ Ùò Tðáêüëïõèï áôï ôï ðëÞãìáôïò, ô# ðïrï _ AðïñçìÝíç êé íåéñïðüëïò óõììïñßá äSí eôáí óS èÝóç í Aíôéìåôùðßóåé, Tìöáíßóôçêå AìÝóùò ðëÞñ ç ò T ê ö õ ë é ó ì üò: åsò ìÜôçí
ëá... ´Åíáò ðáñÜëïãïò Tê÷õäáúóì#ò
ëùí ôí ðíåõìáôéêí Aîéí êáq ôýðùí. Ô? A í á ñ ÷ é ê ? Víóôéêôá Tíáíôßïí ô\ò Cñ÷ïõóáò ôÜîçò Vñ÷ïíôáé ìS Aíáßäåéá óô# ðñïóêÞíéï. Ô# ìßóïò êáô? ôí ðëïõóßùí, ôí só÷õñí, ôí óïöí ìS ôÞ «Âáóéëåßá ôí ïñáíí», ìS ôÞí «Tðq ã\ò åsñÞíç», Vöèáóå óô# ôÝëïò ôïõ^ Að# ìé? øõ÷ïëïãéêZ ð ñ á ã ì á ô é ê ü ô ç ô á ãåííÞèçêå ìé? ð ß ó ô ç, _ ðñïóäïêßá ìé@ò ðñáãìáôéêüôçôáò ðï êÜðïôå è? Vñèåé, ìé@ò «Tðéóôñïö\ò»^ ìé? æùZ óôZ öáíôáóßá åyíáé _ ásþíéá ìïñöZ ô\ò «ëýôñùóçò» ¡, ðüóï äéáöïñåôéê? ô? åy÷å óõëëÜâåé áô? Éçóïò!
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
11[389] 1887-8 ´Ïôé Éçóïò åyíáé ôÜ÷á Èåüò, uóïò ìS ô#í Èåü, åy÷å ÷áñáêôçñéóôår ò óõêïöáíôßá Að# ôïò Éïõäáßïõò (ðñâë. Êáô? ÉùÜííçí 5,18^ 10,33). Åyíáé ðé# êÜôù Að# ô#í ÐáôÝñá: ÐáôZñ äSí ôï AðïêÜëõøå ô? ðÜíôá. Áðïöåýãåé í? íïìáóôår uäéïò uóïò ìS ô#í Èåü. Åyíáé Õt#ò ôï Èåï:
ëïé ìðïñïí í? ãßíïõí ( s ï õ ä á ú ê # êé áôü: óôZí Ðáëáé? ÄéáèÞêç, _ säéüôçôá ô\ò èåúê\ò õtüôçôáò AðïíÝìåôáé óS ðåñéóóüôåñïõò, ÷ùñqò í? ðñïâÜëëåôáé _ Aîßùóç
ôé ôÜ÷á åyíáé uóïé ìS ô# Èåü). «Õ tü ò», óôßò óçìéôéêSò ãëóóåò åyíáé ìé? Cêñùò Aüñéóôç, Tëåýèåñç Vííïéá. 11[391] 1887-8 ÓôZ ñáââéíéêZ ãëþóóá Têåßíçò ô\ò Tðï÷\ò «ïñáíüò» óçìáßíåé «Èåüò»: ô# íïìá ô# uäéï ô# Aðïöåýãïõí. 11[394] 1887-8 Ëåßðåé ôåëåßùò _ Vííïéá «öýóç», «öõóéê#ò íüìïò»:
ëá ðåéóÝñ÷ïíôáé óôZí ^èéêZ óöáßñá^ ôÜ «èáýìáôá» äSí åyíáé êÜôé «Aíôßèåôï ô\ò öýóçò» (ãéáôq äSí ðÜñ÷åé öýóç) 11[399] 1887-8 «×ñéóôéáíéóìüò» Vãéíå ô# óõíþíõìï ô\ò «Èñçóêåßáò»: Cêáñðåò
ëåò ït ìåãÜëåò êáq êáëSò ðñÜîåéò ðï ãßíïíôáé Têô#ò ôï ðëáéóßïõ ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ðáñÜäïóçò.
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
&
11[413] 1887-8 Ï Õð å ñ Ü í è ñ ù ð ï ò Ô# TñþôçìÜ ìïõ ä Sí åyíáé ôß è? AíôéêáôáóôÞóåé ô#í Cíèñùðï, Aëë? ðïé# åyäïò Aíèñþðïõ öåßëåé ò Aíþôåñï óS Aîßá í? Tðéëå÷èår, í? Tðéäéù÷èår, í? êáëëéåñãçèår... Ç Aíèñùðüôçôá äSí Aíôéðñïóùðåýåé ìé?í TîÝëéîç ðñ#ò êÜôé êáëýôåñï b äõíáôüôåñï b øçëüôåñï,
ðùò ðéóôåýïõí óÞìåñá. Ï Åñùðárïò ôï óÞìåñá ðïëåßðåôáé Aîéïëïãéê? ôï Åñùðáßïõ ô\ò ÁíáãåííÞóåùò^ ðåñáéôÝñù TîÝëéîç äéüëïõ äSí óçìáßíåé êáô AíÜãêç Tîýøùóç, êïñýöùóç b TíäõíÜìùóç... Õð# ìé?í Cëëç Vííïéá, ðáñáôçñïíôáé äéáñêò ìåìïíùìÝíåò ðåñéðôþóåéò Tðéôõ÷ßáò óô? ðëÝïí äéáöïñåôéê? ìÝñç ô\ò ã\ò êé Að# ôïò äéáìåôñéê? ðëÝïí äéÜöïñïõò ðïëéôéóìïýò,
ðïõ Tìöáíßæåôáé ðñÜãìáôé X í á ò A í þ ô å ñ ï ò ô ý ð ï ò [= Aíèñþðïõ]^ êÜôé ðïý, Tí óõãêñßóåé ìS
ëç ôZí Aíèñùðüôçôá, åyíáé Xíá åyäïò «ðåñáíèñþðïõ». ÔÝôïéåò åôõ÷årò óõãêõñßåò eóáí ðÜíôïôå äõíáôÝò, êáq ðéèáíò ðÜíôïôå è? åyíáé. Áêüìá êé ëüêëçñåò ãåíéÝò, öõëSò b ëáïß, Aíôéðñïóùðåýïõí ð# ñéóìÝíåò óõíè\êåò ìé? ôÝôïéá ô õ ÷ å ñ Z ó ô é ã ì Þ. Ï A í þ ô å ñ ï ò ô ý ð ï ò [= A í è ñ þ ð ï õ], Að# ôqò Añ÷áéüôåñåò Tðï÷Sò ôï síäéêï, ôï ásãõðôéáêï êáq ôï êéíåæéêï ðïëéôéóìï ðï ìðïñïìå í? åsêÜóïõìå ìÝ÷ñé óÞìåñá, äSí äéáöÝñåé
óï è? íüìéæå uóùò êáíåßò... Îå÷í@ìå
ôé _ Aíèñùðüôçôá äSí ðüêåéôáé óS ìé? ìïíáäéêZ êßíçóç,
ôé _ íåüôçôá, ô# ã\ñáò, _ ðáñáêìZ åyíáé Vííïéåò ðï äSí ô\ò Bñìüæïõí óôZí ëüôçôÜ ôçò.2
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
&
Îå÷í@ìå, Tðq ðáñáäåßãìáôé,
ôé åñùðáúêüò ìáò ðïëéôéóì#ò ìüëéò óÞìåñá ðëçóéÜæåé êáq ðÜëé Têåßíç ôZí êáôÜóôáóç ô\ò öéëïóïöéê\ò óáèñüôçôáò êáq ôï øéìïõ ðïëéôéóìï, êáôÜóôáóç ìÝóá Að# ôZí ðïßá ìðïñår í? Tííïçèår _ ãÝííçóç ìé@ò ìïñö\ò âïõäéóìï. ´Ïôáí êÜðïôå êáôáóôår äõíáô# í? ÷áñÜîïõìå êáô? ì\êïò ô\ò Éóôïñßáò sóü÷ñïíåò ãñáììSò ðïëéôéóìí, ôüôå _ íåþôåñç Vííïéá ðåñq ðñïüäïõ ìðïñår èáõìÜóéá í? Aíáôñáðår
ðùò êé äåßêôçò óýìöùíá ìS ô#í ðïrï ôZí ìåôñïìå, äçìïêñáôéóìüò [Demokratismus]. 14[57] 1888
Ç ðåðïßèçóç Ãé? ôZí øõ÷ïëïãßá ôï Ð á ý ë ï õ
Ô# ãåãïí#ò [factum] åyíáé èÜíáôïò ôï Éçóï. ÌÝíåé ôþñá _ U ñ ì ç í å ß á ôïõ... Áð# ô# ìõáë# ôÝôïéùí Aíèñþðùí äSí ðÝñáóå êDí _ óêÝøç
ôé óôZí Uñìçíåßá [êÜðïéïõ ãåãïíüôïò] ößóôáíôáé ôüóï AëÞèåéá
óï êáq ðëÜíç: ìé? ìÝñá íïò ôïõò öïõóêþíåé ìS ôZí ðéèáíüôçôá
ôé «è ? ì ð ï ñ ï ó å, ëÝåé, áô#ò èÜíáôïò í? óçìáßíåé ôïôï êáq ô Cëëï». Êáq ðáñåõèò Aðïêô@ ð ü ó ô á ó ç ôïôï êáq ô Cëëï! Ìßá ðüèåóç Aðïäåéêíýåôáé ìÝóá Að# ô#í ìåãáëåéþäç ïyóôñï ðï Têåßíç ðñïêáëår óô# äçìéïõñãü ôçò... «Áðüäåéîéò äõíÜìåùò»: äçëáäÞ, ìé? óêÝøç Aðïäåéêíýåôáé äé? ôï A ð ï ô å ë Ý ó ì á ô ü ò ôçò («Að# ôï êáñðï áô\ò»,
ðùò Aöåëò äéáôåßíåôáé _ Âßâëïò).
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
&!
´Ï,ôé TîÜðôåé ðñÝðåé êáô AíÜãêç í? åyíáé A ë ç èéíü... Ï óêïð#ò ãé? ô#í ðïrï äßíåé êáíåqò ô# ázìá ôïõ ðñÝðåé êáô AíÜãêç í? åyíáé A ë ç è é í ü ò *** Åä ô# îáöíéê# áuóèçìá ô\ò äýíáìçò, ô# ðïrï ðñïêáëår ìé? óêÝøç óô# äçìéïõñãü ôçò, Aðïäßäåôáé óS áôZí ôZ óêÝøç ò Aîßá: êáq êáèò äSí ãíùñßæïõí Cëëïí ôñüðï í? ôéìÞóïõí ìßá óêÝøç Að# ô# í? ôZ ÷áñáêôçñßóïõí AëçèéíÞ, áô# åyíáé ô# ðñôï êáôçãïñïýìåíï ðï ëáìâÜíåé ðñ#ò ôéìÞí ôçò
ôé åyíáé ôÜ÷á AëçèéíÞ... Ðò Aëëéò è? ìðïñïóå í? åyíáé ôüóï äñáóôéêÞ; Ìé? äýíáìç ôZ óõëëáìâÜíåé: Dí ðïèÝóïõìå
ôé áôZ _ äýíáìç äSí eôáí ðñáãìáôéêÞ, ôüôå äSí è? ìðïñïóå êáq _ uäéá í? åyíáé äñáóôéêÞ... ÔZí åyðáí T ì ð í å õ ó ì Ý í ç: _ Tðßäñáóç ðï Aóêår V÷åé êÜôé Að# ôZí ðåñäýíáìç ìé@ò äáéìïíéê\ò Tðéññï\ò... Ìé? óêÝøç óôZí ðïßá Xíáò ôÝôïéïò décadent äSí ìðïñår í? ðñïâÜëåé Aíôßóôáóç, óôZí ðïßá ðïêýðôåé ëïó÷åñò, «Aðïäåéêíýåôáé» Vôóé A ë ç è é í Þ!!! ´Ïëïé áôïq ït Eãéïé Tðéëçðôéêïq êáq ñáìáôéóôÝò, äSí åy÷áí ïôå Xíá ÷éëéïóô# Têåßíçò ô\ò Tíôéìüôçôáò ô\ò áôïêñéôéê\ò, ìS ôZí ðïßá óÞìåñá Xíáò öéëüëïãïò äéáâÜæåé Xíá êåßìåíï b TëÝã÷åé ôZí AëÞèåéá êÜðïéïõ tóôïñéêï ãåãïíüôïò... ´Ïëïé áôïß, óS óýãêñéóç ìS ì@ò, åyíáé êñåôßíïé ô\ò ^èéê\ò...
&"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
14[159] 1888 Ç èñçóêåßá ò décadence ÊñéôéêZ ô\ò ðßóôçò Ðåðïßèçóç êáq øÝìá 1. «ÁíÜìåóá óS Xíá øÝìá êáq ìé? ðåðïßèçóç ðÜñ÷åé ìé? Aíôßèåóç»: êáq åyíáé _ ìåãáëýôåñç... 2. Åíôïýôïéò, äéêáßùò V÷åé åsðùèår
ôé _ ðåðïßèçóç åyíáé ðé# Tðéêßíäõíïò T÷èñ#ò ãé? ôZí AëÞèåéá Að# ô# øÝìá (Áíèñþðéíá, ðïë Aíèñþðéíá). 3. È? Vðñåðå uóùò êáq _ ðáñáðÜíù ðåðïßèçóç í? óõãêáôáëå÷èår AíÜìåóá óôïò T÷èñïò ô\ò Aëçèåßáò; Êáq ìÜëéóôá óôïò ðé# Tðéêßíäõíïõò; ÊÜèå ðåðïßèçóç V÷åé ôZí tóôïñßá ôçò, ôqò ðñïãåíÝóôåñåò ìïñöÝò ôçò, ôqò äïêéìÝò ôçò, ô? óöÜëìáôÜ ôçò^ ãßíåôáé ðåðïßèçóç, Aöï ãé Añêåô# ÷ñïíéê# äéÜóôçìá ä S í å y í á é ðåðïßèçóç, Aöï, ãé? Xíá Aêüìç ìåãáëýôåñï äéÜóôçìá, ìüëéò êáq ìåô? âßáò åyíáé ðåðïßèçóç. ÄSí è? ìðïñïóå, êÜôù Að#
ëåò áôSò ôqò TìâñõáêSò ìïñöSò ô\ò ðåðïßèçóçò, í? ðÜñ÷åé ô# øÝìá;... Óõ÷í? ÷ñåéÜæåôáé Bðëò _ AëëáãZ Uí#ò ðñïóþðïõ ( óô# ãé# êáèßóôáôáé ðåðïßèçóç
,ôé ãé? ô#í ðáôÝñá eôáí BðëZ ñïðÞ ). Ôß êÜíåé Xíáí øåýôç í? ì@ò ðïõëÜåé ìßá ðëÜíç ãé? AëÞèåéá; Ï «Ðñáêôéê#ò Ëüãïò» ôïõ ( ðé# TêëáúêåõìÝíá: ô# óõìöÝñïí ôïõ).6 Ôß êÜíåé êÜðïéïí í? TêëÝãåé áôZí b Têåßíçí ôZí ðéèáíüôçôá AíÜìåóá óôqò ôüóåò; Ï ðñáêôéêüò ôïõ Ëüãïò, ô# óõìöÝñïí ôïõ... Ôß êÜíåé êÜðïéïí, ðïrïò Vñ÷åôáé AíôéìÝôùðïò
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
&#
ìS äéÜöïñåò ðïèÝóåéò, í? äéáëÝãåé ôåëéê? áôZí b Têåßíç; Ô# óõìöÝñïí. Ðïé? _ äéáöïñ? AíÜìåóá óS êÜðïéïí ðåðåéóìÝíï êé Xíáí TîáðáôçìÝíï; Êáìßá, Dí ôåëåõôárïò V÷åé Tîáðáôçèår êáëÜ. Ôß êÜíåé ôïò öéëüóïöïõò í? èåùñïí ôqò ðåðïéèÞóåéò ôïõò ò AëÞèåéåò; Ô# óõìöÝñïí ôïõò, «ðñáêôéêüò ôïõò Ëüãïò». Ç èåùñçôéêZ êáôáóêåõÞ, _ öåëéìüôçôá, _ åsêáóßá, _ AëçèïöÜíåéá, _ âåâáéüôçôá, _ ðåðïßèçóç ìé? tóôïñßá Tóþôåñïõ ðÜèïõò, ðï Añ÷ßæåé ìS ô# øÝìá, ô# äéêü ôçò Èåü7... «Åðéèõì í? TêëÜâù êÜôé ò Aëçèéíü»: Cñáãå åyíáé áô# ô# Víóôéêôï ô\ò Aëçèåßáò b ìÞðùò êÜðïéï Cëëï, ô# ðïrï äS íïéÜæåôáé säéáßôåñá ãé? ôZí AëÞèåéá, ðëZí ãíùñßæåé ô# öåëïò ô\ò ðßóôçò;... ³Áò ðïèÝóïõìå
ôé V÷åé êÜðïéïò óõìöÝñïí í? Tîáðáô@ ô#í uäéï ô#í Uáõôü ôïõ: ðïé# åyíáé ô#
ñéï ðï ÷ùñßæåé ô# ðÜèïò ô\ò áôïåîáðÜôçóçò Að# ô# ðÜèïò ô\ò ðåðïßèçóçò;... ²Áñáãå ìS ôZí ðßóôç,
ðùò ôZí Tííïår ×ñéóôéáíéóìüò, êõâåñí@ _ öñüíçóç b _ AëÞèåéá; Ç Aðüäåéîç ô\ò äýíáìçò (aôïé ô# öåëïò ô\ò ðßóôçò), a Êé áô# ðï êáèéóô@ êÜðïéïõò ìÜñôõñåò ó÷åôßæåôáé ìS ô# Víóôéêôï ô\ò Aëçèåßáò; a, Aíôßèåôá, ìS ìé?í AôÝëåéá, ìS Xíá êåí# ô\ò Tóùôåñéê\ò ñãÜíùóçò, ìS ôZí Vëëåéøç Uí#ò ôÝôïéïõ Tíóôßêôïõ; Èåùñïìå ôïò ìÜñôõñåò ò êáôþôåñï åyäïò: ô# í? Aðïäåßîåéò ìé? ðåðïßèçóç, äSí V÷åé êáíÝíá íüçìá^ Tí Aîßæåé âåâáßùò í Aðïäåé÷èår êáô? ðüóï V÷åé êáíåqò ô# äéêáßùìá í? åyíáé ôüóï ðåðåéóìÝíïò ãé? êÜôé... Ç ðåðïßèçóç åyíáé ìé? Víóôáóç, Xíá Tñùôçìáôéêü, Xíá défi^ ðñÝðåé êáíåqò í? Aðïäåßîåé
ôé äSí åyíáé Bðë? êáq ìüíï ðå-
&$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ðåéóìÝíïò
ôé äSí åyíáé Bðë? êáq ìüíï ô ñ å ë # ò... Ï èÜíáôïò TðÜíù óô# óôáõñ# äSí Aðïäåéêíýåé êáìé?í AëÞèåéá^ Aðïäåéêíýåé ìé? ðåðïßèçóç ìüíïí, ìé? säéïóõãêñáóßá ( Añêåô? äçìïöéëZò ðëÜíç: í? V÷åéò ô# èÜññïò ô\ò ðåðïßèçóÞò óïõ ; V÷å
ìùò êáëýôåñá ô# èÜññïò ô\ò Tðßèåóçò êáô? ô\ò ðåðïßèçóÞò óïõ!!!). 15[9] 1888
Éçóïò: ÍôïóôïãéÝöóêé
ÎÝñù ìüíï Xíáí øõ÷ïëüãï ðï V÷åé æÞóåé ó Xíáí êüóìï
ðïõ åyíáé äõíáô#ò ×ñéóôéáíéóìüò,
ðïõ ìðïñår êÜèå óôéãìZ í? ãåííçèår Xíáò ×ñéóôüò... Åyíáé ÍôïóôïãéÝöóêé. Áô#ò ìÜíôåøå ô#í ×ñéóôü: êáq Tíóôéêôùäò öõëÜ÷èçêå ðñïðáíô#ò Að# ô# í? ðáñïõóéÜóåé áô#í ô#í ôýðï ìS ôZ ÷õäáéüôçôá ôï ÑåíÜí... Êáq óô# Ðáñßóé ðéóôåýïõí
ôé Ñåí?í ðÜó÷åé Að# ðåñâïëéêZ finesse!... Ìðïñår
ìùò êáíåqò í? ðÝóåé Cñáãå ðé# Vîù,
ôáí ðáñéóôÜíåé ô#í ×ñéóôü, ðïrïò eôáí Xíáò Ç ë ß è é ï ò [Idiot],8 ò säéïöõÀá; ´Ïôáí âãÜæåé ô# ×ñéóôü, ðïrïò Aíôéðñïóùðåýåé ô# Aíôßèåôï Uí#ò _ñùéêï ásóèÞìáôïò, cñùá; 15[46] 1888 Ô # ã å ã ï í # ò
ô é ê Ü ô é B ð ë ò ð é ó ô å ý å ô á é ... Ç ðëÜíç êáq _ Cãíïéá åyíáé ëÝèñéåò. Ï só÷õñéóì#ò
ôé _ A ë Þ è å é á ð Ü ñ ÷ å é,
ôé _ AëÞèåéá åyíáé Tä, êé
ôé ôÜ÷á êÜðïôå _ Cãíïéá êáq _ ðëÜíç è? ëÜâïõí ôÝëïò, åyíáé ìßá Að# ôqò ìåãáëýôåñåò AðÜôåò ðï ðÜñ÷ïõí. ³Áí ðïèÝóïõìå
ôé [áôZ _ ä\èåí AëÞèåéá] ãéíü-
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
&%
ôáí ðéóôåõôÞ, ôüôå _ âïýëçóç ãé? Vëåã÷ï, ãé? Vñåõíá, ãé? ðñïóï÷Þ, ãé? ðåéñáìáôéóì# è? ðáñÝëõå^ ìÜëéóôá è? ìðïñïóå í? èåùñçèår Aíüóéá, ò A ì ö é â ï ë ß á äçëáäZ Víáíôé ô\ò «Aëçèåßáò»... Ç «AëÞèåéá» åyíáé UðïìÝíùò ðé# ëÝèñéá Að# ôZí ðëÜíç êáq ôZí Cãíïéá, ãéáôq Tîïõäåôåñþíåé ôqò äõíÜìåéò ìS ôqò ðïråò ìðïñår í? óõíôåëåóôår öùôéóì#ò êáq _ ãíþóç. Ô# áuóèçìá ô\ò êíçñßáò óõíôÜóóåôáé ôþñá ìS ôÞí «AëÞèåéá» «Ç óêÝøç åyíáé Xíáò êßíäõíïò, ìé? Aèëéüôçôá!»^ ô# uäéï êáq _ ôÜîç, êáíüíáò, _ åôõ÷ßá ô\ò êôÞóçò, _ ðåñçöÜíåéá ô\ò óïößáò _ ìáôáéïäïîßá Tí ëßãïéò [in summa]. Åyíáé ðé# âïëéê# í? ðáêïò Að# ô# í? T ë Ý ã ÷ å éò... åyíáé ðé# êïëáêåõôéê# í? óêÝöôåóáé: «êáôÝ÷ù ôZí AëÞèåéá» Að# ô# í? âëÝðåéò ãýñù óïõ ìüíï óêïôÜäé... Ðñïðáíô#ò êáôáðñáàíåé, TìðíÝåé Tìðéóôïóýíç, äéåõêïëýíåé ôZ æùÞ «âåëôéþíåé» ô#í ÷ á ñ á ê ô Þ ñá, êáèüóïí ì å é þ í å é ô Z ä õ ó ð é ó ô ß á... ... «_ åsñÞíç ô\ò øõ÷\ò», «_ AíÜðáõóç ô\ò óõíåéäÞóåùò»,
ëá TðéíïÞóåéò ðï åyíáé äõíáôSò ìüíïí ð# ôZí ðñïûðüèåóç
ôé _ AëÞèåéá åyíáé Tä... «Áð# ôí êáñðí áôí Tðéãíþóåóèå áôïýò»...9 Ç «AëÞèåéá» åyíáé AëÞèåéá, ä é ü ô é êÜíåé ôïò Aíèñþðïõò êáëýôåñïõò... ... _ äéåñãáóßá óõíå÷ßæåôáé: êÜèå êáëü, êÜèå Tðéôõ÷ßá ðïëïãßæåôáé ðSñ ô\ò «Aëçèåßáò»... ÁôZ åyíáé _ «Aðüäåéîéò ô\ò äõíÜìåùò»: _ åôõ÷ßá, _ têáíïðïßçóç, _ åçìåñßá ô\ò êïéíüôçôáò êáq ôï Aôüìïõ íïïíôáé åsò ô# Uî\ò ò AðïôÝëåóìá ô\ò ð ß ó ô å ù ò ó ô Z í Ç è é ê Þ...
