November

February 11, 2017 | Author: filikon | Category: N/A

Share Embed Donate

Report this link

Short Description

Download November...

Description

Âπτα

KYPIAKH 4 NOEMBPIOY 2001

HMEPEΣ

NOEMBPIOΣ

TËÓ ÚÒÙË K˘ÚÈ·Î‹ Î¿ıÂ Ì‹Ó·, ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 2001, ÔÈ «EÙ¿ HÌ¤ÚÂ˜» ı· Â›Ó·È ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÂ˜ ÛÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Ì‹Ó·. TÔ ·ÊÈ¤ÚˆÌ· ÛÙÔÓ NÔ¤Ì‚ÚÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÂÓ‰¤Î·ÙÔ ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ·ÊÈÂÚˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ «EÙ¿ HÌÂÚÒÓ» ÛÙÔ˘˜ ¢Ò‰ÂÎ· M‹ÓÂ˜ ÙÔ˘ XÚfiÓÔ˘.

H KA£HMEPINH

E¶TA HMEPE™

KYPIAKH 4 NOEMBPIOY 2001

2-39 A º I E P ø M A NΟΕΜΒΡΙΟΣ

November P O Nομβριος ζευγολ της-σπορας και το ζωδιακ σμβολο του Tοξτη. Mικρογραφα χειρογρ φου του 1346. Mον Βατοπαιδου, Aγιον Oρος.

November – Nο μβριος – Nο μβρης Tων ™. £ÂÔ‰ÔÛ›Ô˘ - M. ¢·Ó¤˙Ë

Ψηφιδωτ ς παραστσεις Tης ¶. AÛËÌ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘-AÙ˙·Î¿

«Kατ μνα Mαιμακτηρινα» Tης ™ÂÌ¤ÏË˜ ¶ÈÓÁÈ¿ÙÔÁÏÔ˘

Oμηρος – Hσοδος – Πτολεμαος Tης M. K. ¶··ı·Ó·Û›Ô˘

Aικατερνη και Yπατα Tης M. K. ¶··ı·Ó·Û›Ô˘

Oυρνια Tγματα Tου ™¿‚‚· AÁÔ˘Ú›‰Ë

O Aρχων Mιχα#λ Tου °. ¢ËÌËÙÚÔÎ¿ÏÏË

O Nο μβρης και οι γιορτ ς του Tου °. N. AÈÎ·ÙÂÚÈÓ›‰Ë

Παναγι η Πολυσπορτισσα Tης AÈÎ. ¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-K·ÌËÏ¿ÎË

Στους ελληνικο$ς ελαι%νες Tου N›ÎÔ˘ æÈÏ¿ÎË

Tα Eισ&δια της Θεοτ&κου Tου ™¿‚‚· AÁÔ˘Ú›‰Ë

17 Nο μβρη, Λαζρου ζωγρφου Tου HÏ›· AÓ·ÁÓˆÛÙ¿ÎË

Oι βαρελδες του Xνδακα Tης AÁÁ. ¶·ÓÔÔ‡ÏÔ˘

Nκων ο Mετανοετε Tης BÔ‡Ï·˜ KfiÓÙË

Tων ™ ΔƒÕΔ√À £ ∂√¢√™ÿ√À

Kοσμς και Δαμιαν&ς

M Õ¡√À ¢ ∞¡Œ∑∏

Tου BÈÙ¿ÏË Z·˚ÎfiÊÛÎÈ

Eπκ. καθηγητ ν Aστροφυσικς Tμμα Φυσικς – Πανεπιστμιο Aθην ν

Mατθαος ο Eυαγγελιστ#ς

ÂÍÈÏ·ÛÙ‹ÚÈ· ·˘Ù‹ ı˘Û›· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÍÂ˘ÌÂÓ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘˜, ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ Û¯ÂÙÈÎ‹ Ú‹ÛË ÙˆÓ ™È‚˘ÏÏÈ·ÎÒÓ ¯ÚËÛÌÒÓ. ***

Tου ™¿‚‚· AÁÔ˘Ú›‰Ë O NÔ¤Ì‚ÚÈÔ˜ ‹ NÔ¤Ì‚ÚË˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ Ï·fi Î·È NOEMBPIO™ Â›Ó·È Ô ÂÓ‰¤Î·ÙÔ˜ Ì‹Ó·˜ ÙÔ˘ °ÚËÁÔ™ÔÚÈ¿˜, Î·ıÒ˜ Â›Ó·È Ô Î˘Ú›ˆ˜ Ì‹Ó·˜ ÙË˜ ÛÔÚ¿˜ ÙˆÓ ÚÈ·ÓÔ‡ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘, ÌÂ ‰È¿ÚÎÂÈ· 30 ËÌÂÚÒÓ. TÔ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÔÛÚ›ˆÓ. K·ÏÂ›Ù·È Â›ÛË˜ MÂÛÔfiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÂÍÂÏÏËÓÈÛÌ¤ÓÔ˜ Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ Ï·ÙÈÛÔÚ›ÙË˜, ÂÂÈ‰‹ ÙfiÙÂ ÔÈ ·ÁÚfiÙÂ˜ –ÛÂ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÓÈÎÔ‡ November – ·fi ÙÔ novem (=ÂÓÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜– ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ó¤·), ÂÂÈ‰‹ ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ‰ÂÎ¿ÌËÓÔ ÚˆÙË˜ ÛÔÚ¿˜, ÌÂ Û·ÚÌ¤Ó· Ù· ÌÈÛ¿ ¯ˆÚ¿Eπιμλεια αφιερ ματος: Ì·˚Îfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ‹Ù·Ó Ô ¤Ó·ÙÔ˜ Ì‹Ó·˜. ÊÈ· ÙÔ˘˜, ¤¯ÔÓÙ·˜ ·Ú¯›ÛÂÈ ·fi ÙÔÓ OÎÙÒMÂ ÙËÓ ÚÔÛı‹ÎË, ·fi ÙÔÓ NÔ˘Ì¿ ¶Ô‚ÚÈÔ, Ô˘ Î·ÏÂ›Ù·È Î·È ·˘Ùfi˜ ™ÔÚÈ¿˜. T˘∫ø™Δ∏™ °π√Àƒ°√™ ÈÎ‹ ÁÈÔÚÙ‹ ÙË˜ ÛÔÚ¿˜ –Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÌ›ÏÈÔ, ÙÔ˘ I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ –Î·È ÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÚÔÒıËÛ‹ ÛÔ Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓÂ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙˆÓ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜– Ô NÔ¤Ì‚ÚÈÔ˜ ¤ÁÈÓÂ Ô ÂÓ‰¤Î··Á›ˆÓ ÌÂ ÙÈ˜ ÁÂˆÚÁÈÎ¤˜ ·Û¯ÔÏ›Â˜– Â›Ó·È Ù· EÈÛfi‰È· ÙË˜ ÙÔ˜ Ì‹Ó·˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÚˆÌ·˚ÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜. EÎÙÔÙÂ, ÌÔÏÔ£ÂÔÙfiÎÔ˘, ÛÙÈ˜ 21 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘. ÓfiÙÈ ‰È·ÙËÚÂ› ·˘Ù‹ ÙË ı¤ÛË, ÙfiÛÔ ÛÙÔ IÔ˘ÏÈ·Ófi Î·È ÙÔ O NÔ¤Ì‚ÚË˜, fiˆ˜ Î·È Ô OÎÙÒ‚ÚË˜, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ °ÚËÁÔÚÈ·Ófi fiÛÔ Î·È ÛÙÔ Ó¤Ô ‰ÈÔÚıˆÌ¤ÓÔ IÔ˘ÏÈ·Ófi ËÌÂBÚÔ¯¿ÚË˜, ÁÈ· ÙÈ˜ ‚ÚÔ¯¤˜ ÙÔ˘. OÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Â›ÛË˜ AÓ·ÚÔÏfiÁÈÔ ÎÚ¿ÙËÛÂ ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ ÔÓÔÌ·Û›· ÙÔ˘. Î·ÙˆÌ¤ÓÔ˜, ·fi ÙÈ˜ ·Î·Ù¿ÛÙ·ÙÂ˜ Î·ÈÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ TÔÓ Ì‹Ó· NÔ¤Ì‚ÚÈÔ ÔÈ ÈÂÚÂ›˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· PÒÌË ¤Î·ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È X·Ì¤ÓÔ˜, ·fi ÙÔ «¯¿ÛÈÌÔ» ÙË˜ Ì¤Ú·˜, ÂÂÈÓ·Ó ÂÈ‰ÈÎ¤˜ ÙÂÏÂÙ¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ¤Ó· ˙Â‡ÁÔ˜ EÏÏ‹‰‹ ÔÈ Ì¤ÚÂ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÛÂ ‰È¿ÚÎÂÈ· ·’ ÙÈ˜ ÌÈÎÚfiÙÂÚÂ˜ ÙÔ˘ ÓˆÓ Î·È ¤Ó· ˙Â‡ÁÔ˜ °·Ï·ÙÒÓ. OÈ ÈÂÚÔ˘ÚÁ›Â˜ ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó ¤ÙÔ˘˜, Î·È, ‚¤‚·È·, ÔÈ Ó‡¯ÙÂ˜ ÙÔ˘ ·’ ÙÈ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÂ˜. Ì˘ÛÙÈÎ¤˜ Î·È ·ı¤·ÙÂ˜, Î·Ù¿ÏÔÈÔ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚˆÓ ÚˆÌ·˚™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙÔ˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ì·˜ Ó· ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÎÒÓ ·ÓıÚˆÔı˘ÛÈÒÓ, fiÔ˘ ı˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ¤Ó· ˙Â‡ÁÔ˜ ÙÔ ÎÚ‡Ô. TË ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ·˘Ù‹ ÙÔ˘ Î·ÈÚÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂEÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ¤Ó· ˙Â‡ÁÔ˜ °·Ï·ÙÒÓ ·È¯Ì·ÏÒÙˆÓ, ÂÍ Ô‡ Î·È ÚÔ ÙË «ÌËÓ¿ÂÈ», Ï¤ÂÈ Ô Ï·fi˜, Ô ¿ÁÈÔ˜ MËÓ¿˜, Ô˘ ÂÔÚÙ¿Ë ÔÓÔÌ·Û›· Galus–Graecus (°¿ÏÏÔ˜–°Ú·ÈÎfi˜) ÙË˜ ·Ó˙ÂÙ·È ÛÙÈ˜ 11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘. TÔ ÎÚ‡Ô ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ıÚˆÔı˘Û›·˜ ÂÎÂ›ÓË˜. OÈ PˆÌ·›ÔÈ ›ÛÙÂ˘·Ó fiÙÈ ÌÂ ÙËÓ ºÈÏ›Ô˘ (14 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘), Î·È ÙÂÏÈÎ¿ «·ÓÙÚÈÂ‡ÂÈ» ÙÔ˘

O Γρηγ&ριος Παλαμς

O

Tης K·ÏÏÈfiË˜ ™·ÏÌ¿

Aπ& την πρξη στη θεωρα Tου NÈÎÔÏ¿Ô˘ °. ¶ÔÏ›ÙÔ˘

Eπανσταση και N&μος Tου ™‡ÚÔ˘ TÚˆÈ¿ÓÔ˘

O Nο μβριος σε πεζ& και στχο Tου XÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˘ MËÏÈÒÓË

H ελι των μ$θων Tου °ÈÒÚÁÔ˘ ZÂ‚ÂÏ¿ÎË EÍÒÊ˘ÏÏÔ «O Î˘ÓËÁfi˜», ÂÚ. 1900. EÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· (ÏÂÙÔÌ¤ÚÂÈ·) ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË °·Ï¿ÓË (1879-1966). Aı‹Ó·, EıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË.

Yπεθυνη «Eπτ Hμερ ν» E§EY£EPIA TPAÓY

2

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

Nομβριος - Nομβρης

H O Nομβριος ως χοιροβοσκς στο εικονγραπτο ημερολγιο Bedford Hours (περ. 1422) με τις εποχικς αγροτικς ασχολες. Λονδνο, Bρετανικ Mουσεο (πηγ: T. P. Higuera, «Medieval Calendars»).

H Aν γλυφη απεικ-

H H π χυνση των χορων συγκαταλγεται στις κριες σχολες των αγροτν στις ψυχρτερες περιοχς της Eυρπης τον Nομβριο. Στην εικνα, η μικρογραφα για τον Nομβριο στο χειργραφο Λειτουργικν (Missal) του αρχιεπισκπου Aλνσο Kαργιο της Aκονια, 1446-1482. Kαθεδρικς του Tολδο, Iσπανα (πηγ: T.P. Higuera, «Medieval Calendars». Eκδ. Weidenfeld & Nicolson, London).

νιση του Nοεμβρου –και του Tοξτη, του ζωδου του μνα αυτο– στην πρσοψη του καθεδρικο ναο της Φερρ ρας, περ. 1240 (πηγ: T. P. Higuera, «Medieval Calendars». Eκδ. Weidenfeld & Nicolson, London).

·Á›Ô˘ AÓÙÚ¤· (30 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘) – «T’ A˚–NÙÚÈfi˜, ·ÓÙÚÂÈÂ‡ÂÈ ÙÔ ÎÚ‡Ô», Ï¤ÂÈ Ô Ï·fi˜). TÔ ÚÒÙÔ ‰ÂÎ·ÂÓı‹ÌÂÚÔ ÙÔ˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ‰‡ÂÈ Ë ¶Ô‡ÏÈ·, ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÌ·ÁÔÚÈÎfi ·ÓÔÈÎÙfi ÛÌ‹ÓÔ˜ ÙˆÓ ¶ÏÂÈ¿‰ˆÓ, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ÔÚÌËÙÈÎ‹ ¤ÏÂ˘ÛË ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ·. TÔ Ô˘Ú¿ÓÈÔ ·˘Ùfi ÛËÌ¿‰È, ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, fiˆ˜ Í¤ÚÔ˘ÌÂ ·fi ÙÔÓ HÛ›Ô‰Ô, ÚÔÂÈ‰ÔÔÈÔ‡ÛÂ –Î·È Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ Ó· ÚÔÂÈ‰ÔÔÈÂ›– ÙÔ˘˜ ÁÂˆÚÁÔ‡˜ Ó· ÛÂ‡ÛÔ˘Ó Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÛÔ˘Ó ÙË ÛÔÚ¿, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔ˘˜ Ó· Î·ÙËÊÔÚ›˙Ô˘Ó ÁÈ· Ù· ¯ÂÈÌ·‰È¿. «OÓÙ·˜ Ë ¶Ô‡ÏÈ· ‚·ÛÈÏÂ‡ÂÈ, Ô Î·Ïfi˜ Ô ˙Â˘ÁÔÏ¿ÙË˜ ·ÔÛ¤ÚÓÂÈ, ÎÈ Ô‡ÙÂ ÙÛÔÌ¿ÓÔ˜ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿, Ô‡ÙÂ ˙Â˘Á¿˜ ÛÙÔ˘˜ Î¿ÌÔ˘˜», Ï¤ÂÈ Ô Ï·fi˜Ø Î·È «H ¶Ô‡ÏÈ· ‚·ÛÈÏÂ‡ÔÓÙ·˜ Î·È ›Ûˆ ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÔÓÙ·˜, Ì‹ÙÂ ÙÛÔÌ¿ÓÔ˜ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿, Ì‹ÙÂ ÁÂˆÚÁfi˜ ÛÙÔ˘˜ Î¿ÌÔ˘˜», ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÌÈ· ·ÚÔÈÌ›·. MÈ· ¿ÏÏË ·ÚÔÈÌ›· ÔÚ›˙ÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· Î·È ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ËÌÂÚÔÌËÓ›·: «™ÙÈ˜ ‰ÂÎ·ÊÙ¿ ‹ ÛÙÈ˜ ‰ÂÎÔ¯ÙÒ ¤ÊÙÂÈ Ë ¶Ô‡ÏÈ· ÛÙÔ ÁÈ·Ïfi, Î·È ›Ûˆ ·Ú·ÁÁ¤ÏÓÂÈ: MË‰¤ ÛÙ·Ó›ÙÛ· ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿, Ì‹ÙÂ ÁÈˆÚÁfi˜ ÛÙÔ˘˜ Î¿ÌÔ˘˜». ¶·ÚfiÌÔÈ·, ÔÚÌÒÌÂÓÔ˜ ·’ ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ MËÓ¿ ÛÙÈ˜ 11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Ô Ï·fi˜ Ï¤ÂÈ: «O ·˚–MËÓ¿˜ ÂÌ‹Ó˘ÛÂ, ¶Ô‡ÏÈ· ÌËÓ ÍËÌÂÚÒÛÂÈ». H ¶Ô‡ÏÈ·, ˆ˜ Â˘ÎÔÏÔ‰È¿ÎÚÈÙÔ˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ·ÛÙ¤ÚˆÓ, Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎfi ÛËÌ¿‰È, ·ÊÔ‡ ·fi ÙË ı¤ÛË ÙË˜ ÛÙËÓ Ô˘Ú¿ÓÈ· ÛÊ·›Ú· ·Ó¤Î·ıÂÓ ÔÈ ÁÂˆÚÁÔ› Î·È ÔÈ ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔÈ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ì·˜ ÚÔÛ‰ÈfiÚÈ˙·Ó ÙËÓ ÒÚ· Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ Ó‡ÎÙ·˜ Î·È Ì’ ·˘Ùfi ÙÔ Ô˘Ú¿ÓÈÔ Ó˘¯ÙÂÚÈÓfi «ÚÔÏfiÈ» Î·ÓfiÓÈ˙·Ó ÙÈ˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙÔ ¯¿Ú·Ì· ÙË˜ Ì¤Ú·˜. YÂÓı˘Ì›˙Ô˘ÌÂ fiÙÈ, ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜, Ë ·Ó·ÙÔÏ‹ ÙË˜ ¶Ô‡ÏÈ·˜, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ Ì‹Ó· M¿Ë, ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ› ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ıÂÚÈÛÌÔ‡, fiˆ˜ ‚¤‚·È· Î·È Ë ‰‡ÛË ÙË˜ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ› ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ÔÚÁÒÌ·ÙÔ˜. O HÛ›Ô‰Ô˜ (EÚÁ· Î·È HÌ¤Ú·È ÛÙ. 383 Î.¤.), fiˆ˜ ÚÔ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ, Û˘Ì‚Ô‡ÏÂ˘Â ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙÂ˜, ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ÁÂˆÚÁÈÎÔ‡˜ ÛÙ·ıÌÔ‡˜ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙÈ˜ ËÌÂÚÔÌËÓ›Â˜ ·Ó·ÙÔÏ‹˜ Î·È ‰‡ÛË˜ ÙˆÓ ¶ÏÂÈ¿‰ˆÓ. AÏÏÂ˜ Ï·˚Î¤˜ ÔÓÔÌ·Û›Â˜ ÙÔ˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ Â›Ó·È ™ÎÈÁÈ¿ÙË˜ (ÛÎÈ¿, Ó‡¯Ù·) Î·È KÚ·ÛÔÌËÓ¿˜ (ÂÂÈ‰‹ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó Ù· Î·ÈÓÔ‡ÚÈ· ÎÚ·ÛÈ¿). KÈ ·ÎfiÌË, AÁÈÔÌËÓ¿˜, ·fi ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ MËÓ¿, ºÈÏÈÈ¿ÙË˜, ·fi ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ºÈÏ›Ô˘, Î·È AÓÙÚÈ¿˜, ·fi ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ AÓ‰Ú¤Ô˘. ™ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ¤ÙÔ˜ ÙÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ·fi ÙÔ˘ ·˚–º›ÏÈ· (14 NÔÂÌ.) Ò˜ Ù· XÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ· (25 ¢ÂÎ.) ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ™·Ú·ÓÙ·‹ÌÂÚÔ Î·È Ë EÎÎÏËÛ›· ÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÓËÛÙÂ›·˜ Û·Ú¿ÓÙ· ËÌÂÚÒÓ (™·Ú·ÓÙ¿ÌÂÚÔ). T¤ÏÔ˜, ÂÂÈ‰‹ ÛÙÈ˜ 8 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÂÔÚÙ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ T·ÍÈ¿Ú¯Â˜, AÚ¯¿ÁÁÂÏÔÈ ÛÙÚ·ÙËÏ¿ÙÂ˜ ÙˆÓ Ô˘Ú·Ó›ˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ, Ô NÔ¤Ì‚ÚÈÔ˜ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ÛÂ ¿ÌÔÏÏ· Ì¤ÚË ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜ Î·È ˆ˜ A˚–T·ÍÈ¿Ú¯Ë˜, AÚ¯·ÁÁÂÏ›ÙË˜, AÚ¯·ÁÁÂÏÈ¿ÙË˜, A˚–™ÙÚ¿ÙË˜ Î·È A˚–™ÙÚ¿ÙËÁÔ˜. BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Στρ. Θεοδοσίου – M. Δανέζης: «H Oδύσσεια των ημερολογίων». (Eκδ. «Δίαυλος» Aθήνα 1995)· «Mετρώντας τον άχρονο Xρνο. O χρνος στην Aστρονομία» («Δίαυλος», Aθήνα 1994)· «Tα άστρα και οι Mύθοι τους–Eισαγωγή στην Oυρανογραφία»(«Δίαυλος», Aθήνα 1991).

H «H Πολια βασιλεγει κι οπσω παραγγρνει: - Mτε κουρ δι στο βουν, μτε καρ βι στο γιαλ, μτε ζευγ ς στον κ μπο» – παροιμα Λασιθιτικη. Aπ το «Kαλαντ ρι του 1947 με παροιμες των μηνν», με ξυλογραφες του Σπρου Bασιλεου και λαογραφικ του Δημ. Σ. Λουκ του.

H

E˘¯·ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ fiÛÔ˘˜ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÛÙÔ ·ÊÈ¤ÚˆÌ· ÛÙÔÓ NÔ¤Ì‚ÚÈÔ, È‰È·›ÙÂÚ· ÙÈ˜ ËÁ¤˜ ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ Â˘ÁÂÓÈÎ‹ ·Ú·¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·ÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘.

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

3

Ψηφιδωτ ς παραστσεις Ã Aργος, παυλη (6ος αι. μ.X.). O Nομβριος κρατντας τα εργαλεα του οργματος και δπλα του ο Δεκμβριος (πηγ: G. AkerstrοmHougen, «The Calendar and Hunting Mosaics of the Villa of the Falconer in Argos», Stockholm 1974).

Tης ¶ ∞¡∞°πøΔ∞˜ A ™∏ª∞∫√¶√À§√À -

A Δ∑∞∫∞

Kαθηγτριας του Πανεπιστημου Θεσσαλονκης

O

NOEMBPIO™, ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÊıÈÓÔˆÚÈÓfi˜ Ì‹Ó·˜, Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ „ËÊÈ‰ˆÙ¤˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ fi„ÈÌË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÂÔ¯È·Î¤˜ ·Û¯ÔÏ›Â˜. ™ÙÔ „ËÊÈ‰ˆÙfi, .¯., ÙË˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ¤·˘ÏË˜ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ¤Ó· ¯¤ÚÈ Í‡ÏÈÓÔ ¿ÚÔÙÚÔ Î·È ÛÙÔ ¿ÏÏÔ ÙÛ·› ‹ ÛÎ·ÏÈÛÙ‹ÚÈ. H ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ÔÚÁÒÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ˘·ÈÓ›ÛÛÂÙ·È Ë ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÌÂ Ù· Û‡Ì‚ÔÏ¿ ÙË˜, ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔÓ ¤Û¯·ÙÔ ÎÚ›ÎÔ ÛÙËÓ ·Ï˘Û›‰· ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ·Û¯ÔÏÈÒÓ ÙÔ˘ ı¤ÚÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘, fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ Î·ÓÔÓÈÎ‹ ‰È·‰Ô¯‹ ÛÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·˘Ùfi „ËÊÈ‰ˆÙfi (ıÂÚÈÛÌfi˜ - ÙÚ‡ÁÔ˜ - Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ÁË˜). ™ÙËÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ‚·ÛÈÏÈÎ‹ ÙË˜ TÂÁ¤·˜ Ô NÔ¤Ì‚ÚÈÔ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÔÚ¤·, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ›· Ô˘ ¤‰ˆÛÂ ÛÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ô ·Ó·ÛÎ·Ê¤·˜ ÙÔ˘ ÌÓËÌÂ›Ô˘: ÌÂ Ù· ‰˘Ô ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ· ÎÚ·Ù¿ ·Ó·‰ÈÏˆÌ¤ÓÔ ÙÔ ÈÌ¿ÙÈfi ÙÔ˘, ÒÛÙÂ Ó· Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ¤Ó· Â›‰Ô˜ Ô‰È¿˜ Ô˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜

Õ H Nτια Γαλλα, Vienne (Saint-Romainen-Gal), «ψηφιδωτ του ημερολογου των αγροτικν εργασιν» (αρχς 3ου αι. μ.X.). Δραστηριτητες του φθινοπρου: αριστερ, η ροση και η σπορ· επνω, η σ!νθλιψη των καρπν της ελις (πηγ: J. et Th. Durand, «Scenes de vie gallo-romaine, evoquees par le “calendrier des activites rurales”», Saint-Romain-en-Gal 1996).

4

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

H Iσραλ, Σπφωρη, συναγωγ (5ος αι. μ.X.). O Nομβριος με το ζωδιακ σ!μβολο του Σκορπιο! (πηγ: Z. Weiss - E. Netzer, «Promise and Redemption. A Synagogue Mosaic from Sepphoris», Jerusalem 1996).

ÂÚÈ¤¯ÂÈ ÛfiÚÔ˘˜. ø˜ ÛÔÚ¤·˜ ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÙ·È Î·È ÛÙÔ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ¿ Ûˆ˙fiÌÂÓÔ „ËÊÈ‰ˆÙfi ÙˆÓ ÌËÓÒÓ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘ HÏ›·, ÙË˜ M·Ú›·˜ Î·È ÙÔ˘ ™ÔÚ¤Á, ÛÙ· °¤Ú·Û· ÙË˜ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Î‹˜ ¢ÂÎ¿ÔÏË˜, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙÔÓ 6Ô ·È. Ì.X. H ¿ÚÔÛË ÙË˜ ÁË˜ Î·È Ë ÛÔÚ¿ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ NÔ¤Ì‚ÚÈÔ (Î·È Û·ÓÈfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ), ÙfiÛÔ ÛÂ ËÌÂÚÔÏÔÁÈ·Î¤˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ fiÛÔ Î·È ÛÂ ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ Î˘Ú›ˆ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. E¯ÂÈ, .¯., ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ Ó· ·Ú·ı¤ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ·fi ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ‰ËÌÒ‰Â˜ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· §›‚ÈÛÙÚÔ˜ Î·È PÔ‰¿ÌÓË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ Ì‹Ó· ·˘ÙfiÓ Î·È Ô˘ ÙÔÓ ·Ô‰›‰Ô˘Ó fiˆ˜ Î·È Ô „ËÊÔı¤ÙË˜ ÙÔ˘ ‰·¤‰Ô˘ ÙË˜ TÂÁ¤·˜: «... NÔ¤‚ÚÈÔÓ Â›‰· ·’ ·˘ÙfiÓ ÁÂˆÚÁfiÓ ·¤ ÙÔ Û¯‹Ì·Ó, fiÏËÓ ÙËÓ Û‡ÓıÂÛÈÓ ·˘ÙÔ‡ ÁÂˆÚÁfi˜ ·¤ ÙËÓ fi„ÈÓØ Î·È ÂÈ˜ ÙËÓ Ô‰›[·]Ó ÙÔ˘ Â‚¿ÛÙ·˙ÂÓ ÛÈÙ¿ÚÈ ‰È¿ Ó· Û¤ÚÓËÓ...» H ¿ÚÔÛË Î·È Ë ÛÔÚ¿ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Â›ÛË˜ ÛÙÈ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ ÌËÓÒÓ ÙÔ˘ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘ ÛÙÔ ÚˆÌ·˚Îfi «„ËÊÈ‰ˆÙfi ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ» ·fi ÙË Vienne (Saint-Romain-en-Gal) ÙË˜ ÓfiÙÈ·˜ °·ÏÏ›·˜. ™ÙÔ „ËÊÈ‰ˆÙfi ÙË˜ Vienne ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ¿ÏÏÂ˜ ·ÁÚÔÙÈÎ¤˜ ·Û¯ÔÏ›Â˜ ÙË˜ ›‰È·˜ ÂÔ¯‹˜, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ú·ÛÎÂ˘‹ ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡: ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Ë Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹ Î·È Ë Û‡ÓıÏÈ„Ë ÙˆÓ Î·ÚÒÓ ÙË˜

P Aστυπλαια, Mαλτεζνα, παλαιοχριστιανικ «λουτρ Tαλλαρ». O Eνιαυτς, ο ζωδιακς κ!κλος, οι εποχς και οι μνες του τους. H γωνα κτω απ το ζδιο του Σκορπιο! καταλαμβνεται απ την προσωποποηση του Φθινοπρου (πηγ: περιοδικ Eλληνικ Πανραμα, τε!χος 22, Iο!λιος-A!γουστος 2001).

ÂÏÈ¿˜, Î·ıÒ˜ Î·È ÙÔ ÛÙ›Ï‚ˆÌ· ÙˆÓ ÛÎÂ˘ÒÓ Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó ÙÔ Ï¿‰È. E¯ÂÈ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Ô NÔ¤Ì‚ÚÈÔ˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÌÂ ‚¿ÛË ÙË ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ÁÈÔÚÙ‹ Ô˘ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ. EÙÛÈ, ÛÙË Û¯ÂÙÈÎ‹ ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ «ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ ÙÔ˘ 354», ÙfiÛÔ Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË fiÛÔ Î·È ÙÔ ÙÂÙÚ¿ÛÙÈ¯Ô Ô˘ ÙË Û˘ÓÔ‰Â‡ÂÈ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙË˜ ·ÈÁ˘ÙÈ·Î‹˜ ıÂ¿˜ IÛÈ‰·˜, Ô˘, Û‡ÌÊˆÓ· Î·È ÌÂ ÔÏÏ¿ ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘ 4Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. Ì.X., ÁÈÔÚÙ·˙fiÙ·Ó ·fi Ì¤ÏË Î˘Ú›ˆ˜ ÙË˜ ÚˆÌ·˚Î‹˜ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›·˜ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ Ì‹Ó· ·˘ÙÔ‡. H ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙË˜ IÛÈ‰·˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È Î·È ÛÂ „ËÊÈ‰ˆÙ¿ ‰¿Â‰· ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, fiˆ˜, .¯., ÛÂ „ËÊÈ‰ˆÙfi ÙÔ˘ ‚ã ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. Ì.X. ·fi ÙËÓ K·Ú¯Ë‰fiÓ· ÛÙÔ BÚÂÙ·ÓÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô, fiÔ˘ Ô NÔ¤Ì‚ÚÈÔ˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ È¤ÚÂÈ·˜ ÙË˜ ıÂ¿˜Ø ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ÚˆÈÌfiÙÂÚÔ „ËÊÈ‰ˆÙfi ÙË˜ «ÔÈÎ›·˜ ÙˆÓ ÌËÓÒÓ» ÛÙÔÓ £‡Û‰ÚÔ (El Jem) ÙË˜ T˘ÓËÛ›·˜, ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ·ÚÈÛÙ¿ÓÔÓÙ·È ‰‡Ô ÈÂÚÂ›˜ ÙË˜ IÛÈ‰·˜ Î·È ÌÈ· ÙÚ›ÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ÊÔÚ¿ Ì¿ÛÎ· ÙÔ˘ AÓÔ˘‚Ë, ÂÓÒ ÛÙÔ Â›ÛË˜ ÚˆÌ·˚Îfi „ËÊÈ‰ˆÙfi ÙÔ˘ Monnus ·fi ÙÔ˘˜ TÚÂ‚‹ÚÔ˘˜ (Trier) Ô ›‰ÈÔ˜ Ì‹Ó·˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÚÔÙÔÌ‹ Á˘Ó·ÈÎÂ›·˜ ÌÔÚÊ‹˜, Èı·ÓfiÓ ÙË˜ ›‰È·˜ ÙË˜ IÛÈ‰·˜. ™ÙÈ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜, Ù¤ÏÔ˜, ÙÔ˘ ˙ˆ‰È·ÎÔ‡ Î‡ÎÏÔ˘ ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ™ÎÔÚÈÔ‡ ·Ô‰›‰ÂÈ ÙÔÓ NÔ¤Ì‚ÚÈÔ, fiˆ˜ .¯. ÛÂ „ËÊÈ‰ˆÙ¿ Û˘Ó·ÁˆÁÒÓ ÙË˜ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÎÔÛÌÈÎÒÓ ÎÙËÚ›ˆÓ ÙË˜ fi„ÈÌË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜Ø ÛÙ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· Û˘ÁÎ·Ù·Ï¤ÁÂÙ·È ÙÔ Î·Ï¿ Ûˆ˙fiÌÂÓÔ „ËÊÈ‰ˆÙfi ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÏÔ˘ÙÚÔ‡ ÛÙË ı¤ÛË «ÙÔ˘ T·ÏÏ·Ú¿», ‚fiÚÂÈ· ÙË˜ M·ÏÙÂ˙¿Ó·˜ ÛÙËÓ AÛÙ˘¿Ï·È·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ô ˙ˆ‰È·Îfi˜ Î‡ÎÏÔ˜ Á‡Úˆ ·fi ÚÔÙÔÌ‹ ÙÔ˘ EÓÈ·˘ÙÔ‡, ÂÓÒ ÛÙÈ˜ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ÁˆÓ›Â˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÚÔÙÔÌ¤˜ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ Î·È Ì¤Û· ÛÙ· ÁÂˆÌÂÙÚÈÎ¿ Û¯‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÔÈ ÎÂÊ·Ï¤˜ ÙˆÓ 12 ÌËÓÒÓ. BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· A. Oρλάνδου, «Παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία Tεγέας - Nυκλίου», ABME 12, 1973. Στ. Πελεκανίδη, «Σύνταγμα των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Eλλάδος, I: Nησιωτική Eλλάς», Θεσσαλονίκη 1988 (φωτομ. ανατύπωση απ" έκδ. του 1974), 4647 αρ. 3 (Aστυπάλαια). G. Guidoni Guidi, «Considerazioni sulla simbologia cosmica nell’ arte giudaica. Lo Zodiaco», Felix Ravenna, quarta serie - Fasc. 1-1979, σ. 131-154 Π.A. Aγαπητού, «Eνα ακ"μη σπάραγμα του μυθιστορήματος “Λίβιστρος και Pοδάμνη”: O Bατικαν"ς κώδικας Barb. Gr. 172», Eλληνικά 43, 1993, 337-359. Bλ. και «Eπτά Hμέρες» 31.12.2000, σ. 5 (Aργος)· 1.4.2001, σ. 5 («ημερολ"γιο του 354», Θύσδρος)· 6.5.2001, σ. 5 (Tρεβήροι)· 3.6.2001, σ. 5 (απ" την Kαρχηδ"να στο Bρετανικ" Mουσείο)· 1.7.2001, σ. 5 (Vienne)· 2.9.2001, σ. 5 (Γέρασα)· 7.10.2001, σ. 5 (Tρεβήροι, Σέπφωρη).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

5

Kατ μ νας Πυανοψινα Tης ™ ∂ª∂§∏˜ ¶ π¡°π∞Δ√°§√À

P Mικρ παιδ και νος γιορτζουν τους Xες, δετερη μρα των Aνθεστηρ ων. Aττικς ερυθρμορφος χους. Γρω στο 420 π.X. Mναχο, Staatliche Antikensammlungen (πηγ: Π. Bαλαβνης – Δ. Kουρκουμλης, «Xα ρε και π ει. Aγγε α του πτου», 1996).

6

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

Αν. καθηγ τριας Κλασικ ς Αρχαιολογας στο Πανεπιστ μιο Θεσσαλονκης

™

HMANTIKOI ÛÙ·ıÌÔ› ÙË˜ ˙ˆ‹˜, fiˆ˜ Ë Á¤ÓÓËÛË, Ë ÂÓËÏÈÎ›ˆÛË Î·È Ô Á¿ÌÔ˜, ÛÊÚ·Á›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙËÓ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ IÒÓˆÓ ÛÙÔ˘˜ Î·Ù·ÏfiÁÔ˘˜ ÙË˜ ÊÚ·ÙÚ›·˜ Ô˘ ·Ó‹Î·Ó. H Ï¤ÍË ÊÚ·ÙÚ›·, ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· ÌÈ·˜ Ú›˙·˜ ÈÓ‰ÔÂ˘Úˆ·˚Î‹˜, ‰‹ÏˆÓÂ ÙËÓ ·‰ÂÏÊfiÙËÙ·, ÙËÓ ÔÌ¿‰· ‰ËÏ·‰‹ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ô˘ Â›¯·Ó Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ÂÍ ·›Ì·ÙÔ˜, Î·ıÒ˜ fiÏ· Ù· ·ÚÛÂÓÈÎ¿ Ì¤ÏË ÙÔ˘˜ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·Ó ·fi ¤Ó·Ó ÎÔÈÓfi ¿Ó‰Ú· ÚfiÁÔÓÔ. OÈ ÂÁÁÚ·Ê¤˜ ÛÂ ·˘Ù‹Ó Á›ÓÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÙˆÓ A·ÙÔ˘Ú›ˆÓ, Ë ÔÔ›· Â›¯Â ÌÈ· È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ·: ·Ó Î·È ‹Ù·Ó ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÌ¤ÓË ‰ËÌfiÛÈ· ÁÈÔÚÙ‹, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÚÈ‹ÌÂÚË, ÙËÓ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ· ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ‰ÂÓ ÙËÓ Â›¯·Ó ·ÍÈˆÌ·ÙÔ‡¯ÔÈ ÙË˜ ÔÏÈÙÂ›·˜, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÊÚ·ÙÚ›Â˜, ÌÂ ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Ì¿ÏÈÛÙ· Ó· ÙËÓ ÙÂÏÔ‡Ó ÙÈ˜ ËÌ¤ÚÂ˜ Ô˘ fiÚÈ˙Â Ë Î·ıÂÌÈ¿, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛ‹ ÙË˜, Ì¤Û· ÛÙÔÓ Ì‹Ó· ¶˘·ÓÔ„ÈÒÓ·. H ‰È·ÛÔÚ¿ ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ·ÔÛÎÔÔ‡ÛÂ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙË˜ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ˙ˆ‹˜ ÙË˜ Aı‹Ó·˜ ·fi ÌÈ· ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË ÔÏ˘‹ÌÂÚË ·ÚÁ›·. K·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙË Ì¤Ú· Û˘Ó·ıÚÔ›˙ÔÓÙ·Ó fiÏ· Ù· Ì¤ÏË ÙË˜ ÊÚ·ÙÚ›·˜ ÁÈ· Ó· ‰ÂÈÓ‹ÛÔ˘Ó Ì·˙› ÛÂ ¤Ó· ÎÔÈÓfi ÙÚ·¤˙È, fiˆ˜ ˘Ôı¤ÙÔ˘ÌÂ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙË˜, «¢ÔÚ›·» (‰fiÚÔÓ: ÙÔ ÂÛÂÚÈÓfi Ê·ÁËÙfi). H ‰Â‡ÙÂÚË Ì¤Ú·, Ë ÏÂÁfiÌÂÓË «AÓ¿ÚÚ˘ÛÈ˜» (·Ó·ÚÚ‡ˆ), ‹Ù·Ó Ì¤Ú· ı˘Û›·˜ Î·È ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙË˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÙÚ·‚Ô‡Û·Ó ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ı˘ÛÈ·˙fiÌÂÓÔ˘ ˙ÒÔ˘ ÚÔ˜ Ù· ›Ûˆ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘ Îfi„Ô˘Ó ÙÔÓ Ï·ÈÌfi. K·Ù¿ ÙËÓ ÙÚ›ÙË Ì¤Ú·, Ô˘ Â›¯Â ÙÔ fiÓÔÌ· «KÔ˘ÚÂÒÙÈ˜», ÁÈÓfiÙ·Ó Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÌÂÏÒÓ ÛÙË ÊÚ·ÙÚ›·. K¿ıÂ ÂÁÁÚ·Ê‹ Û˘ÓÔ‰Â˘fiÙ·Ó ·fi ÌÈ· ı˘Û›· ˙ÒÔ˘, ÚÔ‚¿ÙÔ˘ ‹ ·›Á·˜ Û˘Ó‹ıˆ˜. OÈ ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔÈ ÏÂÍÈÎÔÁÚ¿ÊÔÈ, ·Ú·‰›‰Ô˘Ó ÂÁÁÚ·Ê¤˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ·ÊÔÚÌ¤˜. MÈ· ÚÒÙË ÂÁÁÚ·Ê‹, ÚÔÛˆÚÈÓÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ‹Ù·Ó ÙÔ˘ ·ÚÛÂÓÈÎÔ‡ ·È‰ÈÔ‡ Ô˘ Â›¯Â ÁÂÓÓËıÂ› Î·Ù¿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ô˘ ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛÂ ·fi Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· A·ÙÔ‡ÚÈ·. IÛˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô˜ Ô ÂÔÚÙ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ A·ÙÔ˘Ú›ˆÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶˘·ÓÔ„ÈÒÓ·, ·ÊÔ‡ ÙfiÙÂ ı· Â›¯·Ó ‹‰Ë Î·ÚÔÊÔÚ‹ÛÂÈ ÔÈ Á¿ÌÔÈ, Ô˘ Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ· ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙËÓ Aı‹Ó· ‰¤Î· Ì‹ÓÂ˜ ÓˆÚ›ÙÂÚ·, ÙÔÓ Ì‹Ó· °·ÌËÏÈÒÓ·. H ÂÁÁÚ·Ê‹ ÁÈÓfiÙ·Ó ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú·, Î·È Û˘ÓÔ‰Â˘fiÙ·Ó ·fi ı˘Û›· Ô˘ Â›¯Â ÙÔ fiÓÔÌ· MÂ›ÔÓ, Î·ıÒ˜ ‹Ù·Ó Ë ÌÈÎÚfiÙÂÚË ÚÔÛÊÂÚfiÌÂÓË ı˘Û›·. Afi ÙÔ ı‡Ì· ÙË˜ Ô ÈÂÚÂ‡˜ Â›¯Â ‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· ¿ÚÂÈ ¤Ó· ÌËÚfi, ¤Ó· ÏÂ˘Úfi Î·È ¤Ó· ·˘Ù›, fiˆ˜ Î·È ÌÈÛ‹ ‰Ú·¯Ì‹ ˆ˜ ·ÌÔÈ‚‹. §fiÁˆ ÙÔ˘ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ Ë ÂÁÁÚ·Ê‹ ·˘Ù‹ ·Ú·ÏÏËÏ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔ Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ‚¿ÙÈÛË˜, Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÂÈ Ó¤· Ì¤ÏË ÛÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. YÛÙÂÚ· ·fi ·˘Ù‹Ó, Ô˘ ÈÛÙÔÔÈÔ‡ÛÂ, ı· Ï¤Á·ÌÂ, ÙË Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ Ù¤ÎÓÔ˘ Î·È ÙËÓ ·ÙÚfiÙËÙ·, Ë ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·ÁÔÚÈÒÓ ˆ˜ Ï‹ÚˆÓ ÌÂÏÒÓ ÁÈÓfiÙ·Ó fiÙ·Ó ¤Êı·Ó·Ó ÛÙËÓ ÂÊË‚Â›· Î·È Û˘ÓÔ‰Â˘fiÙ·Ó ·fi ı˘Û›· Ô˘ Â›¯Â ÙÔ fiÓÔÌ· KÔ‡ÚÂÈÔÓ. O ÈÂÚÂ‡˜ Â›¯Â ÙÔ ›‰ÈÔ ÌÂÚ›‰ÈÔ ·fi ÙÔ ˙ÒÔ fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ı˘Û›·, ·ÏÏ¿ ÂÈ-

και Mαιμακτηρινα Ï¤ÔÓ ¤Ó· ÂÈ‰ÈÎfi ÁÏ‡ÎÈÛÌ·, Î·È Ë ‰Ú·¯Ì‹ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó ÔÏfiÎÏËÚË. TÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ‰È¤ÛˆÛÂ ÌÈ· ÔÏ‡ÙÈÌË ÁÈ· ÙÈ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÙË˜ ÂÈÁÚ·Ê‹ Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÛÙË ÊÚ·ÙÚ›· ÙˆÓ ¢ËÌÔÙÈˆÓÈ‰ÒÓ ÙË˜ ¢ÂÎ¤ÏÂÈ·˜. TÔ fiÓÔÌ· ÙË˜ ı˘Û›·˜, fiˆ˜ Î·È ÙË˜ ËÌ¤Ú·˜ Ô˘ ÚÔÛÊÂÚfiÙ·Ó, Û¯ÂÙ›ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔÓ HÛ‡¯ÈÔ ÌÂ ÙÔ ·Ó¿Ú¯·ÈÔ ¤ıÈÌÔ Ó· Îfi‚Ô˘Ó ÔÈ ÂÈÛÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ÛÙËÓ ÂÊË‚Â›· ÙÔ˘˜ ‚ÔÛÙÚ‡¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ·ÊÈÂÚÒÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ Û˘Ó¤‰ÂÛ·Ó ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÙ˘ÌÔÏÔÁÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜ «ÎÔ‡ÚÔ˘˜», ‰ËÏ·‰‹ Ù· ·ÁfiÚÈ·, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÁÈÓfiÙ·Ó Ë ÂÁÁÚ·Ê‹. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ·Ó ÂÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·Ó Î·È Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÌÂÙ¿ ÙË Á¤ÓÓËÛË ‹ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÛÙËÓ ÂÊË‚Â›· ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘˜, Î¿ıÂ ¿Ó‰Ú·˜ fiÌˆ˜ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓÔ˜ Ó· ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Á¿ÌÔ ÙÔ˘ ÙË Û‡˙˘Áfi ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ Î·Ù·ÏfiÁÔ˘˜ ÙË˜ ÊÚ·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ Î·È Ó· ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ ÙËÓ Ú¤Ô˘Û· ı˘Û›·, ÙË °·ÌËÏ›·. MÈ· ·ÎfiÌË ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·ÁÔÚÈÒÓ ÁÈÓfiÙ·Ó Î·Ù¿ ÙÔ ÙÚ›ÙÔ ‹ ÙÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ ¤ÙÔ˜ ÙË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó ÌÂ ÙËÓ ÚÔËÁËıÂ›Û· ÛÙÂÊ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÂ ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· Î·Ù¿ ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ì¤Ú· ÙˆÓ AÓıÂÛÙËÚ›ˆÓ, ÙÔ˘˜ XfiÂ˜. AÓ ÙÔ ·È‰› Û˘ÌÏ‹ÚˆÓÂ ÙÔ ÙÚ›ÙÔ ¤ÙÔ˜ ÙË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÙÔ˘ ÚÈÓ ·fi Ù· AÓıÂÛÙ‹ÚÈ·, ÊÔÚÔ‡ÛÂ ÛÂ ·˘Ù¿ ÙÔ ¿ÓıÈÓÔ ÛÙÂÊ¿ÓÈ Î·È Ë ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙ· ·Ì¤Ûˆ˜ ÂfiÌÂÓ· A·ÙÔ‡ÚÈ·. ¢È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿, ·Ó ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÙÚ›ÙÔ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˜ Û˘ÌÏËÚˆÓfiÙ·Ó ÌÂÙ¿ Ù· AÓıÂÛÙ‹ÚÈ·, ÂÚ›ÌÂÓ·Ó Ù· ÂfiÌÂÓ· ÁÈ· Ó· ÛÙÂÊ·ÓˆıÂ›, ÔfiÙÂ ÂÁÁÚ·ÊfiÙ·Ó ÛÙË ÊÚ·ÙÚ›· Î·Ù¿ Ù· A·ÙÔ‡ÚÈ· ÙË˜ ÂfiÌÂÓË˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜, ÛÙÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ ¤ÙÔ˜ ÙË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÙÔ˘.

£ÂÔ› ÚÔÛÙ¿ÙÂ˜

Õ H Aθην πλθει με πηλ να λογο. Aττικ ερυθρμορφη οινοχη. Γρω στο 470 – 460 π.X. Oμδα του Bερολ νου 2415. Bερολ νο, Antikenmuseu m (πηγ: I. Kακριδ, «Eλληνικ Mυθολογ α», τμ. 2, « Oι θεο ». Eκδοτικ Aθην"ν 1986).

P Σιδηρουργς στο εργαστρι του. Aττικ ερυθρμορφη κλικα. Γρω στο 500 π.X. «Πρωτοπανα τια» ομδα. Bερολ νο, Antikenmuseum (πηγ: G. Zimmer, «Antike Werkstattbilder», 1982).

OÈ Î‡ÚÈÂ˜ ıÂfiÙËÙÂ˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·Ó ÔÈ ı˘Û›Â˜ ‹Ù·Ó Ô ZÂ˘˜ ºÚ¿ÙÚÈÔ˜ Î·È Ë AıËÓ¿ ºÚ·ÙÚ›·, Ô˘ Â›¯·Ó ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ÌÂ Ù· Á¤ÓË Î·È ÂfiÙÂ˘·Ó fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÊÚ·ÙÚ›·˜. H AıËÓ¿ Î¿ÔÙÂ Â›¯Â Î·È ÙËÓ ÂˆÓ˘Ì›· A·ÙÔ˘Ú›·: ÛÙËÓ TÚÔÈ˙‹Ó·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ ·Úı¤ÓÂ˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔ Á¿ÌÔ ÙÔ˘˜ ·Ó¤ıÂÙ·Ó ÙË ˙ÒÓË ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ AıËÓ¿ A·ÙÔ˘Ú›·, ÙÔÓ Ó·fi ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÂÎÂ› Â›¯Â È‰Ú‡ÛÂÈ Ë A›ıÚ·, Ë Ì¿Ó· ÙÔ˘ £ËÛ¤·. Afi ÙËÓ Aı‹Ó· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙÔ› ‰‡Ô ‚ˆÌÔ›, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈÁÚ·Ê¤˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·Ô‰È‰fiÙ·Ó ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ Ï·ÙÚÂ›· ÛÙÔÓ ¢›· ºÚ¿ÙÚÈÔ Î·È ÙËÓ AıËÓ¿ ºÚ·ÙÚ›·. O ¤Ó·˜ ‹ÏıÂ ÛÙÔ Êˆ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ ÙÔ˘ ı¤ÛË Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏfi ÙÔ˘, ‰›Ï· ÛÂ ÌÈ· Î‡ÚÈ· ·Ú¯·›· Ô‰ÈÎ‹ ·ÚÙËÚ›· Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡ÛÂ ·fi ÙË ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ¤ÍÔ‰Ô ÙË˜ AÁÔÚ¿˜ ÛÙËÓ ‡ÏË ÙˆÓ A¯·ÚÓÒÓ ÙÔ˘ ÙÂ›¯Ô˘˜. O ¿ÏÏÔ˜, Ô˘ ‚Ú¤ıËÎÂ ÛÂ ‰Â‡ÙÂÚË ¯Ú‹ÛË ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ÛÙÔ¿ ÙÔ˘ AÙÙ¿ÏÔ˘, Û¯ÂÙ›ÛÙËÎÂ ÌÂ ÙÔ ıÂÌ¤ÏÈÔ ‚ˆÌÔ‡ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈÎ¿ ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ Ó·Ô‡ ÙË˜ AÁÔÚ¿˜, Ô˘ ·Ô‰fiıËÎÂ ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ıÂÔ‡˜. H ÁÂÈÙÓ›·Û‹ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ AfiÏÏˆÓÔ˜ ¶·ÙÚÒÔ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›·. OÈ ÊÚ·ÙÚ›Â˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÈÌÔ‡Û·Ó ÌÂ ı˘Û›Â˜ Î·È ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ıÂfi, ·ÊÔ‡ ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÁÂÓ¿Ú¯Ë˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ IÒÓˆÓ, ˆ˜ ·Ù¤Ú·˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ÙÔ˘ IˆÓ·. £˘Û›Â˜ ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·Ó Î·È ÛÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ, Î·ıÒ˜ Ô ıÂfi˜, ˆ˜ ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ, ÙÔ˘ EÚÈ¯ıfiÓÈÔ˘, ‹Ù·Ó Ê˘ÏÂÙÈÎfi˜ ÙÔ˘˜ ÚfiÁÔÓÔ˜. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ IÛÙÚÔ˘, ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ A·ÙÔ˘Ú›ˆÓ ÔÈ AıËÓ·›ÔÈ ÊÔÚÔ‡Û·Ó Ù· ÈÔ fiÌÔÚÊ¿ ÙÔ˘˜ ÚÔ‡¯· Î·È, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ Ï·Ì¿‰Â˜ Ô˘ ¿Ó·‚·Ó ÛÙËÓ ÂÛÙ›·, ¤Î·-

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

7

Õ Tο «θαμα» της γννησης του Eριχθνιου. H Γη, αφο κυοφρησε το σπρμα του Hφα στου, αναδυμενη απ το στοιχε ο της, παραδ δει τον νεογννητο Eριχθνιο στην Aθην, που σκβει στοργικ. Aριστερ ο Hφαιστος, περφανος πατρας, παρακολουθε την παρδοση. Aττικς ερυθρμορφος στμνος. 460–450 π.X. Zωγρφος του Mονχου 2413, κοντ στον αγγειογρφο Eρμ"νακτα. Mναχο, Staatliche Antikensammlungen (I. Kακριδ, «Eλληνικ Mυθολογ α», τμ. 3 «Oι ρωες», 1986).

ÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ··Ú·›ÙËÙÔ ÁÈ· Ó· ÔÏÔÎÏËÚˆıÂ› ÙÔ ÎÔÈ·ÛÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙË˜ ‡Ê·ÓÛË˜ ÙÔ˘ ÎÚÔÎfi¯ÚˆÌÔ˘ Ì¿ÏÏÈÓÔ˘ ¤ÏÔ˘. O ÚfiÏÔ˜ ÙË˜ AıËÓ¿˜ ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ fiÙÈ fiÏÂ˜ ÔÈ ı˘Û›Â˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ Ì¤Ú·˜ ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·Ó ÌfiÓÔ Û’ ·˘Ù‹Ó Î·È fi¯È Î·È ÛÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ. M¿ÏÈÛÙ· Ë ıÂ¿ ‰ÂÓ Ï·ÙÚÂ˘fiÙ·Ó ÌfiÓÔ ˆ˜ AıËÓ¿ ÙˆÓ ¯·ÏÎ¤ˆÓ, ·ÏÏ¿ ÔÈ ıÓËÙÔ› ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·Ó Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ˘ÔÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜. H ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‹ÚÂ ·fiÊ·ÛË ÙÔ 277/6 .X. Ó· ÏËÚˆıÂ› ·fi ÎÚ·ÙÈÎ¿ ·Ôı¤Ì·Ù· Ë ı˘Û›· Ô˘ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó Î·Ù¿ ÙË Ì¤Ú· ÙˆÓ X·ÏÎÂ›ˆÓ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙË˜ AıËÓ¿˜ AÚ¯ËÁ¤ÙÈ‰Ô˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙË˜ ËÁÂÌfiÓË˜ ‹ ÙË˜ Ô‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ıÂ¿˜ Ô˘ Â›¯Â ˘fi ÙËÓ ÂÔÙÂ›· ÙË˜ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË fiÏÂˆÓ Î·È ÁÂÓÒÓ.

M·ÈÌ·ÎÙ‹ÚÈ· – ¶ÔÌ·›·

Ó·Ó ı˘Û›Â˜ ˘ÌÓÒÓÙ·˜ ÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ. MÈ· ı¤ÛË ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ Ú¤ÂÈ Ó· Â›¯Â ÎÂÚ‰›ÛÂÈ Î·È Ô ¢ÈfiÓ˘ÛÔ˜, ›Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙË˜ Ï·ÙÚÂ›·˜ ÙÔ˘ ·fi ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÊÚ·ÙÚ›Â˜. H ÁÈÔÚÙ‹ ¤‰ÈÓÂ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ· ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÙˆÓ Û˘ÁÁÂÓÒÓ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÎfiÚÈÔÈ ÛÂ ‰È¿ÊÔÚ· Ì¤ÚË ÙË˜ AÙÙÈÎ‹˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ ‰ÂÛÌÒÓ. ™ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂ¯Â›˜ ·ÓËÁ˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Î·È Ù· ÁÏ¤ÓÙÈ· ÙÔ˘ ÙÚÈËÌ¤ÚÔ˘ ¤ÚÚÂÂ ¿ÊıÔÓÔ ÙÔ ÎÚ·Û› Î·È ÔÈ Û˘Ó‰·ÈÙ˘ÌfiÓÂ˜ ·¤‰È‰·Ó, ÌÂ ÛÔÓ‰¤˜, ÙÈÌ¤˜ Î·È Â˘¯·ÚÈÛÙ›Â˜ ÛÙÔÓ ıÂfi ÁÈ· ÙÔ ÔÏ‡ÙÈÌÔ ‰ÒÚÔ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ·˘ÙÔ‡˜.

KÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ÂÔÚÙ¤˜ Î·È ÂÍÂ˘ÌÂÓÈÛÙÈÎ¤˜ Ï·ÙÚÂ›Â˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÌÂ ÙËÓ ¤ÏÂ˘ÛË ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ·

X·ÏÎÂ›·

H ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ì¤Ú· ÙÔ˘ ¶˘·ÓÔ„ÈÒÓÔ˜ ‹Ù·Ó Ë Ì¤Ú· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÈÌÔ‡Û·Ó ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ X·ÏÎÂ›· ÙÔ˘˜ ÚÔÛÙ¿ÙÂ˜ ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘˜, ÙÔÓ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁfi ıÂfi HÊ·ÈÛÙÔ Î·È ÙËÓ AıËÓ¿ ÙËÓ EÚÁ¿ÓË, ÚÔÛÙ¿ÙÈ‰· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÙÂ¯ÓÒÓ. ™ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ‰ËÏÒÓÂÙ·È ÌÂ Û·Ê‹ÓÂÈ· Ë È‰ÈfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ÙË˜ ıÂ¿˜, Î·ıÒ˜ ÂÈÛÎ¤ÙÂÙ·È ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ·ÁÁÂÈÔÏ·ÛÙÒÓ Î·È ¯·ÏÎÔ˘ÚÁÒÓ, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÚfiÎ· Î·È ·‰Ú¿¯ÙÈ ‹ Ï¿ıÂÈ Ë ›‰È· ÌÂ ËÏfi ÙË ÌÔÚÊ‹ ÂÓfi˜ ·ÏfiÁÔ˘. OÈ ‰‡Ô ıÂÔ› ‹Ù·Ó ÛÙÂÓ¿ ‰ÂÌ¤ÓÔÈ ÛÙÔ˘˜ Ì‡ıÔ˘˜ Î·È ÙË Ï·ÙÚÂ›·. ZÂ˘Á¿ÚÈ Ï·ÙÚÂ˘ÙÈÎfi ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÛÙÔ HÊ·ÈÛÙÂ›Ô, ¿Óˆ ÛÙÔÓ ÏfiÊÔ ÙÔ˘ ·ÁÔÚ·›Ô˘ KÔÏˆÓÔ‡, Ô˘ ‰¤ÛÔ˙Â ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ KÂÚ·ÌÂÈÎÔ‡. EÎÂ› Â›‰Â Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ ÙÔÓ 2Ô ·È. Ì.X. Ï¿È Ï¿È Ù· ¯¿ÏÎÈÓ· ·Á¿ÏÌ·Ù· ÙÔ˘ HÊ·›ÛÙÔ˘ Î·È ÙË˜ AıËÓ¿˜ HÊ·ÈÛÙÂ›·˜, ÛÂ ¤Ó· ÛÂ‚¿ÛÌÈÔ

8

H

K A £ H M E P I N H

Û‡ÓÙ·ÁÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È È·. ™ÙÔ ‚¿ıÚÔ ÙÔ˘ ÍÂÙ˘ÏÈÁfiÙ·Ó ·Ó¿ÁÏ˘ÊË Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ Á¤ÓÓËÛË˜ ÙÔ˘ EÚÈ¯ıfiÓÈÔ˘, Ô˘ ¤ÓˆÛÂ ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ıÂÔ‡˜. ™Â ·fiÛ·ÛÌ· ÂÓfi˜ ¯·Ì¤ÓÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡ ÔÈËÙ‹ ™ÔÊÔÎÏ‹, Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› ·Ú¿ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ X·ÏÎÂ›ˆÓ, ÔÈ ¯ÂÈÚÒÓ·ÎÙÂ˜ Û¯ËÌ¿ÙÈ˙·Ó ÔÌ‹ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙË˜ ÎfiÚË˜ ÙÔ˘ ¢›· «ÌÂ Ù· ÊÔ‚ÂÚ¿ Ì¿ÙÈ·», ÙË˜ «ÁÔÚÁÒÈ‰Ô˜» EÚÁ¿ÓË˜, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ „ËÏ¿ Ù· Ï›ÎÓ· ÙÔ˘˜. ™’ ·˘Ù¿ Ù· ÂÈ‰ÈÎ¿ ÁÈ· ÙÔ Ï›¯ÓÈÛÌ· ÛÎÂ‡Ë Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÛÈÙËÚ¿, ÚÔÛÊÔÚ¤˜ ÛÙË ıÂ¿. °È· ÙË ÁÈÔÚÙ‹ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ı˘Û›Â˜ ˙ÒˆÓ, ÔfiÙÂ Ë ·Ó¿·˘Ï· ·fi ÙÔÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfi Ìfi¯ıÔ ı· Î·Ù¤ÏËÁÂ ÛÙËÓ Â˘ˆ¯›· ÂÓfi˜ Û˘ÌÔÛ›Ô˘. K¿ıÂ Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÙË Ì¤Ú· ·˘Ù‹ ¿Ú¯È˙·Ó ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ‡Ê·ÓÛË ÙÔ˘ ¤ÏÔ˘ Ô˘ ı· ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó ÔÈ AıËÓ·›ÔÈ ÛÙË ıÂ¿ ÙÔ˘˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ MÂÁ¿ÏˆÓ ¶·Ó·ıËÓ·›ˆÓ. H È¤ÚÂÈ· ÙË˜ AıËÓ¿˜ ¶ÔÏÈ¿‰Ô˜, ÌÂ ‰‡Ô ÌÈÎÚ¿ ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÓÙ˘Ì¤Ó· ÛÙ· ÏÂ˘Î¿ Î·È ¯Ú˘ÛÔÛÙÔÏÈÛÌ¤Ó·, ÙÈ˜ AÚÚËÊfiÚÔ˘˜, ¤ÛÙËÓ·Ó ÛÙËÓ AÎÚfiÔÏË ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎ¿ ÙÔÓ ·ÚÁ·ÏÂÈfi ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· ‡Ê·ÈÓ·Ó ÔÈ ÂÚÁ·ÛÙ›ÓÂ˜, ÓÂ·Ú¿ ÎÔÚ›ÙÛÈ· Î·È ·ÓÙÚÂÌ¤ÓÂ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·fi ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜, ÙÔ ı·˘Ì·ÛÙfi ÂÚÁfi¯ÂÈÚÔ Ô˘ ÈÛÙÔÚÔ‡ÛÂ Ù· Î·ÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙË˜ ıÂ¿˜ ÛÙË °ÈÁ·ÓÙÔÌ·¯›·. H ÁÈÔÚÙ‹ ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë Î·Ù·ÏÏËÏfiÙÂÚË ÁÈ· ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ·Ù› ÔÈ ıÂÔ› ÙË Ì¤Ú· ·˘Ù‹ Â˘ÏÔÁÔ‡Û·Ó ÙÈ˜ Ù¤¯ÓÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¯ÂÈÚÔÙ¤¯ÓÂ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÂÈ‰‹ ¿ÊËÓÂ ¤Ó· ÂÚÈıÒÚÈÔ ÂÓÓ¤· ÌËÓÒÓ Ò˜ Ù· ¶·Ó·ı‹Ó·È·, ¯ÚÔ-

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

™Â ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙÔÓ ¶˘·ÓÔ„ÈÒÓ·, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÌÈ· ÁÈÔÚÙ‹ ‰È·‰Â¯fiÙ·Ó ÙËÓ ¿ÏÏË, ÛÙÔÓ Ì‹Ó· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ, ¤ÌÙÔ ÙÔ˘ ·ÙÙÈÎÔ‡ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘, ÙÔÓ M·ÈÌ·ÎÙËÚ›ˆÓ·, ‹Ù·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙÂ˜ ÔÈ ÂÔÚÙ·ÛÙÈÎ¤˜ ‰ËÏÒÛÂÈ˜. AÈÙ›· ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÔÈ ‰˘ÛÌÂÓÂ›˜ Î·ÈÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜. MÂ ÙÔÓ Ì‹Ó· ·˘ÙfiÓ ¤Ì·ÈÓÂ Ô ¯ÂÈÌÒÓ·˜ Î·È Ë Î·ÎÔÎ·ÈÚ›· ÂÌfi‰È˙Â ÙÈ˜ Û˘Ó·ıÚÔ›ÛÂÈ˜ Î·È ÙËÓ ÔÏ‡ˆÚË ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÛÙÔ ‡·ÈıÚÔ, fiÔ˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ· ÔÈ ÔÌ¤˜ Î·È ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ ı˘Û›Â˜. EÂÈ‰‹ Ô ¢›·˜ ÌÂ ÙËÓ ÂˆÓ˘Ì›· M·ÈÌ¿ÎÙË˜, ‰ËÏ·‰‹ ı˘ÂÏÏÒ‰Ë˜, ‹Ù·Ó Ô ıÂfi˜ ÙˆÓ Î·ÈÚÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ, ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó ÔÈ ıÓËÙÔ› ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ M·ÈÌ·ÎÙ‹ÚÈ· –Ô˘ ¤‰ˆÛÂ ÙÔ fiÓÔÌ· ÛÙÔÓ Ì‹Ó·– Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó ÌÂ ÚÔÛÂ˘¯¤˜ ÙËÓ Â˘Ì¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘, ÒÛÙÂ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È Ô Î·ÈÚfi˜ ·ÂÈÏËÙÈÎfi˜ Î·È ÂÈÎ›Ó‰˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÔÈ ¿ÓÂÌÔÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÛÊÔ‰ÚÔ›. °È· ÙÔÓ Ì‹Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÌfiÓÔ Ì›· ·ÎfiÌË ÁÈÔÚÙ‹, Ù· ¶ÔÌ·›·, Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‰ÂÎ·‹ÌÂÚÔ, ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓË Î·È ¿ÏÈ ÛÙÔÓ ¢›·, ÙÔÓ MÂÈÏ›¯ÈÔ ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ Â˘ÌÂÓ‹ ‹ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÍÂ˘ÌÂÓÈÛÙÂ›. °È· Ó· ÂÙ‡¯Ô˘Ó ÔÈ ıÓËÙÔ› ÙËÓ Â˘ÓÔ˚Î‹ ‰È¿ıÂÛË ÙÔ˘ ıÂÔ‡, ÂÚÈ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙËÓ fiÏË, ÛÂ ÔÌ‹, ÙËÓ ÚÔ‚È¿ ÂÓfi˜ ÚÔ‚¿ÙÔ˘ Ô˘ Â›¯·Ó ı˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÛÂ ·˘ÙfiÓ. A˘Ùfi ÙÔ «¢Èfi˜ ÎÒ‰ÈÔÓ» ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ¤·È˙Â ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜ Î·ı·ÚÌÔ‡, ÁÈ·Ù› ›ÛÙÂ˘·Ó fiÙÈ Â›¯Â ÙË ‰‡Ó·ÌË Ó· ·ÔÚÚÔÊ¿ ÙÔ Î·Îfi Î·È Ó· ÂÍ·ÁÓ›˙ÂÈ ÙÔ Ì›·ÛÌ·. EÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÚÔ‚È¿ ÂÚÈ¤ÊÂÚ·Ó ¤Ó· ·ÎfiÌË ·ÔÙÚÔ·˚Îfi, Ì·ÁÈÎfi Û‡Ì‚ÔÏÔ, ÙÔÓ «ÔÌfi», Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ú·‚‰› ÙÔ˘ EÚÌ‹, ÙÔ ÎËÚ‡ÎÂÈÔ. H ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· Û˘Ó‰¤ıËÎÂ ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ ÌÂ ÙÔ ¢›· Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÂÊfiÛÔÓ ·Ú¯ÈÎ¿ ‹Ù·Ó Ì·ÁÈÎ‹ Î·È ÛÙfi¯Â˘Â ÛÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙË˜ Ê‡ÛË˜. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ·ÏÔ› ÔÏ›ÙÂ˜ ‰ÂÓ Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó ÂÓÂÚÁ¿ ÛÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ Ì·ÁÈÎ¤˜ Ú¿ÍÂÈ˜, Ô˘ ÙÈ˜ ‰ÈÂÎÂÚ·›ˆÓ·Ó ÔÈ ÈÂÚÂ›˜ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÂÍÔÚÎ›ÛÔ˘Ó ÙÔ Î·Îfi Î·È Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ·fi ÙË ‚·Ú˘¯ÂÈÌˆÓÈ¿. BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· L. Deubner, «Attische Feste» (1932). H.W. Parke, «Festivals of the Atenians» (1977). E. Simon, «Festivals of Attica. An Archaeοlogical Commentary» (1983).

Oμηρος - Hσοδος - Πτολεμαος O

H™IO¢O™ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Û·Ó ÛËÌ¿‰È ÁÈ· ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙË˜ ÛÔÚ¿˜ ÙËÓ ÂÛÂÚ›· ‰‡ÛË ÙˆÓ ¶ÏÂÈ¿‰ˆÓ ( EÚÁ· Î·È HÌ¤Ú·È 383-4): «N’ ·Ú¯›˙ÂÈ˜ ÙÔ ı¤ÚÈÛÌ· fiÙ·Ó ·Ó·Ù¤ÏÏÔ˘Ó ÔÈ ÎfiÚÂ˜ ÙÔ˘ AÙÏ·ÓÙÔ˜, ÔÈ ¶ÏÂÈ¿‰Â˜, Î·È ÙË ÛÔÚ¿ fiÙ·Ó ‰‡Ô˘Ó» («¶ÏËÈ¿‰ˆÓ AÙÏ·ÁÂÓ¤ˆÓ ÂÈÙÂÏÏÔÌÂÓ¿ˆÓ/ ¿Ú¯ÂÛı’ ·Ì‹ÙÔ˘, ·ÚfiÙÔÈÔ ‰Â ‰˘ÛÔÌÂÓ¿ˆÓ»). H ‰‡ÛË ÙˆÓ ¶ÏÂÈ¿‰ˆÓ Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙË ‰‡ÛË ÙÔ˘ ËÏ›Ô˘ ÛËÌÂÈˆÓfiÙ·Ó, ÂÚ› ÙÔ 800 .X., ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ (5-11Ø Î·Ù¿ Ginzel, ÛÙÈ˜ 3 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘), ·Ó·ÏfiÁˆ˜ ÙÔ˘ ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ï¿ÙÔ˘˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. TÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓÂ Â›ÛË˜ ÙËÓ ·‡ÛË ÙˆÓ ı·Ï·ÛÛÈÓÒÓ Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ, ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÒÓ ·Ó¤ÌˆÓ: «KÈ ·Ó ÛÂ Î·Ù¤¯ÂÈ Ô fiıÔ˜ ÁÈ· Ù· ÂÈÎ›Ó‰˘Ó· Ù·Í›‰È·, (¤¯Â ÙÔ ÓÔ˘ ÛÔ˘ ˆ˜) fiÙ·Ó ÔÈ ¶ÏÂÈ¿‰Â˜, ÊÂ‡ÁÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ·ÓÙÚÂÈˆÌ¤ÓÔ øÚ›ˆÓ·, ¤ÊÙÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÓÙ·ÚÈ·ÛÌ¤ÓË ı¿Ï·ÛÛ·, ÙfiÙÂ È· ÛËÎÒÓÔÓÙ·È ÊÔ˘ÚÙÔ‡ÓÂ˜ ·fi Î¿ıÂ ÏÔÁ‹˜ ·Ó¤ÌÔ˘˜. TfiÙÂ, ÏÔÈfiÓ, Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ˜ È· Î·Ú¿‚È· ÛÙË Ì·‡ÚË ı¿Ï·ÛÛ·, ·Ú¿ Ó· Î·ÏÏÈÂÚÁÂ›˜ ÙË ÁË, fiˆ˜ Û’ ˆÚÌ‹ÓÂ„·» (ÛÙ. 618-623. EÎ‰. ¶¿˘ÚÔ˜, ÌÙÊÚ. ™. º›ÏÈ·). («EÈ ‰¤ ÛÂ Ó·˘ÙÈÏ›Ë˜ ‰˘ÛÂÌÊ¤ÏÔ˘ ›ÌÂÚÔ˜ ·ÈÚÂ›,/ Â˘Ù’ ·Ó ¶ÏËÈ¿‰Â˜ Ûı¤ÓÔ˜ fi‚ÚÈÌÔÓ øÚ›ˆÓÔ˜/ ÊÂ‡ÁÔ˘Û·È ›ÙˆÛÈÓ Â˜ ËÂÚÔÂÈ‰¤· fiÓÙÔÓ,/ ‰Ë ÙfiÙÂ ·ÓÙÔ›ˆÓ ·Ó¤ÌˆÓ ı˘›Ô˘ÛÈÓ ·‹Ù·È./ K·È ÙfiÙÂ ÌËÎ¤ÙÈ Ó‹·˜ ¤¯ÂÈÓ ÂÓ› Ô›ÓÔÈ fiÓÙˆÈ,/ ÁËÓ ‰’ ÂÚÁ¿˙ÂÛı·È ÌÂÌÓËÌ¤ÓÔ˜, ˆ˜ ÛÂ ÎÂÏÂ‡ˆ»).

O OMHPO™ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ, ÛÙÔ E ÙË˜ O‰‡ÛÛÂÈ·˜ (ÛÙ. 270-277), ÙËÓ ·Ó·¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·˜ ·fi ÙÔ ÓËÛ› ÙË˜ K·Ï˘„Ô‡˜: «... Î·È ÛÙÔ ÙÈÌfiÓÈ Î·ıÈÛÙfi˜ ÌÂ Ù¤¯ÓË Î˘‚ÂÚÓÔ‡ÛÂ,/ Î·È Ì‹ÙÂ ‡ÓÔ˜ ÙÔ‡ ’ÎÏÂÈÓÂ Ù· Ì¿ÙÈ·, ÂÓÒ ÙËÓ ¶Ô‡ÏÈ·/ ·ÁÓ¿ÓÙÂ˘Â, Î·È ÙÔ BÔÛÎfi Ô˘ ·ÚÁÂ› Ó· ‚·ÛÈÏ¤„ÂÈ,/ Î·È ÙËÓ AÚÎÔ‡‰· Ô˘ ÔÏÏÔ› ÎÈ AÌ¿ÍÈ Ù‹ÓÂ ÎÚ¿˙Ô˘Ó/ Î·È ¿ÓÙ· ·˘ÙÔ‡ ÎÏˆıÔÁ˘ÚÓ¿ ÙÔÓ K˘ÓËÁfi ıˆÚÒÓÙ·˜,/ Î·È ÌfiÓË ·˘Ù‹ ‰Â ÏÔ‡˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘ øÎÂ·ÓÔ‡ ÙÔ Î‡Ì·./ °È·Ù› Ë ÓÂÚ¿È‰· ÙÔ‡ ‘ÏÂÁÂ, Ù’ ·ÛÙ¤ÚÈ ÂÎÂ›ÓÔ Ó¿ ‘¯ÂÈ,/ Û·Ó ·ÚÌÂÓ›˙ÂÈ ÛÙÔ ÁÈ·Ïfi, ÛÙ’ ·ÚÈÛÙÂÚfi ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ.» (EÎ‰. OE¢B, ÌÙÊÚ. ZËÛ›ÌÔ˘ ™È‰¤ÚË: («... ·˘Ù¿Ú Ô Ë‰·Ï›ˆ Èı‡ÓÂÙÔ ÙÂ¯ÓË¤ÓÙˆ˜/ ‹ÌÂÓÔ˜Ø Ô˘‰¤ ÔÈ ‡ÓÔ˜ Â› ‚ÏÂÊ¿ÚÔÈÛÈÓ ¤ÈÙÂ/ ¶ÏËÈ¿‰·˜ Ù’ ÂÛÔÚÒÓÙÈ Î·È Ô„¤ ‰‡ÔÓÙ· BÔÒÙËÓ/ AÚÎÙÔÓ ı’, ËÓ Î·È ¿Ì·Í·Ó Â›ÎÏËÛÈÓ Î·Ï¤Ô˘ÛÈÓ,/ ‹ Ù’ ·˘ÙÔ‡ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Î·È Ù’ øÚ›ˆÓ· ‰ÔÎÂ‡ÂÈ,/ Ô›Ë ‰’ ¿ÌÌÔÚfi˜ ÂÛÙÈ ÏÔÂÙÚÒÓ øÎÂ·ÓÔ›Ô./ Ù‹Ó Á·Ú ‰Ë ÌÈÓ ¿ÓˆÁÂ K·Ï˘„Ò, ‰›· ıÂ¿ˆÓ,/ ÔÓÙÔÔÚÂ˘¤ÌÂÓ·È Â’ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ¯ÂÈÚfi˜ ¤¯ÔÓÙ·.») OÙ·Ó ÙÔ «Ô„¤ ‰‡ÔÓÙ· BÔÒÙËÓ» ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ «ÙÔ BÔÛÎfi Ô˘ ·ÚÁÂ› Ó· ‚·ÛÈÏ¤„ÂÈ» ‰ÂÓ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÙÔ ÛˆÛÙfi ÓfiËÌ· ÙÔ˘ Â‰·Ê›Ô˘. TÔ «Ô„¤ ‰‡ÔÓÙ·» ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎÒ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô BÔÒÙË˜ ‰‡ÂÈ ÙÔ ÂÛ¤Ú·˜ (Ô„¤), Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙË ‰‡ÛË ÙÔ˘ ËÏ›Ô˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÛÂÚ›· ‰‡ÛË ÙÔ˘ BÔÒÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ÂÚ› ÙÔ 800 .X. ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘. H Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÔ›· fiÊÂÈÏÂ Ó· ÏÂ‡ÛÂÈ Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ ÁÈ· Ó· ‚ÚÂıÂ› ÛÙË ¯ÒÚ· ÙˆÓ º·È¿ÎˆÓ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú·ÁÁÂÏ›· ÙË˜ K·Ï˘„Ô‡˜: Ó· ¤¯ÂÈ ÙË MÂÁ¿ÏË AÚÎÙÔ ÛÙ· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÙÔ˘. EÂÈ‰‹ Ë M. AÚÎÙÔ˜ Â›Ó·È ·ÂÈÊ·Ó‹˜ ·ÛÙÂÚÈÛÌfi˜ Î·È ‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔÓ ‚ÔÚÚ¿, ÙÔ Ó· ÙËÓ ¤¯ÂÈ Ô ÙÈÌÔÓÈ¤ÚË˜ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÙÔ˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ï¤ÂÈ ÚÔ˜ ·Ó·ÙÔÏ¿˜. EÔÌ¤Óˆ˜, Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ ¤Ê˘ÁÂ ·fi ÙÔ ÓËÛ› ÙË˜ K·Ï˘„Ô‡˜ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ Î·È Ô‰ËÁÔ‡ÛÂ ÙÔ ÏÔ›Ô ÙÔ˘ ÚÔ˜ ·Ó·ÙÔÏ¿˜. ¢ÂÎ·ÔÎÙÒ Ì¤ÚÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÎÈ ÂÓÒ Â›¯·Ó Ê·ÓÂ› Ù· ‚Ô˘Ó¿ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÙˆÓ º·È¿ÎˆÓ, Ô ¶ÔÛÂÈ‰ÒÓ·˜ Û‹ÎˆÛÂ ·Ó¤ÌÔ˘˜ ‰˘Ó·ÙÔ‡˜, ·ÓÙ¿ÚÈ·ÛÂ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È ‰È¿Ï˘ÛÂ ÙË Û¯Â‰›· ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·, Ô˘ ‚Ú¤ıËÎÂ Ó·˘·Áfi˜ Ó· ·ÏÂ‡ÂÈ ÌÂ Ù· Î‡Ì·Ù·. AÏÏ¿, ‰ÂÎ·ÔÎÙÒ ËÌ¤ÚÂ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÛÂÚ›· ‰‡ÛË ÙÔ˘ BÔÒÙÔ˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙÂ ÂÚ› Ù· Ù¤ÏË NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ÂÔ¯‹ ÂÈÎ›Ó‰˘ÓË ÁÈ· ı·Ï·ÛÛÈÓ¿ Ù·Í›‰È·, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô HÛ›Ô‰Ô˜.

H OI Πλειδες ταν οι επτ θυγατρες του μυθικο Aτλαντα, που ο Δας τις μεταμρφωσε σε αστρια. Mε αυτς ταυτζουν τις επτ γυναικεες μορφς της αγγειογραφας απ την οποα προρχεται η εικνα (λεπτομρεια) με τις τρεις γυνακες. Eρυθρμορφη υδρα, τλη 5ου αι. π.X. Aθ να, Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσεο (πηγ : «Eλληνικ Mυθολογα», τμ. 2. Eκδοτικ Aθηνν).

O ¶TO§EMAIO™, ÛÙÔ º¿ÛÂÈ˜ ·Ï·ÓÒÓ Î·È ÂÈÛËÌ·ÛÈÒÓ, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ù· ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎ¿ Î·È ÌÂÙÂˆÚÔÏÔÁÈÎ¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÈÁ˘ÙÈ·Îfi Ì‹Ó· Aı‡Ú (NÔ¤Ì‚ÚÈÔ – 1Ë Aı‡Ú= 28 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘). AÛÙÚÔÓÔÌÈÎ¿ EÈÙ¤ÏÏÔ˘Ó: Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙË˜ ÓÔÙ›·˜ ¯‹ÏË˜ ÛÙÈ˜ 1-2Ø Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙË˜ ‚ÔÚÂ›·˜ ¯‹ÏË˜ ÛÙÈ˜ 3-5Ø Ô ÂÌÚfiÛıÈÔ˜ ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡ ‚Ú·¯›ÔÓÔ˜ ÙÔ˘ KÂÓÙ·‡ÚÔ˘ ÛÙÈ˜ 23-24Ø Ô AÓÙ¿ÚË˜ ÛÙÈ˜ 25-29. AÓ·Ù¤ÏÏÔ˘Ó ÂÒÔÈ: Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙË˜ §‡Ú·˜ ÛÙÈ˜ 3-26Ø Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙÔ˘ OÚÓÈıÔ˜ ÛÙÈ˜ 27. AÓ·Ù¤ÏÏÔ˘Ó ÂÛ¤ÚÈÔÈ: Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙË˜ §‡Ú·˜ ÛÙÈ˜ 3Ø Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙˆÓ Y¿‰ˆÓ ÛÙÈ˜ 7-8Ø Ô Â› ÙË˜ ÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘ ËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ¢È‰‡ÌˆÓ ÛÙÈ˜ 18-30Ø Ô Â› ÙË˜ ÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘ ÂÔÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ¢È‰‡ÌˆÓ ÛÙÈ˜ 30. ¢‡Ô˘Ó ÂÛ¤ÚÈÔÈ: Ô AÚÎÙÔ‡ÚÔ˜ ÛÙÈ˜ 4-21Ø Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙÔ˘ B. ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ ÛÙÈ˜ 23. ¢‡Ô˘Ó ÂÒÔÈ: Ô K¿Óˆ‚Ô˜ ÛÙÈ˜ 10-23Ø Ô ÎÔÈÓfi˜ ¶ÔÙ·ÌÔ‡ Î·È Ô‰fi˜ øÚ›ˆÓÔ˜ ÛÙÈ˜ 9-20Ø Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙÔ˘ ¶ÂÚÛ¤ˆ˜ ÛÙÈ˜ 15-25Ø Ô Ï·ÌÚfi˜ ÙˆÓ Y¿‰ˆÓ ÛÙÈ˜ 1516Ø Ô Â› ÙÔ˘ ËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ÒÌÔ˘ ÙÔ˘ øÚ›ˆÓÔ˜ ÛÙÈ˜ 2030Ø Ô Ì¤ÛÔ˜ ÙË˜ ˙ÒÓË˜ ÙÔ˘ øÚ›ˆÓÔ˜ ÛÙÈ˜ 20-29Ø Ô Â› ÙÔ˘ ÂÔÌ¤ÓÔ˘ ÒÌÔ˘ ÙÔ˘ øÚ›ˆÓÔ˜ ÛÙÈ˜ 27Ø Ô K‡ˆÓ ÛÙÈ˜ 24-27. EÈÛËÌ·›ÓÂÈ: ÛÙÈ˜ 2 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ)Ø 8 (K¿ÏÏÈÔ˜)Ø 15 (KfiÓˆÓ)Ø 17, 18 (E‡‰ÔÍÔ˜)Ø ¤ÓÙÔÓ· ÛÙÈ˜ 26 (E‡‰ÔÍÔ˜). MÂÙÂˆÚÔÏÔÁÈÎ¿ AÚ¯‹ ¯ÂÈÌÒÓÔ˜ ÛÙÈ˜ 15 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ, KfiÓˆÓ)Ø 17, 18 (E‡‰ÔÍÔ˜) Aı‡Ú. XÂÈÌ¿˙ÂÈ (Î·Ù·ÈÁ›‰·, ı‡ÂÏÏ·) ÛÙÈ˜ 2 (¢ÔÛ›ıÂÔ˜)Ø 4Ø 10 (¢ÔÛ›ıÂÔ˜)Ø 13 (MËÙÚfi‰ˆÚÔ˜)Ø 14 (º›ÏÈÔ˜, E˘ÎÙ‹ÌˆÓ)Ø 16Ø ÛÂ ÍËÚ¿ Î·È ı¿Ï·ÛÛ· ÛÙÈ˜ 18 (¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜)Ø 19 Î·È 20 (K·›Û·Ú)Ø ÌÂ ˘ÂÙfi (Ú·Á‰·›· ‚ÚÔ¯‹) ÛÙÈ˜ 25 (E˘ÎÙ‹ÌˆÓ, ¢ÔÛ›ıÂÔ˜)Ø 27 (E‡‰ÔÍÔ˜, KfiÓˆÓ). æ‡¯Ú· ‹ ¿¯ÓË ÛÙÈ˜ 2 (¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜). NÔÙ›· (ÓÔÙÂÚfi˜ Î·ÈÚfi˜) ÛÙÈ˜ 2 (I·Ú¯Ô˜).

H

AÓÂÌÔ˜ Ì¤ÛÔ˜ ÛÙÈ˜ 3 (E˘ÎÙ‹ÌˆÓ, º›ÏÈÔ˜). NfiÙÔ˜ ‹ Ï›‚·˜ ÛÙÈ˜ 4 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ). AÓÂÌÔÈ ÛÙÈ˜ 4 (K·›Û·Ú, MËÙÚfi‰ˆÚÔ˜)Ø ÛÊÔ‰ÚÔ› (K¿ÏÏÈÔ˜, E˘ÎÙ‹ÌˆÓ). AÎÚ·Û›· ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ (·Î·Ù·ÛÙ·Û›· ·Ó¤ÌˆÓ) ÛÙÈ˜ 5 (KfiÓˆÓ, E‡‰ÔÍÔ˜) Î·È ·¤ÚˆÓ (·ÙÌÔÛÊ·›Ú·˜) ÛÙÈ˜ 6, 7. BÔÚÚ¿˜ „˘¯Úfi˜ ‹ NfiÙÔ˜ ÛÙÈ˜ 6. BÔÚÈ¿˜ Ì¤Ú·-Ó‡ÎÙ· ÛÙÈ˜ 21 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ)Ø „˘¯Úfi˜ ÛÙÈ˜ 24 (E‡‰ÔÍÔ˜). NfiÙÔ˜ ÛÙÈ˜ 7 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ). Z¤Ê˘ÚÔ˜ ÛÙÈ˜ 7 (M¤ÙˆÓ). NfiÙÔ˜ ‹ Z¤Ê˘ÚÔ˜ ÛÙÈ˜ 10 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ). NfiÙÔ˜ ‹ E‡ÚÔ˜ ÛÙÈ˜ 13 (MËÙÚfi‰ˆÚÔ˜)Ø 19 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ). YÂÙfi˜ (Ú·Á‰·›· ‚ÚÔ¯‹) ÛÙÈ˜ 7Ø 8 (K¿ÏÏÈÔ˜)Ø 9 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ)Ø 11 (M¤ÙˆÓ)Ø (º›ÏÈÔ˜, E˘ÎÙ‹ÌˆÓ)Ø 21 (E‡‰ÔÍÔ˜). AÚÁ¤ÛÙË˜ ÛÙÈ˜ 11 (I·Ú¯Ô˜). £‡ÂÏÏÂ˜ ÛÙÈ˜ 11 (M¤ÙˆÓ)Ø 13 (MËÙÚfi‰ˆÚÔ˜). XÂÈÌ¤ÚÈÔ˜ ÂÚ›ÛÙ·ÛÈ˜ (ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ¯ÂÈÌÒÓÔ˜) ÛÙÈ˜ 23 (E‡‰ÔÍÔ˜), 24 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ). NfiÙÔ˜ ˘ÎÓfi˜ ÛÙÈ˜ 27 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ, I·Ú¯Ô˜). æ·Î¿˙ÂÈ („È¯·Ï›˙ÂÈ) ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÛÙÈ˜ 13Ø ÛÙÈ˜ 28 (AÈÁ‡ÙÈÔÈ). M. K. ¶··ı·Ó·Û›Ô˘

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

9

Aικατερνη η αγα Yπατα η φιλσοφος Tης M ∞ƒø˜ K. ¶ ∞¶∞£∞¡∞™π√À Eπκ. Kαθηγ τριας Πανεπιστημου Aθηνν

™

TH ¢Y™H ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ·˘Á‹ ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ÂÔ¯‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· ÙË˜ AÈÁ‡ÙÔ˘ ‰‡Ô ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ Á˘Ó·ÈÎÂ›Â˜ ÌÔÚÊ¤˜: Ë ¯ÚÈÛÙÈ·Ó‹ Ì¿ÚÙ˘˜ AÈÎ·ÙÂÚ›ÓË Î·È Ë ÂıÓÈÎ‹ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Y·Ù›·. H AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ¤‰Ú· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔ˘ ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔ˘ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘ (Û‹ÌÂÚ· ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ ÙË Ù¿ÍÂÈ ÌÂÙ¿ ÙÔ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiÏÂˆ˜, ÌÂ ‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›· ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ÔÚıfi‰ÔÍÔ˘˜ ÙË˜ ·ÊÚÈÎ·ÓÈÎ‹˜ ËÂ›ÚÔ˘), ˘‹ÚÍÂ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Â› ·ÈÒÓÂ˜, ·fi ÙËÓ ›‰Ú˘Û‹ ÙË˜ ·fi ÙÔÓ M. AÏ¤Í·Ó‰ÚÔ ÙÔ 331 .X. ¤ˆ˜ ÙËÓ ÙÒÛË ÙË˜ ÛÙÔ˘˜ AÚ·‚Â˜ ÙÔ 642 Ì.X. H Y·Ù›· (ÂÚ. 370-415 Ì.X.), ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜ Î·È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜, ÌÔÓ¿ÎÚÈ‚Ë ı˘Á·Ù¤Ú· ÙÔ˘ £¤ˆÓÔ˜ ÙÔ˘ AÏÂÍ·Ó‰Ú¤ˆ˜, Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ‡ Î·È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÈË‡ı˘ÓÂ ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô ÙË˜ AÏÂÍ·Ó‰ÚÂ›·˜, fi¯È ÌfiÓÔÓ ‰È‰¿¯ıËÎÂ ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙË˜ ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ ‰È·‰¤¯ıËÎÂ ÛÙË ‰ÈÂ‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ MÔ˘ÛÂ›Ô˘. H ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ·È‰Â›· ÙË˜, Ë Ï·ÌÚ‹ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿ ÙË˜ Î·È Ô ÌÂÛÙfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙË˜ ÚÔÛ‹ÏÎ˘·Ó Ï‹ıÔ˜ Ì·ıËÙÒÓ Î·È ·ÎÚÔ·ÙÒÓ ·fi ‰È¿ÊÔÚ· Ì¤ÚË ÙË˜ ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË˜. M·ıËÙ‹˜ ÙË˜ ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛÂ Î·È Ô ™˘Ó¤ÛÈÔ˜, Â›ÛÎÔÔ˜ K˘Ú‹ÓË˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÂ ÂÈÛÙÔÏ¤˜ ÙÔ˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË Î·È ÙÔÓ ı·˘Ì·ÛÌfi ÙÔ˘ ÚÔ˜ ·˘Ù‹Ó. A˘Ù¿ fiÌˆ˜ ÚÔÎ¿ÏÂÛ·Ó ÙÔÓ ÊıfiÓÔ ÙÔ˘ Aı·Ó·Û›Ô˘ Î·È Î·ÙfiÈÓ ÙÔ˘ ·ÓÂ„ÈÔ‡ ÙÔ˘ K˘Ú›ÏÏÔ˘, ·ÙÚÈ·Ú¯ÒÓ AÏÂÍ·Ó‰ÚÂ›·˜. HÙ·Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÔ ¿ıÔ˜ ÙÔ˘ K˘Ú›ÏÏÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ Y·Ù›·˜, ÒÛÙÂ, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Û‡Á¯ÚÔÓfi˜ ÙË˜ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Ô ™¯ÔÏ·ÛÙÈÎfi˜, ˘fi ÙËÓ ·Ú·Î›ÓËÛ‹ ÙÔ˘ Ì›· ÔÌ¿‰· Ê·Ó·ÙÈÎÒÓ ÌÔÓ·¯ÒÓ ÙË ‰ÔÏÔÊfiÓËÛÂ ÙÔ 415 Ì.X. (Patrologia Graeca, ed. J.-P. Migne, LXVII 29.842). TÔÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÎfi ı¿Ó·Ùfi ÙË˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙËÓ EÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹ IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘: AÊÔ‡ ÙËÓ Î·Ù¤‚·Û·Ó ·fi ÙÔ ¿ÚÌ· ÙË˜ Î·È ÙËÓ ¤Û˘Ú·Ó ÛÂ ÌÈ· ÂÎÎÏËÛ›· ÂÔÓÔÌ·˙ÔÌ¤ÓË K·ÈÛ¿ÚÂÈÔÓ, ÙËÓ Í¤ÓÙ˘Û·Ó Î·È ÙË ÊfiÓÂ˘Û·Ó ÌÂ fiÛÙÚ·Î· – ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ¤Á‰·Ú·Ó ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÌÂ ıÚ·‡ÛÌ·Ù· ËÏ›ÓˆÓ ·ÁÁÂ›ˆÓ. K·ÙfiÈÓ ÙË ‰È·Ì¤ÏÈÛ·Ó Î·È ·ÊÔ‡ Ì¿˙Â„·Ó Ù· Ì¤ÏË ÙË˜ ÛÙÔÓ Î·ÏÔ‡ÌÂÓÔ KÈÓ·ÚÒÓ·, Ù· ¤Î·„·Ó. OÏ· ·˘Ù¿ Â¤Û˘Ú·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÌÔÌÊ‹ ÛÙÔÓ K‡ÚÈÏÏÔ Î·È ÙËÓ EÎÎÏËÛ›· ÙË˜ AÏÂÍ·Ó‰ÚÂ›·˜ (XV 15, ÛÙ‹ÏÂ˜ 767-770: «...Î·È ÂÎ ÙÔ˘ ‰›ÊÚÔ˘ ÂÎ‚·ÏfiÓÙÂ˜, Â› ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·Ó Ë ÂÒÓ˘ÌÔÓ K·ÈÛ¿ÚÈÔÓ Û˘Ó¤ÏÎÔ˘ÛÈÓØ ·Ô‰‡Û·ÓÙ¤˜ ÙÂ ÙËÓ ÂÛı‹Ù·, ÔÛÙÚ¿ÎÔÈ˜ ·ÓÂ›ÏÔÓ. K·È ÌÂÏË‰fiÓ ‰È·Û¿Û·ÓÙÂ˜, Â› ÙÔÓ Î·ÏÔ‡ÌÂÓÔÓ KÈÓ·ÚÒÓ· Ù· Ì¤ÏË Û˘Ó¿Ú·ÓÙÂ˜, ˘Ú› Î·ÙËÓ¿ÏˆÛ·Ó. T·‡Ù· Ô˘ ÌÈÎÚfiÓ ÌÒÌÔÓ K˘Ú›ÏÏˆ Î·È ÙË AÏÂÍ·Ó‰Ú¤ˆÓ EÎÎÏËÛ›· ÂÈÚÁ¿Û·ÙÔ»). H AÈÎ·ÙÂÚ›ÓË, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ÁÓˆÛÙ¤˜ ÛÂ Ì·˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Î·È ¤˙ËÛÂ ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· Â› M·ÍÈÌÈÏÈ·ÓÔ‡. HÙ·Ó ÎfiÚË ÙÔ˘ ¤·Ú¯Ô˘ AÏÂÍ·Ó‰ÚÂ›·˜ KÒÓÛÙ· (‹ K¤ÛÙÔ˘), Á˘Ó·›Î· Û¿ÓÈ·˜ ÛÔÊ›·˜ Î·È ˆÚ·ÈfiÙËÙ·˜. Oˆ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÂ› ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË, ÛÂ Û˘˙‹ÙËÛË ÂÚ› ›ÛÙÂˆ˜ Ô˘ Â›¯Â ÌÂ ÂÓ‹ÓÙ· ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ Ë AÈÎ·ÙÂÚ›ÓË ÌÂÙ¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi fi¯È ÌfiÓÔ ·˘ÙÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÏÔ‡˜ ÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÍÈˆÌ·ÙÔ‡¯Ô˘˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÈÊ·ÓÂ›˜. H ÂÌ-

10

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

H H αγα Aικατερνη με τα βιβλα ÌÔÓ‹ ÛÙËÓ ›ÛÙË ÙË˜ ÂÍfiÚÁÈÛÂ ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·, Ô˘ ‰È¤Ù·ÍÂ ÙÔÓ ‚·Û·ÓÈÛÌfi ÙË˜ Î·È, ÙÂÏÈÎ¿, ÙÔÓ ·ÔÎÂÊ·ÏÈÛÌfi ÙË˜, ÙÔ 305. H ÌÓ‹ÌË ÙË˜ ÙÈÌ¿Ù·È ·fi ÔÚıÔ‰fiÍÔ˘˜ Î·È ÚˆÌ·ÈÔÎ·ıÔÏÈÎÔ‡˜ ÛÙÈ˜ 25 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘. H ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË Ù·˘ÙÔÔ›ËÛÂ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÈ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÒÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ-·Úı¤ÓˆÓ. A¤‰ˆÛÂ ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘, Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ‡ Î·È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘ Y·Ù›·˜ ÛÙËÓ ·Á›· AÈÎ·ÙÂÚ›ÓË, Ë ÔÔ›· ÛÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ ÛÔÊ‹ Î·È ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ·Ú›ÛÙ·Ù·È Û˘¯Ó¿ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛÊ·›Ú· Î·È ‰È·‚‹ÙË, ‰ËÏ·‰‹ Ù· fiÚÁ·Ó· Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙Ô˘Ó ÙË ÁÓÒÛË ÙË˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜ Î·È ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ÂÈÛÙËÌÒÓ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ıÂÚ¿Â˘Â Ë Y·Ù›·.

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

μπροστ της, την ουρνια σφαρα στα πδια της και τη γραφδα στο δεξ της χρι –σμβολα σοφας και επιστημοσνης– και με τον Eσταυρωμνο και τον τροχ του μαρτυρου στο αριστερ, σμβολα της πστης και της αγιτητας. Eικνα του Eμμανουλ Λομπρδου, β´ μισ του 16ου αι. Aθνα, Mουσεο Mπενκη.

Oυρνια τγματα Tου ™ ∞μμ∞ A °√Àƒπ¢∏

H H Φιλοξεν α του Aβραμ, συμβολικ παρσταση της Aγ ας Tριδας με τη μορφ τριν αγγλων. Περ φημη κωνσταντινουπολ τικη εικνα, τελευτα ο τταρτο του 14ου αι. Aθνα, Mουσε ο Mπενκη.

Kαθηγητ του Πανεπιστημου Aθηνν

A

°°E§OY™ Î·È AÚ¯·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ ··ÓÙ¿ÌÂ ÂÓÙfi˜ Î·È ÂÎÙfi˜ ÙË˜ AÁ›·˜ °Ú·Ê‹˜. H ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË ÌÈÏ¿ÂÈ Û˘¯Ó¿ ÁÈ· ÙÔÓ £Âfi ÌÂ ÁÏÒÛÛ· ‰·ÓÂÈÛÌ¤ÓË ·fi ·Ó·ÙÔÏÈÎ¤˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›Â˜. EÙÛÈ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ £Âfi Û·Ó ¤Ó· ÌÔÓ¿Ú¯Ë ÙË˜ ·Ó·ÙÔÏ‹˜ (°ã B·Û. 22, 19 Î·È HÏ. 6, 1 ÂÍ.), ÌÂ Ù· Ì¤ÏË ÙË˜ ·˘Ï‹˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘˜ «‰Ô‡ÏÔ˘˜» ÙÔ˘, Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È Â›ÙÂ «¿ÁÈÔÈ» (Iˆ‚ 5, 1,15,15, æ·Ï. 88, 6, ¢·Ó. 4, 10) Â›ÙÂ «˘ÈÔ› £ÂÔ‡» (æ·Ï. 28, 1, 88, 7Ø ¢Â˘Ù. 32, 8) Î·È ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÈ‰ÒÓ ÙÈ˜ ˘ËÚÂÛ›Â˜: „¿ÏÏÔ˘Ó ÙË ‰fiÍ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ·ÔÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ·ÔÛÙÔÏÒÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ó·ı¤ÙÂÈ Î·È ÂÓÙÔÏÒÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. Oˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ë ÚÔ˜ E‚Ú·›Ô˘˜ ÂÈÛÙÔÏ‹ (1, 140) ÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ Â›Ó·È ·ÁÁÂÏÈÔÊfiÚÔÈ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Â›Ó·È «ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎ¿ ÓÂ‡Ì·Ù· ÂÈ˜ ‰È·ÎÔÓ›·Ó ·ÔÛÙÂÏÏfiÌÂÓ· ‰È¿ ÙÔ˘˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÂ›Ó ÛˆÙËÚ›·Ó». AÚ¯ÈÎ¿, ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ·Á·ı¿ ‹ ÔÓËÚ¿ ÓÂ‡Ì·Ù·, Ô˘ ·ÔÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·È Ù· ÚÒÙ· ÁÈ· Î·Ïfi, ÂÓÒ Ù· ¿ÏÏ· ÁÈ· Û˘ÌÊÔÚ¤˜ ‹ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ¤˜. MÂÙ¿ fiÌˆ˜ ÙËÓ «EÍÔÚ›·» (586 .X.) ÙˆÓ IÔ˘‰·›ˆÓ ÛÙË B·‚˘ÏÒ-

Ó·, Ù· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÂÍÂÈ‰ÈÎÂ‡ÔÓÙ·È. EÙÛÈ, ›Ûˆ˜ ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙË˜ ıÚËÛÎÂ›·˜ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ, Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿ ÙÔÓ £Âfi ÌÂ ÙÔ˘˜ ·Á·ıÔ‡˜ ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Î·È ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÙÔÓ ¢È¿‚ÔÏÔ ÌÂ ÙÔ˘˜ ‰·›ÌÔÓÂ˜ – ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ fi¯È ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙË˜ ıÂfiÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ Û·Ó ·Ú¯‹ Î·È ËÁ‹ Î·ÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡. O ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ «·ÁÁ¤ÏˆÓ» ˆ˜ ·ÁÁÂÏÈ·ÊfiÚˆÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ˆ˜ ÚÔÛÙ·ÙÒÓ ÙÔ˘˜, Û˘ÓÂ¯›˙ÂÙ·È Î·È ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, fiÙ·Ó, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Î˘Ú›ˆ˜ ÙˆÓ Î·ÎÔ·ıÂÈÒÓ ÙˆÓ IÔ˘‰·›ˆÓ Ì¤Û· ÛÙÈ˜ ‰˘ÛÌÂÓÂ›˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‚Ú‹Î·Ó, Ë ·fiÛÙ·ÛË ÌÂÙ·Í‡ ÁË˜ Î·È Ô˘Ú·ÓÔ‡, ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ÈÛÙÔÚÈÎ‹˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙË˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘, Á›ÓÂÙ·È ÔÏ‡ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË. °È’ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Î·È ÔÈ ÌÂÛ¿˙ÔÓÙÂ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ‰‡Ô ÎfiÛÌˆÓ. K·Ù’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Â›Ó·È Ô˘ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÓfiÌ·Ù· ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÔ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘˜: P·Ê·‹Ï ÛËÌ·›ÓÂÈ «Ô £Âfi˜ ı· ıÂÚ·Â‡ÛÂÈ», °·‚ÚÈ‹Ï ÛËÌ·›ÓÂÈ «Ô ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡» Î·È MÈ¯·‹Ï ‰ËÏÒÓÂÈ «ÔÈÔ˜ Â›Ó·È fiˆ˜ Ô £Âfi˜;». Y¿Ú¯ÂÈ ¿ÁÁÂÏÔ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË˜ ÙÔ˘ IÛÚ·‹Ï ˆ˜ ¤ıÓÔ˘˜ Î·È ¿ÁÁÂÏÔ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂıÓÒÓ, fiˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ¿ÁÁÂÏÔ˜

H

K A £ H M E P I N H

B

Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÌÂ ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ EÛÛ·›ˆÓ ÛÙË NÂÎÚ¿ £¿Ï·ÛÛ·. *** ¢È¿ÊÔÚÂ˜ ÈÛÙÔÚ›Â˜ ÂÚ› ·ÁÁ¤ÏˆÓ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÛÙË B›‚ÏÔ: AÓ Î·È ÂÓ›ÔÙÂ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ Î·ÎÔÔÈfi ÚfiıÂÛË Î·È ÌÔÚÊ‹, Ë ÚÒÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ (°ÂÓ. 18, 1–9) ÚÔ˜ ÙÔÓ A‚Ú·¿Ì Â›Ó·È ·fi ÙÈ˜ ˆÚ·ÈfiÙÂÚÂ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ. ¶·ÚfiÌÔÈ· «ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÓÙ·È» ÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ Ô˘ (°ÂÓ. ÎÂÊ. 19) ·ÔÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘ §ˆÙ Î·È ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ ÙÔ˘ ÛÙ· ™fi‰ÔÌ·. A˘Ù‹ Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂÙ·Í‡ Ô˘Ú·ÓÔ‡ Î·È ÁË˜ Á›ÓÂÙ·È ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÌÈ·˜ ÛÎ¿Ï·˜ (°ÂÓ. 28, 12) Ô˘ ÙË ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ, Â›ÛË˜, ÙfiÛÔ ÛÂ ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¿ ÂÚ› ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÎÂ›ÌÂÓ·, fiÛÔ Î·È ÛÂ ÂÏÏËÓÈÎ¿ (‚Ï. ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· 30, 162 ÙÔ˘ ¶ÈÓ‰¿ÚÔ˘) Î·È ÌÈıÚ·˚Î¿ ÎÂ›ÌÂÓ·, Î·È ÛÙÔÓ «¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ» ÙÔ˘ Dante (XXI 7–10). ¶·ÚfiÌÔÈÔ˜ ıÚ‡ÏÔ˜ ÂÚ› ÙË˜ ÛÎ¿Ï·˜ ‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙÔ fiÚ·Ì· ÙÔ˘ I·ÎÒ‚ ÂÚ› ¿ÏË˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ °È·¯‚¤ (°ÂÓ. 32, 24 – 25, øÛË¤ 12, 4–5), ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô I·ÎÒ‚ Ù·Ï·ÈÒÚËÛÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ Úˆ›, ÔfiÙ·Ó ÙÔÓ ·¿ÏÏ·ÍÂ ·fi ÙËÓ ›ÂÛË ÌÂ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙËÓ Â˘ÏÔÁ›· ÙÔ˘. EÙÛÈ Ô I·ÎÒ‚ ‹ÚÂ ÙÔ fiÓÔÌ· «IÛÚ·‹Ï». T¤ÙÔÈÔÈ ·ÁÒÓÂ˜ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÓÂ‡Ì·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË ÌÂ ÔÙ¿ÌÈ· ‹ ¿ÏÏ· ÎÚ›ÛÈÌ· ÂÚ¿ÛÌ·Ù·. KÈ Ô ÓÈÎËÙ‹˜ ÂÓfi˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ·ÔÎÙ¿ÂÈ, Û·Ó ‰ÒÚÔ, Î¿ÔÈ· ÂÈ‰ÈÎ‹ ÁÓÒÛË ‹ Î¿ÔÈÂ˜ Ì·ÁÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜.

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

11

H O αρχγγελος Mιχαλ καβαλρης σε φτερωτ λογο οδηγε τον στρατ, σως του Iβν Δ´, που περιστοιχ ζεται απ λες προστατν πολεμικν αγ ων. Φορητ εικνα ρωσικς τχνης. Mσα του 16ου αι. Mσχα, Kρεμλ νο.

¶·Ú·ÏÂ›ÔÓÙ·˜ ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ·, ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ Â‰Ò ÛÂ ÂÌÊ·Ó›ÛÂÈ˜ ·ÁÁÂÏÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ ‰ÈËÁ‹ÛÂˆÓ ÂÚ› ÙÔ˘ ÚÔÊ‹ÙË HÏ›·, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¿ÁÁÂÏÔ˜ Û˘ÓÙËÚÔ‡ÛÂ ÌÂ Ï›ÁÔ „ˆÌ› Î·È ÓÂÚfi Â› 40 ËÌÂÚfiÓ˘¯Ù· (Aã B·Û. 19, 58), Ô˘ ı˘Ì›˙ÂÈ ÔÏÏÔ‡˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ fiÙÈÛ·Ó Î·È ¤ıÚÂ„·Ó ¿ÁÁÂÏÔÈ. ™ÙËÓ K·ÈÓ‹ ¢È·ı‹ÎË, .¯., ÛÙËÓ ÂÚÈÎÔ‹ ÂÚ› ÙˆÓ ÂÈÚ·ÛÌÒÓ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Â› 40 ËÌ¤ÚÂ˜, ÔfiÙ·Ó ÂÂ›Ó·ÛÂ Î·È ‰›„·ÛÂ, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È: «ÙfiÙÂ ·Ê›ËÛÈÓ ·˘ÙfiÓ Ô ‰È¿‚ÔÏÔ˜, Î·È È‰Ô‡ ¿ÁÁÂÏÔÈ ÚÔÛ‹ÏıÔÓ Î·È ‰ÈËÎfiÓÔ˘Ó ·˘ÙÒ» (M·Ùı. 4, 11). OÈ ¶¤ÚÛÂ˜ ÚÒÙÔÈ ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó ÙËÓ ¿Ô„Ë ˆ˜ Î¿ıÂ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ ÙÔÓ ¿ÁÁÂÏfi ÙÔ˘. TËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ‰¤¯ıËÎÂ Ô ÈÔ˘‰·˚ÛÌfi˜ Î·È Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜. OÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ Î·Ù¿ ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Â›Ó·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¿ fiÓÙ·, ÂÚ› ÙË˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÛÙËÓ AÁ›· °Ú·Ê‹, ÚÔËÁÔ‡ÓÙ·È ¿ÓÙˆ˜ ÙË˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. O‡ÙÂ ÛÙË B›‚ÏÔ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÙÂÚˆÙÔ›, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ XÂÚÔ˘‚Â›Ì Î·È ÙˆÓ ™ÂÚ·ÊÂ›Ì, ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ‹‰Ë ÛÙËÓ AÛÛ˘Ú›· Î·È ÙË B·‚˘ÏÒÓ·. TÔ ÚfiÛˆfi ÙÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÊˆÙÂÈÓfi Î·È Ù· ÂÓ‰‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ··ÛÙÚ¿ÙÔÓÙ·È, Î·È ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ ÈÔ ·Ú¯·›Â˜ ‰ÈËÁ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜ °Ú·Ê‹˜ ˆ˜ ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ ÎÔÈÓ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, fiˆ˜ ÙÔ Ê·ÁËÙfi, ·ÎfiÌ· Î·È ÙÔ ÛÂÍ ( °ÂÓ. 6, 1-4).

P Φτερωτς θεοδα μονας. Aνγλυφο σε μεσοποταμιακ ανκτορο.