&&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
Aíôéóôñüöùò, _ Aðïôõ÷ßá èåùñårôáé
ôé ðñïÝñ÷åôáé Að# ôZí V ë ë å é ø ç ðßóôçò 15[71] 1888 Ðò _ AñåôZ ëáìâÜíåé ôZí Tîïõóßá Ït tåñårò êáq ìáæq ìS áôïò ït êáô? ô# cìéóõ tåñårò, ït öéëüóïöïé AíÝêáèåí ÷áñáêôÞñéæáí AëÞèåéá êÜðïéï äüãìá ôï ðïßïõ _ ð á é ä á ã ù ã é ê Z Tðßäñáóç eôáí ååñãåôéêZ b öáéíüôáí ååñãåôéêÞ ðïý «âåëôßùíå». ²Åôóé, ìïéÜæïõí ìS Xíáí AöåëZ ôóáñëáôÜíï êáq ëáúê# èáõìáôïðïéü, ðïrïò, TðåéäZ ÷ñçóéìïðïßçóå Xíá äçëçôÞñéï ãé? öÜñìáêï, Añíårôáé
ôé áô# åyíáé äçëçôÞñéï... «Áð# ôí êáñðí áôí Tðéãíþóåóèå áôïýò» b Aëëéò, Að# ôßò «AëÞèåéÝò» ìáò: áôZ eôáí _ äéêáéïëïãßá [raisonnement] ôí tåñÝùí ò ô? ôþñá. ÊáôáóðáôÜëçóáí ëÝèñéá ôZí åöõÀá ôïõò, ãé? í? êÜíïõí áôZ ôÞí «Aðüäåéîç ô\ò äõíÜìåùò» (b ôí «êáñðí») í? ðåñéó÷ýóåé, êáq ìÜëéóôá í? Aðïöáóßæåé ãé? êÜèå Cëëç ìïñöZ Aðüäåéîçò. «´Ï,ôé êÜíåé êáëü, åyíáé êáëü^
,ôé åyíáé êáëü, äSí ìðïñår í? øåýäåôáé» Vôóé óõíå÷ßæïõí AíÝíäïôïé: «
,ôé öÝñåé êáë#í êáñðüí, ðñÝðåé óõíåðò í? åyíáé Aëçèéíü: êáíÝíá Cëëï êñéôÞñéï ðSñ ô\ò Aëçèåßáò äSí ðÜñ÷åé»... ´Ïóï
ìùò _ «âåëôßùóç» èåùñårôáé Tðé÷åßñçìá, _ «÷åéñïôÝñåõóç» ðïëïãßæåôáé êáô AíÜãêç ò Aíáßñåóç. Áðïäåéêíýåé êáíåqò ôZí ðëÜíç ò ðëÜíç, TîåôÜæïíôáò ôZ æùZ Têåßíùí ðï ôZí Aíôéðñïóùðåýïõí: Xíá ðáñáóôñÜôçìá, Xíá TëÜôôùìá, åyíáé Aíáéñåôéêü... Áô# ô# AðñåðÝóôáôï åyäïò Aíôéðáëüôçôáò, ðï óìßæåôáé ðñ#ò
ëåò ôqò êáôåõèýíóåéò, ô# óêõëßóéï åyäïò, äSí V÷åé Tðßóçò ðïôS Tîáëåéöèår: ït tåñårò, óô# âáèì# ðï åyíáé øõ÷ïëüãïé, äSí âñ\êáí ðïôS ôßðïôå ðé# Tí-
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
&'
äéáöÝñïí Að# ô# í? ðçãáßíïõí ìõñßæïíôáò ó? ëáãùíéê? ô? ìõóôéê? ôí AíôéðÜëùí ôïõò. Áô# ìüíï óõíéóô@ ôZí ðôéêÞ ôïõò ó÷åôéê? ìS ôZ ãíþóç ôï êüóìïõ: Aðïäåéêíýïõí ëïéð#í ô#í ×ñéóôéáíéóìü ôïõò ìS ô# í? ðåñéÜãïõí ôüí «êüóìï» ãõñåýïíôáò Aêáèáñóßåò. Êõñßùò ãõñïöÝñíïõí ôïò ðñþôïõò ôï êüóìïõ, ôßò «säéïöõÀåò»: Dò èõìçèår êáíåqò ôqò TðéèÝóåéò ðï äÝ÷åôáé Ãêárôå óôZ Ãåñìáíßá êÜèå ôüóï (: Klopstock êáq Herder Väùóáí ôü «êáë# ðáñÜäåéãìá» ô# ázìá íåñ# äSí ãßíåôáé). 15[120] 1888 Ôß åyíáé êáëü; ´Ï,ôé êïñõöþíåé ô# áuóèçìá ô\ò äýíáìçò, ôZ âïýëçóç ãé? äýíáìç, áôZ ôïýôç ôZ äýíáìç óô#í Cíèñùðï. Ôß åyíáé êáêü; ´Ï,ôé ðñïÝñ÷åôáé Að# ôZí Aäõíáìßá. Ôß åyíáé åôõ÷ßá; Ô# áuóèçìá
ôé _ äýíáìç ìåãáëþíåé
ôé ìé? Aíôßóôáóç êáôåâëÞèç êáq ðÜëé. ²Ï÷é têáíïðïßçóç, Töçóõ÷áóìüò, ì? ðåñéóóüôåñç Aêüìç äýíáìç^ äéüëïõ åsñÞíç, ì? ðåñéóóüôåñï Aêüìç ðüëåìï^ ÷é AñåôÞ, ì? äåîéüôçôá (AñåôZ Aíáãåííçóéáêï ôýðïõ, virtù, AñåôZ ÷ùñqò ìïñáëßíç). Í Aöáíéóôår
,ôé åyíáé Aäýíáìï êáq ëåéøü: ðÝñôáôç ðñïóôáêôéêZ ôï âßïõ. Êáq êáìé? AñåôZ í? ìZí öôéá÷ôår Að ôZ óõìðüíéá. Ôß åyíáé ðé# Tðéêßíäõíï Að# ïtïäÞðïôå TëÜôôùìá; Ç Vìðñáêôç óõìðüíéá ðñ#ò
ëïõò ôïò ëåéøïò êáq AäõíÜìïõò _ ×ñéóôéáíïóýíç... *** Ðïé#ò ôýðïò è AíôéêáôáóôÞóåé êÜðïôå ôZí Aí-
'
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
èñùðüôçôá; Áô?
ìùò åyíáé Bðëò äáñâéíéêSò säåïëïãßåò. Ó?í í? AíôéêáôáóôÜèçêå ðïôS Xíá åyäïò! Áô# ðï ìS TíäéáöÝñåé åyíáé ô# ðñüâëçìá ô\ò tåñáñ÷éê\ò ôÜîçò óô# ðëáßóéï ôï åuäïõò «Cíèñùðïò», óôZí ðñüïäï ôï ðïßïõ Tã ãåíéê? äSí ðéóôåýù^ åyíáé ô# ðñüâëçìá ô\ò tåñáñ÷éê\ò ôÜîçò ìåôáî ôí Aíèñùðßíùí ôýðùí, ðï ðÜíôá ð\ñîáí êáq ðÜíôá è? ðÜñ÷ïõí. Äéáêñßíù Xíáí ôýðï ô\ò Aíïäéê\ò æù\ò êáq Xíáí Cëëïí ô\ò êáôÜðôùóçò, ô\ò Aðïóýíèåóçò, ô\ò Aäõíáìßáò. Í? ðéóôÝøåé êáíåqò
ôé ô# Tñþôçìá ô\ò ôÜîçò AíÜìåóá óS áôïò ôïò äýï ôýðïõò ìðïñår êáèüëïõ í? ôåèår;... Áô#ò ðé# äõíáô#ò ôýðïò V÷åé aäç Tìöáíéóôår Añêåô? óõ÷íÜ: Aëë? ò ìé? åôõ÷Zò óõãêõñßá, ò êÜðïéá Tîáßñåóç ïäÝðïôå ò êÜôé ^ è å ë ç ì Ý í ï. Áðåíáíôßáò, áô#í Aêñéâò ðïëÝìçóáí êé Tìðüäéóáí ðåñéóóüôåñï ôïôïò åy÷å ðÜíôïôå Tíáíôßïí ôïõ ôZí ðëåéïøçößá, ô# Víóôéêôï êÜèå åuäïõò ìåôñéüôçôáò^ TðéðëÝïí åy÷å Tíáíôßïí ôïõ ô# äüëï, ôZí Aã÷ßíïéá, ô# ðíåìá ôí AäõíÜôùí êáß óõíåðò ôÞí «AñåôÞ»... Áô#ò eôáí ò ô? ôþñá ó÷åä#í ô# êáô Tîï÷Zí ôñïìåñü^ êé Að# ô#í ôñüìï Tðéäéþ÷èçêå, êáëëéåñãÞèçêå êáq ê á ô ï ñ è þ è ç ê å Tê äéáìÝôñïõ Aíôßèåôïò ôýðïò: ô# æï ô# êáôïéêßäéï, ô# Aãåëárï, ô# Cññùóôï, ×ñéóôéáíüò...
Áð# ô? êáôÜëïéðá ô\ò ðåñéüäïõ 1887-1888
'
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ 1. ÅôÝëåéá, Aèëéüôçôá. 2. Ô\ò Aíèñùðüôçôáò, Tííïårôáé. 3. Åóóçíïq b Åóóárïé: UâñáúêZ AóêçôéêZ áwñåóç ôí ÷ñüíùí ôï Éçóï. 4. Åíí. ÂáðôéóôÞò. 5. Êáô? Ìáôèárïí 7, 1 5 -2 0 . 6. Õðïíïårôáé Tä I. Kant. 7. ²Ç: «ô#í Èå# ôï øÝìáôïò». ÄéáöïñåôéêZ AíÜãíùóç ô\ò Tëëåéðôéê\ò öñÜóçò ôï Íßôóå óô# ãåñìáíéê# ðñùôüôõðï: «ìé? tóôïñßá... ðÜèïõò, ðï V÷åé ò Añ÷Þ ôçò ô# øÝìá, êé áôü (Tíí. ô# øÝìá) V÷åé ò Añ÷Þ ôïõ ô#í Èåü». 8. Ðñâë. Tä ô# ìþíõìï ìõèéóôüñçìá ôï ÍôïóôïãéÝöóêé. 9. Êáô? Ìáôèárïí 7,16.
'
'!
´ ÓÕÌÐËÇÑÙÌÁÔÉÊÁ ÊÅÉÌÅÍÁ Á Ð Ï Ô Á Å Ñ Ã Á Ô Ï Õ NIETZSCHE ÁÍÈÑÙÐÉÍÁ, ÐÏËÕ ÁÍÈÑÙÐÉÍÁ, Á Õ Ã Ç ÊÁÉ ECCE H OMO. (á) ÁÍÈÑÙÐÉÍÁ, ÐÏËÕ ÁÍÈÑÙÐÉÍÁ [1878]
53 ÕðïôéèÝìåíá óôÜäéá ô\ò Aëçèåßáò. ´Åíá TóöáëìÝíï óõìðÝñáóìá óô# ðïrï êáôáëÞãåé óõíÞèùò êáíåqò åyíáé ô# Uî\ò: TðåéäZ êÜðïéïò åyíáé AðÝíáíôß ìáò Aëçèéí#ò êáq åèýò, óçìáßíåé
ôé ëÝåé ôZí AëÞèåéá. ²Åôóé ô# ðáéäq ðéóôåýåé ôqò êñßóåéò ôí ãïíéí ôïõ, êé ÷ñéóôéáí#ò ôïò só÷õñéóìïò ôï täñõô\ ô\ò Åêêëçóßáò. Åðßóçò, êüóìïò äSí èÝëåé í? ðáñáäå÷ôår
ôé
ëá
óá ït Cíèñùðïé ðåñáóðßóôçêáí óS ðñïçãïýìåíïõò ásíåò, èõóéÜæïíôáò åôõ÷ßá êáq æùÞ, äSí eôáí ôßðïôá ðåñéóóüôåñï Að# ðëÜíåò: uóùò eôáí óôÜäéá ô\ò Aëçèåßáò, è? ì@ò ðïí. Êáô? âÜèïò,
ìùò, Tííïïí ðþò,
ôáí êÜðïéïò ðéóôÝøåé åsëéêñéí? óS êÜôé êé V÷åé Aãùíéóôår êé V÷åé ðåèÜíåé ãé? ôZí ðßóôç ôïõ, è? eôáí Aíáìöéâüëùò ðïë C ä é ê ï , Dí ôåëéê? áô# ðï ô#í åy÷å Tìðíåýóåé eôáí Bðëò êáq ìüíï ìßá ðëÜíç. ÊÜôé ôÝôïéï ìïéÜæåé í? ðñïóêñïýåé óôZí ásþíéá äéêáéïóýíç^ ãé áô# êáq _ êáñäé? åáßóèçôùí Aíèñþðùí, Tñ÷üìåíç ðÜíôïôå óS óýãêñïõóç ìS ô# ìõáëü ôïõò, ñßæåé ôZí Uî\ò Añ÷Þ: AíÜìåóá óS ^èéêSò ðñÜ-
'"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
îåéò êáq äéáíïçôéêSò óõëëÞøåéò ðñÝðåé ðùóäÞðïôå í? ðÜñ÷åé Xíáò Aíáãêárïò äåóìüò. Äõóôõ÷ò, ô? ðñÜãìáôá V÷ïõí Aëëéò^ äéüôé ásþíéá äéêáéïóýíç äSí ðÜñ÷åé.
54 Ô# øÝìá. Ãé? ðïé# ëüãï ït Cíèñùðïé ëÝíå ò Tðq ô# ðëåróôïí ôZí AëÞèåéá óôZí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ; Óßãïõñá ÷é ãéáôq êÜðïéïò Èå#ò Aðáãüñåõóå ô# øÝìá. Ì@ëëïí, ãéáôß, Tí ðñþôïéò, åyíáé ðé# åêïëï^ Cëëùóôå, ô# øÝìá èÝëåé Töåõñåôéêüôçôá, ðñïóðïßçóç, Aðüêñõøç êáq ìíÞìç. (Ãé áô# êáq Swift ëÝãåé: Têåríïò ðï äéçãårôáé Xíá øÝìá óðáíßùò AíôéëáìâÜíåôáé ô# ìÝãá âÜñïò ðï Tðùìßæåôáé^ ãé? í? ðïóôçñßîåé Xíá øÝìá, ðñÝðåé í? TðéíïÞóåé Cëëá åuêïóé). ²Åðåéôá, TðåéäÞ,
ôáí ô? ðñÜãìáôá åyíáé BðëÜ, óõìöÝñåé í? ðår êáíåqò åèÝùò: èÝëù áôü, Vêáíá áôü, êáq ô? ðáñüìïéá^ TðåéäÞ, UðïìÝíùò, ô# ìïíïðÜôé ôï Tîáíáãêáóìï êáq ô\ò Tîïõóßáò åyíáé ðé# AóöáëSò Að# ô# ìïíïðÜôé ôï äüëïõ. ³Áí Xíá ðáéäq ìåãáëþóåé ìÝóá óS ðåñßðëïêåò ïsêïãåíåéáêSò óõíè\êåò, ÷ñçóéìïðïéår Aâßáóôá ô# øÝìá êáq ëÝåé Tíóôéêôùäò ðÜíôá áô# ðï ô# Tîõðçñåôår êáëýôåñá^ _ áuóèçóç ô\ò AëÞèåéáò êáq _ AíôéðÜèåéá ðñ#ò ô# øÝìá ôï åyíáé êáè Uáõô? îÝíá êé Aðñüóéôá, êáq ëÝåé ëïéð#í ô# øÝìá ôïõ ìS ðëÞñç Aèùüôçôá.
ÁãÞ
'#
(â) ÁÕÃÇ (ÓÊÅØÅÉÓ ÐÅÑÉ ÔÙÍ ÇÈÉÊÙÍ ÐÑÏÔÅÑÇÌÁÔÙÍ) [1881]
68 Ï ðñôïò ÷ñéóôéáíüò. ´Ïëïò êüóìïò ðéóôåýåé Aêüìç óôZ óõããñáöéêZ TðåíÝñãåéá ôï «Bãßïõ Ðíåýìáôïò» b ôïõëÜ÷éóôïí âñßóêåôáé ð# ôZí TðÞñåéá ìé@ò ôÝôïéáò ðßóôçò:
ôáí Aíïßãåé êáíåqò ôZ Âßâëï, ãé? í? «ïsêïäïìçèår», æçôår ìé? íýîç ðáñçãïñé@ò ãé? ôZ äéêÞ ôïõ ðñïóùðéêZ (ìéêñZ b ìåãáëýôåñç) AíÜãêç Tí ëßãïéò, ÷Üíåôáé óôqò óåëßäåò ôçò êáq âñßóêåé Têår ô#í Uáõôü ôïõ. Ô#
ôé Têår âñßóêåôáé Tðßóçò _ tóôïñßá ìé@ò Cêñùò öéëüäïîçò êáq èñáóýôáôçò øõ÷\ò, Uí#ò ìõáëï ôüóï ðñïëçðôéêï
óï êáq ðïíçñï, _ tóôïñßá ôï Aðïóôüëïõ Ðáýëïõ ðïé#ò Cñáãå ô# ãíùñßæåé, Têô#ò Að# ìåñéêïò ëïãßïõò; Ùóôüóï, äß÷ùò áôZ ôZí Aîéïðñüóåêôç tóôïñßá, äß÷ùò ôßò èýåëëåò êáq ôqò ðëÜíåò Uí#ò ôÝôïéïõ ìõáëï, ìé@ò ôÝôïéáò øõ÷\ò, ÷ñéóôéáíéêZ ðßóôç äSí è? ð\ñ÷å^ ìüëéò ðï è? ãíùñßæáìå Têåßíç ôZ ìéêñZ sïõäáúêZ áwñåóç, ô\ò ðïßáò äéäÜóêáëïò ðÝèáíå TðÜíù óô#í óôáõñü. ÂÝâáéá, Dí _ tóôïñßá áôZ åy÷å êáôáíïçèår Tãêáßñùò, Dí ô? óõããñÜììáôá ôï Ðáýëïõ åy÷áí äéáâáóôår ÷é ó?í Aðïêáëýøåéò ôï «Bãßïõ Ðíåýìáôïò», Aëë? ìS ðíåìá Tëåýèåñï êáq ôßìéï, ðÝñá Að#
ëåò ôqò ðñïóùðéêÝò ìáò AíÜãêåò, Dí åy÷áí ð ñ Ü ã ì á ô é ä é á â á ó ô å r äçëáäÞ ì? Tä êáq 1.500 ÷ñüíéá ôÝôïéïò Aíáãíþóôçò äSí ð\ñîå, ×ñéóôéáíéóì#ò è? åy÷å Têëåßøåé ðñ# ðïëëï: ãéáôq ït óåëßäåò áôSò ôï Åâñáßïõ Ðáóê?ë îåóêåðÜæïõí ôZí êáôáãùãZ ôï ×ñéóôéáíéóìï,
ðùò Aêñéâò ït óåëßäåò ôï ÃÜëëïõ Ðáóê?ë îåóêåðÜæïõí ô# ðåðñùìÝíï ôçò êé Têåríï ðï
'$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ìÝëëåé í? ôZí Tîáëåßøåé. Ô# ãåãïí#ò
ôé _ íáò ôï ÷ñéóôéáíéóìï Vññéîå óôZ èÜëáóóá ìé? óåâáóôZ ðïóüôçôá sïõäáúêï öïñôßïõ,
ôé ðïñåýôçêå (êáq ìðüñåóå Tí ôÝëåé í? ðïñåõèår) Tí ìÝó¤ åsäùëïëáôñí, öåßëåôáé óS áô#í ô#í Xíá Cíèñùðï, ô#í Añêåô? âáóáíéóìÝíï, ô#í Añêåô? ïsêôñü, ô#í Añêåô? äõóÜñåóôï, Aêüìç êáq óô#í uäéï ôïõ ô#í Uáõôü. Ô#í âáóÜíéæå ìé? Vììïíç säÝá b ì@ëëïí Xíá Vì ì ï íï, äéáñêò ðáñ#í êé Aóßãáóôï Tñþôçìá: ðïé? åyíáé _ èÝóç ôï sïõäáúêï Í ü ì ï õ; åsäéêüôåñá: ð ò T ê ð ë ç ñ þ í å ô á é áô#ò Íüìïò; Óô? íéÜôá ôïõ èÝëçóå í? ô#í têáíïðïéÞóåé, ìS ìé?í Cðëçóôç äßøá ãé áôZí ôZí Aíþôåñç äéÜêñéóç ðï è? ìðïñïóå ðïôS ëá#ò
ðùò sïõäáúê#ò í? äéáíïçèår ôïôïò ëá#ò ðï èçóå ôZ öáíôáóßá ô\ò ^èéê\ò ðåñï÷\ò øçëüôåñá Að# ïtïíäÞðïôå Cëëï ëáü, êáq ðï êáôÜöåñå í? äçìéïõñãÞóåé Xíáí Èåü Eãéï, ðáñÜëëçëá ìS ôZí Vííïéá ô\ò Bìáñôßáò ò ðñïóâïë\ò áô\ò ô\ò Bãéüôçôáò. Ï Ðáëïò Vãéíå äé? ìé@ò öáíáôéê#ò ðåñáóðéóôZò êáq èåìáôïöýëáêáò áôï ôï Èåï êáq ôï Íüìïõ ôïõ, êáq ìá÷üôáí äéáñêò Tíáíôßïí ôí ðáñáâáôí êáq ôí Aìöéóâçôéí, Tíåäñåõôéêüò, óêëçñ#ò êáq êáê#ò AðÝíáíôß ôïõò, ñÝðùí óôqò áóôçñüôåñåò ôí ôéìùñéí. Êáq íÜ ðï AíáêÜëõøå ìÝóá ôïõ ðò uäéïò èåñìüò, _äõðáèÞò, ìåëáã÷ïëéêüò, êáêïÞèçò êáq ìS ìßóïò,
ðùò eôáí ä S í ì ð ï ñ ï ó å í? Têðëçñþóåé ô# Íüìï^ ìÜëéóôá äS áô# ôï öÜíçêå ðïë ðáñÜîåíï:
ôé _ A÷áëßíùôç Añ÷ïìáíßá ôïõ ô#í êÝíôñéæå óõíå÷ò í? ô#í ðáñáâáßíåé, êé Vðñåðå í? Tíäßäåé óS áô# ô# êÝíôñéóìá. ·Çôáí óô AëÞèåéá _ «óáñêéêüôçôá»1 Têåßíç ðï ô#í èïóå êáq ô#í êáèéóôïóå ðáñáâÜôç îáí? êáq îáíÜ; ²Ç ì@ëëïí
ðùò uäéïò Añãüôåñá ðïøéÜóôçêå ðßóù Að# áôZí âñéóêüôáí
ÁãÞ
'%
u ä é ï ò Í ü ì ï ò , ðï V ð ñ å ð å äéáñêò í? Aðïäåéêíýåôáé AíåêðëÞñùôïò êáq ðïrïò ìS Aêáôáíßêçôç ãïçôåßá ô#í äåëÝáæå í? ô#í ðáñáâår; ÁëëÜ, ô#í êáéñ# Têåríï, äSí åy÷å Aêüìç áôZ ôZ äéÝîïäï. Ðïëë? âÜñáéíáí ôZ óõíåßäçóÞ ôïõ ðïëë? ô? óçìÜäéá T÷èñüôçôáò, öüíïõ, ìáãåßáò, åsäùëïëáôñßáò, AóÝëãåéáò, ìÝèçò, ñïð\ò ðñ#ò Aêïëáóßá êé TêôñïðÝò,
óï äS êé Dí ðñïóðÜèçóå í? Aíáêïõößóåé ôZ óõíåßäçóÞ ôïõ, êé Aêüìá ðåñéóóüôåñï ôZí Añ÷ïìáíßá ôïõ, ëáôñåýïíôáò êáq ðåñáóðßæïíôáò öáíáôéê? ô# Íüìï, eñèáí óôéãìSò ðï ìïëüãçóå: «´Ïëá åyíáé ìÜôáéá! Ô# ìáñôýñéï ôï AíåêðëÞñùôïõ Íüìïõ åyíáé Aäýíáôï í? îåðåñáóôår». Ðáñüìïéá óõíáéóèÞìáôá uóùò äïêßìáóå êé Ëïýèçñïò,
ôáí èÝëçóå ìÝóá óô# ìïíáóôÞñé ôïõ í? ãßíåé ôÝëåéïò Cíèñùðïò ìS ôZí Vííïéá ôï säåþäïõò êëçñéêï: êé
ðùò Ëïýèçñïò ìé? ìÝñá Cñ÷éóå í? ìéóår ô# säåäåò áô# êáq ô#í ÐÜðá êáq ôïò Bãßïõò êé
ëï ô#í êë\ñï, ìS Xíá ðñáãìáôéê? èáíÜóéìï ìßóïò (
óï êé Dí äSí ôïëìïóå í? ô# ìïëïãÞóåé) Vôóé êé Ðáëïò. Ï Íüìïò eôáí óôáõñ#ò TðÜíù óô#í ðïrï Víéùèå uäéïò êáñöùìÝíïò. Ðüóï ô#í ìéóïóå! Ðüóï ô#í Vêáíå í? Aãáíáêôår! Ðüóï AíáæÞôçóå êÜðïéïí ôñüðï í? ô#í Têìçäåíßóåé í? ìZí V÷åé ðëÝïí AíÜãêç uäéïò ãé? ô#í Uáõôü ôïõ í? ô#í Têðëçñþóåé. Êé Tí ôÝëåé, êáôÝëçîå óôZ óùôÞñéá óêÝøç, ìáæq ìS Xíá
ñáìá, ò Vìåëëå Cëëùóôå, êé ÷é äéáöïñåôéêÜ, í? óõìâår óS áô#í ô#í Tðéëçðôéêü: óS áô#í ô#í Vîáëëï æçëùôZ ôï Íüìïõ, ðï ô#í åy÷å ìÝóá ôïõ èáíáóßìùò âáñåèår, Tìöáíßóôçêå óS ä# TñçìéêZ Têåríïò ×ñéóôüò, ìS èåßá ëÜìøç óô# ðñüóùðü ôïõ, êé Ðáëïò Cêïõóå ô? ëüãéá ôïôá: «Ôß ìå äéþêåéò;».2 ÓôZí ïóßá,
ìùò, óõíÝâç ô# Uî\ò: ô# ìõáëü ôïõ, îáöíéêÜ, öùôßóôçêå. «Åyíáé ðáñÜëïãï ìï-
'&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ëüãçóå í? êáôáäéþêù ôïôïí ô# ×ñéóôü! Éäï _ ëýóç, säï _ ôÝëåéá Têäßêçóç, Tä êñáô óô? ÷Ýñéá ìïõ ãé? ðÜíôá ô#í T îïë ï è ñ å õ ô Z ô ï Í ü ì ï õ!» ÐÜó÷ùí uäéïò Að# ôZí ðé# âáóáíéóôéêZ ðåñïøßá, íéþèåé ìåìé@ò í? óõíÝñ÷åôáé^ _ ^èéêZ Aðåëðéóßá ó?í í? Tîáíåìßóôçêå, Töüóïí Tîáíåìßóôçêå _ ^èéêÞ, Tîïõäåôåñþèçêå ìS Cëëá ëüãéá, T ê ð ë ç ñ þ è ç ê å, Têår TðÜíù óô# óôáõñü! µÙò ôüôå Têåríïò Tðïíåßäéóôïò è Ü í á ô ï ò óôÜèçêå ãé áô#í ô# êýñéï Tðé÷åßñçìá êáô? ô\ò «ìåóóéáíéêüôçôáò» ãé? ôZí ðïßá ìéëïóáí ït ðáäïq ô\ò íÝáò èñçóêåßáò: ôþñá
ìùò ôï eôáí Aíáãêárïò ãé? ôZí êáôÜñãçóç ôï Íüìïõ! Ït ôåñÜóôéåò óõíÝðåéåò áô\ò ô\ò îáöíéê\ò säÝáò, ô\ò ëýóçò ôï ásíßãìáôïò, ãõñßæïõí ìðñïóô? óô? ìÜôéá ôïõ êáq ãßíåôáé ìåìé@ò åôõ÷Ýóôåñïò ôí Aíèñþðùí^ ô# ðåðñùìÝíï ôí Éïõäáßùí ÷é!
ëùí ôí Aíèñþðùí! ìïéÜæåé í? óõíáñô@ôáé ìS ôïýôç ôZí säÝá, ìS ô# äåõôåñüëåðôï ô\ò ásöíßäéáò Aíáëáìð\ò ôïõ, ðï Aðïôåëår ôZí ðé# óïöZ óêÝøç, ôZí êáëýôåñç ëýóç, ôZ öùôåéíüôåñç ðñïïðôéêÞ^ ãýñù Að# áô#í è? ðåñéóôñÝöåôáé óô# Uî\ò _ Éóôïñßá! äéüôé áô#ò è? åyíáé Að# Tä êé Tìðñ#ò äéäÜóêáëïò ô\ò ê á ô Ü ñ ã ç ó ç ò ô ï Í ü ì ï õ! Ô# í? ðåèÜíåé êáíåqò ãé? ô# êáêü óçìáßíåé Tðßóçò êáq í? ðåèÜíåé ãé? ô# Íüìï^3 ô# í? åyíáé êáíåqò Tí óáñêß óçìáßíåé Tðßóçò í? åyíáé Tí ô¨ Íüì¤! Ô# í? ãßíåé êáíåqò Xíá ìS ô#í ×ñéóôü óçìáßíåé Tðßóçò í? êáôáñãÞóåé ìáæß ôïõ ô# Íüìï^ ô# í? ðåèÜíåé êáíåqò ìáæß ôïõ óçìáßíåé Tðßóçò í? ðåèÜíåé ãé? ô# Íüìï! Êé Dí eôáí äõíáô# êáíåqò Aêüìç í? BìáñôÜíåé, ôïôï äSí ãßíåôáé ðëÝïí Tíþðéïí ôï Íüìïõ: «Têô#ò ôïýôïõ åsìß».4 «³Áí eôáí í? ðáñáäå÷ô ðÜëé ô# Íüìï êáq í? ðïôá÷ô óS áôüí, è? Vêáíá ô#í ×ñéóô# óõíåñã# óôZí Bìáñôßá»^5 ãéáôq
ÁãÞ
''
Íüìïò ð\ñ÷å, ãé? í? äéáðñÜôôåôáé _ Bìáñôßá^ Íüìïò uäéïò ðñïêáëïóå óõíå÷ò ôZí Bìáñôßá,
ðùò Xíáò Bøò ÷õì#ò êÜíåé í? îåóð@ _ Aññþóôéá^6 Èå#ò ðïôS äSí è? AðïöÜóéæå ô# èÜíáôï ôï ×ñéóôï, Dí eôáí äõíáôZ _ TêðëÞñùóç ôï Íüìïõ ÷ùñqò áô#í ô#í èÜíáôï^ ôþñá, ÷é ìüíïí Tîáëåßöèçêáí
ëåò ït Bìáñôßåò, Aëë? êáq êáôáëýèçêå _ Bìáñôßá êáè UáõôÞ^ ôþñá Íüìïò åyíáé íåêñüò, ôþñá _ óáñêéêüôçôá,7 Tíô#ò ô\ò ðïßáò êáôïéêår, åyíáé íåêñÞ b ôïõëÜ÷éóôïí ðåèáßíåé óôáäéáêÜ, óáðßæïíôáò ôñüðïí ôéíÜ. Ëßãï Aêüìç ìÝóá óS áôZí ôZ óáðßëá! säï êë\ñïò ôï ×ñéóôéáíï, ðñïôï ãåíüìåíïò Xíá ìS ô#í ×ñéóôü, Aíáóôçèår ìS ô#í ×ñéóôü, êáôáóôår êïéíùí#ò ô\ò èåßáò äüîçò óí ×ñéóô¨, êáq ãßíåé «õt#ò ôï Èåï»,
ðùò ×ñéóôüò. ²Åôóé êïñõöþèçêå _ ìÝèç ôï Ðáýëïõ, êáq ìáæq _ ðñïðÝôåéá ô\ò øõ÷\ò ôïõ ÷Üñç óôZí säÝá ô\ò Xíùóçò ìS ô#í ×ñéóô# Aðþëåóå êÜèå íôñïðÞ, êÜèå ðïôáãÞ, êÜèå åuäïõò öñáãìü, êáq _ AóõêñÜôçôç âïýëçóÞ ôïõ ãé? Aðüêôçóç Tîïõóßáò Aðïêáëýðôåôáé ò ðñüãåõóç èåßùí Aãáèí. Áô#ò åyíáé ð ñ ô ï ò × ñ é ó ô é á í üò, TðéíïçôZò ô\ò ×ñéóôéáíéêüôçôáò. µÙò ôüôå äSí ð\ñ÷áí ðáñ? êÜðïéïé Éïõäárïé átñåôéêïß. 70 ÓS ôß ÷ñçóéìåýåé ìé? âÜíáõóç äéÜíïéá. Ç ÷ñéóôéáíéêZ Åêêëçóßá åyíáé ìé? Tãêõêëïðáéäåßá Að# ðñïúóôïñéêSò ëáôñåråò êáq AíôéëÞøåéò ô\ò ðé# äéáöïñåôéê\ò ðñïÝëåõóçò, ãé áô# êáq V÷åé ôÝôïéá têáíüôçôá ðñïóçëõôéóìï: ìðïñïóå êé Cëëïôå, ìðïñår
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êáq óÞìåñá í? ðçãáßíåé
ðïõ èÝëåé, êáq í? âñßóêåé êÜôé ðï í? ô\ò ìïéÜæåé, óô# ðïrï í? ðñïóáñìüæåôáé êáq âáèìéárá í? ðáñåéóÜãåé ô# äéêü ôçò íüçìá. Ï ëüãïò ãé? ôZí TîÜðëùóç ô\ò ïsêïõìåíéê\ò áô\ò èñçóêåßáò äSí Vãêåéôáé óô# ÷ñéóôéáíéê# óôïé÷årï, Aëë? óô# ðáíáíèñþðéíï-åsäùëïëáôñéê# óôïé÷årï ôí Tèßì ù í ôçò^ ït säÝåò ôçò, ðï V÷ïõí ôqò ñßæåò ôïõò óô# sïõäáúê# êáq óô# Uëëçíéê# ôáõôü÷ñïíá, eóáí óS èÝóç Tî Añ÷\ò í? áuñïíôáé ðÜíù Að# ôqò TèíéêSò êáq ôqò öõëåôéêSò Aðïêëåéóôéêüôçôåò êáq äéáêñßóåéò,
ðùò êáq ðÜíù Að ôqò ëïã\ò ðñïêáôáëÞøåéò. ²Éóùò êáíåqò í? èáõìÜæåé ôZí t ê á í ü ô ç ô á ðï V÷åé áôZ _ èñçóêåßá í? óõã÷ùíåýåé ô? ðé# äéáöïñåôéê? ðñÜãìáôá: ìüíïí Dò ìZí îå÷íÜåé ôáõôü÷ñïíá ôZí ìéóçôZ säéüôçôá áô\ò ô\ò têáíüôçôáò ôZí TêðëçêôéêZ âáíáõóüôçôá êáq ëéôüôçôá ô\ò äéÜíïéÜò ôçò, êáô? ôZí Tðï÷Z
ðïõ äéáìïñöùíüôáí _ Åêêëçóßá, ìé@ò äéÜíïéáò ðï äå÷üôáí å÷áñßóôùò ê Ü è å å u ä ï õ ò ô ñ ï ö Z êáq ÷þíåõå ôqò AíôéèÝóåéò ó?í âüôóáëá. 71 Ç ×ñéóôéáíéêZ Têäßêçóç êáô? ô\ò Ñþìçò. Ôßðïôå äSí êïõñÜæåé uóùò ôüóï ðïë
óï _ øç Uí#ò ìüíéìïõ íéêçô\ Vâëåðå êáíåqò ôZ Ñþìç Tðq äéáêüóéá ÷ñüíéá í? ðïôÜóóåé ô#í Xíá ëá# ìåô? ô#í Cëëï^ êýêëïò åy÷å ðé? êëåßóåé,
ëï ô# ìÝëëïí Vìïéáæå í? V÷åé ðé? êñéèår,
ëá åy÷áí ñãáíùèår ó?í ãé? ìé? êáôÜóôáóç ásþíéá ìÜëéóôá
ôáí ï s ê ï ä ï ì ï ó á í ôZí áôïêñáôïñßá, ôZí ïsêïäïìïóáí V÷ïíôáò ìé?í «aere perennius»8 óô# ðßóù ìÝñïò ôï ìõáëï ôïõò. Ôþñá, Tìårò ðï ãíùñßæïõìå ìïíÜ÷á ôÞ «ìåëáã÷ï-
ÁãÞ
ëßá ôí Tñåéðßùí», äSí ìðïñïìå ïôå êáô? äéÜíïéá í? êáôáíïÞóïõìå Têåßíç ôZí ôåëåßùò äéáöïñåôéêZ ìåë á ã ÷ ï ë ß á ô í á s ù í ß ù í ï s ê ï ä ï ì ç ì Ü ô ùí, Að# ôZí ðïßá ãýñåõå êáíåqò í? óùèår, ìS ðïéïíäÞðïôå ôñüðï ãé? ðáñÜäåéãìá, ìS ôZí Tëáöñüôçôá ôï Ïñáôßïõ. ²Áëëïé ãýñåõáí Cëëá ìÝóá ðáñçãïñé@ò AðÝíáíôé ó áôZ ôZí êüðùóç ðï Vöôáíå óô?