*** ¢ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ Î¿ÔÈ· ˘Â‡ı˘ÓË Î·È Û·Ê‹ ‰È‹ÁËÛË ÂÚ› ÙË˜ ÙÒÛÂˆ˜ ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ Î·ÎÔ‡ Î·È ÛÙ· Ù¿ÚÙ·Ú· ÙË˜ KfiÏ·ÛË˜. MfiÓÔ ÛÙ·

12

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

AfiÎÚ˘Ê· ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎ¿ ÈÔ˘‰·˚Î¿ ÎÂ›ÌÂÓ·, Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ÙÔÓ 2Ô Î·È ÙÔÓ 1Ô ·È. .X., ¤¯Ô˘ÌÂ Î¿ÔÈÂ˜ ·ÓÂ‡ı˘ÓÂ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ˜ ÂÚ› ÙË˜ ÙÒÛÂˆ˜ ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÛÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· ÙˆÓ ‰·ÈÌfiÓˆÓ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ °ÂÓ. 6, 1-4. H K·ÈÓ‹ ¢È·ı‹ÎË, È‰È·›ÙÂÚ· Ù· E˘·ÁÁ¤ÏÈ· Î·È Ë AÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘˜ ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Ó· ·Ó·ÌÈÁÓ‡ÔÓÙ·È Â›ÙÂ ÛÙË Á¤ÓÓËÛË Â›ÙÂ ÛÙË ‰ËÌfiÛÈ· ˙ˆ‹ ÙÔ˘ IËÛÔ‡Ø È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙ· ™˘ÓÔÙÈÎ¿ E˘·ÁÁ¤ÏÈ· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‰·›ÌÔÓÂ˜ ˆ˜ Ë ËÁ‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ Î·ÎÒÓ, È‰È·›ÙÂÚ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ, ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÂ ·ÊËÁ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ E˘·ÁÁÂÏ›ˆÓ ˆ˜ fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ¢È·‚fiÏÔ˘ Î·È Ó· Û˘ÓÔ„›˙ÂÙ·È ÂÓ›ÔÙÂ ˆ˜ Î·Ù¿ÚÁËÛË ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ™·Ù·Ó¿, ·Ú¯ËÁÔ‡ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙÔ˘ Î·ÎÔ‡. T· ı·‡Ì·Ù· ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Â›Ó·È ‰ÈËÁ‹ÛÂÈ˜ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘ ÙË˜ ıÂ›·˜ ‰‡Ó·ÌË˜ Â› ÙÔ˘ Î·ÎÔ‡, ÙË˜ ·ÚÚÒÛÙÈ·˜ Î·È ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘, Ô˘ ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ K·ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÓËÚÔ‡. ™ÙËÓ AÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ÚˆÌ·˚Î‹ ÎÚ·ÙÈÎ‹ ÌË¯·Ó‹ ÌÂ ÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘ ÔÓËÚÔ‡, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ Â›Ó·È Ë ÙÂÏÈÎ‹ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÌÈ·˜ „Â˘ÙÔıÂÔÔÈËÌ¤ÓË˜ ÂÁÎfiÛÌÈ·˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ fiˆ˜ Ë ÚˆÌ·˚Î‹ ·fi ÙËÓ ÂÚ¯fiÌÂÓË ÛÙÔ «Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ Î·ÈÚÒÓ» B·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡. Oˆ˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ô Î·ı¤Ó·˜, Ë ·ÁÁÂÏÔÏÔÁ›· ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ ÛÂ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ Î·ÈÚÔ‡˜ ÛÙËÓ EÎÎÏËÛ›· Î·È ÛÙË ıÂÔÏÔÁ›· ÙË˜, ÌÂ ÙËÓ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÌÂÛÔÏ·‚ËÙÈÎÔ‡ ÌÂÙ·Í‡

£ÂÔ‡ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ ÚfiÏÔ˘ ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ. ™Â È‰È·›ÙÂÚË ·ÎÌ‹ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÁÁÂÏÔÏÔÁ›· ÛÙÔ˘˜ B›Ô˘˜ ÙˆÓ AÁ›ˆÓ. AÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Î·È Ë ‰·ÈÌÔÓÔÏÔÁ›·, È‰È·›ÙÂÚ· Ì¤Û· ÛÙÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ÌÔÓ·¯ÈÛÌÔ‡ Î·È ÛÙË ÌÔÓ·ÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÏÔÁ›·. *** TÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ı· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ ›Ûˆ˜ ÙÔ ÔÏ‡ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓÔ ÂÚ› ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ˘ÏÈÎfi ÙË˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜ ÌÂ ı¤Ì· ÙÈ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ «Ù¿ÍÂÈ˜» ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ, ·ÊÔ‡ ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› Ô˘Ú¿ÓÈˆÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ. Afi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË ÂÔ¯‹, Ë ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÂÚ› «XÂÚÔ˘‚Â›Ì» Î·È ÂÚ› «™ÂÚ·ÊÂ›Ì». T· ÚÒÙ·, ÛÙÔÓ ÂÈÎÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘˜, Â›Ó·È ·ÚÌ¤Ó· ·fi ÙË ‚·‚˘ÏˆÓÈ·Î‹ ıÂÔÏÔÁ›· Î·È ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ıÂ›· fiÓÙ· Ô˘ ÊÚÔ˘ÚÔ‡Ó ÙÈ˜ ı‡ÚÂ˜ ‚·‚˘ÏˆÓÈ·ÎÒÓ Ó·ÒÓ ‹ ·Ó·ÎÙfiÚˆÓ ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÂÚˆÙÒÓ Ù·‡ÚˆÓ. T¤ÙÔÈ· «XÂÚÔ˘‚Â›Ì» ¤¯Ô˘ÌÂ ‰ÂÈ fiÏÔÈ ÛÂ ÊˆÙÔÁÚ·Ê›Â˜ Ó· ÊÚÔ˘ÚÔ‡Ó Ù· ·Ó¿ÎÙÔÚ· ÙÔ˘ AÛÛÔ˘ÚÌ·ÓÈ¿Ï, .¯. EÙÛÈ Î·È ÛÙË °¤ÓÂÛË (3, 24), fiÙ·Ó Ô £Âfi˜ ı¤ÏËÛÂ, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÒÛË ÙˆÓ ÚˆÙÔÏ¿ÛÙˆÓ, Ó· ‚¿ÏÂÈ ÊÚÔ˘Úfi ÛÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ ·Ú·‰Â›ÛÔ˘, «¤Ù·ÍÂÓ Ù· ¯ÂÚÔ˘‚Â›Ì Î·È ÙËÓ ÊÏÔÁ›ÓËÓ ÚÔÌÊ·›·Ó ÙËÓ ÛÙÂÊÔÌ¤ÓËÓ Ê˘Ï¿ÛÛÂÈÓ ÙËÓ Ô‰fiÓ ÙÔ˘ Í‡ÏÔ˘ ÙË˜ ˙ˆ‹˜». TËÓ ÎÈ‚ˆÙfi ÙË˜ ¢È·ı‹ÎË˜, Â›ÛË˜, ÛÙ· AÁÈ· ÙˆÓ AÁ›ˆÓ ÙÔ˘ Â‚Ú·˚ÎÔ‡ Ó·Ô‡, Ê˘Ï¿ÛÛÔ˘Ó ‰‡Ô XÂÚÔ˘‚Â›Ì. T· «™ÂÚ·ÊÂ›Ì» Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÌÂ ÙË ÊˆÙÈ¿ Î·È ÙÔ Î¿„ÈÌÔ Î¿ıÂ ·Ú¿Ù·ÈÚÔ˘ Î·È ·Î¿ı·ÚÙÔ˘. EÙÛÈ Á›ÓÂÙ·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÎÏ‹ÛË ÙÔ˘ HÛ·˝· ÛÙÔ ÚÔÊËÙÈÎfi ·Í›ˆÌ· (HÛ. 6, 2–6) ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂ ÙÔ˘˜ ‡ÚÈÓÔ˘˜ fiÊÂÈ˜

OÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ. ¶ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË Î·È ı¤ÛË ÙˆÓ ˘ËÚÂÙÒÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÛÙËÓ Ô˘Ú¿ÓÈ· ÈÂÚ·Ú¯›·

Õ Tο νειρο του Iακβ: η ουρανοδρμος κλ μακα και η πλη με τον Aγγελο/Γιαχβ. Tμμα τοιχογραφ ας των Mιχαλ Aστραπ και Eυτυχ ου. Aχρ δα, Aγιος Kλμης (1294/95).

Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏÂ Ô £Âfi˜ ÚÔ˜ ÙÈÌˆÚ›· ÙˆÓ IÛÚ·ËÏÈÙÒÓ Ô˘ ·ÔÛÙ¿ÙËÛ·Ó (¢Â˘ÙÂÚ. 8, 15 Î·È AÚÈıÌÔ› 21, 6–9). H fiÏË ÛÎËÓ‹ ÁÈ· Ù· ™ÂÚ·ÊÂ›Ì Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ô HÛ·˝·˜ (6, 2–6) Â›Ó·È fiÙÈ Ù· ÊÏÔÁÂÚ¿ ·˘Ù¿ fiÓÙ· ¤¯Ô˘Ó ¤ÍÈ ÊÙÂÚ¿ Î·È Î‡ÚÈÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ó· „¿ÏÏÔ˘Ó Î·È Ó· ‰È·ÎËÚ‡ÙÙÔ˘Ó ÙËÓ ·ÁÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡, Î·Ù’ ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙË ‚Â‚‹ÏˆÛË ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ·fi ÈÂÚ·ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÂÎÂ›ÓË˜. AÎfiÌË Î·È Ô Î·Ófi˜ Ô˘ ÁÂÌ›˙ÂÈ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÚ·Ì·Ù›˙ÂÙ·È Ô ÚÔÊ‹ÙË˜ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Ì¿ÏÏÔÓ ·fi ÙËÓ ·Ó·ÓÔ‹ ÙˆÓ ‡ÚÈÓˆÓ ·˘ÙÒÓ fiÓÙˆÓ, Ô˘ ÂÙÔ‡Ó Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ıÚfiÓÔ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ „¿ÏÏÔÓÙ·˜ ‰ÔÍÔÏÔÁ›Â˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ fiÙÈ Ô £Âfi˜ Â›Ó·È «¿ÁÈÔ˜», ‰ËÏ·‰‹ ·Ì¤ÙÔ¯Ô˜ Û˘Ì‚È‚·ÛÌÒÓ Î·È ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙÂ ËıÈÎ‹˜ ·Î·ı·ÚÛ›·˜. OÏÂ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÂ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÂ˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÁÁ‡˜ AÓ·ÙÔÏ‹. OÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ Â›Ó·È Î·Ù¿ ¯¿ÚÈÓ ·ı¿Ó·ÙÔÈ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ‹‰Ë ÛÂÛˆÛÌ¤ÓÔ ÛÒÌ· ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜Ø ÂÌÂ›˜ fiÌˆ˜ Â‰Ò ‰ÂÓ ı· ·Û¯ÔÏËıÔ‡ÌÂ ÌÂ ˙ËÙ‹Ì·Ù· ıÂÔÏÔÁÈÎ¿ ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÌÂ ÙÈ˜ «Ù¿ÍÂÈ˜» ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ. Y¿Ú¯ÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÁÚ·ÌÌ¤ÓÔ ÙÔÓ 6Ô ·È. Ì.X. ·fi ‰‹ıÂÓ ÙÔÓ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ ÙÔÓ AÚÂÔ·Á›ÙË, Ô˘ ÂÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ¶ÂÚ› Ô˘Ú·Ó›Ô˘ IÂÚ·Ú¯›·˜. A˘Ùfi ÙÔ ¤ÚÁÔ Î¿ÓÂÈ ÙËÓ ÚÒÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÁÁÂÏÔÏÔÁ›·˜, Î·È ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÚÂÈ˜ ÈÂÚ·Ú¯›Â˜ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÌÂ ÙÚÂÈ˜ ¯ÔÚÔ‡˜ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÛÙËÓ Î·ıÂÌ›·, Û‡ÓÔÏÔ ÂÓÓ¤· Ù¿ÁÌ·Ù·: ·) XÂÚÔ˘‚Â›Ì, ™ÂÚ·ÊÂ›Ì, £ÚfiÓÔÈ, ‚) EÍÔ˘Û›Â˜, K˘ÚÈfiÙËÙÂ˜, ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·È Á) AÁÁÂÏÔÈ, AÚ¯¿ÁÁÂÏÔÈ, AÚ¯¤˜. H ‰È¿ÎÚÈÛË, ·Ú¿ Ù·‡Ù·, ·ÓˆÙ¤ÚˆÓ Î·È Î·ÙˆÙ¤ÚˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ‰ÂÓ ¤ÁÈÓÂ ‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙËÓ EÎÎÏËÛ›·, Ô‡ÙÂ ÙÔ fiÙÈ Â›Ó·È ÔÈ Î·ÙÒÙÂÚÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ Ô˘ ·ÔÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·È ÛÂ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. H EÎÎÏËÛ›· ·¤ÚÚÈ„Â Ù· ÂÚ› ·ÓˆÙ¤ÚˆÓ Î·È Î·ÙˆÙ¤ÚˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ, Î·È ‰ÂÓ ·Ú¤ÏÂÈ„Â Ó·

ÙÔÓ›ÛÂÈ ˆ˜ ·ÏËıÈÓ¤˜ ·ÁÁÂÏÔÊ¿ÓÂÈÂ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÙÔ˘Ó ˘„ËÏ‹ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ÔÈfiÙËÙ· ·fi ÙÔÓ ‰¤ÎÙË. Y¿Ú¯ÂÈ ·ÏÏÈÒÙÈÎ· Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ‰·›ÌÔÓ· ÛÂ ¿ÁÁÂÏÔ ÊˆÙfi˜ (‚Ï. Bã KÔÚÈÓı. 11, 14). ™¯ÂÙÈÎÒ˜ ÌÂ Ù· ÂÚ› ¯ˆÚÈÛÙÔ‡ ·ÁÁ¤ÏÔ˘ Ê‡Ï·Î· ÙÔ˘ Î·ıÂÓfi˜ Ì·˜, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ¶·Ù¤ÚÂ˜ ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ˆ˜ ÌfiÓÔÓ Ô ÈÛÙfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ Ê‡Ï·Î· ¿ÁÁÂÏÔ, ÁÈ·Ù› Ë ‰È¿Ú·ÍË ·Ì·ÚÙÈÒÓ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ Ê‡Ï·Î· ¿ÁÁÂÏÔ ·fi ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÔÌÓËÛıÂ› ·˘Ùfi Ô˘ ı›Í·ÌÂ ÈÔ ¿Óˆ, ˆ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ô A‚Ú·¿Ì ÊÈÏÔÍ¤ÓËÛÂ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ °È·¯‚¤, ÙÔÓ £Âfi ÙÔ˘ IÛÚ·‹Ï, ˘fi ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÚÈÒÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ, fiˆ˜ ÔÏ‡ fiÌÔÚÊ· ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ PÒÛÔ˜ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È. AÓ‰Ú¤·˜ PÔ˘ÌÏÈfiÊ. EÁÈÓÂ ‹‰Ë ÏfiÁÔ˜ ÂÚ› ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ˆ˜ ÌÂÛÈÙÒÓ ÌÂÙ·Í‡ £ÂÔ‡ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ, È‰È·›ÙÂÚ·, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÙË ÌÂÛÈÙÂ›· ·˘Ù‹ Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ ÛÙ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜, ÛÙ· AfiÎÚ˘Ê·, Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘ Qumran, fiÔ˘ Ì¿ÏÈÛÙ· ÔÏfiÎÏËÚË˜ ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÚÔ˝ÛÙ·Ù·È Ô ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜ MÈ¯·‹Ï. E›Ó·È, Â›ÛË˜, È‰È·›ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙ¿ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÚÔÛÙ·ÙÒÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ fiÓÔÌ·, Î·ıÒ˜ Î·È ·Í›ˆÌ·-ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÌ·. T¤ÙÔÈÔÈ Â›Ó·È, ÙfiÛÔ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÈÔ˘‰·˚ÛÌÔ‡ fiÛÔ Î·È ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜, ÔÈ ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔÈ MÈ¯·‹Ï, °·‚ÚÈ‹Ï, P·Ê·‹Ï, O˘ÚÈ‹Ï. ¢ÂÓ Â›Ó·È fiÌˆ˜, ÛÙË ‚È‚ÏÈÎ‹ Î·È ÂÍˆ‚È‚ÏÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË (·fiÎÚ˘ÊË ÊÈÏÔÏÔÁ›·, KÔ˘ÌÚ¿Ó), ÔÈ «¿ÁÁÂÏÔÈ ÙË˜ Û˘ÌÊÔÚ¿˜» ‹ «¿ÁÁÂÏÔÈ ÙË˜ ·Ó·Ù·Ú·¯‹˜». *** £· ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘ÌÂ ÌÂ ‰˘Ô ÏfiÁÈ· ÂÚ› ÙÔ˘ ™·Ù·Ó¿. ™Ù· Iˆ‚ËÏ·›· Î·È ÛÙÔ KÔ˘ÌÚ¿Ó ÙÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ· Mastema («Ô ÌÈÛËÙfi˜» Î·Ù¿ ÙÔ øÛË¤ 9, 8) ‹ BÂÏ›·Ú. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯ËÁÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹

H «Aγιος, Aγιος, Aγιος». Aρχγγελος που δοξολογε τον Θε. Tμμα απ τον ψηφιδωτ δικοσμο του ναο& της Aγ ας Σοφ ας του Kιβου (1043–1046).

ÙÔ˘ K·ÎÔ‡, ÁÈ· ÙÔÓ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ, Â›Ó·È ‰Â, Èı·ÓfiÙ·Ù·, ÈÚ·ÓÈÎ‹˜ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜. Oˆ˜ Ô ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ ¤ÙÛÈ Î·È Ë KfiÏ·ÛË ¤¯ÂÈ Ù· ıÂ›· ÂÎÙÂÏÂÛÙÈÎ¿ fiÚÁ·Ó·, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· ÈÂÚ·Ú¯ÈÎ¿, ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ™·Ù·Ó¿. O ·Ó·ÁÓÒÛÙË˜ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È fiÙÈ ·fi ·Ú¯·ÈfiÙ·Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ›ÛÙÂ„Â ÛÂ ·fiÚ·ÙÂ˜ Î·Ï¤˜ ‹ Â¯ıÚÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜Ø Ë ÌÔÚÊ‹ fiÌˆ˜ Ô˘ Ô ÈÔ˘‰·˚ÛÌfi˜ Î·È Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó Î·Ù¿ÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÈÚ·ÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË. A˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ ·ÎfiÌË Î·È ÁÈ· ÙËÓ È‰¤· ÍÂ¯ˆÚÈÛÙÔ‡ ÚÔÛÙ¿ÙË ·ÁÁ¤ÏÔ˘ ÙÔ˘ Î·ıÂÓfi˜ Ì·˜. E›Ó·È ÙfiÛÂ˜ ÔÈ ÂÈı¤ÛÂÈ˜

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙˆÓ Î·ÎÒÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ì·˜, Î·È Ô ™·Ù·Ó¿˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÂÈÚ·ÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ·ÛÎÂ› Ù¤ÙÔÈÔ ‰¤ÏÂ·Ú Â› ÙˆÓ ·‰‡Ó·ÌˆÓ „˘¯ÈÎÒÓ Ì·˜ ÂÊÔ‰›ˆÓ, Ô˘ ı· ’Ì·ÛÙÂ ¯·Ì¤ÓÔÈ ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘ ¿ÁÁÂÏÔ Ô Î·ı¤Ó·˜ Ì·˜. T· ÂÚ› Î·ÏÒÓ Î·È Î·ÎÒÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ·ÓÔÚ·ÌÈÎ¿ ÙËÓ ¿ÏË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂÙ·Í‡ Î·ÏÔ‡ Î·È Î·ÎÔ‡, fi¯È Û·Ó ı¤Ì· ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Î·È ‰Â˘ÙÂÚÂ‡Ô˘Û·˜ ÚÔÛÔ¯‹˜, ·ÏÏ¿ Û·Ó Úfi‚ÏËÌ· ‚·ı‡ Î·È ‰‡ÛÎÔÏÔ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. E˘Ù˘¯Ò˜ Ô˘ Ë ÙÂÏÈÎ‹ Ó›ÎË ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÈ˜ ·ÁÁÂÏÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘ Î·ÏÔ‡, ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ‰ÈÎ·›Ô˘.

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

13

O Aρχων Mιχαλ

H Ψυχοστασ α, ζγισμα ψυχν και μο ρασμ τους ανμεσα σε γγελο και σε διβολο. Λεπτομρεια απ ανγλυφο με θμα την Eσχτη Kρ ση (π. 1120–1140), ργο του γλπτη Gislebertus, στον πυλνα του καθεδρικο ναο του Aγ ου Λαζρου της Ωτν (Γαλλ α).

H «Φρ ξον ψυχ# μου τα ορμενα». O Aρχγγελος Mιχα#λ, ξιφ#ρης, πα ρνει την ψυχ# νεκρο. Eικνα του Aντων ου Mυταρ, ζωγρφου αγνστων λοιπν στοιχε ων. 17ος αι. Eλληνικ Iνστιτοτο Bενετ ας, Mουσε ο των Eικνων (πηγ#: «H Bενετ α των Eλλ#νων», κε μ.–επιμ. Xρσα Mαλτζου. Eκδ. «M λητος»).

H H διεκδ κηση της ψυχ#ς απ ναν γγελο και ναν διβολο, ανγλυφη παρσταση ψυχοστασ ας σε κιονκρανο στον να του αγ ου Mαρτ νου, Σωζν (Γαλλ α).

14

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

Tου ° ∂øƒ°π√À ¢ ∏ª∏Δƒ√∫∞§§∏ Aναπλ. καθηγητ Πανεπιστημου

™

E KA£E TO¶O ÙË˜ ÁË˜ Ô˘ Î·ÙÔÈÎÔ‡Ó ¿ÓıÚˆÔÈ, Î·ÙÔÈÎÔ‡Ó Î·È ¿ÁÁÂÏÔÈ. E›Ó·È ÔÈ Ê‡Ï·ÎÂ˜¿ÁÁÂÏÔÈ, Î·È Î¿ıÂ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘, Ô˘ fiÙ·Ó Ë ÒÚ· ¤ÚıÂÈ, Î¿ÔÙÂ fiÌˆ˜ Î·È ¿ˆÚ·, ·›ÚÓÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÂÎÂ› Ô˘ Ú¤ÂÈ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ¿ÂÈ – ÂÎÂ› ›Ûˆ˜ Î·È ·˘Ùfi˜ ¿ÁÁÂÏÔ˜ Á›ÓÂÈ. TÔ‡ÙÂ˜ ÙÈ˜ ‰ÔÍ·Û›Â˜ ÙˆÓ Ï·ÒÓ ÙÈ˜ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÔÈ ÂıÓÔÏfiÁÔÈ, Ì· Â‰Ò Î·È 2.500 ¯ÚfiÓÈ· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÙÈ˜ Î·Ù¤ÁÚ·„Â Î·È Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, Î·È ÙÈ˜ ¤Î·ÓÂ ÊÈÏÔÛÔÊ›·. EÙÛÈ,

ÛÙÔÓ º·›‰ˆÓ¿ ÙÔ˘, Ì·˜ ÁÚ¿ÊÂÈ: «§¤ÁÂÙ·È ‰Â Ô‡Ùˆ˜, ˆ˜ ¿Ú· ÙÂÏÂ˘Ù‹Û·ÓÙ· ¤Î·ÛÙÔÓ Ô ÂÎ¿ÛÙÔ˘ ‰·›ÌˆÓ, fiÛÂÚ ˙ÒÓÙ· ÂÈÏ‹¯ÂÈ, Ô‡ÙÔ˜ ¿ÁˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚÂ› ÂÈ˜ ‰‹ ÙÈÓ· ÙfiÔÓ» (107D). E›Ó·È ¿ÁÁÂÏÔ˜-Ê‡Ï·Î·˜ Î·È, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ¿ÁÁÂÏÔ˜ „˘¯ÔÔÌfi˜, Ô˘ ˘‹Ú¯Â ·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ıÂÔ‡˜ Î·È ÌÈÎÚÔıÂÔ‡˜ ÎÈ ¿ÏÏ· ‰·ÈÌÔÓÈÎ¿ Ô˘ ’¯·Ó ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÚfiÏÔØ fiˆ˜ Ô EÚÌ‹˜, Ë IÚÈ˜, ÔÈ K‹ÚÂ˜ Î.Ô.Î. OÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Â›Ó·È ÂÍ·›ÚÂÛË. H È‰ÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ Û·Ó „˘¯ÔÔÌÒÓ ·ÓÈ¯ÓÂ‡ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ã ÚÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜ ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘ (‰ã, 16), Î·È ÚËÙ¿ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ K·Ù¿ §Ô˘Î¿Ó (ÈÛÙã, 19–20): fiÙ·Ó ¤ı·ÓÂ Ô ÊÙˆ¯Ô‡ÏË˜ §¿˙·ÚÔ˜, «ÂÁ¤ÓÂÙÔ ·ÂÓÂ¯ı‹Ó·È ·˘ÙfiÓ ˘fi ÙÔÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ ÂÈ˜ ÙÔÓ ÎfiÏÔÓ ÙÔ˘ A‚Ú·¿Ì». OÈ ÚÒÙÔÈ ·˘ÙÔ› „˘¯ÔÔÌÔ› ¿ÁÁÂÏÔÈ ‰ÂÓ ÔÓÔÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È. M¤ÓÔ˘Ó ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ Î·È fiÙ·Ó „˘¯Ô¤ÌÔ˘Ó ÛÙ· ·fiÎÚ˘Ê· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ·: ÙËÓ AÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Mˆ¸Û‹ ‹ ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘, ÙË ¢È·ı‹ÎË ÙÔ˘ A‚Ú·¿Ì, ÙË Ï·ÙÈÓÈÎ‹ KÔ›ÌËÛË ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘. ™Ù· ›‰È· fiÌˆ˜ ÎÂ›ÌÂÓ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È Ô Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó „˘¯ÔÔÌfi˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, Ô MÈ¯·‹Ï AÚ¯¿ÁÁÂÏÔ˜. EÛÙˆ Î·È ·Ó, Î¿ÔÙÂ, „˘¯ÔÔÌfi˜ Â›Ó·È Î·È Ô °·‚ÚÈ‹Ï, Î·È Û·ÓÈfiÙ·Ù· Î·È Ô P·Ê·‹Ï, Ô Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó „˘¯ÔÔÌfi˜ Â›Ó·È Ô ÚÒÙÔ˜ ÙˆÓ AÚ¯·ÁÁ¤ÏˆÓ, Ô MÈ¯·‹Ï, Ô˘ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô Ï·fi˜ Ì·˜ Î¿ÔÙÂ ÙÔÓ Â›Â Î·È X¿ÚÔ ‹ Î·È AË-X¿ÚÔ. ™ÙËÓ A›Á˘ÙÔ Î¿ÔÙÂ ÙÔÓ Ù·‡ÙÈÛ·Ó ÌÂ ÙÔ˘ K¿Ùˆ KfiÛÌÔ˘ ÙÔÓ ıÂfi, ÙÔÓ OÛÈÚÈ. ™Â ¿˘ÚÔ Ì·ÁÈÎfi ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ: «Ùˆ ÌÂÁ¿Ïˆ ·ÙÚ› OÛ›ÚÈ‰È MÈ¯·‹Ï».1 ™ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ù¤¯ÓË, Û˘Ó‹ıˆ˜ Ô ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ Û·ı›, Î¿ÔÙÂ Î·È ÂÈÏËÙ¿ÚÈÔ, ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È fiÚıÈÔ˜ ÌÚÔÛÙ¿ ‹ ¿Óˆ ÛÙÔÓ ‡ÙÈÔ Óˆfi ÓÂÎÚfi, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘, ÌÈÎÚfi Û·ÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ·ÓıÚˆ¿ÎÈ, ÛÙËÓ ·Ï¿ÌË ÙÔ˘ ÙÚÔÌ·ÁÌ¤ÓÔ – ÌÔÚÂ› Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ó· ÎÚ·Ù¿ Î·È ÌÈÎÚfi Z˘Áfi ÙË˜ ¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜. K¿ÔÙÂ Ë „˘¯Ô‡Ï· ÌfiÏÈ˜ ‚Á·›ÓÂÈ ·fi ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ô˘ ÎÂ›ÙÂÙ·È Î·È ÍÂ„˘¯¿ – Ë ÂÈÁÚ·Ê‹ «ºÚ›ÍÔÓ „˘¯‹ ÌÔ˘ Ù· ÔÚÒÌÂÓ·» Û¿ÓÈ· ÏÂ›ÂÈ. AÓ Ô ÓÂÎÚfi˜ ˙Ô‡ÛÂ ÎÚÈÌ·ÙÈ·ÛÌ¤ÓÔ˜, ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘ Ô ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜ ı· ÙËÓ ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ·fi Ù· Ì·ÏÏÈ¿. ™Â fi„ÈÌÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ‡ÙË Ë ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÌÂÙ·Ï¿ıÂÙ·È, ÎÈ ÔÈ ÂÈÁÚ·Ê¤˜ ‰ÈÂ˘ÎÚÈÓ›˙Ô˘Ó: «O ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜ MÈ¯·‹Ï ·È‰Â‡ÂÈ ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘ ÏÔ˘Û›Ô˘», Î¿ÔÙÂ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÂÚÈÎÔ¤˜ ÙÔ˘ K·Ù¿ §Ô˘Î¿Ó (È‚ã, 19–20) Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ¤¯Ô˘ÌÂ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ AÊÚÔÓÔ˜ ¶ÏÔ˘Û›Ô˘. K¿ÔÙÂ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ. O ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È È· Ó· ·Ù¿ÍÂÈ ÙÔÓ ‰È¿‚ÔÏÔ, Ô˘ ı¤ÏÂÈ Î·È ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ÙÔ˘ ·Ú¿ÍÂÈ ·ıÒ· „˘¯‹ ÁÈ· Ó· ÙËÓ ¿ÂÈ ÛÙÔÓ A‰Ë. ™Â ÌÈ·, ›Ûˆ˜ ÌÔÓ·‰ÈÎ‹, ÂÚ›ÙˆÛË, Ë Û‡ÓıÂÛË Â›Ó·È ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙÂÚË: ÛÂ ‰˘ÙÈÎ‹ ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· Ô ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜, Ô˘ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÚÔÛÁÚ¿ÊÂÙ·È, ÏÔÁ¯›˙ÂÈ ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ™·Ù·Ó¿, Î·È ·fi ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ·Ó·Û‡ÚÂÈ ÌÈ· „˘¯‹–Â›‰ˆÏÔ ÁÈ· Ó· ÙË ÛÒÛÂÈ (BÚÂÙ·ÓÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô, Ms Egerton 3763). ™Â ÛÎËÓ¤˜ „˘¯ÔÛÙ·Û›·˜ –ı¤Ì· Ô˘, ÛÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÌÔÚÊ¤˜, ‹ÍÂÚ·Ó ÛÙËÓ ·Ú¯·›· A›Á˘ÙÔ, ÙË ÌÈÓˆÈÎ‹ KÚ‹ÙË Î·È ÙËÓ ·Ú¯·›· EÏÏ¿‰·, Î·È Ô˘ ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÙÔ ¤ÓÙ·Í·Ó ÛÙË ¢Â˘Ù¤Ú· ¶·ÚÔ˘Û›·– ÙÔÓ ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ ·ÓÙÈÎ·ıÈÛÙÔ‡Ó ÔÌ¿‰Â˜ ·ÓÒÓ˘ÌˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ, Ô˘ ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·È ÔÌ¿‰Â˜ ‰È·‚fiÏˆÓ. Z˘Á›˙ÂÙ·È Ë „˘¯‹ Î·È ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ‰›ÛÎÔ, ÌÂ ·ÓÙ›‚·ÚÔ Ù· ÂÈÏËÙ¿ ÌÂ Ù· ÁÚ·Ù¿ ÙˆÓ fiÛˆÓ ˙ÒÓÙ·˜ ¤Ú·ÍÂ. ¢È¿‚ÔÏÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÎÏÔÓ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙÔ˘ ˙˘ÁÔ‡ ÎÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ ÙÔ˘˜ ÏÔÁ¯›˙Ô˘Ó, ÂÓÒ Ë „˘¯‹, Á˘ÌÓ‹, Î¿ÔÙÂ ÊÙÂÚˆÙ‹, ÛÙ¤ÎÂÙ·È Î·È ÂÚÈÌ¤ÓÂÈ ÙÚ¤ÌÔÓÙ·˜. K¿ÔÙÂ, Û’ ¤Ó· ·ÚÌÂÓÈÎfi ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ, ·ÓÙ› ÁÈ· ÙÔÓ MÈ¯·‹Ï ‹ ÁÈ· ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ÙÔÓ ‰È¿‚ÔÏÔ ·ÓÙÈÌ¿¯ÂÙ·È ÌfiÓÔ˜ Ô °·‚ÚÈ‹Ï. OÈ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ Z˘ÁÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï›ÁÂ˜. K¿ÔÙÂ, ÛÙË ‰˘ÙÈÎ‹ Î˘Ú›ˆ˜ Ù¤¯ÓË, ·ÓÙ› ÁÈ· „˘¯¤˜-·ÓıÚˆ¿ÎÈ· ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔÓ ÎÂ-

H O Aρχγγελος Mιχα#λ ζυγ ζοντας ψυχς (1527), π νακας του Andrea del Sarto. Φλωρεντ α, Πινακοθ#κη Uffizi.

Ã Λεπτομρεια απ ανγλυφη πρωτοχριστιανικ# διακσμηση ταφικο βωμο. Στο κντρο, γγελος ψυχοπομπς σε στση δησης. Aββαε ο του Jerpoint, Iρλανδ α.

Ê¿ÏÈ·Ø Â›Ó·È „˘¯¤˜–ÎÂÊ·Ï¤˜. ™Â ÌÈ· ÚÔ˘Ì·ÓÈÎ‹ ÂÈÎfiÓ· ¤¯Ô˘ÌÂ ÌfiÓÔ ¤Ó· ˙Â˘Á¿ÚÈ ÊÙÂÚÒÓ Ô˘ÏÈÔ‡Ø ˘fiÌÓËÛË ÙË˜ „˘¯‹˜-Ô˘Ï›. ™ÙË ‰˘ÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË, Î¿ÔÙÂ Ô MÈ¯·‹Ï Â›Ó·È ¤Ó·˜ ¯ˆÚ›˜ ·ÁÒÓ· „˘¯ÔÔÌfi˜. K¿ÔÙÂ ÙÔÓ ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Ó· Ô‰ËÁÂ› ÙÈ˜ „˘¯¤˜ ÛÙÔÓ ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ ¤¯ÔÓÙ¿˜ ÙÈ˜ ÛÙÔÓ ÎfiÚÊÔ ÙÔ˘ (æ·ÏÙ‹ÚÈÔ Landsdowne, 12Ô˜ ·È.), ÂÓÒ ¿ÏÏÔÙÂ (¶·Ó·Á›· ÙˆÓ ¶·ÚÈÛ›ˆÓ), ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ ÌÈ· „˘¯‹ ÙËÓ Ô‰ËÁÂ› ËÁ·›ÓÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ÛÙÔÓ A‚Ú·¿Ì, ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ô˘ Î¿ÔÙÂ Î¿ÓÔ˘Ó ¿ÏÏÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ, ÌÈÎÚÔ› ÎÈ ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ. OÈ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ „˘¯ÔÔÌÔ‡ AÚ¯·ÁÁ¤ÏÔ˘ MÈ¯·‹Ï Â›Ó·È ¿ÌÔÏÏÂ˜ ÛÙË ¢‡ÛË Î·È ÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹, ÎÈ ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ IÛÏ¿Ì. ™ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔÓ MÂÛ·›ˆÓ·, fiÙ·Ó Ë ˘fiÛ¯ÂÛË ÙÔ˘ O˘Ú·ÓÔ‡ ÙˆÓ ÚˆÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ¤ÁÈÓÂ ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙËÓ KfiÏ·ÛË, ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ì˘·-

H

Ïfi ÛÂ ı·Ó·ÙÔÎÂÓÙÚÈÎfi ÛÙÔ¯·ÛÌfi. AÎfiÌ· ÎÈ fiÙ·Ó ·Ó¤ÙÂÈÏÂ Ë AÓ·Á¤ÓÓËÛË, ÛÂ EÏÏ¿‰· Î·È ¢‡ÛË, Ô MÈ¯·‹Ï AÚ¯¿ÁÁÂÏÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ó· ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÙ·È „˘¯ÔÔÌfi˜. OÙ·Ó Ô Leonardo da Vinci, ÌÂ ÙË ÛÔÊ›· ÙÔ˘, Ô MÈ¯·‹Ï AÁÁÂÏÔ˜ Ô ÁÏ‡ÙË˜, ÌÂ ÙË ‰‡Ó·Ì‹ ÙÔ˘, ÎÈ Ô P·Ê·‹Ï Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ÌÂ ÙÔ Î¿ÏÏÔ˜ ÙÔ˘, ıÂÌ¤ÏÈˆÛ·Ó ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ O˘Ì·ÓÈÛÌÔ‡, Ô „˘¯ÔÔÌfi˜ MÈ¯·‹Ï AÚ¯¿ÁÁÂÏÔ˜ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÙ·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ. KÈ fi,ÙÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ‰ÂÓ Â›Ó·È È· ·fi ‰È·ÓÔËÙÈÎfi ·Ó·‚Ú·ÛÌfi, Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÈÎfi ˘ÚÂÙfi ‹ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ·Ó·˙‹ÙËÛË, ·ÏÏ¿ ·fi ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹ ˙‹ÙËÛË.

K A £ H M E P I N H

™HMEIø™H 1. K. Preisendanz, Papyri Graecae Magicae. Die Griechischen Zauberpapyri, Band II, Stuttgart 1974, S. 150.

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

15

Oι γιοι του Õ O γιος Πηγσιος. Tμ μα απ τον ψηφιδωτ δικοσμο του καθολικο της Mον ς Oσου Λουκ Φωκδας. Πρτο μισ του 11ου αι.

Tου ° ∂øƒ°ÿ√À N. A π∫∞Δ∂ƒπ¡ÿ¢∏ Δρ. Φιλολογ ας, Δ/ντ Ερευνν του Κντρου Λαογραφ ας της Ακαδημ ας Αθηνν

√

I £PH™KEYTIKE™ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ Ì‹Ó· ÙÔ˘ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘ Â›Ó·È ÔÏÏ¤˜ Î·È Ë ÂıÈÌÔÏÔÁ›· ÏÔ˘Û›·. ¶ÚÒÙË, ÛÙÈ˜ 1 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Ë ÂÔÚÙ‹ ÙˆÓ ·Á›ˆÓ ∞Ó·ÚÁ‡ÚˆÓ ∫ÔÛÌ¿ Î·È ¢·ÌÈ·ÓÔ‡, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÈÌÒÓÙ·È ˆ˜ ¿ÁÈÔÈ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁÔ› Î·È Ë Â›ÎÏËÛË ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Û˘¯Ó‹ ÛÂ Âˆ‰¤˜ ÁÈ· ıÂÚ·Â›· ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ: «AÁÈÔÈ ∞Ó¿ÚÁ˘ÚÔÈ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁÔ›, ·Ú¯›·ÙÚÔÈ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÔÔ‡ ÁÈ·ÙÚ¤„·ÙÂ ÔÏÏÔ‡˜, ÁÈ·ÙÚ¤„ÙÂ Î·È ÙÔÓ...»1. √È ÂÈÎÏ‹ÛÂÈ˜ Û˘ÓÔ‰Â‡ÔÓÙ·È Î·È ·fi Ú·ÓÙ›ÛÌ·Ù· ÌÂ ÓÂÚfi, ÛÙ·˘ÚÒÌ·Ù·, Î¿ÓÈÛÌ· ÌÂ ¿ÓıË ÙÔ˘ ∂ÈÙ·Ê›Ô˘ ‹ ÌÂ Ê‡ÏÏ· ÂÏÈ¿˜ ·fi ÙËÓ ∫˘ÚÈ·Î‹ ÙˆÓ μ·˝ˆÓ2. ™ÙÈ˜ 2 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÈÌÒÓÙ·È ÔÈ ¿ÁÈÔÈ ∞Î›Ó‰˘ÓÔÈ (∞Î›Ó‰˘ÓÔ˜, ¶ËÁ¿ÛÈÔ˜, ∞ÊıfiÓÈÔ˜, ∂ÏÈ‰ÔÊfiÚÔ˜ Î·È ∞ÓÂÌfi‰ÈÛÙÔ˜), Ô˘ Ì·ÚÙ‡ÚËÛ·Ó ÙÔÓ 4Ô ·ÈÒÓ·. ªÈ· ·fi ÙÈ˜ Ï›ÁÂ˜ ÁÓˆÛÙ¤˜ ÂÎÎÏËÛ›Â˜ ÙˆÓ ·Á›ˆÓ ·˘ÙÒÓ ÌÂ Ù· Â˘ÊËÌÈÛÙÈÎ¿ ÔÓfiÌ·Ù· (·Î›Ó‰˘ÓÔÓ, ËÁ‹, ·ÊıÔÓ›·, ÂÏ›‰·, ·ÓÂÌfi‰ÈÛÙÔÓ) ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ªÈÛÙÂÁÓ¿ ÙË˜ §¤Û‚Ô˘, fiÔ˘ ÙËÓ ∫˘ÚÈ·Î‹ ÙË˜ ™·Ì·ÚÂ›ÙÈ‰·˜ Á›ÓÂÙ·È Ù·˘ÚÔı˘Û›· ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘˜. ∫·È Ë ı˘Û›· ·˘Ù‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ÏÂÛ‚È·ÎÔ‡ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡3, ÌÂ È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓÈÛÌ¤ÓÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô fiÙÈ «ÙÔ ‚Ô˘‰¤ÏÈ (ÌÈÎÚfi ‚fi‰È) fiÔ˘ ¿ÂÈ Â›Ó·È ÂÏÂ‡ıÂÚÔ Ó· ‚fiÛÎÂÈ Î·È fiÔÈÔ˜ ÚÔÊÙ¿ÓÂÈ ÙÔ Ù·˝˙ÂÈ, ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙˆÓ ·Á›ˆÓ ∞ÎÈÓ‰‡ÓˆÓ».

ÛÂ Û˘ÓÂÛÙ›·ÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ Ï·˚Î¤˜ ‰ÔÍ·Û›Â˜, Ô Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë˜ ªÈ¯·‹Ï, Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ °·‚ÚÈ‹Ï ÛÙÈ˜ 8 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Â›Ó·È, fiˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂ› Ô ¡. °. ¶ÔÏ›ÙË˜5, «Ô Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó „˘¯ÔÔÌfi˜ ¿ÁÁÂÏÔ˜», Ô ÔÔ›Ô˜ «‰ÈÂÙ‹ÚËÛÂÓ ›¯ÓË ÔÏÏ¿ ÙË˜ Ï·ÙÚÂ›·˜ ÙÔ˘ „˘¯ÔÔÌÔ‡ ∂ÚÌÔ‡», ÁÈ’ ·˘Ùfi, fiˆ˜ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÚÔÌÊ·›· Î·È ˙˘Á·ÚÈ¿, ÚÔÎ·ÏÂ› ÙÔ ‰¤Ô˜, ÌÂ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·Ó¿ÏÔÁˆÓ ÚÔÏ‹„ÂˆÓ. ™ÙË £Ú¿ÎË .¯., ÛÙËÓ ∞›ÓÔ, ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙË˜ ÂÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ¿ÊËÓ·Ó Ù· ·Ô‡ÙÛÈ· ÙÔ˘˜ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ, fiˆ˜ Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È, ·ÏÏ¿ Ù· ¤·ÈÚÓ·Ó Ì¤Û·, «›Ó· ÌË È‰ÒÓ ·˘Ù¿ Ô ·Ú¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜ ªÈ¯·‹Ï ÂÓı˘ÌËıÂ› ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÂÎ ÙË˜ ˙ˆ‹˜». ∏ ÁÈÔÚÙ‹ ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÌÂ ‰‡Ô ÙÔÈÎÔ‡˜ ·ÓËÁ˘ÚÈÛÌÔ‡˜, ÛÙË ™‡ÌË, fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ¶·ÓÔÚÌ›ÙË, Î·È ÛÙÔÓ ª·ÓÙ·Ì¿‰Ô ÙË˜ §¤Û‚Ô˘, fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Â›ÛË˜ ÌÔÓ·ÛÙËÚÈ·Î‹ ÂÎÎÏËÛ›· ÌÂ ·Ó¿ÁÏ˘ÊË ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë ªÈ¯·‹Ï, Ë ÔÔ›·, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, Î·Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÙËÎÂ ÌÂ Ï¿ÛË ˙˘ÌˆÌ¤ÓË ÌÂ ÙÔ ·›Ì· ÙˆÓ Î·ÏÔÁ¤ÚˆÓ ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤ÛÊ·Í·Ó ·ÏÏfiÈÛÙÔÈ. ™ÙË ™‡ÌË Ô Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë˜ ÙÈÌ¿Ù·È ˆ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË˜ ÙˆÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·È Ù¿Ì·Ù· ·fi fiÏË ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ªÂÚÈÎ¿ Ì¿ÏÈÛÙ· ·fi ·˘Ù¿ Ú›¯ÓÔÓÙ·È ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ÌÂ ÙË ‚Â‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ Ù· Î‡Ì·Ù· ı· Ù· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔÓ ¶·ÓÔÚÌ›ÙË. ™ÙÔÓ ª·ÓÙ·Ì¿‰Ô ÙÈÌ¿Ù·È ÙËÓ ∫˘ÚÈ·Î‹ ÙˆÓ ª˘ÚÔÊfiÚˆÓ, Â¤ÙÂÈÔ ËÌ¤Ú· ÙˆÓ ÂÁÎ·ÈÓ›ˆÓ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘, ÌÂ ÌÂÁ·ÏÔÚÂ‹ Ù·˘ÚÔı˘Û›· Ô˘ ·›ÚÓÂÈ ·ÏÏÂÛ‚È·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·6. ™ÙÈ˜ 9 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È Ë ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ¡ÂÎÙ·Ú›Ô˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙË Û˘ÓÂ›‰ËÛË ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ Â›¯Â ·ÁÈÔÔÈËıÂ› ÔÏ‡ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Â›ÛËÌË ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹ ·Ó·Î‹Ú˘Í‹ ÙÔ˘ ˆ˜ ·Á›Ô˘ ÙÔ 1961. ∏ Ï·˚Î‹ Ï·ÙÚÂ›· ÚÔ˜ ÙÔÓ ¿ÁÈÔ ÂÎ‰ËÏÒÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÌÂ ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ‚·ÊÙÈÛÙÈÎÒÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ¡ÂÎÙ¿ÚÈÔ˜ Î·È ¡ÂÎÙ·Ú›·, Î·È ÌÂ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÂÓÔÚÈ·ÎÒÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ Î·È ÌÔÓ·ÛÙËÚÈÒÓ Û’ fiÏÔ ÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. ΔÔ ·Ï·Èfi ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙË˜ ·Á›·˜ ΔÚÈ¿‰·˜ ÛÙËÓ ∞›ÁÈÓ· Ô˘ ·˘Ùfi˜ ·Ó·Î·›ÓÈÛÂ, ·ÔÙÂÏÂ› Î¤ÓÙÚÔ ·ÓÂÏÏËÓ›Ô˘ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ‹‰Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡ÓÙ·È ÔÏÏ¤˜ Ï·˚Î¤˜ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ ÁÈ· ı·‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ÛÂ ¿ÙÂÎÓÔ˘˜, ·Ú·Ï˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÛıÂÓÂ›˜, Ô˘ ÌÂ ı¤ÚÌË ÂÈÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ï¿‰È-Ì‡ÚÔ ·fi ÙÔ Î·ÓÙ‹ÏÈ ÙÔ˘.

H ÏÔ‡ÛÈ· ÂıÈÌÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ Ì‹Ó· ÙÔ˘ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘

A˚-°ÈÒÚÁË˜ MÂı˘ÛÙ‹˜ ∏ Ì¤Ú· Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È Ë ·Ó·ÎÔÌÈ‰‹ ÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ (3 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘) Ï¤ÁÂÙ·È «ÙÔ˘ ™ÔÚÈ¿ÚË» ‹ «ÙÔ˘ ªÂı˘ÛÙ‹», ÁÈ·Ù› ÙfiÙÂ ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ÛÔÚ¿ ‹ Á›ÓÂÙ·È Ë Û¯ÂÙÈÎ‹ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜. ™ÙË ƒfi‰Ô, .¯., ÔÈ ÁÂˆÚÁÔ› ÙËÓ ËÌ¤Ú· ·˘Ù‹ «‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÂ ÌÈ· ÛÎ¿ÊË ÙÔ ÛfiÚÔ Î·È ·Ó¿ÊÙÔ˘Ó ÙÚ›· ÎÂÚÈ¿. ª¤Û· ÛÙÔ ÛfiÚÔ ·Ó·Î·ÙÂ‡Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Î·ÚÔ‡˜ Î·È Ï›ÁÔ ÛÈÙ¿ÚÈ, Ô˘ ÙÔ Â›¯·Ó Ê˘Ï·ÁÌ¤ÓÔ ÛÙÔ Û·ÎÔ˘Ï¿ÎÈ ÙË˜ ÂÚ·ÛÌ¤ÓË˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜. ∞fi ÙË ÛÎ¿ÊË ·˘Ù‹ ‚¿˙Ô˘Ó Ï›ÁÔ ÛfiÚÔ ÛÙÔ ‰ÈÛ¿ÎÈ Î·È Ì·˙› ¤Ó· Úfi‰È, Ô˘ ı· ÙÔ Ê¿ÁÔ˘Ó Û·Ó ’ÔÛÂ›ÚÔ˘Ó»4. ΔËÓ ›‰È· Ì¤Ú· Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È Î·È ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÎÚ·ÛÈÒÓ, Ô˘ ÛÂ ÌÂÚÈÎ¿ Ì¤ÚË ·›ÚÓÂÈ ·ÓËÁ˘ÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, fiˆ˜ ÛÙ· ™Ò· ÙË˜ ∫·Ú¿ıÔ˘, fiÔ˘ Ë ‰ÔÎÈÌ‹ ÙÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·fiÏ˘ÛË ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜

H Aγιος Φλιππος, φορητ εικ να του β´ μισο του 10ου αι., κωνσταντινουπολτικης προ!λευσης. Σιν, Mον Aγας Aικατερνης.

16

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

A˚-MËÓ¿˜ ÂÌ‹Ó˘ÛÂ √ ¿ÁÈÔ˜ ªËÓ¿˜ (11 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘), ·fi

Nοεμβρου Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· ÌËÓÒ, ıÂˆÚÂ›Ù·È ÌËÓ˘Ù‹˜ Î¿ıÂ ·‰ÈÎ›·˜, ÎÈ ·ÎfiÌË fiÙÈ ÌËÓ¿, ‰ËÏ. Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ Ù· ¯·Ì¤Ó· Î·È Ù· ÎÏÔÈÌ·›·. ™ÙË ‰ÔÍ·Û›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Û˘ÓÙÂÏÂ› Î·È Ë ·ÁÈÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ˆ˜ ÂÊ›Ô˘, Ô˘ ÌÔÚÂ› ¤ÙÛÈ Ó· Î·Ù·‰ÈÒÎÂÈ Î¿ıÂ Î·Îfi. °È’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÂÈÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÙÛÔÌ¿ÓË‰Â˜ ÁÈ· Ó· ‚ÚÔ˘Ó ˙Ò· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯¿ÛÂÈ. ΔË Ì¤Ú· ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ‰ÂÓ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó „·Ï›‰È, ÌÂ ÙË Ì·ÁÈÎÔ‰ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë «Ó· ’Ó·È ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ Ï‡ÎÔ˘ ÎÏÂÈÛÙfi», ‹ ÌÂ ¿ÏÏÔ ·Ó¿ÏÔÁÔ ÙÚfiÔ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·: «™ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÙÛÔ¿ÓÔ˘ Î¿ÓÔ˘Ó ¤Ó· Û¿ÁÁÔ ·fi Ì·ÏÏ› ÙÔ˘ ÚÔ‚¿ÙÔ˘ Î·È ‰¤ÓÔ˘Ó ÙÔ Û¿ÁÁÔ ÙÚÂÈ˜ ÊÔÚ¤˜. ª’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ‰¤ÓÔ˘Ó ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ Ï‡ÎÔ˘. EÙÛÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ô Ï‡ÎÔ˜ fiÙ·Ó ¿ÂÈ ÛÙÔ ÎÔ¿‰È ¤¯ÂÈ ÎÏÂÈÛÙfi ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ Î·È ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ˙ËÌ›·. ªÔÚÂ› Ó· ·Ú¿ÍÂÈ ÙÔ Úfi‚·ÙÔ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ Ó›ÍÂÈ» (¶¤ÏÏ·). ∞ÏÏ¿ Î·È «Ù· Î·Î¿ ÛÙfiÌ·Ù·» ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ Ú¿‚Ô˘Ó. ªÈ· Á˘Ó·›Î· ‰ËÏ·‰‹ ·›ÚÓÂÈ ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ ·Ó› Î·È ÌÈ· ‚ÂÏfiÓ· Î·È ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ÂÚÓ¿ÂÈ ‚ÂÏÔÓÈ¤˜ ÂÌÚfi˜ ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜. ∞ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ô ‰È¿ÏÔÁÔ˜: - ƒ¿‚ˆ, Ú¿‚ˆ. - ΔÈ Ú¿‚ÂÈ˜; - ƒ¿‚ˆ ÙÔ ÛÙfiÌ· Ù‹˜... » (ºıÈÒÙÈ‰·). ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË Ï·˚Î‹ ·Ú¿‰ÔÛË, Ô ¿ÁÈÔ˜ º›ÏÈÔ˜, Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È ÛÙÈ˜ 14 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ‹Ù·Ó ÊÙˆ¯fi˜ ÁÂˆÚÁfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ fiÏË ÙË Ì¤Ú· ‰Ô‡ÏÂ˘Â ÛÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ ÙÔ˘. OÙ·Ó ÙÔ ‚Ú¿‰˘ Á‡ÚÈÛÂ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘, ¤ÛÊ·ÍÂ ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÙÔ˘ ‚fi‰È Î·È ÌÔ›Ú·ÛÂ ÙÔ ÎÚ¤·˜ ÛÙÔ˘˜ Û˘Á¯ˆÚÈ·ÓÔ‡˜ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ·ÔÎÚ¤„Ô˘Ó, fiˆ˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÚÈÓ ·fi Ù· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ·. ΔÔ Úˆ› fiÌˆ˜ Ô˘ ÛËÎÒıËÎÂ, ‚Ú‹ÎÂ ÙÔ ˙ÒÔ ÙÔ˘ ˙ˆÓÙ·Ófi ·fi ıÂ˚Îfi ı·‡Ì·. °È’ ·˘Ùfi, ÂÂÈ‰‹ ‹Ù·Ó ÔÏ‡ ·Á·ıfi˜, ¿ÁÈ·ÛÂ fiÙ·Ó ¤ı·ÓÂ. ∏ Ì¤Ú· ÙÔ˘ A˚-º›ÏÈ· ËÌÂÚÔÏÔÁÈ·Î¿ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›·, ·ÊÔ‡ ÙfiÙÂ ÍÂÎÈÓ¿ Ë 40‹ÌÂÚË ÓËÛÙÂ›· ÁÈ· Ù· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ· («™·Ú·ÓÙ·‹ÌÂÚÔ» Ë «™·Ú·ÓÙ¿ÌÂÚÔ»). ∏ ∂ÎÎÏËÛ›· ÂÈÙ¿ÛÛÂÈ ·ÚÁ›·, Ë ÔÔ›· fiÌˆ˜ ÂıÈÌÈÎ¿ ‰ÂÓ ÙËÚÂ›Ù·È, ÂÂÈ‰‹ ÂÂ›ÁÂÈ Ë ÛÔÚ¿, ÁÈ’ ·˘Ùfi ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·ÎfiÌË Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¿ÁÈÔ˜ º›ÏÈÔ˜ Ó· ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ÙË Ì¤Ú· ·˘Ù‹.

EÈÛfi‰È· π‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ Â›Ó·È Ë ÂÔÚÙ‹ ÙˆÓ ∂ÈÛÔ‰›ˆÓ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÛÙÈ˜ 21 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Ô˘ ÚÔÛˆÓ˘ÌÂ›Ù·È «ÙË˜ ¶·Ó·Á›·˜ ÙË˜ ∞Ú¯ÈÛÔÚ›ÙÈÛÛ·˜», ÙË˜ «ªÂÛÔÛÔÚ›ÙÈÛÛ·˜» ‹ ÙË˜ «•ÂÛÔÚ›ÙÈÛÛ·˜», ·Ó¿ÏÔÁ· ÛÂ ÔÈÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙfiÙÂ Ë ÛÔÚ¿. §¤ÁÂÙ·È Î·È «¶ÔÏ˘ÛÔÚ›ÙÈÛÛ·», ÂÂÈ‰‹ ÙËÓ ËÌ¤Ú· ·˘Ù‹ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó Ó· ‚Ú¿˙Ô˘Ó ÔÏ˘ÛfiÚÈ·, ÌÂ›ÁÌ· ·fi Ù· ÁÂˆÚÁÈÎ¿ ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡, Ô˘ ¿ÏÏ· ÙÚÒÁÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏ· ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó «ÁÈ· Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÔÏÏ¿» Î·È ÁÈ· Â˘‰ÔÎ›ÌËÛË ÙË˜ ÛÔÚ¿˜. ¶ÔÏ˘-

ÛfiÚÈ· ‹ ÌfiÓÔ ÛÈÙ¿ÚÈ ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÁÈ· Â˘ÏÔÁ›· Î·È ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·: «ΔË˜ ¶·Ó·Á›·˜ ÙË˜ •ÂÛÔÚ›ÙÈÛÛ·˜ ÙÂÏÂÈÒÓÔÌÂ ÙÔ ÛfiÚÔ (ÛÔÚ¿). ¶·›ÚÓÔ˘Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ··›ÓÔ˘Ó ÛÙ¿ÚÈ ‰ÒÚÔ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·. √ ·¿˜ ÙÔ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›· fiÙ·Ó ·ÔÏ‡ÎÂÈ Ë ÂÎÎÏËÛ›·. ΔÔ ‰È·Ï¤Ô˘Ó Î·ı·Úfi-Î·ı·Úfi. ªÂÙ¿ ‡ÛÙÂÚ· ÔÈ Â›ÙÚÔÔÈ ÙÔ Ô˘ÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ „·ÏÙ¿‰Â˜, ÙÔ Ï¿‰È, ÁÈ· ¤ÍÔ‰Ô ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜. °›ÓÂÙ·È Î·È ÙÒÚ·» (∞Ë‰ÔÓÔ¯ÒÚÈ ™ÂÚÚÒÓ). ΔËÓ ›‰È· Ì¤Ú· Û˘ÓËı›˙ÔÓÙ·È Î·È ÚÔÛÊÔÚ¤˜ ÛÙÈ˜ ‚Ú‡ÛÂ˜, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ Ì¤ÚÂ˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ‹ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂÈ˜: «°È· Ó· Á›ÓÔ˘Ó Î·Ï¿ Ù· Û·ÚÙ¿, Ú¤ÂÈ Ó· ËÁ·›ÓÔ˘ÌÂ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÈ¿˜ ÙË˜ ¶ÔÏ˘ÛÔÚ›ÙÈÛÛ·˜ Ó· Ó›‚Ô˘ÌÂ ÙË ‚Ú‡ÛË ÌÂ ÛfiÚÈ·, Ù· Ú›¯ÓÔ˘ÌÂ Ì¤Û· Î·È Ï¤ÌÂ: Oˆ˜ ÙÚ¤¯ÂÈ ÙÔ ÓÂÚfi, Ó· ÙÚ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ ‚Èfi˜» (∞ÈÙˆÏ›·). ™˘ÓËı›˙ÔÓÙ·È Â›ÛË˜ Î·È ÌÂÙÂˆÚÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ˜/ÚÔÁÓÒÛÂÈ˜. Oˆ˜ Ï¤ÁÔ˘Ó, «ÙË Ì¤Ú· ·˘Ù‹ ‚·ÛÈÏÂ‡ÂÈ Ë ¶Ô‡ÏÈ·, Î·È fiˆ˜ ı· Î¿ÌÂÈ ·˘Ù‹ ÙË Ì¤Ú·, ı· Î¿ÌÂÈ Î·È ÙÈ˜ Û·Ú¿ÓÙ· Î·ÙÔÈÓ¤˜ Ì¤ÚÂ˜». √ ¿ÁÈÔ˜ ™Ù˘ÏÈ·Ófi˜ (26 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘), ·fi Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· ÛÙ˘ÏÒÓˆ, ıÂˆÚÂ›Ù·È «ÛÙ‡ÏÔ˜» ÚÔÛÙ·Û›·˜ Î·È ˘ÁÂ›·˜, È‰È·›ÙÂÚ· ÙˆÓ ¿ÚÚˆÛÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ™ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ‰ÔÍ·Û›·˜ ·˘Ù‹˜ Û˘Ó¤‚·ÏÂ Î·È Ë ˘ÌÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, fiÔ˘, «ÙˆÓ ÓÂÔÁÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ÓË›ˆÓ Ê‡Ï·Í ÁÂÓfiÌÂÓÔ˜», Î·ÏÂ›Ù·È Ó· ‰È·Ê˘Ï¿ÙÙÂÈ ¿ÓÙÔÙÂ «·ÏÒ‚ËÙ· Ù· ‚Ú¤ÊË». °È’ ·˘Ùfi ÛÙ· ·ÛıÂÓÈÎ¿ ·È‰È¿ ‰›‰Ô˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ· ™Ù˘ÏÈ·Ófi˜ Î·È ™Ù˘ÏÈ·Ó‹, «ÁÈ· Ó· ÛÙ˘ÏÒÛÔ˘Ó», Î·È ÔÈ ÌËÙ¤ÚÂ˜ ÙËÚÔ‡Ó ÂıÈÌÈÎ‹ ·ÚÁ›· ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘: «ΔÔ˘ ·Á›Ô˘ ™ÙÂÏÈ·ÓÔ‡ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ‰Â ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘ÌÂ fiÛÂ˜ ¤¯Ô˘ÌÂ ·È‰È¿. μÚ¿˙ÔÌÂ ÛÙ¿ÚÈ Î·È ÙÔ ¿ÌÂ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ÙÔ ÌÔÈÚ¿˙Ô˘ÌÂ ÁÈ· ˘ÁÂ›·, Ó· ˙‹ÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿» (μÒÏ·Î·˜ ¢Ú¿Ì·˜).