ñéá ô\ò Aðåëðéóßáò, TíÜíôéá óôZí èáíÜóéìç óõíáßóèçóç
ôé
ëç _ ðïñåßá ô\ò óêÝøçò êáq ô\ò êáñäé@ò äSí åy÷å êáìé? Tëðßäá ðéÜ,
ôé _ ìåãÜëç AñÜ÷íç âñéóêüôáí ðáíôï,
ôé Tðñüêåéôï í? ðéår Aíçëåò
ëï ô# ázìá, Að
ðïõ êé Dí óõíÝ÷éæå Aêüìç í Aíáâëýæåé. Áô# ô# âïõâ# êáq _ëéêßáò ásþíùí ìßóïò ôí êïõñáóìÝíùí èåáôí êáô? ô\ò Ñþìçò,
óï êõñéáñ÷ïóå Bðëò _ Ñþìç, Aðïöïñôßóôçêå ôåëéê? ìS ô# × ñ é ó ô é á í é ó ì ü , ðïrïò êáq ðåñéÝëáâå ôZ Ñþìç, ôüí «êüóìï» êáq ôßò «Bìáñôßåò» óS X í á ê á q ì ü í ï óõíáßóèçìá: _ TêäßêçóÞ ôïõò eôáí í? ðáñïõóéÜóïõí Xíáí êüóìï ðï äçãårôï óô# ásöíßäéï ôÝëïò ôïõ^ _ TêäßêçóÞ ôïõò eôáí í? öáíôÜæïíôáé êáq ðÜëé Xíá ìÝëëïí _ Ñþìç ìðïñïóå Cëëùóôå í? AíáãÜãåé ô? ðÜíôá óS äéêÞ ôçò ðñïúóôïñßá êáq ä é ê ü ôçò ðáñüí Aëë? Xíá ìÝëëïí, ìðñïóô? óô# ðïrï _ Ñþìç è? V÷áíå ôZ óðïõäáéüôçôá ðï åy÷å^ _ TêäßêçóÞ ôïõò eôáí í? íåéñåýïíôáé ôZí ÔåëéêZ Ê ñ ß ó ç êé TóôáõñùìÝíïò Éïõäárïò ò óýìâïëï ô\ò óùôçñßáò eôáí âáèýôåñïò ÷ëåõáóì#ò ðñ#ò ôïò ìåãáëüðñåðïõò ðñáßôïñåò ô\ò ñùìáúê\ò Tðáñ÷ßáò, äéüôé ôþñá áôïq Tìöáíßóôçêáí ò óýìâïëá ô\ò óõìöïñ@ò êé Uí#ò «êüóìïõ» ðñ# ô\ò êáôáóôñïö\ò.
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
79 Ìé? ðñüôáóç. ´Ïôáí ô# Tãþ ìáò åyíáé, êáô? ô#í Ðáóê?ë êáq ô# ×ñéóôéáíéóìü, ðÜíôïôå Aîéïìßó ç ôï, ðò í? TðéôñÝøïõìå b í? äå÷ôïìå
ôé êÜðïéïò Cëëïò ô# AãáðÜåé åuôå Èå#ò åuôå Cíèñùðïò! È? eôáí Aíôßèåôï ðñ#ò êÜèå AîéïðñÝðåéá, í AöÞíïõìå êÜðïéïí í? ì@ò AãáðÜåé êáq í? ãíùñßæïõìå Tíôïýôïéò ðïë êáë? ðò ìüíï ìßóïò ì@ò A î ß æ å é ãé? í? ìZ ìéëÞóïõìå ãé? Cëëá Aðùèçôéê? ásóèÞìáôá. «Ì? áô# Aêñéâò åyíáé ô# Âáóßëåéï ô\ò ×Üñéôïò». ´Ùóôå _ AãÜðç óáò ãé? ô#í ðëçóßïí åyíáé ìé? ÷Üñç; Ç óõìðüíéá óáò ìé? ÷Üñç; ÊÜíôå, ëïéðüí, êé Xíá â\ìá ðáñáðÝñá, Dí ó@ò åyíáé äõíáôü: Aãáð\óôå ô#í uäéï ô#í Uáõôü óáò Að# ÷Üñç! ²Åôóé äSí è? V÷åôå ðé? ôZí AíÜãêç ôï Èåï óáò, êé
ëï ô# äñÜìá ôï ðñïðáôïñéêï BìáñôÞìáôïò êáq ô\ò Aðïëýôñùóçò è? ðáé÷ôår ìÝóá óáò êáq è? ôåëåéþóåé! (ã) ECCE HOMO [1889]
«ÁãÞ» 2 Ô# êáè\êïí ìïõ, í? ðñïåôïéìÜóù ãé? ôZí Aíèñùðüôçôá ìé? óôéãìZ øéóôçò áôïóõíåßäçóçò, ìßá ðáñ á ô å ô á ì Ý í ç ì å ó ç ì â ñ ß á,
ðïõ _ ðñþôç è? êïéôÜîåé ðßóù êáq ðÝñá Að áôÞí, è? Tãêáôáëåßøåé ôZí êõñéáñ÷ßá ô\ò ôý÷çò êáq ôí tåñÝùí, êáq è? èÝóåé ô# Tñþôçìá ôï ãéáôß êáq ôï ðñ#ò ôß ó ô Z í ð ë ç ñ ü ôçôÜ ôïõ ô# êáè\êïí áô# AðïññÝåé Aíáãêárá Að#
Ecce Homo
!
ôZí êñßóç
ôé _ Aíèñùðüôçôá ä S í âñßóêåôáé Að# ìüíç ôçò óô# óùóô# äñüìï,
ôé äSí êõâåñí@ôáé äéüë ï õ Að# êÜðïéá èåúêZ ïsêïíïìßá,
ôé ðïë ðåñéóóüôåñï êÜôù Að# ôqò tåñüôåñåò AîéáêÝò ôçò Vííïéåò êõñéáñ÷år êáq ðáñáóýñåé ô# Víóôéêôï ô\ò Cñíçóçò êáq ô\ò äéáöèïñ@ò, ô# Víóôéêôï ô\ò décadence. Ô# æÞôçìá ô\ò êáôáãùã\ò ôí ^èéêí Aîéí åyíáé ò Tê ôïýôïõ ãé? ìÝíá æÞôçìá ð ñ þ ô ç ò ð ñ ï ô å ñ á é ü ô ç ô á ò, ãéáôq áô# è? êáèïñßóåé ô# ìÝëëïí ô\ò Aíèñùðüôçôáò. Ç Aîßùóç
ôé öåßëåé êáíåqò í? ð é ó ô å ý å é ðò
ëá âñßóêïíôáé êáô? âÜèïò óô? êáëýôåñá ÷Ýñéá, ðò Xíá âéâëßï, _ Âßâëïò, ðñïóöÝñåé ôZí Aðüëõôç Aíáêïýöéóç ó÷åôéê? ìS ôZ èåúêZ äéáêõâÝñíçóç êáq óïößá ðÜíù óô# ðåðñùìÝíï ô\ò Aíèñùðüôçôáò, áôZ _ Aîßùóç, ìåèåñìçíåõüìåíç óô# ðëáßóéï ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò, åyíáé _ âïýëçóç í? ìZí AöÞóïõí í? öáíår ô# AîéïèñÞíçôï Aíôßèåôü ôçò,
ôé äçëáäZ _ Aíèñùðüôçôá âñéóêüôáí ìÝ÷ñé ôïäå óô? ÷åéñüôåñá ÷Ýñéá,
ôé êõâåñíÞèçêå Að# ôïò Aðëïúêïýò, ôïò ðïíçñïò êé Têäéêçôéêïýò, ôïò Aðïêáëïýìåíïõò «Bãßïõò», ôïò óõêïöÜíôåò áôïò ôï êüóìïõ êáq êáôáóôñïöårò ôí Aíèñþðùí. Ô# êñßóéìï óçìårï ðï öáíåñþíåé
ôé tåñÝáò ( Tä ðåñéëáìâÜíïíôáé êáq ït ê ñ õ ð ô ï-tåñårò, ït öéëüóïöïé) V÷åé êáôáóôår êýñéïò ÷é ìüíïí Tíô#ò ìé@ò ñéóìÝíçò èñçóêåõôéê\ò êïéíüôçôáò Aëë? ðáíôï,
ôé _ ^èéêZ ô\ò décadence êáq _ âïýëçóç ôï ôÝëïõò só÷ýïõí ò ^èéêZ ê á è U á õ ô Þ, åyíáé _ Aðüëõôç Aîßá ðï Aðïäßäåôáé óô# ìZ Tãùéóôéêü, êáq _ T÷èñüôçôá ðï Tðéäåéêíýåôáé ãåíéê? óô# Tãùéóôéê# óôïé÷årï. Åêåríïí ðï óô# óçìårï áô# äSí óõìöùíår ìáæq ìïõ, Tã ô#í èåùñ ìïëõóìÝíï... ´Ïìùò
ëïò êüóìïò âñßóêåôáé óS Aóõìöùíßá ìáæq ìïõ... Ó Xíáí öõóéïëüãï äSí AöÞíåé
"
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
êáìßá Aðïëýôùò Aìöéâïëßá ìé? ôÝôïéá Aíôßèåóç Aîéí. ³Áí ìÝóá óô#í ñãáíéóì# êáq ô# ìéêñüôåñï Aêüìç ñãáíï ÷áëáñþóåé, Vóôù êáq êáô TëÜ÷éóôï, êáq äSí äéåêðåñáéþóåé ìS Aðüëõôç AóöÜëåéá ôZí áôïóõíôÞñçóÞ ôïõ, ôZ ëåéôïõñãßá ô\ò Aíáíåùôéê\ò ôïõ äýíáìçò, ôüí «Tãùéóìü» ôïõ, ôüôå ô# ð@í Têöõëßæåôáé. Ï öõóéïëüãïò Aðáéôår ôZí A ð ï ê ï ð Z ôï TêöõëéóìÝíïõ ìÝñïõò, ôï Añíårôáé êÜèå Aëëçëåããýç, AðÝ÷åé ðïë Að# ô# í? ôï äåßîåé óõìðüíéá. Ï tåñÝáò
ìùò èÝëåé Aêñéâò ô#í Têöõëéóì# ôï
ëïõ, ô\ò Aíèñùðüôçôáò: ãé áô# êáq ó õ í ô ç ñ å r ô# Têöõëéæüìåíï ìÝñïò Víáíôé áôï ôï ôéìÞìáôïò Aðïêô@ ôZí êõñéáñ÷ßá ôïõ... Ôß Cëëï íüçìá V÷ïõí Têåríåò ït øåýôéêåò Vííïéåò, ït â ï ç è ç ô é ê S ò Vííïéåò ô\ò ^èéê\ò, «øõ÷Þ», «ðíåìá», «Tëåýèåñç âïýëçóç», «Èåüò», Að# ô# í? ëõìáßíïíôáé ôZ öõóéïëïãßá ô\ò Aíèñùðüôçôáò;... ´Ïôáí êáíåqò Aðïêñïýåé ôZ óïâáñüôçôá ô\ò áôïóõíôÞñçóçò, ô\ò ðñïáãùã\ò ôí óùìáôéêí äõíÜìåùí, ä ç ë á ä Z ô \ ò æ ù \ ò,
ôáí Að# ôZí Aíáéìßá êáôáóêåõÜæåé Xíá säåäåò, êáq Að# ôZí ðåñéöñüíçóç ôï óþìáôïò ôÞ «óùôçñßá ô\ò øõ÷\ò», ôß Cëëï åyíáé áô# Að# ìé? ó õ í ô á ã Z ô\ò décadence; Ç Aðþëåéá ô\ò öõóéê\ò sóïññïðßáò, _ Aíôßóôáóç TíÜíôéá óô? öõóéê? Víóôéêôá, _ «AíéäéïôÝëåéá» ìS Xíá ëüãï áô# íïìáæüôáí ìÝ÷ñé óÞìåñá ^ è é ê Þ... ÌS ôZí ÁãZ ðñôïò Tã AíÝëáâá ô#í Aãþíá TíÜíôéá óôZí ^èéêZ ô\ò Aëëïôñßùóçò.
Ecce Homo
#
«Ãéáôß åyìáé Xíá ðåðñùìÝíï» 7 ²Åãéíá Aíôéëçðôüò; Åêåríï ðïý ìS ñßæåé, Têåríï ðï ìS îå÷ùñßæåé óS ó÷Ýóç ìS
ëç ôZí ðüëïéðç Aíèñùðüôçôá, åyíáé ô#
ôé î å ó ê Ý ð á ó á ôZ ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêÞ. Ãé áô# êáq ÷ñåéáæüìïõí ìßá ëÝîç ðï í? ðåñéÝ÷åé ô# íüçìá ìé@ò ðñüêëçóçò ãé? ô#í êáèÝíá. Ô#
ôé _ Aíèñùðüôçôá Cíïéîå ô? ìÜôéá ôçò ôüóï Añã? óô# æÞôçìá áôü, åyíáé êáô TìS _ ìåãáëýôåñç Aôéìßá ðï âáñáßíåé ôZ óõíåßäçóÞ ôçò, åyíáé _ èåìåëéþäçò âïýëçóç í? Tèåëïôõöëår êáíåqò ìðñïóô? óô# êÜèå ãåãïíüò, óôZí êÜèå ásôßá, óôZí êÜèå ðñáãìáôéêüôçôá, åyíáé _ êéâäçëåßá in psychologicis ðï öôÜíåé óô?