Ã O γιος Aνεμπ διστος. Tμ μα απ τον ψηφιδωτ δικοσμο του καθολικο της Mον ς Oσου Λουκ Φωκδας. Πρτο μισ του 11ου αι.

∞fi ·ÚÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›· Î·È ¿ÏÈ ÈÛÙÂ‡ÂÙ·È fiÙÈ ÙËÓ ËÌ¤Ú· Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È Ô ¿ÁÈÔ˜ ∞Ó‰Ú¤·˜ (30 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘) ·Ú¯›˙ÂÈ ÙÔ ÎÚ‡Ô Ó· ·ÓÙÚÂÈÂ‡ÂÈ Î·È Ó· ‰˘Ó·ÌÒÓÔ˘Ó Ù· Û·ÚÙ¿. °È’ ·˘Ùfi ‚Ú¿˙Ô˘Ó Î·È ¿ÏÈ ÔÏ˘ÛfiÚÈ·, Ô˘ Ù· Â˘ÏÔÁÂ› Ô ·¿˜ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ÌÂÙ¿ Ù· ÌÔÈÚ¿˙Ô˘Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· «ÁÈ· Ó· ·ÓÙÚÂÈˆıÔ‡Ó Ù· Û·ÚÙ¿». π‰È·›ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙ‹ Â›Ó·È Ë Û˘Ó‹ıÂÈ· ÙËÓ ËÌ¤Ú· ·˘Ù‹ Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÙËÁ·Ó›ÙÂ˜, «ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÙÚ˘‹ÛÂÈ ÙÔ ÙËÁ¿ÓÈ». ™ÙË Û˘Ó‹ıÂÈ· ·˘Ù‹ ÔÊÂ›ÏÂÈ Ô ¿ÁÈÔ˜ ÙÈ˜ ÚÔÛˆÓ˘Ì›Â˜ «ΔÚ˘ÔÙËÁ·Ó¿˜» Î·È «ΔÚ˘ÔÙËÁ·Ó›ÙË˜». ∏ ·Ï‹ ·˘Ù‹ Û˘Ó‹ıÂÈ· ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ∞Ó‰Ú¤· ·›ÚÓÂÈ ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤Ó· Ì¤ÚË Î·ı·Ú¿ Â˘ÂÙËÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹, Ï.¯., ÙÔ˘ μÔ˝Ô˘ ∫Ô˙¿ÓË˜, Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ·Ú·Î¿ıÂÙ·È ÙÔ ‚Ú¿‰˘ ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È, fiÔ˘ Ì·˙› ÌÂ «Ï·ÁÁ›ÙÂ˜», Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È «ÁÈ· Ó· ·ÓÙÚÂÈÂ‡Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓÙÚÂ˜», ÁÂ‡ÔÓÙ·È Î·È ·ÓÛÂÚÌ›·, ·ÊÔ‡ ÚÒÙ· Ë ÁÂÚÔÓÙfiÙÂÚË ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ú›ÍÂÈ ÌÂ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙË˜ ÙÚÂÈ˜ ÊÔÚ¤˜ ÌÂÚÈÎ¿ ·fi Ù· ‚Ú·ÛÌ¤Ó· ‰ËÌËÙÚÈ·Î¿, ÌÂ ÙËÓ Â˘¯‹ «ÙfiÛÔ „ËÏ¿ Ó· Á›ÓÔ˘Ó Ù· ÁÂÓÓ‹Ì·Ù·». ∞ÍÈÔÚfiÛÂÎÙÔ Â›-

Ó·È fiÙÈ ÌÂ ÙÔ ˙˘Ì¿ÚÈ Ô˘ ·Ú·ÛÎÂ˘¿˙Ô˘Ó ÙÈ˜ Ï·ÁÁ›ÙÂ˜ (ÙËÁ·Ó›ÙÂ˜) ÛÙ·˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ·Ì¿ÚÈ (·Ôı‹ÎË) ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ «ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·‰ÂÈ¿˙ÂÈ». ∞fi ÙÈ˜ Ï·ÁÁ›ÙÂ˜ ‰›ÓÔ˘Ó Î·È ÛÙ· ˙Ò·, «Ó· ·ÓÙÚÂÈˆıÔ‡Ó ÎÈ ·˘Ù¿»7. ™∏ª∂πfl™∂π˜: 1. §·ÔÁÚ·Ê›· 10, Û. 124). 2. ‚Ï. Î·È «∂Ù¿ HÌ¤ÚÂ˜», 1.7.2001, Û. 26. 3. ‚Ï. Î·È fi.. Û. 34-35. 4. §·ÔÁÚ·Ê›· 12, Û. 111. 5. «¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹ ª˘ıÔÏÔÁ›·», 1984, Û. 302. 6. ‚Ï. Î·È «∂Ù¿ HÌ¤ÚÂ˜», 6. 5. 2001, Û. 26. 7. «∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜», 1961.

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Αικατερινίδης, Γ.Ν.: «Νεοελληνικές αιματηρές θυσίες». Eκδοση Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, Αθήνα 1979. Λουκάτος, Δ.Σ.: «Τα φθινοπωρινά». Eκδ. «Φιλιππ#της», Αθήνα 1982. Μέγας, Γ.Α.: «Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας». Αθήναι 1957.

Ã «Tων νεογνν και των νηπων φλαξ γεν μενος». Eυλογα βρασμ!νου σιταριο στην εορτ

του αγου Στυλιανο, προσττη της υγεας των παιδιν. Bλακας Δρμας, Nο!μβριος 1964 (φωτ.: Γ. N. Aικατερινδης).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

17

H Πολυσπορ τισσα

Õ Σπορας. Σ νδος 1957. Φωτ.: Δ. A. Xαρισιδης.

Tης A π∫∞Δ∂ƒÿ¡∏˜ ¶ √§ÀªŒƒ√À –

K ∞ª∏§Õ∫∏

Διευθ. του Kντρου Λαογραφας της Aκαδημας Aθηνν

O

I °IOPTE™ ÙÔ˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ÁÂÓÈÎ¿, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÚfiÛËÌ· ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘ ·ÁÚÔÙÈÎÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘. H Ì¤Ú· ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ºÈÏ›Ô˘ (14 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘) ıÂˆÚÂ›Ù·È ÛÂ ÔÏÏ¿ Ì¤ÚË ¯ÚÔÓÈÎfi fiÚÈÔ ÁÈ· ÙË ÛÔÚ¿, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÍÂÎ›ÓËÌ· ÙË˜ ÓËÛÙÂ›·˜ ÙˆÓ XÚÈÛÙÔ˘Á¤ÓÓˆÓ, Î·ıÒ˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË: «O ÊÙˆ¯fi˜ Ô º›ÏÈ·˜ fiÏË Ì¤Ú· ‰Ô‡ÏÂ˘Â Î·È ÙÔ ‚Ú¿‰˘ ·fiÎÚÂ˘Â», Î·È Ë ·Á›· K·ÙÂÚ›Ó· (25 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘) ·ÔÙÂÏÂ› fiÚÈÔ ÁÈ· ÙÔ «ÌÂÙ¿È·ÛÌ·» ÙˆÓ ÏÔ˘ÏÔ˘‰ÈÒÓ. TËÓ ÔÚÂ›· ÙË˜ ÛÔÚ¿˜ ‰È·ÊÂÓÙÂ‡ÂÈ ·‰È·ÊÈÏÔÓ›ÎËÙ· Ë ¶·Ó·Á›·: ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ (21 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘), ÛÙ· Ì¤ÚË fiÔ˘ ÔÈ ÁÂˆÚÁÔ› ¤¯Ô˘Ó «·ÔÛÂ›ÚÂÈ», ‰ËÏ. ¤¯Ô˘Ó ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙË ÛÔÚ¿, ÁÈÔÚÙ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ˆ˜ «AÔÛÔÚ›ÙÈÛÛ·» ÎÈ fiÛÔÈ, ·ÏÏÔ‡, ¤¯Ô˘Ó «ÌÈÛÔÛÂ›ÚÂÈ», ÙÈÌÔ‡Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ˆ˜ «MÂÛÔÛÔÚ›ÙÈÛÛ·».

OÚÁˆÌ· – ™ÔÚ¿ TÔ fiÚÁˆÌ· Á›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙÔ ¿ÚÔÙÚÔ (·Ï¤ÙÚÈ, ¿ÏÂÙÚÔ Î.¿.), ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ ÁÂˆÚÁÈÎfi ÂÚÁ·ÏÂ›Ô, ÛÂ ¯Ú‹ÛË ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·fi ÙËÓ 4Ë ¯ÈÏÈÂÙ›·. TÔ Í‡ÏÈÓÔ ¿ÚÔÙÚÔ, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ¤ˆ˜ Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÒÓ·, ¤¯ÂÈ ÂÚÈÁÚ·ÊÂ› ·fi ÙÔÓ HÛ›Ô‰Ô, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ «ËÛÈfi‰ÂÈÔ». O BÔÈˆÙfi˜ ÔÈËÙ‹˜, ÛÙÔ EÚÁ· Î·È HÌ¤Ú·È (ÛÙ. 427–436) Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ÂÈ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ ¶¤ÚÛË –Î·È ‚¤‚·È· Î¿ıÂ ÁÂˆÚÁfi– Ò˜ Ó· Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ÛÂÈ ÙË ÁË Î·È ·fi ÙÈ ‰¤ÓÙÚÔ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÙÔ ¿ÚÔÙÚÔ: «º¤ÚÂÈ ‰Â Á‡ËÓ, fiÙ’ ·Ó Â‡ÚË˜

18

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

ÂÈ˜ Ô›ÎÔÓ Î·Ù’ fiÚÔ˜ ‰È˙‹ÌÂÓÔ˜ ‹ Î·Ù’ ¿ÚÔ˘Ú·Ó Ú›ÓÈÓÔÓ. O˜ Á·Ú ‚Ô˘Û›Ó ·ÚÔ‡Ó Ô¯˘ÚÒÙ·Ùfi˜ ÂÛÙÈÓ, Â‡Ù’ ·Ó AıËÓ·›Ë˜ ‰ÌÒÔ˜ ÂÓ ÂÏ‡Ì·ÙÈ ‹Í·˜ ÁfiÌÊÔÈÛÈÓ, ÂÏ¿Û·˜ ÚÔÛ·Ú‹ÚÂÙ·È ÈÛÙÔ‚Ô‹È. ¢ÔÈ¿ ‰Â ı¤Ûı·È ¿ÚÔÙÚ· ÔÓËÛ¿ÌÂÓÔ˜ Î·Ù¿ Ô›ÎÔ. ·˘ÙfiÁ˘ÔÓ Î·È ËÎÙfiÓ, Â› ÔÏ‡ ÏÒÈÔÓ Ô‡Ùˆ. EÈ ¯’ ¤ÙÂÚÔÓ ¿Í·È˜, ÂÙÂÚfiÓ Î’ Â› ‚Ô˘Û› ‚¿ÏÔÈÔ ‰¿ÊÓË˜ ‰’ Ë ÔÙÂÏ¤Ë˜ ·ÎÈÒÙ·ÙÔÈ ÈÛÙÔ‚Ô‹Â˜ ‰Ú˘fi˜ ¤Ï˘Ì·, Á‡Ë˜ Ú›ÓÔ˘». E›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ fiÙÈ ÙfiÛÔ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ·ÚfiÙÚÔ (·Ï¤ÙÚÈ) fiÛÔ Î·È ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÙÌ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙÈ˜ ›‰ÈÂ˜ ÔÓÔÌ·Û›Â˜: ÈÛÙÔ‚ÔÂ‡˜ (ÛÙ·‚¿ÚÈ), ‡ÓÈ˜ (˘Ó›), ¯ÂÈÚÔÏ·‚›˜ (¯ÂÚÔÏ¿‚·), Î.Ï. TÔ Í‡ÏÈÓÔ ¿ÚÔÙÚÔ ¤ÛÂÚÓ·Ó ‰‡Ô ‚fi‰È·, ÔÈ «·ÚÔÙ‹ÚÂ˜ ‚fiÂ˜» ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ, Ô˘ ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÈÂÚ¿ Î·È ‰ÂÓ ÛÊ¿˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ ÎÚ¤·˜ ÙÔ˘˜, ‹ ¿ÏÏÔ ˙ÒÔ (¿ÏÔÁÔ, ÌÔ˘Ï¿ÚÈ, Á·˚‰Ô‡ÚÈ). H ÈÛÔ¤‰ˆÛË ÙÔ˘ ÔÚÁˆÌ¤ÓÔ˘ ¯ˆÚ·ÊÈÔ‡ Û¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Û‚ÒÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ¯ÒÌ·ÙÔ˜ ÁÈÓfiÙ·Ó ÌÂ ÙÔÓ ‚ˆÏfiÛ˘ÚÔ (KÚ‹ÙË), ÙË Û‚¿ÚÓ· ‹ ÙÔÓ Î‡ÏÈÓ‰ÚÔ, ÂÓÒ ÔÈ ¿ÎÚÂ˜ ÙÔ˘, ‰˘ÛÚfiÛÈÙÂ˜ ÌÂ ÙÔ ·Ï¤ÙÚÈ, ÙÛ·›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙË ÛÎ·Ï›‰·, ÙÔ ÙÛ·› ‹ ÙÔ ‰ÈÎ¤ÏÈ. TÔ Í‡ÏÈÓÔ ¿ÚÔÙÚÔ ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· ·fi ÙÔ ÈÔ Â˘¤ÏÈÎÙÔ Î·È ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ ÛÈ‰ÂÚ¤ÓÈÔ ¿ÚÔÙÚÔ ÌÂ ¤Ó· ‹ ‰‡Ô ˘ÓÈ¿. ™È‰ÂÚ¤ÓÈ· ¿ÚÔÙÚ· ÂÈÛ‹¯ıËÛ·Ó Â› K·Ô‰›ÛÙÚÈ· Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÙËÎ·Ó Î·È ÛÂ ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ·ÓÙ›ÁÚ·Ê¿ ÙÔ˘˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÌ¤Ó· ÛÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Â‰·ÊÒÓ. MÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ÚÙËÛË ÙË˜ £ÂÛÛ·Ï›·˜, ¿ÚÔÙÚ· Î·Ù·ÛÎÂ˘¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ BfiÏÔ Î·È ‰ÈÔ¯ÂÙÂ‡ÔÓÙ·Ó Û¯Â‰fiÓ ÛÂ fiÏË ÙËÓ EÏÏ¿‰· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË B·ÏÎ·ÓÈÎ‹ Î·È ÛÙË M. AÛ›·.

EıÈÌ· Î·È ÚÔÏ‹„ÂÈ˜ ÙË˜ ÛÔÚ¿˜ OÙ·Ó Ô ÁÂˆÚÁfi˜ ÍÂÎÈÓÔ‡ÛÂ Ó· ÛÂ›ÚÂÈ, ¤Î·ÓÂ ÙÔÓ

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

ÛÙ·˘Úfi ÙÔ˘ Î·È ¤ÚÈ¯ÓÂ Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ ÛfiÚÔ ÎfiÎÎÔ˘˜ ÚÔ‰ÈÔ‡ Î·È ÛfiÚÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ „¿ıÈÓÔ ÛÙ·˘Úfi, Ô˘ Ê˘Ï·ÛÛfiÙ·Ó ÛÙÔ ÂÈÎfiÓÈÛÌ· ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ıÂÚÈÛÌÔ‡. °È· Ó· ¿ÂÈ Î·Ï¿ Ë ÛÔ‰ÂÈ¿, Ô ÁÂˆÚÁfi˜ ¤ÚÂÂ Ó· Â›Ó·È Î·ı·Úfi˜, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ ¤ÏıÂÈ ÛÂ ÂÚˆÙÈÎ‹ Â·Ê‹ ÌÂ Á˘Ó·›Î·. °È· Ó· ¿ÂÈ Î·Ï¿ Ë ÛÔ‰ÂÈ¿, Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÁÂˆÚÁÔ‡ ÙËÓ ÚÒÙË ËÌ¤Ú· ÙË˜ ÛÔÚ¿˜ ¤ÊÙÈ·¯ÓÂ ÁÏ‡ÎÈÛÌ·, ‰ÂÓ ¿ÊËÓÂ ÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ·ÓÔÈ¯Ù‹, ‰ÂÓ ‰¿ÓÂÈ˙Â Ù›ÔÙÂ Î.¿. TÔ Ù¤ÏÔ˜, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÙË˜ ÛÔÚ¿˜, ÛÊÚ·Á›˙ÂÈ Ë ÂÔÚÙ‹ ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ô Ï·fi˜ Ï¤ÂÈ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ AÔÛÔÚ›ÙÈÛÛ· ‹ MÂÛÔÛÔÚ›ÙÈÛÛ·: ÙË ıÂˆÚÂ› ÚÔÛÙ¿ÙÚÈ· ÙË˜ ÛÔ‰ÂÈ¿˜ (ÂÈÛfi‰È·), ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ï¤ÂÈ ÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙË˜ Î·È «AÔÛÔ‰ÂÈ¿» ‹ «ÌÔ˘ÌfiÏÈ·» ‹ «ÌÔ˘ÛÌÔ˘Ú¤ÏÈ·» Î·È «ÂÈÛ¿ÁÂÈ» Û˘Ì‚ÔÏÈÎ¿, Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¯·›· Û˘Ó‹ıÂÈ· (·ÓÛÂÚÌ›·), ÛÙÔÓ Ó·fi «ÔÏ˘ÛfiÚÈ·», ·’ fiÔ˘ Î·È «¶ÔÏ˘ÛÔÚ›ÙÈÛÛ·», Â›ÛË˜, Ë ¶·Ó·ÁÈ¿. TËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ‹ ·Ó‹ÌÂÚ· ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ ÔÈ ÓÔÈÎÔÎ˘Ú¤˜ ¤‚Ú·˙·Ó ÔÏÏ¿ ÛfiÚÈ· Ì·˙›: ÛÈÙ¿ÚÈ, ÎÚÈı¿ÚÈ, Û›Î·ÏË, Î·Ï·ÌfiÎÈ, Ê·ÛfiÏÈ·, ÚÂ‚‡ıÈ·, ÎÔ˘ÎÎÈ¿, Î·È Ù· ÌÔ›Ú·˙·Ó ˘fi Ù‡ÔÓ ÎÔÏÏ‡‚ˆÓ ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ¿ «ÁÈ· Ó· Á›ÓÔ˘Ó Ù· Û·ÚÌ¤Ó·». Afi ·˘Ù¿, ¤Ó· È¿ÙÔ «ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó» ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, fiÔ˘ ÙÔ Ì›ÁÌ· «‰È·‚¿˙ÂÙ·È» Î·Ù¿ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·. EÓ· Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÛÙÔ Û›ÙÈ, ÎÈ ¤¯Ô˘Ó ·’ ·˘Ùfi ÌÂÚ›‰ÈÔ Î·È Ù· ˙Ò·, È‰È·›ÙÂÚ· «ÔÈ ·ÚÔÙ‹ÚÂ˜ ‚fiÂ˜» –Ù· «Î·Ì·ÙÂÚ¿ ‚Ô‡ÁÈ·» (KÚ‹ÙË)– ÂÓÒ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ Ô ÁÂˆÚÁfi˜ ÙÔ Ú›¯ÓÂÈ ÛÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ ÁÈ· «Ó· ·Ó··˘ıÂ› Ô ÛfiÚÔ˜». Oˆ˜ Â‡ÛÙÔ¯· ·Ú·ÙËÚÂ› Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ÙË˜ §·ÔÁÚ·Ê›·˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ §Ô˘Î¿ÙÔ˜, ÚÔÛÊ¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·–¢‹ÌËÙÚ· «Â˘¯·ÚÈÛÙ‹ÚÈ· ·ÓÛÂÚÌ›· ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi Ô˘ ¤Ú·ÛÂ Î·È ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÓÂ¯ÈÛÙÂ›», Î·ıÒ˜ Ë ÛÔ‰ÂÈ¿ ÙÔ˘ Î·ÏÔÎ·ÈÚÈÔ‡ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Ó·ÏˆıÂ› Û¯Â‰fiÓ Î·Ù¿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘: «MÈÛfi ’Ê·Á·, ÌÈÛfi ’ÛÂÈÚ·, ÌÈÛfi ’¯ˆ Ó· ÂÚ¿Ûˆ».

Õ Xαμολι –μζεμα των καρπν της ελις με το χρι– στη Mυτιλνη. Φωτ.: Δ. Xαρισιδης (πηγ: «Παραδοσιακς καλλιργειες». Mουσεο Mπενκη 1978).

Στους ελληνικο ς ελαινες Του ¡ ÿ∫√À æ π§Õ∫∏ Συγγραφ α

∂

§IE™ «Â‡Ù˘¯Â˜», ÏÈÔÙÚ›‚È· ÌÂ ÙÔ «ÏÈfi˙Ô˘ÌÔ» Ó’ ·¯Ó›˙ÂÈ, Èı¿ÚÈ· Ô˘ «Ï·‰ÔÁ˘·ÏÔÎÔÔ‡Ó» ÂÚÈÌ¤ÓÔÓÙ·˜… EÙÛÈ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘ ¤Ó·˜ ·ÎÔ‡Ú·ÛÙÔ˜ Ù·ÍÈ‰Â˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. √ ¡›ÎÔ˜ ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË˜. «... Â‡Ù˘¯Â˜ Ê¤ÙÔ ÎÚ›‚·˙·Ó ÔÈ ÂÏÈ¤˜, ¯ÔÓÙÚfi Î·Úfi ÁÂÌ¿ÙÂ˜, ÎÈ Ô ÓÔÈÎÔÎ‡ÚË˜ ÎÔÎÔÚÂ‡ÂÙ·È , ¯‡ÓÔ˘Ó ÔÈ ÂÏÈ¤˜ ÛÙÔ ÓÔ˘ ÙÔ˘, Ù· Ï‹ıÈ· ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÙÚ›˙Ô˘Ó ÏÈÔÙÚÈ‚ÂÈ¿, Ù· ÛÙ¿Ì·Ù· ÙÚÔ˘ÏÈ¿˙Ô˘Ó, Î˘Ï¿ÂÈ ÛÙÈ˜ ÛÎ¿ÊÂ˜ ÙÔ ·ÁÔ˘ÚfiÏ·‰Ô ÎÈ Ô ÏÈfi˙Ô˘ÌÔ˜ ·¯Ó›˙ÂÈ Î·È Ù· ‚·ıÈ¿ Ï·‰ÔÁ˘·ÏÔÎÔÔ‡Ó ·Ú·‰È·ÛÙ¿ Èı¿ÚÈ·. ∫È ·’ ÙÔ ÔÏ‡ ÛÙÔ ÓÔ˘

ÙÔ˘ ÙÔ ¿ÏÂÛÂ ÎÈ ·’ ÙËÓ ÔÏÏ‹ ¯·Ú¿ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÊÙ¿ÏÈ˙Â ÔÏÔÏ¿‰ˆÙÔ˜ ÛÙÔ Êˆ˜ Û·Ó fiÓÙÈÎ·˜ Ô Ú‹Á·˜…». ™ÙË «˙ÒÓË ÙË˜ ÂÏÈ¿˜» ÊıÈÓfiˆÚÔ Û‹Ì·ÈÓÂ, ÛÂ ÂÚ·ÛÌ¤ÓÔ˘˜ Î·ÈÚÔ‡˜, ÛÔÚ¿ Î·È ÏÈÔÌ¿˙ˆÌ·. ΔÒÚ· Ô˘ Ë Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙˆÓ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ ÛÂ ÌÈÎÚÔ‡˜ ÎÏ‹ÚÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÂÚÈÔÚÈÛÙÂ› (‹ Î·È ÂÎÏÂ›„ÂÈ), ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙË˜ ·ÁÚÔÙÈÎ‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ ÌÂ ÙÔ Ì¿˙ÂÌ· ÙË˜ ÂÏÈ¿˜. ™¯Â‰fiÓ ÌÔÓ·‰ÈÎ‹ ¯ÂÈÌÂÚÈÓ‹ ·Û¯ÔÏ›· Ï¤ÔÓ, ··Û¯ÔÏÂ› ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ÓÔÈÎÔÎ˘ÚÈÒÓ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÂÎÂ› ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fiÔ˘ Â˘‰ÔÎÈÌÂ› Ë ÂÏÈ¿. ™Â ÔÏÏ¿ Ì¤ÚË, ÙÔ ÏÈÔÌ¿˙ˆÌ· ¿Ú¯È˙Â ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ·ÁÈ·ÛÌfi Î·È Ù¤ÏÂÈˆÓÂ ÌÂ ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ Î·ÚÒÓ. E›Ó·È ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ Ì¿˙ÂÌ· ÙË˜ ÛÔ-

‰ÂÈ¿˜, ÁÈÔÚÙ‹ Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÛÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ, ÛÙ’ ·Ì¤ÏÈ, ÛÙÔ ÏÈfiÊ˘ÙÔ, Î·È ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ·Ú¿ Û·Ó ÛÈÁÔ˘ÚÂ˘ÙÂ› Ô Î·Úfi˜ ÛÙ’ ·Ì¿ÚÈ·. ∂›Ó·È ÙfiÙÂ Ô˘ Ô ÓÔÈÎÔÎ‡ÚË˜ ı· ‚¿ÏÂÈ ÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ Ï¿‰È ÛÙ· Ï·‰Ô›ı·Ú·, ı· ¿ÂÈ ÙÔ ÚÒÙÔ ÛÙ·ÌÓ› ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· (Á›ÓÂÙ·È Ó· ÍÂ¯¿ÛÂÈ ÙÔ ÌÂÚÙÈÎfi ÙÔ˘ AÁ›Ô˘;), ı’ ·ÏÒÛÂÈ ÛÙÔ ·ÍÈÌ¿‰È ÙÔ ÚÒÙÔ Ï¿‰È ÙË˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÁÈ· Ó· ÙÔ ‰ÔÎÈÌ¿ÛÂÈ, ı· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÙËÓ ›Ù· ÌÂ ÙÔ ÚÒÙÔ Ï¿‰È. «∫·Ù·Ï·‚·›Ó·ÌÂ fiÙÂ Ù¤ÏÂÈˆÓÂ Ô Î·ı¤Ó·˜, fiÙÂ Â›¯Â ’ÔÌ·˙ÒÍÂÈ. ∂Ú¯fiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÎÈ ¤ÊÂÚÓÂ ¤Ó· ÛÙ·ÌÓ›, ‰˘Ô ÛÙ·ÌÓÈ¿, ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÔ ÂÈÛfi‰ËÌ¿ ÙÔ˘. ∫È ‡ÛÙÂÚ·

EıÈÌ· Î·È ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ ÙË˜ Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹˜ ÙˆÓ ÂÏÈÒÓ Î·È ÙË˜ ÂÍ·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

19

H Eλαινας στο Aμρι, Pθυμνο (πηγ: Γιργος Mης, «Γη της Kρτης»). ¤‚Á·ÈÓÂ Ô ·¿˜ Î·È ‰È·Ï·ÏÔ‡ÛÂ ·fi ÙÔ πÂÚfi μ‹Ì· ˆ˜ Ô Ù¿‰Â ÂÔÌ¿˙ˆÍÂ, ÎÈ fiÔÈÔ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· Ú·ÓÙÔÏÔ‹ÛÂÈ, Ó· ¿ÂÈ ·‡ÚÈÔ ÎÈfiÏ·˜, Ù· ÏÈfiÊ˘Ù¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÂÏÂ‡ÙÂÚ·…». ¢ÈËÁ‹ÛÂÈ˜ ·fi ÙËÓ ÂÏ·ÈfiÊ˘ÙË ∫Ú‹ÙË, ‰ÈËÁ‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ¤Ó· ¿ÁÓˆÛÙÔ Û‹ÌÂÚ· ÂıÈÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ: ÂÎÂ›ÓÔ Ô˘ Î·ıfiÚÈ˙Â ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙ‹ ÌÂ ÙÔ ıÂ›ÔÓ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓÂ˜. ΔÔ «Ú·ÓÙÔÏfiÈ» ı˘Ì›˙ÂÈ ÙË ÛÙ·¯ÔÌ·˙Ò¯ÙÚ· ÙÔ˘ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË ‹ ÙË ƒÔ˘ı ÙˆÓ °Ú·ÊÒÓ. HÙ·Ó Ë Û˘Ó‹ıÂÈ· Ó· ·Ê‹ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ÏÈfiÊ˘ÙÔ ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Î·ÚÔ›, ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ Ì·˙¤„Ô˘Ó (¤Ó·Ó ¤Ó·Ó ÌÂ ÙÔ ¯¤ÚÈ) fiÛÔÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó. ∫È ·˘Ùfi ¤ÚÂÂ Ó· ÙÔ ·Ó·ÁÁÂ›ÏÂÈ Ô ·¿˜, «ÁÈ·Ù› ÙÔ Ï¤ÓÂ Î·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜». EÙÛÈ ·Ï¿ ı· ˘ÂÓı˘Ì›ÛÂÈ Ë ∫Ú‹ÛÛ· ÁÈ·ÁÈ¿ ˆ˜ ¤¯ÂÈ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÙ·Á‹, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ¢Â˘ÙÂÚÔÓfiÌÈÔÓ: «·ÊÔ‡ ÙÈÓ¿ÍË˜ Ù·˜ ÂÏ·›·˜ ÛÔ˘ ‰ÂÓ ı¤ÏÂÈ˜ ¿ÏÈÓ ÂÏ·ÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜. £¤ÏÂÈ Â›Ûı·È ‰È¿ ÙÔÓ Í¤ÓÔÓ, ‰È¿ ÙÔ ÔÚÊ·ÓfiÓ, ‰È¿ ÙËÓ ¯‹Ú·Ó…». °˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÎ˘ÊÙ¤˜, Ì·ÓÙËÏÔÊÔÚÂÌ¤ÓÂ˜, ÌÂ ÙÔ Î·Ï¿ıÈ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ, ·Ó·Î·ÙÂ‡Ô˘Ó ÙÈ˜ ÍÈÓ›‰Â˜ ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÔÏ‡ÙÈÌÔ˘˜ Î·ÚÔ‡˜ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜. √È ÏÈÁÔÛÙ¤˜ ÂÏÈ¤˜ Ô˘ ’fiÌÂÈÓ·Ó ÌÔÚÂ› Ó· Ï¤ÁÔÓÙ·È «·fiÏÈ‰·». O ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË˜, Ô˘ ·fi ·È‰› ¤ÎÏÂÈÛÂ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙË˜ ÊıÈÓÔˆÚÈÓ‹˜ Î·È ÙË˜ ¯ÂÈÌˆÓÈ¿ÙÈÎË˜ ∫Ú‹ÙË˜, ÙËÓ ·Ê‹ÓÂÈ Ó· ÍÂ¯˘ıÂ› ÌÂ ÙÔÓ Î·ÏÔ‰Ô˘ÏÂÌ¤ÓÔ ÛÙ›¯Ô Î·È Ó· Ì·˜ ÏËÌÌ˘Ú›ÛÂÈ: «μÁ·›ÓÔ˘ ÔÈ ÁÚÈ¤˜ ÛÎ˘ÊÙ¤˜, ÊÚ·Á‹–ÊÚ·Á‹, Ó· Ì¿ÛÔ˘Ó Û·ÏÈ-

20

H

K A £ H M E P I N H

B

ÁÎ¿ÚÈ·, ÔÈ ÓÈ¤˜ ÂÏÈÔÌ·˙Ò¯ÙÚÂ˜ ·ÚÌÂ¯Ù¿ Ù’ ·fiÏÈ‰· ‰È·Ï¤ÁÔ˘Ó…». «ΔfiÛÔ ıÂÔÛÂ‚Ô‡ÌÂÓÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ÎfiÛÌÔ˜, ·È‰› ÌÔ˘, Ô˘ ÌÂÚÈÎÔ› ¤·ÈÚÓ·Ó ÙÔ ÚÒÙÔ Ï¿‰È ·fi ÙË Ê¿ÌÚÈÎ·, Ì· ‰ÂÓ ÙÔ ‹Á·ÈÓ·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ. ΔÔ ‹Á·ÈÓ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÎÈ ¿Ó·‚·Ó Ù· Î·ÓÙ‹ÏÈ·. ∞, Ó·, Ô ·Ô‡˜ ÌÔ˘ ÙÔ ’¯Â Ù¿Ì· Ó· ·Ï¤ıÂÈ ÌÂÚÈÎ¤˜ ÂÏÈ¤˜ ÛÙÛÈ ÛÙÂÚÓ¤˜ ÙÔ˘ √¯ÙÒ‚ÚË Î·È Ó· ·Ó¿‚ÂÈ ÌÂ ÙÔ Ï¿‰È ÙÔ˘˜ ÙÔ Î·ÓÙ‹ÏÈ ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ∞Ó·ÚÁ‡ÚˆÓ – ÂÔÚÙ¿˙Ô˘Ó, Í¤ÚÂÈ˜, ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ ¡Ô¤Ì‚ÚË… OÙ·Ó ¿ÏÂıÂ Î·ÓÔÓÈÎ¿, ¿ÏÈ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ‹Á·ÈÓÂ ÙÔ ÚÒÙÔ Ï¿‰È, ¤Ó· ÛÙ·ÌÓ› ÁÈ· ÙÔ Î·ÓÙ‹ÏÈ ÙË˜ ¶·Ó·Á›·˜». ¶¿ÏÈ Ë ›‰È· ÊˆÓ‹! ∫·È ÙÔ ›‰ÈÔ ¤Ï·ÈÔÓ. ∂ÎÂ›ÓÔ Ô˘ Î¿ÔÙÂ ¯¿ÚÈ˙Â ÛÙ· ÈÂÚ¿ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘ «¿Û‚ÂÛÙÔ˘ Ï‡¯ÓÔ˘» («…ÙÔ ÙË˜ ∞ıËÓ¿˜ ÈÂÚfiÓ Ô ÙÂ ·Ú¯·›Ô˜ ÓÂÒ˜ Ô ÙË˜ ¶·ÏÏ¿‰Ô˜ ÂÓ ˆ Ô ¿Û‚ÂÛÙÔ˜ Ï‡¯ÓÔ˜»), Î·È ÛÙ· ÈÂÚ¿ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÙËÓ «·ÎÔ›ÌËÙË Î·ÓÙ‹Ï·». ¶ËÁ‹ ÊˆÙfi˜ ÙÔ ¤Ï·ÈÔÓ. °È· ÙÔÓ Ó·fi ÙË˜ ¶·ÏÏ¿‰Ô˜, ÁÈ· ÙÔÓ Ó·fi ÙË˜ ΔÔ˘ £ÂÔ‡ ™ÔÊ›·˜, ÁÈ· ÙÔ ·Ï¿ÙÈ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙÔ Ù·ÂÈÓfi Î·Ï‡‚È ÙÔ˘ ÍˆÌ¿¯Ô˘. ΔÔ ¤Ï·ÈÔÓ Â›Ó·È ÙÔ «ı‡Ì·» Ô˘ ÁÂÓÓ¿ ÙÔ ı·‡Ì· ÙÔ˘ ÊˆÙfi˜. ∂›Ó·È ÙÔ ı‡Ì· ÛÙËÓ ÚÔ·ÈÒÓÈ· ı˘Û›·, Â›Ó·È ÙÔ «Î·ÈfiÌÂÓÔÓ», ÙÔ «·Ó·ÏÈÛÎfiÌÂÓÔÓ» ÁÈ· Ó· ÁÂÓÓËıÂ› ÙÔ Êˆ˜!

TÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜ ™Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÏÈfiÊ˘Ù· ·Ú¯›˙ÂÈ Î¿ıÂ

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

¡Ô¤Ì‚ÚË ÙÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜. ¶·ÏÈfiÙÂÚ· ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÌÂ Ù· Î·Ï¿ıÈ· Ì¿˙Â˘·Ó Ì›· Ì›· ÙË˜ ÂÛÌ¤ÓÂ˜ ÂÏÈ¤˜. ∞ÏÏÔ‡ ÔÈ Ì·˙ˆ¯Ù¿‰Â˜ ¯Ù˘Ô‡Û·Ó Ù· ÎÏ·‰È¿ ÌÂ Ú¿‚‰Ô˘˜ Î·È Ì¿˙Â˘·Ó ÙÔÓ Î·Úfi ·fi Ù· ÛÙÚˆÌ¤Ó· ÂÏ·Èfi·Ó·. ΔÂÏÂ˘Ù·›·, Ë ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›· ·ÓÙÈÎ·Ù¤ÛÙËÛÂ ÙËÓ ·Ú¯·›· Í‡ÏÈÓË Ú¿‚‰Ô ÌÂ ÌÂÙ·ÏÏÈÎ‹ ÂÚÈÛÙÚÂÊfiÌÂÓË. ∞ÏÏ¿ Î·È ÙÒÚ· ÌÔÚÂ›˜ Ó· ‰ÂÈ˜ –fiÏÔ Î·È ÈÔ Û¿ÓÈ·, ÔÌÔÏÔÁÔ˘Ì¤Óˆ˜– ÙÔ˘˜ ÈÔ ËÏÈÎÈˆÌ¤ÓÔ˘˜ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙ¤˜ Ó· ·Ê‹ÓÔ˘Ó ·Ì¿˙Â˘ÙÔ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÎÏ·‰›. EÙÛÈ fiˆ˜ Î¿ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÙÚ‡ÁÔ Î·È ÛÙÔÓ ıÂÚÈÛÌfi. ¡· ÌÂ›ÓÂÈ Î¿ÙÈ Î·È ÛÙË ÁË Ô˘ Ù· Á¤ÓÓËÛÂ! ∏ AÏÎË ∫˘ÚÈ·Î›‰Ô˘–¡¤ÛÙÔÚÔ˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË ÌÂ Ù· ÏfiÁÈ· ÂÓfi˜ ·ÁÚfiÙË ·fi ÙÔ ºÈÏÒÙÈ ÙË˜ ¡¿ÍÔ˘: «∏ ÁË˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÙË˜ ¤Ú‰ÈÎ·˜. ∏ ¤Ú‰ÈÎ· Î¿ÓÂÈ ‰ÂÎ·ÂÊÙ¿–‰ÂÎ·Ô¯ÙÒ ·‚Á¿ Î·È ÙË˜ Ù· ·›ÚÓÂÈ˜ fiÏ· Î·È ÙË˜ ·Ê‹ÓÂÈ˜ ÙÚ›· Î·È ÓÔÌ›˙ÂÈ ˆ˜ Ù· ’¯ÂÈ fiÏ· Î·È Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ ÎÈ ¿ÏÏ·. EÙÛÈ Â›Ó·È ÎÈ Ë ÁË˜. ∞Ê‹Ó·Ó ÔÈ ·ÏÈÔ› ÌÈ·Ó ¿ÎÚ·, ¤Ó· ¯ÂÚfi‚ÔÏÔ ·ı¤ÚÈÛÙÔ…». ∫·È Ë ÁË Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ Ó· ÁÂÓÓ¿. EÙÛÈ ÎÈ Ë ÂÏÈ¿. ΔË˜ ·Ê‹ÓÂÈ˜ ¤Ó· ÎÏ·‰› ·Ú¿‚‰ÈÛÙÔ Î·È Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ Ó· ÁÂÓÓÔ‚ÔÏ¿. ∞Ú¯·›Â˜ Û˘Ó‹ıÂÈÂ˜, ·fiË¯ÔÈ ›Ûˆ˜ ı˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÙÂÏÂÙÒÓ Ô˘ ¿ÓÙÂÍ·Ó ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ… OÛÔ ÎÈ ·Ó Â›Ó·È Â›ÔÓË Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙË˜ Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹˜, ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ ¯·Ú¤˜ ÙË˜. ∂›Ó·È Ô˘ Ô Î·ÏÏÈÂÚÁËÙ‹˜ ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜, Â›Ó·È ·ÎfiÌË Ë ÏÂÚˆÌ‹ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÔ ÌÈ·˜ ÔÏfiÎÏËÚË˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜. √ Ù·ÍÈ-

‰Â˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Ô ¡›ÎÔ˜ ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË˜, Â›‰Â ÙÔ˘˜ Ì·˙ˆ¯Ù¿‰Â˜ Ó· Á˘ÚÓÔ‡Ó, ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÏÈÔÌ·˙ÒÌ·ÙÔ˜, Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÈÂÚÔÊ¿ÓÙË, „¿ÏÏÔÓÙ·˜ Î¿ÔÈÔ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ÛÎÔfi: «°˘ÚÓÔ‡Ó ¯·ÚÔ‡ÌÂÓÔÈ ·’ Ù· ÏÈfiÊ˘Ù· Î·È „¤ÏÓÔ˘ ÔÈ Ú·‚‰ÈÛÙ¿‰Â˜, ÎÈ Ô ÍÔÚÎÈÛÙ‹˜ ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˜ ÌÂ ÚÔ‚È¤˜ ÙÔ ÛÂ›ÛÙÚÔ ÎÔ˘‰Ô˘Ó›˙ÂÈ…». √ ÔÈËÙ‹˜ ‰·ÓÂ›ÛÙËÎÂ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ·fi ÙÔ ÌÈÓˆÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ÙÔ˘: ÛÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ «·ÁÁÂ›Ô ÙˆÓ ıÂÚÈÛÙÒÓ» ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ·fi ÙÔ ı¤ÚÔ˜Ø ¤Ó·˜, Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙË˜ ÈÂÚ‹˜ ÔÌ‹˜, ÎÚ·ÙÂ› ÙÔ ÛÂ›ÛÙÚÔ, fiÚÁ·ÓÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ·Ó¿Ú¯·ÈÔ. O K·˙·ÓÙ˙¿ÎË˜ ‚¿˙ÂÈ ÙÔ ÛÂ›ÛÙÚÔ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ Ú·‚‰ÈÛÙ‹. ∏ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ ıÂÚÈÛÙÒÓ ˘Ô¯ˆÚÂ› ÛÙË ÛÎ¤„Ë ÙÔ˘. ΔÈ Û›ÙÔ˜, ÙÈ Ô›ÓÔ˜, ÙÈ ¤Ï·ÈÔÓ… ∫È Ô Ú·‚‰ÈÛÙ‹˜ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜, Û·Ó ÈÂÚÔÊ¿ÓÙË˜ ÌÈ·˜ Ì˘ÛÙÈÎ‹˜ ÙÂÏÂÙ‹˜, ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˜ ÛÙÈ˜ ÚÔ‚È¤˜, ÎÚ·ÙÂ› ÙÔ ÛÂ›ÛÙÚÔ, Û·Ó ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ Ë Ì¤Ú·.

«™· Ó¿ ’Ó·È Á¿ÌÔ˜ Î·È ¯·Ú¿...» ∫¿ÔÙÂ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÏÈÔÌ¿˙ˆÌ·. ∞ÏÏÔ‡ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚË, ·ÏÏÔ‡ °ÂÓ¿ÚË. ∞ÏÏÔ‡ ·›ÚÓÂÈ Î·ÈÚfi ·ÎfiÌË, ÊÙ¿ÓÂÈ Ò˜ ÙÔÓ ª¿ÚÙË. IÛˆ˜ Î·È Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ ¿‰ÈÎÔ Ô ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË˜ Ô˘ ·Ú·ÏÏ‹ÏÈÛÂ ÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙË˜ Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹˜ ÙÔ˘ Û›ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂÏ·›Ô˘. ∏ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË ÌÈ·˜ Ì·ÎÚ¿˜ Î·È Â›ÔÓË˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ ÌÔÚÂ› Ó· Á›ÓÂÈ ÙÂÏÂÙ‹, ÌÔÚÂ› Î·È ·ÓËÁ‡ÚÈ! Y‹Ú¯Â ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÌÈ· ˆÚ·›· Û˘Ó‹ıÂÈ· ÛÙË §Â˘Î¿‰·: fiÏÔÈ, ÓÔÈÎÔÎ‡-

Õ Mζεμα της ελις. Iδια και απαρλλαχτα, απ την αρχαιτητα μχρι τις μρες μας. Λεπτομρεια απ μελανμορφο αττικ αμφορα, 530 π.X.

P «Tο πρτο λδι, να σταμν για το καντλι της Παναγας». Λδι στο καντλι της Παναγας της Γκουβερνιτισσας, στο ομνυμο βυζαντιν μοναστρι της Kρτης (πηγ: Nκος και Mαρα Ψιλκη Hλας Kαστανς, «O πολιτισμς της ελις. Tο ελαιλαδο». Eκδ. «Kαρμνωρ»).

ÚË˜, Ì·˙ˆ¯Ù¿‰Â˜, ÂÚÁ¿ÙÂ˜ ÙÔ˘ ÏÈÔÙÚÈ‚ÈÔ‡, ¤ÚÂÂ Ó· ÁÂ˘ÙÔ‡Ó ÙÔ ÚÒÙÔ Ï¿‰È: «¶ÚÈÓ ¿ÓÂ ÙÈ˜ ÂÏÈ¤˜ ÛÙÔ ÏÈÔÙÚÈ‚Èfi, ËÁ·›ÓÂÈ Ô ·¿˜ ÎÈ ·ÁÈ¿˙ÂÈ Î·È ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó Ï·‰fiÈÙ·, ÁÈ· Ó· Â˘¯ËıÔ‡Ó, ‰›ÓÔ˘Ó ‰Â Î·È ÛÙÔ˘˜ ÏÈÙÚÔ‚È·Ú·›Ô˘˜ Î·È ÙÚÒÓÂ…». ΔÔ ÂÏ·ÈfiÏ·‰Ô Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÚÒÙË ‡ÏË ÛÙËÓ ·Ú·ÛÎÂ˘‹ ÙË˜ Ï·‰fiÈÙ·˜, Ô˘ ‰È·Ó¤ÌÂÙ·È ÛÙÔ Û˘ÁÁÂÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ·ÏÏ¿ Î·È Û’ fiÛÔ˘˜ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÂÏ·ÈÔÏ¿‰Ô˘. ™ÙËÓ ∫Ú‹ÙË ‰È·ÛÒıËÎ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ· Ù· «ÔÌ·˙ˆ¯Ù›ÎÈ·», ÌÈ· ÂÈ‰ÈÎ‹ ÁÈÔÚÙ‹ Ô˘ ÁÈÓfiÙ·Ó ÌfiÏÈ˜ Ù¤ÏÂÈˆÓÂ Ë Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹. √ ÓÔÈÎÔÎ‡ÚË˜ ÂÙÔ›Ì·˙Â ÁÏ¤ÓÙÈ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘. ™˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó ÔÈ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜, ÔÈ Ê›ÏÔÈ Î·È, ··Ú·ÈÙ‹Ùˆ˜, ÔÈ Ì·˙ˆ¯Ù¿‰Â˜, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ÂÚÁ¿ÙÂ˜ Ô˘ ‰Ô‡ÏÂ„·Ó ÁÈ· Ó· Ì·˙Â˘ÙÂ› Ë ÛÔ‰ÂÈ¿. Δ· Ê·ÁËÙ¿ Ì·ÁÂÈÚÂ‡ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ Ï¿‰È, ·ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ˘‹Ú¯Â ·ÏÈfi ÛÙÔ Ï·‰Ô›ı·ÚÔ. ™˘Ó‹ıˆ˜ ˙‡ÌˆÓ·Ó ÙÔ Â›ÛËÌÔ „ˆÌ› (ÙÔ ÊÙ¿˙˘ÌÔ), Î·È ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó Ó· Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈÔ ÙÔ ÙÚ·¤˙È, ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈ· ÎÈ Ë ¯ÚÔÓÈ¿. ΔÔ ÂÈ‰ÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›ÛÙ·ÛË ÁÏ‡ÎÈÛÌ· ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó «Ï·‰ˆÙ‹ ›Ù·», Ô˘ ˙˘ÌˆÓfiÙ·Ó ÌÂ ÂÙÈÌ¤˙È Î·È ÚÔÛÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔÌ·‰ÈÎÔ‡ ‰Â›ÓÔ˘. ∫·È ¿ÏÈ ¤Ó·˜ ÔÈËÙ‹˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· Ì·˜ ı˘Ì›ÛÂÈ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÍÂ¯·ÛÌ¤ÓÂ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜. √ ∫ˆÛÙ‹˜ ºÚ·ÁÎÔ‡ÏË˜. «… ∫È. fiÓÙ¤ ‰· ÈÔ‡Ó ÛÙË ‚›‚· ÌÔ˘, ÁÈ· Ù’ ·ÔÌÔ˙ˆ¯Ù›ÎÈ·, Ù¿‚ÏÂ˜ ı· ÛÙÚÒÛˆ ÊÙ¿˙˘ÌÔ, ÂÙÛ¿ÚË ÙˆÛÂ ÛÊ¿˙ˆ Û· Ó· ’Ó·È Á¿ÌÔ˜ Î·È ¯·Ú¿,

Á‹ Û˘ÓÙÂÎÓÈ¿ Û· Ó¿ ’¯ˆ, Ó· ÌÂ Î·ÏÔ¯ÚÔÓ›ÛÔ˘ÓÂ, ÛÔÏÏ¿ÙË Ó· ÌÔ˘ Ô‡ÓÂ. ∫·ÏÔÎ·Ù¿Ï˘ÙË Ë ÛÔ‰ÂÈ¿, ÙÔ˘ ‰¤Î·ÏÔ˘ ÙÔ Ï¿‰È, ÙÔ˘ ‰È·ÎÔÓÈ¿ÚË ÁÈ· ÌÈÛÙfi, Î·È „˘¯ÈÎfi ÁÈ· ÙÛ’ ¿ÁÈÔ˘˜…» ∞ÏÏÔ‡ ÙÔ „ˆÌ› ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ‹Ù·Ó «Ï·‰fi„ˆÌÔ». ∫È ·ÏÏÔ‡ ¤ÚÈ¯Ó·Ó ÙÔ Ï¿‰È ¯ˆÚ›˜ ÙÛÈÁÎÔ˘ÓÈ¿ ÛÙÔ È¿ÙÔ ÌÂ ÙË Ê¿‚·. °È· Ó· ÙÚ¤ÍÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ¿ÏÏË ¯ÚÔÓÈ¿ ÛÙÔ ÛÈÙÈÎfi. ™ÙËÓ ∞ÁÈ¿ÛÔ, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹˜, ÁÈÓfiÙ·Ó ÔÏfiÎÏËÚË ÁÈÔÚÙ‹: «EÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ú·‚‰ÈÛÙ¤˜ Ì‹ÁÂÈ ·Ó¿Ô‰· ÙÔ ÏÔ‡ÚÔ ÙÔ˘ ÛÙË ÁË Î·È ÙÔ˘ ‚¿˙ÂÈ ÊˆÙÈ¿ , ÈÛÙÂ‡ÔÓÙ·˜ ˆ˜ fiÙ·Ó Ï˘Á›ÛÂÈ ÙÔ Ì·ÎÚ‡ Ú·‚‰› ı· Ï˘Á›ÛÔ˘Ó Î·È ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÔÈ ÂÏÈ¤˜ ·fi ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ Î·ÚÔ‡. √È Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙ›‚Ô˘Ó ÙÈ˜ ÂÏÈ¤˜, ÌÂ ÙÔ Ì·‡ÚÔ ˙Ô˘Ì› ÙÔ˘˜ ·ÏÂ›ÊÔ˘Ó ÙÔ ÚfiÛˆÔ Î·È ¯ÔÚÂ‡Ô˘Ó Á‡Úˆ ·fi ÙË ÊˆÙÈ¿, ÂÙÒÓÙ·˜ Ù· Î·Ï¿ıÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂ Â˘¯¤˜ ÛÙÔ ÓÔÈÎÔÎ‡ÚË, Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·Úfi, Î·È ÛÙÈ˜ ·Ó‡·ÓÙÚÂ˜, Ó· Â›Ó·È ·ÓÙÚÂÌ¤ÓÂ˜…».

K‡ÎÏÔ˜ ·¤Ó·Ô˜ √ Î‡ÎÏÔ˜ ÙË˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÌÔÚÂ› Ó· ÎÏÂ›ÓÂÈ Ì’ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜. √Ìˆ˜ Ô Î‡ÎÏÔ˜ ÙˆÓ Âı›ÌˆÓ Ô˘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ÌÂ ÙÔÓ ÂÚ¯ÔÌfi ÙË˜ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ·˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ó ÌÂ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙË Ì¿Ó· ÁË, ‰ÂÓ ÎÏÂ›ÓÂÈ ÔÙ¤! ™ÙËÓ K‡ÚÔ, ÙÔ ÚÒÙÔ ÓÂÚfi Ô˘ ı· ÈÂÈ ÙÔ ‚Ú¤ÊÔ˜ ı· ÙÔ˘ ÙÔ ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó ÛÂ Ê‡ÏÏÔ ÂÏÈ¿˜: fiˆ˜ ‰ÂÓ ‰È„¿ Ë ÂÏÈ¿, ‰ÂÓ ı· ‰È-

„¿ÛÂÈ Î·È ÙÔ ·È‰›! ¶·ÓÙÔ‡, ÙÔ Ï¿‰È ı· ÌÂÙ·Ê¤ÚÂÈ ÙË ÛÊÚ·Á›‰· ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ ÂÏ¤Ô˘˜ ÛÙÔ ‚¿ÙÈÛÌ·. AÏÏÔ‡, Ù· ÎÏ·‰È¿ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜ ı· Á›ÓÔ˘Ó ÛÙÂÊ¿ÓÈ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘! ∫È ·ÎfiÌË, ÙÔ ÛÙÂÚÓfi ·ÓÙ›Ô ı· ÙÔ Ô˘Ó ÌÂ ÎÏ¿‰Ô˘˜ ÂÏÈ¿˜: fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·Ú·‰›‰ÂÙ·È fi,ÙÈ Â›¯Â ‰È·Ù¿ÍÂÈ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÓÂÎÚfi ÙÔ ÎÏ·‰› ÙË˜ ÂÏÈ¿˜. °È·Ù› Ì¤Û· ·fi ÙË ıÏ›„Ë ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·‰˘ıÂ› Ë ¯·Ú¿ ÙË˜ ˙ˆ‹˜, Ë ÂÏ›‰·. °È·Ù› Ë ÂÏÈ¿

H

K A £ H M E P I N H

B

Â›Ó·È ÙÔ ‰¤ÓÙÚÔ Ô˘ ÔÙ¤ ÙÔ˘ ‰ÂÓ Âı·›ÓÂÈ. •ÂÚ·›ÓÂÙ·È Ô ÎÔÚÌfi˜ ·ÏÏ¿ Ì¤Û· ·fi Ù· ÓÂÎÚ¿, Î·Ù¿ÍÂÚ· Í‡Ï· Ê˘ÙÚÒÓÂÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˜ ‚Ï·ÛÙfi˜ Î·È ÌÂÁ·ÏÒÓÂÈ, ÌÂÁ·ÏÒÓÂÈ, Á›ÓÂÙ·È ‰¤ÓÙÚÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ. ∂›Ó·È Ë Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ˙ˆ‹ ‹ Ì‹ˆ˜ Ë ·ÏÈ¿ Ô˘ ·Ó·ÛÙ‹ıËÎÂ; Δ· ÎÏ·‰È¿ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó ˆ˜ Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ, ˆ˜ fiÏ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÌÂÙÚÔ ÂÓfi˜ Î‡ÎÏÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ô‡ÙÂ ·Ú¯‹ Ô‡ÙÂ Ù¤ÏÔ˜!

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

21

«O καθαρτατος νας του Tου ™ ∞μμ∞ A °√Àƒπ¢∏ Kαθηγητ του Πανεπιστημου Aθηνν

H

£E™¶I™H ÙË˜ ÂÔÚÙ‹˜ ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ·fi ÙËÓ EÎÎÏËÛ›· Î·È Ë Î·ıÈ¤ÚˆÛ‹ ÙË˜ ÙÔÓ 8Ô ·È. Ì.X. ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÔÏ‡ ‰‡ÛÎÔÏ· ÁÈ· ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. H Û¯¤ÛË, .¯., ÙÔ˘ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô˘ Ê‡ÏÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ IÂÚfi ÙË˜ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÚÔ˜ Ù· AÁÈ· ÙˆÓ AÁ›ˆÓ, fiÔ˘ ÂÈÛ‹Ú¯ÂÙÔ ÌfiÓÔ Ô IÔ˘‰·›Ô˜ ·Ú¯ÈÂÚ¤·˜, ÎÈ ·˘Ùfi «¿·Í ÙÔ˘ ÂÓÈ·˘ÙÔ‡», Â›Ó·È ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ‚Â‚·ÈˆÌ¤ÓË ˆ˜ ÂÎÙfi˜ ÙË˜ ÈÛÙÔÚÈÎ‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. Oˆ˜ Í¤ÚÔ˘ÌÂ ·fi ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi IÒÛËÔ Î·È ·fi ÙËÓ K·ÈÓ‹ ¢È·ı‹ÎË, ÛÙÔ IÂÚfi ÙˆÓ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ ˘‹Ú¯Â ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ¤Ó· ÂÈ‰ÈÎfi ÙÌ‹Ì·, «Ë ·˘Ï‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ», Î·È ÂÎÂ› ÌfiÓÔ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·Ó ÛÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜

Ó· ·Ú›ÛÙ·ÓÙ·È ÛÙ· ÙÂÏÔ‡ÌÂÓ· ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÈÔ˘‰·˚ÎÔ‡ Ó·Ô‡. H ÈÔ˘‰·˚Î‹ ıÚËÛÎÂ›· ‹Ù·Ó ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ¤ÓÙÔÓ· ÈÂÚ·Ú¯ÈÎ‹ Î·È ·ÚÚÂÓÔÎÚ·ÙÈÎ‹ Û’ fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙË Ï·ÙÚÂ›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÛÙÔ IÂÚfi ÙˆÓ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ‚¤‚·È·, ˘‹ÚÍÂ Ë ™˘Ó·ÁˆÁ‹ Î·È Ë Î·Ù¿ ™¿‚‚·ÙÔ ÂÎÂ› Û˘Ó¿ıÚÔÈÛË. H ÚÔÛÊÔÚ¿ fiÌˆ˜ ı˘ÛÈÒÓ Î·È ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ÂÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ ÁÈÔÚÙ¿˙ÔÓÙ·Ó ¿ÓÙ· ÌÂ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ IÂÚfi, Î·È ÂÔÌ¤Óˆ˜ ÌÂ ÙË ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ÙÔ˘ ÈÂÚ·ÙÂ›Ô˘. *** O ÈÔ˘‰·˚ÛÌfi˜ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÔÏ‡ ·ÚÚÂÓÔÎÚ·ÙÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›·, ÎÈ ·fi ·˘Ù‹Ó ÙÂÏÈÎ¿ Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ÂËÚÂ¿ÛÙËÎÂ, fiÙ·Ó ÛÙÂÚÂÒıËÎÂ Û·Ó ıÚËÛÎÂ›· ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔÚˆÌ·˚ÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. A˘Ùfi fiÌˆ˜ ¤ÁÈÓÂ Ì¤Û· ÛÂ ¤Ó· ÂÈ‰ˆÏÔÏ·ÙÚÈÎfi Î˘Ú›ˆ˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, fiÔ˘ Ô ıÂ˚Îfi˜ Îfi-

ÛÌÔ˜, fi¯È ÌfiÓÔ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜, ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·Ó Ì¤Û· ·fi ÙÔ ·ÚÛÂÓÈÎfi Î·È ÙÔ ıËÏ˘Îfi Ê‡ÏÔ. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ·fi ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÎÈ ¤ÂÈÙ·, Ë ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ·Ó·˙ËÙÔ‡ÛÂ Î¿ÔÈ· ‰È¤ÍÔ‰Ô ÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·˙Â ÁÈ· ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Â˘Û¤‚ÂÈ· Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙÔ˘ ıÂ˚ÎÔ‡ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÛÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ˙ˆ‹. °È’ ·˘Ùfi, fi¯È ÛÙËÓ Â›ÛËÌË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Î·È ıÂÔÏÔÁ›·, ·ÏÏ¿ ÛÙË Ï·˚Î‹ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ Â˘Û¤‚ÂÈ· –Ô˘ ÙË ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÂÎÊÚ·˙fiÌÂÓË Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ·fiÎÚ˘ÊË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ (Ï·˚Î‹) ÊÈÏÔÏÔÁ›·– ÂÎÂ› ·Ú¯ÈÎ¿ Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ ÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ·fiÂÈÚÂ˜ Ï‡ÛË˜ ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ. K·È Ù· ÂÚ› EÈÛÔ‰›ˆÓ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÛÙ· AÁÈ· ÙˆÓ AÁ›ˆÓ Î·È ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÙË˜ ÂÎÂ› ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ·fiÎÚ˘ÊÔ Ï·˚Îfi ÎÂ›ÌÂÓÔ Ô˘ Ô ÌÂÓ øÚÈÁ¤ÓË˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ «¢È‹ÁËÛÈ˜ ‹ ÈÛÙÔÚ›· (‹ Î·È °¤ÓÓËÛÈ˜) M·Ú›·˜ ÙË˜ ·Á›·˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Î·È ˘ÂÚÂÓ‰fiÍÔ˘ MËÙÚfi˜ IËÛÔ‡ XÚÈÛÙÔ‡», Ô ‰Â ÚÒÙÔ˜

E˘Úˆ·›Ô˜ ÂÎ‰fiÙË˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, ÙÔ 1552, ÙÔ ÔÓfiÌ·ÛÂ «¶ÚˆÙÂ˘·ÁÁ¤ÏÈÔÓ I·ÎÒ‚Ô˘». O ÂÍ IÔ˘‰·›ˆÓ, ‰ËÏ·‰‹, Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÚÔÛÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ Â›Ó·È Ô A‰ÂÏÊfiıÂÔ˜ I¿Îˆ‚Ô˜ Î·È ‰ÈËÁÂ›Ù·È ÔÏÏ¿ ÂÚ› ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡, Ô˘ ‰ÂÓ Ì·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Â‰Ò. O Î·ıËÁËÙ‹˜ M·Ï¿ÓÔ˜ ÈÛÙÂ‡ÂÈ ˆ˜ Ô ˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È., ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎÂ fiÌˆ˜ ˆ˜ ¤¯ÂÈ Û‹ÌÂÚ· Î·Ù¿ ÙÔÓ 4Ô ·È., Î·È Â›¯Â ÔÏ‡ ÌÂÁ¿ÏË ‰È¿‰ÔÛË ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ. A˘Ùfi ÙÔ ¶ÚˆÙÂ˘·ÁÁ¤ÏÈÔ Î¿ÓÂÈ Â›ÛË˜ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓË ÌÓÂ›· ÂÚ› ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ M·Ú›·˜, ÙÔ˘ Iˆ·ÎÂ›Ì Î·È ÙË˜ AÓÓ·˜, ÂÚ› ÙË˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ Á¤ÓÓËÛË˜ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ·fi ÁËÚ·ÈÔ‡˜ ÁÔÓÂ›˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ÚÔ‚Ï¤ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ù·¯Â›· ¤ÍÔ‰Ô ÙˆÓ ·fi ÙË ˙ˆ‹ ·˘Ù‹, ÚÔÛ‹ÓÂÁÎ·Ó, Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ·˘Ù‹, ÙËÓ ÎfiÚË ÙˆÓ M·Ú›· ÛÙÔ IÂÚfi ÙË˜ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ÙÚÈÒÓ ÂÙÒÓ, Î·È ¤ÙÛÈ ÙËÓ ·ÊÈ¤ÚˆÛ·Ó ÛÙÔÓ £Âfi, ·ÊÔ‡ Ë M·Ú›· ·Ú¤ÌÂÈÓÂ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ IÂÚÔ‡, fiÔ˘ ÙËÓ ˘Ô‰¤¯ıËÎÂ Ô Z·¯·Ú›·˜ (ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ô ÈÂÚ¤·˜ ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË ÙÔ˘ ¶ÚÔ‰ÚfiÌÔ˘) Î·È ÙËÓ ÂÈÛ‹Á·ÁÂ ÛÙÔ IÂÚfi, fiÔ˘ ¤ÌÂÈÓÂ Ì¤¯ÚÈ ÙË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÙˆÓ 14 ‹ 15 ÂÙÒÓØ Î·È ÙfiÙÂ, ˆ˜ ÂÓËÏÈÎÈˆÌ¤ÓË ÎfiÚË, ·ÊÔ‡ ÔÈ ÁÔÓÂ›˜ ÙË˜ Â›¯·Ó ÚÔ ÙÚÈÂÙ›·˜ ·Ôı¿ÓÂÈ, ÔÈ ÈÂÚÂ›˜, ÌÂÙ¿ ÎÔÈÓ‹ Û‡ÛÎÂ„Ë, ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÙËÓ ÌÓËÛÙÂ‡ÛÔ˘Ó ÌÂ ÙÔÓ IˆÛ‹Ê, Ô ÔÔ›Ô˜, Î·Ù¿ ÙË ‰È‹ÁËÛË ·˘Ù‹, ‹Ù·Ó ¯‹ÚÔ˜ Î·È Â›¯Â ·ÚÛÂÓÈÎ¿ Î·È ıËÏ˘Î¿ Ù¤ÎÓ· ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ.

EÈÛfi‰È· ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘. H ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ıÂ˚ÎÔ‡ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÛÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi

***

Õ O Nας του Σολομ ντος. Eικνα ζωγραφισμνη πνω σε ασπη, ργο του ιερα Iωννου Aπακ, 16ος αι. Bενετα, νας του Aγου Γεωργου των Eλλνων (πηγ: «H Bενετα των Eλλνων», κεμ.-επιμ. Xρσα Mαλτζου. Eκδ. «Mλητος»).

22

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

TÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÒıËÎ·Ó ¿Óˆ ·fi 50 ÂÏÏËÓÈÎ¿ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ¶ÚˆÙÂ˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ‰È¿‰ÔÛË Ô˘ Â›¯Â ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ. B¤‚·È·, Î·Ù¿ ÙÔÓ 4Ô ·È., ¿Óˆ ·fi 300 ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÈÔ˘‰·˚ÎÔ‡ IÂÚÔ‡ ÙˆÓ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ PˆÌ·›Ô˘˜, Ô‡ÙÂ Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜, Ô‡ÙÂ ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙÂ˜ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙÂ˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ÔÈÔ˜ Î·È fiÙÂ ¤Ì·ÈÓÂ ÛÙÔ IÂÚfi ·˘ÙfiØ Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ Î·È ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙÂ˜ ÙÔ˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙË Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË ÙË˜ ÈÂÚ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜Ø fi¯È ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ·ÏÏ¿ ÙÔ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎfi ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÓÂ ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔ˘˜. H ÚfiıÂÛË ÙˆÓ ·ÔÎÚ‡ÊˆÓ ·˘ÙÒÓ ‰ÈËÁ‹ÛÂˆÓ ‹Ù·Ó Ë Î·ı’ ÔÈÔÓ‰‹ÔÙÂ ÙÚfiÔ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË ÎÂÓÒÓ Ô˘ ¿ÊËÓÂ Ë Â˘·ÁÁÂÏÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· Î·È, Â› ÙÔ˘ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, Ë ¤ÎÊÚ·ÛË ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÁÈ· ÙÔÓ Ï·fi ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ıÂÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÂÎÙ›ÌËÛË˜ ÚÔ˜ ¤Ó· Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô ÚfiÛˆÔ. K·È, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹, ÙÔ ÚfiÛˆÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È Ë £ÂÔÙfiÎÔ˜, ÙË˜ ÔÔ›·˜ Ë ˘ÂÚ¤Í·ÚÛË ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ˘ËÚÂÙÂ› Ù¿ÛÂÈ˜ Î·È ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ Â˘Û¤‚ÂÈ·˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 4Ô Î·È ÂÍ‹˜ ·È-

Σωτρος» ÒÓÂ˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ·, ÚÔ˜ ‰‡Ô Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜: ·) T· ÂÚ› ÙË˜ M·Ú›·˜ «ˆ˜ Î·ı·ÚÒÙ·ÙÔÓ N·Ô‡ ˘„›ÛÙÔ˘» Î·ÙÔ¯˘ÚÒÓÔ˘Ó ¤ÙÈ Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ ÂÚ› ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÛÂˆÓ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ‰fiÁÌ· ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜. H ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË (M·Ú›·) Ô˘ ‰¤¯ıËÎÂ ÙÔÓ £Â›Ô §fiÁÔ Î·È ÙÔ˘ ¤‰ˆÛÂ Û¿ÚÎ· Â›¯Â Ù‡¯ÂÈ ÂÈ‰ÈÎ‹˜ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜ ˆ˜ Î·ı·ÚÒÙ·ÙÔ˜ N·fi˜ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜. ‚) H ·Ó¿ÌÈÍË ·˘Ù‹ ÙË˜ M·Ú›·˜, ÛÙ· ÂÚ› ÂÓ·ÓıÚˆ›ÛÂˆ˜ ÙÔ˘ YÈÔ‡ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ‰ÂÓ ÚÔÛ¤Ï·‚·Ó ÔÙ¤ ıÂÔÏÔÁÈÎfi ÛˆÙËÚÈÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·Ø ÙÔ ÚfiÛˆÔ fiÌˆ˜ ÙË˜ ¶·Ó·Á›·˜, ·fi ÙÔÓ 4Ô ·È. Î·È ÌÂÙ¿, ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÂÈ‰Ú¿ ¤ÓÙÔÓ· ÛÙË ˙ˆ‹ ÙË˜ Â˘Û¤‚ÂÈ·˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ˘fi ‰‡Ô ¤ÓÓÔÈÂ˜: ÙË˜ ÌÂÛÈÙÂ›·˜ ÙË˜ ÛˆÙËÚ›·˜ Î·È ÙË˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ. EÙÛÈ fiÌˆ˜ OÚıfi‰ÔÍÔÈ Î·È K·ıÔÏÈÎÔ› ·¤ÎÙËÛ·Ó ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Û˘Ì·Ú·ÛÙ¿ÙË ıËÏ˘ÎÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. TÔ ‰fiÁÌ· ÂÚ› ÙË˜ ÛˆÙËÚ›·˜ ‰È¿ ÙË˜ ıÂ›·˜ ÂÓ·ÓıÚˆ›ÛÂˆ˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ·fi ÙÈ˜ ™˘Ófi‰Ô˘˜ ¢ã, Eã Î·È ™Ùã ¤‰ÈÓÂ Ï‡ÛË ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ·Ø ·ÏÏ¿ Ë Ï‡ÛË ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó ÔÏ‡ ıÂÔÏÔÁÈÎ‹ Î·È ‰˘ÛÓfiËÙË ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ÈÛÙfi. A˘Ùfi Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛÂ Ô˘Î ÔÏ›ÁÔÓ ÂÈ˜ ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ Ï·ÙÚÂ›·˜ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘. MÂ Ù· ÂÚ› ÙˆÓ «‰‡Ô Ê‡ÛÂˆÓ» Î·È ÙÈ˜ ÏÂÙÔÌÂÚÂ›˜ ÂÚ› ·˘ÙÒÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ˜, Ô IËÛÔ‡˜ ¤·„Â Ó· Â›Ó·È fiÛÔ ‹Ù·Ó ¿ÏÏÔÙÂ ÚÔÛÈÙfi˜ ÛÙÈ˜ fiÔÈÂ˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ¤˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ˆ˜ ™ˆÙ‹Ú·˜Ø ÙÒÚ·, ·fi ÙÔÓ 5Ô ‹ 6Ô ·È. Î·È ÌÂÙ¿, ÙÔÓ ÚfiÏÔ ·˘Ùfi ÙÔÓ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÌÂÛÈÙÈÎ¿ Î·È ÚÔÛÙ·ÙÈÎ¿ Ë £ÂÔÙfiÎÔ˜, fi¯È ˆ˜ ™ˆÙ‹Ú·˜ ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÌÂÛÔÏ·‚ËÙ‹˜. TÔ ı¤Ì· Â›Ó·È fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ‰È·ÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡. *** TÔ ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁÈÎfi ‰fiÁÌ· ¤ÊÂÚÂ ÛÔ‚·Ú‹ ·Ó·Ù·Ú·¯‹ ÂÓÙfi˜ ÙË˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜ Î·È Î¿ÔÈÂ˜ ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂÈ˜. E›Ó·È ÁÓˆÛÙ¤˜ ÔÈ ‰‡Ô ·ÎÚ·›Â˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›¯ıËÎ·Ó: Ô ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ NÂÛÙfiÚÈÔ˜ ÂÙfiÓÈÛÂ fiÙÈ Ë M·Ú›· ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È £ÂÔÙfiÎÔ˜, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ XÚÈÛÙÔÙfiÎÔ˜. TÔ ÚÒÙÔ ÙÔ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ÂÓÙÂÏÒ˜ ÂÈ‰ˆÏÔÏ·ÙÚÈÎfi. O Î‡ÚÈÔ˜ ·ÓÙ›·ÏÔ˜ ÙÔ˘ NÂÛÙfiÚÈÔ˘ ‹Ù·Ó Ô K‡ÚÈÏÏÔ˜ AÏÂÍ·Ó‰ÚÂ›·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ÁÈ· ÙÔÓ NÂÛÙfiÚÈÔ fi,ÙÈ Ô Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ AÚÂÈÔ. O K‡ÚÈÏÏÔ˜ Â¤ÌÂÈÓÂ, Î·Ù¿ ÙÔ˘ NÂÛÙÔÚ›Ô˘, fiÙÈ Ë M·Ú›· ÌÔÚÂ› Ó· Î·ÏÂ›Ù·È «Ì‹ÙËÚ £ÂÔ‡» Î·È Ë ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ÂÈ‚Ï‹ıËÎÂ ‰È¿ ™˘Ófi‰Ô˘ ÛÙËÓ EÎÎÏËÛ›·. O ˙‹ÏÔ˜ ÙÔ˘ K˘Ú›ÏÏÔ˘, Ì¿ÏÈÛÙ·, Â› ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ‹Á·ÈÓÂ ÙfiÛÔ Ì·ÎÚÈ¿, Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Î·ÙËÁÔÚËıÂ› ÁÈ· M·ÚÈÔÏ·ÙÚÂ›·. H Ô˘Û›· fiÌˆ˜ ÙË˜ ÚfiÙ·Û‹˜ ÙÔ˘, Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÂ ÌÂ fiÏ· Ù· Ì¤Û·, ¤ÁÈÓÂ ‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙËÓ EÎÎÏËÛ›·. A˘Ùfi Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ Ó· ÙÔÓ›ÛÔ˘ÌÂ Â‰Ò Â›Ó·È fiÙÈ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ M·ÚÈÔÏ·ÙÚÂ›·˜ ÛÂ ¢‡ÛË Î·È AÓ·ÙÔÏ‹ ‰ÂÓ

H Tα Eισδια της ˘‹ÚÍÂ ÚÔ˚fiÓ ÌfiÓÔ ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ Â˘Û¤‚ÂÈ·˜, Ô˘ ·Ó·˙ËÙÔ‡ÛÂ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ıÂ˚ÎÔ‡ ı‹ÏÂÔ˜ Î·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË˜ ÔÏ‡ ·˘ÛÙËÚ‹˜ ıÂÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰È·Ù‡ˆÛË˜ ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁÈÎÔ‡ Î·È ÛˆÙËÚÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜, Ô˘ Ô ÎÔÈÓfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰‡ÛÎÔÏ· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÂ›. EÙÛÈ, ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ı·‡Ì· ÙÔ fiÙÈ Ô Â› IÔ˘ÛÙÈ·ÓÔ‡ ÂÁÎ·ÈÓÈ·ÛıÂ›˜ Ó·fi˜ ÙË˜ «AÁ›·˜ M·Ú›·˜ ÙË˜ N¤·˜» ‹ «ÙË˜ AÁ›·˜ EÎÎÏËÛ›·˜», Â› ÙÔ˘ ÏfiÊÔ˘ M·Ú›· ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· (fiÔ˘ ¿ÏÏÔÙÂ Ô N·fi˜ ÙˆÓ IÔ˘‰·›ˆÓ), Û˘Ó‰¤ıËÎÂ ÌÂ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÂÚ› «EÈÛÔ‰›ˆÓ ÙˆÓ £ÂÔÙfiÎÔ˘», fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi Ï‹ıÔ˜ ¶·ÙÂÚÈÎÒÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È ·Ó·ÊÔÚÒÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜. ™ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ·˘Ù‹, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, ıÂÌÂÏÈÒıËÎÂ Ë ÂÔÚÙ‹ ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ. ™ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË fiÌˆ˜ ·˘Ùfi ¤ÁÈÓÂ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 8Ô˘ ·È., fiˆ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È ·fi Ûˆ˙fiÌÂÓÔ ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë T·Ú¿ÛÈÔ˘ (Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 8Ô˘ ·È.). H ÂÔÚÙ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ MËÓÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ B·ÛÈÏÂ›Ô˘ Bã ÙÔ˘ M·ÎÂ‰fiÓ· (976-1025), Ô ‰Â M·ÓÔ˘‹Ï Aã Ô KÔÌÓËÓfi˜ (1148-1180) ÙËÓ Î·ıÈ¤ÚˆÛÂ ˆ˜ ·ÚÁ›·. K·È ÛÙË ¢‡ÛË Ë ÂÔÚÙ‹ ·˘Ù‹ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ 10Ô ·È. ÎÈ ¤ÂÈÙ·. EÓÒ fiÌˆ˜ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÈÎÔ‡˜ ·ÈÒÓÂ˜

Θεοτκου. Eικνα κρητικς τχνης, αποδιδμενη στον ζωγρφο Aγγελο, γρω στα μσα του 15ου αι. Σιν, Mον Aγας Aικατερνης.

·˘Ùfi Ô˘ ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙËÓ ·fiÎÚ˘ÊË ·˘Ù‹ ·Ê‹ÁËÛË ‹Ù·Ó fiÙÈ, fiˆ˜ fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÚÚÂÓÂ˜ IÛÚ·ËÏ›ÙÂ˜, 40 ËÌ¤ÚÂ˜ ÌÂÙ¿ ÙË Á¤ÓÓËÛ‹ ÙÔ˘˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ N·fi, ·˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë, ·fi Î¿ıÂ ¿Ô„Ë Î·È ÌÂ ÙÔ ·Ú·¿Óˆ, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘. KÈ ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔÓ›ÛıËÎÂ, ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·ıÈ¤ÚˆÛË ÙÔ‡ÙÔ˘ ˆ˜ ÂÔÚÙ‹ ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜, ‹Ù·Ó Ë ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ‹ Î·È Ï‹ÚË˜ Î·ıÈ¤ÚˆÛË ÙË˜ M·Ú›·˜ ÛÙÔÓ £Âfi. A˘Ùfi ÙÔÓ›˙ÂÈ Î·È ÙÔ ÙÚÔ¿ÚÈÔ ÙË˜ ÂÔÚÙ‹˜ ÛÙËÓ EÎÎÏËÛ›· Ì·˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÙË˜ ÂÔÚÙ‹˜: «Ô Î·ı·ÚÒÙ·ÙÔ˜ N·fi˜ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜... ÙÔ ÈÂÚfiÓ ıËÛ·‡ÚÈÛÌ· ÙË˜ ‰fiÍË˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡, Û‹ÌÂÚÔÓ ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ÂÓ Ùˆ Ô›Îˆ K˘Ú›Ô˘, ÙËÓ ¯¿ÚÈÓ Û˘ÓÂÈÛ¿ÁÔ˘Û· ÙËÓ ÂÓ ¶ÓÂ‡Ì·ÙÈ £Â›ˆ... ·˘Ù‹ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÎËÓ‹ ÂÔ˘Ú¿ÓÈÔ˜». OÏ· Ù· ·Ú·¿Óˆ ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÔ˘Ó ›Ûˆ˜ ‰‡Ô Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ı›Í·ÌÂ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘: ·) TËÓ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ 3Ô ·È. ·›ÛıËÛË Î¿ÔÈ·˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜ ÙÔ˘ ıËÏ˘ÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ·fi ÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi, Î·È, ‚) TÔ ÔÏ‡ ıÂÔÏÔÁÈÎfi, ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ¿ÓıÚˆÔ, Ì¿ÏÏÔÓ ·Î·Ù·Ï·‚›ÛÙÈÎÔ, ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁÈÎfi ‰fiÁÌ· ÂÚ› ÛˆÙËÚ›·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È¿ ÙÔ˘ ÌÂÛÈÙÈÎÔ‡ ÚfiÏÔ˘ ÙË˜ MËÙ¤Ú·˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ¤ÁÈÓÂ Î¿ÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

23

17 Nομβρη Λαζ ρου ζωγρ φου Tου H §π∞ A ¡∞°¡ø™Δ∞∫∏

√

¡OEMBPIO™ ¿ÓÙ· ÌÔ˘ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ Î·Ù¿ÚÁËÛË˜ ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ·ÚÛÂÓÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘, ÙÔ˘ «ÙÔ˘» – Ì· Î·È ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·Á‹, ÚÔÛı‹ÎË ‹ ·ÓÙÈÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ÌÓ‹ÌË Î·È ÙË ÌÓËÌfiÓÂ˘ÛË ÂÂÙÂ›ˆÓ, ÂÔÚÙÒÓ, ·ÓËÁ‡ÚÂˆÓ, ·Ï›Ì„ËÛÙ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËÌ¤ÓˆÓ Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÌÈÛfi ·ÈÒÓ· Ô˘ ‹‰Ë ÌÂ ‚·Ú‡ÓÂÈ. ø˜ Ù· ‰¤Î· ÌÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· ‹Ù·Ó ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜ Î·È ¡Ô¤Ì‚ÚË˜ ÌÂ «ÙÔ˘», Ô Ì‹Ó·˜ ÙÔ˘ A˚°ÈÒÚÁË ÙÔ˘ ªÂı˘ÛÙ‹, ÛÙÈ˜ 3 ÙÔ˘ ¡Ô¤Ì‚ÚË, ÙfiÙÂ Ô˘ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó Ù· Ó¤· ÎÚ·ÛÈ¿, Ô Ì‹Ó·˜ ÙÔ˘ ªÈ¯·‹Ï ∞Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘ ÛÙÈ˜ 8, ÙˆÓ ∂ÈÛÔ‰›ˆÓ ÛÙÈ˜ 21, ÙË˜ ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË˜ ÛÙÈ˜ 25, fiÏÂ˜ ÙÔ˘˜ ÂÔÚÙ¤˜ ÛÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙˆÓ ÂÏ·ÈÒÓˆÓ Î·È ÛÙË ÁÂ‡ÛË ÙÔ˘ ¿ÁÔ˘ÚÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡ ÛÙÈ˜ Ê¿ÌÚÈÎÂ˜ Î·È ÛÙÈ˜ ·Ôı‹ÎÂ˜ ÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ. ø˜ Ù· Â›ÎÔÛ› ÌÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· ÚÔÛÙ¤ıËÎÂ ÌÈ· ÈÓÂÏÈ¿ ÎÔÛÌÔ-ÔÏ›ÙÈÎË: Ë °ÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ ∂˘¯·ÚÈÛÙÈÒÓ (Thanksgiving Day), Ô˘ ÁÈÔÚÙ¿˙·ÌÂ ÛÙÔ ·ÌÂÚÈÎ¿ÓÈÎÔ ÈÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ Î¿ıÂ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ, Ë Â›ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ ÃÔ‡ÓÙ·˜, ÛÙÈ˜ ·ÂÚÔÔÚÈÎ¤˜ ‚¿ÛÂÈ˜, ÛÙÈ˜ 8 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ ∞Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘, Î·È Ë ·ÚÁ›·, ÛÙÈ˜ 11, ÙÔ˘ A˚-ªËÓ¿, Ô˘ ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÈ Ô ÔÏÈÔ‡¯Ô˜ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏÂ›Ô˘, fiÏË˜ ÙË˜ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÂÎ·ÙÚÈÛÌÔ‡ ÌÔ˘. ∞fi Ù· Â›ÎÔÛ› ÌÔ˘ Î·È ÌÂÙ¿ Ô ¡Ô¤Ì‚ÚË˜ Á›ÓÂÙ·È ¿Ó·ÚıÚÔ˜, Â·Ó·ÛÙ·ÙÂ› Î·È ·Ô‚¿ÏÏÂÈ, Ì·˚ÌÔ˘‰›˙ÔÓÙ·˜, ÙË ÁÂÓÈÎ‹ ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘. ∞ÓÙ› ÁÈ· «17 ÙÔ˘ ¡Ô¤Ì‚ÚË», Ô˘ Ï¤ÂÈ Ô Ï·fi˜, Î·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È, ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Ï·Ô‡, ÙÔ «17 ¡Ô¤Ì‚ÚË», ‰ËÏ·‰‹ ÌÂÙ·ÁÚ·ÌÌ¤ÓÔ ÙÔ 17 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘. §Â˜ Î·È, ıÂˆÚÒÓÙ·˜ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ «ÙÔ˘» ˘Â‡ı˘ÓË ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·ÓÈÛfiÙËÙ·, ˆ˜ ¤Î‰ËÏ· ÁÂÓÈÎ‹ ÎÙËÙÈÎ‹, Ë Î·Ù¿ÚÁËÛ‹ ÙÔ˘ ı· Î·Ù·ÚÁÔ‡ÛÂ ÎÈ ÂÎÂ›ÓË. √‡ÙÂ Ô Brumaire ÙË˜ Á·ÏÏÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜... ΔÔ ÁÓ‹ÛÈÔ ¿ıÔ˜ Î·È ÔÈ ı˘Û›Â˜ Î·Ù¿ ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙˆÓ Ù‡ˆÓ ¿ÏÏ·Í·Ó ÚÔ‡¯· Î·È ‡ÊÔ˜, ÎÈ ¤ÌÂÈÓÂ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ ÌfiÓÔ ÙÔ ¿ıÔ˜ Î·È Ë ÂÍÔ˘Û›· Ì·˙› ÙÔ˘. ∫·È ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ XÚfiÓÔ˜ ‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÈ ¯ÚÒÌ·Ù· Î·È ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ·. ªÈ· ˆ¯Ú‹ ÈÓÂÏÈ¿ Î¿ıÂ ÙfiÛÔ ÍÂıˆÚÈ¿˙ÂÈ ÙË ÌÈÎÚÔ·ÛÙÈÎ‹ Ï·ÌÂÚ‹ ‰›„· ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È Ì¤ÓÔ˘Ó Ù· ÔÚ¿Ì·Ù· ÌÂ ‰›¯ˆ˜ ı·‡Ì·Ù·. ø˜ Ù· Û·Ú¿ÓÙ· Î·È, ÛÂ Ï›ÁÔ, Ù· ÂÓ‹ÓÙ· ÌÔ˘, ¤¯ÂÈ Ô Î·ÈÚfi˜ Á˘Ú›ÛÌ·Ù·... ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ ÌÔ˘ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÂ›Ù·È Î·È ÛÙ·‰È·Î¿ Á›ÓÂÙ·È ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·. ª·¤ÛÙÚÔÈ Î·È ÔÏ˘ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜, ·ÊÔ‡ Ì·˜ ¤Ù·Í·Ó ÌÈ· ÂÎÙÔÓˆÙÈÎ‹ ÊÈ¤ÛÙ·-¶Ô-

24

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

H O γιος Γε ργιος και ο νος απ τη Mυτιλνη. Eικνα του 13ου αι. O γιος Γε ργιος διασ ζει τον οινοχο, ο οποος εχε συλληφθε απ τους Σαρακηνος της Kρτης. Λονδνο, Bρετανικ Mουσεο.

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

Õ O γιος Iκωβος ο Πρσης, 1527. Λεπτομρεια τοιχογραφας του Kρητικο αγιογρφου Θεοφνη Στρελτζα Mπαθ, στο καθολικ της Mονς Aγου Nικολου του Aναπαυσ, Mετωρα (πηγ: «Bυζαντινς Tοιχογραφες», Eκδοτικ Aθην ν).

P O γιος Mηνς. Λεπτομρεια εικνας με τσσερις καβαλρηδες αγους –Nικτας, Mηνς, Γε ργιος, Δημτριος–, ργο του Γεωργου Kαστροφλακα. 1740. Hρκλειο Kρτης, νας του μικρο αγου Mην (πηγ: Θεοχρη Δετορκη, «Mηνς ο μεγαλομρτυς. O γιος του Mεγλου Kστρου». Hρκλειο 1995).

Ï˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô, Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó ÌÈ· Â¤ÙÂÈÔ˜ Ó· ·Ó·Î·ÏÂ› ÌfiÓÔ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·: 17 ¡Ô¤Ì‚ÚË. ªÈ· Â¤ÙÂÈÔ˜ ¯ˆÚ›˜ «ÙÔ˘», ÌÈ· ËÌÂÚÔÌËÓ›· ÊÙÈ·¯Ù‹, Ì·˚ÌÔ‡, Ï·˚ÎÈÛÌÔ‡. ¢ÂÓ ¤¯ˆ Û¯¤ÛË, ¯·Ï¿ÏÈ ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÙË ¯·Ú›˙ˆ. ∂ÁÒ ÛÙ· ÂÓ‹ÓÙ· ÌÔ˘ –ÎÈ ¤¯ÂÈ Ô Î·ÈÚfi˜ Á˘Ú›ÛÌ·Ù·– Á˘Ú›˙ˆ ÛÙ· ¿ÙÚÈ· Î·È ‰ÈÂıÓ‹ ÌÔ˘: ™ÙÈ˜ 17 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Î·È ÛÙÈ˜ 17 ÙÔ˘ ¡Ô¤Ì‚ÚË, ÌÓ‹ÌË °ÚËÁÔÚ›Ô˘ ¡ÂÔÎ·ÈÛ·ÚÂ›·˜ ÙÔ˘ £·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁÔ‡, ÔÛ›Ô˘ §·˙¿ÚÔ˘ ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ Î·È Ã·˙¿ÚÔ˘, ∑·¯·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ ÛÎ˘ÙÔÙfiÌÔ˘, °ÂÓÓ·‰›Ô˘ Î·È ª·Í›ÌÔ˘ ·ÙÚÈ·Ú¯ÒÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiÏÂˆ˜, ¡›ÎˆÓÔ˜ Ì·ıËÙÔ‡ ™ÂÚÁ›Ô˘ ÙÔ˘ ƒÒÛÔ˘, Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô˘ ÙË˜ ÁÂÓÈ¿˜ ÌÔ˘. ∫·È –ÂÁÎ·Ù·ÏÂÏÂÈÌÌ¤ÓÔ, ¤ÎıÂÙÔ– ÛÙ· ÛÎ·ÏÈ¿ ÙË˜ Ó¤·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ ·Ú¯ÈÂÈÛÎÔÈÎ‹˜ ∞ı‹Ó·˜, Ô˘ Ù˘Ú‚¿˙ÂÈ ÂÚ› ÔÏÏ¿ ÂÓfi˜ ‰¤ ÂÛÙÈ ¯ÚÂ›·, ·Ê‹ÓÂÙ·È Ô ¯¿ÚÙË˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·˜, ÌÂ ÙÔÓ ‰ÈÂıÓÈÛÌfi ÙË˜ ·ÁÈÔÛ‡ÓË˜ Î·È ÙˆÓ Ì·ÚÙ˘Ú›ˆÓ Î·Ù¿ ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜, Ô ¯¿ÚÙË˜ ÌÂ ÙËÓ ·ÁÎÔÛÌÈfiÙËÙ· ÙË˜ ·Á¿Ë˜ Î·È ÊÈÏ·ÓıÚˆ›·˜ Ì¤Û· ·fi ÙÔ ÌËÓÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘

¡Ô¤Ì‚ÚË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÔÛ›ˆÓ Î·È Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ, Î·È fi¯È ÌfiÓÔÓ ÙˆÓ ‰È·ÏÂÎÔÌ¤ÓˆÓ ÙË˜ ÁÂÈÙÔÓÈ¿˜ Î·È ÂÓÔÚ›·˜ ÌÔ˘. ƒ·‚›ÓÔÈ, ·¿‰Â˜, ÌÔ˘Ï¿‰Â˜ ·fi ÙËÓ ∞Ó‰·ÏÔ˘Û›·, ÙÔÓ μfiÛÔÚÔ, ÙËÓ ∫‡ÚÔ, ÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË, ÙË μ·‚˘ÏÒÓ· Î·È Ò˜ ÙÔÓ °¿ÁÁË, ·˜ ¯Ù›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ Ó¤Â˜ Á¤Ê˘ÚÂ˜ ÁÈ· ÙË˜ ÁË˜ ÙÔ˘˜ ÎÔÏ·ÛÌ¤ÓÔ˘˜. ∏ ˙ˆ‹ ÛÙ·ıÂÚ¿ ∏Ú·ÎÏÂ›ÙÂÈ· Î·È ¢·Ú‚›ÓÂÈ· – ÎÈ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· Ê·Ó·Ù›ÛÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Ì·˜ ¯ˆÚ›˙ÂÈ, ·Ó·Î·ÏÒÓÙ·˜ Î·È Â˘Ú‡ÓÔÓÙ·˜ Ù· ¯·ÓÙ¿ÎÈ· ÙË˜ ·ÈÛÙ›·˜ ‹ ÙËÓ ·‚˘ÛÛ·Ï¤· ›ÛÙË ÙˆÓ ÈÂÚÒÓ ÔÏ¤ÌˆÓ. ™ÙËÓ fiÛÔ ÔÙ¤ Â›Î·ÈÚË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹ ¢ÈÂıÓ‹ Ì·˜, fiÛÔ ÔÙ¤ ÂÂ›ÁÔÓ ÙÔ ı·‡Ì·, ÙÔ ËıÈÎ¿ ·Ó¤ÊÈÎÙÔ, ‰ËÏ·‰‹ Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË Î·È ÚÔ‚ÔÏ‹ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ Ì·˜ ÂÓÒÓÂÈ, ÁÈ· Ó· ··Ï‡ÓÂÈ, Ó· ÂÍ·ÓıÚˆ›˙ÂÈ ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ ·ÓÈÛfiÙËÙ·. ¶¤ÚÛ·È: ¶ÚÒÙÔÈ ·fi fiÏÔ˘˜ ÂÁÓÒÚÈÛ·Ó ÙÔÓ Û·ÚÎˆı¤ÓÙ· ÃÚÈÛÙfiÓ ÔÈ ¶¤ÚÛ·È, Î·È ÌÂ ‰ÒÚ· ÙÔÓ ÚÔÛÂÎ‡ÓËÛ·Ó, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ™˘Ó·Í·ÚÈÛÙ‹˜. ∂ÎÏ‹ÙÙÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·Á›ˆÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ ÙÔ˘ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ Â›Ó·È ·fi ÙËÓ ¶ÂÚÛ›· ‹ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ¶ÂÚÛ›· Â› ™·‚ˆÚ›Ô˘ ‚·ÛÈÏ¤ˆ˜ ¶ÂÚÛÒÓ: πˆ¿ÓÓÔ˘ Î·È π·ÎÒ‚Ô˘ (1 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘), ∞ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘, ¶ËÁ·Û›Ô˘ Î.¿. (2), ∞ÎÂ„ÈÌ¿, πˆÛ‹Ê, ∞ÂÈı·Ï¿ (3), ∞¯ÂÌÂÓ›‰Ô˘ ÔÌÔÏÔÁËÙÔ‡ Â› πÛ‰ÈÁ¤Ú‰Ô˘ ‚·ÛÈÏ¤ˆ˜ ¶ÂÚÛÒÓ (3), ª›ÏÔ˘ ‹ ªÈÏÈÛ›Ô˘ (10), ¡ÈÚÛ¿, πˆÛ‹Ê Î.¿. (20), ™›ÏÔ˘ ¶ÂÚÛ›‰Ô˜ (26), π·ÎÒ‚Ô˘ ¶¤ÚÛÔ˘ (27), πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔ˘ ÂÓ ¶ÂÚÛ›‰È (29)Ø ™‡ÚÔÈ-¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔÈ: ∫·ÈÛ·Ú›Ô˘ Î·È ¢·Î›Ô˘ ÂÈ˜ ¢·Ì·ÛÎfiÓ (1), °·Ï·ÎÙ›ˆÓÔ˜ Î·È ∂ÈÛÙ‹ÌË˜ (5), ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ Ì¿ÚÙ˘ÚÔ˜ (9), ª·Ú·ıÒ (12), πˆ¿ÓÓÔ˘ ÃÚ˘ÛÔÛÙfiÌÔ˘ (13), °Ô˘Ú›·, ™·ÌˆÓ¿, ∞‚›‚Ô˘ (14), μ·ÚÏ·¿Ì (19), ¶ÚÔÎÔ›Ô˘ (22)Ø ∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ: πˆ¿ÓÓÔ˘ ∫ÔÏÔ‚Ô‡ (9), ªËÓ¿ (11), ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË˜ (25), ¶ÈÓÔ˘ÊÚ›Ô˘ (27), ¶ÈÙ˘Ú›ˆÓÔ˜ (29)Ø ™Î‡ı·È-™Ï¿‚ÔÈ: ÙÔ˘ ÛÏ·‚ÔÁÂÓÔ‡˜ πˆ·ÓÓÈÎ›Ô˘ (4), ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜ (22), ªÂÚÎÔ˘Ú›Ô˘ (25)Ø Ã¿˙·ÚÔÈ: §·˙¿ÚÔ˘ ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ (17)Ø μËÛÈÁfiÙıÔÈ: Ì¿ÚÙ˘ÚÔ˜ ∂ÚÌÈÓÈÁÁ¤Ï‰Ô˘ (1)Ø πÛ·ÓÔ›: μÈÎÂÓÙ›Ô˘ (11), ∑·Î¯·›Ô˘ ÂÓ °·‰Â›ÚÔÈ˜ (18)Ø πÙ·ÏÔ›-ƒˆÌ·›ÔÈ: ∂˘ÛÙÔÏ›·˜ Î·È ™ˆ¿ÙÚ·˜ (9), μ›ÎÙˆÚÔ˜ (11), ª·ÚÙ›ÓÔ˘ (12), ∫·ÈÎÈÏ›·˜, μ·ÏÂÚÈ·ÓÔ‡, ΔÈ‚Ô˘ÚÙ›Ô˘ (22)Ø ƒÒÛÔÈ: πˆÓ¿ ¡Ô‚ÔÁÔÚÔ‰›·˜ (5), ª·Í›ÌÔ˘ ™·ÏÔ‡ (12), ¡›ÎˆÓÔ˜ Ì·ıËÙÔ‡ ™ÂÚÁ›Ô˘ ÙÔ˘ ƒÒÛÔ˘ (17), ªÈ¯·‹Ï ΔÊÂÚ›·˜ (22), ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ ¡È¤‚ÛÎÈ (23), ªÂÚÎÔ˘Ú›Ô˘ ÂÓ ™ÌÔÏ¤ÓÛÎÈ (24), π·ÎÒ‚Ô˘ ƒÔÛÙÔ‚›·˜ (27). T¤ÏÔ˜, ÛÙÈ˜ 30 ÙÔ˘ ¡Ô¤Ì‚ÚË, ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ·ÔÛÙfiÏÔ˘ ™Î˘ı›·˜, ∫·˘Î¿ÛÔ˘, ∂˘ÍÂ›ÓÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘, μÈı˘Ó›·˜, £Ú¿ÎË˜, ∞¯·˝·˜, ∞Ó‰Ú¤Ô˘, ÚˆÙÔÎÏ‹ÙÔ˘ ∂‚Ú·›Ô˘ ·fi ÙÔÓ ∂‚Ú·›Ô πËÛÔ‡, ÃÚÈÛÙfi Î·È £Âfi Ì·˜, ÌfiÓÈÌË ˘ÂÓı‡ÌÈÛË ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÂÈÌ¤ÓÔ˘Ó ÛÙË Û¯Â‰fiÓ Ê˘ÏÂÙÈÎ‹ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·. ∫·È ÙË ·˘Ù‹ ËÌ¤Ú·, ÙÔ˘ ¶·Ï·ÈÛÙÈÓ›Ô˘ ÂÎ Δ‡ÚÔ˘ ºÚÔ˘ÌÂÓÙ›Ô˘ ÈÂÚ·ÔÛÙfiÏÔ˘ Î·È ÂÈÛÎfiÔ˘ πÓ‰›·˜. Δ· ¿ÙÚÈ· Î·È ‰ÈÂıÓ‹ ÌÔ˘, Ï‹ÁÔÓÙÔ˜ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÌËÓfi˜, ‚·Ù›˙ÔÓÙ·È ÛÙ· ¯ÈÌ·ÈÚÈÎ¿ ÓÂÚ¿ ÙË˜ ·Á¿Ë˜ Î·È ÙË˜ Î·Ù·ÓfiËÛË˜ ÙÔ˘ Ì·ÎÚÈÓÔ‡ ·Ú·‰Â›ÛÈÔ˘ °¿ÁÁË.

™ÙÔ ÌËÓÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ NÔ¤Ì‚ÚË, Ô ·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¯¿ÚÙË˜ ÙË˜ ·Á¿Ë˜ Î·È ÙË˜ ÊÈÏ·ÓıÚˆ›·˜...

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

25

Oι γιοι των βαρελδων Tης A °°∂§π∫◊˜ ¶ ∞¡√¶√⁄§√À Iστορικο , Iνστιτο το Bυζαντινν Eρευνν/Eθνικ Iδρυμα Eρευνν

™

TI™ 11 NOEMBPIOY Ë Î·ıÔÏÈÎ‹ EÎÎÏËÛ›· ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÈ ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘. TËÓ ËÌ¤Ú· ·˘Ù‹ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ù· ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ ¢˘ÙÈÎÔ›, Ì¤Û· ÛÂ Í¤ÊÚÂÓÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ, Ó· ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó Ù· ‚·Ú¤ÏÈ· Î·È Ó· ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙÔ Ó¤Ô ÎÚ·Û›. H Û˘Ó‹ıÂÈ· Ó· ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È Ù· ‚·Ú¤ÏÈ· ÌÂ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÎÚ·Û› ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ËÌÂÚÔÌËÓ›·, ·Ó ‰ÂÓ ¤ÏÎÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ·fi ÙÈ˜ ‚·Î¯ÈÎ¤˜ ÁÈÔÚÙ¤˜, Â›¯Â fiÌˆ˜ ÔÏÏ¤˜ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. K·È ÛÙË BÂÓÂÙ›· Ë ËÌ¤Ú· ·˘Ù‹, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi, ÁÈÔÚÙ·˙fiÙ·Ó ÌÂ ·Ó¿ÏÔÁ· ÁÏ¤ÓÙÈ·, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ fiÏË˜ ¿ÓÔÈÁ·Ó Ù· ‚·Ú¤ÏÈ· ÁÈ· Ó· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ Ó¤Ô ÎÚ·Û›. £ÔÚ˘‚Ò‰ÂÈ˜ ·Ú¤Â˜ ÂÚÈÊ¤ÚÔÓÙ·Ó ÙË Ó‡¯Ù· ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜, ÙÚ·ÁÔ˘‰ÒÓÙ·˜ Î·È ÛÙ·Ì·ÙÒÓÙ·˜ Î¿ıÂ ÙfiÛÔ Î¿Ùˆ ·fi Ù· ·Ú¿ı˘Ú· ÙˆÓ ÛÈÙÈÒÓ ÁÈ· Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ê·ÁËÙfi Î·È ÎÚ·Û›. AÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÔÚıfi‰ÔÍË ÁÈÔÚÙ‹ Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓË ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ÙÔ˘ MÂı˘ÛÙ‹, ÛÙÈ˜ 3 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘.

O ™·Ó M·ÚÙ› ÛÙËÓ KÚ‹ÙË MÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ KÚ‹ÙË˜ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 13Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ BÂÓÂÙÔ›, ¯ˆÚ›˜ Ó· Î·Ù·ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ·Á›ˆÓ, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ÂÓ¤Ù·Í·Ó ÛÙÔ ‚ÂÓÂÙÈÎfi ÂÔÚÙÔÏfiÁÈÔ, ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ ·ÚÎÂÙÒÓ Î·ıÔÏÈÎÒÓ ·Á›ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ ÂÔÚÙ·ÛÌfi ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÂÂÙÂ›ˆÓ ÙË˜ ‚ÂÓÂÙÈÎ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ Ô˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ‹Ù·Ó ÎÈ ÂÎÂ›ÓË ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘. ¢ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ˆÛÙfiÛÔ fiÙÂ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÈÛ‹¯ıË Ë ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘ ÛÙËÓ KÚ‹ÙË. A˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë, Èı·ÓfiÙ·Ù·, ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ‹‰Ë ÙË˜ ‚ÂÓÂÙÈÎ‹˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙÔ ÓËÛ›. TÔ 14Ô ·ÈÒÓ· Ï¤ÔÓ, Ë ÁÈÔÚÙ‹ Â›¯Â ‹‰Ë ·ÊÔÌÔÈˆıÂ› ·fi ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. TÔ ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÂÈ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙË˜ ÛÂ ¤Ó· ·fi Ù· ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿ ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ™Ù¤Ê·ÓÔ˘ ™·¯Ï›ÎË, ÙÔ ÔÔ›Ô, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ·Ô‰ÂÈ¯ÙÂ›, ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÂÎÂ›ÓÔ ÙÔÓ ·ÈÒÓ·: «¶ÔÏÈÙÈÎ¤˜, ·ÎÔ‡Û·ÙÂ fiÛËÓ ÙÈÌ‹Ó ÌÔ˘ Î¿ÌÓÔ˘Ó ÂÌ¤Ó· Ù· ·Ú¯ÔÓÙfiÔ˘Ï· Â‰Ò ÂÈ˜ ÙÔ‡ÙËÓ ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó *** ‰È·Ù› Î·Ù¤¯Ô˘ÛÈÓ Î·Ï¿ fiÙÈ ·Á·Ò Ó· ›Óˆ Î·È Ê·›ÓÂÙ·› ÌÔ˘ ·¤ı·Ó·, fiÓÙÂÓ Ô˘‰¤Ó ÌÂı‡Ûˆ. K·È ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ ÌÔ˘ ¤ÌÔ˘ÛÈÓ ÊÏ¿ÛÎÂ˜ ÎÚ·Û›Ó ÁÂÌ¿ÙÂ˜, Î·È Î·ı’ ËÌ¤Ú·Ó Á›ÓÂÙ·È ÙÔ˘ ™·Ó M·ÚÙ› ‰È¿ ÂÌ¤Ó·.» TfiÛÔ Ô ÛÙ›¯Ô˜ «Î·È Î·ı’ ËÌ¤Ú·Ó Á›-

H O Aγιος Mαρτ νος και ο επα της, π νακας του Δομνικου ΘεοτοκπουλουΓκρκο (π. 1597-1599), σμερα στην Eθνικ Πινακοθκη της Oυσιγκτον. O Aγιος Mαρτ νος ταν προσττης της συντεχν ας των βαρελοποιν του Xνδακα, μλος της οπο ας υπρξε ο αδελφς του Θεοτοκπουλου, Mανο#σος.

26

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

ÓÂÙ·È ÙÔ˘ ™·Ó M·ÚÙ› ‰È¿ ÂÌ¤Ó·» fiÛÔ Î·È Ô ÛÙ›¯Ô˜ Ô˘ ÚÔËÁÂ›Ù·È ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘, Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó ÌÂ ÔÈÓÔÔÛ›Â˜ Î·È ÍÂÊ·ÓÙÒÌ·Ù·. TÔ˘˜ ÂfiÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜ Ë ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘ Â›¯Â Ï¤ÔÓ Â›ÛËÌ· Î·ıÈÂÚˆıÂ›. §Â›„·Ó· ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Ó·fi ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ T›ÙÔ˘ ÛÙÔÓ X¿Ó‰·Î· ·fi ÙÔ 1446. AÍ›˙ÂÈ Â›ÛË˜ Ó· ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎÒÓ ·ÚÁÈÒÓ Ô˘ Î·Ù·ÚÙ›ÛÙËÎÂ ÙÔ 1519, Ë ËÌ¤Ú· ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘ ‹Ù·Ó ·ÚÁ›·, ·Ó Î·È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Î·È fi¯È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜.

OÈ ‚·ÚÂÏ¿‰Â˜ ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î· H KÚ‹ÙË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ‚ÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›·˜ ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÎÚ·ÛÈÔ‡. TÔ ÂÚÈ˙‹ÙËÙÔ ÎÚËÙÈÎfi ÚÔ˚fiÓ ÂÍ·ÁfiÙ·Ó ÛÂ fiÏ· Ù· ÁÓˆÛÙ¿ ÂÌÔÚÈÎ¿ Î¤ÓÙÚ· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È ¤Êı·ÓÂ Ò˜ ÙË ºÏ¿Ó‰Ú·, ÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·, ÙËÓ AÁÁÏ›· ·ÎfiÌË Î·È ÙËÓ ¶ÔÏˆÓ›·. H ‰È·Î›ÓËÛ‹ ÙÔ˘ ÛÂ ÙfiÛÔ Ì·ÎÚÈÓ¤˜ ·ÔÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÚÔ¸¤ıÂÙÂ ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ‚·ÚÂÏÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ·Ï‹ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘. H ·˘ÍËÌ¤ÓË ˙‹ÙËÛË ‚·ÚÂÏÈÒÓ Ô‰‹ÁËÛÂ ÔÏÏÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î· Ó· ÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ‡ (botteri ‹ barileri ‹ ‚Ô˘ÙÈÎÏ¿ÚË‰Â˜). ™Ù· Ù¤ÏË Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ˘ Î·ÏÔÎ·ÈÚÈÔ‡, fiÙ·Ó ÏËÛ›·˙Â Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙË˜ ‚ÂÓÙ¤Ì·˜ (Û˘ÁÎÔÌÈ‰‹) Î·È ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û·Ó ÔÈ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ› ÙË˜ fiÏË˜, Î·Ù¤ÊÂ˘Á·Ó ÁÈ· ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÛÙÔ X¿Ó‰·Î· ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜ ¿ÏÏˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ. ™Â Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê· ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ï‹ıÔ˜ ·Ú·ÁÁÂÏÈÒÓ ‚·ÚÂÏÈÒÓ. ¶ÂÏ¿ÙÂ˜ ÙˆÓ ‚·ÚÂÏÔÔÈÒÓ ‹Ù·Ó ¤ÌÔÚÔÈ, È‰ÈÒÙÂ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ·, ÂÓÒ fiÚÔ˜ ··Ú¿‚·ÙÔ˜ ÛÂ Î¿ıÂ ·Ú·ÁÁÂÏ›· ‚·ÚÂÏÈÒÓ ‹Ù·Ó Ë ÛÙÂÁ·ÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. OÈ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ›, Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ·, fiÊÂÈÏ·Ó Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÈ˜ ·Ú·ÁÁÂÏ›Â˜ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ‹, ÙÔ ÔÏ‡, ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ÙÚ‡ÁÔ˘. ™Â ÌÂÚÈÎ¤˜ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÚÔıÂÛÌ›· Ë ÁÈÔÚÙ‹ ÙË˜ ·Á›·˜ ¶ÂÏ·Á›·˜, ÛÙÈ˜ 8 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘. O ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ˜ Î·È Ô OÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ Â›ÛË˜ ‹Ù·Ó Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ï‹ÍË˜ ÙˆÓ Û˘Ì‚¿ÛÂˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ Û˘Ó¿ÙÔÓÙ·Ó ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ‡˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡˜ ÙÔ˘˜.

H ›‰Ú˘ÛË ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ Afi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È Î·Ù¿ ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 16Ô˘, ÛÙË ‚ÂÓÂÙÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË KÚ‹ÙË ÔÏÏ¿ Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È ÛÂ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜. Y·ÎÔ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙÈ˜ ··ÈÙ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Î·ÈÚÒÓ, ÔÈ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ› ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î· ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· Û˘ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·. EÙÛÈ, ÛÙÈ˜ 22 AÚÈÏ›Ô˘ 1566, ÙÚÂÈ˜ ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜, ÂÈÎÂ-

του Xνδακα Ê·Ï‹˜ ÙˆÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· ‚·ÚÂÏÔÔÈÒÓ ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î·, fiÚÈÛ·Ó ÓfiÌÈÌÔ ·ÓÙÈÚfiÛˆfi ÙÔ˘˜ ÙÔÓ °ÈÒÚÁË M·Ï¿ÎË, Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË BÂÓÂÙ›·, Î·È Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó¤Ï·‚Â Ó· ·Â˘ı˘ÓıÂ› ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ fiÏË˜ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÈÎ·ÓÔÔÈËıÂ› ÙÔ ·›ÙËÌ· ÙˆÓ ‚·ÚÂÏÔÔÈÒÓ. º·›ÓÂÙ·È fiÌˆ˜ fiÙÈ Ë ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÙË˜ ¤ÁÎÚÈÛË˜ Î·È ÙË˜ ÂÈÎ‡ÚˆÛË˜ ÙÔ˘ Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ BÂÓÂÙÔ‡˜ ‹Ù·Ó ¯ÚÔÓÔ‚fiÚ·, ·ÊÔ‡ ÌfiÏÈ˜ ÛÙÈ˜ 28 IÔ˘Ó›Ô˘ 1579 ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ó· ÂÁÎÚÈıÂ› Ë ·›ÙËÛË ›‰Ú˘ÛË˜ ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜. ™ÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ ÙË˜ ¤ÁÎÚÈÛË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ Ô ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙˆÓ ‚ÂÓÂÙÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ ÛÙÔÓ X¿Ó‰·Î· Panfilo Zamoro, ÓÔÙ¿ÚÈÔ˜ ÙË˜ ÌÂÁ¿ÏË˜ Î·ÁÎÂÏ·Ú›·˜, ‹ÁÂ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙË˜ ¶·Ó·Á›·˜ º·ÓÂÚˆÌ¤ÓË˜, ÛÙË Û˘ÓÔÈÎ›· ‰ËÏ·‰‹ fiÔ˘ Â›¯·Ó Ù· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ¿ ÙÔ˘˜ ÔÈ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ›. EÎÂ› Â›¯·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÂ› 70 ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ› –ÛÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ– Ô˘ ÔÌfiÊˆÓ· Â›¯·Ó ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜. K·Ù¿ ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÂÎÂ›ÓË Ù· Ì¤ÏË fiÚÈÛ·Ó ‰¤Î· ÂÎÏ¤ÎÙÔÚÂ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÈÊÔÚÙ›ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÙˆÓ ¿ÚıÚˆÓ ÙÔ˘ Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡. TÔ ÛËÌÂ›Ô Ô˘ Ì·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Â‰Ò ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¿ Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÔÚ›ÛÙËÎÂ ˆ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË˜–¿ÁÈÔ˜ ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ Ô ¿ÁÈÔ˜ M·ÚÙ›ÓÔ˜. TÔ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ –Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ¤ÎÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡– fiÊÂÈÏÂ Î¿ıÂ ¯ÚfiÓÔ ÛÙÈ˜ 11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Î·È Ó· ÙÂÏÂ› ÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘, ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ fiÌˆ˜ Ó· ÌË ‰··Ó¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ÂÎ·Ùfi ˘¤Ú˘Ú·. H ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ M·ÚÙ›ÓÔ˘ ˆ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ ÙˆÓ ‚·ÚÂÏÔÔÈÒÓ ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÌÂ ÙÔ ¤ıÈÌÔ ÙÔ˘ ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ‚·ÚÂÏÈÒÓ ÛÙÈ˜ 11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ÔfiÙÂ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÌÂ Î¿ıÂ ÌÂÁ·ÏÔÚ¤ÂÈ· Ë ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ Î·È Ë ·ÍÈÔÛ‡ÓË ÙÔ˘˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÂÙ·È Ë Ï‹ÚË˜ ÂÓÛˆÌ¿ÙˆÛË ÌÈ·˜ Î·ıÔÏÈÎ‹˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÛÙÈ˜ Û˘Ó‹ıÂÈÂ˜ ÙˆÓ KÚËÙÈÎÒÓ.