ñéá ôï TãêëÞìáôïò. Ç ôýöëùóç AðÝíáíôé óôZ ×ñéóôéáíïóýíç åyíáé ô# Vãêëçìá êáô Tîï÷Þí ô# Vãêëçìá ê á ô ? ô \ ò æ ù \ ò... Ït ÷éëéåôßåò, ït ëáïß, ït ðñôïé êáq ït Vó÷áôïé, ït öéëüóïöïé êáq ït ãñáråò ðÝíôå b Xîé óôéãìí óôZí Éóôïñßá TîáéñïõìÝíùí êé Tìï ò ô\ò Uâäüìçò Aîßæïõí, Tí ðñïêåéìÝí¤, ô# uäéï. ÌÝ÷ñé óÞìåñá ÷ñéóôéáí#ò eôáí ôü «^èéê# í», ìé? ðáñáäïîüôçôá ðï äSí V÷åé ô#
ìïéü ôçò êáq ò «^èéê# í» eôáí ðé# ðáñÜëïãï, ðé# øåýôéêï, ðé# ìÜôáéï, ðé# Tðéðüëáéï êáq ð é # â ë á â å ñ # ã é ? ô # í uäéï ô#í Uáõôü ôïõ Að#
,ôé è? ìðïñïóå ðïôS í? íåéñåõôår êé ìåãáëýôåñïò ðåñéöñïíçôZò ô\ò Aíèñùðüôçôáò. Ç ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêÞ _ ìï÷èçñüôåñç ìïñöZ ô\ò âïýëçóçò ãé? øÝìá, _ AëçèéíZ Êßñêç ô\ò Aíèñùðüôçôáò: Aêñéâò áô# ôZ äéÝöèåéñå. ÄSí åyíáé _ ðëÜíç ò ðëÜíç, ðï Að# áôZ ôZí Vðïøç ìS êÜíåé í? öñßôôù, ä Sí åyíáé _ Tðq ÷éëéåôßåò Vëëåéøç «êáë\ò èÝëçóçò», Aãùã\ò êáq ðåéèáñ÷ßáò, Aîéïóý-
$
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
íçò êáq ðíåõìáôéê\ò ãåííáéüôçôáò, ðï ðñïäßäåôáé ìÝóá Að# ôZí uäéá ôçò ôZ íßêç åyíáé _ Vëëåéøç êáô? ôZ öýóç, åyíáé ô# ëùóäéüëïõ Töéáëôéê# ãåãïí#ò
ôé _ uäéá _ A í ô é ö ý ó ç ò ^èéêZ Aîéþèçêå ôí øßóôùí ôéìí êé AíáñôÞèçêå ò íüìïò, ò êáôçãïñéêZ ðñïóôáãÞ, ðÜíù Að# ôZí Aíèñùðüôçôá!... ÓS ôÝôïéï ìÜëéóôá âáèì# ðëáíÞèçêáí ÷ é ò Xíáò Cíèñùðïò, ÷ é ò Xíáò ëáüò, Aëë? ò Aíèñùðüôçôá!... Áëë? í? äéäÜîïõí ôZí ðåñéöñüíçóç ôí ðñùôßóôùí Tíóôßêôùí ô\ò æù\ò! Í? óïöéóôïí ô# øÝìá ô\ò «øõ÷\ò» êáq ôï «ðíåýìáôïò» ãé? í AôéìÜóïõí ô# óìá! Í? äéäÜîïõí
ôé óôZí Aöåôçñßá ô\ò æù\ò, óôZ óåîïõáëéêüôçôá ôí öýëùí, ðÜñ÷åé êÜôé ô# AêÜèáñôï! Í? ãõñÝøïõí ôZí ásôßá ôï êáêï óôZí ðé# âáèåé? Aíáãêáéüôçôá ãé? ðñïêïðÞ, óôZ ãíÞóéá öéëáõôßá9 ( _ ëÝîç åyíáé aäç óõêïöáíôéêÞ! )! Í? âëÝðïõí, Aíôßóôñïöá, óôqò ôõðéêSò Tíäåßîåéò ô\ò ðáñáêì\ò êáq ô\ò Aíôéöáôéêüôçôáò ôí Tíóôßêôùí, óôÞí «AíéäéïôÝëåéá», óôZí Aðþëåéá ô\ò sóïññïðßáò, óôÞí «Aðïðñïóùðïðïßçóç» êáq óôÞí «AãÜðç ôï ðëçóßïí» ( ìáíßá ãé? ô#í ðëçóßïí! 10) ôZí A í þ ô å ñ ç Aîßá, ì? ôß ëÝù! ôZ í A î ß á ê á è U á õ ô Þ í!... Ðò; ÄSí âñßóêåôáé _ Aíèñùðüôçôá óS ìé? décadence; Êé ÷é ìüíï ôþñá, Aëë? AíÝêáèåí; Ô# âÝâáéï åyíáé
ôé ô\ò Tìöýóçóáí ó?í Aíþôåñåò ôÜ÷á Aîßåò ìüíï Aîßåò ô\ò décadence. Ç ^èéêZ ô\ò áôáðÜñíçóçò åyíáé _ ^èéêZ ô\ò ðáñáêì\ò par excellence, åyíáé _ ðñáãìáôéêüôçôá ôï «äçãïìáé óô# ÷áìü» ìåôáöåñìÝíç óôZí ðñïóôáêôéêÞ: «÷áè\ôå» êé ÷ é ì ü í ï óôZí ðñïóôáêôéêÞ!... ÁôZ _ ^èéêZ ô\ò áôáðÜñíçóçò, _ ìïíáäéêZ ^èéêZ ðï ò ôþñá êáôÝóôç äéäáêôZ _ ^èéêZ ô\ò Aðïåãùðïßçóçò, ðñïäßäåé ìßá âïýëçóç ãé? ô# ôÝëïò, Añíårôáé ñéæéê? ôZ æùÞ. Åä
Ecce Homo
%
è? ìðïñïóå êáíåqò í? ðår
ôé äSí âñßóêåôáé ôüóï _ A í è ñ ù ð ü ô ç ô á óS Têöõëéóìü, Aëë? ìïíÜ÷á Têåríï ô# ðáñáóéôéê# åyäïò Aíèñþðïõ, tåñÝáò, ðï ìS ôZí ^èéêZ êáôÜöåñå ðïõëá í Aíáäåé÷ôår óS äéáöåíôåõôZ Aîéí Têåríïò ðï âñ\êå óôZ ÷ñéóôéáíéêZ ^èéêZ ô# ìÝóï ðï è? ôï TîáóöÜëéæå äýíáìç... Êáq ô¤üíôé, áôZ åyíáé _ ä é ê Þ ìïõ êñßóç: ït äéäÜóêáëïé, ït äçãïq ô\ò Aíèñùðüôçôáò, ït èåïëüãïé ðÜíôåò, ð\ñîáí óô# óýíïëü ôïõò êáq décadents: T î ï êáq _ ìåôáôñïðZ
ëùí ôí Aîéí óS Aîßåò ðï T÷èñåýïíôáé ôZ æùÞ, Tî ï êáq _ ^èéêÞ... Ï ñ é ó ì # ò ô \ ò ^ è é ê \ ò: ^èéêÞ _ säéïóõãêñáóßá ôí décadents, ìS Aðþôåñï óêïð# í? Têäéêçèïí ôZ æùÞ êáq ìÜëéóôá Tðéôõ÷ò. ÓS á ô # í ô#í ñéóì# Aðïäßäù säéáßôåñç óçìáóßá. 8 ²Åãéíá Aíôéëçðôüò; Ïôå ìé? ëÝîç äSí åyðá, ðï í? ìZí V÷åé åsðùèår ðñqí Að# ðÝíôå ÷ñüíéá äé? óôüìáôïò Æáñáôïýóôñá. Ô# îåóêÝðáóìá ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ^èéê\ò åyíáé Xíá ãåãïíüò, ðï äSí V÷åé ô#
ìïéü ôïõ: åyíáé Xíá ñéóôéê# ôÝëïò.11 Åêåríïò ðï îåêáèáñßæåé ôïôï ô# æÞôçìá óõíéóô@ ìé? force majeure, Xíá ðåðñùìÝíï ÷ùñßæåé ôZí tóôïñßá ô\ò Aíèñùðüôçôáò óô? äýï. Ç Aíèñùðüôçôá ðÜñ÷åé ð ñ q í Að# áô#í b ì å ô ? Að# áôüí... Ï êåñáõí#ò ô\ò Aëçèåßáò ðÝôõ÷å Têåríï Aêñéâò ðï óôåêüôáí ò ôþñá óôZí êïñõöÞ:
ðïéïò êáôÜëáâå ô ß Aêñéâò Tîïõäåôåñþèçêå Tä, Dò êïéôÜîåé í? äår Dí ôï V÷åé ìåßíåé ôßðïôå óô? ÷Ýñéá. ´Ï,ôé Tèåùñårôï ò ôþñá «AëÞèåéá» Aðïäåß÷ôçêå
ôé eôáí _ ðé# âëáâåñÞ, Tðßâïõëç êáq ðï÷èüíéá ìïñöZ øåýäïõò^ _ tåñZ ðñüöá-
&
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
óç íÜ «âåëôéþóïõìå» ôZí Aíèñùðüôçôá Aðïäåß÷ôçêå
ôé äSí eôáí ôßðïôå Cëëï Að# äüëïò, ãé? í? A ð ï ì õ æ ç è å r êáq í? öôù÷ýíåé _ uäéá _ æùÞ. Ç ^èéêZ ò âáìðéñéóìüò [Vampyrismus]... Åêåríïò ðï îåóêåðÜæåé ôZí ^èéêÞ, V÷åé îåóêåðÜóåé ôZí Aðáîßá
ëùí ôí Aîéí óôqò ðïråò ðßóôåøáí b ðéóôåýïõí ït Cíèñùðïé^ áô#ò äSí âëÝðåé ðé? ôßðïôå Cîéï óåâáóìï óô#í ðëÝïí ôéìçìÝíï ôýðï Aíèñþðïõ, ðï ðñïóöùíÞèçêå Eãéïò^ âëÝðåé Bðëò ô? Têôñþìáôá ô\ò ðé# ëÝèñéáò ìïñö\ò áôï ôï ôýðïõ, ðï åyíáé ëÝèñéá TðåéäZ eóáí ãïçôåõôéêÜ... Ç Vííïéá «Èåüò» TðéíïÞèçêå ò _ AíôéèåôéêZ Vííïéá ðñ#ò ôZ æùÞ ìÝóá ôçò óõóóùñåýèçêå óS ìé?í Aíáôñé÷éáóôéêZ Uíüôçôá êáèåôq âëáâåñü, äçëçôçñéäåò êáq óõêïöáíôéêü,
ëç _ èáíÜóéìç V÷èñá êáô? ô\ò æù\ò! Ït Vííïéåò «TðÝêåéíá» êáß «AëçèZò êüóìïò» TðéíïÞèçêáí ãé? í? Aðáîéþóïõí ô#í ìïíáäéê# êüóìï ðï ðÜñ÷åé ãé? í? ìZí Aðïìåßíåé êáíÝíáò óêïðüò, êáìßá ëïãéêÞ, êáìßá AðïóôïëZ ðï í? Aöïñ@ ôZí ðñáãìáôéêüôçôá ô\ò äéê\ò ìáò ã\ò! Ït Vííïéåò «ðíåìá», «øõ÷Þ», êáq äÞ «AèÜíáôç øõ÷Þ», TðéíïÞèçêáí ãé? í? ðåñéöñïíçèår ô# óìá, í? êáôáíôÞóåé Cññùóôï «Eãéï», êáq
ëá ô? ðñÜãìáôá ðï Aîßæïõí êÜèå óïâáñüôçôá óôZ æùÞ, ô# æÞôçìá ô\ò äéáôñïö\ò, ô\ò êáôïéêßáò, ô\ò ðíåõìáôéê\ò äéáßôçò, ô\ò sáôñéê\ò öñïíôßäáò, ô\ò êáèáñéüôçôáò, ôï êáéñï, í Aíôéìåôùðéóôïí ìS ìé? ôñïìåñZ Tðéðïëáéüôçôá! Áíôq ãé? ôZí ãåßá, _ «óùôçñßá ô\ò øõ÷\ò» äçëáäZ ìé? folie circulaire, êÜðïõ AíÜìåóá óôïò óðáóìïò ô\ò ìåôÜíïéáò êáq óôZí óôåñßá ô\ò ëýôñùóçò! Ç Vííïéá «Bìáñôßá» ìáæq ìS ô# Aðáñáßôçôï óõìðëÞñùìÜ ôçò, ôZí ôõñáííéêÞ «Tëåõèåñßá ô\ò âïýëçóçò», TðéíïÞèçêáí ãé? í? óõã÷õèïí ô? Víóôéêôá, êáq _ äõóðéóôßá AðÝíáíôß
Ecce Homo
'
ôïõò í? ãßíåé äåõôÝñá öýóéò! ÌS ôqò Vííïéåò ô\ò «AíéäéïôÝëåéáò», ô\ò «áôáðÜñíçóçò», _ áèåíôéêZ Víäåéîç ô\ò décadence, ô# ìáõëéóôéê# êÜëåóìá ôï âëáâåñï, _ Aðþëåéá ô\ò äõíáôüôçôáò í? âñßóêåé ðé? êáíåqò ôß ô#í öåëår, _ áôïêáôáóôñïöÞ, AðïôÝëåóáí, è? ëÝãáìå, äårãìá Aîéí, Vãéíáí «÷ñÝïò», «Bãéüôçôá», ôü «èåúêü» óôïé÷årï ôï Aíèñþðïõ! ÔÝëïò ô# ðé# ôñïìåñ# Að#
ëá, ìÝóá óôZí Vííïéá ôï ê á ë ï Aíèñþðïõ óõóðåéñþèçêå êáèåôq Aäýíáìï, Cññùóôï, Tëáôôùìáôéêü, ðÜó÷ïí Að# ô#í uäéï ôïõ ô#í Uáõôü, êáèåôq ðï ðñÝðåé í? Aöáíéóôår íüìïò ô\ò Tðéëïã\ò äéáãñÜöôçêå êáq äçìéïõñãÞèçêå Xíá säåäåò Að# ôZí Tíáíôßùóç ðñ#ò ô#í ðåñÞöáíï êáq ô#í åñùóôï, ô#í êáôáöáôéêü, ô#í âÝâáéï ãé? ô# ìÝëëïí, ô#í Cíèñùðï ðï Tããõ@ôáé ô# ìÝëëïí áô#í ô#í Aðïêáëïí ðëÝïí êáêü... Êé
ëá áô? ô? ðßóôåøáí ò ^ è é ê Þ ! Ecrasez l inf âme!...12
ÖñÞíôñé÷ Íßôóå
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ 1. Fleischlichkeit. Åííïårôáé Tä «ô# öñüíéìá ô\ò óáñêüò» (Ðñ#ò Ñùìáßïõò 8,6). 2. ÐñÜîåéò Áðïóôüëùí 9,4. 3. Ðñâë. Ðñ#ò Ñùìáßïõò 7,6 êáq Ðñ#ò ÃáëÜôáò 2,19. 4. Ðñâë. Ðñ#ò Ñùìáßïõò 6,15. 5. Ðñâë. Ðñ#ò ÃáëÜôáò 2,17. 6. Óýìöùíá ìS ôZ ÷õìïöõóéïëïãßá ôí ÅëëÞíùí sáôñí ô\ò Áñ÷áéüôçôáò, _ ìßîç ôí ÷õìí ôï óþìáôïò ôï Aíèñþðïõ (ázìá, öëÝãìá, ÷ïëZ îáíèZ êáq ìÝëáéíá) åèýíåôáé Aíáëüãùò ãé? ôZí ãåßá êáq ôZí AóèÝíåéá. 7. ÁêñéâÝóôåñá: «ô# óáñêéê# öñüíçìá»^ âë. ðáñáðÜíù óçìåßùóç 1. 8. Ëáôéíéê? óô# êåßìåíï: ásþíéá êõñéáñ÷ßá. 9. Selbstsucht. Ï Tí ôj ásóèçôéêj öýóåé ôï Aíèñþðïõ ðñùôáñ÷éê#ò Tãùéóìüò (ÊÜíô). Ç êáôÜëçîç sucht óçìáßíåé TðéðëÝïí ìáíßá, Aññþóôéá ê.ëð. (Tãùìáíßá ðåñßðïõ), Aëë? êáq AíáæÞôçóç (Uáõôï b ôï säßïõ óõìöÝñïíôïò). 10. Nächstensucht. Âë. êáq ðñïçãïýìåíç óçìåßùóç. 11. Katastrophe óô# ðñùôüôõðï: ÷é Bðëò «êáôáóôñïöÞ», Aëë? êáß «ôÝñìá», «êëåßóéìï ìé@ò ðåñéüäïõ», «ôÝëïò Tðï÷\ò». 12. «Óõíôñßøôå ôZí Côéìç!» ( Âïëôárñïò ãé? ôZ ñùìáéïêáèïëéêZ Åêêëçóßá).
!
ÃËÙÓÓÁÑÉÏ ÎÅÍÙÍ ÏÑÙÍ ÊÁÉ ÖÑÁÓÅÙÍ
absolutum: Aðüëõôï. absurdum: ðáñÜëïãï, Aíüçôï, C-ëïãï. ad infinitum: Tð Cðåéñïí. aere perenius: óôåñåüôåñï êé Að# ÷áëêü, ásþíéá êõñéáñ÷ßá. caritas: óôïñãÞ, AãÜðç, öéëáíèñùðßá. corruption: äéáöèïñÜ. creator spiritus: ô# äçìéïõñãü (äçìéïõñãéêü) ðíåìá. décadence: ðáñáêìÞ. défi: Tìðüäéï, ìïìöÞ. dies nefastus: AðïöñÜäá _ìÝñá. ecclesia militans: óôñáôåõïìÝíç Åêêëçóßá. écrasez l infâme!: óõíôñßøôå ôZí Côéìç! esprit: ðíåìá. factum: ãåãïíüò. finesse: ëåðôüôçôá, îýôçôá ðíåýìáôïò. folie circulaire: êõêëéêZ öñåíïðÜèåéá. force majeure: AíùôÝñá âßá, AíùôÝñá äýíáìç. habitus: Xîéò, êáôÜóôáóç. immaculata conceptio: Cìùìç óýëëçøç. impérieux: äåóðïôéêüò. imperium Romanum: ÑùìáúêZ áôïêñáôïñßá. in flagranti: Tð áôïöþñ¤. in historicis: óS æçôÞìáôá Éóôïñßáò. in hoc signo: ìS áô# ô# óýíèçìá. in infinitum: Tð Cðåéñïí. in mazorem dei honorem: ðñ#ò ìåãÜëç ôéìZ ôï Èåï.
"
ÃëùóóÜñéï îÝíùí
ñùí êáq öñÜóåùí
in psychologicis: óS æçôÞìáôá øõ÷ïëïãßáò. in summa: ìS Bðë? ëüãéá, óõíïøßæïíôáò. increscunt animi, viresscit volnere virtus: _ øõ÷Z äõíáìþíåé, óöñßãïò Aíáâëýæåé Að# ôZí ðëçãÞ. la recherche de Dieu: _ AíáæÞôçóç ôï Èåï. la science a conclu en faveur de la force brutale: _ TðéóôÞìç AðïöÜíèçêå ðSñ ô\ò êôçíþäïõò äõíÜìåùò. machina: ìç÷áíÞ. maximum: ô# ìÝãéóôï óçìårï. mesquinerie: åôÝëåéá, Aèëéüôçôá. niaiserie: ìùñßá. non plus ultra: ìZ ðåñáéôÝñù. par excellence: êáô Tîï÷Þí. peccatum originale: ðñïðáôïñéê# BìÜñôçìá. proprium: uäéïí, ÷áñáêôçñéóôéêü. pulchrum est paucorum hominum: _ ìïñöé? öõëÜãåôáé ãé? ôïò ðïë ëßãïõò. raisonnement: óêåðôéêü, óõëëïãéóìüò. rancunes: ìíçóéêáêßåò. residuum: AðïìåéíÜñé. ressentiment: ìíçóéêáêßá, Têäßêçóç. sub specie aeterni: ð# ôZí ðñïïðôéêZ ôí ásùíßùí (ðñáãìÜôùí). sub specie Spinozae: ð# ôZí ðñïïðôéêZ ôï Óðéíüæá. superbia: ðåñçöÜíåéá, ðåñïøßá. tschandala: Aðüâëçôïò, Éíä#ò êáôþôåñçò ôÜîçò/êÜ óôáò. training: Têðáßäåõóç. ultima ratio: _ óôáôç ëïãéêÞ, ô# óôáôï Tðé÷åßñçìá. ultimatum: ô# Vó÷áôï óçìårï. unio mystica: ìõóôéêZ Xíùóç. virtù: AñåôÞ.
#
ÅÐÉÌÅÔÑÏ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÅÊÄÏÓÅÙÓ
$
%
«Áíôß÷ñéóôïò» êáq Öñåéäåñrêïò Íßôóå: Ç ìåôáíïçìáôïäüôçóç ôï ÷ñéóôéáíéêï
1. Ï
ñïò «Aíôß÷ñéóôïò» V÷åé ìáêñ? êáq ðïëýöïñôï tóôïñßá, ðùóäÞðïôå äS sïõäáúêZ êáq ÷ñéóôéáíéêZ êáôáãùãÞ. Åsäéêüôåñá, _ säÝá
ôé ït öïñårò Tîïõóßáò Aíôéóôñáôåýïíôáé ó÷åä#í ðÜíôïôå ô# Vñãï ôï Èåï êáq ôí Aíèñþðùí Ôïõ ìÝóá óôZí Éóôïñßá Aðáíô@ óõ÷í? ò èÝìá ðï TðáíáëáìâÜíåôáé óôZí sïõäáúêZ Ãñáììáôåßá. Ï Öáñáþ, ït âáóéëårò ôí åsäþëùí, ït øåõäïðñïö\ôåò êáq ït tåñårò ô\ò Aíïìßáò, _ Uëëçíï-ñùìáúêZ êõñéáñ÷ßá Að# ô#í Áíôßï÷ï Ä´ ô#í ÅðéöáíZ ìÝ÷ñé ô#í ÍÝñùíá êáq ô#í Äïìéôéáíü, ôñïöïäïôïí ìS ô# äéêü ôïõò ôñüðï ô# ðåñéå÷üìåíï ðï äýíáôáé êÜèå öïñ? í? Aðïäïèår óô# óõãêåêñéìÝíï ìïôßâï. ÓôZí sïõäáúêZ AðïêáëõðôéêZ Ãñáììáôåßá,
ðïõ ãßíåôáé ëüãïò ãé? ôZí AíáôïëZ b ôZí ásöíßäéá Vëåõóç Uí#ò êáéíïýñãéïõ êüóìïõ êáq ôZí Côáêôç Aðï÷þñçóç ôï ðáëáéï êáô? ôïýò «Tó÷Üôïõò ÷ñüíïõò», «ô#í êáéñü» ô\ò «óõíôåëåßáò» (âë. Äáí. 11,35), _ ðáñïõóßá Uí#ò só÷õñï êé Têäéêçôéêï Ìåóóßá, ðïrïò ôéìùñår ôïò êáôáöñïíçôSò ôï Íüìïõ êáq Aðïêáèéóô@ Tíäüîùò ô#í Tí äïõëåßI ëá# ôï ÉóñáÞë, óõíïäåýåôáé Að# ôZí TìöÜíéóç Uí#ò Aíôáãùíéóô\^ ôïôïò ðñïêáëår ô#í Ìåóóßá ôí Åó÷Üôùí óS ðüëåìï, óô#í ðïrï ôåëéê? uäéïò ðñüêåéôáé í? óõíôñéâår. Ó÷åôéêZ åyíáé _ säÝá ðï âñßóêïõìå í? Tðéâéþíåé óôZí AðïêáëõðôéêZ ðåñß «Aíôé÷ñßóôïõ» äéäáóêáëßá ôï Aðïóôüëïõ Ðáýëïõ,
ðïõ «Aíôß÷ñéóôïò» ðåñéãñÜöåôáé, ìS
ñïõò ðïëéôéê\ò èåïëïãßáò, ò ðñïöÞôçò ô\ò «Aðïóôáóßáò» ðï è? ðñïçãçèår ô\ò ´ Ðáñïõóßáò, ò « Cíèñùðïò ô\ò Aíïìßáò, õt#ò ô\ò Aðùëåßáò, Aíôéêåßìåíïò êáq ðåñáéñüìåíïò Tðq ðÜíôá ëåãüìåíïí Èå#í b óÝâáóìá, óôå áô#í åsò ô#í íá#í ôï Èåï êáèßóáé Aðïäåéêíýíôá Uáõô#í
ôé Tóôßí Èåüò» (´ Èåóó. 2,3-
&
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
4). Óô? ÅáããÝëéá ÌÜñêïõ êáq Ìáôèáßïõ Aíôéóôïß÷ùò (âë. ÌÜñê. 13,14 êáq Ìáôè. 24,15) ô# ðñüóùðï áô# óõíäÝåôáé ìS ôZí êõñßáñ÷ç Vêöñáóç ô\ò ôüôå êñáôéê\ò Tîïõóßáò, «ô# âäÝëõãìá ô\ò Tñçìþóåùò» (êáô? ô# Äáí. 12,11) ìÝó¤ ðáéíéãìí ðï ì@ò ðáñáðÝìðïõí Aíáìößâïëá óôZí êáôáóôñïöZ ô\ò ÉåñïõóáëÞì (70 ì.×.), ò ðñïáíÜêñïõóìá ô\ò óõíôÝëåéáò ôï êüóìïõ, ô\ò ðïßáò êáq ðÜëé è? ðñïçãçèïí ïê ëßãïé «øåõäü÷ñéóôïé êáq øåõäïðñïö\ôáé», ït ðïrïé èÜ «äþóïõóéí óçìårá ìåãÜëá êáq ôÝñáôá óôå ðëáí\óáé, ås äõíáôüí, êáq ôïò Têëåêôïýò» (Ìáôè. 24,24^ ÌÜñê. 13,22). Óôqò TðéóôïëSò ôï ÉùÜííïõ ñçôò, êáq ìS AñíçôéêZ êáq ðÜëé Vííïéá,
ñïò «Aíôß÷ñéóôïò» ÷ñçóéìïðïéårôáé ãé? í? ðåñéãñÜøåé ôZí Cñíçóç ô\ò Ïsêïíïìßáò ôï Èåï óô# ðñüóùðï ôï TíáíèñùðÞóáíôïò ×ñéóôï. Åêår ò «Aíôß÷ñéóôïò» ñßæåôáé øåõäò «Añíïýìåíïò
ôé Éçóïò» «Tóôéí ×ñéóôüò», aôïé « Añíïýìåíïò ô#í ÐáôÝñá êáq ô#í Õtüí» (Á´ ÉùÜí. 2,22). Óô# ðñüóùðü ôïõ Aíáãíùñßæåôáé «ð@í ðíåìá ìZ ìïëïãår ô#í Éçóïí [Tí óáñêq Tëçëõèüôá]» (Á´ ÉùÜí. 4,3) êáq ô# ðïrï ðëáí@ ìS ôïò ðçñÝôåò ôïõ ôZí Aíèñùðüôçôá (âë. ´ ÉùÜí. 7)^ Xíá ðíåìá óí ôïrò Cëëïéò Tóùôåñéê\ò Aëëïôñéþóåùò, ðï Têäçëþíåôáé ò íïïôñïðßá êáq óôÜóç æù\ò ðïë Tíùñqò äõóôõ÷ò óôïò êüëðïõò ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò Åêêëçóßáò^ Xíá ðíåìá óõìâéâáóìï, óõó÷çìáôéóìï ìS ô#í êüóìï^ Xíá ðíåìá ðï Añíårôáé
ôé ôåëåõôárïò ðÜñ÷åé ãé? í? ìåôáìïñöùèår,
ôé ô# Aíèñþðéíï óìá, _ ëç, _ Éóôïñßá, BãéÜæïíôáé Tí ×ñéóô¨ êáq ãßíïíôáé AöïñìZ åëïãßáò, ðçãZ ÷áñ@ò êáq ìÝóá óùôçñßáò. Ãé áô# êáß, ôåëéêÜ, äSí åyíáé ìüíïí Xíáò «Aíôß÷ñéóôïò», Aíôéóôñáôåõüìåíïò ô# Vñãï ôï Èåï, êáèò ìïëïãår ÉùÜííçò, Aëë AíôéèÝôùò «Aíôß÷ñéóôïé ðïëëïq ãåãüíáóé», Têô#ò êé Tíôüò êÜðïôå ô\ò Åêêëçóßáò, ãåãïí#ò ðï ðïäåéêíýåé
ôé êüóìïò V÷åé åsóÝëèåé aäç óS äéáäéêáóßá «êñßóåùò» (ðñâë. ÉùÜí. 3,18^ 16,11) êáq
ôé ãé? ô? ðÜíôá íí «Tó÷Üôç ñá Tóôßí» (Á´ ÉùÜí. 2,18). Ðåñéóóüôåñï óõíäÝèçêå ìS ôZí säÝá ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» _ ÁðïêÜëõøç ôï ÉùÜííïõ, êáßôïé âåâáßùò ô# íïìá ôï ðñþôïõ AðïõóéÜæåé ëùóäéüëïõ Að# áôÞí. ÊÜôù Að# ô? èçñßá ôï Áðïê. 13 åyäáí ït ðéóôïß, ït óýã÷ñïíïé ó÷åä#í ôï ÉùÜííç, ôZí Aíôß÷ñéóôç Tíáíôßïí ôïõò ìáíßá ô\ò íåñþíéáò Añ÷\ò, íôõìÝíç ìS ô? tåñáôéê? Tíäýìáôá ô\ò áôïêñáôïñéê\ò ðñïðáãÜíäáò êáq ôZí
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
'
ôÞâåííï ô\ò øåõôïäéêáéïóýíçò» b ôZí Tðßðëáóôç åsñÞíç ô\ò ôï Äïìéôéáíéï Tðï÷\ò. ´Åäñá êáq ñìçôÞñéü ôïõò èåùñårôáé _ Ñþìç-Âáâõëþíá, ô? íÝá Óüäïìá êáq Ãüìïññá, ô# óýìâïëï ô\ò øþóåùò ô\ò Bìáñôßáò, ô\ò Aäéêßáò êáq ô\ò AèåÀáò ðÜíù Að# ôZí Tí TëåõèåñßI AãÜðç ôï Èåï, ô\ò ðïêáôáóôÜóåùò ô\ò Âáóéëåßáò Ôïõ Að# ôZ âáóéëåßá ôï äéáâüëïõ, Að# ôZ óõëëïãéêZ êõñéáñ÷ßá ôï Tãùéóìï êáq ô\ò Uùóöïñéê\ò êáêßáò. Ït äõíÜìåéò ôïõò, ðï Tíóáñêþíïõí
ëï ô# ìßóïò êáq ôZí êáêßá ôï êüóìïõ êáô? ô\ò Åêêëçóßáò,
ëç ôZ ìï÷èçñßá óôZí ðñáãìáôéêüôçôá ôï óáôáí@ êáq ô# Têäéêçôéêü ôïõ ìÝíïò êáô? ôï ëõôñùôéêï Vñãïõ ôï ×ñéóôï, è? óõíôá÷èïí Tíáíôßïí ôï ëõôñùôéêï Vñãïõ ôï ×ñéóôï, è? óõíôá÷èïí êáô? ô? ²Åó÷áôá Tíáíôßïí ôï èåßïõ Ëüãïõ, óôZ ìÜ÷ç äS ôZí ôåëéêÞ, êáq ðñïôï ðñïëÜâïõí í? ÷áñïí ôZí Tîïõóßá ôïõò, è? ðïóôïí óõíôñéðôéêZ fôôá êáq è? ñéöèïí äé? ðáíô#ò óôZ ãÝåíá, óôZ ëßìíç ôï ðõñ#ò (âë. Áðïê. 19,19-20 êáq 20,10). Ç óõíåßäçóç ôí ðñþôùí ×ñéóôéáíí,
ôé _ êáô? ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» êñéôéêZ ô\ò Êáéí\ò ÄéáèÞêçò óôñÝöåôáé, êáô Añ÷Þí, TíÜíôéá óôZ èåïðïéçìÝíç ñùìáúêZ Tîïõóßá, Aðïôõðþíåôáé êáq óô? íüìáôá ìS ô? ðïrá Tðé÷åéñÞèçêå í? Aðïêùäéêïðïéçèår _ êñõðôïãñáöéêZ ðáñáäÞëùóç ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» ð# ô#í Añéèì# ÷îò´ [=666],1 aôïé ò «Ëáôåríïò» êáß «ÔåéôÜí» (: Åsñçíárïò êáq Éððüëõôïò Ñþìçò).2 ´Ïôáí, óôüóï, ëßãï Añãüôåñá, _ Ðáëáé? Ñþìç Vðáõóå í? äéþêåé TðéóÞìùò ôZí Åêêëçóßá, _ êñéôéêZ êáô? ô\ò AíôéèÝïõ ñùìáúê\ò Tîïõóßáò êáq ôí óõíå÷éóôí ôçò óõìðåñéÝëáâå Að# êåêôçìÝíç ó÷åä#í ôá÷ýôçôá, êáq íïïôñïðßá ðåñéóóüôåñï b ëéãüôåñï øõ÷áíáãêáóôéêÞ êÜèå Vêöñáóç Aëáæïíéê\ò áèáéñåóßáò, Að# ôZí Tðéêßí1. Êáô? ôZí ðéèáíüôåñç Tîçãçôéêò Têäï÷Þ, ô# 666 Aíôéóôïé÷år óôZí AñéèìçôéêZ Aîßá ôï íüìáôïò Caesar Nero, ìåôçíåãìÝíïõ óô? UâñáúêÜ. ÌS Cëëïõò ëüãïõò, öïñÝáò ô\ò áôïêñáôïñéê\ò äõíÜìåùò ðï ðñüêåéôáé í? Tíóáñêþóåé ôZí ðüóôáóç ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» è? öÝñåé ô? èçñéþäç ÷áñáêôçñéóôéê? ôï ÍÝñùíïò. Ãé? ðåñéóóüôåñá ó÷åôéêò âë. Ó. Áãïõñßäç, Ç ÁðïêÜëõøç ôï ÉùÜííç (ÅsóáãùãéêÜ-Åñìçíåßá-ÐáñáñôÞìáôá). Èåóóáëïíßêç 1994 [= Åñìçíåßá ô\ò Êáéí\ò ÄéáèÞêçò: 18], ó. 319-328. 2. Âë. Ê. ÌðåëÝæïõ, Ç «Åñìçíåßá» ôï Ïsêïõìåíßïõ ôï Ó÷ïëáóôéêï óôZí ÁðïêÜëõøç ôï ÉùÜííïõ (ÉóôïñéêZ êáq ìåèïäïëïãéêZ ðñïóÝããéóç). Áè\íáé 1999 [= Åôáéñåßá ôí Ößëùí ôï Ëáï^ ÊÝíôñïí Åñåýíçò Âõæáíôßïõ: 8], ó. 156-158.
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
äõíç áôïðåðïßèçóç ô\ò Ðáëáé@ò b ô\ò ÍÝáò Ñþìçò ìÝ÷ñé ôZí ðáíô#ò åuäïõò áwñåóç, ô# ÉóëÜì, ô#í ÐÜðá êáq ô#í Ëïýèçñï, Að# ôZ ÃáëëéêZ ÅðáíÜóôáóç êáq ô#í ÍáðïëÝïíôá ÂïíáðÜñôç, ô#í ÓôÜëéí êáq ô#í ×ßôëåñ ìÝ÷ñé ô#í Ìðïò êáq ô#í Ìðqí ËÜíôåí. ÓõìðåñéÝëáâå è? ëÝãáìå êÜèå ìïñö\ò Tîïõóßá _ ðïßá Aðïëõôïðïéïýìåíç ôåßíåé í? ðïêáôáóôÞóåé ô#í Èå# ìS ìßáí Tãêüóìéá âáóéëåßá, ìßá âáóéëåßá ðï Tðéäéþêåé ôáõôü÷ñïíá í? êáëýøåé ôZí AíÜãêç ãé? ðßóôç, ëïãéêÞ, Tëðßäá êáq óõíáßóèçìá, ìS ìßá «ðíåõìáôéêï» ôýðïõ ìáêáñéüôçôá, ô\ò ðïßáò ô?
ñéá äSí öèÜíïõí ðÝñá Að ô#í èÜíáôï, ìS Xíáí ×ñéóôéáíéóì# äß÷ùò ×ñéóôü, Xíáí Aíèñùðéóì# ìáêñé? Að# ô#í Cíèñùðï. ÔZí êáôáíüçóç Aêñéâò ôï
ñïõ «Aíôß÷ñéóôïò» åuôå ò óõëëïãéê\ò Tííïßáò, íïïôñïðßáò êáq óõóôÞìáôïò Tîïõóßáò åuôå ò óõãêåêñéìÝíïõ tóôïñéêï ðñïóþðïõ, ðï ìÝëëåé í? óáñêþóåé óôïò ðñ# ô\ò Êñßóåùò ÷ñüíïõò ôZí êëéìÜêùóç ô\ò AíôéäñÜóåùò ôí äõíÜìåùí ôï óêüôïõò êáô? ôí äõíÜìåùí ôï Èåï, ðñïûðïèÝôåé êáq ìÝãáò äïãìáôéê#ò ô\ò Áíáôïë\ò ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò (680-750 ì.×.). Óõíïøßæïíôáò ôåëåõôárïò ôZí ìÝ÷ñé ôí _ìåñí ôïõ ó÷åôéêZ êáq ðåñßðïõ äéá÷ñïíéêZ ÷ñéóôéáíéêZ ðáñÜäïóç, óçìåéþíåé ðåñq ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» ô? Uî\ò: «Ð@ò ìSí ïí ìZ ìïëïãí ô#í õt#í ôï Èåï Tí óáñêq TëçëõèÝíáé êáq åyíáé Èå#í ôÝëåéïí êáq ãåíÝóèáé Cíèñùðïí ôÝëåéïí ìåô? ôï åyíáé Èå#í Aíôß÷ñéóôüò Tóôéí. ´Ïìùò säéïôñüðùò êáq TîáéñÝôùò Áíôß÷ñéóôïò ëÝãåôáé Tðq ôj óõíôåëåßI ôï ásíïò Tñ÷üìåíïò», «Tê ðïñíåßáò» ôéêôüìåíïò êáß «ëåëçèüôùò» Aíáôñåöüìåíïò, ásöíéäßùò TðáíéóôÜìåíïò êáq âáóéëåýùí ôõñáííéêò, ðïêñéíüìåíïò «Bãéùóýíçí», «_íßêá äS TðéêñáôZò ãÝíçôáé», Tîáðáôþíôáò «ôïò óáèñ?í êáq AóôÞñéêôïí ôZí âÜóéí ô\ò äéáíïßáò V÷ïíôáò», «äéþêåé ôZí Åêêëçóßáí ôï Èåï êáq Têöáßíåé ð@óáí ôZí ðïíçñßáí áôï», êçñýóóùí Aðïóôáóßá «Að# Èåï æíôïò, óôå óêáíäáëéóè\íáé, ås äõíáôüí, êáq ôïò Têëåêôïýò».3 ÅíäåéêôéêÞ, è? ëÝãáìå, ôí èñçóêåõôéêí ìåôáî Cëëùí ÷áñáêôçñéóôéêí ðï Aðïäßäåé ÉùÜííçò óô#í Tðåñ÷üìåíï «õt# ô\ò Aðùëåßáò» åyíáé, Tðßóçò, _ óõìðåñßëçøç ôí AèÝùí átñÝóåùí, AíÜìåóá óôqò ðïråò êáß «_ ëáïðëÜíïò èñçóêåßá ôí 3. ²Åêäïóéò AêñéâZò ô\ò ñèïäüîïõ ðßóôåùò ä´ 26, P.G. 94, 1216-1217. Âë. ãåíéêüôåñá Á. Èåïäþñïõ, Ç ñá ôï Áíôé÷ñßóôïõ. ÁèÞíá 1997.