·‰¤ÏÊÈ· °ÈÒÚÁË, NÈÎÔÏfi Î·È M·Ó¤· MÔ˘˙Ô˘Ú¿ÎË, ÌÂ ÙÔÓ fiÚÔ fiÌˆ˜ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ ÙÔ ÎÙËÙÔÚÈÎfi ‰ÈÎ·›ˆÌ·, Î·ıÒ˜ Î·È ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÂÎÏÔÁ‹˜ ÂÊËÌÂÚ›Ô˘ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜. O Ó·fi˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÛÙÂÁ¿ÛÙËÎÂ Ë Û˘ÓÙÂ¯Ó›· ‹Ù·Ó ‰›ÎÏÈÙÔ˜, ÌÂ ÙÔ ¤Ó· ÎÏ›ÙÔ˜ ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ¶·ÓÙ¿Ó·ÛÛ· Î·È ÙÔ ¿ÏÏÔ ÎÏ›ÙÔ˜ ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙÔÓ ¿ÁÈÔ MËÓ¿. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÌÈÎÚfi AÁÈÔ MËÓ¿, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÒ˙ÂÙ·È Î·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ HÚ¿ÎÏÂÈÔ, ‰›Ï· ÛÙÔÓ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Ó·fi, ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ AÁÈÔ MËÓ¿. Afi ÙË ‚ÂÓÂÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô fiÌˆ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎ¿ ‰›ÎÏÈÙÔ˘ ÂÎÂ›ÓÔ˘ Ó·Ô‡ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÌfiÓÔ ¤Ó· ‰È·ÎÔÛÌËÙÈÎfi ÙfiÍÔ ·Ú·ı‡ÚÔ˘. T· Ì¤ÏË ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ 1617, Â›¯·Ó ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÙËÓ ÚÒÙË K˘ÚÈ·Î‹ Î¿ıÂ Ì‹Ó· Ó· ÙÂÏÔ‡Ó Ì›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È Ó· ·Ó¿‚Ô˘Ó Ì›· Ï·Ì¿‰· ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ MÔ˘˙Ô˘Ú¿ÎË, ÁÈ· Ó· ÌÓËÌÔÓÂ‡Ô˘Ó ÙÈ˜ „˘¯¤˜ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ Î·È ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘˜. E›ÛË˜, ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ MËÓ¿ Ó· ÛÙ¤ÏÓÔ˘Ó ·fi Ì›· Ï·Ì¿‰· ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙˆÓ È‰ÈÔÎÙËÙÒÓ. H ·fiÎÙËÛË ÂÎÎÏËÛ›·˜–¤‰Ú·˜ ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓË˜ ÛÂ ¤Ó·Ó ÔÚıfi‰ÔÍÔ ¿ÁÈÔ ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛÂ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ·ÏÏ·Á‹ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ ÙˆÓ ‚·ÚÂÏ¿‰ˆÓ ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î·. ™Ù·‰È·Î¿, ·fi ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ ·˘Ù‹ Î·È ‡ÛÙÂÚ·, ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ËÁÒÓ ˆ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË˜–¿ÁÈÔ˜ ÙË˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô ¿ÁÈÔ˜ MËÓ¿˜ Î·È fi¯È Ô ¿ÁÈÔ˜ M·ÚÙ›ÓÔ˜. O ÔÚıfi‰ÔÍÔ˜ ¿ÁÈÔ˜, Î·‚·Ï¿ÚË˜ Î·È ·˘Ùfi˜ fiˆ˜ Ô ¿ÁÈÔ˜ M·ÚÙ›ÓÔ˜, ÂÈÎÚ¿ÙËÛÂ ÙÔ˘ Î·ıÔÏÈÎÔ‡. H Â‡ÎÔÏË ÂÈÎÚ¿ÙËÛ‹ ÙÔ˘ Â›¯Â ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙˆÓ ‚·ÚÂÏÔÔÈÒÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÛÎÔ‡Û·Ó KÚËÙÈÎÔ› Î·È fi¯È BÂÓÂÙÔ›. AÏÏˆÛÙÂ, ÁÈfiÚÙ·˙Â Î·È ·˘Ùfi˜ ÛÙÈ˜ 11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, fiˆ˜ Î·È Ô ¿ÁÈÔ˜ M·ÚÙ›ÓÔ˜.

H Aγιος Mηνς, το μαρτ#ριο και τα θα#ματ του. Aννυμη και αχρονολγητη (πιθ. 1737) φορητ εικνα στον παλαι, «μικρ» Aγιο Mην του Hρακλε ου Kρτης.

P Στη Bενετ α το επγγελμα του βαρελοποιο# ε χε τρεις κλδους και γι’ αυτ ε χαν συσταθε τρεις συντεχν ες σχετικς με την κατασκευ βαρελιν: οι botteri (οι κατασκευαστς μεγλων βαρελιν), οι barileri (οι κατασκευαστς βαρελιν μικρς χωρητικτητας) και οι cerchieri (κατασκευαστς των στεφανιν που συγκρατο#ν τις «δγες» των βαρελιν). Kατασκευ βαρελιν, παρσταση στο λβαρο της συντεχν ας των barileri. 1618. Bενετ α, Museo Correr.

Afi ÙÔÓ ¿ÁÈÔ M·ÚÙ›ÓÔ ÛÙÔÓ ¿ÁÈÔ MËÓ¿ OÏË ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ë Û˘ÓÙÂ¯Ó›· ÙˆÓ ‚·ÚÂÏÔÔÈÒÓ ‰ÂÓ ‰È¤ıÂÙÂ È‰ÈfiÎÙËÙË ÂÎÎÏËÛ›·, fiˆ˜ ÔÈ ¿ÏÏÂ˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜, ÁÈ· Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Ù· Ì¤ÏË ÙË˜, Ù· ÔÔ›· Î·Ù¤ÊÂ˘Á·Ó ÁÈ· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ÂÎÎÏËÛ›Â˜ ÙË˜ fiÏË˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÙË˜ º·ÓÂÚˆÌ¤ÓË˜, fiÔ˘ ‹Ù·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÌ¤Ó·, fiˆ˜ ÚÔ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, Ù· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ¿ ÙÔ˘˜. OÈ ‚·ÚÂÏÔÔÈÔ› ÙÔ˘ X¿Ó‰·Î· Î·ÙfiÚıˆÛ·Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙ¤ÁË ÌfiÏÈ˜ ÙÔ 1617, fiÙ·Ó ·Ú·¯ˆÚ‹ıËÎÂ ÛÙË Û˘ÓÙÂ¯Ó›· ÙÔ˘˜ Ë ÂÎÎÏËÛ›· ÙË˜ ¶·Ó·Á›·˜ ÙË˜ ¶·ÓÙ¿Ó·ÛÛ·˜, Ë ÔÔ›· ·Ó‹ÎÂ ÛÙ·

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

27

Ã O σιος Nκων ο «Mετανοετε». Ψηφιδωτ παρσταση στο καθολικ της Mονς του Oσου Λουκ Φωκδας, πρτο μισ 11ου αινα (πηγ: «Bυζαντιν ψηφιδωτ», Eκδοτικ Aθηνν).

Tης B √À§∞˜ K √¡Δ∏ Iστορικο , εντεταλμνης ερευντριας στο Iνστιτο το Bυζαντινν Eρευνν, EIE

O

O™IO™ Nÿ∫ø¡, Ë ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È ÛÙÈ˜ 26 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ¤Ï·‚Â ÙËÓ ÂˆÓ˘Ì›· «Ô MÂÙ·ÓÔÂ›ÙÂ», ÂÂÈ‰‹ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ·ÔÛÙÔÏÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ·Ú·ÈÓ¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Î·È ËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ XÚ˘Û‹˜ ¶¤ÙÚ·˜, «·ÓÙ·¯Ô‡ ‰Â Ì¤Á· ‚Ô‹ÛÂÈ˜ ÙÔ “MÂÙ·ÓÔÂ›ÙÂ, ‹ÁÁÈÎÂ Á·Ú Ë ‚·ÛÈÏÂ›· ÙˆÓ Ô˘Ú·ÓÒÓ...”. TÔ‡ÙÔ Á·Ú ÛÔÈ ÙÔ Î‹Ú˘ÁÌ· ÙË˜ ÌÂÙ·ÓÔ›·˜, ˆ Ù¤ÎÓÔÓ, Î·È ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÛÔÈ ¤ÛÂÙ·È ÚÔÛËÁÔÚ›· Î·È ˙ÒÓÙÈ Î·È ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ». O N›ÎˆÓ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÛÙoÓ ¶ÔÏÂÌˆÓÈ·Îfi ¶fiÓÙÔ Á‡Úˆ ÛÙÔ 930. ¶ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó ·fi ÏÔ‡ÛÈ· ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ fiÓÔÌ· ‹Ù·Ó NÈÎ‹Ù·˜. ™Â ËÏÈÎ›· ÂÚ›Ô˘ ‰ÂÎ·¤ÍÈ ÂÙÒÓ ÌÂÙ¤‚Ë ÛÙË ÌÔÓ‹ ÙË˜ XÚ˘Û‹˜ ¶¤ÙÚ·˜ (Èı·ÓfiÙ·Ù· ÛÙ· Û‡ÓÔÚ· ¶fiÓÙÔ˘ Î·È ¶·ÊÏ·ÁÔÓ›·˜), fiÔ˘ ÂÌfiÓ·ÛÂ ‰Ò‰ÂÎ·

Nκων ο Mετανοετε ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„Â ÙË ÌÔÓ‹ Î·È –¤ÍÈ ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÊÔ‡ ¤Ú·ÛÂ ÛÎÏËÚ¤˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›Â˜ Î·È Î‹Ú˘ÍÂ ÙÔÓ ıÂ›Ô ÏfiÁÔ ÛÂ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ MÈÎÚ¿˜ AÛ›·˜– ‹ÁÂ ÛÙËÓ KÚ‹ÙË, Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó¿ÎÙËÛ‹ ÙË˜ (961) ·fi ÙÔÓ NÈÎËÊfiÚÔ ºˆÎ¿. ø˜ ÁÓˆÛÙfi, ÙÔ ÓËÛ› Â›¯·Ó Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ ÔÈ AÚ·‚Â˜ ÌÂÙ·Í‡ 824 Î·È 827/8. BÚ‹ÎÂ ÙÔ˘˜ KÚËÙÈÎÔ‡˜ «Ùˆ ¯ÚfiÓˆ Î·È ÙË Ì·ÎÚ¿ ÙˆÓ ™·Ú·ÎËÓÒÓ Í˘Ó·˘Ï›·, Ô›ÌÔÈ, Û˘Ó··¯ı¤ÓÙÂ˜ ÙÔÈ˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ ‹ıÂÛÈ Î·È ·ÚÁ›ÔÈ˜ ÙÔÈ˜ Ì˘Û·ÚÔ›˜ Î·È ‚Â‚‹ÏÔÈ˜». K·ÙfiÚıˆÛÂ Ó· ÙÔ˘˜ Â·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›·: ›‰Ú˘ÛÂ ÔÏÏÔ‡˜ Ó·Ô‡˜ ÛÂ fiÏÔ ÙÔ ÓËÛ›, fiÔ˘ Î·È ÙÔÔı¤ÙËÛÂ ÈÂÚÂ›˜, ‰È·ÎfiÓÔ˘˜ Î.¿. EÂÈÙ· ·fi ÂÙ¿¯ÚÔÓË ·Ú·ÌÔÓ‹ ÛÙËÓ KÚ‹ÙË, ·Ó·¯ÒÚËÛÂ ÁÈ· ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, fiÔ˘ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÂÚÈ¤ÙÂÈÂ˜ ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎÂ ÛÙÔÓ ¢·Ì·Ï¿, ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ·ÎÙ‹ ÙË˜ AÚÁÔÏ›‰·˜. AÊÔ‡ ÂÈÙ¤ÏÂÛÂ ÈÂÚ·ÔÛÙÔÏÈÎfi ¤ÚÁÔ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹, ÂÈÛÎ¤ÊıËÎÂ ‰È·‰Ô¯ÈÎ¿ ÙËÓ Aı‹Ó·, ÙËÓ E‡‚ÔÈ·, ÙË £‹‚·, ÙËÓ KfiÚÈÓıÔ, ÙÔ EÓfiÚÈÔÓ (ÛËÌÂÚÈÓfi AÁÈÔÓfiÚÈ), ÙÔ AÚÁÔ˜ Î·È ÙÔ N·‡ÏÈÔ. ¶·ÓÙÔ‡ Î‹Ú˘ÙÙÂ ÙÔÓ ıÂ›Ô ÏfiÁÔ Î·È ¤Î·ÓÂ ı·‡Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· Ê·Ó¤ÚˆÓ·Ó ÙÈ˜ È‰È·›ÙÂÚÂ˜ ÈÎ·ÓfiÙËÙÂ˜ Î·È ÙÔ ‰ÈÔÚ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ¯¿ÚÈÛÌ·. ¢‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ‚Ú¤ıËÎÂ Í·Ó¿ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. AÚ¯ÈÎ¿ ‹ÁÂ ÛÙË ¢ˆÚÈ¤ˆÓ ¯ÒÚ·Ó (›Ûˆ˜ Ë TÛ·ÎˆÓÈ¿, ÛÙÈ˜ ‰˘ÛÚfiÛÈÙÂ˜ Ï·ÁÈ¤˜ ÙÔ˘ ¶¿ÚÓˆÓ·). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÚÈfi‰Â˘ÛÂ ÛÙË ÌÂÛÛËÓÈ·Î‹ M¿ÓË, ÙËÓ K·Ï·Ì¿Ù·, ÙËÓ KÔÚÒÓË, ÙË MÂıÒÓË, ÙË MÂÛÛ‹ÓË, ÙËÓ K˘·ÚÈÛÛ›· Î·È ·ÏÏÔ‡,

28

H

K A £ H M E P I N H

B

È‰Ú‡ÔÓÙ·˜ ·ÓÙÔ‡ Ó·Ô‡˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÔÚÂ›·˜ ·˘Ù‹˜, Ô˘ ‰È‹ÚÎÂÛÂ ÌÂÚÈÎ¿ ¯ÚfiÓÈ·, Î·È ·ÊÔ‡ ÛÙÔ ÌÂÙ·Í‡ ¤Ï·‚Â ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Û¯‹Ì· ÙˆÓ ÌÔÓ·¯ÒÓ, ¤Êı·ÛÂ ÛÙÔ AÌ‡ÎÏÈÔÓ (ÛËÌÂÚÈÓ‹ TÂÁ¤·). EÎÂ› ‹ÚıÂ ÚÂÛ‚Â›· Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ §·ÎÂ‰·ÈÌÔÓ›·˜ (ÛËÌÂÚÈÓ‹ ™¿ÚÙË), Ô˘ ÙÔÓ ·Ú·Î¿ÏÂÛ·Ó Ó· ÂÈÛÎÂÊıÂ› ÙËÓ fiÏË ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÙË ÛÒÛÂÈ ·fi ÙÔÓ ÏÔÈÌfi. O fiÛÈÔ˜ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛ¯¤ıËÎÂ fiÙÈ ·Ó ÂÎ‰ÈÒÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ E‚Ú·›Ô˘˜ ·fi ÙËÓ fiÏË, Ô ÏÔÈÌfi˜ ı· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÂ›, ÂÓÒ «Î·ÁÒ ¤ÛÔÌ·È ÙÔ ÏÂÈfiÌÂÓÔÓ ÙË˜ ÂÌ‹˜ ‚ÈÔÙ‹˜ ÂÎÙÂÏÒÓ Û˘Ó ˘Ì›Ó». ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ô N›ÎˆÓ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙË §·ÎÂ‰·ÈÌÔÓ›· Î·È ›‰Ú˘ÛÂ Ó·fi ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜, ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Î·È ÙË˜ AÁ›·˜ K˘ÚÈ·Î‹˜, ‰›Ï· ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÛÂ ÎÂÏÏ› ¤˙ËÛÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ¿Óˆ ·fi Â›ÎÔÛÈ ¤ÓÙÂ ¯ÚfiÓÈ·. H Ê‹ÌË ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÈÔÛ‡ÓË Î·È Ù· ı·‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÂÍ·ÏÒıËÎÂ ÛÂ fiÏË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÔÏÏÔ› ÚÔÛ¤ÊÂ˘Á·Ó ÛÂ ·˘ÙfiÓ ÁÈ· ÙËÓ ›·Û‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÛˆÌ·ÙÈÎ¤˜ ‹ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ ·Ûı¤ÓÂÈÂ˜. MÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ËÛ˘¯·ÛÙ‹ÚÈfi ÙÔ˘ ÎÙ›ÛÙËÎÂ ÌÔÓ‹ ÛÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ÙfiÔ˜ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜ fiÔ˘ Û˘Ó¤ÚÚÂ·Ó Ï‹ıË ÎfiÛÌÔ˘, Î˘Ú›ˆ˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÂÔÚÙ‹˜ ÙË˜ ÎÔ›ÌËÛ‹˜ ÙÔ˘, ÛÂ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È ÌÂÙ¿ Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È., ÔfiÙÂ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ §·ÎÂ‰·ÈÌÔÓ›·˜, ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÔÓÙ·˜ ÙËÓ fiÏË ÙÔ˘˜, ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ M˘ÛÙÚ¿. H ÂÔ¯‹ Ô˘ Ô N›ÎˆÓ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙÔ ÈÂÚ·ÔÛÙÔÏÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ ÛÙËÓ KÚ‹ÙË Î·È ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Â›Ó·È ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Î·È ÙËÓ Â‰Ú·›ˆÛË ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ıÚËÛÎÂ›·˜

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

ÛÙÈ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ë ÌÂÓ KÚ‹ÙË ¤¯ÂÈ ÌfiÏÈ˜ ·Ó·Î·Ù·ÏËÊıÂ› ·fi ÙÔ˘˜ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÂÎ·ÙfiÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· ˘ÔÙ·Á‹˜ ÛÙÔ˘˜ AÚ·‚Â˜. AÓÙ›ÛÙÔÈ¯·, Ë ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙÂ› ÙÈ˜ ÛÏ·‚ÈÎ¤˜ ÂÈ‰ÚÔÌ¤˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ Î·È 7Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂÓÒ ÙÔÓ 10Ô ·ÈÒÓ· ‰‡Ô ·‚¿ÙÈÛÙ· ÛÏ·‚ÈÎ¿ Ê‡Ï·, ÔÈ MËÏÈÁÁÔ› Î·È ÔÈ E˙ÂÚ›ÙÂ˜, ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ÓfiÙÈ· ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. EÙÛÈ, ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÊÚÔÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔÓ ÓÙfiÈÔ ÏËı˘ÛÌfi Î·È Ô ÂÎ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ÙˆÓ «ÂıÓÈÎÒÓ» Î·È ¿ÏÏˆÓ. ¶·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ÙÔ ÈÂÚ·ÔÛÙÔÏÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Î·È ÛÙ· ‰‡Ô Ì¤ÚË, ÛÙËÓ KÚ‹ÙË Ë ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ Û‡ÓÙÔÌ· ÍÂ¯¿ÛÙËÎÂ Î·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂıÂ› Ó·Ô› ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔÈ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘, Ô‡ÙÂ ÛÒ˙ÂÙ·È ·ÂÈÎfiÓÈÛ‹ ÙÔ˘ ÛÂ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜. AÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙË ÓfiÙÈ· ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÂÈ‰ÈÎ¿ ÛÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÎÔ›ÌËÛË ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘, Ë ·Ó¿ÌÓËÛ‹ ÙÔ˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ ˙ˆËÚ‹. ™ÙË §·ÎˆÓ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÚÂÈ˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ› Ó·Ô› ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔÈ ÛÙÔÓ ¿ÁÈÔ N›ÎˆÓ· (‹ ¿ÁÈÔ˜ N›Îˆ˜): ÛÙËÓ TÚ‡Ë, ÛÙÔ •ËÚÔÎ¿ÌÈ Î·È ÛÙÔÓ KfiÙÚˆÓ· ÙË˜ M¿ÓË˜, ÎÈ ·fi ¤Ó·˜ ÛÙË MÂÛÛËÓ›· Î·È ÙËÓ HÏÂ›·. EÈÏ¤ÔÓ, ÛÒ˙ÔÓÙ·È 23 ÙÔÈ¯ÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ˜ ÙÔ˘, ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ (Î˘Ú›ˆ˜ 13Ô˘ Î·È 14Ô˘ ·È.), ÛÂ Ó·Ô‡˜ ÙË˜ §·ÎˆÓ›·˜. EÎÙfi˜ ·fi ÙÚÂÈ˜ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜ ÛÙÔÓ M˘ÛÙÚ¿ Î·È ‰‡Ô ÛÙÔ °ÂÚ¿ÎÈ, ·fi ÙÈ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ §·ÎÂ‰·›ÌÔÓÔ˜ Ô˘ ‰È·ÛÒ˙Ô˘Ó ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜ ÙÔ˘ N›ÎˆÓ· ·Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂÈˆıÂ› Ë

XÚ‡Û·Ê·, fiÔ˘ ÙÈÌÔ‡Û·Ó È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi ·fi ÙÈ˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜ ÙÔ˘ Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÛÂ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ Ó·Ô‡˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡, Î·ıÒ˜ Î·È Ì›· ÊÔÚËÙ‹ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ (14Ô˜ ·È.) ÛÂ ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓfi Ó·fi ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡. B˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜ ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·ÎfiÌË ÛÙËÓ K·ÛÙ¿ÓÈ· ÙË˜ MÂÛÛËÓ›·˜ Î·È ÛÙ· BÔ‡Ú‚Ô˘Ú· ÙË˜ AÚÎ·‰›·˜. æËÊÈ‰ˆÙ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ N›ÎˆÓ· ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙÔ Î·ıÔÏÈÎfi ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘ OÛ›Ô˘ §Ô˘Î¿ ÛÙË ºˆÎ›‰·. XÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 11Ô˘ ·È. Î·È ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË Ûˆ˙fiÌÂÓË ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘. MÂ ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ Ë Ï‹ıË Î¿Ï˘„Â ÙË Ê‹ÌË ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË Î·È Ù· ı·‡Ì·Ù· ÙÔ˘ N›ÎˆÓ· ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. AÚÁfiÙÂÚ·, ·fi ÙÔÓ 16Ô–17Ô ·È., Í·Ó¿Ú¯ÈÛ·Ó ÔÈ §¿ÎˆÓÂ˜ Ó· ÙÈÌÔ‡Ó ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘. TÔ Ó¤Ô ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ fiÛÈÔ N›ÎˆÓ· Èı·ÓfiÙ·Ù· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÙË˜ ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹˜ ·fi ÙÔ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË BÚÂÛı¤ÓË˜ ¶·Úı¤ÓÈÔ, ÙÔ 1630, ÙÔ˘ B›Ô˘ ÙÔ˘ N›ÎˆÓ· ÛÂ ÎÒ‰ÈÎ· Ô˘ ·fiÎÂÈÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙË ÌÔÓ‹ KÔ˘ÙÏÔ˘ÌÔ˘Û›Ô˘ ÛÙÔ AÁÈÔÓ OÚÔ˜. ™ÙË ÓÂfiÙÂÚË ™¿ÚÙË Ë ·Ó¿ÌÓËÛË ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘ N›ÎˆÓ· ‹Ù·Ó ÛÙËÓ Ô˘Û›· ·Ó‡·ÚÎÙË Ì¤¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. MfiÏÈ˜ ÙÔ 1893 Ô ·Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ MÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È ™¿ÚÙË˜ £ÂfiÎÏËÙÔ˜ MËÓfiÔ˘ÏÔ˜ ·ÔÊ¿ÛÈÛÂ Ó· ÙÈÌ¿ Ë ™¿ÚÙË ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘ ˆ˜ ÔÏÈÔ‡¯Ô˘ ·Á›Ô˘ ÙË˜, ÂÓÒ Ù· ıÂÌ¤ÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ Ó·Ô‡ ÛÙËÓ fiÏË Ù¤ıËÎ·Ó ÙÔÓ M¿ÈÔ ÙÔ˘ 1929.

Kοσμς και Δαμιανς Tου B πΔ∞§∏ Z ∞ ˚ ∫Ÿº™∫π Φιλλογου–Eρευνητ του Πανεπιστημου του Kιβου, Διδκτορα του Πανεπιστημου Aθηνν

A

NE•IXNIA™TE™ Â›Ó·È ÌÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÔÈ «‚Ô˘Ï¤˜» ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ·Á›ˆÓ KÔÛÌ¿ Î·È ¢·ÌÈ·ÓÔ‡ ÛÙÔ˘˜ ™Ï¿‚Ô˘˜. ø˜ ÁÓˆÛÙfi, ÔÈ ‰‡Ô MÈÎÚ·ÛÈ¿ÙÂ˜ ·‰ÂÏÊÔ› ‹Ù·Ó ıÂÚ·Â˘Ù¤˜, «ÚÒÙÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘», Ô˘ ÁÈ¿ÙÚÂ˘·Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ‰ˆÚÂ¿Ó, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È «·Ó¿ÚÁ˘ÚÔÈ». ™ÙËÓ EÏÏ¿‰·, ÙË Ì¤Ú· ÙÈ˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘˜ (1 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘) Á›ÓÔÓÙ·È ı˘Û›Â˜ ˙ÒˆÓ Ù·ÁÌ¤ÓˆÓ ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÂÁÎÔÈÌ‹ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÁÈ· ıÂÚ·Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜. ™Ù· ÛÏ·‚ÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ· ÔÈ ¿ÁÈÔÈ AÓ¿ÚÁ˘ÚÔÈ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ˆ˜ ¤Ó· ÚfiÛˆÔ: Ô Kuz’mademjan (KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ófi˜), fiˆ˜ Î·È Ô ¶ÂÙÚÔ·‡ÏÔ˜, Ô ZˆÛÈÌ·Û·‚‚¿ÙÈÔ˜ (‚. ÙÔÓ ¿ÁÈÔ ¢ËÌÔÁÂÒÚÁÈÔ ÙˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÒÓ). TÔ fiÌÔÈÔ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ÙÛ·ÎÒÓÈÎË ÔÓÔÌ·Û›· ÙË˜ Ì¤Ú·˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ·Á›ˆÓ («Ë ·Á›· AÓ¿ÚÁ˘ÚË») ‹ ÛÙ· ÍfiÚÎÈ· ·fi ÙË PÔ‡ÌÂÏË: «AÊ¤ÓÙË Ì’ AÓ¿ÚÁ˘ÚË Î·È ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ‹ ¿„Â Ù’˜ fiÓÔÈ Î·È Ù’˜ ‰·ÚÌÔ›», «™Ù’ fiÓÔÌ· Ù’ XÚÈÛÙÔ‡ Î·È Ù’˜ ¶·Ó·ÁÈ¿˜ Î·È Ù’˜ A˚Ó¿ÚÁ˘ÚË˜...». H ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ Î·È ÛÂ ÛÏ·‚ÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ·, fiÔ˘ ·ÓÙ› ÙÔ˘ «·ÙÂÚÔ‡ÏË KÔÛÌ·‰·ÌÈ·ÓÔ‡» Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ ÙË «ÌËÙÂÚÔ‡Ï· KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ó‹».

Ã Oι γιοι Kοσμς και Δαμιαν ς, φορητ εικ να του Eμμανουλ Tζανφουρνρη, π. 1600. Eλληνικ Iνστιτοτο Bενετας, Mουσεο των Eικ νων (πηγ: «H Bενετα των Eλλνων», κεμ.-επιμ. Xρσα Mαλτζου. Eκδ. «Mλητος»).

OÈ ¿ÁÈÔÈ ıÂÚ·Â˘Ù¤˜ ÛÙË Ï·˚Î‹ ‰ÔÍ·ÛÈÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÛÏ·‚ÈÎÒÓ Ï·ÒÓ

O ıÂ˚Îfi˜ ÛÈ‰ÂÚ¿˜ ø˜ ¤Ó· ÚfiÛˆÔ –Ô «ıÂ˚Îfi˜ ÛÈ‰ÂÚ¿˜» Kuz’mademjan, Ô˘ ¤ÊÙÈ·ÍÂ ÙÔ ÚÒÙÔ ¿ÚÔÙÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¤Ì·ıÂ ÙË ÁÂˆÚÁ›·– ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÔÈ ¿ÁÈÔÈ KÔÛÌ¿˜ Î·È ¢·ÌÈ·Ófi˜ (fiˆ˜ Î·È ÔÈ PÒÛÔÈ ¿ÁÈÔÈ MÔÚ›˜ Î·È °ÎÏÂÌ) ÛÙÈ˜ Ï·˚Î¤˜ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ Î·È Ù· ·Ú·Ì‡ıÈ· ÙˆÓ AÓ·ÙÔÏÈÎÒÓ ™Ï¿‚ˆÓ. MÈ· ÊÔÚ¿, Ï¤ÂÈ, Ô KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ófi˜ ¤˙Â„Â ÛÙÔ ¿ÚÔÙÚÔ ¤Ó· ‰Ú¿ÎÔÓÙ· Î·È fiÚÁˆÛÂ ÙË ÁË ·fi ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ¢ÓÂ›ÂÚÔ Ì¤¯ÚÈ ÙË M·‡ÚË £¿Ï·ÛÛ·, ÎÈ ·fi ÙfiÙÂ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹ (ÛËÌÂÚÈÓ‹ O˘ÎÚ·Ó›·) Ù· «AÓ·¯ÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ¢Ú¿ÎÔÓÙ·». H ÌÂÙ·ÌfiÚÊˆÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·Á›ˆÓ ıÂÚ·Â˘ÙÒÓ ÛÂ ¤Ó·Ó ÛÈ‰ÂÚ¿ ÂÍËÁÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi ÙÔÓ ·ÚÂÙ˘ÌÔÏÔÁÈÎfi Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ Kuz’ma (KÔÛÌ¿˜) ÌÂ ÙÈ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ kuz’nja, kuznitsa (=ÛÈ‰ËÚÔ˘ÚÁÂ›Ô), kuznets (=ÛÈ‰ÂÚ¿˜). MÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Ë Ï·˚Î‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Î·È ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Î·È ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙˆÓ ·Á›ˆÓ: ¤ÙÛÈ, Ï¤ÓÂ Â›ÛË˜ ˆ˜ Ô KÔÛÌ¿˜ Î·È Ô ¢·ÌÈ·Ófi˜ ‹Ù·Ó ÛÈ‰ÂÚ¿‰Â˜ Î·È ˆ˜, ÂÂÈ‰‹ ‰ÂÓ ‰¤¯ÔÓÙ·Ó ¯Ú‹Ì·Ù· (·ÚÁ‡ÚÈ·) ÁÈ· ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜, ‹Ú·Ó ÙÔ fiÓÔÌ· AÓ¿ÚÁ˘ÚÔÈ. H 1Ë NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

(14 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÌÂ ÙÔ ·Ï·Èfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ) ¤ÁÈÓÂ ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ ÛÈ‰ÂÚ¿‰ˆÓ, Ô˘, ÙÈÌÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÚÔÛÙ¿ÙË ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ÙËÓ ËÌ¤Ú· ·˘Ù‹. ¶ÔÏÏ¤˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ Î·È ÊÚÔÓÙ›‰Â˜ ¤¯ÂÈ Ô «ıÂ˚Îfi˜ ÛÈ‰ÂÚ¿˜» KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ófi˜: ÛÊ˘ÚËÏ·ÙÂ› («·ÙÛ·ÏÒÓÂÈ», ·ÁÒÓÂÈ) Ù· ÔÙ¿ÌÈ·Ø ˆ˜ ÓÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÎÔÓÙ· ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÂÈ ·fi Ù· Ê›‰È·Ø ÛÊ˘ÚËÏ·ÙÂ› ÙÔ˘˜ Á·Ì‹ÏÈÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Î.Ï. OÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÂÈÎ·ÏÔ‡ÓÙ·Ó ÙÔÓ «·ÙÂÚÔ‡ÏË KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ófi» Ó· ÙÈ˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÁÓ¤ÛÈÌÔØ ÔÈ ÁÂˆÚÁÔ›, ·Ú¯›˙ÔÓÙ·˜ ÙË ÛÔÚ¿, ·Ú·Î·ÏÔ‡Û·Ó: «KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ó‹, ÌËÙÂÚÔ‡Ï·, ÚÔÛÙ¿ÙÈÛÛ· ÙˆÓ ¯ˆÚ·ÊÈÒÓ, ¤Ï·, ‚Ô‹ıËÛÂ Ì·˜ ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿».

H ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ™ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ·Á›Ô˘˜, ˆ˜ ÚÔÛÙ·ÙÒÓ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘, ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·Ú¿ÎÏËÛË: «MËÙÂÚÔ‡Ï· KÔÛÌ·‰·ÌÈ·Ó‹, ÛÊ˘ÚËÏ¿ÙËÛÂ Ì·˜ ÙÔ Á¿ÌÔ». °È’ ·˘Ùfi Ë

Ì¤Ú· ÙË˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘˜, Ô˘ Ï¤ÁÂÙ·È «Kuz’minki», ‹Ù·Ó Î·È ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ ·Ó‡·ÓÙÚˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ, Ô˘ ÙË Ì¤Ú· ·˘Ù‹ ÂÙÔ›Ì·˙·Ó ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ‰Â›ÓÔ, Ô˘ ÏÂÁfiÙ·Ó «·‰ÂÏÊÔÔ›ËÛË ÌÂ fiÚÓÈıÂ˜» (ÔÚÓÈıfi¯·Ú·), fiÔ˘ ÙÔ Î‡ÚÈÔ Ê·ÁËÙfi ‹Ù·Ó ÎfiÙÂ˜, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÎÏÂÌÌ¤ÓÂ˜ ·fi Û˘Á¯ˆÚÈ·ÓÔ‡˜. OÈ ‰‡Ô ¿ÁÈÔÈ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È «ıÂÔ› ÙˆÓ ÔÚÓ›ıˆÓ» ÎÈ Ë Ì¤Ú· ÙÔ˘˜ Ï¤ÁÂÙ·È Î·È «ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ ÁÈÔÚÙ‹ ÙË˜ fiÚÓÈı·˜». TÔ ÛÊ¿ÍÈÌÔ ÙˆÓ Ô˘ÏÈÒÓ Ï¤ÁÂÙ·È «ÚÔÛÂ˘¯‹ ÙˆÓ ÔÚÓ›ıˆÓ», ˘¿Ú¯ÂÈ fiÌˆ˜ Î·È ÈÔ Â˘ı‡˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜: «H Ì¤Ú· ÙÔ˘ KÔÛÌ¿ Î·È ÙÔ˘ ¢·ÌÈ·ÓÔ‡, ı¿Ó·ÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎfiÙ·». EÊÂÚÓ·Ó ÙÈ˜ ÎfiÙÂ˜ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· –Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÂ ÌÂÚÈÎ¿ Ì¤ÚË ÙË˜ PˆÛ›·˜ Ô ÈÂÚ¤·˜ ÚÔÛÂ˘¯fiÙ·Ó ÁÈ· Ù· Ô˘ÏÈ¿– Î·È Ú¿ÓÙÈ˙·Ó Ù· ÎÔÙ¤ÙÛÈ· ÌÂ ·ÁÈ·ÛÌfi. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ fiÏË˜ KÔ˘ÚÛÎ (PˆÛ›·) ¤ÛÊ·˙·Ó ÙÚ›· ÎÔÙfiÔ˘Ï·, Ô˘ Ù· ¤ÙÚˆÁ·Ó ÁÈ· ÚˆÈÓfi, ÁÈ· ÌÂÛËÌÂÚÈ·Ófi Î·È ÁÈ· ‚Ú·‰ÈÓfi, ÌÂ

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙËÓ ÚÔÛÂ˘¯‹: «KÔ˘ÛÌ·‰·ÌÈ·Ó¤–·ÚÁ˘Ú›ÙÛ·! °¤ÓÓËÛÂ, Î‡ÚÈÂ, Ó· ’¯Ô˘ÌÂ ÙÈÙÈ‚fiÔ˘Ï· (ÎÏˆÛÛfiÔ˘Ï·)» ¢‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘ÌÂ ÁÈ·Ù› Ë ÛÏ·‚ÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË Û˘Ó¤‰ÂÛÂ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·Á›ˆÓ KÔÛÌ¿ Î·È ¢·ÌÈ·ÓÔ‡ ÌÂ ÙËÓ ·Ú¯¤Ù˘Ë È‰¤· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ Î·È ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·, ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜. IÛˆ˜ Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Ó· Û˘Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È, ÂÙ˘ÌÔÏÔÁÈÎ¿, ÌÂ ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ «Ì·ÎÚfiÎÔÛÌÔ˜–ÌÈÎÚfiÎÔÛÌÔ˜»: KÔÛÌ¿˜ ·fi ÙÔ ÎfiÛÌÔ˜ («Û‡Ì·Ó») Î·È ¢·ÌÈ·Ófi˜ ·fi ÙÔ ‰¿ÌÔ˜/‰‹ÌÔ˜ («ÎfiÛÌÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ»). T¤ÙÔÈÔ˘ Â›‰Ô˘˜ ˙Â‡ÁË Û˘Ó·ÓÙÔ‡ÌÂ ÛÂ ÔÏÏ¤˜ ·Ú¯·›Â˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›Â˜: M›ıÚ·˜ Î·È B¿ÚÔ˘Ó·˜ ÛÙËÓ ÈÚ·ÓÈÎ‹, Janus Î·È Quirinus ÛÙË ÚˆÌ·˚Î‹, mir («‰‹ÌÔ˜, ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜») Î·È volia («Û‡Ì·Ó») ÛÙË ÛÏ·‚ÈÎ‹, Î.Ï. AÓÂÍÈ¯Ó›·ÛÙÂ˜ ÔÈ «‚Ô˘Ï¤˜» ÙË˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜, ·Ù¤ÏÂÈˆÙË Î·È Ë ÁÔËÙÂ›· ÙË˜ ·Ó›¯ÓÂ˘ÛË˜...

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

29

Mατθαος ο Eυαγγελιστς Tου ™ Õμμ∞ A °√Àƒÿ¢∏ Kαθηγητ του Πανεπιστημου Aθηνν

§

I°A ¶PA°MATA ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ÂÚ› ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ ·fi ÙËÓ K·ÈÓ‹ ¢È·ı‹ÎË. H ÎÏ‹ÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÒÓË M·Ùı·›Ô˘ ÛÙÔ ·ÔÛÙÔÏÈÎfi ·Í›ˆÌ· Û˘Ó¤‚Ë ÛÙËÓ K·ÂÚÓ·Ô‡Ì (9, 9-10). ™Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· fiÌˆ˜ ¯ˆÚ›· ÙˆÓ Ô M¿ÚÎÔ˜ Î·È Ô §Ô˘Î¿˜ Î¿ÓÔ˘Ó ÏfiÁÔ ÂÚ› ÎÏ‹ÛÂˆ˜ ÂÓfi˜ §Â˘›, ÁÈÔ˘ ÙÔ˘ AÏÊ·›Ô˘. ¶ÔÏÏÔ› ÂÚÌËÓÂ˘Ù¤˜ ‰¤¯ÔÓÙ·È fiÙÈ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ ÔÏÏÔ› Â›¯·Ó ‰‡Ô ÔÓfiÌ·Ù·, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ÂÚÌËÓÂ˘Ù¤˜ Î¿ÓÔ˘Ó ÏfiÁÔ ÂÚ› ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ. AÓ Ô M·Ùı·›Ô˜ ‹Ù·Ó «ÙÂÏÒÓË˜», fiˆ˜ Û·ÊÒ˜ ‰ËÏÔ‡Ù·È, ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÛÙË °·ÏÈÏ·›·, Â·Ú¯›· ‰ÈÔÈÎÔ‡ÌÂÓË ·fi ÙÔÓ HÚÒ‰Ë AÓÙ›· (4 .X. - 39 Ì.X.); º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÊÔÚÔÏÔÁÔ‡ÛÂ Ù· ÂÌÔÚÂ‡Ì·Ù· Ô˘ ‰ÈÂÎÈÓÔ‡ÓÙÔ ÛÙËÓ Ô‰fi ·fi ÙË ¢·Ì·ÛÎfi ÚÔ˜ ÙËÓ AÎÚ·, ÙËÓ ·ÏÈÂ›· ÛÙË Ï›ÌÓË °ÂÓÓËÛ·Ú¤Ù, Î·ıÒ˜ Î·È Î¿ÔÈÂ˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. K·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ ‰È·ÛÒ˙ÂÈ Ô E˘Û¤‚ÈÔ˜ (IÛÙÔÚ. III 24, 6), Ô M·Ùı·›Ô˜ Î‹Ú˘ÍÂ Î·Ù’ ·Ú¯¿˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ E‚Ú·›Ô˘˜ Î·È ÌÂÙ¿ ÛÂ ¿ÏÏÔ˘˜ Ï·Ô‡˜ – ÌÂÚÈÎÔ› Ì¿ÏÈÛÙ· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÙÔ˘˜ AÈı›ÔÂ˜, ¿ÏÏÔÈ ÙÔ˘˜ M·ÎÂ‰fiÓÂ˜, ÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛÂ˜, Î.¿.). K·Ù¿ ÙÔÓ HÚ·ÎÏÂ›ˆÓ·, Ô M·Ùı·›Ô˜ ¤ı·ÓÂ ·fi Ê˘ÛÈÎfi ı¿Ó·ÙÔ (KÏ‹ÌË˜, ™ÙÚˆÌ·ÙÂ›˜ IV, IX), ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔÈ fiÌˆ˜ ıÚ‡ÏÔÈ Î¿ÓÔ˘Ó ÏfiÁÔ ÁÈ· ı¿Ó·ÙÔ ÛÙËÓ ˘Ú¿ ‹ ‰È¿ Í›ÊÔ˘˜. E›ÛË˜, ÌÂÚÈÎÔ› ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔÓ Û˘Á¯¤Ô˘Ó ÚÔ˜ ÙÔÓ M·Ùı›·, ¤Ó·Ó ·fi ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ E‚‰ÔÌ‹ÎÔÓÙ· AÔÛÙfiÏˆÓ (‚Ï. §Ô˘Î¿˜, 10, 1). ¶Ú¤ÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ Ó· ‰Â¯ıÔ‡ÌÂ ÙË Û˘Ì‚È‚·ÛÙÈÎ‹ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô M·Ùı·›Ô˜ Ô ÙÂÏÒÓË˜ ÙÔ‡ Î·Ù¿ M·Ùı·›ÔÓ E˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ Â›Ó·È Ô ·˘Ùfi˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ §Â˘›, ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ AÏÊ·›Ô˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ‰‡Ô ¿ÏÏÔÈ ™˘ÓÔÙÈÎÔ› E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ¤˜, Ô M¿ÚÎÔ˜ Î·È Ô §Ô˘Î¿˜. *** O ÂÎ‰fiÙË˜ ÙÔ˘ Â˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Î¿ÔÈÔ˜ IÔ˘‰·›Ô˜ ÙË˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜, Ô˘ ˙Ô‡ÛÂ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË, Èı·ÓÒ˜ ÛÙËÓ AÓÙÈfi¯ÂÈ·, ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ÁÓÒÚÈ˙Â ÔÏ‡ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË˜ Î·È ‹Ù·Ó ÔÏ‡ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÛÌ¤ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÌÂÙ·Í‡ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ‰È‰·ÛÎ·ÏÈÒÓ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÚÔ˜ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Â˜ ÚÔÊËÙÂ›Â˜ ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙˆÓ ÚÔÊËÙÒÓ Î·È ÙÈ˜ Ú‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ æ·ÏÌÒÓ. O ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÌÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔÓ ˆıÂ› Ó· ÌÂÙ·Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔÈ¯Â›· ·fi ÙËÓ ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ IËÛÔ‡, ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ¿ÏÏÔ˘˜ ™˘ÓÔÙÈÎÔ‡˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜, M¿ÚÎÔ Î·È §Ô˘Î¿, ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ Ë ÚÔÊËÙÂ›· ÂÚÈ¤¯ÂÈ ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚ· ÙÔ ÙÈ ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ¤ÁÈÓÂ! EÙÛÈ, .¯., ÂÓÒ ÔÈ ‰‡Ô ¿ÏÏÔÈ ™˘ÓÔÙÈÎÔ› Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙË ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈÎ‹ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· «Â› ÒÏÔ˘ fiÓÔ˘», ¿Óˆ Û’ ¤Ó· Á¿È‰·ÚÔ, Ô M·Ùı·›Ô˜, ÏfiÁˆ ÙË˜ ÚÔÊËÙÂ›·˜ ÙÔ˘ Z·¯·Ú. 9, 9, Î¿ÓÂÈ ÏfiÁÔ ÁÈ· «fiÓÔÓ ‰Â‰ÂÌ¤ÓËÓ Î·È ÒÏÔ˘ ÌÂÙ’ ·˘Ù‹˜» (21, 3). TÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ, ¤ÂÈÙ·, ÌÂ ÙÔÓ IˆÓ¿ Ô M·Ùı·›Ô˜ ÙÔ Î¿ÓÂÈ Ù‡Ô ÙË˜ ·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ (12, 40), ÂÓÒ ÔÈ æ·ÏÌÔ› 22 Î·È 69 ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ·fi ·˘Ù¿ Ô˘

H O Eυαγγελιστ ς Mατθα ος. Mικρογραφ α χειρογρφου του 1346 στη Mον Bατοπαιδ ου, Aγιον Oρος.

30

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

Ã O Eυαγγελιστ ς Mατθα ος και η αρχ του Eυαγγελ ου του. Περγαμην χειργραφο Tετραευγγελο του 13ου αι. Mον Διονυσ ου, Aγιον Oρος.

¤ÁÈÓ·Ó Î·È ÂÈÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ IËÛÔ‡ ÎÚÂÌ¿ÌÂÓÔ Â› ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡. EÎÙfi˜ ·’ ·˘Ù¿, Ë ÎÚ·˘Á‹ ·ÔÁÔ‹ÙÂ˘ÛË˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÚÈÓ ÍÂ„˘¯‹ÛÂÈ (27, 46 «£Â¤ ÌÔ˘, ›Ó· ÙÈ ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈÂ˜ ÌÂ;») ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰‡Ô E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ¤˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ IËÛÔ‡ Ó· ·ÔıÓ‹ÛÎÂÈ ÂÓ ÛÈˆ‹, Ô‡ÙÂ Â›Ó·È Ë ÎÚ·˘Á‹ ·˘Ù‹ ÙfiÛÔ Û‡ÌÊˆÓË ÚÔ˜ ÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘. EÎÙfi˜ fiÌˆ˜ ÙÔ˘ ¿ıÔ˘˜ ÛÙÔÓ M·Ùı·›Ô ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÏ‹ÚˆÛË Ì¤¯ÚÈ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈÒÓ fiÏË˜ ÙË˜ ¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜ ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ IËÛÔ‡, ÙÔ Â˘·ÁÁ¤ÏÈÔ ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ¤ÓÙÔÓ· ÌÈ· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ÈÔ˘‰·˝˙Ô˘Û· ·Ú¿‰ÔÛË. OÙ·Ó ‰ËÏ·‰‹ ·Ê·ÈÚÂıÂ› ·fi ÙÔÓ M·Ùı·›Ô ÙÔ ÎÔÈÓfi ÚÔ˜ ÙÔÓ M¿ÚÎÔ Î·È ÙÔÓ §Ô˘Î¿ ˘ÏÈÎfi ÙÔ˘ Â˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ ÙÔ˘, ·˘Ù¿ Ô˘ Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ M·Ùı·›Ô Â›Ó·È ˘ÏÈÎfi ÌÂ Û·ÊÒ˜ Î·È È‰È·˙fiÓÙˆ˜ ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓÙ· ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· – ˘ÏÈÎfi Ô˘ Î¿ÔÈÔÈ ÂÚÌËÓÂ˘Ù¤˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ô M·Ùı·›Ô˜ ·Ú¤Ï·‚Â ·fi Î¿ÔÈ· ËÁ‹ ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜ ÙˆÓ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ. ™ÙÔ 10, 5, Â› ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ, Ô IËÛÔ‡˜ ‰È·Ù¿ÛÛÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ÎËÚ‡ÍÔ˘Ó ÚÔ˜ EıÓÈÎÔ‡˜, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÚÔ˜ «Ù· ·ÔÏˆÏfiÙ· Úfi‚·Ù· Ô›ÎÔ˘ IÛÚ·‹Ï» – ¤Ú·Ó ÙË˜ ‰‹ÏˆÛË˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ÚÔÏ¿‚Ô˘Ó Ó· ÂÚÈ¤ÏıÔ˘Ó ÙÈ˜ fiÏÂÈ˜ ÙÔ˘ IÛÚ·‹Ï Î·È Ô YÈfi˜ ÙÔ˘ AÓıÚÒÔ˘ ı· ¤¯ÂÈ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ! ™ÙËÓ Â› ÙÔ˘ OÚÔ˘˜ ÔÌÈÏ›·, ÛÙÔ 5, 17–20, ı¤ÙÂÈ ÔÏ‡ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚¿ÚÔ˜ ÛÙÔ «ÈÒÙ· ‹ ÙËÓ ÎÂÚ·›·» ÙÔ˘ MˆÛ·˚ÎÔ‡ NfiÌÔ˘, ·Ï›ÌÔÓÔ ‰Â ÛÂ ÂÎÂ›ÓÔ˘˜ Ô˘ ı· ·Ú·‚Ô‡Ó ÙËÓ ÂÓÙÔÏ‹ ·˘Ù‹ Î·È ı· ‰È‰¿ÍÔ˘Ó ¤ÙÛÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜! ™ÙÔ ÎÂÊ. 18, 15–22, Ù· ÂÚ› EÎÎÏËÛ›·˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ˆÛ¿Ó Ó· Â›Ó·È Ë ÈÔ˘‰·˝˙Ô˘Û· Î·È ·ÓÙÈ·˘ÏÂÈ·ÓÈÎ‹ EÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ. K·È ·Ï›ÌÔÓÔ ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ‰ÂÓ ı· ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÈÔ˘‰·˝˙Ô˘ÛÂ˜ ·Ô‰Â›ÍÂÈ˜ ÙÔ˘ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹: «EÛÙˆ ÛÔÈ ˆ˜ ÂıÓÈÎfi˜ Î·È ˆ˜ ÙÂÏÒÓË˜». Afi ÙËÓ ›‰È· ËÁ‹ ÂÍËÁÔ‡Ó ÔÏÏÔ› ÂÚÌËÓÂ˘Ù¤˜ Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ· ÂÚ› ‰È·˙˘Á›Ô˘ ÛÙÔ 19, 3–13, Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏÔÁ›· ÙË˜ ıÂÚ·Â›·˜ ÙÔ˘ ¯ˆÏÔ‡ ÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ. E›ÛË˜, ·Ó Û˘ÁÎÚÈıÔ‡Ó Ù· ÂÚ› ıÂÚ·Â›·˜ ÙË˜ ™˘ÚÔÊÔÈÓ›ÎÈÛÛ·˜ Á˘Ó·›Î·˜ (15, 21–28) ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ú¿ÏÏËÏË ·Ê‹ÁËÛË ÙÔ˘ M¿ÚÎÔ˘ (7, 24–30), Ê·›ÓÂÙ·È ÙÔ ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘. ™ÙËÓ ›‰È· ·˘Ù‹ ËÁ‹ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÙfiÛÔ Ô ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÛÙÔ ÎÂÊ. 24 fiÛÔ Î·È ÔÈ ·Ú·‚ÔÏ¤˜ ÛÙ· ÎÂÊ. 25 Î·È 26. ºÔ‚fiÙ·Ó Ô M·Ùı·›Ô˜ ÙËÓ ·‡ÏÂÈ· ÂÚ› ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÂÎ ÙÔ˘ NfiÌÔ˘ ¿Ô„Ë; °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ¿ÊËÛÂ Ù¤ÙÔÈ· ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓÙ· ÛÙÔÈ¯Â›· Ì¤Û· ÛÙÔ Â˘·ÁÁ¤ÏÈfi ÙÔ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù¿ Ù· ¿ÏÏ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ IËÛÔ‡ ÂÎÏËÚˆÙ‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÚ› ÙÔÓ MÂÛÛ›· ÚÔÚÚ‹ÛÂˆÓ ÙË˜ ¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜, ÌÂ ¤Ó· ¯ÚÒÌ· fiÌˆ˜ ÛÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ Î·È ÛÙÈ˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ ÙÔ˘ ÁÂÌ¿ÙÔ ¯¿ÚË, ·Ï‹ıÂÈ· Î·È Â˘Á¤ÓÂÈ· ÁÈ· ÙÔÓ fiÔÈÔ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÛˆıÂ›. £· ‰ÈÂÚˆÙ¿Ù·È Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙË˜: ·ÊÔ‡

Ô ÂÎ‰fiÙË˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ Â˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ Ì·˜ Â›Ó·È Ô M¿ÚÎÔ˜, ¤Ó·˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˜ IÔ˘‰·›Ô˜, ÌË ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔ˜, Ò˜ ·Ô‰fiıËÎÂ ÙÔ ÚÒÙÔ Â˘·ÁÁ¤ÏÈÔ ÛÙÔÓ Ì·ıËÙ‹ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ M·Ùı·›Ô; A˘Ùfi ¤ÁÈÓÂ ÁÈ·Ù›, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ·Ú¯·›Â˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ (¶·›·˜ Ô Â›ÛÎÔÔ˜ IÂÚ·fiÏÂˆ˜, 135 Ì.X., Î.¿.), Ô Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ M·Ùı·›Ô˜ ¤ÁÚ·„Â (ÂÚ› ÙÔ 40–45) ·Ú·Ì·˚ÛÙ›, Ù· §fiÁÈ· ÙÔ˘ IËÛÔ‡. B¤‚·È·, ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘ÌÂ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‹Û·Ó ·˘Ù¿ Ù· §fiÁÈ·. HÛ·Ó Û˘ÏÏÔÁ‹ ÚÔÊËÙÂÈÒÓ ÙË˜ ¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜ ÂÚ› ÙÔ˘ IËÛÔ‡, ‹ ‹Û·Ó Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰È‰·ÛÎ·ÏÈÒÓ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÚÔ˜ ÂÍ˘ËÚ¤ÙËÛË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÈÂÚÔÎËÚ‡ÎˆÓ; ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ô‡ÌÂ. ¶¿ÓÙˆ˜ Ô ¶·›·˜ ¤ÁÚ·„Â ˘fiÌÓËÌ· ÂÍËÁËÙÈÎfi ÛÂ ·˘Ù¿ Ù· §fiÁÈ· ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘, ÂÎÙÂÈÓfiÌÂÓÔ ÛÂ ¤ÓÙÂ ÔÏfiÎÏËÚ· ‚È‚Ï›·! OÈ ÈÔ ÔÏÏÔ› ÂÍËÁËÙ¤˜ ‰¤¯ÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· fiÙÈ ÙÔ ÎÔÈÓfi ÌÂÙ·Í‡ M·Ùı·›Ô˘ Î·È §Ô˘Î¿ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ·ÓÙÏÂ›Ù·È Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÂÎ ÙË˜ ÎÔÈÓ‹˜ ËÁ‹˜ ÙˆÓ §ÔÁ›ˆÓ. A˘Ù‹ Â›Ó·È Ë Èı·ÓfiÙÂÚË Î·È Ë ÎÚ·ÙÔ‡Û· ¿Ô„Ë. ¶ÂÚ› ÙÔ 70 Ì.X. ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÙÔ Â˘·ÁÁ¤ÏÈÔ ÙÔ˘ M¿ÚÎÔ˘, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜, ÛÙÔ Î‹Ú˘ÁÌ· ÙÔ˘ ¶¤ÙÚÔ˘. AÚÁfiÙÂÚ· ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó, ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ÙÔ ¤Ó· ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ, Ù· Â˘·ÁÁ¤ÏÈ· ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ §Ô˘Î¿. OÈ ‰‡Ô ·˘ÙÔ› E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ¤˜ Â›¯·Ó ÎÔÈÓ‹ ËÁ‹ Ù· §fiÁÈ· Î·È ÙÔÓ M¿ÚÎÔ. O M·Ùı·›Ô˜ Â›¯Â ÂÈÏ¤ÔÓ ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘ ËÁ‹ Î¿ÔÈÔ ÂÚ› ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓ ·Ï·ÈÛÙÈÓfi ÎÂ›ÌÂÓÔØ Î·È Ô §Ô˘Î¿˜ ÌÈ· ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓË ËÁ‹ ÂÚ› ÙË˜ ‰Ú¿ÛË˜ Î·È ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÈıˆÚÈ·ÎÔ‡˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ÙÔ˘. Afi ¿Ô„Ë ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓÔ˘, ÙÔ Î·Ù¿

M·Ùı·›ÔÓ Â˘·ÁÁ¤ÏÈÔ Â›Ó·È ·fi Ù· ÈÔ Â‡ÎÔÏ· ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË, ·ÊÔ‡ Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ Â›Ó·È Èı·Ófi, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, Ó· Î·Ù·Ù¿ÛÛÂÈ ÙÔ ˘ÏÈÎfi ÙÔ˘ ÛÂ ¤ÓÙÂ ÂÓfiÙËÙÂ˜, Ô˘ Â›¯·Ó Ë Î·ıÂÌ›· ‰‡Ô Ì¤ÚË, ¤Ó· ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi Î·È ¤Ó· ‰È‰·ÎÙÈÎfi. EÙÛÈ, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¶ÚfiÏÔÁÔ (ÎÂÊ. 1 Î·È 2) Ë ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ Î·Ù¿ M·Ùı·›ÔÓ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÂÍ‹˜: (·) AÊ‹ÁËÛË (ÎÂÊ. 3–4), ¢È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ (ÎÂÊ. 5–7)Ø (‚) AÊ‹ÁËÛË (ÎÂÊ. 8–9), ¢È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ (ÎÂÊ. 10)Ø (Á) AÊ‹ÁËÛË (ÎÂÊ. 11–12), ¢È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ (ÎÂÊ. 13)Ø (‰) AÊ‹ÁËÛË (ÎÂÊ. 14–17), ¢È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ (ÎÂÊ. 18)Ø (ÛÙ) AÊ‹ÁËÛË (ÎÂÊ. 19–22), ¢È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ (ÎÂÊ. 23–25). TÔ ÚÒÙÔ Ì·˜ Â˘·ÁÁ¤ÏÈÔ ·ÓÔ›ÁÂÈ ÌÂ ÙÔÓ ¶ÚfiÏÔÁÔ (ÎÂÊ. 1–2) Î·È ÎÏÂ›ÓÂÈ ÌÂ E›ÏÔÁÔ (ÎÂÊ. 26–28). O ¶ÚfiÏÔÁÔ˜ ÚÔ·Ó·ÁÁ¤ÏÂÈ ÙÔÓ ÂÚ¯ÔÌfi ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÛÂ ÌÈ· ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ IËÛÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔÓ E‚Ú·›Ô ‚·ÛÈÏÈ¿ HÚÒ‰Ë, ¤Ó·Ó „Â˘ÙÔÌÂÛ›·Ø Ô E›ÏÔÁÔ˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ Ò˜ ÙÂÏÂ›ˆÛÂ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Î·ÚÈ¤Ú· ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Î·È Ò˜ ÂÈÛ‹ÏıÂ ÛÙË ıÂ›· ‰fiÍ·. ¶ÔÏÏ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÛÔ˘‰·›· ı¤Ì·Ù·, fiˆ˜, .¯., ÔÈ· Â›Ó·È Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰‡Ô ™˘ÓÔÙÈÎÔ‡˜ (ÁÈ·Ù›, .¯., Ô M·Ùı·›Ô˜ ·Ú·ÏÂ›ÂÈ ÔÚÈÛÌ¤Ó· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Î·Ù¿ M¿ÚÎÔÓ Â˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ Ù· ÔÔ›· Â›¯Â ˘fi„Ë ÙÔ˘ Ô ÙÂÏÈÎfi˜ Û˘ÓÙ¿ÎÙË˜ ÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ M·Ùı·›Ô˘, Î..¿.) ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ıÈÁÔ‡Ó Â‰Ò. TÔ ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi ı· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÌÂ Ï›Á· ÏfiÁÈ· Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ·Í›· ÙÔ˘ Î·Ù¿ M·Ùı·›ÔÓ E˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÁÓÒÛË Ì·˜ ÂÚ› ÙÔ˘ ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô IËÛÔ‡˜. OÛ· ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ÛÙ· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ÂÚ› ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓÙÔ˜

OÌÔÈfiÙËÙÂ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ¤˜ M¿ÚÎÔ Î·È §Ô˘Î¿

H

K A £ H M E P I N H

B

¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ Â˘·ÁÁÂÏ›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÛÂ Û¯¤ÛË ÚÔ˜ Ù· ¿ÏÏ· ‰‡Ô ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜ Ó· ÌÂÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÙÔ˘ ÛËÌ·Û›·. AÏÏ¿ Ë ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛˆÛÙ‹. OÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ·Ó·ÍÈÔÈÛÙ›·˜ ·ÏÏ¿ Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È ÙË˜ ÔÈÎÈÏ›·˜ ÙË˜ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ‡ÙÔ˘ ‹ ÂÎÂ›ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÚÔ˜ ¤Í·ÚÛË Î·Ù¿ ÙËÓ Â˘·ÁÁÂÏÈÎ‹ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ˘ËÚ¤ÙËÛË ÂÈ‰ÈÎÒÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙˆÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·Ó ÔÈ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ¤˜. O M¿ÚÎÔ˜ Â›Ó·È ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔ˜ ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ Î·È ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ·Ø ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ÔÈ ÚÔÛı‹ÎÂ˜ ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ Â›Ó·È ¯ˆÚ›˜ ·Í›·. M·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ë ÂÚ› ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓÒÓ ÙÔ˘, ÂÍ›ÛÔ˘ fiÌˆ˜ Ì·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ë Û˘Ì·ıËÙÈÎ‹ ÂÚ› ·˘ÙÔ‡ ıÂÒÚËÛË Î¿ÔÈˆÓ Î¿ˆ˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ, Ô˘ Â›‰·Ó ÙÔÓ IËÛÔ‡ ÛÂ Û¯¤ÛË ÈÔ ÂÁÁ‡˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÈÔ˘‰·˚ÛÌfi Î·È ¤ÁÚ·„·Ó ÂÚ› ·˘ÙÔ‡ ·’ ·˘Ù‹ ÙË ÛÎÔÈ¿. AÏÏˆÛÙÂ Î·Ó¤Ó· Â˘·ÁÁ¤ÏÈfi Ì·˜ ‰ÂÓ Ù· Ï¤ÂÈ fiÏ·Ø ‰ÂÓ Ì·˜ ÂÈÚ¿˙ÂÈ ÂÔÌ¤Óˆ˜ Ë ÈÔ˘‰·˝˙Ô˘Û· Ù¿ÛË ÙÔ˘ Î·Ù¿ M·Ùı·›ÔÓ, Ë ÈÔ ÛÙÂÓ‹ Û‡Ó‰ÂÛË Ô˘ Î¿ÓÂÈ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË. TÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Ì¤Û· ·fi fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓÙ· ÛÙÔÈ¯Â›· Â›Ó·È Ë ÂÔ›ıËÛË ÙÔ˘ M·Ùı·›Ô˘ ˆ˜, ·Ó ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔ› ÙÔ˘ IÔ˘‰·›ÔÈ ÈÛÙ¤„Ô˘Ó ÛÙÔÓ IËÛÔ‡ ˆ˜ ÙÔÓ MÂÛÛ›·, ÙÔÓ YÈfi ÙÔ˘ ¢·‚›‰, ÙfiÙÂ Ô IÛÚ·‹Ï Î·Ù¿ Û¿ÚÎ· ı· Á›ÓÂÈ IÛÚ·‹Ï Î·Ù¿ ÓÂ‡Ì·, ı· Á›ÓÂÈ Ô IÛÚ·‹Ï ÙÔ˘ £ÂÔ‡. O M·Ùı·›Ô˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·Ó¿ÁÏ˘Ê· ÛÙÔ Â˘·ÁÁ¤ÏÈfi ÙÔ˘ Ù· ıÂ·ÓıÚÒÈÓ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ÔÚÙÚ¤ÙÔ˘ ÙÔ˘ IËÛÔ‡, ·Ú¿ Ù· ÈÔ˘‰·˝˙ÔÓÙ· Â‰Ò Î·È ÂÎÂ› ÛÙÔÈ¯Â›· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. H EÎÎÏËÛ›· Ì·˜ ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÈ ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ M·Ùı·›Ô˘ ÛÙÈ˜ 16 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘.