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
Éóìáçëéôí», aôïé ô# ÉóëÜì, óôïò ðñïäñüìïõò ôï «Aíôé÷ñßóôïõ».4 Êáô? ôZí ðïñåßá ô\ò Éóôïñßáò ôï ×ñéóôéáíéóìï _ Aìößóçìç,
ðùò åuäáìå, Têäï÷Z ôï
ñïõ «Aíôß÷ñéóôïò», åuôå ò ãåíéê\ò êáq óõëëïãéê\ò åuôå ò Aôïìéê\ò Tííïßáò, óõíÝâáëå óôZ äçìéïõñãßá ðëÞèïõò AðéèÜíùí ðïèÝóåùí ãé? ôZí ôáõôüôçôá ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» óS Tðßðåäï ôüóï ðáñïíôïëïãéê#
óï êáq ìåëëïíôïëïãéêü. Ï ìÝãáò ðåéñáóì#ò
ëùí
óïé êáôÝöåõãáí ðÜíôïôå óS ðáñüìïéåò Uñìçíåråò åyíáé _ äáéìïíïðïßçóç ðñïóþðùí, èåóìí êáq óõóôçìÜôùí, _ AíáæÞôçóç Tðq ôj âÜóåé Tíäåßîåùí êáq Aíáëïãéí ðï ðñïóöÝñåé ô# åyäïò ô\ò ëåãüìåíçò Áðïêáëõðôéê\ò Ãñáììáôåßáò êáq _ ïsêåéüôåñç, ìïéñáßùò, óS áôü «ÅñìçíåõôéêZ ô\ò êá÷õðïøßáò» ôï ðñïåéëçììÝíïõ êÜèå öïñ? ðåñéå÷ïìÝíïõ ôï
ñïõ. Ç AíáóöÜëåéá êáq _ Tðéèõìßá Tîïõäåôåñþóåùò ôï Aãíþóôïõ, Tðï÷Sò êáq êáôáóôÜóåéò óõã÷ýóåùò, äåéíí êáq êáôáóôñïöí, AíôéëÞøåéò ðï âñßóêïõí äéÝîïäï óôZí ôñïìïêñáôßá êáq ô#í öïíôáìåíôáëéóìü, ôñïöïäïôïí ôZí ðáñáãùãZ ðïéêéëßáò ìïíôÝëùí «Aíôé÷ñßóôïõ», ôýðùí êáq ðñáãìáôéêïôÞôùí ðï ôáõôßæïíôáé ìáæß ôïõ, ìÝ÷ñé í? Aðïäåé÷èår
ôé êÜðïéá Cëëç Aíôéóôïé÷ßá TíäÝ÷åôáé í? åyíáé ðé# ðéèáíÞ. Ï
ñïò «Aíôß÷ñéóôïò» ëåéôïõñãår Vôóé ò ìïôßâï ðï ÷ùñÜåé Tíôüò ôïõ êáèåôq Añíçôéêü, êáèåôq ðï Aíôéóôñáôåýåôáé ðïèåôéê? ô# ÷ñéóôéáíéêü, êáèåôq ðï ðñïêáëår óôZí ðåñéäåZ óõíåßäçóç ðáíéê# êáq ôñüìï. 2. Ï tåñïêÞñõêáò ôï «èÜíáôïõ ôï Èåï» êáô? ôïò íåþôåñïõò ÷ñüíïõò Öñåéäåñrêïò Íßôóå (1844-1900), ãíþóôçò äåéí#ò ô\ò sïõäáúê\ò êáq ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò Âßâëïõ, ôüóï ëü㤠ïsêïãåíåéáêï ðåñéâÜëëïíôïò (ãé#ò uäéïò ðÜóôïñá, ðñïåñ÷üôáí Að# ïsêïãÝíåéá ðáóôüñùí Að# ôZí ðëåõñ? êáq ôí äýï ãïíÝùí ôïõ)
óï êáq ôí ðñùôáñ÷éêí óðïõäí ôïõ (ô# 1864/ 5 îåêßíçóå í? óðïõäÜæåé Èåïëïãßá êáq ÊëáóéêZ Öéëïëïãßá óô# ÐáíåðéóôÞìéï ô\ò Âüííçò, óõíÝ÷éóå äS ô# 1865/6 í? óðïõäÜæåé ìüíï Öéëïëïãßá óôZ Ëåéøßá,
ðïõ êáq eñèå óS Aìåóüôåñç TðáöZ ìS ô# Vñãï ôï Arthur Schopenhauer),5 è? óõíäÝóåé ôZí êáô? 4. Ðåñq átñÝóåùí ñá´, P.G. 94,764. 5. Ç öïßôçóç ôï Íßôóå óô# áóôçñ# Aíèñùðéóôéê# ÃõìíÜóéï Schulpforta ôï Naumburg (1858-1864) ô#í åy÷å aäç öÝñåé óS TðáöZ ìS ôZ
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
ô? ðñïçãïýìåíá ðáñáäïóéáêZ ÷ñÞóç ôï
ñïõ «Aíôß÷ñéóôïò» ìS ôqò öéëïóïöéêSò êáq ëïéðÝò ôïõ AíôéëÞøåéò, ðñïóäßäïíôáò óS áô#í íÝåò ðáñáìÝôñïõò, íÝï Tí ôÝëåé ðåñéå÷üìåíï. Åsäéêïq óô# Vñãï ôï Öñ. Íßôóå Têôéìïí
ôé _ ðñùéìüôåñç ÷ñÞóç ôï
ñïõ Að# ô#í uäéï öåßëåé ðïëë? óô#í A. Schopenhauer (1788-1860).6 Ï ôåëåõôárïò TðÝìåíå óôZí Têäï÷Z ôï êüóìïõ ò öõóéê\ò êáq äéüëïõ ^èéê\ò b ìåôáöõóéê\ò ðñáãìáôéêüôçôáò,
ðùò uäéïò öñïíïóå
ôé ô#í TêëÜìâáíå ×ñéóôéáíéóìüò. Êáô áô#í ô#í ôñüðï, èåùñïóå
ôé Aðïäåóìåõüôáí Að# ôZí AñíçôéêZ óçìáóßá ôï
ñïõ «êüóìïò» (ìS ôZí Vííïéá ô\ò ôñáãéêò AðïîåíùìÝíçò Að# ô#í Èå# êôéóô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò), ðï Aðáíô@ aäç óôZ óïöéïëïãéêZ êáq AðïêáëõðôéêZ sïõäáúêZ ðáñÜäïóç, säßùò äS óôZí sùÜííåéá Ãñáììáôåßá (âë. ÉùÜí. 6,23^ 12,31^ 17,14 êáq 16^ Á´ ÉùÜí. 2,15-16^ 4,1-3 êáq 5,19: « êüóìïò
ëïò Tí ô¨ ðïíçñ¨ êårôáé»), ò Vêöñáóç ôï «ðáëáéï êüóìïõ ô\ò ðôþóåùò êáq ô\ò öèïñ@ò, ô\ò êáêßáò êáq ôí Tðéèõìéí, aôïé Uí#ò öñïíÞìáôïò âáèýôáôá Aëáæïíéêï, Dí êáq ðáñáãíþñéæå ôZ èåôéêZ óõã÷ñüíùò ìÝó¤ ô\ò Aìöéóçìßáò ôï
ñïõ êáôáíüçóÞ ôïõ (ò Äçìéïõñãßáò äçëáäZ ðï Aíáêáéíßæåôáé óõíå÷ò äé? ô\ò AãÜðçò ôï Èåï Tí ×ñéóô¨). ÌS Vìöáóç êé Íßôóå, ìS ôZ óåéñÜ ôïõ, êáôáëïãßæåé óô# ×ñéóôéáíéóìü (êÜðïôå, äõóôõ÷ò, è? ëÝãáìå, ÷é ÷ùñqò AöïñìÞ) Xíá èáíÜóéìï ìßóïò êáô? ôï êüóìïõ êáq ô\ò ëçò, êáô? ôï óþìáôïò, ôí ásóèÞóåùí, ôí Tíóôßêôùí, êáô? ô\ò öáíôáóßáò, ô\ò ÷áñ@ò, ô\ò ìïñöé@ò, ôï ðíåýìáôïò ô\ò Tëåõèåñßáò êáq ô\ò äçìéïõñãßáò, êáô? ô\ò åãÝíåéáò, ô\ò Aíäñåßáò (êáq ìáæq ôï Aíäñéóìï), ô\ò äéêáéïóýíçò êáq ô\ò tåñáñ÷éê\ò ôÜîåùò óôZí êïéíùíßá ( Äáñâríïò Tðéóôñáôåýåôáé Tä ãé? ôZ äéêáßùóç ô\ò êÜóôáò), êáô? ô\ò ëïãéê\ò, ô\ò ãíþóåùò, ô\ò Vñåõíáò êáq ô\ò TðéóôÞìçò, ò ìßóïò êáô? ô\ò Bìáñôßáò êáq ô\ò ðåñçöÜíéáò, êáô? ô\ò öýóåùò êáq ô\ò Éóôïñßáò, êáô? ôï ðïëéôéóìï, ô\ò øõ÷éê\ò ãåßáò, ô\ò uäéáò ô\ò æù\ò.7 èåïëïãéêÞ (êáq Víôïíá åóåâéóôéêÞ) Aôìüóöáéñá ô\ò Tðï÷\ò, âïÞèçóå äS óôZí Tê ìÝñïõò ôïõ TêìÜèçóç ôüóï ô\ò Uëëçíéê\ò êáq ô\ò ëáôéíéê\ò
óï êáq áô\ò ô\ò Uâñáúê\ò. 6. Âë. J. Salaquarda, «Antichrist (Philosophisch)», Theologische Realenzyklopädie 3 (1978) 43-50, sä. ó. 47. 7. Âë. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 21, 25, 32, 34, 46, 48, 51 êáq 62.
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
!
Ô# ðáñáðÜíù ìßóïò Aðïôåëår âåâáßùò (êáq åyíáé äßêáéç Tä _ êñéôéêÞ,
ôáí áô# TêöñÜæåôáé óô# íïìá Uíüò «×ñéóôéáíéóìï» ðï Añíårôáé ôZ ìïíáäéêZ Aîßá ôï èåßïõ äþñïõ ô\ò æù\ò) ìé? ôñïìåñZ äéáóôñïöÞ. Áíáãêáßùò, ëïéðüí, Têåríïò ðï Að ôïò óôåíüìõáëïõò îïñêßæåôáé, ðñüìá÷ïò êáè ðåñâïëZí ô\ò æù\ò, Tðáíáóôáôår^ áô#ò ðï Að# êÜðïéïõò ÷áñáêôçñßæåôáé «Aíôß÷ñéóôïò» Vñ÷åôáé í? ðåíèõìßóåé Tê íÝïõ ôZ óðïõäáéüôçôá ðï V÷åé _ ôï ðáñüíôïò æùÞ. Óô# Tí ëü㤠ðíåìá äéïíõóéáê#ò öéëüóïöïò, «Æáñáôïýóôñá»-Íßôóå, Tíô#ò ô\ò øõ÷\ò ôï ðïßïõ Aíôéðáëáßïõí AäéÜêïðá ïñáí#ò êáq ã\, ásóèÜíåôáé ôZí AíÜãêç í? äéáêçñýîåé
ôé uäéïò áôïðñïóþðùò åyíáé «Aíôß÷ñéóôïò», «... Tã åyìáé ãé? í? ô# ð UëëçíéêÜ, êáq ÷é ìüíïí UëëçíéêÜ Áíôß÷ñéóôïò».8 Åyíáé Têåríïò ðïrïò AíáëáìâÜíåé Aãþíá ìS ôZ ãñáößäá êáq ô# âßï ôïõ êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï,9 êáô? ô\ò ^èéê\ò ôï ×ñéóôéáíéóìï, Vôóé óôå í? Aíá÷áéôéóèår _ ðáñáêìéáêZ öïñ? ôí Aîéí (
ðïõ _ ðôù÷åßá, _ êáô? ô Cëëá, óS ãõíárêåò Bñìüæïõóá ôáðåßíùóç, _ Aäõíáìßá, TêëáìâÜíïíôáé ò êÜôé êáëü, Tí ðëïôïò, ô# ìåãáëårï, _ äýíáìç ò êÜôé êáêü) êáq í? ôñáðår _ AñíçôéêZ ðåñq êüóìïõ Aíôßëçøç ôí ðïëëí óS èåôéêÞ, _ ìÝóá Að# ô# eèïò ô\ò èõóßáò êõñßùò Têäçëïýìåíç ÷ñéóôéáíéêZ Aäõíáìßá ãé? ôZ æùZ êáq öüâïò ôï ðüíïõ (ðï ìS ôZ óåéñÜ ôïõò ãåííïí óõìðüíéá êáq AãÜðç) óÝ «èÝëçóç ãé? äýíáìç», _ ôõðéêZ èñçóêåõôéêZ ^èéêZ óS ìíï äéèõñáìâéê# ô\ò æù\ò. Óô# ðëáßóéï Uí#ò Aãþíá «ìåôáîéþóåùò ôí Aîéí» (âë. ðáñáêÜôù ðåñéóóüôåñá), ôñáãéêüôåñïò êáq Añéóôïêñáôéêüôåñïò uóùò ôí íåùôÝñùí öéëïóüöùí-ðïéçôí äS óôñÝöåôáé öåßëïõìå Tä í? ìïëïãÞóïõìå ôüóï TíÜíôéá óô# ×ñéóôü (ðñ#ò ô#í ðïrï, Cëëùóôå, ôñÝöåé ëü㤠TìðñÜêôïõ ðáñáäåßãìáôïò 8. Fr. Nietzsche, Ecce homo: Warum ich so gute Bücher schreibe, êåö. 2. 9. Âë. Fr. Nietzsche, Ecce homo: Warum ich so weise bin, êåö. 6. Ãé? ôïò ëüãïõò ô\ò AíáëÞøåùò Aãíïò Tê ìÝñïõò ôï Íßôóå êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï âë. êáq Í. Ëïýâáñé, «Öñåéäåñrêïò Íßôóå», ÌåãÜëç ÅëëçíéêZ Åãêõêëïðáéäåßá 18 (1932) 338-341, sä. ó. 339,
ðïõ Tðéóçìáßíåôáé
ôé _ Víáíôé ðáíô#ò ÷ñéóôéáíéêï AñíçôéêZ óôÜóç ôï Ãåñìáíï öéëïóüöïõ öåßëåôáé Tí ðïëëïrò óôZí AãùãÞ ôïõ (ðáéäéêZ _ëéêßá, Tðßäñáóç Schopenhauer), êõñßùò äS óôZí ðåðïßèçóç
ôé _ ðßóôç ðåñéïñßæåé ôZí ñìZ ðñ#ò äýíáìç êáq Tëåõèåñßá.
"
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
AñêåôZ óõìðÜèåéá)10 b ôïýò «ðñþôïõò ×ñéóôéáíïýò» (ôïò ðïßïõò uäéïò èáõìÜæåé ãé? ô#í _ñùéóì# êáq ôZí TðáíáóôáôéêüôçôÜ ôïõò)11
óï êáô? ô\ò ^èéê\ò ôõñáííßáò ôï ×ñéóôéáíéóìï êáq ôï ðïëéôéóìï ô\ò Aðáéóéïäïîßáò ðï áôüò óýìöùíá ìS ôZ íéôóåúêZ Aíôßëçøç ãåíí@, êáô? ô\ò ñãáíùìÝíçò óS ðßóôç Åêêëçóßáò, ôZí ðïßá Tê ôí óôÝñùí Tðéíüçóáí, óýìöùíá ìS ôZí Añêåô? äéáäåäïìÝíç óôïò êýêëïõò ôí êñéôéêí ôï ×ñéóôéáíéóìï ðåðïßèçóÞ ôïõ, êÜðïéïé ÌáèçôSò êé TêìåôáëëåõôSò ô\ò ìïñö\ò ôï Éçóï, ìS êïñõöárï ô#í Áðüóôïëï Tê Ôáñóï.12 Ðïëåì@ ôZ ìçäåíéóôéêZ ^èéêZ êáq ô# êÞñõãìá ðåñq ìåôáíïßáò êáß «óùôçñßáò», ôZí Têäéêçôéêüôçôá ðïý, êáô? ôZ ãíþìç ôïõ, ðÜñ÷åé óô#í ðõñÞíá ô\ò sïõäáéï÷ñéóôéáíéê\ò Âßâëïõ, ôí Tðéóôïëí ôï Ðáýëïõ
ëùò säéáéôÝñùò, êáq ôí Åáããåëßùí.13 Êñßíåé Xùò Tó÷Üôùí ôZ ÷ñéóôåðþíõìç èåïëïãßá êáq ðñáêôéêÞ, ðï Tî säßáò ìåëÝôçò êé Tìðåéñßáò ôïôïò öñïíår
ôé ãíùñßæåé, êáq _ ðïßá âáóßæåôáé óôZí Cíùèåí áèåíôßá êáq ôZí Tðßãåéá ôí ðéóôí ðïêñéóßá, óS ìßá íïïôñïðßá Cêïìøçò óõíáëëáã\ò ìåôáî Èåï êáq Aíèñþðïõ (ð# ô# êñÜôïò Uí#ò öüâïõ äïõëéêï ðñ# ô\ò ôéìùñßáò êáq ôZí Tðéäßùîç Aìïéâ\ò ãéÜ «AñåôÝò» ðáíôåëò ìÜôáéåò êáß «ìçäåíéóôéêÝò»),
ðïõ êé áôZ Aêüìç _ AãÜðç ðñ#ò ôïò T÷èñïò êáôáíïårôáé Að# ô#í Íßôóå ò Vêöñáóç íáñêéóóéóìï êáq ðïôéìÞóåùò ôåëéêÜ ôï Cëëïõ^14 óS ìé? ëïãéêZ ðï Tðéêáëårôáé Aö Uí#ò ô#í Ïñèïëïãéóì# êáq ôñÝöåôáé Aö UôÝñïõ Að# Xíáí AññùóôçìÝíï êáq êáôáëõôéê# ôï Aíèñþðéíïõ Tíóôßêôïõ Åóåâéóìü. Åðq ôj âÜóåé ôí AíùôÝñù ôýðïò ôï «Aíôé÷ñßóôïõ» ëáìâÜíåé Tä Xíá ðñïöáíÝóôáôá èåôéê# ðåñéå÷üìåíï. Ô# ðáñáäïóéáêò Añíçôéê# íüçìá AíôéóôñÝöåôáé^ ô# Tíäïêïóìéê# Aðï10. Âë. ë.÷. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 27, 29, 35 êáq 40. Ðñâë. êáq Autobiographisches aus den Jahren 1856 bis 1869, Têä. K. Schlechta, Fr. Nietzsche Werke III. Frankfurt M./ Berlin/ Wien 1972 (19696), ó. 814,
ðïõ Éçóïò Tðáéíårôáé ãé? ô# äçìçãïñéêü, ô# äéïñáôéê# êáq ô# ðïéçôéêü ôïõ ÷Üñéóìá. 11. Âë. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 27, 40 êáq 46. 12. Âë.
.ð., êåö. 41-47 êáq 58. 13. Âë.
.ð., êåö. 45-46. 14. Âë. Fr. Nietzsche, Jenseits von Gut und Böse, ðáñ. 216 êáq 260. Ðñâë. M. Fleischer, «Friedrich Nietzsche (1844-1900)», Theologische Realenzyklopädie 24 (1994) 506-524, sä. ó. 515.