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

31

Γρηγριος Παλαμ ς Tης K ∞§§π√¶∏˜ ™ ∞§ª∞ Θρησκειολ γου

O

°PH°OPIO™ ¶A§AMA™, ¶·Ù¤Ú·˜ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ (14Ô˜ ·È.) ˘‹ÚÍÂ Ô Î‡ÚÈÔ˜ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ‹˜ ÙË˜ Ó›ÎË˜ ÙË˜ ÔÚıÔ‰ÔÍ›·˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹˜ ¤ÚÈ‰·˜. ∞ÁˆÓ›ÛÙËÎÂ ÌÂ ¿ıÔ˜ ÁÈ· Ó· ÌË ¯¿ÛÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙÔ ¿ÎÙÈÛÙÔ Êˆ˜, «ÙÔ ‰ÒÚÔ ·˘Ùfi ÙË˜ ıÂÒÛÂˆ˜», Ô˘ Â›Ó·È Ë ÂÓÙÂÏ¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ËÛ˘¯·ÛÌÔ‡. MÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ·ÎÙ›ÛÙÔ˘ ÊˆÙfi˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ÙË˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘, ¤‰ˆÛÂ ÛÙËÓ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹ ÂÌÂÈÚ›· ÚÔ¤ÎÙ·ÛË ıÂÔÏÔÁÈÎ‹. ∏ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔÓ ÙÈÌ¿ ÛÙÈ˜ 14 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘. ΔÔÓ ËÛ˘¯·ÛÌfi ıÂÌÂÏ›ˆÛÂ Ô ™˘ÌÂÒÓ Ô ¡¤Ô˜ £ÂÔÏfiÁÔ˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ·ÓıÚˆÈÛÌÔ‡ (9Ô˜-13Ô˜ ·È.). ™ÙË Ó¤· ·˘Ù‹ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÌÔÓ·¯ÈÛÌÔ‡, Ë ¤ÓˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ £Âfi ·ÔÎÙ¿Ù·È ÌÂ ÙÔ fiÚ·Ì· ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ ÊˆÙfi˜ Î·È ˆ˜ ÙÚfiÔ˜ ÌÔÓ·¯ÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ ÂÈÏ¤ÁÂÙ·È Ë ËÛ˘¯›·. ΔÒÚ· Ë ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ ÊˆÙfi˜ ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ‡ÂÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ™ÙË ‰ÈÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÌÂ ÙËÓ „˘¯‹ Î·È ÙÔ ÛÒÌ·, ÂÓÒ Ë Û˘ÓÂ›‰ËÛ‹ ÙÔ˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÂÓÂÚÁfi˜. ¶ÚˆÙÂ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ ¤¯ÂÈ Â‰Ò Ë Î·Ú‰È¿. ∏ Î·Ú‰È¿ «ÔÚ¿» ÙÔÓ £Âfi, fi¯È Ô ÓÔ˘˜. √ ¶·Ï·Ì¿˜ ¤˙ËÛÂ fiÙ·Ó Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ·ÓıÚˆÈÛÌfi˜ Â›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê·›· ÙÔ˘ ÛÙÈÁÌ‹. ∏Ù·Ó ÌÈ· ÂÔ¯‹ ÔÏ‡ÙÚÔË, ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎ‹, ÌÂÁ·ÏÂÈÒ‰Ë˜. ™ÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜, ÔÈ Ù¤¯ÓÂ˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ·ÓıÔ‡Û·Ó. ΔÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ fiÌˆ˜ Î·Ù¤ÚÚÂÂ. ΔÔ Û˘ÁÎÏfiÓÈ˙·Ó ÔÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜, ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ Î·È ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ›. ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ÔÈ ÁÂÈÙÔÓÈÎÔ› Ï·Ô› ÙÔ ‰È·Ì¤ÏÈ˙·Ó Â‰·ÊÈÎ¿, ÂÓÒ ÔÈ ÂÈÚÚÔ¤˜ ÙÔ˘ Ï·ÙÈÓfiÊÚÔÓÔ˜ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÙÔ ‰È·ÈÚÔ‡Û·Ó Î·È ÙÔ ·ÔÚÔÛ·Ó·ÙfiÏÈ˙·Ó. ∂Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ÚÂ‡Ì· ‹Ù·Ó Ô Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎfi˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ £ˆÌ¿ ∞ÎÈÓ¿ÙË. ™ÙË ‰˘ÙÈÎ‹ ·˘Ù‹ ıÂÔÏÔÁ›·, ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙËÓ ÔÚıfi‰ÔÍË, Ë ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙË˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ Â›Ó·È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹. ¢ÂÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë. Δ· ¿ÓÙ· ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÂ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÒÓ. ∏ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈÎ‹ ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ‚Ú‹ÎÂ ÚfiÛÊÔÚÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÛÙÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ. ∏ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÌÂ ÙË Û˘ÓÂ›‰ËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙËÓ ÔÔ›· ·¤ÎÙËÛÂ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ·ÓıÚˆÈÛÌÔ‡, ÁÓÒÚÈÛÂ Ù¤ÙÔÈ· ·ÎÌ‹, Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÂÁÎÏˆ‚ÈÛıÂ› ÛÙ· ÛÙÂÁ·Ó¿ Ï·›ÛÈ· ÂÓfi˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÔ‡

32

H

K A £ H M E P I N H

B

Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÔÚıÔ‰ÔÍ›· ¤ÌÂÈÓÂ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÈÛÙ‹ ÛÙËÓ ·Ú¯¤ÁÔÓË ËÁ‹ ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡, ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë, Î·È Ô‰ËÁ‹ıËÎÂ ÛÙË Ì˘ÛÙÈÎ‹ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ∏ ‚¿ÛË ·˘Ù‹ ¤‰ˆÛÂ ÛÙËÓ ÔÚıfi‰ÔÍË ıÂÔÏÔÁ›· ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÒÛÙÂ Ó· ÌË ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÚÔÛÙÚ¤¯ÂÈ ÛÙ· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ›· ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ·ÏËıÂÈÒÓ. ΔË ÛÔÊ›· ÙË˜ ·ÓÙÏÔ‡ÛÂ ·fi ÙÈ˜ °Ú·Ê¤˜ Î·È ·fi ÙË Ì˘ÛÙÈÎ‹ ÂÌÂÈÚ›· ÙË˜ ıÂÒÛÂˆ˜. ÃÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ fiÌˆ˜ ÙÔÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÏfiÁÔ ˆ˜ Ì¤ıÔ‰Ô ÁÈ· Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙÔÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜. ΔÔ fiÙÈ Ë ıÂÔÏÔÁ›· fiÛÔ Î·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÛÙÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ ¤Ù˘¯·Ó ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜, Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ Î·ı·Ú‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙË˜ Î·ı·Ú‹˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÌÂ ÙÔÓ ËÛ˘¯·ÛÌfi, Ô ÔÔ›Ô˜ ıÂÌÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙËÓ ˘·ÚÍÈ·Î‹ Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ £Âfi. √˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿, Ë ÛÙÔ›¯ÈÛË ·˘Ù‹ ÛÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È Î·ÙÔÚıˆÙ‹, ÁÈ·Ù› ÙfiÛÔ Ë ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹ ıÂÔÏÔÁ›· fiÛÔ Î·È Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ·ÓıÚˆÈÛÌfi˜ Â›¯·Ó ÂÈÎÂÓÙÚˆıÂ› ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÚfiÛˆÔ, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, Ô˘ ÂÓÒ ÍÂ¯ˆÚ›˙ÂÈ ·fi ÙËÓ ÔÏfiÙËÙ·, ‰È·ÙËÚÂ› ˆÛÙfiÛÔ ÙËÓ ÔÓÙÔÏÔÁÈÎ‹ ÙÔ˘ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ·. ∏ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹ ¤ÚÈ‰· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó, ÂÔÌ¤Óˆ˜, ÌÈ· Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂÙ·Í‡ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ·ÓıÚˆÈÛÌÔ‡. ™ÙËÓ ¤ÚÈ‰· Ô‰‹ÁËÛÂ ÙÔ ¿ÁÔÓÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ Ï·ÙÈÓÈÎÔ‡ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡, ÙÔ ÂÁÎÏˆ‚ÈÛÌ¤ÓÔ ÛÙ· ÛÙÂÁ·Ó¿ ÙË˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘, fiÙ·Ó ı¤ÏËÛÂ Ó· ·ÏÏÔÙÚÈÒÛÂÈ ÙËÓ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹ ıÂÔÏÔÁ›·. ∏ ÂÁˆÎÂÓÙÚÈÎ‹ ·˘Ù‹ Î›ÓËÛË ‹Ù·Ó Î˘Ú›ˆ˜ Ë ·ÈÙ›· ÙË˜ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹˜ ¤ÚÈ‰·˜. ∫‡ÚÈÔ˜ Î·Ù‹ÁÔÚÔ˜ ÙÔ˘ ËÛ˘¯·ÛÌÔ‡ ¤ÁÈÓÂ Ô Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎfi˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜-ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ μ·ÚÏ·¿Ì. ΔÔÓ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÔÈ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÔ› ÙÔ˘ μ˘˙·ÓÙ›Ô˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ÂÎÚÔÛˆÔ‡Û·Ó ‚¤‚·È· ÙÔ ÔÏ‡ÌÔÚÊÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ·ÓıÚˆÈÛÌÔ‡. √È Ï·ÙÈÓfiÊÚÔÓÂ˜ ÂÓˆÙÈÎÔ›, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó ÈÛ¯‡ ÏfiÁˆ ÙË˜ ÂÓˆÙÈÎ‹˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁˆÓ, Û˘ÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÌÂ ÙÔ˘˜ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ˘˜ √˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜. H ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ∂ÎÎÏËÛ›·, ÌÂ ÙËÓ ÔÌfiÊˆÓË ÁÓÒÌË ÙˆÓ ·Ù¤ÚˆÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘

K Y P I A K H

O ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ËÁ¤ÙË˜ ÙÔ˘ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔ B˘˙¿ÓÙÈÔ ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

H Aγιος Γρηγ ριος ο Παλαμ ς. Θεολ γος, αρχιεπσκοπος Θεσσαλονκης (1347-1359) και πνευματικ ς ηγτης του ησυχαστικο κινματος. Φορητ εικ να του Eμμανουλ Tζ νε, 1654. Kρκυρα, Aγιοι I σων και Σωσπατρος (πηγ: «O περπλους των εικ νων. Kρκυρα 14ος18ος αι.», 1994).

√ÚÔ˘˜, Â¤ÏÂÍÂ ˆ˜ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ‹ ÙÔ˘ ËÛ˘¯·ÛÌÔ‡ ÙÔÓ °ÚËÁfiÚÈÔ ¶·Ï·Ì¿. ΔÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ Ù¿¯ıËÎÂ ÛÙÔ ÏÂ˘Úfi ÙÔ˘ ËÛ˘¯·ÛÌÔ‡, ˘ÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÔÚıÔ‰ÔÍ›· ·fi ÙÔ˘˜ Ï·ÙÈÓfiÊÚÔÓÂ˜, ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ «ÁÂ‡ıËÎÂ» Î·Ù¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË ÙË˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘. ªÂ ÙËÓ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹ ¤ÚÈ‰· ‹ÚıÂ ÏÔÈfiÓ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË ıÂÔÏÔÁÈÎ‹ ·ÓÙ›ıÂÛË Î·È Ë ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ÎfiÛÌˆÓ: ÙË˜ Ï·ÙÈÓÈÎ‹˜ ¢‡ÛË˜ Î·È ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜. ™ÙËÓ Ô˘Û›· fiÌˆ˜, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙË ‚·ıÈ¿ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ·ÓÙ›ıÂÛË ‰‡Ô ıÂˆÚ‹ÛÂˆÓ. ∞˘Ù‹˜ Ô˘ ·Ó·˙ËÙÂ› ÙÔÓ £Âfi Ì¤Û· ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÂÎÂ›ÓË˜ Ô˘ ÂÈ˙ËÙÂ› ÙËÓ ¤ÓˆÛË Ì·˙› ÙÔ˘ Ì¤Ûˆ ÙË˜ ˘¤Ú‚·ÛË˜. ΔÂÏÈÎ¿ Ë ·fiÂÈÚ· Ó· ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÔ‡ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ∂ÎÎÏËÛ›· ·¤-

Ù˘¯Â. ∏ ¤ÚÈ‰· ¤ÏËÍÂ ÌÂ ÙË Ó›ÎË ÙË˜ ÔÚıÔ‰ÔÍ›·˜. ∏ ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ·ÎÙ›ÛÙÔ˘ ÊˆÙfi˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ¶·Ï·Ì¿˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙÔ ıÂÌÂÏÂÈÒ‰Â˜ ı¤Ì· ÙË˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂˆ˜ Ô˘Û›·˜ Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡, ÛÙ‹ÚÈÍÂ ÙË ‚¿ÛË ÙË˜ ÔÚıÔ‰ÔÍ›·˜, ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë, Î·È ¤‰ˆÛÂ ıÂÔÏÔÁÈÎ‹ Î·È ‰ÔÁÌ·ÙÈÎ‹ ˘Ô‰ÔÌ‹ ÛÙËÓ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹ ÂÌÂÈÚ›· ÙË˜ ıÂÒÛÂˆ˜. ΔÔ ¿ÎÙÈÛÙÔ Êˆ˜ ÙË˜ ËÛ˘¯·ÛÙÈÎ‹˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ Â¤‰Ú·ÛÂ ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·ÁÈÔÁÚ·Ê›· ÌÂ È‰È·›ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÔÈ ÌÔÚÊ¤˜ ÙˆÓ ·Á›ˆÓ ‰ÂÓ ÊˆÙ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÌÈ· ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ËÁ‹ ÊˆÙfi˜ ·ÏÏ¿ ·fi ¤Ó·Ó «¤Ó‰ÔıÂÓ» ÊˆÙÈÛÌfi. ΔÔ ¿ÎÙÈÛÙÔ Êˆ˜ ÙË˜ ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂˆ˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ·Ô‰fiıËÎÂ ÌÂ Ù· ÏÂ˘Î¿ ÊÒÙ·. ™ÙÔ Â›‰Ô˜ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÊˆÙÈÛÌÔ‡ ‰È·ÎÚ›ıËÎÂ Ë ÎÚËÙÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹, ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ÂÚ›ÊËÌÔ˜ £ÂÔÊ¿ÓË˜ ª·ı¿˜, Ô ∫ÚË˜.

Aπ την πρξη στη θεωρα Tου N π∫√§Õ√À °. ¶ √§ÿΔ√À Aναπλ. Kαθηγητο της Φιλοσοφας της Φιλοσοφικς Σχολς του Πανεπιστημου Aθηνν

H

I™TOPIA ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÌÓËÌÔÓÂ‡ÂÈ ÚfiÛˆ· Ô˘ ‰È¤ÚÂ„·Ó ÛÙÔÓ ¤Ó· ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ ‚ÈÔÙ‹˜. I‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·È fiÛÔÈ ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙË ıÂˆÚ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙˆÓ, Î·È ÙÔ‡ÙÔ ÂÂÈ‰‹ ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛ·Ó Î·È ÙÈ˜ ‰‡Ô Ê‡ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ – ·Ó Ú¤ÂÈ Ë ıÂˆÚ›· Ó· ÂÓÙ·¯ıÂ› ÛÙËÓ „˘¯ÈÎ‹, Ë ‰Â Ú¿ÍË ÛÙË ÛˆÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ·ÚÔ˘Û›·. EÙÛÈ, ÔÈ ÚÔ‚·ÏÏfiÌÂÓÔÈ ÚÔ˜ Ì›ÌËÛË ˆ˜ ÔÏÔÎÏËÚˆÌ¤Ó· ¿ÙÔÌ·, ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È fiÙÈ ¤Êı·Û·Ó ÛÙÔÓ ‡„ÈÛÙÔ ‚·ıÌfi ·ÚÌÔÓÈÎ‹˜ ÙÂÏÂÈfiÙËÙÔ˜. ø˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÓıÚÒÔ˘ ÙË˜ Ú¿ÍÂˆ˜ Î·È ÙË˜ ıÂˆÚ›·˜ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ ·ÁÈÔÏfiÁÈÔ Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ ™ÙÔ˘‰›ÙË˜ (759–826), ¤Ó·˜ ÂÈÊ·Ó‹˜ ÙË˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ô˘ ‰È¤ÚÂ„Â ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÛÙ· ÔÏÈÙÈÎÔıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. AÊÔ‡ Â‰¤¯ıË, fiˆ˜ Ï¤ÁÂÙ·È ÛÂ ¤Ó· ÙÚÔ¿ÚÈÔ ÙÔ˘ EÛÂÚÈÓÔ‡ ÙË˜ ÂÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘ († 11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘), ÙË ıÂ›· ÊÒÙÈÛË, ÂÓ‹ÚÁËÛÂ fiˆ˜ ¤ÚÂÂ: ÂÔÏÏ·Ï·Û›·ÛÂ ÙË ¯¿ÚË (¤ÁÈÓÂ ¯·ÚÈÙˆÌ¤ÓÔ˜), ·ÏÏ¿ Î·È ÙË ÌÂÙ¤‰ˆÛÂ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ·fi ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ˆ˜ ‰È‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ (ËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘) ÙË˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙËÓ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·È‰Â›·. ™¯ÂÙÈÎfi ÌÂ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Â›Ó·È ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ·Ó·Î‡ÙÂÈ fiÙ·Ó ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ Ó· ‰È·ÎÚÈ‚ÒÛÂÈ ÙÔ ÓfiËÌ· ÂÓfi˜ ÔÚÈÛÌÔ‡ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜: ÙÔ˘ ÔÚÈÛÌÔ‡ ÙË˜ ˆ˜ ÔÌÔÈÒÛÂˆ˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛÔÊÔ‡ÓÙÔ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ £Âfi, Î·Ù¿ ÙÔ Ì¤ÙÚÔ, ‚Â‚·›ˆ˜, ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. OÌˆ˜, ÌÔÚÔ‡Ó ‰‡Ô fiÓÙ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚÂ˜ Ô˘Û›Â˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜; TÚÂÈ˜ ·ÈÒÓÂ˜ ÚÈÓ ÍÂÛ¿ÛÂÈ Ë ı‡ÂÏÏ· ÙË˜ ÂÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ÔÚÈÛÌÔ‡ ·˘ÙÔ‡ Î·Ù¤ÏËÁÂ ÛÙË ‰È·›ÛÙˆÛË ˆ˜ Î·È ÛÂ fiÓÙ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ë Ô˘Û›·, fiˆ˜, .¯., ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ Í‡ÏÔ˘, ÌÔÚÂ› Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛıÂ› ÔÌÔÈfiÙËÙ·, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÈ˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ¤˜. H ·Ô‰Ô¯‹ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÂÎ‰Ô¯‹˜ –ÛÙËÓ ÔÔ›· ı· ÚÔÛÙÂıÂ› Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÙË˜ EÎÎÏËÛ›·˜ ÂÚ› ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ˆ˜ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˘˜– ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ÌËÓ ¤ÊÂÚÓÂ ÙÔÓ £Âfi‰ˆÚÔ ™ÙÔ˘‰›ÙË ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÎÔÓÔÌ¿¯Ô˘˜. AÓÙÈÌ·¯fiÌÂÓÔ˜ ÙÈ˜ ÂÈÎÔÓÔÌ·¯ÈÎ¤˜ Î·ÈÓÔ‰ÔÍ›Â˜, ¤ÁÚ·„Â ÙÚÂÈ˜ ÏfiÁÔ˘˜ K·Ù¿ ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÌ¿¯ˆÓ Î·È ¿ÏÏ· ¤ÚÁ·, ‰È¿ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û˘Ó¤‚·ÏÂ Ù· Ì¤ÁÈÛÙ· ÛÙËÓ ·Ó·ÛÙËÏÒÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. AÊÔ‡, Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ, Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÍÂÈÎÔÓ›ÛÂˆ˜ Â›Ó·È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒ˜ (¿Ú· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒ˜) ‰ÂÎÙ‹, ÙfiÙÂ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô Ô˘ ‰ËÏÔ‡Ù·È (ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Ô £Âfi˜)

fi¯È ÌfiÓÔ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· Û˘ÓÈÛÙ¿ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙËÓ ÂÍÂÈÎfiÓÈÛ‹ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÙË ÂÚ›ÙˆÛË, ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Ô £Âfi˜ ‰ÂÓ ÂÍÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ‹ ‰ÂÓ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÍÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È, ÙfiÙÂ Â›ÙÂ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÂÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˜ ıÂfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ÙÔÓ ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, ·ÊÔ‡ ÔÈ ÂÈÎfiÓÂ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó. ∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·È. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ÙÔ ıÂ›ÔÓ ÂÍÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È, Ë ‰Â ÂÈÎfiÓ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› ˆ˜ ·Ó·Ù·ÙÈÎfi Û‡Ì‚ÔÏÔ. ™Â ÌÈ· ·Ó¿·˘Ï· ÙË˜ ‰Ú¿ÛÂˆ˜ ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÌ¿¯ˆÓ Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ ¤ÁÈÓÂ ÈÂÚÂ‡˜ Î·È Î·ÙfiÈÓ ËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙË˜ MÔÓ‹˜ ™·ÎÎÔ˘‰›ˆÓÔ˜. TfiÙÂ Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ Ô ™Tã ‹ÏıÂ ÛÂ Ú‹ÍË ÌÂ ÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹ Ù¿ÍË, ·ÊÔ‡ ‹ıÂÏÂ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„ÂÈ ÙË ÓfiÌÈÌË Û˘˙˘Áfi ÙÔ˘ ¤Ó·ÓÙÈ ¿ÏÏË˜. H ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ £ÂÔ‰ÒÚÔ˘ ˘¤Ú ÙË˜ ÓÔÌÈÌfiÙËÙÔ˜ Â›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÂÍÔÚÈÛıÂ› ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. MÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Â¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ·Ú¤Ï·‚Â ÙË MÔÓ‹ ™ÙÔ˘‰›Ô˘, ÛÙËÓ ÔÔ›· ‹Ïı·Ó Î·È ÂÌfiÓ·Û·Ó 700 ÚfiÛˆ·. H ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌÔÓ·¯Ô‡˜ ÙÔ˘ ·ÓÈ¯ÓÂ‡ÂÙ·È, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ ÂÚ› ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙÔ˘, ÛÙ· ÁÚ·Ù¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘. H MÈÎÚ¿ Î·È Ë MÂÁ¿ÏË K·Ù‹¯ËÛË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÌÈÏ›Â˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÌÔÓ·¯Ô‡˜, Ô˘ ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ˆ˜ ¤ÍÔ¯· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù·. ¶·Ú·ÏÏ‹Ïˆ˜ Û˘Ó¤ÁÚ·„Â ÛÂÈÚ¿ ÂÈÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÙ· ÔÔ›· Î·ıÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· (‰È·ÎÔÓ‹Ì·Ù·) ÙˆÓ ÌÔÓ·¯ÒÓ. AÏÏ¿ fiÛ· ¤ÁÚ·„Â ‰ÂÓ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÌfiÓÔ ÙÔ˘˜ ÌÔÓ·¯Ô‡˜, fiˆ˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙÔÏÒÓ, ·fi ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Î·È ¤¯Ô˘Ó ÂÎ‰ÔıÂ› 550. H ·Í›· ÙˆÓ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏË, ·ÊÔ‡ Û’ ·˘Ù¤˜ ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ ı¤Ì·Ù· ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ¤Ûˆ (¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹) ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· Â›Ó·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ˆÊ¤ÏÈÌÂ˜ ÛÂ fiÛÔ˘˜ ˙Ô˘Ó Î·Ù’ ·˘Ù‹Ó ÛÂ ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ ÙÔÌ‹ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. AÏÏ¿ ÁÈ· ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó˘ÔÏÔÁÈÛıÂ› Ë Î·ıÔÚÈÛÙÈÎ‹ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙË˜ MÔÓ‹˜ ™ÙÔ˘‰›Ô˘ ÛÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜. H ÌÔÓ‹ Â›¯Â ÌÂÙ·‚ÏËıÂ› ÛÂ ·ÓÙÈÁÚ·ÊÂ›Ô ·Ï·ÈÒÓ ¤ÚÁˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Û˘Óı¤ÛÂˆ˜ Ó¤ˆÓ. Afi Ù· ÂÚ›Ô˘ 900 ·Ú¯·›· ¤ÚÁ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÈÁÚ·ÊÂ› Î·Ù¿ ÙÔÓ 9Ô Î·È 10Ô ·ÈÒÓ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Â›Ó·È ÙÔ ÌÂÚ›‰ÈÔ ÙË˜ MÔÓ‹˜ ™ÙÔ˘‰›Ô˘. A˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙË˜ ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹˜ ÂÂÎÚ¿ÙËÛÂ ÂÓ ÙÈÓÈ Ì¤ÙÚˆ Ë ÌÈÎÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙË ÁÚ·Ê‹, ÙËÓ ÔÔ›·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Î·È ÔÈ ™ÙÔ˘‰›ÙÂ˜. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ Â¤‰ÂÈÍÂ ¤ÚÁÔ ÈÎ·Ófi. EÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙË˜ Ú¿ÍÂˆ˜ Î·È ıÂˆÚ›·˜ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙÂ ÂÓ ÂÁÚËÁfiÚÛÂÈ Î·È ÂÚÁ·Û›·, ·ÊÔ‡, fiˆ˜ ¤ÁÚ·„Â Î·È Ô ›‰ÈÔ˜, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ú¤ÂÈ ¿ÓÙÔÙÂ Ó· ÂÓÂÚÁÂ›, ÂÂÈ‰‹ Â›Ó·È ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˜. AÏÏˆÛÙÂ, Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ, Ë ÚfiÁÓˆÛË ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÁÈ· ÙË˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ú¿ÙÙÔ˘Ó Ù· ÚÔÁÓˆÛı¤ÓÙ·, ·ÏÒ˜ Ô £Âfi˜ Í¤ÚÂÈ ·fi ÚÒÙ· ·˘Ù¿ Ô˘ ÂÏÂ˘ı¤Úˆ˜ ı· Ú¿ÍÔ˘Ó.

£Âfi‰ˆÚÔ˜ ™ÙÔ˘‰›ÙË˜, ¤Ó·˜ ÂÈÊ·Ó‹˜ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙË˜ ‰Ú¿ÛË˜

HO

Θεδωρος Στουδ της (759-826), εξχουσα μορφ στον χρο των γραμμτων αλλ και στα πολιτικοθρησκευτικ πργματα του Bυζαντ ου τον 9ο αινα. Ψηφιδωτ παρσταση απ τη Mον του Oσ ου Λουκ Bοιωτ ας (πηγ: «Iστορ α του Eλληνικο# Eθνους», τομ. H´. Eκδοτικ Aθηνν).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

33

Eπανσταση και Nμος H Tο Mεσολγγι στα τλη του 18ου αινα. Eπιχρωματισμνη λιθογραφα του F. L. S Fauvel (πηγ: «Mεσολγγι 1830-1990». Σνταξη-επιμλεια Γ. I. Kοκοσολας. Mεσολγγι-Aθνα 1990).

Του ™ ¶⁄ƒ√À ¡. T ƒøπ∞¡√⁄ Ομτ. καθηγητ της Νομικ ς Σχολ ς του Πανεπιστημου Αθηνν

Δ

O ¶PøTO ÂÏÏËÓÈÎfi ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ÙÔ «¶ÚÔÛˆÚÈÓfiÓ ¶ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», „ËÊ›ÛÙËÎÂ ÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ ÙËÓ 1Ë π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1822 ·fi ÙËÓ ∞’ ∂ıÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛË. ∂›¯·Ó fiÌˆ˜ ÚÔËÁËıÂ› ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔÈÎ¤˜ Û˘ÓÂÏÂ‡ÛÂÈ˜, Ô˘ Î·Ù¿ÚÙÈÛ·Ó Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ· ÌÂ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË ÙÔÈÎ‹ ÈÛ¯‡. ¢‡Ô ·fi ·˘Ù¿ „ËÊ›ÛÙËÎ·Ó, ÌÂ Ï›ÁˆÓ ËÌÂÚÒÓ ‰È·ÊÔÚ¿, ÙÔÓ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821, ‰ËÏ·‰‹ ÚÈÓ ·fi 180 ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙÈ˜ 4 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1821 Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎÂ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÌÂ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˘, Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ Ã¤ÚÛÔ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ·fi ÙËÓ ∞ÈÙˆÏ›· Ì¤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ HÂÈÚÔ. √È ÂÚÁ·Û›Â˜ ÔÏÔÎÏËÚÒıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ 9 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ÔfiÙÂ „ËÊ›ÛÙËÎÂ Ô «√ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ÙË˜ °ÂÚÔ˘Û›·˜ ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘ÛÙ‹ıËÎÂ «ÚÔÛˆÚÈÓ‹ ¢ÈÔ›ÎËÛÈ˜» Ì¤¯ÚÈ˜ fiÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓˆıÂ› «ÛÙ·ıÂÚ¿ ¢ÈÔ›ÎËÛÈ˜». ª›· Â‚‰ÔÌ¿‰· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙÈ˜ 15 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Û˘Ó‹ÏıÂ ÛÙ· ™¿ÏˆÓ· ÙË˜ ºˆÎ›‰·˜, ˘fi ÙËÓ ÚÔÂ‰Ú›· ÙÔ˘ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ¡¤ÁÚË, Ë Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ Ã¤ÚÛÔ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, fiÔ˘ 70 ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ·fi ÙËÓ ∞ÙÙÈÎ‹ Ì¤¯ÚÈ ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· „‹ÊÈÛ·Ó ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Ô˘ Ô ¡¤ÁÚË˜ Â›¯Â Î·Ù·ÚÙ›ÛÂÈ. ΔÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ «¡ÔÌÈÎ‹ ¢È¿Ù·ÍÈ˜ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ Ã¤ÚÛÔ˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜» ‹ ˆ˜ «√ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ∞ÚÂ›Ô˘ ¶¿ÁÔ˘, °ÂÚÔ˘Û›·˜ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜». ΔÔ ÚÒÙÔ ·fi Ù· ‰‡Ô ÎÂ›ÌÂÓ·, Ô˘ Â›Ó·È Û‡ÓÙÔÌÔ, ÚÔ¤‚ÏÂÂ Ì›· ˘ÔÙ˘Ò‰Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙË˜ ÔÔ›·˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë °ÂÚÔ˘Û›·. Δ· Ì¤ÏË ÙË˜ ÂÎÏ¤ÁÔÓÙ·Ó ÌÂ ÂÙ‹ÛÈ· ıËÙÂ›· ·fi ÙÔ˘˜ ÂÊfiÚÔ˘˜ ÙˆÓ fiÏÂˆÓ Î·È ÙÌËÌ¿ÙˆÓ (¡·¯ÂÁ¤‰ˆÓ) Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÔ‡˜ ‰ÈÔÈÎËÙ¤˜ (Î·ÈÙ¿ÓÔ˘˜). ΔÔ ÛÒÌ· ·˘Ùfi ·ÛÎÔ‡ÛÂ Î·Ù¿ ‚¿ÛË ÙËÓ ÂÎÙÂÏÂÛÙÈÎ‹ ÂÍÔ˘Û›·, ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ∫˘‚¤ÚÓËÛË.

H Aλξανδρος Mαυροκορδτος (17911865), ελαιογραφα γνωστου Eυρωπαου ζωγρφου. Δυναμικ προσωπικτητα, ο Mαυροκορδτος επηρασε καθοριστικ τις εξελξεις κατ την Eπανσταση και μχρι τα χρνια του Γεωργου A´. Aθνα, Mουσεο Mπενκη.

34

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â ˆÛÙfiÛÔ ‰È¿ÎÚÈÛË ÙˆÓ ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ, ÁÈ·Ù› Ë °ÂÚÔ˘Û›· Â›¯Â Î·È ÂÍÔ˘Û›· ÓÔÌÔıÂÙÈÎ‹. ∂È‰ÈÎfiÙÂÚ· ÙË˜ ·Ó·Ù¤ıËÎÂ Ë ı¤ÛÈÛË ÚÔÛˆÚÈÓ‹˜ ‰ÈÎÔÓÔÌ›·˜: «¢È¿ Ó· ÂÎÙÂÏÒÓÙ·È Ù·ÎÙÈÎÒ˜ ·È ÎÚÈÛÔÏÔÁ›·È, ÙfiÛÔÓ ÔÏÈÙÈÎ·›, fiÛÔÓ Î·È ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎ·›, Ë °ÂÚÔ˘Û›· ı¤ÏÂÈ ÂÎ‰ÒÛÂÈ Ì›·Ó ÚÔÛˆÚÈÓ‹Ó ‰È¿Ù·ÍÈÓ, ‹ÙÈ˜ ı¤ÏÂÈ ¤¯ÂÈ ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ Ù·ÎÙÈÎÒÓ ∫ÚÈÙËÚ›ˆÓ». ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ fiÌˆ˜ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ, ÌÂ 5ÌÂÏ‹ Û‡ÓıÂÛË, Î·È ˆ˜ «ª¤Á· ∫ÚÈÙ‹ÚÈÔÓ» ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ‰›Î·ÛË ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ ÂÛ¯¿ÙË˜ ÚÔ‰ÔÛ›·˜. ΔÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi, ¿ÓÙˆ˜, ‰È·ÎÚÈÓfiÙ·Ó Î·Ù¿ ÙÔ fiÙÈ Ë °ÂÚÔ˘Û›· ˘¤ÎÂÈÙÔ ÛÙÈ˜ ÂÓÙÔÏ¤˜ Î·È ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ Ì¤ÏÏÔ˘Û·˜ Ó· Û˘ÛÙ·ıÂ› ∂ıÓÈÎ‹˜ μÔ˘Ï‹˜. ∞fi ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛ‹ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙÈfiÙ·Ó Ë ÈÛ¯‡˜ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ÙË˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛË˜ ÁÈ· ÛÔ‚·Ú¿ ı¤Ì·Ù·, fiˆ˜ Ë Û‡Ó·„Ë ‰·ÓÂ›Ô˘ «ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‡».

EÓ· Ï‹ÚÂ˜ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ∞ÓÙ›ıÂÙ· ·fi ÙÔÓ Û‡ÓÙÔÌ· ‰È·Ù˘ˆÌ¤ÓÔ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, Ë «¡ÔÌÈÎ‹ ¢È¿Ù·ÍÈ˜» ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ‹Ù·Ó ¤Ó· Ï‹ÚÂ˜ ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ‰È·ÚıÚˆÌ¤ÓÔ ÛÂ ¤ÍÈ ÙÌ‹Ì·Ù·, ÙÔ Î·ı¤Ó· ·fi Ù· ÔÔ›· ˘Ô‰È·ÈÚÂ›ÙÔ ÛÂ ÎÂÊ¿Ï·È· ÌÂ Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÚÈıÌfi 142 ¿ÚıÚˆÓ. ΔÔ ÎÂÊ. ·ã ÙÔ˘ ∞ã ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜, ÂÈÁÚ·ÊfiÌÂÓÔ «¶ÔÏÈÙÈÎ¿», ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ÛˆÛÙfi ÎÒ‰ÈÎ· Èı·ÁÂÓÂ›·˜. •Â¯ˆÚ›˙ˆ ÌÂÚÈÎ¤˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¤˜ ‰È·Ù¿ÍÂÈ˜: «OÛÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘ÛÈÓ ÂÈ˜ ÃÚÈÛÙfiÓ Â›Ó·È EÏÏËÓÂ˜. OÛÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ‰ÂÓ ÈÛÙÂ‡Ô˘ÛÈÓ ÂÈ˜ ÃÚÈÛÙfiÓ Â›Ó·È ª¤ÙÔÈÎÔÈ». ¶·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂ ÂÈ‚›ˆÛË ÙË˜ ·Ú¯‹˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ Ì¤Û· ÛÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈÎ‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, fiÙÈ ÙÔ ıÚ‹ÛÎÂ˘Ì· ˘ÂÚ›Û¯˘Â ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ Ù·˘ÙfiÙËÙ·. ¶ÚÔ‚ÏÂfiÙ·Ó fiÌˆ˜ Î·È Ì›· ÂÍ·›ÚÂÛË. EÏÏËÓÂ˜ ‹Ù·Ó Î·È fiÛÔÈ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·Ó ·fi EÏÏËÓÂ˜ ÁÔÓÂ›˜, ¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó ‹ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ·ÏÏÔ‰·‹, ÂÊfiÛÔÓ Î·ÏÔ‡ÌÂÓÔÈ ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó Ì¤Û· ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓË ÚÔıÂÛÌ›·. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÎ ÁÂÓÂÙ‹˜ ·fiÎÙËÛË ÙË˜ È‰ÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›-

Õ Tα Σλωνα και τα ερεπια της αρχαας Aμφισσας. Eπιχρωματισμνη λιθογραφα του H. Holland. Συλλογ Λμπρου Eυταξα (πηγ: «Iστορικν Λεκωμα της Eλληνικς Eπαναστσεως». Eκδ. «Mλισσα», Aθνα 1970).

ÙË ·Ó·ÁÓˆÚÈ˙fiÙ·Ó Î·È Ë ÎÙ‹ÛË ÙË˜ ÌÂ ÔÏÈÙÔÁÚ¿ÊËÛË. ª›· ÙÚ›ÙË Î·ÙËÁÔÚ›· Î·ÙÔ›ÎˆÓ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ EÏÏËÓÂ˜ ÔÏ›ÙÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÂÙÔ›ÎÔ˘˜, ‹Ù·Ó ÔÈ «Í¤ÓÔÈ» (·ÏÏÔ‰·Ô›), ‰ËÏ·‰‹ fiÛÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÂ Í¤ÓË ˘ËÚÂÛ›· Î·È ÙÂÏÔ‡Û·Ó ˘fi Í¤ÓË ÚÔÛÙ·Û›·. ª¤ÙÔÈÎÔÈ Î·È Í¤ÓÔÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÂÎÏÔÁÈÎfi ‰ÈÎ·›ˆÌ·. ∞fiÏ·˘·Ó ˆÛÙfiÛÔ ÙË˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ·Î›ÓËÙË È‰ÈÔÎÙËÛ›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ª›· ÌÔÓ·‰ÈÎ‹ ÊÔÚ¿ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Ë ¤ÎÊÚ·ÛË «·˘Ùfi¯ıÔÓÂ˜» EÏÏËÓÂ˜ – ¤Ó·˜ fiÚÔ˜ Ô˘ ¤·ÈÍÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÓÂfiÙÂÚË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÏfiÁˆ ÙË˜ ‰È¿ÎÚÈÛË˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ «·˘Ùfi¯ıÔÓÂ˜» Î·È «ÂÙÂÚfi¯ıÔÓÂ˜» Î·È ÙË˜ ¤ÓÙÔÓË˜ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÏËı˘ÛÌÈ·ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. ∞Í›˙ÂÈ Ó· ·Ú·ÙÂıÂ› ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ·˘ÙÔ‡, Ô˘ Ì·ÚÙ˘ÚÂ› ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÈ˜ ·ÙÔÌÈÎ¤˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›Â˜: «∞Ó Î·È fiÏ·˜ Ù·˜ ıÚËÛÎÂ›·˜ Î·È ÁÏÒÛÛ·˜ ‰¤¯ÂÙ·È Ë ∂ÏÏ¿˜ Î·È Ù·˜ ÙÂÏÂÙ¿˜ Î·È ¯Ú‹ÛÈÓ ·˘ÙÒÓ Î·Ù’ Ô˘‰¤Ó· ÙÚfiÔÓ ‰ÂÓ ÂÌÔ‰›˙Ë, ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹Ó fiÌˆ˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ∂ÎÎÏËÛ›·Ó, Î·È ÙËÓ ÛËÌÂÚÈÓ‹Ó ÁÏÒÛÛ·Ó ÌfiÓ·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·˜ ıÚËÛÎÂ›·Ó Î·È ÁÏÒÛÛ·Ó ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜». ΔÔ ÎÂÊ. ‚ã ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÚÈ¤Ï·‚Â ÙË ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ˘Ô¯ÚÂÒÛÂˆÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ÂÓÒ ÙÔ ÎÂÊ. Áã ·ÊÈÂÚÒıËÎÂ ÛÙË Û˘ÓÔÙÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙË˜ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ‹˜ ‰ÔÌ‹˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. √ ¡¤ÁÚË˜ Î·ıÈ¤ÚˆÛÂ ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ¤Ó· Â¿ÏÏËÏÔ Û‡ÛÙËÌ· ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË˜, Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ ΔÌ‹Ì· μã, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ú·ÏÂ›„ÂÈ Ó· ÚÔ‚Ï¤„ÂÈ ·ÎfiÌË Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. EÙÛÈ ÔÚ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ∂ıÓÈÎ‹ μÔ˘Ï‹, Ô˘ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ ÛÂ ÂıÓÈÎfi Â›Â‰Ô, fiÙÈ «Â›Ó·È ÙÔ Î¤ÓÙÚÔÓ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ fiÌˆ˜ Î·È «Ô ΔÔÔÙËÚËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÂÛÔÌ¤ÓÔ˘ μ·ÛÈÏ¤ˆ˜, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Ë ∂ÏÏ¿˜ ¤¯ÂÈ Ó· ˙ËÙ‹ÛË ·fi ÙËÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹Ó ∂˘ÚÒËÓ, Î·È ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ,

·ÊÔ‡ Î·ı˘Ô‚¿ÏË ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ∂ıÓÈÎÔ‡˜ ¡fiÌÔ˘˜ ÙË˜, ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó ÎÔÈÓÒ˜ ·Ô‰Â¯ı‹, ¤¯ÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ë ªÔÓ¿Ú¯ËÓ ÙË˜».

O AÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜ ø˜ ·ÓÒÙ·ÙÔ fiÚÁ·ÓÔ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ Ã¤ÚÛÔ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ È‰Ú‡ıËÎÂ Ô AÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜, Û˘ÁÎÚÔÙËÌ¤ÓÔ˜ ÛÂ ‰‡Ô 6ÌÂÏ‹ ÙÌ‹Ì·Ù·, ÙÔ ¤Ó· ˆ˜ «∞Ó¤ÎÎÏËÙÔÓ ∫ÚÈÙ‹ÚÈÔÓ», ‰ËÏ·‰‹ ·ÓÒÙ·ÙÔ ‰ÈÎ·ÛÙ‹ÚÈÔ, ÂÓÒ ÙÔ ¿ÏÏÔ ˆ˜ ÊÔÚ¤·˜ ÂÎÙÂÏÂÛÙÈÎ‹˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. Δ· ‰‡Ô ÙÌ‹Ì·Ù· ı· ¤ÎÚÈÓ·Ó ÛÂ ÎÔÈÓ‹ Û˘ÓÂ‰Ú›·ÛË (˘fi ÙËÓ ÚÔÂ‰Ú›·, Î·Ù¿ ÂÚ›ÙˆÛË, ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÚÔ¤‰ÚÔ˘˜), ·Ó ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· «‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ ·ÊÔÚÒÛ·˜ Ù· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ Ã¤ÚÛÔ˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ·» ‹ ÁÈ· Ó· ÂÈÏ‡ÛÂÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ‹ Ó· ÂÎ‰ÈÎ¿ÛÂÈ ÛÔ‚·Ú¿ ÂÁÎÏ‹Ì·Ù·. ™Â ÚÒÙÔ ‚·ıÌfi ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ Ë ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ Â·Ú¯ÈÒÓ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ·ÁÁ›˙ÔÓÙ·˜ Û¯Â‰fiÓ Ù· fiÚÈ· ÙË˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜: «¢ÈÔ›ÎËÛÈ˜ ¯ˆÚÈÛÙ‹ Â›Ó·È ÂÈ˜ ÂÎ¿ÛÙËÓ Â·Ú¯›·Ó, Û˘ÓÙÂıÂÈÌ¤ÓË ·fi ¶ÚÔÂÛÙÒÙ·˜ ÂÈ˜ fiÏ· Ù· ˘Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙË˜ ¢ÈÔÈÎ‹ÛÂˆ˜, ·fi ÂÓ °ÂÓÈÎfiÓ ∫ÚÈÙ‹ÚÈÔÓ ÙË˜ Â·Ú¯›·˜, Î·È ¿ÏÏ· ÌÂÚÈÎÒÙÂÚ· ÂÈ˜ Ù· ¯ˆÚ›·, ·fi ¯ˆÚÈÛÙfiÓ ÛÙÚ·ÙfiÓ, Î·È ·fi ¤Ó· ¯ˆÚÈÛÙfiÓ ∫·ÈÙ¿ÓÔÓ ÂÈ˜ ÙÚfiÔÓ ÒÛÙÂ ˆ˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· ·˘ÙÔÙÂÏ‹˜ ıÂˆÚÂ›Ù·È ÂÎ¿ÛÙË Â·Ú¯›·, ¤¯Ô˘Û· Î·È ÌÂÚÈÎ¿ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¿ ¤ıÈÌ·, Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ˙fiÌÂÓ· ·fi ÙÔÓ AÚÂÈÔÓ ¶¿ÁÔÓ». ΔÔ °ã ΔÌ‹Ì· Â›Ó·È Û‡ÓÙÔÌÔ ÌÂÓ, ·ÏÏ¿ ÔÏ‡ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, ÁÈ·Ù› ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ Ô˘ Ù· ‰ÈÎ·ÛÙ‹ÚÈ· ı· ÂÊ¿ÚÌÔ˙·Ó: «1. √È ∫ÔÈÓˆÓÈÎÔ› (ÂÓÓÔÔ‡ÓÙ·È: ÔÈ ·ÛÙÈÎÔ›) ¡fiÌÔÈ Û‹ÌÂÚÔÓ ‰ÂÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È. 2. √È ∫ÔÈÓˆÓÈÎÔ› ¡fiÌÔÈ ÙˆÓ ·ÂÈÌÓ‹ÛÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÌfiÓÔÈ ÈÛ¯‡Ô˘ÛÈ Î·Ù¿ ÙÔ ·ÚfiÓ ÂÈ˜ ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹Ó Ã¤ÚÛÔÓ ∂ÏÏ¿‰·. 3. √ AÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜ Ó· ÊÚÔÓÙ›ÛË Ó· ÌÂÙ·Ê¤ÚË ÂÈ˜ ÙËÓ ÛËÌÂÚÈÓ‹Ó ∂ÏÏËÓÈÎ‹Ó ÁÏÒÛ-

H „‹ÊÈÛË ‰‡Ô ÙÔÈÎÒÓ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓË ™ÙÂÚÂ¿ EÏÏ¿‰· ÙÔÓ NÔ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821

H

Û·Ó ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ μ·ÛÈÏÈÎÒÓ, ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ˆÓ Ù·˜ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂÈ˜ Î·Ù¿ ÙÔ ÎÔÈÓÒ˜ Û˘ÌÊÂÚÒÙÂÚÔÓ. 4. √ AÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜ Ó· ÚÔÛÎ·Ï¤ÛË ÙÔ˘˜ ∞Ú¯ÈÂÚÂ›˜ ÙˆÓ Â·Ú¯ÈÒÓ ÙË˜ ÂÚÈÊÂÚÂ›·˜ ÙÔ˘, Î·È Ó· Î·ı˘Ô‚¿ÏË ÂÈ˜ ÙËÓ Â›ÎÚÈÛÈÓ ·˘ÙÒÓ ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹Ó Ù·‡ÙËÓ ÙˆÓ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ¡fiÌˆÓ, Î·È ÂÈÎ˘ÚˆıÂ›Û·Ó Ô‡Ùˆ Ó· ‰ËÌÔÛÈÂ‡ÛË ‰È· ÙÔ˘ Ù‡Ô˘. 5. ∞Ó Ë ∂ıÓÈÎ‹ μÔ˘Ï‹ Ï¿‚Ë ÙËÓ ÂÚ› ÙÔ‡ÙÔ˘ ÊÚÔÓÙ›‰·, Ô AÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜ ·‡ÂÈ ÊÚÔÓÙ›˙ˆÓ». ∏ ‰È¿Ù·ÍË ·˘Ù‹ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ ÈÛÙÔÚ›·, ÁÈ·Ù› ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ÙËÓ ÚÒÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÌÈ·˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Ô˘, ÂÚÓÒÓÙ·˜ ·fi ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙ¿‰È·, Î·Ù¤ÏËÍÂ ÛÙÔ ÁÓˆÛÙfi ¢È¿Ù·ÁÌ· ÙÔ˘ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ÙË˜ ∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏÂ›·˜ (23.2.1835), ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô Î·ıÈÂÚÒıËÎÂ ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ‰›Î·ÈÔ («∂Í¿‚È‚ÏÔ˜» ÙÔ˘ ∞ÚÌÂÓÔÔ‡ÏÔ˘) ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ÂÎ·Ùfi ¯ÚfiÓÈ· ˆ˜ ÚÒÙÔ˜ ∞ÛÙÈÎfi˜ ∫Ò‰ÈÎ·˜ – ¿Û¯ÂÙ· ‚¤‚·È· ·fi ÙÔ Ò˜ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎÂ ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ (ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡) «‰ÈÎ·›Ô˘ ÙˆÓ ¶·Ó‰ÂÎÙÒÓ». ΔÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙË˜ ·Ú·¿Óˆ ‰È¿Ù·ÍË˜ ÚÔÎ·ÏÂ› ˆÛÙfiÛÔ ÌÂÈ‰È¿Ì·Ù· ÛÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ ÓÔÌÈÎÔ‡˜, ÁÈ·Ù› Ë ÌÂÙ·ÁÏÒÙÙÈÛË Î·È Ë ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÚÌfiÓÈÛË ÙˆÓ 60 ‚È‚Ï›ˆÓ ÙË˜ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË˜ ÙÔ˘ 9Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÌÂ Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ· ·ÎfiÌ· ÙÂ¯ÓÈÎ¿ Ì¤Û· ı· ‹Ù·Ó ÎÔÏÔÛÛÈ·›Ô ¤ÚÁÔ. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ô ÂÌÓÂ˘ÛÙ‹˜ ÙË˜ ‰È¿Ù·ÍË˜, ÌË ¤¯ÔÓÙ·˜ ·ÎÚÈ‚‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙˆÓ μ·ÛÈÏÈÎÒÓ, Ô˘ Û¿ÓÈ˙·Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ‰ÂÓ Â›¯Â Û˘ÓÂ›‰ËÛË ÙË˜ ‰˘ÛÎÔÏ›·˜ ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÛÂ ·fi ÙÔ˘˜ ‰˘ÛÙ˘¯Â›˜ ·ÚÂÔ·Á›ÙÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÈ¯ÒÚÈÔ˘˜ ·Ú¯ÈÂÚÂ›˜. ∏ ÚÔÛÎfiÏÏËÛË ÛÙ· μ·ÛÈÏÈÎ¿ ‰ÂÓ ÛÙ·Ì·Ù¿ Â‰Ò, ÁÈ·Ù› ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÚÔ‚Ï¤ÊıËÎÂ Ó· ÙËÚËıÂ› Ë ›‰È· ‰È·‰ÈÎ·Û›· Î·È ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜ ÙÔ˘ ‰ÈÎ·›Ô˘, .¯. ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÈÓÈÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·. ¶¿ÓÙˆ˜ ˘‹ÚÍÂ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ÂÌÔÚÈÎ¤˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ·˘Ùfi ÚˆÙÔfiÚÔ, Î·ıÈÂÚÒÓÔÓÙ·˜ Â›ÛËÌ· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ °·ÏÏÈÎÔ‡ ∂ÌÔÚÈÎÔ‡ ∫Ò‰ÈÎ·, Ô˘ Â›¯Â ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÂ› ÛÙ· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹ ÙÔ˘, ÂÂÈ‰‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›ÙÔ ·fi ÙÔ˘˜ EÏÏËÓÂ˜ ÂÌfiÚÔ˘˜ ÛÙÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜. ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓÂ˜ ‰È·Ù¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘ ∫Ò‰ÈÎ· ·˘ÙÔ‡ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÓÔÌÔıÂÛ›·˜ Ì·˜.

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

35

O Nομβριος σε πεζ και στχο

P Oργωμα. Φωτ.: Θ. Δουκ κης (πηγ: «Παραδοσιακς καλλιργειες». Mουσεο Mπεν κη 1978).

Tου Ã ƒπ™ΔŸº√ƒ√À ª ∏§πfl¡∏

¶

A§AIOTEPA, Ô˘ Ë ˙ˆ‹ Ì·˜ ‹Ù·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÁÂˆÚÁÈÎ‹, Ô ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó –ÂÎÙfi˜ ·fi A˚-T·ÍÈ¿Ú¯Ë˜ ‹ ∞ÍÈ¿Ú¯Ë˜, ·’ ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ ÙˆÓ Δ·ÍÈ·Ú¯ÒÓ, ÛÙÈ˜ 8 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘– Î·È ™ÔÚÈ¿˜, ÂÂÈ‰‹ ÙÔÓ Ì‹Ó· ·˘Ùfi ÔÏÔÎÏËÚˆÓfiÙ·Ó Ë ÛÔÚ¿ ÙˆÓ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ. °È’ ·˘Ùfi ÛÙÈ˜ 21 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ËÌ¤Ú· ÙˆÓ ∂ÈÛÔ‰›ˆÓ ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ‚Ú¿˙·ÓÂ ‰ËÌËÙÚÈ·Î¿ (Ù· ÔÏ‡ÛÔÚ· ‹ ÌfiÏÈ·), ÁÈ· Î·Ï¤˜ ÛÔ‰ÂÈ¤˜. ∏ ¶·Ó·ÁÈ¿ Ë ¶ÔÏ˘ÛÔÚ›ÙÈÛÛ·, ÏÔÈfiÓ, ÛÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ¢‹ÌËÙÚ·˜; ª¿ÏÏÔÓ. √È ıÂÔ› ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó, ÔÈ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì¤ÓÔ˘Ó... √˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿, ÌÂ ÙÔÓ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ó ÔÈ ·ÁÚÔÙÈÎ¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜. £’ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÔÈ ÎÏÂÈÛÙ¤˜ Ì¤ÚÂ˜ ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ·, ÌÂ ÙÈ˜ ‚ÚÔ¯¤˜ Î·È ÙÈ˜ ·Ù¤ÏÂÈˆÙÂ˜ Ó‡¯ÙÂ˜. ™ÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓÔ ÌÂ ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈÎ‹ ˙ˆ‹ ‹Ù·Ó ÙÔ ‚fi‰È. ÃˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ô ÁÂˆÚÁfi˜, Â›ÙÂ ÎÙËÌ·Ù›·˜ ‹Ù·Ó Â›ÙÂ ÎÔÏ›ÁÔ˜, Â›¯Â Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ‰ÂÌ¤Ó·. °È’ ·˘Ùfi Î·È ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ˙ÒÔ ÈÂÚfi. ¶ÚfiÏ·‚· ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÌÔ˘, ÙËÓ HÂÈÚÔ, ÔÈ ÁÂÚÔÓÙfiÙÂÚÔÈ ‰ÂÓ ÙÚÒÁ·ÓÂ ‚Ô‰ÈÓfi ÎÚ¤·˜ (Û¿ÓÈÔ, ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜, ·ÊÔ‡ ÙÔ ‚fi‰È ‰ÂÓ ÙÔ ÛÊ¿˙·ÓÂ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ·Ó ¤Û·ÁÂ Î·Ó¤Ó· fi‰È) ÂÂÈ‰‹, Ï¤ÂÈ, ‹Ù·Ó ·Ì·ÚÙ›·. Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ˙ÒÔ˘-Ù·ÌÔ‡. ™Î¤ÊÙËÎ· ÏÔÈfiÓ, Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÈÂÚfi ˙ÒÔ ÙˆÓ ·Ù¤ÚˆÓ Ì·˜ Ó’ ·ÊÈÂÚÒÛˆ ·˘Ùfi ÙÔ ¿ÚıÚÔ, ÛÂ Û¯¤ÛË ¿ÓÙ· ÌÂ ÙË ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›·. ∫·È ‰ÂÓ ‚Ú‹Î· ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·Ï‡ÙÂÚ· ÎÂ›ÌÂÓ· ·fi Ù· ‰‡Ô ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· Ô˘ ·Ú·ı¤Ùˆ. ∂›Ó·È Î·È Ù· ‰˘Ô ·fi ÙÔÓ ∫·Ù¿‰ÈÎÔ (1919), ÙËÓ ÂÍ·›ÚÂÙË ÓÔ˘‚¤Ï· ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ £ÂÔÙfiÎË (1872-1923). ™ÙÔ ÚÒÙÔ ·fiÛ·ÛÌ·, Ô °ÈÒÚÁË˜ ∞Ú¿ı˘ÌÔ˜ fiÚÁˆÓÂ Ô ›‰ÈÔ˜ fiÏË Ì¤Ú· ÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ ÙÔ˘ Î·È ÙÒÚ· ÙÔÓ ‰È·‰¤¯ÙËÎÂ Ô ˘ËÚ¤ÙË˜ ÙÔ˘, Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜: «∫È Ô °ÈÒÚÁË˜ ∞Ú¿ı˘ÌÔ˜ ÂÈÛÙ·ÙÔ‡ÛÂ Ù’ fiÚÁˆÌ· ÙÔ˘ ¯ˆÚ·ÊÈÔ‡ ÙÔ˘. ∂›¯Â ‰Ô˘Ï¤„ÂÈ ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜ fiÏË Ì¤Ú· ÎÈ ÂÎ·ıfiÙÔ˘Ó ÙÒÚ· ‰›Ï· ÛÙË ÌÈÎÚ‹ fiÚÙ· ÙÔ˘ ·¯˘Ú¤ÓÈÔ˘ Î·Ï˘‚ÈÔ‡ ÙÔ˘, ·¿ÓÔ˘ Û’ ¤Ó· ¯Ô-

36

H

K A £ H M E P I N H

B

ÓÙÚfi Ì·ÎÚ‡ Í‡ÏÔ. (...) ªÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ·ÏˆÓfiÙÔ˘Ó ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ, ÙÚÈÒÓ ÌÔ˘˙Ô˘ÚÈÒÓ ÁË, ›ÛÈÔ fiÏÔ, ËÌÂÚˆÌ¤ÓÔ, ÌÂ Î·ÚÔÊfiÚ· ÙÚÈÁ‡Úˆ, Î·È ÌÂ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Û˘ÎÈ¿ ÛÈÌ¿ ÛÙÔ Î·Ï‡‚ÈØ ÎÈ Ô ∞Ú¿ı˘ÌÔ˜, fiÏÔ Î·Ó›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ¯ÔÓÙÚfi ÙÔ˘ ÙÛÈÁ¿ÚÔ, ÂÎ·Ì¿ÚˆÓÂ ÙË ÁË ÙÔ˘, ÎÈ ÂÏÔÁ¿ÚÈ·˙Â ÌÂ ÙÔ ÓÔ˘ ÙÔ˘ Ù· ÁÂÓÓ‹Ì·Ù· Ô˘ ı· Û˘Ó¤Ì·˙Â ·fi ÙÔ ÛfiÚÔ. “ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÂ”, ÂÊÒÓ·ÍÂ Ì’ ¤Ó· ¯·ÌfiÁÂÏÔ, “ÔÈ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ ‰ÂÓ ÛÒÓÔÓÙ·È ÔÙ¤, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛÒÓÂÙ·È... ∫·È Ù· ˙· ÙÔ˘! ªËÓ Ù· ‚È¿˙ÂÈ˜”. “£· ÛÎÔÏ¿ÛÔ˘ÌÂ ÛÂ Ï›ÁÔ”, ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛÂ ÌÈ· ‰˘Ó·Ù‹ ÊˆÓ‹ ·fi ÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ. “∞¿¯, ¶ÂÚ‰›ÎË, ·¿¯!” HÙ·Ó Ë ÊˆÓ‹ ÙÔ˘ ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˘, Ô˘ ·Ï¿ÙÚÂ˘Â Î·È Ô˘ ÌÂ ÙÔ ·Ú¿ÍÂÓÔ ÊˆÓ·Ùfi ÙÔ˘ ¤‚È·˙Â Ù· ˙Ò· Ó’ ·Ó·Û‡ÚÔ˘Ó ÙÔ ‚·Ú‡ ÙÔ Û‚ÒÏÔ. ∫·È Ù· ‰‡Ô ıÂÒÚ·Ù· ˙ˆÓÙ·Ó¿, ÎfiÎÎÈÓÔ ÙÔ ¤Ó·, Ì·‡ÚÔ Á˘·ÏÈÛÙÂÚfi ÙÔ ¿ÏÏÔ, ¤ÛÎ˘ÊÙ·Ó Î¿ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ‚·Ú‡ ˙˘Áfi ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘˜ Ò˜ ÙË ÁË, Â›¯·Ó ·ÎÔ˘Ì‹ÛÂÈ ÙÔ ¤Ó· ·¿ÓÔ˘ ÛÙ’ ¿ÏÏÔ, Î·È ÌÈ·

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

ÛÙÈÁÌ‹ ¤ÌÂÓ·Ó ÙÒÚ· ÛÙ·Ì·ÙËÌ¤Ó·, Ú›¯ÓÔÓÙ·˜ ÌÂ ‰‡Ó·ÌË fiÏÔ ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÎÔÚÌÈÔ‡ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÂÌÚfi˜, ÛÙ¤ÎÔÓÙ·˜ ÔÚı¿ ÛÙ· ÙÚ›· fi‰È· ÎÈ ¤ÙÔÈÌ· ÌÂ ÙÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó, fiÙ·Ó Ô Û‚ÒÏÔ˜ ı· ÍÂÎÔÏÏÔ‡ÛÂØ Î·È Ù· ÌÔ‡ÛÎÔ˘Ï¿ ÙÔ˘˜, Ô˘ ’¯·Ó ÊÔ˘ÛÎÒÛÂÈ, ¤‰ÂÈ¯Ó·Ó ˆ˜ ÂÎÂ›ÓËÓ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ¤‚·˙·Ó fiÏ· Ù· ‰˘Ó·Ù¿ ÙÔ˘˜Ø Î·È Î·ı·˘Ùfi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜ Â›¯Â ÊˆÓ¿ÍÂÈ ¤Î·Ì·Ó ÌÈ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÚÔÛ¿ıÂÈ·, ÂÌÔ‡ÙÚÈÛ·Ó ¿Í·ÊÓ· ÚÔ˜ Ù· ÂÌÚfi˜, ¤Î·Ì·Ó ‰‡Ô ÙÚ›· ‚È·ÛÙÈÎ¿ ·Ù‹Ì·Ù· Û· Ó· ’ıÂÏ·Ó Ó· ¤ÛÔ˘Ó, Û˘ÚÌ¤Ó· ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘˜ ÙË ‰‡Ó·ÌË, ÂÓÒ ÙÔ Á˘Ó› Ô›Ûˆ ÙÔ˘˜ ·Ó·¤Ù·˙Â Ì¤Û· ·fi Ù· ‚¿ıË ÙË˜ ÁË˜ ¤Ó· ¯ÔÓÙÚfi, Á˘·ÏÈÛÙÂÚfi, Ì·‡ÚÔ Û‚ÒÏÔ, ÁÂÌ¿ÙÔÓ ¿ÛÚÂ˜ Ú›˙Â˜ ¿ÁÚÈÔ˘ ¯fiÚÙÔ˘, ÎÈ ÂÛÙ¿ıËÎ·Ó Ù¤ÏÔ˜Ø ÙÔ Á˘Ó› ¤Ï·Ì„ÂØ Î·È ÛÂ ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ù· ˙Ò· ·ÓÙÈÛÙ˘Ïˆı‹Î·Ó ¿ÏÂ ÁÈ· ÌÈ· Î·ÈÓÔ‡ÚÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ·. ¶›Ûˆ ÙÔ˘˜ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜, ÛÎÂ˘ÚˆÌ¤ÓÔ˜ ÚÔ˜ ÙË ‰ÂÍÈ¿ ÌÂÚÈ¿, ÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ÌÂ Ù· ‰˘Ô ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ· ÙË ¯ÂÚÔÏ¿‚· Î·È ÌÂ Ù·

‰¿¯Ù˘Ï¿ ÙÔ˘ Ù· ‰˘Ô ÛÎÔÈÓÈ¿ Ô˘ ÂÚ¯fiÓÙ·Ó ·fi Ù· Î¤Ú·Ù· ÙˆÓ ‚Ô‰ÈÒÓ, ¤Ó· ÛÂ Î¿ıÂ ¯¤ÚÈ, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÌÂ ÙÔ ˙ÂÚ‚› Î·È ÙË ‚Ô˘Î¤ÓÙÚ·, ¤Ó· Ì·ÎÚ‡ Ú·‚‰› Ì’ ¤Ó· Î·ÚÊ› ÛÙËÓ ÎÔÚÊ‹ ÙÔ˘. ∫·È fiÙÂ ÂÏ¿ÎˆÓÂ ÌÂ ‰‡Ó·ÌË ÙË ¯ÂÚÔÏ¿‚·, fiÙÂ ÙËÓ ·Ó·Û‹ÎˆÓÂ ÌÂ Ù· ‰˘Ô ¯¤ÚÈ·, fiÙÂ ÙËÓ ¿ÊËÓÂ ÁÈ· Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ‹ Ó· ÎÂÓÙ‹ÛÂÈ Ù· ˙Ò·, Î·È ÌÂ ÙË ÊˆÓ‹ Ù· Â·ÈÓÔ‡ÛÂ, Ù· ·Ú·ÎÈÓÔ‡ÛÂ ÛÙÔ ‚·Ú‡ ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ, ÙÔ˘˜ ÊÒÓ·˙Â Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜: ¶ÂÚ‰›ÎË ¤ÏÂÁ·Ó ÙÔ ’Ó·, ÁÈ·Ù› ‹Ù·Ó ÎfiÎÎÈÓÔ, ¶·Ú·ÛÎÂ˘¿ Ù’ ¿ÏÏÔ, ÁÈ·Ù› Â›¯Â ÁÂÓÓËıÂ› Ì¤Ú· ¶·Ú·ÛÎÂ˘‹.» ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔÓ ∫·Ù¿‰ÈÎÔ ÙÔ˘ £ÂÔÙfiÎË ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙÂ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ °ÈÒÚÁË ∞Ú¿ı˘ÌÔ˘. EÍˆ ‚Ú¤¯ÂÈ, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÛÙ· ¯ˆÚ¿ÊÈ·. √ °ÈÒÚÁË˜ Î·È Ù· ·È‰È¿ ÏÂ›Ô˘Ó, ÎÈ Ë ª·ÚÁ·Ú›Ù·, Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ °ÈÒÚÁË, Â›Ó·È ÌfiÓË ÌÂ ÙÔÓ ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ, Ô˘ Â›Ó·È ÂÚˆÙÂ˘Ì¤ÓÔ˜ Ì·˙› ÙË˜, Ì· ÂÎÂ›ÓË ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÔÓ ¶¤ÙÚÔ ÙÔÓ ¶¤ÔÓ· ÎÈ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜ ÙÔ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈÏËÊıÂ›. ∏ ª·ÚÁ·Ú›Ù· ÛÂÚ-

Õ Xωρ φια τον χειμνα. Aσπρμαυρη ξυλογραφα του T σσου. 1938. 34,5χ38 εκ.

‚›ÚÂÈ Ê·ÁËÙfi ÛÙÔÓ ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ. «¢ÂÓ ¤¯ÂÈ˜ ÂÛ‡ Î·Ì›· ‰Ô˘ÏÂÈ¿;» ÙÔ˘ Ï¤ÂÈ. «√ ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜ ¤Î·ÌÂ ÙÔ ÛÙ·˘Úfi ÙÔ˘, ÂÎ¿ıËÛÂ ¯¿ÌÔ˘ ·¿ÓÔ˘ Û’ ¤Ó· ¯ÔÓÙÚfi Í‡ÏÔ, ÎÈ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÙÚÒÂÈ. “£· Î¿Ìˆ”, ÙË˜ ·¿ÓÙËÛÂ, “fi,ÙÈ ÌÂ ‰È·Ù¿ÍÂÙÂ. §¤ˆ Ó· ÊÙÈ¿Ûˆ Ù’ ·ÏÂÙÚÔfi‰È Ô˘ ÌÔ˘ ¯¿Ï·ÛÂ. ¶Ô‡ Â›Ó·È ÙÔ ÛÎÂ¿ÚÓÈ; Ã·Ï¿ÏÈ ÙÔ˘! EÎ·ÌÂ ÙfiÛË ‰Ô˘ÏÂÈ¿”. ∏ ª·ÚÁ·Ú›Ù· ¤ÌÂÈÓÂ ÛÎÂÊÙÈÎ‹Ø ·Ó·Î¿ÙˆÛÂ ÙÔ Ê·ÁËÙfi ÌÂ ÙËÓ ÎÔ˘Ù¿Ï·, ÙË ¯Ù‡ËÛÂ ‰˘Ô ÙÚÂÈ˜ ÊÔÚ¤˜ ·¿ÓÔ˘ ÛÙ· ¯Â›ÏÈ· ÙÔ˘ ÙÂÓÙ˙ÂÚÈÔ‡ Î·È ÙÔ Î·Ù¤‚·ÛÂ ·fi ÙÔ ÛÈ‰ÂÚ¤ÓÈÔ ÙÚÈfi‰È. “ΔÔ ÛÎÂ¿ÚÓÈ;”, ÙÔ˘ ’ÂØ “‰ÂÓ Â›Ó·È Ì¤Û· ÛÙËÓ Î·Û¤Ï·;” ∫È ¤ÂÈÙ· ˙˘Á›˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÏfiÁÈ· ÙË˜, Û· Ó· ÌËÓ ‹ıÂÏÂ Ó· ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·’ fiÛ· Â›¯Â ÚÔÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙÔ˘ Í·Ó¿Â: “ΔÔ ‚·Ú¤ıËÎ·, °È¿ÓÓË, ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ! ΔÔ ’¯ˆ ÙfiÛ· ¯ÚfiÓÈ·! ∂›Ó·È ¿Ú· ÌÂÁ¿ÏÔ˜ Ô ÎfiÔ˜Ø ¿Ú· ÌÂÁ¿ÏË Ë ¤ÁÓÔÈ· fiÏÔÓ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ!... ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘ fiÔÈÔ˜ ¤¯ÂÈ ˙ˆÓÙ·Ó¿, Â›Ó·È ˙ˆÓÙ·Ófi˜, ÎÈ ·˘Ù¿ Ì·˜ Î¿Ì·ÓÂ Ó’ ·Ê‹ÎÔ˘ÌÂ ÁÂÈ· ÙÛË ÊÙÒ¯ÂÈ·˜, Ì· ÙÒÚ· Ù· ·È‰È¿ ·Í‹Û·ÓÂ, ÌÔ-

ÚÒ Ó· ÙÛÔ˘ ¿Úˆ Ì›· ÌÔÛÎ¿Ú· Î·È Ó· ÙËÓ ÎÔ˘Ó·Ú‹ÛÔ˘ÓÂØ Ë ˆÊ¤ÏÂÈ· ı· ’Ó·È Ë ›‰È· ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ Î·È ı’ ·ÔÏÂ›„Ô˘ÓÂ Ù·’ ¿ÏÏ· Ù· ¤ÍÔ‰·. ¶·›ÚÓˆ ÏÔÈfiÓ Ì¤ÙÚ· Ó· ÙÔ ÍÂÎ¿Ìˆ ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ!” ∫È Â‹ÁÂ Ó· ÙÔ˘ Ê¤ÚÂÈ „ˆÌ›. “ΔÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ”, ÙË˜ ·¿ÓÙËÛÂ ÌÂ fiÓÔ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜, ¯ˆÚ›˜ Ô‡ÙÂ ÙfiÙÂ˜ Ó· ÙËÓ ÎÔÈÙ¿ÍÂÈ. “ΔÒÚ·”, ÙÔ˘ ’Â, “Î·È ÔÈ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ ÂÙÂÏÂÈÒÛ·ÓÂ ÁÈ· ÂÊ¤ÙÔ˜Ø ¤ÍÔ‰Ô ÌÔÓ·¯¿ ı· ’¯ÂÈ Î·È ÛÎÔÙÔ‡ÚÂ˜. ∫È ‡ÛÙÂÚ·, fiÙ·Ó Â·ÓÙÚÂ‡ÙËÎ·, ‰ÂÓ Â‹Ú· ˙Â˘ÁÔ˘Ï¿ÙË... Ô °ÈÒÚÁË˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÈ Ù›ÔÙ·, ·Ó ÂÁÒ ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ ‰ÂÓ ÙÔ ıÂÏ‹Ûˆ!” “ΔÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ”, Í·Ó¿Â Ï˘ËÌ¤ÓÔ˜ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜Ø “Ù¤ÙÔÈÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ! ΔÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Û’ fiÏ· Ù· ¯ˆÚÈ¿! ¢‡Ô ˙· ·ÏÏËÎ¿ÚÈ·, ÙÔÓ ¶ÂÚ‰›ÎË Î·È ÙÔÓ ¶·Ú·ÛÎÂ˘¿ ÌÔ˘, Ô˘ ’Ó·È Ì·‡ÚÔ˜ Û·Ó ·Ú¿Ë˜, ÎÈ Ë ÚÔ‚È¿ ÙÔ˘ Ï¿ÌÂÈ ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ! ΔfiÓÂ Ï¤ÌÂ ¤ÙÛÈ ÁÈ·Ù› ÂÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ¶·Ú·ÛÎÂ˘‹ Ì¤Ú·Ø Î·È Ó· Ù· Ô˘Ï‹ÛÔ˘ÌÂ Ù· Î·ËÌ¤Ó· Ù· ˙·. ¢ÂÓ Ï¤ˆ Ù›ÔÙ· ÁÈ·Ù› ÓÔÈÎÔÎ‡ÚË˜ ‰ÂÓ Â›Ì·ÈØ Â›Û·ÛÙÂ ÂÛÂ›˜ ÌÂ ÙÛ’ ˘ÁÂÈ¤˜ Û·˜Ø ‰ÈÎfi

Û·˜ ÙÔ Ú¿Ì·Ø Ì· ‰‡Ô Ù¤ÙÔÈ· ˙·, Ó· Ù· ‰ÒÛÂÙÂ ÁÈ· Ì·¯·›ÚÈ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÎÚ›Ì·; ∞¯, ¤ÙÛÈ Ù· ‰ÈfiÚÈÛÂ Ô £Âfi˜, ÁÈ·... ÛÊ·Á‹. £‡ÛÔÓ Î·È Ê¿ÁÂ! ΔÔ ’Â Ô ›‰ÈÔ˜. ª· ÂÌ¤Ó· ˆÛÙfiÛÔ ÌÂ ÔÓÂ›!...” Δ· ˙Ò·, Û· Ó· ’¯·Ó Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ Ô˘ ÂÌÈÏÔ‡Û·Ó ÁÈ’ ·˘Ù¿ Ì¤Û· ÛÙÔ Û›ÙÈ, ÂÌÔ˘ÁÁ·Ï›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ Î·Ï‡‚È ÁÈ· ÔÏÏ‹Ó ÒÚ·. “AÎÔ˘ Ù·”, ÙË˜ Í·Ó¿Â Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜Ø “ı· Î·Ù¿Ï·‚·Ó ÙÈ Ù· ÂÚÈÌ¤ÓÂÈ. Δ· ˙· Â›Ó·È ÔÏ‡ ÓÔËÙ¿, ª·ÚÁ·Ú›Ù·Ø ÎÈ Ô ¶·Ú·ÛÎÂ˘¿˜ ÌÔ˘, ˆ! ÂÎÂ›ÓÔ˜ Ù· Í¤ÚÂÈ fiÏ·, Ë Ï·ÏÈ¿ ÌÔÓ¿¯· ÙÔ˘ ÏÂ›ÂÈ”. ∏ ª·ÚÁ·Ú›Ù· ÙÔÓ ÂÎÔ›Ù·ÍÂ Û˘ÁÎÈÓËÌ¤ÓË, Ì· ÂÎÂ›ÓÔ˜ ‰ÂÓ ÂÛ‹ÎˆÛÂ ÙÔ ‚Ï¤ÌÌ·. “∂ÛÙ¿ıËÎÂ˜”, ÙÔ˘ ’Â, “Î·Ïfi˜ ÁÈ· Ù· ˙· Ì·˜Ø Ì· ÌË ÊÔ‚¿Û·È, ÂÛ‡ ‰ÂÓ ı· ¯·ıÂ›˜”. (...) “√ Î·Ïfi˜ ÛÔ˘ Ô ¿ÓÙÚ·˜”, Í·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜, “Ì’ ¤Ì·ÛÂ Û›ÙÈ ÙÔ˘, Ì’ ¤‚·ÏÂ ÓÔÈÎÔÎ‡ÚË ÛÙ· ÙfiÛ· Î·Ï¿ ÙÔ˘. ΔÔ „ˆÌ› ÙÔ˘ ÙÔ Ù›ÌËÛ·”. ∞Ó·ÛÙ¤Ó·ÍÂ ÎÈ ÂÛÒ·ÛÂ. ∫·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·Ó·Û‹ÎˆÛÂ Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ÎÈ ÂÎÔ›Ù·ÍÂ Î·Ù¿Ì·Ù· ÙË ª·ÚÁ·Ú›Ù·. ∞˘Ù‹

H

K A £ H M E P I N H

B

‹Ù·Ó ˆ¯Ú‹ ÎÈ ÂÎ·Ù¤‚·ÛÂ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ ‚Ï¤Ê·ÚÔ. ∂Î·Ù¿Ï·‚Â ¿Í·ÊÓ· ˆ˜ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜ ‹ÍÂÚÂ ÙÔ Ì˘ÛÙÈÎfi ÙË˜ ÎÈ ÂÚfiÛÌÂÓÂ ·Ú¤ÙÔÈÌË ÙÒÚ· Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÂ›. ∫·È ÙÔ‡ÙË Ë ÛÎ¤„Ë ÂÊ·ÚÌ¿ÎˆÛÂ ÔÏÔÌÂÌÈ¿˜ ÙËÓ ÙÚ˘ÊÂÚ‹ Û˘ÁÎ›ÓËÛË Ô˘ Ï›ÁÔ ÚÈÓ Â›¯Â ‰ÔÎÈÌ¿ÛÂÈ. “£· Ô˘Ï‹ÛÂÙÂ ÏÔÈfiÓ ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ”, ÙË˜ Â›Â ÛÔ‚·Ú¿ Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜Ø “Ì· Ô‡ÙÂ Û˘ ‰ÂÓ ÙÔ ı¤ÏÂÈ˜ Ó· ÛÙÂ›ÏÂÈ˜ ÛÙÔ Ì·ÎÂÏÂÈfi Ù· Î·Ï¿ ÛÔ˘ Ù· ‚fi‰È·!” “Δ· ˙·”, ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛÂ, “Ï¤ÓÂ Ù· ›‰È· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘: ‹ Ê¿Â Ì·˜ ‹ ÛÂ ÙÚÒÌÂ”. “¢Â Ì·˜ ÙÚÒÓÂ, Ì·˜ ıÚ¤ÊÔ˘Ó”, ·ÔÏÔÁ‹ıËÎÂ ÌÂ ÁÏ˘Î¿‰· Ô ΔÔ˘ÚÎfiÁÈ·ÓÓÔ˜. “¶Ú¤ÂÈ Ó· ÛÔ˘ ˆ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, ÁÈ· Ó· ‚Á¿Ïˆ ·fi Ì¤Û· ÌÔ˘ ¤Ó· ‚¿ÚÔ˜ ÚÈÓ Ê‡ÁˆØ ı· ÁÈÓfiÙÔ˘ÓÂ ·ÏÏÈÒ˜ Ê›‰È Î·È ı· Ì’ Â‰¿ÁÎ·ÓÂ!... ¶Ô˘ÏÂ›˜ ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ ÁÈ·Ù› ı¤ÏÂÈ˜ Ó· ÌÂ ‚Á¿ÏÂÈ˜ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÛÔ˘Ø Î·È ‰Â ı¤ÏÂÈ˜ Ó· ÙÔ ÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÚfi˜ ÛÔ˘”. “ΔÈ ÏÂ˜;” ÙÔ˘ ’Â ÌÂ ÌÈ· ¿ÁÚÈ· Ì·ÙÈ¿.» ΔË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÌÔÚÂ›ÙÂ È· Ó· ÙË ‰È·‚¿ÛÂÙÂ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô. E¯ÂÈ ÔÏ‡ ÂÓ‰È·Ê¤-

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

37

H «Tο πλθος χει απλωθε ... πλημμυρζει τρα την οδ Πατησων ς πρα απ το Aρχαιολογικ Mουσεο. Tο ξεφ ντωμα της Λευτερι ς...». Πολυτεχνεο, Nομβριος 1973 (φωτ.: Aφο Aναγνωστπουλοι).

ÚÔÓ. ™Â Ï›ÁÔ, Â›·ÌÂ, ¯ÂÈÌÒÓ·˜ Ì·›ÓÂÈ – ÂÔ¯‹ ÁÈ· ‰È¿‚·ÛÌ·. *** ∞ÏÏ¿ ‰Â ı· ‹ıÂÏ· Ó· ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘ÌÂ ¯ˆÚ›˜ Ó’ ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ ÛÂ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ Â¤ÙÂÈÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ì‹Ó·, ÌÈ· Â¤ÙÂÈÔ Ô˘, Û˘Ó ÙÔÈ˜ ¿ÏÏÔÈ˜, ¤¯ÂÈ ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Ì·˜ ˙ˆ‹ Î·È ÂÔÌ¤Óˆ˜ Î·È ÌÂ ÙË ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›·. ∂ÓÓÔÒ ÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô˘ – 17 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1973. ª¿ÏÈÛÙ· ÔÈ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ ÔÈËÙ¤˜ Ô˘ ˆ˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜, ÙfiÙÂ, Â›¯·Ó ÚˆÙÔÛÙ·Ù‹ÛÂÈ ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ·, Û˘¯Ó¿ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó Î·È ˆ˜ «°ÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô˘» – Ù›ÙÏÔ˜ Ô˘ ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ·ÙfiÓËÛÂ Î·È ÙÂÏÈÎ¿ ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÊıËÎÂ. ¶ÂÚ›ÂÚÁÔ, fiÛÔ ÎÈ ·Ó ¤„·Í· ÛÙÈ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ‚Ú‹Î· Î¿ÙÈ ·ÍÈfiÏÔÁÔ ÁÈ· ÎÂ›ÓË ÙÔ˘˜ ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. EÙÛÈ Î·Ù·ÊÂ‡Áˆ Û’ ¤Ó·Ó Û˘ÁÁÚ·Ê¤· ‰˘Ô ÏÔÁÔÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ÁÂÓÈ¤˜ ·ÏÈfiÙÂÚÔ, ÙÔÓ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ ∫ÔÙ˙È¿. ∞ÓÙÈÁÚ¿Êˆ ÏÔÈfiÓ ·fi ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ∞ÓÙÈÔ›ËÛÈ˜ ∞Ú¯‹˜ (Ì’ ÂÎÂ›ÓÔÓ ÙÔÓ ‹Úˆ· ÙË˜ ÂÏÂÂÈÓ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜, ÙÔÓ ª¤ÓÈÔ ∫·ÙÛ·ÓÙÒÓË ‹ ∫·Ú‰ÂÚ›ÓË): «√ ÎÏÔÈfi˜ ÙË˜ ∞ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô ¤¯ÂÈ ‰È·Ï˘ıÂ›. ∞ÔÙÚ·‚‹¯ÙËÎ·Ó ÔÈ ÎÚ·ÓÔÊfiÚÔÈ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ· – ·ÛÊ·ÏÒ˜ Î·ÙfiÈÓ ‰È·Ù·Á‹˜. ™Ù· Â˙Ô‰ÚfiÌÈ·, ÛÙÔ Î·Ù¿ÛÙÚˆÌ· ÙË˜ ¶·ÙËÛ›ˆÓ ¤¯Ô˘ÓÂ ÙÒÚ· ÍÂ¯˘ıÂ› ·fi ÙËÓ ÔÚı¿ÓÔÈ¯ÙË Î·ÁÎÂÏfiÔÚÙ· ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ – ÛÂ›Ô˘ÓÂ Ù· ¯¤ÚÈ· ˘„ˆÌ¤Ó·,

38

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

ÎÚ·˘Á¿˙Ô˘ÓÂ, ÌÔÈÚ¿˙Ô˘ÓÂ ÛÙÔ˘˜ ‰È·‚¿ÙÂ˜ ÚÔÎËÚ‡ÍÂÈ˜, ÛÙ·Ì·Ù¿ÓÂ Ù’ ·˘ÙÔÎ›ÓËÙ·, Ù· ÙÚfiÏÂ¸, Î·È ÌÂ Ì·‡ÚË ‹ ¿ÛÚË ÌÔÁÈ¿ ÙÔ‡˜ ÁÚ¿ÊÔ˘ÓÂ Û˘Óı‹Ì·Ù·. ∞fi Ù· ÎÂÚ·Ì›‰È· ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô˘, ·fi Ù· ·Ú¿ı˘Ú·, Î·ıÚ¤ÊÙÂ˜, ‰ÂÎ¿‰Â˜ Î·ıÚ¤ÊÙÂ˜, ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó ÙÔÓ ‹ÏÈÔ Î·Ù·¿Óˆ ÛÙ’ ·ÓÙÈÎÚÈÓ¿ ÎÙ›ÚÈ· – “ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÙÔ˘˜ ÊˆÙÔÁÚ·Ê›˙ÂÈ Ë ∞ÛÊ¿ÏÂÈ·”, ÂÍËÁÂ› ÂÌÈÛÙÂ˘ÙÈÎ¿ ÛÙÔ Ï‹ıÔ˜ Î¿ÔÈÔ˜ ÌÂ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ÌË¯·Ó‹ ÂÒÌÔ˘...». K·È ÈÔ Î¿Ùˆ: «™ÙÔ ‚¿ıÔ˜, ÛÙËÓ Ï·ÙÂ›· √ÌÔÓÔ›·˜, Ù· Û˘ÓÙÚÈ‚¿ÓÈ· Ë‰¿ÓÂ ·Ó‡„ËÏ· ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ ÙÔ˘ ·ÔÌÂÛ‹ÌÂÚÔ˘, ÛÙÚ·ÊÙ·Ï›˙Ô˘ÓÂ Ù· ÓÂÚ¿ Ù· ÁÎÚ›˙· ÎÚ¿ÓË – ·ÛÙ˘Ê‡Ï·ÎÂ˜ Î˘ÓËÁ¿ÓÂ ÌÂ Ù· Úfi·Ï· ¤Ó· ÌÔ˘ÏÔ‡ÎÈ ‰È·‰ËÏˆÙ¤˜ Ô˘ ÙÚ¤¯Ô˘ÓÂ ÚÔ˜ ÙËÓ Ô‰fi ΔÚ›ÙË˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘. EÍˆ ·fi ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¢ËÌÔÛ›·˜ T¿ÍÂˆ˜ ÎÚ·ÓÔÊfiÚÔÈ ÛÂ ·Ú¿Ù·ÍË ·Û¿ÏÂ˘ÙÔÈ. ∫·È ÌÔÏÔÓfiÙÈ, Ï›ÁÔ ·Ú¤ÎÂÈ, ÙÔ Ï‹ıÔ˜ Ï›ÁÔ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô ¤¯ÂÈ ·ÏˆıÂ›, ÏËÌÌ˘Ú›˙ÂÈ ÙÒÚ· ÙËÓ Ô‰fi ¶·ÙËÛ›ˆÓ Ò˜ ¤Ú· ·fi ÙÔ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô. ΔÔ ÍÂÊ¿ÓÙˆÌ· ÙË˜ §Â˘ÙÂÚÈ¿˜...». ( ∞Ï. ∫ÔÙ˙È¿˜, ∞ÓÙÈÔ›ËÛÈ˜ ∞Ú¯‹˜, ∫¤‰ÚÔ˜ 1979) ∫·È ÙÂÏÈÎ‹ Ú¿ÍË, ÙÔ ¿ÚÌ· Ô˘ ¤ÏÈˆÛÂ Î¿Ùˆ ·fi ÙÈ˜ ÂÚ‡ÛÙÚÈÂ˜ ÙË ÛÈ‰ÂÚ¤ÓÈ· fiÚÙ· ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô˘. O,ÙÈ ·¤ÌÂÈÓÂ Â›Ó·È ÔÈ ÁÈÔÚÙ¤˜, Ù· ÛÙÂÊ¿ÓÈ· Ô˘ Î·Ù·ı¤ÙÔ˘Ó ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜, Ù· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· Ô˘ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰¿ÎÈ·, Ë ÔÚÂ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÌÂÚÈÎ¿ÓÈÎË ÚÂ-

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

Û‚Â›· Î·È Î¿ÔÈÂ˜ ÊˆÙÈ¤˜ ... Û·Ó ÙÈ˜ ÊˆÙÈ¤˜ ÙÔ˘ ∞˚-°È¿ÓÓË. ∞, Ó·È! ∫È Ë ËÌÂÚÔÌËÓ›·, ¤Ó· ·ÍÂ‰È¿Ï˘ÙÔ Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ: 17 ¡Ô¤Ì‚ÚË. ∫·Ù¿ Ù· ¿ÏÏ· fiÛÔ ÎÈ ·Ó ÚÔÛ·ıÒ, Ë ÌÓ‹ÌË ÌÔ˘ ‰ÂÓ ÌÂ ‚ÔËı¿ÂÈ ÁÈ· ÙÔ‡ÙÔÓ ÙÔÓ Ì‹Ó·. E¯ÂÈ ÎÔÏÏ‹ÛÂÈ Û’ ÎÂ›ÓÔ ÙÔ ÌÂÏ·Á¯ÔÏÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È, ÛÂ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ª¿ÓÔ˘ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›Ô˘ Î·È ÌÔ˘ÛÈÎ‹ M›ÎË £ÂÔ‰ˆÚ¿ÎË: ΔÔ ÙÚ¤ÓÔ ÊÂ‡ÁÂÈ ÛÙÈ˜ Ô¯ÙÒ Ù·Í›‰È ÁÈ· ÙËÓ ∫·ÙÂÚ›ÓË. ¡Ô¤Ì‚ÚË˜ Ì‹Ó·˜ ‰Â ı· ÌÂ›ÓÂÈ Ó· ÌË ı˘Ì¿Û·È ÛÙÈ˜ Ô¯ÙÒ ÙÔ ÙÚ¤ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ∫·ÙÂÚ›ÓË ¡Ô¤Ì‚ÚË˜ Ì‹Ó·˜ ‰Â ı· ÌÂ›ÓÂÈ. ™Â ‚Ú‹Î· ¿ÏÈ Í·ÊÓÈÎ¿ Ó· ›ÓÂÈ˜ Ô‡˙Ô ÛÙÔ˘ §Â˘Ù¤ÚË. ¡‡¯Ù· ‰Â ı· ’ÚıÂÈ Û’ ·ÏÏ· Ì¤ÚË Ó· ’¯ÂÈ˜ ‰ÈÎ¿ ÛÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎ¿ Î·È Ó· ı˘Ì¿Û·È ÔÈÔ˜ Ù· Í¤ÚÂÈ, Ó‡¯Ù· ‰Â ı· ’ÚıÂÈ Û’ ¿ÏÏ· Ì¤ÚË. ΔÔ ÙÚ¤ÓÔ ÊÂ‡ÁÂÈ ÛÙÈ˜ Ô¯ÙÒ Î·È Û˘ ÌÔÓ¿¯Ô˜ ¤¯ÂÈ˜ ÌÂ›ÓÂÈ, ÛÎÔÈ¿ Ê˘Ï¿˜ ÛÙËÓ ∫·ÙÂÚ›ÓË ÌÂ˜ ÛÙËÓ ÔÌ›¯ÏË ¤ÓÙÂ-Ô¯ÙÒ, Ì·¯·›ÚÈ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÛÔ˘ ÂÁ›ÓË, ÛÎÔÈ¿ Ê˘Ï¿˜ ÛÙËÓ ∫·ÙÂÚ›ÓË. ¡Ô¤Ì‚ÚË˜, Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ Ì‹Ó·˜ ÙÔ˘ ºıÈÓÔÒÚÔ˘. ∫·È Ë ÌÂÏ·Á¯ÔÏ›· ÌÔ˘ Â›Ó·È ÁÈ· fiÏ· fiÛ· ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ó...

H ελι των μ θων Tου ° πøƒ°√À Z ∂μ∂§∞∫∏ Γεωπνου ¡ËÛÈ¿ ÌÔ˘ ÂÏÈÔÛÙÂÊ¿ÓˆÙ·, ÏÂÁÌ¤Ó· ÌÂ Ù’ ·Ì¤ÏÈ·, ∞Ú¿‰· ÛÙ‹ÛÙÂ ÙÔ ¯ÔÚfi ÛÙ· ÂÏ·Á›ÛÈ· ·ÏÒÓÈ· ™‹ÏÈÔ˜ ¶·Û·ÁÈ¿ÓÓË˜, ∞ÓÙ›Ï·ÏÔÈ, 1899

™

TOY™ ANTI¶O¢E™ ÙÔ˘ ¯·ÚÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÙÚ˘ÁËÙÔ‡, ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ, Û˘Ó‹ıˆ˜ Î¿ıÂ ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· (·ÚÂÓÈ·˘ÙÔÊÔÚ›·), ÙÔÓ ¡Ô¤Ì‚ÚË, Ë ‰‡ÛÎÔÏË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÂÏ·ÈÔÎ¿ÚÔ˘. ∫¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ ÁÎÚ›˙Ô Ô˘Ú·Ófi, ÌÂ˜ ÛÙË ‚ÚÔ¯‹ Î·È ÙÔ ÎÚ‡Ô, «ÛÙÚ·ÙÈ¤˜ ÎÔÚ›ÙÛÈ·, ÁÚÈ¤˜ Î·È ·È‰È¿» ÛÎ‡‚Ô˘Ó ÛÙÔ ÓÔÙÈÛÌ¤ÓÔ ¯ÒÌ· ÁÈ· Ó· Ì·˙¤„Ô˘Ó ÙÈ˜ ÂÏÈ¤˜. ΔÔ ÏÈÔÌ¿˙ˆÌ· Î·È ÔÈ Ì·˙Ò¯ÙÚÂ˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÂ ÁÏ·Ê˘Ú¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ∂ÊÙ·ÏÈÒÙË (∏ Ì·˙Ò¯ÙÚ·), ÙÔ˘ ¶ÚÂ‚ÂÏ¿ÎË (√ ∫ÚËÙÈÎfi˜), ÙÔ˘ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË (∏ Ê·ÚÌ·ÎÔÏ‡ÙÚÈ·). ∞ÏÏ¿ ·fi Ù· ÂÊË‚ÈÎ¿ ÌÔ˘ ‰È·‚¿ÛÌ·Ù· ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· ¤¯Ô˘Ó ÌÂ›ÓÂÈ ÔÈ ÂÈÎfiÓÂ˜ ÛÙË ∑ˆ‹ ÂÓ Δ¿Êˆ ÙÔ˘ ª˘ÚÈ‚‹ÏË, fiÔ˘ ÔÈ ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙÔ˘ ÏÈÔÌ·˙ÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÊÔÚÙÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÌÂ ¤Ó·Ó ·Ú¿ÍÂÓÔ ÂÚˆÙÈÛÌfi. √ ·ÊËÁËÙ‹˜ ÍÂÛÎ·Ï›˙ÂÈ ÌÈ· Û¯ÈÛÌ¿‰· ÙÔ˘ ÓÙÔ˘‚·ÚÈÔ‡ Î·È ‚Ï¤ÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ Î·Ï‡‚· ÙÈ˜ Ì·˙Ò¯ÙÚÂ˜ Ó· «Á‰‡ÓÔÓÙ·È ÙÛ›ÙÛÈ‰Â˜, ÛÙÈ˜ ·Ï·ÌÔ‡Ú‰Â˜ ÙË˜ ÊˆÙÈ¿˜ Î·È ÛÙÂÁÓÒÓ·ÓÂ Ù· ‚Ú·ÎÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ù· Ô˘Î¿ÌÈÛ¿ ÙÔ˘˜ ... E›¯Â Î¿ÙÈ Ï¿ÛÌ·Ù· ÂÎÂ› Ì¤Û·, Ô˘ ÙÚ·‚‹¯ÙËÎÂ Ë ÁÏÒÛÛ· ÌÔ˘ ÛÙÔÓ Î·Ù·ÈÒÓ· Û·Ó Ù¿ ’‰· ... ª· ÎÂ›ÓË Ô˘ ÌÂ ÙÚ¤ÏÏ·ÓÂ Û·Ó ÙËÓ Â›‰· Á˘ÌÓ‹, ‹Ù·ÓÂ ÌÈ· Ì·˙Ò¯ÙÚ· ÍÂÓÈÎÈ¿, ÚfiÛÊ˘Á·. ∞˘Ù‹ ‹Ù·ÓÂ ÌÈ· ÎÔÂÏÔ‡‰· ÌÈÎÚÔ·ÓÙÚÂÌ¤ÓË, ˙ˆÓÙÔ¯‹Ú·, ÌÂ Î¿ÙÈ ·Ú¿ÍÂÓ· „È¯·ÏÈÛÙ¿ Ì¿ÙÈ· Î·È ÙÚ·Á·Ó¿ ¯Â›ÏÈ·. ¢ÂÓ Í¤Úˆ Ù’ Â›¯Â ·¿Óˆ ÙË˜ ·˘Ù‹ Ë ÎÔ¤Ï· Î·È ÌÂ ÊÚ¤ÓÈ·ÛÂ ¤ÙÛÈ ‰· ÙÔ ÎÔÚÌ› ÙË˜ Î·È ÙÔ Ó¿˙È ÙË˜. ª· ·’ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÙËÓ Â›‰· Á‰˘Ù‹, ÎÔÈÌÈÛÌ¤ÓÔ˜ ‹ÌÔ˘Ó·, Í‡ÓÈÔ˜ ‹ÌÔ˘Ó·, ‰ÂÓ ¤‚Á·ÈÓÂ È· ÌÂ˜ ·’ Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘. HÙ·ÓÂ ÛˆÛÙ‹ ÎfiÏ·ÛË». §¤ÁÂÙ·È ˆ˜ ÙËÓ ÂÏÈ¿ ¤ÊÂÚÂ ÚÒÙÔ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·fi ÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ Ô ∫¤ÎÚÔ·˜, ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ì˘ıÈÎfi˜ ÙË˜ AÙÙÈÎ‹˜, Ô˘ Â›¯Â «Û˘ÌÊ˘¤˜ ÛÒÌ· ·Ó‰Úfi˜ Î·È ‰Ú¿ÎÔÓÙÔ˜». K·È ‚¤‚·È· ˘¿Ú¯ÂÈ Ô ÁÓˆÛÙfi˜ Ì‡ıÔ˜ ÙË˜ ∞ıËÓ¿˜, Ô˘ «¤ÎÚÔ˘ÛÂ ÙÔ ‰fiÚ˘ ÙË˜ ÛÙÔ ¯ÒÌ· Î·È Ê‡ÙÚˆÛÂ ¿Óˆ ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË ÙÔ ‰¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ÂÈÚ‹ÓË˜ Î·È ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘». ∏ ·ÁÚÈÂÏÈ¿ ‹ ¤Ï·ÈÔ˜ ‹ ¿ÁÚÈÔ˜ ‹ ¿ÁÚÈÊÔ˜ ‹ ÎfiÙÈÓÔ˜ ‹ ÛÙÚÂÙfi˜ Ú¿¯Ô˜, ¤¯ÂÈ ÛÙÚÈÊÙfi ÎÔÚÌfi. ¶¿Óˆ ÙÔ˘, fiˆ˜ ‰ÈËÁÂ›Ù·È Ô Ì‡ıÔ˜, ¤ÌÏÂÍ·Ó Ù· ËÓ›· Î·È ·Ó·ÙÚ¿ËÎÂ ÙÔ ¿ÚÌ· ÙÔ˘ πfiÏ˘ÙÔ˘, Ô˘ ¤ÊÂ˘ÁÂ Ó· ÛˆıÂ›, Î˘ÓËÁËÌ¤ÓÔ˜ ·fi ¤Ó· ıÂÚÈfi ÙË˜ ı¿Ï·ÛÛ·˜ (¶·˘Û·Ó›·˜ 2,32,9). √ ™ÈÎÂÏÈ·Ófi˜, ÛÙÔ ÂÏÂÁÂ›Ô ÙÔ˘ «¶ÂÚÈÎÏ‹˜ °È·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜», ÚÔÙÚ¤ÂÈ: «…∫Ï¿„ÙÂ ÙÔÓ ÒÚÈÔ πfiÏ˘ÙÔÓ…», ÂÎÂ›ÓÔÓ Ô˘:

«∫È ¤Ó· ÎÏ·Ú¿ÎÈ ÂÏÈ¿˜, ¤Ó· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ ª¿ÚÌ·ÚÔ˘, ¤Ó· ¯Ú˘Ûfi ÌÂÛÙfiÓ ·ÛÙ¿¯˘ ™ÙfiÏÈ˙·Ó ÙËÓ ˆÚ·Èfi·ıË ˙ˆ‹ ÙÔ˘.» ΔËÓ ¿ÁÚÈ· ÂÏÈ¿ ÙË˜ √Ï˘Ì›·˜, Ô˘ ÌÂ Ù· ÎÏ·‰È¿ ÙË˜ ÛÙÂÊ¿ÓˆÓ·Ó ÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈÔÓ›ÎÂ˜, ¤ÊÂÚÂ, Ï¤ÂÈ, ·fi ÙÈ˜ ˘ÂÚ‚fiÚÂÈÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜. ™ÙÔ ÛÔÓ¤ÙÔ ÙÔ˘ §ÔÚ¤ÓÙ˙Ô˘ ª·‚›ÏË ÁÈ· ÙËÓ «ƒÔ‰›ÙÈÛÛ· ∫·ÏÏÈ¿ÙÂÈÚ·» –Ô˘ Â›¯Â «¤Ó· ·Ó›„È, ÙÔÓ ∂˘ÎÏ¤·, ÙÚ›· ·‰¤ÚÊÈ·, ÁÈÔ, ·Ù¤Ú· √Ï˘ÌÈÔÓ›ÎÂ˜», Î·È ÓÙ‡ıËÎÂ ¿ÓÙÚ·˜ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓÂ˜–, Ë ·Ú¯fiÓÙÈÛÛ· ˙ËÙÂ›: «¡· ÌÂ ·Ê‹ÛÂÙÂ Ú¤ÂÈ, ∂ÏÏ·ÓÔ‰›ÎÂ˜, ∫·È ÂÁÒ Ó· Î·Ì·ÚÒÛˆ ÌÂ˜ ÛÙ· ˆÚ·›· ∫ÔÚÌÈ¿, Ô˘ ÁÈ· ÙÔ ·ÁÚ›ÏÈ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ¤· ¶·Ï·›‚Ô˘Ó, ı·Ì·ÛÙ¤˜ „˘¯¤˜ ·ÓÙÚ›ÎÈÂ˜.» ™ÙË μÔÙ·ÓÈÎ‹, ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜ (Olea) ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ 30 Â›‰Ë. ∞fi ·˘Ù¿, Ë Â˘Úˆ·˚Î‹ (europea) Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ ·ÍÈfiÏÔÁÔ Î·È ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÂ ‰‡Ô ·Ú·ÏÏ·Á¤˜: ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ (Sativa) Î·È ÙËÓ ·ÁÚÈÂÏÈ¿ (Oleaster). °È· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜ «ÂÚ›˙Ô˘Ó» Ë ™˘Ú›·, Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, Ë ∞‚ËÛÛ˘Ó›· Î·È Ë ∞›Á˘ÙÔ˜. ¶¿ÓÙˆ˜, ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·ÏÏÈÂÚÁÂ›Ù·È ·fi Ù· ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎ¿ ¯ÚfiÓÈ·, fiˆ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Â˘Ú‹Ì·Ù· ·Ó·ÛÎ·ÊÒÓ ÛÙËÓ ∫ÓˆÛfi Î·È ÙË £‹Ú·, ÌÂ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜ ‰¤ÓÙÚˆÓ Î·È ÌË¯·ÓËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂ ÂÏ·ÈÔÈÂÛÙ‹ÚÈ·. ™Â ÔÏÏ¿ ·Ú¯·›· ÎÂ›ÌÂÓ·, ÛÙÔÓ OÌËÚÔ, ÙÔÓ ∞ÈÛ¯‡ÏÔ, ÙÔÓ ™ÔÊÔÎÏ‹, ÙÔÓ ∂˘ÚÈ›‰Ë Î.¿., Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ ÙÔ ‰¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜, ÙÔ Í‡ÏÔ, Ù· ÎÏ·‰È¿, ÙÔ Ï¿‰È ÙË˜. ∫·È ÛÙÔÓ ‚È‚ÏÈÎfi Î·Ù·ÎÏ˘ÛÌfi, Ë ÂÚÈÛÙÂÚ¿ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙËÓ ∫È‚ˆÙfi ÙÔ˘ NÒÂ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Ú¿ÌÊÔ˜ ÙË˜ ¤Ó· ÎÏ·‰¿ÎÈ ÂÏÈ¿˜, ÛËÌ¿‰È «fiÙÈ ÎÂÎfi·ÎÂ ‡‰ˆÚ ·fi ÙË˜ ÁË˜» (°ÂÓ., Ëã 11). ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ë Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ÂÏÈ¿˜, Ô˘ ÂıÂˆÚÂ›ÙÔ ‰¤ÓÙÚÔ ÈÂÚfi, ÚÔÛÙ·ÙÂ˘fiÌÂÓÔ, ÁËÁÂÓ¤˜ Î·È ·¯ÂÈÚÔÔ›ËÙÔ, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÂ ·ÎÌ‹ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓÂ˜. ™ÙËÓ fiÏË ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÁÈÓfiÙ·Ó Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙÔ ÔÈÔ˜ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÚÔÛÔ‰ÔÊfiÚ· ‰¤ÓÙÚ·. AÏÏ·˙·Ó ·ÎfiÌË Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÌÂÁ·ÏÔ·Ú·ÁˆÁÒÓ, fiˆ˜ ¤ÁÈÓÂ ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ÌÂ ÙÔÓ ¶ÚÔÎfiË μÂÓÈ˙¤ÏÔ, Ô˘ ÙÔÓ ·ÚˆÓfiÌ·˙·Ó §ËÎfiË (ÂÏ·›·>ÂÏË¿>ÂÏÈ¿). ΔÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÈ¿ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Î¿ˆ˜ fiÙ·Ó ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ÊˆÙ·ÂÚ›Ô˘ ÛÙÔÓ ÊˆÙÈÛÌfi. Δ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙË˜ ÂÏ·ÈÔ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÂÏÙÈˆıÂ› Î·È ÛÂ ·˘Ùfi Û˘ÓÙ¤ÏÂÛÂ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›·˜. ∞fi ÙË Û¯ÂÙÈÎ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÛËÌÂÈÒÓÔ˘ÌÂ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô TÔ ÂÏ·Èfi‰ÂÓÙÚÔ (1986), ÙÔ˘ Î·ıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ °ÂˆÔÓÈÎÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ

H «Tο μζεμα των °ÈÒÚÁÔ˘ ¢. ª·Ï·ÙÛÔ‡Ú·, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ú·ı¤ÙÔ˘ÌÂ ÙÈ˜ Î˘ÚÈfiÙÂÚÂ˜ ÔÈÎÈÏ›Â˜ ÙË˜ ÂÏÈ¿˜, ÌÂ ÙÈ˜ Â˘ÚËÌ·ÙÈÎ¤˜ ÙÔÈÎ¤˜ ÔÓÔÌ·Û›Â˜ ÙÔ˘˜: ∫ÔÚˆÓ¤ÈÎË (ÏÈ·ÓÔÏÈ¿, „ÈÏÔÏÈ¿, ÎÚËÙÈÎÈ¿, Ï·‰ÔÏÈ¿, ‚¿ÙÛÈÎË Î·È ÎÔÚÒÓË). §È·ÓÔÏÈ¿ ∫ÂÚÎ‡Ú·˜ (ÛÔ˘‚ÏÔÏÈ¿, ÌÂÚÔÏÈ¿, ÚÂ‚Â˙¿Ó·, ÎÔÚÊÈ¿ÙÈÎË, ·Ó·Ô‰ÔÏÈ¿, ÓÙfiÈ·, ‰·ÊÓfiÊ˘ÏÏË, ÛÙÚÈÊÙÔÏÈ¿). §·‰ÔÏÈ¿ (·ÙÚÈÓÈ¿, ÎÔ˘ÚÙÂÏÈ¿, ÎÔ˘ÙÛÔ˘ÚÂÏÈ¿, ÎÔ˘ÙÛÔ˘ÏÈ¤Ú·). ΔÛÔ˘Ó¿ÙË (ÌÔ˘Ú·ÙÔÏÈ¿, ·ıËÓÔÏÈ¿). ∞ÁÔ˘ÚÔÌ¿Ó·ÎÔ (·ÁÔ˘ÚÔÌ·Ó¿ÎÈ, ·ÁÔ˘ÚÔÌ·Ó·ÎÔÏÈ¿). ªÂÁ·ÚÂ›ÙÈÎË (ÂÚ·¯ˆÚ›ÙÈÎË, ‚Ô‚Ô‰›ÙÈÎË, ¯ÔÓ‰ÚÔÏÈ¿, ‚Ô‚Ò‰Ë˜). μ·Ï·ÓÔÏÈ¿ (Ì˘ÙÈÏËÓÈ¿, ÎÔÏÔ‚‹, ‚·Ï¿Ó·, ÌËÏÔÏÈ¿). ∞‰Ú·Ì˘ÙÈÓ‹ (·˚‚·ÏÈÒÙÈÎË, ÊÚ·ÁÎÔÏÈ¿). ª·ÙÔÏÈ¿ (ÚÔ˘ÛÛÔÏÈ¿, Ó˘¯¿ÙË, ÓÙÔ˘ÌÔ˘Ú¤ÈÎË). ∫ÔıÚ¤ÈÎË (ÎÔÚÈÓıÈ·Î‹, Ì·Ó¿ÎÈ, Ì·Ó·ÎÔÏÈ¿, ÁÏ˘ÎÔÌ¿Ó·ÎÔ). ∫ÏÂ›ÓÔÓÙ·˜, ·˜ ı˘ÌËıÔ‡ÌÂ ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ∫·‚¿ÊË «ΔÔ 31 .Ã. ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·», ÌÂ ÙÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÂ˘Ù‹ Ó· ‰È·Ï·ÏÂ› «AÚÈÛÙÔÓ ¤Ï·ÈÔÓ!» Î·È ÌÂ ÙÈ˜ ·ÈÁÓÈÒ‰ÂÈ˜ Ú›ÌÂ˜ ÎÒÌË-·ÎfiÌË, ÎfiÌÌÈÎfiÌË.

ελαι ν εν Mυτιλνη» (λεπτομρεια), ργο του Θεφιλου Xατζημιχαλ, 1933.

Πολύτιμες πληροφορίες αντλήσαμε απ το βιβλίο της Τατιάνας Σταύρου Ελιά, που κυκλοφρησε πρσφατα με επιμέλεια της Γεωργίας Τσάκωνα, στις εκδσεις «Ηλίβατον».

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

4

N O E M B P I O Y

2 0 0 1

39

November

Short Description

Description

Comments

We need your help!