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
#
ëõôïðïéårôáé êáq ðñïóëáìâÜíåé ÷áñáêôÞñá,
ðùò è? Vëåãå êáq Karl Jaspers, ðåñâáôéêü.15 Ï «Aíôß÷ñéóôïò» ôï Íßôóå åyíáé, ðé# óõãêåêñéìÝíá, Cíèñùðïò êáô Tîï÷Zí ô\ò ðñÜîåùò, Aðåëåýèåñïò ôï ðíåýìáôïò, ðñùôïðüñïò ô\ò íÝáò Aíèñùðüôçôïò, ðñùôåñãÜôçò ô\ò «ìåôáîéþóåùò», ô\ò Aíáóôñïö\ò b ô\ò Aíáôñïð\ò
ëùí ôí Aîéí, êáq êõñßùò ôí ÷ñéóôéáíéêí, ït ðïråò åèýíïíôáé, êáô? ôüí «ðåñöéëüëïãï» êáß «öéëüóïöï ôï ìÝëëïíôïò»,16 ãé? ô#í ðáñáêìéáê# ìçäåíéóì# ðï äéáðïôßæåé
ëåò ôqò TêöÜíóåéò ôï âßïõ ô\ò íåþôåñçò Åñþðçò^17 åyíáé ðñüäñïìïò ô\ò êáéíïýñãéáò ðñáãìáôéêüôçôáò ðï AíáããÝëëåôáé Að# ôZí AðïíåíïçìÝíç TðéóôÞìç ìS ô#í äé? ÷åéñí Aíèñþðùí Tðåëèüíôá «èÜíáôï ôï Èåï»18 (b ô\ò ðáñáäåäïìÝíçò, è? ðñüóèåôå êáíåßò, ò ôqò _ìÝñåò ìáò säÝáò ðåñq Áôï), ðñïöÞôçò ìé@ò íÝáò èñçóêåßáò19 ðÝñá Að# ôZí ^èéêZ êáq ôZ ìåôáöõóéêÞ, ðÝñá óõíåðò Að# ô#í êáôåóôçìÝíï êáq èñçóêåéïðïéçìÝíï ×ñéóôéáíéóìü, ðïrïò äçëçôçñéÜæåé êáô? ôáôá ìS ôqò TíôïëSò êáq ôZí ôõðéêZ ôÞñçóÞ ôïõò ôZí Aíèñþðéíç ðáñîç, óôåñþíôáò ôçò Aö Uí#ò ôZí Aðüëáõóç ôí ôï âßïõ Aãáèí, âáñýíïíôÜò ôçí äS ì Xíá ðë\èïò Að# Tíï÷Ýò, ðï ãßíïíôáé ásôßá íåõñþóåùí êáq Aðáîéþóåùò, ôåëéêÜ, ôí Aîéí ôï Aíèñþðïõ êé áô\ò ô\ò æù\ò. Ô# Vñãï ôï íéôóåúêï «Aíôé÷ñßóôïõ» ìïéñÜæïíôáé ït êñáôïíôåò ô? _íßá ô\ò Tí ô¨ êüóì¤ Tîïõóßáò, êáq ìáæq ôZí åêáéñßá í? äéáìïñöþíïõí Cöïâá êáq
óï êáíåqò Cëëïò ô#í êáéíïýñãéï 15. Âë. K. Jaspers, Nietzsche. Eine Einführung in das Verständnis seines Philosophierens. Berlin/ Leipzig 1936, ó. 381^ Tðßóçò, Å. Èåïäþñïõ, Ç öéëïóïößá ô\ò èñçóêåßáò ôï Karl Jaspers. Åí Èåóóáëïíßêg 1963 [= AíÜôõðïí Tê ô\ò Åðéóôçìïíéê\ò Åðåôçñßäïò ô\ò Èåïëïãéê\ò Ó÷ïë\ò ôï Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò], ó. 13. 16. Ït ÷áñáêôçñéóìïq ðñïÝñ÷ïíôáé Að# ô#í Vladimir Solowjew êáq ô# êåßìåíü ôïõ «Literatur oder Wahrheit?», óôZ óõëïãZ Vñãùí ôï säßïõ, Schriften zur Philosophie, Theologie und Politik, Têä. L. Müller. München 1991, ó. 194-196. 17. Âë. Fr. Nietzsche, Der europäische Nihilismus (êáq ôZí êáëZ ìåôÜöñáóç ôï Äçì. Áããåë\ Að# ôqò Têäüóåéò ô\ò «Åèýíçò», ÁèÞíá 2001 [= Áíáëüãéï: è´]). 18. Âë. Fr. Nietzsche, Die Fröhliche Wissenschaft, âéâëßï ã´. 19. Ðñâë. Í. Ëïýâáñé, Íßôóå: Ï ðñïöÞôçò ìé@ò íÝáò èñçóêåßáò. Áè\íáé 1928 [= Aíáäçìïóßåõóç óåéñ@ò Cñèñùí óôZí Töçìåñßäá «Ðïëéôåßá»], sä. ó. 31 êáq 36.
$
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
Cíèñùðï êáq ô#í êüóìï ôïõ. ÄSí åyíáé, UðïìÝíùò, ðáñÜîåíï ðï Íßôóå óõãêáôáëÝãåé Têô#ò Að# ô#í TðéóôÞìïíá, ô#í ðåñÞöáíï óôñáôéþôç, ô#í äéêáóôÞ, ô#í Víôéìï ðåñáóðéóôZ ôí æùôéêí óõìöåñüíôùí ô\ò öõë\ò êáq ô#í ðïëéôéê# óôïýò «Aíôé÷ñßóôïõò» ôïõ, êáßôïé âåâáßùò ôïôïò äSí ìïéÜæåé í? åyíáé AðáëëáãìÝíïò ôåëåßùò Að# ô? Añíçôéê? ÷áñáêôçñéóôéê? ô\ò ðáñáäïóéáê\ò ìïñö\ò ôï «Aíôé÷ñßóôïõ».20 Ç AðïãïÞôåõóç, óôüóï, ôï Íßôóå åyíáé ìåãÜëç,
ôáí ït ðïëéôéêïß, ãé? ëüãïõò säéïôåëårò êáq ÷Üñéí êïëáêåßáò ôí Aíßäåùí ìáæí, êáôáäÝ÷ïíôáé b Tðéäéþêïõí í? öÝñïõí Aêüìç ô# íïìá «×ñéóôéáíüò».21 Ðéóôüôåñï óôZí ðåñß «Aíôé÷ñßóôïõ» èåôéêò óçìáóìÝíç íéôóåúêZ Aíôßëçøç ìïéÜæåé í? åyíáé ô# ìïíôÝëï ôï öéëïóüöïõ ìS ô# só÷õñ# Åãþ22 êáq ôï TðéóôÞìïíá ìS ô#í æ\ëï í? âåëßóåé ñéóôéê? ô? èåùñçôéê? èåìÝëéá ôï ×ñéóôéáíéóìï. Ô# ðåñq Tðéóôçìïíéóìï, åsäéêüôåñá, ðñüôõðï ôï Íßôóå óõìðõêíþíåôáé, êáèò uäéïò ìS Vìöáóç ôïíßæåé,23 óS áô# ôï öéëïëüãïõ êáq ôï sáôñï. Ô# óõãêåêñéìÝíï ðñüôõðï ðñïûðïèÝôåé, êáô áôüí,
,ôé êáëýôåñï V÷åé í? Tðéäåßîåé _ UëëçíéêZ Áñ÷áéüôçôá Víáíôé êÜèå ìïñö\ò äåéóéäáéìïíßáò, säßùò óS Tðßðåäï öéëïëïãéê\ò êñéôéê\ò êáq sáôñéêí ãíþóåùí, Að# ôZí AëåîáíäñéíZ ðåñßïäï ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ùò ðñ#ò ôïôï, ìÜëéóôá, óõíéóô@ ìåßæïíá AðåéëZ êáô? ôï ×ñéóôéáíéóìï, Aöï ìSí êáë#ò sáôñ#ò ìðïñår í? äéáãíþóåé ðßóù Að# ôZí øåõäï-^èéêZ ôï ôõðéêï ×ñéóôéáíï ôZ âáèýôåñç AóèÝíåéÜ ôïõ, ô#í ïóéáóôéê# Têöõëéóìü ôïõ, ôZí AëëïôñßùóÞ ôïõ Að# ôïò íüìïõò ôï Tíóôßêôïõ, Tí êáë#ò öéëüëïãïò V÷åé ôZ äýíáìç í? Tñåõí@ êñéôéê? ôZ Âßâëï, ðáñáâëÝðïíôáò b êáq Aìöéóâçôþíôáò ôZ «èåïðíåõóôßá» ôçò.24 Ô# ôåëåõôárï, ô# ðïrï Aíôáðïêñßíåôáé óô# Tðßìïíï áuôçìá
ëïõ ôï 19ïõ ás. ãé? ìåëÝôç ôí âéâëéêí ðçãí óýìöùíá ìS ô? èñçóêåéï-éóôïñéêÜ ôïõò óõìöñáæüìåíá êáq ôqò Añ÷Ýò ô\ò ëåãüìåíçò «Áñíçôéê\ò Êñéôéê\ò», V÷åé ò óõíÝðåéá, êáô? ô#í Íßôóå, ôZí Aíôéêåéìå20. Âë. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 38. 21. Âë. áôüèé. 22. Âë. Fr. Nietzsche, Ecce homo: Warum ich so gute Bücher schreibe, êåö. 2. 23. Âë. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 47. 24. Âë. áôüèé. Åðßóçò, Fr. Nietzsche, Die Geburt einer Tragödie (Versuch einer Selbstkritik), êåö. 3,
ðïõ ðïãñáììßæåôáé
ôé öéëüëïãïò åyíáé óS èÝóç
ëá í? ô? AíáóêÜøåé êé
ëá í? ô? Aíáêáëýøåé.
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
%
íéêüôåñç êáôáíüçóç ô\ò Ãñáö\ò, ôZí ÷ùñqò óôñåâëþóåéò Uñìçíåßá ôçò, ôZí Cíåõ èåïëïãéêí ðñïêáôáëÞøåùí TííüçóÞ ôçò.25 Óôqò äýï ðáñáðÜíù ðåñéðôþóåéò, ôï êñéôéêï äçëáäZ ô\ò Âßâëïõ öéëïëüãïõ (êáô? ô# ðñïçãïýìåíï, ôï «Aóõãêñßôïõ»26 David Friedrich Strauss [1808-1874], ðïrïò óô#í Âßï ðï Vãñáøå ãé? ô#í Éçóï ðÝäåéîå ô#í ìõèéê# ÷áñáêôÞñá ôí åáããåëéêí äéçãÞóåùí, b ôí Têðñïóþðùí ô\ò ëåãïìÝíçò «Ó÷ïë\ò ô\ò Ôõâßããçò» [1835-1860 ðåñßðïõ],27 ðï Vìåéíå ãíùóôZ ãé? ôZ öéëåëåýèåñç TöáñìïãZ ô\ò tóôïñéêï-êñéôéê\ò ìåèüäïõ óôZí Vñåõíá ôí âéâëßùí ô\ò Êáéí\ò ÄéáèÞêçò Tðq ôj âÜóåé öéëïóïöéêí êáq äZ Uãåëéáíí ó÷çìÜôùí) êáq ôï sáôñï ðïý (öñïûäéê¨, uóùò, ô¨ ôñüð¤) äéáðéóôþíåé ôZí AëëïôñéùôéêZ öýóç ô\ò ^èéê\ò ôï ×ñéóôéáíéóìï êáq ô\ò èåïëïãßáò ôïõ, Têðëçñþíïíôáé Aðïëýôùò ït
ñïé ôï íéôóåúêï «Aíôé÷ñßóôïõ». Ãé áô# êáß,
ðùò ðïóôçñßæåé säéüññõèìïò TîÜããåëïò ôï «èáíÜôïõ ôï Èåï» êáq ô\ò Aíüäïõ ôï «ðåñáíèñþðïõ», «óôZí ðñáãìáôéêüôçôá, êáíÝíáò öéëüëïãïò, êáíÝíáò ãéáôñ#ò äSí ìðïñår í? ìZí åyíáé óõíÜìá êáq A í ô ß ÷ ñ é ó ô ï ò»^ äSí ãßíåôáé í? ìZ äéáðéóôþíåé êáq í? ìZí ðïëåìÜåé ò Cëëïò «Aíôß÷ñéóôïò» êé T÷èñ#ò ôï Aóèåíéêï, ôï ðáñáêìéáêï, ôï V÷ïíôïò ó÷Ýóç ìS ôZí åáããåëéêZ óõìðüíéá êáq AãÜðç ôZí AññùóôçìÝíç öýóç êáq ôZ ìùñßá ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò äéäáóêáëßáò (ðñâë. Á´ Êïñ. 1,21), ô# Aíßáôï êáq ô# Aíüçôï ôï ×ñéóôéáíéóìï, ôZ ìçäåíéóôéêZ âÜóç êáq êáôÜëçîÞ ôïõ, Tîáéôßáò ôï Tðùáæüìåíïõ Tíô#ò áôï Aôïìéóìï.28 25. Âë. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 52. 26.´Ï.ð., êåö. 28. Óô# ôÝëïò Íßôóå óôñÝöåôáé Tíáíôßïí ôï Strauss, Aêïëïõèþíôáò ô#í TðéóôÞèéï ößëï ôïõ, êáéíïäéáèçêïëüãï, tóôïñéê# ôï ×ñéóôéáíéóìï êáq åáããåëéê# èåïëüãï, Franz Overbeck (1837-1905), êáq TðåéäZ ìåôáî Cëëùí èåùñår ô#í Uáõôü ôïõ ò ô#í ìåãáëýôåñï Ãåñìáí# ðåæïãñÜöï ô\ò Tðï÷\ò ôïõ^ âë. H. Harris, David Friedrich Strauss and his Theology. Cambridge 1973, ó. 254-255. 27. Ðñâë. Fr. Nietzsche, Der Antichrist, êåö. 10. Ãé? ðåñéóóüôåñá ðåñq ô\ò «Ó÷ïë\ò» âë. H. Harris, The Tübingen School. Oxford 1975^ Tðßóçò, Ê. ÌðåëÝæïõ, «Ô# âéâëßï ô\ò Áðïêáëýøåùò êáq _ Ó÷ïëZ ô\ò Ôõâßããçò», óôüí ôüìï: Ç ÁðïêÜëõøç ôï ÉùÜííç. ÐñïâëÞìáôá öéëïëïãéêÜ, tóôïñéêÜ, UñìçíåõôéêÜ, èåïëïãéêÜ. ÅsóçãÞóåéò Óô´ ÓõíÜîåùò Ïñèïäüîùí Âéâëéêí Èåïëüãùí (Ëåõêùóßá, 26 Óåðôåìâñßïõ-3 Ïêôùâñßïõ 1991). Ëåõêùóßá [1993], ó. 239-245. 28. Ðñâë. Ê. ÐáðáðÝôñïõ, Ï Ìçäåíéóìüò. Ç ãÝíåóéò êáq _ ðÝñâáóßò ôïõ. Áè\íáé 1973, ó. 21-23, 35-39.
&
Åðßìåôñï Uëëçíéê\ò Têäüóåùò
Õð# ôZí ôåëåõôáßá Vííïéá, êáèßóôáôáé óáöSò
ôé
ñïò «Aíôß÷ñéóôïò»,
ðùò ÷ñçóéìïðïéårôáé Að# ô#í Íßôóå, äSí ðåñéãñÜöåé Bðëò ô#í ðïëÝìéï (ãé? ëüãïõò öéëïóïöéêïýò, ásóèçôéêïò b Aíèñùðéóôéêïýò) ôï ×ñéóôéáíéóìï. Ðïë ðåñéóóüôåñï ëåéôïõñãår ò äåßêôçò ìé@ò íÝáò ðïñåßáò, ìé@ò íÝáò ãÝííçóçò, ìé@ò íÝáò Tëåõèåñßáò, ìé@ò íÝáò ^èéê\ò ðï êáôáöÜóêåé ôZ æùÞ, ðï Tðáíáîéþíåé ô#í êüóìï, ðï äçìéïõñãår ìé? íÝá óõíåßäçóç ðÝñáí ôï åñùðáúêï ìçäåíéóìï^ ò öïñÝáò Uí#ò Cëëïõ Åáããåëßïõ, ðï êçñýôôåé ìé? íÝá ðßóôç, AäéÜöèïñç Að# ô#í èåïëïãéê# Ïñèïëïãéóì# êáq ô#í ðïêñéôéê# Åóåâéóìü,29 ìé? ðßóôç ðåñéóóüôåñï uóùò äéïíõóéáêÞ, ðï êõìáßíåôáé ìåôáî êáëëéôå÷íßáò êáq ôñÝëáò30 êáq ðñïåôïéìÜæåé Xíá íÝï ðïëéôéóì# ãé? ô#í ðïrï êñßèçêáí êáô? ô#í ðïéçôZ öéëüóïöï Aíåðáñêårò ït ×ñéóôéáíïq êáq ït ìÝ÷ñé óÞìåñïí öéëüóïöïé Aóôïß.
Êùíóôáíôríïò ÉùÜí. ÌðåëÝæïò
Åð. ÊáèçãçôZò Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíí
29. Ðñâë. ×ñ. Ãéáííáñ@, ×Üúíôåããåñ êáq Áñåïðáãßôçò b Ðåñq Aðïõóßáò êáq Aãíùóôßáò ôï Èåï. ÁèÞíá 1988, ó. 17-18. 30. Âë. Fr. Nietzsche, Die Geburt einer Tragödie (Versuch einer Selbstkritik), êåö. 5.
'
!
!
ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÔÏÕ FRIEDRICH NIETZSCHE
Ï ÁÍÔÉ×ÑÉÓÔÏÓ ÌÅÔÁÖÑÁÓÔÇÊÅ ÁÐÏ ÔÏÍ ÂÁÃÃÅËÇ ÄÏÕÂÁËÅÑÇ Ï ÏÐÏÉÏÓ ÓÕÍÅÔÁÎÅ ÐÑÏËÅÃÏÌÅÍÁ, ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÊÁÉ ÃËÙÓÓÁÑÉÏ. Ç ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÇ ÌÅËÅÔÇ ÅÉÍÁÉ ÔÏÕ ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÕ ÄÅËÇÊÙÓÔÁÍÔÇ. ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÓÔÏÉ×ÅÉÏÈÅÔÇÈÇÊÅ ÊÁÉ ÔÕÐÙÈÇÊÅ ÓÔÉÓ ÃÑÁÖÉ ÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ ÔÏÕ ÌÉ×ÁËÇ ËÅÏÍÔÁÊÉÁÍÁÊÏÕ ÔÏÍ ÌÁÚÏ ÔÏÕ 2007. ÔÇÍ ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ ÈÅÙÑÇÓÇ ÔÏÕ ÊÅÉÌÅÍÏÕ ÅÊÁÍÅ Ï ÄÇÌÇÔÑÇÓ ÐÏËÕ×ÑÏÍÁÊÇÓ ÅÍÙ ÔÇÍ ÃÅÍÉÊÇ ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ, ÈÅÏËÏÃÉÊÇ ÊÁÉ ÅÊÄÏÔÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÉ×Å Ï ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ ÌÐÅËÅÆÏÓ Ï ÏÐÏÉÏÓ ÅÃÑÁØÅ ÊÁÉ ÔÏ ÅÐÉÌÅÔÑÏ
View more...
Comments
